වැදගත් ධර්ම කරුණු
බුදුන් වහන්සේගේ දින චර්යාව
තුන් ලෝ වැසියන්ට පිහිට වීමට උතුම් බුද්ධ රාජ්‍යයට පැමිණි වදාළ බුදුරජාණන් වහන්සේද ප්‍රඥප්ති ධර්‍මයේ පිහිටා පරමාර්ථ ධර්‍මය ලොවට වදාළ සේක.ඒ අනුව බුදු රජුන්ගේ සතලිස්පස් (45) බුද්ධ ජීවිතය කාල සටහනකට අනුව පැවැත්වූ සේක. උන් වහන්සේගේ දිනයක් කෘත්‍යය පසකින් යුක්ත විය. උන් වහන්සේගේ දිනයේ කෘත්‍ය හා එම කාලපරිච්ඡේද මෙසේ දක්වා ඇත. මනුෂ්‍ය
කලාවක් යනු කුමක්ද?
කලං නාග්ඝන්ති සොළසිං, සතිමං කලං උපෙති, සහස‍්සිමං කලං උපෙති, සතසහස‍්සිමං කලං උපෙති, ත්‍රිපිටකය තුල ” කලාවක් ” යනුවෙන් බොහෝමයක් තැන් වල දකින්න පුළුවන්. ඒ තැන් වල කලාව යන තැනට කලින් හෝ පසුව කවර ප්‍රමාණයක කොටසක් ද යන වග දැනගත හැක කලාවක් යනු පදවීතිහාරය නම් සමාන ඇවිදීමෙහි පාද දෙක
පාරිචරියානුත්තරිය
මහණෙනි, මෙලොව්හි එකෙක් ක්‍ෂත්‍රියකුට ද මෙහෙ කෙරෙයි. බ්‍රාහ්මණයකුට ද මෙහෙ කෙරෙයි. ගැහැවියකුට ද මෙහෙ කෙරෙයි. කුදු මහත් පුඟුලකුට හෝ මෙහෙ කෙරෙයි. මිථ්‍යාදෘෂ්ටික මිථ්‍යාප්‍රතිපන්න ශ්‍රමණයකුට හෝ බ්‍රාහ්මණයකුට මෙහෙ කෙරෙයි. මහණෙනි, තෙල පාරිචරියාව ඇත. තෙල නැතැයි නො කියමි. මහණෙනි, තෙල පාරිචරියාව හීන ය, ග්‍රාම්‍ය ය, පුහුදුන් සතු ය, අනාර්‍ය්‍ය ය, අනර්‍ත්‍ථයට වැටෙයි.
සවණානුත්තරිය
මහණෙනි, මෙලොව්හි එකෙක් භේරීශබ්ද ඇසීමට යෙයි. වීණාශබ්ද ඇසීමට යෙයි. ගීතශබ්ද ඇසීමට යෙයි. කුදු මහත් ශබ්ද හෝ ඇසීමට යෙයි. මිසදිටුගත් වරදවා පිළිපන් මහණකුගේ වේවයි, බමුණකුගේ වේවයි, ධර්‍මශ්‍රවණයට යෙයි. මහණෙනි තෙල ශ්‍රවණය ඇත් මැ යි. තෙල නැතැයි නො කියමි. මහණෙනි, තෙල ශ්‍රවණය හීන ය, ග්‍රාම්‍ය ය, පෘථග්ජනයන් සතු ය, අනාර්‍ය්‍ය ය. අනර්‍ත්‍ථය
දස්සනානුත්තරිය යනු
මහණෙනි, මෙලොව්හි එකෙක් හස්තිරත්න දක්නට ද යෙයි. අශ්වරත්න දක්නට ද යෙයි. මණිරතන දක්නට ද යෙයි. කුදුමහත් දැය හෝ දක්නට ද යෙයි. මිසදිටුගත් වරදවා පිළිපන් මහණකු හෝ බමුණකු හෝ දක්නට ද යෙයි. මහණෙනි, තෙල දර්‍ශනය ඇත. තෙල නැතැයි නො කියමි. මහණෙනි, තෙල දර්‍ශනය හීන ය, ග්‍රාම්‍ය ය, පුහුදුන් සතු ය, අනාර්‍ය්‍යය.
