අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 256 (සන්තිකේ නිධානය)
සත්සතිය 01
අද සිට අපගේ සම්මා සම්බුදු බුදුපියාණන් වහන්සේගේ බුද්ධත්වයෙන් පසු ගතකල වස් හතලිස් පහක අති සුන්දර මෙන්ම අති ගාම්භීර ගමන් මග ලියන්නට පටන්ගන්නවා. මෙය සමහර විට මාගේ ඉතිරි ජීවිත කාලය පුරාවටම ලියන්නට වේවිද යන පිළිබඳව කිසිම අවබෝධයක් නැත්තේ වස් හතලිස් පහක් යන කෙටි කාලයක් තුල එතරම් දේශණා සිදුවීම් ත්‍රිපිටකය සහ අට්ඨ කතා තුල සංග්‍රහ වී තිබීමයි. එහෙත් බුද්ධත්වයේ සිට පරිනිර්වාණය දක්වා පැමිණි කාලය අනුපිළිවෙලින් දැනගැනීමට මාර්ගෝපදේශයක් සෙවීමේදී අද අප අතර නැති ගෞරවනීය බළන්ගොඩ ආනන්දමෛත්‍රි මහණායක හිමිපාණන් වහන්සේ විසින් රචිත “සිද්ධාර්ථ ගෞතම බුද්ධ චරිතය” නම් ග්‍රන්ථය අහඹු ලෙස නෙත ගැටුනා. එම නිසා මහනායක හිමිනමක් මග පෙන්වන ලෙස සුත්‍ර දේශණා ද ඇසුරෙන් මෙම අති දීර්ඝ ලිපි පෙළ සාර්ථක කරගත හැකි බව හැඟී ගියා.
පළමු සතිය, පළමු දින සත.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එදින බුද්ධත්වයට පැමිණ පළමුවෙන්ම නෙරංජරා ගඟ අද්දර බෝගස මුල තව දුරටත් වාසය කරමින් සත් දවසක් නිවන් රසය විඳිමින් වජිරාසනයේම වැඩ සිටියා. එය “පඨම බෝධි සුත්‍රයේ” මෙලෙස කියවෙනවා. “මා විසින් මෙසේ අසන ලදී: එක් සමයෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අභිසම්බෝධියට පැමිණ (බුදු වැ) පළමු කොට ම උරුවෙල්දනව්හි නිල්දලා ගං තෙර බෝරුක්මුලැ වසන සේක. එ සමයෙහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ රහත්පල සමවත්සුව විඳුනා සේක්, සතියක් එක් පලගින් හුන් සේක් වෙති.
පළමු සතිය, සත්වෙනි රාත්‍රිය පළමුවැනි යාමය ප්‍ර‍තීත්‍යසමුත්පාදය අනුලෝම වශයෙන් මෙනෙහි කිරීම
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එදින බුද්ධත්වයට පැමිණ පළමුවෙන්ම නෙරංජරා ගඟ අද්දර බෝගස මුල වාසය තව දුරටත් වාසය කරමින් සත් දවසක් නිවන් රසය විඳිමින් වජිරාසනයේම වැඩ සිටියා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ සත් දවස ඇවෑමෙන් ඒ සිත එකඟ කිරීමෙන් නැගිට රාත්‍රියෙහි පළමුවැනි යාමයෙහි හේතු ප්‍රත්‍යය ධර්මය (ප්‍ර‍තීත්‍යසමුත්පාදය) අනුපිළිවෙළින් (අනුලෝම වශයෙන්) මෙසේ මෙනෙහි කරන්නට වුනා.
“මෙසේ මෙය ඇතිකල්හි මෙසේවේ. මෙය ඇතිවීමෙන් මෙය උපදී එනම්:- “අවිද්‍යාප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් සංස්කාරයෝ වෙති. සංස්කාරප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් විඥානය වේ. විඥානප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් නාමරූපය වේ. නාමරූපප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ෂඩායතන වේ. ෂඩායතනප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ස්පර්‍ශය වේ. ස්පර්‍ශප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් වේදනාව වේ. වේදනාප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් තෘෂ්ණාව වේ. තෘෂ්ණාප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් උපාදානය වේ. උපදානප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් භවය වේ. භවප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ජාතිය වේ. ජාතිප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ජරාමරණ ශෝක පරිදේව දුක් දොම්නස් උපායාස යන මොහු වෙත්. (පහළ වෙත්.) මෙසේ මේ සියලු දුඃඛස්කන්‍ධයාගේ ඉපැද්ම වේ” යනු යි. මෙසේ මේ සියළු දුක් රැස පහළවීම වේයයි” මෙනෙහි කරනු ලැබුවා.
