වැදගත් ධර්ම කරුණු
මෙණ්ඩක සිටුවරයා
බුදුහු අඞ්ගුත්තර පෙදෙසේ චාරිකාවේ යෙදෙමින් මෙණ්ඩක සිටුවරයාගේද භාර්යාව වු චන්ද පදුමාගේ ද පුතණුවන් වන ධනඤ්ජය සිටුවරයාගේ ද, ලේලිය වන, සුමනා දේවිය ගේද, මිණිබිරිය වු, විසාඛා වගේද, දාසයා වු පුණ්ණද, යන මේ අයගේ සෝවාන් ඵලයට උපනිශ්‍රය දැක භද්දිය නගරයට ගොස් ජාතිය වනයේ විසුහ. මෙණ්ඩක සිටුවරයා බුදුන් වැඩම කළ බව ඇසුවේ. මෙණ්ඩක
ජටිල සිටුවරයා
බරණැස එක් සිටුදුවක් රූමත් වුවාය. ඇය පහළොව දාසය වසර අතර කාලයේ ආරක්ෂාව සඳහා එක් දාසියක් දී සම්බුමු ප්‍රාසාදයක උපරිම තලයේ සිට යහනේ වාසය කරවීය. ඇය එක් දිනක් ජනේලය විවරකර පිටත බලන්නේ අහසින් යන එක් විද්‍යාධරයෙකු විසින් දැක උපන් ස්නේහ ඇතිව ජනේලයෙන් ඇතුළු වී ඇය සමග සන්ථවය කළේය. ඇය ඔහු හා
ජෝතිය සිටුවරයා
පෙර බරණැස් නුවර සහෝදරවරු දෙදෙනෙක් මහත් උක් කුඹුරක් කළාහුය. අනතුරුව බාල සහෝදරයා උක් කුඹුරට ගොස් එකක් වැඩිමල් සහෝදරයාට දෙන්නෙමි. එකක් මටයයි සිතා උක්ගස් දෙකක් ගෙන රසය බැහැර නොයනු සඳහා කැපු තැන් බැඳ ගත්තේය. ඒ කාලයේදී උක්ගස් යන්ත්‍රයෙන් මැඩීමක් නැත. අග හෝ මුල සිඳීමෙන් පෙරහනෙන් දිය වැගිරෙන ලෙසට පැණි වැගිරේ. මොහු
අමිතභෝගී සිටුවරුන් පස්දෙනා
අමිතභෝගී සිටුවරුන් පස්දෙනා නම්, ජෝතිය, ජටිල, මෙණ්ඩක, පුණ්ණක, කාකවලිය යන අයයි
සියලු බුදුවරුන් අත් නොහරින තැන් සතර
සියලු බුදුවරුන් වහන්සේලාටම අත් නොහරින තැන් සතරෙක් වෙයි. සියලු බුදුවරුන්ට බෝධිපර්යංකය අතනොහැරම එකම ස්ථානයක වෙයි. ධම්සක් පැවැත්වීම, ඉසිපතන මිගදායෙහි නොවෙනස්වම වෙයි. දෙවොරෝහණ වෙලාවෙහි සකස්පුර දොර පළමු පාතබන තැන නොවෙනස්ව වෙයි. දෙව්රම ගඳකිළියෙහි ඇඳෙහි සතර පා තැන නොවෙනස්වම වෙයි. විහාරය වනාහි කුඩා හෝ ලොකු හෝ වෙයි. නගරය වෙනස් නොවන්නේමය.
