Sinhala Dictionary – සිංහල ශබ්දකෝෂය

Sinhala Dictionary - සිංහල ශබ්දකෝෂය.

මෙහි වචන 46000 පමණ දැනට අන්තර් ගතව ඇත.
එම නිසා ” සිංහල ශබ්දකෝෂය” පූරණය වීම සඳහා තරමක කාලයක් ගත වේ.

වචනයසමාන පදමාලාව
අ1. සිංහල හෝඩියේ මුල් අකුර සහ එහි මුල් ස්වරය.
2. (ව්‍යාක.) විරුද්ධ ප්‍රතිෂේධ ආදි අර්ථවල යෙදෙන අව්‍යයක්; නිද. අකුසල්; අහිංසක. 3. විෂ්ණු දෙවි.
අං[නා.ප්‍ර.] ගව, මුව ආදි සතුන්ගේ හිසෙහි ඉහළට නෙරා පවතින උල් අවයවය; අඟ; ශෘඞ්ගය.
අං අත්ත[නා.] අතු වශයෙන් බෙදීගිය අඟ; අංපොකුර.
අං ආබරණ[නා.බහු.] අංකෙළි පුදට යෝග්‍ය කොට පත්තිනි දෙවියන්ට කැප කළ අං.
අං ඇදිල්ල, අං ඇදීම[නා.] විවිධ උවදුරු දුරු කිරීම සඳහා පත්තිනි දේවිය උදෙසා පැවැත්වෙන අභිචාර ක්‍රීඩාවක් හෙවත් රැඟුමක්.
අං කූටය1. [නා.] අත්පාවල මහ ඇඟිල්ල; මහපට ඇඟිල්ල.
2. [නා.] ඇතැම් මත්ස්‍යයන් ගේ එක් හකුවකින් වැඩී තිබෙන ඇඟිල්ලක් වැනි ස්පර්ශක උපාංගය.
අංක ගණිතය[නා.] ඉලක්කම් උපයෝගී කරගෙන ගණන් සෑදීමේ ශාස්ත්‍රය.
අංක, අඞ්ක[නා.ප්‍ර.] අංකය; අඞ්කය බ.
අංකන සංගුණකය[නා.] වීජ ගණිතයෙහි ඝාතයක අංකයෙන් දක්වන සාධකය.
අංකනය1. [නා.] ඉලක්කම්වලින් සංඛ්‍යා දැක්වීම; අංක යෙදීමේ කාර්යය. 2. [නා.] අංක රාශි ආදිය සංකේත මගින් නිරූපණය කිරීම; එසේ නිරූපිත සංකේත පද්ධතිය.
අංකය, අඞ්කය1. [නා.] ඉලක්කම; සංඛ්‍යාව; 0 සිට 9 තෙක් ඕනෑ ම ඉලක්කමක් නිරූපණයට යොදන රූපය.
2. [නා.] ලකුණ; සටහන.
3. [නා.] පොත් සඟරා ආදියේ පරිච්ඡේදය/ කොටස.
4. [නා.] නාට්‍යයක ජවනිකාව
අංකරය, ඇංකරය1. (කථා.) [නා.] නැංගුරම.
2. [නා.] දබරය; පොරය; රණ්ඩුව.
අංකිත[වි.] ලකුණු කරන ලද; ඉලක්කමෙන්/ අංකයෙන් දක්වන ලද.
අංකිත කෝදුව[නා.] අනුපිළිවෙළින් අංක දක්වන මාන උපකරණය.
අංකීරා, අංකූරා1. (කථා.) [නා.] කූරු වැනි උල් අං ඇති ගොනා; අනින ගොනා.
2. (රූඪි.) [නා.] කෛරාටික පුරුෂයා.
අංකුට්ටා[නා.] අඟුළු වර්ගයේ මිරිදිය මත්ස්‍යයෙක්.
අංකුර බද්ධය[නා.] ශාකයක අංකුරයක් අනෙක් ශාකයකට සම්බන්ධ කිරීම.
අංකුරය, අඞ්කුරය1. [නා.] ශාකයක නොවැඩුණු ළපටි අවස්ථාව.
2. (පාරිභා.) [නා.] ජීවියකුගේ ශරීරයෙන් ලියලා නව ජීවියකු බවට අලිංගික ව වැඩෙන නෙරුම(=bud).
අංකුරිත[වි.] අංකුර හටගත්; පැළ වූ.
අංකුරෝත්පත්තිය[නා.] අංකුරයක උපත; ළපටි පැළ හටගැනීම.
අංකුලාව[නා.] අඟින් කළ කොපු විශේෂයක්; හෙප්පුව.
අංකුශ චාරණය[නා.] සිවුසැට කලාවලින් එකක් වන අංකුශ භාවිතය; අලි-ඇතුන් හැසිරවීමේ ශාස්ත්‍රය.
අංකුශ, අංකුස, අඞ්කුශ, අඞ්කුස[නා.ප්‍ර.] අංකුශය, අංකුසය, අඞ්කුශය, අඞ්කුසය බ.
අංකුශ, අඞ්කුස1. [නා.ප්‍ර.] අලි-ඇතුන් හසුරුවන, තියුණු උලකින් හා කොක්කකින් යුතු උපකරණය; හෙණ්ඩුව; අකුස්ස.
2. [නා.ප්‍ර.] කෙක්ක; දෙහෙටිල්ල.
අංකුශාභය(පාරිභා.) [නා.] කෙළවර කොක්කක් මෙන් නැමුණු; අස්ථිය (=unciform bone).
අංකූඩුව(කථා.) [නා.] ගෝණ, මුව ආදින්ගේ අතු වශයෙන් බෙදී ගිය අං.
අංකෙළිය[නා.] පත්තිනි දේවියගේ නමින් පවත්වනු ලබන ජාතික ක්‍රීඩාවක්.
අංකොං, අංකොන්(කථා) [නා.] වෙනස්කම; අනාදරය; අහිතවත් බව.
අංකොක්ක[නා.] ඇඳුම් ආදිය එල්ලීම සඳහා අං, ලී ආදියකින් අඟක හැඩයට කළ කොකු විශේෂය.
අංග පරිත්‍යාගය[නා.] අත්, පා, ඉස් ආදි ශරීරාංග පරිත්‍යාග කිරීම.
අංග රක්ෂක[නා.ප්‍ර.] පෞද්ගලික ආරක්ෂකයා; පෞද්ගලික ආරක්ෂක භටයා.
අංග රාගය, අඞ්ග රාගය[නා.] ඇඟ ගල්වන සුවඳ විලවුන්; ඇඟ සුවඳ ගන්වන සඳුන් කොකුම් ආදි ආලේපය.
අංග ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි ලකුණු; දේහ ලක්ෂණ.
අංග විද්‍යාව[නා.] ශරීර ලක්ෂණ පිළිබඳ වූ ශාස්ත්‍රය; දේහ ලක්ෂණ විද්‍යාව; සාමුද්‍රිකා ශාස්ත්‍රය.
අංග වෛද්‍යයා[නා.] ශාරීරික ආබාධවලට වෙදකම් කරන තැනැත්තා; සර්වාංග වෛද්‍යවරයා; කාය චිකිත්සකයා.
අංග සම(පාරිභා.) [වි.] හැම අතින් ම සමාන වූ (= congruent).
අංග සාදය[නා.] ඇඟෙහි වෙහෙස; ශරීර අවයවවල විඩාව.
අංග සාම්‍යය(පාරිභා.) [නා.] අංග සමබව; සියලු අතින් සම වීම (= congruency).
අංග සූත්‍රය[නා.] ප්‍රධාන සූත්‍රය; ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රයෙහි ප්‍රධාන රීතිය.
අංග සූලය[නා.] ශරීරාංගවල හට ගැනෙන තියුණු වේදනාව.
අංග, අඞ්ග[නා.ප්‍ර.] අංගය, අඞ්ගය බ.
අංගකූට[නා.ප්‍ර.] හොරට බඩු කිරීම; හොර වෙළඳාම.
අංගජ[වි.] ශරීරයෙන් උපන්.
1. [නා.ප්‍ර.] ලේ.
2. [නා.ප්‍ර.] හිසකේ.
3. [නා.ප්‍ර.] පුත්‍රයා.
අංගජාතය[නා.] ස්ත්‍රී/පුරුෂ නිමිත්ත; ලිංගය; රහසඟ.
අංගණය1. [නා.] මිදුල; මළුව; එළිමහන් බිම.
2. (පාරිභා.) [නා.] ලයිකනයක මතුපිට රේඛාවලින් හෝ බිඳුමකින් හෝ සීමා වී තිබෙන කුඩා ඉඩ ප්‍රමාණය (=arcola).
3. [නා.] කිලුට; කැළල.
4. [නා.] පාපධර්මය.
අංගතිලක, අඞ්ගතිලක[නා.ප්‍ර.] සිවුසැට ආභරණ අතරින් එක් ආභරණයක්.
අංගදාභරණය[නා.] ඉහළ බාහුවේ පලඳිනු ලබන ආභරණය; අඟුපලඳනාව; කේයුරය.
අංගදාහය[නා.] ඇඟ දෑවිල්ල ඇති කරන රෝගාබාධයක්.
අංගනාව, අඞ්ගනාව[නා.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව.
අංගපුලාව1. (කථා.) [නා.] යහපත් පැවැත්ම.
2. [නා.] මනා හැඩහුරුකම.
අංගම1. [නා.] මතුරා පිඹින නපුරු මන්ත්‍ර විශේෂයක්.
2. [නා.] දේවපූජා සඳහා පවත්වන නැටුම් විශේෂයක්.
අංගම් පොරය1. [නා.] දෙදෙනකු අතරේ කරන කඩු හරඹය; ද්වන්ද්ව යුද්ධය.
2. [නා.] මල්ලවපොර වැනි ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
අංගය, අඞ්ගය1. [නා.] අතපය ආදි ශරීරයේ කොටස්; ශරීර අවයවය.
2. [නා.] සිරුර; කය; ශරීරය.
3. [නා.] කොටස; භාගය; ප්‍රභේදය.
4. [නා.] ලක්ෂණය.
5. [නා.] ගුණය; ශීලය; ව්‍රතය; ප්‍රතිපත්තිය.
6. [නා.] පිළිවෙළ; ක්‍රමය.
7. [නා.] කුඹුරක කෙළවරක පිහිටි නෙරාගිය තීරය; වෙල්යායකින් පසෙකට විහිදී ගිය පටු තීරය.
අංගවිකල[වි.] ශරීර අවයව හරියාකාර ව නොපිහිටි; අංග විකෘති.
අංගහාරය[නා.] අත පා ආදි අවයව සෙලවීම; අංග චලනය.
අංගහීන[වි.] ශරීරයේ අවයව අඩු වූ; අසම්පූර්ණ අවයව ඇති.
අංගාංගී[අංග+අංගී]
[නා.ප්‍ර.] අංග සහ උපාංග; ශරීරය සහ අත් පා ආදි අවයව.
[වි.] අංග සහ උපාංග දරන.
අංගාණිය[නා.] කඩ වීදිය; වෙළඳ වීථිය.
අංගාර ධානිකාව[නා.] අඟුරු කබල; ගිනි කබල.
අංගාර මාංසය[නා.] ගිනි අඟුරෙහි ලා පුලුස්සා ගත් දඩමස; ගින්නේ පළහන ලද මස.
අංගාරකය1. [නා.] ගිනි අඟුර; නිවුණු ගිනි අඟුර.
2. [නා.] අඟහරු හෙවත් කුජ ග්‍රහයා.
අංගාරකරණය1. (පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයක් අඟුරු කාබන් හෝ කෝක් බවට පත් කිරීම.
2. (පාරිභා.) [නා.] පිටපත් ගැනීම සඳහා කඩදාසියක කාබන් ආලේප කිරීම (=carbonisation).
අංගාරධර(පාරිභා.) [වි.] අංගාරධර පාෂාණ පිළිබඳ; ගල්අඟුරු සාදන (=Carboniferous)
අංගාරමය[වි.] අඟුරු වූවාක් ලෙස පෙනෙත; කාබන් ඇතුළත් අවසායිත නිධි පිළිබඳ වූ (=Carbonaceous)
අංගාරය, අඞ්ගාරය1. [නා.] අඟුර; ගිනි අඟුර.
2. [නා.] අඟුරුවල ඇති කාබන් නම් වූ තාත්වික පදාර්ථය.
අංගාරිකාම්ලය[නා.] අංගාර ධාතුව දැවීමෙන් හෝ සංයුක්ත වස්තු කුණු වී පැසීමෙන් හෝ හටගන්නා වායුව; කාබන් සහ ඔක්සිජන් සංයෝග වූ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව.
අංගිය1. [නා.] සිරුරක් ඇත්තී; ස්ත්‍රිය.
2. [නා.] ඇඟ ලන සැට්ටය; කංචුකය.
අංගී[වි.] අවයව ඇති; සිරුරක් ඇති; අංගවලින් යුක්ත.
අංගීරස[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ.
[වි.] සිරුරෙන් විහිදෙන රැස් ඇති; බබළන සිරුරක් ඇති.
අංගුට්ට(කථා.) [නා.] අත්පාවල මහ ඇඟිල්ල; මාපටැඟිල්ල.
අංගුටු මිට්ටා(කථා.) [නා.] අඟුටුමිට්ටා.
අංගුත්තර නිකාය[නා.ප්‍ර.] පාලි සූත්‍ර පිටකයේ නිකාය ග්‍රන්ථ පහ අතුරින් එකක්; මෙහි නිපාතයක් පාසා පිළිවෙළින් අංග වැඩි වන සේ යොදා තිබෙන බැවින් එනම් විය.
අංගුලය[නා.] ඇඟිලි මිම්ම; අඟල; වියතින් නවයෙන් කොටස.
අංගුලි පර්වය[නා.] ඇඟිලි පුරුක; ඇඟිල්ලේ එක් එක් සන්ධියකින් සීමා වූ කොටස.
අංගුලිකා1. [නා.ප්‍ර.] ඇඟිල්ල; කුඩා ඇඟිල්ල; සුළැඟිල්ල.
2. [නා.ප්‍ර.] බඩවැලෙහි ඇඟිලි හැඩය ගත් කෙඳි වැනි ප්‍රසර.
අංගුලිය[නා.] ඇඟිල්ල.
අංචිත[වි.] පුදන ලද; වන්දනය කරනු ලැබූ.
අංචිය, අඤ්චිය1. (කථා.) [නා.] යමකුට කරදර කිරීමෙහි යොදන උපාය; උගුල.
2. [නා.] ඇබැද්දිය; අකරතැබ්බය.
අංජන කැට[නා.ප්‍ර.] ඇස්වල ගෑමට ගන්නා ඛනිජ ධාතු විශේෂයක්.
අංජන කුලය(නා. ) කාළවර්ණ වූ ඇත් කුලයක්.
අංජන ශලාකාව[නා.] අඳුන් ගාන තෙලිකූර.
අංජනදලූ, අඤ්ජනදලූ[නා.ප්‍ර.] ලී ලෝහ ආදියෙහි කැටයම් කරනු ලබන ලියකම් විශේෂයක්.
අංජනම, අඤ්ජනම1. [නා.ප්‍ර.] අඳුන; ඇසෙහි ගාන රසායන බෙහෙත.
2. [නා.ප්‍ර.] පේන බැලීම පිණිස ජීවම් කරගන්නා ලද ආලේප විශේෂය.
අංජනම් දේවී, අඤ්ජනම් දේවී[නා.] අංජනම් එළියෙන් ශාස්ත්‍ර කීමට උදවු වෙතියි විශ්වාස කරනු ලබන දෙව්දුව.
අංජනය, අඤ්ජනය[නා.] ඇස අඳුන් ආලේප කිරීම; ඇස ගාන ආලේපය.
අංජලි, අඤ්ජලි[නා.ප්‍ර.] අංජලිය; අඤ්ජලිය බ.
අංජලිකරණය, අඤ්ජලිකරණය[නා.] දොහොත් මුදුන් දී කරන නමස්කාරය; ඇඳිලි බැඳීම.
අංජලිපුටය, අඤ්ජලිපුටය[නා.] ඇඟිලි එකතු කොට ගොටු ගසා එසවූ දෙඅත්ල; නමස්කාර වශයෙන් එක් කොට නැඟූ දෝත.
අංජලිය, අඤ්ජලිය[නා.] ඇඟිලි එකතු වන සේ ඔසවා ගත් දෙඅත; අභිවාදනයට නැඟූ දෝත.
අංබරුවා, අංබාරුවා(කමත්.) [නා.] ගවයා; මීමා.
අංමඩුව[නා.] අං ආබරණ පේ කොට තබන මඩුව.
අංමුවා[වි.] අඟින් සාදන ලද.
අංශ රූපය[නා.] අංශයක් පෙන්වන රූපය; පාර්ශ්වයක ආකාරය දක්වන ප්‍රතිබිම්බය.
අංශකය1. [නා.] කොටස; භාගය.
2. [නා.] වෘත්තයකින් 1/360 පංගුව.
3. [නා.] පෘථිවිගෝලය පරික්ෂේප කොට තිබෙන රේඛාවකින් 1/360 කොටස.
4. (පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වය මැනීමේ ඒකකය; කෝණ මැනීමේ ඒකකය(=degree).
අංශභාගය, අංසභාගය[නා.] ශරීරයේ එක් අංශයක් පණ නැති වීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගය; පක්ෂාඝාතය.
අංශය1. [නා.] භාගය; පංගුව.
2. [නා.] දිශාව; පැත්ත.
3. (පාරිභා.) [නා.] පාර්ශ්වය (=lateral); කොටස (=inaredient); පාදය (=side).
4. [නා.] යම්කිසි කාර්ය මණ්ඩලයක ශාඛාව.
අංශුක1. [නා.ප්‍ර.] සිනිඳු රෙද්ද.
2. වැස්ම; කබාය; හැට්ටය.
අංශුධර[නා.ප්‍ර.] රශ්මි ධාරා දරන්නා; හිරු; සූර්යයා.
අංශුමාත්‍රය[නා.] ඉතා ටික; ඉතා ස්වල්පය; බිංදු මාත්‍රය.
අංශුමාලාව[නා.] රැස්මාලාව; ආලෝකධාරාව.
අංශුමාලී[නා.ප්‍ර.] රැස්මාලාවක් ඇති තැනැත්තා; සූර්යයා.
අංශුව1. [නා.] ඉතා කුඩා කොටස; කුඩා කැබැල්ල; ස්වල්පය.
2. [නා.] ආලෝක ධාරාව; රශ්මිය.
අංස මර්මය[නා.] උරහිස හා ගෙල අතර පිහිටි මරුපළ.
අංසකඩය, අංසකඩේ[නා.] භික්ෂූන් වහන්සේ සිවුරට යටින් වම් උරය වසා අඳින සැට්ට විශේෂය.
අංසකය1. [නා.] උරහිස. 2. [නා.] ශරීර පාර්ශ්වය. 3. [නා.] අංසකඩය.
අංසකූටය[නා.] උරහිස; දසරුව.
අංසානම[නා.] ජල යාත්‍රාවල රුවල ගැට ගසන රිට; රුවල් ලීය.
අංසිනය[නා.] අංශයක් දුබල වීම; අංශයක් හානි වීම; අබ්බගාතය.
අඃ[නි.] කෝපය, සන්තාපය, ඛේදය, පසුතැවිල්ල ආදි අර්ථ ප්‍රකාශ කරන නිපාත පදයක්.
අඍක්[නා.ප්‍ර.] ලේ; රුධිරය.
අක1. [නා.] දුක; ශෝකය; වධය; වේදනාව. 2. [නා.] ඇස; නේත්‍රය. 3. [නා.] දාදු කැටය. 4. [නා.] දූ කෙළිය. 5. [නා.] වී ඇට විස්සක බර. 6. [නා.] වී ඇට විස්සක බරින් යුත් රන් කාසිය. 7. [නා.] ටික; ස්වල්පය. 8. [නා.] රියෙහි අලවංගුව. 9. [නා.] ලකුණ; සටහන. 10. [නා.] අංකය; ඉලක්කම. 11. [නා.] විදුලිය. [වි.] පටු; හැකුළුණු.
අකටයුතු[වි.] කිරීමට නුසුදුසු; නොකළ යුතු වූ; අයුතු.
අකටවිකට[නා.ප්‍ර.] විහිළු තහළු; විගඩම්; උසුළු විසුළු.
අකඩ[වි.] නොකැඩුණු; අඛණ්ඩ.
අකණ1. [නා.] පින් කළ නොහැකි කාලය; නුසුදුසු කාලය; අක්ෂණය. 2. [නා.] විදුලිය; අකුණු පහර; විද්යුල්ලතාව.
අකත[වි.] නොකළ; නොසාදන ලද.
අකනිටා, අගනිටා[නා.ප්‍ර.] බ්‍රහ්මලෝක දහසයෙන් එකක නාමය.
අකපට[නා.] නවගුණවැල; අක්ෂමාලාව. [වි.] කපටි නොවූ.
අකපටු1. [වි.] හැකුළුණු. 2. [වි.] ගැවසී ගත්.
අකප්පිය(විනය.) [වි.] නුසුදුසු; අකැප; අසාරුප්‍ය.
අකබඹරු, අක්බඹුරු[වි.] අගින් කරකැවී ගිය; අග වකුටු වූ;
අකම්, අකර්මක(ව්‍යාක.) [වි.] කර්ම පදයක් නොගන්නා; කර්මයක් නොමැති.
අකම්ප, අකම්පිත, අකම්ප්‍ය[වි.] නොසෙල්වෙන; කම්පා නොවන.
අකමැති, අකැමැති[වි.] කැමැත්තක් නැති: අරුචි
අකර1. [නා.] අකුර; අක්ෂරය. 2. [නා.] අංකුරය; මොරෙය්යා. 3. [නා.] යම් යම් දේ එකතු වී ඇති තැන; ඛනිජ සම්පත් එක්රැස් වී ඇති ස්ථානය; ආකරය. 4. [නා.] ආකාරය; අයුර.
අකරණීය[වි.] නොකටයුතු; නොකළමනා; අකර්තව්‍ය.
අකරතැබ්බය[නා.] බලාපොරොත්තු නොවූ කරදරය.
අකරදාරුව[නා.] ප්‍රථම භාර්යාවගෙන් දික්කසාද නොවී දෙවන භාර්යාවක් පාවා ගැනීමේ දී පුරුෂයකු විසින් එම දෙවන කාන්තාව වෙත දෙනු ලබන පොරොන් පත්‍රය.
අකර්ණනය[නා.] ඇසීම; ශ්‍රවණය කිරීම.
අකර්තව්‍ය[වි.] නොකළ යුතු; නොකටයුතු.
අකර්මක ක්‍රියාව(ව්‍යාක.) [නා.] කර්මයක් අපේක්ෂා නොකරන ක්‍රියා පදය.
අකර්මක ධ්‍රැවය(පාරිභා.) [නා.] වැඩියෙන් ම බීජාන්නය ඇත්තා වූ ද ඩිම්බ න්‍යෂ්ටියෙන් හැකිතාක් දුරස්තර වූ ද මතුපිට වූ ලක්ෂ්‍යය (=vegetative pole).
අකර්මක ධාතුව[නා.] (ව්‍යාක.) කර්මයක් අපේක්ෂා නොකරන ධාතුව හෙවත් ක්‍රියා මූලය.
අකර්මජ[වි.] කර්මයෙන් නූපන්; කර්මයෙන් නොහටගත්.
අකර්මණ්‍ය1. [වි.] යම් කටයුත්තක නොයෙදිය හැකි; අලස; කුසීත. 2. [වි.] පොලී ගෙවීමක් නැති; වැඩකට නොයොදන ලද.
අකල[නා.] නුසුදුසු කාලය; අනියම් කාලය.
අකලංක, අකලඞ්ක[වි.] කැළැල් නැති; ලප නැති.
අකල්1. [වි.] අකාලයෙහි වූ; නොකල්හි සිදු වන; අවේලාවෙහි වු. 2. [වි.] යහපත් නොවූ; ප්‍රිය නොවූ; අකල්‍ය. [නා.ප්‍ර.] නුසුදුසු කාලය; අනියම් කාලය.
අකල් මරණය[නා.] අකාලයේ සිදු වූ මරණය.
අකල්මාෂ[වි.] ලප රහිත; නොකැළැල්.
අකල්ලකයා[නා.] ලෙඩ වූ තැනැත්තා; රෝගියා.
අකවටුව[නා.] උක්කුටික ව හිඳ ගැනීමේ ක්‍රමයක්.
අකවනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] හිරකරනවා; අවුරනවා. 2. [ක්‍රි.] (කුඹුරක වතුර) නවත්වනවා.
අක්[නා.ප්‍ර.] අග; කෙළවර; මුදුන.
අක් දකිනවා[ක්‍රි.] කෙළවර දකිනවා; යම් කටයුත්තක් නිමාවට පැමිණෙනවා.
අක් දලුව[නා.] මුදුනේ ඇති දලුව; අකුරුදල්ල.
අක් දහර[නා.] කඳුල; අක්ෂි ධාර; අශ්‍රධාරාව.
අක් දූව[නා.] පස ඇට දමන සූදුව; කැටගැසීම.
අක් දෙරිය[නා.] ගෙයක ඉදිරිපස වූ පිල් කෙළවර; ආලින්දය; නිසවත්ත.
අක් වැල්ල[නා.] ගොඩබිම කෙළවරෙහි මුහුදු ජලය හා ස්පර්ශ වෙමින් පවතින වැලි තීරුව.
අක් වැස්ම[නා.] පැළෑටියක මුලේ කෙළවර පවතින ආරක්ෂක කොපුව.
අක් වැස්ස[නා.] ග්‍රීෂ්ම සෘතුව අග දී කලක් වැසි නැති ව තිබී වසින වැස්ස; අලුත් වැස්ස.
අක්උවටා[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේට උපස්ථාන කරන්නවුන් ගෙන් අගතැන්පත් තැනැත්තා; අග්‍රෝපස්ථායකයා.
අක්කණ්ඩි1. [නා.] වැඩිමහල් සහෝදරිය; අක්කා. 2. [නා.] තමාට වඩා වැඩිමහල් ස්ත්‍රිය.
අක්කම්මා(කථා.) [නා.] මව ගේ වැඩිමහල් සොහොයුරිය; ලොකු අම්මා; මහම්මා.
අක්කමාව[නා.] පැකිලීම; පසුබෑම; අක්ෂමාව.
අක්කර[නා.ප්‍ර.] අක්කරය බ.
අක්කර ඉඩම[නා.] ආණ්ඩුවෙන් මැන බේරුම් කළ ඉඩම; අක්කර වශයෙන් ආණ්ඩුවෙන් මිලට ගන්නා ඉඩම.
අක්කර බද්දඉඩම් අයිතිකරුවන්ගෙන් ඉඩම් භුක්තිය වෙනුවෙන් අය කරන වාර්ෂික බදු මුදල.
අක්කරම්, අක්කාරම්[නා.ප්‍ර.] කුඩා දරුවන් ගේ දිවෙහි බැඳෙන සුදු හෝ කළු මැලියම් සහ එය ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගය; උල්ලෝගම්.
අක්කරමාව( කථා) [නා.] අකුරක ප්‍රමාණය; ඉතා ස්වල්පය අක්ෂර මාත්‍රය.
අක්කරය[නා.] වර්ග යාර 4840 ක හෙවත් රූඩ් හතරක හෙවත් පර්චස් එකසිය හැටක බිම් ප්‍රමාණය; හෙක්ටයාර් 0.405 ක ක්ෂේත්‍රඵලය.
අක්කල්[වි.] දුර්වල; පිරිහුණු.
අක්කල් කැස්ස[නා.] කක්කල් කැස්ස. හුස්ම ගැන්මට අපහසු වන තෙක් දැඩි කැස්සක් ඇති කරන රෝගය.
අක්කස්ස[නා.] කුඹුර; කෙත.
අක්කා1. [නා.] වැඩිමහල් සහෝදරිය; දෙටු සොහොයුරිය. 2. (කථා.) තමාට වැඩිමහල් ස්ත්‍රිය.
අක්කැත්ත1. [නා.] අග කොටස; අන්තිම කෙළවර. 2. [නා.] යුෂ සඳහා කිතුල් මලක් හෝ පොල් මලක් අවසාන වරට කැපීම. 3. [නා.] කුඩා කැත්ත.
අක්කැමියා[නා.] අගය නියම කරන්නා; තක්සේරුකරු.
අක්කියාළ(කථා.) [නා.] ගොයම් කපා පළමුවෙන් ම බුදුන් වහන්සේට හෝ දෙවියන්ට හෝ වෙන් කරන කොටස.
අක්කෝසකයා[නා.] ගරහන්නා; පරිභව කරන්නා.
අක්කෝසනය[නා.] ගැරහීම; පරිභව කිරීම.
අක්කෝසය[නා.] පරිභවය; ආක්‍රෝශය.
අක්ඛ1. [නා.ප්‍ර.] රථයක අලවංගුව; අක්ෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] දූ කෙළිය; දූ කෙළියේ දී භාවිත කරන දාදු කැටය. 3. [නා.ප්‍ර.] විනිශ්චය ශාලාව.
අක්ඛ ධූර්තයා[නා.] දූ කෙළියෙහි ලොල් තැනැත්තා.
අක්ඛ සොණ්ඩයා[නා.] සූදුකාරයා; දූ කෙළියට ඇබ්බැහි වු තැනැත්තා.
අක්ඛරය1. [නා.] අකුර; අක්ෂරය. 2. [නා.] වෙනස් නොවන තැන; නිවන.
අක්ඛි මල[නා.] ඇසෙහි ඇති වන මල; කබ.
අක්ත පත්‍රය[නා.] නිල හෝ පදවි පැවරීමේ දී පිරිනැමෙන ලියවිල්ල; තානාන්තර බලපත්‍රය.
අක්තලය(පාරිභා.) [නා.] කෘමීන්ගේ අවසාන උදර දෛහ පිණ්ඩයේ පිටිතලය (=pygidium).
අක්දිවි[නා.ප්‍ර.] සූදුකාරයා; අක්ෂධූර්තයා.
අක්නිය1. [නා.] නිය පොත්තේ කෙළවර; නිය අග. 2. බඩගින්න; කුසගින්න ජඨරාග්නිය.
අක්පතළය, අක්පතළාව[නා.] ආහාර පිසීමට ගනු ලබන කට පළල් ලොකු මැටි බඳුන; ඇතිළිය; අප්පල්ල.
අක්පය[නා.] පයෙහි අග කොටස; පා අග; පාදාන්තය.
අක්පා මට්ටම(පාරිභා.) [නා.] ජම්බාර කනු බැස්සීමේ දී එහි පත්ල රඳවන මට්ටම.
අක්පාව(පාරිභා.) [නා.] වේල්ලක යටිගං පැත්තෙහි පිහිටි පතුල් කෙළවර.
අක්පිටුවඅ. [නා.] පිටපැත්තේ කෙළවර; අග පිට පැත්ත.
අක්පිල්ල[නා.] මාළු බාන බිළී පිත්තෙහි කෙළවර.
අක්පෙනුම(පාරිභා.) [නා.] යම් දෙයක කෙළවරකින් බැලූ විට එය පෙනෙන ආකාරය.
අක්බමරය[නා.] පුවක් ගෙඩියක හැඩහුරුකමට ලීයෙන් තනා නූලක් ඔතා බිම ගසා කරකවන බමර විශේෂයක්.
අක්බරුව[නා.] කිතුල් මල්, කෙහෙල්මල් ආදිය පහතට නැමීම සඳහා බර පිණිස අගට එල්ලන ගල
අක්මඩිය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සන්ධිපාදිකයන් ගේ සිලෝමිත ප්‍රණාලයක් අවසාන වන කුඩා සිලෝමිත කෝෂය.
අක්මනවා1. [ක්‍රි.] පාගනවා; පා තබනවා; මඬිනවා. 2. [ක්‍රි.] පරාජය කරනවා; මඬිනවා. 3. [ක්‍රි.] ඉක්මවනවා; අතික්‍රමණය කරනවා.
අක්මා ශාකය(පාරිභා.) [නා.] බ්‍රියෝපීට ශාක කාණ්ඩයට අයත් පාසි වර්ගවලට නෑකම් කියන පැතලි ශාක වර්ගයක් (=liverwort).
අක්මාක්රේනය(පාරිභා.) [නා.] ග්ලැසියරයක් දිය වී දොළක් බවට හැරෙන ප්‍රදේශයෙහි, ඒ මගින් එ තෙක් ගෙන යනු ලබන ඇති පස් සහ කුඩා ගල්කැට ආදියෙන් යුත් තැන්පත්වූ ගොඩැල්ල.
අක්මාපැතැල්ලා(පාරිභා.) [නා.] ගව, එළු, බැටළු ආදි සතුන් ගේ පිත්ත ප්‍රණාලයේ සිටින ට්‍රෙමටෝඩා පණුවෙක්.
අක්මාව[නා.] හදවතට හා පෙණහලු දෙකට යට මහා ප්‍රාචීර පේශියට පහතින් ඇති විශාල ග්‍රන්ථිය; කැවුත්ත.
අක්මී[නා.ප්‍ර.] වේ තුඹස ඇතුළේ පිහිටි වදය; වේයන්ගේ කූඩුව; වේ වදය.
අක්මුල්[නා.ප්‍ර.] අග සහ මුල; පටන්ගැන්ම සහ අවසානය; දෙකෙළවර; ආදිය හා අන්තය.
අක්යල් වී(කථා.) [නා.ප්‍ර.] බැත මනින විට පළමු ව දෙවියන්ට පූජා කිරීමට වෙන් කරන වී ලාහ; අක්යාළ.
අක්රානියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෝඩාටා වංශයේ කපාල හෝ හනු කශේරුකා හෝ සඟල වරල් හෝ නැති සතුන් ඇතුළත් මහා බෙදුම.
අක්ලිෂ්ට[වි.] කිලිටි නොවූ; පිවිතුරු.
අක්වටය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තාකාර හෝ අණ්ඩාකාර හැඩයක් දරන්නා වූ ද බොහෝ විට අංක දැක්වීමට සූචකයක් සවි කර ඇත්තා වූ ද ක්‍රමාංකිත තහඩුව; අංක මූණත (=dial).
අක්වරුව(කථා.) [නා.] වී හුළං කිරීමේ දී හොඳ වී ගොඩ අගට එකතු වන හොඳින් කිරි නොවැදුණු කොටස.
අක්ෂ කශේරුකාව[නා.] බෙල්ලේ දෙවැනි කශේරුකාව.
අක්ෂ ක්‍රීඩාව[නා.] දාදු කැට දැමීමෙන් කරන ක්‍රීඩාව; දූ කෙළිය; සූදුව.
අක්ෂ කීලය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ප්‍රොටොසෝවා ජීවීන් ගේ සිහින්, නැමෙන-සුලු, ඓන්ද්‍රීය ස්වභාවය ගත් කූරක් වැනි අවයවය (= axostyle).
අක්ෂ දණ්ඩ[නා.] වාහනයට රෝද සවි වී තිබෙන හරස් දණ්ඩ; ඇක්සලය; අලවංගුව (= axle).
අක්ෂ ධූර්තයා[නා.] දු කෙළියෙහි ලොල් වූ තැනැත්තා.
අක්ෂ භේදය[නා.] පොළවේ අක්ෂය පිළිබඳ ස්ථානයන්ගේ වෙනස; අක්ෂාංශයන්ගේ වෙනස.
අක්ෂ මාත්‍රාව[නා.] බුළු ගෙඩියක ප්‍රමාණය; තුන් කළඳක බර.
අක්ෂ මාලාව[නා.] නවගුණවැල; ජපමාලය.
අක්ෂ සූත්‍රය[නා.] ජප කිරීමට භාවිත අක්ෂමාලාව; නවගුණවැල.
අක්ෂක[නා.ප්‍ර.] උරහිසෙහි ඉදිරිපස සිරස් අතට පිහිටි ඇටය; අකු ඇටය, අක්ෂකාස්ථිය. [වි.] අක්ෂකාස්ථියට අයත්; අක්ෂයට සම්බන්ධ.
අක්ෂකාස්ථිය[අක්ෂක+අස්ථිය] (පාරිභා.) [නා.] උරයෙහි ඉදිරිපසින් තිරස් අතට පිහිටි ඇටය; අකුඇටය(=collar bone).
අක්ෂණ1. [වි.] අවස්ථාවට නොගැළපෙන; කාලෝචිත නොවන. 2. [වි.] බොහෝ කල් පවතින; චිරස්ථායි.
අක්ෂණ දේශනාව[නා.] කුසල් කිරීමට නුසුදුසු වූ හෝ අවකාශ වූ කාල අට පිළිබඳ ව කරන දේශනාව.
අක්ෂම[වි.] නොහැකි, බැරි, නොසමත්.
අක්ෂය1. [නා.] රථයක අලවංගුව; අක්ෂ දණ්ඩ. 2. [නා.] යම්කිසි වස්තුවක් තුළින් ගමන් කරතැයි සැලකෙන සත්‍ය වූ හෝ කල්පිත වූ සරල රේඛාව. 3. [නා.] සමාකාර ව දෙපැත්තට විහිදෙන ශාඛා දරා සිටින ඕනෑ ම ශාක කොටසක්; පාර්ශ්වික ශාඛා ඇති ශාක කැබැල්ල. 4. [නා.] දාදු කැටය; පස ඇටය; දාදුව. 5. [නා.] ජපමාලා සෑදීමට ගන්නා රුද්‍රාක්ෂ ආදි ඇට. 6. [නා.] බර ප්‍රමාණයක්; තුන් කළඳ. 7. [නා.] ඇස, නේත්‍රය; අක්ෂිය. 8. [නා.] විනිශ්චය; තීරණය. 9. [නා.] උසාවිය. [වි.] අඩු නොවන; නොගෙවෙන; ක්ෂය නොවන.
අක්ෂර[වි.] නොනස්නා; ක්ෂය නොවන. [නා.ප්‍ර.] අකුර.
අක්ෂර කෞශල්‍යය[නා.] කියවීමෙහි හා ලිවීමෙහි සමත්කම; අක්ෂර විද්‍යාවෙහි නිපුණ බව; උගත්කම.
අක්ෂර දෝෂය[නා.] අකුරු පිළිවෙළ වෙනස් වීමෙන් වන වරද; අකුරෙහි දෝෂය; වැරදි වර්ණ වින්‍යාසය.
අක්ෂර මාලාව[නා.] හෝඩිය; වර්ණමාලාව; අක්ෂරාවලිය.
අක්ෂර වින්‍යාසය[නා.] අකුරු යෙදීමේ පිළිවෙළ; අකුරු නිසි පරිදි ව්‍යවහාර කිරීම.
අක්ෂරය[නා.] අකුර
අක්ෂරාගමය[අක්ෂර+ආගමය] (ව්‍යාක.) [නා.] අමුතුවෙන් අකුරක් පැමිණවීම; බාහිර හෝ අභ්‍යන්තර සන්ධියක දී අකුරක් අමුතුවෙන් පැමිණවීම; අකුර ආගම වීම.
අක්ෂරාදේශය[අක්ෂර+ආදේශය] (ව්‍යාක.) [නා.] අකුරක් වෙනුවට අන් අකුරක් පැමිණීම නොහොත් පැමිණවීම.
අක්ෂරාභ්‍යාසය[අක්ෂර+අභ්‍යාසය] [නා.] ලිවීම හා කියවීම පුරුදු වීම; අකුරු ඉගෙනීම; අකුරු පුහුණු කිරීම.
අක්ෂරෝච්චාරණය[අක්ෂර+උච්චාරණය] [නා.] අකුරු හරිහැටි ශබ්ද කිරීම; අකුරුවලට පාදක වූ ශබ්ද උත්පත්ති ස්ථාන අනුව නියම ලෙස උච්චාරණය කිරීම.
අක්ෂරෝත්පත්තිය[අක්ෂර+උත්පත්තිය] [නා.] අකුරු ඉපදීම; අකුරු හටගැනීම; අක්ෂරවල උපත.
අක්ෂාංශය[නා.] සමකයේ සිට උතුරු දෙසට හෝ දකුණු දෙසට අංශකවලින් මනිනු ලබන දුර ප්‍රමාණය; සමකයේ පටන් නියමිත කෝෂික දුරක් ඇති ස්ථානය; කක්ෂතලයේ පටන් ඇති කෝණික දුර.
අක්ෂාම්‍ය[වි.] ඉවසිය නොහැකි; ක්ෂමා කළ නොහැකි.
අක්ෂාර ලවණ[නා.ප්‍ර.] මූදු ලුණු; සවිඳ ලුණු.
අක්ෂි[නා.ප්‍ර.] ඇස; අක්ෂිය
අක්ෂි උන්මීලනය[නා.] ඇස ඇරීම; ඇස් විදහා බැලීම.
අක්ෂි කාචය1. (පාරිභා.) [නා.] ඇසෙහි විනිවිද පෙනෙන ලක්ෂණයෙන් යුත් කොට (=eye lens). 2. [නා.] ඇසෙහි සෑදෙන පටල රෝගයක්.
අක්ෂි කූටය1. [නා.] ඇස් ගුළිය; අක්ෂි ගෝලය. 2. [නා.] ඇසට ඉහළින් නෙරා සිටි කොටස.
අක්ෂි කූපය[නා.] ඇස් ගෙඩිය පිහිටා තිබෙන කුහරය; ඇස් වළ; ඇස් කෙවෙණිය.
අක්ෂි ගුලය, අක්ෂි ගෝලය[නා.] ඇසෙහි ගෝලයක් වැනි කොටස; ඇස් ගුළිය.
අක්ෂි ගූථය[නා.] ඇසින් වැගිරෙන මල; කබ.
අක්ෂි ධාරා[නා.බහු.] ඇසින් වැගිරෙන දියර; කඳුළු.
අක්ෂි නිමේෂය1. [නා.] ඇසිපිය ගැසීම. 2. [නා.] ඇසිපිය ගැසීමට ගතවන කාලය; ඇසිල්ල.
අක්ෂි පක්ෂ්මය[නා.] ඇස් පිහාටුව; ඇස්පිල්ල; ඇසිපිය.
අක්ෂි පටලය1. (පාරිභා.) [නා.] ඇසේ පිහිටි සියුම් සිවිය (= conjunctiva). 2. [නා.] ඇසේ දෘෂ්ටිය ආවරණය කරන පටල රෝගය.
අක්ෂි පථය[නා.] ඇසට පෙනෙන තෙක් මානය; ඇසට විෂය වූ ප්‍රදේශය. අක්ෂි පුටය [නා.] ඇසිපිය.
අක්ෂි ප්‍රතියෝජනය(පාරිභා.) [නා.] විවිධ දුර ප්‍රමාණවල තිබෙන දේ පැහැදිලි ව දැක ගැනීම සඳහා නාභීය දුර අනුව හුරු කර ගැනීමට ඇසට ඇති හැකියාව (= accommodation of the eye).
අක්ෂි ප්‍රාවරය[නා.] අක්ෂි ගෝලය ඇතුළත් පටලමය කෝෂය.
අක්ෂි මණ්ඩලය[නා.] ඇසෙහි ගෝලයක් වැනි කොටස; ඇස් ගුළිය.
අක්ෂි ලපය1. (පාරිභා.) [නා.] කලලයක පිහිටන ඇසෙහි මූලික ස්වරූපය. 2. [නා.] ඇතැම් ජීවීන්ගේ හා ශාකවල තිබෙන ආලෝක සංවේදී වර්ණක තිත (=eye spot).
අක්ෂි විද්‍යාව[නා.] ඇස පිළිබඳ උගන්නා ශාස්ත්‍රය; දෘෂ්ටි විද්‍යාව.
අක්ෂි විෂය[නා.ප්‍ර.] ඇසට හමු වන දෙය; නේත්‍රයට විෂය වූ වස්තුව; චක්ෂුපථය.
අක්ෂිකාධරය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂිකාවක් දරා සිටින චංචල ප්‍රසරය; අක්ෂි වෘත්තය (= ommatophore).
අක්ෂිකාව(පාරිභා.) [නා.] ගෝනුස්සන් වැනි ඇතැම් සතුන්ගේ සංයුක්ත ඇස සෑදී තිබෙන දෘෂ්ටි ඒකකය(=ommatidium).
අක්ෂිගත1. [වි.] ඇසෙහි වූ; ඇසට අයිති. 2. [වි.] ඇස හමුවට පැමිණි; ප්‍රත්‍යක්ෂ.
අක්ෂිය[නා.] පෙනීම ලබා දෙන ඉන්ද්‍රිය; ඇස; නේත්‍රය.
අක්ෂීණ[වි.] නොගෙවුණු; ක්ෂීණ නොවූ; නොපිරිහුණු.
අක්ෂෞහිණිය1. [නා.] එකේ ඉලක්කම සහ බින්දු 11 කින් නොහොත් 42කින් නොහොත් 43කින් සමන්විත සංඛ්‍යාව. 2. [නා.] අංග සම්පූර්ණ මහා යුද සේනාව; ඇතුන් 21,870ක්, අසුන් 65,510ක්, රිය 21,870ක් සහ පාබළ 109,350ක් සහිත මහා සිවුරඟ සේනාව.
අක්සනය(පාරිභා.) [නා.] ස්නායු කෙළවරක පිහිටි අක්ෂයක් වැනි සිලින්ඩරාකාර ප්‍රසරය (=axon).
අක්‍රම[වි.] පිළිවෙළක් නැති; ක්‍රමානුකූල නොවන.
අක්‍රමික[වි.] පිළිවෙළක් නැති; ක්‍රමානුකූල නොවන; විධිමත් නොවූ.
අක්‍රමිකතාව[නා.] අකටයුත්ත; නිත්‍යනුකූල නො වූ ක්‍රියාව; වංචනික හා දූෂිත කටයුත්ත.
අක්‍රිය(පාරිභා.) [වි.] ක්‍රියාකාරී නොවන; ක්‍රියා විරහිත.
අක්‍රිය අංකුරය(පාරිභා.) [නා.] වර්ධනය වීම හෝ වෙනස් ක්‍රියාවලි හෝ පවතින බව නොපෙන්වනඅංකුරය; සුප්ත අංකුරය (=restingbud).
අක්‍රිය දෘෂ්ටිය(අභි.) [නා.] කුසල් වශයෙන් හෝ අකුසල් වශයෙන් හෝ කළ හැකි ක්‍රියාවක් නැතැයි යන විශ්වාසය; කර්මය නොඇදහීම; අකිරියවාදය.
අක්‍රිය බීජාණුව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රරෝහණයට පෙර සාමාන්‍ය‍යෙන් සෑහෙන කලක් නිසසල ව පවතින ඉඩෝරය හෝ අනික් අහිතකර තත්ත්වයක් හෝදැරිය හැකි ඝන බිත්ති සහිත බීජාණුව(=resting spore).
අක්‍රිය මුදල්[නා.ප්‍ර.] සංසරණය නොවන මුදල්; පරිහරණයට එක් නොකර තැන්පත් කර ඇති මුදල්.
අක්‍රිය වාතය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක් දැවෙන විට ඊට උපකාර නොවී ඉතිරි වන වායුව; ක්‍රියාශීලී නොවන වායුව; නිෂ්ක්‍රිය වායුව.
අක්‍රිය හවුල්කරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කළමනාකාරිත්වයට සහාය නොවන හවුල්කරුවා.
අක්‍රියතා පරිවෘත්තිය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි අවයවයක් හෝ ජීවියකු විවේකී ව පසු වන විට එකීඅවයවයෙහි හෝ ජීවියාගේ පැවැත්ම සඳහා අවශ්‍ය ශක්තිය (=basal metabolism).
අක්‍රියා භාරය[නා.] වැරදි කටයුතුවල බරපතලකම; නොකටයුතු ක්‍රියාවල බැරෑරුම් බව.
අක්‍රියාව1. [නා.] නොකිරීම; ක්‍රියාවෙන් වැළකීම. 2. [නා.] අයුතු ක්‍රියාව; නොකටයුත්ත; ක්‍රියාවක් නොවීම.
අකාඩය1. [නා.] මල්ලවපොර පිටිය. 2. [නා.] අඩමානය; සැක සහිත බව. 3. [නා.] අනිසි වේලාව.
අකාබනික(පාරිභා.) [වි.] (කාබනේට් හා සයනයිඩ් හැර) කාබන් අඩංගු නැති; ජීව සම්බන්ධයක් නැති (=inorganic).
අකාබනික රසායන විද්‍යාව[නා.] කාබන් හැර ඉතිරි රසායනික මූල ද්‍රව්‍යත් ඒවායේ සංයෝගත් පිළිබඳ වූ ශාස්ත්‍රය.
අකාමකා[පූර්ව.ක්‍රි.] යටපත් කොට; අමතක කොට; නොසලකා හැර.
අකාරක[වි.] නොකරන.
අකාරණය[නා.] හේතුවක් නැති දෙය; නොකරන; නොකටයුත්ත; අයුක්තිය.
අකාරය[නා.] “අ” යන අක්ෂරය; “අ” යන්න.
අකාර්යක්ෂම[වි.] කටයුත්තෙහි දක්ෂ නැති; කාර්යයෙහි අදක්ෂ.
අකාර්යය[නා.] නොකළ යුතු දෙය; නොකළ යුත්ත.
අකාරාදිය[නා.] “අ”කාරය ආදි කොට ඇති අකුරු අනුපිළිවෙළින් සකස් කළ වචන මාලාව; ශබ්දකෝෂය.
අකාරාන්ත[වි.] “අ” කාරයෙන් කෙළවර වන. [නා.ප්‍ර.] ‘අ’ කාරයෙන් අවසන් වන ශබ්දය.
අකාල[වි.] නියම කාලයෙන් බැහැර වූ; නොනිසි කාලයෙහි වූ; අවාරයෙහි වූ.
අකාල මරණය[නා.] නියම කාලයට පෙර සිදු වන මරණය; අකල් මරණය.
අකාලඥ[වි.] සුදුසු කාලය නොදන්නා වූ.
අකාලය[නා.] කාලය නොවන අවස්ථාව; අවේලාව; අනියම් කාලය.
අකාලවාදී[වි.] කථා කිරීමට සුදුසු කාලය නොදන්නා වූ; නොකල්හි කථා කරන.
අකාලික1. [වි.] නියම කාලයෙන් බැහැර වූ; නොනිසි කාලයෙහි වූ. 2. [වි.] කර්මයට අනතුරු ව විපාක දෙන; කාලය නොඉක්මවා පල දෙන. 3. [වි.] කාල සීමාවකට යටත් නොවූ; කාල සීමාවක් නිශ්චය කළ නොහැකි.
අකැප[වි.] කැප නැති; අසාරූප්‍ය.
අකැමැත්ත, අකමැත්ත[නා.] කැමැති නැතිබව; අකමැතිබව.
අකිංකර[වි.] අණට කීකරු.
අකිංචන, අකිඤ්චන1. [වි.] තමා සතු කිසිදු වස්තුවක් නැති; දිළිඳු. 2. [වි.] රාගාදියෙන් හෝ විඤ්ඤාණයෙන් හෝ තොර වූ.
අකිරිය1. [වි.] ක්‍රියාවෙන් තොර; සුචරිතාදිය නොකරන. 2. [වි.] ක්‍රියාවක් නැතැයි සලකන; කර්මය නොඅදහන.
අකිරිය වාදය[නා.] කුසල් වශයෙන් හෝ අකුසල් වශයෙන් ක්‍රියාවකට විපාකයක් නැතැයි යන දෘෂ්ටිය; කර්මඵල විශ්වාස නොකිරීම.
අකීර්තිය[නා.] අපකීර්තිය; නින්දාව; අවමානය.
අකු ඇටය[නා.] උරයෙහි ඉදිරිපසින් තිරස් ව පපුවේ මැද සිට උරහිස් සන්ධි කරා විහිදී ගිය අස්ථිය.
අකුටිල1. [වි.] ඇද නැති; වකුටු නොවූ; කුටිල නොවූ. 2. [වි.] අවංක; අකපට.
අකුණ[නා.] විදුලිය; විදුලි කෙටීම; හෙණය.
අකුණ්ඨ[වි.] මොට නොවූ; මුවහත් සහිත; තියුණු.
අකුණු නිවාරකය[නා.] (අකුණුවලින් ඇති වන අධිවෝල්ටියතාවෙන්) විදුලි උපකරණ ආරක්ෂා කරන උපකරණය.
අකුණු පහන[නා.] විදුලි කෙටීමේ දී ඇති වන ආලෝකය; අකුණු එළිය.
අකුණු පහර[නා.] විදුලිය කෙටීමේ දී පොළොව කරා විහිදෙන විද්‍යුත් ප්‍රහාරය; සෙණ පහර.
අකුණු සන්නායකය[නා.] (ගොඩනැගිලි නැව් ආදියට) අකුණු වැදීම වළක්වන ලෝහමය උපකරණය.
අකුතෝභය[වි.] බිය වීමට හේතුවක් නැති; කොතනකින් වත් පැමිණෙන බියක් නැති.
අකුධාතුව[නා.] ආදාහනයෙන් පසු ඉතිරි වූ, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උරයෙහි ඉදිරිපසින් හරස් ව පිහිටා තිබූ අස්ථිය.
අකුප්‍යය[නා.] අමිශ්‍ර හෙවත් පිරිසිදු ලෝහය.
අකුර1. [නා.] භාෂාවක ශබ්ද ඒකකයක් ලියා දැක්වීම සඳහා යොදා ගනු ලබන සංකේතය; හෝඩියේ හෝ වර්ණමාලාවේ සංකේතවලින් එකක්; වර්ණය. 2. [නා.] ඉගෙනීම; පොත්පත් හැදෑරීම. 3. [නා.] වාහනයක රෝද සවි වී තිබෙන හරස් යකඩය; අලවංගුව. 4. [නා.] පැළය; අංකුරය. 5. [නා.] දලුව; ළපටි රිකිල්ල. 6. [නා.] සිරුරෙහි හටගන්නා මස් රොද. 7. [නා.] ගල් කැටය; බොරලු කැටය.
අකුරට[වි.] නියම කළ ලෙස; අඩුවක් නැති ව; ඉතා නිවැරදි ලෙස.
අකුරට යනවා[ක්‍රි.] ඉගෙනීමට යනවා; පාසැල් යනවා.
අකුරට වැඩ කරනවා[ක්‍රි.] අමතර කටයුතුවලින් වැලකී නියම වී ඇති වැඩ කොටස පමණක් කරනවා.
අකුරු කරනවා[ක්‍රි.] අකුරු ඉගෙන ගන්නවා; අධ්‍යයනය කරනවා; අධ්‍යාපනය ලබනවා.
අකුරු පෝරුව[නා.] අකුරු ලිවීමට භාවිත කළ ලෑල්ල; වැලිපිල්ල.
අකුරු මරනවා[ක්‍රි.] අකුරු වරද්දනවා.
අකුරු හරඹය[නා.] ගල් කැට විදීමේ ක්‍රීඩාව.
අකුරු හල[නා.] අකුරු උගන්වන ස්ථානය; පාසැල
අකුරුමැටි[නා.ප්‍ර.] ගල්කුඩුවලින් සෑදුණු මැටි වර්ගයක්
අකුල1. [නා.] අවුල; අවහිරය; බාධාව. 2. [නා.] කුඩා ගස්වැල් ආදියෙන් ගහණ වූ ස්ථානය; ළැහැබ. 3. [නා.] රිකිලි ගහණ වූ අත්ත.
අකුල් හෙළනවා[ක්‍රි.] අවහිර කරනවා; බාධා කරනවා; වළක්වනවා.
අකුලෙ ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (මළ මිනියක්) වළ දමනවා; භූමදාන කරනවා.
අකුව1. [නා.] අකු ඇටය. 2. [නා.] හනුව. 3. [නා.] කූර; උල.
අකුශල කර්ම පථය[නා.] අපායගාමී වීමට හේතු වන පව.
අකුශල කර්මය[නා.] පව; පාප ක්‍රියාව; පාප සිතිවිල්ල.
අකුශල, අකුසල1. [වි.] අදක්ෂ; අසමත්. 2. [වි.] කුසල් නොවූ; පාපකර.
අකුශලය, අකුසලය[නා.] කුසල් නොවූව; පාපය.
අකුස[නා.] හෙණ්ඩුව; අංකුසය.
අකුසල මූලය[නා.] පවට මුල් වූ කාරණය; අකුශල හේතුව.
අකුස්ස1. [නා.] අලි ඇතුන් මෙහෙයවන උපකරණය; හෙණ්ඩුව. 2. [නා.] ටික; ස්වල්පය; අල්පමාත්‍රය.
අකුළනවා1. [ක්‍රි.] දිගහැර ඇති පැදුරු ආදිය දිගැටි බෙර හැඩයට ඔතා කැටි කරනවා; කඹ ආදිය වළලු ගසනවා; ඔතනවා; වකුටු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පොත්, ඇස් පිහාටු ආදිය වහනවා. 3. [ක්‍රි.] වැනූ ධාන්‍යාදිය නැවත එකට එකතු කරනවා.
අකෘත[වි.] නොකළ; නොකරන ලද. [නා.ප්‍ර.] නිර්වාණය.
අකෘතඥ[වි.] කෙළෙහිගුණ නොදත්; කළගුණ නොසලකන; ගුණමකු.
අකෘතඥයා[නා.] කෙළෙහිගුණ නොදත් තැනැත්තා; කළගුණ නොසලකන්නා; ගුණමකුවා.
අකෘත්‍යය[නා.] වරද; නොකටයුත්ත.
අකෙව්1. [නා.ප්‍ර.] වැළැකීම; ප්‍රතික්ෂේපය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආක්ෂේප නම් කාව්‍යාලංකාරය.
අකොව[නා.] ක්‍රෝධ නැති බව; අක්‍රෝධය.
අකොස[නා.] නින්දා කොට බැණීම; ගර්හාව; ආක්‍රෝශය.
අකෝණික රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] කෝණ රහිත ඉර; චුම්බක විචලන නැති රේඛාව (=agonic-line).
අකෝලිතයා(රෝ.ක.) [නා.] දිව්‍ය පූජා මෙහෙයෙහි දී සහාය වන්නා; පරිවාසනයා.
අකෝවිද[වි.] නූගත්; අදක්ෂ.
අකෞශල්‍යය[නා.] කුශලතාවෙන් තොරබව.
අඛණ්ඩ[වි.] නොකැඩුණු; නොබිඳුණු; අවිච්ජින්න.
අඛණ්ඩ ශීලය[නා.] සිල් පදයක් නොකැඩුණු, පිරිසිදු ලෙස රක්ෂා කළ ශීලය
අඛිල[වි.] මුළු; සියලු; සමස්ත.
අග1. [වි.] උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ; උත්කෘෂ්ට; ප්‍රමුඛ; අග්‍ර. 2. [වි.] අවසාන; කෙළවර; පර්යන්ත. 3. [නා.ප්‍ර.] මුදුන; සිරස; මස්තකය; ශීර්ෂය. 4. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; වහ්නිය; අනල. 5. [නා.ප්‍ර.] දුක; ගැහැට. 6. [නා.ප්‍ර.] සර්පයා. 7. [නා.ප්‍ර.] ගෙය; නිවස; කුටිය. 8. [නා.ප්‍ර.] මිල; වටිනාකම; තක්සේරුව. 9. [නා.ප්‍ර.] අහස; ගුවන. 10. [නා.ප්‍ර.] කන්ද, ගිර, පර්වතය. 11. [නා.ප්‍ර.] ගස; රුක; වෘක්ෂය. 12. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 13. [නා.ප්‍ර.] නිවන.
අග උවටා[නා.] ප්‍රධාන උපස්ථායකයා; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අග්‍ර උපස්ථායකයා; අක් උවටා.
අග තනතුර[නා.] සමූහයක් අතුරෙන් මුල්තැන; අග්‍රස්ථානය; ශ්‍රේෂ්ඨ ධුරය.
අග දන[නා.] පළමු අස්වැන්නෙන් දෙන දානය; අග්‍ර දානය; අග්‍ර දක්ෂිණාව.
අග දල[නා.] ගිනිදලුව; ගිනිදැල්ල; අග්නිජාලාව.
අග දෙවියා[නා.] දෙවියන් අතර ප්‍රධානයා; සක්දෙවිඳු.
අග දේවිය[නා.] අග බිසව; අග මෙහෙසිය
අග දොර[නා.] පළමු දොර; ප්‍රධාන දොරටුව.
අග නරනා[නා.] අගරජ; අගනිරිඳු; අග්‍රරාජයා.
අග නුවර[නා.] රටක පාලන මූලස්ථානය පිහිටි නගරය; ප්‍රධාන නගරය.
අග පලය[නා.] උත්තම ඵලය; අග්‍ර ඵලය; අර්හත් ඵලය.
අග පුඟුල්[නා.ප්‍ර.] ගුණ නුවණින් උත්තම පුද්ගලයා; ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයා; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
අග බත[නා.] අස්වැන්නෙන් පළමු ව දේව ආදින් වෙත පූජා කරන බත; අග්‍ර දක්ෂිණාව.
අග බමුණා[නා.] නායක බමුණා; අග්‍ර බ්‍රාහ්මණයා; පුරෝහිත බමුණා.
අග බිම[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ භූමිය; අග්‍ර භූමිය; නිර්වාණය.
අග බිසව, අග බිසොව[නා.] රජකුගේ අග මෙහෙසිය; අභිෂේක ලත් ප්‍රධාන දේවිය.
අග මග, අග මඟ[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ මාර්ගය; රහත් මඟ; අර්හත් මාර්ගය.
අග මැණ[නා.] උතුම් මැණික; අග්‍ර මාණික්‍යය.
අග මෙහෙසිය[නා.] අගබිසව.
අග රජ, අග රද[නා.ප්‍ර.] අග්‍ර රාජයා; මහා රාජයා; අධිරාජයා.
අග රජය[නා.] ප්‍රධාන රාජ්‍යය; අධිරාජ්‍යය.
අග රස[නා.ප්‍ර.] අග්‍ර රසය; ප්‍රණීත සූප ව්‍යඤ්ජන ආදිය.
අග රුවන[නා.] උතුම් මැණික; අග්‍ර මාණික්‍යය; සිළුමිණ.
අග වර[නා.] ගින්නෙහි ලා තැවීම; ගිනියම් කිරීම; ගිනි කැවීම.
අග වරුව1. [නා.] වී හුළං කිරීමේ දී හොඳ වී රාශිය අගට තැන්පත් වන බොල් වී කොටස; අක්වරුව. 2. [නා.] දවසේ අග භාගය; සවස් වරුව.
අග සස්, අග හස්[නා.ප්‍ර.] ගොවිතැනින් ලබන පළමු අස්වැන්න; අග්‍ර සස්‍යය.
අගඩි මගඩි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තක්කඩිකම; වංචනික වැඩ; ප්‍රයෝගය.
අගණනීය, අගණය[වි.] ගණන් ගත නොහැකි; ගිණිය නොහැකි.
අගණිත[වි.] ගණන් නැති; අනන්ත; අප්‍රමාණ.
අගත1. [වි.] අධිගමය නොකළ; වටහා ගත නොහැකි. 2. [වි.] ආවා වූ; පැමිණි; ආගත. [නා.] කුඹුරු යායක අග කොටස; අගාවත.
අගත පූර්ව[වි.] ප්‍රතිවේධ නොකළ; පෙර නොපැමිණි.
අගතිත(පාරිභා.) [නා.] උතුම් වූ ත්‍රිත්වය; ත්‍රිමූර්තිය
අගතිය1. [නා.] යුක්තියට පිටු පා ක්‍රියා කිරීම; අයුක්තියෙහි ගමන් කිරීම. 2. [නා.] ප්‍රගතියට විරුද්ධ ස්ථානය; දුගතිය.
අගද[නා.] ඉතා ගැඹුරු; පතුල දැකිය නොහැකි; අගාධ. 1. [නා.ප්‍ර.] බෙහෙත; ඖෂධය. 2. [නා.ප්‍ර.] මුදල්.
අගදය[නා.] බෙහෙත; ඖෂධය.
අගද්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] බුද්ධි හීනතාව නිසා කථා කර ගත නොහැකි වීමේ ආබාධය (=adogia).
අගන, අගනා[වි.] වටිනා; මහඟු; අනර්ඝ.
අගමඟ නුවණ[නා.] අර්හත් මාර්ග ඥානය.
අගමල[නා.] සතුන් බැඳීමට අටවන මද්ද; මල පුඩුව; උගුල.
අගම්[වි.] ග්‍රාම්‍ය නොවූ; ශිෂ්ට. 1. [නා.ප්‍ර.] ශිෂ්ට බව; අග්‍රාම්‍යතාව. 2. [නා.ප්‍ර.] (ශ්‍රද්ධා භක්තියෙන් ඇති කර ගත්) විශ්වාසය; ඇදහිලි ක්‍රමය; ආගම. 3. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] අකුරක් අමුතුවෙන් පැමිණීම; අක්ෂරාගමය. 4. [නා.ප්‍ර.] පාළු වූ ගම්; විනාශ වූ ගම්; ජනශුන්‍ය ග්‍රාම.
අගම් සඳ(ව්‍යාක.) [නා.] පද දෙකක් මධ්‍යයෙහි ආගන්තුක අකුරක් පැමිණීමෙන් සෑදෙන සන්ධිය; ආගම් සන්ධිය.
අගම්පඩි1. [නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ මධ්‍යකාලීන සමයෙහි වේතනයට හේවාකම් කළ විදේශික භට හමුදාව. 2. [නා.ප්‍ර.] මෙහෙකරුවන්ට වැටුප් වෙනුවට දෙන වී.
අගම්මැටි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලය, අයිස් හෝ සුළඟ කරණ කොට ගෙන එක් තැනකින් තවත් තැනකට ගෙන යෑමෙන් තැන්පත් වූ මැටි; ඇළ දොළ ආදියෙහි රාශිභූත වූ මැටි (= secondary clay).
අගම්යෝගය(පාරිභා.) [නා.] එක ම වර්ගයේ විවිධ ශාකවල මල්වලින් අන්‍යෝන්‍ය ව ඇති වන පරාගණය; පරසංසේචනය (= xenogamy).
අගම්විදිය[නා.] (ව්‍යාක.) ආගම විධිය; පද සන්ධි කිරීමේ දී අමුතුවෙන් අකුරක් පැමිණවීම.
අගම්‍ය[වි.] නොඑළඹිය යුතු; සේවනය නොකළ යුතු.
අගමැති[නා.ප්‍ර.] අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා; අග්‍රාමාත්‍යවරයා.
අගය කරනවා1. [ක්‍රි.] මිල කරනවා; තක්සේරු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උසස් කර කියනවා; වර්ණනා කරනවා. 3. [ක්‍රි.] උසස් ලෙස සලකනවා; ගරු කරනවා.
අගය තබනවා[ක්‍රි.] මිල නියම කරනවා; වටිනාකම දක්වනවා.
අගය පෙන්වනවා1. [ක්‍රි.] මිල කරනවා; තක්සේරු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උසස්කම කියා පානවා; පුරසාරම් කියනවා.
අගය වඩනවා1. [ක්‍රි.] මිල වැඩි කරනවා; වටිනාකම වැඩි කොට කියනවා. 2. [ක්‍රි.] අහංකාරකම් පෙන්වනවා.
අගය හෙළනවා[ක්‍රි.] මිල අඩු කරනවා; වටිනාකම පහත දමනවා.
අගය, අගේ1. [නා.] වටිනාකම; මිල; තක්සේරුව. 2. [නා.] වැදගත්කම; සැලකිය යුතු බව. 3. [නා.] ආඩම්බරය; උජාරුව; අහංකාරය.
අගයනවා[ක්‍රි.] වටිනාකම පෙන්වනවා; අගය මනිනවා; ගුණාත්මක තත්ත්වය විමසනවා.
අගරපට, අගරපොට[නා.] ඇඳි රෙද්දෙහි හිණ පහළට එල්ලී වැටෙන රෙදි කොන; නරුපොට; නෙරිය.
අගර්භ සෙය්‍යකයා[නා.] මවු ගැබක නූපදින්නා; මවු කුස පිළිසිඳ නොගන්නා තැනැත්තා.
අගර්වය[නා.] උඩඟු නොවන බව; නිරහංකාර බව; නිහතමානි බව.
අගරු[වි.] ගරු නොවූ; ගරු බුහුමන් රහිත.
අගරු කරනවා1. [ක්‍රි.] ගරු සැලකිලි නොදක්වනවා. 2. [ක්‍රි.] පිළිගත නොහැකි චෙක්පතක් ප්‍රතික්ෂේප කරනවා.
අගරු පස්ත[වි.] ප්‍රධාන උපස්ථායක වූ; අග්‍ර උපස්ථායක වූ.
අගරුක[වි.] බර නොවූ; බැරෑරුම් නොවන. [නා.ප්‍ර.] බර නොවූව; බලවත් නොවන කුශලාකුශල කර්ම.
අගරුකය[නා.] බර නොවූව; බලවත් නොවන කුශලාකුශල කර්ම
අගරුව[නා.] ගරු බුහුමන් නැතිකම; අගෞරවය; අවමානය.
අගරොන්[නා.ප්‍ර.] විසිරී යන කුඩා ගිනි පුපුරු; ගිනි පුලිඟු.
අගල, අගළ1. [නා.] කඳු බෑවුම් ප්‍රදේශවල වැහි වතුර බැස යාමෙන් හෑරුණු ඇළ; ඉඩමක මායිම දැක්වීම හෝ සෝදාපාළුව වැළැක්වීම සඳහා හාරනු ලබන කානු. 2. [නා.] පුරාණ නගර වටා ආරක්ෂාව සඳහා ඉතා ගැඹුරට හා පළලට කණින ලද පරිඛාව.
අගවිට[නා.] ආලින්දය; අක්දෙරිය.
අගසවු[නා.ප්‍ර.] අග්‍රශ්‍රාවක.
අගසස් දන්[නා.ප්‍ර.] පළමු අස්වැන්නෙන් දෙන දානය; ඉඳුල් නොකර දෙන ප්‍රථම දානය.
අගහර1. [නා.] රජුන් විසින් පුදන ලද ගම්වරය; ප්‍රවේණි කර දුන් කෙත්-වත් ආදිය. 2. [නා.] අනගි මුතුපට; අගනා මුතු මාලය.
අගහරුව[නා.] අවමානය; අපහාසය; අගෞරවය.
අගහිග, අගහිඟ[වි.] අඩුපාඩු ඇති; නැති බැරිකමින් යුත්; දුප්පත්. [නා.ප්‍ර.] නැතිබැරිකම; දුප්පත්කම.
අගහිඟය[නා.] නැතිබැරිකම; දුප්පත්කම.
අග් දලුව[නා.] අග ඇති ඉතා ළපටි කොළය; මුදුන් දලුව.
අග් බත[නා.] කුඹුරක අස්වැන්න ලැබීමෙන් පසු කමත් පරිභෝග කිරීමට පෙර මහණ බමුණන්ට දෙන දානය; අගහස් දන.
අග් බඹර, අග් බඹුරු[වි.] අගින් වකුටු වූ; අක් බඹරු.
අග් මල[නා.] තල්, කිතුල්, පොල් ආදි ගස්වල මුදුන් මල.
අග් මෙහෙසුන්[නා.ප්‍ර.] අග මෙහෙසිය; අග බිසව; අභිෂේක ලත් ප්‍රධාන බිසව.
අග්ග1. [වි.] උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ. 2. [වි.] කෙළවර වූ; අවසාන වූ.
අග්ග බීජය[නා.] පැළවෙන අතු අග්ගිස්ස; කරටිය ම බීජය වූව.
අග්ගලා, අග්ගළා[නා.ප්‍ර.] බැදපු සහල් ආදී ධාන්‍යපිටි පැණියෙන් අනා ගුළි කර සාදා ගැනෙන කැවිලි විශේෂයක්.
අග්ගස්ස[නා.] අගසස්.
අග්ගස්ස දානය[නා.] අගසස් දන්.
අග්ගහ කැළේ(කථා.) [නා.] මහා කැළය; මූකළාන; මහා වනය.
අග්ගි ජාල[නා.ප්‍ර.] ගිනිදැල්ල; ගිනිදලුව.
අග්ගි දාහය, අග්නිදාහය[නා.] ගින්නෙන් දැවී යාම; පිළිස්සී යෑම.
අග්ගි හෝමය, අග්නි හෝමය[නා.] ගිනි පූජාව; ගිනි දැල්වීමෙන් ගිනි දෙවියාට කරන යාගය.
අග්ගික[වි.] ගිනි දෙවියා පුදන.
අග්ගින්න1. [නා.] අහරින් හිස් වූ ආමාශයෙහි ඇති වන දාහය; බඩගින්න. 2. [නා.] අර්ශස් ගඩු හටගැනීමෙන් ඇති වන රෝගය; අර්ශස් රෝගය; අග්නිමූලය.
අග්ගිපරිචරණය[නා.] ගිනි දෙවියන් උදෙසා පූජා පැවැත්වීම.
අග්ගිය[නා.] ගින්න; වහ්නිය.
අග්ගිරය, අග්ගිරේ(කථා.) [නා.] කෙළවර; අවසානය; අන්තය.
අග්ගිස්ස, අග්ගිහා[නා.] අගකොන; අන්තිම කොටස; තුඩ; කෙළවර.
අග්ගොන(කථා.) [නා.] කුඩා ළැහැබ; අකුල; කුඩා වනරොද.
අග්ඝාපනික[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩවල මිල නියම කරන්නා; තක්සේරුකරු.
අග්ඝිකාව1. [නා.] පහන් ගස. 2. [නා.] මලින් හෝ පහනින් කළ සැරැසිල්ල. 3. [නා.] දාගැබ්වල සතර දිශාභිමුඛ ව තැනූ තොරණ; වාහල්කඩ.
අග්න්‍යගාරය, අග්න්‍යාගාරය1. [නා.] ගිනි තපින ගෙය; ගිනිහල් ගෙය. 2. [නා.] ගිනි දෙවියා පුදන ශාලාව.
අග්න්‍යාශය[නා.] ආහාර දිරවන, ආග්නේය රසය උපදවන ඉන්ද්‍රිය; ඇලදිව.
අග්න්‍යාශයික ප්‍රණාලය[නා.] අග්න්‍යාශයෙහි පවත්නා ස්‍රාවය ගෙන යන කුඩා නාලය.
අග්න්‍යුන්මාදය[නා.] ගේදොර දේපළ ආදියට ගිනි තැබීමේ පිස්සුව; ගිනි උමතුව.
අග්නි[නා.ප්‍ර.] අග්නිය බ.
අග්නි කණිකා[නා.ප්‍ර.] ගින්නෙන් ඈතට විසිරී යන ගිනි පුපුරු; ගිනි පුලිඟු.
අග්නි කපාලය[නා.] ගිනි අඟුරු දැමූ කබල; ගිනිකබල.
අග්නි කර්මය[නා.] ගින්නෙන් දැවීමෙන් කරන ප්‍රතිකාර විධිය; සිරුරෙහි යම් යම් තැන් පිළිස්සීමෙන් සිදු කරන පිළියම.
අග්නි ක්‍රීඩාව[නා.] ක්‍රීඩාවක් වශයෙන් මල්වෙඩි සාදා පත්තු කිරීම.
අග්නි කාය[නා.ප්‍ර.] ලෝකයේ පවත්නා නිත්‍ය පදාර්ථ සතෙන් එකක්.
අග්නි කාෂ්ඨය[නා.] ගිනිගත් දර ලීය; ගිනිපෙනෙල්ල.
අග්නි කුණ්ඩය[නා.] ගිනි දල්වන කබල; අඟුරු කබල.
අග්නි කෝණය[නා.] දකුණටත් නැගෙනහිරටත් අතර අනු දිශාව; ගිනිකොන.
අග්නි ගණය[නා.] ඡන්දස් ශාස්ත්‍රයෙහි එන අට ගණයෙන් එකක්; ‘ර’ ගණය.
අග්නි ගර්භ[නා.ප්‍ර.] සූර්ය තාපය ගැබ් ව ඇතැයි සැලකෙන පාෂාණ විශේෂය; පළිඟු.
අග්නි ජාලය, අග්නි ජාලාව[නා.] ගිනිදැල්ල; දැල්වෙන ගින්න.
අග්නි තාපය[නා.] ගින්නෙන් රත් කිරීම.
අග්නි දග්ධ[වි.] ගින්නෙන් දැවුණු. 1. [නා.ප්‍ර.] ගින්නෙන් දැවීමෙන් සිදු වූ තුවාලය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් වශයෙන් ගින්නෙන් පිලිස්සීම; අග්නි කර්මය.
අග්නි දිගගිනිකොණ: අග්නි කෝණය බ.
අග්නි දීපක[වි.] බඩගිනි වඩන; ආමාශයෙහි ගින්න වඩන; ආහාර පැසවීමේ ශක්තිය වැඩි කරන.
අග්නි දීපනය[නා.] ආහාර පැසවීමේ ශක්තිය වැඩි වීම; ජඨරාග්නිය දියුණු වීම.
අග්නි දේවතාවා1. [නා.] ගින්නට අධිපති දෙවියා; ගිනි දෙවියා. 2. [නා.] හිරු ග්‍රහයාට ස්වාමි වූ දෙවියා.
අග්නි ධරය1. [නා.] වාතයට හසු වීමත් සමඟ ම ගිනි ගැනීමේ ස්වභාව ඇති දෙය; ගිනි ගන්නා සුලු දෙය. 2. [නා.] ගිනිකන්ද.
අග්නි ධර්ම[වි.] ගින්නට බඳු ස්වභාව ඇති; ගිනි වැනි.
අග්නි ධාතුව1. [නා.] ගිනි පිළිබඳ මූල ධාතුව; තේජෝධාතුව. 2. [නා.] සිරුරෙහි ගින්න වඩන මූල ද්‍රව්‍යය; පිත්තය.
අග්නි පාෂාණය[නා.] එකිනෙක ගැටීමෙන් ගිනි හටගන්නා ගල්වර්ගය; ගිනිගල.
අග්නි පුටය[නා.] ඖෂධ ශුද්ධ කිරීම හෝ විෂ නැති කිරීම සඳහා භාවිත කෙරෙන රසායනික පාක ක්‍රමයක්.
අග්නි පුත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ධූමකේතු හෙවත් වල්ගාතරු විශේෂයක්.
අග්නි පූජාව1. [නා.] ගිනි දෙවියන් පිදීම; ගිනි පිදීම. 2. [නා.] ගින්නෙහි දමා පිලිස්සීම; ගිනිබත් කිරීම.
අග්නි බලය[නා.] ආහාර දිරවීමේ ශක්තිය; බඩගිනි උපදවන බලය.
අග්නි භය[නා.ප්‍ර.] ගින්දරෙන් හටගන්නා බිය; පංච මහා භය අතුරෙන් එකක් වන ගිනි බිය.
අග්නි භූ ධරය[නා.] මුදුනේ විවරයකින් උණු අළු ලෝදිය ආදිය නිකුත් වන පර්වතය; අභ්‍යන්තරයේ තැන්පත් ව ඇති ලෝදිය කවර විටක හෝ විවරයකින් නිකුත් වීමට ඉඩ ඇති පර්වතය; ගිනිකන්ද.
අග්නි මණ්ඩලය1. (ජ්‍යෝති.) [නා.] ගින්න සහිත ව භූමිකම්පා සිදු වන නැකැත් ඇතුළත් සීමා ප්‍රදේශය; පුස, කැති, විසා, බෙරණ, මා පුව පුටුව, පුවපල් යන නැකැත් අයත් මණ්ඩලය. 2. [නා.] පූජාව සඳහා මණ්ඩලාකාර ව තැනෙන ගින්න; ගිනි මඬල.
අග්නි මානය(පාරිභා.) [නා.] දැඩි උෂ්ණත්වය මනින උපකරණය; ඉහළ උෂ්ණත්ව මාපකය (=pyrometer).
අග්නි මුද්‍රාව[නා.] භාරතීය නාට්‍යවල දක්නට ලැබෙන මුද්‍රාවක්.
අග්නි මූලයමූලග්ගින්න.
අග්නි යෝගය(ජ්‍යෝති.) [නා.] ගිනි බියට කාරණ වන අශුභ නැකැත් යෝගයක්.
අග්නි රක්ෂණය1. [නා.] ගිනි දෙවියන් පිදීම සඳහා ගෙයි ගිනි නිවෙන්නට නො දී රැකීම. 2. [නා.] ගින්නෙන් වන හානි පිළිබඳ ව කරන රක්ෂණය; ගිනි රක්ෂණය.
අග්නි වර්ණය[නා.] ගිනි පැහැ; ගින්දර පාට.
අග්නි වර්ධකය[නා.] බඩගිනි වඩන දෙය.
අග්නි විද්‍යුතය(පාරිභා.) [නා.] ස්ඵටිකයක උෂ්ණත්වය සුදුසු පරිදි වෙනස් කිරීමෙන් එහි විවිධ කොටස්වල එකවර උපදින ධන හා සෘණ විදුලි ආරෝපණය (= pyro-electricity).
අග්නි ශාලාව1. [නා.] ගිනි පුදන ශාලාව; ගිනිහල. 2. [නා.] ගිනි තපින ගෙය; ගිනිහල් ගෙය.
අග්නි සංගය, අග්නිසඞ්ගය[නා.] කුසගිනි අඩුකම; අග්නිමන්දය.
අග්නි ස්කන්ධය[නා.] කඳක් මෙන් නැගී සිටින ගින්න; ගිනිගොඩ.
අග්නි ස්තම්භනය, අග්නි ස්තම්භය1. [නා.] ගින්දරෙහි දැවෙන ස්වභාව මැඬ පැවැත්වීම. 2. [නා.] සූසැට කලාවලින් එකක් වන ගිනි-සිසිල් කිරීම.
අග්නි ස්ථානය(ජ්‍යෝති.) [නා.] ගින්නට හිමි වූ රාශිය; කුජ ග්‍රහයා අධිපති රාශිය.
අග්නි ස්ඵූරණ(පාරිභා.) [වි.] වාතය හා ගැටුණු විට වහා ගිනි ගන්නා සුලු (= pyrophoric).
අග්නි හේළිමානය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියට ලැබෙන සෘජු සූර්ය විකිරණයේ තීව්‍රතාව මනින උපකරණය (=pyrheliometer).
අග්නි හෝත්‍රය[නා.] ගින්නට කිරි ගිතෙල් වෙඬරු දමා ගිනි දෙවියා පිදීමේ හින්දු චාරිත්‍රය; ගිනි පූජාව.
අග්නිකර[වි.] කුසගින්න ඇති කරන; බඩගිනි වඩන.
අග්නිජ[වි.] ගින්නෙන් හටගත්; ගින්නෙන් උපන්.
අග්නිද්‍රව්‍ය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහයකින් අළු ලබා ගැනීමත් අළුවලින් ලෝහය ලබා ගැනීමත් යන කරුණු දෙකට පොදු වූ දෙය.
අග්නිධරා[නා.] සිරුරෙහි ගින්න දරා සිටින සියුම් සිවිය; පිත්තධරා කලාව.
අග්නිභ[නා.ප්‍ර.] ගිනි පැහැගත් ලෝහය; රත්රන්; ස්වර්ණ
අග්නිමන්ත්‍රය[නා.] ගිනිදෙව් පූජාවේ දී ගයන මන්ත්‍රය.
අග්නිමන්දය, අග්නිමාන්ද්‍යය[නා.] බඩගිනි අඩුකම; කෑම නොදිරවීමෙන් ඇති වන ආබාධය; මන්දාග්නිය.
අග්නිමය[වි.] ගින්නෙන් සෑදුණු.
අග්නිමිතික[වි.] ගිනි රස්න මාපකය පිළිබඳ වූ; අග්නි මානය සම්බන්ධ.
අග්නිය1. [නා.] ගින්න; ගින්දර. 2. [නා.] ආහාර දිරවීමෙන් පසු කුසෙහි ඇතිවන ගින්න; බඩගින්න. 3. [නා.] ගිනිදෙචියා.
අග්නිවාර[නා.ප්‍ර.] ගින්නෙන් රත් කිරීම; ගිනියම් කිරීම.
අග්නිසාහි[වි.] ගිනි නොගන්නා; ගින්නට ඔරොත්තු දෙන.
අග්නීෂ්ටකාව[නා.] ගිනි ගඩොළ.
අග්‍ර1. [වි.] උතුම්; උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨ. 2. [වි.] නායක; ප්‍රධාන. 3. [වි.] මුලින් උපන්; වැඩිමල්; දෙටු. 4. [වි.] කෙළවර පිහිටි.
අග්‍ර කාය[නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි ඉහළ කොටස; උඩුකය; ඌර්ධ්වකාය.
අග්‍ර කුලය[නා.] උතුම් කුලය; උසස් වංශය.
අග්‍ර කේතුකය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨ වංශීන්ගේ සුෂුම්නාවේ කේතුකාකාර කෙළවර (=conus terminalis).
අග්‍ර කෝටිය1. [නා.] අග කෙළවර; අන්තිම කොන. 2. [නා.] ඉළ ඇටවල තරුණාස්ථි පපු ඇටය හා සන්ධි වූ තැන.
අග්‍ර දක්ෂිණාව[නා.] උතුම් දානය; ඉඳුල් නොකොට ඉතා පිරිසිදු ව සකස් කළ උතුම් දානය.
අග්‍ර දර්ශනය[නා.] උත්තම දෘෂ්ටිය; ශ්‍රේෂ්ඨ දර්ශනය.
අග්‍ර දානය1. [නා.] බුද්ධත්වයට පැමිණීමෙන් පසු බුදුවරයකු ලබන පළමු දානය. 2. [නා.] අස්වැන්නේ පළමු කොටසින් දෙන ප්‍රථම දානය; නොඉඳුල් දානය.
අග්‍ර දූතයා1. [නා.] මුලින් ම දූත මෙහෙවරෙහි යෙදෙන්නා; ශ්‍රේෂ්ඨ දූතයා. 2. [නා.] (ක්‍රිස්ති.) උසස් ගණයට අයත් වන දේව දූතයා.
අග්‍ර දේවී[නා.] රජකුගේ අගමෙහෙසිය; අභිෂේක ලද බිසව.
අග්‍ර ප්‍රාප්තයා[නා.] අගතැන්පත් තැනැත්තා; ප්‍රධාන තැනට පත් තැනැත්තා.
අග්‍ර පුරෝහිතයා[නා.] (රජ කෙනෙකුගේ) ප්‍රධාන පුරෝහිතයා; ප්‍රධාන උපදේශකයා; අග පෙරෙවියා.
අග්‍ර ඵලය1. [නා.] අ. යම් කාර්යයකින් ලැබෙන උපරිම තත්ත්වය; යම් දෙයක ඉහළ ම ප්‍රතිලාභය. 2. [නා.]උතුම් වූ ඵලය; මාර්ගඵල අතුරෙන් ශ්‍රේෂ්ඨ වූ ඵලය; අර්හත් ඵලය.
අග්‍ර බාහුව[නා.] අතේ වැළමිට සිට මැණික් කටුව දක්වා ඇති කොටස; අත් දණ්ඩෙහි පහළ කොටස.
අග්‍ර භාගය1. [නා.] අග කොටස; අවසන් කොටස. 2. [නා.] මුල් කොටස; ප්‍රධාන කොටස.
අග්‍ර භෝජනය1. [නා.] පළමුවෙන් පිළියෙල කළ බොජුන්; නොඉඳුල් ආහාරය. 2. [නා.] අලුත් අස්වැන්නෙන් මුලින් ම පිරිනමන දානය.
අග්‍ර මාණික්‍යය[නා.] උතුම් මැණික; අගමිණ.
අග්‍ර මාර්ගය1. [නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ මාර්ගය; රහත්මඟ. 2. [නා.] ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය.
අග්‍ර මාර්ගාධිගමය[නා.] අර්හත් මාර්ගයට පැමිණීම; රහත් වීම.
අග්‍ර රන්ධ්‍රය[නා.] ඇත් සොඬ අග; ඇත් සොඬෙහි කෙළවර.
අග්‍ර රසය[නා.] මිහිරි රසය; ප්‍රණීත බව.
අග්‍ර රාජධානිය[නා.] අගනුවර; ප්‍රධාන නගරය.
අග්‍ර රාජ්‍යය[නා.] මහා රාජ්‍යය; අධිරාජ්‍යය; ප්‍රධාන රාජ්‍යය.
අග්‍ර විනිශ්චයකාරයා[නා.] අධිකරණයෙහි නායක; විනිශ්චයකාරයා; ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නායකයා.
අග්‍ර ශස්‍යය, අග්‍ර සස්‍යය[නා.] මුල් අස්වැන්න; ගොවිතැනින් ලබාගන්නා පළමු පලදාව; අගසස්.
අග්‍ර ශ්‍රාවකයා[නා.] බුදුවරයෙකුගේ අගසවු තනතුර දරන්නා; බුදුවරයෙකුගේ ප්‍රධාන ශ්‍රාවකයා; අගසව්වා.
අග්‍ර ශ්‍රාවිකාව[නා.] බුද්ධ ශ්‍රාවිකාවන් අතර ප්‍රධාන තැනැත්තිය; ජ්‍යෙෂ්ඨ ශ්‍රාවිකාව.
අග්‍ර ස්ථානය[නා.] මුල්තැන; ප්‍රධාන තැන; නායක ධුරය.
අග්‍ර ස්ථානාන්තරය[නා.] උතුම් පදවිය; ශ්‍රේෂ්ඨ ධුරය; අග තනතුර.
අග්‍ර සූත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ සුෂුම්නාවේ පශ්චාත් කෙළවර දික්වීමෙන් සෑදෙන සිහින් ස්නායු කෙන්ද (=filum terminale).
අග්‍ර හස්තය[නා.] උතුම් අත; ඇත් සොඬ.
අග්‍රකය1. (පාරිභා.) [නා.] වෘක්ෂලතාදියක යම් නාරටියක් දික්වීමෙන් සෑදෙන කෙටි තියුණු තුඩ(=apiculus). 2. (පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ප්‍රොටො- සොවාවන්ගේ තිබෙන අග්‍රස්ථ තුඩ (= apiculus).
අග්‍රකාය[නා.ප්‍ර.] මනා ව වැඩුණු ශරීරය; හොඳින් වර්ධනය වූ දේහය.
අග්‍රගණ්‍ය[වි.] උතුම් කොට සැලකිය යුතු; ඉතා උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨතම.
අග්‍රගණ්‍යයා1. [නා.] අග මුලට ම ගණන් ගත යුතු තැනැත්තා; ප්‍රධානයා. 2. (පාරිභා.) ක්ෂීරපායී සත්ත්වයන්ගේ ඉතා දියුණු තැනැත්තා (=primates).
අග්‍රගාමී[වි.] ඉදිරියෙහි ගමන් කරන; පුරෝගාමී.
අග්‍රජ[වි.] මුලින් උපන්; පළමුව හටගත්; දරුවන් අතුරෙන් වැඩිමහල්.
අග්‍රජයා1. [නා.] දරුවන් අතුරෙන් පළමු ව උපන් දරුවා; කුළුඳුල් දරුවා; වැඩිමහල් සහෝදරයා. 2. [නා.] බ්‍රාහ්මණයා.
අග්‍රදක්ෂිණාර්හ1. [වි.] දන් ලැබිය යුත්තන් අතර ප්‍රමුඛ; උත්තම දක්ෂිණාව ලැබීමට යෝග්‍ය වූ; අග්‍රදක්ෂිණීය. 2. [වි.] ඉතා පින්වත් වූ.
අග්‍රප්‍රාප්ත1. [වි.] කෙළවරට පැමිණි; කෝටිප්‍රාප්ත. 2. [වි.] ප්‍රධාන; නායක.
අග්‍රය1. [නා.] කෙළවර; තුඩ; අන්තය. 2. [නා.] මුදුන; මස්තකය; ශීර්ෂය. 3. [නා.] උතුම් තැන; උසස් තැන. 4. [නා.] බැටරියක හෝ විදුලිය සැපයීමේ ප්‍රභවයක සන්නායක දෙකොනින් එකක්.
අග්‍රරාජ[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන රජු; අධිරාජයා; අගරජ.
අග්‍රරාජගුරු[නා.ප්‍ර.] රෝමානු කතෝලික සභාවේ නායක පූජක පදවිය; ප්‍රධාන බිෂොප් පදවිය; අගරදගුරු.
අග්‍රරාජගුරුප්‍රසාදි[නා.ප්‍ර.] රෝමානු කතෝලික සභාවේ නායක පූජකවරයා; ප්‍රධාන බිෂොප්වරයා.
අග්‍රවර්ධය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ක්ෂීරපායීන්ගේ කශේරුකාවේ අග කෙළවරෙහි පුරායෝගිවර්ධවලට ඉහළින් පිහිටි ප්‍රසරය (=metapophysis).
අග්‍රශ්‍රාවක ඥානය[නා.] බුදුවරයෙකුගේ අගසවූ තනතුර සඳහා ලැබිය යුතු ඥානය.
අග්‍රශ්‍රී[නා.ප්‍ර.] උතුම් සම්පත; උසස් ශෝභාව; ශ්‍රේෂ්ඨ ශෝභාව; ශ්‍රේෂ්ඨ සම්පත්තිය.
අග්‍රසරු, අග්‍රේසර[වි.] පෙරටුව යන; ඉදිරියට ගමන් කරන; පුරෝගාමී. [නා.ප්‍ර.] ඉදිරියෙන් ගමන් කරන්නා; පුරෝගාමියා.
අග්‍රස්ථ[වි.] අවසානයෙන් හෙවත් අගින් පිහිටියා වූ; කෙළවර පිහිටි. ප්‍රධාන; ප්‍රබල,
අග්‍රස්ථ ඛණ්ඩිකාව(පාරිභා.) [නා.] (අවයව ආදියක) අගින් පිහිටා ඉදිරියට නෙරා හෝ එල්බෙමින් තිබෙන හෝ කොටස (=terminal lobe).
අග්‍රස්ථ මංජරය(පාරිභා.) [නා.] සපුෂ්ප ශාකයක ප්‍රරෝහයේ මල් හට ගන්නා අග කොටස (=terminal inflorescence).
අග්‍රස්ථ වර්ධනය(පාරිභා.) [නා.] දිලීර සූත්‍රිකාවල අග්‍රයෙහි පමණක් වර්ධනය නිසා සිදුවන දික් වීම (=apical growth).
අග්‍රස්ථ විභාජකය(පාරිභා.) [නා.] කඳක හෝ මුලක කෙළවරෙහි ඇති විභාජක සෛල සමූහය (=apical meristem).
අග්‍රස්ථසෛල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සූත්‍රිකාවක හෝ බහු අවයවයක අග පිහිටි සෛලික සෛලයක් (=apical cell).
අග්‍රසේනාධිපති[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන සෙන්පතියා; අග සෙනෙවියා.
අග්‍රහාරය[නා.] (රජුන්) බමුණන්ට පුදන ලද ගම්වරය; බමුණන්ට ප්‍රවේණි කොට දුන් කෙත්වතු ආදිය; අගහර.
අග්‍රාංකුරය[නා.] මුදුනේ ඇති දලුව; අක් දලුව.
අග්‍රාංගුලිය[අග්‍ර+අංගුලිය] [නා.] ඇඟිල්ලෙහි කෙළවර; ඇඟිලි අග.
අග්‍රාණ්ඩුකාරයා[අග්‍ර+ආණ්ඩුකාරයා] [නා.] ඩොමිනියන් රාජ්‍යයක ප්‍රධානයා.
අග්‍රාභරණය[අග්‍ර+ආභරණය] [නා.] අගනා පලඳනාව.
අග්‍රාභිමුඛ(පාරිභා.) [වි.] අග්‍රය පැත්තට හැරුණු (=acroscopic).
අග්‍රාභිසාරී(පාරිභා.) [වි.] ශාකයක වැඩිමහල් අවයව පාදය අසල ද බාල ඒවා අග්‍රය අසල ද සිටින පරිදි අනුක්‍රමයෙන් අවයව විකසනය වන (=acropetal).
අග්‍රාම්‍ය1. [වි.] ගමෙහි නොවූ; පිටිසර නොවූ; නාගරික. 2. [වි.] අශිෂ්ට; ග්‍රාම්‍ය නොවූ.
අග්‍රාමාත්‍යයා[අග්‍ර+අමාත්‍යයා] [නා.] අමාත්‍ය මණ්ඩල ප්‍රධානයා; අගමැතිවරයා.
අග්‍රාසනය[අග්‍ර+ආසනය] [නා.] මුල් අසුන; ප්‍රධාන ආසනය.
අග්‍රිම1. [වි.] අග්‍ර; ජ්‍යෙෂ්ඨ; උත්තම 2. [වි.] කෙළවරෙහි වූ; අග.
අග්‍රිම ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] සුළු වියදම් සඳහා එක්තරා මුදල් ප්‍රමාණයක් ලබා ගෙන සුළු වියදම් පිළිබඳ ව ගණන් තැබීමේ ක්‍රමය; කල් තබා කරන ගෙවීම් පිළිවෙළ (=imprest system).
අග්‍රිමය1. (පාරිභා.) [නා.] සුළු වියදම් සඳහා ලබා ගත් මුදල්; කල් තබා කළ ගෙවීම; අත්තිකාරම් මුදල (=imprest). 2. [නා.] කෘමීන්ගේ මුඛය ඉදිරිපස පෙදෙස (=acron).
අග්‍රේශයා(පාරිභා.) [නා.] මිනිසා, වඳුරා ආදින් ඇතුළත් ක්ෂීරපායී සත්ත්වයන්ගේ උසස්තම ගෝත්‍රය; ප්‍රීමාටේ ගෝත්‍රය (=primate).
අග්‍රෝදකය[අග්‍ර+උදකය] 1. [නා.] දක්ෂිණාර්හයන් හෙවත් දන් ලබන්නන් වෙත පළමු ව පිරිනැමෙන පැන් බඳුන. 2. [නා.] නොඉඳුල් දිය; පරිභෝග නොකළ ජලය.
අග්‍රෝපස්ථානය[අග්‍ර+උපස්ථානය] [නා.] උසස් සත්කාරය; උතුම් උවටැන.
අග්‍රෝපස්ථායකයා[අග්‍ර+උපස්ථායකයා] [නා.] උපස්ථාන කරන්නන් අතුරෙන් ප්‍රධානයා.
අග්‍රෝපස්ථායිකාව[නා.] උපස්ථාන කරන්නවුන් අතුරෙන් අගතැන්පත් තැනැත්තිය.
අග්‍රෝපාසිකාව[අග්‍ර+උපාසිකාව] [නා.] තෙරුවන් සරණ ගිය කාන්තාවන් අතුරෙන් ප්‍රධාන වූ තැනැත්තිය; බුදු සසුනෙහි සැදැහැවත් උවැසියන් අතර ප්‍රධාන කාන්තාව.
අගාතය[නා.] තද කෝපය; අඝාතය.
අගාධ[වි.] ඉතා ගැඹුරු; පතුල නොපෙනෙන. [නා.ප්‍ර.] ඉතා ගැඹුරු ස්ථානය; පත්ල නොපෙනෙන තරම් ගැඹුරු වළ.
අගාධ ගොහොරුව(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු පත්ලෙහි ඉතා ගැඹුරු ප්‍රදේශයක් වසා පැතිර පවත්නා ගොහොරු ද්‍රව්‍ය තැන්පතුව; ආගාධ නිධිය(=abyss deposit).
අගාධ ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] අන්තර් ගෝලය (= bathysphere).
අගාධ තැන්න(පාරිභා.) [නා.] ගැඹුරු මුහුදුතැන්න; සාගර පත්ලෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ වසා සිටින ගැඹුරු ප්‍රදේශය (= deep sea plain).
අගාධ ප්‍රපාතය[නා.] ඉතා ගැඹුරු පල්ලම; පතුල නොපෙනෙන බෑවුම; පර්වත ප්‍රාන්තය.
අගාධ පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.බහු.] පෘථිවි කබලෙහි ඉතා ගැඹුරෙහි ඝනීභූත ව පවත්නා ආග්නේය පාෂාණ (=abyssal rocks).
අගාධ භීතිකාව(පාරිභා.) [නා.] ගැඹුරක් දැකීමෙන් ඇති වන බිය (=bathophobia).
අගාධ මනෝවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] අවිඥානක මානසික ක්‍රියාවලි විස්තර කරන මනෝවිද්‍යාව (= depth psychology).
අගාධ මානය(පාරිභා.) [නා.] ජලයෙහි ගැඹුර මැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය (=bathymeter).
අගාධය1. (පාරිභා.) [නා.] ඉතා ගැඹුරු ආවාටය. 2. [නා.] සාගරයේ ගැඹුරු ම කොටස.
අගානිගාව1. [නා.] අපහාසය; අවමානය; නිගාව. 2. [නා.] අගහිඟය; නැතිබැරිකම.
අගාර කුඹුර[නා.] ඇළ දොළ ආදියෙන් වතුර නොලැබෙන කුඹුර; ඕබඩ නොපිහිටි කුඹුර; දෙණි කුඹුර.
අගාර විනය[නා.] ගිහියන්ගේ හික්මීම සඳහා බුදුරදුන් දේශනා කළ දහම; ගිහි විනය.
අගාරක[වි.] ගිහි වූ; පැවිදි නොවූ; ගෘහස්ථ.
අගාරය1. [නා.] ගෙය; කුටිය; ගෘහය. 2. [නා.] ගිහිගෙය. 3. [නා.] උස්බිම් දෙකක් අතර පිහිටි කුඹුර හෝ දෙණිය. 4. [නා.] ජලය රඳා සිටින පහත් බිම. 5. [නා.] වතුර බැස යන ඇළ; පිට ඇළ.
අගාරික[වි.] ගිහි; ගෘහස්ථ; ගෘහවාසී. [නා.ප්‍ර.] ගිහියා; පැවිදි නොවූ පුද්ගලයා; ගෘහපතියා.
අගාරිකයා[වි.] ගිහි ජීවිතය හා සම්බන්ධ; ගිහියන්ට අයත්; ගිහිගෙයි වසන.
අගාරිය[වි.] ගිහි ජීවිතය හා සම්බන්ධ; ගිහියන්ට අයත්; ගිහිගෙයි වසන.
අගාරෙ අරිනවා[ක්‍රි.] ඉවත ගලා යන්ට අරිනවා; අහක අරිනවා; අපතේ හරිනවා.
අගාලුව(පාරිභා.) [නා.] දොරුවක හැඩය ඇති වන සේ පස් කපා ඉවත් කිරීමේ දී දෙපැත්තෙහි ඉතිරි වන පස් කණ්ඩිය (=balk).
අගිනවා, අගනවා[ක්‍රි.] මිල වෙනවා; වටිනාකම දරනවා.
අගියාව(කථා.) [නා.] අදි-මදි කිරීම; ඇළි-මැළි කිරීම; පසුබට වීම; පැකිළීම.
අගිරි ගානවා(කථා.) [ක්‍රි.] වේදනාවෙන්, ශෝකයෙන් කෙඳිරි ගානවා; බැගෑ හඬ නගනවා.
අගිස්ස, අග්ගිස්ස, අග්ගිහ[නා.] අග කොන; මුදුන් හෝ අග කෙළවර.
අගිස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමකුගේ බසෙහි සැබෑ-බොරුබව අන්‍යයකුගෙන් විමසා බලනවා; ඇත්ත නැත්ත විමසනවා; හගිස්සනවා.
අගු කවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පිඳුරු, බටකොළ ආදිය සෙවිලි කළ වහලක දිරා ගිය කොටස් ඉවත් කොට අලුතින් ඒ තැන් හෙවිලි කරනවා.
අගු කොන[නා.] අගු කෙළවර; පිළිකන්න.
අගු පත1. [නා.] ගෙයි පිටිපස; අගුව; පිළිකන්න. 2. [නා.] කුඹුරකින් පිටට නෙරා ගිය ලියදි කැබැල්ල.
අගු පීල්ල[නා.] වහළ කෙළවරින් වැටෙන වැහි ජලය බැස යෑම සඳහා සවි කර ඇති පිහිල්ල.
අගු බලනවා[ක්‍රි.] රජුට පිළියෙල කරන ලද භෝජන ඉඳුල් කොට පරීක්ෂා කර බලනවා.
අගු වඩනවා[ක්‍රි.] අගය වැඩි කොට දක්වනවා.
අගුණ[වි.] ගුණ නැති; අහිත. [නා.ප්‍ර.] දොස; වරද; නුගුණය.
අගුරු[වි.] බර නොවූ; බරපතල නොවූ; සැහැල්ලු.
අගුල් කණුව, අගුළු කණුව[නා.] අගුළ සවි වන කණුව; අගුළ දමන කණුව; අගුළ වැටීමට උළුවස්සේ සවි කළ කණුව.
අගුල් තට්ටුව, අගුළු තට්ටුව1. [නා.] ලීවලින් කළ යතුරු කූඩුව; දෙපියන් දොරක සවි කළ කුට්ටම් අගුළ. 2. [නා.] හංවඩු සටහනක්; විහාර ගම්වල ගවයන් ගේ පිටෙහි හංවඩු ගසන අඩයාළම.
අගුල්පත්[නා.ප්‍ර.] බණ දෙසුමක් හෝ වෙනත් දෙසුමක් කරන විට දෙන ප්‍රතිවචනය; පිළිවදන.
අගුව1. [නා.] ගෙයක පියසි අගින් වැසෙන බිම් කොටස. 2. [නා.] ගෙට යාබද බිම; ගෙමිදුල. 3. [නා.] අන්තය.
අගුළ[නා.] දොර වසා, ඇරීමට නොහැකි වන සේ ඇතුළතින් යොදන හරස් ලීය; දොර වසා අවුළුවන ලී කැබැල්ල; ලීයෙන් හෝ ලෝහයෙන් හෝ තනා දොරේ සවි කළ ඇරෙන වැහෙන දිවත.
අගුළු ඉද්ද[නා.] දොරක අගුළක් සේ අරින වහන පොල්ල; අගුළු පෙත්ත මැද විද දමන කූර; ඉදි අගුළ.
අගෘහීත[වි.] නොගත්; නොගන්නා ලද.
අගොස(ව්‍යාක.) [නා.] අඝෝෂාක්ෂරය; සිංහල හෝඩියේ එක් එක් වර්ගයේ පළමුවන, දෙවන අකුරු හා ශ,ෂ,ස, (අ) යන අකුරු.
අගෝචර1. [වි.] නුසුදුසු වු; නොගැළපෙන. 2. [වි.] විෂය නොවූ; ප්‍රත්‍යක්ෂ නොවූ. 3. [නා.ප්‍ර.] නුසුදුසු දෙය; නොගැළපෙන්න. 4. [නා.ප්‍ර.] විෂය නොවන දෙය; ප්‍රත්‍යක්ෂ නොවූව. 5. [නා.ප්‍ර.] නුසුදුසු තැන; අගෝචර ස්ථානය.
අගෝර(කථා.) [වි.] නුසුදුසු; නොනිසි; අනියම්.
අගෝස, අඝෝෂ[වි.] ඝෝෂා රහිත; නින්නාදවත් නොවන.
අගෝස්තු[නා.ප්‍ර.] ඉංග්‍රීසි මාස ක්‍රමය අනුව අට වන මාසය
අගෞරවය[නා.] ගරු නොකිරීම; බුහුමන් නොකිරීම; නිගරුව.
අඝ1. [නා.ප්‍ර.] දුක; ගැහැට; ව්‍යසනය; දෝෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] පව; පාපය; අකුසලය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආකාශය, අහස, ගුවන.
අඝටිත[වි.] නොබැඳුණු; නොගැළපුණු; නොයෙදුණු; වෙන් වූ.
අඝමූල[වි.] දුකට මුල් වන; දුකට හේතු වන; පාපයට මුල් වන.
අඝර්ෂ[වි.] ගැටීමෙන් තොර; නොගැටුණු.
අඝාත වස්තුව[නා.] ක්‍රෝධය ඉපදීමට හේතු වන කාරණාව.
අඝාතය1. [නා.] ශරීරයේ යම් කොටසක් චලනයට හෝ උත්තේජනයට ප්‍රතිචාරයක් ඇති කිරීමේ බලය නැතිව යෑම; පරාශ්ලථය (=paralysis). 2. [නා.] කෝපය; වෛරය; ද්වේෂය.
අඝානක[වි.] ඝ්‍රාණේන්ද්‍රිය නැති; ගඳ සුවඳ දැනීමේ හැකියාවෙන් තොර.
අඝෝර[වි.] බියකරු නොවූ; භයානක නොවූ; රෞද්‍ර නොවූ. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර; මහදෙවි.
අඝෝෂ[වි.] ශබ්දඝෝෂා රහිත; හඬ නැති. [නා.ප්‍ර.] ස්වර තන්තු කම්පනය නොවී උපදින අකුරු වර්ගයන්ගේ පළමු, දෙවන අකුරු සහ ශ, ෂ, ස, අ(ඃ) යන අකුරු.
අඞ්කපාලි[නා.ප්‍ර.] අංකපාලි.
අඞ්කය[නා.] අංකය.
අඞ්කුරය[නා.] අංකුරය.
අඞ්කුශ[නා.ප්‍ර.] අංකුශ.
අඞ්ගතිලක[නා.ප්‍ර.] අංගතිලක.
අඞ්ගනාව[නා.] අංගනාව.
අඞ්ගය[නා.] අංගය.
අඞ්ගරය[නා.] අංගාරය.
අඞ්ගරාගය[නා.] අංගරාගය.
අඟ1. [නා.] ශරීරය; ඇඟ; කය. 2. [නා.] ඇඟෙහි කොටස්; අවයව. 3. [නා.] කාරණය; ලක්ෂණය; අංගය. 4. [නා.] ශීලය; ධුතාංගය. 5. [නා.] ගව, මුව ආදි සතුන්ගේ හිසෙහි උල් ව වැඩෙන අවයවය. 6. [නා.] අඟක් වැනි උල. 7. [නා.] බාහු මූලයෙහි පලඳින වළල්ල; අඟු පලඳනාව; කේයූරය.
අඟ ලකුණු[නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි ලකුණු; දේහ ලක්ෂණ; අංග ලක්ෂණ; ශරීරාවයවවල පිහිටි ශුභාශුභ ලක්ෂණ.
අඟණ[නා.ප්‍ර.] මිදුල; මළුව; එළිමහන් භූමිය.
අඟදාභරණය[නා.] අඟු පලඳනාව; කේයූරය.
අඟන[නා.] ගැහැනිය; ස්ත්‍රිය; අංගනාව.
අඟපසඟ[නා.] සිරුරේ ලොකු කුඩා අවයව; අත් පා ආදි ශරීරයේ අංග; අංග ප්‍රත්‍යංග.
අඟර1. [නා.] ඇඟ ගල්වන සුවඳ විලවුන්; ශරීරයේ ආලේප කරන සඳුන් සුනු ආදි සුගන්ධ කල්කය; අඟරා. 2. [නා.] හාවභාව විලාස; ඔමරිය; අනුරාගී බැලුම්.
අඟර කරනවා, අඟරනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ඔමරි කරනවා; ඇඟ නටවනවා. 2. [ක්‍රි.] ගවයන් පොර වදින්නට පෙර කෝපයෙන් ඊට අර අඳිනවා; පොරපස් බිඳිනවා.
අඟරග[නා.ප්‍ර.] ඇඟ ගල්වන සුවඳ විලවුන්; අංගරාගය.
අඟරදඟර1. [නා.ප්‍ර.] ඔමරිය; අනුරාගලීලාව. 2. [නා.ප්‍ර.] පටලැවිලි බව; අවුල් බව.
අඟල[නා.] අඩියෙන් දොළහෙන් පංගුව වන මිනුම් ඒකකය.
අඟවනවා[ක්‍රි.] යමක් ඉඟියෙන් වටහා ගැනීමට සලස්වනවා; සංඥාවක් මගින් පෙන්නුම් කරනවා.
අඟහරු[නා.ප්‍ර.] කුජ ග්‍රහයා.
අඟාරනවා1. [ක්‍රි.] පළල් කරනවා; විවෘත කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දෙපා ඈත් කොට අඩි තබනවා; ගාටනවා.
අඟිනවා[ක්‍රි.] හඟිනවා; වැටහෙනවා; සිතෙනවා.
අඟු1. [නා.ප්‍ර.] ඇඟ; ශරීරය; සිරුර. 2. [නා.ප්‍ර.] අතේ ඉහළ කොටසෙහි පලඳින වළල්ල; අඟුව; කේයූරය.
අඟු පලඳනාව[නා.] බාහු මූලයෙහි පලඳින වළල්ල; අංගදාභරණය.
අඟුට්ට1. [නා.] අත්පාවල මුල් ඇඟිල්ල; මහපටැඟිල්ල. 2. [නා.] කකුළු, පොකිරිසි ආදින්ගේ නළ වැනි අවයවය; අණ්ඩ. 3. [නා.] වකුටු වී ගිය දෙය.
අඟුටු1. [වි.] මිටි; කොට; කුරු. 2. [වි.] වකුටු; හැකිළුණු.
අඟුටු බොරදම(පාරිභා.) [නා.] ලීස්තරවල කපන කැටයමක් (=mould, sumk thumb).
අඟුටු මස්ස[නා.] පැරණි කාසි විශේෂයක්; කොකු රිදී කාසිය; රිදී මස්ස.
අඟුටුමිට්ටා[නා.] ඉතා මිටි තැනැත්තා; කුරු මිනිහා; වාමනයා.
අඟුටුමිටි[වි.] සිරුර ඉතා කෙටි; කුරු; කොට.
අඟුරු1. [නා.ප්‍ර.] දා ගිය ලී ආදියෙහි (අළු වීමට පෙර) කළු ගැන්වී ඉතිරි වන ගන කොටස. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිනි පුපුරු; ගිනි අඟුරු. 3. [නා.ප්‍ර.] ගල් අඟුරු; රට අඟුරු.
අඟුරු ඌෂ්මකය(පාරිභා.) [නා.] නිවාගත් අඟුරු කැට දමා දල්වන දැඩි රස්නයක් සහිත උදුන් විශේෂයක් (=charcoal furnace).
අඟුරු කබල[නා.] ගිනි අඟුරු දරන බඳුන, දුම් කබල.
අඟුරු කොක්ක[නා.] ගවයින් හන ගැසීමට භාවිත කරන යකඩ කොක්ක.
අඟුරු මස1. [නා.] අක්මාව; කැවුත්ත. 2. [නා.] ගිනි අඟුරෙහි ලා පිලිස්සූ දඩ මස; අඞ්ගාර මාංසය.
අඟුරු මැළය1. [නා.] දැල්වෙන අඟුරු ගොඩ; ගිනි ගත් අඟුරු රැස. 2. [නා.] සතුන් මරා පුලුස්සා කෑ අය හා මස් රස කර කෑ අය උපදින උස්සද නිරයන්ගෙන් එකක්.
අඟුරු වර්ෂාව[නා.] ගිනි අඟුරු කැට වර්ෂාවක් මෙන් පතනය වීම.
අඟුරුමාව[නා.] අක්මාව; කැවුත්ත; යකෘත්පිණ්ඩය.
අඟුල1. [නා.] ඇඟිල්ල. 2. [නා.] ඇඟිල්ලෙන් මනින මිම්ම; වියතින් නවයෙන් කොටස; අඟල; අඟුල් මානය.
අඟුල් මානය[නා.] ඇඟිල්ලෙන් මනින මිම්ම; වියතින් නවයෙන් කොටස; අඟල; අඟුල.
අඟුල්දසරු[නා.ප්‍ර.] පුරාණ ස්ත්‍රීන් ඇඟිලිවල පැලඳි ආභරණ විශේෂයක්.
අඟුල්මල්[නා.ප්‍ර.] අංගුලිමාල.
අඟුව[නා.] අඟු පලඳනාව; කේයූරය.
අඟුළ[නා.] නිශ්චල ජලයෙන් යුත් ගංගා වැව් ආදියෙන් යාත්‍රා කිරීමට සුදුසු වූ ද, ඔරු කඳන් දෙකක් සම්බන්ධ වන සේ ඒ මත ලෑලි ගසා සාදා ගැනෙන්නා වූ ද යාත්‍රා විශේෂයක්.
අචක්‍රීය(පාරිභා.) [වි.] මලක කොටස් වලයාකාර නොවී සර්පිලාකාර ව පිහිටි (=acylic).
අචල[වි.] ස්ථිර; නොසැලෙන.
අචල ආරෝපණය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි වස්තුවක් සතු විදුලිය ප්‍රමාණය අඩු වැඩි නොවෙනස් ව නොවී ස්ථාවර ව පැවතීම (=fixed charge).
අචල ගුණය[නා.] නොසැලෙන ගුණය; ස්ථිර ගතිය; වෙනස් නොවන ගුණය.
අචල ජන්මාණුව(පාරිභා.) [නා.] චලනය නොවනසුලු ජන්මාණුව (=aplanogamete).
අචල බීජාණුධානිය(පාරිභා.) [නා.] බීජාණු සෑදෙන චලනය නොවන අවයවය (=aplano sporangium).
අචල බීජාණුව(පාරිභා.) [නා.] චලනය නොවනසුලු බීජාණුවක් (=aplanospore).
අචල භූමිය[නා.] සෙලවිය නොහැකි බිම; අනෙකකු විසින් ජය ගත නොහැකි ස්ථානය; අපරාජිත භූමිය.
අචල ස්වර[නා.] ස්වර සප්තකයෙහි වෙනස් බවට නොපැනෙන ස්වර; ෂඩ්ජ හා පඤ්චම ස්වර.
අචලංකය, අචලාංකය(පාරිභා.) උෂ්ණත්වය මැනීමේ දී එය ලකුණු කිරීමට යොදා ගන්නා නොවෙනස් අංකය; උෂ්ණත්ව පරිමාණයක් තීරණය කිරීමට යොදාගන්නා ස්ථිර ව පවත්නා මට්ටම (=constant).
අචලතාප(පාරිභා.) [වි.] පරිවෘත්තික ක්‍රියා අනුව පරිසරයේ උෂ්ණත්වයට වඩා අධික ශරීර උෂ්ණත්වය ඇති; පරිසරයේ උෂ්ණත්වය වෙනස් වීම අනුව දේහ උෂ්ණත්වය වෙනස් නොවන (=homoiothermic).
අචලතාපියා(පාරිභා.) [නා.] පරිසරයේ උෂ්ණත්වය අනුව ශරීර උෂ්ණත්වය වෙනස් නොවී පවත්නා වූ සත්ත්වයා (ක්ෂිරපායී සත්තු හා පක්ෂීහු මෙම ගණයට අයත් වෙති).
අචලධෘති[නා.ප්‍ර.] ඡන්දස් ශාස්ත්‍රයෙහි ඇතුළත් මාත්‍රා සම වෘත්තයක නාමය.
අචලලක්ෂ්‍ය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උෂ්ණත්ව පරිමාණයක් තීරණය කිරීමට භාවිත කරන සම්මත උෂ්ණත්ව දෙක; ද්‍රව බවට පත්වන අයිස්වල උෂ්ණත්වය හා නටන ජලයෙන් පිටවන හුමාලයේ උෂ්ණත්වය (=fixed points).
අචලිත[වි.] නොසෙල්වුණු; අකම්පිත වූ; චංචල නොවූ.
අචවන[වි.] චුත නොවන; නොනැසෙන; නොමැරෙන.
අච්චන්ත[වි.] අන්තයක් නැති; අතරක් නැති; නිරන්තර. [නා.ප්‍ර.] සංස්කාරයන් නැසීමෙන් ලැබෙන දෙය; නිවන.
අච්චන්ත සංයෝගය[නා.] (ව්‍යාක.) නිරන්තර සම්බන්ධය; ක්‍රියා, ගුණ, ද්‍රව්‍ය යන මොවුන් හා සමග කාලයාගේ හෝ මාර්ගයාගේ හෝ අනන්තර සම්බන්ධය.
අච්චය1. [නා.ප්‍ර.] ඉක්ම වීම; අතික්‍රමණය උල්ලංඝනය; දෝෂය; වරද. 2. [නා.ප්‍ර.] මරණය; අභාවය.
අච්චායික[වි.] ඉක්මන්; ඉතා අවශ්‍ය; හදිසි.
අච්චාරුව1. [නා.] පැසි විශේෂයක්; (ආහාර රසවත් කරන) අවුළුවක්. 2. (රූඪි.) [නා.] පිළිවෙළකට නැති දෙය (අවඥා සහගත ව යෙදේ).
අච්චි[නා.ප්‍ර.] සිංහල රජ සමයේ පැවති නිලයක නාමය.
අච්චිමන්ත[වි.] ගිනිසිළු ඇති; දිලිසෙන; වහ්නිමය.
අච්චු අකුරු[නා.] මුද්‍රණය සඳහා භාවිත කෙරෙන ලෝහ ආදියෙන් තනා ගත් අකුරු; එම අකුරු භාවිතයෙන් හෝ නවීන ක්‍රම භාවිතයෙන් හෝ මුද්‍රණය කරන ලද අකුරු.
අච්චු කන්තෝරුව[නා.] මුද්‍රණ කටයුතු කරන යන්ත්‍රාලය; මුද්‍රණාලය.
අච්චු කඳ1. [නා.] කරත්තයේ අලවංගුව සවිකරන හරස් ලීය. 2. [නා.] තුවක්කුවේ අතින් අල්ලා ගන්නා කොටස; තුවක්කු වල්ල; අච්චු වල්ල.
අච්චු කරනවා, අච්චු දෙනවා[ක්‍රි.] කරන ලද වරදකට දඬුවම් දෙනවා; දඬුවම් පමුණුවනවා.
අච්චු කූර[නා.] තුවක්කුවේ වෙඩිල්ල සවි කිරීමට යොදන කූර; තුවක්කුවේ වෙඩි බෙහෙත් කොටන කෙවිට.
අච්චු ගසනවා[ක්‍රි.] පොත්, පුවත්පත් ආදිය මුද්‍රණය කරනවා.
අච්චු බටය(කථා.) [නා.] හීන් බටලී නළයකට කිරිල්ල ආදි ගෙඩි වර්ග යොදා වෙඩි තබන සෙල්ලම් බට තුවක්කුව.
අච්චු මුද්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] අච්චු මෝස්තරයකට අනුව රෙදි ආදිය මෝස්තර මුද්‍රණය; (=block printing).
අච්චු යන්ත්‍රය[නා.] මුද්‍රණ යන්ත්‍රය; මුද්‍රණ කටයුතු සඳහා යොදා ගන්නා යන්ත්‍රය.
අච්චු ලෑල්ල1. [නා.] යම් ආකෘතියක සටහනින් යුත් පුවරුව හෙවත් ලෑල්ල. 2. [නා.] කරත්තයේ අච්චු කඳට උඩින් සවි කළ හරස් පුවරුව.
අච්චු වල්ල[නා.] තුවක්කුවේ අතින් අල්ලන ලී මිට සහිත කොටස; තුවක්කු මිට.
අච්චුත, අච්‍යුත[වි.] පහ නොවන; නොගිලිහෙන. [නා.ප්‍ර.] චුත නොවන තත්ත්වය; නිර්වාණය.
අච්චුව1. [නා.] ඉටි, මැටි ලෝහ ආදියෙන් පිළිම, රූ ආදිය අඹා ගැනීම පිණිස කරන ලද ආකෘතිය; කාසි, ආභරණ, උළු, ගඩොල් ආදිය සෑදීමට ඒ ඒ සැලැස්ම අනුව තනා තිබෙන රාමුව හෝ කෝව. 2. [නා.] පිටපත් ගැනීම සඳහා ලෝහයෙන් හෝ ලීයෙන් හෝ කැපූ අකුරු සටහන; මුද්‍රාකඩය. 3. [නා.] එක සමාන හැඩරුව ඇති දෙය. 4. [නා.] රෙදි විවීමේ දී භාවිත කරන ලී රාමුව. 5. [නා.] කරත්තයේ තට්ටුව දරා සිටින හරස් ලීය; කරත්ත අලවංගුව. 6. [නා.] තුවක්කුවේ අතට අල්ලා ගන්නා කොටස; තුවක්කු වල්ල; අච්චු වල්ල. 7. [නා.] යම් වරදකට දෙනු ලබන දඬුවම; විපාකය; වධය.
අච්චෝදාත[වි.] ඉතා සුදු; අධික සුදු පැහැ ඇති.
අච්ඡ[වි.] පැහැදිලි; බබළන; ප්‍රසන්න.
අච්ඡකාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] උර ඵලකාස්ථියේ කෙළවරින් පටන් ගන්නා ඇටය; ග්‍රීවාස්ථිය (= clavicle, collar bone).
අච්ඡන්දික[වි.] ඇල්මකින් තොර; ඡන්දයෙන් තොර වූ; (කුසල් කිරීමෙහි) කැමැත්තක් නැති.
අච්ඡන්න[වි.] නොවැසුණු; වසන් නොවූ; ප්‍රසිද්ධ.
අච්ඡරා[නා.ප්‍ර.] අප්සරාව; දෙවඟන.
අච්ඡාදනය1. [නා.] හැඳීම; පෙරවීම. 2. [නා.] වස්ත්‍රය; පිළිය; සළුව; අඳනය.
අච්ඡිද්‍ර1. [වි.] සිදුරු නොවූ; කුහර නැති. 2. [වි.] අකලංක.
අච්ඡිද්‍ර නාභිය[නා.] සිදුරු රහිත නැබ; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අසූ අනුව්‍යඤ්ජන ලක්ෂණවලින් එකක්.
අච්ඡින්දනය[නා.] පැහැර ගැනීම; උදුරා ගැනීම; බලහත්කාරයෙන් අත්පත් කර ගැනීම.
අච්ඡින්දාපනය[නා.] අනුන් ලවා සොරකම් කරවා ගැනීම.
අච්ඡින්න1. [වි.] නොකැඩුණු; නොබිඳුණු; අඛණ්ඩ. 2. [වි.] පැහැර ගන්නා ලද; සොරකම් කළ.
අච්ඡින්න ධාරාව[නා.] නොකැඩී වැගිරෙන දිය ධාරාව; නොනැවතී වැගිරෙන දියත්ත.
අච්ඡේදනය[නා.] සිඳ නොදැමීම; නොකැපීම; ඡේදනය නොකිරීම.
අච්ඡේද්‍ය[වි.] සිඳලිය නොහැකි; වෙන් කළ නොහැකි; කැඩිය නොහැකි.
අච්ඡේද්‍ය පටලය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂි ගෝලයේ තන්තුමය වැස්මේ පූර්ව කොටස; ශුක්ල මණ්ඩලය; කූණිතය; ස්වච්ඡය (=cornea).
අච්‍යුති[වි.] විනාශයෙන් තොර; නොනැසෙන.
අචිත්තජ[වි.] සිතින් හට ගැනීමක් නැති; සිතින් නූපදවන.
අචිත්තීකෘත[වි.] ගරු බුහුමන් නොලද; අගය කොට නොසලකන ලද; විසිතුරු නොකළ.
අචින්තක[වි.] සිත් රහිත; සිතක් නැති; චිත්ත විරහිත. [නා.ප්‍ර.] සිතිවිලි රහිත භාවය; හැඟීමක් නොමැති වීම.
අචින්ත්‍ය[වි.] නොසිතිය යුතු; සිතාගත නොහැකි; චින්තනයට විෂය නොවන.
අචින්තෙය්‍ය[වි.] සිතා ගත නොහැකි; සිතා වටහා ගත නොහැකි.
අචින්තෙය්‍යරූපී[නා.ප්‍ර.] සිතා නිම කළ නොහැකි විසිතුරු රූපයකින් යුතු තැනැත්තා; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
අචිර[වි.] වැඩිකල් නොපවතින; කෙටි කාලයක දී සිදු වන; වැඩි කල් නොවන.
අචිර කාලය[නා.] කෙටි කාලය; මඳ කාලය.
අචිර ශාකය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා කෙටි කාලයක දී සම්පූර්ණ ජීවන චක්‍රය අවසාන කරන ශාකය (= ephemeral plant).
අචිරද්‍යෝතය[නා.] විදුලිය; අකුණු එළිය; විදුලි එළිය; ක්ෂණික ආලෝකය.
අචේතන, අචේතනික[වි.] චේතනා රහිත; සිතුවිලි නැති; සිතින් දැක ගැනීමක් නැති; අප්‍රාණික.
අචේතනයා[නා.] චේතනා රහිත තැනැත්තා; සිතුවිල්ලෙන් තොර තැනැත්තා.
අචේතසික, අචේතස්ක1. [වි.] සිතුවිලි නැති; චේතනා රහිත. 2. [වි.] ස්වේච්ඡාවෙන් ක්‍රියා නොකරන; කැමැත්ත අනුව පාලනය නොවන; අනිච්ඡානුග.
අචේල[වි.] රෙදිපිළි නොඅඳින; නිර්වස්ත්‍ර; නග්න.
අචේලකයා[නා.] නිර්වස්ත්‍ර ව තපස් රකින්නා; නිගණ්ඨ තාපසයා.
අජ[වි.] ඉපදීමක් නැති; නූපන්. 1. [නා.] එළුවා. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] දොළොස් රාශියෙන් ප්‍රථම රාශිය; මේෂ රාශිය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] නැකැත් විසිහතෙන් එකක්; පුවපුටුප නැකත. 4. [නා.] බ්‍රහ්මයා. 5. [නා.] ඊශ්වරයා. 6. [නා.] විෂ්ණු.
අජ පථය[නා.] එළුවන්ට පමණක් ගමන් කළ හැකි මාර්ගය; උස් වූ ගිරි මුදුන් ආදියෙහි නැගී යන දුෂ්කර මඟ.
අජගර[නා.ප්‍ර.] පිඹුරා.
අජගර භෝගය[නා.] පිඹුරාගේ දරණ වැළ.
අජගව[නා.ප්‍ර.] ශිව දෙවියාගේ දුන්න; මෙහෙසුරුගේ දුන්න.
අජගු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයා; මෙහෙසුරු.
අජටාකාශ යානය[නා.] අජටාකාශයට පිවිසීම සඳහා නිපදවූ විශේෂ යානාව.
අජටාකාශගාමියා[නා.] අභ්‍යවකාශයට හෙවත් අජටාකාශයට යන තැනැත්තා.
අජටාකාශය[නා.] ජටා හෙවත් බාධා සේ ම වාතය පවා නැති හිස් අහස.
අජන[වි.] ජනගහනය නැති; ජනාවාස නොවූ; ජනශූන්‍ය.
අජනක[වි.] නූපදවන; ජනිත නොවන.
අජන්මවත්[වි.] උසස් කුලයෙහි නූපන්; කුලීන නොවූ.
අජන්මාණුව(පාරිභා.) [නා.] සංයුක්තියෙන් තොර ව කෙළින් සුහුඹුලකූ බවට වැඩෙන ප්‍රොටොසොවාවෙක් (=agamete).
අජපාල1. [නා.ප්‍ර.] එළුවන් රකිනා තැනැත්තා; එඬේරා. 2. [නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ බුද්ධත්වයට පැමිණි පසු පස් වන සතිය ගත කළ ස්ථනයෙහි වූ නුග රුක.
අජර[වි.] ජරාවක් නැති; නොදිරන; මහලු නොවන. 1. [නා.ප්‍ර.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගන්වන තැනැත්තා; ගුරුවරයා; ආචාර්යවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] නිවන; නිර්වාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] සුරගුරු; බෘහස්පති. 4. [නා.ප්‍ර.] යහපත් හැසිරීම. 5. [නා.ප්‍ර.] රත්රන්; ස්වර්ණ.
අජරාමර[වි.] ජරාව, මහලු බව හා මරණය නැති; නොදිරන; නොමැරෙන.
අජල1. [වි.] ජලය නැති; නිර්ජල. 2. (කථා) [වි.] කෑමට බීමට ගිජු; කෑදර. 3. [වි.] අලස; කම්මැළි. 4. [වි.] මෝඩ; අනුවණ; අඥාන.
අජලේය(පාරිභා.) [වි.] ස්ඵටික ජලය හෝ සංයෝජනය වූ ජලය හෝ රහිත.
අජව්‍රත[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් තාපසයන් එළුවකු සේ හැසිරීම් අනුකරණය කරමින් පවත්වාගෙන යන චර්යාව.
අජ්ඣත්ත, අජ්ඣත්තික[වි.] තමා පිළිබඳ වූ; ඇතුළතින් හටගන්නා වූ; ආධ්‍යාත්මික.
අජ්ඣත්තික නිදානය[නා.] යම්කිසි ක්‍රියාවක් කිරීමට තමා තුළ ම හටගන්නා කරුණාදි හේතුව; අභ්‍යන්තර නිදානය.
අජ්ඣත්තික රූප[නා.බහු.] (අභි.) තමා පිළිබඳ රූප; ස්වසන්තානගත රූප.
අජ්ඣත්තික වාදය(පාරිභා.) [නා.] සකල ඥානය හුදෙක් ආත්මීය සහ ආනුෂංගික බව දක්වන දාර්ශනික මතය (= subjectivism).
අජ්ඣත්තිකායතන[නා.බහු.] (අභි.) තමා පිළිබඳ ආයතන හෙවත් තමා තුළ පිහිටි ඉන්ද්‍රිය.
අජ්ඣසනය[නා.] අනුභව කරන ලද ආහාර දිරවීමට පෙර නැවත ආහාර ගැනීම; අධ්‍යශනය.
අජ්ඣාචාරය1. [නා.] (විනය.) ඉක්මවා හැසිරීම; වැරදි හැසිරීම. 2. [නා.] ඇවත; ආපත්තිය.
අජ්ඣායක1. [නා.ප්‍ර.] උගන්වන්නා; ගුරුවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ශිෂ්‍යයා.
අජ්ඣාසය[නා.] අදහස; අභිප්‍රාය; අධ්‍යාශය.
අජ්ඣේසනය[නා.] ඉල්ලා සිටීම ආරාධනය; ආයාචනය.
අජ්ඣෝකාසය[නා.] එළිමහන් තැන; නිරාවරණය වූ ප්‍රදේශය.
අජ්ඣෝත්ථරණය[නා.] වසා ගෙන පැතිරීම; යට කිරීම.
අජ්ඣෝසිත[වි.] තෘෂ්ණාවෙන් ඇලුණු; තෘෂ්ණාවෙහි ගිලී සිටි.
අජ්ඣෝහරණ[වි.] අනුභව කරන; ගිලින. [නා.ප්‍ර.] ආහාර ගැනීම; අනුභව කිරීම.
අජ්වලිත[වි.] නොදැල්වුණු; බැබළීමක් නැති.
අජාංගුල, අජාඞ්ගුල[වි.] කැලයෙහි වාසය නොකරන; වනචාරී නොවූ; හීලෑ.
අජාත[වි.] නොඉපදුණු; නූපන්; පහළ නොවූ. [නා.ප්‍ර.] නිවන; නිර්වාණය.
අජාත බුද්ධි, ආජාත බුද්ධික[වි.] (නූපන් බුද්ධියෙන් යුතු යනු වාච්‍යාර්ථයි) බුද්ධිය මෝරා නැති; කාරණාකාරණ නොවැටහෙන.
අජාතයා[නා.] නොඉපදුණු තැනැත්තා; නූපන් පුද්ගලයා.
අජාති[නා.] නොපිළිසිඳෙන; නූපදින.
අජානීය, අජානේය[වි.] උසස් වර්ගයෙහි උපන්; ශ්‍රේෂ්ඨ ජන්ම ඇති.
අජායාංගි(පාරිභා.) [වි.] ජයාංගය නොපිහිටීමේ අසාමාන්‍ය ලක්ෂණය ඇති (= agynous).
අජිත[වි.] පරාජය නොකරන ලද; නොපැරදුණු; අපරාජිත.
අජිතය[නා.] ජය නොලැබූ කාලය; පරාජිත යුගය.
අජිනමෘග[නා.ප්‍ර.] කළු පැහැති මුව විශේෂයක්; අඳුන් දිවියා.
අජිහ්ව(පාරිභා.) [වි.] දිවක් නැති (=aglossate).
අජීරණය, අජීර්ණය1. [නා.] කෑම නොදිරවීම; ආහාර නොපැසවීමෙන් හටගන්නා රෝගය; ආමය. 2. [නා.] නොදිරවන ලද කෑම; ආමාශයෙහි නොපැසවන ලද ආහාරය.
අජීව[වි.] ජීවයෙන් තොර; අප්‍රාණී. 1. [නා.ප්‍ර.] ජෛන ධර්මයෙහි සඳහන් මූලික වස්තුව හෙවත් ‘තත්ත්ව හතෙන්’ එකක්. 2. [නා.ප්‍ර.] අවලක්ෂණ; විරූපී; අශෝභන.
අජීව උපත(පාරිභා.) [නා.] (කුස තුළදී) මිය ගිය දරුවකුගේ උත්පත්තිය; මළ දරු උපත (= still birth).
අජීව ජනනය(පාරිභා.) [නා.] අජීව ද්‍රව්‍යවලින් ජීව ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය කිරීම හෝ ජීවීන් ඉපිදවීම (=abiogenesis).
අජීව ලෝකය[නා.] පණ නැතැයි සැලකෙන වස්තූන් පිළිබඳ ලොව; අජීව වස්තු සමූහය; ගල් පර්වත ආදි අප්‍රාණික දේ.
අජීව වස්තුව[නා.] පණ නැති දෙය; අජීව ද්‍රව්‍යය; අචේතනික දෙය.
අජීවඅංශු[නා.ප්‍ර.] වායුගෝලයේ පාවෙන දූවිල්ලෙහි අඩංගු වන (කාබන්, වූල්, කපු ආදි) ජීවයක් නැති ඝන ද්‍රව්‍යවල ඉතා සියුම් කැබලි.
අජීවෝත්පන්න[අජීව+උත්පන්න] (පාරිභා.) [වි.] (කුස තුළ) මිය ගොස් බිහිවුණු; ප්‍රාණය නිරුද්ධ ව උපන් (=stillborn).
අජූත, අජූද[නා.ප්‍ර.] කඩදාසි කුට්ටමෙන් කරන තරග ක්‍රීඩාවක්; දූ කෙළියක්.
අජූව[වි.] විරූපී; හැඩයක් නැති.
අජෙය්‍ය[වි.] පැරදවිය නොහැකි.
අජෝඩුව1. (කථා.) [නා.] නොගැළපෙන, නොපෑහෙන ස්වභාවය. 2. [නා.] අඩුපාඩුව. 3. [නා.] බාධාව. 4. [නා.] අත් වැරැද්ද. 5. [නා.] අමාරුව; හිරිහැරය. 6. [නා.] බලාපොරොත්තු කඩ වීම.
අඤ්ජනම[නා.]අංජනම.
අඤ්ජනම්දේවි[නා.ප්‍ර.] අංජනම් දේවි.
අඤ්ජලි කරණය[නා.] අංජලි කරණය.
අඤ්ජලි පුටය[නා.] අංජලි පුටය.
අඤ්ඤ[වි.] වෙනත්; අනෙක්; පිටස්තර. 1. [නා.ප්‍ර.] වෙනත් දෙය; අන්‍යය; අනෙක. 2. [නා.ප්‍ර.] අර්හත් බව. 3. [නා.ප්‍ර.] අණ; ආඥාව.
අඤ්ඤ වාදකයා[නා.] (විනය.) (සංඝයා මැද) යමක් ඇසූ කල ඊට පිළිතුරු නො දී වෙනත් දෙයක් කථා කරන්නා.
අඤ්ඤතර[වි.] කිසියම්; එක්තරා; නම් ආදි වශයෙන් අප්‍රකට.
අඤ්ඤදත්ථුහරයා[නා.] කිසියම් ලාභයක් බලාපොරොත්තුවෙන් මිතුරුකම් පවත්වන්නා.