ඉන්පසුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සෑම අයුරින්ම මෙහි අර්ථය දැන ඒ අවස්ථාවෙහි ම මෙම ප්‍රීතිවාක්‍යය පහළ කරනු ලැබුවා.
‘‘යදා හවෙ පාතුභවන්ති ධම්මා,
ආතාපිනො ඣායතො බ්රාහ්මණස්ස
අථස්ස කඞ්ඛා වපයන්ති සබ්බා,
යතො පජානාති සහෙතුධම‍්ම’’න‍්ති.
“කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇති ධ්‍යාන කරණ යොගියාට යම් වේලාවක සත්තිස්බෝධිපාක්‍ෂික ධර්මයෝ පහළ වෙත්ද? එකෙණෙහි හේතු ප්‍රත්‍යයෙන් හටගත් දුක් රාශිය දනීද, එහෙයින් ඔහුගේ සියළු සැකයෝ දුරුවෙත්.”
පළමු සතිය, සත්වෙනි රාත්‍රිය, දෙවැනි යාමය ප්‍ර‍තීත්‍යසමුත්පාදය ප්රතිලෝම වශයෙන් මෙනෙහි කිරීම.
ඉන් පසුව අප මහා බුදුපියාණන් වහන්සේ මධ්‍යම යාමයෙහි හේතු ප්‍රත්‍යය ධර්මය අග සිට මුලට මෙනෙහි කරන්නට වුනා.
ඒ “මෙසේ මෙය නැති කල්හි මෙය නොවේ. මෙය නිරුද්ධවීමෙන් මෙය නිරුද්ධවේ.” යනුවෙන්. ඒ මෙලෙසයි.,
“අවිද්‍යානිරොධයෙන් සංස්කාර නිරොධය වේ. සංස්කාරනිරොධයෙන් විඥාණ නිරොධය වේ. විඥාණ නිරොධයෙන් නාමරූපනිරොධය වේ. නාමරූප නිරොධයෙන් ෂඩායතන නිරොධය වේ. ෂඩායතනනිරොධයෙන් ස්පර්‍ශයනිරොධය වේ. ස්පර්‍ශනිරොධයෙන් වෙදනානිරොධය වේ. වේදනානිරොධයෙන් තෘෂ්ණානිරොධය වේ. තෘෂ්ණානිරොධයෙන් උපාදානය නිරොධය වේ. උපදානනිරොධයෙන් භවනිරොධය වේ. භවනිරොධයෙන් ජාතිනිරොධය වේ. ජාතිනිරොධයෙන් ජරාමරණ ශෝකපරිදේව දුක්දොම්නස් උපායාස යන මොහු නිරුද්ධ වෙත්. මෙසේ මේ සියලු දුඃඛස්කන්‍ධයාගේ නිරොධය වේ” යනු යි.
ඉන්පසුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සෑම අයුරින්ම මෙහි අර්ථය දැන ඒ අවස්ථාවෙහි පෙරසේම ප්‍රීතිවාක්‍යය පහළ කරනු ලැබුවා.
‘‘යදා හවෙ පාතුභවන්ති ධම්මා,
ආතාපිනො ඣායතො බ්රාහ්මණස්ස;
අථස්ස කඞ්ඛා වපයන්ති සබ්බා,
යතො ඛයං පච්චයානං අවෙදී’’ති. දුතියං;
“කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇති ධ්‍යාන කරණ පව් දුරු කළ යොගීහට බොධිපාක්‍ෂික ධර්ම පහළ වන කල අවිද්‍යාදී හේතුන්ගෙන් ගෙවීමට කරුණුවූ නිවන ප්‍රත්‍යක්‍ෂ කරණ බැවින් ඔහුගේ සියලු සැකයෝ දුරුවෙත්.”