පස්වන පාරාජිකාවක් පණවන්නේ නම් එය…..
“චුන්දය! යම්සේ දැන් මේ ලෝකයේ පහළ වූ යම් සමූහයක්, ගණයක් වේනම්, චුන්දය! භික්ෂු සංඝයා මෙන් ලබන ලද ලාභ, කීර්ති ප්‍රශංසාදියෙන් යුක්ත වූ අන්‍ය සමූහයක් හෝ ගණයක් මම නොදකිමි.” මෙලෙසින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ද භික්ෂු මහා සංඝරත්නයට ද උපන් (මහා සැඩපහර දෙකක් බඳු) ලාභ සත්කාර දෙක එක්වී, මහා නදී දෙකක ජලපාර මෙන්
පඤ්කාම ගුණයන්ගේ හටගැනීම.
මෙහි ඒක පරිඤ්ඤාව, සර්ව පරිඤ්ඤාව හා මූල පරිඤ්ඤාව යනුවෙන් පරිඤ්ඤා තුනකි. ඒක පරිඤ්ඤාව නම් කුමක්ද? යම් භික්ෂුවක් ජිව්හා ද්වාරයෙන් එක් රස තෘෂ්ණාවක් පිරිසිඳ දැනගනියි. එයින් පංචකාම ගුණික රාගය පිරිසිඳ දැනගත්තා වෙයි. කුමක් නිසාද? එය එම වස්තුවෙහි ඉපදීම් වශයෙනි. එම තණ්හාව ම චක්ෂුද්වාරයේ උපන්නෙහි නම් “රූපරාග” නම් වේ. ශෝතද්වාරයේ උපන්නේ නම්
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අනාගත අභිවෘර්ධිය පිණිස අනුකම්පා කරන අකාරයක්
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් මේ (සච්චක ) නිගණ්ඨයාට ( චූළසච‍්චකසුත‍්ත, මහාසච‍්චකසුත‍්ත) සූත්‍ර දෙකක් වදාරණ ලදී. පළමු සූත්‍රය එක් බණවරෙක. දෙවන සූත්‍රය දෙදෙඩ බණවරකි. මෙසේ අඩු තුන් බණවරක් අසාත් මේ (සච්චක ) නුවටුවා අධිගමයට නො පැමිණියේය. සරණයෙහි නො පිහිටියේය. මොහුට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුමක් හෙයින් දහම් දෙසූ සේක්ද, අනාගතයෙහි යහපත සඳහාය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ
බුද්ධඝෝෂ හිමියන් ගැන වැරදි මත
ප්‍රශ්ණය : එතුමන් වහන්සේ සිංහල අටුවා ගිණිබත් කළා ද? පිළිතුර: මෙය ද හරිහැටි කරුණු විමසා බැලීමකින් තොරව හුදෙක් බුදුගොස් ඇදුරුපාණන්ගේ හා පුරාණ සිංහළ ඇදුරුවරුන්ගේ ගුණ මැකීමටත් පිරිසිදු බුද්ධ දේශනාවන් විකෘති කොට බුද්ධසාසනය පිරිහෙළවීමට ඉඩ ලබාගැනීමටත් සිදුකරන ඉතාමත් අසත්‍ය වූ ප්‍රකාශයකි. මෙම මතය පැතිරීමේ හේතු හා එහි සත්‍ය අසත්‍ය බව දැන්
අටුවාව නිර්මාණය කළේ බුද්ධඝෝෂ හාමුදුරුවෝ ද?
