අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 281 (සන්තිකේ නිධානය)
බුදුන් සරණ ගිය හේමවත සහ සාතාගිරි යක්ෂයෝ 01
ගන්ධමාදන පව්ව, සුළුකළු පව්ව, මහකළු පව්ව, නාවෙළුම, සඳගැබ, හිරුගැබ, රන් පස, හිමවත යන පව් හතම හිමාලයේ පිහිටා තිබුනා . ගන්ධමාදන පව්ව මෙම කඳු සියල්ල ඉක්මවා සිටින බව පවසනවා. මෙහි නන්දමූලක නම් තැන පසේ බුදුවරයන් වසන තැනයි. රන් ගුහාව, මැණික් ගුහාව, රිදී ගුහාව යැයි ගුහා තුනත් පවතින බවත් එහි මැණික් ගුහා දොරටුවෙහි යොදුනක් උස, යොදුනක් පළල මඤජූසක නම් ගසක් ඇති බවත් එම ගසෙහි හැමතැනකම මල් පිපෙන බවත් සඳහන්. විශේෂයෙන්ම පසේ බුදුවරයකු පැමිණෙන දිනයන්හි මෙහි මලින් වැසි යන බව සැලෙකෙනාව. එහි හාත්පස රන්මලින් පිරි පවතිනවා. එහි පිපෙන මල් ගැනත් මිට පෙර ලියු ලිපියක විස්තර වශයෙන් සඳහන් වුනා. දැන් මේ ලියන්න යන්නේ මෙම අති රමණීය හිමවතෙහි විසු හේමවත යක්ෂ සේනාධිපතියා සහ එහි මැද දේශයේ පිහිටි සාත නම් පව්වෙහි විසු සාතාගිරි නම් යක්ෂ සේනාධිපතිවරුන් ගැනයි.
විනයදර භික්ෂූන් යක්ෂ සේනාධිපතියන් වූ හැටි.
මෙම කපෙහිම අවුරුදු විසිදහසක් ආයු ඇති මිනිසුන් අතර ඉපිද, අවුරුදු දහසය දහසක් වැඩසිට පිරිනිවන් පා වදාළ කස්සප සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේන්ගේ අවසන් කටයුතු මහත් පුදසත්කාර සහිතව පැවැත්වූනා. උන්වහන්සේන්ගේ ධාතු නොවිසිරි, රන් කඳක් මෙන් ඝනව පිහිටිය. එය දිගුකලක් ජීවත් වූ බුදුවරුන්ට ආවේණික කරුණක්. අඩු ආයු කාලයක් ඇති බුදුවරු බොහෝ ජනයාට දැකීමට නොලැබ, පිරිනිවන් පානවා. හරියටමඅපේ බුදුහාමුදුරුවෝ අපිට දක්නට නොලැබුණා වාගේ. ඒ නිසාම එවැනි බුදුවරු ධාතු පූජා පවත්වා ඒ ඒ මිනිසුන්ට පින් රැස් කරගැනීමට හැකිවෙතියි අනුකම්පාවෙන් ධාතු විසිරී යන පරිදි අදිටන් කර පිරිනිවන් පානු ලබනවා. ඒ අදිටන අනුව උන්වහන්සේලාගේ ධාතු රන් කුඩු මෙන් විසිරි යනවා. එය විශ්වයේම ධර්මතාවයක් වගේමයි පෙන්නේ. අපේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේත් ධාතු එලෙස විසිරී ගියා.
මිනිස්සු කසුප් බුදුරදුන්ගේ ධාතු තැන්පත් කිරීමට එකම එක දාගෙයක් යොදුනක් උස, යොදුනක වටරවුමක් ඇති සෑයක් ලෙසින් තැනුවා. එහි එක් එක් ගවුවක දුරින් දොරටු සතරක් පිහිට තිබුණා. එක් දොරටුවක් කිකී රජුට වෙන් වුනා. ඔහුගේ පුත් පඨවින්ධරට එක් දොරටුවක්ද, තවත් දොරටුවක් සෙන්පති හා මැති ඇමතිවරුන්ට ද යනුවෙන් වෙන්වුණා. අනෙක් දොරටුව සිටුවරුන් හා ජනපදවාසීන් වෙනුවෙන්. රත්පැහැ රනින් කරන ලද මෙන්ම එකට කැටිවූ රන් පිඬුවන්, කාන්තියෙන් බබළන, නා නා මැණික්වලින් සකසන ලද ගඩොල්, එකක් එකක් සියදහසක අගයක් වූ අතර, ඒවා හිරියල් රන්සිරියල් මැටියෙන් හා සුවඳ තෙලින් දිය කිස කොට දාගැබ තනවනු ලැබුවා.