අඤ්ඤභාගී, අඤ්ඤභාගීය[වි.] අනෙක් පක්ෂයක් ආශ්‍රිත වූ; අනෙකක් භජනය කරන්නා වූ.
අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චය[නා.ප්‍ර.] (අභි.) අන්‍යෝන්‍යයන්ගේ උත්පත්තියටත් පැවැත්මටත් උපකාර ධර්මතාව; අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රත්‍යය.
අඤ්ඤමඤ්ඤය1. [නා.] ඔවුනොවුන් පිළිබඳ දෙය; අන්‍යෝන්‍ය වූව; එකිනෙකට සම්බන්ධ වූව. 2. (කථා.) [නා.] එකිනෙකා පිළිබඳ තොරතුරු; ඕපාදූප.
අඥයා[නා.] නොදන්නා තැනැත්තා; අනුවණයා; මෝඩයා.
අඥාත රාශිය(පාරිභා.) [නා.] (වීජ ගණිතයේ දී) අගය නිර්ණය නොකරන ලද රාශි (= unknown quantity).
අඥාතය(පාරිභා.) [නා.] නොදන්නා දෙය; අප්‍රකට සාධකය (=unknown).
අඥාතයා[නා.] නොදන්නා තැනැත්තා; අවබෝධ නොකළ පුද්ගලයා.
අඥාන වාදය[නා.] බුද්ධ කාලීන භාරතයේ පැවති මිථ්‍යා දෘෂ්ටි සතරින් එකක්.
අඥාන විජෘම්භණය[නා.] අනුවණකම පළ කිරීම; මෝඩකම ප්‍රකට කිරීම.
අඥානාත්මක[වි.] අනුවණ බව ආත්මය කොට ඇති; මෝඩකම ප්‍රධාන ලක්ෂණය කොට ගත්.
අඥානෝපේක්ෂාව[අඥාන+උපේක්ෂාව] [නා.] නොදන්නාකම නිසා ඇති වන මැදහත් බව; ඇති තතු නොදැන දක්වන උපේක්ෂාව.
අඥේය වාදය[නා.] (දර්ශන.) දාර්ශනික ප්‍රශ්නවල දී ‘මා දන්නේ නැතැ යි’ පැවසීමේ න්‍යාය (=agnosticism).
අට1. [නා.ප්‍ර.] සතට එකකින් වැඩි නවයට එකකින් අඩු වූ සංඛ්‍යාව. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කෙනකු උපන් ලග්නයේ සිට අටවැනි රාශියය; මාරක ස්ථානය; ආයු ස්ථානය. 3. [නා.ප්‍ර.] කැලෑව; වනය; අටවිය; අරණ්‍යය. 4. [නා.ප්‍ර.] ගමන; පියාසර කිරීම; ප්‍රයාණය. 5. [නා.ප්‍ර.] කෝලාහලය; කලහය; සංග්‍රාමය. 6. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] දවසෙහි (පෙරවරු හෝ පස්වරු) අටවැනි පැය; ඔරලෝසුවේ අටේ කණිසම. 7. [නා.ප්‍ර.] තේරුම; අර්ථය.
අට අඟ1. [නා.ප්‍ර.] කොටස් හෝ අවයව අට; අට වැදෑරුම් අංග. 2. [නා.ප්‍ර.] අට ආකාර වූ රාජ්‍ය අංග; අෂ්ට රාජ්‍යාංග. 3. [නා.ප්‍ර.] ආර්ය මාර්ගයෙහි ඇතුළත් අට ආකාර අඟ.
අට අරිපුඟුලෝ[නා.බහු.] බුදු සමයෙහි සතර මගට හා සතර ඵලයට පැමිණි පුද්ගලයන් අට දෙනා; අෂ්ට ආර්ය පුද්ගලයෝ.
අට අරිසඟ, අට අරීසග[නා.ප්‍ර.] සතර මඟ සතර ඵලයට පැමිණි මහ සඟ ගණය.
අට ඇස[නා.] ඇස් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
අට ඉස්බ[නා.] පැරණි මිණුම් ක්‍රමය අනුව ගවුවකින් දහයෙන් කොටසක් හෙවත් බඹ 280 ක දුර ප්‍රමාණය.
අට කර[නා.] අත් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
අට කලන්ය[නා.] විශාල බිම් ප්‍රදේශයක්; කලන්ද අටක ප්‍රමාණය.
අට කසිණය, අට කිසුණ[නා.] දස කසිණයෙන් පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ, නීල, පීත, ලෝහිත, ඕදාත යන කසිණ අට.
අට කුරුව, අට කූරුව[නා.] කාර්ය කොට්ඨාස අට; සිංහල රාජ සමයෙහි ඇතුන්ගේ කටයුතු පිළිබඳ ගජනායක නිලමේට භාර වූ කාර්ය අට.
අට කුසලය[නා.] (අභි.) කාමාවචර කුසල් සිත් අට.
අට කොන[නා.] අට දිශාව; සතර දිශා හා සතර අනුදිශා.
අට ගණය1. [නා.] ගණ අට; සාම්ප්‍රදායික සිංහල කාව්‍ය ශිල්පයෙහි සඳහන් වන ම, න, බ, ය, ජ, ර, ස, ත යන ගණ අට. 2. [නා.] පුරාණයෙහි ලක්දිව පැවති ප්‍රධාන බෞද්ධ ආයතන අට.
අට ගන්නවා1. [ක්‍රි.] උපදිනවා; ජනිත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ඇති වෙනවා; පැන නගිනවා. 3. [ක්‍රි.] (රෝගයක්) සෑදෙනවා; වැලඳෙනවා. 4. [ක්‍රි.] පැළ වෙනවා.
අට ගුණය1. [නා.] අට වරකින් වැඩි වූ ප්‍රමාණය; අටෙන් ගුණිත වූ ප්‍රමාණය. 2. [නා.] ගුණධර්ම අට. 3. [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ විශේෂ වූ ගුණ අට.
අට තන, අට තැන[නා.] විචිකිච්ඡා වශයෙන් සැක නොඉපදවිය යුතු බුද්ධාදි ස්ථාන අට.
අට තුනු[නා.] මූර්ති අටක් ඇති ව ලොව පහළ වන ඊශ්වර හෙවත් ශිව දෙවි.
අට තුරා[අට+උතුරා] [වි.] අටකින් වැඩි; අටක් අධික ව සිටි; අටෝරා.
අට දහස් රට[නා.] එකළොස් වන දොළොස් වන සියවස් තුළ දී රුහුණු ප්‍රදේශය බෙදා තිබුණු ප්‍රධාන කොටස් දෙකින් එකක්.
අට නාකුල[නා.බහු.] හස්ති කුල අට.
අට නැණ[නා.] (අභි.) අට වැදෑරුම් වූ විදසුන් නුවණ; විදර්ශනා ඥාන අට.
අට නෙත[නා.] (අභි.) නෙත් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
අට පහ1. [නා.] අට වැදෑරුම් ශික්ෂාපද සහ පස් වැදෑරුම් ශික්ෂාපද; අටසිල් හා පන්සිල්. 2. (කථා.) (රූඪි.) [නා.] වරද නිවරද; හොඳ නරක; ඇත්ත යුක්ත.
අට පැන්[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන්ට විකාලයෙහි දී වැළඳිය හැකි පාන වර්ග අට; අටවිධ පාන; අෂ්ට පානය.
අට පිරිකර[නා.] භික්ෂූන්ට අවශ්‍ය, එනිසා භික්ෂූන් විසින් පරිභෝග කිරීමට සුදුසු අඳනය, තනිපට සිවුර, දෙ පට සිවුර, පාත්‍රය, පටිය, දැලිපිහිය, ඉදිකටුව සහ පෙරහන්කඩය යන පිරිකර අට; අෂ්ට පරිෂ්කාරය.
අට මගල, අට මඟල1. [නා.] මංගල සම්මත වස්තු අට; සිංහයා, වෘෂභයා, හස්තියා, පූර්ණ ඝටය, වල්විදුනාව, ධ්වජය, ශංඛය, ප්‍රදීපය යන අට; ඒ මංගල ලකුණු යෙදූ කොන් අටකින් යුත් රේඛා සටහන. 2. [නා.] බලිතොවිල් වල දී ආතුරයා ළඟ තැබීමට ගන්නා තොලබෝ, හීරැස්ස, සහල්පත, පොල්ගෙඩිය, දිවිහිස හෝ දිවිකදුරු ලීය, කැත්ත, මල්ල, මෝල්ගහ යන ද්‍රව්‍ය අට. 3. (රූඪි.) [නා.] පිළිවෙළකට නැතිව සෑදූ මඩුවක් හෝ එවැනි යම් ඉදිකිරීමක්.
අට මඟ[නා.] කොටස් අටකින් යුක්ත මාර්ගය; ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය.
අට මහ කුසලය[නා.] කඨින දානය, අටපිරිකර දානය, ආවාස දානය, බුදු පාමොක් සඟනට දන්දීම, බණ පොත් ලියවීම, කෙත් වතු, බුදු පිළිම කරවීම, වැසිකිළි කරවීම යන පුණ්‍ය ක්‍රියා අට.
අට යොන්, අට යෝනි[නා.ප්‍ර.] පද්‍යාරම්භයෙහි ද නාමයක උභය පාර්ශ්වයෙහි ද යොදන ඒ ඒ වර්ණ පිළිබඳ ශත්‍රැමිත්‍ර යෝනි අට; නකුල, මියු, මහවත්, වග, සපු, තුරඟ, බිලිපුටු, සරඟ යන අෂ්ට යෝනිය.
අට ලෝ දහම[නා.] මනුෂ්‍යයා කරා පැමිණෙන ලාභ අලාභ, යස අයස, නින්දා ප්‍රශංසා, සුඛ සහ දුක්ඛ යන අට වැදෑරුම් ලෝක ධර්මය; අෂ්ට ලෝක ධර්මය.
අට වරල1. (කථා.) [නා.] ඇලෙන සුලු තද මැට්ට. 2. [නා.] ඇලෙන මැටි සහිත කුඹුර; ලිස්සන මඩ ඇති කුඹුර.
අට විදු[නා.] අෂ්ට විද්‍යාව; අෂ්ට විධ ඥානය.
අට විධ පාන[නා.] විකාලයේ දීත් පැවිද්දන්ට කැප අඹ, දඹ, සියදෑ මිදි, මස් කෙසෙල්, ඇට කෙසෙල්, මිදි, ඕලු, බොරලුදමුන් යන පාන වර්ග අට.
අට වියැට[නා.] වී ඇට අටක බර ප්‍රමාණය; මදටියක බර.
අට සක[නා.] ඇස් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
අටං පහුර, අටන් පහුර, අටම් පහුර1. (කථා.) [නා.] හදිසියෙන් කඩාවැටිය හැකි තරම් දුබල මැස්ස. 2. [නා.] තේරුම් ගත නොහැකි අවුල; ආකූලව්‍යාකූල වූ දෙය.
අටඅකණ, අටකණ[නා.ප්‍ර.] පින් කිරීමට ඉඩ නොලැබෙන නපුරු කාල අට; අෂ්ට දුෂ්ටක්ෂණය.
අටක්[අට+අක්] [නා.ප්‍ර.] ඇස් අටක් ඇති තැනැත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
අටඟ[නා.] අංග හෙවත් අවයව අට; කොටස් අට.
අටඟ බඹගොස[නා.] බුදුරජුන් දම් දෙසන කල නික්මෙන අෂ්ටාංග බ්‍රහ්ම ස්වරය.
අටඟ මඟ[නා.] ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය.
අටඟ මිණ[නා.] වක් අටකින් යුත් මිණි රුවන; සක් දෙවිඳුන් විසින් කුස රජු ගෙලෙහි පලඳවන ලදැයි කියන මාණික්‍යය; අෂ්ටවංක මාණික්‍යය.
අටඟි[වි.] අංග අටකින් යුත්; කොටස් අටකින් සමන්විත.
අටඟුල[අට+අඟුල] [නා.] අඟල් අට.
අටටය1. [නා.] පුරාණ ව්‍යවහාරයෙහි පැවති විශාල සංඛ්‍යාවක්. 2. [නා.] නිරයක නාමය; අටට නරකය.
අටතිස් චෛතසික[නා.බහු.] (අභි.) ආශ්‍රව නොවන චෛතසික තිස් අට.
අටතිස් මඟුල්[නා.ප්‍ර.] මංගල සූත්‍රයෙහි දක්වන ලද මංගල කාරණා තිස් අට.
අටතුරා දහස[නා.] අටකින් වැඩි දහස; එක් දහස් අට.
අටතුරාසිය[නා.ප්‍ර.] අටකින් වැඩි සියය; එක්සිය අට.
අටදස විදු[නා.බහු.] දස අට වැදෑරුම් විද්‍යා; අටළොස් ශිල්ප.
අටදා[නා.ප්‍ර.] ජාතක අට; තේමිය, මහාජනක, සාම, නිමි, භූරිදත්ත, නාරද කස්සප, විදුර, ඛණ්ඩහාල යන ජාතක කථා අට හෝ වෙසතුරු, කට්ඨහාරි, මඛාදේව, කුස, නිමි, ඛණ්ඩහාල, විධුර, සිවි යන ජාතක කථා අට.
අටදෑ මුතු[නා.] මුතු වර්ග අට.
අටදික්[නා.ප්‍ර.] අට දිග; අටදිශා.
අටදික් බාගය[නා.] අට කොන; අට දිශාව; සතර දිශා හා සතර අනු දිශා.
අටදිට[නා.ප්‍ර.] නෙත් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
අටන1. (කථා.) [නා.] සටන; යුද්ධය. 2. [නා.] යුද්ධවල දී සතුරන් යට කර මැරීම සඳහා අටවා ඇති උගුල; හබකය. 3. [නා.] තැනින් තැන ඇවිදීම. සැරිසරා යෑම; සංචාරය.
අටපට්ටම්[නා.ප්‍ර.] කෝණ අටක් හා පාද අටක් ඇති බහු අස්‍රය.
අටපද1. [නා.ප්‍ර.] දාම් ලෑල්ල. 2. [නා.ප්‍ර.] පාද අටකින් යුක්ත පද්‍යය; පේළි අටක් ඇති පද්‍ය බන්ධනය.
අටමස්ථානය1. [නා.] අනුරාධපුරයෙහි පිහිටි දකුණු මහාසෑය, ශ්‍රී මහා බෝධිය, ලෝවාමහාපාය, පිරිත්ලාගෙය, ජන්තාඝර පොකුණ, ථූපාරාමය, රුවන්වැලිසෑය, මිහින්තලේ සේල චේතිය යන ප්‍රධාන සිද්ධස්ථාන අට. 2. [නා.] වර්තමාන අටමස්ථානය ලෙස සලකන ශ්‍රී මහා බෝධිය, රුවන්වැලි සෑය, අභයගිරිය, ජේතවනය, ථූපාරාමය, ලංකාරාමය, මිරිසවැටිය, ලෝවාමහාපාය.
අටමහ නරකය[නා.] මහා නිරය අට; සඤ්ජීවය, කාලසූත්‍රය, සංඝාතය, රෞරවය, මහාරෞරවය, තාපය, ප්‍රතාපය, අවීචිය යන නිරය අට. අටමහ පිරිස [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේලාගෙන් බණ ඇසීමට රැස් වන රජ, බමුණු, ගොවි, මහණ යන පිරිස් ද සිවුමහරජ සහ තව්තිසා දෙවියෝ ද මාරයෝ ද බ්‍රහ්මයෝ ද යන අට වැදෑරුම් පිරිස; අටවණක් පිරිස.
අටමහ ලෝ වැඩ[නා.] ධර්ම ව්‍යාඛ්‍යානයකින් හෝ බුදුගුණ කථාවකින් හෝ ලෝකයාට සිදු වන අෂ්ටවිධ අභිවෘද්ධිය; රාජ, රජමෙහෙසි, මැති ඇමති, මහතෙර, සබ්‍රහ්මචාරි, ධර්මකථික, කල්‍යාණ සත්පුරුෂ හා ප්‍රත්‍යන්ත වාසී ස්ත්‍රී පුරුෂ යන ජනයාට ඇති වන අර්ථ සිද්ධිය.
අටර[නා.] අටළොස; දහඅට.
අටරාසිය[නා.] අටක් වැඩි සියය; එකසිය අට; අටෝරාසිය.
අටලවණ[නා.] බෙහෙතට ගන්නා ලුණු අට වර්ගය.
අටල්ල[නා.] උස් කොට තැනූ මුරගෙය; හාත්පස පෙනෙන සේ උස් තැනක ඉදි කළ තාවකාලික ගොඩනැඟිල්ල; අට්ටාලය.
අටලු ගෙය[නා.] උස් තට්ටුවක් ඇති ගොඩනැගිල්ල; උස් ව තැනූ මැසි ගෙය; ප්‍රාකාර මතුයෙහි තැනූ උඩුමහල් ගෙය.
අටවක1. [නා.] චන්ද්‍රමාස ක්‍රමය අනුව පුර පක්ෂයෙහි හා අව පක්ෂයෙහි අටවැනි දිනය; චන්ද්‍රයාගේ අටවැනි කලාව. 2. [නා.] වක් අට; වක් අටක් ඇති මැණික; අෂ්ට වංකය.
අටවක මිණ, අටවක් මැණික[නා.] වක් අටක් ඇති මැණික; සක් දෙවිඳුන් විසින් කුසරජු ගෙලෙහි පලඳවන ලද අෂ්ටවංක මාණික්‍යය. මිණිරුවන;
අටවනවා1. [ක්‍රි.] රඳවනවා; (උගුලක්) මානනවා. 2. [ක්‍රි.] තනනවා; සාදනවා; ඉදි කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (කුඩ ආදිය) දිග අරිනවා; විහිදනවා.
අටවිය[නා.] මහා කැලෑව; ආරණ්‍යය; වන ප්‍රදේශය; අඩවිය.
අටවිසි නැකැත්[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා ගමන් කරන වලයාකාර පථයෙහි පිළිවෙළින් පිහිටි පංති විසි අට.
අටවිසි පිරිත[නා.] අටවිසි බුදුවරයන් වහන්සේලාගේ නම් සඳහන් පිරිත් ගාථා සමූහය.
අටවිසි බුදුහු[නා.බහු.] තණ්හංකර බුදුරජාණන් වහන්සේ පටන් ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ තෙක් ලොව පහළ වූ බුදුවරයන් විසි අට නම.
අටවිසි බෝධි[නා.බහු.] අටවිසි බුදුවරයන් වහන්සේලා පිට දුන් වෘක්ෂ විසි අට හඳුන්වන නාමය.
අටස්, අටැස්1. [නා.ප්‍ර.] ඇස් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා. 2. [නා.ප්‍ර.] අට පැත්තකින් යුක්ත වූව. 3. [නා.ප්‍ර.] උතුමකු ඉදිරියේ සිට කතා කිරීමේ දී නොසිටිය යුතු පැති අට. [වි.] පැති අටක් ඇති; අට පට්ටම්.
අටසිල්[නා.ප්‍ර.] ශික්ෂාපද අටකින් යුත් ගිහි ශීලය.
අටළොස[නා.] දහ අට; අෂ්ටා දශය.
අටළොස් ආවේණික ධර්ම[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේලාට ම හිමි ගුණ දහ අට; සර්වඥ ස්වභාව අටළොස.
අටළොස් කුලය1. [නා.] දෙවන පෑතිස් රජු කල දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාව දඹදිව සිට වැඩමවාගෙන ඒ දී එහි ආවතේව කටයුතු පිණිස ධර්මාශෝක රජු විසින් එවනු ලැබූ ජන සමූහය. 2. [නා.] අතීතයේ දී විවිධ කර්මාන්ත පවත්වා ගෙන යෑම පිණිස බැඳී සිටි ජන කණ්ඩායම් හැඳින්වූ නාමය.
අට්ට ගැහෙනවා[ක්‍රි.] වේළෙනවා; කර වෙනවා.
අට්ටම[නා.] පැත්ත; අංශය; පාර්ශ්වය.
අට්ටල[නා.] හිරිහැරය; වෙහෙස.
අට්ටවාලය1. [නා.] වහලයක ආධාරක වශයෙන් ඇති කුරුපා, බාල්ක ආදියෙන් යුතු කොටස. 2. [නා.] වහලයක මුදුන් යටලීය හා බිත්ති යටලීය අතර කොටසෙහි යොදන යටලීය; මැද යටලීය (=purlin).
අට්ටාලය1. (පාරිභා.) [නා.] උස් කොට තැනූ මුරගෙය; හාත්පස පෙනෙන සේ උස් තැනක ඉදි කළ තාවකාලිකව තැනූ කූටිය; ආරක්ෂක කුටිය. 2. [නා.] (හේන් රැකීම් සතුන් දඩයම් කිරීම් ආදිය සඳහා) ගස් උඩ තැනූ පැල. 3. [නා.] යමක් තාවකාලිකව තැන්පත් කර තැබීමට සුදුසු මැස්ස.
අට්ටිය(කථා.) [නා.] කිසියම් දෙයක් පිළිවෙළකට, පේළි හා තට්ටු වශයෙන් අසුරා සකස් කරන ගොඩ.
අට්ඨ1. [නා.ප්‍ර.] අට හැඳින්වෙන සංඛ්‍යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] අරුත; සංඛ්‍යාව.
අට්ඨ කථාව[නා.] ත්‍රිපිටක පාළියෙහි පද සඳහා කළ අර්ථ වර්ණනාව.
අට්ඨ කල්ප1. [නා.ප්‍ර.] කල්ප අටක කාලය. 2. [නා.ප්‍ර.] නිරයක නාමය.
අට්ඨංග, අට්ඨංගික[වි.] අවයව අටක් ඇති; අංග අටකින් යුක්ත.
අට්ඨක[නා.ප්‍ර.] අටකින් සැදුණු ගොඩ; අටකින් යුත් රාශිය.
අට්ඨාරස[නා.ප්‍ර.] දහ අට; අටළොස.
අට්ඨි කල්‍යාණය[නා.]ස්ත්‍රීන්ගේ රූපශ්‍රීය පිළිබඳ පඤ්චකල්‍යාණයෙන් එකක් වන ප්‍රභාසම්පන්න වූ දන්ත පන්තීන් ඇති බව.
අට්ඨික[වි.] ශරීරයෙහි ඇට පිළිබඳ වූ.
අට්ඨික සංඥාව[නා.] ඇටසැකිල්ලක් යන හැඟීම; ඇටසැකිල්ලක් බවට සංඥාව.
අට්ඨිසංඛලික1. [නා.ප්‍ර.] ඇටසැකිලි වැනි රූ ඇති ප්‍රේත විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇටසැකිල්ල; ඇට කූඩුව.
අට්ඨුප්පත්තිය[නා.] (ධර්ම දේශනයක් සඳහා) කරුණක් පැන නැගීම; හේතුවක් ඉදිරිපත් වීම; අවස්ථාවක් එළඹීම.
අටානූව[අට+අනූව] [නා.] අනූ අට.
අටි[වි.] කැමති; රිසි; අභිලාෂි.
අටිය[නා.] අදහස; කැමැත්ත; අභිලාෂය.
අටු ඇට[නා.ප්‍ර.] තම්බා අටුවේ ලා වියළා ගත් කොස් ඇට හෝ මදුළු; අටුකොස්.
අටු කොටු[නා.ප්‍ර.] වී ආදිය රැස්කර තබන ධාන්‍ය ගබඩාව.
අටු පොල්[නා.ප්‍ර.] අටුවෙහි පරණ වූ පොල්; කොට්ට පොල්.
අටුමැස්ස1. [නා.] අටුවේ වී ආදිය රැස්කර තබන මැස්ස; අටුගෙයි ලෑලි තට්ටුව. 2. [නා.] උදුන ඉහළින් තිබෙන මැස්ස; දුම්මැස්ස.
අටුව1. [නා.] උස් ව තැනූ මැස්ස. 2. [නා.] සාම්ප්‍රදායික කුස්සිවල ලිපට ඉහළින් තැනූ මැස්ස. 3. [නා.] වී ආදි ධාන්‍ය ගබඩාව.
අටුවන් කොළය(කථා.) [නා.] පුවක් අත්තෙහි මුල කොටස; පෝපත; කොළපත.
අටුවා1. [නා.ප්‍ර.] ත්‍රිපිටකයට අයත් මුල් ග්‍රන්ථවල දුෂ්කර පද විස්තර කිරීම සඳහා ලියූ ග්‍රන්ථ ගණය; අර්ථකථා. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] විස්තර වර්ණනාව.
අටුවාචාරියා[නා.] ත්‍රිපිටකයට අයත් වූ මුල් ග්‍රන්ථවල දුෂ්කර පද විවරණය කරමින් අටුවා ග්‍රන්ථ කළ ඇදුරා.
අටෝරා[වි.] අටතුරා.
අටෝරාසිය[නා.] අටක් වැඩි සියය; එකසිය අට; අටරාසිය.
අඩ1. [නා.] දෙකට බෙදූ කොටස; භාගය; අර්ධය. 2. [නා.] බදු වශයෙන් ගෙවන කොටස; බද්ද; අඳය. [වි.] භෝග සම්පත් ඇති; ආඪ්‍ය; සමෘද්ධ.
අඩ උපෝසථය[නා.] එක් රැයක් හෝ එක් දවාලක් රකින උපෝසථ සීලය; අර්ධ උපෝසථය.
අඩ කවය[නා.] වෘත්තාකාර ව ඇඳි රූපයකින් අර්ධය; අර්ධ වෘත්තය; කව පළුව.
අඩ කිරිය[නා.] කිරියකින් දෙකෙන් කොටසක හෙවත් දෙ අමුණක ධාන්‍ය වැපිරෙන බිම් ප්‍රමාණය.
අඩ කුරුපාව[නා.] මුදුන් යටලීය දැරීමට බාල්ක මත සවි කරන ලද කෙටි කණුව.
අඩ කුළුදුල, අඩ කුළුදුල්ල1. [නා.] ද්‍රව මැනීමේ පැරණි මිම්මක්; අඩපත; පත භාගය. 2. [නා.] වියළි ද්‍රව්‍ය මැනීමේ පැරණි මිම්මක්; පලම.
අඩ කෙළ[නා.] පනස් ලක්ෂය; කෝටි භාගය.
අඩ තැන[නා.] භාගයක් දුර; දුර ප්‍රමාණයෙන් අර්ධය.
අඩ තැන්න[නා.] සේදී යෑමෙන් හා ජීර්ණයෙන් විෂම ලෙස සකස් වූ තැනිතලා භූමිය; අර්ධ තැනිතලාව.
අඩ නින්ද[නා.] මඳ නින්ද; කපි නිද්‍රාව.
අඩ පය[නා.] නිසි බිම නොසිටින පය; ඇද කර බිම තබන කකුල.
අඩ පෙහෙවස, අඩ පෝය[නා.] එක් රැයක් හෝ එක් දවාලක් රකින උපෝසථය; අර්ධ උපෝසථය.
අඩ බම[නා.] අර්ධභ්‍රමය; හතර පදයෙන් යුත් පද්‍යයක එක් එක් පේළියෙහි මුල් අකුරු සතර බැගින් ගෙන, වම සිට දකුණටත්, ඉහළ සිට පහළටත් කියවූ කල එක ම ලෙසට කියැවෙන රචනා විලාසය.
අඩ බැලුම, අඩ බැල්ම[නා.] අඩැසින් බැලීම; නෙතඟ බැල්ම; කටාක්ෂ නිරීක්ෂණය.
අඩ මත[නා.] මාත්‍රාවකින් අඩ කොටස; ලඝු අක්ෂරයක් උසුරුවන කාලයෙන් අර්ධය; අර්ධ මාත්‍රාව.
අඩ මස1. [නා.] මාසයකින් අර්ධය; දින පහළොවක කාලය. 2. [නා.] මෑ, උඳු, මුං වැනි ධාන්‍ය ඇටයකින් භාගයක බර ප්‍රමාණය.
අඩ මස්ස[නා.] මස්සකින් අඩ කොටස; සතර වියට හෙවත් වී ඇට හතරක බර; හුනිඳ හෙවත් ඔලිඳ ඇටයක බර.
අඩ මුකුළු[වි.] පිපී ගෙන එන; මඳක් විකසිත වූ. [නා.ප්‍ර.] යන්තමින් පාන සිනා; මඳ සිනා; අඩ සිනා.
අඩ යටිය[නා.] යටියෙන් භාගයක් වූ ආයුධය; තෝමරය; හෙල්ල.
අඩංගම, අඩංගාව(කථා.) [නා.] ගවයන් රැළේ වැටීම; සිවුපාවුන්ගේ මද
අඩංගු[වි.] ඇතුළත්; අයිති.
අඩක්කම1. [නා.] රැක බලා ගැනීම; රක්ෂාවරණය. 2. [නා.] සිර වීම; අඩස්සි වීම.
අඩකුඹු කරනවා[ක්‍රි.] රාජ්‍යනායක අභාව ආදි අවස්ථාවලදී ශෝකය ප්‍රකාශ කිරීම පිණිස ජාතික කොඩිය අර්ධ වශයෙන් ඔසවා තබනවා; කුඹ ගසේ ඉහළට නොඔසවා එහි අඩක් උසින් ඔසවා තබනවා.
අඩකෝට්ට, අඩක්කෝට්ට[නා.ප්‍ර.] අවහිරය; බාධාව; වැළකීම.
අඩගහණ[නා.ප්‍ර.] පෘථිවිය හා සූර්යයා අතරට සඳ ද සූර්යයා හා සඳ අතරට පෘථිවිය ද පැමිණීමෙන් සූර්යයාගේ හෝ චන්ද්‍රයාගේ ප්‍රභාව අර්ධ වශයෙන් වැසී යෑම.
අඩඩ[අඩ+අඩ] [නා.] අඩින් අඩ; භාගයෙන් භාගය; සතරින් කොටස.
අඩතල[වි.] සම ව නොපිහිටි; සමතල ව නොසිටි.
අඩදඩ1. [වි.] ඉක්මන්; කලබල; කැලඹුණු, 2. [වි.] කලහකාරී.
අඩදමු, අඩදඹු[වි.] අඩක් දැවුණු; බාගයක් දා ගිය.
අඩදැණි[වි.] අඩක් දණ ගැසූ; එක් දණක් බිම එබූ; අර්ධ ජානුක.
අඩන්තේට්ටම්[නා.ප්‍ර.] හිංසාව පීඩාව; අතින් පයින් තැළීම; බලහත්කාරකම.
අඩපණ[වි.] ශක්තිය අඩු; බෙලහීන; දුර්වල; මලානික.
අඩපද1. [නා.ප්‍ර.] හරි හැටි නොගැළපීම. 2. [නා.ප්‍ර.] කෙටි රබන් පදය. 3. [නා.ප්‍ර.] පද්‍යයක පාදයකින් අර්ධය.
අඩපන්න[නා.] කර්මාන්තයකට අවශ්‍ය උපකරණ; මෙවලම්; ආම්පන්න.
අඩපලක්[නා.ප්‍ර.] මෙහෙණින් හිඳගන්නා ක්‍රමය; එක් පයක් හකුළුවා බැඳ ගන්නා පර්යංකය; අර්ධ පර්යංකය.
අඩප්පරය[නා.] කම්මුල් ඉදිමෙන රෝගයක්; කම්මුල්ගාය.
අඩමාන[වි.] අනුමාන; සැක සහිත; අස්ථිර. [නා.ප්‍ර.] සැකය; අනුමානය.
අඩය, අඩ්ඩය[නා.] යමක් නොසෙල්වෙන සේ සිර කොට තබනු ලබන කැටය හෝ කොටය හෝ ආධාරකය.
අඩයටිදර[නා.ප්‍ර.] හෙල්ලක් දරන්නා; කඳකුමරු.
අඩයාලම1. [නා.] සලකුණ; සටහන; ලාඤ්ඡනය. 2. [නා.] සිහි වීමට දෙන ලකුණ; නිමිත්ත. 3. [නා.] හැඩහුරුකම; ස්වරූපය. 4. [නා.] හරකුන්ගේ සිරුරේ ගහන හන; හංවඩුව.
අඩයාලම් කොඩිය[නා.] රූපයක් ඇඳ තිබෙන ධජය; සටහන සහිත ධ්වජය.
අඩල, අඩළ1. [නා.] අඩක් ඉතිරි වූ දෙය. 2. [නා.] කොටසක් ඉතිරිකොට ගාන ලද පොල් බෑය.
අඩලා ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] අනුන් සතු ඉඩකඩම් අත්පත් කර ගැනීමට වැටකටු ආදිය ශුද්ධ කරනවා; මායිම් එළිපෙහෙළි කරනවා.
අඩවල්, අඩවළු, අඩවාළු[වි.] යන්තම් ඇරුණු; සම්පූණයෙන් නොවැසූ; අඩවන්.
අඩව්ව1. [නා.] නැටුම් පදයක්; නැටුමක විරාමයකට පෙර පාන නැටුම; කෙනෙකූට ගෞරව කිරීමක් වශයෙන් නටන නැටුම. 2. [නා.] පය පැකිලීමෙන් හෝ නොසැලකිල්ල නිසා හෝ සිදුවන වැටීම; අනතුරුදායක අවස්ථාව. 3. (රූඪි.) [නා.] මතභේදාත්මක වූ අවස්ථාව; ගැටුම්කාරී අවස්ථාව.
අඩවිය1. [නා.] මහා වනය; වනාන්තරය; අරණ්‍ය ප්‍රදේශය; මූකලාන; අටවිය. 2. [නා.] අඩයටිය; හෙල්ල.
අඩවිය දර[නා.] හෙල්ල දරන්නා; කඳකුමරු; අඩයටිදර.
අඩස, අඩහ[නා.] දෙකට බෙදූ කොටස; අර්ධය; අඩ.
අඩසඳ පහණ[නා.] සඳ පළුවක හැඩහුරුකමට කපා සකස් කළ ගල; සඳකඩ පහණ,
අඩසඳ, අඩහඳ1. [නා.] අඩක් පිරුණු සඳ; අටවක දවසෙහි පායන සඳ; අර්ධ චන්ද්‍රයා. 2. [නා.] සම්පූර්ණ අඩ කවයක සටහන; අර්ධ වෘත්තාකාර රූපය. 3. [නා.] සඳ පළුවක් වැනි මූණතක් ඇති ඊගස.
අඩස් බැල්ම[නා.] අඩැසින් බැලීම; මඳක් පියාලූ ඇසින් බලන බැල්ම; අර්ධ නිරීක්ෂණය.
අඩස්සි පොල්ල(කථා.) [නා.] යමක් හරස් කර බඳින පොල්ල; අවහිර කරනු පිණිස බඳින පොල්ල.
අඩස්සිය1. [නා.] මලමූත්‍ර ආදිය සිර වීම; වාතය හිර වීම. 2. [නා.] අවහිරය; වැළැක්වීම; නැවැත්වීම.
අඩසිරය, අඩසිරේ[නා.] වැළැක්වීම; සිරකිරීම.
අඩ්ඩාළ්හ[නා.] අඩ නැළිය; මනාව.
අඩ්ඩුපෝසථය[නා.] දවසින් අර්ධයක් රකින පෙහෙවස; අඩ පෙහෙවස.
අඩාළ[වි.] අඩක් ඉතුරු වූ; අවසාන නොවූ; අසම්පූර්ණ.
අඩාළ කරනවා[ක්‍රි.] (කෙරීගෙන යන කටයුත්තක්) අඩපණ කරනවා; බාධා කර වළක්වනවා; සම්පූර්ණ කිරීමට ඇති මං අසුරනවා.
අඩාළ පොහොය[නා.] එක් රැයක් හෝ එක් දවාලක් හෝ පමණක් රකින පෙහෙවස; අඩ පෙහෙවස; අර්ධ උපෝසථය.
අඩැස[නා.] අඩක් පිය වූ ඇස.
අඩැසි බැල්ම[නා.] අඩ බැල්ම.
අඩි කුරය(කථා.) [නා.] ගවයන්ගේ කුර සටහන.
අඩි කොළය[නා.] පැළයක මුල් කොළය; පළමුවෙන් ඇදුණු පත්‍රය.
අඩි කෝඩය, අඩිකෝඩෙ1. [නා.] කලබලය; නොසන්සුන්කම. 2. [නා.] විගඩම; කෝලම; විහිළුව. 3. [නා.] අමනුෂ්‍ය ශබ්දය. 4. [නා.] කුණාටුව; සුළි සුළඟ.
අඩි කෝදුව[නා.] දිග මැනීමේ උපකරණයක්; අඩියක් හෙවත් අඟල් දොළහක් දිග ඇති මිම්ම.
අඩි පට්ටලය(කථා.) [නා.] ලෝහ තහඩු ආදිය තබා තළන කිණිහිර.
අඩි පල්ල1. [නා.] පයේ යටි පැත්ත; යටි පල්ල; යටිපතුල. 2. [නා.] වළඳේ පතුල; බඳුනක අඩිය. 3. [නා.] වළඳ පතුලේ ඇලී පවතින කෑම. 4. [නා.] කමතේ දැමූ කුඩා ගොයම් කොළ කැටිය; පාවර පල්ල.
අඩි පාර1. [නා.] පයින් ගමන් කිරීම නිසා ඇති වූ පාර; පයින් පමණක් යා හැකි පටු මාර්ගය. 2. [නා.] කිසිවකුගේ පා සලකුණ. 3. [නා.] යම් පුද්ගලයකු ජීවිතය ගෙවූ පිළිවෙළ.
අඩි පෙට්ටිය(කථා.) [නා.] කකුල් සවි කර ඇති පෙට්ටිය.
අඩි මඩක්කුව(කථා.) [නා.] අඩිය ඇති මැටි කෝප්පය; අඩි සහිත වූ කට පළල් මැටි භාජනය.
අඩි මාත්‍රය(කථා.) [නා.] නැටුමට පෙරාතුව ඒ මාත්‍රයට කියන කවි පදය; අඩව්වට පළමු ව පද තාලයට කරන ගමන.
අඩි හප්පනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (තරහ පෙන්වීම වශයෙන්) (කෝපය ප්‍රකාශ කිරීමේ දී) වැරෙන් පය බිම හප්පනවා; වේගයෙන් අඩිය බිම ගසනවා.
අඩිංචිය(කථා.) [නා.] ලීයක් ඉරා කපා ඉතුරුවන කොට කැබැල්ල; ඉරන ලද ලීයේ ඉතුරු කොටස.
අඩිතාලම1. [නා.] ගොඩනැගිලි තැනීමට බඳින මුල් බැම්ම; අත්තිවාරම. 2. [නා.] යම් කාර්යයක මුල් පියවර.
අඩිපලු බෝය[නා.] (කමත්.) ගොයම් කොළයක් එකතු කරන විට දමන මුල් ගොයම් පිඩ; කමතේ කොළ කැටිය සෑදීමේ දී දමන මුල් උප්පිඩ.
අඩිය1. [නා.] පය; කකුල. 2. [නා.] පා සටහන. 3. [නා.] පියවර; පය උස්සා තබන දුර ප්‍රමාණය. 4. [නා.] (භාජනයක) පතුළ; පල්ල. 5. [නා.] මුල් කොන; මුල් කෙළවර. 6. [නා.] යමක් දරා සිටින සේ සාදන ලද ආධාරකය. 7. [නා.] තරාතිරම; තත්ත්වය. 8. [නා.] අඟල් දොළහක් දිග මිනුම් ප්‍රමාණය. 9. [නා.] වරකට බොන මත්පැන් ප්‍රමාණය; පානය පිණිස වත් කරගත් සුරා කොටස. 10. [නා.] සින්දුවක පද්‍යයක පාදය. 11. [නා.] චීන අඩි සටන් ක්‍රමයට අත් පා ආදියෙන් දෙන පහර.
අඩිය අල්ලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (ලිප තැබූ ව්‍යඤ්ජන ආදි බඳුන්) කර වෙනවා; රොස් වෙනවා.
අඩිවට්ටම(කථා.) [නා.] නැට්ටුවකු පදය අනුව නටන්නට පෙර යන වට ගමන; නැටුමට පළමු පා තබමින් යන වටය.
අඩු1. [වි.] හිඟ; මදි; පාඩු; ඌන. 2. [වි.] කුඩා; සුළු; කෙටි; ලුහුඬු. 3. [වි.] අසම්පූර්ණ; ඛණ්ඩ. 4. [වි.] බාල; මිලයෙන් පහත්; වටිනාකමින් හීන; අග‍යෙන් නොවැඩි. 5. (කථා.) [වි.] පහත්; හීන; නීච.
අඩු කිරීම(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) දී ඇති විශාල අගයකින් ඊට වඩා කුඩා අගයක් ඉවත් කිරීම (=deduction).
අඩු කුලය[නා.] හීන යැයි සම්මතකුලය.
අඩුක්කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] එකපිට එක තබනවා; පිළිවෙළකට තබනවා; සකස් කොට අඩංගු කරනවා; අහුරනවා.
අඩුක්කු සප්පායම1. (කථා.) [නා.] (පැරණි ප්‍රභූවරුන්) ආහාර අනුභවය; බොජුන් වැළඳීම. 2. [නා.] කමතේ දී ආහාර ගැනීම; (විශේෂයෙන්) දිවා ආහාරය ගැනීම.
අඩුක්කුව1. [නා.] උයා පිළියෙල කළ කෑම; පිසින ලද ආහාරය. 2. [නා.] යම් ගෙදරකින් තව ගෙදරකට තෑගි වශයෙන් ගෙන යන කෑම. 3. [නා.] උසස් රදළවරුන් සඳහා පිළියෙල කළ භෝජනය. 4. [නා.] දෙවියන්ට පුද පිණිස ද යකුන්ට දොළ පිණිස ද සකස් කළ භෝජනය. 5. [නා.] කෑම භාජන එක එක තබා සෑදූ ඒකකය; කෑම වළන් අසුරා බැඳගත් කද; දන්කද. 6. [නා.] ඇතැම් භාණ්ඩ පිළිවෙළට එක මත එක තබා සකස් කර ගැනෙන ඒකකය.
අඩුත්තු[වි.] ඇතුළත්; අඩංගු; අයිති; අන්තර්ගත. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] එකඟ වෙනවා; සම්බන්ධ වෙනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] යටත් වෙනවා; අවනත වෙනවා.
අඩුදඹු(කථා.) [වි.] මඳක් පිලිස්සුණු; භාගයට තැම්බුණු.
අඩුපාඩුව[නා.] අගහිඟය; අඩුව; ඌනතාව; අසම්පූර්ණ බව.
අඩුම-කුඩුම1. [නා.] බඩු මුට්ටු; උපකරණ. 2. [නා.] කෑම පිසීම ගන්නා අඩු වැඩිය.
අඩුරු-පඬුරු(කථා.) [නා.බහු.] පුද පඬුරු; පාක්කුඩම්.
අඩුලුහුඬුව[නා.] අඩුපාඩුව; අඟහිඟය.
අඩුව1. [නා.ප්‍ර.] අඩුබව. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] විසි වැදෑරුම් වියරණ විධිවලින් එකක්; මාත්‍රා හානිය; ස්වරයක උච්චාරණ කාලය කොට කිරීම.
අඩුවැඩි[වි.] එකිනෙකට සම නොවූ වෙනස්කම් ඇති නොයෙක් දේ ඇති විවිධ අඩුවැඩිය. 1. [නා.] අඩු හෝ වැඩි බව; ඌනාධිකභාවය. 2. [නා.] අඩුපාඩු; දොස්; ඇද පලුදු. 3. [නා.] අවශ්‍ය දෑ; බඩුමුට්ටු; උපකරණ.
අණ1. [නා.] නියෝගය; විධානය; ආඥාව. 2. [නා.] මුහුද; සයුර; සාගරය; අර්ණවය. 3. [නා.] ජීවය; ප්‍රාණය.
අණ කරනවා1. [ක්‍රි.] නියෝග කරනවා; නියම කරනවා; විධාන කරනවා; ආඥා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අණ පිළිපදිනවා; ආඥාවට කීකරු වෙනවා.
අණ තහනම1. [නා.] තහනමක් වශයෙන් කරන නියෝගය; තහනම් කිරීමේ බලපත්‍රය. 2. [නා.] සම්මුතියෙන් කරන වර්ජනය.
අණ දෙනවා[ක්‍රි.] නියෝග කරනවා; විධාන කරනවා.
අණ පණිවුඩ[නා.ප්‍ර.] පණිවුඩ පනත්; නියෝග සහ විධාන; රාජ නියෝග.
අණ පාමොක්(විනය.) [නා.] (බුදුරජාණන් වහන්සේ ශික්ෂාපද පැනවූ අවස්ථාවෙහි පටන්) සංඝයා විසින් පිළිපදිනු ලබන ශික්ෂාපද සමූහය; ආඥා ප්‍රාතිමෝක්ෂය.
අණ පොල්ල1. [නා.] කිසියම් ස්ථානයකට ඇතුළුවීම තහනම් බව හැඟවීමට සිටුවා ඇති හෝ හරස් කර ඇති දඬුකඩ. 2. [නා.] රාජාඥාව පිළිබඳ දක්වනු ලබන යෂ්ටිය; සෙංකෝලය.
අණ බෙරය[නා.] ආඥා නියෝග ප්‍රවෘත්ති දැන්වීම සඳහා ශබ්ද කරවන බෙරය; ආඥා භේරිය.
අණ බෝලය(කථා.) [නා.] වැව් කුඹුරු ආදියට ඇතුළුවීම තහනම් කොට ලීයක් සිටුවා එහි බඳින කොළ අත්ත.
අණකරය(පාරිභා.) [නා.] ගනුදෙනු කරුවකුගේ මුදල් පිළිබඳ එක් බැංකුවකින් තවත් බැංකුවකට දෙන නිල සහතිකය (=draft).
අණගුණ[නා.] අනුහස්; හාස්කම්; තෙදබල.
අණඟිල්ල, අණැඟිල්ල(කථා.) [නා.] ආඥාවක් හෝ නියෝගයක් කිරීමේ දී ඔසොවන ඇඟිල්ල; අතෙහි මහපටැඟිල්ල ළඟ පිහිටි ඇඟිල්ල; දබරැඟිල්ල; තර්ජනාඞ්ගුලිය.
අණදෙන නිලධාරියා[නා.]සේනාවක් හෝ බලඇණියක් හෝ මෙහෙයවන නිලධාරියා.
අණපනත්[නා.ප්‍ර.] නියෝග සහ පැනවීම්; ආඥා සහ ප්‍රඥප්ති රාජාඥා.
අණබණ[නා.] ආඥාව හා අනුශාසනය; නියෝගය හා උපදේශනය.
අණව[නා.] මුහුද, සාගරය, සමුදුර; අර්ණවය.
අණවනවා[ක්‍රි.] නියම කරනවා; නියෝග නිකුත් කරනවා; විධාන කරනවා; අණ කරනවා.
අණස[නා.] මුහුද; සාගරය.
අණසක[නා.] නියෝගයක් හෝ නීතියක් හෝ සතුව ඇති බලය; ආඥා චක්‍රය.
අණසක්විති[නා.ප්‍ර.] මුළු මහත් පොළෝතලයට ආඥා පතුරුවන රජතුමා; අධිරාජයා.
අණසුන්පත[නා.] ආඥා සඳහන් අසුන්පත; රජුගේ නියෝග සඳහන් ලියවිල්ල.
අණ්ඩ1. [නා.ප්‍ර.] කකුළු ගෝනුසු ආදින්ගේ ශරීරයේ ඉදිරිපස කොටසේ පිහිටා ඇති කතුරක හැඩය ඇති අවයවය. 2. [නා.ප්‍ර.] කකුල; පාදය; ගාත්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] කෝප්ප, ජෝගු ආදිය අතින් අල්ලා ගැනීමේ පහසුව සඳහා සවි කොට ඇති කොක්ක. 4. [නා.ප්‍ර.] වෘෂණය.
අණ්ඩ කෝෂය1. [නා.] පුරුෂ ව්‍යඤ්ජනයට අයත් අණ්ඩ යුග්මය සහිත කෝෂය; මුෂ්කය; වෘෂණය. 2. [නා.] පුරුෂ ව්‍යඤ්ජනය සම්බන්ධ අණ්ඩ දරා සිටින කොපුව. 3. [නා.] බිත්තරයෙහි කෝෂය; බිජුවක පිට කටුව; බිත්තර කටුව.
අණ්ඩ ජන්මාණුකතාව(පාරිභා.) [නා.] විශාල අචල අණ්ඩයක් කුඩා පුං ජන්මාණුවකින් සංසේචනය වන අසම ජන්මාණුකතාව (=Oogamy).
අණ්ඩ ජලාබුජතාව[නා.] ගර්භාශය තුළ බිත්තර පුපුරා පැටවුන් එළියට ඒම; ඩිම්බ ජලාබුජතාව.
අණ්ඩ දමනවා[ක්‍රි.] වස්ත්‍රයක හෝ ලී බඩු ආදියක අබලන් වූ තැනකට අමතර කැබැල්ලක් යොදා අලුත්වැඩියා කර ගන්නවා.
අණ්ඩ පාතනය(පාරිභා.) [නා.] බිත්තර දැමීම; බිජු දැමීම (=spawning).
අණ්ඩ පෝෂණය(පාරිභා.) [නා.] බිජු රැකීම (=incubation).
අණ්ඩ මෝචනය1. [නා.] බිත්තර දැමීම; බිජු දැමීම (=ovulation). 2. (පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායින්ගේ ඩිම්බය ඩිම්බ කෝෂයෙන් පිටතට ඒමේ ක්‍රියාවලිය; ඩිම්බ මෝචනය; ඩිම්බ නීහරණය.
අණ්ඩ වාතය, අණ්ඩ වායුව[නා.] අණ්ඩ කෝෂයෙහි හට ගන්නා ආබාධයක්; අණ්ඩයෙහි වාතය හෝ දිය පිරීම; අණ්ඩය මහත්වීම.
අණ්ඩ වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] ඕවලාකාර වෘත්තය; ඉලිප්සය (=ovel).
අණ්ඩ සෛලය[නා.] ඡායා ජන්මාණු සෛලය; ප්‍රථම ධ්‍රැවීය. දේහ ඇති වීමට පෙර වූ චුම්බය; සංසේචනයට සුදුසු වන්නට පෙර අණ්ඩයක ළපටි අවස්ථාව.
අණ්ඩකෝෂ්ඨය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ප්‍රොටොසොවාවන්ගේ සංයුග්මන ජන්මාණු යුගලයක් වටා සෑදෙන කෝෂය (= oocyst).
අණ්ඩච්ඡේදය[නා.] අණ්ඩ සිඳ දැමීම; වෘෂණ ඉවත් කිරීම; කර ඇඹීම.
අණ්ඩජ[වි.] පක්ෂි, උරග, මත්ස්‍යාදි බිජු ලන සත්ත්ව ගණය පිළිබඳ වූ; බිත්තරයෙන් උපදින; අණ්ඩයෙන් ජනිත වූ. [නා.ප්‍ර.] බිත්තරයෙන් උපදනා සත්ත්ව ගණය.
අණ්ඩජනක[වි.] බිජුවටින් පැටවුන් උපදවන; බිත්තර දමන.
අණ්ඩජයා1. [නා.] බිත්තරයෙන් උපන් සත්ත්වයා; අණ්ඩයෙන් ජනිත වන්නා. 2. [නා.] පක්ෂියා. 3. [නා.] සර්පයා. 4. [නා.] මත්ස්‍යයා.
අණ්ඩධානිය(පාරිභා.) [නා.] අණ්ඩ දරා සිටින කෝෂය; ඩිම්බධානිය (=receptaculum ovorum).
අණ්ඩනාඩි[නා.බහු.] ස්ත්‍රීන්ගේ ගර්භාශය දෙපස සිටි බීජ වාහිනී නාල යුග්මය; අණ්ඩ නාල.
අණ්ඩප ධරය[නා.] මලක රේණු ද අණ්ඩප ද අතර තිබෙන දික් වූ ග්‍රාහය.
අණ්ඩපය[නා.] ආවෘත බීජක පැළෑටියක බීජයන් දරා සිටින පියල්ල; සපුෂ්ප ශාකවල ඡායා ප්‍රජනක අවයවය; මහා බීජානුපත්‍රය.
අණ්ඩපාතය1. [නා.] මත්ස්‍යයන් වැනි සතුන් දමන බිත්තර වැදැල්ල. 2. (පාරිභා.) [නා.] මෝචනය වූ ශුක්‍රාණු (=spawn).
අණ්ඩපාලයා(කථා.) [නා.] කපටියා; තක්කඩියා; ප්‍රයෝගකාරයා; අණ්ඩයා.
අණ්ඩපීත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බිත්තරයේ කහමදය (=yolk).
අණ්ඩර දෙමළ(රූඪි.) [නා.ප්‍ර.] නොතේරෙන බස; නොතේරෙන බසකින් ලියූ හෝ කියූ දෙය.
අණ්ඩාකාර[වි.] බිත්තරයක හැඩහුරුකම ඇති; ඕවාල.
අණ්ඩාකාර ගවාක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] මැද කනෙහි ඇතුල් බිත්තියේ ඇති අණ්ඩාකාර සිදුර; කුම්බිකා කවාටය (=fenestra ovalis).
අණ්ඩාණුධානිය(පාරිභා.) [නා.] අක්මාශාක, පාසි, මීවන ආදි ශාකවල ද නොයෙකුත් විවෘත බීජක වල ද ඡායාලිංගේන්ද්‍රිය; ආකිගෝනිය (=archegonium archegon).
අණ්ඩාශය, අණ්ඩාසය1. (පාරිභා.) [නා.] අණ්ඩකෝෂය. 2. [නා.] ස්ත්‍රී ප්‍රජනන සෛල තැන්පත් ව ඇති පැස; බීජකොපුව; ඩිම්බකෝෂය (=ovary). 3. [නා.] ශාකයක බීජයක් රඳා සිටින කෝෂය.
අණ්ඩෝද්භවය[අණ්ඩ+උද්භවය] (පාරිභා.) [නා.] බිත්තර හට ගැනීම; ඩිම්බ ඇති වීම හා විකසනය වීම; අණ්ඩ ජනනය (=oogenesis).
අණ්ඩෝරුව(කථා.) [නා.] පෙරහැරෙහි දේවාභරණ වැඩමවන දෝලාව.
අණ්ණවියා[නා.] (රෝ. ක.) රෝමානු කතෝලික දේවස්ථානයක ගිහි භාරකාරයා හා එහි ආගම උගන්වන තැනැත්තා.
අණ්වීක්ෂ ඡායාරූපය[නා.] අණ්වීක්ෂයෙන් දැකිය යුතු ක්ෂුද්‍ර වස්තුවක ඡායාරූපය.
අණ්වීක්ෂය[නා.] කුඩා දේ විශාල කොට පෙන්වන කන්නාඩිය; අණුදක්නය.
අණාඥාව1. (කථා.) [නා.] නියෝගය; විධානය; අණ. 2. [නා.] උසාවියෙන් කෙරෙන කැඳවීම; සිතාසිය.
අණිමා[නා.ප්‍ර.] ශරීරය අණුවක (පරමාණුවක) ප්‍රමාණයට පැමිණ වීමේ ඍද්ධිබලය; සූක්ෂ්ම රූප නිර්මාණය.
අණිලනවා[ක්‍රි.] යුද කිරීම පිණිස බලඇණි පෙළ ගැසෙනවා; යුදයට පෙළ ගැසෙනවා.
අණු[නා.ප්‍ර.] අණුව.
අණුක ආකර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] අණුවක් තවත් අණුවක් වෙත ඇදගන්නා ශක්තිය; අණු පිළිබඳ ආකර්ෂණය.
අණුක කම්පනය(පාරිභා.) [නා.] අභ්‍යන්තර වූ හෝ බාහිර වූ හෝ බලපෑමක් නිසා අණුවල ඇතිවන ඉක්මන් චලනය; අණු පිළිබඳ කම්පනය (=molecular vibration).
අණුක ක්ෂේත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අණු පැතිර පවත්නා ප්‍රදේශය; අණු පිළිබඳ ක්ෂේත්‍රය (=molecular field).
අණුක ඝනත්වය(පාරිභා.) [නා.] අණුවක පරිමා ඒකකයක ස්කන්ධය; අණු පිළිබඳ ඝනභාවය (= molecular density).
අණුක චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] අණු පිළිබඳ වූ කාන්දම් බලය (=molecular magnet).
අණුක දෝලනය(පාරිභා.) [නා.] අණු පිළිබඳ වූ විද්‍යුත් චුම්බක තරංග විකිරණය කිරීම (=molecular oscillation).
අණුක බලය(පාරිභා.) [නා.] චලනය විය හැකි වස්තූන් කෙරෙහි ක්‍රියා කළ විට වස්තුවේ චලනයෙහි ත්වරණයක් ඇති කරන අණු පිළිබඳ බලවේගය (=molecular force).
අණුක වාදය[නා.] සත්ත්වයන් සහිත විශ්වය සෑදී ඇත්තේ පරමාණුවලින් යැයි පළ කරන දර්ශනය; පරමාණුක වාදය (=molecular theory).
අණුක සාන්ද්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවණයක ග්රෑම් 1000 ක තිබෙන අණු සංඛ්‍යාව (=molecular concentration).
අණුක සූත්‍රය[නා.] අණු පිළිබඳ සුත්‍රය; රසායනික සංයෝගයක අණුවෙහි තිබෙන පරමාණු වර්ග හා සංඛ්‍යා පෙන්වන අතර, ඒවායේ පෙළ ගැස්ම නොපෙන්වන සූත්‍රය (=molecular formula).
අණුකය1. [නා.] වස්තුවක කුඩා කොටස; ක්ෂුද්‍ර වස්තුව. 2. [නා.] පරමාණුව.
අණුකස්ඵටික[නා.ප්‍ර.] අණුවෙන් වෙන් වශයෙන් හඳුනා ගත හැකි කිසියම් නිත්‍ය රටාවකට අනුව අණු පිහිටීමෙන් සෑදුණ ස්ඵටික.
අණුජීවියා[නා.] අනු දක්නයකින් දැකිය යුතු බැක්ටීරියා වැනි ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණියා; අතික්ෂුද්‍රප්‍රාණියා.
අණුතර[වි.] ඉතා කුඩා; ස්වල්පතර.
අණුදක්නය[නා.] කුඩා දේවල් විශාල කොට පෙන්වන කාච කිහිපයකින් සමන්විත උපකරණය; කුඩා දේ ලොකු කර පෙන්වන කන්නාඩිය; අණ්වීක්ෂය.
අණුමාත්‍රය[නා.] ඉතා සුළු කොටස; ස්වල්ප ප්‍රමාණය; ස්වල්ප මාත්‍රය.
අණුව1. [නා.] ද්‍රව්‍යයක් බෙදිය හැකි ඉතා කුඩා කොටස; ද්‍රව්‍යයක කුඩාම පංගුව; පරමාණුව. 2. [නා.] සියුම් මිනුම් ප්‍රමාණයක්; කලා හතරක කාල ප්‍රමාණය. 3. [නා.] දඬුවම. 4. [නා.] නියෝගය; අණ; ආඥාව.
අඬ1. [නා.] ශබ්දය; නාදය; රාවය; හඬ. 2. [නා.] බිත්තරය; බිජුවට. 3. [නා.] වෘෂණය.
අඬ ඇඬියාව1. (කථා.) [නා.] කෙනෙකුගේ යස ඉසුරු සැප දැක අන් කෙනෙකු ඒ ගැන ඊර්ෂ්‍යා සිතින් කියන දෙය. 2. [නා.] අවලාද නැගීම; ශාප කිරීම. 3. [නා.] යමකුගේ ගුණ හෝ අගුණ නිතරම කියා පෑම.
අඬගසනවා, අඬගහනවා1. [ක්‍රි.] හඬ නගා අමතනවා; කෑ ගසා කියනවා; ඝෝෂා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අභිමුඛයට පමුණුවනවා; කැඳවනවා.
අඬදබරය[නා.] කෝලාහලය; කලහය; දබරය; අරගලය.
අඬදිටි[නා.ප්‍ර.] නෙත් කොනින් බැලීම; අඩ බැල්ම; නුවනඟ බැලීම.
අඬනවා1. [ක්‍රි.] වැලපෙනවා; කඳුළු හෙලනවා; රෝදනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ශබ්ද නඟනවා; හඬක් නිකුත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] රැව් දෙනවා; නාද කරනවා.
අඬබෑය[නා.] තම්මැට්ටමේ දකුණු පළුව.
අඬමුර ගසනවා[ක්‍රි.] මහත් සේ ශබ්ද නඟා කථා කරනවා; ඝෝෂා කරනවා; කෑකෝ ගසනවා.
අඬලනවා1. [ක්‍රි.] කෑ මොර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (කුකුළා) නාද කරනවා; රැව් දෙනවා.
අඬසන[නා.] “හූ” ශබ්දයක් ඇසෙන තරම් දුර; කෑගසන කටහඬ ඇසෙන දුර ප්‍රමාණය.
අඬහැරය, අඬහැරේ1. [නා.] මහා හඬින් කෑගැසීම; කෑමොර දීම; උස්හඬ. 2. [නා.] සී සෑම් ආදියේ දී හරකුන් මෙහෙයවීම සඳහා ගී තාලයට නගන උස් හඬ. 3. [නා.] වන සතුන් පලවා හැරීමේ දී ගොවියන් නගන හඬ. 4. [නා.] ඔරු පැදීමේ දී නඟන හඬ. 5. [නා.] ගවයන්ගේ ගෙලෙහි බැඳි සොකඩයෙන් නඟින හඬ.
අඬා බසිනවා[ක්‍රි.] ශබ්ද නඟා ගෙන ගලා බසිනවා; හඬ නඟා ගෙන ඇද හැලෙනවා.
අඬාරය1. (කථා.) [නා.] හඬ නඟමින් ගලා බසින කුඩා දිය පාර. 2. [නා.] උසට තැනූ අතු පැල හෝ කුඩාරම; උස් වූ මඩුව. 3. [නා.] වල් කොටා ගිනි තැබීමෙන් පසු ඉතිරි වන අකුල්ගොඩ. 4. [නා.] අතු රාශියක් හැම අතට ම විහිදෙමින් උසට වැඩුණු ගස.
අඬු1. [නා.ප්‍ර.] බීජ; බිජුවට. 2. [නා.ප්‍ර.] අණ්ඩ; මුෂ්ක. 3. [නා.ප්‍ර.] අඬුව; අණ්ඩ.
අඬු පූට්ටුව(කථා.) [නා.] දත කට පියවීම; දත් යතුරු වැටීම.
අඬු බහුරා(කථා.) [නා.] අඬු රැසක් ඇති සතා; පත්තෑයා; ශතපදියා.
අඬු මැස්සා[නා.] දික් අඬු ඇති මැසි වර්ගයක්; කිරි වදින කාලයේ ගොයමට හානි කරන මැස්සෙක්.
අඬු මිටිය(පාරිභා.) [නා.] ඇණ ගැලවීම සඳහා එක් පැත්තක් පෙතැලි කොට අඬුවක් බවට පත් කරවන ලද මිටිය (=claw hammer).
අඬුපඬු[නා.ප්‍ර.] කුරුමිණි ආදි සතුන්ගේ අඬු වැනි අවයව; ස්පර්ශිකා.
අඬුබරියා1. (කථා.) [නා.] අඬුවලින් බර වූ හෙවත් අඬු රැසක් ඇත්තා; ඉස්සා. 2. [නා.] ගෝනුස්සා; නුහුසුවා.
අඬුමස්ස[නා.] පැරණි කාසියක්; රිදියෙන් බිලී කොක්කක හැඩයට සාදන ලද්දකි.
අඬුව1. [නා.] යමක් තදින් අල්ලා ගැනීම සඳහා හෝ උගුල්ලා ගැනීමට හෝ පාචිච්චි කරන ලෝහයෙන් තැනූ උපකරණය; ශල්‍ය අඬුව; යහඬුව; ඩැහි අඬුව සන්දංශය. 2. [නා.] ආත්‍රපෝඩා වංශයට (කකුළු, ගෝනුසු වැනි) අයත් සතුන්ගේ ඉදිරිපස ඇති කතුරක හැඩය ගත් අවයවය. 3. [නා.] කෝප්ප, ජෝගු ආදිය අතින් අල්ලා ගැනීමේ පහසුව සඳහා ඒවාට සවිකොට ඇති කොක්ක. 4. [නා.] කැලෑරොද; ළැහැබ.
අඬෝරය(කථා.) [නා.] සමූහයක් එකතුව කරන මහත් ඝෝෂාව; කෑ මොර ගැසිල්ල; ගාලගෝට්ටිය.
අත1. [නා.] උරහිස සිට ඇඟිලි කෙළවර දක්වා වූ ශරීරාවයවය. 2. [නා.] බඹයෙන් හතරෙන් කොටස; රියන; දෙවියත. 3. [නා.] අඟල් හතරක පළල; අත්ලෙහි පළල. 4. [නා.] හොඬවැල; ඇත්සොඬ. 5. [නා.] සිවුපාවුන්ගේ ඉදිරි ගාතය. 6. [නා.] පුටුවෙහි වාඩිවී අත තබා ගන්නා ඇන්ද; පුටු ඇන්ද. 7. [නා.] නඟුල්, යන්ත්‍ර ආදියෙහි මිට. 8. [නා.] ක්‍රීඩාවක දී ක්‍රීඩකයෙකුට හෝ ක්‍රීඩා පිලකට ලැබෙන වාරය. 9. [නා.] බුලත් කොළ හතළිහකින් සමන්විත මිටිය; බුලත් අත. 10. [නා.] කෙළවර; අග; අද්දර. 11. [නා.] පැත්ත; දිසාව. 12. [නා.] ඇතුළ; අභ්‍යන්තරය. 13. [නා.] තමා; ආත්මය. 14. [නා.] සිත; මනස; චිත්තය. 15. [නා.] ප්‍රයෝජනය; ශුභ සිද්ධිය; අභිවෘද්ධිය. 16. [නා.] ධනය; වස්තුව. 17. [නා.] තේරුම; අරුත. 18. [නා.] ඉර බැස යෑම; අස්තඞ්ගත වීම; අස්ත පර්වතය.
අතංගුව, අතඟුව[නා.] කුඩා මසුන් ඇල්ලීම සඳහා අතින් මෙහෙයවන දැල් ගොටුව.
අතඅරිනවා, අතහරිනවා1. [ක්‍රි.] ග්‍රහණය ඉවත් කරනවා; නිදහස් කරනවා; මුදා හරිනවා. 2. [ක්‍රි.] හැර දමනවා; බැහැර කරනවා; නොතකා හරිනවා.
අතඋඩ(කථා.) [ක්‍රි.වි.] වැඩි කරදර වීමක් හෝ වෙහෙසීමක් නැති; ඉතා පහසුවෙන්.
අතක්කාවචර[වි.] තර්කයෙන් ඔප්පු කළ නොහැකි; තර්කයට විෂය නොවූ.
අතක්කුව(කථා.) [නා.] අසීරුව; අමාරුව; හදිසි උවමනාව.
අතකුර[නා.] එක් අතක දබරැ ඟිල්ලෙන් අනෙක් අතේ දබරැ ගිල්ල තදින් පසු පසට ඇද එහි රඳවා ඉලක්කයට විදින ගල් කැටය.
අතකුරු[අත්+අකුරු] [නා.බහු.] අතින් ලියූ අකුරු.
අතකුළුව, අතකොළුව1. [නා.] එක් දැව කුට්ටියකින් සාදා ගැනුණු මිටි විශේෂයක්. 2. [නා.] පඬු පෙවූ සිවුරු තැළීමට ද කොහු තැළීමට ද ගැනෙන කෙටි ලී මුගුර; දඬු මුගුර. 3. (රූඪි.) [නා.] උපාය වශයෙන් යොදා ගනු ලබන්නා; කෙනෙකුගේ කීම අනුව යටත් පහත් මෙහෙයෙහි යෙදී සිටින්නා.
අතග[අත්+අග] [නා.] අවරගිර; අස්ත පර්වතය.
අතගැනුම, අතගැන්ම[නා.] පාණිග්‍රහණය; ආවාහ විවාහය.
අතගුළ[අත+අගුළ] [නා.] අතින් අරින වහන දොර අගුළ.
අතතය[නා.] එක් මුහුණක් ඇති බෙරය; එකැස් බෙරය.
අතථ්‍ය1. [වි.] සැබෑ නොවූ; බොරු. 2. (පාරිභා.) [වි.] කාල්පනික (=virtual).
අතථ්‍ය යථාර්ථය[නා.] පරිගණකයක උපකාරයෙන් නිර්මාණය කර ගන්නා කෘත්‍රිම පරිසරය.
අතථාකාර[වි.] සත්‍ය ආකාරයෙන් තොර.
අතථාභූත[වි.] එසේ නොවූ.
අතදරුවා[නා.] ළදරුවා; බිලිඳා.
අතන්ද්‍ර, අතන්ද්‍රිත[වි.] අනලස්; නොමැළි.
අතපත්තුව[නා.] සිංහල රාජ්‍යයෙහි සේවා මඬුල්ලක්; ආරක්ෂක සේවය භාර පිරිස.
අතපය[නා.] අත් හා පාද; හස්ත පාද.
අතපය කඩුත්තුව[නා.] අතපයෙහි රුදාව; අතපයෙහි වේදනාව.
අතපිට මුදල[නා.] එවේලේ ම ගෙවන මුදල.
අතපුර1. [නා.] බිසෝවරුන් වසන ඇතුළු මාලිගාව; අන්තඃපුරය. 2. [නා.] ඇතුළු නුවර; නගර අභ්‍යන්තරය.
අතබාල[වි.] ළපටි; ළාබාල.
අතබැඳි ණය(කථා.) [නා.] පෞද්ගලික විශ්වාසය පිට ගත් ණය.
අතබැලීම(කථා.) [නා.] අත්ලෙහි රේඛා ලකුණු බලා පලාපල කීම.
අතමාරුව[නා.] හදිසි උවමනාවන් සඳහා පොලී රහිත ව ඉක්මනින් ආපසු දීමට පොරොන්දු වී ලබා ගන්නා ණය.
අතමිට[නා.] කෙනෙකු සන්තක දෙය; වස්තුව; මිල මුදල්.
අතමේ1. [නා.ප්‍ර.] අතින් කරන මෙහෙය; මෙහෙවර; අත් උදවුව. 2. [නා.ප්‍ර.] සිංහල රාජ්‍ය කාලයේ දී යම් යම් කටයුතු ගම්වැසියන්ට දැනුම් දීමට නියම සිටි තැනැත්තා.
අතඹුල, අතැඹුල[නා.] (අත්ලෙහි තිබූ නෙල්ලි ගෙඩිය යනු වාච්‍යර්ථයි) ඉතා පැහැදිලි ලෙස යමක් දැකීම; අවබෝධ කිරීම; ඇඟවීම.
අතයට[ක්‍රි.වි.] අප්‍රසිද්ධියේ; හොර රහසේ.
අතයටත[නා.] අත් අඩංගුව; වසඟය.
අතරණ1. [නා.] සන්නාහය; කවචය. 2. [නා.] ඇතිරිල්ල; ආස්තරණය.
අතරමැදි[වි.] දෙකක් හෝ දෙපිරිසක් අතරෙහි වූ; දෙකකට අතර මැද පිහිටි; අන්තඃස්ථ.
අතරමැදියා[නා.] දෙදෙනෙකු හෝ කීප දෙනෙකු අතර සිදුවන ගනු දෙනුවක දී හෝ ක්‍රියාවක දී ඊට සම්බන්ධ වී ක්‍රියා කරන පුද්ගලයා.
අතරවාරය[නා.] අතරතුර වේලාව; යම්කිසි අවස්ථා දෙකක් අතර කාලය.
අතර්ක්‍ය[වි.] සිතිය නොහැකි; අචින්ත්‍ය.
අතල[වි.] ඉතා ගැඹුරු; අගාධ. [නා.] අත්ල; හස්තතලය.
අතලස්පර්ශ[වි.] පතුල ස්පර්ශ නොකළ හැකි තරම් ගැඹුරු; ඉතා ගැඹුරු; අගාධ.
අතලෙහෙවුව, අතලේහුව(කථා.) [නා.] අත්උදවුව.
අතලොඹුව, අතොලොඹුව1. [නා.] (ආධාර වශයෙන්) එල්ලීමට හෝ අල්ලා ගැනීමට දෙන අත. 2. [නා.] ආධාරය; පිහිට; පිළිසරණ.
අතවරය, අතෝරය1. [නා.] හිරිහැරය; වධය. 2. [නා.] ස්ත්‍රී දූෂණය. 3. [නා.] බලිතොවිල් වල දී කරන ආවතේවය. 4. [නා.] භාරගත් කටයුත්තක් පිළිබඳ බැඳී සිටීම.
අතවස, අතවැස, ඇතවස[නා.] වර්ෂා කාලය; වර්ෂා ඍතුවෙහි භික්ෂූන් වස් වසන කාලය.
අතවැසියා, අතවැස්සා[නා.] යම් ජ්‍යෙෂ්ඨයෙකු වෙත වසන සේවකයා; අන්තේවාසිකයා; ශිෂ්‍යයා.
අතවුරු, අතඋරු, ඇතොවුරු1. [නා.ප්‍ර.] බිසෝවරුන් වසන ඇතුළු මාලිගය; අවරෝධය; ශුද්ධාන්තය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතුළු මාලිගාවෙහි වසන බිසෝවරුන් සමූහය; අන්තඃපුර ස්ත්‍රීහු. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතුළු නුවර.
අතහ(කථා.) [නා.] බැම්ම; කඳු නැග යන තවලම්වල ගවයන් පිට පැටවූ බර පහළට ලිස්සා නොයන සේ ගවයාගේ ඉස්සරහ කකුල්වලට ඉහළින් වූ බැම්ම.
අතහන[නා.] අත්සන; සලකුණ.
අතළගල[නා.] ගල්තලාව; ගල්පොත්ත.
අතළය, අතළාව, අතළේ[නා.] කුඩා කළ විශේෂයක්.
අතළොස්ස1. [නා.] බොකු ගැසූ අත්ල. 2. [නා.] බොකු ගැසූ අත්ලෙහි රඳනා ප්‍රමාණය; ස්වල්පය; ටික.
අත්[නා.ප්‍ර.] යව හෝ සහල් හෝ බැඳ සුනු කරගත් පිටි; අත්සුනු.
අත් අඩංගුව[නා.] අත යටත; වසඟය; සිරභාරය.
අත් අළුව(කථා.) [නා.] රෙදි වියන අත් යන්ත්‍රය.
අත් ඇණය(කථා.) [නා.] කුරහන් ගල කරකැවීම පිණිස එහි ඇණයක් මෙන් සවිකර තිබෙන මිට.
අත් උණුසුම[නා.] මඳ රස්නය.
අත් කරත්තය1. (කථා) [නා.] අතින් තල්ලු කරගෙන යන කුඩා කරත්තය. 2. [නා.] රික්ෂෝ රථය.
අත් කුළල[නා.] නළාවක් සේ පිඹීමට මුව තබා සකස් කරගත් දෙඅත.
අත් කොපු(පාරිභා.) [නා. බහු.) අත්වැසුම්; අත් මේස් (=gloves).
අත් කොළය1. [නා.] පාගා ගන්නා තුරු කමතෙහි තාවකාලිකව ගසා තිබෙන කුඩා කොළය. 2. [නා.] අතුරෙහි යෑමට සාදා ඇති අත්වැල.
අත් ගිගිරිය[නා.] පෙරදිග තූර්ය භාණ්ඩයක්; නළු නිළියන් පලඳින ගිගිරි වළල්ල.
අත් ගුණය[නා.] යමක් සාර්ථක වීම සඳහා එය කරන්නා කෙරෙහි පවතිතැයි හඟින ගුණ විශේෂය; ලෙඩ සුව වීම සඳහා වෛද්‍යවරයා සම්බන්ධයෙන් ද වගාව සාර්ථක වීම සඳහා ගොවියා සම්බන්ධයෙන් ද ඇතැයි විශ්වාස කරන විශේෂ ගුණය.
අත් ගොබය[නා.] අතෙහි වැළමිට හා මැණික් කටුව අතර වූ කොටස.
අත් තිරිංගය[නා.] මෝටර් රථයක් නවත්වා තැබීමේ අරමුණින් රථ චක්‍ර හිර කිරීම සඳහා අතින් ඇද ක්‍රියා කරවන උපකරණය.
අත් දණ්ඩ, අත්දඬුව, අද්දණ්ඩ1. [නා.] අතෙහි මැණි කටුවත් වැළමිටත් අතර කොටස; අත්ගොබය. 2. [නා.] අතෙහි වැළමිටත් උරහිසත් අතර කොටස. 3. [නා.] වෑ පොරෝ ආදියෙහි මිට. 4. [නා.] තරාදියෙහි දණ්ඩ, තුලා දණ්ඩ 5. [නා.] ආසනයක අත තබා ගන්නා ඇ; අත් ඇන්ද. 6. [නා.] හැරමිටිය; සැරයටිය. 7. [නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයෙහි අවයවයක්. 8. (කමත්.) [නා.] ගොයම් මැඩීමේ දී අල්ලා ගෙන සිටීම සඳහා හරහට බඳින ලීය.
අත් නූල1. [නා.] (පැරණි සිරිත් අනුව) විවාහයේ දී මනමාලියගේ වම් අතේ බඳින නූල; මඟුල් හුය. 2. [නා.] විවාහ මංගල්‍යයේ දී විවාහ වන යුවළගේ දෙඅතේ මහපට ඇඟිලි දෙක හෝ සුළැඟිලි දෙක එක් කොට බඳින නූල
අත් පට[නා.] දුනුදිය ඇදීම පිණිස අසරුවන් භාවිත කළ අත් වැස්ම.
අත් පටිය[නා.] දරන නිලය හෝ කරන සේවය ඇඟවීමට බාහුවෙහි බඳින පටිය.
අත් පඬුර1. [නා.] කාර්යය ඉටු කරන පොරොන්දුව පිට කලින් දෙන මුදල හෝ තෑග්ග. 2. [නා.] යමකු දැකීමට / බැහැ දැකීමට යන විට ගෙන යන තෑග්ග.
අත් පන්දම[නා.] තෙල් පෙවූ පාන්කඩ, කොප්පරා කැබලි ආදිය දැල්වීම සඳහා දිග මිටක සවි කළ මාලාවක් සහිත වූ ද පූජා පෙරහැර ආදියෙහි ගෙන යනු ලබන්නා වූ ද පහන් විශේෂයක්.
අත් පොත1. [නා.] වැදගත් කරුණු වහා සටහන් කර ගැනීම සඳහා අතේ තබා ගන්නා කුඩා පොත. 2. [නා.] යම් විෂයයක් සඳහා වූ උපදෙස් පොත; යම් විෂයයක් පිළිබඳ ව ප්‍රධාන කරුණු පමණක් සම්පිණ්ඩනය කර සකස් කළ පොත. 3. [නා.] මෙහෙයුම් පෙළ පොත; පාඨ්‍ය ග්‍රන්ථය (= text book).
අත් පොම්පය[නා.] ළිං ආදියෙන් උඩට වතුර ඇදීම සඳහා අතින් ක්‍රියා කරවනු ලබන පොම්පය.
අත් පොරය[නා.] අත්වලින් කරන තරග සටන; මල්ලව පොරය; බාහු යුද්ධය.
අත් පොරොව[නා.] ගස් කැපීම සඳහා තනි අතින් මෙහෙයවිය හැකි කොට මිටියකින් යුත් කුඩා පොරොව,
අත් බන්ධනය[නා.] කරකාර බැඳීම; ආවාහ විවාහ වීම; කසාද බැඳීම.
අත් බමරය, අත් බඹරය[නා.] නූලක් වටේට ඔතා බිමට විසි කළ විට වේගයෙන් කරකැවෙන ක්‍රීඩා භාණ්ඩය; අගින් හෙවත් තුඩින් භ්‍රමණය වන ක්‍රීඩා භාණ්ඩය.
අත් බලිය[නා.] ශාන්තිකර්ම සඳහා අතේ තබා ගත හැකි ප්‍රමාණයෙන් කුඩා කොට මැටියෙන් සාදා ගනු ලබන බලිය.
අත් බැලීම[නා.] අතෙහි එනම් අල්ලෙහි රේඛා ලකුණු බලා පලාපල කීම; හස්ත රේඛා ශාස්ත්‍රය.
අත් බුරුමය[නා.] අතින් කරකවා ලී ආදිය විදින උපකරණය.
අත් බෙහෙත, අත් බේත(කථා) [නා.] වෛද්‍ය උපදෙස නොලබා පළපුරුද්දෙන් සාදා දෙන බේත; අත්දුටු බේත.
අත් බෝම්බය[නා.] අතින් දමා ගැසීම සඳහා තනන බෝම්බය; කුඩා බෝම්බය.
අත් මිටිය(කථා.) [නා.] තනි අතින් ගෙන වැඩ ගත හැකි කුඩා මිටිය.
අත් මුගුර[නා.] (අතෙහි දැරිය හැකි) පොල්ල, කුඩා මුගුර.
අත් මුදල1. [නා.] තමාගේ ම ධනය; තමාගේ මුදල. 2. [නා.] අතට ම ගෙවන මුදල; අත්පිට ගෙවන මිල.
අත් මෙහෙය[නා.] අත වෙහෙසා කරන වැඩ පළ; අතින් කරන වැඩ.
අත් රිට[නා.] නොගැඹුරු දියෙහි ඔරු පාරු පැදීමේ දී දිය පත්ලට රුවා අතින් මෙහෙයවන දණ්ඩ.
අත් රිය[නා.] දෑතින් ඇද ගෙන හෝ තල්ලු කරගෙන හෝ යන රථය; රික්ෂෝ වැනි රථ සඳහා යෙදේ.
අත් රියන(කථා.) [නා.] (වැඩුණු කෙනෙකුගේ) අතේ වැළමිට සිට මැදඟිල්ලේ අග දක්වා ඇති දිග ප්‍රමාණය.
අත් රෝදය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක හෝ මහන මැසිමක කොටසක් වූ අතින් ක්‍රියා කරවන රෝදය (=hand wheel).
අත් රෝධකය(පාරිභා.) [නා.] රථයක ධාවනය එක්වර නවතාලීම සඳහා අතින් තද කරන රථ මෙවලම ; අත් තිරිංගය (=handbrake).
අත් ලියවිල්ල[නා.] අත් අකුරින් ලියූ ලියුම; අත්පිටපත; අත් ලිපිය.
අත් වෑය[නා.] එක් අතකින් මෙහෙය වන වෑය; කුඩා වෑය.
අත් විඳීම[නා.] ඇතැම් රෝගාදියෙන් වැළකීම පිණිස අතට බෙහෙත් විඳීම්; අත් එන්නත් කිරීම.
අත් විලංගුව[නා.] අත්වලට දමන විලංගුව; අත්මාංචුව.
අත් වෙදකම්(කථා.) [නා.] වෛද්‍ය උපදෙස් නොලබා කරගන්නා සුළු වෙදකම; පළපුරුද්දෙන් හෝ අත්දුටු සුළු බෙහෙතින් කරන පිළියම්.
අත් වෙනවා[ක්‍රි.] අයිති වෙනවා; අත්පත් වෙනවා.
අත් වෙළුව(කථා.) [නා.] (ලණු, කඹ, යොත් ආදිය ඇඹරීමේ දී) අතින් කරන දඟකැවීම; වෙළු දැමීම.
අත් හන්දිය(කථා.) [නා.] අත සිරුරට සම්බන්ධ වී තිබෙන සන්ධිස්ථානය; උරහිස් සන්ධිය.
අත් හරඹය(කථා.) [නා.] බලි නැටුම් ආදියේ දී නැට්ටුවන් කරන අත් ලෙළවීම්.
අත් හරිනවා1. [ක්‍රි.] නවත්වනවා; බැහැර කරනවා; ඉවතලනවා. 2. [ක්‍රි.] වගකීම් පැහැර හරිනවා; යුතුකම් ඉටු නොකර හරිනවා (=aban don).
අත් හෝදිසිය[නා.] අතින් ගෙන කරන හෝදිසිය; යමක් අතට ගත් විට ඇති වන බර ආදිය පිළිබඳ නිශ්චය; පිස්තෝල ආදි අවියකින් අතේ හුරුකම් ඇසුරින් එල්ලය ගැනීම.
අත්ඇන්ද1. [නා.ප්‍ර.] අත්තටුව; පියාපත 2. [නා.ප්‍ර.] පුටුවේ අත තබා ගන්නා ඇන්ද.
අත්කට(පාරිභා.) [නා.] ඇඳුමක අත දමන විවරය (=armhole).
අත්කම[නා.] අතින් කරන කර්මාන්තය; හස්ත කර්මාන්තය.
අත්කර[නා.] මැණික් කටුව; අග්‍ර බාහුව.
අත්කැමියා1. [නා.] අත් උදවුකාරයා 2. [නා.] අත්කම් කරන්නා.
අත්ගල1. [නා.] අවරහිර; අස්ත පර්වතය; අත්ගිර. 2. [නා.] කහ, මිරිස් බෙහෙත් ආදිය අඹරන ගලේ උඩගල. 3. [නා.] අතින් දමා ගසන ගල. 4. [නා.] වළන් සැදීමේ දී මට්ටම් කිරීමට භාවිත කරන ගල.
අත්ගහ(කථා.) [නා.] (කමත්.) ගොයම් ඇවිස්සීමට භාවිත කරන ලීය; දැතිගොයියා; උකුනු ගහ.
අත්ත1. [නා.ප්‍ර.] ගසක ශාඛාව. 2. [නා.ප්‍ර.] අතු ගෑමට සාදා ගත් කොළ රහිත කෝටු මිටිය. 3. [නා.ප්‍ර.] පොල් අත්ත. 4. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන යමකින් බෙදී ගිය කොටස. 5. [නා.ප්‍ර.] සිවුරේ සමාන දිග ඇති පළල තීරුව; සිවුරේ ආයත චතුරස්‍රාකාර පටිය.
අත්තකිලමථානුයෝගය[නා.] කෙලෙස් තැවීම සඳහා ශරීරයට දුක දීම ප්‍රධාන ලක්ෂණය සේ ගත් තාපස ව්‍රතය.
අත්තටුව, අත්තට්ට[නා.] අත්හැන්ද; පියාපත.
අත්තනය, අත්තනීය[වි.] තමා පිළිබඳ වූ; ආත්මය සම්බන්ධ වූ.
අත්තනෝමතික[වි.] තමාගේ මතයට අනුව ක්‍රියා කරන.
අත්තප්පා(කථා.) [නා.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ පියා; සීයා; මුත්තා.
අත්තභාව[නා.ප්‍ර.] ආත්මභාවය; භවය; ජාතිය; උපත.
අත්තම1. [නා.] අතින් කරන කර්මාන්තය; හස්ත කර්මාන්තය. 2. [නා.] ප්‍රති-උපකාර වශයෙන් කරන වැඩය; අත්උදවුව. 3. [නා.] කම්කරුවකු දවසක් තුළ දී ඉටු කරන වැඩ කොටස.
අත්තම්මා(කථා.) [නා.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ මව; මිත්තණිය; ආච්චි.
අත්තරු[නා.ප්‍ර.] අත්තම් කරන්නා; හස්ත කර්මාන්තකාරයා.
අත්තල[නා.ප්‍ර.] අල්ල; අත්ල; හස්ත තලය.
අත්තලයා, ඇත්තලයා[නා.] ඇතුන් බලන්නා; ඇත්ගොවුවා.
අත්තවාදය[නා.] ආත්මයක් ඇතැයි යන මතය; ආත්ම දෘෂ්ටිය.
අත්තසඤ්ඤා[නා.ප්‍ර.] මමය මාගේය යන හැඟීම; ආත්මය යන සංඥාව.
අත්තසම්මා පණිධානය[නා.] තමා හෙවත් තමාගේ සිත ශීල ශ්‍රද්ධාදී ගුණයෙහි මනා කොට පිහිටුවීම.
අත්තා1. [නා.ප්‍ර.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ පියා; සීයා. 2. [නා.ප්‍ර.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ මව; මිත්තණිය; ආච්චි.
අත්තාණ[වි.] ආරක්ෂාවක් නැති; රැකවරණයක් නැති.
අත්තාණිය1. [නා.] සභාව, 2. [නා.] රාජසභාව. 3. [නා.] රාජසභාවෙන් නිකුත් කළ නියෝගය.
අත්තානුදිට්ඨිය[නා.] ආත්මයක් ඇතැයි යන දෘෂ්ටිය.
අත්තානුවාදය[නා.] තමා තමාට ම දොස් පවරා ගැනීම.
අත්තාලම්[නා.ප්‍ර.] දෑතින් ගෙන තාලානුරූප ව එකට එක ගැසීමෙන් තියුණු හඬ නංවන ලෝහමය කුඩා තැටි; කයිතාලම්.
අත්තිකාරම[නා.] යම් කටයුත්තක් කර ගැනීම පිණිස කල් තබා කරන ගෙවීම; යම් දෙයක් මිල දී ගැනීමට ගිවිසගෙන කලින් ගෙවන මුදල් කොටස.
අත්තිවාරම1. [නා.] ගොඩනැගිල්ලක් තැනීමේ දී විශේෂයෙන් බිත්ති ඉදි කිරීම සඳහා බිම හාරා දමන සවිමත් පදනම. 2. [නා.] මූලාධාරය.
අත්තුක්කංසනය[නා.] තමා උසස් කොට සිතීම.
අත්ථ1. [නා.ප්‍ර.] අභිවෘද්ධිය; යහපත. 2. [නා.ප්‍ර.] ඵලය, 3. [නා.ප්‍ර.] අධිකරණය. 4. [නා.ප්‍ර.] තේරුම ; අදහස.
අත්ථඞ්ගතය[නා.] (ඉර) බැස යෑම; අස්තඞ්ගත වීම.
අත්ථන්තරය[නා.] වෙනස් අරුත; අනිත් අර්ථය.
අත්ථරිත[වි.] අතුරන ලද; එළන ලද.
අත්ථාවහ[අත්ථ+ආවහ] [වි.] අර්ථයක් සිදු වන; අභිවෘද්ධිය ගෙන දෙන.
අත්ථි සුඛය[නා.] (වස්තු ආදිය) ඇත යන අවබෝධය නිසා උපදනා සුවය; වස්තු තිබීම නිසා උපදනා සැපයි.
අත්ථුද්ධාරය[නා.] අරුත් මතු කිරීම; ශබ්දයක ගැබ්වුණු විවිධාර්ථ පෙන්වා දී අභිප්‍රේත අර්ථය ඉස්මතු කිරීම.
අත්දඬු බෝය, අත්දඬු ලීය[නා.] (කමත්) පසින් ගොයම් මඩින විට අල්ලා ගෙන සිටීම සඳහා හරහට බඳින ලීය.
අත්දඬුවාව[නා.] අත් දණ්ඩක් තරම් මහත කඳ ඇති ගසින් යුත් කැලෑව; ලන්දටත් මූකළානටත් අතර වැඩීම් අවස්ථාවේ පිහිටි කැලෑව.
අත්දැකීම, අද්දැකීම[නා.] යමක හෝ කිසියම් ක්‍රියාවක පිළිවෙළ, ප්‍රතිඵල ආදිය ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන් දැකීම; ප්‍රත්‍යක්ෂයෙන් දැනීම, පළපුරුද්ද
අත්දෙණිය, අද්දෙණිය[නා.] අතපය සේදීම සඳහා භාවිත වන ලී හෝ ගල් භාජනය.
අත්පතල, අත්පතලය, අත්පතලාව[නා.] ආහාර පිසීමට ගන්නා කට පළල් මැටි බඳුන් විශේෂය; ලොකු ඇතිලිය; අප්පල්ල.
අත්පත්[වි.] අතට පැමිණි; අත් වූ; ලැබුණු; හස්ත ප්‍රාප්ත.
අත්පත්‍රිකා[නා.ප්‍ර.] අන්‍යයන්ගේ දැන ගැනීම සඳහා යම් පණිවුඩයක් හෝ දැන්වීමක් සඳහන් කොට පොදුවේ බෙදා හරින මුද්‍රිත පත්‍රිකා විශේෂයක්.
අත්පද[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) යම් ක්‍රියාවක මුඛ්‍ය ඵලය කර්තෘ නිමිති කොට ඇති බව හඳුන්වන පදය ; වාච්‍ය පදය; ආත්මනේ පදය; අත්තනෝපදය.
අත්පස1. [නා.] අතේ දුර; අත සමීපය; හස්තපාශය. 2. [නා.] යමකුගේ සමීපය වශයෙන් සලකනු ලබන එක්රියන් හමාරේ සිට දොළොස් රියන දක්වා දුර ප්‍රමාණය. 3. [නා.] මල පහ කරන ස්ථානය; වැසිකිළිය; වච්චකුටිය. 4. [නා.] මල පහ කිරීම; සිරුරුකිස; ශරීර කෘත්‍යය. 5. [නා.] මල; අශූචි; අමේධ්‍යය.
අත්පස්ගෙය[නා.] වැසිකිළිය; වච්චකුටිය.
අත්පසුර, අත්පහුර1. [නා.] අතේ ඇඟිලි හා නිය 2. [නා.] යමක් අල්ලා ගැනීමට හැකි වන පරිදි විදහා ගත් ඇඟිලි හා නියවලින් යුත් අත 3. [නා.] පතෝල, කරවිල ආදි වැල්වලට යම් ආධාරකයක් වෙත රැඳී සිටීමටත් ඉහළට නැගීමටත් උපකාර වන දඟරය; ප්‍රතානය.
අත්පා මෙහෙවර[නා.] අත් පා මෙහෙයවා වැඩිහිටියනට කරන සේවය; සම්බාහනය; වතාවත.
අත්පිට[නා.ප්‍ර.] අල්ලේ පිට පැත්ත; පිටි අල්ල. 1. [වි.] එවේලෙහිම ගෙවන ; කාසි නෝට්ටු ආදි මුදලින් ගෙවන. 2. [වි.] නිසැකවම; ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන්.
අත්පිටපත[නා.] (පොත්පත්, ලියකියවිලි, චිත්‍රපට හා නාට්‍ය ආදියේ) අතින් ලියූ පිටපත හෝ පරිගණක ගත කළ පිටපත; අමුද්‍රිත පිටපත.
අත්පිඩි ගසනවා, අත්පිඩු ගසනවා, අත් පිඬු ගසනවා[ක්‍රි.] අත්ලෙන් අත්ල ගසනවා; අත්පොළසන් දෙනවා.
අත්පිඩි, අත්පිඩු, අත්පිඬු[නා.ප්‍ර.] හඬ නගින සේ එකට ගැසීම සඳහා එකට එකතු කළ දෙඅත්ල; හැකුළූ අතුල්තල.
අත්පියොව[නා.] තමාගේ උපක්‍රමය; ස්වකීය ප්‍රයෝගය.
අත්පිස්නාව[නා.] අත පිහින රෙදි කැබැල්ල; අතපිස්නාකඩ; ලේන්සුව.
අත්පුට[නා.ප්‍ර.] ගොටුවක් මෙන් එකතු කළ දේ අත්ල; බොකු කළ දෝත; හස්තපුටය.
අත්පුටුව1. [නා.] අත් තබා ගැනීම සඳහා වූ ඇඳි සහිත පුටුව 2. [නා.] කෙනෙකු ඔසවා ගෙන යෑම සඳහා දෙදෙනෙකු දෙපස සිට චතුරස්‍රයක් බැඳ ගැනීමෙන් සාදා ගත් අසුන. 3. (කථා.) [නා.] කුඹුරේ මඩ සමතලා කරන පෝරුවේ සවි කොට ඇති ඇන්ද; පෝරුවේ ඉහ,
අත්පුරුද්ද(කථා.) [නා.] යම් කිසිවක් නිතර කිරීමෙන් ලැබෙන පරිචය; පළපුරුද්ද; කෘතහස්ත භාවය.
අත්පොඩිය, අත්පොඩ්ඩ[නා.] කුඩා අත; සිඟිති අත.
අත්පොළසන්[නා.ප්‍ර.] අත්පිඩි ගසන හඬ; අත්පිඩි ගැසීම.
අත්බන්දි[නා.ප්‍ර.]. නැට්ටුවන් බාහුවේ උඩ කොටසෙහි පලඳින වළලු විශේෂයක්; පන්තේරු ක්‍රීඩකයන් අතේ බඳින ලොකු පිත්තල වළලු; අතෙහි පලඳින බන්දි වළලු.
අත්බඳ[නා.] බිරිඳ; අඹුව ; භාර්යාව.
අත්බඹ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] දෙපසට දෑත දිගු කළ විට තිබෙන දුර ප්‍රමාණය; බඹයක ප්‍රමාණය; අඩි හයක දුර.
අත්බර1. [නා.] විවාහ කර ගත් ස්ත්‍රිය ; භාර්යාව. 2. [නා.] අත් දොළස ( කඳ කුමරු සම්බන්ධයෙන් යෙදේ). 3. [නා.] අතින් ගෙන යා හැකි බර ප්‍රමාණය.
අත්බව, අත්බැව, අත්භව1. [නා.ප්‍ර.] සසර සැරිසරන සත්ත්වයෙකු යම් තැනක ලබන උපත; ආත්මභාවය; භවය. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්වරූපය; ශරීරය; දේහය.
අත්බා වසනවා[ක්‍රි.] අතවැසිව සිටිනවා; යටත්ව වසනවා; ගැතිව සිටිනවා.
අත්බෝලය(කථා. ගොවි.) [නා.] නගුල් මිටෙහි අතට හසු වන රවුම් කොන.
අත්භූත, අද්භූත[වි.] පුදුම; විස්මයජනක.
අත්ම1. [නා.ප්‍ර.] ආත්මය; ආත්මභාවය; ශරීරය 2. [නා.ප්‍ර.] ස්වරූපය.
අත්මග, අත්මඟ1. [නා.] කුඹුරක් අද්දරින් දිවෙන කුඩා පාර. 2. [නා.] කුඹුරක් අද්දර පිහිටි බඩවැටිය.
අත්මඝාතකයා[නා.] සිය පණ නසා ගන්නා තැනැත්තා; තමා විසින් ම ජීවිතය හානි කර ගන්නා පුද්ගලයා.
අත්මත[නා.] මත් ගාන හෙවත් කලතන ලී කැබැල්ල; පතු ගාන උපකරණය; මන්ථය.
අත්මද්ද, අත්මන්ද(කථා.) [නා.] (හරකුන් ඇල්ලීමට) අතින් ගසන මන්ද; අත්රෑන.
අත්මල්ල[නා.] තනි අතින් එල්ලා ගෙන යා හැකි මල්ල; එක් අතින් ගෙන යා හැකි පැස.
අත්මාංචුව[නා.] අත්වලට දමන මාංචුව; අත්විලංගුව.
අත්මානම1. [නා.] බෝල, ගිගිරි වළලු ආදිය මාරුවෙන් මාරුවට උඩ දමා ඇල්ලීම; අත්මානම් ක්‍රීඩාව. 2. [නා.] දෙදෙනෙකු මුහුණට මුහුණ ලා සිට ඔවුනොවුන් අත්මාරු ගසමින් බෙර වැයීම.
අත්මාරු කපනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (දස්කම් පෑම් වශයෙන්) දෑකැත්ත දෑතට මාරු කරමින් ගොයම් කපනවා.
අත්මාරු ගසනවා(ක්‍රි.) (සමත්කම් පෑමට) අත් දෙක මාරු කරමින් බෙර, දවුල්, උඩැක්කි ආදිය වයනවා.
අත්මාරු පදය(කථා) [නා.] අත් දෙක මාරු කරමින් ගසන රබන් පදය; දෑත මාරු කරමින් ගසන බෙර පදය.
අත්මැසිම[නා.] රෝදය අතින් කරකවා ක්‍රියාත්මක කරන මැහුම් යන්ත්‍රය.
අත්මිට1. [නා.] අතෙහි ඇඟිලි හැකිලූ කල සෑදෙන ගුටිය; මුෂ්ටිය. 2. [නා.] අතින් අල්ලා ගැනීම සඳහා කියත් ආදියට සවි කරන ලද ලී කැබැල්ල.
අත්මිටි හරඹය[නා.] මිට මොළවා පහර දීමෙන් කරන සටන ; මුෂ්ටි ප්‍රහාර දීමේ මල්ලව පොරය.
අත්මිණි[නා.ප්‍ර.] බලිතොවිල්වල දී ඇදුරා සෙත්කවි කියමින් විටින් විට හඬවන මිණිගෙඩිය; අතෙහි භාවිත කුඩා මිණිගෙඩිය.
අත්මිදීම[නා.] (වරදකින්, කරදරාදියකින්) නිදහස් වීම; ගැලවීම; විමුක්තිය.
අත්යන්ත්‍රය1. [නා.] අතින් ක්‍රියා කරවිය හැකි යන්ත්‍රය. 2. (පාරිභා.) [නා.] අතින් ක්‍රියා කරවමින් රෙදි වියන යන්ත්‍රය (=handloom).
අත්රස1. [නා.ප්‍ර.] අතින් පිළියෙල කරන්නාගේ (විශේෂයෙන් භාර්යාවගේ) ශූර බවින් ආහාරයේ ඇති වන රසය; පිසීමේ දක්ෂකමින් භෝජනයේ ඇති වන විශේෂ ප්‍රණීත බව. 2. [නා.ප්‍ර.] වචනාර්ථයෙන් උද්දීපනය වන රසවත් බව; අර්ථ රසය.
අත්ල[නා.] අතේ ඇඟිලිත් මැණික් කටුවත් අතර කොටසෙහි ඇතුළු පැත්ත; අල්ල; අතුල.
අත්ලස1. [නා.] වැරදි වැඩකට කෙනෙකු පොලඹවා ගැනීම සඳහා දෙන වැරදි දීමනාව; කිසියම් කාර්යයක් කරදීම වෙනුවෙන් ලබන නීති විරෝධී දීමනාව; අල්ලස; පගාව. 2. [නා.] යමක් මිලට ගැනීමට හෝ කාර්යයක් ඉටු කිරීමට පොරොන්දු වී කලින් ලබා ගන්නා මුදල; අත්තිකාරම.
අත්ලීය1. (කථා.) [නා.] ගොයම් පෑගීමේ දී අල්ලා ගැනීම සඳහා කමතේ හරහට බඳින ලීය; අත්දණ්ඩ. 2. [නා.] ඔරුවේ පැත්තෙන් බඳින කුඩා කුඹ ගස.
අත්ලෙන්සය[නා.] කුඩා දේ ලොකු කර පෙන්වන අතේ ගෙන යා හැකි කාචය; අත් කාචය.
අත්වට[නා.] රස කැවිලි වර්ගයක්; අග්ගළා; අත්සුණු.
අත්වතු[නා.බහු.] ගණන් ලේඛන; සංඛ්‍යා ලේඛන.
අත්වරද, අත්වැරැද්ද[නා.] හිතා මතා නොකළ වරද; බැරිවීමකින් සිදුවුණු වරද.
අත්වරල්[නා.බහු.] මාලුවාගේ ඉදිරිපස දෙපැත්තේ තිබෙන වරල් දෙක.
අත්වසම(කථා.) [නා.] අත්අඩංගුව; අත යටත.
අත්වාරාව(කථා.) [නා.] (කිසියම් වැඩක් හෝ කාර්යයක්) කෙනෙකුගෙන් අත්හැරී තවත් කෙනෙකු අතට යෑම; යමකු කරගෙන ගිය වැඩක් තව දුරටත් ඔහුට නොලැබී යාම.
අත්වාරුව(කථා.) [නා.] අතේ වීරිය; අතේ සවිය; අතෙහි උපකාරය.
අත්වාසිය1. [නා.] යමක් සාර්ථක ලෙස කිරීමට කෙනෙකුට පළපුරුද්දෙන් ලැබූ දක්ෂකම නිසා ඇතිවන ගුණය. 2. (කථා.) [නා.] දොරක් ඇරීමේ දී හා වැසීමේ දී අතින් අල්ලා ගැනීම සඳහා දොරට සවි කරන ලී කැබැල්ල.
අත්වැට1. [නා.] අතෙහි සෑදූ ගුළිය; අතින් තැනු වටිකාව. 2. [නා.] අතේ ගෙන යන පහන; අත්පන්දම.
අත්වැඩ1. [නා.ප්‍ර.] තමාගේ ශුභ සිද්ධිය; ස්වකීය අභිවෘද්ධිය; ආත්මාර්ථය; ස්වාර්ථය. 2. [නා.ප්‍ර.] අත මෙහෙයවා කරන වැඩ; මැහුම් ගෙතුම්, ලණු ඇඹරීම ආදී ශිල්ප; අත්කම්; හස්ත කර්මාන්තය.
අත්වැඩ සාදනවා[ක්‍රි.] තමාගේ ශුභ සිද්ධිය සලසා ගන්නවා; ස්වාර්ථය සිද්ධ කරනවා.
අත්වැඩකරුවා[නා.] වැඩට උපකාර කරන්නා; අත්උදවුකාරයා.
අත්වැදවිය, අත්වැදෑවිය[නා.] අලුත දරුවකු වැදූ ස්ත්‍රිය; මෑතක දී දරුවකු ප්‍රසූත කළ ගැහැනිය.
අත්වැනුම1. [නා.] අර්ථ කථනය; අර්ථ වර්ණනාව. 2. [නා.] තමා ගැන වර්ණනා කිරීම; ආත්ම වර්ණනාව.
අත්වැල1. [නා.] දෙදෙනකු හෝ කිහිප දෙනෙකු අතින් අත අල්ලා ගැනීමෙන් සෑදෙන වැල. 2. [නා.] උපකාරය; පිහිට. 3. [නා.] එකට බැඳී පැවැත්ම; සංයෝගය; සම්බන්ධය. 4. [නා.] පියගැට, ඒදඬු, අතුරු ආදියෙහි ගමන් කිරීමේදී අල්ලා ගැනීමට ඇති ආධාරකය. 5. [නා.] එල්ලී සිටීමට ආධාර වන දෙය. 6. [නා.] යමකුගේ ගායනයට උපකාර වශයෙන් තවත් අය ගයන පාදය හෝ පාද කොටස.
අත්වැල් ගායනය[නා.] යම් ගායනයකට උපකාර වශයෙන් වෙනත් කීප දෙනෙකු කරන ගායනය.
අත්වැස්ම[නා.] අතට දමන ආවරණය; අත්මේස්
අත්වැසියා, අත්වැස්සා[නා.] යටත්වාසී පුද්ගලයා; අතවැසියා.
අත්විකාර[නා.ප්‍ර.] භය වීමෙන්, කෝපයෙන් හෝ විකට ක්‍රියා වශයෙන් අතින් කරන විපරීත ක්‍රියා; හස්ත විකාර.
අත්සතර[නා.ප්‍ර.] අර්ථ ශාස්ත්‍රය; ධනය පිළිබඳව උගන්වන ශාස්ත්‍රය; භෞතික සම්පත් පරිහරණය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
අත්සන1. [නා.] ලියවිලි ආදියක් තමාගේ බවට සහතිකයක් වශයෙන් සිය අතින් එහි පහත ලියන තමන්ගේ නම් හෝ තමන්ගේ නම වෙනුවට යොදන සලකුණ. 2. [නා.] අතින් කරන සංඥාව; අත වැනීමෙන් කරන ලකුණ.
අත්සම[නා.ප්‍ර.] රැක බලා ගන්නා තැනැත්තා; ආරක්ෂකයා; භාරකාරයා.
අත්සර1. [නා.] (අනුන්ගේ) හිත වැඩ පිණිස හැසිරීම; (අනුන්ගේ) අභිවෘද්ධිය සඳහා ක්‍රියා කිරීම; අර්ථචර්යාව. 2. [නා.] සාරවත් දෙය; සාර වස්තුව; අර්ථසාරය. 3. [නා.] අතෙහි ගෙන යෑමට සුරක්ෂිත ව තබා ගැනීමට සුදුසු ඉතා වටිනා දෙය; හස්තසාරය.
අත්සුඟ[නා.] කුඩා අත; අත් සිඟිත්ත.
අත්සුනු[නා.ප්‍ර.] බැද කුඩු කර ගත් යව හෝ සහල්; බැදපු හාල්පිටි; විලඳ සුනු.
අත්හකුර[නා.] ගස්හි කොළවලට විද රූප සටහන් මැවීම් සඳහා අතේ භාවිත කළ හැකි ගල් කැටය.
අත්හදා බැලීම[නා.] යමක ක්‍රියාකාරීත්වය පිරික්සා බැලීම; පරීක්ෂණය; පර්යේෂණය.
අත්හැන්ද1. [නා.] (පක්ෂීන්ගේ) අත්තටුව; පියාපත. 2. [නා.] පුටුවේ අත තබා ගන්නා පත්ත; පුටුපත්ත; අත් ඇන්ද.
අත්හැඳි පුටුව(කථා.) [නා.] අත තබා ගැනීම පිණිස දෙපස ඇඳි ඇති පුටුව.
අත්හිටවූ සිර දඬුවම්[නා.] වරද කරුවකුට අධිකරණයෙන් නියම කරන ලද හිර දඬුවම තාවකාලිකව ක්‍රියාවේ නොයොදවා තැබීම (=suspended sentences).
අත්හිටීම[නා.] (යමක්) අතරමඟ නැවතීම; ක්‍රියාකාරිත්වය නතර වීම; ඇනහිටීම.
අත්හිත(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අදහස් උදහස්; ගතිගුණ.
අත්හිස1. [නා.] උරහිස; උරය; දසරුව. 2. [නා.] අතෙහි මුදුන් කොටස (=head of arm).
අත්හුරු[වි.] අතට හුරු වූ; හුරු පුරුද්ද ඇති; පළපුරුදු; දක්ෂ.
අත්‍යණුක[අති+අණුක] (පාරිභා.) [වි.] ඉතා සියුම්; අතිසූක්ෂ්ම; අතිශය ක්ෂුද්‍ර (=infinitesimal).
අත්‍යන්ත[අති+අන්ත] 1. [වි.] කෙළවරක් නැති; නිමක් නැති; සීමාව ඉක්මවා සිටි. 2. [වි.] අප්‍රමාණ; ඉතා අධික; අතිශය. 3. [වි.] සම්පූර්ණ; පරිපූර්ණ ; පරම.
අත්‍යන්ත භාවය[නා.] (තර්ක.) යමක් කාලත්‍රයෙහි ම සම්පූර්ණයෙන් නොපවත්නා බව.
අත්‍යන්ත සංයෝගය1. [නා.] අතරක් නැතිව යෙදීම; නිරන්තර සම්ප්‍රයෝගය. 2. [නා.] (ව්‍යාක.) කාලය හා මාර්ගය පිළිබඳ නිරන්තර සම්බන්ධය ප්‍රකාශ කරන විභක්ති අර්ථය.
අත්‍යන්තයෙන්[ක්‍රි.වි.] අධික වශයෙන්; අතිශයින්; සම්පූර්ණයෙන්.
අත්‍යන්තර[වි.] ඉතා ඈත් වූ; අතිශය දුර ඇති.
අත්‍යන්තෝපකාර, අත්‍යන්තෝපකාරක[අත්‍යන්ත+උපකාර] [වි.] බොහෝ සේ උපකාර වන, අධික වශයෙන් ආධාර වන; අතිශයින් පිහිට වන.
අත්‍යන්තෝපශම[අත්‍යන්ත+උපශම] [නා.ප්‍ර.] සම්පූර්ණයෙන් සන්සිඳීම.
අත්‍යනුරාගය[අති+අනුරාගය] [වි.] ඉතා අධික රාගය; දැඩි කැමැත්ත.
අත්‍යර්ථයෙන්[ක්‍රි.වි.] අධික වශයෙන්; අතිශයින්; මුළුමනින්.
අත්‍යලඞ්කාර[අති+අලඞ්කාර] [වි.] අතිශය අලංකාර; අති ශෝභන; ඉතා සුන්දර.
අත්‍යල්ප[අති+අල්ප] 1. [වි.] ඉතා මඳ; ප්‍රමාණයෙන් ඉතා සුළු. 2. (පාරිභා.) [වි.] ඉතා කුඩා; අති සූක්ෂ්ම; අත්‍යණුක (=infinitesimal).
අත්‍යල්පමාත්‍ර[වි.] ඉතා කුඩා ප්‍රමාණ වූ; අතිශය ලඝු ප්‍රමාණ වූ.
අත්‍යවශ්‍ය[අති+අවශ්‍ය] [වි.] ඉතා අවශ්‍ය; අතිශයින් උවමනා.
අත්‍යවශ්‍ය සේවා[නා.බහු.] සමාජයේ දියුණුව හා එදිනෙදා ජීවන කටයුතු සඳහා ඉතාමත්ම අවශ්‍ය වූ ආහාර බෙදා හැරීම, වෛද්‍ය කටයුතු, ගමනාගමනය ආදි වූ සේවා.
අත්‍යශන[නා.ප්‍ර.] පමණට වඩා කෑම; පමණට වඩා ආහාර අනුභවය.
අත්‍යාදර[අති+ආදර] [වි.] ඉතා ආදරවත්; අතිශය හරසරින් යුත්.
අත්‍යායත[අති+ආයත] [වි.] ඉතා දික් වූ; බෙහෝ දිගැති; අතිදීර්ඝ.
අත්‍යායික[වි.] වහා කළ යුතු; ඉක්මන් හදිසි.
අත්‍යාරම්භ[අති+ආරම්භ] [නා.ප්‍ර.] අතිශය උත්සාහයෙන් ආරම්භ කළ වීර්යය.
අත්‍යාසන්න[අති+ආසන්න] [වි.] බොහෝ ළං වූ; ඉතා කිට්ටු.
අත්‍යුක්තිය[නා.] මහත් කොට කීම; අධික වර්ණනාව; අතිශයෝක්තිය.
අත්‍යුග්‍ර[අති+උග්‍ර] [වි.] ඉතා උග්‍ර; ඉතා වැඩි; අතිශයින් බලවත්.
අත්‍යුත්කර්ෂ[අති+උත්කර්ෂ] [වි.] ඉතා අධික ; ඉමහත්.
අත්‍යුත්කෘෂ්ට[අති+උත්කෘෂ්ට] [වි.] ඉතා උසස්; අතිශ්‍රේෂ්ඨ.
අත්‍යුත්තර[අති+උත්තර] [වි.] ඉතා උස්; බොහෝ උසස්.
අත්‍යුත්තුඞ්ග[අති+උත්තුඞ්ග] [වි.] අතිශය උත්තුඞ්ග; ඉතා ඉහළ.
අත්‍යුත්සන්නතාව[අති+උත්සන්නතාව] [නා.] ඉතා බලවත් බව; ඉතා අධික බව.
අත්‍යුද්ගත[අති+උද්ගත] [වි.] ඉතා උස්ව වැඩී ගිය; අතිශයින් ඉහළ නැඟුණු.
අත්‍යුද්වේග[අති+උද්වේග] [වි.] සිතෙහි හැඟීම් බලවත් සේ ඇති කරන; මහත් උද්වේගය දනවන.
අත්‍යුදාර[අති+උදාර] [වි.] ඉතා උතුම්; අතිශය උදාර වූ.
අත්‍යුෂ්ණය[නා.] තද උණුසුම; දැඩි උෂ්ණය.
අත්‍යෝදාත[අති+ඕදාත] [වි.] ඉතා සුදු; අතිශය ශුභ්‍ර වර්ණ.
අත්‍රජ1. [නා.ප්‍ර.] තමන්ට දාව උපන් පුතා; ස්වකීය පුත්‍රයා; ඖරසයා. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කේන්ද්‍රයක රාශි චක්‍රයේ පස්වන තැන; පුත්‍ර ස්ථානය.
අත්‍රාණ ශාලාව1. [වි.] අසරණයන් සඳහා වූ ශාලාව. 2. [වි.] ගිලනුන් සඳහා ඇති ශාලාව; ගිලන්හල.
අත්‍රාණයා[නා.] පිහිටක් නැත්තා; අසරණයා; අනාථයා; ආරක්ෂාවක් නැත්තා.
අත්‍රිච්ඡ[වි.] මහත් ආශා ඇති; දැඩි සේ තණ්හාව තිබෙන; තමාට ලබා ගැනීමේ ආශාවෙන් යුත්.
අත්‍රිලිඞ්ග[අ+ත්‍රිලිඞ්ග] [වි.] (ව්‍යාක.) (ලිඞ්ගත්‍රයට අයත් නොවූ යනු වාච්‍යාර්ථයි) ලිඞ්ගික නාම ගණයට නොගැනෙන; ව්‍යාකරණයෙහි ආඛ්‍යාත ප්‍රත්‍යය සම්බන්ධයෙන් ව්‍යවහාරයි.
අතාත්වික1. [වි.] අස්වාභාවික; නියත තත්ත්වයට වෙනස්; අසත්‍ය ස්වභාවයෙන් යුත්. 2. [වි.] සත්‍ය වශයෙන්ම නැතත් ප්‍රතිඵල තිබෙන; කල්පිත (=virtual).
අතාවුද1. [නා.ප්‍ර.] ආයුධ සන්නද්ධ මුර හේවායා; ආරක්ෂක හේවායා. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කෙත් අයිතිකරු වෙනුවෙන් අස්වැන්න ආරක්ෂාවට හා බෙදාගෙන ඒමට තැනැත්තා.
අතැන්වැසි[වි.] තැන්පත් නොවූ; නොහික්මුණු.
අති[වි.] අධික, අතිශය යනාදි අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්.
අතිඅණ්වීක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] අති සියුම් වස්තුවල හැඩය නොව ඒවා ඇති නැති බවද පෙන්වන අණ්වීක්ෂයක් (=ultra micro scope).
අතික්‍රමණය, අතික්‍රමය[නා.] ඉක්මවීම; පසු කර යෑම; එතෙර වීම; (කාලය) ගත කිරීම.
අතිකාල[නා.] නියමිත වේලාවට වඩා වැඩියෙන් වැඩ කිරීම; රාජකාරී වේලාවට අමතරව වැඩිපුර කරන වැඩ කොටස.
අතිකාලදීමනා[නා.ප්‍ර.] නියමිත කාල වේලාවට අමතරව රාජකාරි කරන කාලය සඳහා මුදලින් ගාස්තුව.
අතිජාත[නා.ප්‍ර.] පියාට වඩා සෑම අතින්ම උසස් තත්ත්වයට පත් වන්නා; මව්පියන්ට වඩා යසසින් තනතුරු ආදියෙන් ඉහළ තත්ත්වයක් ලබා ගන්නා පුත්‍රයා.
අතිධ්වනිය[නා.] කනට නො ඇසෙන ප්‍රමාණයේ ධ්වනිය; මිනිස ශ්‍රව්‍යතාවේ උඩත් සීමාවට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාතවලින් යුතු කම්පන තරංග.
අතිපණ්ඩිත[වි.] පමණට වඩා උගත්කම් පෙන්වන; නැති පණ්ඩිතකම් පෙන්වන; පණ්ඩිත ප්‍රතිරූපක.
අතිපාතය[නා.] නැසීම; වැනසීම.
අතිමඤ්ඤනාව[නා.] (තමන්) උසස් කොට සිතා ගැනීම; (අනුන්) හෙළා දැකීම.
අතිරක්තය1. [නා.] ඍතු ලෙය අධික ව වහනය වීම; ලේ මාලය. 2. [නා.] රක්ත වර්ණය නිසා මුතුවල ඇතිවන පලුද්දක්. 3. [නා.] ඖෂධයක නාමය; සාදිලිංගම්.
අතිරස, අතිරහ[නා.ප්‍ර.] පාරම්පරික රස කැවිලි වර්ගයක්; පූප විශේෂයක්.
අතිරික්ත1. [වි.] ඉතිරි වූ; ශේෂ වූ. 2. [වි.] වැඩිමනක්; අධික. 3. [වි.] උතුරා ගිය; ඉතිරී ගියා වූ. 1. [නා.] ඉතිරි කළ භෝජනය. 2. [නා.] වැඩිමනත් පංගුව; අධිකය. 3. (පාරිභා.) [නා.] වර්ෂාපතන හිමපතන ආදියෙන් පොළවට උරා නොගෙන, වාෂ්ප නො වී සමුද්‍රය කරා බැස යන ජලය ( run off).
අතිරේකය1. [නා.] වැඩිපුර කොටස හෝ දෙය; අධිකය. 2. [නා.] ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර ආදියෙහි වැඩිපුර පළ කරන විශේෂ කොටස.
අතිරෝග[නා.ප්‍ර.] ක්ෂය රෝගය.
අතිවරණය, අතිවරය[නා.] අනාචාරය; කාමමිථ්‍යාචාරය.
අතිවර්ති[වි.] ඉක්මවා පවතින; අතික්‍රමණය කරන.
අතිවර්ෂ[නා.ප්‍ර.] අධික වර්ෂාව.
අතිව්‍යාප්තිය1. [නා.] (න්‍යාය.) ප්‍රමාණය ඉක්මවා පැතිර යෑම; ප්‍රස්තුත කරණය ඉක්මවා පැවතීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] සීමාවෙන් ඔබ්බෙහි යමක් වසා ගෙන පැතිරීම (=overlap).
අතිවාක්‍ය[නා.ප්‍ර.] ඉක්ම පැවති තෙපුල්; ආක්‍රෝශ වචන; ගර්හා වචන.
අතිවේගය1. [නා.] අධික වේගය; අති ශීඝ්‍රතාව. 2. [නා.] බලවත් රෝග වේදනාව.
අතිශක්මතාව(පාරිභා.) [නා.] අධික විදුලි ශක්තියක් ඇති බව; අතිශය විදුලි බල වේගය දරන බව (=high tension).
අතිශය ප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) අතිශයාර්ථයෙහි හෙවත් විශේෂාර්ථයෙහි යෙදෙන තර, තම ආදි ප්‍රත්‍යය.
අතිශය, අතිසය[වි.] ඉතා වැඩි; අධික. [නා.] අධිකතාව.
අතිශයාලංකාරය[නා.] අතිශයෝක්ති වූ කාව්‍යාලංකාරය.
අතිශයෝක්තිය1. [නා.] අධික කොට කීම; අධික වර්ණනාව. 2. [නා.] එනම් කාව්‍යාලංකාරය; ලෝක සීමාව ඉක්මවා කීම.
අතිශයෝපමාව[නා.] උපමානයට වඩා උපමේයෙහි යම්කිසි අධික බවක් ප්‍රකට කරන උපමාව.
අතිසත්වාදය1. (පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය වචනවලින් නිරූපණය වන්නේ සත්‍ය පැවැත්ම බව යථාර්ථයෙන් ම ඇදහීම (=super realism). 2. [නා.] ප්‍රොයිඩ්ගේ සිද්ධාන්ත අනුව උපවිඥානයේ සිහින නිරූපණය කරන නූතන කලා නිර්මාණ ක්‍රමයක් (= surrealism).
අතිසරණය[නා.] පමණ ඉක්මවා මල පහ වීම.
අතිසර්ගය1. [නා.] දීම. 2. [නා.] අවසර දීම; අනුදැනීම.
අතිස්ථාන[නා.ප්‍ර.] අධික වේලාවක් නැඟිට සිටීම.
අතිස්වේදය1. [නා.] අධික ලෙස ඩහදිය ගැලීම; අතිශයින් ස්වේද වහනය වීම. 2. [නා.] අධික ලෙස ඩහදිය ගැලීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්.
අතිස්‍රාවය1. [නා.] ස්ත්‍රී රෝගයක්; අධික ව ලේ යෑම. 2. [නා.] ලේ වහනය වන මූත්‍ර රෝගයක්.
අතිසූක්ෂ්ම1. [වි.] ඉතා සියුම්; තේරුම් ගැනීමට බෙහෙවින් අපහසු. 2. (පාරිභා.) [වි.] ඉතා කුඩා; අත්‍යණුක; අතික්ෂුද්‍ර. [නා.ප්‍ර.] (සංගී.) නාදයෙහි පස් වැදෑරුම් වූ ප්‍රභේදවලින් එකක්.
අතිසේක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ද්‍රවයක යම් ද්‍රාව්‍යයක් දිය වීමේ සම්පූර්ණ අවස්ථාවට පැමිණීම; සන්තෘප්තිය (=saturation).
අතිහරණය1. [නා.] ගමන් කිරීමේ දී නැඟු පය ඉදිරියට තැබීම. 2. [නා.] යම් කිසිවක් එක් තැනක සිට තවත් තැනකට ගෙන යෑම; ඉවත් කිරීම.
අතිහසිතය[නා.] විකාර ස්වභාවයෙන් හිස, දෙ අත්, දෙ උරහිස ආදිය නටවමින් කරනු ලබන අධික සිනාව; සවැදෑරුම් සිනාවන් අතුරෙන් එකක්.
අතීක්ෂ්ණ1. [වි.] නොතියුණු; නොසියුම්. 2. [වි.] මන්ද; බාල; මුග්ධ.
අතීත1. [වි.] ගත වූ; පසුගිය; ඉකුත් වූ. 2. (කථා.) [වි.] ඉතා හිතවත්; ඉතා කුලුපග වූ.
අතීත ඥානය[නා.] අතීත භවය දක්නා නුවණ; පෙර ඉපිද සිටි ජාති පිළිබඳ ව දැනගන්නා නුවණ.
අතීත හේතු[නා.බහු.] (අභි.) පටිච්ච සමුප්පාදයෙහි දැක්වෙන පරිදි වර්තමාන භවයට ප්‍රත්‍යය වූ ද, අතීත භවයට අයත් වූ ද හේතු.
අතීතංස[නා.ප්‍ර.] අතීත භවය.
අතීතකාල ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) යම් ක්‍රියාවක් කර අවසාන වූ බව හඟවන ආඛ්‍යාත රූපය; කර නිම වූ අර්ථයක් ප්‍රකාශ කරන ක්‍රියාව.
අතීතාරම්මණ, අතීතාලම්බන[වි.] අතීතය අරමුණු කොට ඇති; ඉක්ම ගිය සංසිද්ධි ආදිය අරමුණු කොට පවත්නා.
අතීන්ද්‍රිය[වි.] ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවූ; ඉන්ද්‍රිය මාර්ගයෙන් දැන ගැනීමට නොහැකි. [නා.ප්‍ර.] සිත; ආත්මය.
අතීසාරය[නා.] අධික ලෙස චිරේචනය වීමේ රෝගය; පාචනය.
අතු කේලම(කථා.) [නා.] කෙනෙකුගෙන් අසාගෙන තව කෙනෙකුට කියන කේලම.
අතු කොටුව1. (කථා.) [නා.] මසුන් ඇල්ලීම පිණිස වැව් ගංගා ආදියෙහි අතු කැබලි, කෝටු ආදිය හරස් කොට බැඳ සාදාගත් කොටුව. 2. [නා.] වැසිකිළි, කැසිකිළි කටයුතු සඳහා යොදා ගන්නා පොල් අතුවලින් ආවරණය කළ කොටුව.
අතු ගංගාව[නා.] ගංගාවකට ගලා බසින ශාඛා නදිය.
අතු බැඳීම1. (පාරිභා.) [නා.] ගසේ තිබිය දී ම අත්තක් මුල් ඇද්දවීම එය බිමට පාත් කොට කොටසක් පස යට කිරීම (=gootee layering). 2. [නා.] වහලයක් පොල් අතුවලින් සෙවිලි කිරීම.
අතු මීය(කථා.) [නා.] (ගසක) අත්තක බැඳි මීය; දඬුවැල් බෑ මීය.
අතුට1. [පූර්ව.ක්‍රි.] එළා; දිග ඇර. 2. [පූර්ව.ක්‍රි.] විසුරුවා; ඉස.
අතුණු බහන1. [නා.] මහ බඩවැල; මහාන්ත්‍රය නැමුණු තැන්වල බැඳගෙන සිටිනා සිවිය. 2. (පාරිභා.) [නා.] අතුරු නොදී එපිට මෙපිට නොයන ලෙස බැඳ සිටින සිවිය; අන්තරංගයෙන් කොටසක් දරා සිටින පටක නැම්ම (=mesentery).
අතුනතු[වි.] තමා අයිති; තමන් සතු.
අතුපතර[නා.ප්‍ර.] විහිදී ගිය අතු; පැතිර සිටින ශාඛා.
අතුපත්[නා.බහු.] අතු හා කොළ; ශාඛා හා පත්‍ර.
අතුබළය[නා.] ගසක කඳකින් අත්තක් බෙදී යන තැන; කරුව; දෙබල; වෙළය.
අතුර1. [නා.ප්‍ර.] මැද්ද; මධ්‍යය; අභ්‍යන්තරය. 2. [නා.ප්‍ර.] අතරතුර කාලය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉඩ; අවකාශය. 4. [නා.ප්‍ර.] ‍තොරතුර; පුවත. 5. [නා.ප්‍ර.] ගසින් ගසට මාරු වී යෑම පිණිස ඒවා ඉහළින් ඈඳා සෑදූ රැහැන් මග. 6. [නා.ප්‍ර.] කුඹුරක එක් වරකට හෑ යුතු කොටස වෙන් කර ගැනීම පිණිස පළමුවෙන් ගසන හීවිට; සී සෑම පිණිස හී විටක් ගසා කුඹුරක වෙන් කර ගන්නා තීරුව. 7. [නා.ප්‍ර.] අනතුර; අන්තරාය; උපද්‍රවය; ආපදාව 8. [නා.ප්‍ර.] ඇතිරිල්ල; ආස්තරණය; ඇතිරිය.
අතුරතුර[නා.ප්‍ර.] අතර වූ අවකාශය.
අතුරනවා1. [ක්‍රි.] එළවනවා; දිග අරිනවා; විසුරුවනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉසිනවා. 3. [ක්‍රි.] ඇතිරිලි එළා පිළියෙල කරනවා; පනවනවා.
අතුරන්නාව[නා.] (කමත්.) ලොකු පැදුර; මාගල.
අතුරැල්ල(කථා.) [නා.] පොල් අතු සෙවිලි කළ වහල කෙළවරින් පාතට එල්ලා වැටෙන කොළ පෙළ.
අතුරිත[වි.] ඉක්මන් නොවූ; කඩිනම් නොවූ; අලස.
අතුරිත චාරිකාව[නා.] බුදුන් වහන්සේ පිඬු සිඟා වැඩීම, දහම් දෙසීම ආදිය සඳහා ගම්නියම්ගම්වල පිළිවෙළින් සැරිසැරීම.
අතුරු1. [වි.] මැදි; මැද පිහිටි; මධ්‍යගත. 2. [වි.] අමතර. 1. [නා.ප්‍ර.] ඉඩ; අවකාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] වෙනස; අමුත්ත; විශේෂය.
අතුරු අන්තරාව(කථා.) [නා.] උපද්‍රව; ආපදාව; අනතුර.
අතුරු අවුණ[නා.] කඩ වීදිය; අංගාණිය.
අතුරු ආබාධය1. [නා.] ආබාධයක් පවතින අතර හට ගැනෙන අන් ආබාධය. 2. [නා.] එක් ආබාධයකට ප්‍රතිකාර පිණිස ගන්නා ඖෂධ නිසා ඇති වන වෙනත් සංකූලතා.
අතුරු කඩ(පාරිභා.) [නා.] දත් අතර පවතින හිදෑස (=diastema).
අතුරු කතාව[නා.] කථාවක් මැද එයට ඇතුළත් යම් කරුණක් පැහැදිලි කරනු ලබන විස්තරය.
අතුරු කද[නා.] මැදින් බර එල්වා දෙදෙනෙකු විසින් දෙකෙළවරින් උසුලාගෙන යන කද.
අතුරු ගිවිසුම(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන පොරොන්දු පත්‍රයට අදාළ කාරණය පිළිබඳ ව ඇති කර ගන්නා අනෙක් පොරොන්දුව (=sub contract).
අතුරු දශාව[නා.] (ජ්‍යෝති) කේන්දරයක මහ දසා අතරට වැටෙන අනු දසාව; අන්තර් දශාව.
අතුරු නියෝගය(පාරිභා.) [නා.] අවසාන තීන්දුවට කලින් දෙන අතර මැදි නියෝගය (=interlocutory order).
අතුරු පලය(පාරිභා.) [නා.] යමක් නිෂ්පාදනය කිරීමේ දී සෑදෙන වෙනත් ඵලයක් (= by product).
අතුරු බත[නා.] උදය, දවල් අතරතුර කාලය; ආහාර වේල් දෙකක් අතරතුර කාලය; පෙරවරුව; අන්තරාභක්තය.
අතුරු මැතිවරණය[නා.] මහ මැතිවරණයකින් පසු ඇති වූ මන්ත්‍රී පුරප්පාඩුවක් පිරවීම සඳහා පවත්වන මැතිවරණය.
අතුරු මෝසම්(කථා.) [නා.] නඩුවක් විභාග වන අතරතුර දී අමුතුවෙන් කාරණයක් ඇතුළත් කිරීම සඳහා උසාවියේ අවසර ලබා ගැනීම පිණිස ඉදිරිපත් කරන ඉල්ලීම.
අතුරු වගාව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන භෝග වගාව ඇති බිමෙහි ම කරන සුළු අතිරේක භෝග වගාව (=inter cultivation).
අතුරු වසා[නා.ප්‍ර.] අඳනය; අන්තරා වාසකය; තුන් සිවුරෙන් එකක්.
අතුරු ව්‍යවස්ථාව1. [නා.] පැතුරුණු ව්‍යවස්ථාවක් සංශෝධනය කොට පැන වූ ව්‍යවස්ථාව. 2. [නා.] නීතියක් යටතේ පැනවූ රීතිය; රෙකුලාසිය.
අතුරු වැටිය(කථා.) [නා.] හේන් එළි කිරීමේදී කඳු වැටියක් මුදුනේ නොකපා ඉතිරි කරනු ලබන කැලෑරොද.
අතුරු සිදුරු[නා.බහු.] ඉඩ කඩ; අවකාශය; පරතරය.
අතුරුණුව1. (පාරිභා.) [නා.] මාවවුලු ආදි සතුන්ගේ පියාපත් වශයෙන් ක්‍රියාවේ යෙදෙන චර්ම පටලය (=patagium). 2. [නා.] ඇතුළත වැස්මක් හෙවත් පෝරුවක් වශයෙන් අතුරන ලද්ද (=lining).
අතුරුදන් වෙනවා, අතුරුදහන් වෙනවා1. [ක්‍රි.] නොපෙනී යනවා. 2. [ක්‍රි.] පහ වෙනවා; දුරු වෙනවා.
අතුරුපස[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන ආහාර වේල් වලින් පසුව ගන්නා පලතුරු හෝ වෙනත් රසවත් කැවිලි පෙවිලි ආදිය.
අතුරුමග, අතුරු මඟ[නා.] මාර්ගයක් හෝ ගමනක් අතරතුර කොටසක්; විහිදී ගිය මඟ.
අතුරුමාව[නා.] අක්මාව; කැවුත්ත.
අතුරොද[නා.] ගස් වලින් එල්ලා වැටෙන අතු සමූහය.
අතුල[වි.] අසමාන; අසම; අතුල්‍ය. 1. [නා.] අල්ල; අත්ල 2. [නා.] අත්ල යොදා ගත හැකි ප්‍රමාණය.
අතුල් ඇටය(පාරිභා.) [නා.] අත්ලට ඇඟිලි සම්බන්ධ වන තැන පිහිටා ඇති ඇටය (=metacarpal bone).
අතුල් තලය[නා.] අත්ල; අත්තල.
අතුල් පහර, අතුල් පාර[නා.] අත දිගහැර ගහන පාර.
අතුල් රේඛා[නා.බහු.] අල්ලෙහි පිහිටි ඉරි; හස්තරේඛා.
අතුල්පත(කථා) [නා.] හතරැස් ආකාරයට පන්වලින් වියන ලද වට්ටි විශේෂයක්.
අතුල්පතුල්[නා.බහු.] අත් තල සහ පාද තල.
අතුල්ලනවා1. [ක්‍රි.] තවරනවා; ගානවා 2. [ක්‍රි.] උළනවා; පිරිමදිනවා.
අතුල්සුඟ[නා.ප්‍ර.] කුඩා අල්ල; කුඩා දරුවකුගේ අත්ල.
අතුවැල1. (කථා) [නා.] ගොවිපළක සතුන් එළවීම සඳහා යොදා ඇති උපකරණය; ටක පෝරුව 2. [නා.] ඒ දඬු, තරප්පු ආදියෙහි අතින් අල්ලා ගැනීම සඳහා ඇති ආධාරකය; වැට.
අතුසන, අතුහන1. [නා.] කැලෑ මාර්ගවල අතු කඩා දැමීමෙන් පෙන්නුම් කරන සලකුණ 2. [නා.] ගෙයක හෝ සීමාවක දොසක් හෝ කිල්ලක් හෝ දක්වන ලකුණ.
අතුස්වා[නා.ප්‍ර.] තූර්ය වාදකයා.
අතුහේන[නා.] ගස් වල අතුවලින් හෙවී ගිය පටු කැලෑපාර.
අතුළ1. [වි.] එළන ලද; දිග අරින ලද. 2. [වි.] විසුරුවන ලද; ඉසින ලද. 3. [වි.] පිළියෙල කරන ලද; සකස් කරන ලද; පනවන ලද. [නා.] අතළගල; ගල් තලාව.
අතෘප්ත[වි.] සෑහීමට පත් නුවූ.
අතෙවුරු[නා.ප්‍ර.] අන්තඃපුරය.
අතේකිච්ඡ[වි.] පිළියම් කළ නොහැකි; අසාධ්‍ය.
අතේජස්ක[වි.] තේජස නැති; ශක්ති විරහිත.
අතොවිනවා, අතෝනවා[ක්‍රි.] තූර්ය භාණ්ඩ වාදනය කරනවා; වයනවා.
අතෝනිය, අතෝලිය(කථා.) [නා.] මසුන් ඇල්ලීමට උපයෝගී කරනු ලබන්නා වූ ද ජාකොටුවල ඇද තබනු ලබන්නා වූ ද දැල් විශේෂය.
අතෝරය[නා.] අතවරය.
අථර්ව වේදය[නා.] අථර්වර්ණ වේදය; චතුර්වේදයෙහි සතර වැන්න.
අථර්ව, අථර්වන්1. [නා.ප්‍ර.] ලෝක නිර්මාතෘ වූ මහා බ්‍රහ්මයාගේ වැඩිමල් පුත්‍රයාගේ නම. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිනි පුදන්නා; ගිනි දෙවියන් පුදන පූජකයා.
අථල[නා.ප්‍ර.] ථලය හෙවත් ගොඩබිම නොවන බිම් පෙදෙස; දිය රැඳි බිම.
අථාවර[වි.] එහා මෙහා ගෙන යා හැකි; ස්ථාවර නොවූ; චංචල (දේපළ පිළිබඳ යෙදේ).
අද1. [නා.] උදා වී පවතින දිනය; මෙදා. 2. [නා.] එළුවා; අජයා. 3. [නා.] එළු රැස; මේෂ රාශිය. 4. [නා.] අනංගයා; කාම දේවයා. 5. [නා.] හදවත; ළය; හෘදය. 6. [නා.] හිත; චිත්තය. 7. [නා.] කෑම අනුභව කිරීම; භක්ෂණය. 8. [නා.] කන තැනැත්තා; අනුභව කරන්නා; කන්නා; භක්ෂකයා. 9. [නා.] නැකැත් විසි හතෙන් එකක්. 1. [වි.] තෙත් වූ; තෙමුණා වූ; ආර්ද්‍ර වූ. 2. [වි.] නොවියළි; අමු. 3. [වි.] අලුත්; නව.
