අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)214
අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 07
උන්වහන්සේ මෙසේ “ලෝකවිදූ” නම් වූ සේක 01
එක් කලෙක රෝහිතස්ස නම් දේවපුත්‍රයෙක් භගවත් බුදුන් කරා එළඹැ “ස්වාමීනි! මම පෙර රොහිතස්ස නම් සෘෂියෙක් වැ සෘද්ධිබලයෙන් ලෝකාන්තය දක්මි”යි සිතා ගමන් කෙළෙමි. ඒ මම ලෝකාන්තය දැකැ ගන්නට නො හැකි වැ අතර දීම කාලක්‍රියා කෙළෙමි. ස්වාමීනි! පා ගමනින් ගොස් ලෝකාන්තය දැකැ ගන්නට නො හැකිදැ”යි විචාළේය. එවිට බුදුහු මෙසේ වදාරනු ලැබූ බව ඔබද අසා ඇත.
‘ඇවැත්නි, යම් තැනෙක්හි පහළ නොවේද, නොදිරාද, නොමැරේද, චුත නොවේද, නූපදීද,පා ගමණින් ගොස් ලෝකයාගේ ඒ කෙළවර දත හැකියයිද, දැක්ක හැකියයිද, පැමිණිය හැකියයිද, නොකියමි’. ඇවැත්නි මම ලෝකයෙහි කෙළවරට නොපැමිණ, දුක්ඛයාගේ කෙළවර කිරීම ද නොකියමි. ඇවැත්නි, මම නැවතද, සංඥාව සහිතවූ, සිත් සහිතවූ, බඹයක් පමණවූ, මේ ශරීරයෙහි, ලෝකය ද හෙවත් දුක්ඛ සත්‍යයද, සමුදය හෙවත් දුකට හේතුවද, දුක්ඛ නිරෝධය හෙවත් නිවන ද දුක්ඛ නිරෝධයට යන ප්‍රතිපදාව ද පනවමි.
“පා ගමනින් ලෝකයෙහි කෙළවරට කිසිකලෙක නොපැමිණිය හැක. ලෝකයාගේ කෙළවරට නොපැමිණ දුකින් මිදමක්ද නැත්තේය. යනුවෙන් වදාරනු ලැබුවා.
එලෙස පැවසුයේ “ලෝක” නම් වූ අනන්ත විශ්වය පුරා විසිරී පවත්නා වූ අති විශාල දැනුම් සම්භාරය සාමාන්‍ය මිනිස් මනසට විෂය නොවූ නිසා බව බුදුරජාණන් වහන්සේගේ “ලෝකවිදූ” නම් වූ බුදුගුණය කියවූ විට ඔබට යන්තමින් හෝ වැටහේවි. එය සම්මා සම්බුදුවරයෙකුට අයත් විෂය ක්ශේත්‍රයක් මිස ඉන් මෙහා ඇති කිසිවෙකුට සිතා හෝ ගොස් දැකබලා ඉවර කරගැනීමකට නොහැකි විෂයකි.
කෙටියෙන් පවසතොත් ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සර්‍වප්‍ර‍කාරයෙන් මේ සියලු ලෝක දන්නා බැවින් “ලෝකවිදූ” නම් වනවා. මිනිස් මනසට හසුකරගැනීමට ලෙහෙසිවන පරිදීද නිර්වාණයට උපකාරී වන අයුරින්ද මෙම විශ්වය පුරා විසිරී පවතින ලෝක මූලික වශයෙන් වෙන්කරගැනීමේ පහසුව පිණිස ත්‍රිවිධාකාර ලෙස වර්ගීකරණයට ලක් කරනවා. ඒ මෙසේයි.
- සත්ත්ව ලෝක
- සංස්කාර ලෝක
- අවකාශ ලෝක යනුවෙන්.
සත්ත්ව සමූහය සත්ත්වලෝක නම් වනවා. සත්ත්වයන්ගෙන් අන්‍ය වූ පොළොව-කඳු-ගස්-වැල් ආදිය අවකාශ ලෝක නම් වනවා. ඒ ලෝක දෙකට අයත් රූප වේදනාදි සංස්කාරයෝ සංස්කාර ලෝක නම් වනවා.
රූපාදීන්හි ඇලී සිටින්නෝ ය යන අර්ථයෙන් තෘෂ්ණාව සහිත ස්කන්ධයෝ සත්ත්ව නම් වනවා. ‘ලෝකීයති එත්ථ කුසලාකුසලං තබ්බිපාකොචාති ලොකො’ යි දැක්වෙන පරිදි කූශලාකුශලයන් හා විපාක ඔවුන් කෙරෙහි දැකිය හැකි බැවින් සත්ත්ව සමූහය ලෝක නම් වනවා. සත්ත්වයන් හා සංස්කාරයන් එහි දැකිය හැකිය යන අර්ථයෙන් පොළොව-කඳු-ගස්-ගල් ආදිය ද ලෝක නම් වේ. ‘ලූජ්ජති පලූජ්ජතීති ලොකො’ යි දැක්වෙන පරිදි සම්පූර්ණයෙන් විනාශ වීම, කොටස් වශයෙන් විනාශ වී පලූදු වීම ඇති බැවින් සංස්කාර සමූහය ලෝක නම් වේ. මේ තුන් ආකාර ලෝකය දැන වඳාළ බැවින් තථාගතයන් වහන්සේ ‘ලෝකවිදු’ නම් වන සේක.
සත්ත්‍වලෝකය
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සියලු සත්ත්‍වයන්ගේ ආශය, අනුශය, චරිත, අධිමුක්ති දන්නා බැවින්ද, එසේ ම අප්පරජකඛ, මහාරජක්ඛ, තික්ඛින්‍ද්‍රිය, මුදින්‍ද්‍රිය, ස්වාකාර, ද්වාකාර, සුවිඤ්ඤාපය, දුවිඤ්ඤාපය, භව්‍ය, අභව්‍ය සත්ත්වයන් දන්නා බැවින්ද, එලෙස උන්වහන්සේ සත්ත්ව ලොකය ද දන්නා බැවින් ලෝකවිදු නම් වනවා. ( ලිපිය දීර්ඝ වන නිසා එක් එක් වෙන් වෙන් වශයෙන් විස්තර කරන්නේ නැහැ.)
උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර
විශුද්ධි මාර්ගය – ඡ අනුස්සති නිර්දේශය – බුද්ධානුස්මෘතිය
රේරුකානේ චන්දවිමල මහාස්ථවිරයන් වහන්සේගේ “සූවිසි මහ ගුණය” ග්‍රන්ථය, රෝහිතස්ස සුත්‍රය