වැදගත් ධර්ම කරුණු
බුද්ධඝෝෂ හිමියන් ගැන වැරදි මත
ප්‍රශ්ණය : එතුමන් වහන්සේ සිංහල අටුවා ගිණිබත් කළා ද? පිළිතුර: මෙය ද හරිහැටි කරුණු විමසා බැලීමකින් තොරව හුදෙක් බුදුගොස් ඇදුරුපාණන්ගේ හා පුරාණ සිංහළ ඇදුරුවරුන්ගේ ගුණ මැකීමටත් පිරිසිදු බුද්ධ දේශනාවන් විකෘති කොට බුද්ධසාසනය පිරිහෙළවීමට ඉඩ ලබාගැනීමටත් සිදුකරන ඉතාමත් අසත්‍ය වූ ප්‍රකාශයකි. මෙම මතය පැතිරීමේ හේතු හා එහි සත්‍ය අසත්‍ය බව දැන්
අටුවාව නිර්මාණය කළේ බුද්ධඝෝෂ හාමුදුරුවෝ ද?
බුද්ධඝෝෂ ඇදුරුපාණන් වහන්සේ සිංහල අටුව පරිවර්ථන කළ අතර, බුද්ධඝෝෂ ඇදුරුපාණන් වහන්සේ තම අදහස් අටුවාවන්හි දක්වන තැන්හි ඉතා පැහැදිලිව එය “මෙය අපගේ අදහසයි” යනුවෙන් දැක්වූ සේක. ඊට උදාහරණ කීපයක් අපි මෙසේ දක්වමු. එමගින් අටුව උන් වහන්සේ රචනා නොකරන ලද්දක් බව පැහැදිලිය. 1. සචෙ පන එකාහද්‌වීහාදිවසෙන යාව දසාහානාගතාය වස්‌සූපනායිකාය අන්‌තොවස්‌සෙ වා ලද්‌ධා
ශාසන බ්‍රහ්මචර්යාව රැකීමට නොහැකි කාලයන්
බඹසර විසීමට අනවකාස අකාල මේ අටෙක් වෙයි. කවර අටෙක යත්: 1. මහණෙනි, අර්හත් වූ සම්මාසම්බුද්ධ වූ අෂ්ටවිද්‍යා පසළොස්චරණ ධර්මයන්ගෙන් යුක්ත වූ සුගත වූ ලෝකවිදු වූ අනුත්තර පුරුෂදම්‍යසාරථී වූ දෙව්මිනිස්නට ශාස්තෘ වූ සිවුසස් පිළිවිදි භාග්‍යවත් තථාගත තෙමේ ලෝකයෙහි උපන්නේ වෙයි. කෙලෙස් සන්හිඳුවන්නා වූ කෙලෙස් පිරිනිවීම කරන්නා වූ (චතුර්මාර්‍ගඥාන සඞ්ඛ්‍යාත) සම්බෝධිය
සියදිවි නසා ගැනීමෙන් අකුශලයක් සිදුවේ ද?