අද ඇති[වි.] තමා පිළිබඳ; තමාට අයත් වූ; අධ්‍යාත්මය පිළිබඳ වූ; ආධ්‍යාත්මික.
අදක්ෂ[වි.] දක්ෂ නොවූ; අසමර්ථ; සූර නොවූ.
අදත්තාදාන පරිභෝගය[නා.] නුදුන් දෙය (සොර සිතින්) ගෙන පරිහරණය කිරීම; සොරා ගත් වස්තුව භුක්ති විඳීම.
අදත්තාදානය[අදත්ත+ආදානය] [නා.] නුදුන් දෙය ගැනීම; අන්සතු වස්තුව සොර සිතින් ගැනීම; සොරකම් කිරීම.
අදද1. [වි.] තෙත්; තෙමුණු; ආර්ද්‍ර. 2. [වි.] මොළොක්; මෘදු.
අදනය[නා.] කෑම; අනුභවය; භුඤ්ජනය.
අදන්1. [නා.ප්‍ර.] කාලය. 2. [නා.ප්‍ර.] දිගු මං; දීර්ඝ මාර්ග. 3. [නා.ප්‍ර.] වෙහෙස; පීඩාව. 1. [වි.] වෙහෙසට පත්; පීඩිත. 2. [වි.] පුරුදු; ඇබ්බැහි.
අදන්ත1. [වි.] දත් නැති; ලොඹු. 2. [වි.] දමනය නොවූ; නොදැමුණු; නොහික්මුණු; හීලෑ නොවූ. [නා.ප්‍ර.] නොදැමුණු තැනැත්තා; නොහික්මුණු පුද්ගලයා.
අදන්මග, අදන්මඟ, අධන් මග, අධන් මඟ[නා.] දිගු මඟ, දීර්ඝ මාර්ගය.
අදම්‍ය[වි.] දමනය කළ නොහැකි; යටත් කළ නොහැකි.
අදමිටු, අදැමිටු[වි.] දැහැමි නොවූ; යුක්ති සාධාරණයෙහි නොපිහිටි; අධර්මිෂ්ඨ.
අදමිත[වි.] හීලෑ නොකරන ලද; දමනය නොකළ.
අදර1. [නා.ප්‍ර.] යටි තොල; උඩුතොල; අධරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇල්ම; ආදරය; ගෞරවය, භක්තිය. 3. [නා.ප්‍ර.] (යමක්) දරා සිටින දෙය; ආධාරකය; ආධාරය; ප්‍රතිෂ්ඨාව 4. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ආධාර විභක්තිය. 1. [වි.] උපකාර වන; ආධාර වන. 2. [වි.] ජරාවට පත් නොවන.
අදර කිරිය[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) උපකාරක ක්‍රියාව; ක්‍රියාවක අර්ථ පරිපූර්ණයට යොදන අතිරේක ක්‍රියාව.
අදර විබත්[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ආධාරාර්ථය පැවසෙන විභක්තිය; ආධාර විභක්තිය.
අදරකරු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ආධාරාර්ථය හඟවන කාරකය; ආධාර කාරකය.
අදර්ශනාර්හ[වි.] දැකීමට නොනිසි; දර්ශනයට නුසුදුසු.
අදර්ශනීය1. [වි.] දැක්මට නොනිසි; නොදැකිය යුතු. 2. [වි.] දැකුම් කලු නොවූ.
අදර්ශිත[වි.] නොදක්වන ලද; පෙන්වා නොදෙන ලද; අනිර්දිෂ්ට.
අදරාලේපය[නා.] තොල්වල ගාන ආලේපය; අධරයෙහි ගල්වන ආලේපය.
අදවක[නා.] මේ දවස; අද දිනය.
අදවක්[ක්‍රි.වි.] අද දවස දක්වා; මේ දවස වන තුරු; මෙතෙක්.
අදස1. [නා.] (මුහුණ බලන ) කන්නාඩිය; කැඩපත. 2. [නා.] අදහස; අධ්‍යාශය; අභිප්‍රාය. [වි.] දක්නට නැති; නොපෙනෙනසුලු; අදෘශ්‍ය.
අදස්[වි.] දක්ෂ නොවූ; දස්කම් නැති; අදක්ෂ.
අදස්තල[නා.] කැඩපත මතුපිට; ආදර්ශ තලය; දර්පණ තලය
අදහනවා, අදානවා1. [ක්‍රි.] ඇත්ත හැටියට පිළිගන්නවා; (යමක්) විශ්වාස කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තමන්ගේ ආගම අනුව දක්වා ඇති සිරිත් පිළිපදිනවා; පුද පූජා පවත්වනවා.
අදහම1. [නා.] දහමට විරුද්ධ වුව; ධර්මයට පටහැණි වූව; මිථ්‍යා ධර්මය 2. [නා.] අයුක්තිය, අයහපත.
අදහස1. [නා.] සිතිවිල්ල; කල්පනාව; අධ්‍යාශය. 2. [නා.] අභිප්‍රාය; අභිලාෂය. 3. [නා.] අරමුණ; අපේක්ෂාව. 4. [නා.] (යමක් කිරීමේ හෝ ලැබීමේ) දැඩි චින්තනය; අධිෂ්ඨානය; ප්‍රණිධිය. 5. [නා.] කැමැත්ත; රුචිය; ආශාව. 6. [නා.] අනුමතය; අනුදැනීම. 7. [නා.] තේරුම්; අරුත; අර්ථය.
අදහස් උදහස්[නා.බහු.] අනුකූල සිතිවිලි හා විරුද්ධ සිතිවිලි; එකඟ අදහස් හා පටහැණි අදහස්.
අදහැනි[වි.] ඇත්ත හැටියට පිළිගත යුතු වූ; විශ්වාස කටයුතු; ඇදහිය යුතු.
අද්ථෝද්දේශය[අර්ථ+උද්දේශය] [නා.] අර්ථය දැක්වීම; අර්ථ විවරණය.
අද්දර1. [නා.] කෙළවර; අයින. 2. [නා.] ළඟ; අසල; සමීපය.
අද්ධ1. [නා.ප්‍ර.] අඩ; අර්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] මඟ; මාර්ගය. 3. [නා.ප්‍ර.] කාලය; සමය.
අද්ධාන ක්ලාන්තයා[නා.] දුර මඟක යෑමෙන් පීඩාවට පත් පුද්ගලයා.
අද්ධාන ගමන[නා.] දීර්ඝ මාර්ගයක ගමන් කිරීම; දුර ගමනක් යෑම.
අද්ධාන පරිච්ජේදය[නා.] (අභි.) ජීවත් වන කාලය පිරිසිඳ දැන ගැනීම; ජීවත් වන වකවානුව නියම කොට දැන ගැනීම.
අද්ධාන පරිශ්‍රමය[නා.] දුර මඟක යෑමෙන් ඇති වන වෙහෙස; ගමන් විඩාව.
අද්ධානය[නා.] දීර්ඝ කාලය; කාලාන්තරය.
අද්ධිකයා[නා.] මාර්ගයෙහි ගමන් කරන්නා; මගියා.
අද්ධුනක, අධුද්නන[වි.] සිත් කම්පා කරන; අඳෝනා මුසු.
අද්ධුව[වි.] ස්ථීර නොවන; අස්ථීර; අනිත්‍ය.
අද්බුදය[නා.] සංඛ්‍යා නාමයක්; අක්ෂෞභිණි දස දහස.
අද්භූත ධර්මය1. [නා.] ආශ්චර්ය ධර්මය; විශ්මය ජනක දෙය. 2. [නා.] ආශ්චර්ය අද්භූත ධර්ම ප්‍රතිසංයුක්ත සූත්‍රාන්ත දේශනා.
අද්භූතය1. [නා.] පුදුමය; විස්මය; ආශ්චර්යය. 2. (අලං.) [නා.] සිතේ පහළ වන විස්මය සහගත හැඟීම; නව නාට්‍ය රසයෙන් එකක්. 3. [නා.] ඔට්ටුව; පරදුව.
අද්භූතාකෘති[අද්භූත+ආකෘති] [නා.ප්‍ර.] පුදුම. ආකාරය; විස්මයජනක ස්වරූපය.
අද්භූතාත්මක[වි.] ආශ්චර්යවත්.
අද්භූතෝපමාව[නා.] (අලං.) යම්කිසි වස්තුවකට ලෝකයේ හමු නොවන අද්භූත වස්තුවක් උපමා කර දැක්වීම.
අද්මිනිස්ත්‍රාසි[වි.] උසාවියෙන් ලත් බලය පිට දේපළක් හෝ බූදලයක් හෝ පාලනය කරන.
අද්මිරල්, අද්මිරාල්[නා.ප්‍ර.] යුද නැව් හමුදාවක ප්‍රධාන නිලධරයා; නාවික සේනාධිපති.
අද්වකාත්[නා.ප්‍ර.] ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතිඥයා; අධිනීතිඥයා.
අද්වය[නා.ප්‍ර.] දෙකක් නොවන බව; ඒකත්වය.
අද්වයවාදී[නා.ප්‍ර.] වචන දෙකක් නොකියන්නා; දෙආකාර නොවූ එක ම සත්‍ය වචනය ප්‍රකාශ කරන්නා; බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳ කියැවේ.
අද්විතීය[වි.] දෙවැන්නෙකු නැති; දෙවැනි නොවන; අසහාය.
අද්වේෂය[නා.] ද්වේෂ රහිත බව; අවෛරය; මෛත්‍රිය.
අද්වේෂී[වි.] ද්වේෂ රහිත; ක්‍රෝධ නැති; අවෛරී.
අද්වෛත[වි.] දෙයාකාරයක් නැති; ඒකාන්ත. [නා.ප්‍ර.] පරමාත්මය හා ජීවාත්මය එකක් ම යැයි යන මතය.
අද්‍ය[නි.] අද; මේ දවස.
අද්‍යතන[වි.] අද පවත්නා; මේ කාලය පිළිබඳ; වර්තමානය හා සම්බන්ධ.
අද්‍රවණශීල කලිලය(පාරිභා.) [නා.] පහසුවෙන් දිය නොවන මැලියම් වැනි සංශ්ලේෂණ ද්‍රව්‍යය (=lyophobic colloid).
අද්‍රවණශීල, අද්‍රවණශීලී(පාරිභා.) [වි.] දිය නොවන ස්වභාවය ඇති; පහසුවෙන් දිය නොවන (=lyophobic).
අද්‍රව්‍යය[නා.] ද්‍රව්‍යයක් නොවූව; ද්‍රව්‍ය ගණයට නොගැනෙන වස්තුව.
අද්‍රව්‍යවාචක[වි.] ද්‍රව්‍යයක් ප්‍රකාශ නොවන.
අද්‍රාව්‍ය(පාරිභා.) [වි.] දිය කළ නොහැකි (=insoluble).
අද්‍රිජා[නා.ප්‍ර.] පර්වතයෙන් උපන්නී අරුතින් උමා දේවී; පාර්වතී; දුර්ගා.
අද්‍රිරාජ[නා.ප්‍ර.] පර්වත අතර ප්‍රධාන හිමාලය පර්වතය.
අද්‍රෝහ[වි.] ද්‍රෝහි නොවූ; පස මිතුරු නොවූ; අවිරුද්ධ.
අදාගය[නා.] ඇනීමට භාවිත කළ කුඩා කොට කඩුව.
අදාන්ත[වි.] දමනය නොවූ; නොදැමුණු; නොහික්මුණු; සංවරයක් නොමැති.
අදාරනවා1. [ක්‍රි.] කට පාඩමින් හඬ නඟා කියනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉගෙන ගන්නවා; හදාරනවා.
අදාස[වි.] ගැති නොවූ; දාස නොවූ; නිදහස්; ස්වෛරී .
අදාහ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] ගින්නෙන් නොදැවෙන; දැවිය නොහැකි; පිලිස්සිය නොහෙන (= incombustible).
අදාළ1. [වි.] සුදුසු; උචිත; යෝග්‍ය. 2. [වි.] අනුකූල; සම්බන්ධකමක් ඇති. 3. [වි.] උපයෝගී; උපකාරී. 4. [වි.] උගත්; හැදෑරූ; අධ්‍යයනය කළ. 5. [වි.] සුදුසු; නියම කරන ලද.
අදිකයා1. [නා.] වැඩිපුර ඇති තැනැත්තා 2. [නා.] රොඩී මිනිසුන්ගේ නායකයා; කුප්පායමේ ප්‍රධානයා; හුලවාලියා.
අදිකාරම[නා.] මධ්‍යකාලීන ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය පාලන තන්ත්‍රයේ පැවති ප්‍රධාන තනතුරක්; තනතුර දැරූ උසස් නිලධාරියා; මහනිලමේ.
අදිකාරී[නා.ප්‍ර.] සිංහල රාජ්‍ය පාලන සමයෙහි සිටි උසස් නිලධාරියෙක්; අධිකරණ නායකයා.
අදිගම[නා.] ඵල ප්‍රයෝජනය; ලාභය.
අදිටන[නා.] (යමක්) තරයේ සිතා ගැනීම; ඉටා ගැනීම; අධිෂ්ඨානය.
අදිටන්පැරුම්[නා.ප්‍ර.] පාරමිතා දහයෙන් එකක්; අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව.
අදිට්ඨය[නා.] නුදුටු දෙය; නොදක්නා ලද්ද.
අදිති1. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] පුනාවස නම් නැකත.
අදිති නන්දන1. [නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය පුත්‍රයා; දෙවියා. 2. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
අදිතිය[නා.] ප්‍රජාපතිහුගේ දියණිය; සූර්යයාගේ මව; දේව මාතාව.
අදින යොත[නා.] ගිනි ඉපදවීමට ගිනි ගානා දඬු ක්‍රියා කරවීම සඳහා බැඳි ලණුව.
අදින රැහැන[නා.] දොරක අගුළ ක්‍රියා කරවන ලණුව.
අදිනවා1. [ක්‍රි.] තමා වෙතට ගන්නවා; හයනවා; ආකර්ෂණය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උසුලාගෙන යනවා; රැගෙන යනවා; උද්වහනය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (තිර ආදිය) දිග හැර එල්ලනවා; විදහාලනවා; ප්‍රසාරණය කරනවා. 4. [ක්‍රි.] (උගුල් ආදිය) අටවනවා; යොදනවා; මානනවා. 5. [ක්‍රි.] (ඇවිළිලි, උළුක්කු ආදිය) පිළියම් පිණිස අදලනවා. 6. [ක්‍රි.] (යමක් කිරීමට) පැකිළෙනවා; අදිමදි කරනවා; පසුබට වෙනවා. 7. [ක්‍රි.] පැත්තකට බරව ක්‍රියා කරනවා; පක්ෂග්‍රාහී ව කටයුතු කරනවා. 8. [ක්‍රි.] (ගොබ, දලු ආදිය) වැඩෙනවා; ලියලනවා. 9. [ක්‍රි.] හාරා බලනවා; අවුස්සනවා.
අදින්න[වි.] නොදෙන ලද; නුදුන්. [නා.ප්‍ර.] නොදෙන ලද්ද; නුදුන් දෙය.
අදින්නාදාන පාරාජිකාව[නා.] (විනය.) පැවිද්දකු විසින් අන්සතු දෙයක් සොරා ගත් කල්හි සිදු වන පැවිද්ද අහිමි වන බරපතළ ආපත්තිය හෙවත් ඇවැත.
අදින්නාදානය[නා.] (නුදුන් දෙය ගැනීම යනු වාච්‍යාර්ථයි) සොරකම් කිරීම; අන්සතු වස්තුව සොර සිතින් ගැනීම.
අදිප1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධානයා; අධිපතියා; නායකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉස මුදුනේ ඇති රෝමාවර්තයට හෙවත් සුළියට ඇතුළින් පිහිටි මර්මය; අධිපති මර්මය.
අදිපත්තු1. [වි.] ආඪ්‍ය, සමෘද්ධිමත්. 2. [වි.] මාහැඟි; අගනා.
අදිප්පුව1. [නා.] ගරාදි වැට. 2. [නා.] අඩයක් මෙන් සවි කරන ලී පටිය. 3. [නා.] අල්මාරියක පිටුපස කොටස. 4. [නා.] වැලි හුනු ආදිය හැලීම පිණිස ගන්නා දැල් තට්ටුව; රැයිසිය.
අදිමදි කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඇලිමැළි කරනවා; පැකිළෙනවා; පසුබට වෙනවා.
අදිමොක්[නා.ප්‍ර.] අරමුණෙහි සිත යෙදීම; අධිමෝක්ෂය.
අදියර1. [නා.ප්‍ර.] වැඩක හෝ ව්‍යාපාරයක එක් එක් ව්‍යාපෘතිය හෝ කොටස; පියවර. 2. [නා.ප්‍ර.] පාලනය; අධිකාරය. 3. [නා.ප්‍ර.] නිලය; තනතුර. 4. [නා.ප්‍ර.] (ග්‍රන්ථයක) පරිච්ඡේදය; අධ්‍යාය. 5. [නා.ප්‍ර.] විෂය; මාතෘකාව. 6. [නා.ප්‍ර.] විශිෂ්ට ක්‍රියාව; බුදු බව පතන්නකුගේ ප්‍රාර්ථනාව සමෘද්ධ වීම පිණිස එක් තැන් විය යුතු අෂ්ට ධර්ම අතරින් එකක්; බුදුන් කෙරෙහි තම ජීවිත පරිත්‍යාග කිරීම සංඛ්‍යාත ක්‍රියාව.
අදිවේද දූතයා[නා.] (රෝ.ක.) ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ මුල් ගෝලයා; අපොස්තුලුවරයා.
අදිශ රාශිය(පාරිභා.) [නා.] විශාලත්වය ඇති නමුත් අවකාශයේ විශේෂ දිශාවක් අනුව නොපවතින රාශිය; දිග්විහීන රාශිය (=scalar quantity).
අදිස[නා.] ආදර්ශය; අනුගමනයට සුදුසු
අදිසි1. [වි.] නොපෙනෙන; අදෘශ්‍ය; අදෘශ්‍යමාන; අදිස්. 2. [වි.] අහම්බෙන් සිදුවන; බලාපොරොත්තු නොවන.
අදීන[වි.] යටත් නොවන; බැගෑපත් නොවන; දීන නොවන
අදීප්ත1. [වි.] පැහැදිලි නැති; අපැහැදිලි; අඳුරු 2. [වි.] ආලෝකය නිකුත් නොකරන; දීප්තියක් නැති; අභාස්වර (=nonluminous).
අදීප්ත දැල්ල(පාරිභා.) [නා.] දීප්තියක් නැති ගිනි දැල්ල; අදීප්තිමත් ගිනි දැල්ල (=non luminous flame).
අදීර්ඝ දෘෂ්ටිය[නා.] දෘෂ්ටියෙහි දුබලකම් නිසා දුර නොපෙනීම; ඈත නොපෙනීම; හ්‍රස්ව දෘෂ්ටිය.
අදුඃඛ[වි.] දුක් නැති; දුක් රහිත; දුක් වේදනා නැති.
අදුඃඛමසුඛ[වි.] සැපත් නොවූ, දුකත් නොවූ; උපේක්ෂා සහගත.
අදුඃඛමසුඛ භූමිය[නා.] (අභි.) දුකක් හෝ සැපක් නොවන බිම; චතුර්ථ ධ්‍යානය.
අදුක්ඛම සුඛ වේදනා[නා.] (අභි.) දුකක් හෝ සැපක් නොවන වේදනාව උපේක්ෂා වේදනාව; ත්‍රිවිධ වේදනා වලින් එකක්.
අදුතිය[වි.] දෙවැනි නොවන; දෙවැන්නකු නැති; අද්විතීය.
අදූර[වි.] දුර නොවූ; නුදුරු; සමීප; ළං වූ.
අදූර දෘෂ්ටිය1. [නා.] දුර නොදකින බුද්ධිය; නුවණ මඳකම; මන්ද බුද්ධික බව. 2. [නා.] දුර නොපෙනීම.
අදූරස්ථ[වි.] නුදුරෙහි පිහිටි; නුදුරු වූ.
අදෘශ්‍යමාන[වි.] නොපෙනෙන; දෘශ්‍යමාන නොවන.
අදෘෂ්ට[වි.] නොදක්නා ලද; නුදුටු.
අදෘෂ්ට මිත්‍රයා[නා.] නුදුටු මිතුරා; හමු නොවී මිතුරුකම් ඇති කරගත් තැනැත්තා.
අදෘෂ්ටපූර්ව[වි.] පෙර කිසි කලෙක නුදුටු; නුදුටුවිරූ.
අදෙස්1. [නා.ප්‍ර.] අවවාදය; උපදෙස; ආඥාව. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] පදයක (අරුතට හානි නොවන පරිදි) අකුරක් වෙනුවට අකුරක් යෙදීම; ආදේශ විධිය. 3. [නා.ප්‍ර.] යමක් වෙනුවට තවත් දෙයක් යෙදීම; ආදේශ කිරීම.
අදේව දෘෂ්ටිය[නා.] දෙවියකු නැත යන විශ්වාසය; දෙවියන් ඇදහීමෙන් තොරවීමේ දෘෂ්ටිය.
අදෝ1. [වි.] ආලෝකය නැති; දීප්තිමත් නොවූ. 2. [වි.] පහත; යට.
අදෝමග[නා.] අධෝමාර්ගය; මල මාර්ගය; ගුදය.
අදෝවායුව[නා.] අධෝමාර්ගයෙන් නිකුත් වන වාතය.
අදෝෂ[වි.] දොස් නැති; නිදොස්; නිර්දෝෂ.
අදෝස[නා.] ද්වේෂය හෙවත් තරහ නැති බව; අද්වේෂය; අවෛරිභාවය.
අධඃඅන්ත්‍රය[නා.] (කායි.) මහ බඩවැලේ ගුදයට සම්බන්ධ වූ කොටස; ගුද මාර්ගය.
අධඃඋදරය[නා.] උදරයේ පහත කොටස; යටිබඩ.
අධඃකෘත[වි.] පහතට දමන ලද; පහතට හෙළන ලද; යටි අතට හැරවූ.
අධඃප්‍රදේශය[නා.] පහළ කොටස; යටි පෙදෙස.
අධඃපාතය[නා.] පහතට වැටීම; පහතට හෙළීම.
අධඃපීඩනය(පාරිභා.) [නා.] යටට තෙරපීම; යටිකුරු පීඩනය (=downward pressure).
අධඃපුටය1. (පාරිභා.) [නා.] කකුළු ආදි කවචයන්ගේ මුඛ විවරයට පහත කොටස; යටි තොල (=hypostome). 2. [නා.] කොඳු ඇට නොමැති සතුන්ගේ ඉස්සී ඇති මෞඛ කේතුව.
අධඃශීර්ෂ[වි.] යටිකුරු වූ හිස ඇති; පහතට නැමුණු හිසින් යුක්ත.
අධඃස්ථෝදර කුහරය[නා.] යටි බඩෙහි කුහරය.
අධන, අධනී[වි.] ධනය නැති; නිර්ධන; දුප්පත්.
අධනයා[නා.] ධනය නැත්තා; දුප්පතා.
අධන්‍ය[වි.] අභාග්‍ය සම්පන්න; පින් නැති.
අධම[වි.] ඉතා පහත්; නීච.
අධම දසාව[නා.] (ජ්‍යෝති.) අශුභ කාලය; නරක කාලය.
අධම පක්ෂය[නා.] ඉතා අඩු තරම; ඉතා පහත් ප්‍රමාණය.
අධමයා[නා.] පහත් තැනැත්තා; නින්දිත පුද්ගලයා; නීචයා.
අධමාධම[අධම+අධම] [වි.] ඉතා පහත්; අතිශය නිහීන.
අධමාන්තයෙන්[ක්‍රි.වි.] ඉතා අඩු තරමින්; යටත් පිරිසෙයින්.
අධර[වි.] පහත්; යටි; අධඃස්ථ. [නා.ප්‍ර.] යටිතොල; යටිතොල හෝ උඩුතොල; ඕෂ්ඨ.
අධර ඩිම්බ කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] මලක ග්‍රාහකයේ පතුලෙහි පිහිටි ඩිම්බ කෝෂය හෙවත් අණ්ඩාශය (=inferior ovary).
අධර පල්ලවය[නා.] තොල නමැති දලුව; ළා දලුවක් බඳු තොල.
අධර මහා ශිරාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ පහළ කොටස්වලින් දකුණු හෘත්කර්ණිකාවට ලේ ගෙන එන්නා වූ මහා ශිරාව (=inferior vena cava).
අධර සෝපානිකාව(පාරිභා.) [නා.] කර්ණශඞ්ඛය බෙදා ඇති සෝපානිකා වැනි කොටස් තුනෙන් පහත කොටස (=scala tympani).
අධර හන්වස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] යටි හකු ඇටය.
අධර හරස්පේශිය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂිකූපයේ අධෝභාගයෙහි වූ පේශිය (=inferior oblique muscle).
අධරපුට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සියුරු හඬලෑමේ දී දෙ තොල එක් කිරීමෙන් සෑදෙන ගොටුව හෙවත් කුහරය.
අධර්ම කර්මය[නා.] (විනය.) ව්‍යවස්ථා වලට අනුකූල නොවන පරිදි සිදු කරන විනය කර්මය; ධර්මයට පටහැණි කර්මය හෙවත් ක්‍රියාව.
අධර්ම චරණය, අධර්ම චර්යාව[නා.] අධර්මයෙහි හැසිරීම; වැරදි ක්‍රියාවල නිරත වීම.
අධර්ම චෝදකයා[නා.] (විනය.) අධර්මයෙන් චෝදනා කරන්නා; අභූත වස්තුවෙන් චෝදනා කරන පුද්ගලයා.
අධර්ම වාදය[නා.] ධර්මයට වඩා අධර්මය උසස් යැයි හෝ වැඩි යැයි හෝ යන මතයෙහි පිහිටා කරන වාදය.
අධර්ම වෙළඳාම් පස[නා.] බෞද්ධයකු විසින් නොකළ යුතු අධාර්මික වෙළඳාම් පස; ආයුධ, සතුන්, මස්, මත්ද්‍රව්‍ය, විෂ වර්ග යන මේ පස වෙළඳාම් කිරීම.
අධර්මකාරී[වි.] අධර්ම ක්‍රියා කරන.
අධර්මය[නා.] ධර්මයට විරුද්ධවූව; අධාර්මික ක්‍රියාව; නීති විරෝධී ක්‍රියාව.
අධර්මිෂ්ඨ[වි.] දැහැමි නොවූ; අදමිටු; අධාර්මික.
අධර්මිෂ්ඨයා[නා.] දැහැමි නොවූ පුද්ගලයා; අදහමට යොමු වුණු තැනැත්තා; අධාර්මිකයා.
අධරාක්ෂිය[අධර+අක්ෂිය] [නා.] ඇසේ යට කෙළවර; යටැස.
අධරාරණිය[නා.] එකිනෙක ගැටීමෙන් ගිනි ඉපදවීමට ගන්නා දඬු දෙකෙන් යටින් තබන දඬුව.
අධරිකාව(පාරිභා.) [නා.] ඕකිඩ් මලක පහතින් පිහිටි දලය හෙවත් මල් පෙත්ත (=labellum).
අධරෝෂ්ඨ, අධරෞෂ්ඨ[නා.ප්‍ර.] යටිතොල; යටිතොල හා උඩුතොල.
අධශ්චේතනාව[නා.] යටි සිත; යටි සිතේ පැවති කල්පනාව.
අධශ්ශ්‍රෝතස[නා.ප්‍ර.] යටි අතට ගලා යන දිය දහර.
අධශ්ශිරස්[වි.] යටිකුරු වූ හිස ඇති; පහතට හැරවූ හිසින් යුක්ත.
අධ්වක්ෂම[වි.] දිගු කලක් පැවතිය හැකි; දිගු කල් පවතින; චිරස්ථායී.
අධ්වත්‍රය[නා.ප්‍ර.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන කාල තුන.
අධ්වය1. [නා.] මාර්ගය; පථය. 2. [නා.] කාලය.
අධ්වයෝගය[නා.] (ඡන්ද.) ඡන්දසක වෘත්ත පැතිර වීමට අවශ්‍ය භූමි ප්‍රමාණය.
අධ්වශ්‍රමය[නා.] ගමන් වෙහෙස; ගමන් විඩාව.
අධ්‍යක්ෂ, අධ්‍යක්ෂක[නා.ප්‍ර.] කාර්යාංශයක් පාලනය කරන්නා; වෙළඳ සමාගම් ආදියෙහි පරිපාලන කටයුතු කරන්නා; පරිපාලකයා.
අධ්‍යයන නිවාඩු[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය උසස් අධ්‍යාපන කටයුතුවල යෙදීම සඳහා නිලධාරීන්ට රජය මඟින් පඩි සහිත ව නිර්දේශ කරනු ලබන නිවාඩුව.
අධ්‍යයන පරිපාටිය[නා.] ඉගෙනීම පිළිබඳ වැඩ පිළිවෙළ; අධ්‍යයනය පිළිබඳ නිර්දේශ කරන ලද ක්‍රමය.
අධ්‍යයනය[නා.] ඉගෙන ගැනීම; හැදෑරීම; උද්ග්‍රහණය.
අධ්‍යවගාහනය[නා.] බැස ගැනීම; අවතරණය.
අධ්‍යවස්තරණය[නා.] වසාගෙන පැතිරීම; යට කර ගැනීම; මැඬ ගැනීම.
අධ්‍යවස්තෘත[වි.] වසාගෙන පැතුරුණ; යට කර ගත්; මැඬ ගන්නා ලද.
අධ්‍යවසාය1. [නා.ප්‍ර.] උත්සාහය; වීර්යය. 2. [නා.ප්‍ර.] විනිශ්චය; තීරණය.
අධ්‍යශනය[නා.] කෑ අහර දිරවීමට පෙර නැවත කෑම; අනුභව කළ විගස ම නැවත අනුභවය.
අධ්‍යාචරණය[නා.] ඉක්ම හැසිරීම; ව්‍යතික්‍රමණය.
අධ්‍යාචාරය1. [නා.] ඉක්ම හැසිරීම; වරදවා හැසිරීම; ව්‍යතික්‍රමය. 2. [නා.] වරද; ආපත්තිය.
අධ්‍යාතතිය(පාරිභා.) [නා.] අධික රුධිර පීඩන;, රුධිර පීඩනය සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා වැඩිවිම (=hypertension).
අධ්‍යාත්ම[වි.] තමා පිළිබඳ. 1. [නා.ප්‍ර.] තමාගේ සිත; තම සන්තානය. 2. [නා.ප්‍ර.] ජීවාත්මය වශයෙන් පවත්නා පරමාත්මය.
අධ්‍යාත්ම ලෝකය[නා.] පසිඳුරන්ටත් තර්කයටත් ගෝචර නොවන අද්‍රව්‍ය වූ ලෝකය; අධ්‍යාත්මය පිළිබඳ ලෝකය.
අධ්‍යාත්ම වාදය1. [නා.] අධ්‍යාත්මය හෙවත් ජීවාත්මය විග්‍රහ කිරීම පිළිබඳ මතය. 2. [නා.] සිත පිළිබඳ දර්ශනාත්මක මතය.
අධ්‍යාපන ආයතනය[නා.] ඉගැන්වීම කරන ආයතනය; විද්‍යා ආයතනය.
අධ්‍යාපන විද්‍යාව[නා.] ඉගැන්වීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; අධ්‍යාපන කටයුතු පිළිබඳ විද්‍යාව.
අධ්‍යාපනය[නා.] විද්‍යා ශාස්ත්‍ර ඉගැන්වීම; විද්‍යා ශාස්ත්‍ර පුහුණු කරවීම; හැදෑරවීම.
අධ්‍යාපිත[වි.] උගන්වන ලද; හදාරන ලද.
අධ්‍යාය[නා.ප්‍ර.] ග්‍රන්ථයක පරිච්ඡේදය; එහි අධිකාරය.
අධ්‍යායාසය[අධි+ආයාසය] [නා.] අධික වෙහෙසීම; බොහෝ ලෙස විඩාවට පත් වීම; අතිශය ආයාසය.
අධ්‍යායී[නා.ප්‍ර.] ධ්‍යාන නොවඩන්නා; දැහැනට නොසමවදින තැනැත්තා.
අධ්‍යාරෝපණය[නා.] උඩට නැංවීම; ආරෝපණය කිරීම; ආරූඪ කිරීම.
අධ්‍යාශය[නා.ප්‍ර.] අදහස; මතය; හැඟීම.
අධ්‍යාහාරය1. [නා.] (ව්‍යාක.) අමුතුවෙන් ගැනීම; වැකියක කිවයුතු නමුත් නොකියන ලද පදයක් නිසි තැන යොදා සම්පූර්ණ කර ගැනීම. 2. [නා.] අනුමිති වශයෙන් වටහා ගැනීම.
අධ්‍යාහෘත1. [වි.] (ව්‍යාක.) අධ්‍යාහාර කරන ලද. 2. [වි.] අනුමිති වශයෙන් වටහා ගත්.
අධ්‍යුපේක්ෂණය[අධි+උපේක්ෂණය] [නා.] මධ්‍යස්ථ වීම; උපේක්ෂා සහගත බව.
අධ්‍යේතෘ[නා.ප්‍ර.] හදාරන්නා; ඉගෙන ගන්නා; ශිෂ්‍යයා.
අධ්‍යේය[නා.ප්‍ර.] හැදෑරිය යුතු; උගත යුතු දෙය.
අධ්‍යේෂක1. [නා.ප්‍ර.] ඉල්ලීමක් කරන්නා; යමක් තමාට දෙන ලෙස යදින තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] යමකු ක්‍රියාවට මෙහෙයවන තැනැත්තා.
අධ්‍යේෂණය[නා.] ඉල්ලීම; ආයාචනය; නියෝජනය; මෙහෙයවීම.
අධ්‍යෝසානය[නා.] යමකට බැස දැඩි ව අල්ලා ගැනීම; බලවත් ඇල්ම.
අධ්‍රැව[වි.] තිර නැති; අස්ථිර; අනිත්‍ය.
අධාතුක[වි.] (ව්‍යාක.) ආඛ්‍යාත මූලයක් හෙවත් ධාතුවක් නැති.
අධාතුජ[වි.] (ව්‍යාක.) ධාතුවකින් නූපන්.
අධාර්මික[වි.] දැහැමි නොවූ; දහමට අනුව නොගිය.
අධි මානය[නා.] ඉතා උඩඟු බව; තද මානය; අධික මානය.
අධි මාසය[නා.] අධික වූ මාසය; සූර්ය මාසයක් තුළ ලබන චන්ද්‍ර මාස දෙකෙන් ප්‍රථම මාසය; යම් වර්ෂයකට අයත් සූර්ය මාස දොළොස තුළ චන්ද්‍ර මාස තෙළෙසක් ඇති වීමෙන් වැඩි වන මාසය.
අධික1. [වි.] වැඩි; බහුල; අතිශය. 2. [වි.] වඩා උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨතර; උත්තරීතර.
අධික අවුරුද්ද[නා.] දිනයක් වැඩිවීමෙන් දින 366 කින් යුක්ත වන අවුරුද්ද; සතර වර්ෂයකට වරක් පෙබරවාරි මාසය දින 29 කින් යුක්ත වන සේ ගැනෙන අවුරුද්ද; අධික වර්ෂය.
අධික කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ඍජු කෝණයකට වඩා මහත් වූ සරල කෝණයකට වඩා කුඩා වූ කෝණය (=obtuse angle).
අධික පීඩන තීරය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියෙහි වැඩි වායු පීඩන ඇති තීරුව (=high pressure belt).
අධික පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] වැඩි පීඩනය; වැඩි වායු පීඩනය (=high pressure).
අධික රුධිර පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] ධමනීන් තුළ ලේ අධික වශයෙන් පීඩනය වීම; රුධිර පීඩනය සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා වැඩිවීම (=hypertension).
අධිකතම පදය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා ම වැඩි පදය; ගණිත ප්‍රකාශනයක ඇති පද අතර අගයෙන් ඉතා ම වැඩි පදය (=greatest term).
අධිකතම සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] ඉතාම වැඩි සංගුණකය (=greatest coefficient).
අධිකරණ බලපත්‍රය[නා.] පුද්ගලයකු හිරභාරයට ගැනීමේ බලපත්‍රය; වරෙන්තුව.
අධිකරණ විනිශ්චය[නා.] නඩු විසඳීම; යුක්තිය විචාරීම; නඩු විනිශ්චය කිරීම.
අධිකරණ ශාලාව[නා.] නඩු විසඳන තැන; උසාවිය; විනිශ්චය ශාලාව.
අධිකරණ සමථ[නා.බහු.] (විනය.) භික්ෂූන් අතර ඇති වන අධිකරණ සන්සිඳුවීම සඳහා පනවන ලද ව්‍යවස්ථා.
අධිකරණ සිද්ධාන්ත[නා.ප්‍ර.] (න්‍යාය.) මූලික සිද්ධාන්ත; පිළිගත් මතය.
අධිකරණය1. [නා.] යුක්ති විචාරය; නඩු විසඳීම; විනිශ්චය. 2. [නා.] විනිශ්චය ශාලාව; යුක්තිය විසඳන තැන; උසාවිය. 3. [නා.] විවාදය; ආරවුල; නඩුව. 4. (විනය.) [නා.] භික්ෂූන් අතර විවාදයට කාරණය; භේදකර වස්තුව. 5. [නා.] ආධාරය; ආශය. 6. (ව්‍යාක.) [නා.] ක්‍රියා සිද්ධියට ආධාර වන ස්ථානය; ආධාර කාරකය.
අධිකරණාධිපතියා[නා.] විනිශ්චයකරුවන්ගේ නායකයා; අධිකරණ නායකයා; අග්‍රවිනිශ්චයකාරයා.
අධිකරණීය[නා.] යකඩ තැලීමේ දී භාවිත කරනු ලබන උපකරණය; කිණිහිරය.
අධික්ෂණය[නා.] උසස් මොහොත; ශ්‍රේෂ්ඨ අවස්ථාව.
අධික්ෂිප්ත1. [වි.] යමක් මතුයෙහි හෙළන ලද; තබන ලද. 2. [වි.] අවමන් කරන ලද; නින්දා කරන ලද.
අධික්ෂේපය1. [නා.] බැහැර කිරීම; ප්‍රතික්ෂේපය. 2. [නා.] අවමානය; නින්දාව.
අධික්‍රමය1. [නා.] නැඟීම; ප්‍රභූත්වය; ආධිපත්‍යය. 2. [නා.] බලෙන් පැමිණීම; රටකට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළු වීම; ආක්‍රමණය.
අධික්‍රියාව[නා.] සීමාව ඉක්මවා සිටි ක්‍රියාව; අයථා ක්‍රියාව.
අධිකාධික[අධික+අධික] [වි.] එකිනෙකට වැඩි; පිළිවෙළින් වැඩි.
අධිකාර ප්‍රදේශය[නා.] නිලධාරියෙකුගේ පාලනයට යටත් ප්‍රදේශය; වැයික්කිය.
අධිකාර සහතික පත්‍රය[නා.] බලපත්‍රය; උපාධියක් පත්‍රය; පිරිනැමීමේ ලේඛනය.
අධිකාරණය[නා.] ප්‍රධාන කාරණය; පරම හේතුව.
අධිකාරය1. [නා.] පාලන බලය; පාලනය; ආධිපත්‍යය. 2. [නා.] නිලය; රාජ කාර්යය; සේවය. 3. [නා.] විධාන කිරීමට හෝ ක්‍රියා කිරීමට ඇති අයිතිවාසිකම. 4. [නා.] පරිච්ඡේදය; අධ්‍යාය. 5. [නා.] බුදුන් වහන්සේ කෙරෙහි තම ජීවිතය පරිත්‍යාග කිරීමේ සංඛ්‍යාත විශිෂ්ට ක්‍රියාව 6. [නා.] ප්‍රාර්ථනාව. 7. [නා.] පූජා සත්කාරය.
අධිකාර්ථ[වි.] බොහෝ අර්ථ ඇති; අතිශයාර්ථය පැවසෙන. 1. [නා.ප්‍ර.] සීමාව ඉක්මවා සිටි අර්ථය; අතිශයාර්ථය. 2. (අලං.) [නා.ප්‍ර.] (ප්‍ර. යෙදේ.) අධික අර්ථ ඇති විශේෂ්‍ය පද යෙදීමේ කාව්‍ය දෝෂය.
අධිකාර්ථ වචනය[නා.] (ව්‍යාක.) ස්තුති හෝ නින්දා කිරීම පිණිස ආරෝපණය කරන ලද අතිශයාර්ථ කියමන.
අධිකාරී[වි.] නීත්‍යනුකූල බලය දරන; ස්වාමීත්වය ඇති; ප්‍රධාන. 1. [නා.ප්‍ර.] අධිපතියා; ප්‍රධානයා; ස්වාමියා. 2. [නා.ප්‍ර.] සිංහල රජ සමයෙහි සිටි උසස් නිලධරයෙක් හැඳින්වූ නාමය.
අධිකාරී මණ්ඩලය[නා.] පාලක සභාව; විධායක සභාව.
අධිකෘත[වි.] ප්‍රධාන ස්ථානයෙහි තබන ලද.
අධිකෝපමාව[අධික+උපමාව] [නා.] (අලං.) හීන වූ වස්තුවකට ශ්‍රේෂ්ඨ වස්තුවක් උපමා වශයෙන් දැක්වීම.
අධිගත1. [වි.] පැමිණි; එළඹුණ. 2. [වි.] අවබෝධ කළ; මාර්ග ඵලයට පැමිණි.
අධිගතයා[නා.] මාර්ගඵලයට පැමිණි පුද්ගලයා; අධිගමය ලැබූ පුද්ගලයා.
අධිගන්තව්‍ය[වි.] පැමිණිය යුතු; අවබෝධ කළ යුතු.
අධිගම ඥානය[නා.] මාර්ගඵල අවබෝධයෙන් ලැබු නුවණ.
අධිගමනය[නා.] වැටහීම; අවබෝධය.
අධිගමය1. [නා.] පැමිණීම; එළඹීම; දැනගැනීම; අවබෝධය; ප්‍රතිවේදය. 2. [නා.] ලෝකෝත්තර මාර්ගඵල හා සතර ප්‍රතිසම්භිදා, ෂඩ් අභිඥා, ත්‍රිවිද්‍යා යන සියල්ල අවබෝධ කර ගැනීම, රහත් බවට පැමිණීම.
අධිග්‍රහණය(පාරිභා.) [නා.] ආහාර ගැනීම; ආහාර, බෙහෙත් ආදිය ශරීරය තුළට ගැනීම(=ingestion).
අධිගුණය[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ ගුණය; අධික ගුණ විශේෂය.
අධිගෘහීත[වි.] අයිති කරගත්; අරක්ගත්.
අධිචර්මය(පාරිභා.) [නා.] පැළෑටිවල කඳන්, මුල් සහ කොළ යන අංගවල පිටතින් ඇති ආරක්ෂක ස්තරය (=epidermis).
අධිච්චසමුප්පන්න වාදය[නා.] ආත්මයත් ලෝකයත් හේතු ප්‍රත්‍යය රහිත ව පහළ වුණේ යැයි කීම.
අධිචිත්තය[නා.] (අභි.) විදර්ශනා පාදක අෂ්ට සමාපත්ති චිත්තය හෝ මාර්ගඵල චිත්තය.
අධිට්ඨාතව්‍යය[වි.] අධිෂ්ඨාන කළ යුතු.
අධිතක්සේරුව1. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි වටිනාකමකින් යමක් හෝ යම් පුද්ගලයෙකු පිළිබඳ ව සිතීම හෝ කටයුතු කිරීම; නැති අගයක් ලබා දීම. 2. [නා.] ඉතා වැඩියෙන් තක්සේරු කිරීම (=over valuation).
අධිතප්ත(පාරිභා.) [වි.] අධික වශයෙන් රත් කළ; සන්තෘප්ත තත්ත්වයේ පවත්නා උෂ්ණත්වයට වඩා අධික උෂ්ණත්වයකට පැමිණවීම සඳහා රත් කරන ලද (=super heated).
අධිතාපනය(පාරිභා.) [නා.] අධික ලෙස රත් කිරීම; සන්තෘප්ත තත්ත්වයේ පවත්නා උෂ්ණත්වයට වඩා අධික උෂ්ණත්වයකට පැමිණවීම සඳහා රත් කිරීම (=superheating).
අධිද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක් මගින් යම්කිසි ද්‍රව්‍යයක් ක්ෂණික ව දිය කරමින් ද්‍රාවණයක් සෑදීම (= dead melting).
අධිදේවතා[නා.ප්‍ර.] අරක්ගත් දෙවියා; අධිගෘහිත දේවතාවා.
අධිධ්වනි විද්‍යාව[නා.] අධිධ්වනීන් (කනට නෑසෙන තරම් අධික සංඛ්‍යාතයක් ඇති ධ්වනි) පිළිබඳ විද්‍යාව.
අධිනායක[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන නායක; අධිපතියා.
අධිනීතිඥයා[නා.] ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතිවේදියා; අද්වකාත්.
අධිපඤ්ඤා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨ ප්‍රඥාව; සංස්කාර අනිත්‍ය දුක්ඛ අනාත්ම වශයෙන් පිරිසිඳ දක්නා විදර්ශනා ඥානය; මාර්ගඵල සිත්වල යෙදෙන ප්‍රඥාව.
අධිපති[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන; නායක; ස්වාමි; පාලක.
අධිප්පාය[නා.ප්‍ර.] අදහස; අදහස් කළ කාරණය; අභිප්‍රාය.
අධිප්පේත[වි.] අදහස් කළ; කල්පනා කරන ලද.
අධිපාලනය[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ පාලනය; විශේෂ පාලනය.
අධිබල[වි.] වැඩි බලයෙන් යුත්; අධික ශක්තිය ඇති.
අධිභරණය(පාරිභා.) [නා.] වැඩියෙන් පැටවීම; වැඩි බර දැරීම (=overloading).
අධිභාෂණය[නා.] ගෞරවාන්විතව කීම; සැලකිලිමත්ව කරන ප්‍රකාශය.
අධිමාධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය අකුරුවලට අමතර ව රූපය, ශබ්දචලන, චිත්‍ර වැනි වෙනත් මාධ්‍යයන් ද අඩංගු සම්බන්ධිත ලේඛන (=hypermedia).
අධිමිල(පාරිභා.) [නා.] භාණ්ඩයක ස්ථාපිත සාමාන්‍ය හෝ නාමමාත්‍ර මිලත් එය ලබා ගත හැකි මිලත් අතර වෙනස (=Premium).
අධිමුක්ත1. [වි.] නැමුණු; ඇලුණු; ආසක්ත. 2. [වි.] නිශ්චිත.
අධිමුක්තිය1. [නා.] සිත නැමීම; ඇලීම; අභිප්‍රාය. 2. [නා.] තද විශ්වාසය; ඇදහීම. 3. (අභි.) [නා.] සසරින් මිදීම; නිර්වාණයට සැපත් වීම.
අධිමුච්චනය1. [නා.] අරමුණෙහි නිශ්චයනය; තද විශ්වාසය; ඇදහීම. 2. [නා.] ආවේශ වීම; අනුන් තමා ලෙස ක්‍රියා කරන මෙන් ඉටීම.
අධිමූර්ඡාව1. [නා.] අධික සිහි නැතිවීමෙන් හට ගන්නා තද නින්ද. 2. [නා.] අතිශය නිද්‍රාවෙන් යුතු රෝගය.
අධිමොක්ඛය, අධිමෝක්ෂය[නා.] (අභි.) අරමුණ සනිටුහන් කිරීම; නිශ්චය කිරීම.
අධියර1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන හෝ ශ්‍රේෂ්ඨ කාර්යය. 2. [නා.ප්‍ර.] පරිච්ඡේදය; මාතෘකාව. 3. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාර්ථනාව. 4. [නා.ප්‍ර.] අදියර; අවස්ථාව. 5. [නා.ප්‍ර.] පූජා සත්කාරය.
අධියෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ශ්‍රේෂ්ඨ ග්‍රහ යෝගය.
අධිරාජයා[නා.] ප්‍රධාන රජ; අගරජ; ප්‍රදේශ හෝ රටවල් බහු සංඛ්‍යාවක රජ.
අධිරාජ්‍යය[නා.] එක පාලකයකු නොහොත් පාලන බල මණ්ඩලයක් යටතේ පවතින රටවල් නොහොත් රාජ්‍ය සමූහයක්; අග්‍ර රාජ්‍යය.
අධිරාජ්‍යවාදය[නා.] රාජ්‍යයක බලය සහ බලපෑම දේශපාලන සම්බාධක හෝ යුද්ධ බලය මගින් ව්‍යාප්ත කිරීමේ රාජ්‍ය තන්ත්‍රය.
අධිරික්තය(පාරිභා.) [නා.] අතිශයින් වාත ශුන්‍ය වූ ස්ථානය (=high vacuum).
අධිරූඪ[වි.] අධිපතිව නැඟී සිටි; පිටට නැඟුණු; ආරෝහණය කළ.
අධිරෝපණය1. (පාරිභා.) [නා.] අනෙක් සතකුගේ ශරීර කුහරයක් තුළ අවයවයක් හෝ අවයව කොටසක් වගා කිරීම. 2. [නා.] කෙනෙකුගේ සිතට යම් මතයක්, අදහසක් ඇතුළු කිරීම.
අධිරෝහණිය, අධිරෝහිණිය[නා.] ඉණිමඟ; සෝපානය; පඩිපෙළ.
අධිවචනය1. [නා.] අභිධානය. 2. [නා.] පර්යාය ශබ්දය.
අධිවර[වි.] ඉතා උතුම්; ප්‍රධාන.
අධිවසනය[නා.] වාසය කිරීම; පදිංචිව සිටීම.
අධිවාසනය1. [නා.] ඉවසීම; විඳදරා ගැනීම. 2. [නා.] දැරීම; ඉසිලීම. 3. [නා.] විරුද්ධ නොවී නිසොල්මන්ව සිටීමෙන් එකඟ වීම; බාර ගැනීම; පිළිගැනීම; ඉවසීම. 4. [නා.] සුවඳ විලවුන් ගැල්වීම; සුවඳ කැවීම.
අධිවෘක්ක ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] උසස් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ වෘක්කය අසල තිබෙන අන්තරාසර්ග අවයවයක්; උපරිවෘක්ක ග්‍රන්ථිය (=adrenal gland).
අධිවේගී මාර්ගය[නා.] දීර්ඝ හා නිශ්චිත ගමනාන්ත සඳහා නගර යා කරමින් දිවෙන ප්‍රධාන මාර්ගය.
අධිවේදනය[නා.] භාර්යාව සිටිය දී ම තවත් ස්ත්‍රියක පාවා ගැනීම; බහු භාර්යාභාවය.
අධිශ්‍රයණ1. [නා.ප්‍ර.] ළිප උඩ තැබීම; උණු කිරීම; පිසීම. 2. [නා.ප්‍ර.] උදුන.
අධිශික්ෂා[නා.ප්‍ර.] උසස් ශීලය; එම ශීලයෙහි හික්මීම.
අධිශීතකරණය, අධිශීතනය[නා.] යම්කිසි ද්‍රවයක් ඝනීභවනය නොවන සේ එහෙත් හිමාංකය ඉක්මවා ශීත කිරීම (=super cooling).
අධිශීලය, අධිසීලය1. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර ශීලය; මාර්ගඵල සම්ප්‍රයුක්ත වූ ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර සීලය. 2. [නා.] උපසම්පදා සීලය.
අධිශෝෂණය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයක් මතුපිට තුනී තට්ටු වශයෙන් වායු හෝ ද්‍රව හෝ ද්‍රාවණ හෝ ඝනීභවනය වීම (=adsorption).
අධිශෝෂිතය(පාරිභා.) [නා.] අධිශෝෂණය වන වායුව හෝ ද්‍රවය හෝ ද්‍රාවණය (=adsorbate).
අධිෂ්ඨාන පවාරණය[නා.] (විනය.) සෙසු පවාරණ විනය කර්ම කිරීමට තරම් භික්ෂූන් නැති කල්හි එක් භික්ෂුවක් පමණක් වී නම් ඒ භික්ෂුව විසින් කරන පවාරණ විනය කර්මය; ඉටන් පවුරුණ; පුද්ගල පවාරණය.
අධිෂ්ඨානය1. [නා.] (මතුයෙහි) පිහිටීම; පිහිටා සිටීමට ආධාරය; මූලාධාරය; පාදකය; පදනම. 2. [නා.] පාලනය; ආධිපත්‍යය; බලය. 3. [නා.] දැඩි ලෙස යමක් සිතා ගැන්ම; යමක් ස්ථිර ලෙස සිතෙහි පිහිටුවා ගැනීම; අචල සමාදානය. 4. [නා.] "මෙය මෙසේ වේවා," යි අභිඥා නුවණින් ඉටා ගැනීම; ඍද්ධි බලපෑමක් සඳහා අභිඥා නුවණින් ඉටා ගැන්ම.
අධිෂ්ඨිත1. [වි.] අධිපතිව සිටි; පාලනය කරන ලද; සෙවුනා ලද; අරක් ගත්. 2. [වි.] ඉටාගත්; අධිෂ්ඨාන කළ.
අධිසංවේදිතාව(පාරිභා.) [නා.] අධික සංවේදී බව; ඉතා ඉක්මනින් ප්‍රතික්‍රියා පෙන්වීමට ඇති හැකියාව (=hypersensitivities).
අධිසීලසික්ඛාව[නා.] අධිශීලයෙහි හික්මීම; ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර ශීලයෙහි හික්මීම.
අධීක්ෂණය[නා.] මෙහෙයවීම; පාලනය කිරීම; පරීක්ෂා කිරීම.
අධීත1. [වි.] හදාරන ලද; අධ්‍යයනය කරන ලද; උගත්. 2. [වි.] ප්‍රකාශිත; කථිත.
අධීන[වි.] වසඟයට පැමිණි; යටත්; අයත්.
අධීනයා[නා.] (යමකුගේ) වසඟයෙහි සිටින්නා; යටත් පුද්ගලයා.
අධීශ[වි.] ප්‍රධාන; අග්‍ර; අධිපති. [නා.ප්‍ර.] අධිපතියා; ස්වාමියා.
අධීශ්වර[වි.] අධිපති; අධීශ.
අධෛර්යය[නා.] උත්සාහයෙන් තොර බව; ධෛර්යය නැතිකම.
අධෝ අන්ත්‍රය[නා.] මහ බඩවැලෙහි ගුදයට සම්බන්ධ වූ කොටස; ගුද මාර්ගය.
අධෝ බලය[නා.] පහළට තෙරපීමේ බලය.
අධෝ බින්දුව(පාරිභා.) [නා.] පොළොව මතුපිට සිටින්නකුගේ පාදයට කෙළින් පොළොවේ අනෙක් පැත්තෙහි වූ අහසේ මුදුන; ශිරෝ බින්දුවට විෂ්කම්භාභිමුඛ ව පිහිටි ඛගෝලයේ ලක්ෂ්‍යය (=nadir).
අධෝ භාවය[නා.] පහත්බව; නීචභාවය.
අධෝ භුවනය[නා.] පාතාලය; නාගලෝකය.
අධෝ මාර්ගය[නා.] ගුදය; මල මාර්ගය.
අධෝ මුඛය[නා.] ආහාර මාර්ගයේ කෙළවර; මල මාර්ගය; ගුදය.
අධෝ ලම්බය[නා.] පහතට වැටෙන සෘජු රේඛාව; ලම්බකය.
අධෝ ලිපිය[නා.] පොතක පිටුවක හෝ ලේඛනයක හෝ යටින් දක්වන විශේෂ සටහන; පාඨාන්තරය.
අධෝ වායුව[නා.] ආහාර මාර්ගයේ යටි අතට ගමන් කොට අධෝ මාර්ගයෙන් පිටවන වාතය; අපාන වාතය.
අධෝ විරේචනය[නා.] මල ආදිය අධෝමාර්ගයෙන් නිකුත් කරවීම; බඩ විරේක කිරීම.
අධෝ හනුව[නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ යටි හක්ක; යටි හනුව.
අධෝගත[වි.] පහතට ගිය; පහළට බැස්සූ.
අධෝගතයා[නා.] නාරක, ප්‍රේත හෝ තීර්යක් යන පහත් භවයකට පැමිණි තැනැත්තා; අපාගත සත්ත්වයා.
අධෝගමනය[නා.] පහතට යෑම හෝ බැසීම.
අධෝගලිත[වි.] පහතට වැටෙන; එල්බෙන.
අධෝගාත්‍රා[නා.බහු.] ශරීරයෙහි අධෝ භාගයෙහි වූ ගාත්‍රා; කකුල්; පාද.
අධෝගාමි, අධෝගාමී[වි.] පහතට යන; යටි අතට බසින.
අධෝභාගය[නා.] යට පෙදෙස; යටි පැත්ත; ශරීරයේ පහත කොටස.
අධෝභාගිය[වි.] යට භාගයට හෙවත් කාමලෝකයට අයත්.
අධෝමුඛ[වි.] යටි අතට හැරුණු මුහුණ හෝ කට ඇති; යටිකුරු.
අධෝරක්තකිරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍ය ආලෝකයට වඩා පදාර්ථ විනිවිද යෑමේ හැකියාවක් ඇතිව වර්ණාවලියේ රතට වඩා පහළින් තිබෙන විද්‍යුත් චුම්බක කිරණ විශේෂයක් (=infrared rays).
අධෝලම්බ[වි.] පහතට එල්ලෙන; පහතට වැටෙන.
අධෝශීර්ෂ[වි.] පහතට හැරවූ හිසින් යුක්ත; යටිකුරු හිස ඇති.
අනංග, අනඞ්ග[වි.] ශරීරයක් නැති.
අනංගයා, අනඞ්ගයා[නා.] කාමයට අධිපති දෙවියා; කාම දේවතාවා.
අනග[වි.] අගය කළ නොහැකි; ඉතා වටිනා; මහඟු; අනර්ඝ. 1. [නා.ප්‍ර.] කුශලය; පින. 2. [නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
අනග පියෙස[නා.] එළිමහන් ප්‍රදේශය; පිට්ටනිය; පිටිය.
අනගාරික, අනාගාරික[වි.] ගෘහවාසය නැති; ගිහිගෙයින් නික්මුණු; පැවිදි වූ.
අනගාරිය[නා.ප්‍ර.] පැවිදි බව; පැවිද්ද.
අනගි, අනඟි1. [වි.] අගය කළ නොහැකි; ඉතා වටිනා; අනර්ඝ; අනග. 2. [වි.] පාපයෙන් දුරු වූ; පාපයෙන් තොර; නිදොස්.
අනඝ[වි.] පාපයෙන් දුරු වූ; පවින් වැළකුණු; නිදොස්; පිරිසිදු.
අනඞ්ග පීඩාව[නා.] අනුරාගය නිසා ඇති වන දුක් වේදනාව; කාම පීඩාව.
අනඞ්ග පූජාව[නා.] වසන්ත සමයෙහි දී අනඞ්ගයා උදෙසා පැවැත්වෙන උත්සවය; කාම දෙවියන් පිදීම.
අනඞ්ගක්‍රීඩා[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රී පුරුෂ සංසර්ගය; කාම සේවනය; මෙවුන්දම.
අනඞ්ගණ[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් නැති; නික්ලේශී.
අනඞ්ගධ්වජය[නා.] මත්ස්‍ය හෝ මකර රූපයක් සහිත කාම දේව කොඩිය.
අනඞ්ගපරිදාහ[නා.ප්‍ර.] රාග නැමැති දැවිල්ල; කාම දාහය.
අනඞ්ගය1. [නා.] අහස; ආකාශය. 2. [නා.] සිත; මනැස. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] හත්වන භාවය; කලත්‍ර ස්ථානය.
අනඞ්ගීකෘත[වි.] නොපිළිගත්; නොසලකනු ලැබූ.
අනඟරිපු, අනඟරුපු[නා.ප්‍ර.] අනංගයාගේ සතුරා; ශිව දෙවි; ඊශ්වර.
අනඩුව1. [නා.] බොරු නඩුව. 2. [නා.] නීති විරෝධී ක්‍රියාව; අයුක්තිය.
අනණ[වි.] ණය නැති; ණය ගැති නොවූ.
අනත[නා.] ආත්මයක් නැති බව; අනාත්මය; මමය මාගේය යන මමත්වයෙන් තොර වීම. 1. [වි.] නොනැමුණු; ඍජු. 2. [වි.] පිහිටක් නැති; අසරණ; අනාථ.
අනතකර[වි.] අවැඩ කරන; අයහපත කරන, අනර්ථකර.
අනත්[වි.] කෙළවරක් නැති; අනන්ත. [නා.ප්‍ර.] අනර්ථය; අවැඩ; අයහපත.
අනත්දම්[නා.ප්‍ර.] අනාත්ම ධර්ම; අනාත්ම ස්වභාවය; සියලු ධර්ම ආත්මයෙන් තොරය යන්න දැකීම.
අනති ධාවනය[නා.] ඉක්මවා නොයෑම; අතිධාවනය නොකිරීම; උල්ලංඝනය නොකිරීම.
අනතික්‍රමණය[නා.] නොඉක්මවීම; පසු කර නොයෑම.
අනතික්‍රමය[නා.] කාල, බල, ප්‍රමාණ ආදිය නොඉක්මවීම.
අනතික්‍රාන්ත[වි.] නොඉක්මවූ; (කාලය) ගත නොකළ.
අනතිචාරිණී[නා.ප්‍ර.] කාමයෙහි වරදවා නොහැසිරෙන තැනැත්තී; පතිවත රකින ස්ත්‍රිය.
අනතිදූරය[නා.] ඉතා දුර නොවූ තැන; ආසන්නය; සමීපය.
අනතිමාන[නා.ප්‍ර.] අධික මානයෙන් තොර බව; බොහෝ සේ උඩඟු නොවූ බව; නිරහංකාර බව.
අනතිරේක[වි.] ප්‍රමාණයට වැඩි නොවූ; අධික නොවූ.
අනතිවත්තන, අනතිවර්තන[වි.] ඉක්මවා නොපවතින; නොඉක්මව. [නා.ප්‍ර.] නොඉක්මවා පැවැත්ම; නොඉක්මවීම.
අනතීත[නා.ප්‍ර.] අතීතයට අයත් නොවන කාලය; වර්තමානය.
අනතුර[නා.] විපත; ආපදාව; හානිය; අන්තරාය.
අනතුරු[වි.] අතරක් නැති; අනන්තර; ඊළඟ; ඉක්බිති. 1. [නා.ප්‍ර.] උපද්‍රව; විපත්. 2. [නා.ප්‍ර.] දකුණු දිසාව.
අනද1. [වි.] නාද රහිත; නිශ්ශබ්ද. 2. [වි.] ප්‍රීතියෙන් තොර; අසතුටු. [නා.ප්‍ර.] සතුට; ප්‍රීතිය, ආනන්දය.
අනදරය1. [නා.] ආදරයක් නැති බව; අනාදරය. 2. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය. 3. [නා.] අවමානය; අගෞරවය.
අනදුරු[නා.ප්‍ර.] අවමානය; නොසැලකීම.
අනධ්වනිය[වි.] බොහෝ කල් නොපවතින; වහා නැසෙනසුලු.
අනධ්‍යාචරණය[නා.] උල්ලඞ්ගනය නොකිරීම; සීමාව නොඉක්මවීම.
අනධ්‍යාපිත[වි.] නූගන්වන ලද; අධ්‍යාපනය නොකරන ලද.
අනධික[වි.] අධික නොවූ; වැඩි නොවූ; නියම ප්‍රමාණයට වඩා නොවූ.
අනධිකෘත[නා.ප්‍ර.] ආධිපත්‍යයෙහි නොපිහිටුවන ලද්ද; මුල්තැන නොතබන ලද්ද.
අනධිගතය[නා.] අවබෝධ නොකළ දෙය; වටහා නොගත් දෙය; අධිගම නොකළ දෙය.
අනධිගන්තව්‍ය[වි.] අවබෝධ කළ නොහැකි; ලබා ගත නොහැකි.
අනධිගමය[නා.] අවබෝධ නොවීම; අධිගමයට නොපැමිණීම.
අනධිවාසනය[නා.] නොපිළිගැනීම; නොඉවසීම.
අනධීත1. [වි.] ඉගෙන නොගත්; නොහදාරන ලද. 2. [වි.] නොකියන ලද; සඳහන් නොකළ.
අනන1. [නා.ප්‍ර.] මුහුණ; මුව; වත. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාණියා; සත්ත්වයා.
අනනපස[නා.] සිංහයා; පඤ්චානනයා.
අනනවා1. [ක්‍රි.] කලවම් කරනවා; මිශ්‍ර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පවසනවා.
අනන්ත[වි.] කෙළවරක් නැති; අන්ත රහිත; අපරිමිත; අප්‍රමාණ. 1. [නා.ප්‍ර.] කෙළවරක් නොදැකිය හැකි වූ හෝ අපරිමේය වූ වස්තුව. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අපරිමිත සංඛ්‍යාව; ගිණිය නොහැකි ගණන (=infinity).
අනන්ත ජීවිතය[නා.] (රෝ. ක.) මෝක්ෂ රාජ්‍යයෙහි සදාකාලික ජීවිතය; මෝක්ෂය.
අනන්ත දශමය[නා.] (ගණිත) බෙදීමෙන් කෙළවරකට නොපැමිණෙන දශමය ( නිදසුන් : 10÷3 = 3.33333).
අනන්ත බුද්ධි[නා.ප්‍ර.] අප්‍රමාණ වූ බුද්ධිය ඇති තැනැත්තා; මහත් වූ ප්‍රඥාව ඇත්තා; බුදුරජ.
අනන්ත ශ්‍රේණිය(පාරිභා.) [නා.] කෙළවර වීමක් නොමැති ව අනන්තය දක්වා යන ශ්‍රේණිය (=in- finite series).
අනන්ත සංඛ්‍යාව, අනන්ත සඞ්ඛ්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] අපරිමිත ගණන; පද ගණන සීමාවක් නැතිව යෙදෙන සංඛ්‍යාව (=infinite number).
අනන්තජින[නා.ප්‍ර.] නිවන දිනා ගන්නා තැනැත්තා; බුදුන් වහන්සේ.
අනන්තර[වි.] අතරක් නැති; ඊළඟ; ඉක්බිති; අනතුරු.
අනන්තරනිරුද්ධ[වි.] අනතුරු ව පැවැත්ම නැවතුණු; ඉක්බිත්තෙන් නැති වූ.
අනන්තරය[නා.] අනතුරු භවය; අනතුරු ඵලය හෙවත් ඵල චිත්තය.
අනන්තරායික[වි.] අන්තරායට භාජන නොවන; අනතුරු කළ නොහැකි.
අනන්තරිත[වි.] අතරක් නැති; නොවෙනස් වූ.
අනන්තාපරිමිත[අනන්ත+අපරිමිත] [වි.] කෙළවරක් නැති හා පරිමාණ නොකරන ලද.
අනන්තාපරිමෙය්‍ය[අනන්ත+අපරි] [වි.] කෙළවරක් නැති හා ප්‍රමාණ නොකළ හැකි වූ.
අනන්තාපරියන්ත[අනන්ත+අපරියන්ත] [වි.] කෙළවරක්, සීමාවක් නැති.
අනන්වය[නා.ප්‍ර.] (අලං.) යම්කිසි වස්තුවක් එයටම සමාන කිරීමේ කාව්‍යාලංකාරය; අන්‍යාසදෘශෝපමාලංකාරය.
අනන්‍ය1. [වි.] නොවෙනස්; අන්‍ය නොවූ; එක ම; අනෙකකු නොහොත් අනෙකක් හා සම නොවන. 2. [වි.] පොදු නොවූ; සීමා කරන ලද.
අනන්‍යතා පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] යමකු හඳුනා ගැනීමට උපකාරී වන සහතිකය; හැඳුනුම්පත (=identity card).
අනන්‍යතාව1. [නා.] අනෙකකට සම්බන්ධයක් නැති බව; අනෙකකු නොහොත් අනෙකක් හා සම නොවන බව. 2. [නා.] ඒකත්වය; නොවෙනස්බව.
අනන්‍යථා[වි.] අන් ආකාරයකින් නොවන; නොවෙනස්; අවිපරීත.
අනන්‍යප්‍රතිබෝධිත[වි.] අනිකකු විසින් අවබෝධ නොකරන ලද; අන්‍යයකු විසින් නුපුබුදුවන ලද.
අනන්‍යසදෘශ[වි.] අන්‍යයකු නොහොත් අන්‍ය දෙයක් හා සමාන නොවූ; අසදෘශ.
අනන්‍යසාධාරණ[වි.] අන්‍යයන්ට සාධාරණ නොවූ; පොදු නොවූ; අසමසම; අසදෘශ.
අනන්‍යාකාරය[නා.] (ගණිත.) අනන්‍යතාව; සර්වසාම්‍යය.
අනන්‍යාර්ථ[වි.] එක ම අර්ථ ඇති; සමාන තේරුම් සහිත.
අනනුකූල[වි.] නොගැළපෙන; නුසුදුසු; අනුකූල නොවන.
අනනුකූලතාව(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්වයෙකු හෝ අවයවයක් හෝ යථා කාලයේ දී ප්‍රමාණයෙන් වෙනස් වීම (=disharmony).
අනනුගත[වි.] අනුව නොගිය; අනුගත නොවූ.
අනනුගාමික[වි.] අනුව නොපවත්නා; අනුගාමික නොවන.
අනනුච්ඡවික[වි.] නුසුදුසු; අයෝග්‍ය.
අනනුබෝධය[නා.] අවබෝධ නොවීම; වටහා නොගැනීම; නොවැටහීම.
අනනුභාසනය[නා.] එක් වරක් පමණක් කීම; නැවත නැවත නොකීම.
අනනුභූත[වි.] හට නොගත්; දැන නොගත්; අනුභූත නොවූ.
අනනුමිතිය[නා.] පූර්වාවයවයන් අනු ව සිදු නොවන නිගමනය.
අනනුයෝගය[නා.] නිතර පුරුදු නොකිරීම; නැවත නැවත නොයෙදීම.
අනනුරූප[වි.] නුසුදුසු; අයෝග්‍ය; අනුරූප නොවන.
අනනුලොම්[වි.] නුසුදුසු; අයෝග්‍ය; අනුරූප නොවන.
අනපත්‍ය[වි.] දරුවන් නැති; අපුත්‍රක.
අනපත්‍රපාව[නා.] (අභි.) පාපයෙහි භය නැති වීම; ඔත්තප්පයෙන් දුරු වීම.
අනප්[වි.] අනල්ප; මහත්.
අනපේක්ෂ[වි.] බලාපොරොත්තු නැති; ආශා නැති; අපේක්ෂා රහිත.
අනපේක්ෂිත[වි.] අපේක්ෂා නොකරන ලද; බලාපොරොත්තු නොවූ.
අනපේත[වි.] බැහැර නොවූ; පහ නොවූ; යුක්ත වූ.
අනභ්‍යාසය[නා.] පුරුදු නැතිකම; නුපුරුද්ද; අභාවිතය.
අනභිජ්ඣාව[නා.] දැඩි ලෝභයෙන් තොර බව; අලෝභය.
අනභිඥාත[වි.] මනා සේ නොදත්; අඥාත.
අනභිප්‍රාය[වි.] නොකැමති; අභිලාෂ රහිත, අනභිප්‍රේත.
අනභිභවනය[නා.] පරාජය නොවීම; අපරාජිත භාවය; අභිභවනය නොකිරීම.
අනභිභවනීය[වි.] පරාජය කළ නොහැකි; යටත් කළ නොහැකි.
අනභිභූත[වි.] යටත් කරනු නොලැබූ; නො මඬනා ලද.
අනභිමත[වි.] කැමැති නොවූ; රුචි නොවූ; අභිමත නොවූ.
අනභිමානය[නා.] අභිමානයෙන් තොර බව, නිරහංකාරබව; නිහතමානීභාවය.
අනභිමුඛ[වි.] ඉදිරියෙහි නැති; අභිමුඛයෙහි නොවන.
අනභිරතසංඥා[නා.ප්‍ර.] නොඇලෙන හැඟීම; ඇල්මෙන් තොර හැඟීම; උකටලී සංඥාව.
අනභිරමණය[නා.] නොඇලීම; අභිරමණය නොකිරීම; සම්භෝගයෙහි නොයෙදීම.
අනභිලාප්‍යය[නා.] නොකිව හැකි දෙය; වචනයෙන් ප්‍රකාශ කළ නොහැකි දෙය.
අනභිවෘත්තිය[නා.] සිද්ධ නොවීම; නොපැවැත්වීම; නොනිපදවීම.
අනභිවෘද්ධිය[නා.] අයහපත; අවැඩ; අනර්ථය; අභිවෘද්ධියෙන් තොර බව.
අනභිවේසය[නා.] ආශා නොකිරීම; නොඇල්ම.
අනභිෂික්තයා[නා.] අභිෂේක නොකරන ලද රජ; කිරුළු නොපලන් රජ.
අනභිසංස්කෘත[වි.] මනා ව සකස් නොකරන ලද; යහපත් බවට පත් නොකරන ලද; හොඳින් හැඩ නොගැසුණු.
අනභිහිත[වි.] නොකියන ලද; අනුක්ත.
අනමතග්ග[වි.] කෙළවරක් දැන ගත නොහැකි; අක්මුල් නැති (සංසාරය පිළිබඳව යෙදේ).
අනම්‍ය1. [වි.] නැමිය නොහැකි; නොනැමෙන. 2. [වි.] අවස්ථානුරූප ව වෙනස් කළ නොහැකි.
අනම්‍ය සැපයුම(පාරිභා.) [නා.] වරින් වර අඩු හෝ වැඩි හෝ නොවී සම තත්ත්වයේ පවත්නා සැපයුම (=inelastic supply).
අනම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] නොනැමෙනසුලු බව; අනම්‍ය බව; දෘඪතාව.
අනය[නා.ප්‍ර.] හානිය; අවැඩ; අනභිවෘද්ධිය. [වි.] නීතියක් නැති; අනීතික.
අනයව්‍යසනය[නා.] හානිය හා විපත.
අනර්ඝ[වි.] ඉතා වටිනා; අගය කළ නොහැකි; ශ්‍රේෂ්ඨ.
අනර්ථ1. [වි.] තේරුමක් නැති; නිෂ්ඵල. 2. [වි.] අහිතකර.
අනර්ථ පරිහාරය[නා.] අයහපත වැළැක්වීම; අවැඩ දුරු කිරීම; විපත් බැහැර ලීම.
අනර්ථකදෝෂ[නා.ප්‍ර.] පද පූරණය උදෙසා අරුත් රහිත නිපාත ආදිය යෙදීමෙන් සිදු වන කාව්‍ය දෝෂය.
අනර්ථකර[වි.] අයහපත ඇති කරන; විපත්තිකර; අනර්ථය පමුණුවන.
අනර්ථකාම[වි.] අයහපත කැමති; අවැඩට කැමති; අනර්ථය පතන.
අනර්ථකාරී[වි.] හානි කර; අනර්ථකර.
අනර්ථමූලක[වි.] අයහපතට හේතු වන; අවැඩට මුල් වන; පරිහානියට මුල් වන.
අනර්ථය[නා.] අයහපත; හානිය; විපත.
අනර්ථසංහිත[වි.] අයහපත හා සම්බන්ධ වූ; අනර්ථය හා යෙදුණු.
අනර්ථාවහ[වි.] අවැඩ පමුණුවන; අයහපත ගෙන දෙන; අනර්ථය ඇති කරන.
අනරිය1. [වි.] හීන; පහත්; අධම. 2. [වි.] අනාර්ය; ආර්ය නොවන.
අනරුත්[වි.] තේරුමක් නැති; අරුත් රහිත; අවැඩදායක. [නා.ප්‍ර.] අවැඩ; අනර්ථය.
අනල1. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; වහ්නිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිනි දෙවියා; අග්නි දේවතාවා. 3. [නා.ප්‍ර.] ජීර්ණ ශක්තිය.
අනලඞ්කෘත[වි.] අලංකාර නොකරන ලද; සැරසිලි නොකළ.
අනලස, අනලස්[වි.] කම්මැළි බවින් තොර; උද්‍යෝගවත්.
අනල්ප1. [වි.] අල්ප නොවන; බොහෝ. 2. [වි.] උදාර; ශ්‍රේෂ්ඨ.
අනවකාශ, අනෝකාස[වි.] ඉඩ නැති; අවකාශ නොමැති.
අනවගමය[නා.] අවබෝධ නොවීම; නොදැන්ම; අවගම නොවීම.
අනවජ්ජ[වි.] නිවැරදි; නිදොස්; නිර්දෝෂ.
අනවජ්ජ සුඛය[නා.] නිවැරදි ක්‍රියාවෙහි යෙදීමෙන් උපදනා සොම්නස.
අනවඥප්ති[නා.ප්‍ර.] අවමානයක් නොලබන බව.
අනවතරණීය[වි.] එළඹීමට නොහැකි; අවතරණය කළ නොහැකි; බැසිය නොහෙන.
අනවතීර්ණ[වි.] බැස නොගත්, එතෙර නුවූ; නොඑළඹි.
අනවද්‍ය[වි.] නිදොස්; නිවැරදි; දෝෂ රහිත.
අනවධානය[නා.] නොසැලකිල්ල; ප්‍රමාදය; කල්පනා රහිත බව.
අනවබද්ධ[වි.] එක් ව නොබැඳුණු; එකට සම්බන්ධ නොවූ.
අනවබෝධ[වි.] වටහා නොගත්; අවබෝධ නොකළ; නොවැටහුණු.
අනවමදර්ශී[වි.] ඉතා යහපත් දැනීම් ඇති; මනා අවබෝධ ඇති.
අනවරණ[වි.] ආවරණ නැති; නොවැසුණු; බාධා රහිත; නොවැළකුණු. [නා.ප්‍ර.] අන්‍යයා; අමුත්තා.
අනවරත[වි.] නොකඩවා පවතින; නැවැත්මක් නැති; නිරන්තර.
අනවරතේ[වි.] (කථා.) වරදක් නැතිව; කිසිදු සාධාරණ හේතුවක් නැතිව; කිසියම් අරුතකින් තොරව නිකරුණේ.
අනවරා[වි.] නැවැත්මක් නැති; නොකඩවා පවතින.
අනවරාග්‍ර[වි.] කෙළවරක් නොදැකිය හැකි; සංසාරය සේ අක් - මුල් නැති.
අනවරාව, අනෝරාව[නා.] (කථා.) නොකඩවා පවතින වැස්ස; මහා වර්ෂාව.
අනවරෝධය[නා.] බාධා රහිත බව; අවහිර නැතිබව.
අනවලෝක්‍ය[වි.] කිසිවකු විසින් නොදැකිය හැකි; කිසිවකු විසින් අවලෝකනය නොකළ හැකි.
අනවශේෂ[වි.] ඉතිරි නැති; අවශේෂ රහිත; සම්පූර්ණ.
අනවසර[වි.] අවසරයක් නැති; ඉඩක් නැති.
අනවස්ථිතිය[නා.] ස්ථිරව නොපිහිටි බව; අස්ථිරබව; චපල බව.
අනව්[නා.ප්‍ර.] මුහුද; සමුද්‍රය; අර්ණවය.
අනවින[නා.බහු.] උවදුරු පමුණුවන මන්ත්‍ර, ගුරුකම්, කොඩිවින, සූනියම්.
අනශන[නා.ප්‍ර.] ආහාරයෙන් වැළකීම; කෑම අනුභව නොකිරීම.
අනෂ්ට[වි.] නොනැසුණු; නෂ්ට නොවුණු.
අනස්ත[වි.] අයිතිය නැති; අහිමි.
අනස්තග[වි.] අස්තයට නොපැමිණි; හිරුට සමීප වීමෙන් අදර්ශනයට නොගිය.
අනස්ථික[වි.] ඇට නැති; අස්ථි රහිත.
අනහ1. [නා.ප්‍ර.] මල බද්ධයෙන් හෝ මලමූත්‍ර බද්ධයෙන් හෝ ඇති වන රෝගයක්. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] අදහස් කළ දෙයට ඉඳුරා වෙනස් වූ දෙය.
අනහත්[නා.ප්‍ර.] ආත්මයක් නැති බව; මමය, මාගේය යන මමත්වය නැතිකම.
අනහම්[වි.] අනගි; වටිනා; අනර්ඝ.
අන් බඳ[වි.] අනුන් හා සම්බන්ධ වූ; අනුන්ට අයිති; අන් සතු වූ.
අන්කම් පානවා(කථා.) [ක්‍රි.] වෙනස්කම් පෙන්වනවා.
අන්කරය[නා.] නැංගුරම; අංකරය.
අන්කරු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) අන්‍ය කාරකය; අන්‍යශබ්ද කාරකය.
අන්ගතිකයා[නා.] අනුන් පිහිට කොට ඇත්තා; අනුන් සරණ ගිය තැනැත්තා; අන්‍යගතිකයා.
අන්ත1. [නා.ප්‍ර.] අග කෙළවර; අවසානය; වාටිය. 2. [නා.ප්‍ර.] බඩවැල; අතුණ. [වි.] පහත්; හීන.
අන්ත මුග්ධයා[නා.] මහමෝඩයා; මහමුග්ධයා; මහාමූඛයා.
අන්ත යුග්මය[නා.] අත්තකිලමථානු යෝගය හා කාමසුඛල්ලිකානු යෝගය යන අන්ත දෙක.
අන්ත සතර[නා.] බුද්ධ ධර්මයට අනු ව සේවනය නොකටයුතු ලාමක ධර්ම සතර; එනම් ශාශ්වත දෘෂ්ටිය, උච්ඡේද දෘෂ්ටිය,කාමසුඛල්ලිකානුයෝගය, අත්තකිලමථානුයෝගය යනුයි.
අන්තඃ[අව්‍ය.] අභ්‍යන්තරික; අතර; අන්තර.
අන්තඃකරණය[නා.] සිතීමේ හා හැඟීමේ ප්‍රභවස්ථානය; හෘදය.
අන්තඃකර්ණය[නා.] ඇතුළු කන.
අන්තඃකර්ණිකාව[නා.] (මලක) බීජකෝෂය.
අන්තඃකල්පය[නා.] අසංඛ්‍ය කල්පයක් ඇතුළත වූ කුඩා කල්පය; අතුරුකප.
අන්තඃපත්[නා.] (මීමැසි ආදි කුඩා සතුන්ගේ) අභ්‍යන්තර පියාපත්.
අන්තඃපුති[වි.] ඇතුළත දුඟඳ හමන්නා වූ; ඇතුළත කුණු වූ.
අන්තඃපුරය1. [නා.] රජ මාළිගාව. 2. [නා.] ඇතුළු නුවර. 3. [නා.] දෙවන බිසෝවරුන්ගේ වාසස්ථානය; ඇතොවුර; ශුද්ධාන්තය. 4. [නා.] ඇතොවුරෙහි වසන ස්ත්‍රී සමූහය.
අන්තඃස්තරණ[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත වසා සිටි සිවිය.
අන්තඃස්ථ, අන්තස්ථ[වි.] ඇතුළත වූ; අන්තර්භූත; කෙළවර පිහිටි; අතරෙහි වූ.
අන්තඃස්ථද්විච්ඡේදකය(පාරිභා.) [නා.] රේඛා ගණිතයෙහි ඇතුළතින් දෙකට කපන ඉර.
අන්තඃස්‍රාවය(පාරිභා.) [නා.] ග්‍රන්ථිවලින් වෑහෙන (හෙවත් ස්‍රාවය වන) ද්‍රව්‍ය (=secretion).
අන්තකයා[නා.] මාරයා; යමරජ.
අන්තක්‍රිස්තු, අන්තික්‍රිස්තු[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස්වහන්සේගේ සතුරා; ක්‍රිස්තු විරෝධියා.
අන්තග[වි.] කෙළවරට ගිය; නිවනට පැමිණි.
අන්තග්‍රාහි[වි.] අන්තයට ම ගිය දෘෂ්ටි ගත්; අන්තග්‍රාහික.
අන්තගුණ[නා.ප්‍ර.] බඩවැල නැමුණ නැමුණ තන්හි බැඳගෙන සිටිනා පටලය හෙවත් සිවිය; අතුණුබහන.
අන්තදශමය(පාරිභා.) [නා.] කෙළවරකට පැමිණෙන දශමය; බෙදීමෙන් කෙළවර වන දශමය.
අන්තද්වය1. [නා.ප්‍ර.] දෙකෙළවර; දෙකොන. 2. [නා.ප්‍ර.] ශාස්වත දෘෂ්ටිය සහ උච්ඡේද දෘෂ්ටිය යන දෘෂ්ටි පිළිබඳ අන්ත දෙක. 3. [නා.ප්‍ර.] අත්තකිලමථානුයෝගය සහ කාමසුඛල්ලිකානු යෝගය යන අන්ත දෙක.
අන්තධ්‍රැවය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත්කෝෂ, බැටරි ආදියේ අග්‍රද්වයෙන් එකක්; ධනධ්‍රැවය හෝ සෘණධ්‍රැවය (=negative pole).
අන්තපක්ෂය[නා.] චන්‍ද්‍ර මාසයක අග භාගය.
අන්තභූත1. [වි.] කෙළවරෙහි වූ; අග වූ. 2. [වි.] අවසානයේ සිදු වූ.
අන්තය1. [නා.] අග; කෙළවර; අවසානය; සීමාව. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] විභක්ති ප්‍රත්‍යය. 3. [නා.] නිර්වාණය. 4. (ජ්‍යෝති.) [නා.] දොළොස්වන රාශිය; මීනය. 5. [නා.] බඩවැල.
අන්තර1. [වි.] ඇතුළු; අභ්‍යන්තර; අතරතුර වූ. 2. [නා.ප්‍ර.] බඩවැල; අන්ත්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතුළ; අභ්‍යන්තරය; මැද; අතර වූ අවකාශය; අතරතුර කාලය. 4. [නා.ප්‍ර.] වෙනස; භේදය. 5. (ගණිත.) [නා.ප්‍ර.] අඩුකිරීමෙන් පසු ඉතුරු ගණන. 6. ඉම; සීමාව. 7. සිදුර; ඡිද්‍රය.
අන්තර ඇපෑල[නා.] ප්‍රාදේශීය උසාවියක් මගින් නඩු තීන්දුවක් වෙනස් කරන ලෙස ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ඉදිරිපත් කරන පෙත්සම හෙවත් ඉල්ලීම (=interlocutory appeal).
අන්තර කල්පය[නා.] අසංඛ්‍ය කල්පයක් ඇතුළත වූ කුඩා කල්පය; අතුරුකප; අන්තඃ කල්පය.
අන්තර ක්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය අතර පවත්නා අන්‍යෝන්‍ය ක්‍රියාකාරිත්වය (=interaction).
අන්තර ඛජ්ජක, අන්තර් ඛජ්ජක[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් විසින් උදය කැඳටත් දහවල් අහරටත් අතර වළඳන කැවිලි; අතුරුපස.
අන්තර දීපය[නා.] නදී ශාඛා අතර ඇති භූමි ප්‍රදේශය; අන්තර් දිවයින; අන්තර ද්වීපය.
අන්තර පුරුක(පාරිභා.) [නා.] (ගසක) කඳේ ගැට දෙකක් අතර ප්‍රදේශය; පර්වය.
අන්තර භක්තය[නා.] හීල් දානය හා දවල් දානය අතර කාලය; පෙරවරු කාලය.
අන්තර භිත්තිය(පාරිභා.) [නා.] උදර කුහරයෙන් උර කුහරය වෙන් කරන මස් පිඬුව; මහාප්‍රාචීරය.
අන්තර භෝගය[නා.] රජුන් දෙදෙනකු යටතේ පාලනය වන දෙරටක් අතර පිහිටි භූමිභාගය.
අන්තර මකරන්ද මිශ්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] මල් එකිනෙක අතර පරාග සංයෝග වීම; පරපරාගණය (=cross pollination).
අන්තර මස්තිෂ්කය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මස්තිෂ්ක අර්ධගෝල, මධ්‍ය මස්තිෂ්කයට සම්බන්ධ කරන පූර්ව මස්තිෂ්කයේ අපර කොටස (=diencephalon).
අන්තරංග, අන්තරඞ්ග1. [වි.] ඇතුළත්හි වූ; අභ්‍යන්තර; තමා පිළිබඳ 2. (ව්‍යාක.) [වි.] ශබ්දයක ප්‍රකෘතිය හෝ ප්‍රධානාංගය හෝ පිළිබඳ වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] පදයක ඇතුළු අවයවය; ප්‍රකෘතිය. 2. (පාරිභා.) (සත්ව.) [නා.ප්‍ර.] උරකුහරය හෝ උදරකුහරය හෝ තුළ පිහිටි අවයවය (=viscus / viscera). 3. [නා.ප්‍ර.] ගාත්‍රයක ඇතුළු පැත්තේ ඇති ප්‍රසරය (=endite).
අන්තරගණ්ඨි[නා.ප්‍ර.] බඩවැල ගැට ගැසීමේ ආබාධය.
අන්තරග්නිය[නා.] ජඨරාග්නිය; බඩගින්න.
අන්තරතර[වි.] අනික්; අන්‍ය වූ; අන්‍යතර.
අන්තරධාන1. [නා.ප්‍ර.] පියන; වැස්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] නොපෙනී යෑම; අතුරුදන්වීම; දුරුවීම; පහවීම.
අන්තරන්තරයෙහි1. [ක්‍රි.වි.] අතරතුර; අතුරෙහි; තැනින් තැන. 2. [ක්‍රි.වි.] වරින් වර; නැවත නැවත.
අන්තරර්ථය[අන්තර්+අර්ථය] [නා.] ඇතුළත සැඟවුණු අර්ථය; අභ්‍යන්තර අර්ථය; බාහ්‍යාර්ථය යන්නට විරුද්ධාර්ථය.
අන්තරවලෝකනය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) තමා දෙස, තම සිතේ ස්වභාවය හා එහි ක්‍රියාකාරීත්වය දෙස බැලීම; අන්තරාවලෝකය (=introspection).
අන්තරවාසකය[නා.] භික්ෂූන්ගේ තුන් සිවුරෙන් එකක්; අඳනය.
අන්තරවෘද්ධි, අන්ත්‍රවෘද්ධි[නා.ප්‍ර.] අතුණු බහන ඉරී බඩවැල පහත් වී ගැටයක් මෙන් ඉකිළියෙහි සිටීමෙන් හෝ අණ්ඩකෝෂයට බැසීමෙන් හෝ හටගන්නා රෝගය.
අන්තරස්ථ1. [වි.] අන්තර්භූත; අන්තර්ගත. 2. (පාරිභා.) [වි.] අභ්‍යන්තරස්ථ; ඇතුළත්; ඇතුළෙහි පිහිටි (=intrinsic). 3. (පාරිභා.) (උද්භි.) [වි.] අනෙක් දේවල් අතර පෙළට පිහිටි; කඳක හෝ සූත්‍රිකාවක හෝ යම් ස්ථානයක පිහිටි (=intercalary). 4. (සත්ව.) [වි.] එකතු කළ; ඇතුළු කළ (=intercalated).
අන්තරස්ථතාව(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) බුද්ධිමත් හා මැවුම්කාර මූලධර්මයක් විශ්වය විනිවිද ඇතැයි විශ්වාස කිරීම(=immanence).
අන්තරහිත[වි.] සැඟවුණු; නොපෙනී ගිය; අතුරුදන් වූ.
අන්තර්[අව්‍ය.] ඇතුළු; අභ්‍යන්තරික; අතර; අන්තර.
අන්තර් අණුක අවකාශය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) අණු අතර වූ ඉඩ (=intermolecular space).
අන්තර් ගර්භය[නා.] ඇතුළු ගැබ; ඇතුළු කාමරය.
අන්තර් ග්‍රහණය1. [නා.] ඇතුළත් කර ගැනීම; සංගෘහිත කිරීම. 2. (පාරිභා.) (ආර්ථි.) [නා.] උරා ගැනීම; ශෝෂණය; දිරවීම (=absorption). 3. (දර්ශන.) [නා.] වාස්තවික සාරධර්ම ලෝකය තමාගේ ම හරය හා සංයෝජනය කොට සත්භාවය අවබෝධ කර ගැනීම (=introception). 4. (සත්ව.) [නා.] අධිග්‍රහණය (=ingestion).
අන්තර් ගෘහය[නා.] ගෙයි ඇතුළත; ඇතුළු ගෙය; ඇතුළු කාමරය.
අන්තර් ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) පෘථිවියේ බාහිර කබොල්ලට හෙවත් ශිලාගෝලයට යටින් පිහිටා තිබෙන කොටස; ගුරු මණ්ඩලය; මධ්‍යගෝලය (=bathysphere).
අන්තර් චෝද්‍යය[නා.] සිත තුළ උපදින විමර්ශනාත්මක ප්‍රශ්නය.
අන්තර් ජඨරය[නා.] ආහාර බොක්ක; ආමාශය.
අන්තර් ජන්තු(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) සතකු තුළ ජීවත් වන; සතකු විසින ආහාරයට ගෙන නිරුපද්‍රිතව පහකිරීමෙන් බීජ ව්‍යාප්ත වන (=endozoic).
අන්තර් දශාව[නා.] (ජ්‍යෝති.) මහදශාවක් තුළ ඇති වන අතුරු දශාව.
අන්තර් දිශාංශය[නා.] කොම්පාසුවේ හෙවත් මාලිමාවේ මූලික දිශාංශයන් අතර වූ දිශාංශය.
අන්තර් දේව විඥානයා[නා.] යෝගී ක්‍රමයකින් හෝ විඥානයෙන් දෙවියන් ගැන දැන ගන්නා තැනැත්තා; පරම විඥානාර්ථවාදියා.
අන්තර් නිගූඪ[වි.] ඇතුළත සැඟවුණු; ගුප්ත; රහස්.
අන්තර් නිධ්‍යානය[නා.] ඇතුළත දැවීම; ඇතුළතින් කල්පනා කිරීම.
අන්තර් නිමිත්ත[නා.] සිත තුළ වූ අරමුණ.
අන්තර් නිවිෂ්ට[වි.] ඇතුළට පිවිසුණු; ඇතුළට ගිය.
අන්තර් නිවේශනය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) ශ්‍රේණියක මධ්‍ය පදයක් ඇතුළු කිරීම (=interpolation).
අන්තර් නිශ්‍රිත[වි.] ඇතුළත සිටි; ඇතුළත ආශ්‍රය කළ.
අන්තර් භවන[නා.] ඇතුළු ගෙය; ඇතුළු කාමරය; ඇතුළු ගැබ.
අන්තර් මෝසම්[වි.] එක් මෝසම් සුළඟක අවසානයත් ඊළග මෝසම් සුළගේ ආරම්භයත් අතර වූ
අන්තර් මෝසම් වර්ෂාව(පාරිභා.) [නා.] අන්තර් මෝසම් කාලයෙහි ඇති වන වර්ෂාව (=inter monsoonal rain).
අන්තර් යෝගය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) එක ම ශාකයේ මල් දෙකක් අතර සිදුවන පරාගණය; සහෝදර ඡායා ජන්මාණු දෙකක් සංයෝජනය වීම (=endogamy).
අන්තර් රික්තය(පාරිභා.) [නා.] අභ්‍යන්තරාවකාශය.
අන්තර් වස්තු(පාරිභා.) [නා.බහු.] ඇතුළත් දේ; අන්තර්ගත කරුණු (=contents).
අන්තර් විනිමය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අන්‍යෝන්‍ය (මුදල්) හුවමාරුව.
අන්තර් වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිකෝණයක ඇතුළත එහි භූජයන්ට ස්පර්ශ වන සේ අඳිනු ලබන වෘත්තය; අන්තඃ වෘත්තය (=inscribed circle, in circle).
අන්තර් වෘද්ධ[වි.] ඇතුළෙන් වැවී එන.
අන්තර් හෘත්කෝෂික ආවාරය(පාරිභා.) [නා.] හෘත්කෝෂිකා අතර පවතිමින් ඒවා දෙකකට වෙන් කරන්නා වූ ප්‍රාචීරය (=interventricular septum).
අන්තර්ගත[වි.] ඇතුළත්; අඩංගු; සංයුක්ත.
අන්තර්ගතික1. [වි.] සිත ඇතුළට ගමන් ගන්නා; චිත්තාභ්‍යන්තරයට ගමන් ගන්නා; බහිර්ගතික යන්නට විරු. 2. [වි.] ආභ්‍යන්තරික; අලෞකික.
අන්තර්ගම්‍ය[වි.] ඇතුළට යන; කාවදින; පසාරු කළ හැකි.
අන්තර්ගූඪ[වි.] ඇතුළත සැගවුණු; රහස්.
අන්තර්ජටා[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත අවුල; තණ්හාව සම්බන්ධයෙන් කියනු ලැබේ.
අන්තර්ජන්‍ය1. [වි.] එකම කුල පරම්පරාවෙන් හටගත්; එක ම වර්ගයෙන් හටගත්; අන්තර්ජාත. 2. (පාරිභා.) (උද්භි.) [වි.] ශාකයක අන්‍ය අවයවයක් තුළ හටගත් (=endogenous). 3. (සත්ව.) [වි.] ධාරකයා තුළ බීජාණු සාධනය සිදුවන ස්පොරාසොවාවන් පිළිබඳ; පටක සෑදෙන පරිවෘත්තියට සම්බන්ධ (=endogenous).
අන්තර්ජාත[වි.] අභ්‍යන්තරයෙහි උපන්; සහජ; ජන්ම.
අන්තර්ජාතික[වි.] ජාතීන් අතර පවත්නා; ජාතීන් අතර වන.
අන්තර්ජාතික දාතම රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] ජාතීන් විසින් සම්මත කර ගන්නා ලද දාතම රේඛාව; සම්මත දින රේඛාව (=international date line).
අන්තර්ජාතික වෙළෙඳාම[නා.] ජාතීන් හෝ රටවල් අතර කෙරෙන වෙළෙඳාම; ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම.
අන්තර්ජාලය[නා.] දත්තමය, රූපමය හා ශබ්දමය තොරතුරු ක්ෂණිකව හා එකවර සන්නිවේදනය කරගත හැකි වන සේ ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ක්‍රියාත්මක වන පරිගණකමය ජාලය (=lnternet).
අන්තර්ඥානය[නා.] සහජයෙන් ලත් නුවණ; ප්‍රතිභානය.
අන්තර්දාහය[නා.ප්‍ර.] ශරීර අභ්‍යන්තරයෙහි ඇති වන දාහය; දැවිල්ල.
අන්තර්දේශීය[වි.] රට මැද වූ; දේශාභ්‍යන්තරික.
අන්තර්දේහය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) න්‍යෂ්ටි දේහය; වර්ණදේහය (=endosome).
අන්තර්ධානය[නා.] නොපෙනී යෑම; අතුරුදහන් වීම; නැති වී යෑම.
අන්තර්ධාපිත[වි.] අන්තර්ධාන කරන ලද; අතුරුදහන් කළ.
අන්තර්ධූප කරනවා[ක්‍රි.] ඇතුළත දුම් පිටට නොයන ලෙස සැළියක මැටි බැඳ කට අහුරා බෙහෙත් වර්ග දවා ගන්නවා.
අන්තර්භාව[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත් වීම.
අන්තර්භූතාර්ථය[අන්තර්භූත+අර්ථය] [නා.] අභ්‍යන්තරගත අර්ථය; ඇතුළත අදහස.
අන්තර්භෞම[වි.] පොළොව තුළ පිහිටි.
අන්තර්භෞම ශ්මශානය[නා.] පොළොව යට පිහිටි සොහොන.
අන්තර්භෞමාගාරය[නා.] පොළොව තුළ පිහිටි ශාලාව හෝ ගුහාව; බිම්ගෙය.
අන්තර්මධ්‍ය[වි.] අතරමැදි වූ; අන්තර්සයෝග (=intermediate).
අන්තර්මධ්‍යම[වි.] මධ්‍යස්ථිත; අතරතුර වූ; මූලික හා අවසාන තත්ත්වයන් අතර මැද වූ.
අන්තර්මන්‍යා ශිරාව(පාරිභා.) [නා.] කපාලයෙන් ලේ ගෙන යෑම සඳහා බෙල්ලෙහි පිහිටි මහා ශිරාව (=internal jugular vein).
අන්තර්මනෝහර[වි.] ඇතුළු සිත පිනවන; අභ්‍යන්තර චිත්තය ඇදගන්නාසුලු.
අන්තර්මුඛ(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) ඇතූඵ පැත්තට නැමුණු; අන්තරාවර්තී; අභ්‍යන්තරාවනත (=introrse). [නා.ප්‍ර.] ශල්‍යකර්මවල දී භාවිත වන ඇතුළු පැත්තෙහි විවරයක් සහිත කතුරු විශේෂයක්.
අන්තර්යාකෘතික(පාරිභා.) [වි.] යකෘතය හෙවත් අක්මාව තුළ වූ.
අන්තර්යාමනය[නා.] අභ්‍යන්තර ගතවීම; ඇතුළත මෙහෙයවීම; (පරමාත්මයා හෙවත් පරමේශ්වරයා) සෑම ජීව දේහයකම හෘදය දේශයෙහි අභ්‍යන්තරව අනුප්‍රවිෂ්ට වීම.
අන්තර්යාමි[වි.] ආධ්‍යාත්මික හැඟීම් පාලනය කරන; ඇතුළත ක්‍රියාවන් හෙවත් චිත්තාභ්‍යන්තර ගති මෙහෙයවන.
අන්තර්රාෂ්ට්‍රීය[වි.] නොයෙක් රටවල් අතර පවත්නා; අන්තර් ජාතික.
අන්තර්ලම්බ කෝණය(පාරිභා.) [නා.] සෘජුකෝණයකට අඩු වූ කෝණය; සුළු කෝණය.
අන්තර්ලිඛිත(පාරිභා.) [වි.] ඇතුළත නොහොත් අතර සටහන් කරන ලද (=inscribed).
අන්තර්ලිඛිත වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි රූපයක් ඇතුළත එහි පරිධියෙහි හෝ පරිවරණයෙහි හෝ ඇතැම් ලක්ෂ්‍යයන්හි ස්පර්ශ වන පරිදි අඳින ලද වෘත්තය; අන්තර්වෘත්තය (=inscribed circle).
අන්තර්ලිඞ්ග1. [වි.]ලෝකෝත්පත්තියට හේතු වූ ශක්තියෙන් යුත්. 2. (පාරිභා.) (සත්ව.) [වි.] ස්ත්‍රී පුරුෂ ලක්ෂණ දෙකට ම අතරමැදි ලක්ෂණ පෙන්වන (=intersex).
අන්තර්ලීන[වි.] ඇතුළත සැඟවුණු; අදහස් කරන; සිතෙහි තිබෙන.
අන්තර්ලේඛා[නා.ප්‍ර.] අභ්‍යන්තර රේඛාව.
අන්තර්වර්තනය(පාරිභා.) 1. [නා.] (වෛද්‍ය.) අවයවයක් කණපිට පෙරළීම (=introversion). 2. [නා.] බාහිර ලෝකය ගැන නොව තමා ගැන වැඩියෙන් වෙහෙසීම (=introversion).
අන්තර්වර්ති සීමිත සන්නිවේදනය(පාරිභා.) [නා.] සන්නිවේදනයේ දී නිශ්චිත සත්ත්ව සමූහයකට සීමා වූ සංඥා ශබ්දාදි නිවේදන විධිය (=intraspecific communication).
අන්තර්වර්තී[වි.] අතරෙහි පවත්නා වූ; අතර වූ.
අන්තර්වසා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කර්ණේන්ද්‍රිය තුළ වූ පටලමය ගහනයෙහි ඇති ද්‍රවය; අන්තර්ද්‍රව; කර්ණාන්ත ජල; අන්තර්ලසිකා (=endolymph).
අන්තර්වාණය[නා.] අභ්‍යන්තරගත තෘෂ්ණාව.
අන්තර්වාහී1. (පාරිභා.) [වි.] ඇතුළට වහනය කරන; ඇතුළට ගෙන එන; අභිවාහී (=afferent). 2. [වි.] ඇතුළත ගලායන.
අන්තර්විවාහ[නා.ප්‍ර.] තමන්ගේ ජාතියේ නොවන අය සමග කෙරෙන විවාහය; විජාතීය විවාහය (=inter marriage).
අන්තර්විෂ්ට[වි.] ඇතුළට පිවිසුණ; ඇතුළත්හි වූ.
අන්තර්විසරණය(පාරිභා.) [නා.] වායුවල හෝ ඝනවල හෝ ඇති වන අන්‍යෝන්‍ය විසරණය (=interdiffusion).
අන්තර්ශ්ශිරා(පාරිභා.) [වි.] ශිරාවක් තුළ පිහිටි හෝ ශිරාවකට ඇතුළු කරන ලද (=intravenous).
අන්තර්හිත[වි.] ඇතුළත තබන ලද; සැඟවුණු; නොපෙනී ගිය; ගුප්ත.
අන්තරා පරිනිබ්බායී, අන්තරා පරිනිර්වායී[නා.ප්‍ර.] පඤ්ච සුද්ධාවාස බ්‍රහ්ම ලෝකයෙහි තැනක ඉපිද මැද ආයුෂයට පැමිණීමට පෙර හෝ පැමිණ හෝ අර්හත්වය ලබන අනාගාමී ආර්ය පුද්ගලයා.
අන්තරා මරණය[නා.] ජීවත් වීමට ආයුෂ කාලය ඉතිරිව තිබිය දී මිය යෑම; අකාල මරණය.
අන්තරා වෙනවා[ක්‍රි.] මිය යනවා; කාලක්‍රියා කරනවා.
අන්තරාක්ෂරය[නා.] ප්‍රාණාක්ෂර දෙකක් අතර පිහිටි ගාත්‍රාක්ෂරය.
අන්තරාග්නිය[නා.] ආහාර පැසවීමේ ශක්තිය; ජඨරාග්නිය.
අන්තරාගාමිකයා[නා.] රජ කෙනකුගේ මරණයෙන් පසු සිහසුනට හිමිකම් ඇත්තා; අනුප්‍රාප්තිකයා.
අන්තරාත්ම[නා.ප්‍ර.] සිත හෝ හෘදය.
අන්තරාදායක[වි.] අනතුරු ගෙන දෙන; විපත්ති සිදු කරන; උවදුරු පමුණුවන.
අන්තරාදායක, අන්තරායදායක[වි.] අනතුරු ගෙන දෙන; විපත්ති සිදු කරන; උවදුරු පමුණුවන.
අන්තරාපත්තිය[නා.] (විනය.) ප්‍රධාන ආපත්තියකට (වරදකට) අනතුරු ව පැමිණෙන ඇවත.
අන්තරාභවය[නා.] සත්ත්වයකුගේ මරණයටත් නැවත ඉපදීමටත් අතරෙහි ඇතැයි සැලකෙන භවය.
අන්තරාභවිකයා[නා.] ප්‍රතිසන්ධියක් බලාපොරොත්තුවෙන් (අන්තරාභව‍යේ) වසන සත්ත්වයා; ගන්ධබ්බයා.
අන්තරාභිජනනය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් ශාක හෝ සත්ත්ව විශේෂ හෝ ප්‍රභේද හෝ දෙමුහුන් කිරීම (=interbreeding).
අන්තරාය[නා.ප්‍ර.] අනතුර; උවදුර; උපද්‍රවය; ආපදාව; විපත්තිය.
අන්තරායකර[වි.] උපද්‍රව හෝ බාධා ඇති කරන; අනතුරු සිදු කරන.
අන්තරායකර ඖෂධ පනත(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) උපද්‍රව, අනතුරු, විපත්ති ආදිය ඇති කරන ඖෂධ වර්ග භාවිත කිරීම නවත්වාලීම සඳහා රජය මගින් පනවන ලද නීතිය (=dangerous drugs act).
අන්තරායකර ධර්ම1. [නා.ප්‍ර.] මාර්ගඵලාවබෝධයට බාධා කරන ධර්ම; අකුසල ධර්ම; මෙය කර්ම, ක්ලේශ, විපාක, උපවාද හා ආණාවීතික්කම හෙවත පඤ්ඤත්තිවීතික්කම යනුවෙන් පස් වැදෑරුම් වේ. 2. [නා.ප්‍ර.] උපසම්පදාවට බාධක කරුණු හෙවත් අයෝග්‍යතා.
අන්තරාල නගරය(පාරිභා.) [නා.] ආයාත - නිර්යාත වෙළඳාම හා රැස් කිරීමේ, බෙදා හැරීමේ වෙළඳාම කෙරෙන නගරය.
අන්තරාල වෙළඳාම(පාරිභා.) [නා.] විවිධ රටවලින් භාණ්ඩ ගෙන්වීම සහ වෙනත් රටවලට ඒවා බෙදා හැරීම සම්බන්ධ වෙළඳාම; ආයාත හා නිර්යාත වෙළඳාම (=entrepot trade).
අන්තරාලය1. [නා.ප්‍ර.] මධ්‍යයෙහි හෙවත් අතර වූ අවකාශය; අතරතුර ප්‍රදේශය; කාලය හෝ වේලාව. 2. [නා.ප්‍ර.] විහාරයක ඇතුළු වාහල්කඩ. 3. [නා.ප්‍ර.] විවරය. 4. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉස්කුරුප්පුවක ඇණපොටවල් අතර ප්‍රමාණය (=pitch).
අන්තරාලාපය[අන්තර්+ආලාපය] [නා.] (සංගී.) ගීතයක හෝ රාගයක අන්තරා කොටසෙහි හෙවත් දෙවන කොටසෙහි ස්වරයන්ට සීමා වූ ආලාපය.
අන්තරාව1. [නා.] අනතුර; උවදුර; උපද්‍රවය. 2. [නා.] අන්තරය.
අන්තරාවනත[අන්තර+අවනත] [වි.] ඇතුළට නැමී තිබෙන.
අන්තරාවර්ති(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) ඇතුළු පැත්තට නැමුණු; මලක මැද දෙසට විවෘත වන අන්තර ඇති (=introrse).
අන්තරාසර්ග(පාරිභා.) [වි.] (සත්ව.) ඇතුළත ස්‍රාවය කරන; අභ්‍යන්තර ස්‍රාවී (=endocrine).
අන්තරික1. [වි.] අතරෙහි වූ; අතර පිහිටි. 2. (පාරිභා.) (රසා.) [වි.] ආවර්තිතා පද්ධතියෙහි මැද වූ (=transitional).
අන්තරික මූලද්‍රව්‍ය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) ආවර්තිතා පද්ධතියෙහි මැද භාගයට අයත් මූලද්‍රව්‍ය (=transitional ments).
අන්තරිත1. [වි.] වෙන් කළ; ඈත් වූ. 2. (පාරිභා.) [වි.] කලින් කල හෝ වරින් වර පවත්නා; සවිරාම (=intermittent). [නා.ප්‍ර.] අභ්‍යන්තරය.
අන්තරින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] සුඛ දුක්ඛ ආදිය ප්‍රත්‍යක්ෂ කර ගැනීමට ඉවහල් වන අභ්‍යන්තරික ව පවත්නා ඉන්ද්‍රිය; දැනීම පිළිබඳ ආධ්‍යාත්මික ඉන්ද්‍රිය.
අන්තරීක්ෂ කිරණ(පාරිභා.) [නා.බහු.] (භෞති.) ඈත අවකාශයේ සිට පෘථිවියේ වායුගෝලය මත පතිත වන විදුලිය ආරෝපණය වූ පරමාණුක අංශු (=cosmic rays).
අන්තරීක්ෂ, අන්තරික්ෂ1. [නා.ප්‍ර.] අහස් පියෙස; නභෝගර්භය; අන්තලික්ඛය; ආකාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] සා නැකත. 3. [නා.ප්‍ර.] දශ සංඛ්‍යා. 4. (වාස්තු.) [නා.ප්‍ර.] ත්‍රිවිධ උත්පාත ප්‍රභේද අතුරෙන් එකක නාමය; අනෙක් දෙක දිව්‍ය හා භෞම නම් වේ. 5. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කේතු ග්‍රහයාගේ ත්‍රිවිධ ප්‍රභේද අතුරෙන් එකක නාමය. 6. (වාස්තු.) [නා.ප්‍ර.] ගෘහ කෝෂ්ඨයෙහි අෂ්ටම ගර්භය.
අන්තරීක්ෂකීය[වි.] අභ්‍යවකාශය හා සම්බන්ධ වූ.
අන්තරීක්ෂකේතූ[නා.ප්‍ර.] තෙවැදෑරුම් කේතූන්ගෙන් එක් වර්ගයක නාමය; නක්ෂත්‍රයෙහි දිව්‍ය, අන්තරික්ෂ (අහස) භෞම හෙවත් පෘථිවිය යනුවෙන් මේ තුන් කොටස හැඳින්වේ.
අන්තරීකාව1. [නා.] අන්තරය; අතර; සිදුර. 2. [නා.] හෘදයෙහි වම් හා දකුණු කෝෂ හෙවත් කක්ෂවලට බෙදන පේශිමය භිත්තිය.
අන්තරීප[නා.ප්‍ර.] දිවයින; දීපය.
අන්තරීය[නා.ප්‍ර.] ඇතුළතින් අඳින රෙද්ද; අඳනය; නිවාසනය; අන්තරවාසකය.
අන්තලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] අනුමාපනයක දී ප්‍රතික්‍රියාව සම්පූර්ණ වන අවස්ථාව (= end point, terminal point).
අන්තලික්ඛය[නා.] අහස; ආකාශය.
අන්තවාද දෘෂ්ටි[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ධර්මය අනු ව දෙසැට දෘෂ්ටිවලින් එකක්; ආත්මය හා ලෝකය යන දෙකෙහි කෙළවරක් ඇත යන මතය.
අන්තවාදි[වි.] යම් මතයක දැඩි ලෙස එල්බ සිටින; සීමාන්තික.
අන්තශ්චර1. [වි.] ඇතුළත හැසිරෙන. 2. [වි.] ඔත්තුකාර.
අන්තශ්චර්මය(පාරිභා.) 1. [නා.] ශාකවල බාහිකයෙහි පිෂ්ට කණිකා අඩංගු ඇතුළු ම ස්තරය (=endodermis). 2. [නා.] සිලෝමන්ත්‍රධරයන්ගේ අභ්‍යන්තර දෙවැනි සෛල ස්තරය: කලල අවස්ථාවෙහි ඇතුළු ප්‍රස්තරය (=endoderm).
අන්තශ්චාක්‍රිකය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක අභ්‍යන්තර පරිධිය වටා පෙරළෙන තවත් වෘත්තයක පරිධියෙහි පිහිටි ලක්ෂ්‍යයකින් ඇඳෙන චක්‍රය (=hypocycloid).
අන්තශ්ශාකය(පාරිභා.) [නා.] පරපෝෂිත නොවන නමුදු ශාකයක් තුළ ජීවත් වන අනෙක් ශාකයක් (=endophyte).
අන්තසංඥා[නා.ප්‍ර.] ලෝකය අන්තවත්ය, කෙළවරක් ඇත්තේ ය යන හැඟීම හෝ මතය.
අන්තසත[නා.] බුද්ධ ධර්මයට අනු ව සේවනය නොකටයුතු ලාමක ධර්ම සත; එනම් කාමසුඛල්ලිකානුයෝගය, අත්තකිලමථානුයෝගය, ශාස්වතදෘෂ්ටිය, උච්ඡේදදෘෂ්ටිය, ලෝභය, ද්වේශය, මෝහය යනුයි.
අන්තස්[අව්‍ය.] අන්තර්; ඇතුළු; ආභ්‍යන්තරික.
අන්තස්තත්වය[නා.] අභ්‍යන්තර ස්වභාවය; දේශීය ස්වභාවය.
අන්තස්තරණ[නා.ප්‍ර.] කෙළවර හෙවත් අන්තය දක්වා පැතිරීම.
අන්තස්ත්වක්[නා.ප්‍ර.] ශරීරය වසා තිබෙන අභ්‍යන්තර චර්මස්තරය; ඇතුළු සම.
අන්තස්තාපය[නා.] සිතෙහි බලවත් වේදනාව; මනස්තාපය.
අන්තස්ථ[වි.] කෙළවර පිහිටි; අන්තයෙහි වූ.
අන්තස්ථාක්ෂර[නා.බහු.] (ව්‍යාක.) ය, ර, ල, ව යන අක්ෂර සඳහා ව්‍යවහාර කරන නාමය.
අන්තස්වරය[නා.] වචනයක කෙළවර පිහිටි අක්ෂරයේ ඇති ස්වරය හෙවත් ශබ්දය.
අන්තස්සර[වි.] ඇතුළත හැසිරෙන; ඔත්තුකාර.
අන්තසාර[නා.ප්‍ර.] අඳුන්; රසඳුන්; රසාඤ්ජන.
අන්ත්‍ය[වි.] අන්තිම; අවසාන.
අන්ත්‍ය උපචය[නා.] යම්කිසි පදයක අගට වර්ණ එකතුවීම; ප්‍රත්‍යය හා විභක්ති වශයෙන් මෙය බෙහෙවින් සිදු වේ.
අන්ත්‍යඡයා[නා.] නීච කුලයෙහි උපන් තැනැත්තා; හීනයා; චණ්ඩාලයා.
අන්ත්‍යදරණ[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර මණ්ඩලයේ පර්යන්තයෙන් (සඳ මඬලෙහි) ආලෝකය ඇති වී මධ්‍යයෙහි අන්ධකාරය ඇති අවස්ථාව.
අන්ත්‍යඵල[නා.ප්‍ර.] අවසාන ඵලය; අර්හත් ඵලය; රහත් ඵලය.
අන්ත්‍යය1. [නා.] අන්තිම වූව; අන්තයෙහි වූ දෙය; අවසානය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] රාශි චක්‍රයේ අවසාන රාශිය.
අන්ත්‍යේෂ්ටි[නා.ප්‍ර.] මළ කෙනෙකු වෙනුවෙන් කරන අන්තිම යාඥකර්මය; අවසාන කෘත්‍යය.
අන්ත්‍ර ජ්වරය[නා.] උණ සන්නිපාතය (=typhoid fever).
අන්ත්‍ර වෘද්ධිය[නා.] අතුණ හෙවත් බඩ වැල මහත් වීම; අතුණු බහන ඉරී බඩවැල පහත්වී ගැටයක් මෙන් ඉකිලියෙහි සිටීමෙන් හෝ අණ්ඩ කෝෂයට බැසීමෙන් හෝ හටගන්නා රෝගය.
අන්ත්‍රක්ෂත[නා.ප්‍ර.] බඩවැලෙහි ඇති වන තුවාලය.
අන්ත්‍රකූජනය[නා.] අතුණු හැඬීම; බඩ ගෙරවීම; බඩ කෑගැසීම.
අන්ත්‍රජ[වි.] බඩවැලෙහි උපන්; බඩවැල සම්බන්ධ වූ.
අන්ත්‍රපථය[නා.] බඩවැල් මාර්‍ගය.
අන්ත්‍රය[නා.] බඩවැල; අතුණ; අන්තකය.
අන්ත්‍රවලී[නා.ප්‍ර.] කුඩා බඩවැලේ ශ්ලේෂ්මල පටලයේ පිහිටි රැලි.
අන්ත්‍රස්ථ[වි.] බඩවැලෙහි අන්ත්‍රයෙහි පවත්නා. වූ;
අන්ත්‍රාටෝපය[නා.] ආමාශයේ හා බඩවැල්වල වාතය පිරීම; බඩ පිපුම.
අන්ත්‍රානුබද්ධ[නා.ප්‍ර.] උණ්ඩුකය; අන්ධාශය (=appendix).
අන්ත්‍රාව[නා.] අනතුර; උපද්‍රවය; විපත්තිය; අන්තරාය.
අන්ත්‍රාශ්මරි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අන්ත්‍රය තුළ සෑදෙන කාබනික ද්‍රව්‍ය, හුණු, බිස්මත් හෝ මැග්නීසියම් ලවණ අන්තර්ගත ගල් විශේෂයක් (=enterolith).
අන්තාක්ෂරය[නා.] වචනයක අවසාන අකුර.
අන්තානන්තය[නා.] කෙළවරක් ඇති බව හා කෙළවරක් නැති බව.
අන්තානන්තවාදය[නා.] අන්තවත් බව හෝ අනන්තවත්බව හෝ පිළිබඳ මතය.
අන්තානන්තික[වි.] ලෝකයෙහි ද ආත්මයෙහි ද අන්තවත්බව හෝ අනන්තවත් බව හෝ පිළිබඳ වූ.
අන්තානුනනය(පාරිභා.) [නා.] න්‍යෂ්ටි විභාජනයකින් තොර ව වර්ණාංශු ද්විගුණවීමෙන් බහුගුණකතාව ඇතිවීම; අන්තර්භාජනය (=endomitosis).
අන්තාර්තික[වි.] දක්ෂිණ ධ්‍රැවීය; ඇන්ටාක්ටික්.
අන්තාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) නිත්‍ය අරමුණක් ඇති ව කෙරෙන සත්ත්ව චලන (=telotaxis).
අන්තික[වි.] කිට්ටු; ළඟ; සමීප; ආසන්න.
අන්තික්‍රිස්තු[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ සතුරා; ක්‍රිස්තු විරෝධියා.
අන්තිම1. [වි.] අවසානයෙහි වූ. 2. [වි.] ඉතා ම පහත්; අධම.
අන්තිම කැමති පත්‍රය[නා.] (නීති.) කෙනකුගේ දේපළවල අයිතිය තමාගේ මරණින් පසු හිමිවිය යුතු පිළිවෙළ දැක්වෙන ලේඛනය; කෙනකුගේ අන්තිම කැමැත්ත ප්‍රකාශ කළ විධිමත් ලේඛනය.
අන්තිමදේහධාරී[නා.ප්‍ර.] අවසාන වරට ශරීරය උසුලන හෙවත් දරන තැනැත්තා; රහතන් වහන්සේ.
අන්තිමසෙය්‍යාව[නා.] අවසාන නින්ද; මරණ මඤ්චකය.
අන්තිරින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] (දර්ශන.) මනසට මනසේම අභ්‍යන්තරික ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ පරීක්ෂාවෙන් කල්පනා කළ හැක්කේ යැයි කියනු ලබන පුළුවන්කම (=internal sense).
අන්තුවා[නා.ප්‍ර.] අන්තයට ම ගිය තැනැත්තා.
අන්තේවාසිකයා[නා.] ආචාර්යවරයකු වෙත වසන්නා; යමකු යටතේ සිටින්නා; ශිෂ්‍යයා; අතවැසියා.
අන්තොටුවා[නා.] වෙනත් ආගමික නිකායකට අයත් තැනැත්තා; අන්‍ය ලබ්ධිකයා.
අන්තෝ[අව්‍ය.] ඇතූඵ; ආභ්‍යන්තරික; ඇතුළත.
අන්තෝගත[වි.] ඇතුළට ගිය; ඇතුළත් වූ; අන්තර්ගත.
අන්තෝජටා[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත අවුල; තමාගේ පිරිකර, ආත්මභාවය හා ආධ්‍යාත්මිකායතන කෙරෙහි පවත්නා තෘෂ්ණාව සඳහා යෙදේ.
අන්තෝජනයා[නා.] (ගෙදර) ඇතුළත ජනයා; ගෙදර උදවිය; පවුලේ අය.
අන්තෝජාත[නා.] නිවසෙහි උපන් දාසයා; ගෘහ දාසයකුට දාව ගෘහ දාසියගේ කුසින් උපන් තැනැත්තා.
අන්තෝනිවේසනය[නා.] ගෙය ඇතුළ; ඇතුළු ගෙය.
අන්තෝනීත[වි.] කෙළවරට ගෙන ගිය; අන්තයට පමුණුවන ලද.
අන්දකයිප්පු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] සිත් අවුල් කරවන මත් ද්‍රව්‍යයක්.
අන්දබූත(කථා.) [වි.] සිත අවුල් සහිත; අන්දුන්කුන්දුන් වූ; වික්ෂිප්ත.
අන්දම[නා.] ආකාරය; ක්‍රමය; පිළිවෙළ.
අන්දමන්ද[වි.] සිහිමුළා වූ; අන්දුන්කුන්දුන් වූ; මෝඩ; අඥාන; මුර්ඛ.
අන්දමසන්දම(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ස්වාභාවික තත්ත්වය හා සංවර ගතිය.
අන්දම් තබනවා[ක්‍රි.] අලංකාර ව පෙනෙන ලෙස කෙහෙ රැවුල් කපා හැඩ තබනවා; හිසකේ විලාසිතාකාරව පීරනවා.
අන්දර1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] උකුළ; ඉඟ. 2. [නා.ප්‍ර.] එදිරිය; විරුද්ධකම; ප්‍රතිපක්ෂතාව.
අන්දරකෙක්ක(කථා.) [නා.] ඇවිළි ඇවිළී රණ්ඩුසරුවල් කරන තැනැත්තා; කලහප්‍රිය තැනැත්තා; දබර කරන්නා.
අන්දරය(කථා.) [නා.] මිථ්‍යා ප්‍රබන්ධය; කථා පුවත; අසත්‍යය.
අන්දරසින්දර(කථා.) [වි.] අන්දුන් කුන්දුන්; ව්‍යාකූල; වික්ෂිප්ත.
අන්දායම1. [නා.] ඔරුවක හෝ පාරුවක හෝ ලෑලි දෙකක් සන්ධි වන තැන. 2. [නා.] යුද සෙනඟ නැවතී සිටින තැන; කඳවුර; වාඩිය.
අන්දිටුවා[නා.] වෙනත් ආගමකට අයත් තැනැත්තා; අන්‍ය දෘෂ්ටිකයා; මිථ්‍යා ලබ්ධිකයා.
අන්දිරම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කෙළවර; කොන; අන්තය.
අන්දු, අන්දූ1. [නා.ප්‍ර.] අත්පා හිර වන සේ දමන දම්වැල; විලංගුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන් පයෙහි පලඳින වළල්ල; නූපුරය.
අන්දුකය, අන්දූකය1. [නා.] ඇතුන්ගේ පය බඳින දම්වැල; යදම. 2. [නා.] ස්ත්‍රීන් පයෙහි පලඳින වළල්ල; නූපුරය. 3. [නා.] අත් පා හිර වන සේ දමන දම්වැල.; විලංගුව; හැකිල්ල.
අන්දුඝර[නා.ප්‍ර.] බන්ධනාගාරය; හිරගෙය.
අන්දුන්කුන්දුන්[වි.] කුමක් කළ යුතු දැයි නොදන්නා; ව්‍යාකූල; වික්ෂිප්ත.
අන්දූබන්ධනය[නා.] අත් - පා යදමෙන් බැඳ තැබීම; විලංගු ලෑම; දඬුකඳෙහි ගැසීම; සිරගෙයි දැමීම.
අන්දෝරුව(කථා.) [නා.] කෙනෙකු වාඩි කරවා ඔසවා ගෙන යෑම පිණිස තැනූ යානා විශේෂය; පල්ලැක්කිය; දෝලාව.
අන්ධ1. [වි.] දෑස ම නොපෙනෙන; ඇස් නැති. 2. [වි.] නුවණ නැති; මෝඩ; අඥාන. 3. [වි.] ආන්ධ්‍ර දේශයට / තෙලිඟු රටට අයත්.
අන්ධ භක්තිය[නා.] කරුණු හරි හැටි නොවිමසා අන්ධයකු මෙන් ඇති කර ගන්නා මූඪ විශ්වාසය.
අන්ධ විශ්වාසය[නා.] අන්ධයකු මෙන් කරුණු නොවිමසා ඇති කර ගන්නා විශ්වාසය; බොළඳ විශ්වාසය.
අන්ධකාරය1. [නා.] අඳුර; කළුවර; තිමිර; කළු පැහැය. 2. [නා.] ඇසේ පෙනීම අඩුකම.
අන්ධතාමස[නා.ප්‍ර.] කට්ට කළුවර; ගන අඳුර.
අන්ධපර්යන්තය[නා.] අක්ෂිගෝලයෙහි අභ්‍යන්තර දර්ශනජාලයට අයත් වූව ද, පෙනීම ගෙන දීමේ ශක්තියක් නොමැති ස්ථානයක්; අන්ධ බින්දුව.
අන්ධබාල[වි.] නුවණ මඳකමින් අන්ධ වූ; අනුවණ; මෝඩ; අඥාන; අඳබාල.
අන්ධබින්දුව[නා.] අන්ධ පර්යන්තය.
අන්ධමූගබධීර[නා.ප්‍ර.] (විනය.) පැවිදි නොකළ යුතු අඳ වූත් ගොළු වූත් බිහිරි වූත් අය.
අන්ධවේණි පරම්පරාව[නා.] හරි අවබෝධයකින් තොර ව යමක් අනුකරණය කිරීම; සත්‍යය නොදක්නවුන් පසුපස මුළා වී ගමන් කිරීම.
අන්ධානුකරණය[නා.] කරුණු නොවිමසා යම් භාවිතයක් අනුගමනය කිරීම.
අන්ධාශය(පාරිභා.) [නා.] කුහරයකින් හෝ නාළයකින් හෝ බෙදුණු කෙළවර වැසුණ නළය හෙවත් කෝෂය; උණ්ඩුකය; අපනාමය.
අන්න[නා.ප්‍ර.] ආහාරය; භෝජනය.
අන්නකථා[නා.ප්‍ර.] (විනය.) භික්ෂූන් විසින් නොකළ යුතු දෙතිස් කථාවලින් එකක් වන ආහාරය පිළිබඳ කරන කථා.
අන්නජ[වි.] ආහාරයෙන් උපන්; කෑමෙන් හටගත්.
අන්නදානය[නා.] ආහාර දන්දීම; බුදු දහමේ එන දස වැදෑරුම් බාහිර දානයන්ගෙන් එකක නාමය.
අන්නනාළය[නා.] උගුරේ සිට පහතට ආහාර ගමන් කරන නළය; ගලනාලය; අන්නස්‍රෝතය.
අන්නපන්න(කථා.) [නා.ප්‍ර.] බඩුමුට්ටු; මෙවලම්.
අන්නප්පට්ටුව1. [නා.ප්‍ර.] (දේපළ) අන් අය සතු වීම; අන්‍යයන් අතට පත් වීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ආපදාව; විපත්තිය.
අන්නප්‍රාශනය[නා.] ඉඳුල් කට ගෑම; කුඩා දරුවන්ට නැකතට බත් කැවීම.
අන්නපාන[නා.ප්‍ර.] කෑම සහ බීම; ආහාර පාන.
අන්නමඩය(කථා.) [නා.] අනින හුල; මසුන්ට ඇන මැරීමට භාවිත කරන ආයුධ විශේෂයක්.
අන්නවිරාල(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පල්ලියේ යාච්ඤා පොත කියවන්නා; අන්නාවි.
අන්නස්‍රෝතය[නා.] ග්‍රසනිකාවත් ආමාශයත් අතර වූ ආහාර මාර්ගයේ කොටස (=oesophagus).
අන්නා කොටවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඔවුනොවුන් අවුළුවා දබර ඇති කරවනවා; ඇනකොටා ගන්න සලස්වනවා.
අන්නාවි[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) දේවස්ථානයේ / පල්ලියේ ගිහි නිලධරයකුට ව්‍යවහාර වන නාමය.
අන්නෑ[නා.ප්‍ර.] අණ; ආඥාව.
අන්නෑය, අන්නෑව, ඇන්නෑව1. [නා.] න්‍යායට නොහොත් නීතියට පටහැණි වූ දෙය; අයුක්තිය; අධර්මය. 2. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය. 3. [නා.] නිෂ්ඵල කාරණය; නිරර්ථක දෙය.
අන්නේෂක(පාරිභා.) [වි.] ආහාර සොයා ඇවිදින (=foraging).
අන්බව[නා.] අන්‍යාකාරය; අන්‍යභාවය.
අන්වක්ෂ1. [වි.] පෙනෙන; දෘශ්‍යමාන. 2. [වි.] පැහැදිලි; ප්‍රත්‍යක්ෂ.
අන්වද්ධමාස[වි.] අඩ මසකට වරක් සිදු වන; අඩමසක් පාසා සිදු වන.
අන්වය1. [නා.ප්‍ර.] අනු ව ගිය දෙය; අනුගතිය. 2. [නා.ප්‍ර.] වාක්‍යයක පද අනුපිළිවෙළ; පදවල පරස්පර සම්බන්ධය. 3. [නා.ප්‍ර.] පරම්පරාව; වංශය.
අන්වයාගත[වි.] පරම්පරාවෙන් පැවත ආ; වංශානුගත.
අන්වර්ථ[වි.] අර්ථයට එකඟ වූ; අර්ථයට අනුකූල වූ.
අන්වාඛ්‍යාත[අනු+ආඛ්‍යාත] [වි.] විස්තර කරන ලද.
අන්වාදේශ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) කියන ලද්දක් නැවත කීම; කථිතානුකථනය.
අන්වාධේය[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය විවාහයට පසු පතිකුලයෙන් ලබන දායාදය; පසු ව ලබන ධනය.
අන්වාපත්[නා.ප්‍ර.] (විනය.) තුන්සිවුර සකස් කිරීමේදී රෙදි ප්‍රමාණවත් නොවන කල්හි සිවුරකට ඇල්ලීමට කැප වූ අමුතු රෙදිකඩ.
අන්වායාම(පාරිභා.) [වි.] දිගට පවත්නා; දිග අතට වූ; අනුලම්බ (=longitudinal).
අන්වාස්‍රවණය[නා.] නැවත නැවත වැගිරීම; නැවත නැවත පැවැත්ම; නොසිඳී පැවැත්ම.
අන්විත1. [වි.] අනු ව ගිය; අනුකූල; ගැළපෙන; අනුරූප. 2. [වි.] යුක්ත; සම්පන්න; අන්තර්ගත.
අන්වීක්ෂකයා[නා.] සොයා බලන්නා; පරීක්ෂා කර බලන්නා.
අන්වීක්ෂණය1. [නා.] පරීක්ෂණය; ගවේෂණය. 2. (දර්ශන.) [නා.] ‘වහා’ ‘ඉඳුරා’ යන ගුණ සහිතව ප්‍රතිභාඥානය හා ප්‍රත්‍යක්ෂය හැඳින්වීමට ඥාන විභාගයෙහි යෙදෙන වචනයකි (=anschauung).
අන්වේෂණ ආලෝකය(පාරිභා.) [නා.] දුර පිහිටි දෑ බැලීමට යොදන විදුලි එළිය (=search light).
අන්වේෂණය[නා.] අනු ව සෙවීම; සොයා බැලීම; පරීක්ෂණය.
අන්වේෂ්ටා[නා.] සොයා බලන්නා; පරීක්ෂකයා.
අන්වේෂී[වි.] සොයන; සොයා බලන. [නා.ප්‍ර.] පරීක්ෂකයා; සොයන්නා; පතන්නා.
අන්වේෂී මූලද්‍රව්‍යය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) විකිරණශීල මූලද්‍රව්‍යය (=tracer element).
අන්වේසනය[නා.] (විනය.) අයුතු ක්‍රමවලින් සිවුපසය සෙවීම; අනෙස්න.
අන්සතු[වි.] වෙන කෙනෙකුට අයිති වූ; අනුන් සන්තක වූ.
අන්සීනයා, අංසීනයා[නා.] හීන වූ අංශයක් ඇති තැනැත්තා; විකල් වූ අවයව ඇති තැනැත්තා.
අන්‍ය[වි.] අන්; අනෙක්; වෙනත්.
අන්‍ය පදාර්ථය[නා.] (ව්‍යාක.) සමාස කරනු ලබන පදයන්ගෙන් අන්‍ය වූ පදයක අර්ථය.
අන්‍යගතික[වි.] අනුන්ගේ පිහිට පතන්නා වූ; අන්‍යයන් සරණ යනසුලු.
අන්‍යජාතික[වි.] වෙන ජාතියකට අයිති; විජාතික.
අන්‍යතම[වි.] බොහෝ දෙනකුන් අතුරෙන් යමෙක් වූ; වෙනස් වූ; එක්තරා; යම්කිසි.
අන්‍යතර1. [වි.] දෙකින් එකක් වූ; අනිකක් වූ; අනෙක්; වෙනස් වූ. 2. [වි.] එක්තරා; එක්.
අන්‍යතරාන්‍යතර[වි.] විවිධ; නානා; එක්තරා.
අන්‍යත්‍ර[ක්‍රි.වි.] අනිත් තැනක; වෙන තැනක.
අන්‍යතීර්ථකයා[නා.] අන්‍ය ලබ්ධිකයා; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිකයා.
අන්‍යථා[ක්‍රි.වි.] අන් පරිද්දකින්; වෙනස් ආකාරයෙන්.
අන්‍යථාභූත[වි.] අන් පරිද්දෙකින් වූ; වෙනස් වූ.
අන්‍යදෘෂ්ටිකයා[නා.] අන්‍යාගම්කාරයා; වෙනත් ආගමක් අදහන්නා.
අන්‍යප්‍රවර්තනීය[වි.] අනෙකකු විසින් පැවැත්විය හැකි.
අන්‍යපුරුෂය[නා.] (ව්‍යාක.) අන්‍ය ශබ්දකාරකය හෙවත් ප්‍රථම පුරුෂය.
අන්‍යපුෂ්ට[වි.] අනෙකකු විසින් පෝෂණය කළ; පරපුටු·
අන්‍යභවය[නා.] දැනට සිටින උත්පත්තියෙන් චුත ව වෙනත් උපතක් ලැබීම.
අන්‍යභෘත[වි.] අනෙකකු විසින් පෝෂණය කරන ලද; අන්‍යපුෂ්ට.
අන්‍යමනස්ක[වි.] අන් කරුණක පිහිටු වූ සිත් ඇති; අනවධාන.
අන්‍යලබ්ධික[වි.] අන්‍ය ආගමික; වෙනත් ආගමකට අයිති වූ.
අන්‍යවර්ග කිරීම(පාරිභා.) [නා.] එක් වර්ගයක ගණනක් ඒ ජාතියේ ම වෙන වර්ගයකට පැමිණවීම. නිද. අඩි අඟල්වලට හෝ අඟල් අඩිවලට පැමිණවීම (=reduction).
අන්‍යවිහිතය[නා.] අන් කරුණකට යොමු වූ සිත් ඇති බව; වික්ෂේපය.
අන්‍යශාස්තෘ[නා.ප්‍ර.] වෙනත් ආගමක ශාස්තෘවරයා.
අන්‍යස්මෘතික[වි.] අනෙක් කරුණක් වෙත සිත යොමු කළ.
අන්‍යසාමාන්‍ය[නා.] අන්‍යයන් හා සමාන බව.
අන්‍යාධීනයා[නා.] අනුන්ට අයත් තැනැත්තා; යටත් තැනැත්තා.
අන්‍යාපදේශය[අන්‍ය+අපදේශය] [නා.] අනිකක් දැක්වීම හෝ ගෙන හැර පෑම.
අන්‍යාය[නා.] නීතියට විරුද්ධ වූ දෙය; අයුක්තිය.
අන්‍යෝන්‍ය[වි.] අන්‍ය අන්‍ය; ඔවුනොවුන් පිළිබඳ; එකිනෙක හෝ එකිනෙකා පිළිබඳ.
අන්‍යෝන්‍ය ආකර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] එකිනෙක වෙත ඇද ගන්නා බලය (=mutual attraction).
අන්‍යෝන්‍යප්‍රේරණය(පාරිභා.) [නා.] දඟර දෙකකින් එකක ධාරාව වෙනස් වීමෙන් තවත් දඟරයකට සම්බන්ධ වූ ස්‍රාවයේ වෙනස් වීමක් ඇති වී, පසු ව කී දඟරයේ විද්‍යුත්ගාමක බලය ඇති කිරීම (=mutual induction).