සහජාත පරිච්ඡේදය හා නක්‍ෂත්‍ර පරිච්ඡේදය
සහජාත පරිච්ඡේදය අපගේ සර්වඥ බෝසතුන් වහන්සේ සමග මහාබෝධිය, රාහුල මාතාව, ආනන්ද තෙරුන්, ඡන්න තෙරුන්, කාළුදායී තෙරුන්. කන්‍ථක අශ්වයා, ධන නිධාන යන මේ සත එක්ව උපන්නේය. නක්‍ෂත්‍ර පරිච්ඡේදය අපගේ සර්වඥ බෝසතුන් වහන්සේ උතුරුසළ නැකතින් මවුකුස පිළිසිඳ ගත්හ. මහබිනික්මන් නික්මුණහ. ධම්සක් පැවැත්වූහ. යමාමහ පෙළහර කළහ. විසා නැකතින් උපන්හ. බුදුවූහ. පිරිනිවියහ. මාඝ නැකතින් උන්වහන්ගේ ශ්‍රාවක සන්නිපාතයද ආයුසංස්කාර අතහැරීමද විය. අස්විද නැකතින් දෙවාරෝහණය
සියලු බුදුවරුන් වහන්සේලාගේ සමතිස් ධර්මතා
සියලු බුදුවරයන් වහන්සේලාගේ අසාධාරණ ධර්මතාව ප්‍රකාශ කරන්නෙමි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේලාගේ ධර්මතාව සමතිස් වැදෑරුම් වෙයි. ඒ මෙසේයි. පශ්චිමභවික බෝසතාණන් වහන්සේගේ මනා සිහිනුවණින් මවුකුස පිළිසිඳ ගැනීම, මවුකුස පර්යංකයෙන් පිටත බලා හිඳීම, බෝසත් මව හිටගෙනම ප්‍රසූත කිරීම, අරුණයෙහිම මවුකුසින් බිහිවීම, රන්පටෙහි පිහිට වූ පාදයෙන් උතුරුදිග බලා සත්පියවරින් ගොස් සිවුදිග බලා සිංහනාද කිරීම, සතර නිමිති
සතර අන්තරාය නොකළ හැකි ධර්ම
සියලු බුදුවරුන් වහන්සේලා උදෙසා එළවන ලද සිවුපසයට අන්තරාය කිරීම කිසිවෙකු විසිනුත් නොකළ හැකිය. කිසිවෙකු විසිනුත් ආයුෂයට අනතුරු කළ නොහැකිය. එහෙයින් අනුන්ගේ උපා ක්‍රමයෙන් තථාගතයන් වහන්සේගේ දිවි තොර කරන්නේය යන යමක් ඇත්ද මෙය නොවන්නකි. අවකාශ නැත්තේයයි කියන ලදි. බුදුවරුන්ගේ දෙතිස් මහපුරිස් ලකුණුවලට අසීති අනුව්‍යඤ්ජනවලට කිසිවකු විසිනුත් අන්තරාය කළ නොහැක්කේය. බුදුරැස්වලට අනතුරු
සමහර කාලවල බුදුන් වහන්සේ සහ සක්විති රජතුමා එකවර වැඩ සිටිනවා
කොණ්ඩඤ්ඤ බුද්ධවංශය කොණ්ඩඤ්ඤ ශාස්තෘන් වහන්සේ බුදුබවට පත්ව පළමු වස සඳවතී නුවර ළඟ චන්‍ද්‍රරාමයෙහි විසූහ. එහි සුචින්‍ධර නම් මහසල් බමුණාගේ පුත් චන්‍දමානව නම් කීර්තිධර බමුණු පුත් සුභද්ද නම් තරුණයා ද කොණ්ඩඤ්ඤ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙතින් බණ අසා පහන් සිතින් තරුණයන් දසදහසක් සමග උන්වහන්සේ වෙත පැවිදිව රහත් විය. ඉක්බිති කොණ්ඩඤ්ඤ බුදුහු පොසොන් පුර
පස්විසි බුදුවරුන් වහන්සේලාගේ මව-පියා සහ බෝධීය
මෙම බුදුවරුන් ගේ විස්තර කීපයක් පහත දැක්වේ. තණ්හංකර බුදු රජාණන් වහන්සේ පිය රජු : සුනන්ද රජුමව් දේවිය : මනෝනඤ දේවියදුෂ්කර ක්‍රියා කාලය : දින 07බෝධිය : රුක් අත්තන බෝධිය මේධංකර බුදු රජාණන් වහන්සේ පිය රජු : සුදේව රජුමව් දේවිය : යසෝධරා දේවියදුෂ්කර ක්‍රියා කාලය : දින 14බෝධිය : කෑල නැමති බෝධිය සරණංකර
බුදුවරු විසිපස් දෙනා අතර වෙනස්කම් අට.