තමාගෙන් අන්‍ය වූ සත්ත්වයකු ගේ ජීවිතය නැසීමෙන් මිස සියදිවි නසා ගැනීමෙන් ප්‍රාණඝාත කර්‍මය සිදු නොවේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ විනයෙහි තිරිසන් සතුන් මැරීම ගැන භික්ෂූන්ට පනවා තිබෙන්නේ “යො පන භික්ඛු සංචිච්ච පාණං ජීවිතා චොරොපෙය්‍ය පාචිත්තියං” යන සිකපදය ය. ‘දැන දැන තිරිසන් සතකු මැරුව හොත් පචිති ඇවතක් වේය’ යනු එහි තේරුම ය. මනුෂ්‍ය ඝාතනය
ධර්ම ගරුත්වය
තෙමසක් වස් වසා පවාරණය කළ භික්ෂූන් හට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහණෙනි, කිම ඉවසිය හැකිද? කිම යැපිය හැකිද? කිම වෙහෙස නැතිව මග ආවාහුද? පිණ්ඩපාතය නොලැබී ක්ලාන්ත වූයේද, මහණෙනි, තෙපි කොහි සිට ආවාහුද? ආදී පිළිසඳර විසින් විචාරන ලද්දාහූ. භික්ෂූන්, භාග්‍යවතුන් වහන්ස! ශාක්‍ය ජනපදයෙහි කපිලවස්ථාගාරයේ සිට ජාත භූමියෙන් ආම්භයි කීහ. එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සුද්ධෝදන
සීලකථා | සමාධිකථා |පඤ්ඤකථා | විමුත්තිකථා | විමුත්තිඤාණදස්සනකථා
සීලකථා යනු සිව්පිරිසිදු ශීලයයි. සමාධිකථා විදර්ශනාව පාදක කොටගත් අෂ්ට සමාපත්තියයි. පඤ්ඤකථා යනු ලොව්තුරා නුවණයි. විමුත්තිකථා යනු ආර්ය ඵලයයි. විමුත්තිඤාණදස්සනකථා යනු මාර්ග ක්‍ෂණයෙහි හෝ ඵලක්‍ෂණයෙහි ප්‍රතිලාභ වශයෙන්ද ප්‍රතිවේධ වශයෙන්ද හටගත්, එක්තැන් වූ, සම්ප්‍රාප්ත වූ යුක්ත වූ මාර්ගඵල ධර්මයන්ද, චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මයන්ද බැලීම හා දැකීමේ ප්‍රඥාව පච්චවෙක්ඛණෙ ඤාණං ප්‍රත්‍යවේක්‍ෂා ඤාණයයි දක්වා, බොහෝ
විරියාරම්භකථා | වීර්යාරම්භ කථා
ආරද්ධවිරියො දැඩිව ගන්නා ලද වීර්යය ඇත්තේ සම්පූර්ණ වූ කායික චෛතසික වීර්යය යන අර්ථයි. යම්කිසි භික්ෂුවක් ගමනෙහි දී උපන් ක්ලේශයෝ පැමිණෙන්නට නො දේද? සිටීමෙහි උපන් ක්ලේශය හිඳීමට හෝ හිඳීමෙහි උපන් ක්ලේශ නිදීමට හෝ පැමිණෙන්නට නොදේද, මන්ත්‍රයකින් කළු නයෙකු පෙළාගන්නෙකු මෙන් ද, සතුරෙකු බෙල්ලෙන් අල්ලා ගන්නාක් මෙන් ද හැසිරේද මෙතෙම ආරද්ධවීරිය නම්
අසංසග්ගකථා | සංසර්ගයන්ගෙන් වෙන්වු කථා
මෙම පස් වැදෑරුම් සංසර්ගයන්ගෙන් වෙන් වූයේ, ශ්‍රවණ සංසර්ගය (ශබ්දයෙහි ඇලීම), දර්ශන සංසර්ගය (දැකීමෙන් ඇලීම), සමුල්ලාප සංසර්ගය, (මිථ්‍යා විතර්කයන්හි ඇලීම) සම්හෝග සංසර්ගය (සම්භෝගයෙහි ඇලීම), කාය සංසර්ගය (ස්පර්ශයෙහි ඇලීම) යනු පස්වැදෑරුම් සංසර්ගයෝය. ශ්‍රවණ සංසර්ගය ඔවුන් අතුරෙහි මෙහි යම් භික්ෂුවක් අසවල් ගමේ හෝ නියම්ගමේ හෝ රූපශ්‍රීයෙන් යුත්, දැකුම්කළු, ප්‍රසාදය එළවන, ලස්සන පාටින් යුත්
