Ape Budu Hamuduruwo 231

අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)231

 

ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 10

අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 25

මහාකරුණා සමාපත්ති ඤාණය 03

අසරණිභූතෝ ලෝකසන්නිවාසෝ

උපතින්ම මේ ලෝක සත්වයා අසරණයි. උපතින්ම තමාට තමා පිහිටක් නැති හැටියට උපන්නා. මේ උපන්න අසරණ ජීවිතය, අසරණව ගෙවල, අසරණව පරලොව යනව. අසරණව මේ සංසාර කාන්තාරයේ එහා මෙහා සැරිසරනව කියා සිහිපත් කරමින් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනව.

උද්ධතෝ ලෝකෝ අවුපසන්තෝ …

මේ ලෝක සත්වයා අලු ගොඩකට ගලක් ගැසුවාම විසිරී යන්නා වගේ, ජලාශයකට ගල් කැටයක් දමපුවාම ජලය කැලඹෙන්නා වගේ, චංචල සිතින් වාසය කරනවා. සන්සුන් මනසක් නැහැ. අසහනකාරි සිතින් වාසය කරනවා. “උද්ධචයෙන්” විසිරුණු සිතින් වාසය කරනවා. ගසක් මුදුනේ බැන්ද කොඩියක් සුළඟින් විසිරී යන්නාක් මෙන්, නිරන්තරයෙන් ම විසිරුණු සිතින් වාසය කරනවා. මේ විසිරුණා වූ සිත් ඇත්තා වූ සත්ත්වයාට මා පිහිට වෙන්න ඕනෑ කියලා මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා.

සසල්ලෝ ලෝකසන්නිවාසෝ විද්ධෝ පුථුසල්ලේහි තස්ස

නත්ථඤ්ඤො කෝවි සල්ලානං උද්ධාතා අඤ්ඤත්‍ර මයා ති ….

 මේ ලෝක සත්වයා උල් හතකින් ඇනීගෙන, ඇමිණීගෙන වාසය කරනව.

1. රාගසල්ල 2. දෝස සල්ල 3. මෝහ සල්ල 4. මානසල්ල 5. දිට්ඨිසල්ල 6. කිලේස සල්ල 7. දුච්චරිත සල්ල කියා උල් ජාති හතක් මේ සත්ව සන්තානයේ ඇනී ගෙන තිබෙනවා. උල් හතකින් ඇනී ගත්ත මේ සත්වයාගේ ඒ උල් ගලවන්නට මා හැර වෙන කෙනෙක් නැහැ කියල ඒ තථාගතයන් වහන්සේ මහාකරුණා සමාපත්තියට දිනපතා සූවිසි කෝටි ලක්ෂ වාරයක් සමවදිනවා.

අවිජ්ජන්ධකාරාවරණෝ ලෝකසන්නිවාසෝ කිලේසපඤ්ජරපක්ඛිත්තෝ

තස්ස නත්ථඤ්ඤෝ කෝචි ආලෝකං දස්සේතා අඤ්ඤත්‍ර මයා ති …

මේ ලෝක සත්වයා අවිද්‍යා නමැති ඝනාන්ධකාරයක ගිලීගෙන වාසය කරනවා. ක්ලේශ නමැති මහා මැදිරියකට කොටුවෙලා වාසය කරනවා. මේ අවිද්‍යා අන්ධකාරයෙන් නිමක් නොදැක සිටින මේ ලෝකසත්වයා හට මා හැර වෙන ආලෝකය දෙන්න කෙනෙක් නැහැ නේද කියලා මහාකාරුණිකයන් වහන්සේ, මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා.

අවිජ්ජාගතෝ ලෝකසන්නිවාසෝ අන්ඩභූතෝ

පරියෝනද්ධෝ තණ්හාකුලකජාතෝ ගුළාගුණිධීකජාතෝ

මුඤ්ජබබ්බජභූතෝ අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං

සංසාරං නාතිවත්තතී ති……..

මේ ලෝක සත්වයා අවිද්‍යාවට ඇතුවෙලා වාසය කරනවා. හරියට බිජුවක සත්වයෙක් ජීවත් වෙන්න වගේ. අවිද්‍යාවෙන් වටවී වාසය කරනවා. නූල් හැරයක් (නූල් පන්දුවක්), මීයෙකු විසින් අවුල් කරන ලද නූල් හැරයක් වාගේ අවුලෙන් අවුලට පත් වී සිටිනවා. වඩු කුරුලු කූඩුවක කෙඳි අවුලෙන් අවුලට පත්වෙලා තියෙන්න වාගේ මේ සත්වයෝ තෘෂ්ණා අවුලෙන්, අන්තෝජටා, බහිජටා, වී වාසය කරනවා. නරකාදී සතර අපාය නොඉක්මවා වූ, මේ සත්වයාගේ කෙලෙස් අවුල ලිහන්නට මා හැර අන් සමතෙක් නැහැ. එනිසා මා ඉදිරිපත් විය යුතු යැයි සලකා මහා කරුණා සමවතට සමවදිනව.

අවිජ්ජාවිසදෝසසංලිත්තෝ ලෝකසන්නිවාසෝ කිලේසකලලීභූතෝ’ ති

මේ ලෝක සත්වයා අවිද්‍යා කැමති විෂ දෝෂයෙන් ඇලීගෙන, තැවරීගෙන වාසය කරනවා. කෙලෙස් නැමති මඩ කලල්වල එරීගෙන වාසය කරනවා. මොවුනට මම පිහිට වෙන්න ඕනෑ කියලා මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවදිනව.

රාගදෝසමෝහජටාජටිතෝ ලෝකසන්නිවාසෝ

තස්ස නත්‍ථඤ්ඤෝ කෝච් ජටං විජටෙතා අඤ්ඤත්‍ර මයා’ ති

මේ ලෝක සත්වයා රාග, දෝස, මෝහ කියන මහා ජටාවකින් පැටලිලා වාසය කරනවා. ගැට ගැසී වාසය කරනවා. මොවුන්ගේ මේ කෙලෙස් ගැට ලිහන්නට, තථාගතයන් වහන්සේ හැර වෙන කෙනෙක් නැහැ කියල මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවදිනව.

තණ්හාසඬඝාටපටිමුක්කෝ ලෝකසන්නිවාසෝ

මේ ලෝක සත්වයා තෘෂ්ණා නැමති දඬුකඳක ගැටීගෙන වාසය කරනවා. රාජ අපරාධ කළ අයට දෙනව දඬුකඳේ දඬුවමක්. අදකාලේ දඬුකඳ” දකින්න නැතත් ඒ කාලේ දඩුකදේ ගහල දින ගණන්, සතිගණන් තියලා පුද්ගලයන් හික්මවනව. ඒ වාගේ තෘෂ්ණා නැමති දඬුකඳේ ගහල ඉන්නවා මේ සත්වයා. මොවුනට මම පිහිට වෙන්න ඕනෑ කියලා මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවදිනව.

උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර

ඛුද්දකනිකාය » පටිසම්භිදාමග්ගපාළි » මහාවග්ගො » ඤාණකථා » මහාකරුණාඤාණ නිද්දේශය

Ape Budu Hamuduruwo 230

අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)230

 

ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 09

අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 24

මහාකරුණා සමාපත්ති ඤාණය 02

තථාගතයන් වහන්සේගේ මහා කරුණා සමාපත්ති ඤාණය නම් කවරේද?

නොයෙක් ආකාරයෙන් ලොව දක්නාවූ භාග්‍යවත් බුදුවරයන් වහන්සේලාට සත්වයන් කෙරෙහි මහා කරුණාව පහළ වෙනවා. එය පටිසම්භිදාමග්ගපාළියෙහි සාරිපුත්ත මහ රහතන් වහන්සේ මෙලෙස වර්ගකොට බෙදා දක්වා තිබෙනවා.

1. ආදිත්තෝ ලෝකසන්නිවාසෝ’ති පස්සන්තානං බුද්ධානං භගවන්තානං සත්තේසු මහාකරුණා ඔක්කමති.

මෙය තමයි පළමුවන මහා කරුණා සමාපත්තියට සම වැදීමේ අරමුණ, “ආදිත්තෝ ලෝක සන්නිවාසෝ”.

ලෝක සන්නිවාස කියන්නේ, මෙතැන ලෝක සත්වයාට නමක්, ලෝක කියන්නේ කවුද? කුමක් ද?

පච්චයේහි, සංකරියති, ලුජ්ජති, පලුජ්ජතීති, ලෝකෝ.

හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් සකස් වන, හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගේ ශක්තියෙන් ම කැඩි කැඩී, බිඳී බිඳී, නැති වෙවී යන සංස්කාර රාසියට කියනව ලෝකය කියලා. ඒ මේ ලෝකයට ම අයත් බැවින්, සියලුම සත්වයෝ ද, පුද්ගලයෝ ද, ලෝක සන්නිවාස නමින් හඳුන්වනව. ඒ මේ ලෝක සත්වයා ආදිත්තෝ, ගිනෙන් දැවෙනවා. මේ ලෝක සත්වයා ගින්නෙන් (රාගාදි ගිනි වලින්) දැවෙනවා. මේ ගින්න නිවන්නට මා හැර කවුද වෙන ඉන්නේ. මේ ගින්න නිවන්න මා ඉදිරිපත් විය යුතුයි කියල මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා.

2. උය්‍යුත්තෝ ලෝකසන්නිවාසෝ

මේ ලෝක සන්නිවාස හෙවත්, ලෝක සත්වයා, නිරන්තරයෙන් අතරක් නෑර දුකක් විඳීමේ පීඩාවකින් ඉන්නව. උය්‍යක්තෝ කියන්නේ, උත්සහයකින් නිතර දුකට පිළියම් කරනව. උදේ අවදි වූ තැන් පටන්, නැවත නින්දට යන තුරු නිරන්තරයෙන් ම මේ දුකට පිළියම් කිරීමේ විශාල ව්‍යායාමයක යෙදී සිටිනවා. “

මේ දුකට පිහිට වෙන්නට වෙන කවුද ඉන්නේ. වෙන කිසිවකු නැති බැවින් මම පිහිට වෙන්නට ඕනැ කියල ලොවුතුරා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ මහා කරුණාවට සමවදිනවා.

3. පයාතෝ ලෝකසන්නිවාසෝ,

මේ ලෝක සත්වයා නිරන්තරයෙන් ජරාමරණයන්ට පවරල තියෙනවා. උපන් දා පටන් ජරාමරණයට පවරල තියෙනවා. හරියට මරණ සහතිකයක් වගේ. බලවත් රාජ අපරාධකාරයෙකු හට, අසවල් දවසේ අසවල් තැනදී අසවල් විනාඩියට එල්ලා මරන්නට ඕනෑ කියල නියමයක් කරල තියෙන්නා වගේ, මේ ලෝක සත්වයා උපන් දා පටන් ජරාවට මරණයට කැප වෙලා ඉන්නවා. ජරාවට මරණයට හිමිකාරයෙක් වෙලා ඉන්නවා.

මෙන්න මේ කරුණ ගැන සිතන කොට ලොව්තුරා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේට මහාකරුණාව පහළ වෙනවා.

4. කුම්මග්ග පටිපන්නෝ ලෝකසන්නිවාසෝ,

මේ ලෝක සත්වයා වැරදි මාර්ගයකට පිළිපැද ගමන් කරනවා. නිවන් මගට යන මාර්ගයේ ගමන් කරන්නේ නැහැ. නරකාදියට යන මාර්ගයේ ගමන් කරනවා. තිරිසන් අපායට යන මාර්ගයේ ගමන් කරනවා. ප්‍රේත අපායට යන මාර්ගයේ ගමන් කරනවා. පිට  සක්වළ ට යන මාර්ගයේ ගමන් කරනවා. මිනිසත් බවට යන මාර්ගයේ ගමන් කරනවා. ඉතා ටික දෙනෙක් දේවත්වයට යන මාර්ගයේ ගමන් කරනවා. මිථ්‍යා දෘෂ්ටි, මිථ්‍යා සංකප්පාද වූ මිථ්‍යා මාර්ගයේ ම ගමන් කරනවා. අවවාදයක් කළත් ඒක නොමඟින් තමයි පිළිගන්නේ. මෙන්න වැරදි මාර්ගයේ ගමන් කිරීම නිසා ලෝක සත්වයා ජරාමරණාදී දුකෙන් පෙළනවා.

මේ සත්වයා වැරදි මාර්ගයෙන් ගොඩ ගෙන, නිවැරදි මාර්ගයට යවන්නට මා ඉදිරිපත් විය යුතු යයි කියා ලොව්තුරා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ, මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා.