පස්විසි බුදුවරුන් වහන්සේලාගේ වෙනස්කම් අටක් දතයුතුය. අට කුමක් ද? ආයු වෙනස, ප්‍රමාණ වෙනස, කුල වෙනස, ප්‍රධන් වෙනස, රශ්මි වෙනස, යානා වෙනස, බෝධිවෘක්‍ෂ වෙනස, පර්යංක වෙනස යනුයි. එහි ආයු වෙනස නම් සමහර බුදුවරු දීර්ඝායුෂ්ක වෙති. සමහරු අල්පායුෂ්ක වෙති. ඒ එසේමැයි. දීපංකර, කොණ්ඩඤ්ඤ, අනෝමදස්සී, පදුම, පදුමුත්තර, අත්‍ථදස්සී, ධම්මදස්සී, සිද්ධත්‍ථ, තිස්ස යන
ගෘහපති උපාලි විසින් ප්‍රකාශ කරන ලද බුදු ගුණ.
ගෘහපති උපාලි විසින් ප්‍රකාශ කරන ලද බුදු ගුණ. උපාලි ගෘහපති ආසනයෙන් නැගී උතුරුසළු එකස් කොට බුදුන් වසන දෙසට ඇඳිලි පනවා. මම් බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවකයෙකි. බුදුන් වහන්සේගේ ගුණ අසව්. ධීරස‍්ස විගතමොහස‍්ස පභින‍්නඛිලස‍්ස විජිතවිජයස‍්ස, අනීඝස‍්ස සුසමචිත‍්තස‍්ස වුද‍්ධසීලස‍්ස සාධුපඤ‍්ඤස‍්ස, වෙස‍්සන‍්තරස‍්ස විමලස‍්ස භගවතො තස‍්ස සාවකො’හමස‍්මි. අකථංකථිස‍්ස තුසිතස‍්ස වන‍්තලොකාමිසස‍්ස මුදිතස‍්ස, කතසමණස‍්ස මනුජස‍්ස අන‍්තිමසාරීරස‍්ස
ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ අමතන නම් 100 ක්
තිලෝගුරු අමා මෑණි ශාක්‍ය මුනි ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ අමතන නම් 100 ක්. 01) බුද්ධෝ – චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කළ බැවින් බුද්ධෝ නම් වන සේක. 02) දසබලො – බල දහයක් දරණ බැවින් දසබල නම් වේ. 03) සත්ථා – සියලු දෙව් මිනිසුන්ගෙ ගුරුවරයා වන බැවින් සත්ථා නම් වන සේක. 04) සබ්බඤ්ඤු –
භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ උතුම් ස්වරය
විස්සට්ඨො:- හමුනොවුයේ, බාධා නොකරන ලද්දේ, විශිෂ්ඨ වූයේ, නොපැකිළෙනුයේ වේ. ඒ ඒ තැන නැවත නැවතී කථා නොකරන. ( ගොත ගැසීමක්, බාධාවක්, උගුර පෑදීමක් න‍ොමැතිව සුවසේ වචන නික්මෙයි) විඤ්ඤෙය්‍යො:- දන්වන ප්‍රකට විස්‍රැත බැවින්, මනාව දැනගත හැකි වන්නේය. අර්ථය දන්වන්නා ( අවබෝධය ඇතිවන අර්ථයෙන් වචන නික්මෙයි) මඤ්ජු:- මිහිරි, මෘදු ( මධුර ස්වරයෙන් යුත්ත වචන නික්මෙයි) සවනියො:-
භාවනානුයෝගී භික්ෂුවක් වෙත එළඹීමට සුදුසු කාලය කුමක්ද?