බුද්ධඝෝෂ ඇදුරුපාණන් වහන්සේ සිංහල අටුව පරිවර්ථන කළ අතර, බුද්ධඝෝෂ ඇදුරුපාණන් වහන්සේ තම අදහස් අටුවාවන්හි දක්වන තැන්හි ඉතා පැහැදිලිව එය “මෙය අපගේ අදහසයි” යනුවෙන් දැක්වූ සේක. ඊට උදාහරණ කීපයක් අපි මෙසේ දක්වමු. එමගින් අටුව උන් වහන්සේ රචනා නොකරන ලද්දක් බව පැහැදිලිය. 1. සචෙ පන එකාහද්‌වීහාදිවසෙන යාව දසාහානාගතාය වස්‌සූපනායිකාය අන්‌තොවස්‌සෙ වා ලද්‌ධා
ශාසන බ්‍රහ්මචර්යාව රැකීමට නොහැකි කාලයන්
බඹසර විසීමට අනවකාස අකාල මේ අටෙක් වෙයි. කවර අටෙක යත්: 1. මහණෙනි, අර්‍හත් වූ සම්මාසම්බුද්ධ වූ අෂ්ටවිද්‍යා පසළොස්චරණ ධර්‍මයන්ගෙන් යුක්ත වූ සුගත වූ ලෝකවිදු වූ අනුත්තර පුරුෂදම්‍යසාරථී වූ දෙව්මිනිස්නට ශාස්තෘ වූ සිවුසස් පිළිවිදි භාග්‍යවත් තථාගත තෙමේ ලෝකයෙහි උපන්නේ වෙයි. කෙලෙස් සන්හිඳුවන්නා වූ කෙලෙස් පිරිනිවීම කරන්නා වූ (චතුර්මාර්‍ගඥාන සඞ්ඛ්‍යාත) සම්බෝධිය
සියදිවි නසා ගැනීමෙන් අකුශලයක් සිදුවේ ද?
තමාගෙන් අන්‍ය වූ සත්ත්වයකු ගේ ජීවිතය නැසීමෙන් මිස සියදිවි නසා ගැනීමෙන් ප්‍රාණඝාත කර්‍මය සිදු නොවේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ විනයෙහි තිරිසන් සතුන් මැරීම ගැන භික්ෂූන්ට පනවා තිබෙන්නේ “යො පන භික්ඛු සංචිච්ච පාණං ජීවිතා චොරොපෙය්‍ය පාචිත්තියං” යන සිකපදය ය. ‘දැන දැන තිරිසන් සතකු මැරුව හොත් පචිති ඇවතක් වේය’ යනු එහි තේරුම ය. මනුෂ්‍ය ඝාතනය
ධර්ම ගරුත්වය
තෙමසක් වස් වසා පවාරණය කළ භික්ෂූන් හට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහණෙනි, කිම ඉවසිය හැකිද? කිම යැපිය හැකිද? කිම වෙහෙස නැතිව මග ආවාහුද? පිණ්ඩපාතය නොලැබී ක්ලාන්ත වූයේද, මහණෙනි, තෙපි කොහි සිට ආවාහුද? ආදී පිළිසඳර විසින් විචාරන ලද්දාහූ. භික්ෂූන්, භාග්‍යවතුන් වහන්ස! ශාක්‍ය ජනපදයෙහි කපිලවස්ථාගාරයේ සිට ජාත භූමියෙන් ආම්භයි කීහ. එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සුද්ධෝදන
සීලකථා | සමාධිකථා |පඤ්ඤකථා | විමුත්තිකථා | විමුත්තිඤාණදස්සනකථා