5. උපනීයති ලෝකෝ අද්ධුවෝ,

මේ ලෝක සත්වයා උපන් දා පටන්, ජරා මරණ වෙත ඇදීගෙන යනවා. උපනීයති කියන්නේ පමුණුවනු ලබනවා කියන එක. වධකස්ථානයට ගෙන යන හරකෙකු තබන තබන පියවරක් පාසා වධක ස්ථානයට සමීප වෙලා වගේ, එසේම මරන්නට නියම වූ වරදකරුවෙකු තබන තබන පියවරක් පාසා ඔහුගේ මරණයට සමීප වෙන්නා වාගේ, ළඟා වෙන්නා වාගේ, උපන් දා පටන් අවුරුද්දෙන් අවුරුද්ද, මාසයෙන් මාසය, සතියෙන් සතිය, පැයෙන් පැය, විනාඩියෙන් විනාඩිය, තත්පරයෙන් තත්පරය, චිත්තක්ෂණයෙන් චිත්තක්ෂණය, මේ ආත්මභාවය ජරා, මරණ වෙත ඇදීගෙන යනවා. උදේ උදා වූ සූර්ය මණ්ඩලය මොහොතක් එක තැන නොසිට, පැය දොළහක් ඇතුළත අස්තයෙන් අස්තයට බැසගෙන යනවා. අවරට යනවා. මේ වාගේ සෑම සත්වයෙක් ම ජරා මරණ වෙත ඇදීන්ගෙන යනවා. මේ සත්වයා හට මා හැර වෙන කෙනෙක් නැහැ නේ ද පිහිට වෙන්ට කියා ලොවුතුරා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා.

6. අතාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ,

මේ ලෝක සත්වයා තමාගේ යැයි කියන ලද සියල්ල හැර දාල අනාථව පරලොව යනව. හරිහම්බ කළ වස්තුවත් මගේ මගේ කියමින් හදාවඩා ගත්ත මේ ශරීර කුඩුවත් මහ පොළොව මත හැර දාල, අනාථව පරලොව යන්න සිදුවෙනවා. මේ බව සලකා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ මහාකරුණා සමවතට සමවදිනවා.

7. ඌනෝලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හාදාසෝ ති,

මේ ලෝක සත්වයා සැමදාම, නොපිරුණු කළයක් වාගේ තෘෂ්ණාවෙන් සෑහීමකට පත් නොවී අතෘප්තිකර ජීවිතයක් ගෙවනවා. තෘෂ්ණාවට වහල් වෙලා ජීවත් වෙනවා. මොවුන්ට මා හැර වෙන කෙනෙක් පිහිට වෙන්නෙ නෑ කියලා මෙනෙහි කරමින් මහාකරුණා සමවතට සමවදිනවා.

8. අතායණෝ ලෝකසන්නිවාසෝ,

ලෝක සන්නිවාස හෙවත් මේ ලෝක සත්වයාට ආරක්ෂා වෙන්නට තැනක් නැහැ. හැමතැනම තියෙනවා, මේ සංසාර වධබන්ධන. ඒක නිසා ලෝක සත්වයාට ආරක්ෂා වෙන්නට තැනක් නැහැ කියන කාරණය සිහිපත් කරමින් භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මහාකරුණා සමවතට සමවදිනවා.

9. අලේණෝ ලෝකසන්නිවාසෝ,

ලෝක සත්වයාට සැඟවී ඉන්න තැනක් ලෝක ධාතුවේ කොතැනකවත් නැහැ. ගල් කුහරයකවත්, පර්වත කුහරයකවත්, අහසේත්, මහමුහුදේවත් සැග වී ඉන්න තැනක් නැහැ. තමා කළ කර්මයේ විපාක තමාම විඳින්න ඕනැ. තමන් ගොඩනගා ගත්ත ප ස්කන්ධ දුක තමන් ම විඳින්නට ඕනෑ. මේ නිසා ලෝක සත්වයාට ආරක්ෂා ස්ථානයක් නැහැ, සැඟවී ඉන්න ස්ථානයක් නැහැ කියන කරුණ සිහිපත් කරමින් මහාකාරුණිකයන් වහන්සේ මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා.

10. අසරණෝ ලෝකසන්නිවාසෝ,

මේ ලෝක සත්වයා පරම අසරණ තත්වයෙන් වාසය කරනව. තමන්ට එන භය සන්සිඳවා ගන්නටත් බැහැ. අන් අයට එන භය සන්සිඳවන්න සමර්ථකමකුත් නැහැ. ඒක නිසා අසරණයි ලෝක සත්වයා කියා, මොවුන්ට මා හැර වෙන කෙනෙක් පිහිට වෙන්නෙ නෑ කියලා මෙනෙහි කරමින් මහාකරුණා සමවතට සමවදිනවා.

උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර

ඛුද්දකනිකාය » පටිසම්භිදාමග්ගපාළි » මහාවග්ගො » ඤාණකථා » මහාකරුණාඤාණ නිද්දේශය

Ape Budu Hamuduruwo 229

අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)229

 

ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 08

අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 23

මහාකරුණා සමාපත්ති ඤාණය 01

මහාකරුණා සමාපත්ති ඤාණය කියාපුවාම අපේ සන්තානවලට ලොව්තුරා සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මැවී පෙනෙනව. ඒ කුමක් නිසාද? දිනපතා සූවිසි කෝටි ලක්ෂ වාරයක් ලොවුතුරා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේලා මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ තිබුණ, පංචවිධ බුද්ධ කෘත්‍ය කියල දිනචරියාවක්. මේක සැමදාම අඛණ්ඩව පැවැත්වුවා. පංචවිධ බුද්ධ කෘතියෙහි දවසේ අන්තිම පශ්චිම යාමය කොටස් තුනට

සෑම දවසේ මේ මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවදිනවා. උදේ පාන්දර දොළොස්කෝටි ලක්ෂ වාරයක්, ඉන් අනතුරුව ඉන්ද්‍රිය පරෝපරිය, ආසය අනුසය ඥාණ දෙකෙන් දස දහසක් ලෝකධාතුව බලා වදාරනවා. ඒ ඤාණ දෙකට කියනව බුදු ඇස කියලා.

මගඵල නිවන් ලබන්න හේතු සම්පත් ඇති අය ඒ බුදු ඇසට මැවී පෙනෙනව. මේ බුදු ඇසින් බලා, දවසේ වැඩ සටහන සනිටුහන් කරගන්නව. නැවත සන්ධ්‍යාවේ ධර්ම දේශනාවෙන් පසුව, බෞද්ධයන් විහාරස්ථානයෙන් පිටව ගියාට පසුව පැපහසු වෙලා, භික්ෂු සංඝයා විහාරස්ථානයට රැස්වන තුරු සන්ධ්‍යාවේ ද දොළොස් කෝටි ලක්ෂ වාරයක් මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවදිනව. ඉන් අනතුරුව නැවතත් බුදු ඇසින් දස දහසක් ලෝකධාතුව බලා වදාරනවා. මේ විදියට දොළොස් කෝටි ලක්ෂ වාර ගණන් දිනකට දෙවාරයක්, සූවිසි කෝටි ලක්ෂ වාරයක් මහාකරුණා සමාපත්තියට සමවදිමින්, ලොව්තුරා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ අවුරුදු හතළිස් පහ මුළුල්ලේ ලෝකයාට ශාන්ත වැඩ සටහනක් පවත්වා වදාළා. ඒ භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්ගේ සන්තානයේ තිබෙන කරුණාව, මහා කරුණාව නමින් හඳුන්වනවා.