පවිවේකකථා | හුදෙකලාව පිළිබද කථා
කාය පවිවේකය, චිත්ත පවිවේකය, උපධි පවිවේකය යන මේ තුන් පවිවේකයන්ගෙන් සමන්විත වූයේ යනුයි. කාය පවිවේකය එක්වන්ව යයි, හුදෙකලාවම සිටියි. හුදෙකලාවම නිදයි. හුදෙකලාවම පිඬු පිණිස හැසිරෙයි. හුදෙකලාවම පෙරළා එයි. හුදෙකලාවම සක්මන් කරයි. හුදෙකලාවම හැසිරෙයි. හුදෙකලාවම වාසය කරයි. මේ වූ කලී කාය පවිවේකය නම් වෙයි. චිත්ත පවිවේකය අෂ්ට සමාපත්තිය නම් වේ. උපධි
සන්තුට්ඨිකථා | ප්‍රත්‍ය සන්තෝෂ කථා
ප්‍රත්‍ය සන්තෝෂයෙන් සමන්විත වූයේ, ඒ සන්තෝෂය වනාහි දොළොස් ආකාර වෙයි. කෙසේද යත්, යථාලාභ සන්තෝෂ යථා බල සන්තෝෂ, යථා සාරුප්ප සන්තෝෂ යනුවෙන් තෙපරිදිය. පිණ්ඩපාතාදියෙහි ද මෙසේය. මේ එහි ප්‍රභේද විස්තරයයි. මෙහි භික්ෂුවක් සිනිඳු හෝ රළු හෝ සිවුරක් ලබයි. හෙතෙම එයින් ම යැපෙයි. වෙන එකක් ප්‍රාර්ථනා නො කරයි. ලැබුනත් නො ගනියි. මෙය
අප්පිච්ඡකථා | අල්පේච්ඡ කථාව
දැඩි කැමැත්තෙන් වෙන්විය. තණ්හාව නැත්තේය. යම්හෙයකින් ඔහුගේ සිත තුළ ක්ලේශ මාත්‍ර වූද කැමැත්තක් නම් නැත්තේද. මොහු සියලු ආකාරයෙන් ප්‍රහීණ වූ තෘෂ්ණා ඇති රහතන් වහන්සේ කෙනෙක්මය. තව ද මෙහි අත්‍රිච්ඡතා, පාපිච්ඡතා, මහිච්ඡතා, අප්පිච්ඡතා යන මේවායේ භේදය දතයුතුය. අත්‍රිච්ඡතා එහි ස්වකීය ලාභයෙහි සතුටු නැති වූවහුගේ පරලාභයෙහි ප්‍රාර්ථනාව වේ. එයින් යුක්ත වූවහට එකම
දශකථා වස්තු
අප්පිච්ඡකථා ය, සන්තුට්ඨිකථා ය, පවිවේකකථා ය, අසංසග්ගකථා ය, විරියාරම්භකථා ය, සීලකථා ය, සමාධිකථා ය, පඤ්ඤකථා ය, විමුත්තිකථා ය, විමුත්තිඤාණදස්සනකථා යි, මේ දශකථාවස්තූහු යි. ප්‍රතිපන්නකයෝ නම්,
ප්‍රතිපන්නකයෝ නම්,
තමන්ට හිත පිළිපන්නේ අනුන්ට හිත බවට නො පිළිපන්නේය. අනුන්ගේ හිත බවට පිළිපන්නේ තමන්ට හිත පිණිස නො පිළිපන්නේය. තමන්ට ද අනුන්ට ද හිත බවට පිළිපන්නේය. තමන්ට ද අනුන්ට ද හිත පිණිස නො පිළිපන්නේය යනුවෙන් හතරවැදෑරුම් වේ. එහි යමෙක් තමන් දශකථා වස්තුලාභී වේද, එහි අනුන් අවවාද නො කෙරේද, අනුශාසනා නො කෙරේ ද?
කෝමාරභච්ච ජීවක වෙදදුරු
භාග්‍යවත් බුදුරජානන් වහන්සේ රජගහනුවර කලන්‍දකනිවාප නම් වූ වේළුවනවාරාමයෙහි වැඩ වාසය කරණ සේක. ඒ කාලයෙහි වේසාලි නගරය සමෘද්ධ වූයේ ද සැපතින් පිරී ගියේ ද වේ. බොහෝ ජනයන් ඇත්තේ මිනිසුන්ගෙන් ගැවසී ගත්තේ සුව සේ ලැබිය හැකි භික්‍ෂා ඇත්තේ ද වේ. සත්දහස්සත්සිය සතක් ප්‍රාසාදයෝ ද වෙත්. සත්දහස්සත්සියසතක් කුළුගෙවල් ද වෙත්. සත්දහස්සත්සිය සතක් ආරාම
පින සහ කුසලය එක් ද? දෙකක් ද?