“මහණ, මනෝභාවනීය මහණහු දක්නට එළැඹෙනුවට සුදුසු කල් සයෙක. කවර සයෙක යත්: (1) මහණ, මෙසස්නෙහි මහණ යම් කලෙක කාමරාගයෙන් පර්‍ය්‍යුත්‍ථිත වූ කාමරාගයා විසින් මැඩුණු සිතින් වාස කෙරේ නම්, උපන් කාමරාගයාගේත් නිඃසරණයත් යථාභූතයෙන් නො දන්නේ නම්, එසමයෙහි මනෝභාවනීය මහණ වෙත එළැඹ මෙ සෙයින් කියයුතු වන්නේ ය: “ඇවැත්නි, මම වනාහි කාමරාගයෙන් පර්‍ය්‍යුත්‍ථිත වූ
දක්ඛිණාවිභංග සූත්‍රය
මෙසේ අසන ලදි. කවරදාක ගෞතමියට බුදුරදුන්ට වස්ත්‍ර යුගලක් දෙන්නට සිතක් උපන්නේ ද? බුද්ධත්වයට පැමිණ පළමු ගමනින් කිඹුල්වතට පැමිණි කාලයෙහිය. එකල්හි බුදුරදුන්ගේ රූප ශෝභාව දැක මහාප්‍රජාපතී ගෞතමිය සිතීය. මාගේ පුතාගේ ආත්මය හොබනේ යැයි අයට මහත් සතුටක් උපණ එයින් සිතීය. මාගේ පුතාට අවුරුදු විසි නවයක් ගිහිගෙදර වාසය කරද්දී යටත් පිරිසෙන් පුවක් ගෙඩියක්
ශාස්තෘශාසනයෙහි හාත්පසින් නඟාගෙන සිටුනා ශ්‍රාවකයා
මහණෙනි, ශාස්තෘශාසනයෙහි හාත්පසින් නඟාගෙන සිටුනා ශ්‍රාවකයාගේ මේ අනුධර්‍මය වෙයි: බුදුහු ශාස්තෘහ. මම ශ්‍රාවකයෙමි. බුදුහු දන්නාසේක. මම නො දනිමි’යි. මහණෙනි, ශාස්තෘශාසනයෙහි හාත්පසින් නඟාගෙන වැටෙන සැදැහැති ශ්‍රාවකයක්හට ශාස්තෘශාසනය ස්නේහවත් වැ වැඩෙනුයේ වෙයි, මහණෙනි, ශාස්තෘශාසනයෙහි හාත්පසින් නඟාගෙන සිටුනා ශ්‍රාවකයාගේ මේ අනුධර්‍මය වෙයි.
සතර මහා අපදේශ
එහි දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහණුන් බණවා, “මහණෙනි, සතර මහා අපදේශයන් දෙසන්නෙමි. එය අසවු, මොනොවට සිත්හි කරවු, කියන්නෙමි” යි වදාළ සේක. ‘එසේ යැ වහන්සැ ’ යි ඒ මහණහු භගවත් බුදුරජුනට පිළිවදන් දුන්හ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක: “මහණෙනි, මෙහි මහණෙක්, ‘ඇවැත්නි, ධර්මය මේ යැ, විනය මේ යැ, ශාස්තෘශාසනය මේ යැ’ යි
භාගවතුන් වහන්සේගේ අවවාදය භාරගත යුතුබව.
ගෝතමක සූත්‍රය. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසාලා මහනුවර ගෝතමක චෛත්‍යයෙහි වැඩවසන සේක. එකල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ භික්ෂූන් ඇමතූසේක.මහණෙනි, මම විශිෂ්ටඥානයෙන් අවබෝධ කොට දහම් දෙසමි. අවබෝධ නොකොට නො දෙසමි. මහණෙනි, මම හේතු සහිත කොට දහම් දෙසමි. හේතු රහිත කොට නො දෙසමි. මහණෙනි, මම ප්‍රත්‍යනීකධර්‍මයන් නෙරලීම් සහිත කොට දහම් දෙසමි. නෙරලීම් රහිත කොට
නොකළයුතු වෙළදාම් පහ
පඤ‍්චිමා භික්ඛවෙ, වණිජ‍්ජා උපාසකෙන අකරණීයා. කතමා පඤ‍්ච:මහණෙනි, උවසුහු විසින් අකරණීය (නොකටයුතු) මෙ වෙළදාම් පසෙකි. කවර පසෙකින් යත්: සත්‍ථවණිජ‍්ජා, සත‍්තවණිජ‍්ජා, මංසවණිජ‍්ජා, මජ‍්ජවණිජ‍්ජා, විසවණිජ‍්ජා.ශස්ත්‍රවාණිජ්‍ය (සත්ත්‍ව හිංසා පිණිස වූ අවි වෙළෙඳාම) ය, සත්ත්‍වවාණිජ්‍ය (වහල් වෙළෙඳාම) ය, මාංසවාණිජ්‍ය (මස් පිණිස සතුන් වෙළෙඳාම) ය, මද්‍යවාණිජ්‍ය (මත්පැන් හා මාදක ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම) ය, විෂවාණිජ්‍ය (වස වෙළෙඳාම) යි.