අන්‍යෝන්‍යස්ථ[වි.] එකිනෙක කෙරෙහි පිහිටි.
අන්‍යෝන්‍යාධාරය[අන්‍යෝන්‍ය+ආධාරය] [නා.] ඔවුනොවුන්ට උපකාර වීම; එකිනෙකාට ආධාර වීම.
අන්‍යෝන්‍යාභින්න[වි.] එකිනෙකට වෙනස් වූ; ඔවුනොවුන් හා වෙනස් වූ.
අන්‍යෝන්‍යෝපකාරය[අන්‍යෝන්‍ය+උපකාරය] [නා.] ඔවුනොවුන්ට උපකාර වීම.
අනා[වි.] නොආ; නොපැමිණි; ඉදිරි කාලයට අයත්; අනාගත. 1. [නා.] අන් තැනැත්තා, අන්‍යයෙක්. 2. [නා.] පිහිට වන්නකු නැති තැනැත්තා; අසරණයා.
අනාකල්[නා.ප්‍ර.] නොපැමිණි කාලය; අනාගත කාලය.
අනාකූල1. (පාරිභා.) [වි.] අවම ප්‍රතිරෝධයක් ඇති වන පරිදි ගලන දිය ධාරාවක මාර්ගය වැනි වූ සීමා ඇති. 2. [වි.] ආකූල නොවූ; නොකැලඹුණු; නිරවුල්; පැහැදිලි.
අනාඛ්‍යාත[වි.] නොකියන ලද; ප්‍රකාශ නොකරන ලද; විස්තර නොකළ.
අනාගත[වි.] නොපැමිණි.
අනාගත දර්ශියා[නා.] මතු කාලයෙහි සිදු වන දේ නුවණැසින් දක්නා තැනැත්තා; දිවැස් ඇත්තා.
අනාගත ධර්මය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) මරණය, විනිශ්චය, ස්වර්ගය, නිරය යන අන්තිම අවස්ථා පිළිබඳ ඉගැන්වීම; අන්තිම භාව විද්‍යාව.
අනාගත භවය[නා.] මතු උපදින ආත්මභාවය; මතු අත්බව.
අනාගත වාක්‍යය[නා.] මතු සිදුවන දෑ කල්මත්තෙන් කීම; ඉදිරි කාලයෙහි සිද්ධ වන කාරණ පිළිබඳව කලින් කරන ප්‍රකාශය.
අනාගතංස[නා.ප්‍ර.] අනාගත වූ කොටස; අනාගතය.
අනාගතංස ඤාණය, අනාගතංස ඥානය[නා.] අනාගතය හෙවත් අනාගතයෙහි සිදු වන දෑ දක්නා නුවණ.
අනාගතභාවී[වි.] අනාගතයෙහි වන්නා වූ; මතු කාලයෙහි සිද්ධවන්නා වූ
අනාගතය[නා.] නොආ හෙවත් නොපැමිණි කාලය; මතු කාලය.
අනාගතවක්තෘ[නා.ප්‍ර.] මතු සිදු වන දෑ කල්මත්තෙන් කියන්නා; ඉදිරි කාලයෙහි සිද්ධ වන කාරණ කලින් ප්‍රකාශ කරන්නා.
අනාගතිය[නා.] නොපැමිණීම; අසම්ප්‍රාප්තිය.
අනාගමනය[නා.] ආපසු නොපැමිණීම.
අනාගම්‍ය[වි.] ළං විය නොහැකි; දුර්ගම; පැමිණීමට අපහසු.
අනාගාමියා[නා.] පිළිසිඳීම වශයෙන් කාමලෝකයට (කාම භවයට හෙවත් කාම ධාතුවට) පෙරළා නොඑන්නා වූ තෘතීය මාර්ග ඵලයට පැමිණි ආර්ය පුද්ගලයා.
අනාගාමී[නා.] නිර්වාණ මාර්ගයෙහි තුන්වන ඵලය.
අනාගාමී ආර්යයා[නා.] අනාගාමී මාර්ගඵල අධිගම කළ ආර්ය හෙවත් උතුම් පුද්ගලයා; අනාගාමියා.
අනාගාමී ඵලය[නා.] අනාගාමී මාර්ගයෙන් හටගන්නා වූ ඵලය හෙවත් විපාකය; අනාගාමියකු විසින් සාක්ෂාත් කරන ලද ඵලය.
අනාගාමීමග්ග[නා.ප්‍ර.] (අභි.) පියවර හතරකින් යුත් ආර්ය මාර්ගයෙහි තුන්වැන්න.
අනාගාර[වි.] ගෙයක් නැති; ගිහි ගෙයින් ඉවත් වූ; පැවිදි වූ.
අනාච්ඡාදනය[නා.] වැස්ම ඉවත් කිරීම; නොවැසීම.
අනාචාරය1. [නා.] ආචාර ධර්මයට විරුද්ධව හැසිරීම; අවකල් ක්‍රියාව; දුරාචාරය 2. [නා.] කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම; පරදාර හෝ පරපුරුෂ සේවනය; කාමමිථ්‍යාචාරය. 3. (විනය.) [නා.] සිතින්, කයින් හෝ වචනයෙන් ශික්ෂාපද කඩ කිරීම; ත්‍රිවිධද්වාරයෙන් සිදු වන ශික්ෂාපද උල්ලංඝනය.
අනාචාරශීලී[වි.] ආචාර ධර්මයට විරුද්ධ පැවතුම් ඇති; අවකල්ක්‍රියාවේ යෙදෙන.
අනාචාරි1. [වි.] ඇදුරකු නැති. 2. [වි.] ආචාර ධර්මයන්ට විරුද්ධ හැසිරිම් ඇති; දුරාචාර ගති පැවතුම් වලින් යුතු.
අනාචාරියා[නා.] ආචාර ධර්මයට විරුද්ධව හැසිරෙන්නා; දුසිරිතට ඇබ්බැහි තැනැත්තා.
අනාඥේය[නා.ප්‍ර.] නොදත හැක්ක; අවබෝධ කළ නොහැක්ක (මහායාන ධර්මයෙහි නිර්වාණය හඳුන්වන පදයකි).
අනාත්ම[වි.] ආත්මයක් නැති.
අනාත්ම ලක්ෂණය[නා.] (අභි.) තමා හෝ තමාගේ හෝ නොවන ස්වභාවය; මමය මාගේය යනුවෙන් ගත හැකි ආත්මයක් ශරීරය තුළ නැතැයි සැලකීම.
අනාත්මය[නා.] ආත්මයක් නැතිබව; මමය මාගේය යන මමත්වය නැති බව.
අනාත්මවාදය[නා.] ආත්මය යැයි වෙන් කොට දැක්විය හැකි කිසිවක් සත්ත්වයකු තුළ නැතැයි උගන්වන දර්ශනය; ආත්මයක් නැතැයි පිළිගැනීම.
අනාතුර[වි.] ලෙඩක් නැති ; රෝගයකින් තොර.
අනාථ[වි.] පිහිටවන්නකු නැති; ස්වාමියකු නැති; සරණක් නැති; අසරණ.
අනාථ නිවාසය[නා.] අසරණයන් සඳහා පිහිටුවා ඇති නිවාසය; අනාථ මඩම.
අනාථනාථ[වි.] අසරණයන්ට පිහිටවන; පිහිටක් නැති අයට සරණ වන. 1. [නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ හඳුන්වන නාමයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] නාථදෙවි.
අනාදරිය1. [නා.ප්‍ර.] ආදරය නැති බව; නොසැලකිල්ල. 2. [නා.ප්‍ර.] අගෞරවය; අවමානය.
අනාදවස[නා.] ඉදිරියට එන කාලය; මතු දවස; අනාගත කාලය.
අනාද්‍යන්ත[වි.] පටන් ගැනීමක් හා කෙළවරක් නොමැති; අක්මුල් රහිත.
අනාදි1. [වි.] ආදියක් හෙවත් පටන් ගැන්මක් නැති; ආරම්භයක් නොපෙනෙන; පුරාතන. 2. [වි.] මුල නොපිහිටි; ආරම්භයෙහි නොවූ. 3. [වි.] වචනයක ආදිය නුවූ; ස්වර දෙකක් මධ්‍යයෙහි හෙවත් අතරෙහි වූ. [නා.ප්‍ර.] පැරණි කාසි වර්ගයක්.
අනාදෘත[වි.] නොසලකන ලද; සැලකිල්ලට නොගත්; ආදරය නොකරන ලද.
අනාදෙය්‍ය, අනාදේය[වි.] නොපිළිගත යුතු; නොගත යුතු; නොසැලකිය යුතු.
අනාධෘෂ්‍ය[වි.] පරාජය කළ නොහැකි; දමනය කළ නොහැකි; අදම්‍ය.
අනාධෙය්‍යාතිසය[වි.] දැනගත යුතු හෙවත් සිතෙහි දැරිය යුතු තවත් දෙයක් නැති; පරිපූර්ණ
අනානන්තර[වි.] අතරක් නැති නොවූ; නො කඩවීමක් නැති; අනන්තර නොවූ.
අනාපත්තිය[නා.] (විනය.) (විනය නීති කඩ කිරීමෙන්) වරදකට නොපැමිණවීම; ඇවැතකට පත් නොවීම; ආපත්තියක් නොවූව.
අනාපස[නා.ප්‍ර.] ( ව්‍යාක.) අනාගත කාලය හඟවන ප්‍රත්‍යය.
අනාප්ත1. [වි.] අප්‍රාප්ත; අධිගමයට නොපැමිණි. 2. [වි.] ඥානවත් නොවූ; දැනුමක් නැති.
අනාපාථය[නා.] ඇස් හමුයෙහි නොපිහිටි දෙය; ඇසට පෙනෙන සීමාවෙන් බැහැරවූව.
අනාපුච්ඡාව[නා.] නොපිළිවිසීම; නොවිචාරීම; අසා නොවිමසීම.
අනාබව[නා.ප්‍ර.] මතු උපදින ජන්මය; අනාගත උපත; ඉදිරි භවය.
අනාබස[නා.] අනාගත වාක්‍යය.
අනාභෝගය[නා.] නොසිතීම; මෙනෙහි නොකිරීම; අධිෂ්ඨාන නොකිරීම.
අනාමක[වි.] නමක් නැති; නමක් නොලැබූ.
අනාමට්ඨ පිණ්ඩපාතය[නා.] ඉඳුල් නොකරන ලද පිණ්ඩපාතය.
අනාමන්තචාරය[නා.] කඨිනයක් ඇතිරීම කළ භික්ෂුවක් දොළොස් රියනක් ඇතුළත සිටින භික්ෂුවකට නොදන්වා විහාරයෙන් නික්ම යෑම; නොවිචාරා ගම් වැදීම.
අනාමය[නා.ප්‍ර.] ලෙඩ නැතිකම; නිරෝගී භාවය.
අනාමර්ශ[වි.] අත නොගෑ යුතු; නොඇල්ලිය යුතු; ස්පර්ශ නොකටයුතු. [නා.ප්‍ර.] කල්පනා නොකිරීම; සැලකිල්ලට නොගැනීම.
අනාමාස[නා.බහු.] (විනය.) උපසපන් භික්ෂුවක් විසින් අත නොගෑ යුතු එනම් ඇල්ලීමට නුසුදුසු වස්තු.
අනාමිකාව[නා.] අත්පාවල මැද ඇඟිල්ල හා සුළැඟිල්ල අතර පිහිටි ඇඟිල්ල; මුදැඟිල්ල; වෙදැඟිල්ල
අනාමෘෂ්ට1. [වි.] අත නොගෑ; නොඅල්ලන ලද; ස්පර්ශ නොකරන ලද. 2. [වි.] තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි ආදි කෙලෙසුන් විසින් නොගන්නා ලද; භවභෝග සම්පත් නොපැතූ.
අනායත්[වි.] අනුන්ට අයිති; තමන් සතු නොවූ; අන්සතු.
අනායත්ත[වි.] අනුනට යටත් නොවූ; නිවහල්; දමනය නොවූ.
අනායාස[වි.] උත්සාහයකින් තොර; නිරුත්සාහික; ආයාස රහිත.
අනායූහනය1. [නා.] උත්සාහයක් නොමැතිකම; උද්යෝගයක් නොමැතිකම; අනුත්සාහය. 2. [නා.] මතු භවයෙහි ප්‍රතිසන්ධියට හේතු වූ කර්මය රැස් නොකිරීම; නිර්වාණය.
අනාරක්ෂිත[වි.] ආරක්ෂා නොකරන ලද; නොරක්නා ලද.
අනාරබ්ධ[වි.] පටන් නොගත්; ආරම්භ නොකළ.
අනාරම්භ1. [වි.] පටන් ගැනීමක් නැති; ආරම්භයක් නොමැති. 2. [වි.] උපද්‍රව රහිත [නා.ප්‍ර.] පටන් නොගැනීම.
අනාරම්මණ[වි.] (අභි.) අරමුණු රහිත; අරමුණු නොගන්නා; ආලම්බන ස්වභාවයෙන් තොර.
අනාර්ය1. [වි.] උතුම් නොවූ; ශ්‍රේෂ්ඨ නොවූ; හීන පැවතුම් ඇති; ම්ලේච්ඡ. 2. [වි.] ආර්ය නම් මානව කොට්ඨාසයට අයත් නොවූ; ම්ලේච්ඡ. 3. [වි.] මාර්ග ඵලයකට නොපැමිණි; පෘථග්ජන; පුහුදුන්.
අනාර්යයා1. [නා.] ආර්ය නම් මානව කොට්ඨාසයට අයත් නොවන්නා; අශිෂ්ටයා; ම්ලේච්ඡයා. 2. (අභි.) [නා.] මාර්ග ඵලයකට නොපැමිණි තැනැත්තා; පෘථග්ජනයා; පුහුදුනා.
අනාර්හ[වි.] සුදුසු නොවූ; නුසුදුසු.
අනාරාධික[වි.] ආරාධනයක් නොලැබූ; ඇරයුමක් නොලත්.
අනාරූඪ1. [වි.] අර්ථව්‍යාඛ්‍යානයට නොනංවන ලද; විස්තර නොකරන ලද. 2. [වි.] ඇතුළත් නොකරන ලද; අන්තර්ගත නොකළ.
අනාරූප්‍ය[වි.] අරූප ලෝකයට අයත් නොවන; අරූපාවචර නොවන; රූපාවචර.
අනාරෝචනය[නා.] (විනය.) නොදැන්වීම; ආරෝචනය නොකිරීම.
අනාලම්බ[වි.] එල්ලී සිටීමට දෙයක් නොමැති; අල්ලා සිටීමට උපකාර වන යමක් නැති.
අනාලම්බන[වි.] (අභි.) අරමුණක් නැති; අරමුණක් නොගන්නා; ආලම්බන ස්වභාවයෙන් තොර.
අනාලය1. [වි.] නිවසක් නැති; නිවාසයක් නොමැත්තා වූ, 2. [වි.] ඇල්මක් නැති; ආශා රහිත; නොඇලෙන. 1. [නා.ප්‍ර.] පඤ්චකාමයෙහි නොඇලෙන ස්වභාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආශා නැති බව; අතෘප්තිය.
අනාලස්‍ය[වි.] කම්මැළිකම නැති; අලස නොවන; කුසීත නැති; අනලස්.
අනාලාපය[නා.] කථා නොකිරීම; නොබිණීම; නිහඬව සිටීම.
අනාලෝචිත[වි.] නොසිතා බලන ලද.
අනාලෝළිත[වි.] නොකැලඹුණු; නොකලඹවන ලද.
අනාව[නා.] නොපැමිණි කාලය; ඉදිරි කාලය, මතු දවස.
අනාවරකය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් දෙයක් සැඟවී තිබේ දැයි සොයා ගැනීමේ උපකරණය; නිරීක්ෂණය නොවනසුලු ක්‍රියාවක් සොයා ගැනීමේ උපකරණය (=detector).
අනාවරණ1. [වි.] නොවැසුණු; ආවරණය නොවුණු. 2. [වි.] බාධා රහිත; නොවැළකුණු.
අනාවරණ ඥානය[නා.] දැනගත යුතු සියලු දෙය අවහිරයක් නැතිව දන්නා නුවණ; බුදුවරයෙකුට පමණක් ඇති ෂඩ්විධ අසාධාරණ ඥාන අතරින් එකකි.
අනාවරණය1. [නා.] නොවැසුණු බව; එළිදරවු වීම. 2. [නා.] සොයා දැනගැනීම; සැඟවී තිබුණු දෙයක් මතු කර ගැනීම.
අනාවැකිය[නා.] මතු කාලයෙහි මෙවැන්නක් වෙතියි කල් තබා කරන ප්‍රකාශය; අනාගත වාක්‍යය.
අනාවිකරණය[නා.] හෙළි නොකිරීම; (ප්‍රකාශ කළ යුතු කරුණක්) ප්‍රකාශ නොකිරීම.
අනාවිල[වි.] නොකැලඹුණු; පැහැදිලි; ප්‍රසන්න.
අනාවෘත[වි.] නොවසන ලද; නොඅවුරන ලද; බාධා රහිත.
අනාවෘත්ත[වි.] වට නොකරන ලද; හාත්පසින් කොටු නොකරන ලද.
අනාශ්වාසයා[නා.] අස්වැසිල්ලක් නොලබන්නා; සැනසිල්ලක් නොමැත්තා.
අනාශ්‍රව[වි.] (විනය.) ආශ්‍රයක් නැති; වෙන් වූ; තනි.
අනාසක්තිය[නා.] නොඇල්ම; ආශා රහිත බව.
අනාසව[වි.] ආසව හෙවත් කෙලෙස් නැති.
අනාස්වාදිත[වි.] රස විඳ නොගත්; ආස්වාදය නොකළ.
අනාසේවිත[වි.] සේවනය නොකරන ලද; භාවිත නොකරන ලද; ඇසුරු නොකරන ලද.
අනාහත[වි.] තුවාල නොකළ; පහර නොදෙන ලද.
අනාහාර[වි.] ආහාර රහිත, නිරාහාර.
අනාහිත[වි.] නොතබන ලද; නොදැල් වූ; යාග හෝම පිළිබඳ ගිනි සම්බන්ධයෙන් කියනු ලැබේ.
අනාහූත[වි.] නොකැඳ වූ; ආරාධනා නොලැබූ; නිමන්ත්‍රණය නොකරන ලද.
අනික්ෂිප්ත[වි.] අත් නොහළ; බහා නොතැබූ; නික්ෂේප නොකළ.
අනිකේත1. [වි.] ගෙයක් නැති; නිවසක් නොමැත්තා වූ; නිවාස රහිත. 2. [වි.] ගිහි ජීවිතයක් ගත නොකරන; ගෘහස්ථ නොවන; අනගාරික.
අනිකේතවාසී[වි.] (කථා.) ගෙයක නොවසන; තමන්ගේම යැයි කිව හැකි වාසස්ථානයක් නොමැති.
අනිගස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] හානි පමුණුවනවා; හිරිහැර කරනවා.
අනිග්ගහීත[වි.] අවහිර නොකරන ලද; නිග්‍රහ නොකරන ලද.
අනිග්‍රහය1. [නා.] මැඩ නොපැවැත්වීම; අසංවරය. 2. [නා.] නින්දා නොකිරීම; අවමන් නොකිරීම. 3. [නා.] ආයුර්වේද ශල්‍ය උපකරණයක්.
අනිච්ච[වි.] හැමකල්හි එක සේ නොපවතින; නිත්‍ය නොවන; වෙනස්වනසුලු; අනිත්‍ය.
අනිච්ඡ1. [වි.] ආශාවෙන් තොර; කැමැත්ත නැති; ඉච්ඡා රහිත. 2. [වි.] කැමැත්තක් නැතිව සිදු වන.
අනිච්ඡානුග(පාරිභා.) [වි.] සිය කැමැත්තක් අනුව සිදු නොකරන; තම කැමැත්තට අනුව ක්‍රියා නොකරන.
අනිච්ඡාව[නා.] ආශා රහිත බව; ඉච්ඡා විරහිතකම; නොකැමැත්ත.
අනිච්ඡිත කර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්තෘගේ කැමැත්තක් නැති ව ඉබේට ම කෙරෙන කර්මය; අනිප්සිත කර්මය.
අනිඤ්ජන[වි.] නොසැලෙන; කම්පා නොවන. [නා.ප්‍ර.] නොසැලෙන ස්වභාවය; නොසැලීම.
අනිටු[අන්+ඉටු] [වි.] ප්‍රිය නොවූ; යහපත් නොවූ; ශුභ නොවන.
අනිටු ගණය[නා.] (ඡන්ද.) අශුභ ගණය; ඡ, ර, ස, සහ ත යන අශුභ ගණ හතර.
අනිත්ලකුණ[නා.ප්‍ර.] නිත්‍ය නොවන ස්වභාවය; අනිත්‍ය ලක්ෂණය.
අනිත්‍ය[වි.] සදාකාලික නොවන; නස්නාසුලු; අස්ථිර. [නා.ප්‍ර.] නිත්‍ය ස්වභාවයක් නොමැති බව; සදාකාලික නොවන බව.
අනිත්‍යානුදර්ශනය[නා.] (අභි.) විශ්වයේ ඇති සියලු සංස්කාර ධර්ම අනිත්‍ය වශයෙන් නුවණින් දැකීම; අනිච්චානුපස්සනාව.
අනිත්‍යානුස්මරණය[නා.] සියලු සංස්කාර ධර්ම වෙනස් වන සුලුය, වැනසෙනසුලුය යනුවෙන් මෙනෙහි කිරීම.
අනිදර්ශන, අනිදස්සන[වි.] (අභි.) ඇසට විෂය නොවන; නොපෙනෙන; චක්ෂුර් විඥානයට ගෝචර නොවන; දෘෂ්ටියට හසු නොවන්නා වූ.
අනිද්‍ර[වි.] නිදි නැති; නිද්‍රාවෙන් තොර.
අනිද්‍රාව[නා.] නින්ද නොයෑම; නිදා ගැනීමට නොහැකිකම හා සම්බන්ධ රෝගය.
අනිධානගත1. [වි.] නිදන් නොකරන ලද; සඟවා නොතබන ලද. 2. [වි.] මුල්බැස නොගත්; නිදන්ගත නොවූ; යටපත් නොවූ ( රෝග පිළිබඳව කියැවේ).
අනිනපද[නා.ප්‍ර.] ඇනුම්පද.
අනිනවා1. [ක්‍රි.] අඟින්, හිසින් හෝ දළින් පහර දෙනවා; සිදුරු වන ලෙස පහර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (විළුඹ, දණ, වැළමිට ආදි කෙළවරක්) පෘෂ්ඨයක වද්දවනවා/ ඝට්ටනය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] වංචාවෙන් පැහැර ගන්නවා; රවටා ගන්නවා; අලාභ කරනවා.
අනින්ද්‍රිය1. (අභි.) [වි.] ඉන්ද්‍රිය රහිත; ඇස්, කන් නාසාදි ඉඳුරන් නැති; අප්‍රාණික. 2. [වි.] ඉන්ද්‍රිය හා නොබැඳුණු.
අනින්දිත1. [වි.] නින්දා නොකරන ලද; අවමන් නොලද; විවේචනයට ලක් නොවූ. 2. [වි.] වරදක් නැති; අඩු පාඩුවක් නැති; නිරවද්‍ය.
අනිප්ඵන්න[වි.] නොනිපන්; හේතු ප්‍රත්‍ය ඇසුරින් නොඋපන්.
අනිබද්ධ1. [වි.] නොබැඳුණු; අවහිරයක් නැති; සීමා රහිත. 2. [වි.] නියමයක් නැති; අනියත.
අනිබද්ධ චාරිකාව[නා.] එක් විශේෂ පුද්ගලයකු නියම කොට නොගෙන ලෝවැඩ සඳහා ගම් නියම්ගම් සිසාරා පිළිවෙළින් සැරිසැරීම; අතුරිත චාරිකාව.
අනිබද්ධ සයනය[නා.] ස්ථිර නොවූ නිදන තැන; නිත්‍ය නොවන සයන ස්ථානය.
අනිබද්ධවාස[වි.] එක් තැනක නිරතුරු වාසයක් නොමැති; එක තැනක ස්ථිර ලෙස නොවසන.
අනිමන්ත්‍රණ බත[නා.] ආරාධනා නොකොට පිළිගැන්වූ භෝජනය; ආගන්තුක භෝජනය.
අනිමිත්ත[වි.] නිමිති නැති; අරමුණු නැති; හේතු රහිත.
අනිමිත්ත ධාතු[නා.ප්‍ර.] නිවන; නිර්වාණ ධාතුව.
අනිමිෂ, අනිමිස[වි.] ඇසිපිය නොහෙළන; නිමේෂ රහිත.
අනිමිසලෝචන පූජාව[නා.] ඇසිපිය නොහෙළා බලා සිටීමෙන් කරනු ලබන උපහාරය.
අනිමේෂයා[නා.] ඇසිපිය නොහෙළන නැතැත්තා; දිව්‍ය යෝනියකට අයත් තැනැත්තා; දෙවියා.
අනිය1. (කථා.) [නා.] හානිය; කරදරය; අකරතැබ්බය. 2. [නා.] නීති කඩ කිරීම.
අනියත1. [වි.] නියත නොවූ; අවිනිශ්චිත; ස්ථිර නොවූ 2. [වි.] වෙනස් වනසුලු. [නා.ප්‍ර.] (විනය.) පාරාජිකා, සංඝාදිසේස, පාචිත්තිය යන තුන් ආපත්ති වර්ගය අතුරින් කවර එකකට අසු වේ දැයි නියත ලෙසින් කිය නොහැකි ඇවැත.
අනියත චලනය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් වනසුලු චලනය; සෑම විට ම ඒකාකාර ව නොපවත්නා චලනය (=variable motion).
අනියත ප්‍රයෝගය[නා.] (ව්‍යාක.) ස්ථිර ලෙසින් නොවන ප්‍රයෝගය හෙවත් යෙදුම.
අනියත මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය[නා.] ශාස්වත හෝ උච්ඡේද හෝ වශයෙන් දැඩි ව නොගත් මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය; ගුරුවරුන්ගේ අවවාද අනුශාසනයෙන් අත්හැරිය හැකි මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය.
අනියත විවරණය[නා.] බුදු වන්නට හේතු වාසනා ඇතැයි පූර්ව බුදුවරයකු විසින් (නියත විවරණ ලැබීමට පෙර) බෝධිසත්වවරයකුට කරන ප්‍රකාශය.
අනියතගතික[වි.] මරණින් මතු අසවල් තැනක ප්‍රතිසන්ධිය ලබන්නේ යැයි නිශ්චය වශයෙන් කිව නොහැකි.
අනියම[වි.] නියම හෙවත් නිශ්චය නැති; ඒකාන්ත නොවූ; අනිශ්චිත.
අනියම භාගය(පාරිභා.) [නා.] හරයට වඩා ලොකු හෝ හරය හා සමාන හෝ ලවයක් ඇති භාගය; විෂම භාගය(=improper fraction).
අනියම්1. [වි.] නියම නැති; නිශ්චය නැති; අහම්බෙන් ඇති වන. 2. [වි.] නීති විරෝධි; නීත්‍යනුකූල නොවූ; ක්‍රම විරෝධි.
අනියම් ඇලපත[නා.] වැවක වතුර මුර බෙදාගෙන ගොවිතැන් කරන කාලයෙහි කුඹුරු යායක ඉහළ පැත්තෙන් සහ පහළ පැත්තෙන් තාවකාලිකව වෙන් කරනු ලබන බිම් තීරය.
අනියම් කම්කරුවා[නා.] ස්ථිර සේවයෙහි නො යෙදී අවස්ථාවක් ඇති වූ විට පමණක් වැඩ කරන කම්කරුවා.
අනියම් කියමන(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) නඩුවක දී විනිශ්චයකාරයකු විසින් නීතිය පිළිබඳ කරුණක් ගැන ආගන්තුක වශයෙන් කරන ප්‍රකාශය (=casual dictum).
අනියම් රුජාව[නා.] ප්‍රසව රුජාව ඇති වීමට පෙර ගර්භණියකගේ උදරයෙහි වරින් වර ඇති වන වේදනාව.
අනියම් සිතාසි දීම[නා.] (නීති.) නියම ලෙස සිතාසි බාර දීම සඳහා නඩුවක විත්තිකරුවකු සොයාගත නොහැකි අවස්ථාවක දී අවිධිමත් ලෙස එය භාරදීම; ආදේශික බාරදීම (=substituted service).
අනියම්නිවාඩු[නා.ප්‍ර.] හදිසි කටයුත්තක් සඳහා ආගන්තුක වශයෙන් ගන්නා නිවාඩු (=casual leave).
අනියමාර්ථය[නා.] නිශ්චිත නැති බව අඟවන අරුත; අසම්භාව්‍ය ක්‍රියාව යෙදෙන අර්ථ දෙකෙන් එකක්.
අනියමිත සංචිතය(පාරිභා.) [නා.] නීත්‍යනුකූල නොවූ සංචිතය හෙවත් රැස් කරන ලද ධනය (=non-legal reserve).
අනියා[නා.ප්‍ර.] අයුක්තිය; වැරැද්ද; අනීතිය. [වි.] අයුතු; වැරදි; අයුක්තිසහගත; සාවද්‍ය.
අනියා කැබැලි[නා.බහු.] අයුතු ලෙස අල්ලාගත් බිම් කොටස්; නීති විරෝධී ලෙස අයිති කර ගත් ඉඩම් කැබලි.
අනියායම(කථා.) [නා.] අයුක්තිය; අසාධාරණය; අපරාධය; අවනඩුව; වැරැද්ද.
අනිර්ණේයතාව(පාරිභා.) [නා.] නිර්ණය කළ නොහැකි බව; නිත්‍ය අගයක් නැති බව.
අනිර්දිෂ්ට1. [වි.] නොදක්වන ලද; පෙන්වා නොදෙන ලද්දා වූ. 2. [වි.] නිර්දේශ නොකරන ලද; නිර්දිෂ්ට නොවූ.
අනිර්මිත[වි.] නොනිමවන ලද; නිර්මාණය නොකරනු ලැබූ.
අනිර්වාපණිය[වි.] නිවාලිය නොහැක්කා වූ.
අනිර්වාහක(පාරිභා.) [වි.] සන්නයනය නොකරන, වහනය නොකරන; අසන්නායක; අප්‍රවාහී.
අනිරාකෘත[වි.] නොවළක්වන ලද; බාධා නොකරන ලද්දා වූ.
අනිරාස්වාද[වි.] අසතුටු නොවූ; අතෘප්තියට නොපැමිණි.
අනිරුද්ධ[වි.] නොවළක්වන ලද; බාධා නොකරන ලද්දා වූ; නොසඟවන ලද. [නා.ප්‍ර.] බාධා නොකරන ලද දෑ.
අනිල1. [නා.ප්‍ර.] සුළඟ; වාතය; මාරුතය. 2. [නා.ප්‍ර.] අහස; ආකාශය; ගුවන. 3. [නා.ප්‍ර.] සා නැමැති නැකත.
අනිල ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] අනිල දර්ශකයෙන් ලැබෙන සුළං වේග සටහන.
අනිලදර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] සුළං වේගය හා සුළං හමන දිශාව සටහන් කරන උපකරණය.
අනිලපථය[නා.] අහස; ආකාශය.
අනිලමානය(පාරිභා.) [නා.] සුළඟේ වේගය මැනීම සඳහා භාවිත වන උපකරණය (=anemometer).
අනිවතුන්[වි.] නොනවත්වන; නැවැත්විය නොහැකි; අවශ්‍යයෙන් යා යුතු.
අනිවරණ1. [වි.] වැළැක්වීමක් නැති; අතරමඟ නැවතීමක් නැත්තා වූ; වළක්වාලිය නොහැක්කා වූ. 2. [වි.] නීවරණ වලින් තොර; පඤ්ච නීවරණයෙන් මිදුණු.
අනිවර්තිත[වි.] ආපසු නොහරවන ලද; නොනැවැත්වූ; නවත්වන්නට බැරි.
අනිවාර්ය1. [වි.] වැළැක්විය නොහැකි; නිවාරණය කළ නොහැකි; නවතාලිය නොහැකි. 2. (පාරිභා.) [වි.] එක ම ක්‍රමයකට ජීවත් වන හෝ ක්‍රියා කරන; වැළැක්විය නොහැකි හෙවත් අවශ්‍යයෙන් ම විය යුතු. [නා.ප්‍ර.] වැළැක්විය නොහැකි දෙය; නොවැරැදී ම සිදුවන දෙය.
අනිවාර්ය විෂය[නා.ප්‍ර.] පරීක්ෂණයක් සඳහා ගත යුතු ම වූ විෂය; විභාගයකින් සමත් වීම සඳහා අත්‍යවශ්‍යයෙන් ම සමත් ලකුණු ලබා ගත යුතු විෂය.
අනිවාරිත[වි.] නොවළක්වන ලද; බාධා නොකරන ලද.
අනිවෘත[වි.] කාමාදියෙන් කිලුටු නොවූ; අක්ලිෂ්ට.
අනිවෘත්ත[වි.] නොනැවතුණු; ආපසු නොහැරුණු.
අනිවේශිත[වි.] ඇතුළත් නොකරන ලද; නිවේශනය නොකරන ලද.
අනිෂ්ට1. [වි.] කැමැත්ත ඇති නොකරන; සතුට නූපදවන. 2. [වි.] නපුරු; දුර්විපාක ගෙන දෙන; අහිතකර; මඞ්ගල නොවූ.
අනිෂ්ට කර්මය[නා.] යහපත් ප්‍රතිඵල ගෙන නොදෙන ක්‍රියාව; අයහපත් කාර්යය; අකුශල කර්මය.
අනිෂ්ට ප්‍රසඞ්ගය[නා.] අනභිමත යෙදීම; අනපේක්ෂිත එක් වීම.
අනිෂ්ට සමෝධානය[නා.] නොකැමති අය සමග එක් වීම; අනභිමත පුද්ගලයන් සමග ආශ්‍රය; අප්‍රිය සම්ප්‍රයෝගය.
අනිෂ්ටගණ[නා.ප්‍ර.] (ඡන්ද.) කවි තැනීමෙහි දී සැලකෙන ගණ අට අතුරෙන් අශුභ යැයි සම්මත ජ, ර, ස සහ ත යන ගණ සතර.
අනිෂ්ටාර්ථය[අනිෂ්ට+අර්ථය] [නා.] අදහස් කළ දෙයට විරුද්ධ තේරුම; අදහස් නොකළ තේරුම.
අනිෂ්ටාලම්බනය[අනිෂ්ට+ආලම්බනය] [නා.] ප්‍රිය බවක් නූපදවන අරමුණ; දුඃඛ වේදනාවට කාරණ වූ ආරම්මණය.
අනිෂ්පත්තිය[නා.] සිද්ධ නොවීම; කටයුතු ඉටු නොවීම.
අනිසම[වි.] හදිසි අවස්ථාව; අහම්බය.
අනිස්තිර(කථා.) [වි.] ස්ථිර නොවන; වෙනස්වන සුලු; කල් නොපවතින; තාවකාලික.
අනිස්සිත1. [වි.] අනිශ්‍රිත, තෘෂ්ණා, දෘෂ්ටි දෙකින් ඇසුරු නොකරන ලද. 2. (විනය.) [වි.] නිස සමාදන් වීමෙන් මිදුණු; ඇදුරු කෙනෙකු ඇසුරු නොකළ.
අනිසි[වි.] නිසි නොවන; නුසුදුසු; උචිත නොවන.
අනිහිත[වි.] (විනය.) නොතබන ලද; ඉවත නොලන ලද.
අනීකට්ඨයා1. [නා.] සෙබළා; යුද්ධ භටයා. 2. [නා.] රජුගේ පෞද්ගලික ආරක්ෂක භටයා; අඞ්ගාරක්ෂකයා; රජගෙය රකින භටයා.
අනීකය1. [නා.] යුද්ධ සේනාංකය; බල ඇණිය. 2. [නා.] යුද්ධය; සටන. 3. [නා.] ක්‍රමික ව ඉදිරියට ගමන් කරන භට කණ්ඩායම.
අනීතික1. [වි.] නීතියට එකඟ නොවන; නීත්‍යනුකූල නොවන්නා වූ; නීති විරෝධී. 2. [වි.] රීති රහිත; උවදුරු නැති; පීඩා නැති.
අනීප්සිත[වි.] කැමති නොවන ලද; අපේක්ෂා නොකරන ලද; අනභිමත; අනපේක්ෂිත.
අනීශ[වි.] ප්‍රධානයකු නැති; අධිපතියකුගෙන් තොර.
අනීශ්වර1. [වි.] අධිපතියකු නැති; නායකයකු නැත්තා වූ. 2. [වි.] සර්වබලධාරී දෙවියකු ඇතැයි නොඅදහන; අදේවදෘෂ්ටික.
අනීශ්වරවාදය[නා.] සර්වබලධාරී දෙවියකු විසින් ලෝකය මවා පරමාධිපත්‍යය ඇති ව පාලනය කරනු ලැබීමක් නැතැයි යන මතය; අදේව වාදය.
අනු[උ.] පසුව, කැටුව, සමඟ, නැවත, පාසා, පිළිවෙළින්, සමාන, එකඟ, සුදුසු, දෙවැනි, අප්‍රධාන, උප, කුඩා, ආසන්න, සමීප, යටතෙහි යන අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්. [වි.] අනු ව යන; අනුගත; අනුකූල.
අනු අත්සන[නා.] අත්සන් තබන ලද ලියවිල්ලක් සහතික කරනු වස් තබන දෙවැනි අත්සන.
අනුකථනය1. [නා.] කියන ලද්දක් නැවත කීම; පුනර්වචනය. 2. [නා.] පවසන ලද්දක් පිළිබඳව කතා බහ කිරීම; සාකච්ඡාව.
අනුකථාව[නා.] පසුව කරන කථාව; පවත්වන ලද කථාවක් හෝ දේශනයක් අනු ව විවරණ වශයෙන් හෝ ඌනපූරණ වශයෙන් හෝ කරනු ලබන දේශනය.
අනුකම්පා[වි.] අනුකම්පා කළ යුතු.
අනුකම්පාව[නා.] අනුන්ගේ දුකෙහි දී සිත කම්පා වීම; පර හට පැමිණි විපතේ දී ළය මෙළෙක් වන ගතිය.
අනුකරණ ශබ්දය[නා.] කරනු ලබන ශබ්දයට හෝ නැගෙන හඬට අනු ව ශබ්ද කාරකය හැඳින්වීමට යොදන නාමය (කිකිණි, ගිගිරි ආදිය මෙනි).
අනුකරණය1. [නා.] අනුන් කළ දෙයක් බලා ඒ අනුව ක්‍රියා කිරීම. 2. [නා.] සමාන වශයෙන් ගන්නා ප්‍රධාන ශබ්දය.
අනුකර්ෂණය1. [නා.] ඇද ගැනීම; ආකර්ෂණය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] ව්‍යාකරණයෙහි පසු සුත්‍රයෙන් පෙර සූත්‍රයට යොමු කිරීම.
අනුකලනය(පාරිභා.) [නා.] චක්‍රයකින් වැසුණු ප්‍රදේශයක ක්ෂේත්‍ර ඵලය; චක්‍රයක දිග ආදිය සෙවීමේ ක්‍රමයක්; අවකලනයේ ප්‍රතිලෝමය (=integration).
අනුකලාව[නා.] දිග මැනීමේ මිම්මක්; වඩු අඟුලෙන් දහසයෙන් කොටස; කලාවෙන් සතරෙන් පංගුව.
අනුක්ඛිත්ත[වි.] (විනය.) උක්ඛේපනීය කර්මය නොකරනු ලැබූ; උකෙව්නීකම නොලත්; පිට මං කිරීමේ දඬුවමකට හසු නොවූ.
අනුක්ත1. [වි.] උක්ත නොවූ; නොකියූ; ප්‍රකාශ නොකළ. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] සමාස, තද්ධිත, ආඛ්‍යාත, කිතක යන පදයකින් උක්ත නොවූ.
අනුක්ත කර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියා පදයෙන් හෝ කෘදන්ත පදයෙන් උක්ත නො වී වාක්‍යයක යෙදෙන කර්ම විභක්ති රූපය.
අනුක්තකර්තෘ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යයක ක්‍රියා පදයෙන් හෝ කෘදන්ත පදයෙන් උක්ත නොවී යෙදෙන කර්තෘ විභක්ති පදය.
අනුක්ෂුද්‍ර, අනුක්ෂුද්‍රක[වි.] පිළිවෙළින් (එකිනෙකට ) කුඩා; ඉතා කුඩා; ඉතා සුළු.
අනුක්‍රම1. [වි.] ක්‍රමයෙන් වැඩිවන; පිළිවෙළින් පවත්නා, 2. (පාරිභා.) [වි.] දිගු කලක් තිස්සේ ඉතා හිමින් සිදුවන; දීර්ඝකාලීන. [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළ; අනුපිළිවෙළ.
අනුක්‍රමණය1. [නා.] පිළිවෙළින් යෑම; අනු පිළිවෙලින් පැවතීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] බෑවුම, බෑවුමේ ප්‍රමාණය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ආනතිය.
අනුක්‍රමණිකාව1. [නා.] ග්‍රන්ථයක ඇතුළත් ප්‍රධාන කරුණු පිළිවෙළින් දක්වන ආරම්භක සටහන; පටුන. 2. [නා.] අකාරාදි පිළිවෙළින් සකස් කළ වචන මාලාව; සූචිය.
අනුක්‍රමාඞ්කනය[අනුක්‍රම+අඞ්කනය] [නා.] පිළිවෙළින් වූ සලකුණ; කෝදුවක අඟල්, අඩි යාර දැක්වීමට අනුපිළිවෙළින් යොදා ඇති රේඛා ලකුණ.
අනුක්‍රමික[වි.] නියම පිළිවෙළට සකස් වූ; ක්‍රමානුකූල; ක්‍රමික; විධිමත්.
අනුක්‍රියාව[නා.] සමාන ක්‍රියාව; අනුකරණය; යම්කිසිවකට අනු ව හෙවත් අනුකූල ව අනිකකු කරන ක්‍රියාව; අනුලෝමය.
අනුකාරය[නා.] යමක් අසා සිට හෝ බලා සිට හෝ ඒ සමානව ම කිරීම; අනුකරණය.
අනුකාර්ය1. [නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) අනුකරණය කළ යුතු වූව; අනු ව කළ යුත්ත. 2. [නා.ප්‍ර.] අනුකරණ ශබ්දයෙන් කියැවෙන ශබ්දය; අනුකරණ ශබ්දය කරණ කොට ගෙන සදෘශ කරනු ලබන ශබ්දය.
අනුකිරිය[නා.ප්‍ර.] (කිසියම් ක්‍රියාවකට) සමාන ක්‍රියාව; ක්‍රියාවක් හා සදෘශ කොට කරනු ලබන ක්‍රියාව; අනුකරණය.
අනුකූරු[වි.] සමාන; අනුකාරි.
අනුකූල[වි.] අනු ව පවත්නා; අනුරූප; යෝග්‍ය; ගැළපෙන; අවනත.
අනුකූල අභිජනනය(පාරිභා.) [නා.] නුමුහුන් ව අභිජනනය වීම (=breeding true).
අනුකූලචාරිණී[වි.] (සැමියාට) එකඟව හෙවත් අවනතව හැසිරෙන.
අනුකූලතාව[නා.] එකඟ බව; අනුරූපතාව; පක්ෂපාත බව; අවනත බව.
අනුකූලනය1. [නා.] එකඟ වීම; ගැළපෙන සේ පැවතීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] අලුත් දේශගුණයකට හෝ පරිසරයකට හෝ පුරුදු කිරීම.
අනුකෘත[වි.] අනුව කළ; අනුරූප ව කළ, සමානව කළ.
අනුකෘත්‍යය1. [නා.] අනු ව කරන දෙය; අනුකූල ව අනිකකු කරන කාර්යය. 2. [නා.] අප්‍රධාන කටයුත්ත; සුළු වැඩය.
අනුකෘතිය1. [නා.] (යම් කිසිවකට) අනු ව කළ දෙය; අනුකරණය; සාදෘශ්‍යය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ආරක්ෂාව පිණිස එක් විශේෂයක් අනික් විශේෂයක වර්ණය, ව්‍යූහය හා ගති භාර ගැනීම (=mimicry).
අනුගත[වි.] අනුව ගිය; එක් ව ගිය; අනු ව පවත්නා.
අනුගතික[වි.] අනු ව යන; අනුකූල.
අනුගතිය[නා.] අනු ව යෑම; අනුගමනය; අනුකරණය.
අනුගම්‍ය[වි.] අනුගමනය කළ යුතු; අනු ව යා යුතු; අනුකරණයට සුදුසු.
අනුග්‍රහ කාලය[නා.] (පොරොන්දු පරිදි නියමිත දිනෙන් පසු ව යම් කාර්යයක් ඉටු කිරීමට ඉඩ දෙන) සහන කාලය.
අනුග්‍රහ බුද්ධිය[නා.] අනුකම්පා සහගත ව යමක් ඉටුකර දීමේ චේතනාව; අනුග්‍රහ කිරීමේ බලාපොරොත්තුව.
අනුග්‍රහණය[නා.] උපකාර කිරීම; අනුග්‍රහ කිරීම.
අනුග්‍රහය1. [නා.] උදවුව; උපකාරය. 2. (රෝ.ක.) [නා.] ආශීර්වාදය.
අනුග්‍රාහක[වි.] අනුග්‍රහ කරන; උපකාරක; ආධාර දෙන.
අනුග්‍රාහ්‍ය[වි.] අනුග්‍රහ කටයුතු.
අනුගාමි, අනුගාමී1. [වි.] අනු ව යන. 2. (පාරිභා.) [වි.] පිළිවෙළින් යෙදුණු; අනුපූර්ව.
අනුගාමිනි, අනුගාමී1. [වි.] අනුගාමික; කැටුව යන; අනු ව යන; එක්ව යන. 2. (පාරිභා.) [වි.] පිළිවෙළින් යෙදුණු; අනුපූර්ව.
අනුගාමීසඞ්ඛ්‍යා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළින් යෙදී ඇති සංඛ්‍යා; අනුපූර්වයෙන් සිටින සංඛ්‍යා.
අනුගායනාව[නා.] ගායනයකට අනු ව කරන ගායනය; එක්ව කරන ගායනය.
අනුගීතිය[නා.] සූත්‍රාන්තයක ගද්‍යයෙන් පැවසූ අර්ථයට ගැළපෙන අර්ථ සංග්‍රහ කොට පසුව දැක්වෙන ගාථාව.
අනුගුණ[වි.] සමාන ගුණ ඇති; හුරු; අනුකූල; එකඟ.
අනුගෘහිත[වි.] අනුග්‍රහ කරන ලද; සංග්‍රහ කරන ලද; උපකාර කරන ලද.
අනුචරිත[වි.] නැවත නැවත හැසිරුණු; ගැවසුණු ආකීර්ණ
අනුච්ඡදය(පාරිභා.) [නා.] ගවේෂණය පිණිස වෙන්කොට ගත් ශාක ප්‍රදේශයක් (=transect).
අනුචාර[නා.ප්‍ර.] අනුව හැසිරීම; අනුගමනය.
අනුජ[වි.] පසුව උපන්; දෙවනු ව උපන්; බාල. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රචාරණය පිණිස තෝරාගත් ශාකයකින් ග්‍රාහක කඳකට බද්ධ කරන අංකුරයක් හෝ අංකුර කිහිපයක් සහිත කුඩා රිකිල්ල.
අනුජඞ්ඝාස්ථිය[නා.] ජඞ්ඝාවෙහි හෙවත් කෙණ්ඩයෙහි වූ අස්ථිය හා එක් ව බැඳුණු කුඩා නලකාස්ථිය.
අනුජයා[නා.] පසුව උපන් තැනැත්තා; බාල සොහොයුරා.
අනුජාත1. [වි.] පසු ව උපන්; බාල. 2. [වි.] කුල පරම්පරාව හා සම්පත්තිය රැක ගනිමින් මව්පියන් හා සම ව සිටින ලෙසින් උපන්.
අනුජීවකයා, අනුජීවියා[වි.] යමකු යටතෙහි ජීවත් වන්නා; උපජීවියා.
අනුඥාත[වි.] අනුදන්නා ලද; අවසර දෙන ලද; අනුමත කරන ලද.
අනුඥාව1. [නා.] අනුදැනීම; අවසර දීම; අනුමතිය; කැමැත්ත. 2. [නා.] නියමය; අණ.
අනුට්ඨාන සෙය්‍යාව[නා.] නැවත නොනැඟිටින සේ සයනය කිරීම; නැඟිට ගත නොහැකි සේ ඔත්පල වීම.
අනුට්ඨානය1. [නා.] නොනැඟිටීම. 2. [නා.] උත්සාහ නොකිරීම; වීර්ය නොකිරීම. 3. [නා.] ක්‍රියාවෙහි යෙදීම; සංවිධානය.
අනුටීකාව[නා.] ටීකා ග්‍රන්ථයක ඇති දුරවබෝධ ස්ථාන සරල කර දැක්වීමට ලියූ ව්‍යාඛ්‍යාව.
අනුතප්ත1. [වි.] රත් වූ; ගිනියම් වූ. 2. [වි.] පසුතැවිලි වූ.
අනුතර්කණය[නා.] නැවත තර්ක කිරීම; යමක් අනු ව කල්පනා කිරීම.
අනුත්තර1. [වි.] වඩා උසස් කෙනෙකු නැති; වඩා උසස් දෙයක් නැති; අති උත්තම; සර්ව ශ්‍රේෂ්ඨ. 2. [වි.] උත්තර නැති; පිළිතුරු දිය නොහැකි.
අනුත්තරියධර්ම[නා.ප්‍ර.] උත්තරීතර අන් කිසිවක් නැති; උත්තම ධර්මය හෙවත් දෙය; අත්‍යුත්කෘෂ්ට වශයෙන් සලකන ලද්ද.
අනුත්තාන1. [වි.] නොපැහැදිලි. 2. [වි.] අප්‍රකට; ගූඪ. 3. [වි.] උඩුකුරු නොවූ; යටිකුරු. [නා.ප්‍ර.] නොනැඟිටීම.
අනුත්පත්තික[වි.] නොඋපන්; මතු නොඋපදනා.
අනුත්පත්තිය, අනුප්පත්තිය[නා.] නො ඉපදීම; නොහටගැන්වීම.
අනුත්පන්න[වි.] නොඋපන්; නොහටගත්; ජනිත නොවූ.
අනුත්පාදනය[නා.]නොඉපදවීම; නොහටගැනීම; අනුත්පාදය.
අනුත්සද[වි.] අධික නොවූ; උත්සන්න නොවූ.
අනුත්සාහය[නා.] උත්සාහ රහිතබව; වීර්ය නොකිරීම; මහන්සි නොවීම.
අනුත්‍රස්ත[වි.] බිය නොවූ; තැති ගැනීම් රහිත.
අනුත්‍රාසය[නා.] භය නොවීම; තැති නොගැනීම.
අනුතාපය[නා.] පසුතැවිල්ල; පශ්චාත්තාපය.
අනුතීර[වි.] වෙරළ දිගට පවතින; වෙරළ දිගේ ඇති; වෙරළ සමීපයේ පිහිටි. [නා.ප්‍ර.] වෙරළ දිගේ හෝ වෙරළ සමීපයෙහි පිහිටි කොටස.
අනුතීර ප්‍රවාහය(පාරිභා.) [නා.] (වෙරළ) සමීපයෙහි ගමන් ගන්නා දියවැල.
අනුතීර වෙළඳාම(පාරිභා.) [නා.] නැව් තොටවල් අතර කෙරෙන වෙළෙඳාම.
අනුතුරු1. [වි.] වඩා උසස් කෙනෙකු නැති; වඩා උසස් දෙයක් නැති; අති උත්තම. 2. [වි.] උත්තර නැති; පිළිතුරු දිය නොහැකි. 3. [වි.] උතුර නොවන, දකුණු.
අනුථේර[නා.ප්‍ර.] වැඩිමහලු පිළිවෙළින් මහ තෙරුන්ට දෙවැනිව සිටි තෙරනම.
අනුදක[වි.] දිය නැති; නිරුදක.
අනුදත්[වි.] අවසර දෙන ලද; අනුදක්නා ලද. අනුදයාව, අනුද්දයා(ව) [නා.] කරුණාව.
අනුදර්ශනය[නා.] නුවණින් සලකා බැලීම; මෙනෙහි කිරීම; අනුපස්සනාව.
අනුදල[නා.ප්‍ර.] කුඩා මල්පෙති.
අනුදහනය[නා.] දැවීම; පිළිස්සීම.
අනුද්ධත[අන්+උද්ධත] [වි.] උඩඟු නොවූ; ආඩම්බර නොවූ; නිරහඞ්කාර.
අනුද්භූත[වි.] ප්‍රකට නොවූ; අප්‍රකට.
අනුද්වාරය[නා.] ඩිම්බයක අග්‍රයෙහි පිහිටා ඇති පරාග නළය ඇතුළු වන කුඩා සිදුර.
අනුදාත්තය1. (ව්‍යාක.) [නා.] උස් නොවූ හඬින් උච්චාරණය කරන ලද ශබ්දය. 2. [නා.] ස්වර පහත් හඬින් උච්චාරණය කිරීම. 3. [නා.] එසේ උච්චාරණය කරනු ලබන ස්වරය.
අනුදාර[අන්+උදාර] [වි.] උසස් නොවූ; උතුම් නොවූ; ශ්‍රේෂ්ඨ නොවූ.
අනුදාහෘත[අන්+උදාහෘත] [වි.] උදාහරණ වශයෙන් නොදක්වන ලද; ගෙනහැර නොපෑ.
අනුදැනීම, අනුදැනුම, අනුදැන්ම[නා.] අවසරය; අනුමතය; කැමැත්ත.
අනුදිග[නා.] ප්‍රධාන දිශා දෙකක් අතර පිහිටි දිශාව; ඊශාන, ගිනිකොන, නිරිත, වයඹ යන දිසා හතර.
අනුදිත[අන්+උදිත] 1. [වි.] නොකියන ලද. 2. [වි.] උදා නොවූ; නොනැඟුණු.
අනුදිව[නා.] කුඩා දිවයින; කුඩා දූපත.
අනුදෙස[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන දිශා දෙකක් අතර පිහිටි දිශාව.
අනුදෝලනය[නා.] යමක කම්පනය අනු ව එය සමීපයෙහි වූ තව කිසිවක් කම්පනය වීම.
අනුධම්මචාරී[වි.] ධර්මයට අනුරූප වූ පිළිවෙතෙහි හැසිරෙන.
අනුධර්ම[නා.ප්‍ර.] ධර්මයට අනුරූප වූ පිළිවෙත.
අනුධ්‍යානය[නා.] නැවත නැවත සිතීම හෙවත් කල්පනා කිරීම.
අනුධ්‍රැවය(පාරිභා.) [නා.] නිත්‍ය චුම්බකයක අන්ත දෙකින් ඈත් වූ ස්ථානයක ඇති වන ධ්‍රැවය; අනුගාමී ධ්‍රැවය (=consequent pole).
අනුධාවනය[නා.] පස්සෙන් දිවීම; අනු ව දිවීම.
අනුනද[නා.ප්‍ර.] දෝංකාරය; ප්‍රතිරාවය; ප්‍රතිධ්වනිය; අනුනාදය.
අනුනය1. [නා.ප්‍ර.] ඇල්ම; රාගය; කැමැත්ත. 2. [නා.ප්‍ර.] සිත සතුටු කිරීම; සිත නැළවීම හෙවත් සැනසීම; ප්‍රසාදනය. 3. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාර්ථනය.
අනුනයනය[නා.] සිත් දිනා ගැනීම.
අනුන්නත[අන්+උන්නත] [වි.] උන්නත නොවූ; උඩට නොනැමුණු.
අනුන්‍යෂ්ටි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෛලයක න්‍යෂ්ටියේ ඇති ගෝලාකාර වස්තුවක් (=nucleolus).
අනුනා1. [නා.ප්‍ර.] අනුනායක තනතුර. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙවැනි නායක ථෙර; උප ප්‍රධාන ස්ථවිර.
අනුනාද නළය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රතිධ්වනිය ඇති කරන නළය.
අනුනාදකය[නා.] ප්‍රතිධ්වනිය ඇති කරන උපකරණය.
අනුනාදය[නා.] දෝංකාරය; ප්‍රතිරාවය; ප්‍රතිධ්වනිය.
අනුනාසිකය, අනුනාසිකාව1. (ව්‍යාක.) [නා.] නාසිකානුගත හෙවත් නාසය හා ආශ්‍රිත ශබ්ද හා සම්බන්ධ ව මුඛයෙන් උච්චාරණය කරනු ලබන වර්ණය; නාසිකාද්වාරය විවෘතව තිබිය දී උසුරුවනු ලබන අකුර. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] අනුස්වාරය; නිග්ගහීතය; බින්දුව.
අනුප[වි.] දියට ආසන්න; ජල බහුල; තෙතමනය ඇති. [නා.ප්‍ර.] ජල බහුල භූමිය.
අනුපක්ලිෂ්ට[වි.] නොකෙලෙසුණු; කිලිටි නොවූ; පරිශුද්ධ.
අනුපක්ෂීණ[වි.] අඩු වී නොගිය; නොගෙවුණු; නොපිරිහුණු; විනාශ නොවූ.
අනුපගත[අන්+උපගත] [වි.] ළඟට නොපැමිණි; සමීපයට නොඑළඹුණු.
අනුපගන්තව්‍ය[අන්+උපගන්තව්‍ය] [වි.] නොඑළඹිය යුතු; නොවටහා ගත යුතු.
අනුපගමනය[නා.] ළගටනොපැමිණීම; සමීපයට නොයෑම; නොඑළඹීම.
අනුපච්ඡින්න[වි.] නොකපන ලද; නොසිඳින ලද.
අනුපචාරය[නා.] ළඟ නොවන තැන; ආසන්න නොවූ ස්ථානය.
අනුපචිත[වි.] රැස් නොකරන ලද; එකතු නොකරන ලද.
අනුපජාත[වි.] නොඋපන්; නොහටගත්.
අනුපට්ඨානය[නා.] එළඹ නොසිටීම; ළං නොවීම; අනුපස්ථිතිය.
අනුපද1. [වි.] පියවර අනුව යන. 2. [වි.] පදයෙන් පදය; පදානුගත.
අනුපද්‍රව[වි.] උවදුරු නැති; නිරුපද්‍රව.
අනුපද්‍රැත[වි.] උවදුරු රහිත; අනතුරක් නැති; නිරුපද්‍රැත.
අනුපදිශේෂ නිර්වාණ ධාතුව[නා.] (අභි.) පංච උපාදාන ස්කන්ධ ඉතිරි වීමකින් තොර ව ලබන නිවන.
අනුපදිශේෂ, අනුපාදිශේෂ[වි.] (අභි.) පංච උපාදාන ස්කන්ධ ඉතිරිව නැති.
අනුපනිශ්‍රය[වි.] හේතු නොවන; කාරණ නොවන; උපකාර නොවන.
අනුපනීත[අන්+උපනීත] [වි.] (ගුරුන් වෙතට) නොපමුණුවා ගත්; (වේදාධ්‍යයනයට සුදුසු වන සේ) උපනයනය නොකළ.
අනුපපත්ති[වි.] උපතකට නොපැමිණෙන; සිද්ධ නොවන. [නා.ප්‍ර.] නැවත නොඉපදීම; පුනර්ජන්මයක් නොවීම.
අනුපපන්න[වි.] නූපන්; අනුත්පන්න; සිදු නොවූ; අසිද්ධ.
අනුපපරීක්ෂාව[නා.] නො විමසා බැලීම; වීමංසනය නොකිරීම.
අනුපම, අනූපම[වි.] උපමා රහිත; සමාන කළ නොහැකි; අත්‍යුත්තම.
අනුපමර්දනීය[වි.] නොමැඬිය හැකි; යටපත් කළ නොහැකි.
අනුපමෙය්‍ය, අනුපමේය[වි.] උපමා කළ නොහැකි.
අනුපයුක්ත[වි.] තැනට නොගැළපුණු; අයෝග්‍ය; අනුචිත.
අනුපයෝගී[වි.] නොගැළපෙන; නොයෙදෙන්නා වූ; අනුකූල නොවන්නා වූ.
අනුපරිභෝගය[නා.] පරිහරණය; ප්‍රයෝජන ගැනීම.
අනුපලබ්ධිය[නා.] (න්‍යාය.) නොපෙනීම; දෘෂ්ටිපථයට හමු නොවීම; ප්‍රත්‍යක්ෂ නොවීම.
අනුපලබ්භනීය[වි.] නොලැබිය යුතු; නොලැබිය හැකි.
අනුපලිප්ත[වි.] නොතැවරුණු; නොගෑවුණු; නොවැකුණු; නොඇලුණු.
අනුපවාද[වි.] දෝෂාරෝපණ නැති; උපවාද රහිත.
අනුපවුර[නා.] කුඩා පවුර; පවුරක් ශක්තිමත් කිරීම සඳහා ඊට යාබදව බඳින ලද මිටි පවුර; පදනම; අනුප්‍රාකාරය.
අනුපශම[නා.ප්‍ර.] නොසන්සිඳීම; නොසන්සුන් බව.
අනුපශය[නා.ප්‍ර.] රෝගය නොසන්සිඳෙන හේතුව; අහිතකර ආහාර ඖෂධ විහරණාදියෙන් රෝගයට වන අනිෂ්ටඵලය; අසාත්ම්‍යය.
අනුපශාන්ත[වි.] නොසන්සුන්; උපශාන්ත නොවූ; කැලඹුණු.
අනුපසපන්[වි.] උපසම්පදාව නොලැබූ; උපසම්පදා විනය කර්මයට භාජන නොවූ; සාමණේර වූ.
අනුපසමය[නා.] නොසන්සුන්බව; අසංවරය.
අනුපස්තම්භනය[නා.] පිහිටක් හෝ අනුබලයක් හෝ නොවීම.
අනුපස්ථිතිය[නා.] ඉදිරියෙහි නොවීම; අනභිමුඛය.
අනුපස්සනාව[නා.] නැවත නැවත නුවණින් විමසා බැලීම; නැවත නැවත මෙනෙහි කිරීම.
අනුප්පාදය[නා.] උපතක් නැති තැන; නිර්වාණය.
අනුප්‍රඥප්තිය[නා.] (විනය.) මුල් ප්‍රඥප්තියකට සම්බන්ධ ව පසු ව පනවන ලද ප්‍රඥප්තිය.
අනුප්‍රදානය[නා.] අනු ව දීම; දානය කිරීම; පිළිගැන්වීම.
අනුප්‍රබන්ධය[නා.] පිළිවෙළින් බැඳී සිටීම; නොකඩවා පැවැත්ම; අවිච්ඡින්නතාව.
අනුප්‍රභව[වි.] ප්‍රභව වූවකින් නැවතත් ප්‍රභව වූ; මුලින් බිඳුණු ශබ්දයකින් තව දුරටත් බිඳුණු.
අනුප්‍රභා[නා.ප්‍ර.] බැබළීම; ප්‍රභාව; දීප්තිය.
අනුප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) අනු ව යෙදීම; පසුව ගැළපීම.
අනුප්‍රව්‍රජිත[වි.] අනු ව පැවිදි වූ; අනිකකු අනුගමනය කරමින් මහණ වූ.
අනුප්‍රවිෂ්ට[වි.] ඇතුළට පිවිසි; ඇතුළු වූ, අන්තර්ගත වූ.
අනුප්‍රවේශන[නා.ප්‍ර.] ඇතුළට පිවිසීම; ඇතුළු වීම.
අනුප්‍රසක්ත[වි.] ඉතා දැඩි ව බැඳුණු; අතිශයින් ඇලුණු.
අනුප්‍රසවකාල(පාරිභා.) [වි.] ප්‍රසවයෙන් පසු කාලය හා සම්බන්ධ වූ; ප්‍රසවයෙන් පසු ඇති වන (=puerperium).
අනුප්‍රස්ථ(පාරිභා.) [වි.] හරස් අතට වැටුණු; හරස්; තිර්යක්.
අනුප්‍රස්ථ පාටිකය(පාරිභා.) [නා.] හරස් අතට වෙන් වී යන බික් සහිත කරල; සලාකිතය.
අනුප්‍රස්ථච්ඡේදය(පාරිභා.) [නා.] හරස් අතට කැපුම; හරස්කඩ.
අනුප්‍රස්ථතරඞ්ග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හරස් අතට ගමන් කරන තරඞ්ග; තිර්යක් තරඞ්ග.
අනුප්‍රාකාරය[නා.] කුඩා පවුර; පවුරක් ශක්තිමත් කිරීම සඳහා ඊට යාබද ව බඳින ලද පවුර.
අනුප්‍රාණිත[වි.] පණ පිහිටුවන ලද; ප්‍රාණවත් කරන ලද.
අනුප්‍රාපණය[නා.] පැමිණවීම; එළඹවීම.
අනුප්‍රාප්ත[වි.] පැමිණි; එළඹි; අධිගත.
අනුප්‍රාප්තිය[නා.] කෙනෙකුගේ පදවියට ඔහුගෙන් පසු අනිකකු පැමිණීම; කෙනෙකුගේ ඇවෑමෙන් පසු ඔහුගේ දේපළ අනිකකුට අයිතිවීම පිළිබඳ නීතියෙන් පිළිගත් ක්‍රමය.
අනුප්‍රාසය[නා.] (අලං.) ශබ්ද මාධූර්යය ඇති වන පරිදි සමාන අක්ෂර, පද ආදිය ළඟ ළඟ යෙදීම.
අනුප්‍රිය[වි.] ප්‍රිය; ප්‍රීති උපදවන.
අනුප්‍රියභාණී[වි.] ප්‍රීති උපදවන පරිදි කථා කරන; චාටු බස් කියන; ඉච්චාකාර.
අනුප්‍රේක්ෂණය[නා.] නැවත නැවත බැලීම; විමසා බැලීම.
අනුපාඩාව[නා.] හකු පාඩාව හෙවත් හකු ඇටය; හක්ක; හනුව.
අනුපාතය1. [නා.] නැවත නැවත පතනය වීම; නැවත නැවත වැටීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] එක ම වර්ගයේ රාශි දෙකක් අතර ඇති ප්‍රමාණාත්මක සම්බන්ධය (=ratio). 3. (පාරිභා.) [නා.] අනුපාත දෙකක් අතර ඇති සමානත්වය (=proportion).
අනුපාතික, අනුපාති(පාරිභා.) [වි.] අන්‍යෝන්‍ය; අනුකූල; ප්‍රමාණයෙන් සම වූ; අනුපාත සම්බන්ධී; සමානුපාතික.
අනුපාදානය1. [නා.] දැඩි සේ නොගැනීම; තදින් අල්ලා නොගැනීම. 2. [නා.] කාමාදි උපාදානවලින් හෙවත් ග්‍රහණවලින් තොර වීම.
අනුපාදානිර්වාණ ධාතුව[නා.] (අභි.) භවෝත්පත්තියට හේතූ වූ උපාදානවලින් තොරව පිරිනිවීම; අනුපාදා නිර්වාණය.
අනුපාදින්න[වි.] (අභි.) කර්මයෙන් නොහටගත්; අකර්මජ; අචේතනික.
අනුපාදිශේෂ නිර්වාණ ධාතුව[නා.] (අභි.) උපාදි නම් වූ රූපාදී පඤ්ච ස්කන්ධයන්ගේ ඉතිරිවීමක් නැතිව ලබන නිවන.
අනුපාදිශේෂ, අනුපාදිසේස[වි.] (අභි.) උපාදි නම් වූ රූපාදී පඤ්ච ස්කන්ධයන්ගේ ඉතිරිවීමක් නැති.
අනුපාදේය[වි.] නොගත යුතු; නොපිළිගත යුතු; ප්‍රතික්ෂේප කළ යුතු.
අනුපානය, අනුපානුව[නා.] බෙහෙතකට අනු ව හෝ බෙහෙතකට මිශ්‍ර කර හෝ ගන්නා පාන වර්ගය; කෂායකට මිශ්‍ර කරන සීනි, මීපැණි ආදි ප්‍රතිවාපය; ඖෂධයක් ගැනීමෙන් පසු ව බොන කිරි, මෝරු ආදි පානය.
අනුපාය[නා.ප්‍ර.] වැරදි උපාය; වැරදි මාර්ගය; නොනිසි මඟ; උත්පථය.
අනුපායාස[නා.ප්‍ර.] දැඩි ආයාසය නැති වීම.
අනුපාර්ශ්ව[වි.] පැත්තට අයිති වූ; අංශයෙහි වූ.
අනුපාලක[නා.ප්‍ර.] නිතර රැකීම කරන්නා; පාලකයා; ආරක්ෂකයා; අනු ආරක්ෂකයා.
අනුපාලනය[නා.] නිතර රැකීම; පාලනය; අනුරක්ෂණය; ආරක්ෂණය.
අනුපාලිත[වි.] නිතර රක්නා ලද; අනුරක්ෂිත; ආරක්ෂිත.
අනුපාහන[වි.] පාවහන් නොදැමූ; වහන් නොපැලැඳි.
අනුපියභාණී[වි.] චාටු බස් කියන; ඉච්චාකාර.
අනුපිළිපදිනවා[ක්‍රි.] අනු ව යනවා; අනු ව පවතිනවා; හික්මෙනවා.
අනුපිළිමය[නා.] (බුද්ධ) ප්‍රතිමාවක පසෙකින් වූ සහාය පිළිමය; උපපිළිමය.
අනුපිළිවෙත[නා.] සුදුසු වූ පිළිවෙත; අනුකූල වූ ප්‍රතිපත්තිය.
අනුපිළිවෙළ[නා.] එකකට පසු ව අනෙක සකස් වී පැවැත්ම; අනුපටිපාටිය; අනුක්‍රමය.
අනුපුබ්බ[වි.] පිළිවෙළින් වූ.
අනුපුබ්බඞ්ගුලිතා[නා.ප්‍ර.] ක්‍රමයෙන් සිහින් ව ගිය ඇඟිලි ඇති බව; බුදුරජුන්ගේ මහා පුරුෂ ලක්ෂණයකි.
අනුපුබ්බසික්ඛා[නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ ශ්‍රාවකයකු විසින් පිළිවෙළින් ලැබිය යුතු ශික්ෂාව; පුහුණුව.
අනුපූ[වි.] පිළිවෙළින් යුක්ත වූ; අනුපූර්ව. [නා.ප්‍ර.] අනුපිළිවෙළ; ක්‍රමය.
අනුපූට්ටුව[නා.] හකු පාඩා තදවීම; දත කට පියවීම; දත් යතුරු වැටීම.
අනුපූරක(පාරිභා.) [වි.] අඩුව සම්පූර්ණ කරන; ඌනපූරක (=complementary).
අනුපූරක ඇස්තමේන්තුව[නා.] කලින් කරන ලද ඇස්තමේන්තුවලට අමතර ව (යම් කාර්යයකට මුදල් ලබා ගැනීම සඳහා) කරනු ලබන මුදල් ප්‍රතිපාදන ඉල්ලීම.
අනුපූරක කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ඍජුකෝණයකට අඩු වූ කෝණයක් ඍජුකෝණයක් කිරීමට එකතු කළ යුතු කෝණය (=complementary angle).
අනුපූරකවර්ණ[නා.ප්‍ර.] සුදු ආලෝකය ඇති කිරීමට මිශ්‍ර කළ යුතු වර්ණ යුග්ම; පූරක වර්ණ.
අනුපූර්ව, අනුපූර්වක[වි.] පළමුවැන්න අනු ව යන; පරිපාටිය නොඉක්මවන; පිළිවෙළින් වන; ක්‍රමානුකූල.
අනුපූර්වකථා[නා.ප්‍ර.] අනුපිළිවෙළින් කරනු ලබන ධර්ම දේශනාව; පිළිවෙළ කථාව; ආනුපුබ්බී කථාව.
අනුපෙත්ත[නා.] මලක කුඩා පෙත්ත.
අනුපේක්ෂණය, අනුපේක්ෂාව[නා.] උපේක්ෂා රහිතබව.
අනුපෝෂ්‍ය[වි.] රැකබලා වැඩිය යුතු; පෝෂණ කටයුතු.
අනුපෝසථය[නා.] උපෝසථ නොවන දිනය.
අනුබද්ධ1. [වි.] එකට බැඳුණු; නිතර සම්බන්ධ වී පවත්නා. 2. (පාරිභා.) [වි.] පරස්පර සම්බන්ධයකින් බැඳුණු. 1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රජනනය සඳහා ලිංගික වශයෙන් සම්බන්ධ වීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්ෂුද්‍රාන්ත්‍රය මහාන්ත්‍රයට සම්බන්ධ වන ස්ථානය සමීපයෙහි පිහිටි පණුවකු වැනි අවයවය; උණ්ඩුක පුච්ඡය; උණ්ඩුකය.
අනුබද්ධ ප්‍රදාහය(පාරිභා.) [නා.] උණ්ඩුක පුච්ඡයේ ඇති වන ප්‍රදාහය; ඇපෙන්ඩිසයිටිස් (=appendicitis).
අනුබද්ධනාභි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එකකින් නිකුත් වන ආලෝක කිරණ අනිකේ දී හමු වන පරස්පර සම්බන්ධයක් ඇති ලක්ෂ්‍ය දෙකක්; ප්‍රතිබද්ධ නාභි.
අනුබද්ධව්‍යාධි[නා.ප්‍ර.] මුල් ව්‍යාධියකින් හටගන්නා දෙවන ව්‍යාධිය.
අනුබන්ධනය1. [නා.] එකට බැඳීම; උපාඞ්ගයක් වශයෙන් එකතූ කිරීම. 2. [නා.] අනු ව යෑම; ලුහුබැඳීම; පසුපස්සෙහි යෑම.
අනුබන්ධය1. [නා.] බැඳීම; සම්බන්ධය; එක් ව පැවතීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] යම්කිසි කාර්යයක් සඳහා සලකුණක් වශයෙන් ධාතු ආදියට සම්බන්ධ කරනු ලබන වර්ණය. 3. [නා.] සාහිත්‍ය කෘතියක අවශ්‍ය අංගයක්. 4. (පාරිභා.) [නා.] උණ්ඩුක පුච්ඡය; අනුබද්ධය.
අනුබඳ[වි.] එකට බැඳුණු; නිතර සම්බන්ධ වී පවත්නා; අනු ව ගිය; ලුහුබැඳි. [ක්‍රි.වි.] නිතර; නොකඩවා.
අනුබඳිනවා[ක්‍රි.] අනු ව යනවා; පසු පස්සෙන් යනවා; ලුහුබඳිනවා.
අනුබලය1. [නා.] යුද්ධ හමුදාවක් පසුපස ගමන් කරන බළ පිරිස; පශ්චාත් භටහමුදාව; ආධාර පිණිස යවන බළඇණිය. 2. [නා.] ආධාරය; උපකාරය; පිටිවහල; රුකුල.
අනුබ්‍යඤ්ජිත[වි.] ලකුණු කරන ලද; ලක්ෂිත වූ.
අනුබ්‍රෑහිත[වි.] වැඩූ; දියුණු කරන ලද.
අනුබුද්ධ[වි.] අවබෝධ කළ; චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කළ.
අනුබුදු[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේට දෙවැනි වූ මහතෙරුන් වහන්සේ (මිහිඳු, සැරියුත්, මුගලන් ආදි මහ රහතන් වහන්සේ සම්බන්ධයෙන් ව්‍යවහාර යි); අනුබුද්ධ.
අනුබුව[නා.] දිය සහිත බිම; අනූපය.
අනුභව වස්තුව[නා.] උපභෝග කළ යුතු වස්තුව; අනුභවයට සුදුසු දෙය.
අනුභවනය[නා.] භුක්ති විඳීම; වැළඳීම; විඳීම.
අනුභවනීය[වි.] විඳිය යුතු; අනුභව කළ යුතු.
අනුභවය1. [නා.] භුක්ති විඳීම; ප්‍රයෝජන ගැනීම; පරිභෝගය. 2. [නා.] ආහාර වශයෙන් ගැනීම. 3. [නා.] ස්මෘතියෙන් අන්‍යතර වූ නුවණ.
අනුභාවය1. [නා.] මහිමය; තේජස; ප්‍රභාවය; බලය. 2. (අලං සහ නාට්‍ය.) [නා.] මනෝගත භාවයක් හෙවත් හැඟීමක් පිටතට ප්‍රකාශ කරන කටාක්ෂපාත හෙවත් ඇස් කොන් බැලුම්, ප්‍රියාලාප, මුඛ විකාර ආදි ක්‍රියා. 3. (පාරිභා.) [නා.] නීතියක් හෝ ගිවිසුමක් හෝ පිළිපැදීම හෝ නොපිළිපැදීම හා සම්බන්ධ තෑග්ග හෝ දඬුවම.
අනුභාෂණය[නා.] පසු ව කීම; නැවත කීම; යළිත් ප්‍රකාශ කිරීම.
අනුභාෂාව[නා.] මූල භාෂාවකින් බිඳී පවතින භාෂාව; උප භාෂාව.
අනුභුක්ත[වි.] වැළඳූ; අනුභව කළ.
අනුභූත1. [වි.] අනුභව කළ; විඳිනු ලැබූ. · 2. [වි.] දැනගත්; අවබෝධ කළ.
අනුභූත ඥානය[නා.] (තර්ක.) ස්මෘතියෙන් අන්‍යතර වූ නුවණ.
අනුභූතපූර්ව1. [වි.] පූර්වයෙහි අනුභව කරන ලද; පෙර විඳිනු ලැබූ. 2. [වි.] පූර්වයෙහි අවබෝධ කළ; කලින් දැනගත්.
අනුභූතිය1. [නා.] අනුභවය; විඳීම; අත්දැකීම. 2. (තර්ක.) [නා.] ස්මෘතියෙන් අන්‍යතර වූ නුවණ; ඉන්ද්‍රියාදියෙන් ජන්‍ය වූ ඥානය.
අනුභූයමාන[වි.] දක්නට ලැබෙන; වළඳිනු ලබන; විඳිනු ලබන.
අනුභේදය[නා.] උප බෙදීම; ප්‍රභේදය.
අනුභෝග වස්තු[නා.ප්‍ර.] අනුභවයට සුදුසු දේ.
අනුභෝගය[නා.] භුක්ති විඳීම; පරිභෝගය; පාවිච්චි කිරීම.
අනුභෝග්‍ය[වි.] භුක්ති විඳිය යුතු; පරිභෝග කටයුතු.
අනුමජ්ජන[නා.ප්‍ර.] පිරිමැදීම; නැවත නැවත නුවණින් සලකා බැලීම.
අනුමත[වි.] මැනැවැයි පිළිගත්; අනුදත්; අවසර දෙන ලද.
අනුමතිපුච්ඡා[නා.ප්‍ර.] තමන් විසින් ප්‍රකාශ කරනු ලැබූ කාරණයක් ගැන සෙසු අයගේ අදහස දැනගැනීමට ප්‍රශ්න කිරීම.
අනුමතිය[නා.] එකඟ වීම; කැමැත්ත; අවසරය; අනුඥාව.
අනුමරණය[නා.] අනු ව මිය යෑම; හිතවතකු හෝ නෑයෙකු මළ විට ඒ අනු ව අන්‍යයන් ද මිය යෑම.
අනුමස්තිෂ්කය[නා.] අභිමස්තිෂ්කයෙහි පසු පාර්ශ්වයෙහි උකුණුවළට ආසන්නයෙහි වූ මොළයේ කොටස; කුඩා මොළය.
අනුමාත්‍රය[නා.] ස්වල්ප ප්‍රමාණය; ඉතා සුළු කොටස; ස්වල්පය.
අනුමාන[වි.] අවිනිශ්චිත; සැක සහිත.
අනුමාන සමෝච්ච රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] සමෝච්ච රේඛා අතර අනුමාන වශයෙන් ලකුණු කරගනු ලබන්නා වූ රේඛා විශේෂය (=form line).
අනුමාන හිමිකම[නා.] අඩමාන වශයෙන් හෙවත් අවිනිශ්චිත ලෙස අයිතිවාසිකම් දැක්වීම.
අනුමානය1. [නා.] හේතු අනු ව යමක් සිතා ගැනීම හෝ තීරණය කර ගැනීම. 2. (න්‍යාය.) [නා.] අනුමිති කරණය; යම්කිසි නිගමනයකට හේතුව. 3. [නා.] සැකය; අවිනිශ්චිතබව. 4. [නා.] හොඳ හිත; ප්‍රසාදය.
අනුමාර්ගණීය[වි.] සෙවිය යුතු; අන්වේෂණය කටයුතු.
අනුමැතිය[නා.] එකඟවීම; කැමැත්ත; අනුඥාව.
අනුමිතික(පාරිභා.) [වි.] පිළිගනු ලැබූ සත්‍ය ආශ්‍රය කොටගත් තර්කණයෙන් තීරණයට පැමිණෙන; නිගමනාත්මක; අපෝහන.
අනුමිතිය1. [නා.] (න්‍යාය.) දක්වන ලද හේතු හෝ අනුමාන අනු ව කරන නිගමනය. 2. (පාරිභා.) [නා.] කාරණානුසාරයෙන් සිතා බැලීම හෝ තීරණය කිරීම; නිගමනය.
අනුමෙවෙනි කරනවා[ක්‍රි.] දන්දීමෙහි අනුසස් දක්වා දායකයාගේ සිත සතුටු කරනවා.
අනුමෙවෙනි බණ[නා.] දානමය පුණ්‍යකර්මයක් අවසානයෙහි දායකයාගේ සිත සතුටු කිරීම සඳහා කරන ධර්මදේශනය; අනුමෙවෙනි ධර්ම දේශනාව.
අනුමේය[නා.ප්‍ර.] අනුමාන කළ යුත්ත; හේතු අනු ව නිගමනය කළ යුත්ත.
අනුමෝ[නා.ප්‍ර.] අනුමෝදනය; පින් අනුමෝදන් වීම.
අනුමෝදනය, අනුමෝදනාව[නා.] පින් අනුමෝදන් වීම; දන්දීම් ආදියෙහි දී කරනු ලබන ධර්මදේශනාව.
අනුමෝදනාවත[නා.] දන් වැළඳීමෙන් පසු දන් දීමෙහි අනුසස් දක්වා දායකයාගේ සිත සතුටු කිරීම සඳහා දහම් දෙසීමේ සිරිත.
අනුයාත1. [වි.] අනු ව යන ලද; පිළිවෙළින් පැවත ආ. 2. (පාරිභා.) [වි.] අනුක්‍රමික; අනුපූර්ව. 3. [වි.] අතිරේක.
අනුයුක්ත1. [වි.] සම්බන්ධ වූ; එකතු වූ. 2. [වි.] යෙදුණු; නියුක්ත; පත්කරන ලද. 3. [වි.] ප්‍රශ්න කළ; ඇසුවා වූ.
අනුයුඤ්ජනය1. [නා.] නැවත නැවත යෙදීම; නිතර නිතර පුරුදු කිරීම. 2. [නා.] ප්‍රශ්නය විභාග කර බැලීම; පරීක්ෂණය.
අනුයොන්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රශ්නය; පිළිවිසීම; විභාග කර බැලීම.
අනුයෝගය1. [නා.] නැවත නැවත යෙදීම; නිතර නිතර පුරුදු කිරීම. 2. [නා.] ප්‍රශ්නය විභාග කර බැලීම; පරීක්ෂණය. 3. [නා.] අදහස; මතය; විවාදය.
අනුයෝජනය(පාරිභා.) [නා.] අනු ව යෙදීම; සම්බන්ධ කිරීම (=coupling).
අනුරක්ත[වි.] ඇලුණු; ආසක්ත; ස්නේහවත්.
අනුරක්ෂණය[නා.] නිතර රැකීම; රැකබලා ගැනීම; පාලනය කිරීම.
අනුරජ[නා.] දෙවන රජ; උපරජ; ප්‍රතිරාජයා; යුවරජ.
අනුරඤ්ජකයා[නා.] (සංගීතාදියෙන්) පිනා යන්නා; සන්තෝෂ වන්නා.
අනුරඤ්ජනය1. [නා.] ඇල්ම; ආසක්තිය. 2. [නා.] සතුටු කිරීම; සතුට; ප්‍රීතිය.
අනුරත[වි.] ඇලුණු; අනුරක්ත.
අනුරතිය[නා.] ඇලීම; ඇල්ම.
අනුරා[වි.] රතියෙහි ඇලුම් කළ; කාමුක. [නා.ප්‍ර.] ඇල්ම; ආදරය; සෙනෙහස; අනුරාගය.
අනුරාග1. [නා.ප්‍ර.] ඇල්ම; ආදරය; ස්නේහය; වාත්සල්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආලය; කාමාශාව; සම්භෝග රසය. 3. [නා.ප්‍ර.] නිරත වීමේ ආශාව; උද්‍යෝගය. 4. [නා.ප්‍ර.] රතුපාට; රක්ත වර්ණය.
අනුරාවය[නා.] හඬ අනු ව නගින හඬ; දෝංකාරය; ප්‍රතිරාවය.
අනුරිවින්[ක්‍රි.වි.] අනුරූප වශයෙන්; සුදුසු පරිද්දෙන්.
අනුරුත්[වි.] (ව්‍යාක.) අර්ථයට අනුකූල වූ; අන්වර්ථ.
අනුරුව1. [නා.] යම් රූපයක් අනු ව නිෂ්පාදිත තවත් රූපයක්. 2. [නා.] සම හැඩය; සමාන ආකාරය.
අනුරූප[වි.] අනුකූල; ගැළපෙන; සමාන; සදෘශ; යෝග්‍ය. 1. [නා.ප්‍ර.] අනුරුව. 2. [නා.ප්‍ර.] සැලැස්ම; ආකෘතිය.
අනුරූපතාව[නා.] ගැළපීම; සුදුසුකම.
අනුරෝධය[නා.] එකඟබව; අනුකූලබව; අවිරුද්ධබව.
අනුලම්බය(පාරිභා.) [නා.] සිතියම් සෑදීමේ දී භාවිත වන ප්‍රධාන මිනුමට සෘජුකෝණික හරස් මිනුම (=offset).
අනුල්ලඞ්ඝනය[නා.] ඉක්මවා නොයෑම; අතික්‍රමණය නොකිරීම.
අනුල්ලඞ්ඝ්‍ය[වි.] ඉක්මවිය නොහැකි; අතික්‍රමණය කළ නොහැකි; අනතික්‍රමණීය.
අනුලිප්ත[වි.] තවරන ලද; ගාන ලද.
අනුලිම්පනය[නා.] තැවරීම; ගෑම; ආලේප කිරීම.
අනුලේඛන[වි.] පිටපත් කිරීම හා සම්බන්ධ; පිටපත් කිරීමට ගැනෙන. [නා.ප්‍ර.] පිටපත; උපුටා ගත් සටහන.
අනුලේපනය1. [නා.] ඇඟ ගෑම; තෙල් ආදි සුවඳ විලවුන් ගැල්වීම හෝ තැවරීම; ආලේප කිරීම. 2. [නා.] (සිරුරෙහි ඇට සමින් සේ) වැසීම. 3. [නා.] කල්කය; ආලේපය.
අනුලොම1. [නා.] මුල පටන් අග දක්වා වූ පිළිවෙළ; යථාක්‍රමයට අනුකූලතාව; ක්‍රමානුගතබව. 2. [නා.] සමාන බව; සදෘශ්‍යභාවය; අනුරූපබව.
අනුලොම් පිළිලොම්[නා.ප්‍ර.] මුල පටන් අග දක්වා පිළිවෙළ හා අග පටන් මුල දක්වා පිළිවෙළ; අනුලෝම- ප්‍රතිලෝමය.
අනුලෝම1. [වි.] යථා ක්‍රමයට අනුකූල; නියම පිළිවෙළට අනුකූල; ක්‍රමානුගත. 2. [වි.] අනු ව පවත්නා; අනුකූල; අනුගත. 3. (පාරිභා.) [වි.] සරල; අවිලෝම.
අනුලෝම ප්‍රතිපදාව[නා.] නිවනට අනුකූල වූ ආර්ය මාර්ග සංඛ්‍යාත ප්‍රතිපදාව.
අනුලෝම ප්‍රතිලෝම[නා.ප්‍ර.] අනුලොම් පිළිලොම්.
අනුලෝම සමානුපාතය(පාරිභා.) [නා.] එක් රාශියක් වැඩිවන හෝ අඩුවන අනුපාතය අනු ව අනික් රාශිය ද වැඩිවන හෝ අඩුවන ප්‍රකාර ඇති ප්‍රමාණයන්ගේ සමානත්වය (=direct proportion).
අනුලෝමනය[නා.] මුල පටන් අග දක්වා පිළිවෙළින් ගැනීම සහ එසේ ගැනීමේ ක්‍රමය.
අනුව1. [ක්‍රි.වි.] අනුකූල ව; අනුගත ව; එකඟ ව. 2. [ක්‍රි.වි.] අනතුරු ව; ඉක්බිති ව; පසු ව. 3. [ක්‍රි.වි.] ඔස්සේ; දිගේ; අනුසාරයෙන්. 4. [ක්‍රි.වි.] යටත් ව; වසඟ ව. [නා.] හක්ක; හනුව.
අනුවණ[නා.] නුවණ නැතිකම; මෝඩකම.
අනුවත්[වි.] අනු ව පවතින; අනුකූල ව පවතින.
අනුවරයා[නා.] අනුව යන්නා; අනු ව හැසිරෙන්නා; සහචරයා.
අනුවර්තක[වි.] අනු ව පවතින; අනුකූල වන.
අනුවර්තකයා[නා.] අනු ව පවතින්නා; අනුකූල ව පවතින්නා; අනුගාමිකයා.
අනුවර්තනය1. [නා.] අනු ව පැවැත්ම; අනුකූල වීම. 2. [නා.] එකඟ ව පැවැත්ම; පක්ෂපාත වීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] සුදුසු සේ සකස් කරගැනීම (=adaptation). 4. [නා.] සේවය; ආරාධනය. 5. (ව්‍යාක.) [නා.] සූත්‍රයකින් තවත් සූත්‍රයකට යම්කිසි පදයක් අනුකූල වීම.
අනුවර්තිත[වි.] අනු ව පැවතුණ; අනු ව ගිය.
අනුවර්තිනී1. [වි.] අනු ව පවතින; අනුකූල ව පවතින. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] අධිකාර වශයෙන් ප්‍රවර්තක.
අනුවර්තීවාදය[නා.] මනසත්, ශරීරයත් අතර සම්බන්ධතාව තේරුම් කරන ධර්මය හෙවත් දෘෂ්ටිය.
අනුවහන[නා.ප්‍ර.] අනු ව පැවැත්ම; අනුව යෑම.
අනුව්‍යඤ්ජනය1. [නා.] මහා පුරුෂයකුගේ ශරීරයෙහි වන අනුලක්ෂණයක්; මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ට දෙවනුව සිටි ලක්ෂණ ප්‍රකාශක වූ කුඩා ලකුණ. 2. [නා.] සවිස්තර ලක්ෂණය; ශරීර අවයව ආදින්ගේ ආකාර හෝ හැඩහුරුකම. 3. [නා.] පසු ව එන අක්ෂර සමූහය; එකිනෙක ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර.
අනුවාක්‍යය1. [නා.] අප්‍රධාන වාක්‍යය. 2. [නා.] වාක්‍ය ඛණ්ඩය; ලියවිල්ලක කොටසක්.
අනුවාතය[නා.] සුළඟ හමන අත; සුළඟ හමා එන පැත්තට අභිමුඛ වූ පැත්ත; යටි සුළඟ.
අනුවාදකය[නා.] අර්ථයක් පැහැදිලි කරන හෙවත් විස්තර කරන පදය; අර්ථසූචකය.
අනුවාදය1. [නා.] නැවත කීම; පුනරුක්තිය. 2. [නා.] විස්තර කථනය; අර්ථය පැහැදිලි කිරීම. 3. [නා.] අන් බසකට පෙරළීම; පරිවර්තනය. 4. [නා.] අපවාදය; දෝෂාරෝපණය; චෝදනාව.
අනුවාද්‍ය[වි.] පහදා දිය යුතු; විස්තර කළ යුතු.
අනුවාදිත[වි.] අනුවාද කළ; විස්තර කරන ලද; පැහැදිලි කරන ලද.
අනුවාසනය1. [නා.] (රෙදි) සුවඳ කැවීම; බෙහෙත් දුම් ගැස්වීම. 2. (වෛද්‍ය.) [නා.] බඩට තෙල් වස්ති කිරීම හෙවත් විදීම.
අනුවැති[වි.] අනු ව පවතින; අනුකූල ව පවතින; අනුවර්තී.
අනුවිචරණ, අනුවිචාරණ[නා.ප්‍ර.] යම් අරමුණක නැවත නැවත සිත හැසිරවීම; භාවනා කිරීම.
අනුවිජ්ජකයා[නා.] (විනය.) පරීක්ෂා කරන්නා; විචාරන්නා (අධිකරණ විනිශ්චය කරන භික්ෂුව සඳහා යෙදේ).
අනුවිතර්කණය[නා.] නැවත නැවත විචාරීම හෙවත් කල්පනා කිරීම.
අනුවිද්ධ[වි.] සලකුණු කරන ලද; අංකිත.
අනුවිධාන[නා.ප්‍ර.] අනු ව පැවැත්ම; අනුකූලතාව.
අනුවින්දනය[නා.] විඳ ගැනීම; අනුභවය.
අනුවිලෝකනය[නා.] නැවත නැවත බැලීම හෝ සැලකීම; සමාලෝචකය.
අනුවිවෘත්ත[වි.] නැවත විස්තර කරන ලද; වැඩිදුරටත් පැහැදිලි කරන ලද.
අනුවිසි[වි.] වසඟ වූ; යටත් වූ. [නා.ප්‍ර.] දහ නවය.
අනුවෘංහණය[නා.] වැඩීම; වර්ධනය කිරීම; දියුණු කිරීම.
අනුවෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] වක්‍ර රේඛාවක ප්‍රාන්ත දෙක ක්‍රමයෙන් පළල් ව ගොස් සෑදෙන සටහන; පරවලය; පරාවලය (=parabola).
අනුවෘත්තිය1. [නා.] අනු ව පැවැත්ම; එකඟකම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] පසු ව එන සූත්‍රයක පදයක් පූර්ව සූත්‍ර පදයකට අනුකූල වීම.
අනුවෙනවා1. [ක්‍රි.] අනු ව පවතිනවා; අනුකූල වෙනවා; සමාන වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අනු ව යනවා; පසු පස්සෙහි යනවා; ලුහුබැඳ යනවා; එක් ව යනවා.
අනුවේගී කම්පනය[නා.] (භෞති.) වස්තුවක් කම්පනය වන විට ඒ වස්තුවේ සංඛ්‍යාතයට සමාන වූ සංඛ්‍යාත ඇති වස්තුවක ඇති වන කම්පනය.
අනුවේදනය[නා.] සංවේගය; කනගාටුව.
අනුවේදනීය[වි.] සංවේගය හෝ කනගාටුව ඉපදවිය හැකි; සංවේගාත්මක.
අනුශය1. [නා.ප්‍ර.] පසුතැවිල්ල. 2. [නා.ප්‍ර.] ද්වේශය; වෛරය. 3. [නා.ප්‍ර.] අතට පැමිණි වස්තුව.
අනුශයනය[නා.] නිදා සිටීම; ක්‍රියා විරහිතව සිටීම.
අනුශයාවස්ථ[වි.] සත්වයන්ගේ සිත්හි අප්‍රකටව පවත්නා; ක්‍රියා විරහිත අවස්ථාවෙහි පවත්නා.
අනුශ්වාසනළය, අනුශ්වාසනාළය[නා.] නාසයේ පටන් පෙණහැල්ල දක්වා හුස්ම ගෙන යන නාලය; ශ්වාසනාලය.
අනුශ්‍රවණය[නා.] ඇසූ පුවත; ජනශ්‍රැතිය; ජනප්‍රවාදය.
අනුශ්‍රැතය[නා.] මුඛ පරම්පරාවෙන් අසන ලද්ද.
අනුශ්‍රෝතය[නා.] ජලධාරාවක යටි අත; යටි ගඟ.
අනුශාඛාව[නා.] මහ අත්තකින් බෙදී විහිදී ගිය කුඩා අත්ත.
අනුශාසනය, අනුශාසනාව, අනුසාසනය, අනුසාසනාව1. [නා.] අවවාදය; උපදේශය. 2. [නා.] නියෝගය; ආඥාව. 3. [නා.] විස්තර කථනය; දේශනාව. 4. [නා.] පින්කමක අවසානයේ දී කරන අනුමෝදනාව.
අනුශිෂ්‍යයා[නා.] (ශිෂ්‍ය පරම්පරාවක මුල් ශිෂ්‍යයන්ට) පසු ව එන ශිෂ්‍යයා.
අනුශීර්ෂය[නා.] ප්‍රධාන මාතෘකාවට පසු ව එන මාතෘකාව; දෙවන මාතෘකාව හෙවත් මැය.
අනුශීලනය[නා.] නැවත නැවත අභ්‍යාස කිරීම; නොකඩවා හැදෑරීම.
අනුශෝචනය[නා.] නැවත නැවත ශෝක කිරීම; පසුතැවිල්ල.
අනුෂඞ්ගය[නා.] එක් වීම; දැඩි සම්බන්ධය; ආසක්තිය.
අනුෂඞ්ගික, ආනුෂඞ්ගික[වි.] කිට්ටුවෙන් සම්බන්ධ වූ.
අනුෂඤ්ජනය[නා.] අනු ව සම්බන්ධ කිරීම; පූර්වය පසුව එන දෙය හා සම්බන්ධ කිරීම.
අනුසඤ්චරණය[නා.] (අභි.) (චිත්ත චෛතසික අරමුණකට) අනු ව හැසිරීම හෙවත් පැවැත්ම.
අනුසදෘශ[වි.] එක සමාන; තුල්‍ය; අනුරූප.
අනුසන්ධානය1. [නා.] සම්බන්ධ කිරීම; ගැළපීම. 2. [නා.] විමසීම; අන්වේෂණය. 3. [නා.] සැසඳීම; සංසන්දනය.
අනුසන්ධිය1. [නා.] හකු ඇට සන්ධි වන ස්ථානය. 2. [නා.] ගැළපීම; සම්බන්ධය.
අනුසප්තාහ[වි.] සත් දිනක් පාසා.
අනුසය[නා.] (අභි.) ඇල්ම; පක්ෂපාත බව හෝ නැමුණු බව; සත්ත්වයන් කෙරෙහි අත් නොහැර බැඳී සිටගෙන ප්‍රත්‍යය ලත් කල ඉදිරියට පැමිණෙන්නා වූ පාප ස්වභාවය.
අනුසර[නා.ප්‍ර.] සිහි කිරීම; අනුස්මරණය.
අනුසරණය[නා.] අනු ව යෑම; අනුගමනය; අනුකරණය.
අනුසස1. [නා.] යහපත් ප්‍රතිඵලය; කුශල විපාකය; ආනිශංසය. 2. [නා.] ශක්තිය; බලය; ආධිපත්‍යය.
අනුස්ථාපනය(පාරිභා.) [නා.] නව සේවකයකුට හෝ පුහුණුවන්නකුට (තම රැකියාව කෙරෙහි සෘජු හෝ වක්‍ර ලෙස බලපාන සමාගම් ප්‍රතිපත්ති, සැලසුම් කාර්ය පටිපාටි හා පිළිබඳ) දැනීමක් ඇති කර ගැනීමට හැකි වන පරිදි සැකසූ පුහුණු කිරීමේ ක්‍රමයක් (=orientation).
අනුස්ඵරණය[නා.] පැතිරීම; ව්‍යාප්ත වීම.
අනුස්මරණය[නා.] සිහිකිරීම; ස්මරණය කිරීම.
අනුස්මාරක[වි.] සිහි කරවන; මතක් කරවන (ස්මාරක ගොඩනැගිලි ආදිය සඳහා යෙදේ).
අනුස්මෘතිය[නා.] (අභි.) සිහි කිරීම; අනුස්මරණය; අනුස්සතිය.
අනුස්වාරය[නා.] (ව්‍යාක.) අනුනාසික ශබ්දය; අනුනාසික ශබ්දය දක්වන සලකුණ; බින්දුව.
අනුස්සතිය[නා.] නැවත නැවත සිහි කිරීම.
අනුස්සන්න[වි.] උස් නොවූ; උස් නොකළ; අධික ව නොවැඩුණු.
අනුස්සවය[නා.] ඇසූ පුවත; ජනශ්‍රැතිය; ජනප්‍රවාදය.
අනුස්සුතික[වි.] ජනප්‍රවාදය අදහන; අනුශ්‍රැතියෙහි විශ්වාසය තබන.
අනුසායික[වි.] සැඟවී පවත්නා; නිදන්ගත.
අනුසාර[වි.] අනු ව යන; අනුරූප.
අනුසී[නා.ප්‍ර.] (අභි.) නැවත නැවත සිහි කිරීම.
අනුසුරුවීම[නා.ප්‍ර.] නොකියා හැරීම; අනුච්චාරණය.
අනුසූක්ෂ්ම[වි.] ඉතා කුඩා; ඉතා සියුම්.
අනුසෙරෙන්[ක්‍රි.වි.] අනුසාරයෙන්; අනුරූපව.
අනුසෝතගාමි, අනුසෝතගාමී[වි.] දිය පහර ඔස්සේ යන (පව්කාරයකු මෙන්) යටි හොයට ගමන් කරන.
අනුහස1. [නා.] යහපත් ප්‍රතිඵලය; කුශල විපාකය; ආනිශංසය. 2. [නා.] ශක්තිය; බලය; ආධිපත්‍යය; විශේෂ බලය.
අනුහාරිත්වය[නා.] අනුකරණය කරන බව; අනුකරණය.
අනූන[අන්+ඌන] 1. [වි.] අඩු නැති; සම්පූර්ණ. 2. [වි.] අප්‍රධාන නොවූ; නොදෙවෙනි වූ.
අනූනාධික[අන්+ඌන+අධික] [වි.] ඌනත්වයක් හො අධිකත්වයක් හෝ නැති; හරියට ම හරි.
අනූප[වි.] දියට ආසන්න; ජල බහුල වූ; තෙතමනය ඇති. [නා.ප්‍ර.] ජල බහුල භූමිය.
අනූපමේය, අනූපමෙය්‍ය[වි.] උපමා නොකළ හැකි.
අනූපේත[අන්+උපේත] [වි.] සම්පන්න; යුක්ත.
අනෘත[වි.] අසත්‍ය; බොරු.
අනෙස්න[නා.] (විනය.) අයුතු ක්‍රමවලින් සිවුපසය සෙවීම; අන්වේෂණය.
අනේකවිධ[වි.] නොයෙක් ආකාර වූ; නානාප්‍රකාර; විවිධ.
අනේකාකෘති[අනේක+ආකෘති] (පාරිභා.) [වි.] බහු රූපාකාරයෙන් ස්ඵටිකීකරණය වන.
අනේකාග්‍ර[වි.] ඒකාග්‍ර නැති; එකඟ නැති. අනේකාන්තවාදය [නා.] කිසි දෙයක් ඇත කියා හෝ නැත කියා හෝ ස්ථිර මතයක නොපිහිටීම ලක්ෂණ කොට ඇති දර්ශනය.
අනේකාර්ථ[අනේක+අර්ථ] [වි.] නොයෙක් අර්ථ ඇති; බොහෝ තේරුම් ඇති.
අනේකාවයවතාව(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් වෙනස් අණුකභාර ඇති වන පරිදි එක ම මූලද්‍රව්‍ය ලෙස සංයෝජනය වී සෑදුණු බව.
අනේවාදහස්[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් දහස් ගණන් අවුරුදු; බොහෝ වර්ෂ දහස් ගණනක්.
අනේළමුග[වි.] කෙළතොලු නොවූ; නුවණැති.
අනෛකාන්තික[වි.] ඒකාන්ත නැති; ඒකාන්තයෙන් නොවන; වෙනස් විය හැකි.
අනෛන්ද්‍රිය(පාරිභා.) [වි.] ඉන්ද්‍රිය රහිත; අකාබනික.
අනෛන්ද්‍රිය රසායන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] කාබන් සංයෝග හැර අනිකුත් රසායනික මූලද්‍රව්‍ය හා ඒවායේ සංයෝග පිළිබඳ ව උගන්වන විද්‍යාව.
අනොත්තප්පය[නා.] (අභි.) පවට බිය නැතිබව.
අනොබ[නා.] අන්‍ය වූ ස්ථානය; අනික් තැන.
අනෝදරික[වි.] කෑමෙහි ගිජු නොවූ; කෑදර නැති.
අනෝදිස්සක[වි.] යම් තැනැත්තකු උදෙසා නොවූ; එක් පුද්ගලයකුට සීමා නොවූ.
අනෝපමේය, අනෝපම්‍යය[වි.] උපමා නොකළ හැකි; අසමාන.
අනෝම[වි.] පහත් නොවූ; අලාමක; උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨ.
අනෝරපාර ඇති[වි.] එතෙර මෙතෙර නැති; පරක් තෙරක් නැති.
අනෝරා(කථා.) [වි.] ඉවරයක් නැති; නැවතීමක් නැති.
අනෝලෝ, අනෝලෝකිත[වි.] (කිසිවකු විසින්) නොදැකිය හැකි.
අනෝවස්සක[වි.] වැස්සෙන් නොතෙමෙන.
අනෝවාදක[වි.] අවවාදයෙහි නොපිහිටන; අකීකරු.
අනෞචිත්‍ය[නා.ප්‍ර.] අනුචිත භාවය; නුසුදුසුබව.
අඳ[වි.] ඇස් නොපෙනෙන; අන්ධ. 1. [නා.ප්‍ර.] අන්ධයා. 2. [නා.ප්‍ර.] භාගය; පංගුව; වගාව සඳහා දෙන ලද ඉඩමකින් නොහොත් කුඹුරකින් අස්වැන්නෙන් අයිතිකරුට හෝ ගොවියාට හිමිවන කොටස; බිම් අඳය හෝ ගොවි අඳය.
අඳ පරවේණිය[නා.] භූමියෙන් අර්ධයක අයිතිය, වගා කරන්නාට හිමි ව ඇති රාජසන්තක ඉඩම.
අඳ මුත්තෙට්ටුව[නා.] ඉඩම් හිමියාට අස්වැන්නෙන් අඩක් දෙන පොරොන්දුව පිට වගා කරන කුඹුර.
අඳඅස්වනු[නා.ප්‍ර.] කුඹුර අඳේට දීමෙන් ඉඩම් හිමියාට ලැබෙන අස්වැන්නේ කොටස.
අඳකාරයා, අඳගොවියා[නා.] අඳේට දෙන ලද භූමි වගා කරන ගොවියා.
අඳන1. [නා.ප්‍ර.] පැවිදිකෙනෙකු පොරෝනා සිවුරට යටින් හඳනා වස්ත්‍රය; අන්තර වාසකය; අඳන කඩය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇස ගානා කළු ආලේප විශේෂය; අංජන.
අඳනාව[නා.] ඇඳුම; වස්ත්‍රය; කබාය; අඳනය.
අඳබල[වි.] අන්ධ බාල; අනුවණ; මුග්ධ.
අඳර[නා.] කළුවර; අන්ධකාරය.
අඳිනවා1. [ක්‍රි.] ගානවා; ආලේප කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (රේඛා රූප ආදිය) චිත්‍රයට නංවනවා; සලකුණු කරනවා; සිත්තම් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ඇඳුමෙන් සැරසෙනවා.
අඳුන1. [නා.] ඖෂධයක් වශයෙන් ඇස ගානා කළු ආලේප විශේෂයක්; නේත්‍රාඤ්ජනය; රසාඤ්ජනය. 2. [නා.] අඤ්ජනම් එළියක් බැලීමේ දී භාවිත කරන ආලේපය; පහන්දැලි; දැලි.
අඳුනනවා[ක්‍රි.] මනාව දන්නවා; පළපුරුද්දෙන් නොහොත් ආශ්‍රයෙන් දැනගෙන ඉන්නවා.
අඳුන්[නා.ප්‍ර.] කාලවර්ණ මුවකුගේ සම; අඳුන් දිවිසම.
අඳුන් කුළ[නා.] හිමාලයේ පිහිටා ඇතැයි සලකනු ලබන ෂට් කූටවලින් එකක්; අඤ්ජන කූටය.
අඳුන් දිවියා[නා.] අඳුන් වන් සමක් ඇත්තා වූ මුවා; කාලවර්ණ මුවා.
අඳුන් නවනවා[ක්‍රි.] (ගොවි.) වී මැනීම ආරම්භ කිරීමට පළමු ව බැත කන්දෙන් (වී ගොඩෙන්) වී ටිකක් ගෙන ලාහට දමනවා.
අඳුන්වන්[වි.] කාලවර්ණ වූ; කළුපැහැ ඇති.
අඳුබන්[නා.ප්‍ර.] දඬුකඳේ ගැසීම; අත් පා විලංගු දැමීම.
අඳුර[නා.] කළුවර; අන්ධකාරය.
අඳුරු1. [වි.] කළුවර වූ. 2. [වි.] ඍජු; අවංක.
අඳුරුරුපු1. [නා.ප්‍ර.] අඳුරේ හතුරා වන සූර්යයා; හිරු. 2. [නා.ප්‍ර.] පහන.
අඳෝනාව[නා.] විලාපය; පරිදේවය.
අඳෝමය, අඳෝමයි1. [නි.] ඛේදය, සංවේගය හැඟවීමෙහි යෙදේ. 2. [නි.] පිළිකුල හැඟවීමෙහි යෙදේ.
අප1. [උ.] වියෝගය, භ්‍රංශය, විරෝධය යනාදි අර්ථ දෙනු සඳහා නාම සහ ක්‍රියා පද හා යෙදෙන උපසර්ගයක්. 2. (සර්ව.) [උ.] අපි යන්නෙහි අනුක්ත රූපය. [නා.ප්‍ර.] ජලය; පැන්; වතුර.
අපකර්මය(පාරිභා.) [නා.] පිරිහීම; පරිහානිය (=degeneration).
අපකර්ෂක[වි.] පහතට අදින; පහත් කරන.
අපකර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] ඉවතට ඇදීම; එකිනෙකට ඈත් වීම; විහිදවා යැවීම (=repulsion).
අපක්ෂ1. [වි.] පියාපත් නැති. 2. [වි.] පක්ෂයක් නැති; මධ්‍යස්ථ.
අපක්ෂපාත1. [වි.] පක්ෂයක් නොගත්; මධ්‍යස්ථ. 2. [වි.] පක්‍ෂපාත නොවූ; විරුද්ධ.
අපක්ෂවාදියා[නා.] පක්ෂයක් නොගත් තැනැත්තා; මධ්‍යස්ථව සිටින්නා.
අපක්ෂේපණය[නා.] (න්‍යාය.) පහත හෙළීම; වැටීම; දර්ශනයෙහි එන පඤ්චවිධ කර්මවලින් එකක්.
අපක්‍රමණය1. [නා.] ඉවතට යෑම; පලා යෑම. 2. (පාරිභා.) [නා.] ඇලවීම; නැමීම (=deflection).
අපක්‍රමය1. [නා.] ඉවතට යෑම; පලායෑම. 2. (අලං.) [නා.] පද බෙදීමේ නිසි ක්‍රමය උල්ලංඝනය වූ කාව්‍ය දෝෂය.
අපක්‍රාන්තිය(පාරිභා.) [නා.] පිරිහීම; පරිහානිය (=degeneration).
අපක්‍රියාව[නා.] වැරදි ක්‍රියාව.
අපකාරය[නා.] අනූපකාරය; හානිය; අවැඩ.
අපකිරණය(පාරිභා.) [නා.] විසුරුවා හැරීම; ප්‍රිස්මයක මාර්ගයෙන් ආලෝක ධාරාවක් එහි සංරචක වර්ණ කරා විසුරුවා හැරීම (=dispersion).
අපකීර්තිය[නා.] අයස; නින්දාව; අවමානය.
අපකෘත[වි.] යහපත් දිවිපෙවෙතින් පහ කරන ලද; අපකාරයක් වශයෙන් කළ.
අපකෘෂ්ට[වි.] පහත්; නීච; අධම.
අපඛ්‍යාත[වි.] ප්‍රතික්ෂේප කළ; හළ,
අපඛ්‍යානය[නා.] ආක්‍රෝශය; පරිභවය.
අපගත1. [වි.] ඉවතට ගිය; පහ වූ. 2. [වි.] මළ; මියගිය. 3. [වි.] වෙන් වූ; නොඇලුණු.
අපගමනය1. [නා.] ඉවතට යෑම; පහ වීම; අතුරුදන් වීම. 2. [නා.] යම් අගයක් මාධ්‍ය අගයෙන් වෙනස් වන ප්‍රමාණය (=deviation).
අපගමය[නා.] පහ වීම; අතුරුදන් වීම; ඉකුත් වීම.
අපගර්භ[වි.] නැවත ඉපදීමක් නැති; පුනර්භවය නැති.
අපග්‍රහ[නා.ප්‍ර.] දඬුවම; අච්චුව.
අපගාමී(පාරිභා.) [වි.] පිටතට යන (=outgoing).
අපගුරුත්වාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] පැළෑටියක් ගුරුත්වයට විරුද්ධව උඩු අතට වැඩෙන ගතිය (=apogeotropism).
අපඟ[නා.ප්‍ර.] නෙත්කොන.
අපචය1. [නා.ප්‍ර.] අඩු වීම; ක්ෂය වීම. 2. (අභි.) [නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් පහ කිරීම; පුනරුත්පත්තිය අවසන් කිරීම; නිර්වාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] භාව චක්‍රයේ පළමු, දෙවන, සිවුවන, හත්වන, අටවන, නවවන හා දොළොස්වන ස්ථාන.
අපචර්යාව(පාරිභා.) [නා.] ආගමට හා ඇදහීමට නින්දා කරන පැවැත්ම (=scandal).
අපච්චනීක[වි.] ප්‍රත්‍යනීක නොවන; විරුද්ධ නොවන.
අපචායනය[නා.] ගරුබුහුමන් කිරීම; ගරු සැලකිලි දැක්වීම; පිදීම.
අපචාරය[නා.] අයෝග්‍ය හැසිරීම; නරක පැවැත්ම; වැරදි ක්‍රියාව.
අපචිත[වි.] බුහුමන් කරන ලද; පුදන ලද; අභිවාදනය කළ.
අපචිතනය[නා.] විසිරීම; විකිරණය; සුනු විසුනු කිරීම; විධ්වංසනය.
අපචේතෘ[නා.ප්‍ර.] ආදායමට වඩා වියදම් කරන්නා; අනවශ්‍ය දේ සඳහා වැය කරන්නා; නාස්තිකාරයා.
අපණ්ණක[වි.] අවිරුද්ධ; බාධා නොමැති; නිවනට පමුණුවන; නෛර්යාණික.
අපතර්පණය[නා.] රෝගයක මුල් අවස්ථාවේ දී ආහාර නොගෙන සිටීම.
අපත්, අපවත්1. [වි.] නොපවතින; නැති. 2. [වි.] මියගිය; අභාවප්‍රාප්ත. [නා.ප්‍ර.] ආපදා; විපත්; විනාශ.
අපත්යීකරණය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) දරුකමට හදා ගැනීම (=adoption).
අපත්‍ය[නා.ප්‍ර.] දරුවා; පුත්‍රයා.
අපත්‍ය පථය[නා.] යෝනි මාර්ගය; යෝනිය.
අපත්‍යාගය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) විධිමත් ව හෝ පැහැර හැරීමෙන් හෝ අත්හැරීම (=abdication).
අපත්‍ර1. [වි.] පියාපත් නැති; අත්ඇඳි රහිත. 2. [වි.] කොළ නැති.
අපත්‍රපා1. [නා.ප්‍ර.] විළිය; ලජ්ජාව. 2. (අභි.) [නා.ප්‍ර.] පාපධර්ම කෙරෙහි බිය; පවට බිය වීම.
අපතේ යනවා[ක්‍රි.] නාස්ති වෙනවා; ප්‍රයෝජනයක් නොවී අහක යනවා; නිරර්ථක ලෙස වියදම් වෙනවා.
අපථය[නා.] නොමඟ; වැරදිමඟ.
අපථ්‍යය1. [නා.] අයෝග්‍යය; නුසුදුස්ස. 2. [නා.] සනීපයට අහිත ආහාරපානාදිය; සුබදායක නොවන කෑමබීම.
අපද1. [වි.] පාද රහිත; පා නැති. 2. [වි.] අමූලික; අසත්‍ය; ප්‍රතිෂ්ඨා රහිත. [නා.ප්‍ර.] අනතුරු; විපත; ආපදාව.
අපදන්1. [නා.ප්‍ර.] අහකට ගැනීම; ඉවත් කිරීම; පහ කිරීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] අවධි විභක්තියේ අර්ථය; අවධිකාරකය. (කථා.) [වි.] නාස්ති වූ; අපතේ ගිය; නිෂ්ඵල ලෙස වියදම් වූ.
අපද්‍රව්‍යය[නා.] පිරිසිදුකම නැති කරන ද්‍රව්‍ය; කසල; බැහැර කළ යුතු අපිරිසිදු ද්‍රව්‍යය.
අපදානය1. [නා.] උදාර චරිතය; සාධු චරිතය. 2. [නා.] උදාර ක්‍රියා සහ පුණ්‍ය ක්‍රියා පිළිබඳ කථාව; ජීවිත කථාව; කථා ප්‍රවෘත්තිය. 3. [නා.] ඛුද්දක නිකායට අයත් තෙළෙස් වැනි ධර්ම සංග්‍රහය.
අපදේශය, අපදේසය1. [නා.] පෙන්වා දීම; දැක්වීම. 2. [නා.] ධර්ම විනය පිළිබඳ කරුණක් සඳහා නිශ්චය වශයෙන් ඉදිරිපත් කෙරෙන සාධකය. 3. [නා.] වෙස් වළාගැනීම; ව්‍යාජ වේශය.
අපනයනය1. [නා.] ඉවත් කිරීම; පහ කිරීම; බැහැර කිරීම. 2. [නා.] ඉවතට ගෙන යෑම; ද්‍රව්‍ය ආදිය විදේශ කරා පැමිණීම.
අපනායක(පාරිභා.) [වි.] පිටතට ගෙන යන; අපහාරික (=abductor).
අපනීත[වි.] ඉවත් කළ; පහ කළ; අහක් කළ.
අපපාඨය[නා.] වැරදි පාඨය; සදොස් පදය.
අපභ්‍රෂ්ට[වි.] බැහැර කළ; ඉවත දැමූ.
අපභාෂාව[නා.] සමාජයේ පහළ ජනකොටස් විසින් ව්‍යවහාර කරනු ලබන ග්‍රාම්‍ය භාෂාව; අසම්මත බස (=slang).
අපමණ[වි.] ප්‍රමාණයක් කළ නොහැකි; අප්‍රමාණ.
අපමානය[නා.] අගෞරවය; අපකීර්තිය; අවඥාව.
අපමානිත[වි.] අවමානයට භාජන වූ; නින්දා විඳින ලද; ගර්හිත.
අපමෘත්‍යු[නා.ප්‍ර.] හදිස්සියෙන් හෝ අතුරු අන්තරාවකින් හෝ සිදුවන මරණය.
අපයාත[වි.] පහව ගිය; ඉවත් ව ගිය.
අපයානය[නා.] ඉවත් ව යෑම; පසු බැස්ම; පලායෑම.
අපර1. [වි.] වෙනත්; අනෙක්; ඉතිරි. 2. [වි.] පසු; ඊළඟ. 3. [වි.] බටහිර. 4. (තර්ක.) [වි.] වඩා පටු; පරිමිත; විස්තීර්ණ නොවූ. 5. (තර්ක.) [වි.] දුර; ඈත; අපරත්ව. 6. (පාරිභා.) [වි.] අවයවයක පිටිපස්සෙහි පිහිටි.
අපර ක්‍රියාව1. [නා.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යයක අවසානය ප්‍රකාශ කරන ආඛ්‍යාත පදය; අවසාන ක්‍රියාව. 2. [නා.] අවමඟුල් කටයුතු; අවමංගල්‍ය චාරිත්‍ර.
අපර පක්ෂය[නා.] චන්ද්‍ර මාසයෙහි කාල පක්ෂය.
අපර පරාගණය(පාරිභා.) [නා.] එක ම විශේෂයට අයත් ශාකයන් අතර පරාගණය (=cross pollination).
අපර භාගය1. [නා.] පසු භාගය; දෙවන කොටස. 2. [නා.] දිනයේ දෙවන භාගය; පස්වරුව.
අපර මස්තිෂ්කය(පාරිභා.) [නා.] අනුමස්තිෂ්කය සුෂුම්නා හා ශීර්ෂකය ඇතුළත් මොළයේ පශ්චාද් භාගය (=hindbrain).
අපර සාමාන්‍යය[නා.] (තර්ක.) පරිමිත හෙවත් විස්තීර්ණ නොවූ සාමාන්‍යය.
අපරකාලය1. [නා.] පසුකාලය. 2. [නා.] හිරු අවරට ගිය කාලය; පස්වරුව.
අපරකාලීන[වි.] පසු කාලයට අයත්; මෑත භාගයට අයත්.
අපරගිර[නා.] බටහිර දිශාවේ ඇතැයි සැලකෙන එනම් කල්පිත පර්වතය; ඉර බැස යන පර්වතය.
අපරතා[නා.ප්‍ර.] (තර්ක.) පටුබව; විස්තීර්ණ නොවන බව.
අපරදර්ශය(පාරිභා.) [නා.] මුල් දර්ශාදර්ශයට අමතර විරුද්ධ ලිංගික දර්ශාදර්ශයක් (=allotype).
අපරදිග1. [නා.] බස්නාහිර පැත්ත; බටහිර දිශාව; පශ්චිම දිශාව; අපරන්තය. 2. [නා.] පෙරදිග නොවන (රටවල්) බටහිර.
අපරස්වරය[නා.] (ව්‍යාක.) සන්ධි වන පද දෙකකින් දෙවන පදයේ මුල සිටි ස්වරය.
අපර්යන්ත[වි.] පර්යන්තයක් නැති; කෙළවරක් නැති; සීමා රහිත.
අපර්යන්ත වික්ෂේපය[නා.] දෘෂ්ටියෙහි හෝ වචනයෙහි හෝ සීමාරහිත ව්‍යාකූලතාව.
අපර්යේෂිත[වි.] නොසොයන ලද.
අපරා[නා.ප්‍ර.] වැදෑමහ; ගර්භවේෂ්ටනය.
අපරාජිත[වි.] පරාජය නොකරන ලද; අභිභවනය නොකළ.
අපරාජිත පර්යංකය[නා.] නොපරදවන ලද ආසනය; බුදුරජාණන් වහන්සේ මාර පරාජය කොට බුද්ධත්වයට පැමිණෙන අවස්ථාවෙහි බෝධිමූලයෙහි වැඩ හුන් ඌරුබද්ධ ආසනය.
අපරාධ නීතිය[නා.] (නීති.) අපරාධ පිළිබඳ නීතිය; ක්‍රිමිනල් නීතිය.
අපරාධකරුවා[නා.] වරදකරුවා; නීති විරෝධී ක්‍රියාවක් කළ තැනැත්තා.
අපරාධය[නා.] වරද; අයුක්තිය; නොකටයුතු දෙය; නීති විරෝධී ක්‍රියාව.
අපරාන්තය1. [නා.] අග කොන; අවසාන කෙළවර. 2. [නා.] බටහිර දිග; පශ්චිම දිශාව.
අපරාන්ත්‍රිකය(පාරිභා.) [නා.] බඩවැලේ කෙළවර කොටස (=hind-gut).
අපරාපර[වි.] එකිනෙක අනුව පවත්නා; ඊළඟ; අනතුරු.
අපරාපරිය[වි.] (අභි.) භවයෙන් භවයට නොසිඳීයන.
අපරාපරියවේදනීය කර්මය[නා.] යම්කිසි මතු භවයක දී විපාක විඳිය යුතු කර්මය.
අපරාමසන[නා.ප්‍ර.] නොගැනීම; නොකියා හැරීම.
අපරාරම්භය[අපර+ආරම්භය] [නා.] අනෙක් කොටසේ පටන් ගැන්ම; අවසාන කොටසේ ආරම්භය.
අපරාර්ධ ගෝලය[අපර+අර්ධගෝලය] [නා.] පෘථිවිගෝලයෙහි අපරදිග භාගය.
අපරාර්ධය[නා.ප්‍ර.] පසු භාගය; දෙවැනි කොටස.
අපරාව(පාරිභා.) [නා.] වැදෑමහ (=placenta).
අපරාවර්තනය[නා.] නැවත පසෙකට හැරීම.
අපරාහ්ණය[නා.] දවසේ පසු භාගය; පස්වරු කාලය; සවස් කාලය.
අපරික්ෂිප්ත[වි.] වට නොකරන ලද; වැට පවුරු ආදියකින් හාත්පසින් පරික්ෂේප නොකළ.
අපරික්ෂීණ[වි.] හීන නොවූ; ක්ෂය නොවූ; නොගෙවුණු.
අපරිග්‍රහය[නා.ප්‍ර.] වස්තුව පිළිබඳ තම අයිතිය අත්හැරීම.
අපරිග්‍රාහක[වි.] දැඩි කොට අල්වා නොගන්නා වූ.
අපරිගෘහිත1. [වි.] දැඩි කොට අල්වා නොගන්නා ලද; තරයේ නොගන්නා ලද. 2. [වි.] අයිතිවාසිකම් නොකියන ලද.
අපරිච්ඡින්න[ක්‍රි.වි.] සීමාවක් නැති; නිම්හිම් නැති.
අපරිච්ඡේද[වි.] සීමාවක් නැති; නිම්හිම් නැති.
අපරිචිතය, අපරිචිතිය[නා.] දැන පුරුදු නැතිකම; නාඳුනන බව.
අපරිඥාත[වි.] නොදත්; අවබෝධ නොකළ; ප්‍රතිවේධ නොකළ.
අපරිඥේය[නා.ප්‍ර.] ඉඳුරා නොදත හැක්ක; අවබෝධ නොකළ හැක්ක.
අපරිණත1. [වි.] නොවැඩුණු; නොමේරූ; නුමුහු කළ. 2. (විනය.) [වි.] නියත අයිතිකරුවකුට වෙන් නොකරන ලද; බෙදා වෙන් නොකරන ලද; පවරා නොදෙන ලද.
අපරිණාම[වි.] වෙනස් නොවනසුලු.
අපරිත්‍යක්ත[වි.] අත් නොහරින ලද; ඉවත් නොකළ.
අපරිත්‍යජනය[නා.] අත්නොහැරීම; දුරු නොකිරීම.
අපරිනායක1. [වි.] නායකයකු නැති; මඟ පෙන්වන්නකු නොමැති. 2. [වි.] තනි ව යා නොහැකි.
අපරිනිෂ්ඨිත[වි.] සම්පූර්ණ නොවූ; අසම්පූර්ණ.
අපරිපක්ව1. [වි.] පරිපාකයට නොගිය; නොමේරු; නොවැඩුණු. 2. [වි.] නොදිරවූ; ජීර්ණ නොවූ; අජීර්ණ වූ.
අපරිපූර්ණ[වි.] පරිපූර්ණ නොවූ; නොපිරිපුන්; අසම්පූර්ණ.
අපරිභූත1. [වි.] නොඉක්මවූ; නොපැරයූ. 2. [වි.] පරිභව නොකරන ලද; නින්දාවට භාජන නොවූ; අනින්දිත.
අපරිභෝගය[නා.] පරිහරණය නොකිරීම; භාවිතයට නොගැනීම.
අපරිමණ්ඩල[වි.] හාත්පසින් වට නොවූ; පිරිමඬුලු නොවන.
අපරිමර්දිත[වි.] නොමඬින ලද; පිරි නොමදින ලද.
අපරිමාණ[වි.] ප්‍රමාණයක් හෝ මිනුමක් නැති; මිනිය නොහැකි; සීමා කළ නොහැකි.
අපරිමිත1. [වි.] මිනිය නොහැකි; ප්‍රමාණ රහිත. 2. (පාරිභා.) [වි.] දිගින් හෝ ප්‍රමාණයෙන් හෝ සීමා කළ නොහැකි (=infinite).
අපරිමුක්ත[වි.] නොමිදුණු; නිදහස් නොවූ.
අපරිමේය1. [වි.] මිනිය නොහැකි; සීමා කළ නොහැකි; සීමා රහිත; අප්‍රමාණ. 2. (පාරිභා.) [වි.] පොදු මිම්මෙන් මිනිය නොහැකි; පොදු (පූර්ණ හෝ භාග හෝ) මානයක් නොමැති (=irrational).
අපරිරුද්ධ[වි.] අවහිර නොවූ; බාධා නොවූ.
අපරිවර්තන[වි.] පෙරළිය නොහැකි; වෙනස් නොවන.
අපරිවර්තී ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] (වායු ගෝලයෙහි) පරිවර්තී ගෝලයට උඩින් තිබෙන වායු ගෝලීය ස්තරය (=stratosphere).
අපරිව්‍යක්ත[වි.] මනා ව පැහැදිලි නොවූ; හොඳින් ප්‍රකට නොවූ.
අපරිශුද්ධ, අපරිසුද්ධ[වි.] අපිරිසිදු; අපවිත්‍ර; අශුද්ධ.
අපරිශේෂ[වි.] ඉතිරි නොවන; සියල්ල ඇතුළත්.
අපරිසංකිත[වි.] සැක නොකරන ලද.
අපරිසඞ්ඛ්‍යේය[වි.] ගණන් කළ නොහැකි; අපරිමාණ; අපරිමිත.
අපරිසමාප්ත[වි.] අවසන් නොකළ; සම්පූර්ණ නොකළ; නිමාවට නොපැමිණි.
අපරිස්පන්දනය[නා.] නොසෙල්වීම; කම්පා නොවීම; චලනය නොවීම.
අපරිහානිය[නා.] නොපිරිහීම; අඩු නොවීම.
අපරිහානීය[වි.] හීන භාවයට නොපමුණුවන; අභිවෘද්ධිකර.
අපරිහාර්ය[වි.] නොවැළැක්විය හැකි; අනිවාර්ය.
අපරිහීණ, අපරිහීන[වි.] කඩ නොකරන ලද; අචිච්ඡින්න; නොපිරිහුණු.
අපරීක්ෂාකාරී[වි.] විමසීමකින් තොර ව ක්‍රියා කරන; අනවධාන.
අපරුෂ[වි.] රළු නොවූ; කඨෝර නොවූ.
අපරෝක්ෂ[වි.] ඇසට පෙනෙන; ප්‍රත්‍යක්ෂ; ඉන්ද්‍රිය සංයෝගයෙන් හටගත්.
අපරෝක්ෂ ඥානය[නා.] (න්‍යාය.) විෂය ගෝචර හා ඉන්ද්‍රිය සංයෝගයෙන් හටගත් දැනුම; ප්‍රත්‍යක්ෂ ඥානය.
අපරෝපක්‍රම[නා.ප්‍ර.] අන්‍යයන්ගේ උපක්‍රමයෙන් මැඩිය නොහැකි දෙය.
අපල1. [වි.] පල නැති; නිෂ්ඵල. 2. [වි.] අනිෂ්ට ග්‍රහ දෝෂ සහිත; අගුණ. 1. [නා.ප්‍ර.] අනිටු විපාකය. 2. [නා.ප්‍ර.] අශුභ කාලය.
අපලක්ෂණකයා[නා.] අශුභ ලකුණු ඇති තැනැත්තා; අභාග්‍යවත් පුද්ගලයා.
අපලාප1. [නා.ප්‍ර.] ඇත්ත සැඟවීම; අපහ්නවය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආදරය; සැලකිල්ල.
අපලායි[වි.] පලා නොයනසුලු; ස්ථිරසාර; නිර්භීත.
අපලිබුද්ධ[වි.] පලිබෝධ රහිත; බාධා නැති.
අපලෝකනය1. [නා.] පිටිපස බැලීම. 2. (විනය.) [නා.] සංඝයාගේ අවසරය ලැබීම සඳහා විචාරීම.
අපවත්[වි.] නොපවත්නා; පැවැත්ම නැති; අභාවයට ගිය; මියගිය; අභාවප්‍රාප්ත; අපගත; කාලක්‍රියා කළ.
අපවත් වෙනවා[ක්‍රි.] විශේෂයෙන් භික්ෂූන් මිය යනවා; පරලෝකප්‍රාප්ත වෙනවා; අපගත වෙනවා.
අපවරකය[නා.] ඇතුළු ගබඩාව; ඇතුළු කාමරය.
අපවර්ගය1. [නා.] (ව්‍යාක.) අභිමත ඵලය සිද්ධ වූ කල්හි ක්‍රියාව නිමවීම. 2. [නා.] නිවන; නිර්වාණය.
අපවර්තකය(පාරිභා.) [නා.] විශාල සංඛ්‍යාවක් ඉතුරු නැති ව බෙදිය හැකි කුඩා ගණන (=factor, submultiple, measure).
අපව්‍යය[නා.] පමණ ඉක්මවා වියදම් කිරීම; අධික වියදම.
අපවාද1. [නා.ප්‍ර.] දෝෂාරෝපණ; චෝදනා; නින්දා; නිග්‍රහ. 2. [නා.ප්‍ර.] ආඥා; නියෝග. 3. [නා.ප්‍ර.] විශේෂ විධි; ව්‍යභිචාර.
අපවාදක[වි.] අගුණ කියන; දෝෂාරෝපණ කරන; චෝදනා කරන.
අපවිත්‍ර[වි.] අපිරිසිදු; කිලුටු; දූෂිත.
අපවිලයනය(පාරිභා.) [නා.] වායුවල හෝ ද්‍රව්‍යවල හෝ අණු ඒකාකාර සංයුක්තියක් ඇති කරන පරිදි අන්‍යෝන්‍යව මිශ්‍ර වීම; විසරණය (=diffusion).
අපශබ්දය[නා.] ව්‍යාකරණ විරෝධි වචනය.
අපශාඛාව(පාරිභා.) [නා.] ගංගාවකින් බෙදී යන ශාඛාව; අපපාඨය.
අපශූලත්වය[නා.] ආයුධ රහිත බව; නිරායුධ බව.
අපශෝධනය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) මැනීම; කටුගෑම; විලෝප කිරීම.
අපසංක්‍රමණය[නා.] පසු බැසීම; අපසරණය.
අපසක්[වි.] ඇසට විෂය නොවන; නොපෙනෙන; අප්‍රත්‍යක්ෂ.
අපසද[නා.ප්‍ර.] වැරදි වචනය; ව්‍යාකරණ විරෝධී වචනය; අපශබ්දය.
අපසර[නා.ප්‍ර.] දෙවඟන; අප්සරාව.
අපසරණය1. [නා.] ඉවත් ව යෑම; පිටත්ව යෑම; වෙන්ව යෑම. 2. (පාරිභා.) [නා.] පොදු කේන්ද්‍රස්ථානයකින් එකිනෙකට ඈත් වෙමින් විහිදීම.
අපසර්ජනය1. [නා.] අත්හැරීම; දුරු කිරීම. 2. [නා.] කිසියම් දෙයක් පිරිනැමීම.
අපස්නාව(කථා.) [නා.] අගුණ කීම; දොස් කථා කිරීම.
අපස්මාරය[නා.] සිහි නැති වීමක් සහිතව හෝ රහිතව මොළයේ සංවේදී කොටස්වල ක්‍රියාව හදිසියේ අවුල්වීම ඇති කරවන රෝගය; මීමැස්මොරය.
අපස්මෘතිය[නා.] මතක නැති වීම; සිහියෙන් තොර වීම.
අපස්වාදය1. [නා.] පක්ෂ ව කථා නොකිරීම; පක්ෂ නොවීම; විරුද්ධ වීම; ද්‍රෝහි වීම. 2. [නා.] අගුණ කීම; දෝෂාරෝපණය; චෝදනාව.
අපස්සය[නා.] පුටු ආදියේ ආසනවල හේත්තු වන ඇන්ද; දෑලයෙහි අත් තබන ඇඳි දෙක.
අපසාදකරය[නා.] අප්‍රසාද කරවන දෙය; හෙළා දැකීම උපදවන ක්‍රියාව.
අපසාදනය1. [නා.] පහ කිරීම; නෙරපීම. 2. [නා.] ගැරහීම; අවමානය.
අපසාරි, අපසාරී(පාරිභා.) [වි.] පොදු කේන්ද්‍රස්ථානයකින් එකිනෙකට ඈත් වෙමින් විහිදී යන.
අපහත[වි.] නසන ලද; පහ කරන ලද.
අපහර[වි.] දුරු කළ; පහ කරන ලද.
අපහරණය1. [නා.] ඉවත් කිරීම; පහ කිරීම; දුරු කිරීම. 2. [නා.] පැහැර ගැනීම; සොරා ගැනීම. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] යම්කිසි කෙනෙකු උපත ලැබූ විට ඔහු උපන් දශාවෙන් කොපමණ කාල ප්‍රමාණයක් ගත වී තිබේ දැයි ගැන බැලීම.
අපහසිත[වි.] අපහාස කරන ලද; නිගා කරන ලද.
අපහසුගාය, අපාසුගාය(කථා.) [නා.] (සරම්ප, පැපොල වැනි) බෝවන රෝගය.
අපහසුව, අපාසුව1. [නා.ප්‍ර.] පහසු නොවනබව; අමාරුව; දුෂ්කරතාව. 2. [නා.ප්‍ර.] අසනීපය; ආබාධය; රෝගය.
අපහ්නවය[නා.ප්‍ර.] වැළකීම; සැඟවීම; ප්‍රතිෂේධය.
අපහාරක, අපහාරී1. [වි.] බැහැර ගෙන යන. 2. [වි.] සොරකම් කරන. 3. [වි.] සඟවන. 4. [වි.] වනසන.
අපහාරය1. [නා.ප්‍ර.] ඉවත් කිරීම; පහ කිරීම; දුරු කිරීම. 2. [නා.ප්‍ර.] පැහැර ගැනීම; සොරා ගැනීම.
අපහාසය1. [නා.] අවමානය; නින්දාව; පරිහාසය. 2. [නා.] අවඥාව.
අපහිත[වි.] සැඟවුණු; ප්‍රකට නැති.
අපහෘත[වි.] පැහැරගෙන යන ලද; බැහැර කරන ලද; ඉවත් කරන ලද.
අප්[නා.ප්‍ර.] සතර මහා භූත අතරින් එකක් වන ආපෝ ධාතුව; ජලය.
අප්කිසුණු[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ආපෝ ධාතුව හෙවත් ජලය අරමුණ වශයෙන් ගෙන කරන කසිණ භාවනාව; ආපෝකසිණය.
අප්ධාතුව[නා.] (අභි.) ජලයේ මුල ස්වභාවය; ද්‍රවතාව; තෙත් ගතිය; ආපෝ ධාතුව.
අප්පච්චි[නා.] පියා; තාත්තා.
අප්පටිභා[නා.ප්‍ර.] නොවැටහීම; අනවබෝධ.
අප්පටිවේධ[නා.ප්‍ර.] අවබෝධ කර නොගැනීම; නොදැනුම.