පළමු සතිය, සත්වෙනි රාත්‍රිය, තුන්වැනි යාමය, ප්‍ර‍තීත්‍යසමුත්පාදය අනුලෝම ප්රතිලෝම වශයෙන් මෙනෙහි කිරීම.
ඉක්බිති භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ සමාධියෙන් නැගි සිට, රෑ පැසිම් යම්හි, “මෙසේ මෙය ඇති කල්හි මෙය වේ. මෙය ඉපැද්මෙන් මෙය උපදනේ ය. මෙය නොමැති කල්හි මෙය නො වේ. මෙය නිරුද්ධ වීමෙන් මෙය නිරුද්ධ වේ යැ”යි. අනුලෝම ප්රතිලෝම ප්‍ර‍තීත්‍යසමුත්පාදය මොනොවට මෙනෙහි කරනු ලැබුවා.
ඒ මෙලෙසයි: “අවිද්‍යාප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් සංස්කාරයෝ වෙති. සංස්කාරප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් විඥානය වේ. විඥානප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් නාමරූපය වේ. නාමරූපප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ෂඩායතන වේ. ෂඩායතනප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ස්පර්‍ශය වේ. ස්පර්‍ශප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් වෙදනාව වේ. වෙදනාප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් තෘෂ්ණාව වේ. තෘෂ්ණාප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් උපාදානය වේ. උපදානප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් භවය වේ. භවප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ජාතිය වේ. ජාතිප්‍ර‍ත්‍යයයෙන් ජරාමරණ ශොකපරිදේව දුක්දොම්නස් උපායාස යන මොහු වෙත් (උපදිත්.) මෙසේ මේ සියලු දුඃඛස්කන්‍ධයාගේ ඉපැද්ම වේ.
අවිද්‍යාවගේ නිරවශේෂ නිරොධයෙන් සංස්කාරයන්ගේ නිරොධය වේ. සංස්කාරයන්ගේ නිරොධයෙන් විඥානයාගේ නිරොධය වේ. විඥානනිරොධයෙන් නාමරූපනිරොධය වේ. නාමරූපනිරොධයෙන් ෂඩායතනනිරොධය වේ. ෂඩායතනනිරොධයෙන් ස්පර්‍ශනිරොධය වේ. ස්පර්‍ශනිරොධයෙන් වෙදනානිරොධය වේ. වෙදනානිරොධයෙන් තෘෂ්ණානිරොධය වේ. තෘෂ්ණානිරොධයෙන් උපාදානනිරෝධය වේ. උපාදානනිරොධයෙන් භවනිරොධය වේ. භවනිරොධයෙන් ජාතිනිරොධය වේ. ජාතිනිරොධයෙන් ජරාමරණ ශොකපරිදේව දුක් දොම්නස් උපායාස යන මොහු නිරුද්ධ වෙත්. මෙසේ මේ සියලු දුඃඛස්කන්‍ධයාගේ නිරොධය වේ.”
ඉන්පසුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සෑම අයුරින්ම මෙහි අර්ථය දැන ඒ අවස්ථාවෙහි ම මෙම ප්‍රීතිවාක්‍යය පහළ කරනු ලැබුවා.
‘‘යදා හවෙ පාතුභවන්ති ධම්මා,
ආතාපිනො ඣායතො බ්රාහ්මණස්ස;
විධූපයං තිට‍්ඨති මාරසෙනං,
සූරියොව [සුරියොව (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] ඔභාසයමන‍්තලික‍්ඛ’’න‍්ති.
“කෙළෙස් තවන වීර්යය ඇති පවු පිටමංකළ යොගී තෙමේ තමහට බොධිපාක්‍ෂීය ධර්ම පහළ වන කෙනෙහිම අඳුර දුර ගසා අහස බබුලුවන හිරුමෙන් සියලු මර සෙනඟ බිඳහරිමින් සිටී.”
උපකාරක ග්‍රන්ථ
ඛුද්දකනිකාය » උදානපාළි » බොධිවග්ගො » පඨම බොධි සූත්‍රය.
විනය පිටකය » මහාවග්‌ගපාළිය » මහාඛන්‌ධකය සහ එහි අට්ඨ කථාවවන සමන්තපාසාදිකා විනය අට්ඨ කථාව.