සිතේ ආයුෂය
ඉමස්‌මිං පනත්‌ථෙ මිලින්‌දරාජා ධම්‌මකථිකං නාගසෙනත්‌ථෙරං පුච්‌ඡි, ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, එකස්‌මිං අච්‌ඡරාක්‌ඛණෙ පවත්‌තිතචිත්‌තසඞ්‌ඛාරා සචෙ රූපිනො අස්‌සු, කීව මහාරාසි භවෙය්‍යා’’ති? ‘‘වාහසතානං ඛො, මහාරාජ, වීහීනං අඩ්‌ඪචූළඤ්‌ච වාහා වීහිසත්‌තම්‌බණානි ද්‌වෙ ච තුම්‌බා එකච්‌ඡරාක්‌ඛණෙ පවත්‌තිතස්‌ස චිත්‌තස්‌ස සඞ්‌ඛම්‌පි න උපෙන්‌ති, කලම්‌පි න උපෙන්‌ති, කලභාගම්‌පි න උපෙන්‌තී’’ති (මි. ප. 4.1.2). ඉහතින් දැක්වෙන්නේ සංයුක්ත නිකායේ නිදානවග්ග අට්ඨකතාවේ සඳහන්
භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් නො යා යුතු කුලය.
“නවහි භික්ඛවේ අඞ්ගෙහි සමන්නාගතං කුලං අනුපගන්ත්වා වා නාලං උපගන්තුං. උපගන්ත්වා වා නාලං උපනිසීදිතුං. කතමෙහි නවහි? න මනාපේන පච්චුට්ඨෙන්ති. න මනාපේන අභිවාදෙන්ති. න මනාපේන ආසනං දෙන්ති. සන්තමස්ස පතිගූහන්ති. බහුකම්පි ථෝකං දෙන්ති. පණිතම්පි ලූඛං දෙන්ති. අසක්කච්චං දෙන්ති නො සක්කච්චං. න උපනිසීදන්ති ධම්මසවනාය, භාසිතස්ස න රසීයන්ති ඉමෙහි ඛෝ භික්ඛවේ නවහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතං කුලං
පත්ත නික්කුජ්ජන කර්මය
පත්ත නික්කුජ්ජන කර්මය යනු නො හික්මුනා වූ ගිහියන් හික්මවීම පිණිස බුදුන් වහන්සේ විසින් පනවන ලද දඬුවමකි. එය පළමු කොට පනවන ලද්දේ දබ්බමල්ල ස්ථවිරයන් වහන්සේට බොරු චෝදනාවක් ඇති කළ වඩ්ඪනම් වූ ලිච්ඡවී පුත්‍ර‍යාට ය. ඒ දඬුවම පැමිණවීමට සුදුසු වරද අටක් ඇත්තේ ය. ඒ මෙසේ ය. “අට්ඨහි භික්ඛවෙ අඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස උපාසකස්ස
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ධර්මයට ගරු කළ අතර භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ධර්මය ගුරු නොවුන බව
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ධර්ම රත්නයට තමන්ගේ ආචාර්යවරයෙකුට සමාන කර සැලකූ බව ධර්මයෙහි සඳහන් නොවේ. එය අංගුත්තර නිකායේ චතුක්ක නිපාතයේ පඨම උරුවෙල සූත්‍රයෙහි අර්ථය වරදවා තේරුම් ගැනීමෙන් සිදු වී ඇති විශාල වරදකි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ඉහළින් ධර්මරත්නය වැඩ සිටියා නම්, අප මුලින් ම සරණ යා යුත්තේ ධර්මරත්නය නොවේද ? ගුරුවරයා ළඟ සිටිය දී