කරුණාව

කරුණාව කියන්නේ කුමක් ද? කියන එක පළමුවෙන් තෝරාගන්ට ඕනෑ.

පරදුක්ඛේ සති සාධුනං හදේ කම්පනං කරෝතීති කරුණා.

ඒ අර්ථ කථාවේ දැවෙන තේරුමක්. අනුන්ගේ දුකක් දුටු තැන, සත්පුරුෂයන්ගේ හදවත උණුවන ස්වභාවයට තියනවා කරුණාව කියලා. කිරිබොන දරුවෙක් ඉන්න අම්මා කෙනෙකු දරුවා හඬන වේලාවේ අම්මාට කිරි උණනවා. කිරි එරෙනවා. ඒ කුමක් නිසාද? ඒ දරුවා දුකින් මුදා ගැනීමේ පරම කරුණාවෙන්. මනුෂ්‍යයන්ට පමණක් නොවෙයි. තිරිසන්ගත සතුන්ට පවා මේ තමන්ගේ දරුවන් ගැන පුදුම උණු වීමක් තිබෙනවා.මේ තරම් තිරිසන්ගත සතුන්ට පවා තමන්ගේ පැටවුන් කෙරෙහි බලවත් උණුවීමක්, කරුණාව, මෛත්‍රියක් තියෙනවා. ඒ වගේ තමයි සෑම සත්වයන් වෙත දුකට පත් වූ සත්වයන්

වෙත අනුන්ගේ හිත්තේ උණුවෙන ස්වභාවයක්, අනුන්ගේ හිතේ ඇතිවන අනුකම්පා ස්වභාවයක් වෙයි නම්, ම්කට කියනව කරුණාව කියලා.

කීනාතිවා පරදුක්ඛං හිංසතීතිවා කරුණා

තවත් තේරුමකින් කරුණාව හඳුන්වනවා. එනම් අනුන්ගේ දුක නසන්නෙමුයි, කරුණාව නම් වනවා. අනුන්ගේ දුක නසන ආකාරයෙනුයි හිතේ කරුණාව පහළ වෙන්නේ.

කිරියතිවා දුක්ඛිතේසු ඵරණවසේන පසාරි යතීති කරුණා

දුක්ඛිත සත්වයන් වෙත, මෛත්‍රිය වඩන්නාක් මෙන් වඩන බැවින් ද, කරුණාව කියල හඳුන්වනවා. මෙන්න මේ “කරුණා” කියන අකුරු තුනේ වචනයේ තේරුම අට්ඨ කථාවල මෙලෙස හඳුන්වල තිබෙනවා.

පනස් දෙකක් වූ චෛතසිකයන් අතුරින්, කරුණාව අයිති වෙන්නේ, සෝභන චෛතසික රාශියටයි. ඒ අතුරෙන් දෙකක් තිබෙනවා අප්පමඤ්ඤා කියලා. “කරුණා සහ මුදිතා” එයින් ඒ කරුණා චෛතසිකය ශෝභන චෛතසිකයක්. මේ කරුණා චෛතසිකය සිතේ පහළ වෙන්නේ සත්පුරුෂයන්ගේ

සන්තානවලයි. ඒ සත්පුරුෂයන්ගේ සිත්වල පහළ වන කරුණාවෙන්, තමන් දුකින් මිදී, අන් අය දුකින් මුදවා ගැනීමේ ආකාරයෙනුයි එම කරුණාව පවතින්නේ. එයින් ලෝක සත්වයන් වෙත පවත්වන කරුණාව අතුරෙන්,

කෝටියක් මව්වරුන්ගේ කරුණාවට වඩා,

කෝටියක් පියවරුන්ගේ කරුණාවට වඩා,

කෝටියක් බ්‍රහ්මයන්ගේ කරුණාවට වඩා,

කෝටියක් දෙවියන්ගේ කරුණාවට වඩා,

ලොව්තුරා සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේන්ගේ කරුණාව පිහිටා තිබෙනවා. පැතිරීම් වශයෙන් විශාල බැවිනුත්, සන්තාන වශයෙන් විශාල බැවිනුත්, භාග්‍යවත් සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේන්ගේ සන්තානයේ පහළවන කරුණාවට කියනව “මහා කරුණාව” කියලා. සැබැවින් ම මේ කරුණාව නිසයි ලොව්තුරා සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේලා ලොව පහළ වෙන්නේ.

දීපංකර පාදමූලයේ දී, අනිච්චාවත සංඛාරා කියන ගාථාව වැනි සතර පද ගාථා මාත්‍රයක් ඇසූ කෙණෙහි, සිව්පිළිසිඹියා ඤාණ සහිතව මහා රහත් භාවයට පත් වීමේ භාග්‍යය සුමේධ තාපසයන් වහන්සේට තිබුණා. එදා උන්වහන්සේ මෙසේ කල්පනා කළා,

කිම්මේ ඒකේන තිණ්ණේන පුරිසේන ථාම දස්සිනා

සබ්බඤ්ඤුතං පාපුණිත්වා තාරෙම් ජනතං බහුං

එක්කෙනෙක් වූ මම, මේ දුකෙන් මිදීමේ ඇති තේරුම කුමක් ද? දෙවියන් සහිත ලෝකයා ද දුකෙන් මුදවන්නට මම මතු බුදුවෙවා කියලා උන්වහන්සේගේ සිතේ කරුණාව පහළ වුනා. එදා උන්වහන්සේ ,

1.මිනිසත් බව, 2. පුරුෂ ආත්මභාවය, 3. රහත්වීමේ හේතු සම්පත්තිය, 4. ශාස්තෘන් වහන්සේ නමක් දැකීම, 5. පැවිදි වී සිටීම, 6. ධ්‍යාන අභිඥාලාභීව සිටීම, 7. ජීවිත පූජාවෙන් බුද්ධ පූජාවක් පැවැත්වීම සහ 8. බුද්ධත්වය ලැබීමේ දැඩි ඡන්දතාවය කියන කරුණු අට සම්පූර්ණ වීමෙන් එදා බුද්ධ රාජ්‍යය පිණිස පියවර තැබුවේ, අනන්ත අපරිමාණ ලෝක සත්වයා වෙත පතළ මහා කරුණාවෙන්, මේ අෂ්ඨ ධම සමවධානයෙන් එදා නියත විවරණ ලබා ගත් මහා බෝධි සත්වයන් වහන්සේ , දාන පාරමිතා, දාන උප පාරමිතා, දාන පරමත්ථ පාරමිතා යනාදි පිළිවෙළින් සමතිංසත් පාරමී ධර්මයන් පුරා වදාළේ මහා කරුණාවෙන්, පංච මහා පරිත්‍යාග ත්‍රිවිධ අර්ථ චර්යා පිරුවේ මේ මහා කරුණාවෙන්මයි.

