අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 290 (සන්තිකේ නිධානය)
පස්වග මහණන් සියලු කෙලෙස් නසා රහත්භාවයට පත්වීම
මිට පෙර කියූ පරිදී ඇසළ පුණු පොහො දිනෙන් දෙවෙනි දිනයෙහි අන් සිවුදෙන පිඬු පිණිස යවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආරාමයෙහි හිඳ, වප්ප තවුසාණනට දර්මය දේශනා කරනු ලැබුවා. . වප්ප තවුසාණෝ ද, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දුන් කමටහන් වඩා පෑලවිය දා ම සෝවාන් ව ඒහි භික්ෂු ප්‍රව්‍රජ්‍යෝසම්පත්තිය ලැබුවා.
එ සේ ම අව දියවක් දා භද්දිය තවුසාණෝ ද, අව තියවක් දා මහානාම තවුසාණෝ ද, අව ජලවක් ද අස්සජී තවුසාණෝ ද, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ අවවාදයෙහි පිහිටා කමටහන් වඩා සෝවාන් වුනා. ඒහි භික්ෂු සම්පත්තිය ද ලැබුවා. මෙලෙස මේ දිනවල ඒ භික්ෂූනට අවවාද කෙරෙමින් විහාරයෙහි ම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩසිටියා. තුන් නමක් පිඬු පිණිස ගොස් ගෙනා භෝජනයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඇතුළු අන් අය යැපුනා. නැවැත අව විසේනිය දා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ කොණ්ඩඤ්ඤ ආදී පස් නම ම අමතා මෙලෙස අනාත්ම ලක්ෂණ සූත්‍රය දේශනා කරනු ලැබුවා.
අනාත්ම ලක්ෂණ සූත්‍රය (පඤ්චවග්ගිය සූත්‍රය)
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ: මහණෙනි, රූපය ආත්ම (තමා) නොවේ. මේ රූපය ආත්ම වේ නම්, ආබාධ පිණිස නො පවත්නේ ය. “මාගේ රූපය මෙසේ වේවා මෙසේ නම් නො වේ වා” යි රූපයෙහි තමා රිසි අයුරෙක් ලැබෙන්නේ ය. එහෙත් මහණෙනි, රූපය ආත්ම නොවන බැවින් ම ආබාධ පිණිස පවතී. “මෙසේ මගේ රූපය වේ වා, මෙසේ නම් නො වේවා! යි තමා රිසි අයුරෙක් රූපයෙහි නො ලැබෙන්නේ ය.
මෙලෙසම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පංච උපාදන්ස්කන්දයට අයත් අනෙකුත් වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඥාන යන උපාදන්ස්කන්දයන පිළිබඳවද විස්තරයක් කරන්නට වුනා. කල්පගණනක සිට බුදුවරුන් හට අභිමුඛ වෙමින් ධර්මය හදාරමින් පැමිණි ඔවුනට එහි යථාවබෝධය සඳහා වැඩි වෙලාවක් ගියෙත් නැහැ.
එයින් අනතුරුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඔවුන්ගේ වැඩිදුර අවබෝධය වඩාත් පහසු කිරීමට මෙලෙස ප්‍රශ්නකිරීමට ලක්කලා.
මහණෙනි, රූපය නිත්‍ය ද? නැතහොත් අනිත්‍ය ද? තෙපි මේ කිමැයි සිතවු ද?
පස්වග මහණහු : වහන්ස, ඒ අනිත්‍ය යි.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ : යමෙක් අනිත්‍ය නම් ඒ දුක් ද නො හොත් සැපද?
පස්වග මහණහු: ඒ දුක්ය, භාග්‍යවතුන් වහන්ස.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ: යමෙක් අනිත්‍ය වේ නම්, දුක් වේ නම් වෙනස්වන විපරිනාමයට පත්වන සුලු නම්, එය “මෙය මමය, මගේ ය, මේ මම ය,
මේ මා තමා යැයි දක්නට සුදුසුද?
පස්වග මහණහු: එසේ දක්නට නම් සුදුසු නො වේ මය, වහන්ස.
එලෙසම වේදනා සංඥා සංස්කාර විඥාන යන සතර ගැනත් මෙසේ ම ප්‍රශ්න කරන්නට වුනා. එයද එලෙසම මමය මාගේය මාගේ ආත්මය යැයි ගැනීමට නුසුදුසු බව ඔවුන් පවසා සිටියා.
ඉන්පසු භාග්‍යවතුන් වහන්සේ: එහෙයින් මහණෙනි, 1.අතීත 2. අනාගත 3.වර්තමාන 4.ආධ්‍යාත්මික(අභ්‍යන්තර) හෝ 5.බාහිර, 6. ඖදාරික (රළු)
හෝ 7.ශූක්ෂම(සියුම්), 8.හීන හෝ 9.ප්‍රණීත වූ 10.දුරැ හෝ 11.සමීපයේ වූ යම් රූපයෙක් වේ ද, එ සියලු රූපය “මෙය මගේ නොවේ. මෙය මම් නො වෙමි. මෙය මගේ ආත්මය නො වේ යැ” යි මෙසේ තත් වූ පරිද්දෙන් සම්‍යක් ප්‍රඥායෙන් දැක්කැ යුතු ය යනුවෙන් මෙම එකොලොස් ආකාරයට පංච උපාදානස්කන්දයම විදර්ශනා කිරීම පිළිබඳව කියා දුන්නා. ඉන්පසුව තව දුරටත් විස්තර කරමින්
මහණෙනි, මෙසේ ශ්‍රැතවත් ආර්යය ශ්‍රාවක තෙම රූපය කෙරෙහි කලකිරේ, වේදනාව කෙරෙහි කලකිරේ, සංඥාව කෙරෙහි කලකිරේ, සංස්කාර කෙරෙහි කලකිරේ, විඥානය කෙරෙහි කලකිරේ. කලකිරෙන්නේ එහි ඇල්ම දුරු කෙරේ, ඇල්ම දුරු කිරීමෙන් සියලු කෙලෙසුන්ගෙන් මිදේ, මිදුණු කලැ මා සිත මිදුණේ යැ යි දැනීම වේ. මතු ඉපදීම ක්ෂීණ විය, මාර්ග බ්‍රහ්මචර්යයාව වැසනිමවන ලද්දේ ය. (රහත් බවට පැමිණියෙමි.) දුකින් මිදීමට කළමනා සියලු (ගෝඩෂ විධ) කෘත්‍යය කරන ලද්දේ ය. මේ රහත් බව පිණිස තවත් කළ යුතු කිසිත් නැතැ” යි දැන ගනී. යනුවෙන් ඉතා මිහිරි ස්වරයෙන් වදාරන්නට වුනා.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ මේ දේශනාව ඇසීමට කල්පාන්තරයක් පෙරුම්පිරූ ඒ පස්වග මහණහු දේශනාව අවසන් වත්ම සියලු කෙලෙසුන් නසා රහත් බවට පත්වුනා.
උපකාරක ග්‍රන්ථ
සුත්තපිටකයේ/ සංයුක්තනිකාය/ ඛන්ධකවග්ග/ ඛන්ධසංයුත්ත/ උපයවග්ග
සිද්ධාර්ථ ගෞතම බුද්ධ චරිතය – බළන්ගොඩ ආනන්දමෛත්‍රෙය මහනායක හිමිපාණන් වහන්සේ