මෙකළ ‘පින’ සහ ‘කුසලය’ පිළිබඳ විවිධ මතිමතාන්තර ඉදිරිපත් කිරීම දක්නට ලැබෙන අතර, ‘පින’ සහ ‘කුසලය’ අර්ථ වශයෙන් දෙකක් ය යන්න එක් මතයකි. ‘පින’ යනු, කුසලයෙහි ලෞකික කොටස බව, තව මතයකි. ‘පින’ සහ ‘කුසලය’ අර්ථ වශයෙන් සමාන බව ථෙරවාදය ඇසුරෙන් පැහැදිලි කර, පින් හෝ කුසල් හෝ රැස්කර නිර්වාණාධිගමනය කළ හැකි බව
ජීව ලෝකයෙහි අනිමිත්ත කරණූ පහ
ජීවිතං ව්‍යාධි කාලො ච දෙහනික්‍ඛෙපනං ගති පඤ්චෙතෙ ජීවලොකස්මිං අනිමිත්තා න ඤායරෙ” (ජීවිතය, ව්‍යාධිය, (මැරෙන) කාලය, මරණය, (මරණින්) මතු යන තැන යන මේ පහ ජීව ලෝකයෙහි නිමිති නොමැති ඒවා ය. නො දත හැක්කේ ය.) එහි ජිවිතය “මෙතෙක් පමණි. මින් ඉදිරියට නැතැයි නියම කළ නො හැකි බැවින් අනිමිත්ත’ ය. කලල කාලයෙහි ද
සර්වඥයන් වහන්සේගේ ඤාණ සාගරය
ඥාන බලය වනාහි සිව් වැදෑරුම් විශාරද නුවණ, අටපිරිස්හි කම්පා නොවන නුවණ, සිව් යෝනීන් පිළිබඳ පිරිසිඳි නුවණ, පංච ගති පිළිබඳ පිරිසිඳි නුවණ, තෙ සැත්තෑ නුවණ, සත් සත්තෑ නුවණ සහ අනෙක් දහස් ගණන් ඥානයෝ මේ ඤාණ බලය ම වේ. තුන්ලෝකාග්‍ර වූ, භාග්‍යවත් වූ, අර්හත් වූ, සම්‍යක් සම්බුද්ධ සර්වඥයන් වහන්සේට පමණක් ලැබෙන, ෂඩ්
තිරිසන් – ප්‍රෙත – අසුර භූමිය
තිරිසන් භූමිය මනුෂ්‍යයන් මෙන් කෙලින් නොගොස් සිරස්ව නැමී යන්නේ තිරච්චානයෝ යි. ඔවුන්ගේ ජාතිය තිරිසන් යොනිය යි. මේ තිරිසනුන් හට තැන් නියම නැත. මාර්ග ඵලයන්ගෙන් මිදුනා වූ ද, යට භාගයට යන්නා වූ ද යන අර්ථයෙන් ද තිරච්ඡාන නම් වන්නේ ය. ප්‍රෙත භූමිය සර්වප්‍රකාරයෙන්ම සැපයෙන් දුරුවූ සත්ත්වයෝ ප්‍රෙතයෝ යි. මේ ප්‍රෙතයෝ කොටස්
නිරය භූමිය
මහා නිරය අටෙකි.එනම් සංජීවය, කාලසූත්‍රය, සංඝාතය, රෞරවය, මහාරෞරචය, තාපය, මහා තාපය හෙවත් ප්‍රතාපය, අවීචිය, යන අටය. සංජීව නරකය: සත්ත්වඝාතනාදිය කළාවූ සත්ත්වයන් උපදින නිරයකි. මේ මහා පොළොවට යොදුන් 15000 ක් යටින් පිහිටා ඇති මේ සංජීව නරකයෙහි උපන්නාවූ නිරිසතුන්ගේ වයස නිරය ගණනින් අවුරුදු 500 කි. එහි එක් දවසක් මනුෂ්‍යයන්ගේ ආයු පමණින් අවුරුදු
අපාය භූමි
සැපයෙන් පහව ගියා වූ ස්ථානය අපාය නම් වේ. අපාය භූමිය සතරකි. එනම්:— නිරය භූමිය තිරිසන් භූමිය ප්‍රේත භූමිය අසුර කාය භූමිය අපාය භූමිය යනු සැප කිසිවක් නැති තැනය යන අර්ථයි. එක් ඇස් පිල්ලමක් හෙළන කාලයක් පමණකුදු සැපයක් නැතිව, අතිශය දුක්ඛයට පැමිණෙන හෙයින් නිරය යයි කියනු ලැබේ. කුසලාකුසල කර්මයන් හා එහි
බුදුවරුන්ගේ ආයුෂ අසංඛෙය්‍යකි, එම ආයුෂ අඩු වැඩි වීමට හේතු.