මෙසේ එම දාගැබ පිහිටුවනු ලැබූ කාලයේම යහළු කුල පුතුන් දෙදෙනෙක් ගෙයින් නික්ම යද්දී හමුවූ සාවක තෙරුන් වහන්සේල්ලා වෙතින් පැවිද්ද ලබා ගත්තා. අපේ බුදුහාමුදුරුවන්ගේ කාලේ එහෙම පැවිද්ද ගන්න පුළුවන් කමක් තිබ්බේ නැහැ. එහෙත් දිගුකලක් වැඩවසන බුදුවරුන්ගේ කාලයේ එසේ හමුවීමට ලැබෙන සාවකයන් වහන්සේලා ලවා පැවිද්ද ලබාගැනීම උපසම්පදාව ලබාගැනීම විනයානුකුලයි. එලෙසම නිස හෙවත් අවවාද හා අනුශාසනද ලබනවා. අඩු ආයු ඇති බුදුවරුන්ගෙන් එලෙස සිදුවන්නේ නැහැ. එදා එලෙස පැවිදි වුයේ අපි කවුරුත් හඳුනන සාතාගිරි සහ හේමවත යන මහා බලවත් යක්ෂ සේනාධිපතිවරුන්. සාසනයට අලුත් වූ ඒ කුලපුත්තු සසුනෙහි ධුර මොනවාදැයි විමසනු ලැබුවා. එවිට තෙරුන් වහන්සේලා වාසධූර, සහ පරියතති ධූර යනුවෙන් සාසනයෙහි දූර දෙකක් ඇතැයි කියා සිටියා.
වාසධූර
පැවිදි වූ කුලපුතකු විසින් ගුරු හිමියන් සහ අවවාද අනුසාසනා කරන හිමියන් සමීපයෙහි පස් වසරක් වාසය කරමින් වත්පිළිවෙත් සපුරා පාමොක්ද, බණවර දෙකක් හෝ තුනක සූත්‍ර මැනවින් දැන, කමටහන් ඉගෙන, කුල නෑදැයන් හෝ (මා හා වෙසෙන අනෙක් පිරිස ගැන හෝ නොඇලී, වනයට පිවිස අරහත් බව අවබෝධ කරනු පිණිස උත්සාහ කළ යුතුය. වෑයම් කළ යුතුය. මෙය වාසධූරය නම් වනවා.
පරියතති ධූර
තමාට හැකි පරිදි දීඝ ආදී එක් නිකායක් හෝ මනාව පුහුණු වී, නිකාය දෙකක් හෝ පහක්ම හෝ ඉතා පැහැදිලිව අරුත් වටහා ගනිමින් ඉගෙන සසුනෙහි කටයුතුවල යෙදීම පරියත්ති ධූරයයි.
එවිට ඒ කුලපුත් හිමිවරු, එම ධුර දෙකින් වාස ධුරයම උසස්යැයි කියා, “අපි තවම තරුණ වෙමු. වියපත් වූ කල වාස ධුරය මනාව පිළිපදින්නෙමු. එතෙක් පරියතතිධුරය පුරමු” යැයි ඒ අනුව සසුනෙහි උත්සාහවත් වුනා. ඒ හිමිවරු සහජයෙන්ම නුවණැත්තෝයි. නොබෝ කලකින්ම, මුළු බුදුවදනම මනාව දැන, විනයද මැනවින් ඉගෙන, විනය කරුණු තීරණයෙහිද සමත් වූනා. උන්වහන්සේස්ලාගේ දහමෙහි පිරිපුන් දැනුම නිසා, පිරිවරද ඇතිවුනා. පිරිවර නිසා සිවුපසයද පහසුවෙන් ලැබුණ. එක් හිමිනමක් යටතේ පන්සියක් පිරිවර මහණහු වූනා. උන්වහන්සේලා බුදු සසුන බබළවමින් වැඩ සිටිය. හරියට යළිත් බුදුවරයකු ජීවමාන කාලයක් වගේ සාසනය බබලන්න වුනා.