Ape Budu Hamuduruwo 228

අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)228

 

ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 07

අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 22

 

03 යමක ප්‍රාතිහාර්ය ඤාණය.

හැඳින්වීම

ලොව්තුරා සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේගේ අසාධාරණ ඤාණ හය අතරින් තුන්වන ඤාණය, යමක මහා ප්‍රාතිහාර්ය ඤාණයයි. ප්‍රතිහාර්ය ද්වයක් එකවර එකවිට දැක්වීමට ශක්‍යතාවය උදාකරන ඥානය යමක ප්‍රතිහාර්ය ඥානය ලෙස හඳුන්වනව. මෙය සම්මා බුදුරජාණන් වහන්සේලාට පමණක් ලැබිය හැකි සුවිශේෂී ඥානයන්ගෙන් එකක්. අතිශය දුෂ්කර කාර්යයක් වන යමක ප්‍රතිහාර්ය පෑම රහතන් වහන්සේලාට අර්හත්වයේ අනුහසින් කළ නොහැකිය. එබැවින් රහතන් වහන්සේලා සහ පසේබුදුවරයන් වහන්සේලා යමක ප්‍රතිහාර්ය පෑමට අසමත් වනවා.

යමක ප්‍රාතිහාර්ය පෑමට හේතු.

ඒ යමක ප්‍රාතිහාර්ය ඤාණයෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ලොවට යමාමහ පෙළහර පා වදාළ අවස්ථා කිහිපයක් තිඛෙනවා. ඒ යමාමහ පෙළහර පෑමෙන් බලාපොරොත්තු වන්නේ පුද්ගල සන්තානවල ශ්‍රද්ධාදී ඉන්ද්‍රිය ධර්මයන් අවදි කරවලා, ඒමඟින් චිත්ත ප්‍රසාදය ඇති කරවලා චිත්ත සමාධියත්, විපස්සනා ඤාණයන් පහළ කරවමින් මාර්ගඵල නිවන් අවබෝධ කරවා දීමයි.

යමක ප්‍රාතිහාර්ය පෑ අවස්ථා ගණන

මේ විදියේ ප්‍රාතිහාර්යන් පෑවේ අවස්ථා පහකදී පමණක් බව සඳහන් වනවා. එයින් අවස්ථා තුනක් ජීවමාන කාලයේදීත් අවස්ථා දෙකක් පිරිනිවීමෙන් පසු බවත් සඳහන්. පරිනිර්වාණයෙන් පසු අවස්ථා දෙක සිදුවුනේ ශ්‍රි ලංකාව තුල. බුද්ධ අධිෂ්ඨාන බලයෙන් ථූපාරාම චෛත්‍යය රාජයාණන් වහන්සේ තුළ දකුණු අකුධාතුන් වහන්සේ නිදන් කරන උත්සවයේ දී ඒ ධාතූන් වහන්සේ අහසට පැන නැඟී යමාමහ පෙළහර පෑම සිද්ධ වුනා.

නැවත රුවන්වැලි චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේ තුල ද්‍රෝණයක් සර්වඥ ධාතූන් නිධන් කරන උත්සවයේ දී, එලෙසින් ම නිර්මිත බුදුරුවක් මැවී මේ  සක්වළ ටම පෙනෙන හැටියට යමාමහ පෙළහර පෑම සිද්ධ වුනා. ඒ අතුරින් ථූපාරාම චෛත්‍යයේ පැවැත්වූ ප්‍රතිහාර්යයෙන් සිංහල කුල දරුවෝ තිස් දාහක් දෙනා පැවිදි වී සිව්පිළිසිඹියා ඤාණලාභීව අරහත්වයට පත් වුනා.

රුවන්වැලි චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේගේ ධාතූ නිධාන දවසේ දී, දැක්වූ ප්‍රතිහාර්ය දැකල දෙවියන්, බ‍්‍රහ්මයන්, මනුෂ්‍යයන් අතුරින් දොළොස් කෝටියක් දෙනා සිව්පිළිසිඹියා ඤාණලාභීව අරහත්වයට පත්වුණා.

ඒ විදියේ යමක මහාප්‍රාතිහාර්ය පළමුවෙන් ම පවත්වා වදාළේ ලොවට ධර්මානුසාසනා කරන්නට හෝ ධර්මාවබෝධ කරවන්න නෙවෙයි. දෙවියන්ගේ සැක දුරුකරන්ටයි. ඒ තමයි බෝධිමූලයේ දී බුදුවීමෙන් දෙවන සතිය අන්තයේ බුදුවීමෙන් 14 වන දවසේ දී බෝධීමූලයේ දී යමාමහ පෙළහර පා වදාළ අවස්ථාව. එයට හේතුව වූයේ, පළමුවන සතියේ පර්යංකය නොලිහා නිවන් සැපම විඳිමින් වැඩහිටිය. බෝධිමූලයේ දී, වජිරාසනයේ දී දෙවන සතියේ දී කළගුණ සැලකීම් ශීර්ෂයෙන් ඒ වජිරාසනයෙන් බිමට වැඩම කරලා බෝධීන් වහන්සේටත්, වජිරාසනයටත්, අනිමිස ලෝචන පූජාවෙන් පූජා කළා දින හතක් ම. මෙය දුටුවා වූ දෙවියෝ ද, බ්‍රහ්මයෝ ද සිතුවා, සිද්ධාර්ථයන් වහන්සේගේ අභිප්‍රාය තාම සඵල වෙලා නෑ නේද කියලා. මේ බෝධීන් වහන්සේ දිහාවෙත් වජිරාසනය දිහාවෙත් බලාගෙන ඉන්නේ ඒ නිසා නේද කියලා සැක හිතුවා. ඒ අයට බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මාර්ගඵල දකින්න බැහැනේ. තවමත් බුදුවෙලා නැහැ කියලයි ඔවුන් හිතුවේ. ඒ නිසා ඔවුන්ගේ සැකය දැනගත් තථාගතයන් වහන්සේ, 14 වන දවසේ දී බෝධීන් වහන්සේට ඉහළින් අහසට පැන නැඟී, රුවන් සක්මනක් මවා, යමාමහ පෙළහර පා වදාළා. එයින් මේ දෙවියන්ගේ බ්‍රහ්මයන්ගේ සැකය දුරු වී සර්වඥයන් වහන්සේ බුදුබවට පත් වුනා නේද කියලා සියල්ලෝම පිළිගත්තා.

