අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය) 178
බිම්බිසාර රජතුමා පරිත්‍යාග කල රජකම ප්‍රතික්ෂේප කල අප මහා බෝසතාණෝ.
මේ අයුරින් බෝසතාණන් වහන්සේ රජගහ නුවරට පැමිණියේ එක් දවසක උදේ වරුවේ. පිඬුසිඟා යාමට කාලය එළඹ ඇති බැවින් උන්වහන්සේ පාත්‍රය ද අතින් ගෙන ප්‍රධාන නගරය වෙත නික්මුණා. රජගහ නුවර ඒ වනවිට රජකම් කරනු ලැබුවේ බිම්බිසාර රජතුමා. බිම්බිසාර රජතුමා බෝසතාණන් වහන්සේගේ අදෘෂ්ට මිත්‍රයෙක්. ඔබට මතක ඇති මින්පෙර ඔවුනොවුන් අතර තෑගි සහ ලිපි හුවමාරු වුන බව ලියා තිබුණා. නිසා ඔවුන් කුඩා කල සිට ම හොඳ මිත්‍රයෝ. එහෙත් බිම්බිසාර රජතුමා දැනන් හිටියෙ නෑ මේ වන විටත් ඔහුගේ ඒ නුදුටු මිත්‍රයා තම නගරයට පැමිණ ඇති බව. ඒ බව දැන සිටියා නම් මේ කතාව තව ටිකක් වෙනස් වෙන්නත් ඉඩ තිබුණා. ඒ කෙසේ වෙතත් අප බෝසතාණන් වහන්සේට වුවමනා වුණේ නැහැ ඔහුට මේ බව දන්වා සිටින්න. බෝසතානන් වහන්සේ මෙහෙම හිතුවා.
“ මා මෙහි ආ බව රජුට දැන් වුවොත් මහත් සත්කාර සංග්‍රහ ලැබුණු ඒකාන්තයි. එහෙත් දන්වා යවා සංග්‍රහ ලැබීම නුසුදුසුයි. පිඬු සිඟා ගොස් ලත් දෙයින් යැපීම ඊට වඩා උතුම් ය.
මෙලෙස සිතූ අප මහා බෝසතාණන් වහන්සේ පිඬුසිඟා යමින් රජගහනුවර ප්‍රධාන වීදි වෙතට පිය මැන්න. මුළු නගරයම බෝසතාණන් වහන්සේගේ රූපය දැකීමෙන් ධනාල නම් ඇතා පිවිසි රජගහනුවර මෙන් මෙන් කැලඹුනා. මෙයට පෙර කිසි කලෙක නො දුටු ඒ අපූර්ව රූපශ්‍රීයෙන් බබලන බෝසතානන් වහන්සේ දුටු නුවර වැසියෝ විශ්මයට පත්වුණා. බෝසතාණන්ගේ රූපශ්‍රීයෙන් වශීකෘත වූ ඔවුන් තමන්ගේ වැඩ කටයුතු නවතා උන්වහන්සේ දෙස බලාගත් වනම බලා සිටියා. “මේ නම් මනුෂ්‍යයෙක් නොවේ. මහා බ්‍රහ්මයා කිසියම් අදහසකින් මිනිස් වෙසින් පැමිණ සිට යැයි” කෙනෙක් කීවා. සමහරු මොහු බ්‍රහ්මයා නොවේ කලින් කළ ලොවට එන විෂ්ණු දෙවියන්ගේ මනුෂ්‍ය අවතාරයක් යැයි කියා සිටිය. තවත් මහරු මේ ශිව දෙවියෝ ද, සමහරු මේ සඳ මඩලට අරක්ගත් සඳ දෙව්රජ ද, තවත් කෙනෙක් මේ හිරු මඬලට අරක්ගත් සූර්ය දිව්‍යරාජයාද, තවත් කෙනෙක් මොහු වෙන කිසිවෙකු නොව අනංගයාම විය යුතු යැයි තමන්ගේ ඇදහිලි අනුව විවිධ මත පළකරන්නට වුනා . ගැඹුරින් කරුණු විමසන යම් කිසි කෙනෙක් “මේ ඔය කියන කිසිවෙක් නොවේ ලෝවැඩ පිණිස පහළ වූ කිසියම් මහා පින් ඇති උත්තමයෙක්” යැයි කියා සිටියා.