ඒකාලේ එම ප්‍රදේශයේම දහමට ගරුකරන පැවිද්දෙක් හා අදැහැමි පැවිද්දෙක්ද වාසය කරනු ලැබුවා. අදැහැමි මහණ නපුරු, රළුවචන කියන, දොඩමළු සුළු වූවෙක්. ඒ මහණුගේ හැසිරීම අනෙක් මහණ හට දැනගැනීමට ලැබුණා. එවිට උන්වහන්සේ ‘ඔබේ මේ කටයුතු සසුනට සුදුසු නොවේ’යැයි චෝදනා කරනු ලැබුවා. . එවිට ඒ මහණ, කුමක්ද? ඔබ දුටුවෙහිද? කුමක් ඇසුවෙහිදැයි අවුලට පත් වුනා.. ‘විනයධර හිමිවරු එය දැනගන්නාහ’යි දැහැමි මහණ කීයා සිටියා.. එවිට අදැහැමි මහණ, මේ කරුණ විනයධර හිමිවරුන් තීරණය කරන්නාහු නම්, නිසැකවම මට සසුනෙහි විසුමක් නොවන්නේ යැයි දැන තම අදහස ඉවත් කර ගැනීමට නොකැමතිව, එකෙණෙහිම පිරිකර ගෙන, ඒ විනයධර හිමිවරුන් දෙනම වෙත පැමිණ පිරිකර දී උන්වහන්සේලා ඇසුරෙහි වාසය කිරීමට පටන් ගත්තා. එක තවත් දීර්ඝ කතාවක්. ඒ නිසා එය මගහැර කෙටියෙන් පවසන්නම්. ඒ පවිටු මහණ එදා සිල්වත් විනයධර මහණුන් ලෙස උපත ලබා සිටි සාතාගිරි සහ හේමවත යක්ෂයින් දෙදෙනා හට ඇප උපස්ථාන කොට සිත දිනාගනිමින් පසුව ඔහු හරි යයිද විනයදර භික්ෂුව පවසන දේ වැරදි යැයිද පවසන මෙන වැඳ වැටි ඉල්ලා සිටියා. මුලදී ඔවුන් එම ඉල්ලීමට අකමැති වුනත්, පසුව මොහුගේ ඇවිටිලි කිරීම හමුවේ නිහඬ වුනා. හරියට නීතිඥයින් විසින් වැරැද්ද නිවැරැද්ද මෙන්ම නිවැරැද්ද වැරැද්ද කරන අයුරින්. පසුව මෙයින් දුකට පත්වූ ඉහත කි විනයදර භික්ෂුව හඬාවැලෙපෙමින් යන්නට ගියේ අද කසුප් පියාණන් වහන්සේ පිරිනිවන් පෑවේය බුදුසසුණ නැසුනේය යනුවෙන් ද චෝදනා කරමින්.
ඉන්පසු ඒ විනයධර මහණුන් දෙදෙනා මහත් සංවේගයට පත්ව, ‘අප පුද්ගලයෙකු රකිමින්, සසුන නැමති මැණික මඩවළෙහි දැමුවෙමු’යි යනුවෙන් දුක්වෙන්නට වුනා.. ඒ කුකුසෙන්ම එම හිමිවරුන් තම දිවිය අඳුරු කරගත්තා. වැඩිමහළු හිමි කළුරිය කොට, දෙලොව හෝ ඉපදීමට නොහැකි වූයේ, හිමාලයෙහි
හේමවත පව්වෙහි හේමවත නම් යකෙක්ව උපන්න. ඒ දෙවැනි විනයධර ගුරු හිමි කළුරිය කොට මැද දේසයෙහි පිහිටි සිත පවුවෙහි සාතාගිර නම් යක්ෂයෙක්ව උපන්න. ඔවුන්ගේ පිරිවර මහණුන්ද, දෙව්ලොව ඉපදීමට නොහැකිව, ගුරුහිමිවරුන් දෙදෙනා අනුව යමින්, පිරිවර යක්කුව උපත ලැබුවා. හරිම පුදුමයි හිමිවරුන්ට සිවුපසය ලබාදුන් ගිහි පිරිස දෙව්ලොව උපන්නා. එහි සිටි යක් සෙන්පතියන් විසිඅට දෙනෙකු අතර, හේමවත, සහ සාතාගිර යන යක්ෂයින් දෙදෙනා මහත් වූ බලවත් යක් රජවරු වුනා.
ඒ තමයි සාතාගිරි සහ හේමවත යක්රජවරුන්ගේ නිධාන කථාව.
උපකාරක ග්‍රන්ථ
සංයුත්තනිකාය » සගාථාවග්ගපාළි » වඞ්ගීසසංයුත්තං » කොණ්ඩඤ්ඤ සූත්‍රය සහ අට්ඨ කතාව,
ඛුද්දකනිකාය » ථෙරගාථාපාළි » සොළසකනිපාතො » අඤ්ඤාසිකොණ්ඩඤ්ඤත්ථෙරගාථාව සහ අටුවාව
ඛුද්දකනිකාය » අපදානපාළි-1 » බුද්ධවග්ගො » අඤ්ඤාසිකොණ්ඩඤ්ඤත්ථෙරඅපදානය
අඞ්ගුත්තරනිකාය » එකකනිපාතපාළි » එතදග්ගවග්ගය » අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤ එතදග්ග සූත්‍රය සහ එහි අටුවාව