අප්පටිසන්ධි[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිසන්ධි රහිතබව; නැවත ඉපදීමක් නැතිබව.
අප්පණාව[නා.] (අභි.) සිත ධ්‍යානගත කරවීම; සිත අරමුණෙහි පිහිටුවීම.
අප්පණිහිත[වි.] (අභි.) රාග, දෝස, මෝහ, ප්‍රණිධි නැති. තෘෂ්ණා සඞ්ඛ්‍යාත ප්‍රාර්ථනා නැති.
අප්පමඤ්ඤා[නා.ප්‍ර.] අප්‍රමාණ සත්ත්වයන් කෙරෙහි පවත්වන මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ඛා යන බ්‍රහ්ම විහරණ සතර.
අප්පමාණ[වි.] සීමා රහිත; අනන්ත; අප්‍රමාණ.
අප්පමාද[නා.ප්‍ර.] නොපමාව; සිහියෙන් යුතු ව විමසීම.
අප්පමෙය්‍ය[වි.] මැනිය නොහැකි; ප්‍රමාණ කළ නොහැකි; අප්‍රමාණ.
අප්පල්ල[නා.] ආහාර පිසීමට ගන්නා කට පළල් මැටි බඳුන.
අප්පවාරිතය[නා.] (විනය.) නොපවරන ලද දෙය; බාර නොකළ දෙය.
අප්පා[නා.] පියා; තාත්තා; අප්පච්චි.
අප්පානකයා[නා.] ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කිරීමේ අවයව නොමැති ව උපදින සත්ත්වයා.
අප්පිච්ඡතාව[නා.] ස්වල්ප වූ ආශා හෝ බලාපොරොත්තු ඇතිබව; අල්පේච්ඡතාව.
අප්පිඩි, අප්පුඩි[නා.ප්‍ර.] හඬ නගින සේ එකට ගැසීමට, එක් කළ අතුල්තල.
අප්පිඩිලෑල්ල, අප්පුඩිලෑල්ල[නා.] හේනේ හෝ කුඹුරේ හෝ කුරුල්ලන් එළවීම සඳහා අටවාගන්නා ටකපෝරු විශේෂයක්.
අප්පිරියාව[නා.] නොකැමැත්ත; අරුචිය; ප්‍රිය නොවීම.
අප්පු කරනවා[ක්‍රි.] හප්පනවා; වද්දනවා.
අප්පුච්චා(කථා.) [නා.] පියා.
අප්රසය[නා.] දියෙහි ඕජාව; ජලයෙහි සාරය.
අප්සරා[නා.ප්‍ර.] ගාන්ධර්ව ප්‍රියාවන් වන සුරංගනා විශේෂයක්.
අප්‍රකට1. [වි.] පැහැදිලි නැති; පැහැදිලිව නොපෙනෙන. 2. [වි.] අප්‍රසිද්ධ; සැඟවුණු.
අප්‍රකම්ප්‍ය[වි.] සෙලවිය නොහැකි; කම්පා කළ නොහැකි.
අප්‍රකාශ1. [වි.] නොදිලිසෙන; නොබබළන. 2. [වි.] පැහැදිලි නොවූ; ප්‍රකට නොවූ; සැඟවුණු. 3. (උද්භි.) [වි.] ආලෝකය නැති හෝ දුර්වල හෝ තැන වැඩෙන(=aphotic).
අප්‍රතිදාන(පාරිභා.) [වි.] ආපසු නොදෙන (=unrequited).
අප්‍රතිපන්න[වි.] නොපැමුණුණු; නොඑළඹුණු.
අප්‍රතිභාග[වි.] සමාන වූ අනිකකු නැති; අසමාන.
අප්‍රතිම[වි.] උපමා කළ හැකි අනිකකු නැති; අනුපම; අසමාන.
අප්‍රතිවේධ[නා.ප්‍ර.] සත්‍යාවබෝධයෙන් තොරබව; අනවබෝධය.
අප්‍රතිෂ්ඨ[වි.] රැඳී සිටීමට උපකාර වන දෙයක් නැති.
අප්‍රතිෂේධය[නා.] නොවැළැක්වීම.
අප්‍රතිසම[වි.] සමානයකු නැති; සදෘශයකු නැති; අසම.
අප්‍රතිසරණ[වි.] පිළිසරණක් නැති; පිහිටක් නොමැති.
අප්‍රතිහත[වි.] බාධා නොකරන ලද; නොවළකන ලද.
අප්‍රතීත[වි.] නොසතුටු; අප්‍රසන්න.
අප්‍රදාලිත[වි.] නොපැළුෑ; නොනැසූ.
අප්‍රධාන[වි.] ප්‍රධාන නොවන; නොවැදගත්.
අප්‍රබුද්ධ1. [වි.] නොපිබිදුණු; පිබිදී නැති. 2. [වි.] නුවණ මුහුකුරා නොගිය; ප්‍රාඥ නොවූ. 3. [වි.] විනාශයට නොපැමිණි; විකසිත නොවූ; නොපිපුණු.
අප්‍රභව[වි.] ප්‍රභවයක් නැති; හේතුවක් හෝ මූලයක් හෝ නොමැති.
අප්‍රභ්‍රංශ, අපභ්‍රංස1. [නා.ප්‍ර.] ඉන්දියානු ප්‍රාකෘත භාෂාවක්. 2. (රූඪි.) [නා.ප්‍ර.] නොතේරෙන බස; දූෂිත භාෂාව; ව්‍යාකරණානුකූල නොවූ භාෂා ව්‍යවහාරය.
අප්‍රභූත[වි.] ප්‍රමාණවත් නොවන; නොසෑහෙන.
අප්‍රමත්ත[වි.] (කුසල් කිරීමෙහි) ප්‍රමාද නොවූ; සිහියෙන් යුක්ත ව වසන.
අප්‍රමාණ1. [වි.] ප්‍රමාණ රහිත; සීමා රහිත. 2. (න්‍යාය.) [වි.] සාක්ෂ්‍ය රහිත; පිළිගත නොහැකි.
අප්‍රමාද[වි.] පමා නැති; ප්‍රමාද රහිත.
අප්‍රමිත[වි.] ප්‍රමාණ නොකළ; අප්‍රමාණ.
අප්‍රමේය[වි.] ප්‍රමාණ කළ නොහැකි; මැනිය නොහැකි; අප්‍රමාණ.
අප්‍රයුක්ත[වි.] නොයොදන ලද; භාවිත නොවූ; අභාවිත.
අප්‍රයෝගය1. [නා.] නොයෙදීම; ව්‍යවහාර නොකිරීම. 2. [නා.] උපාය රහිතබව.
අප්‍රයෝගී[වි.] නොයෙදෙන; ව්‍යවහාර නොවන; භාවිත නොවන.
අප්‍රලම්බ1. [වි.] නොඑල්බෙන; එල්ලීමක් නැති. 2. [වි.] ප්‍රමාද රහිත; නොපමා; කඩිනම්; ඉක්මන්.
අප්‍රවර්ත[වි.] ප්‍රවර්තනය නොවන; ක්‍රියා නොකරන; ක්‍රියාවිරහිත.
අප්‍රව්‍රජිත[වි.] පැවිදි නොවූ; ගෘහස්ථ.
අප්‍රවෘත්තිය[නා.] නොපැවැත්ම; ක්‍රියා විරහිත වීම; අභාවය.
අප්‍රසන්න1. [වි.] නොපහන්;නොසතුටු; අප්‍රිය. 2. [වි.] නොපැහැදිලි; (ජලය) බොර වූ; මඩ වූ.
අප්‍රසාදය[නා.] නොපහන්බව; නොසතුට; අප්‍රසන්නය.
අප්‍රසිද්ධ[වි.] අප්‍රකට; ප්‍රසිද්ධ නැති.
අප්‍රසිද්ධිය[නා.] අප්‍රකට භාවය; ප්‍රසිද්ධ නැතිබව.
අප්‍රහීණ[වි.] පහ නොකළ; දුරු නොකළ.
අප්‍රාණක[වි.] ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස නොකරන; හුස්ම ගැනීමක් නැති.
අප්‍රාණික, අප්‍රාණි[වි.] පණ නැති; ජීවයෙන් තොර; අචේතනික.
අප්‍රාණිවාචක, අප්‍රාණිවාචි[වි.] පණ නැති වස්තුවක් ප්‍රකාශ කරන; අචේතනික දෙයක් අඟවන.
අප්‍රාප්ත1. [වි.] නොපැමිණි; නොඑළඹුණු. 2. [වි.] නුසුදුසු; අනුචිත; අයුක්ත.
අප්‍රාමාණ්‍ය1. [වි.] හේතු යුක්ති විරහිත; සාධන නැති. 2. [වි.] අප්‍රමාණ සත්ත්වයන් විෂය කොට පවත්නා. [නා.බහු.] (අභි.) අප්‍රමාණ සත්වයන් විෂය කොට පවත්නා මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්ඛා යන සිතුවිලි සතර; බ්‍රහ්මවිහාර.
අප්‍රාර්ථිත1. [වි.] බලාපොරොත්තු නොවූ; නොපැතූ. 2. [වි.] නොඉල්වන ලද.
අප්‍රිය[වි.] අරුචි; අකැමැති.
අප්‍රේරක(පාරිභා.) [වි.] විදුලිබලය ආගමනය නොවන; විදුලිබලය නොපැමිණෙන.
අපා1. [නා.ප්‍ර.] පා නැත්තා; අපාදකයා; සර්පයා. 2. [නා.ප්‍ර.] අපාය.
අපාංග නිරීක්ෂණය, අපාඞ්ග නිරීක්ෂණය[නා.] නෙත් කොනින් බැලීම; කටාක්ෂ නිරීක්ෂණය.
අපාක1. [වි.] නොපැසවූ; අමු. 2. [වි.] ජීර්ණ නොවූ; නොදිරවූ. [නා.ප්‍ර.] කෑ ආහාර නොදිරවීම; ආමය.
අපාකරණය[නා.] දූරිභූත කිරීම; පහ කිරීම.
අපාකෘත[වි.] පහ කරන ලද; අත් හරින ලද; ඉවත් කළ.
අපාගත[වි.] අපායට ගිය; නිරයට පැමිණි.
අපාචී[නා.ප්‍ර.] දකුණු දිග; දක්ෂිණ දිශාව.
අපාටවය[නා.] නිපුණ නොවන බව; අව්‍යක්තතාව.
අපාත්‍ර[වි.] ප්‍රතිග්‍රාහක වීමට නොනිසි; නුසුදුසු.
අපාදකයා[නා.] පාද නොමැති සත්ත්වයා; පා නැත්තා (සර්ප, මත්ස්‍ය, ගැඩවිල් ආදිහු).
අපාදානය1. [නා.] අහකට ගැනීම; ඉවත් කිරීම; පහ කිරීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] අපාදාන කාරකය; අවධි කාරකය.
අපාන1. [නා.ප්‍ර.] මල මාර්ගයෙන් පිට වන වාතය; ගුද වායුව. 2. [නා.ප්‍ර.] මල මාර්ගය; ගුදය.
අපානේන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] මල මාර්ගය; ගුදය.
අපාය1. [නා.ප්‍ර.] බුදු දහමට අනු ව සංසාරයෙහි දුක් විඳවන ස්ථානය; දුගතිය. 2. [නා.ප්‍ර.] වියෝගය; හානිය; දුර්භාග්‍යය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] වැය සම්බන්ධ වූ තැන; ව්‍යය ස්ථානය; ජන්ම කේන්ද්‍රයක දොළොස් වන භාවය; අපායස්ථානය.
අපාය අක්ෂර, අපායාක්ෂර[නා.බහු.] අශූභ යැයි සලකනු ලබන ‘එ, ක, ය, ම, ර, ජ, අ, ණ, න, ළ, අං’යන අකුරු; අනිෂ්ටාක්ෂර; අවාකර.
අපායනය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආලෝක ධාරා එක ම ලක්ෂයක් පසු කර නොයෑම හෙවත නොමඟ යෑම; භ්‍රංශය (=aberration).
අපායෝත්පත්තිය[නා.] අපායෙහි ඉපදීම.
අපාර[වි.] පරතෙරක් හෝ නිමාවක් හෝ නැති; අපර්යන්ත.
අපාරගම්‍ය(පාරිභා.) [වි.] පසාරු කර ගෙන යා නොහැකි; විනිවිද යෑමට නොහැකි (=impermeable impervious).
අපාරගම්‍ය පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලය උරා නොගන්නා පාෂාණය (=impermeable rock).
අපාර්ථ1. [වි.] ප්‍රයෝජන නැති. 2. [වි.] තේරුමක් නැති; අර්ථ රහිත; එකිනෙකට සම්බන්ධ නොවූ.
අපාශ්‍රය[වි.] ආශ්‍රය රහිත; පිහිටක් නැති; අසරණ. 1. [නා.ප්‍ර.] ආසනයක හේත්තු වීම සඳහා ඇති පුවරුව; අත තබා ගන්නා ඇන්ද; හාන්සි වන ලෑල්ල. 2. [නා.ප්‍ර.] පිහිට; සරණ; උපකාරය.
අපාශ්‍රයණය[නා.ප්‍ර.] උපකාර වන දෙය; පිළිවෙතට මුල් වන දෙය.
අපි[සර්ව.] ‘මම’ යන්නෙහි බහු වචනය; උත්තම පුරුෂ ප්‍රථමා විභක්ති බහු වචනය. 1. [අව්‍ය.] සංවරණාර්ථයෙහි උපසර්ගයක් වශයෙන් යෙදෙන පදයක්. උදා:- අපිධානය. 2. [අව්‍ය.] අවධානාර්ථ නිපාතයක් වශයෙන් වාක්‍යයක මුල යෙදෙන අව්‍යයක්. 3. [අව්‍ය.] උඩ, මතූපිට යන අර්ථයෙහි උපසර්ගයක් වශයෙන් යෙදෙන අව්‍යයක්. උදා:- අපිචර්ම.
අපිකපාලය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) හිස් කබල මතුපිට වූ සම, කෙස් ආදි සියලු ම දෙය; කෘමීන්ගේ හිසෙහි ඇස් දෙක අතර ද ඇස් දෙකට පිටිපසින් ද පිහිටි ප්‍රදේශය.
අපිකර්ණික(පාරිභා.) [වි.] කනට උඩින් පිහිටි; කනෙහි අස්ථි ප්‍රාවරයෙහි උඩ කොටසට අයත්.
අපිකේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි තලයෙහි භූ කම්පන නාභියට උඩින් ඇති කේන්ද්‍ර ස්ථානය හෙවත් ලක්ෂ්‍යය (=epicentre).
අපිචක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක පරිධියෙහි ස්ථානයක් කේන්ද්‍ර කොට ඇති කුඩා වෘත්තය.
අපිචර්මය1. (පාරිභා.) (උද්භි.) [නා.] පැළෑටිවල කඳන්, මුල් සහ කොළවල පිටින් ඇති ආරක්ෂක ස්තරය (=epidermis). 2. (පාරිභා.) [නා.] ස‍මෙහි පිටස්තරය (=epidermis).
අපිච්ඡදය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) නිදහස් පෘෂ්ඨයක් වසාගෙන සිටින්නා වූ හෝ නළයකට හෝ කුහරයකට ආස්තරයක් වශයෙන් තිබෙන්නා වූ හෝ පටකය හෙවත් සිවිය (=epithelium).
අපිජනනය(පාරිභා.) [නා.] (ජීව.) කළලයක් විකසනය වන්නේ එහි කොටස් අනුක්‍රමයෙන් සෑදීමෙන් සහ සංවිධාන වීමෙන්ය යන මතය (=epigenesis).
අපිජන්තු(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) පණ ඇති සතෙකු මත වැඩෙන; සතුන් විසින් ව්‍යාප්ත කෙරෙන ඇට හා ඵල ඇති; අපිසත්ත්ව (=epizoic epizous).
අපිජීහ්විකාව(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පොලිසෝඩාවන්ගේ අපිපුටය; කෘමීන්ගේ අපිග්‍රසනිකාව; ක්ෂීරපායින්ගේ දිවෙහි මුලත් ස්වරාල ද්වාරයත් වසා තිබෙන තන්තුමය කාටිලේජීය පියන (=epiglottis).
අපිධානය1. [නා.] වැසීම; සැඟවීම. 2. [නා.] වැස්ම; පියන; පිධානය.
අපිපත්‍ර(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) පත්‍ර හෙවත් කොළ උඩ වැඩෙන (=epiphyllous).
අපිපුෂ්පපත්‍ර(පාරිභා.) [වි.] මලක පුෂ්ප පත්‍ර උඩ පිහිටි (=epitepalous).
අපිභෞම(පාරිභා.) [වි.] බීජපත්‍ර පොළොවෙන් උඩට ඇදෙමින් ප්‍රරෝහනය වන (=epigeal).
අපියුනිය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් උරගයින්ගේ හා උභය ජීවීන්ගේ ශ්‍රෝණි යෝගයේ මධ්‍යස්ථ කාටිලේජය; අපිශ්‍රෝණිය (=epipubis).
අපිරමාණය(කථා.) [නා.] සැකය; අවිශ්වාසය; විශ්වාස කළ නොහැකි දෙය.
අපිරි1. [වි.] රුචි නොවන; ප්‍රිය නොවන; අප්‍රිය. 2. [වි.] නොපිරුණු; අසම්පූර්ණ.
අපිරිපුන්[වි.] නොපිරුණු; අසම්පූර්ණ; අපරිපූර්ණ.
අපිරියාසය(කථා.) [නා.] කෑම සඳහා ඇති අරුචිය.
අපිරිසිදු, අපිරිසුදු[වි.] පිරිසිදු නැති; අපවිත්‍ර; අශුද්ධ.
අපිලාපන[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ඉල්පෙන්නට ඉඩ නොදීම; චෛතසික ධර්ම ස්ථිර වශයෙන් අරමුණෙහි පිහිටුවීම.
අපිශාකතාව(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) ශාකයක් මත අන්‍ය ශාකයක් රෝපණය වීම (=Epiphytism).
අපිශාකය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) ශාකයක් මතුපිට රෝපණය වන අන්‍ය ශාකය (=epiphyte).
අපිස්[වි.] මඳ ආසා ඇති; අල්පේච්ඡ.
අපිස්සතොස්[වි.] ලද දෙයින් සතුටු වන; අපිස් බවින් හෙවත් අල්පේච්ඡතාවෙන් හට ගැනෙන; සන්තෝෂයෙන් යුත්. [නා.ප්‍ර.] ලද දෙයින් සතුටු වීම; අල්පේච්ඡතාව හා සන්තෝෂය.
අපිළිවෙත්[නා.ප්‍ර.] වැරදි පිළිවෙත; දුෂ් ප්‍රතිපත්තිය.
අපිළිවෙළ[නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළක් නැති බව.
අපීතික(පාරිභා.) [වි.] (සත්ව.) කහමදය සවල්පයක් ඇති නැතහොත් කහමදය නැති (=alecithal).
අපුත්‍රකයා[නා.] දරුවකු නැති තැනැත්තා; පුත්‍රයකු නැති තැනැත්තා.
අපුනරාවර්තික, අපුනරාවෘත්තිය[නා.] ආපසු නොපැමිණීම; නැවත නොඉපදීම.
අපුලනවා, අපුල්ලනවා1. [ක්‍රි.] ගලේ ගසා රෙදි සෝදනවා; රෙදි සෝදනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] පහර දෙනවා; ගුටිබැට දෙනවා; තළනවා.
අපූර්ව1. [වි.] පෙර නොවූ; අමුතු. 2. [වි.] පුදුම; අද්භූත.
අපූරු1. [වි.] පුදුම සහගත; අද්භූත. 2. (කථා.) [වි.] ඉතා හොඳ.
අපේක්ෂකයා[නා.] බලාපොරොත්තු වන්නා; තනතුරු විභාගාදියට ඉදිරිපත් වන තැනැත්තා.
අපේක්ෂාව[නා.] බලාපොරොත්තුව; ආශාව; කැමැත්ත.
අපේක්ෂිත[වි.] අපේක්ෂා කරන ලද; බලාපොරොත්තු වූ; කැමති වන ලද.
අපේත[වි.] වෙන් වූ; පහ වූ.
අපේරණය(පාරිභා.) [නා.] නියම මාර්ගයෙන් ඉවත්ව යෑම; විපථනය; නොමග යෑම.
අපොන්තමේන්තුව[නා.] නඩු තීන්දු පිටපත.
අපොස්තල්, අපොස්තුලු[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) ධර්මදූතයා; ධර්මදානය සඳහා ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ විසින් මෙහෙයවන ලද ධර්මදූත දොළොස් දෙනා.
අපොළනවා[ක්‍රි.] අත්පුඩි ගසනවා; අත්පොලසන් දෙනවා.
අපෝ වෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] අමතක වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පුරුදු නැති වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] එපා වෙනවා.
අපෝහක[වි.] තර්කානුකූල (=dialectic).
අපෝහනය1. [නා.] තර්කණය; තර්කණ ශක්තිය යොදා සැක ආදිය දුරු කිරීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] අඩු කිරීම.
අපෝහය1. [නා.] (න්‍යාය.) බැහැර කිරීම. 2. [නා.] සුව කිරීම. 3. [නා.] තර්ක කිරීමෙන් සැක දුරු කිරීම. 4. [නා.] අපර තර්ක බැහැර කිරීම. 5. [නා.] ප්‍රශ්නයට ඇතුළත් නොවූ දෙය බැහැර කිරීම.
අපෝහවාදය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) තර්ක කිරීමෙහි කලාව.
අඵල1. [වි.] ගෙඩි හට නොගත්; පලදාව නැති; වඳ. 2. [වි.] පලක් නැති; ප්‍රයෝජනයක් නොමැති; නිෂ්ඵල. 3. [වි.] අශුභ.
අඵාසු[වි.] අපහසු; දුෂ්කර.
අබ1. [නා.ප්‍ර.] වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ඇට සහිත කරල් හට ගන්නා පැළෑටි වර්ගය; එහි ඇට. 3. [නා.ප්‍ර.] බිය නොමැතිබව. ඈ. එළිය; ආලෝකය.
අබක[නා.] වනසතුන් ඇල්ලීම පිණිස අටවන උගුල් විශේෂය; හබක.
අබග්ගය1. [නා.] අවාසනාව; අභාග්‍යය. 2. (කථා.) [නා.] ආපදාව; විපත; හදිසිය.
අබතුර1. [නා.] ඇතුළත; අභ්‍යන්තර. 2. [නා.] චිත්තාභ්‍යන්තරය; සන්තානය; සිත. 3. [නා.] මිනුම් ප්‍රමාණයක්; රියන් විසිඅටක දිග. [වි.] ඇතුළු; අභ්‍යන්තරය.
අබද්ධ1. [වි.] නපුරු; අයහපත්; දුෂ්ට. 2. [වි.] එකට නොබැඳුණු; විසුරුණු.
අබඳ1. [වි.] එකට බැඳුණු; නිරතුරු පවත්නා. 2. [වි.] එකිනෙකට සම්බන්ධකමක් නැති; එකිනෙකට විරුද්ධ.
අබබය1. [නා.] අතිවිශාල සංඛ්‍යාවක් හඳුන්වන නාමය; නහුත සියක් ලක්ෂයක්; විෂ්කම්භ කෝටියක්; නිරබ්බුද සියයක්. 2. [නා.] උස්සදනිරය එකසිය විසි අටෙන් එකක නාමය.
අබබ්බයා(කථා.) [නා.] වැඩකට නැති මිනිහා; අවාසනාවන්තයා.
අබය[වි.] භය නැති; නිර්භය; ආරක්ෂාව. 1. [නා.ප්‍ර.] භය නැතිබව; නිර්භය. 2. [නා.ප්‍ර.] සමාව.
අබර1. [නා.] වලාකුළ. 2. [නා.] අහස; අඹර; ආකාශය. 3. [නා.] අම්බරය; වස්ත්‍රය. [වි.] බරනැති; සැහැල්ලු.
අබරණ[නා.ප්‍ර.] ශරීරය අලංකාර කිරීම සඳහා පලඳින වළලු, මාල ආදි පලඳනා.
අබල1. [වි.] බල නැති; දුර්වල; දුබල. 2. [වි.] අපොහොසත්; නොහැකි; බැරි.
අබලන්[වි.] දුබල වූ; දුර්වල වූ.
අබලි1. [වි.] බලහීන; දුබල. 2. [වි.] පරණ; අබලන්; දිරාපත්.
අබව[නා.] නොපැවතීම; අභාවය.
අබවස1. [නා.] එළිමහන; මුවාවක් නැති තැන. 2. [නා.] අභ්‍යවකාශය.
අබස්[නා.ප්‍ර.] එළිය; ආලෝකය; ආභාසය.
අබළුව[නා.] අබ පියල්ල; අබ ඇටයක පළුව.
අබ්ජ[වි.] ජලයෙහි උපන්; ජලජ. 1. [නා.ප්‍ර.] හක්ගෙඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කපුරු. 3. [නා.ප්‍ර.] පියුම; පද්මය. 4. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා.
අබ්ජයෝනි1. [නා.ප්‍ර.] බ්‍රහ්මයා. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] රෙහෙණ නැකත.
අබ්දය1. [නා.] වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.] වර්ෂය; සංවත්සරය.
අබ්ධි1. [නා.ප්‍ර.] පොකුණ; විල. 2. [නා.ප්‍ර.] මුහුද; සාගරය. 3. [නා.ප්‍ර.] සතර; චතුස් සංඛ්‍යාව. 4. [නා.ප්‍ර.] සියාවස නැකත.
අබ්ධිජ[නා.ප්‍ර.] මුහුදින් උපන් දෙය; මුහුදු පෙණ.
අබ්බ[නා.ප්‍ර.] තලාතු මිනිරන්; මිනිරන්.
අබ්බගාත(කථා.) [වි.] කොර; අබලන් අත් පා ඇති.
අබ්බෑසය, අබ්බෑසිය(කථා.) [නා.] පුරුද්ද; භාවිතය; අභ්‍යාසය.
අබ්බෝහාරික1. [වි.] ගණනට නොගත යුතු; නොසැලකිය යුතු. 2. (විනය.) [වි.] විනය ප්‍රඥප්තියට විෂයය නොවන; ඇවතට හේතු නොවන.
අබ්භ1. [නා.ප්‍ර.] වලාකූළ; මේඝකූටය. 2. [නා.ප්‍ර.] අහස; ගුවන.
අබ්භෝකාසය, අබ්බෝකාසය[නා.] ආවරණය නොවූ ස්ථානය; එළිමහන් බිම; අභ්‍යවකාශය.
අබ්‍යංගය[නා.] සිරුරේ තෙල් ගෑම නොහොත් ගැල්වීම; ශරීරයේ කල්කාදිය ආලේප කිරීම.
අබ්‍යාකත ධර්ම[නා.ප්‍ර.] (අභි.) කුසල් - අකුසල් වශයෙන් නොදක්වන ලද ධර්ම; විපාක නොදීම ලක්ෂණ කොට ඇති ධර්ම; විස්තර නොකරන ලද ධර්ම.
අබ්‍යාධිය[නා.] ව්‍යාධි රහි ත ස්ථානය; ක්ෂේම ස්ථානය; නිර්වාණය.
අබ්‍යාපාද[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාපාද රහිත බව.
අබ්‍යාපිත[වි.] පැතිර නොසිටි; නොපැතුරුණු; ව්‍යාප්ත නොවූ.
අබ්‍රහ්මචර්යාව[නා.] බඹසරින් මිදීම; මෙවුන්දමෙහි යෙදීම; කාම සේවනය.
අබා[අ+බා] 1. [නා.ප්‍ර.] අභය; බිය රහිත බව; නිර්භය භාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] නිර්වාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් සිංහල රජවරුන්ගේ අභිෂේක නාමයෙන් කොටසක්. 4. [නා.ප්‍ර.] අභාග්‍යය; අවාසනාව.
අබැද්දිය(කථා.) [නා.] බලාපොරොත්තු නොවූ දෙය; විපත; කරදරය.
අබිදම්[නා.ප්‍ර.] ත්‍රිපිටකයෙන් එක් පිටකයක්; අභිධර්ම පිටකය.
අබිදාන[වි.] නම් වූ; නම් ඇති.
අබිනික්මන[නා.ප්‍ර.] පැවිද්ද සඳහා ගිහිගෙයින් නික්ම යෑම; අභිනිෂ්ක්‍රමණය.
අබිමන්[වි.] මානයෙන් යුක්ත; අහංකාර.
අබිමුව[නා.] ඉදිරිය; ඉස්සරහ; අභිමුඛය.
අබියස, අබියෙස[නා.] සමීපය; ළඟ; ඉදිරිපස.
අබිරහස[නා.] ගැඹුරු රහස; ගූඪ කාරණය; ගුප්ත දෙය.
අබිරු, අබිරූ[වි.] භය නැති; නිර්භීත; අභීත.
අබිසර, අබිසරුව[නා.] අභිසාරිකාව; වෙසඟන; ගණිකාව.
අබිසෙව්[නා.ප්‍ර.] අභිෂේකය.
අබිසෙස්[නා.ප්‍ර.] අභිසෙව්.
අබු1. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ආවාහ කරගත් ස්ත්‍රිය; අඹුව; බිරිඳ; භාර්යාව.
අබුතු[වි.] බොරු; අසත්‍ය; අභූත.
අබුද්දස්ස කාලය1. (කථා.) [නා.] බුදුවරයෙකු නැති කාලය; අබුද්ධෝත්පාද කාලය. 2. [නා.] පුදුම දේ සිදුවන කාලය.
අබේ[වි.] භේදයක් නැති; වෙනසක් නැති.
අබෝධ්‍ය[වි.] තේරුම් ගත නොහැකි.
අභද්‍ර1. [වි.] අවාසනාවන්ත; අශුභ; අභාග්‍යවත්. 2. [වි.] අයහපත්; පාපී; දුෂ්ට.
අභබ්බ[වි.] බියෙන් තොර; නිර්භය; නිර්භීත; අභීත. 1. [නා.ප්‍ර.] භය රහිත බව; ආරක්ෂාව. 2. [නා.ප්‍ර.] රක්ෂා ස්ථානය; අභය ස්ථානය. 3. [නා.ප්‍ර.] සමාව; ක්ෂමාව; අභය. 4. [නා.ප්‍ර.] සැවැන්දරා.
අභබ්බ පුඟුලෝ[නා.බහු.] නුසුදුසු පුද්ගලයෝ; අභව්‍ය පුද්ගලයෝ.
අභය1. [වි.] නිර්භය; සුරක්ෂිත. 2. [වි.] නිර්භීත; අභීත. 1. [නා.ප්‍ර.] බිය රහිත බව; ආරක්ෂාව. 2. [නා.ප්‍ර.] රක්‍ෂාවරණය; රක්‍ෂාස්ථානය. 3. [නා.ප්‍ර.] ක්‍ෂමාව.
අභය මුද්‍රාව[නා.] ආරක්ෂාව දෙන බව හෝ නිර්භය බව හෝ හඟවන හස්ත මුද්‍රාවක්; අත මඳක් ඔසවා අත්ල පිටතට හරවා ඇඟිලි ඉහළට දිග හැර ගත් බව දක්වන මුද්‍රාව.
අභය වචනය[නා.] ආරක්ෂාව සලසා දෙන බවට පොරොන්දුව.
අභය සංඥාව[නා.] බිය නැතැයි යන හැඟීම; බියෙන් තොරබව දක්වන සලකුණ.
අභය ස්ථානය[නා.] භය රහිත තැන; ආරක්ෂා සහිත තැන; ක්ෂේම ස්ථානය.
අභයදානය1. [නා.] රැකවරණය දීම; ආරක්ෂාව සලසා දීම. 2. [නා.] මරණයට නොපමුණුවා දිවි මුදා හැරීම; ජීවිත දානය.
අභයපුරය1. [නා.] බියෙන් තොර පුරය. 2. [නා.] නිවන; නිර්වාණය.
අභයභූමිය[නා.] වන සතුන් ඝාතනය තහනම් කළ ප්‍රදේශය; වන සතුන්ට ආරක්ෂා සහිත ව නිදහසේ ජීවත් වීම සඳහා වෙන් කොට ඇති කැලෑ පෙදෙස.
අභවය[නා.] විපත; අභාග්‍යය; විනාශය.
අභව්‍ය1. [වි.] නොවිය යුතු; අශුභ; විකල. 2. [වි.] සුදුසු නැති; නුසුදුසු; නොනිසි.
අභ්‍යක්ත[වි.] තෙල් ගල්වන ලද; කල්කාදිය ආලේප කරන ලද.
අභ්‍යඞ්ගය, අභ්‍යංගය[නා.] තෙල් ඇඟ ගැල්වීම; කල්කාදිය ආලේප කිරීම.
අභ්‍යඤ්ජකය, අභ්‍යංජකය(පාරිභා.) [නා.] ස්නේහකය; පහසුවෙන් යන්ත්‍ර ක්‍රියා කිරීමට යොදන තෙල; උපස්නේහන ද්‍රව්‍යය (=lubricant).
අභ්‍යඤ්ජනය1. [නා.] ඇස අඳුන් ගෑම; අඤ්ජනය. 2. [නා.] ආලේප ද්‍රව්‍යය; ආලේපය. 3. [නා.] යමක් මෘදු ලෙස ක්‍රියා කරවීමට ගානා තෙල් ආදිය; ස්නේහනය.
අභ්‍යන්තර1. [වි.] ඇතුළු; අන්තර; මධ්‍යගත. 2. [වි.] ඉතා කිට්ටු සම්බන්ධතා ඇති; කුලුපග. 3. [වි.] පෞද්ගලික.
අභ්‍යන්තර මුහුද(පාරිභා.) [නා.] සම්පූර්ණයෙන් හෝ බොහෝ දුරට හෝ හාත්පසින් ගොඩබිමින් වැසුණු මුහුද (=inland sea).
අභ්‍යන්තරස්ථ[වි.] ඇතුළත පිහිටි; අන්තඃස්ථ.
අභ්‍යන්තරාර්ථය[නා.] නියම අර්ථය; සැබෑ අභිප්‍රාය.
අභ්‍යර්ථතාව[නා.] විශේෂ ඉල්ලීම; ප්‍රාර්ථනය.
අභ්‍යවකාශය1. [නා.] වායුව ද ඇතුළු කිසිවක් නැති අවකාශ ප්‍රදේශය. 2. [නා.] අහස; අජටාකාශය.
අභ්‍යවහරණය[නා.] ආහාර ගැනීම; අනුභවය.
අභ්‍යස්ත, අභ්‍යාසිත[වි.] පුරුදු කරන ලද; පරිචිත; පුහුණු කරන ලද.
අභ්‍යාඛ්‍යානය[නා.] බොරුවෙන් චෝදනා කිරීම; මිථ්‍යාපවාදය.
අභ්‍යාගත[වි.] උරුමයෙන් ලැබුණු.
අභ්‍යාගමනය[නා.] ඒම; පැමිණීම; ආගමනය; සම්ප්‍රාප්තිය.
අභ්‍යාස විද්‍යාලය[නා.] පුහුණු කටයුතු සිදුකරන විදුහල.
අභ්‍යාසය1. [නා.] නැවත නැවත යමක යෙදීම; භාවිතය; පුහුණුව; පරිශීලනය. 2. [නා.] පුහුණුව සඳහා දෙනු ලබන වැඩ. 3. [නා.] ළඟ; සමීපය.
අභ්‍යාහත[වි.] පහර දෙන ලද; මඩින ලද; ගසන ලද.
අභ්‍යාහිත[වි.] තබන ලද; රැස් කරන ලද.
අභ්‍යුච්චය[නා.ප්‍ර.] වැඩීම; වර්ධනය.
අභ්‍යුදය[නා.] නැඟීම; වැඩිදියුණුව; අභිවෘද්ධිය; සමෘද්ධිය.
අභ්‍යුන්නතිය[නා.] උසස් බව; වැඩි දියුණුව; අභිවෘද්ධිය.
අභ්‍යුපගත[වි.] එළඹුණු; පැමිණි.
අභ්‍යුපගමය1. [නා.] අනුමත කිරීම; පිළිගැනීම. 2. [නා.] එළඹීම. 3. (ගණිත.) [නා.] උපකල්පනය.
අභ්‍යුපාය[නා.ප්‍ර.] උපක්‍රමය; උපාය.
අභ්‍යුහන(පාරිභා.) [වි.] අනුමානික නිදසුන් හා ඔප්පු කරන; ආනුමානික (=inductive).
අභ්‍රකූටය[නා.] වලාකුළු; වලාකූටය.
අභ්‍රපටලය[නා.] වලාකුළු සමූහය.
අභ්‍රය1. [නා.] වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.] අහස; ආකාශය. 3. [නා.] දූවිලි. 4. [නා.] රන්. 5. [නා.] කපුරු.
අභාග්‍ය[වි.] පින්මඳ; අවාසනාවන්ත.
අභාජන[වි.] පාත්‍ර නොවන; අසමර්ථ; නුසුදුසු; භව්‍ය නොවන.
අභාජ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] නොබෙදිය හැකි බව (=indivisibility).
අභාවප්‍රාප්ත[වි.] මියගිය; මළ; විනාශයට ගිය.
අභාවය1. [නා.ප්‍ර.] නොවීම; නැතිබව. 2. [නා.ප්‍ර.] මරණය; විනාශය; දිරාපත් වීම. 3. [නා.ප්‍ර.] අභාවිතය; අව්‍යවහාරය.
අභාවිත[වි.] භාවිත නොකළ; පුරුදු නොකරන ලද.
අභාෂණය[නා.] කථා නොකිරීම; නිහඬ වීම; තුණ්හීභාවය.
අභාෂිත[වි.] නොකියන; ප්‍රකාශ නොකරන ලද.
අභාස්වර(පාරිභා.) [වි.] නොබබළන; නොදිලිසෙන; ප්‍රභා රහිත (=non-luminous).
අභි[උ.] සිංහලයෙහි තත්සම වශයෙන් යෙදෙන උපසර්ගයක්; වෙත, ඉදිරිපස, මතුයෙහි, ඉතා අධික, උසස්, ශ්‍රේෂ්ඨ, විශිෂ්ට, අතිශය ආදි අර්ථවල යෙදෙන (තත්සම) උපසර්ගයක්.
අභික්කමන, අභික්‍රමණ, අභික්‍රම1. [නා.ප්‍ර.] ඉදිරියට යෑම; අභිමුඛ වීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රහාරය; යුද්ධය. 3. [නා.ප්‍ර.] නැගීම.
අභිකීර්ණ[වි.] විසුරුවන ලද; ඉහින හෙවත් ඉසින ලද; වගුරුවන ලද.
අභිඛ්‍යාව1. [නා.] නාමය; අභිධානය. 2. [නා.] කීර්තිය; යසස. 3. [නා.] ශෝභාව; ලක්ෂණය.
අභිගත[වි.] වෙතට පැමිණි; එළඹි; එළඹුණු; සපැමිණි; සම්ප්‍රාප්ත වූ.
අභිගමනය, අභිගමය1. [නා.] වෙතට යෑම; එළඹීම; ළඟා වීම; පැමිණීම; සම්ප්‍රාප්ත වීම. 2. [නා.] ස්ත්‍රීන් වෙත යෑම; කාම සම්භෝගය.
අභිගර්ජනය[නා.] භයානක ලෙස ගෙරවීම; ඝෝර නාද කිරීම.
අභිඝාතය1. [නා.] වේගයෙන් ගැසීම; ගැටීම; හැපීම. 2.[නා.] තැළීම; තුවාලය. 3. [නා.] තැළීමක් හෝ තුවාලයක් හෝ නිසා හටගන්නා උණ; අභිඝාතජ්වරය. 4. [නා.] මරා දැමීම.
අභිචරයා[නා.] අනුගාමිකයා; අනු ව යන තැනැත්තා; සේවකයා.
අභිචාරක[වි.] අනවින, කොඩිවින, හදි හූනියම් ආදිය පිළිබඳ වූ.
අභිචාරය[නා.] ඒ ඒ සංස්කෘතීන්හි දක්නට ලැබෙන ඇදහිලි, ශාන්තිකර්ම අනුකරණ ආදිය; මිනිසුනට හානි පමුණුවන අනවින කොඩිවින ආදි දේ.
අභිචාරිකාව, අභිසාරිකාව[නා.] පරපුරුෂ සේවනයෙහි යෙදෙන ගැහැනිය, වෙසඟන; අබිසරුලිය.
අභිචින්තනය[නා.] නැවත නැවත කල්පනා කිරීම; යළි යළිත් සිතා බැලීම.
අභිජනනය[නා.] (ජීව.) බෝවීම; බෝකර ගැනීම (=breeding).
අභිජනයෝ[නා.බහු.] මුතුන්මිත්තෝ; පෙර නෑයෝ; පූර්ව ඥාතීහු.
අභිජ්ඣාව[නා.] අන්සතු දෙයට ඇති අධික තණ්හාව; දැඩි ලෝභය.
අභිජාත1. [වි.] උසස් උපතක් ඇති; ශ්‍රේෂ්ඨ පරපුරක උපත ලත්. 2. [වි.] උගත්; නැණවත්. 3. [වි.] ශ්‍රේෂ්ඨ උපතකට හිමි දේහ ලක්ෂණ ඇති; රූප සම්පත්තියෙන් යුත්.
අභිජාතිය[නා.] උතුම් ඉපදීම; ශ්‍රේෂ්ඨ උත්පත්තිය.
අභිජානන[නා.ප්‍ර.] මනා සේ දැන ගැනීම; මනා අවබෝධය; අත්දැකීම් ඇසුරින් ලත් අවබෝධය; ප්‍රත්‍යක්ෂ කර ගැනීම.
අභිජිත්1. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] සත්විසි නැකතට අතිරේක ව උතුරුසළ හා සුවණ යන නැකැත් දෙක අතර වූ නැකත. 2. [නා.ප්‍ර.] එනම් තරුව. 3. [නා.ප්‍ර.] දිනක මධ්‍යාහ්නයේ වැටෙන අටවන මුහුර්තය.
අභිඤ්ඤාත1. [වි.] විශිෂ්ට ප්‍රඥාවෙන් දන්නා ලද; ශ්‍රේෂ්ඨ ඥානයෙන් අවබෝධ කළ. 2. [වි.] ප්‍රකට; ප්‍රසිද්ධ.
අභිඤ්ඤාව[නා.] විශිෂ්ට ප්‍රඥාව; ශ්‍රේෂ්ඨ ඥානය.
අභිඥානය[නා.] හඳුනා ගැනීම; හඳුනා ගැනීමේ ලකුණ; සිහි වීමේ සංකේතය.
අභිඥාව[නා.] විශිෂ්ට ප්‍රඥාව; සෘද්ධිවිධ ආදි ශ්‍රේෂ්ඨ ඥානය.
අභිඥේය[වි.] විශිෂ්ට සේ දැනගත යුතු; අවබෝධ කටයුතු; පිරිසිඳ දත යුතු.
අභිණ්හ[නි.] නිතර; නිරන්තරයෙන්; අනවරතයෙන්.
අභිතප්ත[වි.] අතිශයින් තැවුණු; දැඩි ලෙස වියැළුණු හෝ රත් වූ.
අභිත්ථවන[නා.ප්‍ර.] ස්තුති කිරීම.
අභිතාපය[නා.] දැඩි සිත්තැවුල; අධික සන්තාපය.
අභිතුණ්ණ[වි.] පහර දෙන ලද; පෙළන ලද.
අභිද්‍යමාන[වි.] නොකැඩෙන. නොබිඳෙන;
අභිද්‍රෝහය1. [නා.] පීඩාව. 2. [නා.] ගර්හාව; ආක්‍රෝශය.
අභිධර්ම[නා.ප්‍ර.] ගැඹුරු ධර්මය; සියලු ධර්ම චිත්ත චෛතසික රූප සහ නිබ්බාන වශයෙන් වදාළ ධර්මය.
අභිධර්ම පිටකය[නා.] අභිධර්ම පාලිය ඇතුළත් පිටකය; ත්‍රිපිටකයේ තුන්වන පිටකය.
අභිධ්‍යානය1. [නා.] තණ්හාව; දැඩි ආශාව. 2. [නා.] භාවනාව.
අභිධ්‍යාව[නා.] අධික තණ්හාව; දැඩි ලෝභය.
අභිධානකය[නා.] ශබ්දය; හඬ.
අභිධානය1. [නා.] දැක්වීම; ඇඟවීම. 2. [නා.] නාමය; ගරු නාමය; සංඥාව. 3. [නා.] ශබ්දකෝෂය; අකාරාදිය; නිඝණ්ඩුව.
අභිධායි[වි.] කියන; ප්‍රකාශ කරන.
අභිධාව[නා.] ශබ්දයක මුඛ්‍යාර්ථය හෙවත් ප්‍රධාන අර්ථය ප්‍රකාශ කිරීමේ ශක්තිය; වාච්‍යාර්ථය දැක්වීමේ හැකියාව.
අභිධාවනය[නා.] ඉදිරියට දිවීම; වේගයෙන් දිවීම.
අභිධෙය්‍ය, අභිධේය[වි.] සඳහන් කළ යුතු වූ; කිය යුතු වූ; ප්‍රකාශ කළ යුතු වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] කිය යුත්ත; අභිප්‍රාය; අර්ථය; (ග්‍රන්ථාදියක) ඇතුළත් කරුණු. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] නාමපදය; කර්තෘ පදය; උක්ත පදය.
අභිධෙය්‍යාර්ථය[නා.] ප්‍රකාශිත අර්ථය; සම්මත අර්ථය.
අභිනන්දනය1. [නා.] අධික ප්‍රීතිය; සන්තෝෂය; ප්‍රබෝධය. 2. [නා.] ගුණ ගායනය; ප්‍රශංසාව; ස්තුතිකරණය. 3. [නා.] සමාදරයෙන් පිළිගැනීම.
අභිනය1. [නා.ප්‍ර.] ඉඟිය. 2. [නා.ප්‍ර.] රංගනයේ දී බැල්මෙන් හා අංග චලනයෙන් මනෝභාව නිරූපණය කිරීම; නෘත්‍යයේ දී දෘෂ්ටි විලාසයෙන් හා අංග චලනයෙන් හෘද්ගත භාවය දැක්වීම; නෘත්‍යයෙන් දක්වන රංගන ඉඞ්ගිතය.
අභිනයනය(පාරිභා.) [නා.] වෙතට ඇද ගැනීම; ආකර්ෂණය (=adduction).
අභිනව1. [වි.] අලුත්; නව; නවීන; නූතන. 2. [වි.] තරුණ; ළපටි; ළා. 3. [වි.] නුපුහුණු; ආධුනික.
අභින්දනීය[වි.] බිඳිය නොහැකි; අභේද්‍ය.
අභින්න1. [වි.] නොබිඳුණු; නොසිඳුණු; අවිච්ඡින්න; වෙන් නොවූ. 2. [වි.] නොවෙනස්; එක් වැනි; එක ම ආකාර.
අභින්නය1. [නා.] නොසිඳින ලද නොහොත් නොබිඳින ලද දෙය; නොකැඩුණු දෙය; සමස්තය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පූර්ණ සංඛ්‍යාව; අඛණ්ඩ ගණන.
අභින්නාර්ථය[අභින්න+අර්ථය] [නා.] (අලං.) පුනරුක්තිය; දශ වැදෑරුම් කාව්‍යදෝෂ අතරින් එකක්.
අභිනායක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වෙතට ඇද ගැනීම කරන්නා; ආකර්ෂකයා.
අභිනික්මන[නා.ප්‍ර.]අබිනිෂ්ක්‍රමණය.
අභිනිම්න[වි.] නැඹුරු වූ; නතු වූ; නම්න වූ.
අභිනිර්වර්තක[වි.] ඉෂ්ට කරන; සිද්ධ කරන; ලබාදෙන; නිපදවන; එළවන.
අභිනිර්වෘත්තිය[නා.] හටගැනීම; ඇති වීම; ඉපදීම; නිෂ්පාදනය.
අභිනිවර්ජනය, අභිනිවර්තනය[නා.] සහමුලින් ම බැහැර කිරීම; නිරවශේෂයෙන් ඉවත ලීම; ප්‍රතික්ෂේපය.
අභිනිවිෂ්ට[වි.] ඇතුළට බැස ගත්; දැඩිව ගත්; කා වැදුණු; එල්බ ගත්.
අභිනිවේශය, අභිනිවේසය1. [වි.] එක ම කාරණයක තත්පර වීම; එල්බ සිටීම; එක ම කරුණක් ගැන නොපසුබට උත්සාහය. 2. [වි.] ප්‍රවේශය. 3. [වි.] ඇදහීම; විශ්වාසය.
අභිනිශ්‍රය[නා.ප්‍ර.] පිහිට; ආශ්‍රය.
අභිනිෂ්ක්‍රමණය[නා.] උතුම් අරමුණකින් නික්මයෑම; ගිහිගෙයින් පැවිදිවීම සඳහා නික්මයෑම; අබිනික්මන.
අභිනිෂ්පත්තිය[නා.] සිදුවීම; නිපැදීම; නිෂ්පාදනය; සිද්ධිය.
අභිනීත1. [වි.] ළඟට පමුණුවන ලද; ඉදිරියට පැමිණ වූ. 2. [වි.] සරසන ලද; සැරසූ. 3. [වි.] සුදුසු. 4. [වි.] කරුණාවන්ත. 5. [වි.] හික්මවූ.
අභිනීල[වි.] අතිශයින් නිල්වන් වූ; තද කළු පැහැයෙන් යුත්.
අභිනීහරණය[නා.] ඉදිරියට මෙහෙයවීම හෙවත් යොමු කිරීම.
අභිනීහාරය[නා.] පැතුම; ප්‍රාර්ථනාව; මනෝ ප්‍රණීධානය; බුදු, පසේ - බුදු හෝ රහත් බව ලැබීම සඳහා අධිෂ්ඨාන කිරීම.
අභිප්ප්‍රසාදය[නා.] ශ්‍රද්ධාව; භක්තිය; ගුණ දැන පැහැදීම.
අභිප්‍රමෝදය[නා.] දැඩි සතුට; අධික ප්‍රීතිය හෙවත් සොම්නස; අතිශය සන්තෝෂය.
අභිප්‍රසන්න[වි.] බෙහෙවින් පැහැදුණු; දැඩි භක්තියෙන් යුත්.
අභිප්‍රාය, අභිප්‍රාව1. [නා.ප්‍ර.] අදහස; කැමැත්ත; අභිලාෂය; අපේක්ෂාව; අභිමතාර්ථය. 2. [නා.ප්‍ර.] තේරුම; අදහස. 3. [නා.ප්‍ර.] කැමති වූ. [වි.] බලාපොරොත්තු වූ; අදහස් කළ.
අභිප්‍රේතය[නා.] අදහස් කළ දෙය; බලාපොරොත්තු වූ දේ.
අභිප්‍රේරණය(පාරිභා.) [නා.] ඉදිරියට යැවීම; දිරිමත් කිරීම; පෙලඹවීම.
අභිපීඩිත[වි.] බොහෝ සෙයින් පීඩාවට පත්; අතිශයින් පෙළුණා වූ.
අභිපූජිත[වි.] වෙසෙසින් පිදූ; බොහෝ පිදුම් ලද.
අභිභවනය[නා.] යටත් කිරීම; පරාජය කිරීම; මැඩ පැවැත්වීම.
අභිභවනීය[වි.] යටත් කළ හැකි; පැරදවිය හැකි; දමනය කළ හැකි; මැඩ පැවැත්විය හැකි.
අභිභූත[වි.] මඩනා ලද; පැරද වූ; යටපත් කරන ලද; අභිභවනය කරන ලද.
අභිමංගල, අභිමඞ්ගල[වි.] ඉතා ශුභ; අතිශයින් වාසනාවන්ත වූ.
අභිමතය[නා.] කැමැත්ත; අදහස; ආශාව; රුචිය.
අභිමතානුසාරි බලතල(පාරිභා.) [නා.බහු.] යම් නිලයක් දැරීම හේතූවෙන් නීතිය උල්ලංඝනය නොකොට යමක් තීරණය කර ගැනීමේ බලතල (=discretionary powers).
අභිමතාර්ථය[නා.] අභිප්‍රාය; අපේක්ෂාව; පරමාර්ථය; කැමති දෙය.
අභිමන්ත්‍රණය[නා.] කැඳවීම; ආරාධනය; නිමන්ත්‍රණය.
අභිමර්දනය[නා.] පෙළීම; මැඩීම; යටත් කිරීම; අවනත කර ගැනීම.
අභිමර්දය1. [නා.] මැඩීම. 2. [නා.] යුද්ධය; සංග්‍රාමය; සටන. 3. [නා.] මද්‍ය; සුරාව; මත්පැන.
අභිමස්තිෂ්කය(පාරිභා.) [නා.] මහ මොළය; මස්තිෂ්කය (=cerebrum).
අභිමානය1. [නා.] නම්බුව; තෙදවත් බව. 2. [නා.] දර්පය; ගර්වය; අහංකාරය; ආඩම්බරය; මානය.
අභිමුඛය[නා.] ඉදිරිය; ඉදිරිපස; සම්මුඛය.
අභිමුඛිකරණය[නා.] ඉදිරිපත් කිරීම; යොමු කිරීම; සම්මුඛ කිරීම.
අභියාචනය[නා.] නැවත සලකා බැලීම සඳහා කරන ඉල්ලීම; අයැදුම.
අභියුක්තයා1. [නා.] යම් කටයුත්තක් සඳහා යොදවන ලද තැනැත්තා; අන්තේවාසිකයා; කැපකරුවා; ඇබිත්තයා. 2. [නා.] පණ්ඩිතයා; විශාරදයා; විශේෂඥයා.
අභියුඤ්ජනය[නා.] අයිතිවාසිකම් කීම.
අභියෙස්[නා.ප්‍ර.] ඉදිරිය; ළඟ; සමීපය.
අභියෝගය1. [නා.] භාවිතය; නිරන්තර අභ්‍යාසය; යත්නය; උත්සාහය. 2. [නා.] චෝදනාව; දෝෂාරෝපණය. අයිතිවාසිකම් කීම. 4. [නා.] තරගයට හෝ සටනට කැඳවීම.
අභියෝග්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් විශේෂ කාර්යයක් කිරීම සඳහා පුද්ගලයකු තුළ ඇති ශාරීරික, මානසික හා උද්වේගීය යෝග්‍යතාව හෙවත් හැකියාව (=aptitude).
අභිරංජනය, අභිරඤ්ජනය[නා.] සිත් ඇලවීම; අභිරමණය.
අභිරංජිත, අභිරඤ්ජිත[වි.] උසස් ලෙසින් සායම් පොවන ලද; සායම් ගාන ලද; වර්ණවත් කරන ලද.
අභිරක්ත1. [වි.] ඉතා ඇලුණු; ආසක්ත. 2. [වි.] තද රතුපාටින් යුත්; අතිරක්ත.
අභිරත[වි.] බෙහෙවින් සිත් ඇලුණා වූ; ආසක්ත.
අභිරතිය1. [නා.] අතිශය ඇල්ම; ආශාව; කැමැත්ත; අභිරුචිය. 2. [නා.] එක් ව විසීමේ ආශාව; අනුරාගය; අභිරමණය.
අභිරමණය[නා.] අතිශය වශයෙන් සිත් ඇලවීම; රතිසැපය; සම්භෝගය.
අභිරම්‍ය[වි.] අතිශයින් රමණීය; සිත්කලු; මනහර.
අභිරවණය[නා.] නාද කිරීම; රැව් දීම; ප්‍රතිනාදය.
අභිරහස[නා.] බෙහෙවින් සැඟවුණු කාරණය; දැඩි රහස; ගුප්ත කරුණු.
අභිරාම1. [වි.] අතිශයින් රූමත්; රමණීය; ශෝභන. 2. [වි.] දැඩි සේ ඇලුම් කරන; අනුරක්ත.
අභිරුචිය[නා.] දැඩි ආශාව; ඇල්ම; කැමැත්ත; අභිරතිය.
අභිරූඪ[වි.] ඉහළට ම නැගුණු.
අභිරූප1. [වි.] විශිෂ්ට රූ ඇති; අධික රූප සම්පත්තියෙන් යුත්; අතිප්‍රියංකර. 2. [වි.] උගත්; පණ්ඩිත.
අභිරූපිකාව[නා.] ඉතා රූමත් ස්ත්‍රිය; විශිෂ්ට රූප ශෝභාවක් ඇති කාන්තාව; රූප සුන්දරිය.
අභිලක්ෂිත1. [වි.] විශේෂ කොට සලකුණු කළ; වෙන් කොට දැක් වූ. 2. [වි.] මනා සේ සලකන ලද; අභිප්‍රේත.
අභිලම්බය, අභිලම්බකය(පාරිභා.) [නා.] ලම්බක වූ රේඛාව; ලම්බකය (=normal).
අභිලෂිත, අභිලසිත[වි.] බෙහෙවින් කැමති වූ; ආශා කළ; රුචි කළ.
අභිලාපනය, අභිලාපය[නා.] කීම; කථනය.
අභිලාෂය[නා.] තද ආශාව; කැමැත්ත; අනුරාගය.
අභිලේඛනය(පාරිභා.) [නා.] පෞරාණික ලේඛනය (=epigraphy); රන්, රිදී, තඹ ආදි ලෝහ පත්වල හෝ ගඩොල්, ගල්තලාවල හෝ පුස්කොළ ආදි පත්‍රවල හෝ ලියන ලද පෞරාණික ලේඛනය.
අභිවදන්[නා.ප්‍ර.] ආශීර්වාද වචන; ගෞරවාන්විත වචන; ප්‍රියජනක වදන්.
අභිවන්දනය, අභිවාදනය, අභිවාදය[නා.] ගෞරව සම්ප්‍රයුක්ත නමස්කාරය; වැඳීම.
අභිවය[නා.ප්‍ර.] තරුණ වයස; යෞවනය.
අභිවර්ධන[වි.] වැඩි දියුණු වන; අභිවෘද්ධියට පත් වන.
අභිවර්ෂණය1. [නා.] වැහි වැටීම; වර්ෂණය. 2. [නා.] මනා සේ මල්, ආදිය ඉසීම.
අභිවහනය(පාරිභා.) [නා.] වාතයේ තිරස් චලනයෙන් සිදුවන තාපයේ සංක්‍රමණය (=advection).
අභිව්‍යක්ත[වි.] අතිශයින් ප්‍රකට; ඉතා පැහැදිලි; ප්‍රත්‍යක්ෂ.
අභිව්‍යඤ්ජක[වි.] මැනවින් ප්‍රකාශ කරන; දක්වන.
අභිව්‍යාපක[වි.] හාත්පස පැතිර පවතින; විසිර ඇති; අවට විහිදෙන.
අභිව්‍යාප්තිය[නා.] බෙහෙවින් පැතිර පැවැත්ම.
අභිවාහි(පාරිභා.) [වි.] ගෙන එන; වෙතට ගෙනෙන; අභිවහනය කරන; අන්තර්වාහී; සංවේදක; තිරස්ගතික (=advective, advehent, afferent, incurrent, inhalant).
අභිවික්‍රමය[නා.] අතිපරාක්‍රමය; මහත් වීර්යය.
අභිවිඤ්ඤාණය[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ වූ ඥානය.
අභිවිධිය[නා.] (ව්‍යාක.) ව්‍යාප්ත කොට ප්‍රවෘත්ත කිරීම; පිරිසිඳි හෙවත් සීමා කරනු ලැබූ වස්තුවක් සමග ම ගනු ලබන සීමාව; යමක් යම් ශ්‍රේණියකට නිශ්චිත ව ඇතුළු කොට ගනු ලබන සීමාව.
අභිවිරක්ත[වි.] බෙහෙවින් නොඇලුණු; අතිශයින් රාග රහිත; බොහෝ කලකිරුණු.
අභිවෘද්ධ[වි.] බොහෝ දියුණු; දියුණුවට පත්; වැඩුණු.
අභිවෘද්ධිදායක[වි.] දියුණුවට හේතු වන.
අභිවෘද්ධිය[නා.] අතිශය දියුණුව; වැඩීම; වැඩි දියුණුව; සමෘද්ධිය.
අභිශඞ්කාව[නා.] බලවත් සැකය; දැඩි අවිශ්වාසය.
අභිශෝෂණය1. (පාරිභා.) [නා.] පෝෂ්‍යභාවය ඇද ගැනීම හෙවත් උරා ගැනීම (=absorption). 2. [නා.] වියළී යෑම; වර්ෂණ ජලය මිනිස් ක්‍රියාකාරීත්වය නිසා රූරා බැසීම (=exsiccation).
අභිෂඞ්ගය1. [නා.] ඇල්ම; ආශාව; අභිලාෂය. 2. [නා.] ආක්‍රෝශය; මිථ්‍යාපවාදය; පිරිහීම;ව්‍යසනය; ශාපය. 3. [නා.] කාම, ශෝක, භය, ක්‍රෝධාදියෙන් පෙළීම; යක්ෂාදි අමනුෂ්‍යාවේශයෙන් ඇති වන ජ්වරය.
අභිෂික්ත[වි.] ඉසින ලද; අභිෂේක කරන ලද.
අභිෂේකධර[වි.] ඔටුනු දරන; ඔටුනු පලන්; අභිෂේකය දරන.
අභිෂේකය, අභිසේකය1. [නා.] රජකමට පත් කිරීම; රජකුමරකු රාජපදප්‍රාප්ත කරවීමේ දී මතුරන ලද ජලය හිසට වත්කිරීමෙන් රාජත්වය ප්‍රකාශ කිරීම. 2. [නා.] ඉසීම. 3. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] ආලේපය; විලේපය (=unction). 4. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] පවිත්‍ර කිරීම; ශුද්ධිය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය; කැප කිරීම (=consecration).
අභිෂේකෝදකය[අභිෂේක+උදකය] [නා.] අභිෂේෂ්ක ජලය; ඔටුනු පැලඳවීමේ උත්සවයේ දී අභිෂේකය පිණිස ගන්නා (ශුද්ධ ගංගාවල) ජලය.
අභිසංස්කරණය1. [නා.] මනා සේ සකස් කිරීම; පිළියෙල කිරීම; සම්පාදනය කිරීම. 2. [නා.] කුසලාකුසල කර්ම රැස් කිරීම.
අභිසංස්කාරය1. [නා.] මනා සේ සකස් කිරීම; පිළියෙල කිරීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] නවාංගයක් ගෙන දීම; උත්කර්ෂ කිරීම; අතිශයාරෝපණය. 3. [නා.] ගරු බුහුමන් දැක්වීම; පුද පූජා කිරීම. 4. (අභි.) [නා.] කර්ම රැස් කිරීම.
අභිසංස්කෘත[වි.] මනා සේ සකස් කරන ලද; පිළියෙල කරන ලද; සංවර්ධනය වූ; දියුණු වූ.
අභිසඞ්ඛත[වි.] උසස් අයුරින් සාදන ලද; පිළියෙල කළ; සකස් කළ.
අභිසජ්ජිත[වි.] මනා ලෙස සරසන ලද; විශිෂ්ට ලෙස අලංකාර කරන ලද.
අභිසන්ධානය[නා.] විශිෂ්ට ආකාරයෙන් සම්බන්ධ කිරීම; එකතු කිරීම; සන්ධි කිරීම.
අභිසමය[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිවේධය; බුද්ධ ධර්මය හා චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්ම පිරිසිඳ දැන ගැනීම; මාර්ග ඵලාවබෝධය.
අභිසමයඥානය[නා.] චතූරාර්ය සත්‍යය පිරිසිඳ දැන ගැනීමේ නුවණ; ප්‍රතිවේධ ඥානය.
අභිසම්බන්ධය[නා.] මනා ගැළපීම; සම්බන්ධය; සංයෝගය.
අභිසම්බුද්ධ[වි.] විශිෂ්ට අවබෝධය ලත්; බුද්ධත්වයට පැමිණී.
අභිසම්බෝධිය[නා.] බුද්ධත්වය; බුදු බව; සම්මාසම්බෝධිය.
අභිසම්භවය[නා.] විශිෂ්ට උපත; උත්පත්තිය; සම්භවය.
අභිසම්මත[වි.] විශිෂ්ට සේ පිළිගත්; මැනැවැයි සම්මත.
අභිසමාචාරය[නා.] අධිශීල ශික්ෂාවට ඇතුළත් උත්තම සමාචාර; ශ්‍රේෂ්ඨ වූ හැසිරීම.
අභිසරණය(පාරිභා.) [නා.] පොදු කේන්ද්‍රසථානයක් හෝ ලක්ෂ්‍යයක් හෝ මත එක් වීම (=convergence).
අභිසරයා[නා.] අනු ව හැසිරෙන්නා; අනුචරයා.
අභිසර්ග(පාරිභා.) [වි.] අනෙක් ලිංගිකයාගේ සිත ඇදී යන (=epigamic).
අභිසර්පණය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි අක්ෂයේ දෝලනාත්මක චලනය; වැඩෙන ශාකවල කඳන්හි, පත්‍රයන්හි අග වෘත්තාකාර ව පැද්දෙන ස්වභාවය (=Nutation).
අභිස්පන්දනය(පාරිභා.) [නා.] හෘදයෙහි ස්පන්දනය වැඩි වීම (=palpitation).
අභිසාමග්‍රිය[නා.] එක් කිරීම; ඒකරාශි කිරීම.
අභිසාරිකාව[නා.] අනාචාරයෙහි හැසිරෙන ස්ත්‍රිය; කාම සේවනය සඳහා පුරුෂයන් සම්මුඛ වීම පිණිස යන්නා වූ කාන්තාව.
අභිසාරිතාව1. (පාරිභා.) [නා.] පොදු කේන්ද්‍රස්ථානයක් හෝ ලක්ෂ්‍යයක් හෝ මත (රේඛා හෝ කිරණ හෝ) එක් වෙන ස්වභාවය; යම් ශ්‍රේණියකට අයත් පදවල ඓක්‍යය නිශ්චිත සීමාවක් කරා ආසන්න වන ස්වභාවය (=convergence). 2. (පාරිභා.) [නා.] අනුක්‍රමයෙන් අග්‍ර එකිනෙකට ළංවීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] ආරම්භයේදී වෙනස් ජීවීන්ගේ හෝ සමූහයන්හි හෝ ඇතැම් ලක්ෂණයන්හි සමානකමක් ඇතිවන පරිදි පරිණාමය වීම (=convergence).
අභිසාරී1. [වි.] කාමසේවනය සඳහා පුරුෂයන් නියම කළ තැනට යන. 2. [වි.] පොදු කේන්ද්‍රස්ථානයක් හෝ ලක්ෂ්‍යයක් හෝ මත එක් වෙන.
අභිසාරීකිරණ(පාරිභා.) [නා.බහු.] පොදු කේන්ද්‍රස්ථානයක් හෝ ලක්ෂ්‍යයක් හෝ මත එක් වෙන රශ්මි (=convergent rays).
අභිසිඤ්චනය[නා.] මනා සේ ඉසීම.
අභිසෙව්[නා.ප්‍ර.] සේවනය; නිතර සේවනය කිරීම.
අභිහත[වි.] පහර දෙන ලද; ගැසූ.
අභිහනනය[නා.] වේගයෙන් ගැසීම; ගැටීම; අභිඝාතය.
අභිහිතය[නා.] (ව්‍යාක.) ප්‍රකාශ කරන ලද්ද; උක්තය.
අභීක්ෂ්ණ[ක්‍රි.වි.] නිතර; අනවරතයෙන්.
අභීත[වි.] භය නැති; නිර්භීත.
අභීත නාදය1. [නා.] නොබිය ව කරන ප්‍රකාශය; ප්‍රබල ශබ්දය; නිර්භය දේශනාව. 2. [නා.] සිංහ නාදය.
අභීප්සා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (දර්ශන.) ආශාව මෙහෙයීම (=appetition).
අභීප්සිත[වි.] විශේෂයෙන් කැමති වන ලද ; ආශාවෙන් බලාපොරොත්තු වන ලද; විශේෂයෙන් අදහස් කළ; අභිලෂිත.
අභීරු[වි.] භය රහිත; නිර්භීත; බිය නැති.
අභීෂ්ට[වි.] බෙහෙවින් රුචි කළ; විශේෂයෙන් කැමති වූ.
අභීෂ්ටාර්ථය[නා.] කැමති දෙය; සිතූ පැතූ දෙය; අභිමතාර්ථය.
අභූත[වි.] නොවූ; නැති; අසත්‍ය; බොරු.
අභූතපූර්ව[වි.] පෙර නොවූ; පෙර නොපැවති.
අභූතය[නා.] සිදු නොවූ දෙය; බොරුව; අසත්‍යය.
අභූත් කර්මය[නා.] අහෝසිකර්මය; විපාක නොදෙන බවට පැමිණි කර්මය.
අභූමි[නා.ප්‍ර.] නුසුදුසු බිම; අයෝග්‍ය භූමිය.
අභූෂිත[වි.] සරසනු නොලැබූ; භූෂණය නොකරන ලද; අනලඞ්කෘත.
අභේද1. [වි.] නොබෙදුණු; නොකැඩුණු. 2. [වි.] නොවෙනස්; සමාන; අභින්න.
අභේදකාය[නා.ප්‍ර.] (බෝධි චිත්තය උපදවා ගත් බෝසතුන්ගේ ශරීර සේ) බැඳීමක් කැඩීමක් ලේ වැගිරීමක් නොවන ශරීරය; තුවාල කළ නොහැකි ශරීරය.
අභේදය[නා.] බිඳිය නොහැකි දෙය; වෙන් කළ නොහැකි දෙය.
අභේද්‍ය1. [වි.] නොබිඳිය හැකි; බෙදිය නොහැකි. 2. [වි.] වෙන් නොකළ හැකි.
අභේද්‍ය අස්ථිය[නා.] කොඳු ඇට පෙළෙහි පහත කෙළවර අන්තිම කටී කශේරුකාවත් අනු ත්‍රිකාස්ථියත් අතර පිහිටි ඌර්ධව භාගය පළල් වූ මඳක් නැමි කීලාකාර ඇටය; ත්‍රිකාස්ථිය.
අභේදිත[වි.] නොබෙදූ; නොබෙදුණු.
අභේදෝපචාරය[නා.] (ව්‍යාක.) වෙනස් වූ දෙයක් නොවෙනස් කොට සැලකීම.
අභෝජ්‍ය[වි.] නොකෑ යුතු; අනුභව කිරීමට නුසුදුසු.
අම1. [වි.] මරණයක් නැති; මරණ රහිත; අමරණීය. 2. [වි.] මිහිරි; අමෘතය සේ සුව දෙන. 1. [නා.ප්‍ර.] නිර්වාණය; නිවන. 2. [නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය භෝජනය; සුධා භෝජනය. 3. [නා.ප්‍ර.] ජලය; දිය.
අම ඔසුව[නා.] දිව බෙහෙත; දිව්‍ය ඖෂධය; අමෘතෞෂධය.
අම පැන[නා.] අමෘත පානය; අමෘතය.
අම රසය[නා.] දෙවියන්ගේ සුධා භෝජනය; අමෘතය.
අමං[නා.ප්‍ර.] වැරදි මඟ; නොමඟ.
අමකර[අම+අකර] 1. [වි.] අමෘතය වැනි; අමෘතාකාර වූ; ඉතා මිහිරි; සුමධුර. 2. [වි.] කිරිමුහුද.
අමකිරණ1. [නා.ප්‍ර.] අමෘත රශ්මිය. 2. [නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
අමග, අමඟ[නා.] නරක මාර්ගය; වැරදි මඟ; නොමඟ.
අමට්ටනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බලෙන් ඇද දමනවා; කරකවා වේගයෙන් අදිනවා; සොලවනවා.
අමණ[නා.ප්‍ර.] ජල ආවරණය; අමුණ. [වි.] ලජ්ජා නැති; අශීලාචාර.
අමණ්ඩනය[නා.] සැරසිලි රහිත බව; නොසැරසීම.
අමණ්ඩි, අම්මණ්ඩි1. [නා.] වැඩිහිටි තැනැත්තිය; මව. 2. [නා.] නැන්දා; නැන්දම්මා. 3. (කථා උඩ.) [නා.] ඇවැස්ස මාමා; මවගේ සහෝදරයා. 4. [නා.] ස්වාමියාගේ හෝ භාර්යාවගේ පියා.
අමණ්ඩිත[වි.] නොසරසන ලද; විසිතුරු නැති; අලංකාර නොකරන ලද.
අමත1. [නා.ප්‍ර.] මරණයක් නැති බව; නිර්වාණය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ සුධා භෝජනය; අමෘතය; දිව්‍ය පානය. 3. [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ; රෝගය. 4. [වි.] නොදන්නා ලද; අඥාත.
අමත පද[නා.ප්‍ර.] මරණ රහිත තැන; නිර්වාණය.
අමතක[වි.] මතක නැති; කල්පනා රහිත.
අමතනවා[ක්‍රි.] ආමන්ත්‍රණය කරනවා; කථා කරනවා; කැඳවනවා.
අමතර[වි.] වැඩිපුර; අතිරේක; වැඩිමනත්.
අමත්[නා.ප්‍ර.] භෝජන පාත්‍රය. [වි.] මත් නොවූ.
අමත්තුව1. [නා.] වරින්වර පැවතීම; අස්ථිර ආකාරය; නැවතීම; මැඩ පැවැත්වීම. 2. [නා.] තර්ජනය.
අමද1. [වි.] අඩු නැති; බොහෝ වූ; අමන්ද. 2. [වි.] මාන රහිත; අහංකාර නැති. 1. [නා.ප්‍ර.] සතුට; ආනන්දය. 2. [නා.ප්‍ර.] සුගන්ධය.
අමද්‍ය[වි.] මත් නොකරවන; මද්‍යසාර නැති.
අමද්‍යප[වි.] මත්පැන් නොබොන; මද්‍යපානයෙන් වැළකුණු.
අමදිනවා[ක්‍රි.] කොසු, මුසුන් ආදියෙන් බිම පිස දමනවා; අතුගානවා.
අමන1. [වි.] ලැජ්ජා නැති; අශික්ෂිත;අශීලාචාර. 2. [වි.] බුද්ධිය නැති; මෝඩ; අනුවණ; අඥාන.
අමනයා1. [නා.] ලජ්ජා නැති තැනැත්තා; අශීලාචාර පුද්ගලයා. 2. [නා.] මෝඩයා; අනුවණයා.
අමනවා1. [ක්‍රි.] (සුළඟ සේ) ඉදිරියට යනවා; ගමන් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] හමනවා; ගඳ සුවඳ වහනය වෙනවා; පැතිරෙනවා.
අමනසිකාරය[නා.] නොසිතීම; මෙනෙහි නොකිරීම.
අමන්ද[වි.] මඳ නොවන; ස්වල්ප නොවන; බොහෝ වූ.
අමන්දනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ගානවා; අතුල්ලනවා.
අමන්දානන්දය[අමන්ද+ආනන්දය] [නා.] නොමඳ සතුට; අධික ප්‍රීතිය; දැඩි සන්තෝෂය.
අමන්දු[නා.ප්‍ර.] ශමනය; සංසිඳීම.
අමනාපය[නා.] නොකැමැත්ත; අසතුට; අසන්තෝෂය.
අමනුෂ්‍ය[වි.] මනුෂ්‍ය නොවූ; යක්ෂ, රාක්ෂ, ප්‍රේතාදි වූ. [නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය නොවූ තැනැත්තා.
අමනුෂ්‍ය පථය[නා.] මනුෂ්‍ය වාසයක් නොවූ ප්‍රදේශය.
අමනුෂ්‍යෝපද්‍රවය[අමනුෂ්‍ය+උපද්‍රවය] [නා.] යක්ෂ, භූත, ප්‍රේතාදි අමනුෂ්‍යයන්ගෙන් වන පීඩාව.
අමනෝඥ[වි.] සිත් නොගන්නා; මනහර නොවන; අසුන්දර.
අමපා[නා.ප්‍ර.] දෙවියා.
අමයුරු[අම+අයුරු] [වි.] අමෘතය හා සමාන; ඉතා රසවත්.
අමර[වි.] නොමැරෙන; අමරණීය. 1. [නා.ප්‍ර.] නොමැරෙන තැනැත්තා; දෙවියා. 2. [නා.ප්‍ර.] තිස්තුන. 3. [නා.ප්‍ර.] නේත්‍රරෝගයක්; අර්මය.
අමර ගඟ[නා.] අහස්ගඟ; සුරගඟ.
අමර දෙන[නා.] සුරභිධේනුව; කාමධේනුව.
අමරගුරු[නා.ප්‍ර.] බෘහස්පති දේවතාවා; සුරගුරු.
අමරඟන[අමර+අඟන] [නා.] දිව්‍ය ස්ත්‍රිය; දිව්‍යාංගනාව; සුරඟන; අමරාඞ්ගනාව.
අමරණීය[වි.] නොමැරෙන.
අමරතුරු[නා.ප්‍ර.] කල්පවෘක්ෂය; සුරතුර; කප්රුක.
අමරදද[නා.ප්‍ර.] අනංගයා; අමරධ්වජයා.
අමරසර[නා.] දෙවඟන; දිව්‍ය අප්සරාව.
අමර්ෂය[නා.] නොඉවසිල්ල; කෝපය; කේන්තිය.
අමරාලය[අමර+ආලය] [නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ වාසසස්ථානය; දිව්‍යලෝකය; ස්වර්ගය.
අමල[වි.] මල රහිත; නිර්මල; පිරිසිදු. 1. [නා.ප්‍ර.] දෑවාණ; පළිඟු; ස්ඵටික. 2. [නා.ප්‍ර.] මිනිරන්. 3. [නා.ප්‍ර.] නෙල්ලි ගස. 4. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කළුනික.
අමලින[වි.] කිලිටි නොවූ; පිරිසිදු.
අමළිය1. (කථා.) [නා.] අධිකකම; බහුලත්වය. · 2. හදිසිය.
අම්බර1. [නා.ප්‍ර.] අහස; ආකාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇඳුම; වස්ත්‍රය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කේන්ද්‍රයක දසවැනි ස්ථානය. 4. [නා.ප්‍ර.] තල්මසුන්ගේ බඩෙහි හටගැනෙන ඉටි වැනි සුවඳ ද්‍රව්‍යය. 5. [නා.ප්‍ර.] අමූලික බොරුව.
අම්බරුවා1. [නා.] (කමත්.) ගවයා; මීමා. 2. [නා.] තිත්මුවා; ගෝනා.
අම්බලම(කථා.) [නා.] මගීන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා මහා මාර්ගය අසල කරවන ලද විශ්‍රාම ශාලාව; ගිමන්හල.
අම්බලම් පාළුවා(කථා.) [නා.] අම්බලම් වැනි පාළු ගෙවල යට ලී පරාල ආදිය සිදුරු කොට බෙන සාදාගන්නා කුරුමිණි විශේෂයක්.
අම්බා(ව)1. [නා.] මව. 2. [නා.] ස්ත්‍රිය. 3. [නා.] අඹුව; භාර්යාව. 4. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය. 5. [නා.] බොරුව. 6. [නා.] වෙහෙස මගහරවා ගැනීමට කියන සාමුහික කවිය; රුකුල් කවිය.
අම්බැට්ටයා, ඇම්බැට්ටයා1. [නා.] දැළිරැවුල් කපන්නා; කරනැවෑමියා. 2. [නා.] (නීච) සහායකයා.
අම්බිකාව1. [නා.] මව. 2. [නා.] ස්ත්‍රිය. 3. [නා.] අඹුව; භාර්යාව.
අම්බිලිය1. [නා.] ඇඹුල් රසය; අම්ලය. 2. [නා.] ඇඹුල් රස ඇති දෙය.
අම්බු1. [නා.ප්‍ර.] දිය; ජලය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කේන්ද්‍රයක සිවුවැනි ස්ථානය; සතරවැන්න. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] පුවසළ නම් නැකත.
අම්බුජ[වි.] ජලයෙහි උපන්; ජලජ. [නා.] නෙළුම්මල; පද්මය.
අම්බුද[වි.] ජලය දෙන. 1. [නා.ප්‍ර.] වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.ප්‍ර.] කලාඳුරු.
අම්බුධිය1. [නා.] ජල සම්භාරය; සාගරය. 2. [නා.] මුහුදු ලුණු. 3. [නා.] සතර; සිවුවැන්න.
අම්බුනිධිය1. [නා.] ජල නිධිය; සාගරය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] සියාවස නම් නැකත.
අම්භෝරුහ[නා.ප්‍ර.] නෙළුම; පද්මය.
අම්මා1. [නා.] මව; මාතාව. 2. [නා.] තලතුනා ස්ත්‍රිය.
අම්මාවරු[නා.] බෝවන රෝග ඇති කරවතැයි සලකනු ලබන දෙව්දූවරු හත්දෙනා.
අම්රස, අම්රහ[නා.] අමිහිරි රස; අප්‍රිය රස.
අම්ලකර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔක්සිජන් වායුව (=oxygen).
අම්ලපාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සිලිකා 66% කට වඩා අඩංගු ආග්නේය පාෂාණ (=acid rocks).
අම්ලය1. [නා.] ඇඹුල; ඇඹුල් රසය. 2. [නා.] ඇඹුල් රසය ප්‍රධාන ලක්ෂණය කොට ඇති රසායනික ද්‍රව්‍ය සමූහයක් (=acid); විනාකිරි.
අමා1. [වි.] මරණයක් නැති; මරණ රහිත; අමරණීය. 2. [වි.] දිව්‍යමය; අමෘතමය; ඉතා ප්‍රණීත; අතිශයින් මිහිරි; අමෘතය සේ සුව දෙන. 1. [නා.ප්‍ර.] අමාවක; අමාවක තිථිය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ ආහාර; අමෘත; සුධාභෝජන.
අමාඇදුරු[නා.ප්‍ර.] අමෘතයට හෙවත් නිවනට මඟ පෙන්වන ආචාර්යවරයා; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
අමාකර1. [නා.ප්‍ර.] අමෘත රශ්මි ඇත්තා; චන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] අමෘතයාගේ උත්පත්ති ස්ථානය; කිරිමුහුද.
අමාකරු[නා.ප්‍ර.] නිර්වාණය අවබෝධ කරවන තැනැත්තා; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
අමාකැන්[නා.ප්‍ර.] අමෘත කාන්ති ඇත්තා; හඳ; චන්ද්‍රයා.
අමාත්සර්ය1. [වි.] මසුරු නැති. 2. [වි.] ඊර්ෂ්‍යා නැති.
අමාත්‍යයා[නා.] පැරණි රජදරුවන්ගේ පාලන සමයෙහි කාර්යාංශයක් භාරව සිටි තැනැත්තා; රජයේ කාර්යාංශයක් භාර ව සිටින තැනැත්තා; ඇමතිවරයා.
අමාත්‍යාංශය[අමාත්‍ය+අංශය] [නා.] අමාත්‍යවරයකුට බාර වූ රජයේ කාර්යාංශය.
අමාත්‍ර[වි.] ප්‍රමාණ රහිත; අපරිමාණ.
අමාත්‍රඥ[වි.] පමණ නොදන්නා වූ; භෝජනයෙහි ප්‍රමාණය නොදන්නා වූ.
අමානුෂික[වි.] මිනිස් නොවන; අමනුෂ්‍ය.
අමාපල, අමාඵල1. [නා.] අමෘතය තරම් මධුර වූ ඵලය; අමෘතය නම් ඵලය. 2. [නා.] අරළු.
අමාපුරය[නා.] මරණයක් නැති පුරය; නිවන.
අමාමක[වි.] මමත්වයෙන් තොර; මාගේ යැයි නොසිතන.
අමායා[වි.] මායා නැති; වංචා රහිත. [නා.] අමාරුකාර පුද්ගලයා; කපටියා.
අමාර්ගය1. [නා.] වැරදි මග; නොමඟ. 2. [නා.] වැරදි ක්‍රියා පටිපාටිය; දුරාචාරය.
අමාරැස්[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර රශ්මිය; සඳරැස්.
අමාරුව1. [නා.] අපහසුව; දුෂ්කරතාව; අවහිරය. 2. [නා.] ආබාධය; අසනීපය.
අමාවක[නා.] අව පසළොස්වක; මාසෙ පෝය දවස; කළුවර පක්ෂයේ පසළොස්වක දවස; කළුවර පොහොය.
අමික්තුව[නා.] (රෝ.ක.) පූජා කටයුතු සඳහා පූජා ප්‍රසාදීන් පලඳින සළුව.
අමිත[වි.] අප්‍රමාණ; අනන්ත.
අමිත්[වි.] මිතුරු නොවූ; සතුරු.
අමින්[වි.] අප්‍රමාණ; අපරිමිත; බොහෝ. [නා.ප්‍ර.] රාශිය; සමූහය.
අමියාව[නා.] ආහාර නොදිරවීම; අජීර්ණය; ආමය.
අමිල[වි.] මිල කළ නොහැකි; අමූල්‍ය; අනර්ඝ.
අමිශ්‍ර1. [වි.] මිශ්‍ර නොවූ; නුමුසු. 2. (පාරිභා.) [වි.] පිරිසිදු; ශුද්ධ (=pure, unalloyed).
අමිශ්‍ර පොළිය[නා.] ණයට දුන් මුල් මුදලට පමණක් උපදින පොළිය; සුළු පොළිය.
අමිශ්‍ර භාගය[නා.] (ගණිත.) ලවය සහ හරය ඛණ්ඩ සංඛ්‍යාවලින් නොව සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාවලින් යුක්ත වූ භාග ගණන (=simple fraction).
අමිශ්‍රිත[වි.] මිශ්‍ර නොකරන ලද; අසංකීර්ණ; පාරිශුද්ධ.
අමිශ්‍රෝදක[අමිශ්‍ර+උදක] [වි.] ජලය හා මිශ්‍ර නොවූ.
අමු1. [වි.] නොපිසින ලද; නොතැම්බූ; නොතැම්බුණු; නොපුලුස්සන ලද. 2. [වි.] (රත් කොට) ශුද්ධ නොකරන ලද; සකස් කර නොගත්. 3. [වි.] නොපැසුණු; නොඉදුණු. 4. [වි.] නොදිරූ; නොපැසවූ; අජීර්ණ වූ.
අමු අමුවේ1. [ක්‍රි.වි.] දරුණු ලෙස; නිර්දය ලෙස. 2. [ක්‍රි.වි.] පණ පිටින්. 3. [ක්‍රි.වි.] පවතින තත්ත්වයෙන්.
අමු බොරුව(කථා.) [නා.] සම්පූර්ණ අසත්‍යය; අමූලික බොරුව.
අමු සොහොන, අමු සෝන[නා.] මළ සිරුරු නොදවා, නොවළලා එළිමහනේ තැන්පත් කරන තැන; ආමක සුසානය.
අමුක්කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දත් නැති අයකු මෙන් තලුම්බු කරනවා; සෙමින් සෙමින් හපනවා.
අමුක්කුව1. (කථා.) [නා.] බාධාව; හිරිහැරය; අමාරුව. 2. [නා.] හදිසි අනතුර. 3. [නා.] තුවක්කුවේ කොකා හෙවත් කක්කනාව.
අමුඩය, අමුඩේ[නා.] රහසග පෙදෙස පමණක් වැසෙන සේ අඳින රෙදිකඩ; කැසපට.
අමුණ1. [නා.] පෑළ හතරකින් යුක්ත ධාන්‍ය මිණුම් ප්‍රමාණය. 2. [නා.] පෑළ හතරක ධාන්‍ය වැපිරීමට ගැනෙන වපසරිය දැක්වෙන බිම් මිණුම් ප්‍රමාණය. 3. [නා.] වැව්, ඇළ, දොළ ආදිය හරස් කර ඉදි කරන ලද බැම්ම; වේල්ල. 4. [නා.] ජලය රැඳවූ ඇළ. 5. [නා.] වේල්ලකින් රැඳවූ ජලය.
අමුණනවා[ක්‍රි.] (නූල් ආදියෙන්) එකිනෙක සම්බන්ධ කරනවා; පබළු, මල් ආදිය ගොතනවා; අවුළුවනවා; පටලවනවා; උල් ආදියෙන් සවි කරනවා; (කොකූ ආදියෙන්) ආඳනවා.
අමුණු ගිල්ම1. [නා.] ස්ථිර බැම්මක් ඇති දිය අගළ. 2. [නා.] නගරයක හෝ බළකොටුවක හෝ ජලාශය.
අමුතු1. [වි.] නව; අලුත්; අභිනව. 2. [වි.] වෙනත්; අන්‍ය; ආගන්තුක; අසාමාන්‍ය. 3. [වි.] නොගැලවුණු; නොමිදුණු; අමුක්ත. 4. [වි.] බැඳි.
අමුතු තෙර[නා.] ආගන්තුක ස්ථවිර; වෙනත් විහාර සීමාවකින් පැමිණි භික්ෂුව.
අමුතු බත1. [නා.] අමුත්තන්ට පිළියෙල කරන ලද බත. 2. [නා.] ගොයම් කැපීමෙන් පසු අලුත් සහලින් පළමුව පිසින ලද බත.
අමුතුව, අමුත්ත1. [නා.] අලුත් දෙය; විශේෂ දෙය. 2. [නා.] වෙනස; වෙනස් වූ දෙය.
අමුතුවත්[නා.ප්‍ර.] ආගන්තුකයන්ට කරන වත් පිළිවෙත්.
අමුතුවා[නා.] අමුත්තා; බැහැරින් ආ තැනැත්තා; ආගන්තුකයා.
අමුද්‍රව්‍ය1. [නා.ප්‍ර.] කර්මාන්ත සඳහා අවශ්‍ය එහෙත් සකස් නොකළ ද්‍රව්‍ය; දළ ද්‍රව්‍ය. 2. [නා.ප්‍ර.] නොවියළි බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය.
අමුරන්[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ නොකළ රන්; හිරණ්‍ය.
අමුරෙදි[නා.ප්‍ර.] ප්‍රකෘති වර්ණය වෙනස් නොකළ රෙදි; තම්බා සුදු නොකළ නූලෙන් වියූ රෙදි (=grey cloth).
අමුව1. [නා.] ආහාර නොදිරවීම; අජීර්ණය; ආමය. 2. [නා.] පටන් ගැන්ම; ආරම්භය; ආමුඛය.
අමුසිංහල(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අශිෂ්ට සිංහල ව්‍යවහාර; අසභ්‍ය වචන; අමු හිංගල; කුණුහරුප.
අමූල්‍ය[වි.] මිල කළ නොහැකි; අගය කළ නොහැකි; අගනා.
අමූලික[වි.] මුලක් නැති; හේතුවක් හෝ කාරණයක් නැති.
අමූලික බොරුව[නා.] කිසි ම හේතුවක් හෝ පදනමක් නැති බොරුව; අමු බොරුව; අසත්‍යය.
අමූළ්හ[වි.] මුළා නොවූ; උමතු නොවූ; සිහි විකලත්වයට නොපැමිණි.
අමූළ්හවිනය[නා.ප්‍ර.] සිහිවිකල කාලයෙහි සිදු වූ ඇවතක් ගැන භික්ෂුවක් හට දෙන අධිකරණ සමථය; උමතු වූ භික්ෂුවක් ශ්‍රමණ සාරුප්‍ය නොවූ ඇවතට පැමිණේ ද, උමතු බැවින් මිදුණු පසු ඒ ඇවත ගැන ඒ භික්ෂුවට චෝදනා කිරීමට අනික් භික්ෂූන්ට අවසර නොලැබෙන සේ පැනවූ විනය නීතිය.
අමෘත[වි.] මරණ රහිත; අමරණීය; දිව්‍යමය.
අමෘත පද[නා.] මරණ රහිත ස්ථානය; නිවන.
අමෘත පානය[නා.] අමෘත ජලය; අමා පැන්.
අමෘත හස්තය1. [නා.] ස්පර්ශයෙන් පවා ගුණදෙන අත; අත්ගුණය ඇති අත. 2. [නා.] නෘත්‍යයේ එන හස්ත මුද්‍රාවක නාමය.
අමෘතකර[නා.ප්‍ර.] අමාරැස් ඇත්තා; චන්ද්‍රයා.
අමෘතය1. [නා.] දෙවියන්ගේ සුධා භෝජනය; අමාව. 2. [නා.] ජලය; දිය. 3. [නා.] කිරි. 4. [නා.] ගිතෙල්, වෙඬරු. 5. [නා.] බත්. 6. [නා.] රන්. 7. [නා.] රසදිය.
අමෘතාකරය[නා.] අමෘතයේ උත්පත්ති ස්ථානය; කිරි මුහුද.
අමෘෂාව[නා.] බොරු නොවූව; මුසා නොවූව; සත්‍යය.
අමෘෂාවාදය[නා.] නිබොරු තෙපුල; සත්‍යවාදය.
අමේධ්‍යය[නා.] අපවිත්‍ර දෙය; අශූචි; මල.
අමෝඝවාදියා[නා.] හිස් නොවූ තෙපුල් ඇත්තා; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
අමෝදය1. [නා.] සතුට; සන්තෝෂය; ආනන්දය. 2. [නා.] සුගන්ධය; සුවඳ ද්‍රව්‍යය.
අමෝරනවා[ක්‍රි.] (පහර දීමට පළමු ආයුධාදිය) තර්ජන වශයෙන් ඔසවනවා; ලෙළවනවා; උරුක්කු කරනවා.
අමෝරාව(කථා.) [නා.] විරුද්ධතාව.
අමෝහය[නා.] මෝහ විරහිත බව; නුමුළා බව; අවිද්‍යාවෙන් තොර බව.
අඹ1. [නා.ප්‍ර.] මියුරු රසැති කහවන් මදය සහිත ඝර්ම කලාපීය පලතුරු වර්ගය. 2. [නා.ප්‍ර.] දිය; ජලය. 3. [නා.ප්‍ර.] මව; අම්මා. 4. [නා.ප්‍ර.] අඹුව; භාර්යාව. 5. [නා.ප්‍ර.] වලාකුළ; මේඝය. 6. [නා.ප්‍ර.] බත; ආහාරය.
අඹ යහළුවා[නා.] ඉතා කුළුපග මිත්‍රයා; අතිශයින් හිතවත් යාළුවා.
අඹනවා1. [ක්‍රි.] පිරිමදිනවා; සම්බාහනය කරනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] අණ්ඩ පහ කරනවා; බීජෝද්ධරණය කරනවා; කර අඹනවා. 3. [ක්‍රි.] පිළිම කැටයම් ආදිය සාදනවා; තනනවා; නිර්මාණය කරනවා. 4. [ක්‍රි.] ලුහු බඳිනවා; එළවාගෙන යනවා.
අඹර1. [නා.ප්‍ර.] අහස; ආකාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇඳුම; වස්ත්‍රය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කේන්ද්‍රයක දසවැනි ස්ථානය.
අඹරනවා1. [ක්‍රි.] එකට ඔතනවා; වෙළනවා. 2. [ක්‍රි.] සුනු කරනවා; කුඩු කරනවා; පිටි කරනවා. 3. (රූඪි.) [ක්‍රි.] අමාරුවට පත්කරනවා.
අඹරාව1. [නා.] කරත්තයක් හෝ පාරුවක් මත ආරුක්කු හැඩයට සාදන ලද ආවරණය; පියස්ස; වහල. 2. [නා.] (ගමන බිමන සඳහා) කොළපතෙහි බැඳ ගත් කැවිලි.
අඹරෝර[අඹර+ඕර] [නා.] ගුවන් ගැබ; නුබ කුස; ආකාශ කුහරය.
අඹහළුවා1. (කථා.) [නා.] අධික ලෙස කෑම කන තැනැත්තා; කෑදරයා. 2. [නා.] අධික ලෙස කථා කරන්නා; වාචාලයා.
අඹළ[වි.] ඇඹරූ; කරකැවූ; භ්‍රමණය වූ.
අඹා ගන්නවා[ක්‍රි.] ලුහු බඳිනවා; එළවාගෙන යනවා; ලුහු බැඳ ගොස් අල්ලා ගන්නවා.
අඹා යනවා[ක්‍රි.] පසුපස එළවා යනවා.
අඹුව1. [නා.] ආවාහ කරගත් ස්ත්‍රිය; භාර්යාව. 2. [නා.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව; වනිතාව. 3. [නා.] ලුණු කැඳ; කාඩි දිය; බෙහෙත් කැඳ.
අය1. [නා.ප්‍ර.] තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] තැනැත්තෝ; පුද්ගලයෝ; දනා; පිරිස. 3. [නා.ප්‍ර.] ආදායම; ධනය; අයබදුවලින් ලැබෙන මුදල; වාසිය. 4. [නා.ප්‍ර.] යකඩ. 5. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] දිළිඳු බව; නැති බැරිකම.
අය පඬුර1. [නා.] තුටු පඬුර; තෑග්ග. 2. [නා.] අයබදු; කරවුවර.
අය ප්‍රවේණිය[නා.] අයබදු ගෙවීමෙන් උරුමයට අයිති වූ ඉඩම.
අය පුස්තකය[නා.] ආදායම ලියා තබන ලේඛනය.
අය බද්ද[නා.] ආදායමින් හෝ දේපළ වටිනාකමින් පුරවැසියකු රජයට ගෙවිය යුතු කොටස; ආදායම් බද්ද.
අය මුඛය1. [නා.] ආදායම් උපදින මාර්ගය. 2. [නා.] ආදායම.
අයඃකාන්ත[නා.ප්‍ර.] කාන්දම; චුම්බකය.
අයඃශූලය[නා.] යකඩින් කළ උල; යකඩ උල; යවුල.
අයකරනවා1. [ක්‍රි.] බදු එකතු කරනවා; කරවුවර ගන්නවා; අයබදු වශයෙන් මුදල් ලබනවා. 2. [ක්‍රි.] භාණ්ඩ හෝ සේවා සඳහා මිලක් නියම කොට මුදල් ලබා ගන්නවා.
අයකැමියා1. [නා.] අයවැය විස්තර ලියා තබන්නා; ගණන් තබන්නා. 2. [නා.] වතුපිටි ආදියෙන් උපදින අය හෙවත් ආදායම එකතු කරන්නා. 3. [නා.] රජයේ භාණ්ඩාගාරයට ලැබෙන භාණ්ඩ තක්සේරු කරන නිලධාරියා; ගණන් පරීක්ෂකයා.
අයට වැටෙනවා[ක්‍රි.] විපතට පත් වෙනවා; දුප්පත් වෙනවා; නැති බැරිවෙනවා.
අයඩින්, අයිඩින්[නා.ප්‍ර.] (රසා.) අලෝහ හා හැලජන් පවුලට අයත් මූලද්‍රව්‍යයක්.
අයත්නයෙන්[ක්‍රි.වි.] උත්සාහයක් නැති ව; නිරුත්සාහයෙන්; නිරායාසයෙන්; ඉබේ.
අයතැන්1. [නා.ප්‍ර.] පුරාණයෙහි ලක්දිව පැවති ප්‍රධාන බෞද්ධ ආයතන හෙවත් මූලස්ථාන අට. 2. [නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ ආයතනයක හෙවත් මූලස්ථානයක ප්‍රධානියා.
අයථා[වි.] නුසුදුසු; අයෝග්‍ය; අයුතු; වැරදි.
අයදනවා, අයදිනවා[ක්‍රි.] ඉල්ලා සිටිනවා; ආයාචනය කරනවා; යාච්ඤා කරනවා.
අයදීම, අයදුම[නා.] ඉල්ලා සිටීම; ආයාචනය.
අයදුම්කරුවා[නා.] ඉල්ලුම්කරුවා; අපේක්ෂකයා.
අයදුම්පත1. [නා.] ඉල්ලුම් පත්‍රය. 2. [නා.] දිවුරුම් පත.
අයදුම්පොත[නා.] බඩු ඉල්ලා යවන ලියුම්වල පිටපත තබා ගන්නා පොත.
අයන ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයට උඩින් පිහිටි අයනීකරණය සිදු වන්නා වූ ප්‍රදේශය (=ionosphere).
අයන සංචරණය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි බලයක මෙහෙයවීමෙන් නම් කරන ලද දිසාවක් කරා අයන ගමන් කිරීම (=migration of ions).
අයනය1. [නා.] ගමන යෑම. 2. [නා.] මාර්ගය; මාවත. 3. [නා.] සූර්යයා දක්ෂිණායනයේ සිට උත්තරායනයට හෝ උත්තරායනයේ සිට දක්ෂිණායනයට හෝ ගමන් කිරීමට ගන්නා මාස හයක කාලය.
අයනාංශකය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් දිනක හිරු මුදුන් වන අක්ෂාංශකය.
අයනීකරණය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) විදුලිය මගින් උදාසීන වූ ද්‍රව්‍යයකින් අයන ජනනය කිරීම (=ionisation).
අයප[වි.] (විනය.) අකැප; නුසුදුසු; යෝග්‍ය නුවූ.
අයපති[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) කේන්ද්‍රයක අයස්ථානය හෙවත් එකොළොස්වැන්න අධිපතියා.
අයපස්[නා.ප්‍ර.] යකඩ සහිත පස; පොළොවෙන් හාරා ගනු ලබන විවිධ ප්‍රමාණයෙන් යකඩ ලෝහයෙන් යුක්ත පස්; යපස්.
අයපළ[නා.] අයබදු එකතු කරන ස්ථානය.
අයම[නා.] දිග; ආයාමය.
අයම් විතර[නා.] දිග හා පළල.
අයලයා, අයාලයා(කථා.) [නා.] (ගෙයක් දොරක් නැති ව) දඩාවතේ ඇවිදින තැනැත්තා; ඉබාගාතේ යන්නා.
අයවැය[නා.] ආදායම හා වියදම; අය විය යුතු හා වියදම් කළ යුතු මුදල.
අයවැය ඇස්තමේන්තුව[නා.] රජයේ ආදායම හා වියදම ගණන් බලා පිළියෙල කරනු ලබන වාර්ෂික ලේඛනය.
අයවැය ලේඛනය[නා.] අවුරුද්දේ අයවැය පිළිබඳ වාර්තාව (=budget).
අයශස්[නා.ප්‍ර.] අපකීර්තිය; අවනම්බුව.
අයශ්ශලාකාව[නා.] යකඩයෙන් තැනූ හුල; යහුල; යකඩ උල; යවුල; අයශූලය.
අයස1. [නා.] අපකීර්තිය; අවනම්බුව. 2. [නා.] වෙහෙස; පීඩාව; ආයාසය.
අයස්[නා.ප්‍ර.] යකඩ.
අයස්කාන්තය[නා.] යකඩ ඇද ගන්නා කාන්දම; චුම්බකය.
අයස්කාරයා[නා.] යකඩ වැඩ කරන්නා; කම්මල්කාරයා.
අයස්කූටය[නා.] යකුළ; කුළුගෙඩිය.
අයස්තානය, අයස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) යමකුගේ ජන්ම කේන්ද්‍රයේ ආදායම් ආදි ලාභ ප්‍රයෝජන ගැන කියවෙන ස්ථානය; කේන්ද්‍රයක එකොළොස් වන රාශිය.
අයහපත[නා.] යහපත් නොවන දෙය; අශුභය.
අයා ගන්නවා1. [ක්‍රි.] (තමා වෙත) ඇදගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] විවෘත කරනවා; විදහනවා.
අයාමෙන්[ක්‍රි.වි.] පසු වීමෙන්; ගත වීමෙන්; අභාවයෙන්; මරණයෙන්.
අයාල[වි.] දඩාවතේ ඇවිදින; ඉබාගාතේ යන.
අයිත්තම, ආයිත්තම[නා.] ශරීරාලංකාරය සඳහා ගැනෙන වස්ත්‍ර හා ආභරණය; ඇඳුම.
අයිතිකාරයා[නා.] අයිතිය ඇති තැනැත්තා; හිමියා.
අයිතිය, අයිතිවාසිකම[නා.] හිමිකම; උරුමය.
අයින1. [නා.] රෑන; රොත්ත; රංචුව; සමූහය. 2. [නා.] කෙළවර; අද්දර; පැත්ත.
අයිනාදන[නා.] අදින්නාදානය; සොරකම.
අයිරාව1. [නා.] අධිකය; අතිරේකය. 2. [නා.] තමාගේ ජංගම ගිණුමෙහි ශේෂය ඉක්මවා බැංකුවෙන් ගන්නා මුදල.
අයිරාවණ[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර දිව්‍යරාජයාගේ හස්තියා; ඓරාවණයා.
අයිලය1. [නා.] යක්ෂ ප්‍රේතාදීන්ට පුදන ආහාරය. 2. [නා.] යක්ෂ ප්‍රේතාදීන්ට ආහාර තබන මැස්ස. 3. [නා.] යකුන් නැටීමේ දී කට්ටඩියාගේ නැටුමට සාදා ගන්නා අට්ටාලය.
අයිස්[නා.ප්‍ර.] මිදුණු දිය
අයිස් සමය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘථිවියේ උත්තරාර්ධ ගෝලයෙන් වැඩි කොටසක් අයිස්වලින් වැසී පැවති ආදි යුගය; පොළොවේ විශාල කොටසක් අයිස් තට්ටුවකින් වැසී සාගරය ශීතල වී තිබුණු භූ යුගය (=ice age).
අයු[වි.] ඉකුත් වූ; ගත වූ; පසුගිය; යටගිය; අතීත. 1. [නා.ප්‍ර.] ආයුධ; ශස්ත්‍ර. 2. [නා.ප්‍ර.] ආයුකාලය; ආයුෂය.
අයුකල්, අයූකල්(ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] අතීත කාලය.
අයුක්ත[නා.ප්‍ර.] අයුක්තිය; අධර්මය; අකටයුත්ත.
අයුක්තාර්ථය[නා.] නොගැළපෙන අර්ථය; නුසුදුසු අර්ථය.
අයුක්තිය[නා.] නුසුදුස්ස; වරද.
අයුණ[නා.] අගුණය; දොස; වරද; නුගුණය.
අයුත්ත[නා.] ආසාධාරණය; වැරදි ක්‍රියාව; අකටයුත්ත.
අයුතු[වි.] නුසුදුසු; නොනිසි; අයුක්ති සහගත.
අයුර1. [නා.] පිළිවෙළ; ආකාරය; හැඩය. 2. [නා.] ගුණය; ලක්ෂණය.
අයෝගය[නා.] එක් නොවීම; වෙන් වීම; අසම්බන්ධය.
අයෝග්‍ය[වි.] නුසුදුසු; නොගැළපෙන.
අයෝද්වාරය[නා.] යකඩ දොර; යදොර.
අයෝනි[නා.ප්‍ර.] යෝනි රහිත බව; ඕපපාතික භාවය.
අයෝනිසෝ මනස්කාරය[නා.] වැරදි කල්පනාව; නුනුවණින් මෙනෙහි කිරීම.
අයෝමය[වි.] යකඩින් කළ; යමුවා.
අයෝමුද්ගරය[නා.] යමුගුර; යකඩ පොල්ල.
අර[වි.] තෙල; පෙනෙන හරියේ තිබෙන.
අරඅඳිනවා[ක්‍රි.] සටනට සැරසෙනවා; පොර වදින්ට මාන බලනවා.
අරක[නා.] ආරක්ෂාව; ආරක්ෂා සංවිධානය; රැකවල. (කථා.) [සර්ව.] අර එක; පෙනෙන්නට තිබෙන දෙය.
අරක් ගන්නවා, අරග් ගන්නවා1. [ක්‍රි.] ආරක්ෂාවට සිටිනවා; ආරක්ෂා කරනවා; රැකවල් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අධිගෘහිත වෙනවා; අයිති කර ගන්නවා.
අරක්කැමියා, අහරකැමියා[නා.] ආහාර පිසින්නා; කෝකියා.
අරක්ගල, අරග්ගල(කථා.) [නා.] මන්ත්‍රවලින් ජපකර ධාන්‍ය ආරක්ෂාව පිණිස කමතක අරක්වලේ තබන ගල; ආරක්ෂා ගල.
අරක්වළ[නා.] ආරක්ෂා ද්‍රව්‍ය තැබීම සඳහා කමතක් මැද හාරන කුඩා වළ.
අරගලය, අරගළය[නා.] දබරය; ආරවුල; කෝලාහලය.
අරඤ්ඤ[නා.] ආරණ්‍යය; වනය.
අරඤ්ඤායතනය, අරණ්‍යායතනය[නා.] භික්ෂූන් සඳහා අරණ්‍යයෙහි වූ ආයතනය; වනවාසී භික්ෂු ගණය.
අරටුව[නා.] සාරය; ගසක කඳේ මේරූ මැද කොටස; හරය.
අරණ[නා.ප්‍ර.] ආරණ්‍යය; වනය.
අරණ්‍ය, ආරණ්‍යය[නා.] වනය; කැලෑව.
අරණ්‍යවාසියා[නා.] ආරණ්‍යයෙහි වසන්නා; වනවාසියා.
අරණි කාෂ්ඨය[නා.] ගිනිගෑම පිණිස ගන්නා දඬුව; ගිනි ගානා දණ්ඩ.
අරණි මථනය[නා.] ගිනි ගානා දඬු එකට ගැටීම; ගිනි නැංවීම පිණිස ලී දඬු දෙකක් එකට මැදීම.
අරතර1. [වි.] අරටුවෙන් තර වූ; හර සහිත වූ. 2. [වි.] ඉතා දැඩි; දෘඪතර; ස්ථිරතර. 3. [වි.] උතුම් වූ; බලවත් වූ.
අරතිය[නා.] නොඇල්ම; අරුචිය; පිළිකුල; කලකිරීම.
අරනවා1. [ක්‍රි.] නගිනවා; ආරෝහණය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සිද්ධ වෙනවා; පිහිටනවා. 3. [ක්‍රි.] (අත් ආදිය) ඔසවනවා.
අරන්ධ්‍ර[වි.] පැල්මක් නැති; සිදුරු නැති.
අරපරිස්සම, අරපරෙස්සම[නා.] සුරක්ෂිත භාවය; ආරක්ෂාව; සකසුරුවම්කම; පරෙස්සම.
අරපිරිමැස්ම(කථා.) [නා.] අඩු වියදමෙන් කටයුතු කර ගැනීම; සකසුරුවම.
අරබයා, අරභයා[නි.] (පටන්ගෙන යනු වාච්‍යාර්ථයි) උදෙසා; නිසා; ගැන; මුල් කොට; සඳහා.
අරම[නා.] භික්ෂූන් හෝ තාපසයන් හෝ වසන තැන; ආරාමය.
අරමිණිය[නා.] දෙපා නමා බැඳ හිඳීම; පර්යඞ්කය.
අරමුණ1. [නා.] (අභි.) සිත ක්‍රියා කරවීමට පදනම් වන දෙය; සිතට ගෝචර වන දෙය; චක්ෂුරාදි ඉන්ද්‍රිය වෙත ගෝචර වන රූපාදිය. 2. (අභි.) [නා.] අදහස; අභිප්‍රාය; ඉලක්කය. 3. [නා.] උවමනාව; අවශ්‍යතාව.
අරමුදල1. [නා.] රාජකීය ධනය තැන්පත් කොට තබන ස්ථානය; භාණ්ඩාගාරය. 2. [නා.] රක්ෂිත මුදල; තැන්පත් මුදල; ව්‍යාපාරයක යොදන මුල් මුදල.
අරඹනවා[ක්‍රි.] පටන් ගන්නවා; ආරම්භ කරනවා.
අරය1. [නා.] රෝදයක ගරාදිය; රිය සකක දැවිය. 2. (පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක කේන්ද්‍රයේ සිට පරිධිය දක්වා අඳින ලද සරල රේඛාව; අර්ධ විෂ්කම්භය. 3. [නා.] අරටුව; සාරය.
අරයනවා1. [ක්‍රි.] පටන් ගන්නවා; පුරනවා; අරඹනවා. 2. [ක්‍රි.] සිත් දිනාගන්නවා; සතුටු කරනවා. 3. [ක්‍රි.] අයැද සිටිනවා; ආයාචනා කරනවා.
අරවින්ද[නා.ප්‍ර.] නෙළුම්මල; පද්මය.
අරහ[වි.] සුදුසු; යෝග්‍ය; සෑහෙන. [නා.ප්‍ර.] අර්හත්වය; රහත්බව.
අරහන්ත[නා.ප්‍ර.] රහත් ඵලයට පැමිණි ආර්ය පුද්ගලයා; රහතුන් වහන්සේ.
අරළු[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ඵල හට ගැනෙන ගස් විශේෂයක්.
අරළුව1. [නා.] නුග වැනි ඇතැම් ගස්වල අතුවලින් පහතට බස්නා මුල් විශේෂය; ඇටුවම. 2. [නා.] හැන්ද.
අර්ක1. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගින්න. 3. [නා.ප්‍ර.] උත්‍රපල් නැකත. 4. [නා.ප්‍ර.] මද්‍යසාරය.
අර්කදීපය(පාරිභා.) [නා.] මද්‍යසාරයෙන් දැල්වෙන පහන; ස්ප්‍රීතු ලාම්පුව (=spirit lamp).
අර්කමණ්ඩලය[නා.] සූර්ය මණ්ඩලය.
අර්ගය(පාරිභා.) [නා.] සෙන්ටිමීටර, ග්රෑම්, තත්පර ඒකක ක්‍රමයෙහි කාර්ය ඒකකය හෝ ශක්ති ඒකකය (=erg).
අර්ගලය1. [නා.] අගුළ. 2. [නා.] බාධාව. 3. [නා.] දියරළ; තරඞ්ගය. 4. [නා.] අරගලය; කෝලාහලය.
අර්ඝණය(පාරිභා.) [නා.] ලෝපස්හි හෝ මිශ්‍ර ලෝහයෙහි හෝ ප්‍රමාණය නිර්ණය කිරීම.
අර්ඝය1. [නා.] අගය; මිල; වටිනාකම. 2. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රමාණය; වේගය (=rate).
අර්ඝිකාව[නා.] පහන් රුක; පහන්වලින් සැරසූ තොරණ විශේෂයක්.
අර්චනය[නා.] පිදීම; ගරු බුහුමන.
අර්ණය, අර්ණවය[නා.] මුහුද; සමුද්‍රය.
අර්ථ චරියාව, අර්ථ චර්යාව[නා.] (අනුන්ගේ) හිතවැඩ පිණිස හැසිරීම.
අර්ථ දූෂණය[නා.] ධනය විනාශ කිරීම; වස්තුව නිකරුණේ නැති කර දැමීම.
අර්ථ නිරූපණය[නා.] අදහස පැහැදිලි කිරීම; අර්ථය විස්තර වශයෙන් දැක්වීම.
අර්ථ පදය[නා.] අර්ථය හෙවත් යහපත දක්වන වචනය; ධර්ම වචනය.
අර්ථ වර්ණනාව[නා.] අර්ථය පැහැදිලි කිරීම පිණිස ලියනු ලබන විස්තරය; අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යාව.
අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යාව[නා.] අර්ථය පැහැදිලි කිරීම පිණිස ලියනු ලබන විස්තරය හෝ ග්‍රන්ථය; විස්තර ප්‍රකාශය.
අර්ථ වාචකය[නා.] අර්ථය ප්‍රකාශ කරන පදය හෙවත් වචනය.
අර්ථ විග්‍රහය, අර්ථ විග්‍රහව[නා.] යම් කෘතියක අන්තර්ගත කරුණු වෙන් වෙන් ව බෙදා එහි අර්ථ ද අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධය ද දැක්වීම.
අර්ථ විභාගය[නා.] යම් කෘතියක අන්තර්ගත කරුණු වෙන් වෙන් ව බෙදා එහි අර්ථ දැක්වීම.
අර්ථ විවරණය[නා.] අර්ථ විවෘතව පහදා විස්තර කිරීම.
අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයා[නා.] ආර්ථික ක්‍රමය පිළිබඳ තතු දන්නා; ආර්ථික විද්‍යාව මනා කොට උගත් පුද්ගලයා.
අර්ථ ශාස්ත්‍රය1. [නා.] විවිධ භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදනය, බෙදා හැරීම, ධනය ඉපැයීම හා සම්බන්ධ විද්‍යාව; ආර්ථික විද්‍යාව. 2. [නා.] කෞටිල්‍යය නම් බ්‍රාහ්මණ උපදේශකයා විසින් රචිත රාජ්‍ය පාලනය හා ආර්ථිකය සම්බන්ධ විග්‍රහ කෙරෙන සුප්‍රසිද්ධ ග්‍රන්ථයේ නාමය.
අර්ථ ශූන්‍ය1. [වි.] තේරුමක් නැති; අර්ථ රහිත; නිරර්ථක. 2. [වි.] ප්‍රයෝජනයක් හෝ වැඩක් හෝ නැති; ඵල රහිත.
අර්ථ සිද්ධිය[නා.] යහපතක් සිදු වීම; අදහස මුදුන්පත් වීම; ඉෂ්ටාර්ථ සිද්ධිය.
අර්ථ හානිය[නා.] ධන හානිය; වස්තු විනාශය.
අර්ථකථනය[නා.] අරුත් කීම; තේරුම් දැක්වීම; විවිධාකාර අර්ථ ප්‍රකාශය.
අර්ථකථාචාර්යයා[නා.] අරුත් විවරණය හෙවත් අර්ථ කථාව කළ ඇදුරුවරයා; අටුවාචාරියා.
අර්ථකථාව1. [නා.] අරුත් විවරණය. 2. [නා.] (ත්‍රිපිටක පාළියට කළ) අට්ඨකථාව; මුල් ග්‍රන්ථයක අර්ථ පැහැදිලි කර දෙන ග්‍රන්ථය; අටුවාව.
අර්ථකර[වි.] යහපත ඇති කරන; හිතකර.
අර්ථකරණය[නා.] නඩු ඇසීම; යුක්තිය පසිඳලීම.
අර්ථක්‍රියාව1. [නා.] යහපතට හේතුවන ක්‍රියාව. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] ක්‍රියාවක් කරන්නා හඟවන නාම පදය; ක්‍රියා නාම හෙවත් කෘදන්ත පදය.
අර්ථකාමී[වි.] (තමහට) හිත වැඩ කැමති; අභිවෘද්ධිකාමී.
අර්ථඥ[වි.] අර්ථ දන්නා වූ.
අර්ථධ්වනිය[නා.] වචනාර්ථයෙන් නොව එය අනුසාරයෙන් අවබෝධ වන අර්ථය; කාක්තියක ව්‍යංග්‍යාර්ථය.
අර්ථනය[නා.ප්‍ර.] අර්ථ දැනගැනීමේ ක්‍රමය.
අර්ථපතිත්වය[නා.] දායකත්වය දැරීම; යමක් වෙනුවෙන් ධනය වැය කිරීම.
අර්ථය1. [නා.] තේරුම; අදහස. 2. [නා.] අභිමතාර්ථය. 3. [නා.] ප්‍රයෝජනය; යහපත; ඉෂ්ටාර්ථය. 4. [නා.] ධනය; වස්තුව; සෞභාග්‍යය. 5. [නා.] හේතුව; නිමිත්ත. 6. (අභි.) [නා.] හේතුවක ඵලය; හේතු ඵලය.
අර්ථවත්1. [වි.] අර්ථයෙන් යුක්ත වූ; අර්ථයෙන් පරිපූර්ණ වූ. 2. [වි.] ධනවත්. 3. [වි.] ප්‍රයෝජනවත්.
අර්ථසංවර්ණනා[නා.ප්‍ර.] අර්ථය පැහැදිලි කිරීම පිණිස සපයනු ලබන විස්තරය හෝ ග්‍රන්ථය; අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යාව.
අර්ථසාධක[වි.] වැඩ සාදා දෙන; හිතකර.
අර්ථසාධක අරමුදල(පාරිභා.) [නා.] රැකියාවෙන් විශ්‍රාම ගත් විට සේවකයාගේ ප්‍රයෝජනයට ගැනීම පිණිස මාස් පතා ඔහුගේ වැටුපෙන් කොටසක් ද සේවා යෝජකයාගෙන් කොටසක් ද දමා එකතු වෙන්නට හරින අරමුදල (=provident fund).
අර්ථසාර[වි.] අර්ථයෙන් පරිපූර්ණ වූ; අර්ථයෙන් සාර වූ; අර්ථවත්.
අර්ථසූචක[වි.] අර්ථය ප්‍රකාශ කරන.
අර්ථහීන1. [වි.] ධනහීන; දිළිඳු. 2. [වි.] තේරුමක් නැති; නිරර්ථක.
අර්ථානර්ථ[අර්ථ+අනර්ථ] [නා.ප්‍ර.] යහපත හා අයහපත; වැඩ අවැඩ.
අර්ථාන්තර1. [නා.ප්‍ර.] අනික් තේරුම; අන්‍ය වූ අර්ථය. 2. [නා.ප්‍ර.] අනිත් කාරණය හෝ වස්තුව.
අර්ථාන්විත[අර්ථ+අන්විත] 1. [වි.] ධනවත්; පොහොසත්. 2. [වි.] අර්ථයට අනුකූල; අන්වර්ථ.
අර්ථානුගත[අර්ථ+අනුගත] [වි.] අර්ථය අනු ව ගිය; අර්ථය අනු ව පැවති; අන්වර්ථ.
අර්ථානුවර්ති[අර්ථ+අනුවර්ති] [වි.] අර්ථයට අනු ව පවත්නා.
අර්ථාලංකාරය[නා.] අර්ථය ම පදනම් කොට ගත් අර්ථයම පිළිබඳ වූ කාව්‍යාලංකාරය.
අර්ථාවබෝධය[නා.] අර්ථය වටහා ගැනීම; තේරුම් දැනගැනීම.
අර්ථාවහ[වි.] ප්‍රයෝජන ගෙන දෙන; හිතසුව එළවන.
අර්ථි[වි.] ආශා කරන; කැමති වන.
අර්ථෝත්පත්තිය[අර්ථ+උත්පත්තිය] [නා.] කාරණයක උපත හෙවත් සම්භවය; ධර්ම දේශනාවකට අවස්ථාවක් එළඹීම.
අර්ථෝද්දීපනය[අර්ථ+උද්දීපනය] [නා.] අර්ථයට ආලෝකයක් සැපයීම; තේරුම් පැහැදිලි කිරීම; අර්ථ විවරණය; අර්ථය මතු කර දැක්වීම.
අර්ථෝපායනය[අර්ථ+උපායන] [නා.] ධනය සැපයීම.
අර්ධ[වි.] දෙකෙන් කොටසක් වූ; අඩ; භාග.
අර්ධ ග්‍රහණය[නා.] පෘථිවි, චන්ද්‍ර, සූර්ය ආදි එක් ආකාශ වස්තුවක් තවත් ආකාශ වස්තුවකින් හෝ එහි සෙවණැල්ලෙන් අඩක් වැසීයෑම; අඩක් රාහු ඇල්ලීම.
අර්ධ චන්ද්‍රග්‍රහණය[නා.] හඳෙන් කොටසක් පෘථිවි සෙවණැල්ලට වැසීයෑම; අඩක් රාහු ඇල්ලීම.
අර්ධ චන්ද්‍රයා[නා.] භාගයක් පිරුණු හඳ; අඩ සඳ.
අර්ධ නිරීක්ෂණය[නා.] අඩැසින් බැලීම; යටැසින් බැලීම; අඩ බැල්ම.
අර්ධ පරජීවියා[නා.] අර්ධ වශයෙන් අනුන් නිසා ජීවත් වන සත්ත්වයා; අර්ධ පරපෝෂිතයා.
අර්ධ පර්යංකය[නා.] එක් පයක් හකුළුවා කළ පර්යංකය; අඩපළඟ.
අර්ධ පරිධිය[නා.] (ගණිත.) වෘත්තයක සීමාව දක්වන රේඛාවෙන් අර්ධයක්; පරිධියක අර්ධය (=semi-circumference).
අර්ධ පරිමිතිය(පාරිභා.) [නා.] ජ්‍යාමිති ක්ෂේත්‍රයක හෙවත් රූපයක සීමා රේඛාවෙන් හෝ එම රේඛාවෙහි ආයාමයෙන් අර්ධයක් (=semi-perimeter).
අර්ධ විෂ්කම්භය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක කේන්ද්‍රයේ සිට පරිධිය දක්වා ඇති සරල රේඛාව හෝ එහි දුර ප්‍රමාණය; විශ්කම්භයෙන් අර්ධය; අරය (=semi-diameter).
අර්ධ වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] විශ්කම්භයකින් බෙදන ලද වෘත්තයක අරය හෝ එහි පරිධියෙන් අර්ධය (=semi- circle).
අර්ධඅනුනාසික[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) සඤ්ඤකය; ඟ, ජ, ඬ, ඳ, ඹ යනාදි අක්ෂරවල උනුමතින් හෙවත් අර්ථ වශයෙන් උච්චාරණය කරනු ලබන අනුනාසික ශබ්දය; අර්ධ වර්ණ.
අර්ධකය(පාරිභා.) [නා.] සම කොටස් දෙකකට බෙදන රේඛාව; ද්විභාජකය; සමච්ඡේදකය.
අර්ධද්වීපය[නා.] එක් දිශාවකින් හැර අන් සෑම දිශාවකින් ම ජලයෙන් වට වූ ගොඩබිම.
අර්ධාක්ෂි නිරීක්ෂණය[නා.] අඩැසින් බැලීම; යටැසින් බැලීම; අඩ බැල්ම; අර්ධ නිරීක්ෂණය.
අර්ධාර්ධ[අර්ධ+අර්ධ] [නා.ප්‍ර.] හතරෙන් පංගුව.
අර්පණය1. [නා.] (අභි.) එකඟ වූ සිත අරමුණෙහි තැබීම; භාවනානුයෝගී වීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] භ්‍රෑණයේ දික් අක්ෂය මව්ගේ දික් අක්ෂයට දක්වන සම්බන්ධය (=presentation). 3. (ගණිත.) [නා.] (යමක්) මත තැබීම; ආරෝපණය.
අර්පිත[වි.] තබන ලද; පිහිටුවන ලද.
අර්බුදය1. [නා.] ආරවුල; වියවුල; විප්ලවය. 2. [නා.] වැඩෙන දරු ගැබෙහි අවස්ථාවක්; දෙවන සතියට එළඹ සිටි දරුගැබ. 3. [නා.] ශරීරයෙහි මස් පිඬක් මෙන් හටගන්නා ගෙඩිය. 4. (කායි.) [නා.] ශරීරයෙහි සමහර ඇටවල උස් ව පිහිටි පිණ්ඩය. 5. [නා.] දශ කෝටිය (=100000000)
අර්වාචීන1. [වි.] පසු කලට අයත්; පසු ව වූ; නූතන; අලුත්. 2. [වි.] බටහිර ප්‍රතිචීන.
අර්ශස්[නා.ප්‍ර.] ගුදවලි තුනෙහි හට ගන්නා වූ මාංසාංකුර; ගුදාංකුර හටගැනීම නිසා ඇති වන රෝගය.
අර්හ[වි.] සුදුසු; යෝග්‍ය.
අර්හත් ධ්වජය[නා.] අර්හත් වූ ආර්ය පුද්ගලයාගේ ධ්වජය හෙවත් සංකේතය; භික්ෂු චීවරය.
අරා ගන්නවා[ක්‍රි.] නඟිනවා; ගොඩ වෙනවා; ආරූඪ වෙනවා.
අරාගි, අරාගී[වි.] රාගය නැති.
අරාජක, අරාජික[වි.] රජකු නැති; රාජ ශුන්‍ය.
අරාජිකය[නා.] රාජශූන්‍ය කාලය; රජෙකු නැති කාලය.
අරාති[නා.ප්‍ර.] සතුරා; විරුද්ධකාරයා.
අරාබි ඉලක්කම්[නා.ප්‍ර.] ඉන්දියානුවන්ගෙන් අරාබින්ටත් අරාබීන්ගෙන් යුරෝපයටත් ලැබී ලොවෙහි දැනට ප්‍රචලිතව භාවිත වන ඉලක්කම්.
අරාමානය[අර+ආමානය] (පාරිභා.) [නා.] අරය මැනීමට භාවිත කරන උපකරණය.
අරාව[නා.] කුඹුරු යායෙන් වෙන් ව පිහිටි අලුතෙන් අස්වද්දන ලද කුඩා කුඹුර; වතුර සහිත ඉඩම; වගුරු බිම.
අරි1. [නා.ප්‍ර.] සතුරා; විරුද්ධකාරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ආර්යයා. [වි.] උතුම් වූ.
අරි අටඟිමඟ[නා.] දුක්ඛ නිරෝධය පිණිස බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් වදාරන ලද මාර්ගය; ආර්ය අෂ්ටාඞ්ගික මාර්ගය.
අරි පුඟුලා[නා.] ආර්ය පුද්ගලයා; මාර්ගඵල අතරින් යටත් පිරිසෙයින් පළමුවැන්න වත් ලැබූ බුද්ධ ශ්‍රාවකයා.
අරික්කාල[නා.] කාලෙන් බාගය; අටෙන් කොටස.
අරිටි, අරිටු[වි.] අරිෂ්ට; අශුභ; දරුණු.
අරිනවා1. [ක්‍රි.] යවනවා; පිටත් කොට යවනවා; මුදාහරිනවා. 2. [ක්‍රි.] විවෘත කරනවා.
අරිමඟ[නා.] ආර්ය මාර්ගය; අති උත්තම මාර්ගය.
අරිම්බුව1. [නා.] ඉතාමත් ළපටි දලුව. 2. [නා.] රන් රිදී ආභරණවල සියුම් කැටයම් වැඩ. 3. [නා.] සිත්තර මෝස්තරයක්.
අරිය භූමිය[නා.] සතර මඟ සතර ඵල අතුරෙන් එකකට වත් පත් ආර්ය පුද්ගල තත්ත්වය නොහොත් අවස්ථාව.
අරිය වාසය[නා.] ආර්ය පුද්ගලයකු වාසය කිරීමේ පිළිවෙළ.
අරිය විහාරය[නා.] ආර්ය පුද්ගලයකුගේ දිවි පැවැත්ම; ආර්ය විහරණය.
අරියනවා1. [ක්‍රි.] සිත් දිනාගන්නවා; සතුටු කරනවා; ගෞරවය දක්වනවා. 2. [ක්‍රි.] අයැද සිටිනවා; ආරාධනා කරනවා; ආයාචනය කරනවා; ප්‍රාර්ථනය කරනවා.
අරියවංස, අරියවස්, අරිවස්1. [නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන්ගේ පාරම්පරික ප්‍රතිපත්ති; සතර ආර්යවංශ; චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලානප්‍රත්‍ය යන දෑ ලද පමණින් සතුටු වීම හා භාවනානුයෝගී ව විසීම. 2. [නා.ප්‍ර.] සූත්‍ර දේශනාවක්.
අරියාදුව(කථා.) [නා.] විරුද්ධකම; සතුරුකම; යමකුගේ වැඩට කරන බාධාව.
අරියූපවාදය[නා.] ආර්ය පුද්ගලයන්ට පරිභව කිරීම; චෝදනා කිරීම.
අරියූපෝසථය[නා.] ආර්ය ශ්‍රාවකයන් වසන පෙහෙවස; කිලිටි වූ සිත පිරිසිදු කිරීම සඳහා බුද්ධාදින්ගේ ගුණ සිහි කිරීමෙන් වසන පෙහෙවස.
අරිරාජ[නා.ප්‍ර.] සතුරු රජ.
අරිවාරම්(කථා.) [නා.බහු.] ආඩම්බර කථා; පුරසාරම් වචන.
අරිෂ්ට[වි.] අශුභ; විපත්තිකර; නපුරු. [නා.ප්‍ර.] පෙරා ගත් ඖෂධ සංයෝගයක්; මද්‍යසාර.
අරිසඟ, අරීසඟ[නා.] බුද්ධ ශ්‍රාවක වූ ආර්ය සඞ්ඝයා.
අරිසව්වා, අරීසව්වා[නා.] ආර්ය ශ්‍රාවකයා; බුද්ධ ශ්‍රාවකයා.
අරීධන[නා.ප්‍ර.] සද්ධා, සීල, හිරි, ඔත්තප්ප, සුත, චාග හා පඤ්ඤා යන සප්තවිධ ආර්ය ධනය.
අරීය ජලවහනය(පාරිභා.) [නා.] පොදු උස් බිම් ප්‍රදේශයකින් පටන්ගන්නා වූ ඇළ දොළ මාර්ගවලින් හතර දිශාවට ජලය වහනය වීම (=radial drainage).
අරුංගලය, අරුංගෝලය[නා.] කන පලඳින ආභරණයක්; කුණ්ඩලාභරණ විශේෂයක්.
අරුචිය[නා.] නොරිස්සුම; රුචි නොවීම; අකමැත්ත; අප්‍රියකම.
අරුණ[නා.ප්‍ර.] හිරු උදා වන විට අහසෙහි ඇති වන රක්ත වර්ණය; මඳ රත් පැහැය; අරුණාලෝකය.
අරුණෝදය[නා.ප්‍ර.] අරුණ ආරම්භ වීම.
අරුත1. [නා.] තේරුම; අදහස; අර්ථය. 2. [නා.] ප්‍රයෝජනය; ලාභය.
අරුත් වියකන[නා.] අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යානය; අර්ථ කීම; සන්නය.
අරුත් සතර[නා.] අර්ථ ශාස්ත්‍රය.
අරුත්කිරිය[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියාවක් කරන්නා හඟවන නාම පදය; ක්‍රියා නාම හෙවත් කෘදන්ත පදය; අර්ථ ක්‍රියාව.
අරුත්සරු1. [වි.] අර්ථයෙන් හෙවත් තේරුමෙන් සාර වූ; අර්ථයෙන් පරිපූර්ණ වූ. 2. [වි.] ධනවත්; භවභෝග සම්පත්තියෙන් ආඪ්‍ය වූ.
අරුතිය[නා.] (කෑමට) රුචි නැති වීම; අරුචිය.
අරුබස්ස(කථා.) [නා.] යමකු සන්තක සියලු වස්තුව; සියලු දේ; හරුබස්ස.
අරුමපුදුම(කථා.) [වි.] ආශ්චර්යවත්; අද්භූත; විස්මයජනක.
අරුමය[නා.] අපූර්වය; ආශ්චර්යය; පුදුමය.
අරුමැක්කේ1. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] පුදුමයක් මෙන්; මවිතයට කරුණක් මෙන්. 2. [ක්‍රි.වි.] අහම්බෙන්; හදිසියෙන්. 3. [ක්‍රි.වි.] බොහෝ කලකින්; කලාතුරකින්.
අරුමෝසම්1. [වි.] අලංකාර එහෙත් වටිනාකමින් අඩු; කෞතුක ලක්ෂණ සහිත. 2. [වි.] හැඩවැඩ ලෙස හැසිරීමේ විලාසිතාවට අයත්; නව පන්නය අනුව විචිත්‍ර ලෙස සැරසී සිටීම.
අරූ කඳු[නා.බහු.] (අභි.) අරූපස්කන්ධ; පඤ්චස්කන්ධයෙහි රූපස්කන්ධය හැර වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ සතර.
අරූ තලය[නා.] (අභි.) රූපය නැති බ්‍රහ්මලෝක; අරූපාවචර භූමිය.
අරූප1. [වි.] රූපය රහිත; රූපය නැති; අරූපී. 2. (කථා.) [වි.] අවලක්ෂණ.
අරූප භවය[නා.] (අභි.) නාම ධර්ම පමණක් පවත්නා රූප රහිත ආකාසානඤ්චායතන, විඤ්ඤාණඤ්චායතන, ආකිඤ්චඤ්ඤායතන, නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතන නම් වූ චතුර්විධ අරූප ලෝකය; අරූපාවචර භූමිය.
අරූපධර්ම, අරුපධම්[නා.ප්‍ර.] (අභි.) පඤ්චස්කන්ධයෙහි නාම ධර්මයට අයත් වේදනා, සඤ්ඤා, සඞ්කාර, විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ සතර.
අරොව, ආරෝව1. [නා.] ආරාවුල; කලහය; රණ්ඩුව. 2. [නා.] අයුක්තිය; හිංසාව.
අරෝග, අරෝගි, අරෝගී[වි.] රෝග නැති; ලෙඩින් තොර; නිරෝග.
අල[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ගස්වැල්වල බල්බයක් සේ මහත් ව වැඩෙන මුල් හෝ දඬු විශේෂය; කන්දය.
අලංකරණය, අලඞ්කරණය[නා.] සැරසීම; භූෂණය; ප්‍රසාධනය.
අලංක්‍රියමාණ[වි.] අලංකාර කරනු ලබන.
අලංකාර[වි.] ශෝභන; මනෝහර; විසිතුරු. 1. [නා.ප්‍ර.] භූෂණ; සැරසීම්; ප්‍රසාධන; ආභරණ. 2. (අලං.) [නා.ප්‍ර.] කාව්‍යාලංකාරය. 3. [නා.ප්‍ර.] ශෝභාව; සෞන්දර්යය.
අලංකාරෝක්තිය[අලංකාර+උක්තිය] [නා.] අලංකාර යෙදූ කීම; උපමා ආදි අලංකාර සහිත කියමන.
අලංකෘත[වි.] අලංකාර කළ; සැරසූ; භූෂිත
අලංඝන[වි.] උල්ලංඝනය නොකරන; කඩ නොකරන.
අලංඝ්‍ය[වි.] උල්ලංඝනය නොකළ යුතු වූ; කඩ නොකළ යුතු වූ.
අලකඩය[නා.] දිරා ගිය ලීය.
අලකපුරය, අලකාපුරය[නා.] කුවේරයාගේ රාජධානියේ අගනුවර.
අලකය, අලකාව1. [නා.] කියඹු වැල; ස්ත්‍රීන්ගේ නළල මත හෝ දෙකපොල මත වැටෙන වකුටු වූ කෙස් රොද. 2. [නා.] වැල්වල හටගන්නා දඟර වැටුණු සිහින් කෙන්ද; ප්‍රතානය.
අලකලංචිය1. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය. 2. [නා.] කෝලාහලය; දබරය.
අලක්ත, අලක්තක[නා.ප්‍ර.] ලතු; ලතු දිය; ලාකිරි.
අලකාවලිය[නා.] කියඹු වැල.
අලගර්දයා1. [නා.] සර්පයා. 2. [නා.] පූඩා හෙවත් කූඩලු විශේෂයක්.
අලග්න[වි.] නොඇලුණු.
අලගුව[නා.] යම් ද්‍රව්‍ය රාශි වශයෙන් ගණන් කිරීමේ දී ප්‍රධාන ගණනක් පිරුණු විට තබන ලකුණ; ගණකය.
අලජ්ජ, අලජ්ජි1. [වි.] ලජ්ජා නැති; පවට ලජ්ජා නැති. 2. [වි.] කෑමට ගිජු; කෑදර.
අලතය, අලාතය[නා.] ගිනිපෙනෙල්ල.
අලතා[නා.ප්‍ර.] ලතු; ලතුදිය; ලාකිරි.
අලපත[නා.] ගහල කොළය.
අලප්1. [නා.ප්‍ර.] ඇමතීම; ආමන්ත්‍රණය; ආලපනය; කථාබහ; සල්ලාපය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ඇමතීම හා සම්බන්ධ ආලපන විභක්තිය.
අලයට්ටුව, අලයාට්ටුව(කථා.) [නා.] හිරිහැරය; කරදරය; අමාරුව.
අලවංගුව1. [නා.] හෑරීම සඳහා ගැනෙන දිග යවුල; යකඩ ඉන්න; නාරාසනය. 2. [නා.] ගැල් අකුර; රථයක රෝද අමුණන හරස් යකඩ පොල්ල.
අලවනවා1. [ක්‍රි.] ගානවා; ආලේප කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බඳවනවා; වශී කරනවා.