සීලකථා යනු සිව්පිරිසිදු ශීලයයි. සමාධිකථා විදර්ශනාව පාදක කොටගත් අෂ්ට සමාපත්තියයි. පඤ්ඤකථා යනු ලොව්තුරා නුවණයි. විමුත්තිකථා යනු ආර්ය ඵලයයි. විමුත්තිඤාණදස්සනකථා යනු මාර්ග ක්‍ෂණයෙහි හෝ ඵලක්‍ෂණයෙහි ප්‍රතිලාභ වශයෙන්ද ප්‍රතිවේධ වශයෙන්ද හටගත්, එක්තැන් වූ, සම්ප්‍රාප්ත වූ යුක්ත වූ මාර්ගඵල ධර්මයන්ද, චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මයන්ද බැලීම හා දැකීමේ ප්‍රඥාව පච්චවෙක්ඛණෙ ඤාණං ප්‍රත්‍යවේක්‍ෂා ඤාණයයි දක්වා, බොහෝ
විරියාරම්භකථා | වීර්යාරම්භ කථා
ආරද්ධවිරියො දැඩිව ගන්නා ලද වීර්යය ඇත්තේ සම්පූර්ණ වූ කායික චෛතසික වීර්යය යන අර්ථයි. යම්කිසි භික්ෂුවක් ගමනෙහි දී උපන් ක්ලේශයෝ පැමිණෙන්නට නො දේද? සිටීමෙහි උපන් ක්ලේශය හිඳීමට හෝ හිඳීමෙහි උපන් ක්ලේශ නිදීමට හෝ පැමිණෙන්නට නොදේද, මන්ත්‍රයකින් කළු නයෙකු පෙළාගන්නෙකු මෙන් ද, සතුරෙකු බෙල්ලෙන් අල්ලා ගන්නාක් මෙන් ද හැසිරේද මෙතෙම ආරද්ධවීරිය නම්
අසංසග්ගකථා | සංසර්ගයන්ගෙන් වෙන්වු කථා
මෙම පස් වැදෑරුම් සංසර්ගයන්ගෙන් වෙන් වූයේ, ශ්‍රවණ සංසර්ගය (ශබ්දයෙහි ඇලීම), දර්ශන සංසර්ගය (දැකීමෙන් ඇලීම), සමුල්ලාප සංසර්ගය, (මිථ්‍යා විතර්කයන්හි ඇලීම) සම්හෝග සංසර්ගය (සම්භෝගයෙහි ඇලීම), කාය සංසර්ගය (ස්පර්ශයෙහි ඇලීම) යනු පස්වැදෑරුම් සංසර්ගයෝය. ශ්‍රවණ සංසර්ගය ඔවුන් අතුරෙහි මෙහි යම් භික්ෂුවක් අසවල් ගමේ හෝ නියම්ගමේ හෝ රූපශ්‍රීයෙන් යුත්, දැකුම්කළු, ප්‍රසාදය එළවන, ලස්සන පාටින් යුත්
පවිවේකකථා | හුදෙකලාව පිළිබද කථා
කාය පවිවේකය, චිත්ත පවිවේකය, උපධි පවිවේකය යන මේ තුන් පවිවේකයන්ගෙන් සමන්විත වූයේ යනුයි. කාය පවිවේකය එක්වන්ව යයි, හුදෙකලාවම සිටියි. හුදෙකලාවම නිදයි. හුදෙකලාවම පිඬු පිණිස හැසිරෙයි. හුදෙකලාවම පෙරළා එයි. හුදෙකලාවම සක්මන් කරයි. හුදෙකලාවම හැසිරෙයි. හුදෙකලාවම වාසය කරයි. මේ වූ කලී කාය පවිවේකය නම් වෙයි. චිත්ත පවිවේකය අෂ්ට සමාපත්තිය නම් වේ. උපධි
සන්තුට්ඨිකථා | ප්‍රත්‍ය සන්තෝෂ කථා
ප්‍රත්‍ය සන්තෝෂයෙන් සමන්විත වූයේ, ඒ සන්තෝෂය වනාහි දොළොස් ආකාර වෙයි. කෙසේද යත්, යථාලාභ සන්තෝෂ යථා බල සන්තෝෂ, යථා සාරුප්ප සන්තෝෂ යනුවෙන් තෙපරිදිය. පිණ්ඩපාතාදියෙහි ද මෙසේය. මේ එහි ප්‍රභේද විස්තරයයි. මෙහි භික්ෂුවක් සිනිඳු හෝ රළු හෝ සිවුරක් ලබයි. හෙතෙම එයින් ම යැපෙයි. වෙන එකක් ප්‍රාර්ථනා නො කරයි. ලැබුනත් නො ගනියි. මෙය
අප්පිච්ඡකථා | අල්පේච්ඡ කථාව