විපස්සී ආදී සියලු බෝසත්වරු මෛත්‍රී පෙරටු කරගත් සෝමනස්ස සහගත ඤාණසම්ප්‍රයුක්ත අසංඛාරික චිත්තයෙන් මව්කුස පිළිසිඳ ගත්හ. ඒ සිතින් ප්‍රතිසන්ධිය ගත්තහුගේ ආයුෂ අසංඛෙය්‍යකි. මෙසේ සියලු බුදුවරු අසංඛ්‍යයක් ආයු ඇත්තන් වන නමුත් කුමක් නිසා අසංඛ්‍යෙයක් ජීවත් නොවූවාහුද? සෘතු භෝජන වශයෙන් ආයුෂ වැඩිවෙයි. එසේම පිරිහෙයි. එහිදී යම්කලෙක රජවරු අධාර්මික වෙත්ද එකල්හි යුවරජ, සෙන්පති, සිටුවරු
යම් කල්පයක බුදුවරුන් පහළවන බව දැන ගන්නා අකාරය
බුදුවරයන් වහන්සේලා පස්නමක් පහළවන බැවින් සුන්දර වූ කල්පයෙහි සාරවත් වූ කල්පයෙහි මෙසේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙහිදී කල්පය වර්ණනා කරමින් මෙසේ වදාළ සේක. යම්තැනක පටන් අපගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් ප්‍රාර්ථනා කරන ලද්දේ වන්නේද, ඒ අතර එක් කල්පයකදීවත් බුදුවරයන් පස්නමක් පහළවීමක් නම් නැත. අපගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ප්‍රාර්ථනාවට පෙර තණ්හංකර, මෙධංකර, සරණංකර, දීපංකර යන
පෙර විසූ කඳපිළිවෙල කවරෙක් නම් සිහි කරන්නේද? කවරෙක් නම් සිහි නොකරන්නේද?
තීර්ථකයෝ සිහි කරති. ශ්‍රාවකයෝ සිහි කරති. පසේ බුදුවරයන් වහන්සේලා සිහි කරති. බුදුරජාණන් වහන්සේලා සිහි කරති. කොතරම් සීමාවක් තීර්ථකයෝ සිහිකරත්ද? යම් ඒ කර්මවාදී වූ අගතැන්පත් වූවාහු ද කල්ප හතලිහක් සිහිකරත්. කොතරම් සීමාවක් ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා කල්ප ශතසහස්‍රයක් සිහිකරත්. කොතරම් සීමාවක් අගසව් දෙදෙනා වහන්සේ අසංඛෙය්‍ය වූ කල්ප ශත සහස්‍රයක් සිහිකරත්. කොතරම් සීමාවක් පසේබුදුවරයන්
චෛත්‍ය වහන්සේ වන්දනා කළයුතු ආකාරය
යම් භික්ෂුවක් දවසක් සක්මනින් හිඳීමෙන් ආවරණීය ධර්මයන්ගෙන් සිත පිරිසිදු කොට, එසේම රාත්‍රියෙහි ප්‍රථම යාමයද, මධ්‍යම යාමයෙහි සයනයකොට පශ්චිම යාමයෙහි හිඳීම් සක්මනින් කල්ගෙවා උදෑසනම සෑමළු බෝමළු වත් කොට බෝරුකෙහි ජලය ඉස පැන් බොජුන් එළවා ආචාර්ය උපාධ්‍යය වත් ආදී සියලු කඳුවත් සමාදන්ව සිටී. හේ සිරුරු පිරියම්කොට සෙනසුනට පිවිස උණුසුම් කරමින් කමටහන්හි යෙදී