අලස[වි.] ක්‍රියාශීලි නොවන; කටයුතු කිරීමේ උදාසීන; කම්මැළි.
අලසයා[නා.] ක්‍රියාශීලී නොවන තැනැත්තා; කම්මැළියා.
අලළනවා1. [ක්‍රි.] කළඹනවා; කලතනවා; චංචල කරනවා; කම්පා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සියුම් ලෙස පරීක්ෂා කරනවා; මනාව හදාරනවා.
අල්අකුර[නා.ප්‍ර.] හල් කරන ලද අකුර; ස්වර නොගැන්වූ අකුර.
අල්කුරාන්[නා.ප්‍ර.] මහම්මදිකයන්ගේ ආගමික ග්‍රන්ථයේ නාමය; කුරාන් පොත.
අල්ගේ1. [නා.ප්‍ර.] අළුව හෙවත් රෙදි වියන යන්ත්‍රය පිහිටි මඩුව. 2. [නා.ප්‍ර.] රෙදි වියන යන්ත්‍රය.
අල්ට්‍රාවයලට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පාරජම්බූල; පායා එන හිරුගේ රශ්මිය(=ultra violet).
අල්තාරය1. [නා.] (ක්‍රිස්ති.) පූජාසනය; පූජා පීඨය. 2. [නා.] වාහල්කඩ.
අල්ප[වි.] මඳ; ටික; ස්වල්ප; කුඩා; සුළු.
අල්ප බුද්ධිය[නා.] මන්ද බුද්ධිය.
අල්පඥයා[නා.] මඳ නුවණ ඇත්තා; මෝඩයා.
අල්පතාක්කය, අල්පදාක්කය(කථා.) [නා.] ගෙයක පිටිපස ඉස්තෝප්පුව.
අල්පප්‍රාණ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) උච්චාරණ ප්‍රයත්නයේ දී ප්‍රාණවායුව අල්පව යොදා ශබ්ද කළ හැකි අක්ෂර; මහාප්‍රාණ නොවන අකුරු.
අල්පභක්ෂ, අල්පභක්ෂ්‍ය[වි.] කෑම හිඟ; ආහාර නැති.
අල්පමාත්‍ර[වි.] ස්වල්ප ප්‍රමාණ වූ; ඉතා මඳ; සුළු.
අල්පශ්‍රැතයා[නා.] ඇසූ පිරූ තැන් නැත්තා; බහුශ්‍රැත නොවන්නා; නූගතා.
අල්පාබාධ[අල්ප+ආබාධ] [වි.] ලෙඩ අඩු; රෝගාබාධවලින් බෙහෙවින් තොර.
අල්පායු[අල්ප+ආයු] [නා.ප්‍ර.] ස්වල්ප වූ ආයුෂ ප්‍රමාණය; කෙටි ජීවිත කාලය.
අල්පාහාරික[අල්ප+ආහාරික] [වි.] ස්වල්ප වශයෙන් ආහාර අනුභව කරන; ප්‍රමාණය සලකා අනුභව කරන.
අල්පීභූත[වි.] කුඩා වූ; ඉතා සුළු.
අල්පේච්ඡයා[අල්ප+ඉච්ඡයා] [නා.] ස්වල්ප වූ ඉච්ඡා ඇත්තා; ලද දෙයින් සතුටු වන්නා.
අල්පේච්ඡාව[නා.] ස්වල්ප වූ ඉච්ඡා ඇති බව; ලද දෙයින් සතුටු වන බව.
අල්පේශාඛ්‍ය[අල්ප+ඊශ+අඛ්‍ය] [වි.] අල්ප වූ යශස් ඇති; ස්වල්ප අනුභාව ඇති; බලයෙන් අඩු.
අල්පෝත්සාහ[වි.] ස්වල්ප වූ උත්සාහයෙන් යුත්; මඳ වීර්යය ඇති; මන්දෝත්සාහී.
අල්පෝදක[අල්ප+උදක] [වි.] ජලය හිඟ; නිරුදක.
අල්බය[නා.] දිව්‍ය පූජාවට සූදානම් වන පූජා ප්‍රසාදිතුමා අඳින දීර්ඝ ධවල වස්ත්‍රය.
අල්මුසුව, අමෝසුව[නා.] උදේ කෑම; උදය භෝජනය; පාතරාසය.
අල්ල1. [නා.] අතෙහි ඇතුළු පැත්ත. 2. [නා.] අහුර; ස්වල්පය. 3. [නා.] අඳුන්. 4. [නා.] කුඹලාගේ මැටි පත්ත. [වි.] තෙමුණු; තෙත.
අල්ලනවා1. [ක්‍රි.] අත තබනවා; ස්පර්ශ කරනවා; අල්ල ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] දැඩි ලෙස ග්‍රහණය කරනවා; බැඳ ගන්නවා; අලවනවා; සවි කරනවා; සම්බන්ධ කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ඇතුළත් වෙනවා; අඩංගු වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] ඇලෙනවා; බැඳී තද වී සිටිනවා. 5.[ක්‍රි.] ආරම්භ කරනවා; පටන් ගන්නවා. 6. [ක්‍රි.] (ලෙඩක්) වැලඳ ගන්නවා. 7. [ක්‍රි.] හපනවා; කනවා.
අල්ලා1. [නා.ප්‍ර.] ඉස්ලාම් භක්තිකයන්ගේ දෙවියන් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] අම්මා; මව. 3. [නා.ප්‍ර.] කොත්තමල්ලි.
අල්ලාප[නා.] කථාව; ආලාපය.
අල්ලාප-සල්ලාපය[නා.] කථාබහ; සතුටු සාමීචි කථාව; ප්‍රිය සංවාදය.
අල්ලිය1. [නා.] කොටුව; කොට්ඨාසය; ස්ථානය; බිම් කැබැල්ල. 2. (කථා.) [නා.] අම්බලම; නවාතැන. 3. [නා.] රෙදිවල මෝස්තරයක්.
අල්ලීන[වි.] ඇලුණ; ආසක්ත.
අල්ලුව[නා.] යමක් තදින් ඇල්ලීමට හෝ සවි කිරීමට හෝ යොදන උපකරණය; කයිපුඩිය; කලම්පය.
අල්ලේ දවස්[ක්‍රි.වි.] අනතුරු දින; පසු දා.
අලාබය, අලාභය1. [නා.] නොලැබීම; අප්‍රාප්තිය. 2. [නා.] නැති වීම; විනාශය; පාඩුව.
අලාභහානිය[නා.] පාඩුව; හානිය; විනාශය.
අලාමක[වි.] පහත් නොවන; නීච නොවන; උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨ.
අලාමුළා[නා.ප්‍ර.] සිහි මුළාව; සිහි විකාරය.
අලි1. [නා.ප්‍ර.] අලියා. 2. [නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා; භෘංගයා; බමරා. [වි.] ලොකු; විශාල.
අලි ගාල[නා.] වල් අලින් ඇල්ලීම සඳහා වනය මැද කණු හිටුවා බඳිනු ලබන විශාල කොටුව; ඇත්ගාල.
අලිංග[වි.] ස්ත්‍රී-පුරුෂත්වයක් නැති.
අලින්දය, ආලින්දය[නා.] පිල්කඩ; ඉස්තෝප්පුව.
අලිප්ත[වි.] ආලේපන නොකරන ලද; නොතවරන ලද.
අලිමංදාව(කථා.) [නා.] කැලෑවේ අලි ගමන් කරන පාර,
අලිම්පනය[නා.] නොතැවරීම; නොකිලිටි වීම.
අලියා[නා.] සිවුපාවන්ගෙන් ප්‍රමාණයෙන් විශාලතම සතා; දළ නැති හස්තියා.
අලිස් කටුව, ඇලිස් කටුව[නා.] ඇණ ඇල්ලීමට පළමු ලී ආදිය විද ගැනීම පිණිස වඩුවන් විසින් පාවිච්චි කරනු ලබන වානේ කටුව.
අලීකය[නා.] බොරුව; අසත්‍යය; මුසාව.
අලීන[වි.] කුසීත නොවූ; අලස නොවූ.
අලීනගත්තතා[නා.ප්‍ර.] නොහැකුළුණු ශරීර ඇති බව; අශීති අනුව්‍යඤ්ජනයන්ගෙන් විසිහතරවැන්න.
අලුක්කාල[නා.] දැනට භාවිත නොවන තඹ කාසි විශේෂයක්; සතයකින් හතරෙන් කොටසක වටිනාකම ඇති කාසිය; දොයිතුව; ශතකාල.
අලුකුත්තේරුවා1. [නා.] වේශ්‍යා ස්ත්‍රීන් සපයන්නා; තැරැව්කාරයා. 2. [නා.] මුඛරි තැනැත්තා; වාචාලයා. 3. [නා.] පහත් තැනැත්තා; නින්දිත පුරුෂයා.
අලුත[ක්‍රි.වි.] අභිනවයෙන්; නොබෝදා; මෑත දී; ළඟ දී.
අලුත්[වි.] නව; අභිනව.
අලුත් ගිවිසුම[නා.] බයිබලයේ එක් කොටසක්; අලුත් තෙස්තමේන්තුව.
අලුත්බත් දානය[නා.] පළමු අස්වැන්නෙන් දෙන දානය; අගහස් දන.
අලුත්වැඩියාව[නා.] ප්‍රතිසංස්කරණය; පිළිසකර කිරීම.
අලුප්ත1. [වි.] නොසිඳූ. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] ලොප් නොකළ.
අලුබ්ධ[වි.] ලෝභ නැති; අලෝභි; ගිජු නැති.
අලුමූසාව, අලුමුසුව[නා.] උදේ කෑම; උදය භෝජනය; පාතරාසය.
අලුයම[නා.] අරුණෝදය; ප්‍රභාත කාලය; පාන්දර.
අලුයම් ධුරය[නා.] විහාරස්ථානයක හෝ දේවාලයක හෝ අලුයම් තේවය සඳහා පවත්වනු ලබන බෙරවාදනය.
අලුයේ දවස්[ක්‍රි.වි.] දෙවෙනි දවසෙහි; පසුදිනයෙහි.
අලුව1. [නා.] එළිය; ආලෝකය; ප්‍රභාව. 2. [නා.] අලුයම.
අලුළිත[වි.] අවුල් නොවූ; විසිරී නොගිය.
අලෙලුයා, අලෙළුයා[නි.] (ක්‍රිස්ති.) ගීතිකාවල හා ස්ත්‍රෝත්‍රවල දෙවියන් වහන්සේට ස්තුති ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා යොදා ඇති වචනයක්. [නා.ප්‍ර.] දෙවියන් වහන්සේට කියන ස්තුති ගීතිකාවක් (=alleluia).
අලෙව්ව1. [නා.ප්‍ර.] ගෑම; තැවරීම; ගැල්වීම; ආලේප කිරීම. 2. [නා.ප්‍ර.] චිත්‍රය; සිත්තම.
අලෙවු පට[නා.] සිතියම් කරන ලද වස්ත්‍රය; ආලේඛ්‍ය පට්ටය.
අලෙවු රූ[නා.ප්‍ර.] සිත්තම් කරන ලද රූපය.
අලෙස, අලස[වි.] ක්‍රියාශීලී නොවන; උදාසීන.
අලෝහය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ නොවන අඞ්ගාර වැනි ද්‍රව්‍ය මූලය (=non-metal).
අලෝහලය[නා.] කලබලය; කෝලාහලය.
අලෞකික[වි.] ලෞකික නොවන; මේ ලෝකයට අයත් නොවූ; ලෝකෝත්තර.
අව1. [උ.] අහක; පිටත; බැහැර. 2. [උ.] ඌන; හිඟ; අඩු. 3. [උ.] නරක; නොමනා; අයහපත්. 4. [උ.] විරුද්ධ; ප්‍රතිවිරුද්ධ. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයාගේ ආලෝක ප්‍රදේශය අඩු වන වකවානුව; අවපක්ෂය.
අව කපනවා[ක්‍රි.] අවමංගල හෙවත් අශුභ වචන කියනවා; බාධා කරනවා.
අවකංස[නා.ප්‍ර.] අඩුම ප්‍රමාණය.
අවකර පරිණාමකය(පාරිභා.) [නා.] අධිවෝල්ටීයතා සැපයීමක් අඩු වෝල්ටීයතා සැපයීමකට හැරවීමට යොදනු ලබන පරිණාමකය; අවරෝහී පරිවර්තකය (=step- down transformer).
අවකරණය(පාරිභා.) [නා.] අඩු කිරීම; හීන කිරීම; ඌන කරණය (=reduction).
අවකරය(පාරිභා.) [නා.] එන්ජිමක් ක්‍රියා කරවන වාෂ්ප හෝ වායු හෝ ද්‍රව ප්‍රමාණය උවමනා අන්දමට පාලනය කිරීමට යොදනු ලබන වෑල්වය (=throttle valve).
අවකර්ෂණය[නා.] ඉවතට ඇදීම; ඉවත් කිරීම.
අවකර්ෂය1. [නා.] (තත්ත්වයෙන්) පහත වැටීම; අවමානයට පැමිණීම හෝ පැමිණවීම; පහත් බව. 2. [නා.] අඩු ප්‍රමාණය; අපකර්ෂය.
අවකලනය(පාරිභා.) [නා.] අවිච්ඡින්න ව වෙනස් වන රාශි පිළිබඳ වූ ගණිත ක්‍රමයක්; අවකලනය කිරීම (=differential calculus).
අවකල් ක්‍රියාව[නා.] නොමනා හැසිරීම; අනාචාරය; දුරාචාරය.
අවකල්පනය[නා.] ඇදහීම; ගුණ සලකා පැහැදීම.
අවකහ1. (කථා.) [නා.] ඉඩ; ඉඩකඩ; අවකාශය. 2. අවස්ථාව; ඉඩ ප්‍රස්තාව.
අවකහඩා චක්‍රය[නා.] මන්ත්‍ර ගුරුකම්, සෙත් කවි, වස්කවි සෑදීමේදී ඉෂ්ටානිෂ්ට ගණ, යෝනි, අක්ෂර යොදා ගැනීම සඳහා චක්‍රයක් වශයෙන් පිළියෙල කරගත් බන්ධන (කොටු) විශේෂය.
අවක්තව්‍ය[වි.] නොකිය යුතු; නොපැවතිය යුතු; නොබිණිය යුතු.
අවක්ෂේපණය1. [නා.] හෙළීම; වැටීම. 2. [නා.] අපහාසය; නින්දා වචනය; තද ඇනුම්පදය. 3. (රසා.) [නා.] විමෝචනය; නික්ෂේපණය; අවක්ෂේප කිරීම. (=precipitation).
අවක්ෂේපය1. [නා.] අපහාසය; නින්දාව. 2. [නා.] ද්‍රාවණයේ සිදු වන ප්‍රතික්‍රියාවකින් සෑදෙන අද්‍රාව්‍ය ඝන ද්‍රව්‍යය; මණ්ඩි හෝ රොඩු බොඩු.
අවක්‍ර[වි.] වක්‍ර නොවූ; ඇද නැති; ඍජු.
අවක්‍රමණය1. [නා.] පහතට යෑම; බැසීම. 2. [නා.] යටපත් කිරීම; පැතිරී යෑම. 3. (භූගෝ.) [නා.] ගොඩබිම ගෙවී යෑම (=degradation).
අවක්‍රාන්ත[වි.] බැසගත්; එළඹුණු; පිවිසුණු.
අවක්‍රාන්තික ප්‍රීතිය[නා.] සකල ශරීරය පිනවා පැතිරී ගොස් අවසන් වන ප්‍රීතිය.
අවක්‍රාන්තිය1. [නා.] බැසගැනීම; මවු කුසට පිවිසීම හෙවත් පිළිසිඳ ගැනීම; ප්‍රතිසන්ධිය. 2. (භෞති.) [නා.] විඝටනය; විශ්ලේශණය වීම; විභේදනය (=disintegration).
අවක්‍රියාව[නා.] වැරදි ක්‍රියාව; පාපී ක්‍රියාව.
අවකාරය, අවගාරය[නා.] ලීවල ලොකු සිදුරු විදීමට භාවිත කරන වඩු උපකරණය.
අවකාශය, අවකාසය1. [නා.] සීමා රහිත දිග පුළුලින් යුක්ත ව මුළු විශ්වය සිසාරා පවතින පුළුල් ඉඩ කඩ. 2. [නා.] අහස; ගුවන. 3. [නා.] අවස්ථාව; ඉඩ ප්‍රස්තාව. 4. [නා.] අවසරය; අනුමැතිය. 5. [නා.] අතරතුර ඉඩ; විවේකය. 6. [නා.] ඡිද්‍රය; සිදුර. 7. [නා.] අනන්තය.
අවකැටය1. [නා.] සීසාන විට නඟුලෙන් හෑරී පෙරළෙන පස් පිඩ. 2. [නා.] නඟුලේ පලු ඇණය. 3. [නා.] යතු කැටයක තලය සවි කිරීමට ගසනු ලබන ලී අඩය.
අවකැපෙනවචන[නා.ප්‍ර.] අශුභ දායක ප්‍රකාශ.
අවකීර්ණ1. [වි.] විසුරුණු; ගැවසුණු. 2. [වි.] විනාශ කළ; නැසූ.
අවකුජ්ජ[වි.] යටිකුරු වූ; මුහුණින් නැමූ; අධෝමුඛ වූ.
අවකේශී[වි.] ඵල රහිත; ගෙඩි නැති.
අවකෝචනය(පාරිභා.) [නා.] කොනීඩියකින් පහළ කොටසේ ශාඛාවක් සෑදීම ආරම්භ වීම; අත්තක් කැපූ තැනට පහළින් මොටෙය්යාවක් ඇදීම (=abstriction).
අවඛණ්ඩනය[නා.] (පිළිවෙළ) කඩ කිරීම; විච්ඡේදය.
අවගණ්ඩය[නා.] මුහුණෙහි හට ගැනෙන ගඩුව හෙවත් කුරුලෑව.
අවගත1. [වි.] පහතට ගිය; බැසගත්. 2. [වි.] දක්නා ලද; වටහා ගත්; අවබෝධ කළ.
අවගතිය[නා.] නරක ගතිය; දුෂ්ට පැවැත්ම; දුරාචාරය.
අවගමනය1. [නා.] පහතට යෑම; පසු බැසීම. 2. [නා.] වැටහීම; අවබෝධය.
අවගමය[නා.] දැනීම; වැටහීම; අවබෝධය.
අවග්‍රහය[නා.] නියඟය; ඉඩෝරය.
අවගා[නා.ප්‍ර.] ගිල්වීම; ගිල්වා තැබීම; ගැල්වීම.
අවගා ඔරුව[නා.] බෙහෙත් තෙල් හෝ ද්‍රව වත් කොට රෝගියකු ගිල්වා තබනු සඳහා තැනූ ඔරු විශේෂය; බෙහෙත් ඔරුව.
අවගාරය, අවගාරෙ[නා.] ලීවල ලොකු සිදුරු විදීම සඳහා භාවිත කරන වඩු උපකරණය.
අවගාහනය1. [නා.] නිමග්න වීම; දිය යට ගිලීම. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] ප්‍රසාද ස්නානය; බවුතීස්මය.
අවගුණ[වි.] විපරිත ගුණ ඇති; ගුණ රහිත.
අවගුණ්ඨිත[වි.] වසන ලද; හිස වසා පොරවන ලද.
අවඝර්ෂණය[නා.] ඉළීම; තදින් ඇතිල්ලීම.
අවඝාතය[නා.] පහර දීම; ගැසීම.
අවඞ්ක[වි.] නොවක්; ඇද නැති; ඍජු.
අවච[වි.] කුඩා; පහත්.
අවචතාරතාව(පාරිභා.) [නා.] පහත් ස්වර මානය (=low pitch).
අවචර[වි.] හැසිරෙන; ගැවසෙන.
අවච්ඡායාව[නා.] (ජ්‍යෝති.) සෙවණැල්ලේ ආධාරයෙන් පියවර මැන වේලාව සෙවීමේ දී, සූර්යයාගේ ඇල ව ගමන් කිරීම අනු ව අඩු කරනු ලබන ප්‍රමාණය.
අවච්ඡේදය[නා.] කපා දැමීම; සිඳ දැමීම.
අවජ්ජ[නා.ප්‍ර.] වරද; දෝෂය.
අවජාත1. [වි.] ගුණයෙන් මව්පියන්ට වඩා පහත් ගති ඇති ව උපන්. 2. [වි.] නීත්‍යනුකූල කසාදයකින් තොර ව උපන්.
අවජුන්[නා.ප්‍ර.] සිහි කිරීම; සිතා බැලීම.
අවඥාත[වි.] අවමන් කරන ලද; හෙළා දකින ලද.
අවඥාව[නා.] අවමානය; හෙළා දැකීම.
අවට[වි.] හාත්පස පිහිටි; වටේට ඇති. 1. [නා.ප්‍ර.] වටේට ඇති ප්‍රදේශය; හාත්පස ප්‍රදේශය. 2. [නා.ප්‍ර.] වට ප්‍රමාණය; පරිධිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ලියගොමුව.
අවතංසකය[නා.] මුදුන්මල්කඩ; ඔටුන්න; සිළුමිණ.
අවතංසය1. [නා.] මල්දම; මල්මාලාව. 2. [නා.] කුණ්ඩලාභරණය. මුදුන්මල්කඩ; ඔටුන්න.
අවතරණය1. [නා.] බැසීම; ගොඩබැසීම; සමුද්‍රයෙන් එතෙරවීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] පරිණත වීමේ විභාජනවල දී සමප්‍රභව වර්ණදේහ යුගල අතර සිදු වන අන්‍යෝන්‍ය හුවමාරුව (=crossing-over).
අවතල(පාරිභා.) [වි.] යටට නෙරාගිය; බොකු ගැසුණු.
අවතල කාචය(පාරිභා.) [නා.] යටට නෙරාගිය හෙවත් බොකු ගැසුණු කාචය (=concave lens).
අවතල බෑවුම(පාරිභා.) [නා.] යටට නෙරා ගිය හෙවත් බොකු ගැසුණු බෑවුම (=concave slope).
අවතල භඞ්ගය(පාරිභා.) [නා.] හිස්කබල යටට නෙරා යන සේ නැතහොත් වළ ගැසෙන සේ බිඳී යෑම (=depressed fracture).
අවත්තය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) අවසාන සක්‍රමේන්තුව (=last sacrament).
අවත්ථරණය1. [නා.] පැතිරීම; පැතිරවීම. 2. [නා.] යටපත් කිරීම; මැඩපැවැත්වීම.
අවත්ථාන[නා.ප්‍ර.] දැඩි අධිෂ්ඨානය; මුහුකුරා ගිය අධිෂ්ඨානය.
අවතායම[නා.] ප්‍රයෝගය; වංචාව.
අවතාරය1. [නා.] බැසීම; ගොඩබැසීම; සම්ප්‍රාප්තිය. 2. [නා.] දෙවියකු අන් අයුරකින් පහළ වීම. 3. [නා.] හොල්මන; භූත වේශය. 4. [නා.] ප්‍රස්තාවනාව; ප්‍රවේශය. 5. [නා.] වේශය; රූපය; විලාසය. 6. [නා.] සිදුර. 7. [නා.] ඉඩ ප්‍රස්තාව; අවකාශය.
අවතාරිකා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රස්තාවනාව; ප්‍රාරම්භය.
අවතැන්[වි.] උන්හිටි තැන් අහිමි වූ; වාසස්ථාන අහිමි වූ.
අවතීර්ණ1. [වි.] බැසගත්; බට; පිළිපන්. 2. [වි.] එළඹ සිටි; පැන නැගුණු. 3. [වි.] එතෙර වූ.
අවදනවා[ක්‍රි.] සිත නමනවා; යොමු කරනවා; සිතා බලනවා; විමසා බලනවා.
අවද්‍ය1. [වි.] දෝෂ සහිත; වැරදි ඇති. 2. [වි.] පහත්; නීච. 1. [නා.ප්‍ර.] වැරැද්ද. 2. [නා.ප්‍ර.] වැරදි නොවූව; නිවැරදි වූව.
අවදාත[වි.] පවිත්‍ර; ශුභ්‍රවර්ණ; සුදු.
අවදානම1. [නා.] සැකය. 2. [නා.] අනතුර; උවදුර.
අවදි කරනවා1. [ක්‍රි.] නින්දෙන් නැගිටුවනවා. 2. [ක්‍රි.] යමක් වෙත සිත යොමු කරනවා.
අවදියෙන් ඉන්නවා1. [ක්‍රි.] නින්දෙන් තොර ව ඉන්නවා. 2. [ක්‍රි.] කල්පනාකාරී ව සිටිනවා.
අවදිවෙනවා[ක්‍රි.] නින්දෙන් නැඟිටිනවා; පිබිදෙනවා.
අවදුක[නා.] අපා දුක.
අවධ්‍ය[වි.] වධ නොකටයුතු; නොනැසිය යුතු.
අවධානය[නා.] ඇහුම්කන් දීම; සිත යොමු කිරීම.
අවධාරණය[නා.] නිශ්චය කිරීම; කාවැද්දීම.
අවධි අවස්ථාව1. [නා.] කාලය හා ප්‍රස්තාව; සුදුසු වේලාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] වායුවක අවධි ලක්ෂ්‍යයේ දී එය වායුමය සහ ද්‍රවමය අවස්ථා අතර පැවතීම (=critical state).
අවධි උෂ්ණත්වය(පාරිභා.) [නා.] වායුවක් යම් උෂ්ණත්වයකින් ඉහළ දී පීඩනයෙන් පමණක් ද්‍රව නොකළ හැකි ද එම උෂ්ණත්වය (=critical temperature).
අවධි කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝක කිරණයක් සම්පූර්ණයෙන් අභ්‍යන්තර පරාවර්තනයට භාජන වන අඩු ම පතන කෝණය (=critical angle).
අවධි තලය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) ශිඛර තලය හෙවත් මතුපිට (=summit plane).
අවධි පරිමාව(පාරිභා.) [නා.] අවධි උෂ්ණත්ව හා පීඩන තත්ත්ව ඇති විට ද්‍රව්‍යයකින් ඒකක ස්කන්ධයක පරිමාව (=critical volume).
අවධි පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] වායුවක් එහි අවධි උෂ්ණත්වයේ දී ද්‍රව බවට පත් කළ හැකි පීඩනය (=critical pressure).
අවධි විභක්තිය[නා.] (ව්‍යාක.) පහවීමේ සීමාව දැක්වෙන නාම පදය යෙදෙන එනම් විභක්තිය.
අවධිය1. [නා.] කාලය; වකවානුව; යුගය. 2. [නා.] සීමාව; ඉම; මායිම. 3. [නා.] සංඥාව; සිහිය.
අවධුනනය, අවධූනනය[නා.] අධෝමුඛ කොට චලනය කිරීම; යටිකුරු කොට සෙලවීම.
අවධූත[වි.] සොලවන ලද; සොලවා දමන ලද.
අවනඩුව[නා.] බොරු නඩුව; නීති විරෝධී ක්‍රියාව; අසාධාරණය.
අවනත1. [වි.] පහතට නැමුණු. 2. [වි.] යටහත් වූ; කීකරු.
අවනතිය1. [නා.] ගෞරවයෙන් වැඳීම. 2. [නා.] පහතට බැසීම; පිරිහීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] ඇලවීම; පතනය.
අවනද්ධ[වි.] වැසුණු; වෙළුණු; බැඳුණු. [නා.ප්‍ර.] මෘදඞ්ග, ඩැක්කි වැනි සමින් වසන ලද මුඛ ඇති වාද්‍ය භාණ්ඩ විශේෂයක්.
අවනම්බුව[නා.] අපකීර්තිය; අවමානය; නින්දාව; පරිභවය.
අවන්1. [නා.ප්‍ර.] වෙළඳසැල; ආපණශාලාව; සල්පිල. 2. [නා.ප්‍ර.] සුරාසල. [වි.] පැමිණි; (ඇවැතට) පත්.
අවන් කෙළිය[නා.] මධුපානෝත්සවය.
අවන්හල1. [නා.] වෙළඳසැල; සල්පිල; ආපණ ශාලාව. 2. [නා.] සුරාපානය කරන තැන.
අවනි තලය[නා.] පෘථිවිතලය; පොළොව.
අවනි, අවනී[නා.ප්‍ර.] පොළොව; පෘථිවිය.
අවනිපති[නා.ප්‍ර.] රජ; භූපති.
අවනීතිය[නා.] නීතියට විරුද්ධ වූව; අසාධාරණය.
අවපක්ෂය[නා.] පුර පසළොස්වකට අනතුරු දිනය (අව පෑළවිය) පටන් අමාවක අවසන් කොට ඇති චන්ද්‍ර මාසයේ අපර පක්ෂය; කාළ පක්ෂය.
අවපස[නා.] අපර පක්ෂය.
අවපසළොස්වක[නා.] චන්ද්‍ර මාසයෙහි අව පක්ෂයේ පසළොස්වක් දිනය; අමාවක් දිනය.
අවපාඨය[නා.] වැරදි පාඨය; අපපාඨය.
අවපාත කෝණය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බක මධ්‍යාහ්න රේඛා තලයේ ලක්ෂ්‍යයක් හරහා පෘථිවි බල රේඛාව වැටී ඇති දිශාවත් තිරස් රේඛාවත් අතර කෝණය (=angle of dip).
අවපාතය1. [නා.] පහත බැසීම; වැටීම. 2. [නා.] ද්‍රව්‍යයක යටට බසින බොර; මණ්ඩිය. 3. [නා.] පහත වායුගෝලයෙහි හටගැනෙන අඩු වායු පීඩන මධ්‍යය.
අවපෑළවිය[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර මාසයේ අව පක්ෂයෙහි පළමුවන දිනය.
අවපොහොය[නා.] අව පසළොස්වක පොහොය; අමාවක් පොහොය.
අවබල අණ්වීක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] අඩු බලයෙන් යුතු අණු දක්නය (= low power microscope).
අවබාල[වි.] තරුණ; නවයොවුන්.
අවබෝධය[නා.] වැටහීම; දැනගැනීම; ප්‍රත්‍යක්ෂ ඥාන; පරිඥානය.
අවභාෂණය[නා.] අවර්ණනාව; නින්දා කිරීම.
අවභාසය1. [නා.] එළිය; ආලෝකය. 2. [නා.] අදහස් සෘජු ව නොකියා අන් අයුරකින් ප්‍රකාශ කිරීම.
අවම1. [වි.] පහත්; නීච. 2. [වි.] අඩු ම; ඉතා සුළු.
අවමගුල, අවමඟුල[නා.] මඞ්ගල නොවන සිද්ධිය; අශුභ කාරණය; කෙනකු මිය ගිය ශෝකජනක අවස්ථාව; මළගම.
අවමඞ්ගල මෙහෙය[නා.] මෘත ශරීරයක් පිළිබඳ අවසන් කටයුතු කිරීමේ දී කෙරෙන ආගමානුකූල පූජාවිධි සමූහය.
අවමඞ්ගල්‍ය කෘත්‍යය[නා.] මෘත ශරීරයක් පිළිබඳව කෙරෙන ආදාහනාදි අවසන් කටයුතු; අවමඟුල් චාරිත්‍ර.
අවමඞ්ගල්‍යය[නා.] අශුභ සිද්ධිය; මරණය; මළගම.
අවමඟ1. [නා.] නොමඟ; වැරදි මාර්ගය; දුෂ්ට උපාය. 2. [නා.] අපායට පමුණුවන මාර්ගය; අපාය මාර්ගය; අවාමඟ.
අවමන්[නා.ප්‍ර.] නින්දාව; නිග්‍රහය; අවඥාව; අනාදරය.
අවමරණය[නා.] නියම වයසට නොපැමිණ මිය යෑම; අකාල මරණය.
අවමර්ශය[නා.] ස්පර්ශය; ගැටීම.
අවමර්ශවාදය[නා.] පරුෂ වචනයෙන් කථා කිරීම; ජාති ආදිය ගටා බැණීම.
අවමානය, අවමාන්නය[නා.] නින්දාව; නිග්‍රහය; අවඥාව.
අවමාන්‍ය[වි.] අවමන් කටයුතු.
අවමාලු(කථා.) [වි.] දිරාගිය; පරණ.
අවයවය[නා.] අඞ්ගය; හස්ත පාද ආදි ශරීරාංගය; ඉන්ද්‍රියය.
අවයෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) අනිෂ්ට යෝගය; ඇතැම් නැකැත් තිථි හා දින එකට යෙදීමෙන් සෑදෙන අශුභ යෝගය.
අවර1. [වි.] පහත්; නුසුදුසු. 2. [වි.] අන්‍ය; අනෙක්; ඊළඟ. 3. [වි.] බටහිර; ප්‍රතිචීන. 4. [වි.] බැස යන; අස්තඞ්ගත වන. 5. [වි.] නුදුරු; ළඟ. 1. [නා.ප්‍ර.] බටහිර; අපරදිශාව. 2. [නා.ප්‍ර.] පිරිහීම; වයෝවෘද්ධ අවස්ථාව. 3. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 4. [නා.ප්‍ර.] පස්වරු සමය.
අවර දිග[නා.] බස්නාහිර පැත්ත; බටහිර දිශාව.
අවර පෙත්ත(පාරිභා.) [නා.] අහස් යානාවක් හෝ ජල යාත්‍රාවක් හෝ ඉදිරියට ගමන් කරවීම පිණිස සවිකරන ලද ප්‍රේරකය (=propeller).
අවර භාගය[නා.] දවසේ දෙවැනි භාගය; පස්වරුව.
අවරගිර[නා.ප්‍ර.] අපරදිග ඇතැයි සැලකෙන එනම් කල්පිත පර්වතය.
අවරණය[නා.] වැස්ම; ආවරණය.
අවර්ණ[වි.] පාට නැති; නිර්වර්ණ.
අවර්ධිත[වි.] වර්ධනය නොකළ; නොවැඩුණ.
අවරුද්ධ[වි.] වළක්වන ලද; බාධා කරන ලද.
අවරෝධකය[නා.] බාධකය (=buffer).
අවරෝධය1. [නා.] බාධාව; වැළැක්වීම; අවහිර කිරීම. 2. [නා.] ආවරණය; වැස්ම.
අවරෝහණය[නා.] බැසීම; අවතීර්ණවීම.
අවරෝහය[නා.] ගසක ශාඛාවකින් බසින මුල; අරළුව; ඇටුවම.
අවල1. [නා.ප්‍ර.] පැටලීම; අවුල්වීම. 2. [නා.ප්‍ර.] කලහය; දබරය. 3. [නා.ප්‍ර.] ජල යාත්‍රාවක් ගමන් කරවීම සඳහා අතින් මෙහෙයවන උපකරණය; ලොකු හබල. 4. [නා.ප්‍ර.] රති ක්‍රීඩාව. 1. [වි.] පැටලුණ; අවුල් වූ; ආකූල. 2. [වි.] ගැවසී ගත්; වැසීගිය.
අවල කෙළිය[නා.] රති ක්‍රීඩාව; කාම සේවනය.
අවලංගු[වි.] වලංගු නැති; නිෂ්ප්‍රභා කළ; ප්‍රතික්ෂේප කළ.
අවලංසය[නා.] කඳු බෑවුමක් ඔස්සේ වේගයෙන් පහතට ඇද හැලෙන පස් සහ අයිස් මිශ්‍ර විශාල හිම කැට කදම්බය.
අවලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] අශෝභන ලක්ෂණය. [වි.] කැත; විරූපී; අශෝභන.
අවලම්බ1. (පාරිභා.) [වි.] (පහතට) එල්ලෙන. 2. [වි.] තිරස් තලයට ඍජුකෝණාකාර ව ඇති.
අවලම්බ තලය[නා.] තිරස් තලයට ලම්බාකාර ව පිහිටි තලය; සිරස් තලය.
අවලම්බන කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි වස්තුවක් එල්ලා තබන කේන්ද්‍රය (=centre of suspension).
අවලම්බන යෂ්ටිය[නා.] සැරයටිය; හැරමිටිය.
අවලම්බනය1. [නා.] එල්ලීම; එල්ලා තැබීම. 2. (අභි.) [නා.] සිත එල්බ සිටිනා වස්තුව; අරමුණ.
අවලම්බය1. [නා.] එල්ලා තැබීම; එල්ලීම. 2. [නා.] පහසුවෙන් පැද්දීමට එල්ලනු ලබන වස්තුව. 3. [නා.] තිරස්තලයකට ඍජු කෝණාකාර ව පිහිටි රේඛාව.
අවලමා[නා.] ගෙන් ගෙට යන්නා; රස්තියාදුකාරයා; සල්ලාලයා.
අවලස්සණ[වි.] ලස්සන නැති; අවලක්ෂණ; විරූප; කැත.
අවල් ගානවා[ක්‍රි.] අවල් භාවිතයෙන් ජල යාත්‍රාවක් ගමන් කරවනවා; අවල් ආධාරයෙන් පැද යනවා.
අවලාගය[නා.] දෝෂය; වැරුද්ද; විපත.
අවලාදය[නා.] දෝෂාරෝපණය; මැසිවිල්ල.
අවලිප්ත[වි.] පිටත ආලේප කරන ලද; ගාන ලද.
අවලීඪ[වි.] වටලන ලද; වෙළී ගිය; ආකූල වූ.
අවලීලාව[නා.] අයහපත් විලාසය; අප්‍රිය දර්ශනය.
අවලේපනය, අවලේපය[නා.] ගෑම; තැවරීම; ආලේප කිරීම.
අවලේහනය[නා.] ලෙවීම; ලෙවකෑම.
අවලෝකනය1. [නා.] බැලීම; නැරඹීම. 2. [නා.] කියවීම; පඨනය කිරීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] නිරීක්ෂණය (=observation).
අවලෝකිත[වි.] බලන ලද; දකින ලද.
අවලෝකිතේශ්වර[නා.ප්‍ර.] මහායාන බෞද්ධ සමයෙහි උසස් ලෙස සලකනු ලබන බෝධිසත්වවරයකුගේ නාමය.
අවලෝලිත[වි.] කලඹන ලද; කලතන ලද.
අවවාද ප්‍රාතිමෝක්ෂය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙසතියකට වරක් මුල් අවුරුදු විස්සෙහි පොහොය කිරීම් වශයෙන් වදාරන ලද අවවාද හෙවත් අනුශාසනා ගාථා.
අවවාදක්ෂම[වි.] අවවාද ඉවසනසුලු.
අවවාදය[නා.] දෝෂයක් දුටු කල දෙන උපදේශය; දැනුමැතිකම; කටයුතු නොකටයුතු දේ පෙන්නා දීම.
අවවාදානුශාසනා[අවවාද+අනුශාසනා] [නා.ප්‍ර.] දොස් දැක්වීම හා උපදේශය; දැනුමැතිකම; ගුරුහරුකම.
අවවිභාගය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) වැරදි කල්පනාව; දුර්මතය.
අවශ්‍ය1. [වි.] වුවමනා; ඕනෑ කරන. 2. [වි.] ළඟ නෑකම් ඇති; ඇවැස්ස.
අවශ්‍යය[නා.] උවමනාව; ඕනෑකම.
අවශ්‍යයා1. [නා.] උවමනා කරන තැනැත්තා. 2. [නා.] කිට්ටු ඥාතියා; ළඟ නෑයා.
අවශිෂ්ටය[නා.] ඉතිරි කොටස; ශේෂය.
අවශේෂ, අවසේස[වි.] ඉතුරු; සෙසු; අනෙක්; අන්‍ය. [නා.ප්‍ර.] ඉතුරු ව; සෙස්ස.
අවශෝෂණය[නා.] උරා ගැනීම; බී ගැනීම.
අවස[නා.] ආවාසය; කුටිය; ගෙය. [වි.] වසඟ නොවන; යටත් නොවන; රිසි සේ නොපවත්නා.
අවසඟ[වි.] වසඟ නොවන; යටත් නොවන.
අවසන්ධිය[නා.] ඇටයක් පැන්නා වූ සන්ධිය; සන්ධි භඞ්ගය.
අවසරය1. [නා.] අවස්ථාව; ප්‍රස්තාව. 2. [නා.] ඉඩ; අවකාශය. 3. [නා.] අනුමැතිය; කැමැත්ත; අනුදැනීම.
අවස්තරණය[නා.] යටපත් කිරීම; මැඩ පැවැත්වීම.
අවස්ථාචෝචිත, අවස්ථෝචිත[වි.] අවස්ථාවට සුදුසු; තැනටත් කාලයටත් ගැළපෙන.
අවස්ථානය1. [නා.] සිටීම; පිහිටීම. 2. [නා.] තැන; වාසස්ථානය.
අවස්ථාන්තර[නා.ප්‍ර.] අන්‍ය අවස්ථාව.
අවස්ථාපිත[වි.] පිහිටුවන ලද; සංස්ථාපිත.
අවස්ථාව1. [නා.] තත්ත්වය; ස්වභාවය. 2. [නා.] කාල සීමාව; අවධිය; වේලාව.
අවස්ථිත[වි.] පිහිටි; අචල; ස්ථිර.
අවස්ථිතිය1. [නා.] පැවැත්ම; ජීවත්වීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] නිශ්චල ව තිබෙන වස්තුවක් චලිත නොවී සිටීමට හෝ චලිත වස්තුවක් එහි චලිත ක්‍රමය වෙනස් නොවන සේ රැක ගැනීමට හෝ තැත් කිරීම; සංඛ්‍යාත ලක්ෂණය (=inertia).
අවසාදනය1. [නා.] (වණයක උඩට ලියලා ඇති මස ඖෂධ ප්‍රලේපාදියෙන්) පහතට හෙළීම; අඩු කිරීම. 2. [නා.] ජලයෙහි හෝ සුළගෙහි රැඳී පැමිණ තැන්පත් වන වැලි, ගල්, මඩ ආදි දේ.
අවසාදිත[වි.] මණ්ඩි එකතු වූ; අවසාදනය වූ; ස්තරීභූත. (=sedimentary).
අවසානය1. [නා.] කෙළවර; අන්තය; නිමාව; සමාප්තිය. 2. [නා.] මරණය.
අවසීදනය[නා.] කිඳා බැසීම; ගිලා බැසීම.
අවහරණය1. [නා.] ඉවත් කිරීම; පැහැර ගෙන යෑම; බලෙන් ගෙන යෑම. 2. (විනය.) [නා.] යමක් සොරා ගැනීම; පරිස්සමට තිබූ බඩුවක් නොදී ලබා ගැනීම.
අවහසිත[නා.ප්‍ර.] දෙඋර සහ හිස කම්පනය කෙරෙමින් කරන සිනහව.
අවහාරය[නා.] පැහැර ගැනීම; සොරකම් කර ගැනීම.
අවහාසය[නා.] නින්දාව; අපහාසය.
අවහිත1. [වි.] තබන ලද; ස්ථාපිත. 2. [වි.] වැසුණු. 3. [වි.] හොඳින් යොමු කළ; අවධානයෙන් යුක්ත.
අවහිරය[නා.] බාධකය; බාධාව; වැළැක්වීම.
අව්හානය[නා.] කැඳවීම; අඬ ගැසීම; ආමන්ත්‍රණය.
අව්‍යක්ත1. [වි.] ප්‍රකට නොවූ; අදෘශ්‍යමාන; නොපැහැදිලි. 2. [වි.] නූගත්; අඥාන; මෝඩ.
අව්‍යතික්‍රමණය, අව්‍යතික්‍රමය[නා.] නොඉක්මවීම; කඩ නොකිරීම; උල්ලඞ්ඝනය නොකිරීම.
අව්‍යභිචාරය1. [නා.] වෙන් නොවීම; වෙනස් නොවීම. 2. [නා.] පතිව්‍රතය.
අව්‍යභිචාරිණී[නා.ප්‍ර.] පතිදම් රකින ස්ත්‍රිය.
අව්‍යය[වි.] ව්‍යය නොවන; වෙනස් නොවන; ක්ෂය නොවන. [නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ලිඞ්ග විභක්ති ආදිය වර නොනැඟී ඒ වචන භේදයෙන් වෙනස් නොවන නිපාත සහ උපසර්ග යන පද.
අව්‍යවධාන[වි.] අතරක් නැති; යාබදව පිහිටි.
අව්‍යවස්ථිත[වි.] ව්‍යවස්ථානුකූල නොවූ; නියම නොකළ; වෙනස් වන.
අව්‍යවහිත[වි.] වෙන් නොවූ; අතරක් නැති; යාබද.
අව්‍යවහෘත[වි.] ව්‍යවහාර නොවූ; භාවිතයෙහි නැති.
අව්‍යාජ[වි.] ව්‍යාජයෙන් තොර; සැබෑ; අවංක.
අව්‍යාධික[වි.] රෝග නැති; නිරෝග.
අව්‍යාප්ත[වි.] නොපැතිරුණු.
අව්‍යාපෘත, අව්‍යාවෘත[වි.] නොයෙදුණු; නිරත නොවූ.
අව්‍යාහෘත[වි.] නොකියන ලද; ප්‍රකාශ නොකරන ලද.
අව්‍යුත්පන්න1. [වි.] (ව්‍යාක.) බෙදා වෙන් කළ නොහැකි; නිරුක්ති හෝ ව්‍යුත්පත්ති දැක්විය නොහැකි. 2. [වි.] පළපුරුද්ද නැති.
අව්‍යුපශාන්ත[වි.] උපශාන්ත නොවූ; නොසංසිඳුණු; නොසන්සුන්.
අවා1. [නා.ප්‍ර.] අපාය; නරකාදිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මනාලිය කැඳවාගෙන ඒම; ආවාහය.
අවා ගැනුම[නා.] කාන්තාවක භාර්යාව වශයෙන් පාවා ගැනීම; ආවාහය.
අවා පුරය[නා.] අපාය නමැති පුරය; අපාය; නිරය; නරකය.
අවා බිම[නා.] අපාය තලය; සතර අපාය.
අවාකර, අවාකුරු[නා.ප්‍ර.] අපාය අක්ෂර.
අවාච්‍ය[වි.] නොකිය හැකි; කියා නිම කිරීමට නුපුළුවන්.
අවාචී[නා.ප්‍ර.] දකුණු දිශාව.
අවාදුක[නා.] අපායෙහි පවත්නා දුක.
අවාන[නා.] පවන්පත; විජිනිපත.
අවාබිය[නා.ප්‍ර.] අපාය භය; අපායෙහි ඉපදීම ගැන ඇති භය.
අවාරය[නා.] අනියම් කාලය; අකාලය; ගස්වැල්වල සාමාන්‍යයෙන් මල් පල හට නොගන්නා කාලය.
අවාරවැහි[නා.ප්‍ර.] අවාරයේ ඇති වන වර්ෂාව; නොකල් වැස්ස.
අවාර්ය[වි.] නොවැළැක්විය හැකි.
අවාරිත[වි.] නොවැළකූ; ආබාධිත.
අවාවිවා[නා.ප්‍ර.] ආවාහ විවාහ; හිර ගනුදෙනු.
අවාසනාව[නා.] වාසනාවෙන් තොරබව; අභාග්‍යය; අහේතුව.
අවාස්තවික(පාරිභා.) [වි.] කාල්පනික; අභූත; අතථ්‍ය (=unreal).
අවාසි[වි.] පාඩු; අලාභ.
අවැඩ[නා.] අයහපත; අනර්ථය; හානිය.
අවැඩදායක[වි.] අනර්ථදායක; හානිකර.
අවැස්ස, ඇවැස්ස[වි.] ළඟ නෑකම් ඇති; කිට්ටුවෙන් ම ඥාති වූ.
අවි ආයුධ[නා.බහු.] ආයුධ; ශස්ත්‍ර.
අවි ශිල්පය[නා.] ආයුධ භාවිතය පිළිබඳ වූ ශිල්පය; ආයුධ ශිල්පය.
අවිකප්පනය[නා.] විකල්පනය නොකිරීම; වෙනස් ව කල්පනා නොකිරීම.
අවිකම්පනය[නා.] කම්පනය නොවීම; නොසෙලවීම.
අවිකල[වි.] ප්‍රකෘති තත්වයෙන් පවතින.
අවිකලාඞ්ග[අවිකල+අඞ්ග] [වි.] විකල නොවූ හෙවත් පරිපූර්ණ වූ ශරීරාවයව ඇති.
අවික්ෂිප්ත[වි.] නොකැලඹුණු; සිත් අවුල් නුවූ.
අවික්ෂේපය1. [නා.] කලබල නොවීම. 2. (අභි.) [නා.] නොයෙක් අරමුණුවල සිත විසිර නොයෑම; සිතෙහි එකඟ බව.
අවිකාර්ය[වි.] වෙනස් නොකළ හැකි.
අවිකෘත[වි.] විකෘත නොවූ; නොවෙනස්.
අවිකෝපනය[නා.] විනාශ නොවීම; නොනැසීම.
අවිගත[වි.] පහ නොවූ; ඉවත් නොකළ.
අවිඝ්න[වි.] බාධා නැති; උවදුරු නැති.
අවිච්ඡින්න[වි.] නොසිඳුණු; නොකැඩුණු; අඛණ්ඩ.
අවිච්ඡේදය1. [නා.] නොසිඳී පැවැත්ම; නිරන්තර ව පැවතීම. 2. [නා.] ප්‍රජාවගේ අසම්භින්න පැවැත්ම; පරම්පරාව.
අවිචාරය1. [නා.] විචාරයෙන් තොරබව; විමසා නොබැලීම. 2. (අභි.) [නා.] සිත අරමුණෙහි නොපැවැත්ම.
අවිජහිත[වි.] අත් නොහරින ලද; අත් නොහළ.
අවිජ්ජාව[නා.] (අභි.) නොදැනීම; චතුරාර්ය සත්‍යය නොදැනීම; අවිද්‍යාව.
අවිජානනය[නා.] නොදැනීම; වටහා නොගැනීම.
අවිඤ්ඤාණ[වි.] විඤ්ඤාණයක් නැති; සිත් පිත් නැති; අචේතනික.
අවිඤ්ඤු[නා.ප්‍ර.] කාරණාකාරණ නොදත් තැනැත්තා; අඥාන පුද්ගලයා.
අවිඥාත1. [වි.] නොදන්නා ලද; නොදත්; අවබෝධ නොකළ. 2. [වි.] අප්‍රකට; අප්‍රසිද්ධ.
අවිඥේය[වි.] දැනගත නොහැකි; තේරුම් ගැනීමට නුපුළුවන්.
අවිතථ[වි.] අසත්‍ය නොවන; සැබෑ.
අවිතර[වි.] අප්‍රමාණ; නොයෙක්.
අවිදග්ධ[වි.] අත්දැකීම් නැති; පළපුරුද්දෙන් තොර; බොළඳ.
අවිද්‍යමාන[වි.] නොපවන්නා; නොපෙනන.
අවිද්‍යාව[නා.] නොදැනීම; චතුරාර්ය සත්‍යය නොදැනීම.
අවිදිත[වි.] නොදන්නා ලද; අඥාත වූ; අවබෝධ නොකළ.
අවිදු1. [නා.ප්‍ර.] නොදැනීම; අවිද්‍යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] නූගතා; මෝඩයා. 3. [නා.ප්‍ර.] අසුර ලෝකය.
අවිදුර[වි.] දුර නොවූ; ආසන්න.
අවිදුර දෘෂ්ටිකත්වය1. [නා.] දුර නොපෙනීම; ළඟ පමණක් පෙනීම. 2. [නා.] බුද්ධි ශක්ති හීනතාවය; නුවණ මඳකම.
අවිනය[නා.ප්‍ර.] විනීත බවින් තොරබව; නොහික්මීම.
අවිනයවාදියා[නා.] විනයට විරුද්ධ මත ප්‍රකාශ කරන පුද්ගලයා.
අවිනශ්වර[වි.] විනාශ විය නොහැකි; නැසිය නොහැකි.
අවිනෂ්ට[වි.] විනාශ නොවූ; නොනැසුණු.
අවිනාභාවය[නා.] වෙන් නොවී පැවතීම; වෙන් කළ නොහැකි සම්බන්ධය.
අවිනිබ්භෝග[වි.] වෙන් වෙන් ව නොපවත්නා; සමඟ පවත්නා; වෙන් කළ නොහැකි.
අවිනිර්මුක්ත[වි.] නොමිදුණු; තොර නොවූ.
අවිනිශ්චිත[වි.] විනිශ්චය නොකළ; විසඳුමක් හෝ තීරණයක් නැති.
අවිනීත[වි.] විනීත නොවන; නොහික්මුණු; අශිෂ්ට; ආචාර සම්පන්න නොවූ.
අවිපරීත[වි.] විපරීත නොවූ; නොවෙනස් වූ; විරුද්ධ නොවූ.
අවිපරීත දර්ශනය[නා.] නිවැරදි දෘෂ්ටිය; සම්‍යක් දර්ශනය.
අවිප්පවාසය1. [නා.] වෙන් නොවී විසීම; අවිප්‍රවාසය. 2. (විනය.) [නා.] තුන් සිවුරෙන් ඈත් නොවීම.
අවිප්‍රයෝගය[නා.] වෙන් නොවී පැවතීම; වෙන් නොවීම.
අවිභක්ත[වි.] බෙදා නොදක්වන ලද; වෙන් නොකළ; විභාග නොකළ.
අවිභූත[වි.] නොපැහැදිලි; අප්‍රකට.
අවිමුක්ත, අවිමුත්ත[වි.] නොමිදුණු; නිදහස් නොවූ.
අවිය1. [නා.] ආයුධය; ශස්ත්‍රය. 2. [නා.] ඉර. 3. [නා.] කන්ද.
අවියත්[වි.] අව්‍යක්ත; නූගත්; අඥාන.
අවියුක්ත[වි.] වෙන් නොවූ; එකට බැඳුණු.
අවියො[නා.ප්‍ර.] වියෝ නොවීම; වෙන් නොවීම; අවියෝගය.
අවියෝජනීය(පාරිභා.) [වි.] වෙන් නොකළ හැකිසේ බැඳුණු (=integral).
අවිරක්ත[වි.] විරක්ත නොවූ; ආශා සහිත; ඇලුණු.
අවිරල, අවිරළ1. [වි.] තුනී නොවූ; ඝන වූ; ගහන වූ. 2. [වි.] දුර්ලභ නොවූ; බහුල.
අවිරූළ්හි[වි.] නොවැඩෙන; වර්ධනය නොවන.
අවිරෝධය[නා.] විරුද්ධ නොවන බව; අනුකූලතාව; පටහැණි නොවීම.
අවිලඞ්ඝනීය[වි.] උල්ලඞ්ඝනය නොකළ යුතු; නොඉක්මවිය හැකි.
අවිලම්බ[වි.] ප්‍රමාද නැති; අප්‍රමාද; කඩිනම්.
අවිලයනීය(පාරිභා.) [වි.] රත් කොට ද්‍රවයක් බවට පත් කළ නොහැකි (=infusible).
අවිලිප්ත[වි.] නොතැවරුණු; නොගෑවුණු.
අවිලෝම[වි.] අවිරුද්ධ; අවිපරීත.
අවිවර[වි.] විවර හෙවත් හිදැස් නැති.
අවිවරදන්ත[නා.ප්‍ර.] විවර නැති දත්; අතරෙහි හිදැස් නැති දත්; දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් එකකි.
අවිවාද[වි.] විවාදයක් නැති; මතභේද රහිත.
අවිවාහක[වි.] විවාහ නොවූ; කසාද නොබැඳි.
අවිවික්ත[වි.] වෙන් නොවූ.
අවිවේක[වි.] විවේක රහිත; කාර්ය බහුල.
අවිශද, අවිසද[වි.] නොපැහැදිලි; හොඳින් නොපෙනෙන.
අවිශ්වාස1. [වි.] විශ්වාස නැති; ඇදහිය නොහැකි. 2. [වි.] සැක කටයුතු.
අවිශ්‍රාන්ත[වි.] විඩා නොවූ; නොකඩවා පවත්නා වූ.
අවිශිෂ්ට[වි.] විශේෂයෙන් නොදක්වන ලද; විශේෂ නොවූ.
අවිශුද්ධ[වි.] පිරිසිදු නොවූ; අපිරිසිදු.
අවිෂය[වි.] විෂයට හෙවත් ඉන්ද්‍රිය පථයට ගෝචර නොවන; අවබෝධ කළ නොහැකි.
අවිසංවාදය[නා.] නොරැවටීම; සත්‍යවාදී බව.
අවිසද1. [වි.] නොපැහැදිලි; අප්‍රකට; තීක්ෂ්ණ නොවූ. 2. [වි.] අපිරිසිදු.
අවිසරම[නා.] ආයුධ සරඹය; ආයුධ ශිල්පය; ආයුධවලින් සටන් කිරීම.
අවිස්ඵාර[වි.] කෘශ; කෙට්ටු.
අවිස්මෘත[වි.] අමතක නුවූ.
අවිසිප්[නා.ප්‍ර.] අවි ආයුධ භාවිතය උගන්වන ශිල්පය; ආයුධ ශිල්පය.
අවිහිංසක[වි.] හිංසා පීඩා නොකරන; අහිංසක.
අවිහිත[වි.] නොකළ; නියම නොකළ.
අවීචිය[නා.] අට මහා නිරයන්ගෙන් එකක්; මහානිරය ලෙස ද හැඳින්වේ.
අවු අත්ත[නා.] අවුවෙන් ආවරණය වීම සඳහා පෙර භාවිත උපකරණයක්; තල් අත්ත; අවුපත.
අවු කනවා[ක්‍රි.] අවුවෙන් තැවෙනවා හෝ පීඩා විඳිනවා; අවුව වැදීමෙන් හානියට පත් වෙනවා.
අවු ගස්වනවා[ක්‍රි.] අවුවෙන් වේළනවා.
අවුකාෂ්ටය[නා.] ඉතා තද ඉර අවුව.
අවුණ[නා.] වෙළඳ සල; සල්පිල; ආපණය.
අවුණුව[නා.] ඔරුව; ද්‍රෝණිය.
අවුත්[පූර්ව.ක්‍රි.] ආගමනය කොට; පැමිණ.
අවුන්සය[නා.] රාත්තලෙන් දහසයෙන් කොටසක් වන බර ප්‍රමාණයක්.
අවුපත1. [නා.] තල් අත්තෙන් කළ ආවරණය. 2. [නා.] තල් අත්තෙන් කළ වටාපත.
අවුර[නා.ප්‍ර.] පවුර; ආවරණය; ප්‍රාකාරය.
අවුරුණු[නා.ප්‍ර.] ඇවිරීම; වැසීම; වැළකීම; ආවරණය.
අවුරුණු වත්කම්(පාරිභා.) [නා.] පහසුවෙන් මුදල් බවට පරිවර්තනය නොකළ හැකි වත්කම් (=frozen assets).
අවුරුද්ද1. [නා.] දොළොස් මාසයක කාල පරිච්ඡේදය; සංවත්සරය; වර්ෂය. 2. [නා.] බක් සමයට අයත් ව අප්‍රේල් මාසයෙහි දෙවැනි සතියෙහි පැවැත්වෙන අලුත් අවුරුදු දිනය හා ඒ උත්සව කාලය.
අවුල1. [නා.] ආකූලය; පැටලිල්ල; අවුල් වීම. 2. [නා.] කලහය; ඩබරය.
අවුල්1. [වි.] අවුලට පත්. 2. [වි.] ගැවසී ගත්; ගහන; වැසීගිය.
අවුල් ජාලය[නා.] අවුල් දැල; බේරීමට බැරි තරම් අවුල; මහා පටලැවිල්ල.
අවුල් පවුල්[වි.] අතිශයින් අවුල් වූ; ආකූල ව්‍යාකූල.
අවුල්පත්, අවුළුපත්[නා.ප්‍ර.] කැවිලි; කැඳ සුරා ආදිය රුචි කරවීම පිණිස ගන්නා කට ගැස්ම.
අවුල්පාස්[නා.ප්‍ර.] දොර ජනෙල් උළුවහු ආදිය බිත්තියට හොඳින් සවිවීම පිණිස ගසන ඇණය (=holdfast).
අවුල්හර1. [නා.] පපුව මත පලඳිනු ලබන අලංකාර ආභරණ විශේෂයක්. 2. [නා.] උඩරට නැට්ටුවන් ළය මත පලඳින ආභරණය.
අවුසදය[නා.] ඖෂධය; බෙහෙත් ද්‍රව්‍යය; බෙහෙත.
අවුස්සනවා1. [ක්‍රි.] වැසුණු යමක් හාරා මතු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පොලඹනවා.
අවුළනවා1. [ක්‍රි.] දල්වනවා; මොළවනවා. 2. [ක්‍රි.] අමුණනවා; පුරුද්දනවා; පටලනවා. 3. [ක්‍රි.] බැඳගන්නවා; ආශා කරනවා. 4. [ක්‍රි.] ඇහිඳිනවා; එකතුකරනවා.
අවුළු1. [නා.ප්‍ර.] රස කැවිලි; කට ගැස්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] මාළු; සූපාදිය.
අවේක්ෂණය1. [නා.] බැලීම; විමසා බැලීම; නැරඹීම. 2. [නා.] ඉතා පරීක්ෂාකාරීව සිටීම.
අවේදයිත[වි.] නොවිඳිනා ලද; විඳීමක් නැති; විඳීමෙන් තොර.
අවේද්‍ය[වි.] නොදත හැකි; අවබෝධ කිරීමට දුෂ්කර වූ.
අවේර[වි.] වෛර නැති; මිත්‍ර.
අවේලාව[නා.] නොනිසි කාලය; නුසුදුසු අවස්ථාව.
අවෛරී[වි.] වෛරයෙන් තොර; ද්වේෂ සහගත නොවූ.
අශක්‍ය[වි.] නොහැකි; නුපුළුවන්; අසමර්ථ.
අශඞ්ක[වි.] සැක නැති; නිසැක.
අශන1. [නා.ප්‍ර.] ආහාරය; භෝජනය. 2. [නා.ප්‍ර.] අනුභව කිරීම; වැළඳීම.
අශනිපාතය[නා.] අකුණු පාත්වීම; හෙණ ගැසීම.
අශනිය[නා.] හෙණය; අකුණ.
අශ්මරි, අශ්මරී[නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර බොක්කේ හටගන්නා ගල්; මූත්‍රගල්; එයින් හටගැනෙන රෝගය; මූත්‍රරෝධය.
අශ්මසාර1. [නා.ප්‍ර.] යකඩ. 2. [නා.ප්‍ර.] රසාඤ්ජන.
අශ්ලීල[වි.] ශිෂ්ටත්වයෙන් තොර; ග්‍රාම්‍ය.
අශ්ව කෝච්චිය[නා.] අසුන් යොදවා ගමන් කරවූ රෝද හතරක් ඇති රථය.
අශ්ව පෝතකයා[නා.] අස් පැටවා.
අශ්ව බලය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක කාර්යය කිරීමේ ශීඝ්‍රතාව මනින මිනුමක්.
අශ්ව මණ්ඩලය[නා.] තරගයට අසුන් දුවවන භූමිය; අශ්ව රේස් පිට්ටනිය.
අශ්ව මේධය[නා.] රජකුගේ යසශ්‍රීය අපේක්ෂාවෙන් අශ්වයකු බිලි දීම ප්‍රධාන කොට ඇති පුරාණ ඉන්දියානු යාගය.
අශ්ව යානය[නා.] අශ්වයකු යොදාගත් වාහනය; අශ්ව රථය.
අශ්ව රාජයා[නා.] අසුන්ගේ රජකු වැනි අශ්වයා; උතුම් අශ්වයා.
අශ්ව ලාඩම[නා.] අශ්ව කුර ආරක්ෂා කිරීම පිණිස එහි යටින් සවි කරන අර්ධකවාකාර යකඩ පතුර.
අශ්ව සේනාව[නා.] අස් බළඇණිය; අශ්වාරෝහක හමුදාව.
අශ්වතරයා1. [නා.] කොටළුවකුට දාව වෙළඹක කුස උපන් දෙමුහුන් සතා. 2. [නා.] උසස් වර්ගයේ තරුණ අශ්වයා.
අශ්වදමකයා[නා.] අශ්වයන් දමනය කරන්නා; අශ්වයන් පුරුදු කරන්නා; අශ්වාචාර්යයා.
අශ්වදම්‍ය සාරථියා[නා.] හික්මවිය යුතු අසුන් දමනය කරන්නා හෙවත් හික්මවන්නා; අශ්වාචාර්යයා.
අශ්වපාලයා[නා.] අස්ගොව්වා; කුදිරකාරයා.
අශ්වයා[නා.] දිග පාද, කුර සහ කේශර සහිත වූ ද, බර ඇදීමේත් දිවීමේත් විශේෂ ශක්තියෙන් යුක්ත වූ ද ක්ෂිරපායී සිවුපාවා; තුරඟා.
අශ්වරේස්[නා.ප්‍ර.] තරගයට අසුන් ධාවනය කරවීම; තුරඟතරග.
අශ්වව්‍රත[නා.ප්‍ර.] අසකු සේ හැසිරීමේ තපස් ක්‍රියාව.
අශ්වාචාරියා, අශ්වාචාර්යයා1. [නා.] අසුන් හික්මවන්නා; දක්ෂ ලෙස අසුන් පිට යන්නා; අශ්වාරෝහකයා. 2. [නා.] (ප්‍ර. යෙදේ) අසුන් වෙළඳාම් කරන්නා; අස් වෙළෙන්දා.
අශ්වාභරණය[නා.] අශ්වයකුට පලඳවන අලංකාර ඇඳුම් පැලඳුම්; අශ්වාලඞ්කාරය.
අශ්වාරූඪ[වි.] අසකු පිට නැඟි.
අශ්වාරෝහ, අශ්වාරෝහක[නා.ප්‍ර.] අසුපිට යන්නා; අසරුවා; අසු පිට නැඟි භටයා.
අශ්වාරෝහණය[නා.] සූසැට කලාවෙන් එකක් වන අසුන් පිට යෑම.
අශ්වාරෝහී[වි.] අසකු පිට නැඟි.
අශ්වින්[නා.ප්‍ර.] සූර්ය උදාවට පළමු ලොවට ආලෝකය ගෙනෙන සූර්යයාගේ රියැදුරන් ලෙස ද සැලකෙන වෛදික දෙවිවරු දෙදෙනා.
අශ්විනී[නා.ප්‍ර.] පළමුවන නැකත හෙවත් අස්විද නැකත.
අශ්‍රවණීය[වි.] ශ්‍රවණයට නුසුදුසු; ඇසීමට නොරිසි.
අශ්‍රව්‍ය, අශ්‍රාව්‍ය1. [වි.] නෑසෙන. 2. [වි.] ඇසීමට ප්‍රිය නැති; කනට අමිහිරි.
අශ්‍රාන්ත[වි.] විඩාවට නොපත්; නොවෙහෙසුණ.
අශ්‍රැ[නා.ප්‍ර.] කඳුළු; බාෂ්ප.
අශ්‍රැ ග්‍රන්ථිය[නා.] ඇස සේදී දූලි ඉවත්වනු පිණිස කඳුළු ස්‍රාවය වන ඇසේ පිටි කොන අසල ඇති ග්‍රන්ථිය (=lachrymal gland).
අශ්‍රැ මුඛය[නා.] කඳුළු පිරි මුහුණ.
අශ්‍රැත1. [වි.] නොඅසන ලද; නොඇසූ. 2. [වි.] නූගත්; ශිල්ප ශාස්ත්‍ර නොදත්.
අශ්‍රැධාරාව[නා.] කඳුළු ගැලීම; අශ්‍රැ ප්‍රවාහය.
අශ්‍රැපාතනය, අශ්‍රැපාතය[නා.] කඳුළු වැගිරවීම (හැඬවීම සඳහාද යෙදේ).
අශ්‍රැපීඨාස්ථිය[නා.] ඇසේ කඳුළු එකතු වන කෝෂය පිටුපස පිහිටා තිබෙන ඇටය.
අශ්‍රීක1. [වි.] අවාසනාවන්ත; අභාග්‍යසම්පන්න. 2. [වි.] පහත්; අධම.
අශ්‍රේෂ්ඨචරියාව, අශ්‍රේෂ්ඨචර්යාව[නා.] මෛථුන සේවනය; මෙවුන්දමෙහි හැසිරීම.
අශාශ්වත[වි.] සදාකාලික නොවූ; නිත්‍ය නොවූ.
අශාස්ත්‍රීය[වි.] ශාස්ත්‍ර නියමයට එකඟ නොවූ; ශාස්ත්‍රානුකූල නොවන.
අශික්ෂිත[වි.] ශික්ෂණයක් නොලත්; නොදැමුණු; නොහික්මුණු; අශිෂ්ට.
අශිථිල[වි.] ලිහිල් නොවූ; ස්ථිර.
අශිෂ්ට[වි.] ශිෂ්ට නොවූ; නොහික්මුණු; අවිනීත; අශීලාචාර.
අශුචි, අසුචි1. [නා.ප්‍ර.] අපවිත්‍ර දෙය; කැතකුණු. 2. [නා.ප්‍ර.] වර්චස්; ගූථ.
අශුද්ධ1. [වි.] ශුද්ධ නැති; අපිරිසිදු; අපවිත්‍ර . 2. [වි.] වැරදි සහිත; දෝෂ සහිත.
අශුද්ධිය1. [නා.] අපිරිසිදු බව; අපවිත්‍රතාව. 2. [නා.] මාස් ශුද්ධිය නොවීම; ඍතු ලෙය පහ නොවීම.
අශුභ, අසුභ1. [වි.] ප්‍රසාද ජනක නොවූ; පිළිකුල් සහගත. 2. [වි.] අයහපත්; අනිෂ්ට; විපත්තිදායක.
අශුභලකුණු1. [නා.ප්‍ර.] විපත්තිකර ලක්ෂණ; අයහපත් වෙන ලකුණු. 2. [නා.ප්‍ර.] පිළිකුල් ස්වභාවය.
අශූන්‍ය[වි.] හිස් නොවූ; තුච්ඡ නොවූ.
අශේෂ[වි.] ශේෂයක් නැති; ඉතිරියක් නැති; සියලු.
අශෛක්ෂයා[නා.] අර්හත් ඵලයෙහි සිටි පුද්ගලයා; රහතන් වහන්සේ.
අශෝච්‍ය[වි.] ශෝක නොකළ යුතු; දුක් නොවිය යුතු.
අශෝධිත[වි.] ශුද්ධ නොකළ; පිරිසිදු නොකළ.
අශෝභන[වි.] නොහොබනා; අමනෝඥ; නොබැබළෙන; අසෝභන.
අෂ්ට අක්ෂණ, අෂ්ටක්ෂණ[නා.] කුසල් කිරීමට නුසුදුසු වූ හෝ අනවකාශ වූ කාල අට; පින් කළ නොහැකි කාල අට.
අෂ්ට කර්මය[නා.] වශීකර්ම, මෝහන, විද්වේෂණ, උච්චාටන, ආකර්ෂණ, භේදන, ස්ථම්භන හා මාරණ යන අෂ්ටවිධ මන්ත්‍ර ගුරුකම්.
අෂ්ට කෝණය[නා.] කෝණ අටක් ද පාද අටක් ද සහිත බහු අශ්‍රය; අටපට්ටම; අෂ්ටාශ්‍රය.
අෂ්ට ගරුධර්ම[නා.බහු.] (විනය.) භික්ෂුණීන් විසින් දිවි හිමියෙන් ගරු කොට විසිය යුතු ධර්ම අට; උපසපන් වීමෙන් සියක් වස් ඇති භික්ෂුණියක වුවත් එදවස් උපසපන් භික්ෂුවට ගරු බුහුමන් කිරීම, අඩ යොදුනක් තුළ භික්ෂූන් නැති ආවාසයක භික්ෂුණියක් වස් නොඑළඹීම, භික්ෂුණීන් විසින් අඩමසක් පාසා භික්ෂූන් වෙත එළඹ පොහෝ විචාරා අවවාද ලැබීම, වස් විසූ භික්ෂුණිය උභතෝ සංඝයා කෙරෙහි පවාරණය කිරීම, ගරුකාපත්තියට පැමිණි භික්ෂුණිය උභතෝ සංඝයා කෙරෙහි මානත හැසිරීම, දෙවසක් කරුණු සයෙක්හි හික්මුණු ශික්ෂමානාව උභතෝ සංඝයා කෙරෙහි උපසම්පදා වීම, භික්ෂුණියක විසින් කිසිම ක්‍රමයකින් භික්ෂුවට නින්දා පරිභව නොකිරීම, භික්ෂුණියක විසින් භික්ෂූන්ට අවවාද නොකිරීම යන කරුණු අට.
අෂ්ට දුෂ්ටක්ෂණ[නා.බහු.] කුසල් කිරීමට නුසුදුසු වූ හෝ අනවකාශ වූ කාල අට; පින් කළ නොහැකි කාල අට.
අෂ්ට ධර්ම[නා.] බුදුබව පතන බෝධිසත්ත්වවරයකු වෙත පිහිටිය යුතු ධර්ම අට. - මිනිසත්බව, පිරිමිබව, ඒ ජාතියෙහි ම රහත් වන්නට නිසි කුසල් ඇතිබව, බුදුන් දැකීම, පැවිදිවීම, ධ්‍යානාභිඥාදි ගුණ සම්පත්තිය, බුදුන්ට පිදූ දිවි ඇතිබව හා බුද්ධත්වය පිළිබඳ අදහස.
අෂ්ටක[නා.ප්‍ර.] ස්තෝත්‍ර වශයෙන් හඬනඟා කීම පිණිස ශ්ලෝක ගාථාදි පද්‍ය අටකින් රචනා කළ නිබන්ධය.
අෂ්ටක කියනවා[ක්‍රි.] මඞ්ගල උත්සවයන්හි දී මනාල යුවළ පෝරුවට නැංවීමෙන් පසු ඔවුනට ආරක්ෂාව පතා එ සඳහා නිබන්ධිත ස්තෝත්‍ර හඬ නගා කියනවා.
අෂ්ටකර්ණ[නා.ප්‍ර.] කන් අටක් ඇත්තා හෙවත් මහා බ්‍රහ්මයා.
අෂ්ටතල[වි.] අෂ්ටාංශ ඝනයක හැඩය ඇති; අෂ්ටාංශ ඝනයට අයත්. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අෂ්ටාංශ ඝනය; පැතලි තල අටකින් වට වූ වස්තුව.
අෂ්ටත්‍රිංශත්[නා.ප්‍ර.] අටතිස; තිස්අට.
අෂ්ටදෝෂ[නා.] අෂ්ට නිෂද්‍ය දෝෂ; උත්තමයන් සමීපයෙහි හිඳ කථා කරන්නකු විසින් දුරු කළ යුතු සේ දැක්වෙන දෝෂ අට.
අෂ්ටනාරි රථය[නා.] කාන්තා රූ අටකින් සෑදුණු රථයක් නිරූපණය වන සිංහල සැරසිලි මෝස්තරයක්.
අෂ්ටපර්ෂද්[නා.ප්‍ර.] පිරිස් අට; බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් බණ ඇසීමට රැස් වන අට වැදෑරුම් වූ දෙව්-මිනිස් පිරිස.
අෂ්ටපරිෂ්කාර[නා.බහු.] අටපිරිකර.
අෂ්ටම[වි.] අටවැනි.
අෂ්ටමාධිපතියා[නා.] ජන්ම කේන්ද්‍රයක ලග්නයෙහි අටවැනි රාශිය හිමි ග්‍රහයා; අටවැන්න අධිපතියා.
අෂ්ටමිය[නා.] පුර පසළොස්වක් නොහොත් අමාවක් දිනයෙන් අටවන දිනය; අටවක් දිනය.
අෂ්ටයෝනි[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ සිංහල හෝඩියේ වර්ණ බෙදනු ලබන වර්ග අට.
අෂ්ටලෝක ධර්මය[නා.] අට ලෝ දහම.
අෂ්ටවඞ්ක[නා.ප්‍ර.] වක් අට.
අෂ්ටවඞ්ක මාණික්‍යය[නා.] වක් අටක් ඇති මැණික.
අෂ්ටවිධ[වි.] අට ආකාර වූ; අට වැදෑරුම්.
අෂ්ටශ්‍රමණපරිෂ්කාර[නා.ප්‍ර.] අට පිරිකර.
අෂ්ටාඞ්ග ශීලය[නා.] අංග අටකින් යුත් සීලය; අටසිල්.
අෂ්ටාඞ්ගය[නා.] අඞ්ග හෙවත් අවයව අට; අෂ්ටාඞ්ග මාර්ගයෙහි කොටස.
අෂ්ටාවශේෂ[වි.] අටින් එකක් ඉතිරි වූ; අටින් එකක් බවට පත් වූ.
අෂ්ටාශ්‍රය, අෂ්ටාස්‍රය[නා.] කෝණ අටක් හා පාද අටක් ඇති බහු අස්‍රය; අටපට්ටම.
අෂ්ටි1. [නා.ප්‍ර.] ගෙඩිවල ඇටය හෝ මදය. 2. [නා.ප්‍ර.] අස්ථිය.
අෂ්ටි කලාපය[නා.] ඇටසැකිල්ල; ඇටකූඩුව.
අෂ්ටි ධාතුව[නා.] බුද්ධාදි මහෝත්තමයන්ගේ ශරීරයෙන් ඉතිරි වූ ඇට; අෂ්ටි සඞ්ඛ්‍යාත ශේෂභාගය.
අෂ්ටි ඵලය(පාරිභා.) [නා.] අභ්‍යන්තරයෙහි ඇටයක් ඇති මස් සහිත ගෙඩිය හෝ මදයක් ඇති ගෙඩිය (=drupe).
අෂ්ටි සඞ්ඛලිකය[නා.] ඇටසැකිල්ල.
අෂ්ටිලය, අෂ්ඨිලා(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු වෙරළෙහි දක්නට ලැබෙන වටකුරු බොරලු (=shingle).
අෂ්ටෝත්තර ශතය[නා.] අටකින් වැඩි සියය; එකසිය අට.
අෂ්ඨිය[නා.] ගෙඩියක ඇටය නොහොත් මදය.
අස1. [නා.] දසරුව; උරහිස. 2. [නා.] අද්දර; කෙළවර; වාටිය; ගැට්ට; ඉවුර. 3. [නා.] ප්‍රදේශය; දිශාව. 4. [නා.] සමීපය; අසල. 5. [නා.] අභිප්‍රාය; කැමැත්ත; රුචිය; ආශාව. 6. [නා.] ඇස; ඇහැ; අක්ෂිය. 7. [නා.] ඡිද්‍රය; සිදුර. 8. [නා.] ස්වල්පය; ලේශය.
අසංකය[නා.] ගණන් කළ නොහැකි සඞ්ඛ්‍යාව; ප්‍රමාණ කළ නොහැකි ඉතා දීර්ඝ කාලය.
අසංඛතය[නා.] ප්‍රත්‍යයකින් සකස් නොවූව; ප්‍රත්‍යයකින් නොහටගත් දෙය; නිර්වාණය.
අසංචිය[නා.] අතරතුර නැවැත්ම හෝ කඩවීම.
අසංයත[වි.] නොහික්මුණු; සංවර නොවූ; අවිනීත; අසංයම.
අසංවරය[නා.] සංවරය නොමැති බව; ඉන්ද්‍රියයන් නොහික්මුණ බව.
අසංවර්ධිත[වි.] සංවර්ධනය නොකරන ලද; දියුණු නොකරන ලද; නොදියුණු.
අසංවාසික, අසංවාසි[වි.] එකට වාසය නොකරන; එකට නොපවතින හෙවත් සම්බන්ධ නොවන.
අසංවුත, අසංවෘත[වි.] නොවැසුණු; සංවෘත නොවූ; විවෘත.
අසංශෝධිත1. [වි.] පිරිසිදු නොකළ; ශුද්ධ නොකරන ලද. 2. [වි.] වැරදි අස් කිරීමෙන් සංශෝධනය නොකරන ලද.
අසංසට්ඨ[වි.] මිශ්‍ර නොවූ හෙවත් ආශ්‍රය නොකරන.
අසංසර්ගය[නා.] එක් නොවීම; ආශ්‍රය නොකිරීම.
අසංස්කෘත1. [වි.] සකස් නොවූ; අශිෂ්ට; අසත්‍ය; ග්‍රාම්‍ය; හික්මීමක් නැති. 2. (අභි.) [වි.] ප්‍රත්‍යයකින් හට නොගත්.
අසංස්කෘත ධර්මය[නා.] (අභි.) හේතු ප්‍රත්‍යය අනුව පහළ නොවූ ධර්මය.
අසංස්ථිත[වි.] ස්ථාවර නොවූ; නිතර වෙනස් වන සුලු.
අසංස්පෘෂ්ට[වි.] ස්පර්ශ නොකරන ලද; නොගැටුණු.
අසංසෘෂ්ට[වි.] සම්බන්ධ නොවූ.
අසංහත[වි.] සංහත නොවූ; ඝන නොවූ; බුරුල්.
අසංහිත[වි.] එක් නොකළ; සන්ධි නොවූ.
අසංහීර[වි.] නොමැඬිය හැකි; අනභිභවනීය.
අසක1. [වි.] සැක නැති; නිසැක. 2. [වි.] ස්වකීය නොවූ; අන්‍ය.
අසක්කුව(කථා.) [නා.] නැති බැරිකම; අමාරුව; හදිසි අවශ්‍යතාව.
අසක්ත[වි.] නොඇලුණු; ඇලී ගැලී නැති.
අසකි1. [වි.] ගණන් කළ නොහැකි; අප්‍රමාණ. 2. [වි.] අශක්‍ය; නොහැකි.
අසඞ්කල්ප්‍ය[වි.] සිතිය නොහැකි.
අසඞ්ක්ලිෂ්ට[වි.] කිලිටි නොවූ; නොකෙලෙසුණු.
අසඞ්ක්ලේශ[නා.ප්‍ර.] සුපිරිසිදු බව.
අසඞ්කීර්ණ[වි.] සඞ්කර නොවූ; නිරවුල්; සරල.
අසඞ්කුචිත[වි.] නොහැකිළි; නොහැකිළුණු.
අසඞ්ඛතය[නා.] (අභි.) හේතු ප්‍රත්‍යයකින් නොහටගත් දෙය; නිර්වාණය.
අසඞ්ඛලිත[වි.] පැකිළීමක් නැත්තා වූ.
අසඞ්ඛ්‍යාත[වි.] සංඛ්‍යා විරහිත.
අසඞ්ඛාරික[වි.] (අභි.) පූර්ව ප්‍රයෝගයෙන් හෝ පෙලඹවීමෙන් හෝ තොර.
අසඞ්ඛෙය්‍ය1. [නා.] ගණන් කළ නොහැකි සංඛ්‍යාව; ප්‍රමාණ කළ නොහැකි ගණන. 2. [නා.] ප්‍රමාණ කළ නොහැකි දීර්ඝ කාල පරිච්ඡේදය.
අසඞ්ග[වි.] නොඇලුණු.
අසඞ්ගත[වි.] අයෝග්‍ය; අයුතු; නොගැළපෙන.
අසඞ්ගතිය[නා.] අයෝග්‍ය බව; නොගැළපීම.
අසඞ්ගෘහිත[වි.] ඇතුළත් නොවූ; අඩංගු නොවූ.
අසඟ[නා.ප්‍ර.] අසංසර්ගය; වෙන් වීම; ඈත් වීම.
අසජ්ජනයා[නා.] අසත්පුරුෂයා; අයහපත් තැනැත්තා; ගුණ ධර්මයෙන් හීන පුද්ගලයා.
අසඤ්චලිත[වි.] නොසැලුණු; කම්පා නොවූ; අකම්පිත.
අසඤ්ජාත[වි.] නොහටගත්; ජනිත නොවූ.
අසඤ්ඤ, අසංඥ[වි.] (අභි.) සංඥා (නාමස්කන්ධය) නැති.
අසඤ්ඤත[වි.] නොහික්මුණු; සංවර නොවූ; අවිනීත.
අසඤ්ඤසත්තය[නා.] (අභි.) නාමස්කන්ධ සතර නොමැති සත්ත්වයන්ගේ හෙවත් අසංඥ සත්ත්වයන්ගේ ලෝකය; රූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝකය.
අසඨ[වි.] කපට නොවූ; අවඞ්ක.
අසත්[වි.] සත්‍ය නොවන; අසත්‍ය; අතාත්වික; කල්පිත.
අසත් ගුණය[නා.] අවිද්‍යමාන හෙවත් නැති ගුණය; ව්‍යාජ ගුණය; අගුණය; දුශ්චරිතය.
අසත් සම්භාවනාව[නා.] ලාභ ප්‍රයෝජන තකා තමා තුළ නැති ගුණ ප්‍රකාශ කිරීම.
අසත්ක්‍රියා[නා.ප්‍ර.] අයහපත් ක්‍රියා; නුසුදුසු ක්‍රියා; පාප ක්‍රියා.
අසත්දම1. [නා.] අසත්‍ය ධර්මය; අසද්ධර්මය; මිථ්‍යා ධර්මය. 2. [නා.] මෛථුන ධර්මය; ග්‍රාම ධර්මය.
අසත්පථය[නා.] අයහපත් මාර්ගය; වැරදි මාර්ගය.
අසත්ප්‍රාය[නා.ප්‍ර.] අයහපත් දෙය; අයෝග්‍ය දෙය. [වි.] අයහපත්; අයෝග්‍ය.
අසත්සමවාය[නා.ප්‍ර.] අසත්පුරුෂයන් හා සමාගමය; නරක මිනිසුන් ඇසුරු කිරීම.
අසත්‍යය[නා.] සත්‍ය නොවූව; බොරුව.
අසතී[නා.ප්‍ර.] පතිවත නොරකින ස්ත්‍රිය; ලාමක ස්ත්‍රිය.
අසද[වි.] සුව කළ නොහැකි; අසාධ්‍ය. [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රද්ධා රහිතබව; අශ්‍රද්ධාව.
අසද්ධර්මය[නා.] අසත්‍ය ධර්මය; මිථ්‍යා ධර්මය.
අසදෘශ, අසදිස[වි.] සමාන නොවූ; අතුල්‍ය.
අසන1. [නා.ප්‍ර.] කෑම; අනුභවය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආසනය.
අසනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රශ්න කරනවා; විමසනවා. 2. [ක්‍රි.] ශ්‍රවණය කරනවා; සවන් දෙනවා; විමසනවා. 3. [ක්‍රි.] නාසයෙන් ගඳ සුවඳ දැන ගන්නවා; ආඝ්‍රාණය කරනවා.
අසන්[වි.] ආසන්න; සමීප; ළඟ.
අසන් මාර්ගය[නා.] වැරදි මග; අයහපත් මග.
අසන්තක[වි.] අයිති නැති; හිමි නැති.
අසන්තාසය, අසන්ත්‍රාසය[නා.] තැති ගැනීම් නැතිබව; භය රහිත වීම.
අසන්තුෂ්ටිය[නා.] අසතුට; අප්‍රසාදය.
අසන්ථවය[නා.] සමාජය හා සම්බන්ධයක් නැති ව විසීම; හුදකලා වාසය.
අසන්දිග්ධ[වි.] සැකයක් නැති; නිසැක.
අසන්දේහ[නා.ප්‍ර.] සැකයක් නැති බව; නිසැකබව.
අසන්නායකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරා හෝ තාපය හො සන්නයනය නොවන ද්‍රව්‍යය (=non-conductor).
අසන්නිහිත[වි.] ළං කොට නොතැබූ; ළං නොවූ; සමීපයෙහි නොවූ.
අසනි චක්‍රය[නා.] හෙණ පහර; හෙණය.
අසනි පතනය[නා.] අකුණු පාත් වීම; හෙණ ගැසීම.
අසනිය[නා.] අකුණ; හෙණය.
අසනියමල්[නා.ප්‍ර.] විලඳ; වී පොරි.
අසනීපය[නා.] සනීප නැතිබව; රෝගය; ව්‍යාධිය; ලෙඩ.
අසප්පාය[වි.] අයහපත්; නුසුදුසු; අසත්ප්‍රාය.
අසපුව[නා.] තවුසකුගේ (ආරණ්‍යක) නිවාසය; ආශ්‍රමය.
අසඵල[වි.] සාර්ථක නොවන; නිෂ්ඵල; නිසරු.
අසබඩ, අසබොඩ[නා.ප්‍ර.] අසල; සමීපය; අද්දර.
අසබා[වි.] සැබෑ නොවූ; බොරු.
අසභ්‍ය[වි.] සභ්‍ය නොවූ; අශිෂ්ට; ග්‍රාම්‍ය; අශීලාචාර.
අසම[වි.] සම නොවූ; අසදෘශ වූ.
අසම පරිණතිය(පාරිභා.) [නා.] එක ම පුෂ්පයෙහි රේණු හා කලංක එකවිට පරිණත නොවීම (=dichogamy).
අසමජ්ජාතිකයා, අසමජ්ජාතියා(කථා.) [නා.] පහත් පුද්ගලයා; නින්දිත තැනැත්තා.
අසමර්ථ[වි.] නොහැකි; අදක්ෂ.
අසමවායි[වි.] (න්‍යාය.) නිත්‍ය සම්බන්ධයක් නැති.
අසමසම[වි.] අසමයන්ට සමාන; අනුත්තර; අසදෘස.
අසම්පජඤ්ඤය[නා.] සිහි නුවණින් තොර බව; අඥාන බව.
අසම්පන්න[වි.] සමෘද්ධ නොවූ; ඵලදායී නොවූ.
අසම්ප්‍රයුක්ත[වි.] සම්බන්ධ නොවූ; නොයෙදුණු.
අසම්ප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] එක් ව නොයෙදීම; වෙන් ව පවත්නා බව.
අසම්ප්‍රාප්ත[වි.] නොපැමිණි හෝ ළඟා නොවූ; නොලැබුණු.
අසම්පීඩ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] සම්පීඩනය කළ නොහැකි; සංකෝචනය කළ නොහැකි (=incompressible).
අසම්පූර්ණ1. [වි.] සම්පූර්ණ නොවූ; අඩුපාඩුකම් ඇති; ඌන. 2. (පාරිභා.) [වි.] සම්පූර්ණ නොකළ; පටන්ගත් ගමන්. (=inchoate).
අසම්බන්ධ1. [වි.] සම්බන්ධ නැති; නොගැළපෙන. 2. (පාරිභා.) [වි.] විච්ඡින්න.
අසම්බාධ[වි.] බාධා නැති; අවහිරයක් නැති.
අසම්භවය[නා.] සම්භව නොවීම; ඇති නොවීම; නොහටගැන්ම.
අසම්භාවනාව[නා.] ඇදහීමට හෙවත් විශ්වාස කිරීමට නොහැකි වීම.
අසම්භාවනීය1. [වි.] සම්භාවනීය නොවන; බුහුමන් නොකළ යුතු. 2. [වි.] විය නොහැකි; අනුචිත.
අසම්භාව්‍ය1. [වි.] විය නොහැකි; සිතාගත නොහැකි. 2. [වි.] පරස්පර විරෝධී; අන්‍යෝන්‍ය විරුද්ධ. 3. [වි.] ඒකාන්ත සේ නොසැලකිය හැකි; අනියත.
අසම්භාව්‍ය ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) අනියමාර්ථයක් හෝ කාලාර්ථයක් හෝ ප්‍රකාශ කරන ක්‍රියාව.
අසම්භාවිත[වි.] සම්භාවිත නොවූ; සිතිය නොහැකි; විය නොහැකි.
අසම්භින්න1. [වි.] කුල පරම්පරාවෙන් අභින්න හෙවත් අමිශ්‍ර. 2. [වි.] අමිශ්‍ර වූ; දිය නොමුසු.
අසම්භීත[වි.] නිර්භය; නිර්භීත; එඩිතර.
අසම්භූත[වි.] නොවූ; නොවූ විරූ; අභූත.
අසම්භෝගය1. [නා.] භුක්ති නොවිඳීම. 2. [නා.] භික්ෂූන්ගේ ධර්මාමිෂ සම්භෝගය නැති වීම.
අසම්මත[වි.] සම්මත නොකළ; නොපිළිගත්.
අසම්මතකාරී[වි.] අදක්ෂ; දක්ෂ නොවූ.
අසම්මර්ශන[නා.ප්‍ර.] සම්මර්ශනය නොකිරීම; වටහා නොගැනීම; අවබෝධ නොකිරීම.
අසම්මිශ්‍ර[වි.] මිශ්‍ර නොවූ; නොගැටුණු.
අසම්මුඛ[වි.] ඉදිරියෙහි නොවූ; අනභිමුඛ; මුණ නොගැසුණු.
අසම්මූඪ[වි.] සිහි මුළා නොවූ; ශාන්ත; සන්සුන්.
අසම්මෝදන[නා.ප්‍ර.] එක් ව සතුටු නොවීම.
අසමාන[වි.] සමාන නොවූ; වෙනස්; අසදෘශ; නිරූපම.
අසමාපන්න[වි.] නොපැමිණි; නොඑළඹි; නොසමවැදුණු.
අසමාහාර[වි.] එක් නොවූ; එක් නොකළ.
අසමාහිත[වි.] නොසන්සුන්; නොදැමුණු; වික්ෂිප්ත.
අසමීක්ෂණය[නා.] සිහි පරීක්ෂාවෙන් කටයුතු නොකිරීම.
අසය්හ[වි.] නොඉවසිය හැකි; ජය ගත නොහැකි.
අසර1. [නා.ප්‍ර.] හැසිරීම; පැවැත්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇසුර; ආශ්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] මාවත; මාර්ගය.
අසරණයා[නා.] සරණක් හෙවත් පිහිටක් නැති තැනැත්තා; අනාථයා.
අසරණසරණ[වි.] අසරණයන්ට පිහිට වන; අනාථනාථ වූ.
අසරමිණිය[නා.] දෙපා නමා අරමිණිය ගොතා හිඳීම; පර්යඞ්කය.
අසරු[වි.] සරු නැති; නිසරු; වඳ. [නා.ප්‍ර.] අසු පිට යන්නා; අසරුවා.
අසරුප්[වි.] නුසුදුසු; අනුචිත; අසාරුප්‍ය.
අසරුපෙළ[නා.] අශ්වාරෝහක ශ්‍රේණිය; අසරු පිරිස.
අසල[වි.] නිසල; නොසෙල්වෙන. 1. [නා.] ළඟ; සමීපය; ආසන්න ප්‍රදේශය. 2. [නා.] පර්වතය; කන්ද.
අසල්වාසී, අසල්වැසි[වි.] සමීපයෙහි වසන; ළඟපාත වාසය කරන.
අසවල්, අසුවල්[වි.] එවැනි; එබඳු; ඒ අකාර.
අසවලා[නා.ප්‍ර.] එවැනි තැනැත්තා; එබඳු පුද්ගලයා.
අසවු සන්ධිය(පාරිභා.) [නා.] අසවුවක ආකාරයට සම්බන්ධය වූ අස්ථි සන්ධියක් (=hinge- joint).
අසවුව[නා.] සරනේරුව.
අසස1. [නා.] (නාසයෙන්) වාතය ඇතුළට ගැනීම; හුස්ම ගැනීම. 2. [නා.] අස්වැසීම; සැනසිල්ල.
අසස්වත[වි.] සදාකාලික නොවූ; නිත්‍ය නොවූ; අචිරස්ථායි; අස්ථිර; අශාශ්වත.
අසහනය[නා.] නොඉවසීම; ඉවසිය නොහැකි බව; දැරිය නොහැකි බව.
අසහ්‍ය[වි.] ඉවසිය නොහැකි; විඳිය නොහැකි; දැරිය නොහැකි.
අසළ[වි.] පුරුදු කළ; පරිචිත; ප්‍රගුණ කළ.
අස්1. [නා.ප්‍ර.] දසරුව; උරහිස. 2. [නා.ප්‍ර.] ලාඤ්ඡනය; මුද්‍රාව.
අස් ඇණිය[නා.] අශ්ව සේනාව; අස් හමුදාව.
අස් ඔබනවා[ක්‍රි.] ලාඤ්ඡනය හෝ මුද්‍රාව තබනවා; සීල් තබනවා.
අස් කරනවා1. [ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා; පසෙකට කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තැන්පත් කරනවා.
අස් දම්සැරියා[නා.] අසුන් දමනය කරන්නා; හික්මවන්නා; අස්සදම්ම සාරථි.
අස් වළල්ල[නා.] සටන් පිණිස වලයාකාරයෙන් එනම් වළල්ලක හැඩයෙන් කවාකාර ව සැදි අසුන් පෙළ; අස්බළ ඇණිය; අශ්වාරෝහ හමුදාව.
අස්ඉල[නා.ප්‍ර.] අස්ලොම්.
අස්කඩ1. [නා.] රෙදි කැබෙල්ල; (කථා.) කොණ්ඩය බැඳීමට ගන්නා රෙදිපටිය. 2. [නා.] භික්ෂූන් සිවුරට යටින් එක් උරයක් වසා පොරවන සිවුරුකඩ; අසංකඩ.
අස්කබල(කථා.) [නා.] ඉරී ගැහුන පරණ වළඳ; ආප්ප ආදිය පිළිස්සීමේදී උඩින් තබන ගිනි කබල.
අස්කොන[නා.ප්‍ර.] වියූ පැදුරු ආදියෙන් කපා ඉවත් කරන කෙළවරවල්.
අස්තගත, අස්තඞ්ගත[වි.] බැස ගියා වූ; අදෘශ්‍යමාන වූ.
අස්තඞ්ගමය1. [නා.] ඉර හෝ සඳ හෝ බැස යෑම. 2. [නා.] අදෘශ්‍යමාන වීම.
අස්ථි කුහරය(පාරිභා.) [නා.] ඇටයක ඇති කුඩා විවරය; ඇට කුහරය; කෝටරකය (=sinus).
අස්ථි කෝණය(පාරිභා.) [නා.] අස්ථියක් වෙනත් අස්ථියක් හා සම්බන්ධ වන රවුම් වූ කොණ (=condyle).
අස්ථි ධාතුව[නා.] ඇට සාරව; ඇටමිදුලු.
අස්ථි පඤ්ජරය[නා.] ඇටසැකිල්ල; අස්ථිපුඤ්ජය.
අස්ථි පටලය[නා.] ශරීරාස්ථි වසා සිටින ඝන පටලය; ඇටසිවිය; අස්ථි ආවරණය.
අස්ථි පරික්ෂය[නා.ප්‍ර.] ඇටයක දිරායෑම.
අස්ථි බන්ධනය[නා.] ශරීරාස්ථි එකට බැඳ තබන පටක විශේෂය; බන්ධනිය.
අස්ථි භවනය(පාරිභා.) [නා.] අස්ථිවල නිර්මාණය; ඇටකටු සෑදීම (=ossification).
අස්ථි විද්‍යාව[නා.] ශරීරාස්ථි පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; ශරීරයේ ඇටකටු පිළිබඳ විද්‍යාව.
අස්ථි සඞ්කලිකාව[නා.] ඇට සැකිල්ල.
අස්ථිකය, අස්ථිකාව1. [නා.] ඇටය. 2. [නා.] භාවනාවට අරමුණු කරගනු ලබන දශ අශුභ අතරින් එකක් වන ඇටසැකිල්ල.
අස්ථිමජ්ජා[නා.ප්‍ර.] ඇටමිදුලු.
අස්ථිය[නා.] පෘෂ්ඨවංශීය සත්ත්වයන්ගේ ඇටසැකිල්ල සෑදී ඇති එක් එක් විශේෂ කොටස; ඇටය.
අස්ථිර[වි.] ස්ථිර නොවූ; අනිත්‍ය; අවිනිශ්චිත.
අස්ථිසඞ්ඝාත[නා.ප්‍ර.] අස්ථි සමූහය; ඇට රාශිය; ඇටසැකිල්ල.
අස්ථිසන්ථි විච්ඡේදය[නා.] ශරීරස්ථ සන්ධි වෙන් කිරීම; සන්ධි කපා දැමීම.
අස්ථිසාරය1. [නා.] ඇටසාරය; ඇටමිදුලු. 2. [නා.] ඇටවලින් හෙවත් මස් කටුවලින් සාදනු ලබන සාරය හෙවත් සුප්.
අස්දම[නා.] අස්හලේ දී අසුන් බඳින රැහැන හෝ දම්වැල.
අස්නිග්ධ[වි.] සිනිඳු බවින් තොර; රූක්ෂ; රළු.
අස්පරස් කරනවා, අස්පස් කරනවා[ක්‍රි.] අස් කරනවා.
අස්පෂ්ට[වි.] පැහැදිලි නොවන; නොපැහැදිලි.
අස්පෘශ්‍ය[වි.] ස්පර්ශ නොකළ යුතු; නොඇල්ලිය යුතු.
අස්පෘෂ්ට[වි.] ස්පර්ශ නොකරන ලද; නොගැටුණු; එකිනෙකට නොගාවන ලද.
අස්ඵටික(පාරිභා.) [වි.] ස්ඵටිකරූපී නොවූ; නියම හැඩයක් නැති (=amorphous).
අස්ඵුට[වි.] ස්ඵුට නොවූ; ප්‍රකට නොවූ.
අස්මත්[සර්ව.] අප; මා.
අස්මරි[නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර බොක්කේ ගල් සෑදීම නිසා ඇතිවන රෝගය; මූත්‍රගල්.
අස්මිමානය[නා.] තමා සම්බන්ධයෙන් උපදනා මානය; මම ශ්‍රේෂ්ඨ වෙමියි සිතීම නිසා උපදින මානය.
අස්මී[නා.ප්‍ර.] තුඹසක් තුළ වේයන් විසින් මී වදයක් වැනිව සාදනු ලබන කැදැල්ල.
අස්මුද්ද[නා.] හංස රූපය සහිත මුද්‍රාව; රාජමුද්‍රාව.
අස්මෘතිය[නා.] අමතක වීම.
අස්රිපු[නා.ප්‍ර.] මහිෂයා; මීමා.
අස්රෙද්ද(කථා.) [නා.] ලිපෙන් වළන් බෑමට පාවිච්චි කරන රෙදි කෑල්ල; දැලි රෙද්ද.
අස්වච්ඡ[වි.] විනිවිද නොපෙනෙන; පාරදෘශ්‍ය නොවූ.
අස්වච්ඡන්දය[නා.] සිය කැමැත්ත සේ ක්‍රියා නොකරන බව.
අස්වද්දනවා, අස්සද්දනවා1. [ක්‍රි.] කුඹුරු වගා කරනවා; ගොවිතැන් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] යම් භූමියක් ගොවිකමට යෝග්‍ය වන සේ පිළියෙල කරගන්නවා.
අස්වදිනවා[ක්‍රි.] සස්‍ය හටගන්නවා; අස්වැන්න ඇතිවෙනවා.
අස්වනවා[ක්‍රි.] ශ්‍රවණය කරවනවා; කියවනවා; නැවත නැවත කියවනවා; පුහුණු කරනවා.
අස්වනු[නා.ප්‍ර.] අස්වැන්න.
අස්වස1. [නා.] හුස්ම ගැනීම; ආශ්වාසය. 2. [නා.] අස්වැසිල්ල; සහනය.
අස්වසනවා[ක්‍රි.] සනසනවා; සහනය සලසනවා.
අස්වස්ථ[වි.] ස්වස්ථභාවයෙන් තොර; රෝගාතුර වූ.
අස්වාදු[වි.] මිහිරි නොවන; අමිහිරි; නීරස.
අස්වාභාවික[වි.] ස්වාභාවික නොවූ; අසාමාන්‍ය; කෘත්‍රිම.
අස්වාමික1. [වි.] හිමියකු නැති; අයිතිකරුවකු නැති. 2. [වි.] අවිවාහක.
අස්වාස්ථ්‍ය[නා.ප්‍ර.] රෝගීබව; රෝග අවස්ථාව.
අස්වැන්න, අස්සැන්න[නා.] වැවිලි ආදියෙන් ලැබෙන පලදාව; ගොයම් ආදියෙන් ලැබෙන කරල; ශස්‍ය ඵලය.
අස්වැසිල්ල[නා.] සිතෙහි ඇතිවන සැනසිලි ස්වභාවය; සැනසිල්ල.
අස්වෙනවා[ක්‍රි.] ඉවත් වෙනවා.
අස්වෛරී[වි.] ස්වාධීන නොවූ; තමා කැමති සේ නොපවතින.
අස්සත්ථරක, අස්සත්ථරණ[නා.ප්‍ර.] අසුන් පිට ලන ඇතිරිල්ල.
අස්සද්දනවා[ක්‍රි.] අස්වද්දනවා.
අස්සද්ධෙය්‍ය[වි.] නොඇදහිය හැකි; විශ්වාස කළ නොහැකි.
අස්සරම[නා.] අශ්ව සරඹ; අශ්වාරෝහණය පිළිබඳ අභ්‍යාසය; අශ්ව ශිල්පය.
අස්සල, අස්හල[නා.] අශ්වයන් බඳින ශාලාව; අස්හල.
අස්සලයා, අස්හලයා[නා.] අසුන් බලන්නා.
අස්සානික[නා.ප්‍ර.] අශ්ව සේනාව; අශ්වාරෝහක බළ ඇණිය.
අස්සාස[නා.ප්‍ර.] ඇතුළට ගන්නා නාසිකා වාතය; ආශ්වාසය.
අස්සාස - පස්සාස[නා.ප්‍ර.] හුස්ම ඇතුළට ගැනීම හා පිට කිරීම; ආශ්වාස ප්‍රශ්වාසය.
අස්සු[නා.ප්‍ර.] කඳුළු; අශ්‍රැ.
අසාත[වි.] අමිහිරි; අමධුර; දුක් ගෙන දෙන.
අසාත්ම්‍ය[වි.] අහිත; අපථ්‍ය.
අසාත්මිකතාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීර ගත වුණු ද්‍රව්‍යවලට, බෙහෙවින් ප්‍රෝටීනවලට ශරීරයේ සෛල අසංවේදීව පවතින අවස්ථාව (=allergy, allergia).
අසාදු[වි.] අයහපත්; නීරස.
අසාදෘශ්‍ය[වි.] අසමාන; අසාරුප්‍ය.
අසාධක[වි.] සිද්ධ නොකරන; ඉෂ්ට නොවන.
අසාධ්‍ය[වි.] සුව කළ නොහැකි; පිළියම් කළ නොහැකි.
අසාධාරණ1. [වි.] සාධාරණ නොවූ; අන්‍යයන් හා පොදු නොවූ; අන්‍යයන් හා සමාන නොවන. 2. [වි.] යුක්ති සහගත නොවන; අයුතු; සාධාරණකමට විරුද්ධ.
අසාධු[වි.] අයහපත්; නොමනා; දුෂ්ට; නරක.
අසාමග්‍රය[නා.ප්‍ර.] අසමගිය; සමගි ව නොපැවැත්ම.
අසාමර්ථ්‍යය[නා.] අසමර්ථ බව; අසමත් බව.
අසාම්‍ය[වි.] අසමාන; අසම.
අසාමාන්‍ය[වි.] සාමාන්‍ය නොවූ; විශේෂ.
අසාර[වි.] අරටුවක් නැති; සාරයක් නැති; සශ්‍රීක නැති; නිසරු.
අසාර්ථක[වි.] සාර්ථක නොවූ; නිරර්ථක; නිෂ්ඵල.
අසාරූප්‍යය[නා.] නොසරුප්බව; සුදුසු නොවන්න; නුසුදුස්ස.
අසැකි[නා.ප්‍ර.] ගණන් කළ නොහැකි ඉතා දීර්ඝ කාලපරිච්ඡේදයක්; අසංඛ්‍ය; ගිණිය නොහැකි.
අසි1. [නා.ප්‍ර.] කඩුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිනිදැල්ල; ගිනිසිළ.
අසික්කිත(කථා.) [වි.] ශික්ෂණයක් නැති; නොදැමුණු; නොහික්මුණු.
අසිග්ගාහක[නා.ප්‍ර.] රජුගේ කඩුගන්නා නිලධාරී තනතුර; කාල්වඩන්නා.
අසිත1. [වි.] තද නිල් හෝ කළු පැහැති; කාළ වර්ණ. 2. [වි.] අනුභව කරන ලද. 1. [නා.ප්‍ර.] තද නිල් හෝ කළු පැහැය; කාළ වර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] සෙනසුරු ග්‍රහයා. 3. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රමාසයක කාළ පක්ෂය. 4. [නා.ප්‍ර.] නපුරු සිත. 5. [නා.ප්‍ර.] පුදුමය.
අසිත ස්‍රාවය(පාරිභා.) [නා.] ලෙයින් කළුපාට වූ අසූචි වැගිරීම; ලේ මුසුවීමෙන් කළු පැහැ ගත් මල පහවීම.
අසිතල[නා.ප්‍ර.] කඩුපත; අසිපත.
අසිථිල[වි.] ලිහිල් නොවූ; ස්ථිර; දැඩි.
අසිපත1. [නා.] කඩුපත. 2. [නා.] උරෝස්ථියේ පහළ කෙළවර ඇති කඩුපතක කෙළවරක් වැනි කාටිලේජීය ප්‍රසරය.
අසිරි[වි.] ආශ්චර්යවත්; අද්භූත. 1. [නා.ප්‍ර.] ආයුෂ; ආසිරි. 2. [නා.ප්‍ර.] අභාග්‍යය; ව්‍යසනය.
අසිරිමත්[වි.] පුදුම එලවන; ආශ්චර්යවත්.
අසීමිත[වි.] සීමා නොකරන ලද; සීමා රහිත.
අසීරුව[නා.] අමාරුව; අපහසුව.
අසු1. [නා.ප්‍ර.] කඳුළු; අශ්‍රැ. 2. [නා.ප්‍ර.] මුල්ල; අහුමුල්ල; කොණ. 3. [නා.ප්‍ර.] සිදුර; විවරය. 4. [නා.ප්‍ර.] අශ්වයා.
අසු අස්සෙන්[ක්‍රි.වි.] අතරින්; මැදින්.
අසුත[වි.] නොඅසන ලද; නොඇසූ.
අසුන්1. [නා.ප්‍ර.] හිඳගන්නා තැන; ආසන. 2. [නා.ප්‍ර.] මල් පුදන මැස්ස; මල් ආසන. 3. [නා.ප්‍ර.] පණිවිඩය; ලිපිය.
අසුන්පත[නා.] ලිපිය; ශාසන පත්‍රය.
අසුබ, අසුභ1. [වි.] ප්‍රසාදජනක නොවූ; පිළිකුල්. 2. [වි.] අනිෂ්ට; අයහපත්; අශුභ.
අසුමස්සේ[ක්‍රි.වි.] ඉඳහිට; විටින්විට.
අසුර1. [නා.ප්‍ර.] එනම් දේව විශේෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] රාහු ග්‍රහයා. 3. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 4. [නා.ප්‍ර.] ඇඟිලි තුඩු එක් කොට නොහොත් අත්ල බොකුටු කොට ගත හැකි ප්‍රමාණය; මිට; අහුර.
අසුර ගසනවා, අසුරු ගසනවා(කථා.) [ක්‍රි.] මහපටැඟිල්ල සහ මැදැඟිල්ල එකට ගැටීමෙන් ක්ෂණික ශබ්දයක් නිකුත් කරනවා; අසුරුසන් දෙනවා.
අසුර සඞ්ග්‍රාමය[නා.] අසුර යුද්ධය; සුරයන් හා අසුරයන් අතර වූ සඞ්ග්‍රාමය.
අසුරගුරු[නා.ප්‍ර.] අසුරයන්ගේ ගුරුවරයා; සිකුරු ග්‍රහයා.
අසුරරිපු[නා.ප්‍ර.] අසුරයන් සතුරු කොට ඇති තැනැත්තා; ශක්‍රයා හෝ විෂ්ණු.
අසුරු මිට[නා.] ඇඟිලි තුඩින් ගත හැකි ප්‍රමාණය.
අසුරුසන[නා.] අසුරු ගැසීමෙන් හට ගැනෙන ශබ්දය.
අසුරේන්ද්‍රයා[නා.] අසුරයන්ගේ ප්‍රධානයා; අසුර නායකයා.
අසූමහසව්වෝ[නා.බහු.] ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රධාන ශ්‍රාවකයන් අසූනම.
අසූයාව[නා.] ඊර්ෂ්‍යාව.
අසෙන, අසෙනි[නා.ප්‍ර.] අකුණ; හෙණය.
අසෙනිය කුසුම්[නා.බහු.] ගෞරව භක්තිය දැක්වීම සඳහා ද පූජෝපහාරයක් වශයෙන් ද විසුරුවනු ලබන විලඳ; වීපොරි.
අසේඛ[වි.] අධිශීල, අධිචිත්ත, අධිප්‍රඥා යන ත්‍රිවිධ ශික්ෂාවෙහි හික්මීමක් තවදුරටත් අවශ්‍ය නොවන. [නා.ප්‍ර.] ශෛක්ෂධර්මයන් ඉක්ම අර්හත්ඵලයෙහි සිටි පුද්ගලයා; රහතන්වහන්සේ.
අසේඛභූමි[නා.ප්‍ර.] රහත්බව; අර්හත් ඵලය.
අසේඛමුනි[නා.ප්‍ර.] අර්හත්ඵලයෙහි පිහිටි මුනිවරයා.
අසේවනීය[වි.] අනුගමනය නොකළ යුතු; පුරුදු පුහුණු නොකළ යුතු.
අසේව්‍ය[වි.] සේවනය නොකටයුතු.
අසේවිත1. [වි.] සේවනය නොකරන ලද. 2. [වි.] භාවිත නොකරන ලද.
අසෝ1. [වි.] ශෝක නැති; නිශ්ශෝක. 2. [වි.] අසවල්; එබඳු.
අහ1. [නා.] අද්දර; කෙළවර; වාටිය. 2. [නා.] පැත්ත; දිශාව; ප්‍රදේශය. [නා.ප්‍ර.] දිනය; දවස.
අහක දමනවා[ක්‍රි.] ඉවතට දමනවා.
අහක් කරනවා[ක්‍රි.] පැත්තට කරනවා; ඉවත් කරනවා; අස් කරනවා.
අහඞ්කාර[වි.] උඩඟු; ආඩම්බර.
අහනවා1. [ක්‍රි.] ශ්‍රවණය කරනවා; සවන් දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] විමසනවා.
අහපති[නා.ප්‍ර.] දිනපති; සූර්යයා; අහර්පතියා.
අහම්බෙන්[ක්‍රි.වි.] අනියම් ලෙස; බලාපොරොත්තු නොවූ පරිදි; හදිස්සියෙන්.
අහඹු[වි.] අනියම්; බලාපොරොත්තු රහිත (= accidental).
අහර[නා.] ආහාරය.
අහරකිස[නා.] අනුභවය; ආහාර ගැනීම; ආහාර කෘත්‍යය.
අහරවිහරණ[නා.ප්‍ර.] ආහාරය හා වාසය.
අහල පහල[නා.] ආසන්න ප්‍රදේශය; කිට්ටුව; සමීපය.
අහවර වෙනවා[ක්‍රි.] ඉවර වෙනවා; හිස්වෙනවා.
අහවලා[නා.] අසවල් තැනැත්තා; ඒ පුද්ගලයා.
අහස් ජලය[නා.] වැසි දිය; වර්ෂා ජලය; අහස් දිය; අහස් පැන්.
අහස් නැව[නා.] අහස්හි ගමන් කරන වාහනය; අහස් යානය.
අහස් වියන[නා.] ගෙයක් හෝ එළි මහනෙහි ඉහළින් බඳින ආවරණය; උඩුවියන.
අහස්ගඟ[නා.] ආකාශ ගඞ්ගාව; දිව්‍ය ගඞ්ගාව.
අහස්ගැබ[නා.] අහස්කුස; අන්තරීක්ෂය; ආකාශය.
අහස්නී[නා.ප්‍ර.] අහස් ගඟ.
අහස්පත1. [නා.] ආකාශ පත්‍රය; සරුංගලය. 2. [නා.] ආකාශ පථය; අහස් මඟ.
අහස්පියෙස්[නා.ප්‍ර.] ආකාශය; අහස.
අහස්මිණ[නා.] සූර්යයා; ඉර.
අහස්යාත්‍රාව[නා.] අහස්යානය; අහස්නැව.
අහස්සැරි[වි.] ආකාශචාරී; අහසෙහි සැරිසරන; ආකාශචාරි වූ.
අහාර්ය[වි.] නොගෙන යා යුතු; පැහැර නොගත හැකි.
අහි1. [නා.ප්‍ර.] සර්පයා. 2. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 3. [නා.ප්‍ර.] රාහු ග්‍රහයා.
අහිංසන[වි.] හිංසා නොකරන; නොපෙළන.
අහිංසාවාදියා[නා.] හිංසා නොකිරීමේ ධර්මය දෙසන්නා හෝ පිළිපදින්නා.
අහිකුණ්ටකයා, අහිකුණ්ටි(ඨි)කයා, අහිගුණ්ඨිකයා1. (කථා.) [නා.] නයි නටවන්නා. 2. [නා.] එනම් ගෝත්‍රිකයා. 3. [නා.] ස්ථිර වාසයක් නැති ව තැනින් තැන ඇවිදින්නා.
අහිත[වි.] හිතවත් නොවූ; හානිකර.
අහිතකර[වි.] අවැඩ සලසන; අනර්ථදායක.
අහිනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] (ලී ආදි ඝන ද්‍රව්‍යවල) මතුපිට පතුරු හරිනවා. 2. [ක්‍රි.] ගෙඩියක ලෙල්ල හෝ පොත්ත පිහියකින් කපා හරිනවා. 3. [ක්‍රි.] උදලු ආධාරයෙන් වල් පැළෑටි මුලින් ම ඇද කපා හරිනවා.
අහිපාත, අහීපාත(කථා.) [වි.] අසරණ; දිළිඳු; දුගී.
අහිමාන, අහීමාන[වි.] උපද්‍රව සහිත; ජනශුන්‍ය; පාළු.
අහිමි[වි.] ස්වාමියකු නැති; හිමි නැති; අස්වාමික.
අහිරි[වි.] ලජ්ජා නැති; නිර්ලජ්ජි.
අහිරුපු[නා.ප්‍ර.] සර්පයන්ගේ සතුරා වන මොනරා.
අහිවාතක[නා.ප්‍ර.] සර්ප විෂ වාතය හා එක් වීමෙන් හට ගනිතැයි පුරාණයෙහි සලකනු ලැබූ දරුණු වසංගත රෝගයක්.
අහිවිද්‍යාව[නා.] සර්ප විෂ දුරු කිරීමේ ශාස්ත්‍රය.
අහු1. [නා.] අස්ස; මුල්ල. 2. [නා.] කොළ සහ ගෙඩි බෙහෙත් සඳහා ශාන්තිකර්ම කටයුතු සඳහා ද ගැනෙන ගස් වර්ගයක්.
අහු වෙනවා1. [ක්‍රි.] යමකුගේ ග්‍රහණයට පත් වෙනවා; යමකට බැඳෙනවා; වසඟයට පත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] වාහනයකට යට වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] රැවටෙනවා.
අහුකොන්[නා.බහු.] වියා නිම වූ පැදුරු ආදියෙන් කපා හරිනු ලබන පන් නූල් ආදියෙහි අනවශ්‍ය කැබලි.
අහුප(කථා.) [නා.] නොසරුප් කථා; අසභ්‍ය කථා.
අහුපෑවත1. [නා.] අස්වැන්න; පලදාව. 2. [නා.] පෙනුම; හැඩරුව.
අහුර[නා.] අසුර.
අහුරු අත්ත(කථා.) [නා.] හිසට උඩින් අල්ලා ගන්නා ආවරණය.
අහුරු ගහනවා[ක්‍රි.] අසුර ගසනවා; අසුරුපත් දෙනවා.
අහුලනවා[ක්‍රි.] ඇහිඳිනවා.
අහේ1. [වි.] හේතු නැති; හේතු රහිත. 2. [වි.] හේතු ධර්ම රහිත.
අහේතුක[වි.] හේතු රහිත.
අහේතුජ[වි.] හේතුවකින් නූපන්; හේතු රහිත ව උපන්.
අහේතුව[නා.] හේතුවක් අවිද්‍යමාන බව; අභාග්‍යය; අවාසනාව.
අහේනිය[නා.] ආහාර හිඟකමෙන් ඇතිවන අමාරුව; හිඟය.
අහේමය[නා.] ආහාර හිඟකමින් ඇතිවන දුර්වලකම; කුසගින්න; හාමත; වෙහෙස; විඩාව.
අහෝ[නි.] ඛේදය ශෝකය ආදිය හැඟවීමෙහි යෙදෙන නිපාතයක්.
අහෝසි1. [වි.] විපාක නොදෙන; නිෂ්ඵල; නිරර්ථක. 2. [වි.] අවසාන; ඉවර; කම්මුතු .
අළ1. [නා.ප්‍ර.] කකුළුවාගේ අණ්ඩ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගෝනුස්සාගේ වලගෙහි විෂ සහිත තුඩ.
අළඹ[නා.] ලුණුලේවාය.
අළාමුළාව[නා.] හානිය; විපත්තිය.
අළිංචිය[නා.] විනාශය.
අළු[නා.ප්‍ර.] යමක් දැවීමෙන් ඉතිරි වන කුඩු; භස්ම. [වි.] අළු පැහැ.
අළුපද්ද1. [නා.] අළු දිය පෙරන පෙරහන. 2. (කථා.) [නා.] රෙදි ඇපිල්ලීමේ දී භාවිත කරන අළු දිය දමන හැළිය.
අළුබදාදා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) කොරැස්ම කාලය පටන් ගන්නා බදාදා දිනය.
අළුව1. [නා.] ආළකය; ඇතුන් බඳින ටැඹ. 2. [නා.] ඇඳ කකුල්වලට තබන ලී ආධාරය. 3. [නා.] හැඳි එල්ලා තැබීමට තනා ඇති රාමුව; හැඳි අළුව. 4. [නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයේ හරස් නූල් තද කරන උපකරණය; රෙදි වියන යන්ත්‍රය. 5. [නා.] පොරෝ ආදියෙන් ගස් කැපීමේ දී ඇදේට කරන කැපුම. 6. [නා.] තත් සහිත සංගීත භාණ්ඩයක් වාදනය සඳහා ගැනෙන දුන්න. 7. [නා.] ආකාරය; අන්දම. 8. [නා.] රැහැන් ආදියෙන් තර කොට බැඳීම නිසා ශරීරයෙහි ඇති වන බැමි සටහන. 9. [නා.] ඇටයක පියල්ල; බීජ පියල්ල.
අළෙවිය1. [නා.] වියදම; වැයවීම. 2. [නා.] විකිණීම; වෙළඳාම.
ආ1. [නා.] යන්න සිංහල හෝඩියේ දෙවන අකුර; ස්වරාක්ෂර අතුරෙන් දෙවැන්න; අ යන්නෙහි දීර්ඝ ස්වරය. 2. [නා.] ජීවත් වන කාලය; ආයුෂය. 3. [නා.] ආදායම; අයබදු ආදියෙන් ලැබෙන මුදල; බද්ද. [නි.] පුදුමය, කම්පාව ආදි හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීමේ ද අවධානය යොමු කරවීමේ ද යෙදෙන නිපාතය. [වි.] ආවා වූ; පැමිණි.
ආංකික අගය(පාරිභා.) [නා.] අංකවලට අයත් වූ වටිනාකම; සංඛ්‍යාත්මක අගය (=numerical value).
ආංගුලික[වි.] ඇඟිලි වැනි; ඇඟිලි පිළිබඳ; ඇඟිලි මෙන් බෙදී ඇති.
ආංශික(පාරිභා.) [වි.] පැත්තේ පිහිටි; පාර්ශ්වික (=fractional, partial)
ආංශිකය(පාරිභා.) [නා.] කොටස; ඛණ්ඩය.
ආකඩ්ඪනය[නා.] ඇදීම; තමන් දෙසට ඇදීම.
ආකන්දය(පාරිභා.) [නා.] කඳෙහි හෝ මුලෙහි ඇතැම් ශාකවල පොළොව යට පිහිටි ආහාර රැස් කර තබා ගන්නා අංකුර සහිත කොටස (=turber).
ආකම්පනය[නා.] සෙලවීම; චංචලවීම; ගැස්ම; කම්පනය.
ආකර කර්මාන්තය(පාරිභා.) [නා.] පතල් කර්මාන්තය (=mining).
ආකරකරුවා[නා.] පතල් කම්කරුවා.
ආකරය[නා.] පොළොව තුළ පවතින ඛනිජ වර්ග හාරා පොළෝ මතුපිටට ගනු සඳහා කනින වළ.
ආකර්ණනය[නා.] ඇසීම; ශ්‍රවණය කිරීම.
ආකර්ණිත[වි.] ඇසූ; ශ්‍රවණය කළ.
ආකර්ෂ දිනය[නා.] පෘථිවියට තම අක්ෂය වටා වරක් භ්‍රමණය වීමට ගත වන පැය 23 යි මිනිත්තු 56 යි තත්පර 04 ක කාලය.
ආකර්ෂ වර්ෂය[නා.] සූර්යයා වටේ පෘථිවියේ පරිභ්‍රමණය පිණිස ගතවන කාලය.
ආකර්ෂක[වි.] ඇදගන්නා; ආකර්ෂණය කරන.
ආකර්ෂණ[වි.] ඉදිරියට අදින; තමා වෙතට ඇදගන්නා.
ආකර්ෂණය, ආකර්ෂය1. [නා.] ඇදගැනීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] කිසි ම ද්‍රව්‍යමය සම්බන්ධයක් නැති ව වස්තුවක් තවත් වස්තුවක් කරා ඇදී යෑම.
ආකල[නා.] පැමිණ ඇති කාලය; වර්තමානය.
ආකලනය1. [නා.] ගණන් ගැනීම; ගණන් කිරීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] එකතු කිරීම; ඓක්‍යය සෙවීම (=summation).
ආකල්ප සම්පත්තිය[නා.] යෑම් ඊම් ආදි සියලු ඉරියවු පැවැත්වීමෙහි සොඳුරු බව; මනා ලෙස ඉරියවු පැවැත්වීම.
ආකල්ප සමෘද්ධිය[නා.] ආකල්ප සම්පත්තිය.
ආකල්පය1. [නා.] යමක් කෙරෙහි සිතෙහි පවත්නා ස්වභාවය; යමක් කෙරෙහි පළවන අදහස; මතය. 2. [නා.] ආභරණය; සැරසිල්ල.
ආකස්මික[වි.] හේතු රහිත; බලාපොරොත්තු නොවූ.
ආකස්මික ලාභය(පාරිභා.) [නා.] හදිසි ලාභය; අනපේක්ෂිත ලාභය (=windfall profit).
ආක්ෂාරණය[නා.] චෝදනා කිරීම; ආක්‍රෝශ පරිභව කිරීම.
ආක්ෂිප්ත1. [වි.] ඉවත ලූ; ප්‍රතිෂේධ කළ. 2. [වි.] ඇතුළත් කළ; ඇඟවූ; හඟවන ලද; සඳහන් කළ.
ආක්ෂේපය1. [නා.] වැළැක්වීම; ප්‍රතිෂේධය. 2. [නා.] රෝගයක නාමය; වලිප්පුව.
ආක්‍රන්ද1. [නා.ප්‍ර.] ශෝකයෙන් හැඬීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂා කරන මිත්‍රයා; පසුපස සිටින මිතුරා.
ආක්‍රමණය1. [නා.] යටත් කර ගැනීම පිණිස රටකට කඩා වැදීම; අවනත කර ගැනීමේ අපේක්ෂාවෙන් යම් පාලන අධිකාරියක් වෙත බලය පැතිරවීම. 2. [නා.] අතික්‍රමණය කිරීම; ඉක්මවීම; පරයායෑම.
ආක්‍රමණිකයා[නා.] සටන් පිණිස අන් රටකට කඩා වදින්නා; බලහත්කාරයෙන් එන්නා.
ආක්‍රාන්ත1. [වි.] මඬනා ලද; සටන් කරන ලද. 2. (පාරිභා.) [වි.] අතරට කාවැදුණු (=intrusive). 3. [වි.] පෑගූ; පා තැබූ.
ආක්‍රාන්තය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව අවස්ථාවේ පවතින පාෂාණ පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ තැන්පත් ව ඇති පාෂාණ තට්ටු ඇතුළට වැදීම (=intrusion).
ආක්‍රෝශක[වි.] පරිභව කරන; නිග්‍රහ කරන.
ආක්‍රෝශය[නා.] බැණීම; නින්දාව; ගර්හාව.
ආකාඞ්ක්ෂාව1. [නා.] කැමැත්ත; දැඩි ආශාව; අභිලාෂය. 2. (තර්ක.) (ව්‍යාක.) [නා.] වැකියක පද අතර අර්ථ වශයෙන් ඇති අන්‍යෝන්‍ය අපේක්ෂාව.
ආකාර ගුප්තිය[නා.] හැඟීම් ප්‍රකට නොවන සේ සඟවා ගැනීම.
ආකාර පරිවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සතුන්ට සිදු වන ආකාරයේ රූප විකාශනය; රූප පරිණාමය; රූපාන්තරණය (=metamorphosis).
ආකාරය1. [නා.] වේශය; හැඩය; පෙනුම. 2. [නා.] ක්‍රමය; විධිය; පිළිවෙළ; අන්දම. 3. [නා.] හැසිරීම; හැසිරීමේ ස්වභාවය; ලීලාව. 4. [නා.] හැඟීම් දැක්වීමේ සංඥාව.
ආකාලික1. [වි.] ක්ෂණික; එකෙණෙහි සිදුවන. 2. [වි.] නිසි කාලයේ සිදු නොවන; නොකල්හි හටගත්.
ආකාශ කම්බිය(පාරිභා.) [නා.] ගුවන්විදුලි තරංග පිට කිරීම නොහොත් ඇද ගැනීම සඳහා අහසට දික් කළ කම්බිය; ස්පර්ශකය.
ආකාශ කවුළුව[නා.] ගෙයක් තුළට එළිය වැටෙනු පිණිස වහලෙහි සෑදූ කවුළුව; ආකාශ කවාටය.
ආකාශ කුක්ෂිය[නා.] අහස් ගැබ; අන්තරීක්ෂය; ආකාශය; අහස්කුස.
ආකාශ ගඞ්ගාව1. [නා.] අහස් ගඟ; දිව්‍ය නදිය. 2. [නා.] භාරතයේ ගංගා නම් නදිය. 3. [නා.] අහසෙහි වලාකුළක් මෙන් පෙනෙන මඳ එළිය ඇති තාරකා සමූහය; මන්දාකිනිය.
ආකාශ ගමනය, ආකාස ගමනය1. [නා.] මන්ත්‍ර, ඖෂධ, සෘද්ධි ආදි බලයෙන් අහසින් යෑම. 2. [නා.] ගුවන්යානා ගමන.
ආකාශ ගාමියා[නා.] අහසින් යන්නා; ගගනගාමියා.
ආකාශ ගෝලය[නා.] ආකාශයේ වටකුරු ලක්ෂණය; ගෝලාකාර ව පෙනෙන අහස; ඛගෝලය.
ආකාශ තලය1. [නා.] අහස් තලය; අහස. 2. [නා.] ගොඩනැගිල්ලක වහලකින් ආවරණය නොකරන ලද මුදුන් තට්ටුව; ප්‍රාසාදවල විවෘත ව ඇති ඉහළ ම තලය.
ආකාශ පථය[නා.] ග්‍රහලෝක මාර්ගය සේ සැලකෙන අහස් ප්‍රදේශ; අහස් මඟ.
ආකාශ මන්දිරය[නා.] මහල් රාශියක් ඇති ඉතා උස් වූ ගොඩනැගිල්ල.
ආකාශ යාත්‍රා විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] අහසින් ගමන් කිරීම පිළිබඳ විද්‍යාව; අහස්නැව් පැදවීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය (=aeronautics).
ආකාශ යාත්‍රාව[නා.] අහස් යාත්‍රාව; ගුවන්යානය.
ආකාශ යානය[නා.] ගුවන් යානය.
ආකාශ වස්තු විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] අහසෙහි පිහිටි චන්ද්‍ර, සූර්ය, තාරකා ආදිය පිළිබඳ විද්‍යාව.
ආකාශ වස්තුව(පාරිභා.) [නා.] අහසෙහි පිහිටි චන්ද්‍ර, සූර්ය, තාරකා ආදි වස්තුවක්.
ආකාශ විද්‍යුතය(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලයෙහි ඇති වන විදුලිය; වායුගෝලීය විද්‍යුතය (=atmospheric electricity).
ආකාශ වියන[නා.] අහසෙහි බඳින ආවරණය; උඩුවියන.
ආකාශ විවරය[නා.] අහස් කුස; අන්තරීක්ෂය.
ආකාශචාරී, ආකාසචාරී[වි.] අහස්හි ගමන් ඇති; අහසින් යන්නා වූ.
ආකාශය, ආකාසය[නා.] නිරවුල් හිස් අහස; අන්තරීක්ෂය; අජටාකාශය; ගගනතලය.
ආකාශවස්තු පරීක්ෂණාගාරය[නා.] අහසෙහි වූ තාරකා ආදි වස්තු පිළිබඳ පරීක්ෂණ පවත්වන ස්ථානය; නිරීක්ෂණාගාරය.
ආකාශවාණ[නා.ප්‍ර.] හෙණ ගුළිය.
ආකාශස්ථ1. [වි.] අහසෙහි පිහිටි හෝ සිටින. 2. [වි.] අහසෙහි ජීවත්වන.
ආකාශාඞ්ගණය[ආකාශ+අඞ්ගණය] 1. [නා.] අහස නමැති අංගණය හෙවත් එළිමහන් තැන. 2. [නා.] ප්‍රාසාදයක වහල මත වූ සඳලුතලය.
ආකැමියා[නා.] අය හෙවත් ආදායම් එකතු කරන්නා; ගණන් තබන්නා; අයකැමියා.
ආකිමිඩීස් දඟරය(පාරිභා.) [නා.] ජලය ඉහළට නැංවීම සඳහා ආකිමිඩීස් විසින් නිපදවන ලදැයි සැලකෙන සරල යන්ත්‍රයක් (=Archimedean screw).
ආකිමිඩීස් නියමය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක මුළුමනින් ම හෝ අඩක් හෝ බහන ලද වස්තුවක දෘශ්‍ය බර හානිය විස්ථාපනය වූ ද්‍රවයේ බරට සමාන බව කියන මතය (=Archimedes principle).
ආකිලිස්සම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කවටකම; සරදම; සමච්චලය.
ආකීය(පාරිභා.) [වි.] පැරණි ම යුගයට අයත්; වර්ෂ කෝටි 65 කට පෙර කෙළවර වූ සේ සැලකෙන ප්‍රාක්කේම්බ්‍රිය සමයේ මූල අවස්ථාවට අයත් (=archaean).
ආකීය පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පැරණි ම භූ යුගයට අයත් ශෛල හෙවත් පාෂාණ (=archaean rock).
ආකීර්ණ[වි.] ගැවසුණු; ගැවසීගත්; සමූහයාගෙන් යුක්ත.
ආකුඤ්ච පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය හැකිළීමෙන් හෙවත් හෘදය සංකෝචනයෙන් රුධිර ධාවනයේ ඇති වන පීඩනය (=systolic pressure).
ආකුඤ්චනය[නා.] (අත්පා ආදිය) වක් කිරීම හෙවත් නැමීම; හැකිළීම.
ආකුඤ්චය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය සහ ධමනි ක්‍රමයෙන් ඇකිළී යෑම; හෘදය සංකෝචනය (=systole).
ආකුඤ්චිත[වි.] මඳක් නැමුණු; වකුටු වූ; වක්‍ර වූ.
ආකුල1. [වි.] අවුල්; ව්‍යාකූල; වික්ෂිප්ත. 2. [වි.] ගැවසී ගත්; වැසී ගිය; ආකීර්ණ වූ.
ආකුලය1. [නා.] අවුල; පැටලිල්ල; ව්‍යාකූලත්වය. 2. [නා.]ආරාවුල; කලහය; ඩබරය; අරගලය.
ආකෘතිපත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ආකෘතියක් හෙවත් ආදර්ශයක් වශයෙන් ගත යුතු පත්‍රය (=specimen form).
ආකෘතිය1. [නා.] හැඩය; රූපය; නිර්මාණය; සැලැස්ම. 2. [නා.] පිට සටහන.
ආකෘෂ්ට(පාරිභා.) [වි.] ආකර්ෂණය කළ; ඇදගන්නා ලද.
ආකෝටනය1. [නා.] තැළීම; රෙදි ඇපිල්ලීමේ දී මෙන් ගලක හෝ පුවරුවක ගැසීම. 2. [නා.] ඇත් අස් ආදින් මෙහෙයවීමේ දී අංකුසයෙන් ඇනීම.
ආකෝටිත[වි.] තැළූ; ගැසූ; ඇපිල්ලූ.
ආකෝශ පරිභව[නා.ප්‍ර.] බැණීම සහ ගර්හාව; නින්දාව සහ අපහාසය.
ආඛ්‍යාත[වි.] කියන ලද; ප්‍රකාශ කරන ලද. [නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) අවසාන ක්‍රියාපදය.
ආඛ්‍යාත ප්‍රකෘතිය[නා.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියා පදයක මූල රූපය; ක්‍රියාධාතුව; දා පියෙවිය.
ආඛ්‍යාතෘ[නා.ප්‍ර.] කියන්නා; ප්‍රකාශ කරන්නා; උපදේශකයා.
ආඛ්‍යානය1. [නා.] කීම; කථනය; ප්‍රකාශ කිරීම. 2. [නා.] කථාන්තරය; කථාව. 3. (නාට්‍ය.) [නා.] පූර්වයෙහි වූ සිද්ධියක් ප්‍රකාශ කිරීම.
ආඛ්‍යාව[නා.] නාමය; සංඥාව; අභිධානය.
ආගණනය[නා.] ගණිත ක්‍රම අනු ව සලකා බැලීම; ගණනය කිරීම.
ආගණිතය(පාරිභා.) [නා.] තක්සේරුව.
ආගතපටිපාටිය[නා.] පැමිණි අනුපිළිවෙළ.
ආගතය[නා.] පැමිණීම; සම්ප්‍රාප්ත වීම.
ආගන්තුක[වි.] බාහිර; පිටතින් පැමිණි; නිත්‍යවාසී නොවූ.
ආගන්තුක ජලවහනය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රදේශයේ භූ නිර්මාණයට සම්බන්ධ නොවූ හෙවත් අනුකූල නොවූ ජලවහනය (=superimposed drainage).
ආගන්තුකයා[නා.] නේවාසික නොවූ තැනැත්තා; යම් ස්ථානයකට පිටතින් පැමිණි තැනැත්තා.
ආගම1. [නා.] පැමිණීම; සම්ප්‍රාප්තිය. 2. [නා.] පුද්ගලයකුගේ ආධ්‍යාත්මික විශ්වාසය; ඇදහීම; ලබ්ධිය. 3. [නා.] විශේෂයෙන් දෙවියකුගේ නොහොත් දෙවියන්ගේ බලතල සහ පරලෝක ජීවිත කෙරෙහි විශ්වාසය. 4. [නා.] ආගමික ධර්ම ග්‍රන්ථය. 5. (ව්‍යාක.) [නා.] පදයකට අමුතුවෙන් අකුරක් පැමිණවීම හෙවත් එකතු කිරීම.
ආගම සන්ධිය[නා.] (ව්‍යාක.) මුල් පදයක අවසන් වර්ණයත් දෙවැනි පදයක මුල් වර්ණයත් අතරට අමුතුවෙන් වර්ණයක් පැමිණීමෙන් ගැළපෙන සන්ධිය.
ආගමනය1. [නා.] පැමිණීම; සම්ප්‍රාප්තිය. 2. [නා.] බුද්ධ ධර්මයෙහි සඳහන් මාර්ගඵල කරා සම්ප්‍රාප්තිය.