දෙවෙනි වරට යමාමහ පෙළහර පෑම සිද්ධ වුණේ ඤාති සමාගමේ දී. ඒ කියන්නේ කාළුදායි ̃ මහ රහතන් වහන්සේගේ මාර්ග වර්ණනාවන් අනුව, සුදොවුන් මහරජතුමාණන්ගේ ආරාධනය නිසා, රජගහනුවර වේළුවනාරාමයේ සිට විසිදහසක් මහ රහතන් වහන්සේලා සමඟ කපිලවස්තු නුවරට වැඩම කරන්න පටන් ගත්තේ මැදින් මස පුරපසළොස්වක පොහෝ දවසේ. දවස් හැටකින් එම ස්ථානයට වැඩියා. එම ස්ථානයේ මවුපස ඤාතීන් අසූදහසක්, පියපස ඤාතීන් අසූදහසක් පිරිස විශාල ජනසමූහයක් එක්කාසු වී සිටියා නිග්‍රෝධාරාමයට. ඛේමක ̃ කියන ශාක්‍ය රජතුමාගේ නිග්‍රෝධ ̃ කියන උයන බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝරත්නයට එදා සඟසතු කොට පූජා කළා. ඈත අතීතයේ පහළ වූ සර්වඥයන් වහන්සේලා ඤාති සමාගමේ දී ඤාතීන්හට බුදුමහිමය දක්වනු පිණිස යමාමහ පෙළහර පෑම සිදුකර ඇති බව දැනගත් තථාගතයන් වහන්සේ ද, අහසට පැන නැඟී රුවන් සක්මනක් මවා, නිර්මිත බුදුරුවක් මවා, සවනක් ඝන බුදුරැස් විහිදුවමින්, ප්‍රශ්නෝතර සාකච්ඡාවක් ද කරමින්, ඉරියව් මාරුකරමින්, ශ්‍රී ශරීරයෙන් ගිනිකඳ, ජලකඳ නිකුත් කරමින් යමාමහ පෙළහර සිද්ධ කළා. වෙස්සන්තර ජාතකය ද, එදා දේශනා කළා. මහපොළොව ද කම්පා වුනා. පොකුරු වැසි වැස්සා. එදා දිනයේ දී කෝටි ලක්ෂයක්, දෙවියන් රහත් වුනා. අසංඛෙය්‍ය අසංඛෙය්‍ය බැගින් පිරිස සෝවාන් වුනා. සකදාගාමි වුනා. මේ තමයි දෙවෙනි යමාමහ පෙළහර පෑමේ අවස්ථාව. මේ ඤාති සමාගමේ දී යමාමහ පෙළහර පෑම සිය ̈ සර්වඥයන් වහන්සේලාගේ ධර්මතාවක්, චාරිත්‍රයක්.

තුන්වැනි යමාමහ ප්‍රාතිහාර්ය සිදුවුණේ බුදුවීමෙන් හත්වැනි අවුරුද්දේ ඇසළ පුර පසළොස්වක පොහෝ දවසේ. මේ තමයි තීර්ථක මාන මර්දනය සඳහා පා වදාළ ප්‍රාතිහාර්ය. මෙයත් සියලුම සර්වඥයන් වහන්සේලා පවත්වනු ලබන ප්‍රාතිහාර්යයක්. ඒ කියන්නේ සියලූම සර්වඥයන් වහන්සේලා බුද්ධත්වයෙන් හත්වන වර්ෂයේ ඇසළ පුර පසළොස්වක පොහෝ දවසේ, තව්තිසා භවනට වැඩම කරනවා තෙමසක් අභිධර්ම දේශනය සඳහා. සමහර බුද්ධ ශාසන කාලයන්හි දී තීර්ථකයන් ඇත්තේම නැහැ. නමුත් අර චාරිත්‍රය සම්පූර් ණ වනු පිණිස සියලූම සර්වඥයන් වහන්සේලා ඒ දවසේ දී යමාමහ පෙළහර පවත්වලයි තව්තිසාවට වැඩම කරන්නේ.

කුමක් නම් තථාගතයන් වහන්සේගේ යමක ප්‍රාතිහාර්ය ඥානය වේද? මේ ලෝකයෙහි තථාගතයන් වහන්සේ ශ්‍රාවකයන්ට අසාධාරණවූ යමක ප්‍රාතිහාර්ය දක්වයි.

උඩුකයින් ගිනිකඳ පවතියි. යටිකයින් දිය දහර පවතියි. යටිකයින් ගිනිකඳ පවතියි. උඩුකයින් දිය දහර පවතියි.

පෙර කයින් ගිනිකඳ පවතියි. පසුකයින් දිය දහර පවතියි. පසු කයින් ගිනිකඳ පවතියි. පෙර කයින් ගිනිකඳ පවතියි.

දකුණු ඇසින් ගිනිකඳ පවතියි. වම් ඇසින් දිය දහර පවතියි. වම් ඇසින් දිය දහර පවතියි. දකුණු ඇසින් ගිනිකඳ පවතියි.

දකුණු කණින් ගිනිකඳ පවතියි. වම් කණින් දිය දහර පවතියි. වම් කණින් ගිනිකඳ පවතියි දකුණු කණින් දිය දහර පවතියි.

දකුණු නාස් පුඩුවෙන් ගිනි කඳ පවතියි. වම්නාස් පුඩුවෙන් දිය දහර පවතියි. වම් නාස් පුඩුවෙන් ගිනිකඳ පවතියි. දකුණු නාස් පුඩුවෙන් දිය දහර පවතියි. දකුණු උරහිසින් ගිනිකඳ පවතියි. වම් උරහිසින් දියදහර පවතියි. වම් උරහිසින් ගිනිකඳ පවතියි. දකුණු උරහිසින් දියකඳ පවතියි.

දකුණු අතින් ගිනිකඳ පවතියි. වම් අතින් දියකඳ පවතියි. වම් අතින් ගිනිකඳ පවතියි. දකුණු අතින් දියදහර පවතියි.

දකුණු අංසයෙන් ගිනිකඳ පවතියි. වම් අංසයෙන් දිය දහර පවතියි. වම් අංසයෙන් ගිනිකඳ පවතියි. දකුණු අංසයෙන් දිය දහර පවතියි.

දකුණු පාදයෙන් ගිනිකඳ පවතියි. වම් පාදයෙන් දිය දහර පවතියි වම් පාදයෙන් ගිනිකඳ පවතියි. දකුණු පාදයෙන් දිය දහර පවතියි.

ඇඟිල්ලකින් ඇඟිල්ලකින් ගිනිකඳ පවතියි. ඇඟිලි අතරින් දිය දහර පවතියි. ඇඟිලි අතරින් ගිනිකඳ පවතියි. ඇඟිල්ලකින් ඇඟිල්ලකින් දිය දහර පවතියි. එක් එක් රෝමයකින් ගිනිකඳ පවතියි. එක් එක් රෝමයකින් දිය කඳ පවතියි. රෝම කූපයකින් රෝම කූපයකින් ගිනිකඳ පවතියි රෝම කූපයකින් රෝම කූපයකින් දිය දහර පවතියි.