දැඩි කැමැත්තෙන් වෙන්විය. තණ්හාව නැත්තේය. යම්හෙයකින් ඔහුගේ සිත තුළ ක්ලේශ මාත්‍ර වූද කැමැත්තක් නම් නැත්තේද. මොහු සියලු ආකාරයෙන් ප්‍රහීණ වූ තෘෂ්ණා ඇති රහතන් වහන්සේ කෙනෙක්මය. තව ද මෙහි අත්‍රිච්ඡතා, පාපිච්ඡතා, මහිච්ඡතා, අප්පිච්ඡතා යන මේවායේ භේදය දතයුතුය. අත්‍රිච්ඡතා එහි ස්වකීය ලාභයෙහි සතුටු නැති වූවහුගේ පරලාභයෙහි ප්‍රාර්ථනාව වේ. එයින් යුක්ත වූවහට එකම
දශකථා වස්තු
අප්පිච්ඡකථා ය, සන්තුට්ඨිකථා ය, පවිවේකකථා ය, අසංසග්ගකථා ය, විරියාරම්භකථා ය, සීලකථා ය, සමාධිකථා ය, පඤ්ඤකථා ය, විමුත්තිකථා ය, විමුත්තිඤාණදස්සනකථා යි, මේ දශකථාවස්තූහු යි. ප්‍රතිපන්නකයෝ නම්,
ප්‍රතිපන්නකයෝ නම්,
තමන්ට හිත පිළිපන්නේ අනුන්ට හිත බවට නො පිළිපන්නේය. අනුන්ගේ හිත බවට පිළිපන්නේ තමන්ට හිත පිණිස නො පිළිපන්නේය. තමන්ට ද අනුන්ට ද හිත බවට පිළිපන්නේය. තමන්ට ද අනුන්ට ද හිත පිණිස නො පිළිපන්නේය යනුවෙන් හතරවැදෑරුම් වේ. එහි යමෙක් තමන් දශකථා වස්තුලාභී වේද, එහි අනුන් අවවාද නො කෙරේද, අනුශාසනා නො කෙරේ ද?
කෝමාරභච්ච ජීවක වෙදදුරු
භාග්‍යවත් බුදුරජානන් වහන්සේ රජගහනුවර කලන්‍දකනිවාප නම් වූ වේළුවනවාරාමයෙහි වැඩ වාසය කරණ සේක. ඒ කාලයෙහි වේසාලි නගරය සමෘද්ධ වූයේ ද සැපතින් පිරී ගියේ ද වේ. බොහෝ ජනයන් ඇත්තේ මිනිසුන්ගෙන් ගැවසී ගත්තේ සුව සේ ලැබිය හැකි භික්‍ෂා ඇත්තේ ද වේ. සත්දහස්සත්සිය සතක් ප්‍රාසාදයෝ ද වෙත්. සත්දහස්සත්සියසතක් කුළුගෙවල් ද වෙත්. සත්දහස්සත්සිය සතක් ආරාම
පින සහ කුසලය එක් ද? දෙකක් ද?
මෙකළ ‘පින’ සහ ‘කුසලය’ පිළිබඳ විවිධ මතිමතාන්තර ඉදිරිපත් කිරීම දක්නට ලැබෙන අතර, ‘පින’ සහ ‘කුසලය’ අර්ථ වශයෙන් දෙකක් ය යන්න එක් මතයකි. ‘පින’ යනු, කුසලයෙහි ලෞකික කොටස බව, තව මතයකි. ‘පින’ සහ ‘කුසලය’ අර්ථ වශයෙන් සමාන බව ථෙරවාදය ඇසුරෙන් පැහැදිලි කර, පින් හෝ කුසල් හෝ රැස්කර නිර්වාණාධිගමනය කළ හැකි බව
ජීව ලෝකයෙහි අනිමිත්ත කරණූ පහ
ජීවිතං ව්‍යාධි කාලො ච දෙහනික්‍ඛෙපනං ගති පඤ්චෙතෙ ජීවලොකස්මිං අනිමිත්තා න ඤායරෙ” (ජීවිතය, ව්‍යාධිය, (මැරෙන) කාලය, මරණය, (මරණින්) මතු යන තැන යන මේ පහ ජීව ලෝකයෙහි නිමිති නොමැති ඒවා ය. නො දත හැක්කේ ය.) එහි ජිවිතය “මෙතෙක් පමණි. මින් ඉදිරියට නැතැයි නියම කළ නො හැකි බැවින් අනිමිත්ත’ ය. කලල කාලයෙහි ද