ආගම්‍ය[වි.] ළංවිය හැකි.
ආගමික[වි.] යම්කිසි ලබ්ධියකට අයත් හෝ ලබ්ධියකට සම්බන්ධ; ආගම පිළිබඳ.
ආගමික නීතිය1. [නා.] පන්සල්, පල්ලි ආදිය පිළිබඳ නීතිය. 2. [නා.] විහාර දේවාලගම් නීතිය.
ආගරය[නා.] ඛනිජ වර්ග පොළෝ අභ්‍යන්තරයෙන් මතුපිටට ගැනෙන තැන; ආකරය.
ආග්නේය[වි.] ගින්නෙහි ගුණ ඇති; උෂ්ණය ආත්මය කොට ඇති; ගිනි කඳුවල ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් සෑදුණු.
ආග්නේය පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳුවල ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ඇති වන පාෂාණ (=igneous rocks).
ආග්‍රහ[නා.ප්‍ර.] ග්‍රහණය; තදින් සිතට ගැනීම.
ආගාමී[වි.] මතු පැමිණෙන; නැවත උපදින.
ආගාර[නා.ප්‍ර.] ගෙය; වාසස්ථානය.
ආගාරික[වි.] ගෙයකට අයත්; ගිහි වූ; ගෘහස්ථ.
ආඝර්ෂණය[නා.] ඇතිල්ලීම; ගැටීම.
ආඝ්‍රාණ ඉන්ද්‍රිය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගඳ සුවඳ දැනෙන ඉන්ද්‍රිය; නාසය (=olfactory organ).
ආඝ්‍රාණය[නා.] ගඳ සුවඳ දැනීම හා බැලීම; ඉව ඇල්ලීම.
ආඝාත වස්තුව[නා.] ක්‍රෝධය ඉපදීමට ආධාර වන කාරණාව.
ආඝාතය1. [නා.] පහර දීම. 2. [නා.] ලේ කැටි ගැසීමෙන් ඇති වන ශාරීරික ආබාධයක්; අංශභාගය. 3. [නා.] ක්‍රෝධය; වෛරය; ද්වේෂය.
ආඞ්ගික[වි.] අංග හා සම්බන්ධ.
ආඞ්ගික අභිනය[නා.] රංගන කලාවෙහි ශරීර අංග චලනයෙන් පානා ඉඟිය.
ආඟිරි ගහනවා, ආඟිරිගානවා1. [ක්‍රි.] හරක් කෑගසනවා; තප්පුලනවා. 2. [ක්‍රි.] වේදනාවෙන් හෝ ශෝකයෙන් කෙඳිරි ගානවා; අඬනවා.
ආචක්ෂණය[නා.] කීම; ප්‍රකාශය.
ආචමනය[නා.] දියෙන් කට සේදීම; දෝතින් පැන් මුඛයට ගෙන සොලවා ඉවත දැමීම හෝ බීම.
ආචය[නා.ප්‍ර.] රැස් කිරීම.
ආචරණය[නා.] හැසිරීම; පිළිපැදීම; පුරුදු කිරීම; පැවැත්ම.
ආචරිත[වි.] පුරුදු කරන ලද; පිළිපදින ලද.
ආචරිය[නා.ප්‍ර.] ආචාර්යවරයා; ගුරුවරයා.
ආචරියවත්[නා.ප්‍ර.] ගුරුවරයාට කළමනා වතාවත්; ආචාර්යෝපස්ථාන.
ආචරියා, ආචාරියා(කථා.) [නා.] කම්මල්කාරයා; ලෝකුරුවා.
ආච්චි1. [නා.ප්‍ර.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ මව; මිත්තණිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මහලු ස්ත්‍රිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ද්‍රවිඩ හෝ මුස්ලිම් ස්ත්‍රිය.
ආච්ඡන්න[වි.] වැසුණු.
ආච්ඡාදක[වි.] ආවරණය කරන; වසන; සඟවන.
ආචාම[නා.ප්‍ර.] බතෙන් පෙරූ දිය; කැඳ වතුර.
ආචාමනීය[වි.] පානය කළ යුතු.
ආචාර උපචාරය[නා.] ආදර ගෞරවය.
ආචාර කුලපුත්‍රයා[නා.] යහපත් හැසිරීමෙන් යුත් තැනැත්තා; ආචාරසම්පන්නයා.
ආචාර ගුණය[නා.] යහපත් හැසිරීම නමැති ගුණය.
ආචාර ශික්ෂාව[නා.] යහපත් ආචාරයෙහි පුහුණුවීම.
ආචාරය1. [නා.] හැසිරීම; පැවැත්ම. 2. [නා.] නමස්කාරය; අභිවාදනය.
ආචාරසමාචාරය1. [නා.] හැසිරීම සහ පැවැත්ම. 2. [නා.] ආචාරය; ගෞරව දැක්වීම; පිළිගැනීම.
ආචාර්ය1. [නා.ප්‍ර.] උගන්වන තැනැත්තා; ගුරුවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] විශ්වවිද්‍යාලයවලින් පිරිනමනු ලබන උසස් උපාධියක්.
ආචාර්ය මුෂ්ටිය[නා.] ගුරුවරයා තම අතෙහි ම ආරක්ෂා කොට තබා ගන්නා සේ විශ්වාස කරනු ලබන ශාස්ත්‍ර සාරය; ගුරු මුෂ්ටිය.
ආචාර්යයා1. [නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගන්වන තැනැත්තා; ගුරුවරයා. 2. [නා.] විශ්වවිද්‍යාලයීය ආචාර්ය උපාධියක් දරන්නා.
ආචාරිභාගය, ආචාර්යභාගය[නා.] ශිල්ප ඉගැන්වූ ගුරුවරයාට දිය යුතු පුද පඬුරු; ගුරුපඬුරු.
ආචාරියා1. [නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගන්වන තැනැත්තා; ගුරුවරයා. 2. [නා.] ආචරියා; ලෝකුරුවා.
ආචික්ඛනය[නා.] කීම; ප්‍රකාශය.
ආචිත[වි.] රැස් කළ; ගොඩ ගැසූ.
ආචීර්ණ කල්පිත[වි.] ඉපැරණි සම්ප්‍රදායට අයත්; පැරණි සම්ප්‍රදායෙහි එල්බ ගත්; යල් පිනූ.
ආචීර්ණ, ආචිණ්ණ[වි.] පුරුදු කළ; පුහුණු කළ.
ආචූෂණය[නා.] උරා ගැනීම; ඉරීම.
ආජ්‍ය[නා.ප්‍ර.] ගිතෙල්.
ආජානනය[නා.] දැනගැනීම; අවබෝධය.
ආජානීය, ආජානේය[වි.] උසස් වර්ගයෙහි උපන්; ශ්‍රේෂ්ඨ ජන්ම ඇති.
ආජානේයයා[නා.] උසස් වර්ගයේ උපන්, ශ්‍රේෂ්ඨ ජන්ම ඇති අශ්වයා; ආජානීය අශ්වයා.
ආජීව අෂ්ටමක ශීලය[නා.] යහපත් දිවි පෙවෙත අටවැනි කොට ඇති ශීලය; පංචශීලයට අමතර ව කේළාම් කීම, පරුෂ වචන කීම හා සම්පප්‍රලාප ආදියෙන් වැළකී ආරක්ෂා කරගනු ලබන ශීලය.
ආජීව පාරිශුද්ධිය[නා.] දිවිපෙවෙතෙහි පිරිසිදු බව හෙවත් නිරවද්‍ය භාවය.
ආජීව විපත්තිය[නා.] (විනය.) නිවැරදි දිවිපෙවෙතින් පිරිහීම; වැරදි වූ ආජීවය.
ආජීව සම්පදාව[නා.] නිවැරදි දිවිපෙවෙත නමැති සම්පත; යහපත් දිවිපැවැත්ම.
ආජීවකයා[නා.] පුරාණ පරිබ්‍රාජක පිරිසක්.
ආජීවය[නා.] දිවිපැවැත්ම; ජීවිකාව.
ආජීවිකාව[නා.] ජීවිකාව ගෙන යෑම; ජීවිකා වෘත්තිය.
ආඥප්ත[වි.] නියම කරන ලද; අණවන ලද.
ආඥප්තිය[නා.] නියමය; ඇණවුම.
ආඥා[නා.ප්‍ර.] බලය; නියෝගය; අධිකාරිත්වය; අණ; විධානය.
ආඥා කරනවා[ක්‍රි.] අණ කරනවා; නියෝග කරනවා; විධාන කරනවා.
ආඥා ක්ෂේත්‍රය[නා.] බලය නොහොත් ආනුභාවය පැතිර පවත්නා ප්‍රදේශය.
ආඥා චක්‍රය[නා.] චක්‍රයක් මෙන් ප්‍රවර්තනය කරවන්නා වූ අණ; සියලු ක්ෂේත්‍රයන්හි පැතිර පවත්නා බලය; අණසක.
ආඥා පත්‍රය[නා.] ලිඛිත නියෝගය.
ආඥා පනත[නා.] නියෝගය; ආඥාව; ව්‍යවස්ථාව.
ආඥා භඞ්ගය[නා.] අණ කඩකිරීම.
ආඥා භේරිය[නා.] රාජාඥාවක් ප්‍රකාශ කිරීමට ගසනු ලබන බෙරය; නියෝගයක් හෝ නිවේදනයක් හෝ ප්‍රසිද්ධ කිරීමට හසුරුවන බෙරය; අණබෙරය.
ආඥා මකනවා[ක්‍රි.] නියෝගය කඩකරනවා; ආඥාව උල්ලංඝනය කරනවා.
ආඥා රේඛාව[නා.] අණසක පවත්නා සීමාව දක්වන ඉර.
ආඥාත[වි.] මනා කොට අවබෝධ වූ.
ආඥාදායකයා[නා.] අණ දෙන්නා; ඒකාධිපතියා.
ආඥාමුරිත්තු දඩය[නා.] රාජ අණ කඩ කිරීම නිසා ගෙවිය යුතු දඩය.
ආඥාව්‍යතික්‍රම[නා.ප්‍ර.] අණ ඉක්මවා යාම; අණ කඩ කිරීම; ආඥා උල්ලංඝනය.
ආටවිකයා[නා.] වනයෙහි වාසය කරන්නා; වනාරක්ෂකයා.
ආට්ටාල[නා.] හිරිහැරය; අවහිරය; පළිබෝධය.
ආටීසියානු ළිඳ[නා.] නළයකින් පස සිදුරු කළ කල්හි පොළොව යට ඇති ජලය ස්වාභාවික පීඩනයේ බලයෙන් මතුපිටට ගෙන්වා දෙන ළිඳ.
ආටෝපය1. [නා.] ඉදිමීම; පිම්බීම. 2. [නා.] සාඩම්බර භාවය; ව්‍යාජ ඔපය. 3. [නා.] ඝනකම; උකුගතිය.
ආඩපළි, ආඩපාළි, ආඩාපළි[නා.ප්‍ර.] නෝක්කඩුව; වගපළ කීම; දෝෂාරෝපණය; චෝදනාව.
ආඩම්බර[වි.] උඩගු; අහංකාර; දර්පයෙන් යුක්ත.
ආඩය, ආඩෙ1. (කථා.) [නා.] ඉඩකඩ; අවකාශය. 2. [නා.] උඩඟුකම; බොරු අහංකාරය. 3. [නා.] සුව වෙමින් පවතින තුවාලයක් මත ඇති වන වියළි සම; කබොල්ල.
ආඪකය[නා.] ධාන්‍ය හෝ ද්‍රව මනින මිම්මක්; එසේ මනින භාජනය.
ආඪ්‍ය[වි.] සමෘද්ධ; ධනවත්; සෞභාග්‍යසම්පන්න; පරිපූර්ණ.
ආණ[ප්‍රත්‍ය.] ඇතැම් පුරුෂාර්ථවාචී ශබ්ද හා යෙදෙන ගෞරවාර්ථ ප්‍රත්‍යයක්;- උදා. කෙළෙඹියාණ; මිත්‍රයාණ.
ආණත්තිය[නා.] අණ කිරීම; ඇණවීම; අණ; ආඥාව; නියෝගය.
ආණම[නා.] ඉස්ම ඇති උකු හොද්ද.
ආණ්ඩ[වි.] බිජුවටින් උපන්.
ආණ්ඩු ඔප්පුව[නා.] ආණ්ඩුවෙන් දෙන ලද ඔප්පුව.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව[නා.] රාජ්‍යයක පාලනය සංවිධානය කර ඇති ආකාරයත් එය ක්‍රියාත්මක කළ යුතු ආකාරයත් දක්වන සංවිධාන රටාව.
ආණ්ඩුක්‍රමය[නා.] රටක් පාලනය කරන ක්‍රමය; පාලන තන්ත්‍රය.
ආණ්ඩුකාරයා1. [නා.] රටක් හෝ නීත්‍යනුකූල ව වෙන් කළ ප්‍රදේශයක් පාලනය කරන තැනැත්තා. 2. [නා.] රජු හෝ ජනාධිපති හෝ නියෝජනය කරන තැනැත්තා.
ආණ්ඩුව[නා.] පාලනය; ආධිපත්‍යය; (රටක) පාලන මණ්ඩලය; රජය.
ආණා[නා.ප්‍ර.] ආඥාව; නියෝගය; විධානය.
ආණාපකයා1. [නා.] නියෝගය කරන්නා. 2. [නා.] නියෝග ප්‍රකාශ කරන නිලධාරියා.
ආණාපනය[නා.] ඇණවීම; අණ කිරීම; නියමය.
ආණිකට්ටුව(කථා.) [නා.] ජලාශයක් හරහා බඳින වේල්ල; අමුණ.
ආඬි[නා.ප්‍ර.] දකුණු ඉන්දියාවේ විශේෂයෙන් තෙලිඟු ප්‍රදේශයේ ජීවත් වන මනුෂ්‍ය කොට්ඨාසය.
ආඬියා[නා.] බර එසවීමට හෝ පතල් ළිං ආදියෙන් දිය ඇදීමට හෝ යොදනු ලබන ලීවරය; ආඬිමානය.
ආතඞ්ක1. [නා.ප්‍ර.] ව්‍යාධිය; රෝගය. 2. [නා.ප්‍ර.] භය; චිත්ත පීඩාව.
ආතත1. [නා.ප්‍ර.] පඤ්චතූර්ය අතරින් එකක් වන එකැස් බෙරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇද ගැනීම; ඇදීම (= tension).
ආතතවිතත[නා.ප්‍ර.] පඤ්චතූර්ය අතරින් එකක් වූ ද, හාත්පසින් සමින් වෙළන ලද්දා වූ ද බෙර විශේෂය.
ආතතිය1. (පාරිභා.) [නා.] අදින බලය; තන්‍යතාව (=tension). 2. [නා.] නොඉවසුම් ස්වභාවය; හිතේ චංචල බව. 3. [නා.] කිසියම් අභිමතාර්ථයකට එල්ල වූ චර්යාවකට බාධා පැමිණීමෙන් හෝ අසංතෘප්ත භාවය නිසා සිතෙහි ඇතිවන ආවේගීය තත්ත්වය (=tension).
ආතන්‍ය(පාරිභා.) [වි.] ඇදෙනසුලු; ඇදිය හැකි (=tensile).
ආතප ආඝාතය(පාරිභා.) [නා.] බොහෝ වේලා අව්වේ සිටීමෙන් ඇති වන විසංඥතාව; සූර්යඝාතය (=sunstroke).
ආතප වාරණය[නා.] අවු අත්ත; කුඩය; ඡත්‍රය.
ආතපඝර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යහපත් වාතාශ්‍රය ඇති වන පරිදි එළිමහනෙහි තනන ලද කුඩා ගේ හෝ පැල.
ආතපත්‍රය[නා.] ඡත්‍රය; කුඩය.
ආතපය[නා.] සූර්ය රශ්මිය; හිරු එළිය; හිරුරැස්.
ආතප්පය[නා.] (අභි.) කෙලෙස් තවන වීර්යය; ආතාපය.
ආතම්මා, අත්තම්මා[නා.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ මව; ආච්චි; මිත්තණිය.
ආතරණය[නා.] එතරට යෑම; එතෙර වීම.
ආතරයිටිස්[නා.ප්‍ර.] සිරුරේ සන්ධිවල වේදනාව ගෙන දෙන රක්තවේද රෝග විශේෂයක්.
ආතර්පණය[නා.] තෘප්තියට පත් කිරීම; සංසිඳුවීම.
ආත්තු කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඇති දැඩි කරනවා; නඩත්තු කරනවා.
ආත්තු පාත්තුව(කථා.) [නා.] සුදුසු පරිදි ආරක්ෂා කිරීම; රැක බලා ගැනීම; සාත්තු කිරීම.
ආත්තු වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ජීවත් වෙනවා; නොමැරී සිටිනවා.
ආත්තුව1. (කථා.) [නා.] පිහිට. 2. (කථා.) [නා.] නඩත්තුව. 3. (කථා.) [නා.] වටිනාකම; ආදායම. 4. (කථා.) [නා.] ආත්ම ගෞරවය පිළිබඳ හැඟීම; ලජ්ජාව.
ආත්ම ගර්වය[නා.] අහංකාරය; තමා ගැන ඇති ආඩම්බරය.
ආත්ම ගෞරවය[නා.] තමා ගරු තන්හි ලා සැලකීම; තමාගේ ගෞරවය.
ආත්ම තර්කණය[නා.] තමාගේ ලොකුකම ගැන කල්පනා කිරීම.
ආත්ම තෘප්තිය[නා.] සතුට; ගෞරව කරනු ලැබීමෙන්, පිළිගනු ලැබීමෙන් හෝ සාර්ථක යැයි හැඟීමෙක් ඇති කර ගැනීමෙන් සතුටු වීම.
ආත්ම දර්ශය[නා.] කණ්ණාඩිය; කැටපත; දර්පණ තලය.
ආත්ම දානය[නා.] ආත්ම පරිත්‍යාගය; දිවි පිදීම.
ආත්ම දෘෂ්ටිය[නා.] ආත්මයක් ඇතැයි යන විශ්වාසය; ආත්මවාදය.
ආත්ම ධෝවනය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ආත්ම ශුද්ධිය; පව් සමාව.
ආත්ම නිර්යාතනය[නා.] ආත්මය පරිත්‍යාග කිරීම; තම ජීවිතය අන්‍යයාට පවරා දීම.
ආත්ම පරිත්‍යාගය[නා.] තමාගේ සිරුර කැප කිරීම; ජීවිතය පූජා කිරීම.
ආත්ම පරිත්‍රාණය[නා.] තමා රැකීම; දිවි රැකීම; ආත්මය ගලවා ගැනීම.
ආත්ම පරිතාපනය[නා.] ශරීරය තැවීම; සිරුරට දුක්වීම; ආත්ම ක්ලමථය.
ආත්ම ප්‍රත්‍යවේක්ෂාව[නා.] තමාගේ සිත පිරික්සීම; නුවණින් සලකා බැලීම.
ආත්ම ලබ්ධිය[නා.] ආත්මයක් පිළිබඳ විශ්වාසය; ආත්ම දෘෂ්ටිය.
ආත්ම ලාභය1. [නා.] ජන්ම ලාභය. 2. [නා.] තම ප්‍රයෝජනය; පෞද්ගලික වාසිය.
ආත්ම වංචනය, ආත්ම වඤ්චනය[නා.] තමා ම රැවටීමට පත්වීම; තමා ම මුළා කර ගැනීම.
ආත්ම වධය[නා.] ස්වකීය විනාශය; ආත්ම ඝාතනය.
ආත්ම වර්ණනාව[නා.] තමා ගැන වර්ණනය; තමාට ම ප්‍රශංසා කරගැනීම.
ආත්ම විද්‍යාව[නා.] ආත්මය පිළිබඳ දැනීම.
ආත්ම විනිපාතය[නා.] ආත්ම විනාශය; තමා පහත වැටීම.
ආත්ම විශ්වාසය[නා.] තමා කෙරෙහි වන විශ්වාසය.
ආත්ම ශක්තිය[නා.] ස්වකීය බලය; තමාගේ දක්ෂතාව; තමාගේ එඩිය.
ආත්ම ශුද්ධිය[නා.] ස්වකීය පිරිසිදු බව.
ආත්ම සංයමය[නා.] තමා විසින් තමා ම හික්මවීම.
ආත්ම සංරක්ෂණය[නා.] තමාගේ ආරක්ෂාව; ආත්මාරක්ෂාව.
ආත්ම සම්භාවනය1. [නා.] තමා උසස් කොට සැලකීම. 2. [නා.] ආත්ම ගෞරවය.
ආත්ම සාත්ම්‍යය[නා.] (ගනු ලබන ආහාරය) තමන්ට හිතකර බව නොහොත් තමන්ගේ ශරීර සැපයට හේතුවන බව.
ආත්මක[වි.] ස්වරූපය හෝ ස්වභාවය ඇති; සමන්විත වූ; යුක්ත වූ.
ආත්මක්ෂම[වි.] තමා විසින් දරාගත හැකි වූ; ඉවසිය හැකි වූ; ඔරොත්තු දෙන.
ආත්මකාමයා[නා.] තමාගේ ම දියුණුව කැමැත්තා; තමාට හිත වැඩ කැමැත්තා.
ආත්මග්‍රහණය[නා.] ආත්මවාදය පිළිබඳ විශ්වාසය; ආත්ම දෘෂ්ටිය.
ආත්මජ[වි.] තමාගෙන් උපන්.
ආත්මඥයා[නා.] තමා ගැන දන්නා තැනැත්තා.
ආත්මඥානය[නා.] තමා ගැන දැනීම.
ආත්මන්‍ය[වි.] ආත්මය හා සම්බන්ධ වූ; තමන් හා සම්බන්ධ වූ.
ආත්මනේ පදය[නා.] (ව්‍යාක.) යම් ක්‍රියාවක ඵලය තමා හෙවත් කර්තෘ වෙත පමුණුවන්නා සේ දක්වන ක්‍රියා පදය.
ආත්මබන්ධු[නා.ප්‍ර.] තමාගේ ඉතා කිට්ටු නෑයා; ලේ නෑයා.
ආත්මභාවය1. [නා.] යම් තැනක ලබන උපත. 2. [නා.] ස්වරූපය; දේහය; ශරීරය.
ආත්මභූ[වි.] ඉබේ හටගත්; ඉබේ පවත්නා; ස්වයම්භූ.
ආත්මය1. [නා.] යම් පුද්ගලයකුගේ මරණයේ දී විනාශ නොවී මෙම ලොවින් පරලොවට යන සේ ද, පරලොවින් මෙලොවට එන සේ ද විශ්වාස කරනු ලබන ද්‍රව්‍යමය උත්තරීතර අමරණීය හරය. 2. [නා.] ජීවාත්මය. 3. [නා.] තමා, මම යන පුද්ගලයා. 4. [නා.] පැවැත්ම; ජීවිතය. 5. [නා.] සිත; මනස. 6. [නා.] ආවේණික ගුණාංගය; විශේෂ ලක්ෂණය. 7. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] ප්‍රාණය. 8. [නා.] උත්සාහය.
ආත්මයෝගය[නා.] පරමාත්මය හා එකතු වීම.
ආත්මරූප[නා.ප්‍ර.] (වෛද්‍ය.) (රෝගයක) දැනට පවත්නා තත්ත්වය; රෝග ස්වභාවය.
ආත්මසංඥා[නා.ප්‍ර.] ආත්මයක් ඇතැයි යන හැඟීම.
ආත්මසමර්පණ[නා.ප්‍ර.] තමා (දෙවියකුට) ඇප කැප වී සිටීම.
ආත්මසමාන[වි.] ඉතා හිතවත්; ඉතා විශ්වාස.
ආත්මස්ථ[වි.] තමා කෙරෙහි පිහිටි; තමා තුළ ඇති.
ආත්මස්වාමි[නා.ප්‍ර.] තමා පිළිබඳ අධිපති; තමන් කෙරෙහි අධිපති.
ආත්මාත්මීය භාවය[නා.] තමාය, තමා සතුය යන බව; මමය, මාගේය යන බව.
ආත්මාත්‍යය[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය මරණය.
ආත්මාධ්‍යාශය[නා.] තමාගේ අභිප්‍රාය හෙවත් කැමැත්ත.
ආත්මාධිපති[වි.] තමා අධිපති කොට හෙවත් උසස් කොට සලකන.
ආත්මාධීන[වි.] තමාගේ වසඟයෙහි පවතින; තමාට අයත්.
ආත්මාන්වීක්ෂණය[නා.] ආත්මය ගැන පරීක්ෂා කර බැලීම හෙවත් සෙවීම.
ආත්මානුභූතිය[නා.] තම චිත්ත ස්වභාවය හැඳින ගැනීම.
ආත්මානුවාද[නා.ප්‍ර.] තමා ම තමාට උපවාද කිරීම හෙවත් දෝෂාරෝපණය කිරීම.
ආත්මාරක්ෂාව[නා.] තම ආරක්ෂාව; ස්වකීය ආරක්ෂාව.
ආත්මාර්ථකාමී[වි.] තමාගේ ම යහපත හෙවත් අභිවෘද්ධිය කැමති; තමාගේ ම ලාභය සලකන.
ආත්මාර්ථය[නා.] තමාගේ ම යහපත හෙවත් අභිවෘද්ධිය.
ආත්මිකාභිවෘද්ධිය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ගුණයත් ඥානයත් වර්ධනය වීම.
ආත්මීභාවය[නා.] පරමාත්මය සමඟ එක් වීම.
ආත්මෝත්කර්ෂණය[නා.] තමා උසස් කොට සිතීම හෝ කීම.
ආත්මෝදය[නා.ප්‍ර.] තමාගේ අභිවෘද්ධිය සිද්ධ කර ගැනීමට උපකාර වන උපදෙස් ඇතුළත් කලාව; සූසැට කලා ශිල්පවලින් එකක්.
ආත්මෝපක්‍රම[ආත්ම+උපක්‍රම] [නා.ප්‍ර.] තමා විසින් ම ක්‍රියාත්මක කරනු ලබන උපක්‍රම හෝ ක්‍රියා මාර්ග.
ආත්මෝපකාරය[නා.] තමන්ගේ වැඩ කටයුතු තමන් ම කර කියා ගැනීම.
ආත්මෝපනායික[ආත්ම+උපනායික] [වි.] තමා කෙරෙහි (නැති ගුණධර්ම) විද්‍යමාන බැව් පෙන්වන.
ආත්‍යන්තික[වි.] නිරන්තර; අඛණ්ඩ; සදාකාලික.
ආත්‍යයික[වි.] හදිසි; ඉක්මන්.
ආතා, ආත්තා1. (කථා.) [නා.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ පියා; මුත්තා. 2. [නා.] මවගේ හෝ පියාගේ හෝ මව; ආච්චි; මිත්තණිය.
ආතානාත්තුව[නා.] තමා යටතට ගැනීම; බලහත්කාරයෙන් අත්පත් කර ගැනීම.
ආතාපනය1. [නා.] ශරීරයට පීඩා දීම සඳහා හිරු දෙස බලා සිටීම. 2. [නා.] කෙලෙස් තැවීමේ වීර්යය.
ආතාපී[නා.ප්‍ර.] (අභි.) කෙලෙස් තවන වීර්යයෙන් යුත් තැනැත්තා.
ආතාලය(කථා.) [නා.] අන්තරීක්ෂයෙහි පිහිටි ලෝකය; පාතාලයට විරුද්ධ ව පවතින උත්තර ලෝකය.
ආතිථේය[නා.ප්‍ර.] ආගන්තුක සත්කාරය.
ආතුර සැහැවියා[නා.] රෝගී ස්වභාවය ඇති තැනැත්තා.
ආතුරයා1. [නා.] රෝගී වූ හෙවත් ගිලන් වූ තැනැත්තා; රෝගියා; ලෙඩා. 2. [නා.] ශාන්තිකර්මයකදී ශාන්තිය ලැබීමට පෙනී සිටින තැනැත්තා.
ආතුරාශ්‍රමය[නා.] ආතුර ආශ්‍රමය; රෝගීන්ට පිළියම් කරන තැන; රෝහල.
ආතෝද්‍ය[නා.ප්‍ර.] තූර්ය භාණ්ඩය; වාද්‍ය භාණ්ඩය.
ආදත්ත1. [වි.] ගන්නා ලද; ලැබුණු. 2. [වි.] පටන් ගත්; ආරම්භ කළ.
ආදරය1. [නා.] ඇල්ම; ස්නේහය. 2. [නා.] ගෞරවය; බුහුමන; භක්තිය.
ආදර්ශ අත්සන(පාරිභා.) [නා.] නිදර්ශනයක් වශයෙන් දෙනු ලබන අත්සන (=specimen signature).
ආදර්ශ ගෝලය[නා.] පෘථිවියේ හැඩය දක්වන අයුරින් නිර්මිත අනුකෘතිය.
ආදර්ශ ඥානය[නා.] කැඩපතකට බඳු පිරිසිදු නුවණ.
ආදර්ශ භිත්තිය[නා.] කැටපත්මුවා බිත්තිය; කැටපත් බිත්තිය.
ආදර්ශ රූපය[නා.] අනුරූපය; ආකෘතිය.
ආදර්ශකය1. [නා.] කැඩපත; ආදර්ශ තලය; මුහුණ බලන කණ්ණාඩිය. 2. (පාරිභා.) (නීති.) [නා.] නිදර්ශකය (=specimen).
ආදර්ශනය(පාරිභා.) [නා.] යමක් කරුණු සහිතව ඔප්පු කර දැක්වීම; උදාහරණ කොට දක්වන දෙය.
ආදර්ශය1. [නා.] කැඩපත; කන්නාඩිය. 2. [නා.] අනුරූපය; ආකෘතිය; නිදර්ශනය; ගුරුකමට හෝ පාඩමට ගත යුත්ත.
ආද්‍ය[වි.] ප්‍රථම; මූලික.
ආද්‍යන්ත1. [නා.ප්‍ර.] මුල සහ අග; ආරම්භය සහ අවසානය. 2. [නා.ප්‍ර.] සම්පූර්ණ දෙය; මුළුල්ල.
ආදාන කාලය[නා.] සූර්යයා උත්තරායන ව ගමන් කරන සිසිර, වසන්ත සහ ශ්‍රීෂ්ම කාලය.
ආදානය1. [නා.] ගැනීම; පැහැර ගැනීම. 2. [නා.] දැඩි ලෙස ගැනීම; ග්‍රහණය. 3. [නා.] යම්කිසි රෝගයකට හේතු වූ අන්නපානාදියෙහි ගුණ අගුණ දැන ගැනීම.
ආදායකය1. (පාරිභා.) [නා.] ආසවනයේ දී ආසූතය සේ, යමක් එකතූ වන බඳුන හෙවත් ප්ලාස්කුව. 2. [නා.] රිසීවරය (=receiver).
ආදායම[නා.] ගේ දොර, ඉඩකඩම්, වෙළඳ ව්‍යාපාර ආදියෙන් හෝ වේතන වශයෙන් හෝ ලැබෙන මුදල; අය.
ආදායම් පාලක[නා.ප්‍ර.] ආණ්ඩුවට ලැබෙන ප්‍රධාන ආදායම් පාලනය කරන නිලධාරියා; කලින් ප්‍රාදේශීය උපදිසාපතිවරයා හැඳින්වූ නාමය.
ආදාහනය1. [නා.] මළ සිරුරු දැවීම. 2. [නා.] සුසාන භූමිය.
ආදි1. [වි.] ප්‍රථම; මුල්; පුරාණ. 2. [වි.] ප්‍රමුඛ; ප්‍රධාන කොට ඇති. 3. [වි.] මුල් කොට ඇති; ආරම්භ කොට ඇති.
ආදි කාරණය[නා.] මුල් හේතුව; පූර්ව නිමිත්ත.
ආදි පුරුෂයා[නා.] මී මුතු පරම්පරාවේ මුල් තැනැත්තා.
ආදි මානවයා[නා.] මුල් මිනිසා; ආදිකල්පික මනුෂ්‍යයා.
ආදි රසායනය(පාරිභා.) [නා.] තඹ, පිත්තල ආදි ලෝහ රත්තරන්වලට හැරවීම ආදියට සීමා වූ (යුරෝපයේ) මධ්‍යම යුගයේ පැවති රස විද්‍යාව (=alchemy).
ආදිකර්තෘ, ආදිකර්තෘක[නා.ප්‍ර.] යමක් පළමුවෙන් ආරම්භ කළ තැනැත්තා; ප්‍රාරම්භකයා.
ආදිකර්ම[නා.ප්‍ර.] මුල් ක්‍රියාව; ආරම්භය.
ආදිකර්මිකයා, ආදිකම්මිකයා[නා.] (විනය.) යම්කිසි කාර්යයක පළමුවැන්නා; යම් ක්‍රියාවක් ප්‍රථමයෙන් කරන තැනැත්තා.
ආදිකල්පය[නා.] කල්පයෙහි මුල; ලෝකාරම්භ කාලය හෙවත් මුල් කල්පය.
ආදිකල්පිකයා[නා.] ආදිකල්පයට අයත් මිනිහා; අතිපුරාණ මනුෂ්‍යයා.
ආදිකවි[නා.ප්‍ර.] මුල් කවියා; ආදි කාව්‍යය ලෙස සැලකෙන රාමායණයෙහි කර්තෘ වූ වාල්මිකී.
ආදිච්ච[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
ආදිච්චබන්ධු[නා.ප්‍ර.] බුදුන් වහන්සේ.
ආදිත්ත[වි.] ගිනි ගෙන දැවෙන; දිලිසෙන.
ආදිත්‍යයා1. [නා.] දෙවියා. 2. [නා.] සූර්යයා.
ආදිපාද[නා.ප්‍ර.] රාජ කුමාරයකුට හෝ වංශාධිපතියකුට හෝ පිරිනමනු ලබන පදවි නාමයක්.
ආදියන[නා.ප්‍ර.] අන් සතු දෙය අයිති කර ගැනීම.
ආදිරූප[නා.ප්‍ර.] රෝගයක පූර්ව ලක්ෂණ හෙවත් රෝගයක් හටගැනීමට පළමු සිරුරෙහි පහළ වන ලක්ෂණ.
ආදිෂ්ට[වි.] දැක්වූ; සඳහන් කළ; නියම කළ; නියෝග කළ; විධාන කළ.
ආදීනවය[නා.] දෝෂය; විපත්තිය; අනිෂ්ට විපාකය.
ආදීප්ත[වි.] දිලිසෙන; දැල්වෙන; ගිනිගෙන දැවෙන.
ආදෘත[වි.] මැනවින් පිළිගත්; බාරගත්; ගරු කළ.
ආදෘශය[නා.] උදාහරණය; ගුරුකමට ගනු ලබන දෙය; ආදර්ශය.
ආදේව[නා.ප්‍ර.] වැලපීම; ඇඬීම.
ආදේශකය[නා.] යමක් වෙනුවට යොදා ගත හැකි විකල්ප දෙය.
ආදේශය1. [නා.] අවවාදය; ආඥාව. 2. [නා.] යමක් වෙනුවට අනිකක් පැමිණවීම හෙවත් යෙදීම. 3. (ව්‍යාක.) [නා.] පදයක අකුරක් වෙනුවට වෙන අකුරක් යෙදීම.
ආදේසනාපාටිහාරිය[නා.ප්‍ර.] පරසිත් ගැන කීමට හැකි ඍද්ධි මහිමය.
ආධ්මාත[වි.] පිම්බුණු; ඉදිමුණු.
ආධ්මාතයා[නා.] පිම්බුණු හෙවත් ඉදිමුණු තැනැත්තා.
ආධ්මාන1. [නා.ප්‍ර.] පිඹීම. 2. [නා.ප්‍ර.] බඩේ වාතය පිරීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝග විශේෂයක්.
ආධ්‍යාත්ම විමෝක්ෂය[නා.] (අභි.) තමා පිළිබඳ වූ මිදීම; ආධ්‍යාත්මික සංස්කාරයන් පරිග්‍රහණය කොට ලද අර්හත්ත්වය.
ආධ්‍යාත්මය1. [නා.] තමාගේ සිත හෙවත් සන්තානය; චිත්තය; ස්වකීය කය. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] හැඟීම් හෙවත් ස්නේහය පිළිබඳ නිජ ස්ථානය.
ආධ්‍යාත්මික[වි.] තමා පිළිබඳ; ආධ්‍යාත්මය හා සම්බන්ධ; තමාගේ සිත පිළිබඳ.
ආධ්‍යාත්මික අපවාදය(පාරිභා.) [නා.] තමා පිළිබඳ හෝ ගුණධර්ම පිළිබඳ හෝ දෝෂාරෝපණය (=spiritual censure).
ආධ්‍යාත්මික දානය[නා.] තමාගේ ශරීරය හෝ ශාරීරික අවයව හෝ පරිත්‍යාග කිරීම.
ආධානය1. [නා.] තැන්පත් කිරීම; තැබීම; පිහිටුවීම. 2. [නා.] ගැබ් පිහිටුවීම; ගර්භාධානය. 3. [නා.] උකස; ඇපය.
ආධාරක රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] මූලික රේඛාව; ධරණ රේඛාව (=base line).
ආධාරකය1. [නා.] යමක් උසුලා හෝ දරා සිටින දෙය. 2. [නා.] කුඩා පුටුව හෝ බංකුව; කොලොම්බුව. 3. [නා.] ජ්‍යාමිතික රූපයක පාදය (=base).
ආධාරය1. [නා.] යමක් උසුලා හෝ දරා සිටින දෙය. 2. [නා.] උපකාරය; සහාය; අනුග්‍රහය; පිහිට. 3. [නා.] යමක් වෙනුවෙන් කරන මූල්‍ය හෝ වෙනත් පරිත්‍යාගය. 4. (ව්‍යාක.) [නා.] ආධාර විභක්තිය.
ආධික්‍යය[නා.] බහුලත්වය; අධිකකම.
ආධිපත්‍ය දණ්ඩය[නා.] අධිපති බවේ සංකේතය වශයෙන් භාවිත කරන යෂ්ටිය; සෙංකෝලය.
ආධිපත්‍යය[නා.] අධිපති බව; ස්වාමිත්වය; ප්‍රභූත්වය; බලය.
ආධුත, ආධූත[වි.] සොලවන ලද; චාලිත.
ආධුනික[වි.] අලුත්; නවක; පුහුණු වන; ආරම්භක.
ආධුනිකයා[නා.] ආරම්භ කරන්නා; නවකයා; ඉගෙන ගන්නා.
ආන1. [නා.ප්‍ර.] හුස්ම ඉහළට ගැනීම; ආශ්වාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] නිජ භූමිය; උත්පත්ති ස්ථානය. 3. [නා.ප්‍ර.] වනය. 4. [නා.ප්‍ර.] පැදුරු, මලු ආදිය එල්ලා තබන ආධාරකය.
ආනක[නා.ප්‍ර.] විශාල යුද බෙර විශේෂයක්.
ආනත[වි.] නැමුණු; නැඹුරු වූ; ඇල වූ; බෑවුම් සහිත වූ.
ආනත තලය(පාරිභා.) [නා.] බෑවුම් තලය; පසෙකට ඇල වූ සමතලය (=inclined plane).
ආනත දර්පණය(පාරිභා.) [නා.] ඇල වූ කැඩපත (=inclined mirror).
ආනතිමානය(පාරිභා.) [නා.] බෑවුම් මැනීමේ උපකරණය (=clinometer).
ආනතිය(පාරිභා.) [නා.] ඇලවීම; බෑවුම; ප්‍රවණතාව; නැඹුරුතාව (=inclination).
ආනනය1. [නා.] මුඛය. 2. [නා.] මුහුණ; වක්ත්‍රය. 3. [නා.] කටකලියාව; මුව රජ්ජුව.
ආනනවා1. [ක්‍රි.] ඈනුම් අරිනවා. 2. [ක්‍රි.] හති දමනවා; අමාරුවෙන් ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරනවා.
ආනන්තර්යය[නා.] අනන්තර භාවය; ඉක්බිතිව ම සිදු වන බව.
ආනන්තරික, ආනන්තරිය[වි.] අනතුරු හෙවත් ඊළඟ ආත්මභවයෙහි විපාක දෙන.
ආනන්ත්‍ය[වි.] සීමාරහිත; අසීමිත; අන්ත රහිත.
ආනන්ද[නා.ප්‍ර.] සතුට; සන්තෝෂය; ප්‍රීතිය; ප්‍රමෝදය; ආහ්ලාදය.
ආනන්දිත[වි.] ආනන්දයට පත්; ප්‍රීති වූ; සතුටට පත්.
ආනබාල්කය(කථා.) [නා.] කුරුපාව.
ආනමනය[නා.] නැමීම; ඇලවීම.
ආනමානය1. [නා.] උපාය; උපක්‍රමය; ප්‍රයෝගය. 2. [නා.] විදීමේ, වෙඩි තැබීමේ ඉලක්කය හෙවත් කුරුමානම.
ආනමේස්තරය(කථා.) [නා.] ගෙයක ඉදිරිපස හෝ පිටුපස හෝ පිහිටා තිබෙන ආලින්දය.
ආනයනය[නා.] ගෙන ඒ ම; පැමිණවීම; ආවහනය; භාණ්ඩ ආදිය පිටරටින් ගෙන්වීම.
ආනර්තිත[වි.] සෙලවුණු; ලෙළ දුන්.
ආන්තර1. [වි.] ඇතුළත වූ; අභ්‍යන්තර. 2. [වි.] මානසික.
ආන්තර ස්කන්ධය[නා.] ප්‍රාක්ප්ලාස්මය මැද පිහිටි ඝන මදය; න්‍යෂ්ටිය.
ආන්තරාව[නා.] අනතුර; උවදුර; ආපදාව; විපත්තිය.
ආන්තරික[වි.] ඇතුළත වූ; අභ්‍යන්තර.
ආන්තරිකය[නා.] උකුල් ඇටයෙහි ඉහළින් පිහිටි පුළුල් වූ කර්ණාකාර කොටස; ජඝ්නඵලක අස්ථිය.
ආන්ත්‍රික[අන්ත්‍ර+ඉක] (පාරිභා.) [වි.] අන්ත්‍ර හෙවත් බඩවැල පිළිබඳ; අතුණු හා සම්බන්ධ (=intestinal).
ආන්ත්‍රික ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] මහාන්ත්‍රයේ හා ක්ෂුද්‍රාන්ත්‍රයේ ශ්ලේෂ්මල පටලයෙහි පිහිටා ඇති නාලාකාර අවයව විශේෂය (=intestinal gland).
ආන්ත්‍රික ජීර්ණය(පාරිභා.) [නා.] බඩවැලේ දී සිදු වන ආහාර දිරවීම.
ආන්ත්‍රිකය[නා.] බඩවැල; අතුණ; අන්ත්‍රය.
ආන්තික[වි.] කෙළවරෙහි වූ; සීමාන්තයෙහි ඇති; යන්තම් වැඩි වශයෙන් ඇති.
ආන්දෝලනය1. [නා.] පැද්දීම; එහා මෙහා සෙලවීම. 2. [නා.] කම්පනය; කැලඹීම.
ආන්නැය[නා.] අණ; ආඥාව.
ආන්බාන් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කීකරු කරනවා; හික්මවනවා; මෙල්ල කරනවා.
ආන්සාම[නා.] ඔරුවක රුවල එසවීම සඳහා යොදන කඹය.
ආනාදි1. [වි.] ආදියක් හෙවත් පටන් ගැන්මක් නැති; සනාතන. 2. [වි.] පරම්පරා ගණනාවක සිට පැවත එන; නම් දරාපු; තහවුරු වුණු.
ආනාදියා(කථා.) [නා.] තක්කඩියා; නම් දරාපු හොරා; දක්ෂ හොරා.
ආනාපානය[නා.] හුස්ම ඉහළ ගැනීම සහ පහළ හෙළීම; ආශ්වාසය හා ප්‍රශ්වාසය.
ආනාපානසති භාවනාව[නා.] (අභි.) ආශ්වාස ප්‍රශ්වාසයෙහි සිහිය පිහිටුවා කරන සිත වැඩීම හෙවත් භාවනාව.
ආනාහය1. [නා.] මූත්‍ර බද්ධය; මල බද්ධය. 2. [නා.] බඩ පිපුම; බඩ පුරවා දැමීම.
ආනෑ[නා.ප්‍ර.] අණ; ආඥාව.
ආනිබානි[නා.ප්‍ර.] නිදිමත, මැළිකම, අප්‍රාණික බව හේතු කොට ගෙන ඈනවිලි ඇරීම ආදියෙන් යුත් ස්වභාවය; ඈනුම.
ආනිසංස ඵලය[නා.] කුශල කර්ම ආදියෙහි ඉෂ්ට විපාකය හෙවත් යහපත් ඵලය.
ආනිසංසය1. [නා.] යහපත් ප්‍රතිඵලය; කුශල විපාකය. 2. (කථා.) [නා.] අයහපත් ප්‍රතිඵලය.
ආනිසදය[නා.] නිසදනය හෙවත් හිඳීම සඳහා ගැනෙන පෙදෙස; තට්ටම.
ආනීත[වි.] ගෙනෙන ලද; පමුණුවන ලද.
ආනීයමාන[වි.] ගෙනෙනු ලබන; පමුණුවනු ලබන.
ආනුකුල්‍යය[නා.] අනුකූල බව.
ආනුභාව[නා.ප්‍ර.] ආධිපත්‍යය නිසා නිරායාසයෙන් ම ඇති වන බල මහිමය; තේජස.
ආනුභාව සම්පන්න[වි.] තෙද බලයෙන් යුත්; බල මහිමයෙන් යුක්ත; ඍද්ධි බලය ඇති.
ආනුමානික[වි.] ලැබී ඇති කරුණු හෙවත් හේතු අනු ව නිශ්චය කරගත්; අනුමානයෙන් තීරණය කරගත්; යුක්තියෙන් සිද්ධ වූ.
ආනුමානික ප්‍රසාදස්තානය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පළමු බව්තිස්මය ගැන සැකයක් ඇති වූ විට කරන දෙවැනි බව්තිස්මය හෙවත් අවගාහනය (=conditional baptism ).
ආනුලෝමික[වි.] මුල පටන් අග දක්වා පිළිවෙළ අනුව ඇති; අනුකූල; අනුගත.
ආනුෂංගික, ආනුෂඞ්ගික1. [වි.] කිට්ටුවෙන් ආශ්‍රිත වූ හෙවත් සම්බන්ධ වූ; එක් ව යන නමුදු වෙනස් වූ. 2. (යමක්) [වි.] අනුසාරයෙන් පැමිණෙන.
ආනූප[වි.] දියට ආසන්නව පැවති; ජල බහුල වූ; තෙතමනය ඇති. [නා.ප්‍ර.] දිය හා ගල් බහුල භූමිය; ගල් සහිත වගුරු බිම.
ආනූපයා[නා.] ජල බහුල බිමෙහි හෝ වගුරු බිමෙහි හෝ හැසිරෙන මත්ස්‍ය, ඌරු, මී, ගව ආදි සත්ත්වයන්.
ආනෘශංසය[නා.] කුසල විපාකය; ආනිසංසය.
ආනෙඤ්ජ[වි.] නොසැලෙන; කම්පිත නොවන; ස්ථිර.
ආඳනවා, ඈඳනවා1. [ක්‍රි.] යම් දෑ එකිනෙකට සම්බන්ධ කරනවා; හරක් ආදි සතුන් දෙදෙනකු හෝ ඊට වැඩි දෙනකු එකිනෙකාට සම්බන්ධ කර බඳිනවා; ගලතනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] රා මීරා මැදීම පිණිස පොල් ගස්වල කරටි කඹවලින් එකිනෙකට සම්බන්ධ කරනවා; අතුරු බඳිනවා.
ආඳා[නා.] ලිස්සන සුලු දිගටි මිරිදිය මත්ස්‍ය විශේෂයක්.
ආපගා[නා.ප්‍ර.] ගඟ; නදිය.
ආපණ ශාලාව1. [නා.] වෙළඳසල; සල්පිල. 2. [නා.] භෝජන ශාලාව.
ආපණිකයා[නා.] වෙළෙන්දා; ව්‍යාපාරිකයා.
ආපතනය(පාරිභා.) [නා.] අභිමුඛ වීම (=incidence).
ආපත්තිය1. [නා.] පැමිණීම; ප්‍රාප්තිය. 2. [නා.] ආපදාව; විපත. 3. [නා.] නියමිත ශික්ෂා පදයක් හෝ වතක් හෝ උපසම්පන්න භික්ෂු භික්ෂුණී කෙනකු විසින් ඉක්මවීමෙන් සිදු වන වරද. 4. [නා.] එසේ වරදට පැමිණීම.
ආපදා රථය(පාරිභා.) [නා.] රථයක් ක්‍රියා විරහිත වූ විට එය ඇදගෙන යෑම සඳහා යොදන විශේෂ රථය (=breakdown van).
ආපදාපන්න[වි.] විපතට පැමිණි.
ආපදාව[නා.] විපත; පීඩාව; ව්‍යසනය.
ආපය[නා.] ජලය.
ආපසු[ක්‍රි.වි.] පෙරළා; යළිත්.
ආප්ත1. [වි.] ලබන ලද; අධිගත. 2. [වි.] විශ්වාස කටයුතු. 3. [වි.] වියත්; යථාර්ථයෙන් යුත්.
ආප්තය[නා.] වියත් වදන; ඡේක ප්‍රයෝගය.
ආප්තයා[නා.] වියතා; පණ්ඩිතයා.
ආප්තිය[නා.] සම්පත්තිය; ලාභය.
ආප්තෝපදේශය[නා.] වියතකුගේ කියමන; ආප්ත වචනය; උපදේශ වාක්‍යය; ප්‍රස්තාව පිරුළ.
ආප්‍ය1. [වි.] පැමිණවිය හැකි හෝ යුතු; ලැබිය හැකි හෝ යුතු. 2. [වි.] දිය පිළිබඳ; ජලයට අයත්.
ආපාතය[නා.] වැටීම; බැස්ම.
ආපාථය[නා.] ඉන්ද්‍රියවලට (අරමුණු) විෂය වීම; ඉන්ද්‍රිය ගෝචරය; ඉන්ද්‍රියාභිමුඛය.
ආපාදක[නා.ප්‍ර.] ළමයෙකු පෝෂණය කරන්නා; ඇතිදැඩි කරන්නා.
ආපාදනය[නා.] පැමිණවීම; සම්පාදනය.
ආපාන ක්‍රීඩාව[නා.] මද්‍යපානෝත්සවය.
ආපාන භූමිය[නා.] සාමූහික ව සුරාපානය කරන ස්ථානය; මද්‍යපාන උත්සවය පිළියෙල කරන ලද තැන.
ආපානය1. [නා.] මත්පැන් බීම; සුරාපානය. 2. [නා.] සුරාපානය කරන ස්ථානය; සුරාසැල; අවන්හල; ආපණ ශාලාව.
ආපායිකයා[නා.] මරණින් මතු නිරයෙහි ඉපදී දුක් විඳින සත්ත්වයා.
ආපුච්ඡන, ආපුච්ඡනා1. [නා.ප්‍ර.] පිළිවිසීම; විචාරීම. 2. [නා.ප්‍ර.] සමුගැනීම.
ආපූරිත[වි.] පිරුණු; පුරවන ලද.
ආපෝ ධාතුව[නා.] (අභි.) සතර මහා භූත අතරින් එකක් වන ජලය.
ආබන්ධනය[නා.] දැඩි ලෙස බැඳීම.
ආබාධය1. [නා.] ලෙඩ දුක; ව්‍යාධිය; රෝගය. 2. [නා.] පීඩාව; හිංසාව; අවහිරය; දෝෂය.
ආභත[වි.] ගෙන එන ලද; පමුණුවන ලද.
ආභස්සර[නා.ප්‍ර.] බ්‍රහ්ම ලෝකයක නාමය.
ආභ්‍යන්තර[වි.] ඇතුළු; ඇතුළෙහි පිහිටි; මධ්‍යගත.
ආභාව[නා.] කාන්තිය; දීප්තිය; වර්ණ ශෝභාව; ආලෝකය.
ආභාෂණය[නා.] ආමන්ත්‍රණය; (ඔවුනොවුන් හා) කථා කිරීම.
ආභාසය1. [නා.] කාන්තිය; ආලෝකය; ප්‍රභාව. 2. [නා.] ආකාරය; අනුරූපය. 3. [නා.] ආනුභාව; බලපෑම. 4. (පාරිභා.) [නා.] මායාව; මුළාව; මිථ්‍යාව (=fallacy).
ආභිධර්මිකයා[නා.] අභිධර්මය උගත් තැනැත්තා; අභිධර්මයෙහි දක්ෂයා.
ආභූජනය[නා.] සිතා බැලීම; ආවර්ජනය; මෙනෙහි කිරීම.
ආභෝගය1. [නා.] ව්‍යාප්තිය; විස්තාරය; පරිපූර්ණතාව. 2. [නා.] සිතා බැලීම; මෙනෙහි කිරීම; කල්පනාව; චේතනාව.
ආම1. [වි.] අමු; නොපිසූ. 2. [වි.] පිඟන් ගඩොල් ආදිය මෙන් නොපුළුස්සන ලද. 3. [වි.] නොපැසුණු; නොමේරූ; නොඉදුණු. 4. [වි.] නොදිරූ; අජීර්ණ. 1. [නා.ප්‍ර.] ආහාර නොදිරවීමෙන් ඇති වන රෝගය; අජීර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] අමු මස්.
ආම වාතය[නා.] අජීර්ණයත් මලබද්ධයත් නිසා වා පිත් සෙම් යන තුන් දොස කිපීමෙන් ඇති වන එනම් රෝගය.
ආමන්ත්‍රණය[නා.] ඇමතීම; ආරාධනය; කැඳවීම.
ආමර්ශනය[නා.] ස්පර්ශ කිරීම; අතගෑම; අල්ලා ගැනීම; ග්‍රහණය.
ආමර්ෂය[නා.] තරහ; ක්‍රෝධය.
ආමලසය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයෙන් ක්ෂුද්‍රාන්තයට ඇතුළුවන බාගෙට දිරවූ අර්ධ ද්‍රව ආහාරය (=chyme).
ආමසනය[නා.] ගෑවීම; ස්පර්ශ කිරීම; ඇල්ලීම.
ආම්පන්න[නා.බහු.] කර්මාන්තාදියට උවමනා උපකරණ; මෙවලම්.
ආම්ල[නා.ප්‍ර.] ඇඹුල්.
ආම්ලිකතාව1. [නා.] ඇඹුල් ගතිය; අම්ල ප්‍රමාණය. 2. [නා.] රුධිරයේ හයිඩ්‍රජන් අයන සාන්ද්‍රණය සාමාන්‍ය සීමාව ඉක්මවා යෑම (=acidosis).
ආමාජීර්ණය[නා.] ආහාර නොදිරවීමෙන් වන උදරාබාධය.
ආමාශ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ආමාශය හා බඩවැල් පිළිබඳ කරුණු දක්වන වෛද්‍ය විද්‍යා ක්ෂේත්‍රය (=gastroenterology).
ආමාශය[නා.] ගලනාලයේ අග සහ කුඩා බඩවැල අතර පවතිමින් ආහාර පැසවීමේ කාර්යය කරන මල්ලක් වැනි අවයවය; ආහාර බොක්ක.
ආමාශයික[වි.] ආමාශය පිළිබඳ; ආමාශය හා සම්බන්ධ; ජඨරීය.
ආමාශයික යුෂය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයේ ස්‍රාවණය; ආහාර දිරවීමට උපකාර වන දියර; ජඨරීය යුෂය (=gastric juice).
ආමිස දානය[නා.] කෑම්බීම්, ඇඳුම් පැලඳුම්, යාන වාහනාදි වස්තු දන් දීම.
ආමිස පූජාව[නා.] චීවරාදි සිවුපසය පිදීම.
ආමිස ලාභය[නා.] වස්තු ලාභය; ධන ලාභය.
ආමිසය, ආමිෂය1. [නා.] ආහාරය; පරිභෝග වස්තු; (භික්ෂූන් සඳහා) සිවුපසය වැනි ලෞකික අවශ්‍යතා. 2. [නා.] ලාභ ප්‍රයෝජනය; වාසිය. 3. [නා.] පංචකාම වස්තු.
ආමුක්ත[වි.] පැලඳ ගත්; බඳින ලද. [නා.ප්‍ර.] අඳින ලද වස්ත්‍රය; යුද්ධයෙහි ඇඳගත් වස්ත්‍රාභරණාදිය.
ආමෘෂ්ට[වි.] ආමර්ශනය කරන ලද; ස්පර්ශ කරන ලද.
ආමෙන්[නි.] (ක්‍රිස්ති.) බොහෝ විට යාච්ඥාවකට පසු ව එසේ ම වේවා යන ප්‍රාර්ථනයෙන් යුක්ත ව කියනු ලබන ව්‍යවහාරය.
ආමෝදය1. [නා.] සතුට; සන්තෝෂය; සොම්නස; ආනන්දය. 2. [නා.] සුගන්ධය.
ආයත1. [වි.] දික් වූ; දීර්ඝ. 2. (පාරිභා.) [වි.] දීර්ඝ වෘත්තාකාර; දීර්ඝ චතුරස්‍රාකාර. 3. [වි.] දීර්ඝාකාර; දික් අතට පවත්නා (=longitudinal).
ආයත චතුරස්‍රය[නා.] අභිමුව පැති දෙකක් ඉතිරි පැති දෙකට වඩා දික් වූ චතුරස්‍රය.
ආයත නිම්නය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන කඳුවැටි විහිදීම හා සමාන්තර ව පවතින නිම්නය; ආයතගාමී නිම්නය.
ආයත පණ්හි[නා.ප්‍ර.] බුදු රජුන්ගේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ අතුරින් එකක් වන පිරුණු දික් වූ විළුම් ඇති බව.
ආයතන සංග්‍රහය[නා.] රජයේ දෙපාර්තමේන්තු සංස්ථාදියේ පරිපාලන කටයුතු පිළිබඳ නීතිරීති ඇතුළත් ග්‍රන්ථය.
ආයතනය1. [නා.] වාසස්ථානය; නිවාසය. 2. [නා.] කිසියම් විශේෂ පොදු අරමුණක් සඳහා පිහිටුවා ගන්නා සංගමය හෝ සංවිධානය. 3. [නා.] මධ්‍යම යුගයේ ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන කටයුතු සඳහා වෙන් වුණු ආගමික මූලස්ථානය. 4. [නා.] දෙවියන් පුදන තැන; පූජාසනය. 5. [නා.] රෝග නිදානය හෝ හේතුව. 6. (අභි.) [නා.] ආකාසනඤ්චායතන ආදි බ්‍රහ්ම තල. 7. (අභි.) [නා.] විදර්ශනා ඥානය වැඩීමට ආධාර වන සය වැදෑරුම් ඇස්, කන් ආදි අභ්‍යන්තර වූ ද, සය වැදෑරුම් රූප, ශබ්ද ආදි බාහිර වූ ද ධර්ම.
ආයත්ත1. [වි.] (යමක් කෙරෙහි) එල්බ පවතින; රඳා පවත්නා. 2. [වි.] අයත්; සතු. 3. [වි.] යටත්; හීලෑ; වසඟ.
ආයති කාලය[නා.] මතු කාලය; අනාගත කාලය.
ආයමුඛය1. [නා.] ඇතුළු වන දොරටුව; ප්‍රවේශද්වාරය. 2. [නා.] ආදායම් උපදින මාර්ගය.
ආයව්‍යය[නා.ප්‍ර.] ආදායම හා වියදම්; අයවැය.
ආයා[නා.] ළදරුවන් රැක බලා ගන්නා සේවිකාව; කුල කාන්තාවන්ගේ ආවතේවකාරිය.
ආයා කටුව[නා.] යතුරු කටුව; හැට්ට කටුව.
ආයාචක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආයාචනය කරන්නා; අයදින්නා (=pleader).
ආයාචනය1. [නා.] ඉල්ලා සිටීම; අයැදුම. 2. (පාරිභා.) (නීති.) [නා.] කරුණු දැක්වීම; ඇපෑල (=plea).
ආයාචිත[වි.] යාච්ඤා කරන ලද; අයදනා ලද; යදින ලද.
ආයාත1. [වි.] ආවා වූ; පැමිණියා වූ. 2. (පාරිභා.) [වි.] විදේශයෙන් ගෙනා හෙවත් ගෙන්වන ලද; ආනයනය කරන ලද (=imported).
ආයාත වෙළඳාම(පාරිභා.) [නා.] පිටරටින් බඩු ගෙන්වීමෙන් කරන වෙළඳාම; ආනයන වෙළඳාම (=import trade).
ආයාතය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිටරටින් ගෙන්වන ලද්ද; විදේශීය භාණ්ඩය; ආනයනය කරන ලද භාණ්ඩය (=import).
ආයාසය1. [නා.] ශාරීරික හෝ මානසික වෙහෙස; මහන්සිය; විඩාව; තෙහෙට්ටුව. 2. [නා.] උත්සාහය.
ආයිත්තම1. [නා.] පලඳනාව; ආභරණය. 2. [නා.] ඇඳුම; වස්ත්‍රය.
ආයු පරියෝසානය[නා.] ජීවිත කාලයෙහි කෙළවර; ආයුෂ අවසානය.
ආයු සන්තතිය[නා.] ආයු ප්‍රමාණය; ආයු ප්‍රවාහය.
ආයුඃශ්‍රී[නා.ප්‍ර.] ආයු කාලය නමැති සම්පත; දීර්ඝායුෂ සම්පත.
ආයුක්ත1. [වි.] සම්බන්ධ; නියැළුණ. 2. [වි.] පවරන ලද; මෙහෙයුණු.
ආයුක්ෂය[නා.ප්‍ර.] උපන් භවයෙහි ජිවිත කාලය ක්ෂය වීම; ආයුෂ ගෙවී යෑම.
ආයුධ සන්නද්ධ[වි.] ආයුධයෙන් සැරසුණු; අවිගත්.
ආයුධය[නා.] කැපීම, පහරදීම වැනි කාර්යයන්ට යොදා ගන්නා මෙවලම; අවිය; සැත; ශස්ත්‍රය.
ආයුබෝවන්[නි.] බොහෝ කල් ජීවත් වේවා, දීර්ඝායු ලැබේවා යනුවෙන් කෙනෙකුට ආචාර කිරීමේදී ව්‍යවහාර කරනු ලබන පාඨය.
ආයුර්වේදය[නා.] දීර්ඝ ආයුෂ ලාභය පිළිබඳ වෛද්‍ය විද්‍යාව; පෙරදිග වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රවලින් එකක නාමය.
ආයුරාරෝග්‍යය[නා.] දීර්ඝායු හා නිරෝගි බව.
ආයුෂය[නා.] ජීවත් වන කාලය.
ආයුෂ්මත්[වි.] (ශරීර ශක්තියෙන් යුක්ත ව දීර්ඝ ආයුෂ වළඳන යනු වාච්‍යාර්ථයි) වැඩිහිටි හා සම තත්ත්වයේ භික්ෂූන්ට ගෞරව වශයෙන් අන්‍යෝන්‍යව භාවිත වන ප්‍රියජනක ව්‍යවහාරයක්.
ආයුසංස්කාරය[නා.] ආයුෂය හෙවත් සත්ත්වයාගේ ජීවිතේන්ද්‍රිය : ආයුඵල දීමේ ශක්තිය.
ආයෝගය[නා.] එකට යෙදීම; එක්තැන් කිරීම; එකට බැඳීම.
ආයෝජනය1. [නා.] රැස් කිරීම. 2. [නා.] ළඟට ගෙන ඒම. 3. (පාරිභා.) (ව්‍යාපාරයක) [නා.] මුදල් යෙදීම; ව්‍යාපාරයක යොදන ලද මුදල; ධන වින්‍යාසය; ආයෝජිතය.
ආරක්ෂකයා[නා.] රැක බලා ගන්නා; භාරකාරයා; මුරකාරයා.
ආරක්ෂණය[නා.] ආරක්ෂා කිරීම; රැක ගැනීම.
ආරක්ෂාව[නා.] රැකීම; රැකවල; පිහිට; සරණ.
ආරක්ෂිත[වි.] ආරක්ෂාව ලද; රැකවල් කරන ලද; පරෙස්සම් වූ.
ආරච්චි වසම[නා.] ආරච්චි කෙනකුගේ පරිපාලනයට අයත් ප්‍රදේශය.
ආරච්චි, ආරච්චිල1. [නා.ප්‍ර.] මධ්‍යකාලීන ශ්‍රී ලංකාවේ සේවය කළ යුද්ධ නිලධාරියෙක්. 2. [නා.ප්‍ර.] මුදලි කෙනකු යටතේ සේවය කළ නිලධාරියෙක්; ගම්මුලාදෑනියා; ගම්මුලාදෑනින් කිහිප දෙනකුගේ ප්‍රධානයා. 3. [නා.ප්‍ර.] කාර්යාලයක සේවයේ නියුක්ත ජ්‍යෙෂ්ඨ කාර්යාල කාර්ය සහායකයා.
ආරණ්‍ය[වි.] වනයෙහි වූ; වනය පිළිබඳ වූ.
ආරණ්‍ය සේනාසනය[නා.] ආරණ්‍යවාසී භික්ෂූන් හිඳින, සැතපෙන තැන; ඔවුන්ගේ වාසස්ථානය; භික්ෂූන්ගේ වන සෙනසුන.
ආරනවා[ක්‍රි.] වැඩෙනවා; වර්ධනය වෙනවා; මහත් වෙනවා; තර වෙනවා.
ආරබ්ධ වීර්යය[නා.] පටන් ගන්නා ලද හෝ වඩන ලද හෝ වීර්යය.
ආරබාර[නා.ප්‍ර.] පිහිට ලබා ගනු සඳහා දෙවියන් කෙරෙහි වන පොරොන්දු; ඇප කැප වීම.
ආරමණය1. [නා.] සිත් පිනවීම; සිත් ඇලවීම. 2. [නා.] නවතින තැන; විශ්‍රාම ගන්නා ස්ථානය.
ආරම්භක[වි.] මුල්; මූලික; ප්‍රාරම්භ; පටන්ගන්නා වූ.
ආරම්භකයා[නා.] ආරම්භ කරන්නා; පටන් ගන්නා.
ආරම්මණය[නා.] අරමුණ.
ආරමාරුව1. (කථා.) [නා.] මාරු වීම; මාරු කිරීම; හුවමාරුව. 2. [නා.] අඬදබරය; කලහය.
ආරය, ආරේ[නා.] වර්ගය; ජාතිය; ප්‍රවේණිය; පරම්පරාව.
ආරලු බූරලු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වැදගැම්මක් නැති කථා; නිරර්ථක කථා; වැල්වටාරම් කථා.
ආරවුල, ආරාවුල[නා.] අවුල; වියවුල; අරගලය; කලහය.
ආර්ජවය[නා.] ඍජු බව; අවංක භාවය.
ආර්තවය[නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ ඔසප් ලේ.
ආර්තවාණුව[ආර්තව+අණුව] [නා.] ස්ත්‍රී බීජය; ඩිම්බය.
ආර්ථික ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] සමාජයක මිල මුදල් හා ධන සම්පත් පාලනය කිරීමේ විධිය; අර්ථ පාලනය (=economy).
ආර්ථික නිදහස(පාරිභා.) [නා.] තමන්ගේ අභිමතය පරිදි ධන සම්පත් පාලනය කර ගැනීමේ නිදහස (=economic freedom).
ආර්ථික විද්‍යාව[නා.] ධන සම්පත්, සේවා නිෂ්පාදනය හා බෙදා හැරීම ද ධන සම්පත් වර්ධනය ද පිළිබඳ උගන්වන විද්‍යාව; අර්ථ ශාස්ත්‍රය.
ආර්ද්‍ර1. [වි.] තෙත් වූ; තෙමුණු. 2. [වි.] අමු; නොවියළි. 3. [වි.] අලුත්; නව.
ආර්ද්‍රතාමානය(පාරිභා.) [නා.] වායුවෙහි ඇති තෙතමන ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණයක් (=hygrometer).
ආර්ද්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] වායුවේ තෙතමනය (=humidity).
ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය[නා.] අති උතුම් වූ මාර්ගය; සම්මා දිට්ඨි ආදි අංග අටකින් යුත් නිර්වාණ මාර්ගය.
ආර්ය ධර්ම[නා.ප්‍ර.] මාර්ගඵල ධ්‍යාන විදර්ශනාදි උත්තම ධර්ම.
ආර්ය ඵලය[නා.] උතුම් වූ හෙවත් ශ්‍රේෂ්ඨ වූ ඵලය; නිවන කරා පවතින සෝතාපත්ති, සකෘදාගාමි, අනාගාමි, අරහත් යන සතර ඵලය.
ආර්ය භාෂාව[නා.] ඉන්දු යුරෝපීය භාෂා පවුලට අයත් භාෂාව.
ආර්ය මාර්ගය[නා.] උතුම් වූ මාර්ගය; අත්‍යුත්තම මාර්ගය; සෝතාපත්ති ආදියෙන් යුක්ත නිර්වාණ මාර්ගය.
ආර්ය ශ්‍රාවකයා[නා.] නිර්වාණ මාර්ගයෙහි යටත් පිරිසෙයින් පළමු ඵලය වන සෝතාපත්තියටවත් පැමිණි තැනැත්තා.
ආර්ය ශීලය[නා.] ආර්ය භාවයට හේතු වන ශීලය; කල්‍යාණ පෘථග්ජනයන්ගේ චතුර්විධ පාරිශුද්ධි ශීලය.
ආර්ය සත්‍යය[නා.] බුද්ධාදි ආර්යයන් විසින් අවබෝධ කොට වදාළ සත්‍යය; චතුරාර්ය සත්‍යය.
ආර්ය සිංහල[වි.] විදේශීය සිරිත් විරිත් ආදියෙන් සංකර නොවූ නියම පිරිසිදු සිංහල ගති පැවතුම් ඇති.
ආර්යාව[නා.] උත්තමාංගනාව; උත්තමිය; කුල කාන්තාව.
ආර්ෂ[වි.] සෘෂිවරයකු විසින් භාවිත කරන ලද; සෘෂිවරයකු පිළිබඳ. 1. [නා.ප්‍ර.] සෘෂීන්ගේ භාෂාව; ජෛන සූත්‍රයන්ගේ භාෂාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ආර්ෂ විවාහය.
ආර්ෂ විවාහය[නා.] පුරාණ භාරතයේ පැවති අෂ්ටවිධ විවාහයන්ගෙන් එකක්; සෘෂිවරයන්ගෙන් පැවත ආ විවාහ ක්‍රමයක්; මනාලයාගෙන් ගව ජෝඩුවක් ලබා ගෙන දියණිය විවාහ කරදීමේ චාරිත්‍රය සිදුවන ක්‍රමය.
ආරාමය1. [නා.] ප්‍රීතිය; සොම්නස. 2. [නා.] උයන; උද්‍යානය. 3. [නා.] භික්ෂූන් හෝ තවුසන් හෝ වසන නිවස්න.
ආරාවාර[වි.] කලාතුරකින් සිදුවන; විරල.
ආරිය, ආර්ය1. [නා.ප්‍ර.] ඈත අතීතයෙහි වයඹ දිග ගිරි දුර්ග ඔස්සේ උතුරු ඉන්දියාවට සංක්‍රමණය කළ මනුෂ්‍ය වර්ගය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔවුන් කථා කළ භාෂා ගණය. 3. [නා.ප්‍ර.] උත්තමයා; ශ්‍රේෂ්ඨයා. 4. [නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ශ්‍රාවකයා. 5. [නා.ප්‍ර.] ස්වාමියා; ගුරුවරයා; මිත්‍රයා.
ආරු නූල1. [නා.] මැණිකක් තුළ පිහිටන නූල් සයක් සේ පෙනෙන වයිරම. 2. [නා.] එක් තැනකින් විහිදෙන නූල් හයක් මෙන් වයිරම ඇති මැණික් වර්ගයක නාමය.
ආරුක්කුව1. [නා.] බිත්ති හෝ කුලුනු දෙකක් සම්බන්ධ වන පරිදි ඉහළින් අර්ධ කවාකාර හැඩය සිටින සේ කරන නිර්මාණය; බෝක්කුව. 2. [නා.] අර්ධ කවාකාරව නමන ලද උණ පතුරු වැනි නම්‍යශීලී දැව දඬුවක ගොක් රැහැන් බැඳ තනන සැරසිල්ල.
ආරූඪ1. [වි.] නැඟුණු; ආරෝහණය කළ. 2. [වි.] ආවේශ වුණු; වැහුණු. 3. (ව්‍යාක.) [වි.] වාච්‍යාර්ථ නොවන; ආරෝපිත. 4. [වි.] සඳහන් කරන ලද; අන්තර්ගත. 1. [නා.ප්‍ර.] නැඟීම; ආරෝහණය; අරා සිටීම. 2. [නා.ප්‍ර.] යක්ෂ භූතාදීන් වැහීම; ආවේශය.
ආරූඪ නාමය[නා.] නියම නම වෙනුවට යොදා ගන්නා නම; බොරු නම.
ආරූඪ බදුකුලිය(පාරිභා.) [නා.] භූමිය හැර අනෙක් නිෂ්පාදන සාධකවලට ලැබෙන අතිරික්ත ආදායම (=quasi rent).
ආරූඪාර්ථය[නා.] ආරෝපණය කර ගත් තේරුම; වාච්‍යාර්ථයට අනුකූල නොවූ අර්ථය.
ආරෙට යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පාරම්පරිකව එන ගතිගුණ හා අංගලක්ෂණ පිහිටනවා; පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට පැවත යනවා.
ආරෝග්‍යය[නා.] ලෙඩින් තොර බව; නිරෝග බව; සනීපය.
ආරෝචනය[නා.] සැල කිරීම; දන්වා සිටීම; ප්‍රකාශ කිරීම.
ආරෝපණය1. [නා.] නැංවීම; නැඟීම; උස්සා තැබීම. 2. [නා.] දෝෂයක් යමකු පිට පැවරීම; ගුණයක් හෝ අගුණයක් ආරූඪ කිරීම. 3. [නා.] පැළ කිරීම; සිටුවීම. 4. (පාරිභා.) [නා.] විදුලිබලය කැවීම; විදුලිය පිරවීම (=charge).
ආරෝහ පරිණාහය[නා.] උස හා ඊට සරිලන මහත; උස මහත.
ආරෝහක1. [වි.] නඟින; ඉහළට යන. 2. [වි.] ඇත්, අස් ආදින් පිට යන.
ආරෝහණ[වි.] නඟින; ක්‍රමයෙන් වැඩි වන.
ආරෝහණ කෝණය(පාරිභා.) [නා.] නිරීක්ෂකයාගේ සිරස්තලයට උඩින් පිහිටි යම්කිසි ලක්ෂ්‍යයක සිට වැඩෙන රේඛාවක් තිරස් රේඛාවට හමු වීමෙන් ඇති වන සිරස් කෝණය (=angle of elevation).
ආරෝහණ පටිපාටිය(පාරිභා.) [නා.] වටිනාකම හෙවත් බලය ඉතාමත් අඩු රාශියෙන් පටන් ගෙන එය ක්‍රමයෙන් වැඩි වන රාශි අනුපිළිවෙළින් දැක්වීම (=ascending order).
ආරෝහණය1. [නා.] නැඟීම; ඇත්, අස් ආදින්ගේ පිට මතට නැඟීම. 2. [නා.] ඉණිමඟ, පියගැට පෙළ. 3. (සංගී.) [නා.] පහත් ස්වරයකින් අරඹා ඉහළ ස්වර කරා යන ගායනය හෝ වාදනය. 4. (පාරිභා.) [නා.] උන්නතාංශය (=elevation).
ආරෝහය1. [නා.] උඩට යෑම; නැඟීම. 2. [නා.] උඩඟුකම; ආඩම්බරය. 3. [නා.] උස; දිග. 4. (සංගී.) [නා.] ආරෝහණය.
ආල බඳිනවා[ක්‍රි.] ආලය කරනවා; ආදරය උපදවනවා; පෙම් බඳිනවා.
ආලකමන්දා[නා.ප්‍ර.] කුවේරයාගේ රාජධානියේ නාමය; අලකාපුරය.
ආලග්න[වි.] ඇලුණු; ආසක්ත.
ආලත්ති1. [නා.ප්‍ර.] දේව ප්‍රතිමා හෝ රාජප්‍රභූන් හෝ ඉදිරියෙහි ආශීර්වාද හා ගෞරව පිණිස පේ කරනු ලබන දැල්වූ පහන. 2. [නා.ප්‍ර.] දැල්වූ පහන් ගෙන දේවාලවල සහ දළදා මාලිගයෙහි කෙරෙන පූජා විධිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආවැඩීම; ආශීර්වාදය.
ආලත්ති බානවා[ක්‍රි.] දැල්වූ පහන් පේ කිරීමෙන් ගෞරව කරනවා; ආශීර්වාද කරනවා; ආලත්ති තේවාව පවත්වනවා.
ආලපනය[නා.] ඇමතීම; ආමන්ත්‍රණය.
ආලම්බන දණ්ඩ[නා.] නැගිට සිටීම, පා ගමන ආදියට වාරු සඳහා යොදා ගනු ලබන දණ්ඩ; සැරයටිය; හැරමිටිය.
ආලම්බනය1. [නා.] එල්බෙන දෙය; ආධාරය; පිටිවහල. 2. [නා.] එල්ලීම. 3. (අභි.) [නා.] ආරම්මණය; භාවනාව සඳහා අරමුණ.
ආලම්බය1. [නා.] දරා සිටින දෙය; ආධාරකය; පිටුවහල. 2. [නා.] ලම්බ සූත්‍රය; ලඹ කැටය.
ආලය1. [නා.] ගෘහය; නිවාසය; වාසස්ථානය. 2. [නා.] ඇල්ම; ආශාව; ආදරය; ප්‍රේමය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] කේන්ද්‍රයක සතර වන ස්ථානය; බන්ධු ස්ථානය.
ආලය විඥානය[නා.] සියලු කුශලාකුශල ධර්ම බීජවලට නිවාසස්ථාන වූ විඥානය.
ආලවට්ටම්[නා.ප්‍ර.] දිග මිටක් සහිත වටාපත් විශේෂයක්; අවු අත්ත.
ආලවාලය[නා.] ජලය රඳවා ගැනීම පිණිස ගස් වැල් ආදියෙහි මුල වටේ සාදන ජලතලාව; තෝතැන්න.
ආලස, ආලස්‍ය[වි.] අලස; කම්මැළි.
ආලානය[නා.] ඇතුන් බඳින ටැඹ.
ආලාපනය[නා.] (අමතා කරන) කථාව; කතාබහ.
ආලාපය1. [නා.] කථාව; වචනය; කතාබහ; සම්භාෂණය. 2. [නා.] පක්ෂීන්ගේ රාවය හෙවත් නාදය. 3. (සංගී.) [නා.] ගීත ගායනයට අයත් ස්වර සමුදාය ගායනය කිරීම. 4. [නා.] විලාපය; ළතෝනිය; අඳෝනාව.
ආලි1. [නා.ප්‍ර.] මීමැස්සා. 2. [නා.ප්‍ර.] කෙත්වල නියර. 3. [නා.ප්‍ර.] පෙළ; සන්තතිය.
ආලිංගනය, ආලිඞ්ගනය[නා.] වැලඳගැනීම; ස්නේහයෙන් බදා ගැනීම.
ආලින්දය1. [නා.] පිළ; ඉස්තෝප්පුව. 2. [නා.] මේරු පර්වතය හාත්පස ඇතැයි කියන උස් තැනිතලා බිම.
ආලිප්ත[වි.] ආලේප කරන ලද; තැවරූ.
ආලිබන්ධනය[නා.] වැටිය; වේල්ල.
ආලිම්පනය1. [නා.] ගිනි ගැන්වීම; ගිනි දැල්වීම. 2. [නා.] ආලේප කිරීම; ගෑම.
ආලිස්සම්, ආලෙස්සම්1. [වි.] අලස; කම්මැළි. 2. [වි.] නොසලකා හැරිය යුතු. 3. [වි.] අවිනිශ්චිත; දෙගිඩියා. 1. [නා.ප්‍ර.] අලස භාවය; කම්මැළිකම. 2. [නා.ප්‍ර.] නොසැලකිලිමත් බව. 3. [නා.ප්‍ර.] සරදම්; සමච්චල්.
ආලීඪය[නා.] (දුන්නෙන් විදීම සඳහා) අර ඇඳ සිටීමේ ඉරියව්ව.
ආලීන[වි.] ඇලුණු; නිවෙස් කළ.
ආලුව1. [නා.] කොතලය. 2. [නා.] අලය; කන්දය.
ආලුළිත[වි.] කැලඹුණු; කැලතුණු; ව්‍යාකූල වූ.
ආලේඛනය[නා.] ලිවීම; ඇඳීම; සිතුවම් කිරීම.
ආලේඛය[නා.] ලිවීම.
ආලේඛ්‍ය පට්ටය1. [නා.] සිතුවම් කිරීමට පාවිච්චි කරන රෙද්ද; අලෙවු පට. 2. [නා.] සිතියම් කළ රෙද්ද.
ආලේඛ්‍යය1. [නා.] ලිවීම. 2. [නා.] සිතුවම. 3. [නා.] සිතුවම් ඇඳීම.
ආලේප තෛලය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) අභිෂේක තෛලය; ශුද්ධ තෛලය.
ආලේපනය, ආලේපය1. [නා.] ගෑම; තැවරීම; ගැල්වීම. 2. [නා.] ගාන දෙය; ආලේප කරන දෙය.
ආලෝක කදම්බය[නා.] ආලෝක ධාරාව.
ආලෝක කරනවා[ක්‍රි.] එළිය කරනවා; දීප්තිමත් කරනවා; රැස් විහිදුවනවා.
ආලෝක කිරණ[නා.බහු.] ආලෝක කදම්බ; ආලෝක රශ්මි; ආලෝක ධාරා.
ආලෝක තරංගය(පාරිභා.) [නා.] තරංග වශයෙන් ගමන් කරන ආලෝකය (=light wave).
ආලෝක පරාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකය කිසියම් වස්තුවකට වැටී ආපසු හැරී ඒම (=reflection of light).
ආලෝක පුඤ්ජය[නා.] ආලෝක ධාරා සමූහය.
ආලෝක මණ්ඩලය1. [නා.] කමටහන් වැඩීමෙහි උපයෝගී කර ගනු ලබන ආලෝක චිහ්නය. 2. [නා.] (ඉර, හඳ, තාරකා වැනි) ආලෝකවත් (ආකාශ) වස්තුව. 3. (පාරිභා.) [නා.] ආලෝකවත් වස්තුවක් වටා ඇති වන රැස් වළල්ල; ප්‍රභා මණ්ඩලය.
ආලෝක රෝධක(පාරිභා.) [වි.] ආලෝකය ඇතුළු වීම වළක්වන; ආලෝකය ඇතුළු නොවන (=light-tight).
ආලෝක වර්ෂය(පාරිභා.) [නා.] දොළොස් මස් කාලයක් තුළ ආලෝකය ගමන් කරන දුර ප්‍රමාණය; සැතපුම් 58,80,000000,000 යනුවෙන් දක්වන දුර ප්‍රමාණය; මෙය ආකාශ වස්තූන්ට ඇති දුර මැනීමේ මිනුම් ඒකකයක් ලෙස භාවිත වේ (=light year).
ආලෝක ශලාකාව(පාරිභා.) [නා.] ආලෝක රශ්මි සමූහය (=beam of light).
ආලෝක සන්ධිය[නා.] වා කවුළුව; ජනේලය.
ආලෝකචිත්‍ර[නා.ප්‍ර.] එපිඩයස්කෝපයෙන් තිරයක වැටෙන්නට සලස්වනු ලබන චිත්‍රය.
ආලෝකන1. [නා.ප්‍ර.] ඉදිරිපස බැලීම. 2. [නා.ප්‍ර.] බලන ආකාරය.
ආලෝකය[නා.] එළිය, දීප්තිය; ප්‍රභාව.
ආලෝක්‍යය[නා.] දැකීම; බැලීම; නිරීක්ෂණය.
ආලෝකිත1. [වි.] බලන ලද. 2. [වි.] බබුළුවන ලද; ආලෝක කරන ලද.
ආලෝචනය1. [නා.] දැකීම; බැලීම. 2. [නා.] පරීක්ෂා කිරීම; සලකා බැලීම; සොයා බැලීම; විමසීම.
ආලෝටනය, ආලෝඩනය[නා.] කැලඹීම; කැලතීම.
ආලෝපය1. [නා.] අහරපිඬ; බත්පිඬ. 2. කොල්ලකෑම; මං පැහැරීම.
ආලෝල, ආලෝළන[වි.] චංචල වන්නා වූ; කම්පිත වන්නා වූ. [නා.ප්‍ර.] ඇලළීම; කැලඹීම; කම්පාව.
ආලෝලනය කරනවා, ආලෝළනය කරනවා1. [ක්‍රි.] අලළනවා; කලඹනවා; කලබල කරනවා; කම්පා කරනවා. 2. කලඹා සාරය උකහා ගන්නවා. 3. සියුම් ලෙස පරීක්ෂා කරනවා. 4. නිර්මථනය කරනවා; මඬිනවා; වනසනවා.
ආවට්ට[වි.] වටේට කරකැවුණු; ආපසු හැරී ගිය; පෙරළී ගිය.
ආවට්ටනය1. [නා.] පොලඹවා ගැනීම; වසඟ කිරීම. 2. [නා.] කරකැවීම; හැරවීම; පෙරළීම; ආවර්තනය.
ආවට්ටය[නා.] දිය සුළිය; සළාව.
ආවඩනවා1. [ක්‍රි.] දීර්ඝායුෂ ප්‍රාර්ථනා කරනවා; දිගාසිරි පතනවා. 2. [ක්‍රි.] ලාභ ප්‍රයෝජන තකා කෙනෙකුගේ අදහස අනුමත කරමින් එයට එකඟ වෙනවා.
ආවත්ථික[නා.ප්‍ර.] (එක ම පුද්ගලයකුගේ හෝ එක ම සත්ත්වයකුගේ) ඒ ඒ අවස්ථාව සලකා තැබූ නාමය;- කුමාර, යුව, ථෙර ආදි වශයෙනි.
ආවතේවකාරයා1. [නා.] උපස්ථායකයා; සේවය කරන්නා; මෙහෙවර කරන්නා. 2. [නා.] ගෝලයා; යටහත් තැනැත්තා.
ආවතේවය[නා.] උපස්ථානය; මෙහෙය; යටහත් සේවය.
ආවරණ කරනවා1. [ක්‍රි.] වහනවා; මුවා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ආරක්ෂා කරනවා. 3. [ක්‍රි.] වළකනවා; අවහිර කරනවා. 4. [ක්‍රි.] යම් කාර්යයක් සඳහා තවත් යමක් ඇතුළත් කර ගන්නවා. 5. [ක්‍රි.] අනාගත තීරණයකට යටත් කරනවා.
ආවරණ කාණු[නා.බහු.] පොළොව යට දමන කානු; භූගත කානු,
ආවරණ වගාව[නා.] පස සේදීම වැළැක්වීම හා වල් පැළෑටි වැඩීම මැඬීමට කරනු ලබන ද්විතීයික වගාව.
ආවරණ ශක්තිය[නා.] කිසිවක සත්‍ය ස්වභාවය මුවා කරන මායා ශක්තිය.
ආවරණ සිවිය(පාරිභා.) [නා.] ඒකබීජ පත්‍රිකයින්ගේ බීජාංකුරය ආවරණය වී ඇති කොපුව; බීජාග්‍රපය (=coleoptile).
ආවරණකලා[නා.බහු.] ශරීරයෙහි ඒ ඒ කොටස් වැසී තිබෙන පටල (=membrane).
ආවරණය1. [නා.] වැසීම; අවහිර කිරීම; වැළැක්වීම; බාධා කිරීම. 2. [නා.] වැස්ම; තිරය. 3. [නා.] ආරක්ෂාව; රැකවල. 4. [නා.] කිසියම් කාර්යයක් ඉටු කිරීම සඳහා නියමිත තැනැත්තා වෙනුවට වෙනත් සුදුස්සකු යෙදවීම. 6. [නා.] වැට. 7. (පාරිභා.) [නා.] සිවිය; පොත්ත (=integument ). 8. (පාරිභා.) [නා.] කෝෂය හෙවත් කොපුව (=case).
ආවරණීය[වි.] වැළැක්වීමට සුදුසු වූ; වැළැක්විය යුතු.
ආවරණීයධර්ම[නා.ප්‍ර.] සමාධි ලාභයට සත්‍යාවබෝධයට හා පටහැණි වන කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ, උද්ධච්ච කුක්කුච්ච, විචිකිච්ඡා යන ධර්ම පහ; පංච නීවරණ ධර්ම.
ආවර්ජනය, ආවර්ජනාව[නා.] මෙනෙහි කිරීම; සිහි කිරීම; සිතා බැලීම.
ආවර්ජනය, ආවර්ජනාව, ආවර්ජනාව[නා.] මෙනෙහි කිරීම; අරමුණට සිත යොමු කිරීම; ආවර්ජනය; ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය.
ආවර්ත චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] මූලද්‍රව්‍යවල ලක්ෂණ අනුව හා ඒවායේ පරමාණුක ක්‍රමාංක වැඩි වී යන පිළිවෙළ අනු ව වර්ග කර දක්වා ඇති මූලද්‍රව්‍ය චක්‍රය.
ආවර්ත දශමය(පාරිභා.) [නා.] එක්තරා ලක්ෂ්‍යයකින් පසු එක ම ඉලක්කම හෝ ඉලක්කම් සීමාවක් නොමැති ව යළි යළිත් පිහිටන දශමය; චක්‍රීය දශමය (=recurring decimal).
ආවර්තන කීලකය, ආවර්තන කීලය[නා.] යමක් කරකැවෙන හෝ දෝලනය වන හෝ භ්‍රමණ කේන්ද්‍රය; ඇණය; මැද විවර්තනිය (=pivot).
ආවර්තන නාඩි[නා.බහු.] ශරිරයෙහි අපිරිසිදු රුධිරය ආපසු හෘදය වස්තුව කරා ගෙන එන නහර; මූල ශිරා.
ආවර්තනය1. [නා.] කරකැවීම; පෙරළීම; පරිභ්‍රමණය. 2. [නා.] (භක්තියකට හෝ දර්ශනයකට හෝ) හරවා ගැනීම. 3. [නා.] අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යානයේ දී සභාග විසභාග ආදි ලක්ෂණවලට නැවත බැස ගැන්ම. 4. (පාරිභා.) [නා.] නැවත නැවත ඇතිවීම. ඉ. (පාරිභා.) [නා.] යම් යම් උත්තේජකයන්ට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට ශාකවලට ඇති හැකියාව; පරිසරයේ උත්තේජකයක් දෙසට නැඹුරු වී වැඩීම (=tropism).
ආවර්තය1. [නා.] කරකැවීම; පරිභ්‍රමණය; පෙරළීම. 2. [නා.] සුළිය; දියසුළිය. 3. [නා.] පෙරළිය; ආවේශය. 4. [නා.] ඇහිබැමට ඉහළින් ඇති නිලය හෙවත් මර්මය. 5. [නා.] ස්ත්‍රියකගේ උදරයේ ඇති රැල්ල. 6. (සංගී.) [නා.] භාරත සංගීත ශාස්ත්‍රයේ එන සම්පූර්ණ තාල කාණ්ඩයක නාමය. 7. [නා.] වෘත්තාකාර මෝස්තරය; පෝරුව. 8. (පාරිභා.) [නා.] පරමාණුවක ක්‍රමාංකය අනුව වර්ග කරන මූලද්‍රව්‍ය ශ්‍රේණිය (=period). 9. (පාරිභා.) [නා.] පැතිරීම; පරිවාහය; චලනය (=circulation).
ආවර්තිත1. [වි.] පෙරළුණු; නැමුණු; වටේට කරකැවුණු. 2. [වි.] (ධර්මයකට හෝ භක්තියකට) හැරුණු.
ආවර්තිතා නියමය(පාරිභා.) [නා.] මූලද්‍රව්‍ය ඒවායේ සාපේක්ෂ පරමාණුක ස්කන්ධ හෝ පරමාණුක ක්‍රමාංක හෝ අනුව පෙළ ගැසූ විට ඒවායේ භෞතික හා රසායනික ගුණ බොහොමයක ක්‍රමානුකූල වෙනස්වීමක් පෙන්වයි යන නියමය (= periodic law).
ආවර්තිතාව(පාරිභා.) [නා.] යමක් සමාකාර අන්තරයක් ඇති ව නැවත නැවතත් සිදු වීම (=periodicity).
ආවශ්‍යක[වි.] අතිශයින් වුවමනා කරන; අත්‍යවශ්‍යක.
ආවසථය1. [නා.] වාසස්ථානය; ගෙය. 2. [නා.] ආගන්තුක ශාලාව; විශ්‍රාම ශාලාව; එළිමහන් ලැගුම් ස්ථානය.
ආවස්ථික[වි.] අවස්ථාවට සුදුසු; අවස්ථානුකූල.
ආවස්ථික පිරිවැය(පාරිභා.) [නා.] (ආර්ථි.) නිෂ්පාදන සාධකයක් හොඳ ම විකල්ප මාර්ගයෙහි යෙදවීමෙන් ලැබිය හැකි මුදල්මය වටිනාකම (=opportunity cost).
ආවහ[වි.] වෙතට පමුණුවන; ගෙනදෙන; එළවන.
ආවහනය[නා.] ගෙන ඒම; පැමිණවීම.
ආවාටය[නා.] වළ.
ආවාතනය(පාරිභා.) [නා.] වාතය ඇතුළට හමා ඒම; වාතාගමනය (=perflation).
ආවාරය(පාරිභා.) [නා.] සෛල යුග්මයක් හෝ කූප දෙකක් හෝ පටක සමූහ හෝ අතර ඇති හරස් බිත්තිය නොහොත් භාජකය; සෛල කුහර කුඩා කාමරවලට බෙදන තුනී තන්තුව (=septum, partition).
ආවාසය1. [නා.] වාසය කරන ස්ථානය; වසන තැන. 2. [නා.] භික්ෂූන් වාසය කරන ආරාමය; තාපසාරාමය.
ආවාසික[වි.] ආවාසයක් ඇති; ආවාසයක වසන.
ආවාසිකයා[නා.] ආවාසයක වසන භික්ෂුව.
ආවාහ මගුල[නා.] කාන්තාවක සරණ පාවා ගෙන ඒමේ උත්සවය; මනාලියක කැඳවාගෙන ඒමේ මංගල්‍යය.
ආවාහ විවාහය1. [නා.] කාන්තාවක සරණපාවා ගෙන ඒම. 2. [නා.] කාන්තාවක සරණපාවා දීම.
ආවාහනය[නා.] කැඳවීම; ආරාධනා කිරීම.
ආවාහය[නා.] භාර්යාවක කැඳවා ගෙන ඒම.
ආවැඩීම1. [නා.] ආයුබෝ වේවා යි, දීර්ඝායු වේවා යි පැතීම; සෙත් පැතීම. 2. [නා.] ලාභ සත්කාර ආදිය සඳහා පුද්ගලයකුගේ ක්‍රියාමාර්ග අනුමත කිරීම.
ආවැන්දුම[නා.] දෙවියන් සතුටු කිරීමට නටන නැටුම් විශේෂයක නාමය; කොහොඹා කංකාරියට අයත් ශාස්ත්‍රීය නර්තන අංගය.
ආවිර්භාවය[නා.] පහළවීම; ප්‍රත්‍යක්ෂ වීම; බාහිර වශයෙන් පෙනෙන්ට වීම; දැක්වීම.
ආවිල[වි.] කැලඹුණු; බොර වූ.
ආවිෂ්කරණය[නා.] ප්‍රකට කිරීම; හෙළි කිරීම; අනාවරණය; සොයා ගැනීම.
ආවිෂ්කෘත[වි.] ප්‍රකට කරන ලද; හෙළි කරන ලද.
ආවිෂ්ට[වි.] (යක්ෂ භූත දේවාදින්) ආවේශ වූ හෙවත් වැහුණු; ආරූඪ වූ.
ආවෘත1. [වි.] ආවරණය වූ; වැසුණු; සැගවුණු. 2. [වි.] වට කරනු ලැබූ; පරිවේෂ්ටිත; විවෘත නොවූ.
ආවෘත බීජකය(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බ කෝෂය තුළ සංවර්ධනය වන බීජ ඇති සපුෂ්ප ශාකය (=angiosperm).
ආවෘත්තය[නා.] වටප්‍රමාණය; පරිධිය.
ආවෘත්තිය1. [නා.] හැරීම; කරකැවීම; ආපසු හැරීම. 2. [නා.] නැවත කීම; පුනරුච්චාරණය.
ආවෘත්‍යලංකාරය[නා.] (අලං.) නැවත නැවත කීම ලක්ෂණ කොට ගත් කාව්‍යාලංකාරය.
ආවේගය[නා.] සිතෙහි ඇති වන කලබල බව හෝ ඉක්මන්කම; උද්වේගය; ප්‍රාණවත් හැඟීම.
ආවේඨනය[නා.] එතීම; වෙළීම; වට කිරීම; ආවේෂ්ටනය.
ආවේණික1. [වි.] විශේෂ වූ; වෙන් වූ; අන්‍යයන් හා සාධාරණ නොවූ. 2. [වි.] නොකඩවා පවත්වා ගෙන ආ; පරම්පරාවෙන් උරුම වූ; පාරම්පරික,
ආවේණිය(පාරිභා.) [නා.] පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගතිගුණ ලක්ෂණ උරුම වීමේ ශක්තිය.
ආවේශය[නා.] පිවිසීම; (යක්ෂාදින්) වැහීම හෙවත් ආරූඪ වීම.
ආශංසනය[නා.] ප්‍රාර්ථනය; ශුභ පැතීම; ආශීර්වාදය; ආශිංසනය.
ආශඞ්කනය[නා.] සැකය; සැක කිරීම.
ආශඞ්කා1. [නා.ප්‍ර.] සැකය; අවිශ්වාසය 2. [නා.ප්‍ර.] භය; චකිතය.
ආශය1. [නා.ප්‍ර.] ලගින තැන; තිප්පොළ; නිවාසය; රක්ෂා ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] (ද්‍රවයක්) රඳා තිබෙන තැන. 3. [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව්‍යයෙන් හෝ වාතයෙන් හෝ පිරුණු පටලමය කෝෂය; සත්ත්ව ශරීරය තුළ යම්කිසි කාර්යයක් සඳහා ඇති පටලමය කෝෂය හෙවත් බොක්ක. 4. [නා.ප්‍ර.] අර්ථය; අදහස; පරමාර්ථය.
ආශයිකාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව හෝ වායුව අඩංගු කුහරය (=vesicle).
ආශ්චර්ය[වි.] අද්භූත; පුදුම; විස්මය ජනක.
ආශ්චර්යය[නා.] අපූර්ව දර්ශනය හෝ සිදුවීම; අද්භූතය; අරුමය; විස්මය; මවිතය.
ආශ්චර්යවත්[වි.] පුදුම සහගත; විස්මය එළවන; අසිරිමත්.
ආශ්ලේෂය[නා.] වැලඳ ගැනීම; වෙළා ගැනීම.
ආශ්වාස ප්‍රශ්වාසය[නා.] හුස්ම ගැනීම හා පිට කිරීම.
ආශ්වාසක[වි.] ධෛර්යවත් කරන; සනසන; අස්වසන.
ආශ්වාසකය[නා.] අස්වැසීම; සැනසිල්ල.
ආශ්වාසය1. [නා.] ශරීරය තුළට හුස්ම ගැනීම; හුස්ම ඇතුළට ගැනීම. 2. [නා.] අස්වැසීම; සැනසිල්ල. 3. [නා.] කථාවක කොටස හෙවත් පරිච්ඡේදය.
ආශ්‍රමපදය[නා.] තවුසන්ගේ වාසභූමිය හා එහි පරිසරය; අසපුව; ආශ්‍රමය.
ආශ්‍රමය1. [නා.] තවුසකුගේ වාසස්ථානය; තාපසාරාමය; පන්සල; අසපුව. 2. [නා.] ( හින්දු ඉගැන්වීමට අනුව ) ආර්යයකු ජීවිත කාලයේ ගත කළ යුතු බ්‍රහ්මචාරී, ගෘහස්ථ, වානප්‍රස්ථ හා සන්‍යාසි යන අවස්ථා සතර.
ආශ්‍රය1. [නා.] යමකට අදාළ වූ හෝ යමක් රඳා පවත්නා තැන; පදනම; ආධාර ස්ථානය; නිවාසය. 2. [නා.] යමක් හා එක් ව පවත්නා හෙවත් යමක් ඇසුරු කරන දෙය; ඇසුර ‍; නිශ්‍රය; සමාගමය; සේවනය. 3. [නා.] (සතුරන් මැඩීම සඳහා) ප්‍රබල රජකු සේවනය කිරීම නොහොත් ඔහුගේ පිහිට සොයා යෑම.
ආශ්‍රය ස්ථානය1. [නා.] යමක් රඳා පවත්නා ස්ථානය; ආධාරකය. 2. [නා.] රක්ෂා ස්ථානය.
ආශ්‍රව[නා.ප්‍ර.බහු.] (අභි.) හාත්පසින් වැගිරෙන්නාක් මෙන් ද, බෝ කලක් පිළුණු වූවාක් මෙන් ද සැලකිය යුතු පාපධර්ම; සිත අපිරිසිදු කරන ක්ලේශ; ආසව.
ආශ්‍රවක්ෂයකර ඥානය, ආශ්‍රවක්ෂය ඥානය[නා.] (අභි.) ආශ්‍රවයන් හෙවත් ක්ලේශයන් ක්ෂය කිරීමේ නුවණ; ආසවක්ඛය ඤාණය.
ආශ්‍රවධර්ම[නා.ප්‍ර.] (අභි.) කාම, භව, දිට්ඨි, අවිජ්ජා යන සතර ක්ලේශ ධර්ම.
ආශ්‍රිත1. [වි.] ඇසුරු කළ; සේවනය කළ; සම්බන්ධ වූ. 2. [වි.] වාසය කළ; ගැවසුණු. 3. (පාරිභා.) [වි.] සහභාග; සංගත; හවුල් (=associated).
ආශ්‍රිතය[නා.] යමක රඳා පවත්නා දෙය; ආධේයය.
ආශ්‍රේය[වි.] ආශ්‍රය කිරීමට සුදුසු; ඇසුරු කළ මනා.
ආශාව1. [නා.] කැමැත්ත; අභිලාෂය. 2. [නා.] තෘෂ්ණාව; ලෝභය; ආදරය; ඇල්ම. 3. [නා.] අභිප්‍රාය; අදහස. 4. [නා.] පැතීම.
ආශිංසනය[නා.] ප්‍රාර්ථනය; ආශීර්වාදය; ආශංසනය.
ආශිංසනීය[වි.] ආශංසනා කටයුතු; වර්ණනා කටයුතු; ප්‍රශංසනීය.
ආශී[නා.ප්‍ර.] සර්ප දළය.
ආශීර් වචනය[නා.] ශුභ ප්‍රාර්ථනය; සුබ පැතීම; ආශීර්වාදය.
ආශීර්වාද ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) ප්‍රාර්ථනයක් කිරීම සඳහා ව්‍යවහාර කරන ක්‍රියා රූපය; ආසිකිරිය.
ආශීර්වාදය1. [නා.] ශුභ පැතීම; ආශිංසනය; ප්‍රාර්ථනය. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] පූජකයකු විසින් කරනු ලබන ආශිංසනය; බෙන්සාරුව.
ආශීර්විෂ[නා.ප්‍ර.] සර්පයකුගේ දළෙහි ඇති විෂ; සර්ප විෂ.
ආශීර්විෂයා[නා.] (දළෙහි විෂ ඇත්තා යනු වාච්‍යාර්ථයි) විෂ සහිත සර්පයා; විසකුරු සර්පයා.
ආශූනතාව[නා.] තද බව; පැළෑටියක කඳන්, කොළ ආදියෙහි තිබෙන සෛල මහත් වීමෙන් ඇති වන තද ගතිය හෙවත් ප්‍රාණවත් බව.
ආසක්ත1. [වි.] බැඳුණු; ඇලුණු; නිරත; නියැළි. 2. (පාරිභා.) [වි.] ඇලෙන; ඇලෙනසුලු; ඇලීමකට හෝ එල්බීමට හෝ ආධාර වන (=adhesive).
ආසක්තිය1. [නා.] සම්බන්ධකම; ඇලී සිටීම; ඇල්ම. 2. (පාරිභා.) [නා.] වස්තු දෙකක් ස්පර්ශ වෙමින් තිබෙන විට ඒ දෙක එක් ව ඇලෙනු පිණිස ඇති වන පෙලඹීම හෙවත් ඒවායේ පෘෂ්ඨ අතර තිබෙන ආකර්ෂණය ; ශරීරයේ යාබද ව තිබෙන පටක අස්වාභාවික ලෙස එකිනෙකට ඇලීම. (=adhesion).
ආසඞ්කා1. [නා.ප්‍ර.] බිය; චකිතය. 2. [නා.ප්‍ර.] සැකය; අවිශ්වාසය.
ආසන1. [නා.] ඉඳීම; ඉඳීමේ ආකාරය; භාවනායෝගයෙහි නොහොත් යෝග ශාස්ත්‍රයෙහි විවිධ ශාරීරික ඉරියවු ගැනීමේ ආකාරය. 2. [නා.] නැවතීම; පදිංචි වීම. 3. [නා.] ඉඳ ගැනීම සඳහා ගැනෙන පුටුව,බංකුව හෝ අන් භාණ්ඩය. 4. [නා.] ඇතකු මත ඇත් ගොව්වා ඉඳගන්නා පිටිකර ප්‍රදේශය. 5. [නා.] සිද්ධස්ථානයෙක මල් ආදිය පූජා කිරීම හෝ ගෘහයක් ඉදිරිපස වෙළඳ බඩු තැබීම පිණිස ඉදි කරන ලද වේදිකාව හෙවත් පුවරුව. 6. [නා.] කුලුනු පාදය; පිළිම අඩිය. 7. [නා.] මන්ත්‍රීවරයකු නියෝජනය කරන ඡන්දදායක කොට්ඨාසය.
ආසන කූඩුව1. [නා.] (උඩු වියන සහිත) හාත්පසින් ආවරණය කරන ලද ධර්මාසනයකින් යුත් මණ්ඩපාකාර වේදිකාව. 2. [නා.] පිරිත් මණ්ඩපය මත සාදන සැරසිලි විශේෂයක්. 3. [නා.] ක්‍රිස්තියානි ගායනා මණ්ඩලයෙහි හෝ පූජාසන මණ්ඩලයෙහි හෝ දේවගැතිවරුනට නියමිත දෙපසින් හා පිටුපසින් ආවරණය වූ ආසනය.
ආසන ඝරය1. [නා.] පැරණි බෞද්ධ සිද්ධස්ථානවල, වජ්‍රාසනයක් ප්‍රධාන පූජනීය වස්තුව කොට තබා තනන ලද ගෙය; ආසන ගෘහය. 2. [නා.] බෞද්ධ සිද්ධස්ථානවල පුද පූජා කිරීම සඳහා මලසුන් ඉදි කොට තනා ඇති ගෙය; මලසුන් ගෙය.
ආසන දෙව්මැදුර[නා.] (ක්‍රිස්ති.) රාජගුරු ප්‍රසාදිතුමාගේ ප්‍රධාන සිංහාසනය ඇති දේවස්ථානය.
ආසන බන්ධය[නා.] ඉඳ ගැනීම; ඉඳ ගැනීමේ ආකාරය.
ආසන ශාලාව1. [නා.] භික්ෂූන් වහන්සේලාට ගමන් විඩා හැරීම, පිණ්ඩපාතය වැළඳීම ආදි පහසුකම් සඳහා විහාර පරියන්තයෙහි හෝ ග්‍රාම මධ්‍යයෙහි හෝ මහාමාර්ගයක් අසල හෝ කරන ලද ශාලාව. 2. [නා.] රාජාසනය හෙවත් සිංහාසනය සහිත (රාජකීය) රැස්වීම් ශාලාව.
ආසන්න[වි.] සමීප; ළඟ; නුදුරු; කිට්ටු. 1. [නා.ප්‍ර.] සමීපය; නුදුරු තැන. 2. [නා.ප්‍ර.] සමීප කාලය; අවසාන අවස්ථාව.
ආසන්න අගය(පාරිභා.) [නා.] කිට්ටු ම වටිනාකම (=approximate value).
ආසන්න කර්මය[නා.] (අභි.) මරණාසන්න කාලයෙහි කරන ලද හෝ සිහි කරන ලද කර්මය.
ආසන්න බණ[නා.] මරණාසන්න තැනැත්තකුට දේශනා කරන බණ.
ආසනික්[නා.ප්‍ර.] (රසා.) මූලද්‍රව්‍ය විශේෂයක් (=arsenic).
ආසය1. [නා.] සත්ත්ව ශරීරය තුළ යම්කිසි කාර්ය සදහා ඇති පටලමය කෝෂය හෙවත් බොක්ක. 2. [නා.] සිතෙහි ස්වභාව; අභිප්‍රාය; කැමැත්ත; ආශාව. 3. (අභි.) [නා.] සිත අවුත් හොවින තැන; සිතෙහි වාසස්ථානය.
ආසයානුසය ඤාණය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේට විශේෂ වූ පස් විධ ඥානයන්ගෙන් එකක නාමය; ආසය හා අනුසය දක්නා නුවණ.
ආසව1. [නා.ප්‍ර.] ( මල්රස, උක්රස, ඵලරස ආදිය පල් කොට) පෙරා ගන්නා මද්‍ය විශේෂය; මේරය; මධු. 2. [නා.ප්‍ර.] සුනු කළ ඖෂධ වර්ග, මීපැණි ආදියෙහි බහා පැසවා ගන්නා ඖෂධ සංයෝග පාන විශේෂය. 3. (අභි.) [නා.ප්‍ර.] දිගු කලක් තිස්සේ පැවත ගෙන එන්නා වූ පාප ධර්ම; සිත කිලුටු කරන ක්ලේශ. 4. (කායි.) [නා.ප්‍ර.] (ග්‍රන්ථියකින් ) ස්‍රාවය වන ද්‍රවය.
ආසවක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රකිණ්ව; යීස්ට් (=yeast).
ආසවක්ඛය[නා.] කාමාදි ආශ්‍රවයන් ප්‍රහීණ කිරීම; කෙලෙස් නැසීම.
ආසවනය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක් වාෂ්ප කර වාෂ්ප ඝනීභවනය කිරීම (=distillation).
ආස්තරණය1. [නා.] එළීම; ඇතිරීම; ( මල් ආදිය) විසුරුවීම. 2. [නා.] (බිම හෝ අසුනක හෝ ඇත්, අස් ආදීන් පිට හෝ) එළන වස්ත්‍රය; ඇතිරිල්ල. 3. [නා.] බුමුතුරුණ; පලස.
ආස්තීර්ණ[වි.] අතුරන ලද; විසුරුවන ලද.
ආස්ථාන1. [නා.ප්‍ර.] (ඔටුන්න හිමි) කුමාරයා යන අරුත ඇති අභිධානයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] රාජ සභාව.
ආස්ථාන මණ්ඩපය[නා.] රාජ සභා ශාලාව; මඟුල් මඩුව.
ආස්ථානාගාරය[නා.] විශ්‍රාම ස්ථානය; නවාතැන් පොළ.
ආස්ථාපනය[නා.] තෙල් නොයොදා කරන වස්තිය; නිරූහ වස්තිය.
ආස්පද1. [නා.ප්‍ර.] ස්ථානය; ආධාර ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] ජන්ම පත්‍රයක දස වැනි භාවය. 3. [නා.ප්‍ර.] තරාතිරම; තනතුර. 4. [නා.ප්‍ර.] උතුම් බව; ප්‍රභූත්වය.
ආස්ඵෝටනය1. [නා.] අත්පිඩි ගැසීම; අත්පොළසන් දීම. 2. [නා.] පිපීම; දිග හැරීම. 3. [නා.] (රෙදි) ගලේ ගැසීම.
ආස්වාදනය[නා.] විඳීමේ ක්‍රියාව; රස විඳීමේ ක්‍රියාව; වින්දනය; අනුභූතිය.
ආස්වාදය1. [නා.] විඳීම; රසවිඳීම; රසානුභාවය. 2. [නා.] තෘප්තිය; සැනසිල්ල; අස්වැසිල්ල.
ආස්‍රාවය[නා.] වැගිරීම; ගැලීම.
ආස්‍රැතිය(පාරිභා.) [නා.] අර්ධපාරගම්‍ය පටලයක් තුළින් ද්‍රවයක අණු කාන්දු වීම (=osmosis).
ආසාදනය(පාරිභා.) [නා.] රෝග බෝ වීම; රෝග සංක්‍රමණය (=infection).
ආසාර1. [නා.ප්‍ර.] ධාරානිපාත වර්ෂාව; මහා වැස්ස. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රහාරය.
ආසාව[නා.] ආශාව.
ආසි කෙළිය[නා.] කවඩි බෙල්ලන් දැමීමෙන් කරන ගෘහ ක්‍රීඩාවක්.
ආසි බෙල්ලා[නා.] කවඩියා; බෙල්ලා.
ආසි, ආසී1. [නා.ප්‍ර.] ආශීර්වාදය; ආශංසනය; ශුභ ප්‍රාර්ථනය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ආශීර්වාද ක්‍රියාව.
ආසික්ත, ආසිත්ත[වි.] ඉසින ලද; සිංචනය කරන ලද; තෙමුණු.
ආසිඤ්චනය[නා.] ඉසීම; වත්කිරීම.
ආසියා[නා.] කඩදාසි කුට්ටමේ අංක එක දරන කොළය.
ආසියාව[නා.] ශ්‍රී ලංකාව ද අයත් මහාද්වීපය; මහාද්වීප සය අතුරින් විශාල ම මහාද්වීපය.
ආසිරි1. [නා.ප්‍ර.] ආශීර්වාදය; ආශිංසනය; සුබපැතීම. 2. [නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ ආයු නැමැති සම්පත; ආයුඃශ්‍රීය.
ආසිරිපැන්[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) ශුද්ධ ජලය.
ආසුත ජලය, ආසූත ජලය[නා.] ආසවනය කිරීමෙන් හෙවත් වාෂ්ප කර පෙරා ගැනීමෙන් ලබාගත් දිය.
ආසුර විවාහය[නා.] අට වැදෑරුම් විවාහයන්ගෙන් එකක නාමය; මනාලයා විසින් මනාලියගේ ඥාතීන්ට වස්තුව දී සිය කැමැත්තෙන් මනාලිය පාවා ගැනීමේ විවාහ ක්‍රමය.
ආසේවනය[නා.] පුරුදු කිරීම; ඇසුරු කිරීම; නැවත නැවත ප්‍රගුණ කිරීම.
ආහත1. [වි.] පහරන ලද; ගැසූ; තැළූ; පීඩා කළ. 2. [වි.] ලකුණු කළ; සටහන් කළ. 3. [වි.] නැසූ; විනාශ කළ; දුරු කළ.
ආහනනය[නා.] ගැසීම; ගැටීම; හැපීම; නැසීම.
ආහන්‍ය[වි.] තැළිය හැකි; තුනී තහඩුවක් බවට පත් කළ හැකි.
ආහපත්[වි.] පැහැපත්; ප්‍රභාසම්පන්න වූ.
ආහරණය1. [නා.] ගෙන ඒම; සමීපයට පැමිණවීම; එළවීම; ගැනීම. 2. [නා.] ඇද දැමීම; බැහැර කිරීම. 3. [නා.] ආහාර ගැනීම; බුදීම; අනුභවය. 4. [නා.] ශස්ත්‍රාදියෙන් තුවාල කර ගැනීම හෙවත් ඇන ගැනීම.
ආහරය[නා.] කෑ යුතු දෙය; කෑම; භෝජනය; ආහාරය.
ආහවනීය[වි.] පිදිය යුතු; පූජාවට සුදුසු.
ආහ්නික[වි.] දිනපතා කරන හෝ සිදුවන.
ආහ්ලාදය[නා.] සතුට; සන්තෝෂය; ආනන්දය.
ආහ්වානය[නා.] කැඳවීම; ආරාධනය; නිමන්ත්‍රණය.
ආහාර කෘත්‍යය[නා.] අහර කිස; ආහාර අනුභව කිරීම.
ආහාර නාළය[නා.] අන්න නලය; ගලනාළය; උගුරේ සිට ආමාශය කරා ආහාර ගෙන යන නාළය.
ආහාර බෝගය[නා.] කෑමට ගැනීම සඳහා වගා කරනු ලබන ධාන්‍ය; අල බතල ආදිය.
ආහාර විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පුද්ගලයකුගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය, ඔහුට අවශ්‍ය ආහාර ප්‍රමාණය ආදි කරුණු අනුව ආහාර ගැන පරීක්ෂා කර බලන විද්‍යාව (=dietetics).
ආහාර විපත්තිය[නා.] ආහාර නැතිවීමෙන් විනාශයට පත් වීම; ආහාර දුර්ලභ වීම; දුර්භික්ෂය.
ආහාර විහරණය[නා.] කෑම් බීම් හා සම්බන්ධව පැවැත්ම.
ආහාර වෛකල්‍යය[නා.] කෑම නැතිකම; ආහාර නොලැබීම.
ආහාර සම්පත්තිය[නා.] ප්‍රණීත ආහාරපාන නොඅඩුව ලැබීමේ භාග්‍යය.
ආහාරක්ෂය[නා.ප්‍ර.] කෑම නැතිවීම; ආහාර නොවැළඳීම.
ආහාරජ[වි.] ආහාරයෙන් උපන්; ආහාර ප්‍රත්‍යයෙන් උපන්.
ආහාරපාන[නා.ප්‍ර.] කන බොන දේ; කෑම්බීම්.
ආහාරය1. [නා.] සමීපයට ගෙන ඒම; 2. [නා.] කෑම ගැනීම; බුදීම. 3. [නා.] කෑ යුතු දෙය; කෑම.
ආහාර්යය1. [නා.] ගෙන ඒම; පැමිණ වීම. 2. [නා.] අට වැදෑරුම් ශස්ත්‍ර කර්ම වලින් එකක්; ඇතුළට ගිය දේ පිටතට ඇද ගැනීම; උද්ධරණය. 3. [නා.] සතර අභිනයන්ගෙන් එකක නාමය.
ආහාරානුභවය[ආහාර+අනුභවය] [නා.] බොජුන් වැළඳීම.
ආහිණ්ඩනය[නා.] එහා මෙහා ගමන් කිරීම; ඇවිදීම.
ආහුනෙය්‍ය[වි.] චීවරාදි චතුර්විධ ප්‍රත්‍යය පිළිගැනීමට සුදුසු; දක්ෂිණාවට යෝග්‍ය; පූජා පිළිගැනීමට සුදුසු.
ආළකය[නා.] ඊතලවල ඇද හරින කරුව; දඬු අඬුවක් වැනි උපකරණය; අළුව.
ආළානය[නා.] ඇතුන් බඳින ටැඹ හෙවත් කණුව.
ආළාපාළුව[නා.] කෙත්වතු ආදියට ඇති වන හානිය; විනාශය.
ආළාහනය1. [නා.] මිනී දැවීම. 2. [නා.] මිනී දවන තැන; සොහොන් භූමිය.
ඇඇ යන්න; සිංහල හෝඩියේ තෙවැනි අකුර සහ ස්වරය.
ඇංස්ට්‍රොම් ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකයේ තරංග ආයාමය මැනීම පිණිස භෞතික විද්‍යාඥයන් භාවිත කරන දිග ප්‍රමාණය (=angstrom unit).
ඇක[නා.] පුරාණ කිරුම් ඒකකයක්; මෑ ඇට දෙකහමාරක බර.
ඇකඩමිය[නා.] (උසස්) විද්‍යාලය; ශාස්ත්‍ර ශාලාව.
ඇකය1. [නා.] උකුළ; තුරුල්ල. 2. [නා.] උරය; ළපැත්ත; වක්ෂය. 3. [නා.] (වණයක) හෑරුණු තැන; වළ ගැසුණු තැන.
ඇක්ටිනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යුරේනියම් ලෝපස්වල තිබෙන විකිරණශීලී ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක් (=actinium).
ඇක්ම[නා.] ‘ඇ’ ස්වරය හැඳින්වීම සඳහා යොදන පිල්ල; ‘ැ’ ලකුණ.
ඇක්මෙනවා1. [ක්‍රි.] පෑගෙනවා; පා තැබෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පරාජය වනවා; පැරදෙනවා; මැඩෙනවා. 3. [ක්‍රි.] පසු වනවා; ඉක්ම වෙනවා; අතික්‍රමණය වෙනවා.
ඇක්සයිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ස්වදේශීය ව උපදනා ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ බද්ද; සුරා බද්ද (=excise).
ඇක්සලරේටරය[නා.] මෝටර් රථයක එන්ජිමේ වේගය අඩු වැඩි කිරීම සඳහා ක්‍රියා කරවන උපකරණය.
ඇකියුම්ලේටරය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ශක්තිය ගබඩා කළ හැකි රසායනික කෝෂයක නාමය (=accumulator).
ඇකිලිය, ඇකිල්ල[නා.] දම්වැල; අතේ දමන මාංචුව; හැකිල්ල.
ඇකී මැකී යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ක්‍රමයෙන් නැතිව යනවා; සම්පූර්ණයෙන් විනාශ වී යනවා.
ඇකෝඩියන්[නා.ප්‍ර.] අපරදිග ශූෂිර වාද්‍ය භාණ්ඩයක නාමය; මෙලෝඩියන්.
ඇගයීම, ඇගයුම[නා.] වටිනාකම මැනීම; අගය කිරීම.
ඇගළිය[නා.] වතුර බැස යන ඇළිය; කානුව.
ඇග්ලුටිනින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලේ කැටි ගැසීම සිදු කරන ද්‍රව්‍ය දෙකෙන් එකක්; ප්ලාස්මයේ ඇති ප්‍රතිදේහය (=agglutinin).
ඇග්ලුටිනෝජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇග්ලුටින් සෑදීම උත්තේජනය කර ඒ හා සංයෝග වන බැක්ටීරියා හා රුධිර සෛලවල ඇති ද්‍රවයක් (=agglutinogen).
ඇගෑය, ඇගෑව1. [නා.] උස් වූ තොරණ විශේෂයක්; පුද පිණිස බැඳි තොරණ. 2. [නා.] මලින් පහනින් කළ සැරසිල්ල; පහන් ගස.
ඇගි, ඇඟි1. [වි.] අගනා; වටිනා; අගය ඇති; අගය කළ හැකි. 2. [වි.] ප්‍රධාන; ප්‍රමුඛ.
ඇගිටි, ඇඟිටි[නා.ප්‍ර.] අඩක් බොල් වූ වී හෙවත් ඒ වීවලින් ගන්නා හාල්; සුන්සාල්.
ඇඟ1. [නා.] කය; සිරුර; ශරීරය. 2. [නා.] අංගය; ප්‍රභේදය; අවයවය. 3. (කථා.) [නා.] රහසඟ; ලිඟුව.
ඇඟ කිලිපොළනවා[ක්‍රි.] (භය, ත්‍රාසය, පිළිකුල ආදි හැඟීම් ඇති වන විට හෝ ශීතල ස්පර්ශය නිසා හෝ) ශරීරය සලිත වෙනවා හෝ පොපියනවා; රෝමෝද්ගමනය වෙනවා.
ඇඟ බැඳීම(පාරිභා.) [නා.] උසාවියක් මගින් දඬුවමක් වශයෙන් කෙනෙකු නෛතික බැඳීමකට යටත් කිරීම; කොන්දේසි පනවා සැකකරුවකු තාවකාලික ව නිදහස් කිරීම (=binding over).
ඇඟ මැළි කැඩීම[නා.] අත් පා දිග හැරීම ආදියෙන් අලස බව පහ කිරීම හෝ කම්මැළි බව පෙන්වීම.
ඇඟ රත් වෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] උණ ගන්නවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] ක්ෂණික බියකට මුහුණ දෙනවා.
ඇඟ ලනවා[ක්‍රි.] (ඇඳුමක්) අඳිනවා.
ඇඟ හිරි වැටෙනවා1. [ක්‍රි.] භය, ත්‍රාසය, ශීතාදිය නිසා ශරිරය කිලි පොළා යනවා. 2. [ක්‍රි.] ශරීරාවයවයන්හි සංවේදී බව නැති වී යනවා.
ඇඟට එනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] එරෙහි ව එනවා; රණ්ඩුවට සැරසෙනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] පසු පස්සෙන් එනවා; (යමකු වෙත) අනවශ්‍ය සැලකිල්ලක් දක්වනවා.
ඇඟට ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] බලවත් උනන්දුවෙන් භාර ගන්නවා; කරට ගන්නවා.
ඇඟපත[නා.] මුළු ඇඟ; සියලු ශරීරය; සර්වාංගය.
ඇඟබද්ද[නා.] බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේ දී මෙරට පිරිමින්ගෙන් අය කළ වාර්ෂික බද්දක්.
ඇඟය(කථා.) [නා.] එකට ඈඳූ මී හරක් හෝ එළ හරක් තුන් දෙනා.
ඇඟර[නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි ගල්වන සුවඳ විලවුන්; ශරීරාලේප; අංගරාග.
ඇඟලුණු[නා.ප්‍ර.] සිරුරින් මතු වන ලවණ.
ඇඟලුම්[නා.ප්‍ර.] ඇඟෙහි ලන දේ; ඇඳුම්; වස්ත්‍ර; රෙදිපිළි.
ඇඟෑලිකම, ඇඟෑලුම්කම[නා.] ඇලුම් කරන බව; බැඳුණු සිත් ඇති බව; හිතවත්කම.
ඇඟි[නා.ප්‍ර.] අදහස්; හැඟීම්; අභිප්‍රාය; සිතැඟි.
ඇඟිල්ලේ නටවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තම සිතැඟි පරිදි අනිකකූ මෙහෙයවනවා; වසඟයට ගන්නවා.
ඇඟිලි කරුව[නා.] අතේ හෝ පයේ හෝ ඇඟිලි දෙකක් බෙදෙන තැන.
ඇඟිලි ගනිනවා[ක්‍රි.] යම් බලාපොරොත්තුවක් ඉටු වන තෙක් නො ඉවසිල්ලෙන් සිටිනවා.
ඇඟිලි ගහනවා[ක්‍රි.] (අනුන්ගේ කටයුතුවලට) නුවුවමනා සේ ඉදිරිපත් වෙනවා; තමන්ට අයිතියක් නැති කටයුතු හාරා හොයනවා.
ඇඟිලි පුඩුව[නා.] ඇඟිල්ලේ වටකුරු ව පිහිටි අග කොටස; ඇඟිලි තුඩ.
ඇඟිලි පුරුක[නා.] ඇඟිල්ලෙහි එක් එක් සන්ධියකින් සීමා වූ කොටස; ඇඟිලි පර්වය.
ඇඟිලි පොළනවා[ක්‍රි.] අසුරු ගසනවා.
ඇඟිලි සටහන, ඇඟිලි සලකුණ(පාරිභා.) [නා.] ඇඟිලි පුඩුවේ පැතිරී ඇති උන්නත සියුම් රේඛා සමූහයේ සටහන (=finger print).
ඇජර1. [නා.ප්‍ර.] ආචාර්යවරයා; ගුරුවරයා; උපදේශකයා; අනුශාසකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] හැසිරීම; ආචාරය.
ඇජරතෙර[නා.] ආචාර්ය ස්ථවිර; ගුරුහිමි.
ඇට ඇඳිරිය(කථා.) [නා.] ඝන අන්ධකාරය; තිත්ත කළුවර.
ඇට කූඩුව(කථා.) [නා.] ඇටසැකිල්ල; අස්ථි පංජරය.
ඇට ගැහෙනවා[ක්‍රි.] කෘශ වෙනවා; කෙට්ටු වෙනවා.
ඇට පට, ඇට පොට[නා.] මුතු, පබළු ආදිය අමුණා සාදන ලද මාලය; ඇටවැල.
ඇට පියල්ල(පාරිභා.) [නා.] බීජ පත්‍රය; ඇටයේ පළුව (=cotyledon).
ඇට බෝලය[නා.] පිඟන් මැටි, වීදුරු ආදියෙන් සාදන ලද කුඩා බෝලය; ටීක් බෝලය.
ඇට සන්ධිය[නා.] ශරීරයේ ඇට එකිනෙක සම්බන්ධ වන ස්ථානය.
ඇට-ඇටි පස් වර්ගය[නා.] තොවිල්වලදී භූතයන්ට දොළ දීමට ගන්නා උඳු, මුං, තල, මෑ, වී යන ධාන්‍ය පස් වර්ගය.
ඇටපෝර[නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව ඇට කටුවලින් පිළියෙල කරගන්නා පෝර; කටුපෝර (=bone manure).
ඇටමිදුලු, ඇටමිඳුලු[නා.ප්‍ර.] අස්ථි කුහරවල තිබෙන මොළොක් වූ මේද වැනි ද්‍රව්‍යය.
ඇටමුරුත්තාව, ඇට්ටමුරුත්තාව(කථා.) [නා.] කෑම නොදිරවීම නිසා ඇති වන ආබාධය හෝ මූර්ච්ජාව.
ඇටමුවා[වි.] ඇටයෙන් කළ; අස්ථිමය.
ඇටය1. [නා.] මාංශ ශරීරය දරා සිටින ඇට සැකිල්ලෙහි කොටසක්; අස්ථිය. 2. [නා.] බීජය; ශාකයක පරිණත වූ ඩිම්බය. 3. [නා.] අණ්ඩය; මුෂ්කය.
ඇටර්නි ජනරාල්, ආටෝර්නි ජනරාල්[නා.ප්‍ර.] රජයේ ප්‍රධාන නීති නිලධරයා; නීතිපති (=Attorney General).
ඇටසැකිලිය, ඇටසැකිල්ල[නා.] ශරීරය දරා සිටින ඇට රාමුව; ඇට කූඩුව; අස්ථි පඤ්ජරය.
ඇට්ටකුණා, ඇටකුණා1. [වි.] නිසියාකාර නොතැම්බුණු; මැනවින් නොඉදුණු. 2. (කථා. රූඪි.) [වි.] නොනැමෙනසුලු ගති ඇති; නොහික්මුණු.
ඇට්ටරයා(කථා.) [නා.] ඉතා මුරණ්ඩු තැනැත්තා.
ඇට්ටැඹියා[නා.] පහත් මෙහෙයක යෙදෙන්නා; පහත් ලෙස අත මෙහෙවර කරන්නා.
ඇට්ටිය(කථා.) [නා.] මදය සෑදෙන්නට පෙර ළපටි පොල් ගෙඩිය; නොමේරූ කුරුම්බා ගෙඩිය.
ඇට්ලස්[නා.ප්‍ර.] ග්‍රීක මිථ්‍යා කථාවන්හි එන යෝධයකුගේ නාමය.
ඇටුවන්, ඇටුවම්[නා.ප්‍ර.] නුග ආදි ගස්වල ශාඛාවලින් බැස, සමහර විට පොළොව හා සම්බන්ධ වන මුල්; කෝන්, වීර වැනි ගස්වල කඳ මුලින් පිටට නෙරා වැඩෙන මුල්.
ඇටෝර්නි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෙනෙකු වෙනුවෙන් ක්‍රියා කිරීමට නීති ප්‍රකාර බලය ලත් තැනැත්තා; නීතිය වෘත්තිය කොට ගත් තැනැත්තා; නීතිඥයා ( = attorney ).
ඇණය1. [නා.] ලී ලෝහ ආදි කොටස් එකිනෙක සම්බන්ධ කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා එක් කෙළවරක් පැතලි වූ ද අනෙක් කෙළවර උල් වූ ද, පොටවල් හෙවත් ඉස්කුරුප්පු සහිත හෝ රහිත වූ ද ලෝහයෙන් හෝ දැවයෙන් හෝ වෙනත් ශක්තිමත් දෙයකින් සෑදූ කූරක් වැනි උපකරණය. 2. [නා.] ( උදලු මිටි වැනි ) යමක් තද කිරීම පිණිස යොදන කූඤ්ඤය හෝ උල. 3. [නා.] (කරත්ත රෝද වැනි ) යමක් ගැලවී යාම වැළැක්වීමට යොදන ලෝහ කූර. 4. (රූඪි.) [නා.] කරදරකාරි පුද්ගලයා.
ඇණවනවා[ක්‍රි.] අණ කරනවා; නියෝග කරනවා; විධාන කරනවා; නියම කරනවා.
ඇණවුම[නා.] නියෝගය; විධානය; ලිඛිත ව නොහොත් වාචික ව කරන ඉල්ලීම.
ඇණවුම් පිරිත[නා.] දේවතාරක්ෂාව අයදිමින් භාවිත කරන පිරිත් සූත්‍රයක නාමය.
ඇණිනායක[නා.ප්‍ර.] බළ ඇණියක ප්‍රධානයා.
ඇණිය1. [නා.] ජල යාත්‍රාවක ඉදිරි කොටස. 2. [නා.] පෙළ ගැසුණු භට කණ්ඩායම; යුද්ධ සේනාව.
ඇතරුවා, ඇත්රුවා[නා.] ඇතු පිට යන්නා; ඇත් ගොව්වා.
ඇතවුර, ඇතොවුර[නා.] රජ මාළිගාවේ බිසවුන් සමූහය; අන්තඃපුරය; ඇතොර.
ඇත්1. [වි.] විශාල; මහත්. 2. [වි.] ඇතා පිළිබඳ; ඇතාට අයිති; ඇතකුගේ ආකාර ඇති; ඇත්රූපවලින් යුත්.
ඇත් ඉලත්තිය[නා.] ඇත් බෙට්ට; ඇත් වසුරු පිඬ.
ඇත් කුඹ[නා.ප්‍ර.] ඇතකුගේ නළලෙහි උඩට නෙරා ඇති මස් පිඬු දෙක; හස්ති කුම්භය.
ඇත් ගමන[නා.] ඇතකුගේ ගමන; ඇතකුගේ ගමන් ලීලාව පිළිබිඹු කරන උදාර ගමන් විලාසය.
ඇත් ගොවුවා, ඇත් ගොව්වා[නා.] ඇතුන් රැක බලා ගන්නා; ඇතුන් බලන්නා; ඇතරුවා.
ඇත් පණික්කියා[නා.] ඇත් ගොවුවා; ඇතුන් බලන්නා.
ඇත් පවුර1. [නා.] ඇතුන්ගෙන් සෑදුණු පවුර; පවුරක් සේ සිට ගත් ඇත් පෙළ. 2. [නා.] ඇත්රූවලින් අලංකෘත වූ පවුර; හස්ති ප්‍රාකාරය.
ඇත් පිය[නා.] ඇතාගේ අඩිය; ඇත් පාද සලකුණ.
ඇත් පොරය1. [නා.] ඇතුන්ගේ පොරය; ඇතුන් දෙදෙනකු අතර කෙරෙන සටන. 2. [නා.] ඇත් පොරයක් නිරූපිත මෝස්තර.
ඇත් පොවුවා, ඇත් පොව්වා[නා.] ඇත් පැටවා.
ඇත් බන්දනේ[නා.] (මහනුවර රජ සමයේ) ඇතුන් ඇල්ලීම, හික්මවීම, රැක බලා ගැනීම ආදි ඇතුන් පිළිබඳ රාජකාරි ඉටු කළ පාලන අංශය.
ඇත් බඳ[නා.] ඇතාගේ ශරීරය විශේෂයෙන් පා, හිස සහ වලිගය හැර අවශේෂ ශරීරය; ඇත්කඳ.
ඇත් මුළ[නා.] ඇත් සමූහය; ඇත් රැළ; අලි රංචුව.
ඇත් යහන, ඇත් යාන[නා.] ගමන් යෑමට යොදා ගනු ලබන ඇතා; පිට උඩ නැඟ යනු පිණිස යොදා ගන්නා ඇතා; හස්ති යානය.
ඇත් රුවන[නා.] මංගල ලක්ෂණයෙන් යුත් ශ්‍රේෂ්ඨ හස්තියා; උතුම් ඇතා.
ඇත් සරඹ[නා.] ඇතුන්ගේ ව්‍යායාම හෙවත් අභ්‍යාස; ඇතුන් හා සම්බන්ධ යුද සරඹ.
ඇත්ත[නා.] පවතින ස්වභාවය; යථා තත්ත්වය; සැබෑව; සත්‍යය.
ඇත්දත්, ඇත් දළ[නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ දළය; හස්ති දන්තය.
ඇත්මද[නා.ප්‍ර.] මතැතුන්ගේ කපෝල යුග්මයෙන් ද කෝෂයෙන් ද වෑහෙන ද්‍රවය; හස්ති මදය.
ඇත්රිපු, ඇත්රුපු[නා.ප්‍ර.] ඇතාගේ සතුරා; සිංහයා.
ඇත්වරණ1. [නා.] අංකුශය; හෙණ්ඩුව. 2. [නා.] උතුම් ඇතා.
ඇත්හල[නා.] හස්ති ශාලාව; ඇතුන් සඳහා වෙන් කරන ලද ශාලාව.
ඇතැම්[වි.] සමහර; එක්තරා.
ඇති කරනවා[ක්‍රි.] හදනවා; උපදවනවා; ඇති දැඩි කරනවා.
ඇති වෙනවා1. [ක්‍රි.] පැවැත්ම ආරම්භ වෙනවා; හට ගන්නවා; ඉපදෙනවා; ඇති දැඩි වෙනවා; ඵල සහිත වෙනවා. 2. ‍[ක්‍රි.] තෘප්ත වෙනවා; සෑහීමකට පත් වෙනවා; එපා වෙනවා.
ඇතිනිය, ඇතින්න[නා.] ඇත් ධේනුව; හස්තිනිය.
ඇතිරිලිය, ඇතිරිල්ල[නා.] අතුරන වස්ත්‍රය; ඇතිරිය; ආස්තරණය.
ඇතිසැටිය[නා.] යථා තත්ත්වය හෝ ස්වභාවය; නියම ආකාරය.
ඇතිළිය[නා.] මාළුපිණි පිසීම සඳහා ගන්නා වටකුරු නොගැඹුරු කට පළල් මැටි හෝ ලෝහමය භාජනය; අප්පල්ලය; හට්ටිය.
ඇතුල්පළයා(කථා.) [නා.] සී සෑමේ දී හී විටෙන් සෑදෙන වෘත්තාකාර මාර්ගයෙහි ඇතුළු පැත්තෙන් ගමන් කරන ගොනා.
ඇතුළ[නා.] යමක මධ්‍යගත ප්‍රදේශය; අභ්‍යන්තරය.
ඇතුළත්[වි.] අඩංගු; අන්තර්ගත.
ඇතුළු1. [වි.] අභ්‍යන්තර; මධ්‍යගත. 2. [වි.] අඩංගු; ඇතුළත්.
ඇතුළු වීථිය[නා.] නගරයක් ඇතුළත තිබෙන වීදිය; නගරයෙහි රාජ මන්දිරය තෙක් වැටෙන මාර්ගය; රාජ වීථිය.
ඇතුළු වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිකෝණයක ඇතුළත එහි භුජවලට ස්පර්ශ වන සේ අඳිනු ලබන වෘත්තය; අන්තර් වෘත්තය (= in circle).