මේ අතර මේ සියල්ල දෙස විමසිලිවත්ව බලා සිටි රාජපුරුෂයෝ වහාම බිම්බිසාර රජතුමා වෙත ගොස් බැහැදැක “දේවයන්වහන්ස රටට මහා ශාන්තියක් සැලසෙන පෙරනිමිත්තක්, දෙවියෙක්ද මිනිසෙක් දැයි නො දනිමු. පෙර නොදුටු විරූ විශ්මය උපදවන රූපශ්‍රීයෙන් යුත් කෙනෙක් පැවිදි විසින් නුවර පිඬුසිඟා වඩිති. යැයි කියා සිටියා. රජතුමාද සීමැදුරු කවුළුව හැර බලනුයේ බෝසතාණන් වහන්සේ දැක විශ්මයට පත්ව ඒ දෙසම බලා උන්නා. මොහු ආශ්චර්යමත් කෙනෙක්, දැකුම් කළු අඟ පසෙකින් යුක්ත ආරෝහපරිණාහ සම්පන්න දේහයෙන් පිරිසිදු බබළන වර්ණයෙන් යුක්ත සිත පහදවන ඉරියව්වෙන් යුක්ත වූ දෙවියකු හෝ අමනුෂ්‍යයෙක් විය හැකියි. යම් හෙයිකින් මොහු දෙවියෙකු හෝ අමනුෂ්‍යයෙක් වන්නේ නම් ටික දුරක් ගොස් අදෘශ්‍යමාන විය යුතයි. මිනිසෙක් වී නම් කිසියම් තැනකට ගොස් පිඬුසිඟා ලත් ආහාර වළඳය යුතුයි. ඒ නිසා මොහො පසුපස ගොස් විමසා බලා ඒ බව මට කියවයි රජතුමා රාජපුරුෂයන් පිටත් කොට යැවුවා.
අප මහා බෝසතාණන් වහන්සේද පිඬුසිගා අවසානයේ පිවිසි දොරටුවෙන්ම නගරයෙන් නික්ම පාණ්ඩව පර්වතයට මුහුණලා හිඳ ආහාර පිළිගැනීමට පටන් ගත්තා. රාජ බෝජනයෙන් යැපුණු ඔහුට අමාරුවෙන් වැලඳු ආහාර පෙරළා අවුත් මුඛයෙන් නික්මෙන ඔක්කාර ගතියක් දැනෙන්නට වුනා . ඒ මේ ආත්මභාවය තුල මේවනවිට මෙබඳු ආකාර ආහාරයක් ඇසින් නොදුටු විරූ නිසයි. එයින් ආහාරයේ පිළිකුල් බව සලකනු ලබන්නේ මෙසේ තමන් තමන්ටම අවවාද කර ගත්තා. ” සිද්ධාර්ථ ඔබ ආහාර පාන සුලභ කුලයක වාසය කළා සුවඳසැල් භෝජන නොයෙක් අනර්ඝ රසයෙන් වළඳනා තැනක උපත ලබා වැරහැලි එක් පාංශුකූලික සිවුරක් පොරවා ගත් අයකු දැක කවර දා හෝ මමත් මෙබඳු ආකාර වී පිඩු පිණිස හැසිර අනුභව කරන්නේ මේ වන්නෙමි. මට ඒ සුදුසු කාලය යයි සිතා රජකමද රාජ්‍යයද අතහැර පැමිණියා. දැන් කුමක් නම් කරන්නේද ? දැන් ඒ ආහාර පිලිකුල් කරන්නේද?” මෙසේ තමන් තමන්ටම අවවාද දී කලකිරුණේ වී නමුත් ආහාර අනුභව කළා.
