අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 340 (සන්තිකේ නිධානය)
දහසක් නයින් ප්‍රතිමණ්ඩිත’ සෝවාන් මාර්ගය නොහොත් සෝවාන් මගට පැමිණිය හැකි මාර්ග දහස
පසුගිය ලිපියෙහි “උපතිස්ස පරිබ්‍රාජක තෙමේ “යෙ ධම්මා හෙතුප‍්පභවා” ගාථාවේ පළමු දෙපදය අසා දහසක් නයින්යුතු සෝවාන් පෙලෙහි පිහිටියා.” යනුවෙන් සඳහන් කළා. එහි දහසක් නය ක්‍රමය බළන්ගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රිය නාහිමිපාණන් විසින් රචිත බුද්ධ චරිතය ග්‍රන්ථයෙහි 344 පිටුවෙහි සඳහන් කොට ඇති අයුරුත් සටහන් කළා. එහි උන්වහන්සේ කෙටියෙන් ඒ බව සඳහන් කල නිසාත් ” එය විභංග ප්‍රකරණයෙහි සත්‍යවිභංගාදියෙන් දත යුතුය” යනුවෙන් මුලාශ්‍රය සඳහන් කොට තිබුනත් මට එම කරුණු විභංග ප්‍රකරණයෙහි සත්‍යවිභංගයෙන් සොයාගැනීමට නොහැකිවුණා. එහෙත් එය තවදුරටත් සොයා බලද්දී අපගේ ගෞරවනීය අතිපුජ්‍යය අතිපුජ්‍යය නා උයනේ අරියදම්ම මහනාහිමිපාණන් මෙසේ විස්තර කොට තිබුණා. ටිකක් ගැඹුරුයි. උන්වහන්සේ විස්තර කල කරුණු අභිධර්ම පිටකයෙහි ධර්මසංගනී ප්‍රකරණයෙන් සොයාගැනීමට හැකිවුණා.
මොකක්ද මේ ‘දහසක් නයින් ප්‍රතිමණ්ඩිත’ සෝවාන් මාර්ගය කියන්නෙ. දහස් ආකාරයකින් සෝවාන් මාර්ගය ලැබෙන්නට තියෙනව, ඒකයි දහස් ආකාරයෙන් එක් ආකාරයකටයි කෙනෙකුට අවබෝධ වෙන්නෙ. අභිධර්ම පිටකයෙහි ධර්මසංගනී ප්‍රකාරණයෙහි මේ දහසක් නය විස්තර කරලා තියෙනව. අට්ඨ කතාවෙහි තමයි එය පැහැදිලි කරලා තියෙන්නෙ. දහසක් නය වෙන්නෙ මෙන්න මෙහෙමයි.
ලෝකෝත්තර මාර්ගය පද දෙකකින් කියවනවා.
- සුඤ්ඤත මග්ගෝ
- අප්පණිහිත මග්ගෝ කියලා.
ඒ වාගේම ලෝකෝත්තර ධ්‍යානය,
- සුඤ්ඤත ධ්‍යාන
- අප්පණිහිත ධ්‍යාන
කියල දෙකකට බෙදනවා.
මේ සුඤ්ඤත ධ්‍යාන, අප්පණිහිත ධ්‍යාන කියන දෙක,
- දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඥා, එකයි,
- දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඥා, දෙකයි,
- සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඥා, තුනයි,
- සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඥා, හතරයි.
මේ හතරෙන් වැඩිවුණහම 8ක් වෙනවා. පටිපදා හතරෙන් වැඩි නොවී ශුද්ධික මග්ග වශයෙන් කියනකොට, ශුද්ධික සුඤ්ඤත, ශුද්ධික අප්පණිහිත වශයෙන් එතකොට 2යි. දැන් එතකොට 10යි.
ඔය දහය වැඩි වෙනවා වීසති නය ක්‍රමයකින්.
- ලෝකුත්තරං ධ්‍යානං භාවේති
- ලෝකුත්තරං මග්ගං භාවේති
- ලෝකුත්තරං සතිපට්ඨානං භාවේති
- ලෝකුත්තරං සම්ම පධානං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ඉද්ධිපාදං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ඉන්ද්‍රියං භාවේති
- ලෝකුත්තරං බලං භාවේති
- ලෝකුත්තරං බොජ්ඣංගං භාවේති
- ලෝකුත්තරං සච්චං භාවේති
- ලෝකුත්තරං සමථ භාවේති
- ලෝකුත්තරං ධම්මං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ඛන්ධං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ආයතනං ධාතුං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ධාතුං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ආහාරං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ඵස්සං භාවේති
- ලෝකුත්තරං වේදනං භාවේති
- ලෝකුත්තරං සඤ්ඤං භාවේති
- ලෝකුත්තරං චේතනං භාවේති
- ලෝකුත්තරං ච්ත්තං භාවේති
කියලා පද 20කින් වැඩි වෙනවා. එතකොට 200ක් වෙනවා. කලින් සඳහන් කළ දහය විස්සෙන් වැඩි වුණාම දෙසීය යි. ඒ 200, අධිපති ධර්ම 4න් වැඩි වෙන කොට 800ක් වෙනවා. අධිපති අමිශ්‍ර ව 200 යි. අධිපති මිශ්‍ර ව 800 යි. එකතු වුණා ම 1000 යි. ඔන්න ඔය විදියට දහසක් නය ප්‍රතිමණ්ඩිත සෝවාන් මාර්ගය, ඵලය වෙන්නෙ.
උපකාර වූ මූලාශ්‍ර
අභිධර්ම පිටකයෙහි ධර්මසංගනී ප්‍රකරණය,