ඒ අවස්ථාවේ සකල ශරීරයෙන් නීල පීත ලොහිත ඔදාත මංජ්‍යෙෂ්ට ප්‍රභාස්වර යන සවණක් රැස් පවතියි.

ඉන් අනතුරුව නිර්මිත බුදුරුවක් මවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සක්මන් කරනසේක. නිර්මිත බුදුරජතෙම සිටින්නේ හෝ හිඳින්නේ හෝ සයනය කරන්නේ හෝ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩසිටිනසේක. නිර්මිත බුදුරජතෙම සක්මන් කරන්නේ හෝ හිඳින්නේ හෝ සයනය කරන්නේ හෝ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩහිඳිනසේක. නිර්මිත බුදුරජතෙම සක්මන් කරන්නේ හෝ සිටින්නේ හෝ සයනය කරන්නේ හෝ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සයනය කරන සේක. නිර්මිත බුදුරජතෙම සක්මන් කරන්නේ හෝ සිටින්නේ හෝ සයනය කරන්නේ හෝ වෙයි. නිර්මිත බුදුරජ තෙම සක්මන් කරයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිටිනසේක් හෝ වැඩහිඳිනසේක් හෝ සයනය කරනසේක් හෝ වෙති. නිර්මිත බුදු රජතෙම සිටින්නේ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සක්මන් කරණසේක් හෝ වැඩහිඳිනේ හෝ සයනය කරණසේක් හෝ වෙති. නිර්මිත බුදුරජ තෙම හිඳින්නේ වෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සක්මන් කරණසේක් හෝ සිටිනසේක් හෝ සයනය කරණසේක් හෝ වෙති. නිර්මිත බුදුරජතෙම සයනය කරන්නේ වෙයි. භාග්‍ය වතුන්වහන්සේ සක්මන් කරණ සේක් හෝ සිටිනසේක් හෝ හිඳිනසේක් හෝ වෙත්. මෙය භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ යමක ප්‍රාතිහාර්ය ඤාණ නම් වේ.

උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර

ඛුද්දකනිකාය » පටිසම්භිදාමග්ගපාළි » මහාවග්ගො » ඤාණකථා » යමකපාටිහීරඤාණනිද්සදේසය.

Ape Budu Hamuduruwo 227

අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)227

 

ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 06

අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 21

 

  1. ආසයානුසයේ ඤාණය

කතමං තථාගතස්ස සත්තානං ආසයානුසයේ ඤාණං

තථාගතයන් වහන්සේගේ සන්තානයේ පිහිටි සත්වයන් පිළිබඳ ආසයානුසයේ ඤාණය නම් කුමක් ද?

ඉධ තථාගතෝ සත්තානං

ආසයං ජානාති, අනුසයං ජානාති, චරිතං

ජානාති, අධිමුත්තිං ජානාති, භබ්බාභබ්බේ

සත්තේ පජානාති.

මේ ආසයානුසයේ ඤාණයට මාතෘකාවයි. තථාගතයන් වහන්සේ ලෝක සත්වයාගේ 1. ආසය දන්නවා. 2. අනුසය දන්නවා. 3. චරිතය දන්නවා. (පූර්‍වකෘතකර්‍ම) 4. අධිමුත්තිය දන්නවා. 5. භව්‍ය 6. අභව්‍ය සත්වයන් දන්නවා. මෙම කොටස් හය භාග්‍යවතුන් වහන්සේලා විසින් සම්මා සම්බුදුවරයෙකුට පමණක් සීමාවූ විශේෂ ඤාණයකින් දැනගන්නවා. ඒ දන්නා දැනගන්නා වූ වූ ඤාණය යි ආසය අනුසයේ ඤාණය කියා හඳුන්වනු ලබන්නේ.

මෙහිදී ආසය, අනුසය කියන වචන දෙකට චරිත අධිමුත්ති දෙකත්, භව්‍ය අභව්‍ය දෙකත් ඇතුළත් වෙනවා. එනිසා තමයි ආසයානුසයේ ඤාණය කියල මේ කෙටි වචනයෙන් හඳුන්වන්නේ. එසේ නැත්නම් චරිත, අධිමුත්ති, භව්‍ය, අභව්‍ය කියන කොටස් හතරත්, මේ වචන දෙකෙන් කියයුතු වෙනවා.

සරවඥයන් වහන්සේ බෝධි මූලයේ දී අරහත් මාර්ග ඤාණය ප්‍රතිලාභ කරන කොටම, තමන් වහන්සේගේ සන්තානයේ පහළ වූ බුද්ධ චක්ඛු කියන මේ ඉන්ද්‍රිය පරෝපරිය ඤාණය, සහ ආසය අනුසය ඤාණය යන ඤාණ දෙකෙන් ලෝකධාතුව බලා වදාළේ. නෙලුම් පොකුණක, මානෙල් පොකුණක නෙලුම්, මානෙල් කැකුළු අවස්ථා හතරකින් තිඛෙන ආකාරය උන්වහන්සේට අරමුණු වුනා. නෙලුම් මානෙල් විල්වල, මඩයට, දිය යට හටගෙන තිඛෙන නෙලුම් මානෙල් කැකුළු සමහර ඒවා වතුරෙන් උඩට මතුවෙල, හිරුරැස් වැටෙන විටම පිපෙන්න සූදානමෙන් තිඛෙනවා.

ඇතැම් නෙලුම් මානෙල් කැකුළු දිය මට්ටමට පවතිනවා. ඒවා දවසකින්, දෙකකින් නමුත් පිපෙන්ට පුළුවන්. තවත් සමහර ඒවා දියේ යට තිඛෙනවා. දින ගණනාවකින් හරි ඒවා පිපෙනවා. තවත් සමහර නෙලුම් මානෙල් කැකුළු තිඛෙනවා විල් පතුලේම. ඒවා කවර කලෙක, කවර දිනෙක පිපෙයි ද කියා කියන්නට බැහැ. ඒ වගේම මේ ලෝකධාතුවෙහි සත්වයන් කොට්ඨාස හතරකට උන්වහන්සේ දැක වදාළා.

උද්ඝටිතඥ
විපඤ්චිතඥ
නෙය්‍ය
පදපරම මේ තමා එම පුද්ගල කොට්ඨාස හතර.

 

  1. උද්ඝටිතඥ

උද්ඝටිතඥ කියන්නෙ ධර්ම දේශනාවක් සඳහා ධර්ම පාඨයක්, ධර්ම ගාථාවක් මාතෘකා කළ පමණින් ඒ මාතෘකාව තුළින් එය දරාගෙන, නුවණින් කරුණු වටහා ගෙන, ඒ මොහොතේ ම මාර්ගඵල නිවන අවබෝධ කර ගන්නන්ට කියනවා උද්ඝටිතඥ පුද්ගලයෝ කියලා. ශාරීපුත්ත, මහ මුගලන්, දාරුචිරිය මහරහතන් වහන්සේලා වැනි උත්තමයෝ එම උද්ඝටිතඥ පුද්ගල සංඛ්‍යාවට ගැනෙනවා.