මේ සියල්ල දෙස බලා සිටි රාජපුරුෂයෝ හැකි ඉක්මණින්ම රජතුමාව දැනුවත් කළා. රජු දූතයන්ගේ වචන අසා වේගයෙන් නගරයෙන් පිටවී බෝසතාණන් වහන්සේ සමීපයට පැමිණි රජු ඇතුළු පිරිස සන්සුන් හික්මුණු ඉරියව් ආදියෙන් සැදී පැහැදී බෝසතාණන් වහන්සේ අසළ එකත් පසෙක හිඳගෙන මෙලෙස පවසනු ලැබුවා.
ඔබ ඉතා සියුමැලි කෙනෙක් තවම තරුණ වියේ පිඬුසිඟා යකුන් ඔබ වැන්නෙකුට නොවැටී පින්වතා නිමි මේ අංග මගධ දෙරට විශාලයි දෙකට බෙදා කොටසක් ඔබට පියනම ඉතිරි කොටස මම ගනිමින් මෙසේ අපි දෙදෙනා මේ රට පාලනය කරමු යැයි කියා සිටියා
බෝසතාණන් වහන්සේ ඔහුගේ කතාව අසා මේ රජ මා නොහඳුනති. ඉතා තමන්ව හඳුන්වා දෙන්නට මේ සුදුසුම අවස්ථාවයි සිතුව.
මහරජ භූමි ප්‍රදේශ වශයෙන් කෝසල රටට ඇතුළත් ශාක්‍ය නම් රටක් හිමවත් පාමුල ඇත. බොහෝ පෙර සිට පරම්පරා උරුමයෙන් රටට අධිපති ව පාලනය කරන සූර්යවංශික වූ ශාක්‍ය නමින් ප්‍රකට පරම්පරාවක් ඇත. සහ දුක්වලින් ලොව පෙනෙන්නා දැක එයින් මිදෙන මගක් වනු වස් මට අයත් රජකම හැර දමා ඒ ශාක්‍ය කුලයේ නික්ම පැවිදි වුණෙමි ිමුක්ති මාර්ගය යන රාජ්‍යයන් මට වැඩක් නැත බෝසතාණන් වහන්සේ වදාරනු ලැබුවා.
එය ඇසූ කෙණෙහි ම රජුට කාරණය වැටහී ගියා. පින්වතාණන් වහන්ස, ශාක්‍ය දේශාධිපති සුද්ධෝදන මහ රජාණන්ගේ පුත් සිද්ධාර්ථ කුමාරයාණන් සතර පෙර නිමිති දැක ගිහි ගෙයින් නික්ම ගොස් පැවිදි ව බුදු වනු ඇතයි අසා ඇත්තෙමි. ළදරුවියේ සිටම මා හා හසුන් හා තුටුපඬුරු හුවමාරුවෙන් මිතුරු වී සිටින මගේ හිත මිතුරු ඔබ වහන්සේ දැකීමෙන් ඉතා ප්‍රීතියට පත්වීමි. වහන්ස ඔබේ මනෝරථය සඵල වේවා!! ඔබ වහන්සේ විසින් ප්‍රර්ථනා කරන්න වූ බුදු බව ලැබූ පසු කල්නොයවා මගේ නුවරට ද වඩින සේක්වා!! ඔබවහන්සේ ලැබූ විමුක්ති සැපය දී අපවද සනසන සේක්වා!! යැයි රජතුමා කියා සිටියා බෝසතාණන් වහන්සේ ද එසේය, බුදු වූ පසු පැමිනෙන්නෙමි යි වදාරනු ලැබුවා. ඉක්බිති රජ ද පිරිසද බෝසතාණන් වහන්සේට මහත් වූ ආදර බුහුමන් දක්වා වැඳ පැදකුණු කොට නික්ම ගියා. බෝසතාණන් වහන්සේ ද එදා රෑ ගිජුකුළු කඳු පදෙස අසපුවක වැඩ සිට පසුදින උදේ විසාලා මහනුවරට යනු පිණිස එතැනින් පිටත් වුනා .
උපකාරක ග්‍රන්ථ – අපදානට්ඨ කතා, ජාතකට්ඨකථාව. ආනන්දමෛත්‍රය මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේ විසින් රචිත සිද්ධර්තගෞතම බුද්ධ චරිතය,