  1. විපඤ්චිතඥ

තවත් සමහර අය ඉන්නවා ධර්ම මාතෘකාවක් කරලා එය විස්තරාත්මකව දේශනා කරද්දී මඟඵල, නිවන්සුව අවබෝධ වෙනවා. ඒ උතුමන්ට කියන්නේ, විපඤ්චිතඥ පුද්ගලයෝ ̃ කියලා.

  1. නෙය්‍ය

තවත් සමහර කෙනෙක් ඉන්නවා ධර්මය ශ්‍රවණය කරලා එ තුළින් මාර්ගඵල නොලබා, සීලයක පිහිටා කෙලෙසුන් තුනී කරමින්, සල්ලේඛ ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කරමින්, සමථ විපස්සනා භාවනා වඩමින්, ඒ ජීවිතේ කවදාහරි මඟඵල නිවන් ලබනවා. ඒ අයට කියනවා නෙය්‍යය පුද්ගලයෝ ̃ කියලා.

  1. පදපරම

තවත් සමහර අය ඉන්නවා, කොපමණ බණ ඇසුවත්, කොපමණ සිල් රැක්කත්, කොපමණ භාවනා කළත්, මඟඵල නිවන් නොලබන අය. එවැනි අයට කියන්නේ පදපරම පුද්ගලයෝ ̃ කියලයි.

මෙම කොටස් හතරට අනුව කොටස් තුනක් ම මඟඵල නිවන් සුව ලබන්නට සුදුස්සන් බව දැනගන්නේ උතුම් වූ බුද්ධ ඤාණ ධාතු අතුරින් ඉන්ද්‍රිය පරෝපරිය ඤාණය, සහ ආසය අනුසය ඤාණ දෙකෙන්. ඒ දෙකටයි බුදු ඇස කියා කියන්නේත්. මෙම බුදුඇස සෑම දවසේ ම අලුයම් කාලයේත්, සවස් කාලයේත් දෙවාරයක් ම ලෝකධාතුව වෙත විහිදුවනවා.

ආසය

අපි හොඳට අහල පළපුරුදු වචන තියෙනවා ජලාශය, ගුහාසය, බිලාසය, අධ්‍යාසය’ කියලා. මේ ආසය කියන්නේ කුමක් ද? රැස්වෙන තැන, තැන්පත් වෙන තැන, නවතින තැන, ධර්මයට අනුව කියනවා නම් පරිභාවිත බව. ඒ කියන්නේ සිතේ පළපුරුද්ද. සිතේ පළපුරුද්දෙන් පිහිටාගෙන සිටින ස්ථානයට කියනවා ආසය ̃ කියලා.

යම්කිසි දෙයක් රැස්වෙලා තියෙනවා නම් එතැනටත් කියනවා ආසය කියලා. ජලාශය කියන්නේ ජලය රැස්වෙන ස්ථානය. ගුහාසය කියන්නේ යම්කිසි ගුහාවක් ආශ්‍රය කරන ගුහාවක් ඇති තැන එහි වාසය කරන පුද්ගලයාට කියනවා ගුහාසයා කියලා. බිලාශය කියන්නෙත් එහෙමයි. යම්කිසි කෙනෙක් වාසස්ථානයක් හැටියට භාවිත කරනවා නම් ඒ ස්ථානයට කියනවා ආසය කියලා.

රූප, වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාරා, විඤ්ඤාණ කියන මේ ස්කන්ධ පහේ දැඩි සේ ඇලී ගත් සත්වයා නම් පුද්ගලයාගේ චිත්ත සන්තානයේ අතොරක් නැති මෙම සංසාරයේ සැරිසැරීමෙන් රැස්වූ කෙලෙස් ආසව නමින් හඳුන්වනවා.

අනුසයෝ

සන්තානය තුළ නොනැසී, ප්‍රහීණ නොවී, අවස්ථානුකූලව පැන නැගීමට සුදුසු කෙලෙසුන්ට කියනව අනුසය කියල.

මාර්ග ඤාණයන්ගෙන් ප්‍රහීණ නොකළ හෙයින්, නැවත නැවත අවස්ථානුකූලව, නයා පෙණේ කරන්නා වාගේ මතුවන ස්වභාවය ඇති කෙලෙසුන්ට අනුසය කියල කියනව. අප්‍රහීණ අර්ථය කියන්නේ ඒකයි.

හරියට ලිඳක පතුලේ තැන්පත් වී තිඛෙන්නා වූ රොන්මඩ වාගේ. වතුර ඇති ළිඳක සමහර විට උඩින්, මතුපිටින් වතුර පිරිසිදුව තිඛෙන්නට පුලුවන්. නමුත් ලිං පතුලේ තියෙන රොන්මඩ ලී කැබැල්ලකින් හෝ ගල් කැටයකින් හෝ භාජනයකින් හෝ කැලැත්තුවොත් (කැළඹුණොත්) මු වතුරම බොර වෙනවා. අන්න ඒ වාගේ තමයි මාර්ගඵල නොලැබූ පෘථග්ජන සන්තාන අප්‍රහීනතාවෙන් පවත්නා වූ ශක්තිමත් භාවයට පත් වූ කෙලෙස් හතක් තිඛෙනවා.

යම් අරමුණක් ලැබුණ වෙලාවේ නයා පෙණේ කරන්නා වාගේ, අවස්ථානුකුලව ඒ කෙලෙසුන් ක්‍රියාකාරී බවට පත්වෙනවා. පරියුට්ඨාන, වීතික්කම බවට පත්වෙනවා. ඒ තත්වයට පත්වීමට හැකි කෙලෙස් හතට තමයි.

1. කාමරාගානුසයෝ 2. පටිඝානුසයෝ 3. මානානුසයෝ 4. දිට්ඨානුසයෝ 5. විචිකිච්ඡානුසයෝ 6. භවරාගානුසයෝ 7. අවිජ්ජානුසයෝ කියල කියන්නේ.

සම්මා සම්බුදුවරයෙකු විසින් මෙම කෙලෙස් මට්ටම් ඉහතින් දැක්වූ අකරයට 1. ආසය වශයෙන් 2. අනුසය වශයෙන් 3. චරිතය වශයෙන් (පූර්‍වකෘතකර්‍ම) 4. අධිමුත්තිය වශයෙන් 5. භව්‍ය වශයෙන් 6. අභව්‍ය වශයෙන් මැන බලන විශේෂ නුවනට කියනවා ආසයානුසයේ ඤාණය කියලා.

( ලිපිය දීර්ඝ වන නිසා මෙම කරුණු වෙන් වෙන් වශයෙන් වෙන් නොකොට කෙටි කරන ලදී. )