ඇතුළු වෙනවා1. [ක්‍රි.] අඩංගු වෙනවා; අන්තර්ගත වෙනවා; ඇතුළත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ඇතුළට යනවා; ප්‍රවිෂ්ට වෙනවා.
ඇතුළු වෙහෙර[නා.] විහාරස්ථානයක ප්‍රාකාරය ඇතුළත පිහිටි ප්‍රදේශය; ප්‍රධාන ගොඩනැගිලි පිහිටි විහාර භූමිය.
ඇතුළුගම[නා.] ග්‍රාමයක ගෘහයන් ඇති ප්‍රදේශය; ප්‍රාකාර ආදියෙන් වට කළ ගම ඇතුළත.
ඇතුළුසිවිය1. (පාරිභා.) [නා.] පරාග කණිකාවක අභ්‍යන්තර ආවරණය (=intine). 2. (පාරිභා.) [නා.] බීජාණුවක ඇතුළු ස්තරය (=endospore).
ඇතොර[නා.] ඇතවුර.
ඇද කුද1. [නා.බහු.] කඩතොලු සහිත බව. 2. [නා.බහු.] ඌනතා; වැරදි; අඩුපාඩු. 3. [නා.බහු.] නැමුණු හා වක් වූ තැන්.
ඇද දමනවා1. [ක්‍රි.] ගෙන ගොස් හෙළනවා; බලහත්කාරයෙන් ඉවත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (පහත් තත්ත්වයකට) පත් කරනවා; වට්ටනවා.
ඇද පළුදු[නා.බහු.] ඌනතා; අඩුපාඩු; දෝෂ.
ඇදබානවා1. [ක්‍රි.] කෑදරකමින් යුතු ව අධික වශයෙන් ආහාර අනුභව කරනවා; බඩ කට පුරා කනවා. 2. [ක්‍රි.] දොඩමළු වශයෙන් කියනවා; වගකීමකින් තොර ව කියනවා. 3. [ක්‍රි.] තදින් පහර දෙනවා.
ඇදය1. [නා.] ඇද බව; වක්‍ර භාවය; නැම්ම. 2. [නා.] වරද; දෝෂය; අඩුපාඩුව. 3. [නා.] ‘ඇ' ස්වර ලක්ෂණය දැක්වීම පිණිස ව්‍යංජනාක්ෂරයකට යොදන ලකුණ (ැ); ඇක්ම.
ඇදවැටෙනවා1. [ක්‍රි.] බිම පතිත වෙනවා; පහතට වැටෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පරිහානියට පත් වෙනවා.
ඇදහිල්ල[නා.] ඇදහීම; විශ්වාසය; භක්තිය.
ඇද්දුම්හීය(කථා.) [නා.] වැපිරීමට පෙර හාන අවසාන හෙවත් තුන්වන හීය; මඩ හීය.
ඇදිලි බඳිනවා, ඇඳිලි බඳිනවා[ක්‍රි.] දෑත් එක්කොට නළලත තබා වඳිනවා; නමස්කාර කරනවා.
ඇදිලි, ඇඳිලි[නා.ප්‍ර.] ඇඟිලි එක් කොට බොකු ගැසූ දෝත; අභිවාදනය හෙවත් වැඳීම පිණිස ඇඟිලි එක් කොට නළලට ඔසවා ගත් දෝත.
ඇදුම් කනවා, ඇදුම් දෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඇදෙන්නාක් මෙන් වේදනාව දැනෙනවා; දැඩි ලෙස රිදෙනවා.
ඇදුරා1. [නා.] ආචාර්යවරයා; ගුරුවරයා; උපදේශකයා; අනුශාසකයා. 2. [නා.] මහා කලාකාරයා; විශිෂ්ට ශිල්පියා. 3. [නා.] මන්තරකාරයා; යකැදුරා.
ඇදුරිඳු1. [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨ ආචාර්යවරයා; ආචාර්යෝත්තමයා. 2. [නා.ප්‍ර.] බෘහස්පති; සුරගුරු.
ඇදුරු1. [නා.ප්‍ර.] ආචාර්යවරයා; ගුරුවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] පර්වතය; කන්ද.
ඇදුරුකම්1. [නා.ප්‍ර.] උපදෙස්; අනුශාසනා; ආචාර්ය වෘත්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගුරුකම්; යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර ගුරුකම්; මන්ත්‍ර ජප කොට ඉටු කරන ශාන්ති කර්ම.
ඇදුරුවත්[නා.බහු.] (විනය.) අන්තේවාසික භික්ෂූන් විසින් ආචාර්ය ස්ථවිරයන්ට කළ යුතු උපස්ථාන.
ඇදුරොල්, ඇදුරෝල1. [නා.ප්‍ර.] ගුරු පරපුර. 2. [නා.ප්‍ර.] ගුරු කුලයක ඉගැන්වීම් ක්‍රමය; ආචාර්ය පරම්පරාවේ උපදේශක සම්ප්‍රදාය.
ඇන කොටා ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] ආයුධ පාවිච්චි කරමින් කලහ කර ගන්නවා; ගහ බැණ ගන්නවා; රණ්ඩු වෙනවා.
ඇන ගන්නවා1. [ක්‍රි.] පහර දෙනවා; තමන්ට ම පහර දී ගන්නවා; ශස්ත්‍රාදියෙන් ඇන සිදුරු කරනවා නොහොත් තමන් ම සිදුරු කර ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] කටු උල් ආදියෙන් ඇනුම් ලබනවා. 3. [ක්‍රි.] (ගව මහීෂාදින්) හිසින් හෝ අඟින් හෝ එකිනෙකා ඇන ගන්නවා. 4. (කථා.) [ක්‍රි.] යම් කාර්යයක් අසාර්ථක බවට පත් කර ගන්නවා.
ඇන බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] උක්කුටයෙන් ඇන තියා හිඳ ගන්නවා; වාඩි වෙනවා.
ඇන හිටිනවා[ක්‍රි.] බලාපොරොත්තු නොවූ ලෙස නවතිනවා; හදිස්සියෙන් ම නතර වෙනවා.
ඇන්ටිමනි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නිලට හුරු සුදු වූ ද බිඳෙනසුලු වූ ද ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=antimony).
ඇන්ද1. [නා.] පෙළ; පේළිය; වැටිය. 2. [නා.] පොලු සිටුවා කළ ආවරණය; වැට; ගරාදි වැට. 3. [නා.] පුටු, බංකු ආදියේ අත් තැබීම හා හේත්තු වීම සඳහා ඉදි කරන ලද කොටස.
ඇන්න දෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ලබා දෙනවා; අරන් දෙනවා.
ඇන්නෑ ඉළව්ව(කථා.) [නා.] වැඩකට නැති කරදරය; හිරිහැරය; විපත.
ඇනුම්පද[නා.ප්‍ර.] අසනු ලබන්නාට පහරක් වදින සේ ව්‍යංග්‍යයෙන් කියනු ලබන වචනය; සිත රිදවන ව්‍යංග්‍යාර්ථවත් වාගාලාපය.
ඇනෝඩය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍ය කෝෂයක හෝ විසර්ජන නළයක හෝ රේඩියෝ වෑල්වයක හෝ ධන ඉලෙක්ට්‍රෝඩය (=anode).
ඇනෝපිලීස්[නා.ප්‍ර.] මැලේරියා රෝගය බෝකරවන මදුරු වර්ගය.
ඇඳ වණ[නා.] දිගු කාලයක් ඇඳෙහි ම වැතිර සිටින රෝගියකුගේ ශරීරයෙහි හටගන්නා තුවාල.
ඇඳ විට්ටම1. [නා.] ඇඳ රාමුවේ දිග අතට යොදන ලද ලී දෙකින් එකක්. 2. [නා.] ඇඳ රාමුව; අටනිය.
ඇඳි කණුව(කථා.) [නා.] බර කරත්තයක ඇන්ද බැඳීම පිණිස කරත්ත තට්ටුවේ දෙපස සිටුවන කණුවලින් එකක්.
ඇඳි පුටුව(කථා.) [නා.] හේත්තු වීම සහ අත් තබා ගැනීම පිණිස ඇඳි ඇත්තා වූ පුටුව.
ඇඳිරි[වි.] අඳුර ඇති; ආලෝකය ඉතා අඩු; අන්ධකාරයෙන් යුක්ත; කළුවර.
ඇඳිරි ගෙය[නා.] කළුවර ගෙය; බිම්ගෙය; දඟ ගෙය.
ඇඳිරි නීතිය(පාරිභා.) [නා.] කලබලකාරී සහ හිංසාකාරී තත්ත්වයන් පාලනය කිරීම පිණිස ජනයා එක් රැස් වීම වැළැක්වීමට රජය විසින් තාවකාලික ව පනවනු ලබන නීතිය; ජනතාවට එළිමහනේ සිටීමට තහනම් කෙරෙන නීතිය (=curfew).
ඇඳිරිය1. [නා.] අඳුරු බව; කළුවර; අන්ධකාරය. 2. [නා.] අඳුරු වැටීගෙන එන වේලාව; ගොම්මන් වේලාව. 3. [නා.] ඇසේ පෙනීම අඩු කරන ඇස් රෝගයක්; තිමිරය.
ඇඳුතු බාන(කථා.) [නා.] හරක් දෙදෙනකු එකට අල්ලා බඳින ලණුව.
ඇඳුනුම්පත[නා.] පුද්ගලයකු හැඳින ගැනීමට අවශ්‍ය තොරතුරුත් ඔහුගේ ඡායාරූපයත් ඇතුළත් කොට රජය හෝ ආයතනයක් මගින් නිකුත් කරන සහතිකය; ඇඳින ගැනීමේ සහතිකය; හැඳුනුම්පත.
ඇඳුම[නා.] අඳින වස්ත්‍රය; ඇඟලන රෙදි පෙරෙදි කට්ටලය.
ඇප කැප වෙනවා[ක්‍රි.] කිසියම් කාර්යයක් ඉටු කිරීමට වගකීමක් ලෙස බැඳී සිටිනවා; ඉතා වගකීමෙන් යුතුව යම් කාර්යයක් ඉටු කරනවා.
ඇප මුදල[නා.] ඇපයක් වශයෙන් තැන්පත් කරන මුදල.
ඇපඔප්පුව(පාරිභා.) [නා.] ණයක් ගැනීමේ දී හෝ වෙන යම්කිසි පොරොන්දුවකට බැඳීමේ නීත්‍යනුකූල ව දෙනු ලබන ලියවිල්ල; පොරොන්දු පත්‍රය; ඇපකරය (=security bond).
ඇපකරය1. (පාරිභා.) [නා.] සිරභාරයේ සිටින අයකු ඇප පිට නිදහස් කිරීමේ දී ඔහු හා ඔහුගේ ඇපකාරයා විසින් දෙනු ලබන පොරොන්දු පත්‍රය (=bail bond). 2. [නා.] මුදලක් ගෙවීමට හෝ ගිවිසුමක් ඉටු කිරීමට හෝ වූ ලිඛිත බැඳීම; බැඳුම්කරය; පිළින පත (=bond).
ඇපකාරයා[නා.] විශේෂයෙන් උසාවි කටයුතුවල දී චූදිතයන් සම්බන්ධ ව ද මුදල් ගණුදෙනුවල දී ණයකරුවන් සම්බන්ධ ව ද පොරොන්දුවක් ඉටු කිරීම පිළිබඳ නීත්‍යනුකූල වගකීම බාරගන්නා තැනැත්තා.
ඇපනූල[නා.] ලෙඩ සුව වූ විට තොවිලයක් කර දෙවියන්ට හෝ යකුන්ට පූජා පවත්වන බවට පොරොන්දු වී ආතුරයාගේ ශරීරයේ බඳින ජප කරන ලද නූල.
ඇපනෝට්ටුව[නා.] ලබාගත් භාණ්ඩ හෝ මුදල්වල වටිනාකම ආපසු දීමට වන පොරොන්දුව; ගැනුම්කරුවකු විසින් විකුණුම්කරුවකුට දෙනු ලබන ගිවිසුම් පත්‍රය.
ඇපය1. [නා.] දේව යක්ෂාදින්ගේ පිහිට බලාපොරොත්තුවෙන් වන බාරය. 2. (පාරිභා.) [නා.] විත්තිකරුවකු නඩු දිනයට නැවත පැමිණීම සහතික කරමින් රැඳවුම් භාරයෙන් නිදහස් කර යවනු පිණිස තැන්පත් කළ යුතු මුදල, ඔප්පු හෝ එවැනි දේ (= bail). 3. [නා.] ප්‍රතිඥාව; පිළිනය; පොරොන්දුව; කෙනකු වගකීමක් ඉටු කරන බව සහතික කිරීම් වශයෙන් ගෙවන මුදල හෝ බඳින දේපළ (=security).
ඇප්ලික්වැඩ[නා.ප්‍ර.] විසිතුරු රෙද්දකින් මෝස්තර කපා වෙන රෙද්දකට හෝ ඇඳුමකට ආරෝපණය කරන අලංකාර මැහුම් වැඩ; ආරෝපණ වැඩ.
ඇපැල් උසාවිය[නා.] පහළ අධිකරණයක් මගින් දී ඇති නඩු තීන්දුවකට විරුද්ධ ව අභියාචනය කළ විට ඒ නඩුව විභාග වන උසාවිය; අභියාචන අධිකරණය.
ඇපෑල[නා.] යම් අධිකරණයකින් දෙන ලද තීන්දුව ගැන නොසතුටට පත් පාර්ශ්වයක් ඒ තීන්දුවට විරුද්ධ ව ඉදිරිපත් කරන අභියාචනය.
ඇපෙන්ඩිසයිටිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අනුබද්ධයෙහි හට ගන්නා ප්‍රදාහය; අනුබද්ධ දාහය (=appendicitis).
ඇබකසය[නා.] සංඛ්‍යාවන් එකතු කිරීම හා අඩු කිරීම පහසුවෙන් කළ හැකි වන පරිදි සකස් කරගත් අතීතයේ දි භාවිත වූ පුවරු විශේෂයක්; ගණක චතුරස්‍රය; බෝල රාමුව.
ඇබය[නා.] මූඩිය; පොරොප්පය; කීලය; පේනුව; යතු තල, උදලු තල ආදිය තද වීමට ගසන කූඤ්ඤය.
ඇබ්බැහිය[නා.] පුරුද්ද; සිරිත; භාවිතය.
ඇබැද්දිය[නා.] කරදරය; අභාග්‍යය; විපත.
ඇබෑර්තුව[නා.] තනතුරක හෝ රක්ෂාවක හෝ ඇති වන හිස් වීම; පුරප්පාඩුව.
ඇබෑසි විදුහල[නා.] යම් වෘත්තියක් සඳහා පුහුණු කරන අධ්‍යාපන ආයතනය.
ඇබෑසිය[නා.] අභ්‍යාසය; පුහුණුව.
ඇබිත්ත[නා.] ඉතා කුඩා ප්‍රමාණය; ස්වල්පය; අල්ප මාත්‍රය.
ඇබිත්තයා[නා.] භික්ෂූන්ට ආවතේව කරන්නා; භික්ෂූන්ගේ මෙහෙකරුවා.
ඇම[වි.] සියලු; සකල; හැම. 1. [නා.] සියලු දෙනා; හැම දෙනා. 2. [නා.] සියලු දෙය, සියල්ල. 3. [නා.] යම් සතකු අල්ලා ගැනීමට බිළියෙහි අමුණන ගොදුර. 4. [නා.] තමාගේ අදහසට අනෙකකු නොදැනුවත්වම පොලඹවා ගැනීම සඳහා දෙන දීමනාව හෝ ඊට යොදන උපක්‍රමය.
ඇමතියා, ඇමැතියා[නා.] රජයේ කාර්යාංශයක් හෝ කාර්යාංශ කිහිපයක් හෝ භාර ව සිටින තැනැත්තා.
ඇමතුම[නා.] ආමන්ත්‍රණය; කැඳවීම.
ඇමයිනෝ අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] මේද අම්ලවල හයිඩ්‍රොකාබන් සමූහවල හයිඩ්‍රජන් පරමාණු වෙනුවට ඇමයිනෝ සමූහ ආදේශ කිරීමෙන් ලැබෙන කාබනික සංයෝගය (=amino acid).
ඇමරි කුඩු[නා.ප්‍ර.] ඇමරි නම් ඛනිජ ද්‍රව්‍යයේ කුඩු හෙවත් සුනු.
ඇමරිකඩදාසි[නා.ප්‍ර.] (ලෝහ, වීදුරු ආදිය මැදීමට ගන්නා) ඇමරි කුඩු අලවා සකස් කළ කඩදාසිය.
ඇම්පියරය(පාරිභා.) විද්‍යුත්ධාරාව මනින ඒකකය (=ampere).
ඇම්බ්‍රොයිඩරි[නා.ප්‍ර.] රෙදිවල නොයෙක් පැහැති නූල්වලින් කරන විසිතුරු මැහුම් වැඩ; සැරසිලි මැහුම් (=embroidery).
ඇම්බැට්ටයා(කථා.) [නා.] දැළිරැවුල් රැවුල් බාන්නා; කොණ්ඩා කපන්නා; කරනැවෑමියා.
ඇම්ම[නා.] (ශරීරයේ රෝගී ස්වභාවයක් නිසා) හිස, ඇලපත, පපුව ආදි තැන්වල වරින් වර හටගන්නා තද වේදනාව.
ඇම්මෙනවා[ක්‍රි.] ඉවසිලිමත් වෙනවා; ඉවසනවා; ඉවසීමෙන් බලාපොරොත්තුව සිටිනවා.
ඇම්මෝරුව(කථා.) [නා.] මසුන් මැරීම සඳහා යන ප්‍රධාන ඔරුවට ඇම අල්ලා දෙන කුඩා ඔරුව; ඇම්මරුව.
ඇමැට්ටිය[නා.] වේදනාව හා ඉදිමුම ඇති වන පරිදි ශරීරයේ සන්ධිස්ථානයක් හදිසියෙන් හෝ අහම්බෙන් ඇදීයෑම හෝ ඇඹරී යෑම; උළුක්කුව.
ඇමිණි ඔරුව(කථා.) [නා.] රත් කළ යකඩ බැස්සීමට කම්හල්කරුවන් පාවිච්චි කරන වතුර පුරවන ලද කුඩා ඔරුවක් වැනි භාජනය.
ඇමියාව[නා.] ආහාර නොදිරවීම; අජීර්ණය.
ඇමීටරය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරාව මැනීමේ උපකරණයක් (=ammeter).
ඇමීබයසියාව(පාරිභා.) [නා.] එන්ටැමිබා හිස්ටොලිටිකා නම් ඇමීබාවන්ගෙන් සෑදෙන රෝග හඳුන්වන නාමය; ඇමීබා අතීසාරය (=amoebiasis).
ඇමීබා අතීසාරය(පාරිභා.) [නා.] එන්ටැමිබා හිස්ටොලිටිකා නම් ඇමීබාවාගෙන් මහාන්ත්‍රයෙහි හටගන්නා ලෙඩවලින් එකක් වූ අතීසාර රෝගය (=amoebic dysentery).
ඇමීබාවා[නා.] පියවි ඇසට පෙනෙන නොපෙනෙන තරම් සූක්ෂ්ම වූ නිත්‍ය හැඩයක් නැති තනි සෛලයකින් යුත් ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණියා (=amoeba).
ඇමෝනියා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රබල ක්ෂාරීය ප්‍රතික්‍රියා ඇත්තා වූ ද ඉතා සැර ගඳකින් යුක්ත වූ ද අවර්ණ වායුවක්.
ඇඹණි[නා.ප්‍ර.] භාර්යාව; අඹුව.
ඇඹරුම් දත්[නා.බහු.] හනු දෙකෙළවර ඇති පුළුල් දත්; චාර්වක දත්.
ඇඹරුම්ගල[නා.] මිරිස් ආදි කුළු බඩු ද ධාන්‍ය ආදිය ද අඹරන ගල.
ඇඹුන්මිනිස්, ඇඹුමිනිස්[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය.
ඇඹුම් කවි[නා.බහු.] බලියාග සඳහා රූප ඇඹීම කළ යුතු ආකාරය දක්වන කවි.
ඇඹුල1. [නා.] අම්ලය; දෙහි ආදි ඵලවල ඇති අම්ල රසයෙන් යුතු යුෂය; අම්ල රසය; ඇඹුල් රසය ප්‍රධාන කොට තිබෙන සේ පිළියෙල කරන ලද ව්‍යංජන විශේෂයක්. 2. (කථා.) [නා.] කෙතේ හෝ ගොවිපොළේ හෝ වැඩ කරන්නන් සඳහා පිළියෙල කළ ආහාරය.
ඇඹුල් කබල(කථා.) [නා.] රන් රිදී ආභරණාදිය ශුද්ධ කිරීම පිණිස ගනු ලබන ඇඹුල් ද්‍රව පිරවූ භාජනය.
ඇඹුල් කාඩි1. [නා.ප්‍ර.] බතින් පෙරූ පැසවා ගත් දිය; ඇඹුල් කැඳ; ලුණු කැඳ. 2. [නා.ප්‍ර.] විනාකිරි.
ඇඹුල් කැඳ1. [නා.] බතින් පෙරූ කැඳ; ලුණු කැඳ. 2. [නා.] පලා කොළ දමා පිසූ ඇඹුල් රසැති කැඳ.
ඇඹුල්තියල(කථා.) [නා.] අඹරාගත් ගොරක, කුළුබඩු සහ ලුණු මිශ්‍ර කර ද්‍රවගතිය සිඳවා පිළියෙල කරනු ලබන මාළු වෑංජනය.
ඇඹුල්පලා[නා.ප්‍ර.] ඇඹුල් රසය ප්‍රධාන කොට සාදාගත් පලා මාළුව; පලා ඇඹුල.
ඇඹුල්පොලොස්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ඇඹුලට හෙවත් මාළුවට ගන්නා ළපටි කොස්.
ඇඹුලුපක්[නා.ප්‍ර.] ආමලක ඵලය; නෙල්ලි ගෙඩිය.
ඇඹෙණිය, ඇඹේණිය[නා.] අඹුව; භාර්යාව.
ඇඹෙනවා[ක්‍රි.] සෑහෙනවා; ප්‍රමාණවත් වෙනවා.
ඇයිහොඳයිය[නා.ප්‍ර.] ආශ්‍රය; හිතවත් බව; මිත්‍රත්වය.
ඇර1. [නා.] චිත්ත විකාරය; සිත් වියවුල. 2. [නා.] එකොළොස. 3. [නා.] නැටුම්හි දී ගනු ලබන එක්තරා වේශයක්.
ඇර දක්වනවා[ක්‍රි.] ගෙන හැර පානවා; ඉදිරිපත් කරනවා; පෙන්නුම් කරනවා.
ඇර දමනවා1. [ක්‍රි.] අත් හරිනවා; හැර දමනවා. 2. [ක්‍රි.] විවෘත කර තබනවා.
ඇරපියනවා[ක්‍රි.] අත්හැර දමනවා; අත අරිනවා.
ඇරයුම, ඇරියුම[නා.] ආරාධනාව; ඉල්ලීම.
ඇරවැර[නා.ප්‍ර.] මැරවරකම; අනර්ථය.
ඇරුම්[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් හෝ තාපසයන් හෝ වසන තැන; ආරාමය.
ඇල වෙනවා1. [ක්‍රි.] ලම්බක නොවී පැත්තකට නැමෙනවා ; අංශයකට බර වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] හාන්සි වෙනවා; හේත්තු වෙනවා.
ඇලදිව[නා.] ආමාශයට පිටිපසින් ග්‍රහණියේ සිට පිලාව දක්වා විහිදී ඇති ඉන්ද්‍රිය; අග්න්‍යාශය.
ඇලපත, ඇලපොත1. [නා.] ශරීරයේ අංශයේ කිහිල්ලට පහළ හා ඉඟටියට ඉහළ කොටස; ශරීර පාර්ශ්වය. 2. [නා.] වෙල් යායක වැව සමීපයේත් ඊට විරුද්ධ පාර්ශ්වයේත් කුරුලු පාළු නමින් හැඳින්වෙන ලියැදි දෙකට සමීප ම ලියැදි දෙක.
ඇලපිල්ල[නා.] ව්‍යංජනාරූඪ ‘ආ’ ස්වරය දැක්වීම පිණිස යොදන පිල්ල; ‘ා’ ලකුණ.
ඇලපුම්[නා.ප්‍ර.] ආලපනය; කැඳවීම.
ඇලඹ[ඇල්+අඹ] [නා.] ඇල් වතුර; ශීතල ජලය.
ඇලය1. [නා.] පැත්ත; පාර්ශ්වය; අංශය. 2. [නා.] ඇදය; ලම්බක නොවී පැත්තකට නැමුණු බව; අංශයකට බර බව.
ඇලළුම් ඌෂ්මකය(පාරිභා.) [නා.] චීනච්චට්ටි, සිද්ධ යකඩවලට පරිවර්තනය කිරීමේ දී භාවිත කෙරෙන ඌෂ්මකය (=puddling furnace).
ඇල්[වි.] සීතල; සිසිල්. 1. [නා.ප්‍ර.] ගොඩ ඉඩම්වල වගා කරන වී වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ශීතල භාවය; සිසිල්.
ඇල් කෙත[නා.] ඇල් වී හේන; ශාලි ක්ෂේත්‍රය.
ඇල් ගොවියා[නා.] ඇල් කෙතක් වගා කරන තැනැත්තා හෙවත් වපුරන තැනැත්තා.
ඇල් ජලය[නා.] ශීතල වතුර; උණු නොකළ වතුර; ඇල්වතුර.
ඇල් තෙලිදිය[නා.] නොපැසුණු රා; මීරා.
ඇල් මරනවා[ක්‍රි.] (වතුරෙහි) ශීතල ගතිය නැති කරනවා; (වතුර) යම්තම් උෂ්ණ කරනවා.
ඇල් මැඩිවානේ(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලීය උෂ්ණත්වයට ආසන්න උෂ්ණත්වයක මඬින ලද වානේ (=cold rolled steel).
ඇල් සමය[නා.] ශීතල කාලය; ශීත ඍතුව.
ඇල්කලයින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් වැනි ක්ෂාරීය ද්‍රාවණයක් සෑදීම පිණිස ගැනෙන ජල ද්‍රාවණීය වන ද්‍රව්‍යයක් (=alkaline).
ඇල්කලොයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පැළෑටිවල ඇති ස්වාභාවික කාබනික භස්ම (=alkaloid).
ඇල්කොහොල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මද්‍යසාරය; මත්පැන් (=alcohol).
ඇල්ගෙවි[නා.ප්‍ර.] ඇල් කෙත් රකින හෝ ඇල් කෙතක වැඩ කරන හෝ ස්ත්‍රය; ශාලි ගෝපිකාව.
ඇල්ටි මීටරය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු මට්ටමේ සිට උස මැනීමට භාවිත කරන වායුපීඩන උච්චමානය (=altimeter). මානය;
ඇල්නල[නා.ප්‍ර.] සිහිල් සුළඟ; සීතල මාරුතය.
ඇල්පා[නා.ප්‍ර.] ග්‍රීක් හෝඩියේ මුල් අකුර.
ඇල්බියුමන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බිත්තර සුදුමදය; බීජවල තැන්පත්ව ඇති පෝෂ්‍යදායක ද්‍රව්‍යය(=albumen).
ඇල්බියුමින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි දියවන ප්‍රෝටීන් සමූහයක් (=albumin).
ඇල්ම1. [නා.] බැඳීම; ඇලීම ;ආලය; ස්නේහය. 2. [නා.] එළදෙන අලුත වැදූ වසුපැටියා ආරක්ෂාව පිණිස සඟවා තබන තැන; තුරුල්ල. 3. [නා.] ලීයක පවතින ඇදය; කැපීමේ දී ලීයෙහි හෑරී ගිය ස්ථානය.
ඇල්මේ තියනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (එළදෙන) අලුත වැදූ වසුපැටවා ආරක්ෂාව පිණිස සගවා තබනවා.
ඇල්ල1. [නා.] කඳුමතින් නොකඩවා ඇද හැළෙන ජලධාරාව; ජලධාරාව; දියඇල්ල; නිර්ඣරය. 2. [නා.] සුළං පහර; සීතල වායුධාරාව. 3. [නා.] ප්‍රපාතය; පල්ලම. 4. [නා.] කාල පරිච්ඡේදය; කාලය.
ඇලි1. [නා.ප්‍ර.] මියර; නියර. 2. [නා.ප්‍ර.] පෙළ; පංතිය; සමූහය.
ඇලි කටුව(පාරිභා.) [නා.] තව් විදීමට පාවිච්චි කරන උපකරණය; බුරුමය (=slot drill).
ඇලිගොඩලි(කථා.) [නා.බහු.] පොළොවෙහි පහත් තැන් හා උස් තැන්.
ඇලිමැළි, ඈලිමෑළි1. [වි.] අලස; කම්මැළි. 2. [වි.] අදිමදි; පසුබට.
ඇලිය1. [නා.] දියපාර; කුඩා ඇළ; කානුව : අගල. 2. [නා.] ගලා යන වතුර නිසා හෑරුණු කානුව. 3. (පාරිභා.) [නා.] අගලක හැඩය ඇති දිග තව්ව ; සිදුර (=slot).
ඇලියුරෝන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇට වර්ගවල කණිකා වශයෙන් දක්නට ලැබෙන සංචිත ප්‍රෝටීන් ද්‍රව්‍ය (=aleurone).
ඇලිස් කටුව[නා.] ඇණ ඇල්ලීමට පළමු ලී ආදිය විද ගැනීම පිණිස වඩුවන් විසින් පාවිච්චි කරනු ලබන වානේ කටුව.
ඇලී ගන්නවා[ක්‍රි.] ඇලෙනවා; ආසක්ත වෙනවා.
ඇලුමිනා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඛනිජ පස් වර්ගයක්; ඇලුමිනියම් ට්‍රයොක්සයිඩ් (=alumina).
ඇලුමිනියම්[නා.ප්‍ර.] සුදු පාටට හුරු සැහැල්ලු ලෝහ වර්ගයක්.
ඇලොපති[නා.ප්‍ර.] රෝගයක් නිසා ශරීරයෙහි ඇති වූ තත්ත්වයට වෙනස් වූ තත්ත්වයක් ඇති කරන වූ ප්‍රතිකර්ම යෙදීමෙන් ලෙඩ සුව කරන වෛද්‍ය ක්‍රමය.
ඇලෝයි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ග කීපයක් මිශ්‍ර කොට සාදාගන්නා ලෝහය; ලෝහය (=alloy).
ඇවගාඩ්රෝ නියමය(පාරිභා.) [නා.] එක ම උෂ්ණත්වයේ දී හා පීඩනයේ දී විවිධ වායුවල සමාන පරිමාවල ඇති අණු සංඛ්‍යා සමානය යනුවෙන් ඇවගාඩ්රෝ නම් විද්‍යාඥයා විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද නියමය (=avogadro’s law).
ඇවරි කණුව, ඇවරිය කණුව(කථා.) [නා.] යක්ෂාදින්ට දෙන පිදේනි හෝ පහන් හෝ තබන සාමාන්‍යයෙන් අගින් තුනට බෙදුණු කරුවක් ඇති කණුව.
ඇවරිය, ඇවිරිය1. [නා.] කෙසෙල් කැනක එක් එක් ගෙඩි පෙළ; පොකුරක් මෙන් සෑදී ඇති ගෙඩි පේළිය. 2. (කථා.) [නා.] පොල් ගෙඩියක ලෙල්ලෙහි සමාන්තර රේඛා දෙකක් කපා ඒ අතරින් ඇද ගන්නා සිහින් පතුර. 3. [නා.] පහන් දැල්වීමට සැදූ තෙල් වැට; පහන් වැට. 4. [නා.] බොල් රොඩු ආදිය ඉවත් කරනු සඳහා වී හුළං කිරීමේ දී ගොවියාට නැග සිටීමට ලී දඬු තුනක් සිටුවා සාදාගන්නා මැස්ස; කුරාලය. 5. [නා.] ආරුක්කුව; තොරණ. 6. [නා.] ගොක්කොළ එල්ලූ රැහැන; ගොප් රැහැන.
ඇවරියන් බඳිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වරිච්චි බිත්තියක් සෑදීම සඳහා ලී කෝටු සිටුවා ඒවා එකිනෙකට අසු කොට ගැට ගසනවා; වරිච්චි බඳිනවා.
ඇවැත්[නා.ප්‍ර.] ගරුකටයුතු තැනැත්තා; පූජ්‍යයා; ආයුෂ්මතා; භික්ෂූන් වහන්සේ පිළිබඳ ව කියැවේ. [වි.] ගෞරවාර්හ; පූජ්‍ය.
ඇවැත් දෙසනවා[ක්‍රි.] (විනය.) ඇවතකට හෙවත් භික්ෂු භික්ෂුණී ප්‍රාතිමෝක්ෂ දෙකෙහි ශික්ෂා පදයක් හෝ උපසම්පන්නයකු විසින් ඉක්මවනු ලැබීමේ වරදකට පැමිණි භික්ෂුවක් අන් භික්ෂුවක ඉදිරියේ ඒ බව සැලකර සිටිනවා; ආපත්ති දෙසනවා.
ඇවැස්ස[වි.] අවශ්‍ය වූ; අතිශයින් ම වුවමනා වූ.
ඇවැස්ස නෑනා[නා.] පියාගේ සොහොයුරිය හෙවත් නැන්දාගේ හෝ මවගේ සොහොයුරා හෙවත් මාමාගේ හෝ දියණිය.
ඇවැස්ස නෑයා[නා.] ළග නෑයා; කිට්ටුවර ඥාතියා; සමීප ඥාතියා.
ඇවැස්ස මස්සිනා[නා.] පියාගේ සහෝදරිය හෙවත් නැන්දාගේ හෝ මවගේ සහෝදරයා හෙවත් මාමා ගේ පුත්‍රයා.
ඇවැස්ස විවාහය[නා.] ඇවැස්ස නෑකම අනු ව සිදුවන විවාහය; ඇවැස්ස නෑනලා මස්සිනාලා අතර සිදුවන විවාහය.
ඇවැස්සයා[නා.] ඇවැස්ස මස්සිනා.
ඇවැසි[වි.] අවශ්‍ය වූ; උවමනා.
ඇවැසියාව(පාරිභා.) [නා.] අවශ්‍යතාව; උවමනාව (=necessity).
ඇවෑමෙන්[ක්‍රි.වි.] පසුවීමෙන්; ගතවීමෙන්; අභාවයෙන්; මරණයෙන් පසු.
ඇවිටි කරනවා[ක්‍රි.] ලෝභ කරනවා; මහත් සේ ආශා කරනවා; බලාපොරොත්තු වෙනවා.
ඇවිටි ගන්නවා1. [ක්‍රි.] ලෝභ උපදවනවා; ආශා කරනවා; කැමැත්තක් ඇති කර ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] ඉල්ලා සිටිනවා; ආයාචනා කරනවා.
ඇවිටිය1. [නා.] ලොල් බව; තද ඇල්ම; මහත් ආශාව. 2. බලවත් ඉල්ලීම; ඇවිටිල්ල.
ඇවිටිලි කරනවා[ක්‍රි.] බැගෑපත් සේ ඉල්ලනවා; ඉතා ඕනෑකමින් ඉල්ලනවා.
ඇවිටිලිය, ඇවිටිල්ල[නා.] නැවත නැවත හෝ ඉතා ඕනෑකමින් හෝ ඉල්ලා සිටීම; පෙරැත්තය.
ඇවිදු1. [නා.ප්‍ර.] අවිද්‍යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] අවීචි මහා නරකය.
ඇවිදු මඬල[නා.] අවීචි මහ නරකයට අයත් ප්‍රදේශය.
ඇවිරිද්ද[නා.] අවුරුද්ද.
ඇවිල්ල1. [නා.] පන්, තල්කොළ ආදියෙන් වියන ලද පෙට්ටිය. 2. [නා.] පන්කොළ ආදියෙන් වියන ලද වට්ටිය.
ඇවිස්සුම(පාරිභා.) [නා.] උනන්දු කරවීම; අවදි කරවීම (=arousal).
ඇවිසිනවා1. [ක්‍රි.] පිළිගන්නවා; බෙදනවා; දමනවා. 2. [ක්‍රි.] අවසර ගන්නවා; සමුගන්නවා.
ඇවිසියාව(පාරිභා.) [නා.] පිළිගත හැකි බව (=admissibility).
ඇවිළි ආහාරය[නා.] අවුළා ගන්නා ලද හෝ එකතු කර ගන්නා ලද හෝ ආහාරය.
ඇවිළිල්ල1. [නා.] දැල්වීම; ඇවිළීම. 2. [නා.] පිට, තුනටිය, ඉල ඇට, දෙඇල ආදි තැන්හි හදිසියේ ඇති වන තියුණු වාත වේදනාව.
ඇවිළිලි අහර[නා.] ගෙයින් ගෙයට පිඬු සිඟා එකතු කරගත් ආහාරය; පිණ්ඩපාත ආහාරය.
ඇවුරුණු ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] වත්කම් හෝ ගනුදෙනු කටයුතු තාවකාලික ව හෝ ස්ථිරව තහනම් කළ බැංකු ගිණුම (=frozen account)
ඇවුරුම් බදාම(පාරිභා.) [නා.] මූට්ටු ආදිය සඳහා යොදා ගනු ලබන විශේෂ සිමෙන්ති වර්ගයකින් සාදාගනු ලබන බදාම (=lutes).
ඇවුළුම් බිළය[නා.] ලොකු මසුන් අවුළුවා ඔරුවක් තුළට ඇද ගැනීමට පාවිච්චි කරනු ලබන ලොකු බිළී කොක්ක.
ඇවෙක්සුම(පාරිභා.) [නා.] බලාපොරොත්තුව; අපේක්ෂාව (=expectation).
ඇස1. [නා.] නෙත; දෘෂ්ටි ඉන්ද්‍රිය; දර්ශනේන්ද්‍රිය. 2. [නා.] බෙර ආදියෙහි මුහුණ; බෙරතලය. 3. [නා.] බීජාංකුරය; මොටෙයියා. 4. [නා.] විවරය; දැල් ඇස නොහොත් සිදුර. 5. [නා.] කඳුළ. 6. [නා.] අංසය; පැත්ත.
ඇස ඇඳිරිය[නා.] පෙනීම අඩු කරන ඇස් රෝගය.
ඇස කණ්ඩුතිය[නා.] ඇස කැසීම ලක්ෂණ කොට ඇති ඇස් රෝගය.
ඇස ගැසෙනවා[ක්‍රි.] කෙනකුගේ ඇසට ලක් වෙනවා; යමකු විසින් දකිනු ලබනවා; දකිනවා.
ඇස දල්වනවා[ක්‍රි.] ඇස් අරිනවා හෙවත් විවෘත කරනවා.
ඇස පියවෙනවා1. [ක්‍රි.] නිදිමත වේගෙන එනවා; නින්ද යනවා. 2. [ක්‍රි.] මැරෙනවා; මිය යනවා.
ඇස පිරුවනවා[ක්‍රි.] (ඖෂධ වතුර ආදියෙන්) ඇස තෙමනවා.
ඇස පූපය[නා.] ඇසෙහි ශුක්ල භාගයෙහි හටගන්නා කුඩා මස්රෝද; පිෂ්ටකය.
ඇස බමනවා[ක්‍රි.] ඇස කරකවනවා.
ඇස ලකළා[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියා.
ඇස වෙනවා, ඇස් වෙනවා[ක්‍රි.] වඳ බවට පත් වනවා; පැළ වීමේ ශක්තිය නැති වෙනවා; ඇහැ වෙනවා.
ඇසටේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එනම් අම්ල මූලකය (=acetate).
ඇසතු1. [නා.ප්‍ර.] ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වය ලබා ගැනීමේදී සෙවණ දුන් වෘක්ෂය; (ඇසතු) බෝගස. 2. [නා.ප්‍ර.] එනම් එළනුග හෙවත් ඇසටු ගස.
ඇසදාය[නා.] ඇසෙහි ඇති වන දාහය හෙවත් දැවිල්ල.
ඇසදිය[නා.] කඳුළු.
ඇසපොළ[නා.] ඇසේ කාචයෙහි පාරදෘශ්‍යතාව හීන වීම ලක්ෂණ කොට ඇති ඇස් රෝගයක්.
ඇසමල, ඇස්මල[නා.] ස්වච්ඡ මණ්ඩලයෙහි සුදු ලපයක් හට ගැනීම ලක්ෂණ කොට ගත් ඇස් රෝගයක්.
ඇසරුජාව, ඇස්රුදාව[නා.] වේදනාව සහ කඳුළු, කබ ආදිය ගැලීම ලක්ෂණ කොට ඇති ඇස් රෝගය; නේත්‍රාභිෂ්‍යන්දය.
ඇසවනවා[ක්‍රි.] වසනවා හෙවත් හිර කරනවා.
ඇසළ[නා.ප්‍ර.] එනම් චන්ද්‍ර මාසය; ජූනි මැද භාගයේ සිට ජූලි මැද භාගය තෙක් කාලය.
ඇසළ කෙළිය[නා.] පුරාණ ජම්බුද්වීපයෙහි ඇසළ මස පුන් පොහෝදින ආරම්භ කරන ලදුව දින කීපයක් තිස්සේ පවත්වනු ලැබූ මහෝත්සවයක්.
ඇසළ පෙරහර[නා.] දළදා වහන්සේ පිදීම සඳහාත්, නාථ, විෂ්ණු ස්කන්ධ ආදි දෙවිවරුන් පිදීම සඳහාත් අවුරුදු පතා ඇසළ මාසයෙහි දින ගණනක් තුළ මහනුවර හෝ වෙනත් ප්‍රදේශවල හෝ පවත්වනු ලබන පෙරහර.
ඇස්1. [වි.] අවහිරවූ; වැසුණු. 2. [වි.] පැළවීමේ ශක්තිය වඳ බවට පත් වූ; ඈහැ වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] අන්ධයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ආලෝක ධාරාව; ආලෝකය.
ඇස් ඇඳ[නා.] ලණුවෙන් හෝ වේවැලින් ඇස් රටාව ඇති වන අයුරින් වියන ලද ඇඳ.
ඇස් ඇඳිරිය[නා.] ඇස ඇඳිරිය.
ඇස් උඩ ඉන්දනවා[ක්‍රි.] බියපත් වෙනවා; විස්මයට පත්වෙනවා.
ඇස් උත්ත[නා.] ඇස් ඇති පොල්කටුව; ගෑනු පොල්කටුව.
ඇස් කන්නාඩිය[නා.] ඇසෙහි පලඳින කාච දෙකක් සහිත උපකරණය; උපැස් යුවළ.
ඇස් කුලිය1. [නා.] නැති වූ දේ සොයා දීම සඳහා ගෙවනු ලබන තෑග්ග; කොටස. 2. [නා.] යම් තොරතුරක් දැනුම් දෙන්නාට දෙනු ලබන කොටස හෝ තෑග්ග.
ඇස් කුහරය[නා.] ඇසෙහි අභ්‍යන්තර කොටස් පිහිටා ඇති ඇස් වළ.
ඇස් කෙවෙණිය[නා.] ඇස් ගුළිය රඳා ඇති කුහරය; අක්ෂි කූපය.
ඇස් කොටහ[නා.] මැණික් වෙන්දේසියේ දී වෙන්දේසි කරන ලද මැණික් ගල් මිලදී ගැනීමට ඉදිරිපත් වන අයට තෑගි වශයෙන් දෙන මුදල්.
ඇස් කොළය(කථා.) [නා.] බුලත් අතක උඩට හෝ අඩියට තබන ලොකු බුලත් කොළය.
ඇස් ටිඟිනිය[නා.] ඇසේ තරුව; කනීනිකාව; තාරාමණ්ඩලය; කළු ඉංගිරියාව.
ඇස් දිෂ්ටිය1. [නා.] ඇස් පෙනීමේ ශක්තිය. 2. (කථා.) [නා.] ඇසට පෙනෙන දුර ප්‍රමාණය; චක්ෂුපථය.
ඇස් නඟනවා[ක්‍රි.] ඇස් අරිනවා; ඇස් විවෘත කරනවා.
ඇස් පටලය1. [නා.] ඇස (මැද) වසා සිටින සිවිය. 2. [නා.] කාචය නම් වූ ඇස් රෝගය.
ඇස් පහරනවා[ක්‍රි.] ඇසිපිය ගසනවා.
ඇස් පැහැර ගන්නවා[ක්‍රි.] ඇස් ඇද ගන්නවා.
ඇස් පෑදීම1. [නා.] නොපෙනී පැවතුණු ඇස් පෙනෙන්ට සැලැස්වීම. 2. [නා.] අකුරු ලියන්නට කියන්ට සමත්වීම හෝ සමත් කිරීම. 3. [නා.] අවබෝධ නොවී පැවති කරුණක් අවබෝධ වීම හෝ අවබෝධ වීමට සැලැස්වීම.
ඇස් බැන්දුම[නා.] මායාව; ඉන්ද්‍රජාලය; විජ්ජාව.
ඇස් බැන්දුම්කාරයා[නා.] මායාකාරයා; විජ්ජාකාරයා; ඉන්ද්‍රජාලිකයා.
ඇස් මට්ටම[නා.] ඇස පිහිටා ඇති මට්ටම; ඇස හා සමතලය.
ඇස් මඩ[නා.] ඇසින් ගලන මල; කබ.
ඇස් මරනවා[ක්‍රි.] ඇසිපිය ගහනවා; ඉඟි පිණිස ඇස් පිල්ලන් ගහනවා.
ඇස් මල[නා.] ඇසින් ගලන කබ; ඇස් මඩ.
ඇස් මානය(කථා.) [නා.] ඇසට පෙනෙන දුර ප්‍රමාණය; පේන තෙක්මානය.
ඇස් මාරියාව(කථා.) [නා.] වේදනාව සහ කබ, කඳුළු ආදිය ගැලීම ලක්ෂණ කොට ඇති ඇස් රෝගය; නේත්‍රාභිෂ්‍යන්දය; ඇස්රුදාව.
ඇස් මිදුල[නා.] ඇස් ඉදිරිය; ඇස් හමුව.
ඇස් මුවාව(පාරිභා.) [නා.] තද දීප්තිය; දූවිලි ආදියෙන් ඇස් ආරක්ෂා වීමට පලඳින ඇස් කන්නාඩි විශේෂයක් (=goggles).
ඇස් රතය[නා.] ඇස් රතුපාට වීම ලක්ෂණ කොට ඇති ඇස් රෝගය.
ඇස් රැවටිල්ල[නා.] වංචාව; මායාව; කපටිකම.
ඇස් ලෙන්සය(පාරිභා.) [නා.] අන්වීක්ෂය වැනි උපකරණයක පරීක්ෂකයාගේ ඇසට සමීපව තිබෙන කාචය; අක්ෂිකාචය (=eye lens).
ඇස් ලොඩිය[නා.] ඇස්ගුළි ඉදිරියට නෙරා සිටීම ලක්ෂණ කොට ඇති ඇස් රෝගය; උදක්ෂිය.
ඇස් වට්ටිය[නා.] ඇස් හෙවත් සිදුරු සහිත වට්ටිය.
ඇස් වර1. [නා.] මොහොත; ක්ෂණය. 2. [නා.] ඇස් ඉදිරිය; අභිමුඛය.
ඇස් සමුව, ඇස් හමුව[නා.] ඇස් ඉදිරිය; චක්ෂුපථය; අභිමුඛය.
ඇස් හයනවා[ක්‍රි.] ඇස් අරිනවා; ඇස් විවෘත කරනවා.
ඇස් හසර[නා.] ඇස් සෙලවීම; ඇස් චලනය.
ඇස්කඩ[නා.ප්‍ර.] රෙදි කැබැල්ල.
ඇස්කිමෝ, එස්කිමෝ[නා.ප්‍ර.] උතුරු ඇමෙරිකාවෙහි සහ සයිබීරියාවේ පළාත්වල වසන මිනිස් වර්ගයක්.
ඇස්කීසි ආඥාව[නා.] ඇස්කීසියක් කිරීම සඳහා උසාවියෙන් කරනු ලබන නියෝගය.
ඇස්කීසි නිකුත් කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] ගෙවීමක් පැහැර හැරීමේ දී ණයකරුවකුගේ චංචල හෝ නිශ්චල දේපොළ අල්ලන බවට හෝ තහනම් කරන බවට නියෝග නිකුත් කරනවා (=issue execution).
ඇස්කීසිය(පාරිභා.) [නා.] උසාවියෙන් නියම කරන ලද ගෙවීමක් පැහැර හැරීමේ දී එය නීතියෙන් ඉටු කරවා ගැනීම; ණයගැතියාගේ ඉඩම් ආදිය අල්ලා ගැනීම, විකිණීම පිණිස උසාවියෙන් නිකුත් කරන බලය (=execution).
ඇස්කෝබික් අම්ලය[නා.] අලුත් පලතුරුවලත් එළවළුවලත් දක්නට ලැබෙන සී විටමිනය (=ascorbic acid).
ඇස්ගුව[නා.] කබ; ඇස්මල; ඇසින් වැගිරෙන අපිරිසිදු දෑ.
ඇස්ගුළ, ඇස්ගුළිය[නා.] ඇසෙහි ගෝලයක් වැනි කොටස; අක්ෂි ගෝලය; ඇස්ගෝලය
ඇස්ගෝලය[නා.] ඇස් ගුළිය; අක්ෂි ගෝලය.
ඇස්ඩිකිය(පාරිභා.) [නා.] සබ්මැරීනයකින් පරාවර්තනය වන අතිධ්වනික තරංග පිහිටෙන් සබ්මැරීනයක් සොයා ගැනීමටත් පිහිටි තැන දැනගැනීමටත් හැකි උපකරණය (=asdic).
ඇස්තමේන්තුව(පාරිභා.) [නා.] යමක වටිනාකම ප්‍රමාණ කිරීම; යම් කිසිවක් සඳහා යන වියදම ප්‍රමාණ කිරීම හෝ එසේ ප්‍රමාණ කොට සාදන ලේඛනය; මූල්‍ය නිර්ණය; තක්සේරුව.
ඇස්දර[නා.ප්‍ර.] කඳුළු ධාරාව; අශ්‍රැ ධාරාව; කඳුළු.
ඇස්දහස්[නා.ප්‍ර.] දහසක් ඇස් ඇත්තා; ශක්‍රයා.
ඇස්දැල්[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයා.
ඇස්පනාපිට, ඇස්පනහාපිට[ක්‍රි.වි.] ඇස් ඉදිරියේ; ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන්.
ඇස්පිරේටරය(පාරිභා.) [නා.] වායු හෝ ද්‍රව ධාරාවක් චූෂණයෙන් ඇද ගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක්; චූෂකය (=aspirator).
ඇස්පිල්[නා.ප්‍ර.] ඇස් ලාංඡනය සහිත මොනර පිල්.
ඇස්පෙනවා[ක්‍රි.] බිජු පැළවෙනවා; අංකුර ලනවා.
ඇස්පෙන්ද[නා.] ඇසිපියේ තිබෙන රෝම.
ඇස්බොලයිට්(පාරිභා.) [නා.] කොබෝල්ට් ඔක්සයිඩ් සහිත මැංගනීස් ඩයොක්සයිඩ් තිබෙන මෘදු ඛනිජයක් (=asbolite).
ඇස්වටය[නා.] ගොප් ඇටය; වළලුකර; බොලට.
ඇස්වහ කටවහ(කථා.) [නා.] අනිෂ්ට විපාක ගෙන දෙන බැල්ම හා කථාව.
ඇස්වළ[නා.] ඇස පිහිටා ඇති වළ; කෙවෙණිය; අක්ෂිකූපය.
ඇස්ස1. [නා.] වී ආදි ධාන්‍ය ඇටයක බීජාවරණයෙහි පිහිටි කුඩුම්බියක් වැනි කොටස. 2. [නා.] යම් ගෙඩියක පැත්තකින් කපා ගන්නා පෙත්තක්. 3. [නා.] පළුව; බෑය.
ඇස්සන[නා.] ඇසට පෙනෙන දුර ප්‍රමාණය; ඇස් මානය.
ඇස්සර[නා.] ඇසට පෙනෙන තෙක් මානය; ඇසට විෂය වූ ප්‍රදේශය.
ඇස්සුං[නා.බහු.] කුඩා ඇස්; සිඟිති ඇස්.
ඇසිකිණිය[නා.] බාලයන්ගේ ඇස කැසීම සහ බහුලව කඳුළු වැගිරීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්; කුකුණකය.
ඇසිටලින් ජනකය(පාරිභා.) [නා.] ඇසිටිලින් වායුවෙන් ක්‍රියාත්මක විදුලි ආලෝකය ලබා දෙන යන්ත්‍ර විශේෂය (=acetylene generator).
ඇසිටික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] අම්ල වර්ගවලින් එකක්; විනාකිරිවල ඇති කාබනික අම්ලය (=acetic acid).
ඇසිටිලයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ ලවණයක ද්‍රාවණයක් තුළින් ඇසිටිලින් යැවීමෙන් ලැබෙන කාබයිඩය (=acetylide).
ඇසිටිල්කෝලින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වේගවත් ලෙස විසරණය වන රසායනික ද්‍රව්‍යයක් (=acetylcholine).
ඇසිටිලීන්, ඇසිටලින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අවර්ණ, දැල්වෙනසුලු විෂ වායුවක් (=acetylene).
ඇසිටේට, ඇසිටේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇසිටික් අම්ලයේ ලවණ; ඇසිටික් අම්ලයේ ඇසිටිල්කරණ ප්‍රතිඵල (=acetate).
ඇසිටෝන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වාර්නිස් හා දුම් නොනගින වෙඩි බෙහෙත් ආදිය පිළියෙල කිරීම සඳහා බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනයට ගන්නා කාබනික ද්‍රාවකයක් (=acetone).
ඇසිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලයේ දිය කළ කල්හි ඇඹුල් රසය ඇති වන්නාවූත්, දර්ශකවල පැහැය වෙනස් කරන්නාවූත් ද්‍රව්‍යයක්; අම්ලය.
ඇසිඳැ ගන්නවා[ක්‍රි.] බලෙන් ගන්නවා; පැහැර ගන්නවා.
ඇසිපිය හෙළනවා[ක්‍රි.] ඇසිපිය අරිනවා සහ වසනවා; ඇසිපිය බානවා; ඇසිපිය ගහනවා.
ඇසියටි[ඇසි+ඇටි] [වි.] ඇසීමට රිසි හෙවත් ආසා ඇති; අසනු රිසි; අසා සිටීමට කැමති.
ඇසිරියා[නා.] ඇසුරු කළ තැනැත්තා; සහකාරයා; ආශ්‍රිතයා.
ඇසිරෙනවා[ක්‍රි.] ආශ්‍රය කරනවා; සේවනය කරනවා.
ඇසිල්ල[නා.] මොහොත; ක්ෂණය; නිමේෂය.
ඇසිවස්, ඇසිවැස්[නා.ප්‍ර.] විෂ සහිත සර්පයා; විසකුරු සර්පයා.
ඇසුර[නා.] ආශ්‍රය.
ඇසුරු කරනවා[ක්‍රි.] යමක් ආශ්‍රය කොට පවතිනවා; යමක රඳා පවතිනවා; සේවනය කරනවා; පුරුදු පුහුණු කරනවා; යෙදෙනවා.
ඇසූපිරූතැන්[නා.ප්‍ර.] උගත්කම; බහුශ්‍රැතභාවය; පාණ්ඩිත්‍යය.
ඇසූවිරූ[වි.] කලින් අසන ලද; පෙර ඇසූ.
ඇසෙම්බිලය[වි.] (පාරිභා.) පරිගණක යන්ත්‍රයේ මතකයේ ගබඩා කොට ඇති උපදෙස් මාලාව (=assembler).
ඇසොටොමීටරය(පාරිභා.) [නා.] කාබනික සංයෝගයක් ඩූමාස් ක්‍රමයෙන් දහනය කළවිට මෝචනය වන නයිට්‍රජන්වල පරිමාව මැනීමේ විශ්ලේෂක උපකරණයක්(=azotometer).
ඇහැ කරනවා, ඈහැ කරනවා[ක්‍රි.] වඳ කරනවා; සමූල ඝාතනය කරනවා.
ඇහැ ගැහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඇසට හසු වෙනවා; බලාපොරොත්තු රහිත ලෙස දකිනු ලබනවා.
ඇහැ ලොඳ(කථා.) [නා.] ඇසෙහි දෘෂ්ටි විතානයත් කාචයත් අතර පිහිටි ජල්ලි වැනි ද්‍රව්‍යය; කාච රසය.
ඇහැටුල්ලා[නා.] උල් වූ මුඛ ඇති සිහින් පලාවන් සර්පයෙක්.
ඇහැරෙනවා, ඇහැරිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (නින්දෙන්) අවදි වෙනවා.
ඇහැසි[වි.] ගුවනෙහි වූ; නභෝගත.
ඇහැසිය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් චුම්බක තරංගයකින් ශක්තිය ලබා ගත හැකි විවෘත කම්බියක්; ගුවන් කම්බිය (=aerial).
ඇහැසෙනවා[ක්‍රි.] ආකර්ෂණය වෙනවා.
ඇහි1. [නා.ප්‍ර.] නෙත; ඇස. 2. [නා.ප්‍ර.] වී ඇටයක් වැනි ධාන්‍ය බීජයක බීජාවරණයෙහි ඇති තද කොටස. 3. [නා.ප්‍ර.] දැලක හිල හෙවත් සිදුර.
ඇහි ඇඳ[නා.] වේවැලින් හෝ ලණුවෙන් වියන ලද ඇඳ.
ඇහි කූඩය(කථා.) [නා.] මැණික් ගැරීම, මසුන් මැරීම ආදියෙහි දී භාවිත කරන ඇස් හෙවත් හිල් සහිත කූඩය.
ඇහි තලය(පාරිභා.) [නා.] ශල්‍ය චර්මීන්ගේ දෘඪ නාළයේ මුඛය වශයෙන් ක්‍රියා කරන ඡිද්‍රිත ඵලකයක් (=madreporite).
ඇහි දැල1. (කථා.) [නා.] කුඩා සිදුරුවලින් යුක්ත මාළු දැල. 2. [නා.] හිදැස; සිදුර.
ඇහි පුටුව[නා.] ඇස් හෙවත් සිදුරු ඇති වන සේ වේවැල්වලින් හෝ ලණුවෙන් වියන ලද පුටුව.
ඇහි පොට ඇණය(පාරිභා.) [නා.] හිස වෙනුවට ඇසක් හෙවත් සිදුරක් ඇති පොට ඇණය (=eye bolt).
ඇහි පොල්බෑව[නා.] පොල් ගෙඩියේ ඇස් සහිත භාගය; ගෑනු බෑය.
ඇහි වළ(කථා.) [නා.] කුඹුරෙහි සැදුණු කුඩා දිය වළ.
ඇහි වියමන(පාරිභා.) [නා.] හිදැස් හෙවත් ඇහි ඇතිවන පරිදි කරන රෙදි වියමන (=leno weave).
ඇහිඳ කනවා[ක්‍රි.] එහෙන් මෙහෙන් අහුලාගෙන කනවා.
ඇහිඳිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] අහුලනවා.
ඇහිපිල්ලම්[නා.ප්‍ර.] ඇසිපිය; ඇස් පිහාටුව.
ඇහුරුම(පාරිභා.) [නා.] අහුරන ලද්ද; පෙට්ටිවල හෝ භාජනයක ක්‍රමානුකූල ව බහාලන ලද්ද (=pack).
ඇහුරුම් තහඩුව(පාරිභා.) [නා.] ආලෝක දීප්තතාව අනු ව කැමරා විවරයේ ප්‍රමාණය අඩු වැඩි කිරීමට සාදා ඇති තහඩුව (=stop).
ඇහුරුම් පැට්ටුම්1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළට තැබීම. 2. අරපරෙස්සම; පිරිමැසීම; සකසුරුවම. 3. විළිබිය ඇති ගතිය: විනීත භාවය.
ඇහේ බබා[නා.] කළු ඉංගිරියාව; ටිඟිනිය: කනීනිකාව.
ඇළ[නා.] වතුර බැස යන මාර්ගය.
ඇළ කඳුර[නා.] දිය පාරක් ඇති භූමි භාගය; මඩවගුරු සහිත බිම් පෙදෙස.
ඇළ දොර(පාරිභා.) [නා.] ඇළක ජල මට්ටම වෙනස් වන ස්ථානයෙහි එහි ගමන් කරන යාත්‍රා ඉදිරි කොටසේ ජල මට්ටම් කරා පහත් කිරීමට හෝ ඉස්සීමට හෝ තනා ඇති උස් පහත් කළ හැකි දොරටු සහිත කොටුව (=lock of a canal).
ඇළ පායනවා[ක්‍රි.] ඇළවල් කපනවා; කුඹුරේ ලියදිවල කොටස් වෙන් කරමින් පෝරුවෙන් ඇළ කපනවා; කැපූ ඇළක ජලය බැසීමට ඇති වී තිබෙන අවහිරතා ඉවත් කරනවා.
ඇළ බැඳි ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] වේලි ආදිය බැඳීමෙන් ඇළක් බවට හරවනු ලැබූ ගංගාව (=canalized river).
ඇළ මුලාත[නා.] ඇළේ උඩ භාගය; උඩු හොය.
ඇළමං[නා.ප්‍ර.] (කුඹුරක් තුළ ඇති) කුඩා ඇළ.
ඇළමානය(කථා.) [නා.] ඇළක් ගමන් කරවිය හැකි බිම් ප්‍රමාණය.
ඇළි[වි.] සුදු; ධවල; ශ්වේත.
ඇළි ඇතා[නා.] සුදු ඇතා; ශ්වේත හස්තියා.
ඇළි කුලය(කථා.) [නා.] පිරිසිදු කුලය.
ඇළි නයා(කථා.) [නා.] සුදු නාගයා.
ඇළි සවරම[නා.] පවන් සැලීම සඳහා සුදු සෙමර වල්ගයෙන් සාදන ලද චාමරය; සුදු චාමරය හෙවත් වල්විදුනාව.
ඇළිබව(පාරිභා.) [නා.] (ශාකයක) හරිතප්‍රද හෝ අනෙක් වර්ණක හෝ නැති බව (=albinism).
ඇළියා(පාරිභා.) [නා.] ඇළිබව ඇති ශාකයක් හෝ සත්ත්වයෙක් (=albino).
ඈසිංහල හෝඩියේ සිවුවැනි අකුර හා ස්වරය; ‘ඇ’ කාරයේ දීර්ඝය. [සර්ව.] ඇය; ඒ තැනැත්තිය. 1. [නා.ප්‍ර.] ආරම්භය; මුල් අවධිය. 2. [නා.ප්‍ර.] අණ; ආඥාව. 3. [නා.ප්‍ර.] අය; ආදායම. 4. [නා.ප්‍ර.] ආර්යයා.
ඈකන්සාව, ඈකාන්සාව[නා.] කම්මුල් ඉදිමීමේ රෝගය; කම්මුල්ගාය.
ඈඬියාව(කථා.) [නා.] අනුන්ගේ සැපතට ඊර්ෂ්‍යාවෙන් නිතර නිතර කෙඳිරීම හෙවත් බිණීම; කන් කෙඳිරිය; අඬ ඇඬියාව.
ඈත[නා.] දුරින් පිහිටි තැන; දුරස්ථානය.
ඈත පෙරදිග[නා.] නැගෙනහිර ආසියාව, චීනය, ජපානය ආදි රටවල් පිහිටි ප්‍රදේශය.
ඈතමෑත, ඈත්මෑත්[ක්‍රි.වි.] ඒ අත මේ අත; ඔබ මොබ; එහා මෙහා.
ඈඳනවා1. [ක්‍රි.] දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් හෝ එකිනෙකට සම්බන්ධ කර බඳිනවා. 2. [ක්‍රි.] රා, මීරා මැදීම පිණිස පොල්ගස් කරටි අතර කඹ අදිනවා; අතුරු බඳිනවා.
ඈඳි[නා.ප්‍ර.] අලි ඇතුන් බඳින යදම හෙවත් දම්වැල.
ඈඳි ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉඳගන්නවා; වාඩි වෙනවා.
ඈඳිත්ත, ඈඳුත්ත1. [නා.] ඈඳන ලද දෙක හෝ දෙදෙනා; යුගලය; ජෝඩුව. 2. [නා.] ඈඳුතුබාන.
ඈපා[නා.ප්‍ර.] 6 වන සියවස පමණ කාලයේ සිට ලංකාවේ රජකමට හිමිකම් ලත් රාජකුමාරවරුන් හට ප්‍රදානය කරනු ලැබූ පදවි නාමය.
ඈලිමෑළි[වි.] ඇලිමැළි ; අලස.
ඈලියාව1. [නා.] අජීර්ණය; පාචනය. 2. [නා.] නැති වී යෑම; විනාශය. 3.(කථා.) [නා.] ගිජුකම; කෑදරකම.
ඈලියාවට යනවා[ක්‍රි.] විනාශයට යනවා; නැති වෙනවා.
ඈවර[වි.] අවසාන; ඉවර. [නා.] වතාව; අවස්ථාව; එක් වාරය.
ඈවර කරනවා1. [ක්‍රි.] ඉවර කරනවා; අවසන් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] යම් වෙළඳ ව්‍යාපාරයක් හෝ බැංකුවක් හෝ සතු මුළු වත්කම් ප්‍රමාණය ම විකුණා මුදල් ලබා ගන්නවා; ගනුදෙනු ගෙවා අවසන් කරනවා.
ඈවරකරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වෙළඳ ව්‍යාපාර ආදියක ණයතුරුස් බේරා එය නවත්වා දැමීමට හෝ අවසාන කිරීමට පත් කරනු ලබන තැනැත්තා (=liquidator).
ඉසිංහල හෝඩියේ පස්වන අකුර සහ පස්වන ස්වරය. [උ.] ඉතා අධික, අතිශය යනාදි අර්ථ පවසන උපසර්ගය.
ඉංග[නා.] ඉඟිය; කැමැත්ත; අදහස.
ඉංගං(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ඉඩමක මායිම; ග්‍රාම සීමාව.
ඉංග්‍රීසි[වි.] ඉංග්‍රීසීන්ට අයත්; එංගලන්තයට අයත්. 1. [නා.ප්‍ර.] එංගලන්තයෙහි වැසියෝ. 2. [නා.ප්‍ර.] එංගලන්තය ඇතුළු මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ බිහිවුණු භාෂාව; ඉංග්‍රීසි භාෂාව.
ඉංග්‍රීසි හටන[නා.] සිංහල සාහිත්‍යයේ මහනුවර යුගයට අයත් කාව්‍යයක නාමය; ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු දවස ඉංග්‍රීසීන් හා සිංහලයන් අතර වූ සටන මෙහි විස්තර වේ.
ඉංගිරියාව[නා.] ඇස් ගෝලයේ ඉදිරිපස පිහිටි සුදු හෝ කළු පැහැති කොටස.
ඉංචි[නා.ප්‍ර.] ඉඟුරු.
ඉක්1. [නා.ප්‍ර.] ඉක්ෂු; උක්ගස. 2. [නා.ප්‍ර.] බැලීම; ඊක්ෂාව.
ඉක්කා ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉක්කාව හටගන්නවා; ඉක්කාව පවතිනවා.
ඉක්කා පතුර(කථා.) [නා.] පොල්මලේ කොළපුවට පිටින් ඇති ආවරණය.
ඉක්කා මටුල්ල(කථා.) [නා.] පොල්මලේ ඉක්කා පතුරත් කොළපුවත් අතර පිහිටා ඇති දැලක් වැනි ආවරණය; මටුල්ල.
ඉක්කාව1. [නා.] ශ්වාසනාල ද්වාරය ක්ෂණික ව වැසීමත් සමඟ ‘හික් හික්’ යන ශබ්දය පිට කරමින් ඇති වන ශ්වසන ඉන්ද්‍රිය ගැස්ම. 2. [නා.] නොවැඩුණු ඇටයක් ඇති කොස් මදුල; ඉක්කා මදුල.
ඉක්බිති1. [වි.] යාබද; ඊළඟ; පූර්ව. 2. [වි.] ඊළඟට; අනතුරුව; පසුව.
ඉක්මන[නා.] වේගවත් බව; කඩිනම; හදිස්සිය.
ඉක්මනවා1. [ක්‍රි.] පසු කරනවා; අතික්‍රමණය කරනවා; අභිභවනය කරනවා; උල්ලංඝනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කාලය ගත කරනවා හෙවත් පසු කරනවා.
ඉක්මෙනවා1. [ක්‍රි.] පසු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (කාලය) ගත කරනවා. 3. [ක්‍රි.] උල්ලංඝනය කරනවා; කඩ කරනවා.
ඉක්ෂු[නා.ප්‍ර.] උක් ගහ.
ඉක්ෂු පානීය[නා.ප්‍ර.] උක් දඬු යුෂයෙන් සාදන ලද බීම.
ඉක්ෂු මේහය[නා.] මධුමේහය හෙවත් දියවැඩියා නම් රෝගය.
ඉක්ෂු රසය[නා.] උක් රසය; උක් පැණි.
ඉක්ෂු සුරාව[නා.] උක් යුෂයෙන් පෙරන ලද මද්‍යසාරය.
ඉක්ෂුචාප[නා.ප්‍ර.] අනංගයාගේ අවිය ලෙස සැලකෙන උක්දඬු දුන්න.
ඉක්ෂුපාක[නා.ප්‍ර.] උක්පැණි.
ඉක්ෂුයෂ්ටි[නා.ප්‍ර.] උක් දණ්ඩ; උක් ගස.
ඉක්ෂුවිකාර[නා.ප්‍ර.] උක් ගසින් නිපදවා ගනු ලබන සීනි, උක් සකුරු, උක් පැණි ආදි දේ.
ඉක්සා[නා.ප්‍ර.] බැලීම; අවලෝකනය.
ඉකාර පක්ෂියා[නා.] මුහුර්ත ශාස්ත්‍රයේ සඳහන්වන ‘ඉ’ කාරය හිමි පක්ෂියා; බකමූණා.
ඉකාරාන්ත[වි.] ‘ඉ’ ස්වරය අන්ත කොට ඇති ‘ඉ’ ශබ්දයෙන් කෙළවර වන.
ඉකි ගසනවා, ඉකි ගහනවා1. [ක්‍රි.] ඉක්කා ගසනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉකි බිඳිනවා.
ඉකි බිඳිනවා[ක්‍රි.] බලවත් දුකකින් ශබ්ද නඟා හඬනවා; හැඬීමේ දී ‘ඉකි’ යන හඬ නිකුත් කරනවා.
ඉකිමැළි[වි.] මැලවුණු; වියළුණු; හැකිළුණු.
ඉකිරි කටුව1. [නා.] චිත්‍ර ශිල්පය හදාරන ශිෂ්‍යයන් භාවිත කරන උපකරණයක්. 2. [නා.] ලෝකුරු කර්මාන්තයේ දී කැටයම් ඇඳීමට ගන්නා කටු විශේෂයක්.
ඉකිලිය[නා.] කළය; සැළිය; භාජනය.
ඉකිළිය[නා.] කලවයෙහි මුලත් බඩෙහි යටි භාගයත් සන්ධි වන තැන; ඌරු සන්ධිය.
ඉකුත්1. [වි.] පැරදවූ; අභිභවනය කළ; උල්ලංඝනය කළ; කඩ කළ. 2. [වි.] කාලය ඉක්මවා ගිය; අතීත; කල්ගත වූ. 3. [වි.] මළ.
ඉකුත් වත[නා.] ගත වූ ජන්මයන් පිළිබඳ කථා ප්‍රවෘත්තිය; අතීත කථාව.
ඉකුත් වෙනවා1. [ක්‍රි.] කාලය පසු වෙනවා; කාලය ගතවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] උල්ලංඝනය වෙනවා; අතික්‍රමණය වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] කාලක්‍රියා කරනවා.
ඉකුත් සයුරු[නා.ප්‍ර.] සාගරය තරණය කරන ලද තැනැත්තා.
ඉකුම්[නා.ප්‍ර.] ඉක්මීම; ඉක්මවීම.
ඉකුම්වනවා[ක්‍රි.] ඉක්මවනවා; අතික්‍රමණය කරනවා.
ඉග්ලුව[නා.] ඇස්කිමෝවරුන් විසින් අයිස් කුට්ටිවලින් සාදා ගනු ලබන අර්ධ ගෝලාකාර නිවාසය.
ඉගිලෙනවා1. [ක්‍රි.] මුලින් ඉදිරෙනවා; ගිලිහෙනවා; ගැලවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පියාසර කරනවා. 3. [ක්‍රි.] නැගිටිනවා; පැන යනවා.
ඉගු දුනු, ඉඟු දුනු1. [නා.ප්‍ර.] උක්දඬු දුන්න. 2. [නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
ඉගු, ඉඟු[නා.ප්‍ර.] උක්ගස.
ඉගුචාප, ඉඟුචාප[නා.ප්‍ර.] උක් දඬු දුන්නක් ඇති තැනැත්තා; අනංගයා.
ඉගුසැව්ව, ඉඟුසැව්ව[නා.] අනංගයාගේ දුන්න.
ඉගුසැව්වා, ඉඟුසැව්වා[නා.] අනංගයා.
ඉඞ්ගිතය1. [නා.] ඉඟියෙන් අදහස් දැක්වීම; අංග වචනයෙන් අදහස් දැක්වීම. 2. [නා.] අදහස; සිත තුළ පවත්නා අභිලාෂය.
ඉඟ[නා.] මිනිස් සිරුරේ ඉල ඇට හා උකුළ අතර ප්‍රදේශය; ඉණ.
ඉඟටි අස්ථිය[නා.] උකුළු ඇටය.
ඉඟටිය[නා.] ඉඟ.
ඉඟසුඟ[නා.] සිහින් ඉඟ.
ඉඟි කරනවා[ක්‍රි.] අංගචලන, නෙතඟින් බැලීම් ආදියෙන් අදහස් දක්වනවා ; සංඥා කරනවා.
ඉඟිටි[වි.] කුඩා; පුංචි.
ඉඟිනළුව[නා.] ඉඟියෙන් හෙවත් අංගචලනයෙන් රඟ දැක්වෙන නාට්‍යය; මුද්‍රා නාට්‍යය (= ballet).
ඉඟිබිඟිය[නා.] මුකුළුව; ඉඟියෙන් සිතැඟි දැක්වීම.
ඉඟිය1. [නා.] අංගචලනයෙන් අදහස් දැක්වීම; ඉඞ්ගිතය. 2. [නා.] අදහස; සිත තුළ පවත්නා අභිලාෂය.
ඉඟිවැල1. [නා.] පටුන. 2. [නා.] අනුක්‍රමණිකාව.
ඉඟුල්[නා.ප්‍ර.] චූර්ණ කොට සායම් වශයෙන් භාවිත කරනු ලබන රත් පැහැති ඛනිජ විශේෂයක්; සාදිලිංගම්.
ඉඟුල්රත[නා.] ගිනිරතු; වර්ණවත් රතු පාට.
ඉච්චාව[නා.] කපටිකම; රැවටිල්ල; චාටුව; ව්‍යාජ ප්‍රශංසාව.
ඉච්ඡක[වි.] කැමති; ආශා ඇති. [නා.ප්‍ර.] කැමැත්ත ඇත්තා; ආශා ඇත්තා.
ඉච්ඡා විඝාතය[නා.] අභිලාෂයන් ඉටු නොවීම; ආශා ඉෂ්ට නොවීම.
ඉච්ඡාදන්[නා.ප්‍ර.] යදියන් කැමති දෙය දීම; යදියන්ගේ කැමැත්ත අනු ව දෙන දන.
ඉච්ඡානුකූල[ඉච්ඡා+අනුකූල] [වි.] කැමති පරිදි.
ඉච්ඡානුග(පාරිභා.) [වි.] කැමැත්ත අනු ව සිදුකරන (=voluntary).
ඉච්ඡාපරයේ, ඉච්ඡාපරව[වි.] කැමැත්තට අනුරූප වූ; කැමති වූ.
ඉච්ඡාපසාධික[වි.] කැමැත්ත ඉටු කරන; සිතූ සිතූ දේ සිදු කරන.
ඉච්ඡාරෝග[නා.ප්‍ර.] ආශාව නමැති රෝගය; තෘෂ්ණාව සම්බන්ධයෙන් කියැවේ.
ඉච්ඡාව[නා.] ආශාව; කැමැත්ත.
ඉච්ඡිත[වි.] කැමති වූ; රුචි කළා වූ.
ඉච්ඡිත කර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්තෘ විසින් ක්‍රියාඵල වශයෙන් අභිමත වූ කර්මය; ඊප්සිත කර්මය.
ඉජු[වි.] ඍජු; කෙළින්; ඇද නැති.
ඉටනවා[ක්‍රි.] දැඩි ලෙස (යමක්) සිතා ගන්නවා; අධිෂ්ඨාන කරනවා.
ඉටන්1. [නා.ප්‍ර.] මතුයෙහි රඳා සිටීම හෙවත් පිහිටා සිටීම. 2. [නා.ප්‍ර.] පාලනය. 3. [නා.ප්‍ර.] අධිෂ්ඨානය.
ඉටන් පොහොය[නා.] (විනය.) අධිෂ්ඨාන හෙවත් ඉටීම් පමණකින් කරන උපෝසථය.
ඉටබියම්, ඉටැබියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විරල පාංශු කාණ්ඩයට අයත් මෘදු ලෝහයක නාමය (=ytterbium).
ඉට්ටම1. [නා.ප්‍ර.] වහල් භාවයෙන් නිදහස් කිරීම. 2. [නා.ප්‍ර.] විශිෂ්ට නිර්මාණය.
ඉට්ටම් කරනවා[ක්‍රි.] වහල් භාවයෙන් නිදහස් කරනවා; දාසත්වයෙන් මුදවනවා.
ඉට්ටම් කැරය[නා.] දාසයකු දාසකත්වයෙන් නිදහස් කිරීමේ දී ඒ බව සඳහන් කොට ස්වාමියා විසින් දාසයාට දෙනු ලබන ලියවිල්ල.
ඉට්ට්‍රියම්(පාරිභා.) [නා.] ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක් (=yttrium).
ඉට්ටා1. [නා.] වළකජු, වළ සල්ලි ආදි ක්‍රීඩාවන්හි දී ඉලක්කයට දැමීම හෝ ගැසීම සඳහා ගන්නා පැතලි වටකුරු ගල් කැබැල්ල; පෙන්දා. 2. [නා.] පංචකෙළියෙහි අය තැබීම සදහා භාවිත කරනු ලබන ඇටය හෝ ලී කැබැල්ල; ඉත්තා. 3. [නා.] ප්‍රමාණයට වඩා කුඩා සිරුරක් ඇති තැනැත්තා.
ඉට්ටි[නා.ප්‍ර.] හෙල්ල; තෝමරය.
ඉට්ඨිකා[නා.ප්‍ර.] ගඩොල්; උළු.
ඉටානිටු[ඉට+අනිටු] [වි.] හොඳ-නොහොඳ; යහපත්-අයහපත්; කුසල් සහිත - අකුසල් සහිත.
ඉටි[නා.ප්‍ර.] උෂ්ණයෙහි තැබූ විට උණු වී දිය වන ලාටු වර්ගයක්.
ඉටි කඩදාසිය[නා.] වතුර නොරඳන ලෙස තෙල්හි ගල්වා සාදන ලද කඩදාසිය; තෙල් කඩදාසිය.
ඉටි කූර(පාරිභා.) [නා.] හීන් ඉටිපන්දම (=taper).
ඉටි කෝෂය[නා.] මී මැස්සාගේ උදරයේ පිහිටා ඇති ඉටි වෑස්සෙන ග්‍රන්ථිය.
ඉටි ගෙය[නා.] ඉටි රෙදිවලින් හෝ කීල් රෙදිවලින් සාදන ලද කූඩාරම.
ඉටි දිය[නා.] ද්‍රව බවට පැමිණි ඉටි.
ඉටි පන්දම[නා.] ඉටියෙන් සෑදූ පහන් කූර.
ඉටි මල්1. [නා.ප්‍ර.] වැල් විශේෂයක සෑදෙන සුදු පාටින් යුත් ඉතා සුවඳ මල් වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉටි කඩදාසි වලින් හෝ ඉටි මිශ්‍රිත ද්‍රව්‍යවලින් සාදනු ලබන කෘත්‍රිම මල් විශේෂයක්.
ඉටි රූපය[නා.] ඉටිවලින් වාත්තු කරන ලද රූපය.
ඉටිග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කන අභ්‍යන්තරයෙහි ඇති ඉටි වැනි ද්‍රව්‍ය ගලා යන ග්‍රන්ථිය (=wax forming gland).
ඉටිපන්දම් කණුව[නා.] ඉටිපන්දම් සවි කරන කඳ; කතිසලය.
ඉටිපන්දම් බලය(පාරිභා.) [නා.] දීප්තිය මැනීමේ ඒකකය; දීප බලය (=candle power).
ඉටිපහන් ගහ[නා.] ඉටිපහන් රැසක් එක වර දැල්විය හැකි එල්ලෙන අතු පහන; ඉටිපහන් රුක.
ඉටිපහන් මංගල්‍යය[නා.] (රෝ. ක.) කන්‍යාමරියතුමිය නමින් පෙබරවාරි 2 දා පවත්වන උත්සවය (=candle mass).
ඉටිරෙද්ද[නා.] ඉටි වර්ගවලින් සාදන ලද තුනී පටල විශේෂයක්; ඉටියෙන් කළ රෙද්ද.
ඉටු[වි.] ප්‍රියමනාප; මනෝඥ; ශූභ; යහපත්. 1. [නා.ප්‍ර.] අභිමතාර්ථය; යහපත. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රිය වූ තැනැත්තා; මිත්‍රයා.
ඉටු අත[නා.] කැමති වන ලද දෙය; අභිමතාර්ථය; ඉෂ්ටාර්ථය; ශුභ සිද්ධිය.
ඉටු කරනවා[ක්‍රි.] සිද්ධ කරනවා; සඵල කරනවා; ඉෂ්ට කරනවා.
ඉටු දෙවියා[නා.] යමකුගේ අභිවෘද්ධිය සලසතැයි අදහා පුදනු ලබන දෙවියා; ආරක්ෂක දේවතාවා.
ඉටු යෝගය[නා.] උපද්‍රව වැළැක්වීම පිණිස කරනු ලබන ශාන්ති කර්මය.
ඉටුනිටු අටගණය[නා.] (ඡන්ද.) ම- න- බ-ය යනුවෙන් ඉෂ්ට ගණ සතරක් ද ජ-ර-ස-ත යනුවෙන් අනිෂ්ට ගණ සතරක් ද ඇති අට ගණය.
ඉටුනිටු යොන්[නා.බහු.] අමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ වර්ණ බෙදා ඇති නකුල, මහිෂ, උලුක, ව්‍යාඝ්‍ර, සර්ප, අශ්ව, කාක සහ මෘග යන ඉෂ්ට වූ ද අනිෂ්ට වූ ද යෝනි හෙවත් වර්ග අට.
ඉටුමිතුරා[නා.] හිතවත් මිතුරා; හිත වැඩ සලසන මිත්‍රයා.
ඉඩ1. [නා.] (වස්තු දෙකක්) අතර අවකාශය; අවකාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] අවස්ථාව; ඉඩප්‍රස්තාව. 3. [නා.ප්‍ර.] විවේකය; වෙලාව. 4. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] අවසරය. 5. [නා.ප්‍ර.] වාරය.
ඉඩංගණී, ඉඩංගිණී[නා.ප්‍ර.] නගරයට පහරදීමට එන සතුරාට ගල් විදීමට නගරයක පවුර මතු පිට සවිකරන ලද උපකරණය.
ඉඩංගේ[නා.] රාජ්‍ය අමුත්තන් පිළිගනු ලබන නිල නිවාසය; රජයේ නිලධාරීන්ගේ විශ්‍රාම ශාලාව.
ඉඩකඩ1. [නා.ප්‍ර.] අවකාශය; පරිසරයෙහි ඉඩ පහසුව. 2. [නා.ප්‍ර.] අවස්ථාව; විවේකය; ඉස්පාසුව.
ඉඩකඩම්, ඉඩම්කඩම්[නා.බහු.] වතු පිටි; වතු හා කුඹුරු.
ඉඩදෙනවා1. [ක්‍රි.] ඉඩ පහසුකම් සපයා දෙනවා; ඉඩ සලසනවා. 2. [ක්‍රි.] අවසර දෙනවා; අවකාශයක් දෙනවා; ඉඩප්‍රස්තාව ලබා දෙනවා.
ඉඩප්‍රස්තාව[නා.ප්‍ර.] අවස්ථාව; ප්‍රස්තාව.
ඉඩපාඩුව1. [නා.] අවකාශය; ඉඩ. 2. [නා.] පහසු වේලාව; විවේකය; ඉඩප්‍රස්තාව.
ඉඩම1. [නා.] ස්ථානය; භූමිය. 2. [නා.] අවකාශය; ඉඩ. 3. [නා.] වාසස්ථානය.
ඉඩම් කච්චේරිය[නා.] රජයේ බෙදාදීම සඳහා ඉඩම් ඉල්ලුම්කරුවන්ගේ සුදුසුකම් පරීක්ෂා කිරීමට දිසාපතිවරයකු හෝ බලයලත් නිලධාරියකු යටතේ තාවකාලික ව පවත්වන කාර්යාලය.
ඉඩම් කොමසාරිස්[නා.ප්‍ර.] රජයේ ඉඩම් පාලනය පිළිබඳ කටයුතු භාර ප්‍රධාන නිලධාරියා (=land commissioner).
ඉඩම් පර්ෂදය(පාරිභා.) [නා.] ඉඩම් නඩු සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන විනිශ්චය මණ්ඩලය (=land tribunal).
ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ කොමිසම[නා.] රජයට පවරාගත් ඉඩම් පරිපාලනය සඳහා පිහිටුවන ලද සංස්ථාපිත ආයතනය (=land reform commission).
ඉඩම් හිමියා[නා.] වතු හිමියා; ගෙවතු අයිතිකාරයා.
ඉඩිප්පුව(කථා.) [නා.] පරාලය යටලීයට වැද්දීම සඳහා පරාලයේ කපන කත්තුව.
ඉඩෝරය[නා.] නියඟය; අධික පෑවිල්ල.
ඉණ1. [නා.] පඩිපෙළ; සෝපාන පංතිය; ඉනිමඟ; තරප්පුව. 2. [නා.] ඉඟටිය. 3. [නා.] වස්ත්‍රයෙහි ඉණ පොට. 4. [නා.ප්‍ර.] ණය.
ඉණ ඉහ1. [නා.] ඉඟට අඳින රෙද්ද; ඇඳි පැලැඳි දෙය. 2. [නා.] නෙරියෙහි හෝ ඉණෙහි තබා ගෙන ඇති දේ.
ඉණ ඉහ අතගාගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමකු ළඟ ඇති (ශරීරයෙහි) සියලු ම වස්තුව පැහැර ගන්නවා.
ඉණ පරිභෝගය[නා.] සිල්වත් භික්ෂුව විසින් ප්‍රත්‍යවේක්ෂා නොකොට සිවුපසය වැළඳීම හෙවත් පරිභෝග කිරීම.
ඉණ පලිබෝධය[නා.] ණයවීම නමැති බාධාව; ණය නිසා ඇතිවන කරදරය.
ඉණංගුව1. [නා.] සුදුසුකම; යෝග්‍ය බව. 2. [නා.] උඩඟුකම; අහංකාරකම.
ඉණකඩ[නා.] ඉණට අඳින රෙද්ද; යටිකය වසා අඳින රෙද්ද; යටට අඳින රෙද්ද; වස්ත්‍රය.
ඉණවලු[නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍රයේ කෙළවර; වාටිය.
ඉණසැද[නා.ප්‍ර.] ඉණෙහි පළඳින ආභරණය; විසිතුරු බඳ පටිය.
ඉණහැඩය[නා.] නැට්ටුවන් විසින් අඳිනු ලබන විසිතුරු බඳ පටිය.
ඉණා කරනවා[ක්‍රි.] වශීකරණයක හෝ මන්ත්‍රයක හෝ බලයෙන් අන්‍යයන් තම වසඟයට පමුණුවා ගන්නවා.
ඉණා බන්ධනය[නා.] වශීකරණ මන්ත්‍රය; වශීකරණ ජීවම.
ඉණාදාසී[නා.ප්‍ර.] ණය හිමියාට දාසකම් කරන ස්ත්‍රිය.
ඉණාබේත[නා.] ස්ත්‍රී, පුරුෂයන් තුළ ඔවුනොවුන් කෙරෙහි ස්නේහය ඇති කරවීම සඳහා දෙන ජප කරන ලද බෙහෙත.
ඉණාව1. [නා.] බෙහෙත් මන්ත්‍ර ආදියේ බලයෙන් ස්ත්‍රී පුරුෂයන් වසඟ කිරීම හෝ ස්ත්‍රී පුරුෂයන් ඔවුනොවුන් කෙරෙහි පොළඹවා ගැනීම සඳහා කරන වශීකරණය. 2. [නා.] ස්ත්‍රී, පුරුෂයන් වසඟ කිරීම සඳහා ගන්නා මැතුරූ බෙහෙත් ආදිය; අඳුන.
ඉණි1. [නා.ප්‍ර.] පඩිපෙළ; ඉණිමඟ. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉඟටිය. 3. [නා.ප්‍ර.] උෂ්ණය.
ඉණිඉස, ඉණිහිස[නා.ප්‍ර.] පඩිපෙළ මුදුන; සෝපාන මස්තකය; ඉණිමඟේ මුදුන.
ඉණිකුණා[නා.] අපිරිසිදු සමෙහි හා අපිරිසිදු වස්ත්‍රවල බෝවෙන උකුණු වර්ගයක්.
ඉණිපාමුල[නා.] පඩිපෙළ පාමුල; සෝපාන පාමුල; හිණිපාමුල.
ඉණිපෝරුව[නා.] පඩිපෙළක පඩිය; පියගැටය.
ඉණිමඟ[නා.] පඩිපෙළ; සෝපානය; ඉහළ නැඟීම හා පහළ බැසීම පිණිස තැනින් තැනට ගෙන යා හැකි අයුරින් සාදා ගන්නා උපකරණයක්.
ඉණිමස[නා.] උකුළ.
ඉත1. [වි.] වැඩදායක; හිතකර; පථ්‍ය; සුදුසු. 2. [වි.] හිතවත්; මිත්‍ර වූ.
ඉතයා[නා.] හිතවතා; මිත්‍රයා.
ඉතර1. [වි.] අනික්; ඉතිරි. 2. [වි.] පමණ; තරම
ඉතරයා[නා.] අනිකා; අන්‍යයා.
ඉතරීතර1. [වි.] කවර හෝ; යම්කිසි. 2. [වි.] අන්‍යෝන්‍ය.
ඉතරීතර යෝගය, ඉතරේතරයෝගය[නා.] ද්වන්ද වූ සමාස පදයක අවයවයන්ගේ අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධය.
ඉත්1. [නා.ප්‍ර.] (ඉත්තෑ) කූර. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; කත.
ඉත්ත1. [නා.] කුඩා අත්ත; රිකිල්ල. 2. [නා.] පොකුර; වල්ල.
ඉත්තර1. [වි.] ක්ෂණික; ඉතා ස්වල්ප. 2. [වි.] ළාමක; නීච ‍; පහත්.
ඉත්තා1. [නා.] දාම් ක්‍රීඩාවල දී ගනු ලබන ඇට, ලී, ගල්, කවඩි ආදී කැටය. 2. (කථා.) [නා.] නූල් ඔතනු ලබන උපකරණය; ඉද්ද. 3. [නා.] අරමුණු ඉටුකර ගන්නා පිණිස යොදා ගන්නා පුද්ගලයා හෝ දෙය.
ඉත්තෑයා, ඉත්තෑවා[නා.] රළු ලොම්වලින් නොහොත් කූරුවලින් වැසුණු කෙටි පාද ඇති ක්ෂීරපායි වර්ගයට අයත් නිශාචර සිවුපාවා.
ඉත්ථම්භූත[වි.] මෙසේ වූ; මෙවැනි; මේ ප්‍රාකාරයෙන් සිද්ධ වූ; ඉතිබූ.
ඉත්ථම්භූතාර්ථය[ඉත්ථම්භූත+අර්ථය] [නා.] (ව්‍යාක.) (මෙසේ වූව යන අර්ථය යනු වාච්‍යාර්ථයි) යම්කිසි ප්‍රකාරයකට පැමිණීම හඟවන අර්ථය; කර්ම විභක්තිය හෝ කරණ විභක්තිය මේ අර්ථයෙහි යෙදේ.
ඉත්ථි[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; කත.
ඉත්වර1. [වි.] ක්ෂණික; ඉතා ස්වල්ප. 2. [වි.] අධම; පහත්.
ඉතා[නි.] බොහෝ; බෙහෙවින්; අතිශයින්; අත්‍යන්තයෙන්.
ඉතා සුළු ගුණාකාරය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා කීපයක් ඉතිරි නැති ව බෙදාලිය හැකි කුඩාතම සංඛ්‍යාව (= lowest common multiple).
ඉතැල්ල, ඊතැල්ල[නා.ප්‍ර.] බර මැනීමේ මිනුමක්; අඩපලම නොහොත් කළං හය.
ඉති[නි.] මෙසේ; මේ පරිද්දෙන්; මෙලෙසින්. [වි.] යුක්ති සහගත; සුදුසු.
ඉති අත[නා.] ස්ත්‍රී ලිංගික අර්ථය.
ඉතිකර්තව්‍යය[නා.] අවශ්‍යයෙන් ම කළ යුතු කාර්යය; කටයුත්ත.
ඉතිකින්1. [නි.] මේ අවස්ථාවෙහි; මීට පසු; මෙතැන් සිට. 2. [නි.] මෙපමණකින්; මේ පරිද්දෙන්; මෙලෙසින්.
ඉතිගැට, ඉතිකැට1. [නා.] කිතුල් මලේ ඉති හෙවත් රෑන් මැද නටුවට සම්බන්ධ වන තැන ඇති ගැට. 2. [නා.] කුරක්කන් කරල්.
ඉතිබු අරුත[නා.] (ව්‍යාක.) ඉත්ථම්භූතාර්ථය.
ඉතිරි1. [වි.] පමණට වැඩියෙන් ඇති; අධික. 2. [වි.] වඩා උසස්; උත්තරීතර; ශ්‍රේෂ්ඨ. 3. [වි.] වැඩිමනත්; වැඩිපුර; අතිරේක.
ඉතිරි කරනවා, ඉතුරු කරනවා[ක්‍රි.] ශේෂ කොට තබනවා; තිබෙන්ට හරිනවා; අනවශ්‍ය ලෙස මුදල් වියදම් නොකොට ආරක්ෂා කරනවා.
ඉතිරි කිරීමේ ගිණුම[නා.] බැංකුවක මුදල් ඉතිරි කිරීමේ තැන්පත්කරුගේ නමින් පවත්වා ගෙන යනු ලබන සටහන; එසේ වූ ගනුදෙනු කාර්යය.
ඉතිරි ලිඟු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ස්ත්‍රී ලිංගය.
ඉතිරි සොඬ[වි.] ගැහැනුන් කෙරෙහි ඇලුණු; ස්ත්‍රීලෝල.
ඉතිරිය1. [නා.] ශේෂ වූව; ශේෂය; වැඩිපුර දෙය. 2. [නා.] ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය; ගැහැනු සතා.
ඉතිහකථා[නා.බහු.] ජනකථා; පුරාවෘත්ත.
ඉතිහාසඥයා[නා.] ඉතිහාසය පිළිබඳ පර්යේෂණාත්මක දැනුමක් ඇති පුද්ගලයා.
ඉතිහාසය[නා.] වීර කථාව; පුරාවෘත්තය; අතීත සිද්ධි වාර්තාව.
ඉතු1. [නා.ප්‍ර.] ශීතෝෂ්ණ වර්ෂාදි ගුණවල වෙනස්කම් අනු ව වර්ෂයක් බෙදනු ලබන කාලපරිච්ඡේද; ඍතු. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔසප් ලේ.
ඉතුමඟ[නා.] ඍතු මාර්ගය; යෝනිය.
ඉතුරු[වි.] ශේෂ වූ.
ඉතුලේ[නා.ප්‍ර.] ඍතු ලෙය; මල්වර ලෙය; ඔසප් ලේ.
ඉද1. [නා.] ළය; හෘදය; චිත්තය. 2. [නා.] නූල් ඔතන ලද පන්ද. 3. [නා.] ඉදි කටුවක් වැනි උපකරණය.
ඉදංකාලය, ඉදඞ්කාලය[නා.] මේ කාලය; ප්‍රත්‍යුත්පන්න කාලය; වර්තමානය.
ඉදරම්[නා.ප්‍ර.] රසදිය.
ඉදල1. [නා.] කොළ හැළුණු අත්ත හෝ රිකිල්ල; පත්‍ර විරහිත ශාඛාව; ඉපල. 2. (කථා.) [නා.] මිදුල, වත්ත ආදිය අතුගෑමට යොදා ගන්නා උපකරණය.
ඉදල් අත්ත(කථා.) [නා.] ඉරටුවලින් හෝ ඉපල්වලින් අතු ගෑම පිණිස සාදාගත් උපකරණයක්; ඉදල් මිටිය.
ඉදල් ඉරිඟු, ඉදැල් ඉරිඟු[නා.ප්‍ර.] කරල් ඉරිඟු; සෝගම්.
ඉදවත්[නා.ප්‍ර.] හදවත; හෘදය; හෘදය වස්තුව.
ඉද්ද1. [නා.] එක් කොනක් උල් වූ ද අනික් කොනේ නූලක් දැමීමට සිදුරක් ඇති වූ ද ලෝහයෙන් කළ සිහින් කූර. 2. [නා.] කොණ්ඩය හෝ ඔටුන්න සවිවීම සඳහා හිසේ ගසන කූර. 3. [නා.] නූල් ඔතන උපකරණය. 4. [නා.] අඟුළු පෙත්ත මැද විද දමන කූර; දොර අගුල. 5. (කථා.) [නා.] ඉදි කඩුල්ල. 6. [නා.] සුදු සහ කහ පැහැති මල් හටගන්නා ශාකයක්.
ඉද්දඊල[නා.] අගුළු පෙත්ත මැද විද දමන කූර සහ අගුල; ඉද්ද හා අගුල; ඉදි අගුල.
ඉද්දර, ඉද්දොර1. [නා.] නිදන විට හිස තබන තැනට ඉහළ පෙදෙස හෝ පැත්ත; ඉහ ඉද්දර. 2. [නා.] (පැදුරු, ඇඳන් ආදියෙහි) හිස තබනු ලබන පාර්ශ්වය; ඉහ ඉස්මත්ත.
ඉද්දෙනවා[ක්‍රි.] වේදනා වන ලෙස ගැටෙනවා; පෑරෙනවා.
ඉද්ධි[නා.ප්‍ර.] ඍද්ධිය; සිත දියුණු කිරීමෙන් ආශ්චර්යවත් දේ කළ හැකි චෛතසික බලය.
ඉද්ධිජය[නා.] සෘද්ධියෙන් උපන් සිවුර.
ඉද්ධිපාටිහාරිය[නා.ප්‍ර.] ඍද්ධි බලයෙන් කරනු ලබන ආශ්චර්යවත් ක්‍රියා සංඛ්‍යාත ප්‍රාතිහාර්යය.
ඉද්ධිපාද[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ඍද්ධියට මුල්වන ධර්ම වන ඡන්ද, වීරිය, චිත්ත, වීමංසා යන හතර.
ඉද්ධිමය[වි.] ඍද්ධියෙන් උපන්. [නා.ප්‍ර.] ඒහි භික්ෂුභාවයෙන් පැවිදිවීමට ඍද්ධියෙන් පහළවන වස්ත්‍රය.
ඉද්ධිවිධ[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ඍද්ධි විශේෂය; ඍද්ධි ආකාරය.
ඉද්ධිවිධ ඤාණය[නා.] ඍද්ධි විශේෂයන් පිළිබඳ දැනුම.
ඉද්ධිවිසය[නා.] (අභි.) ඍද්ධියෙන් කළ හැකි දෙය; ඍද්ධි ගෝචරය.
ඉදැල්ල(කථා.) [නා.] ඉඩෝරය; තද පෑවිල්ල.
ඉදි1. [වි.] ඇද නැති; කෙළින් සිටි; ඍජු වූ. 2. [වි.] අධික; පිරුණු; සමෘද්ධ. 3. [වි.] සම්පාදිත; සකස් කළ; සෑදූ; තැනූ. [නා.ප්‍ර.] ඍද්ධිය ‍; භාවනා බලයෙන් ඉපදවිය හැකි ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය.
ඉදි කරනවා1. [ක්‍රි.] සකස් කරනවා; පිළියෙළ කරනවා; සම්පාදනය කරනවා; සාදනවා. 2. [ක්‍රි.] කෑම් බීම් ආදිය සම්පාදනය කරනවා හෙවත් පිළියෙල කරනවා. 3. [ක්‍රි.] කෙළින් කරනවා; ඇද නැති කරනවා.
ඉදි ලනවා[ක්‍රි.] අගුළු ලනවා හෙවත් අගුළු දමනවා; හරස් පොලු දමනවා.
ඉදි වැල[නා.] කපු කටින ඉද්දේ දණ්ඩ හෙවත් කූර; ඉදිකූර.
ඉදිආප්ප, ඉඳිආප්ප[නා.ප්‍ර.] වතුරෙන් අනා සකස්කර ගත් පිටි, ඉඳි ආප්ප වංගෙඩියකින් තට්ටුවලට වත්කර වාෂ්පයෙන් තම්බා ගන්නා කෑම වර්ගයක්; ඉඳියප්පම්.
ඉදිකටු මල[නා.] ඉදි කටුවෙහි නූල අමුණන සිදුර; ඉදිකටු සිදුර.
ඉදිකටුව, ඉඳිකටුව[නා.] මැහීම, බෙහෙත් විදීම, ශල්‍යකර්ම ආදියෙහි දී භාවිත කරනු ලබන කුඩා සිහින් කටුවක්.
ඉදිකඩ, ඉඳිකඩ[නා.] වත්තක හෝ කොටුව වටා ඇති වැටකින් ඇතුල්වන තැන තිබෙන හරස් පොලු මාර්ගයෙන් අරින වහන කපොල්ල; ඉදි කඩුල්ල.
ඉදිතුලාව[නා.] තුලා දඬුව; පලම් දණ්ඩ; තරාදිය.
ඉදිනිය, ඉදින්න[නා.] උදුන; ලිප.
ඉදිමත්[වි.] ඍද්ධිය ඇති.
ඉදිමෙනවා1. [ක්‍රි.] යම්කිසි ආබාධයක් නිසා සිරුරේ කොටසක් හෝ මුළු සිරුර ම හෝ මහත් වෙනවා; නෙරා සිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] පමණට වඩා තමාගේ බලපුළුවන්කාරකම් ගැන හිතනවා; උඩඟු වෙනවා.
ඉදිරි රැකුම(පාරිභා.) [නා.] ඉදිරියට සිදු විය හැකි අලාභයෙන් ආරක්ෂා වීම (=hedging).
ඉදිරිපත් කරනවා[ක්‍රි.] ඉදිරියට හෙවත් අභිමුඛයට පමුණුවනවා; ගෙනහැර පානවා.
ඉදිරිපසු, ඉදිරිපහු[ක්‍රි.වි.] පළමුව හෝ පසුව; කලින් හෝ ප්‍රමාදව. [නා.ප්‍ර.] (කථා.) වැරැද්ද; ප්‍රමාද දෝෂය.
ඉදිරිපිට, ඉදිරිපිටින්[ක්‍රි.වි.] ඉදිරියෙහි; හමුවෙහි; අභිමුඛයෙහි.
ඉදිරිය1. [නා.] මුහුණට මුහුණ ලා සිටින තත්ත්වය; ඉස්සරහ; අභිමුඛය. 2. [නා.] අනාගතය; මතු කාලය. 3. [නා.] එදිරිය; විරෝධය.
ඉදු1. [වි.] ඇද නැති; කෙළින් සිටි; ඍජු වූ. 2. [වි.] අවංක; කපටි නොවූ. 3. [වි.] අධික; පිරුණු. 1. [නා.ප්‍ර.] ධන සම්පත්තිය; සමෘද්ධිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඍද්ධිය.
ඉදුබා[නා.ප්‍ර.] ඉබ්බා; ඉදිබුවා.
ඉදුහය[නා.] ඍද්ධිය; සිත දියුණු කිරීමෙන් ඇතිවන ආශ්චර්යවත් බලය; ආශ්චර්යවත් දේ කළ හැකි චෛතසික බලය.
ඉදෙනවා1. [ක්‍රි.] පැසෙනවා; (හුමාලයෙන්, කඩපිම්මෙන් හෝ වංඩුවෙන්) තැම්බෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පරිපාකයට පත් වෙනවා; මෝරා මෘදු බවට පැමිණෙනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] (මහලු වියට පැමිණීමෙන් ඉසකේ ලෝම ආදිය ) සුදු වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] මේරූ කොළ ඉක්බිතිව දුඹුරු හෝ කහ පාටට හැරෙනවා.
ඉදොලුව[නා.] දෝලාව; පල්ලැක්කිය.
ඉනම[නා.] පහත් කුලය; ගෝත්‍රය.
ඉනර්ෂියාව[නා.] උනන්දු නැතිකම; අලසකම.
ඉන්ඉට[ක්‍රි.වි.] එකකින් අනිකට; එකිනෙකට.
ඉන්කියුබේටරය(පාරිභා.) [නා.] කෘත්‍රිම රත්කිරීමෙන් බිත්තර රකින උපකරණයක්(=incubator).
ඉන්චිය(කථා.) [නා.] ඉංග්‍රීසි මිනුම් ප්‍රමාණයක්; අඩියෙන් දොළහෙන් පංගුව; අඟල.
ඉන්ජන්ෂන් තහනම(පාරිභා.) [නා.] සාවද්‍ය ක්‍රියාවක් වළකන හෝ පීඩාවට පත් පක්ෂය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම හෝ ආදිය ඉටු කිරීම සඳහා බලකරන නෛතික තහනම (=injunction).
ඉන්ජිනේරු ගල්[නා.ප්‍ර.] ගඩොල්.
ඉන්ජිනේරු විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර, ගොඩනැගිලි ආදිය සැලසුම් කිරීම හා නිර්මාණය කිරීම පිළිබඳ ශිල්පය හෙවත් විද්‍යාව.
ඉන්ජිනේරුවා[නා.] කර්මාන්ත විෂයයෙහි සැලසුම්, උපකරණ ආදිය නිර්මාණය කරන්නා; අදාළ යන්ත්‍ර සූත්‍රාදිය හා සේවා නඩත්තු කරන්නා වූ ද, පවත්වාගෙන යන්නා වූ ද විශේෂඥයා.
ඉන්ටර්නෙට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අන්තර්ජාලය (=internet).
ඉන්ඩියම්[නා.ප්‍ර.] රිදියට හුරු සුදු පැහැයෙන් යුත් ඉතා දුර්ලභ මෘදු ලෝහ වර්ගයක්.
ඉන්ඩියාරබර්[නා.ප්‍ර.] රබර් වැනි ගස්වල මුදවන ලද කිරි.
ඉන්තේරුවේ, ඉන්තේරුවෙන්[ක්‍රි.වි.] සම්පූර්ණයෙන්; මුළුමනින්.
ඉන්ද්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධානියා; අධිපතියා; රාජයා. 3. [නා.ප්‍ර.] සර්වඥයන් වහන්සේ. 4. [නා.ප්‍ර.] දෙට නැකත. 5. [නා.ප්‍ර.] කළුඊයම්. [වි.] ඉතා හොඳ; මාහැඟි; ශ්‍රේෂ්ඨ; උතුම්.
ඉන්ද්‍රඛීලය1. [නා.] පුරාණ කාලයේ ගෘහයක හෝ ගමක හෝ පුර වාසලක හෝ ස්ථිර සාරත්වයේ සංකේතයක් වශයෙන් පිහිටුවන ලද කණුව. 2. [නා.] බෞද්ධ විහාරවල පැවැත්වෙන බුද්ධ ප්‍රතිමා නේත්‍ර මංගල්‍ය ප්‍රතිෂ්ඨාපනයක දී 'අන්‍ය දෝෂධාරියකු' වශයෙන් භාවිත කිරීම සඳහා රුක් අත්තන කෝටුවක රෙදිකඩ ඔතා සාදා ගන්නා කුඩා කණුව. 3. (කථා.) පිරිත් මණ්ඩපයක් මැද සිටුවන කුඩා කණුව.
ඉන්ද්‍රගුරුළුව[නා.] අනාවැකි අපේක්ෂාවෙන් කරනු ලබන ශාස්ත්‍ර ක්‍රමයක්.
ඉන්ද්‍රගෝපකයා, ඉන්ද්‍රගෝපයා[නා.] වර්ෂා කාලයෙහි පොළොවෙන් මතු වන රන් පැහැති හෝ සුදු පැහැති කීට හෙවත් පළඟැටි විශේෂයක්.
ඉන්ද්‍රචාපය[නා.] දේදුන්න.
ඉන්ද්‍රජාලිකයා[නා.] ඇස්බැන්දුම්කාරයා; මායාකාරයා; විජ්ජාකාරයා.
ඉන්ද්‍රජිත්[නා.ප්‍ර.] රාවණාගේ පුත්‍රයාගේ නාමය.
ඉන්ද්‍රදිශාව[නා.] ඉන්ද්‍ර දෙවියන් අධිපති දිශාව; නැගෙනහිර දිශාව; ඉන්ද්‍ර දිග.
ඉන්ද්‍රදේව[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා.
ඉන්ද්‍රධනුව[නා.] දේදුන්න; ඉන්ද්‍රචාපය.
ඉන්ද්‍රධ්වජය[නා.] ඉන්ද්‍රයාට හිමි කොඩිය.
ඉන්ද්‍රනීල[නා.ප්‍ර.] නිල්මිණි; නිල් මැණික්; ශ්‍රී ලංකාවේ මැණික් අතර උසස් ලෙස සැලකෙන මැණික් වර්ගය.
ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය[නා.] ඉන්ද්‍රනීල වර්ගයට අයත් මැණික; ඉඳුනිල් මැණික.
ඉන්ද්‍රභවනය[නා.] ශක්‍රදේවේන්ද්‍රයා වසන තව්තිසා දෙව්ලොව.
ඉන්ද්‍රභාවය[නා.] අධිපති බව; පරමේශ්වරත්වය.
ඉන්ද්‍රමන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] බෘහස්පති ග්‍රහයා.
ඉන්ද්‍රලුප්ත[නා.ප්‍ර.] හිසෙහි කෙස් වැටීම සංඛ්‍යාත රෝගය; උඳුගොව්වන් හිසකේ කෑම නිසා ඇතිවන රෝගය.
ඉන්ද්‍රායුධය[නා.] ඉන්ද්‍රයාගේ ආයුධය; දේදුන්න.
ඉන්ද්‍රාරි[නා.ප්‍ර.] අසුරයා; යක්ෂයා.
ඉන්ද්‍රාසනය[නා.] ඉන්ද්‍රයාගේ හෙවත් ශක්‍රයාගේ ආසනය; පාණ්ඩු කම්බලශෛලාසනය.
ඉන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] තමා ගැන සහ විෂය ලෝකය පිළිබඳ දැනුම උපදවන ඇස්, කන් ආදි ශරීරාඞ්ග.
ඉන්ද්‍රිය දමනය[නා.] ඇස්, කන් ආදි ඉන්ද්‍රිය හික්මවා ගැනීම.
ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිය[නා.] ඉන්ද්‍රිය සමූහය.
ඉන්ද්‍රිය පරිපාකය[නා.] සද්ධා, විරිය, සති, සමාධි, පඤ්ඤා යන පංචේන්ද්‍රියයන්ගේ මේරීම හෙවත් මුහු කිරීම.
ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්ත ඤාණය[නා.] හික්මවිය යුතු ජනයන්ගේ ශ්‍රද්ධාදි පඤ්ච ඉන්ද්‍රියයන්ගේ උත්තම අනුත්තම බව හෝ මේරූ බව පිළිබඳ ඥානය; බුදුන් වහන්සේගේ ෂට් අසාධාරණ ඤාණයන්ගෙන් පළමුවැන්න.
ඉන්ද්‍රිය ප්‍රත්‍යක්ෂය[නා.] චක්ෂුරාදි පඤ්ච ඉන්ද්‍රියයන් හා රූපාදි අරමුණු අතර සන්නිකර්ෂය හෙවත් ගැටීම නිසා හටගන්නා ඥානය; ඉන්ද්‍රිය ඇසුරු කරන්නා වූ ඥානය.
ඉන්ද්‍රිය ප්‍රවෘත්තිය[නා.] ඇස්, කන්, නාසාදි ඉඳුරන්ගේ පැවැත්ම.
ඉන්ද්‍රිය ලෝකය[නා.] සත්ත්ව සමූහයා බෙදා ඇති ත්‍රිවිධ ලෝකයෙන් එකක්; අරූපලෝකවාසී සත්ත්ව සමූහය.
ඉන්ද්‍රිය විකාරය[නා.] ඇස්, කන් ආදි ඉඳුරන්ගේ වෙනස්වීම හෝ ඉන්ද්‍රිය චලනය; ඉන්ද්‍රියයන්ගේ කැලඹුණු ස්වභාවය.
ඉන්ද්‍රිය සංයමය[නා.] ඇස්, කන් ආදි ඉඳුරන් හික්මවා ගැනීම; ඉන්ද්‍රිය සංවරය.
ඉන්ද්‍රිය සංවර සීලය[නා.] ඉන්ද්‍රිය සංවරය හෙවත් ඉඳුරන් හික්මවන සතර සංවර ශීලයෙන් එකක්; ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර ශීලය; ආජීව පාරිසුද්ධි°, ප්‍රත්‍ය සංනිශ්‍රිත°, අනෙක් තුනයි.
ඉන්ද්‍රිය සංවරය[නා.] ඉඳුරන් හික්මවීම.
ඉන්ද්‍රියගෝචර[වි.] ඉන්ද්‍රියයන්ට ගොදුරු වන; ඉන්ද්‍රියයන්ට විෂය වන.
ඉන්ද්‍රියඥානය[නා.] චක්ෂුරාදි ඉන්ද්‍රියයන් ඇසුරින් ලද ඒ නිසා අනුමානයෙන් තොර ඥානය; අනුභව ඥානය; ප්‍රත්‍යක්ෂ ඥානය.
ඉන්ද්‍රියවිජය[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රිය දමනය.
ඉන්දියන් සාගරය[නා.] ඉන්දියන් අර්ධ ද්වීපය සීමා කොට පිහිටි මහා සාගරය.
ඉන්දියන්, ඉන්දියානු[වි.] ඉන්දියාව හෙවත් භාරත දේශය පිළිබඳ; ඉන්දීය.
ඉන්දියාව[නා.] දකුණු ආසියාවේ හිමාලය කඳු වැටියට දකුණින් ඉන්දියන් සාගරය දෙසට නෙරා ඇති ත්‍රිකෝණාකාර අර්ධ ද්වීපය; භාරතය.
ඉන්දීවර[නා.ප්‍ර.] නිලුපුල්; නිල් මානෙල්.
ඉන්දීවරී[නා.ප්‍ර.] හාතවාරිය.
ඉන්දු1. [නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍ර; සඳ; චන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය. [වි.] ඉන්දීය.
ඉන්දු ආර්ය[වි.] ක්‍රි. පූ. 1900 දී පමණ මධ්‍යම ආසියාවේ සිට ඉන්දියාවේ වයඹ දිග දුර්ග ඔස්සේ උතුරු ප්‍රදේශයට සංක්‍රමණය වූ ආර්ය ගෝත්‍රිකයන්ගෙන් පැවැත එන මනුෂ්‍ය වර්ගයා හා සම්බන්ධ.
ඉන්දු ආර්යයෝ[නා.බහු.] ඉන්දු ආර්ය මනුෂ්‍ය වර්ගයා.
ඉන්දු නිම්නය[නා.] පාකිස්ථානයේ ඉන්දු (ඩන්ඩස්) ගංගාව ආශ්‍රිත ව පවතින තැනිතලා ප්‍රදේශය.
ඉන්දුනීසියාව[නා.] ඉන්දියන් සාගරයට නැගෙනහිරින් ද ඕස්ට්‍රේලියාවට උතුරින් ද පිහිටි ලොකු, කුඩා දිවයින් රාශියකින් සෑදුණු රාජ්‍යය.
ඉන්ධන1. [නා.ප්‍ර.] ගිනි දැල්වීම සඳහා දහනය කළ යුතු දර ආදී දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] දැවීමේ දී පිටවන තාපය යන්ත්‍ර ක්‍රියා කරවීම් ආදී කාර්මික කටයුතු සඳහා සහ ගෘහස්ත ප්‍රයෝජනයන්ට යොදා ගත හැකි ලෙස දහනය කිරීමට හැකි දෙය.
ඉන්ධන ආමානය(පාරිභා.) [නා.] ඉන්ධන මනින උපකරණය (=fuel gauge).
ඉන්ධන වායුව(පාරිභා.) [නා.] ගෑස් ආදි දහනය වන වායුව (=fuel gases).
ඉන්න1. [නා.] වැට බැඳීම සඳහා සිටුවන කෝටුව. 2. [නා.] ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවේ කඩුල්ල සඳහා භාවිතා කරන පොලු විශේෂය.
ඉන්වාර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යකඩ (64%) සහ නිකල් (36%) මිශ්‍ර මාත්තු ලෝහය (=invar).
ඉන්වෙන්ටරිය[නා.] ගබඩා කාමර, ගුදම් හෝ වෙනත් ස්ථානවල තැන්පත් කොට ඇති විවිධ ද්‍රව්‍ය හා භාණ්ඩ පිළිබඳ සවිස්තර ලැයිස්තුව.
ඉන්වොයිසිය[නා.] අපනයන කරනු ලබන භාණ්ඩ පිළිබඳ සටහන් පත්‍රය.
ඉන්ෂුවරන්ස්[නා.ප්‍ර.] ජීවිතයට හෝ දේපොළවලට හානියක් හෝ අනතුරක් සිද්ධ වුවහොත් ඒ වෙනුවෙන් මුදල් ලබා ගැනීම සහතික කරන ක්‍රමය; රක්ෂණය.
ඉන්සියුලින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අග්න්‍යාශයෙන් ස්‍රාවය කෙරෙන ද්‍රාව්‍ය ප්‍රෝටීනයක් වූ රසායනික හෝර්මෝනයක්; දියවැඩියා රෝගීන්ට ශරීරගත කිරීම සඳහා සතුන්ගේ අග්න්‍යාස සාරය ගෙන සාදන ඖෂධය (=insulin).
ඉන්සියුලේටරය[නා.] විද්‍යුතයේ ගමන වළක්වන ලී, රබර්, වීදුරු ආදි ද්‍රව්‍යය; විද්‍යුත් පරිවාරකය; විද්‍යුස්ථාපකය.
ඉන්ෆ්ලුවන්සා[නා.ප්‍ර.] කැස්ස, හෙම්බිරිස්සාව සහ උණ එක්වර ඇතිවන තදබල බෝවන රෝගය.
ඉන්ෆ්ලේටරය[නා.] (ටයර් ටියුබ් ආදියට හුළං පිරවීමට භාවිත කරන) හුළං බටය හෙවත් හුළං පොම්පය.
ඉනැමල්[නා.ප්‍ර.] ලෝහ, වීදුරු හා මැටි භාණ්ඩ මතුපිට ආලේප කිරීමෙන් දැඩි ඔපයක් ඇති කිරීමෙන් නිමාවක් ගෙන දෙන ද්‍රව්‍යය; එනැමලය.
ඉනිබ, ඉනිබ්බ[ඉන්+ඔබ], [ඉන්+ඔබ්බ] [ක්‍රි.වි.] එයින් ඔබ්බෙහි; ඉන්පසු; ඊට ඉක්බිති; ඊළඟ.
ඉනිම[නා.] ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවේ දී පන්දුවට පහර දීමට එක් පිළකට නොහොත් පිතිකරුවකුට හිමි වන වාරය හෙවත් වටය.
ඉනිමාන[නා.] කුඹුරු ගොවිතැනෙහි කමත අතුගෑමට යොදා ගන්නා ඉලපත.
ඉඳලෝලු[නා.ප්‍ර.] ආහාරයට ගන්නා හතු වර්ගයක්.
ඉඳහිට[ක්‍රි.වි.] කලාතුරකින්; විටින් විට; ඇතැම් විට.
ඉඳි කෙළිය[නා.] චිරාගත සිංහල ගෘහ ක්‍රීඩාවක්; ඉඳිපෙළීම; ගල්කෙළිය.
ඉඳි පිළිම[නා.බහු.] හිඳගෙන සිටින ඉරියව්වෙන් තනා ඇති ප්‍රතිමා.
ඉඳිකටුපීර(පාරිභා.) [නා.] ඉඳිකටුවක් වැනි සිහින් පීර(=needle file).
ඉඳිකැන්[නා.ප්‍ර.] රට ඉඳි පොකුර; යොන් ඉඳිවල්ල.
ඉඳු1. [නා.ප්‍ර.] සඳු; චන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] කපුරු. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍ර දිසාව; පෙරදිග. 4. [නා.ප්‍ර.] නායකයා; අධිපතියා; ප්‍රධානයා. 5. [නා.ප්‍ර.] සක්දෙවි ;ඉන්ද්‍ර දේවයා. 6. [වි.] ඉතා හොඳ; මාහැඟි; ශ්‍රේෂ්ඨ; උතුම්.
ඉඳු උපුල්[නා.ප්‍ර.] නිල්වන් මැණික්; ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය.
ඉඳු ගජ[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍ර දෙවියාගේ හෙවත් ශක්‍රයාගේ ඇතා; ඓරාවණ හස්තිරාජයා.
ඉඳු දුන්න[නා.] ඉඳුදද; දේදුන්න.
ඉඳු මඬල[නා.] චන්ද්‍ර මණ්ඩලය; සඳ වටේ සෑදෙන රැස් වළල්ල.
ඉඳු විදුර[නා.] ශක්‍රයාගේ ආයුධය; වජ්‍රායුධය.
ඉඳුගොව්වා[නා.] වර්ෂා කාලයෙහි පොළොවෙහි මතු වන රත් හෝ සුදු පැහැති කීට වර්ගයක්; ඉන්ද්‍ර ගෝපකයා.
ඉඳුදද[නා.ප්‍ර.] දේදුන්න; ඉඳු දුන්න.
ඉඳුපා[නා.ප්‍ර.] සඳ කැලුම්; චන්ද්‍ර රශ්මිය.
ඉඳුමිණි[නා.ප්‍ර.] ඉඳුනිල් මිණ; ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය.
ඉඳුරත්නය1. [නා.] මුතු ඇටය. 2. [නා.] චන්ද්‍ර රත්නය.
ඉඳුරා[වි.] කෙළින්; ඍජු; අවංක. [ක්‍රි.වි.] කෙළින්; ඇද නැති ව; එක එල්ලේ; ඒකාන්තයෙන්.
ඉඳුරු1.[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රදෙවි; සක්දෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] නැ‍ගෙනහිර දිශාව; පෙරදිග. 3. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධානයා; අධිපතියා; රජ. 4. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා; හිරු. 5. [නා.ප්‍ර.] විජ්ජාකාරයා; ඉන්ද්‍රජාලිකයා.
ඉඳුරු දිග[නා.] නැගෙනහිර දිශාව.
ඉඳුරු පස[නා.] සම්ප්‍රයුක්ත ධර්මයන්ගේ ඉපදීමට හා පැවැත්මට අධිපතිභාවයෙන් උපකාරවන ඉන්ද්‍රිය; ඉන්ද්‍රිය ප්‍රත්‍යය.
ඉඳුරු පැහැය[නා.] නැගෙනහිර දිශාවෙන් එන ආලෝකය.
ඉඳුරුදික්පති[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍ර දිශාවට අධිපති දෙවි; ඉන්ද්‍රයා; ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා.
ඉඳුරුසැව්[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රචාපය.
ඉඳුල්1. [නා.ප්‍ර.] කෑමෙන් හා බීමෙන් පසු ඒ භාජනයේ ම ඉතුරු වූ ආහාරපාන කොටස; අපවිත්‍ර වූ දෙය; අතපත ගෑ ආහාරය. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ළදරුවකුට ප්‍රථම වරට දෙන බත්.
ඉඳුල් කටගෑම(කථා.) [නා.] කුඩා දරුවන්ට නැකතට බත් කැවීම; අන්නප්‍රාශනය.
ඉඳුල් වැටිය[නා.] තොල.
ඉඳුල්උළු[නා.ප්‍ර.] කෑමෙන් පසු පතෙහි ඉතිරිවන බත් ඇට.
ඉඳුල්කඩ[නා.ප්‍ර.] ආහාර අනුභව කරන විට ඉඳුල් ආදිය නොවැටීම සඳහා ඇඳිවත මත එළා ගන්නා රෙදි කැබැල්ල; ආහාර අනුභවයෙන් පසු අත කට පිස ගැන්මට ගැනෙන රෙදි කැබැල්ල; අත් පිස්නාකඩය.
ඉඳුල්පා[නා.ප්‍ර.] (ඉඳුල් සහිත පාත්‍රය යනු වාච්‍යාර්ථයි) ආහාර අනුභවය සඳහා පාවිච්චි කොට නොසේදූ පාත්‍රය.
ඉඳුවර[නා.ප්‍ර.] නිලුපුල්; නිල්මානෙල්.
ඉඳුසැව්[නා.ප්‍ර.] දේදුන්න; ඉන්ද්‍රචාපය.
ඉඳුසෙණ[නා.ප්‍ර.] (ඉන්ද්‍ර දෙවියාගේ සෙණය යනු වාච්‍යාර්ථයි) සෙණය.
ඉපනැල්ල, ඉපිනැල්ල1. [නා.] කරල් කපා ගත් පසු ගොයමෙහි ඉතිරි වන කොටස. 2. [නා.] අලුත ගොයම් කැපූ කුඹුර නොහොත් කුඹුරේ පාර්ශ්වය.
ඉපනැලි යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] විල්ලුදවල බූවට වඩා දිග බූවක් ඇති කපු රෙදි හෝ සේද රෙදි හෝ වියන යන්ත්‍රය (=plush loom).
ඉපල, ඉපැල[නා.] කොළ හැළුණු අත්ත; වියළි අත්ත; කෝටුව.
ඉපල් බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉපලෙන් තළනවා; කෝටුවකින් ගහනවා.
ඉපහත(පාරිභා.) [නා.] ගඟකට සිය පත්ල හෑරීමට හැකි පහත් ම මට්ටම (=base level).
ඉපැයුම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හම්බ කරන දේ; උපයනු ලබන දෙය (=earnings).
ඉපැයුම්වත්කම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උපයාගන්නා වස්තුව (=earning assets).
ඉපිණි1. [වි.] ඉතා පියකරු. 2. [වි.] ඉතා මිහිරි.
ඉපිය, ඉපියාව1. (කථා.) [නා.] දිය මත පාවෙන සේ බිළී ලණුවෙහි හෝ දැලෙහි හෝ බැඳි සැහැල්ලු ලී කැබැල්ල; බෝයාව. 2. [නා.] දොර අල්මාරි ආදියේ ඇති ලී අගුළ; උගුලක ඇති අගුළක් වැනි කොටස. 3. [නා.] වෑල්වයක පියන්පත. 4. [නා.] සියුම් නාදය උපදවනු සඳහා නළාවක සවි කරන ලද තුනී යතුර. 5. [නා.] කුරක්කන් වැනි බීජවල පිට පොත්ත.
ඉපියාකඳ[නා.] දිය මත පාවීම සඳහා ලීයෙන් හෝ ලෝහයෙන් සාදන ලද රවුම් කුහර සහිත භාණ්ඩය; බෝයාව; ඉපිලි කඳ.
ඉපියාමල(කථා.) [නා.] කිතුල් ගසක තුන්වෙනි වාරයට මතුවන මල.
ඉපිර යනවා[ක්‍රි.] ගැලවී යනවා; මුලින් ඉදිරී යනවා.
ඉපිල්ල1. [නා.] බිළී ලණුවෙහි හෝ දැලෙහි හෝ යොදා දිය මත පාවෙන්න සලස්වන සැහැල්ලු ලී කැබැල්ල හෝ එවැනි ද්‍රව්‍යය; බෝයාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක් මත රැඳි පාවෙන වස්තුව; කාබියුරේටරයේ ඉපිලි කාමරයේ ඇති පැට්‍රෝල් මත පාවෙමින් තිබෙන තුනී පිත්තල තහඩුවෙන් තනන ලද කුඩා සිලින්ඩරය (=float).
ඉපිල්ලවාසී[වි.] ඉපිලගිය; උදම් වූ.
ඉපිලි කාමරය[නා.] මෝටර් රථයක ඇන්ජිම ක්‍රියා කරවීමට අවශ්‍ය මිශ්‍රණය සම්පාදනය කිරීම සඳහා ටැංකියෙන් එන පැට්‍රල් ස්වල්ප ප්‍රමාණයක් එකතු වී තිබෙන කාමරය; කාබියුරේටරය.
ඉපිලෙනවා, ඉපිල්ලෙනවා1. [ක්‍රි.] ද්‍රවයකින් උඩට මතු වෙනවා; පාවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පැන නැ‍ඟෙනවා; වේගයෙන් පිටතට ගලා එනවා. 3. [ක්‍රි.] පිටතට ඉස්සෙනවා. 4. [ක්‍රි.] චංචල වෙනවා; කම්පා වෙනවා. 5. [ක්‍රි.] ඉපිල යනවා; උදම් වෙනවා.
ඉපුල්[නා.ප්‍ර.] උපුල්; නිල් ඕලු.
ඉබ[නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා.
ඉබ්බා1. [නා.] අස්ථිමය පිට කටුවකින් ශරීරය ආවරණය වූ කෙලෝනියා ගෝත්‍රයට අයත් උරගයා. 2. [නා.] ඉබ්බකුගේ සාමාන්‍ය හැඩය ඇති ලෝහමය අගුළු විශේෂය.
ඉබාගාතෙ[ක්‍රි.වි.] අරමුණක් නැති ව; අභිප්‍රාය රහිතව; ඉස හැරුණු අතක.
ඉබානන[නා.ප්‍ර.] ගණදෙවිඳු.
ඉබිකබල[නා.] ඉබ්බාගේ ශරීරය වැසී තිබෙන කටුව; කුර්ම කපාලය.
ඉබියතුර[නා.] එනම් යකඩ අගුළු විශේෂය; එම අගුළ ඇරීමට හෝ වැසීමට හෝ භාවිත කරන යතුර.
ඉබු[නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා.
ඉභ[නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා.
ඉම[නා.] මායිම; සීමාව.
ඉමල්ෂණය[නා.] තෙල් හෝ ලාටු ද්‍රව්‍ය මිශ්‍රිත ද්‍රව්‍යය; තෛලෝදය (=emulsin).
ඉමල්සින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තිත්ත ආමන්ඩ්වලින් ලබාගන්නා එන්සයිමයක නාමය (=emulsin).
ඉම් ගල[නා.] මායිම දක්වන ගල; සීමා ගල.
ඉම් ටැම්[නා.ප්‍ර.] සීමා ස්තම්භය; මායිම් දක්වන කණුව.
ඉම් නියර, ඉම නියර[නා.] කුඹුරු කොටස් දෙකක් අතර මායිමට දමා ඇති කුඩා වේල්ල.
ඉම් පත[නා.] ඉඩකඩම්වල මායිම් දක්වන ලේඛනය; මායිම් ලැයිස්තුව.
ඉම් රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] මායිම හෙවත් සීමාව දක්වන ඉර.
ඉම් වේල්ල[නා.] කුඹුරක මායිමෙහි උසට තනනු ලබන වේල්ල හෙවත් පස් කණ්ඩිය; මායිම් වේල්ල.
ඉම් හිස[නා.] සීමාව; මායිම.
ඉම්පෙටිගෝ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සැරව සාදන බැක්ටීරියා ආසාදනය වීමෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් මුහුණෙහි හා අත්වල වැලඳෙන රෝගයක් (=impetigo ).
ඉමිටේෂන්[වි.] ව්‍යාජ; තථ්‍ය නොවූ; අනුකරණය කළ; බාහිර ඔපය පමණක් ඇති.
ඉමිහිරි[වි.] ඉතා මිහිරි; බෙහෙවින් මධුර; අතිප්‍රණීත වූ.
ඉඹිනවා[ක්‍රි.] සිප ගන්නවා; චුම්බනය කරනවා; සිඹිනවා; ආඝ්‍රාණය කරනවා.
ඉඹුල්[නා.] පුලුන් සහිත ගෙඩි හටගන්නා ගසක නම; කටු ඉඹුල්; සිම්බලී.
ඉඹුල් වනය1. [නා.] ඉඹුල් ගස් බහුල වූ වනය ;මෙය ගරුඬයින්ගේ වාස භවනය ලෙස කියැවේ. 2. [නා.] නිරයක නාමය.
ඉය[නා.] දුන්නෙන් විදිනු ලබන උලක් සහිත අවිය; ඊතලය; ශරය; ඊය.
ඉයත්තුව1. (කථා.) [නා.] වැස්ස, සුළඟ, රශ්මිය ආදි එදිනෙදා කාලගුණය. 2. [නා.] කෙනකු සිටින හෝ යමක් පිහිටි ස්ථානය පිළිබඳ ඔත්තුව හෝ තොරතුර; ඉසව්ව.
ඉයනම්1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ආයුධය; මෙවලම. 2. [නා.ප්‍ර.] හූනියම; කොඩිවිනය.
ඉයන්දුඹුල්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] දුම් මැස්සක යටි පැත්තේ දුම් ගැසීමෙන් සෑදෙන කළු පැහැති ද්‍රව්‍යය; දුමෙහි බැඳෙන දුඹුටු.
ඉයවුර, ඉයොර, ඉයෝර[නා.] ඊතල දමන කොපුව.
ඉයොසිනොපිල්[නා.ප්‍ර.] සුදු රුධිරාණුව ; ශ්වේත සෛලය (=eosinophil).
ඉයෝලිතික(පාරිභා.) [වි.] පුරා ශිලා සමයට හෙවත් පේලියෝලිතික සමයට පූර්වයෙහි වූ කාල පරිච්ඡේදයට අයත්(=eolithic).
ඉයෝසික(පාරිභා.) [වි.] සත්ත්ව ජීවීන් මුලින් ම සිටි සමයට හෝ එම පාෂාණ ස්තරවලට හෝ සම්බන්ධ (=eozoic).
ඉයෝසීන(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තෘතීයක යුගයේ පැරණිතම කොටසට අයත් පාෂාණ වර්ග (=eocene).
ඉර1. [නා.] සුර්යයා; දිනකර. 2. [නා.] රේඛාව; වයිරම; පෙළ. 3. [නා.] කොස් මදුල වටා එය බදා පවතින හීන් තීරුව; කොස් ඉර. 4. [නා.] පොල් බෑයකින් කපා ගත් හීන් පොල් මද තීරුව. 5. [නා.] බදු මුදල; බද්ද.
ඉර නඟනවා[ක්‍රි.] ඉර උදාවන තෙක් බලා සිටිනවා.
ඉර මඬල, ඉරු මඬල[නා.] සූර්ය මණ්ඩලය; හිරු.
ඉර වල්ල, ඉර වැල්ල[නා.] කුඹුරක හෝ හේනක බෙදූ කොටස.
ඉර සේවය[නා.] ශ්‍රීපාද කඳු මුදුනෙහි දී දක්නා ලැබෙන උදාවන හිරු හා සම්බන්ධ වූ චංචල ස්වභාවය.
ඉරගල වැටෙනවා[ක්‍රි.] හිරු අවරට යනවා; ඉර බහිනවා.
ඉරට වාටිය[නා.] රෙද්දක නූල් ගැළවී යෑම වැළැක්වීම පිණිස වියන ලද වාටිය හෙවත් අයින; බල වාටිය.
ඉරට්ටය, ඉරට්ටෙ[නා.] දෙක; යුග්මය; දෙකෙන් බෙදූවිට ඉතිරියක් නො දක්වන සංඛ්‍යාව.
ඉරට්ටි1. [නා.] කිසිවකුට ගෞරව දැක්වීම සඳහා හෝ තෑගි උදෙසා කරනු ලබන සුරල් සහිත නැටුම. 2. [නා.] කානු දෙකේ තුවක්කුව.
ඉරණම[නා.] සිදුවිය යුත්ත; දෛව නියමය.
ඉරණම් කවි[නා.ප්‍ර.] බඹර කැපීමේ දී අවසානයට කියන කවි.
ඉරණ්ඩුව1. [නා.] දෙක; යුවල. 2. (කථා.) [නා.] පංචි කෙළියේදී කවඩි දෙකක් උඩු අතට වැටුණවිට ඊට දෙක වෙනුවට භාවිත කරන වචනය.
ඉරත්තය[නා.] ඉතිරි නැති ව බෙදිය හැකි දෙක, හතර, හය ආදි සංඛ්‍යාව; ඔත්තයට විරුද්ධ වචනය.
ඉරන දත(පාරිභා.) [නා.] දෙ ඇන්දෙහි ම ඉදිරි දෙපස හතරක් වශයෙන් පිහිටි දිගටි සිහින් උල් දත්; රදනක දන්ත.
ඉරනං ඇටය[නා.] ඉලඇටය.
ඉරනවා1. [ක්‍රි.] යනවා; ගමන් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දෙපසට ඇද තීරුවලට වෙන් කරනවා; රෙදි කඩදාසිය ආදිය ඇද කඩනවා; පිහියෙන් හෝ කියතෙන් හෝ දිග අතට පලනවා.
ඉරබටු තරුව[නා.] ඉර බැස ගිය නොබෝ වේලාවකින් අපරදිග අහසේ පෙනෙන දීප්තිමත් තාරකාව.
ඉරහඳ කොඩිය[නා.] සතර කෝරළයට අයත් සූර්යයාගේත් චන්ද්‍රයාගේත් ලාඤ්ඡනවලින් යුත් ධ්වජය.
ඉරහඳගල[නා.] සාමාන්‍යයෙන් පැරණි සිද්ධස්ථානවල දොරටු පාමුල දක්නට ලැබෙන කොටන ලද සත්ත්ව රූප, ලියවැල් ආදියෙන් අලංකෘත අඩ කවාකාර ගල්පුවරුව; සඳකඩපහණ.
ඉර්ධි ප්‍රාතිහාර්ය[නා.] ඍද්ධි බලයෙන් කරනු ලබන ආශ්චර්යවත් ක්‍රියා.
ඉර්ධිය[නා.] භාවනානුයෝගී ව ආශ්චර්යවත් දේ කළ හැකි චෛතසික බලය; භාවනා බලයෙන් ඉපදවිය හැකි ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය.
ඉර්ෂි, ඉර්සි[නා.ප්‍ර.] මුනිවරයා; ඍෂිවරයා.
ඉරි ගිල්වීම(පාරිභා.) [නා.] මැටි භාණ්ඩවල කැටයම් කටුවලින් රේඛා සහ රේඛා චිත්‍ර කපා වර්ණවත් මැටි දියරෙන් පිරවීම (=grooving).
ඉරි පැන්නුම[නා.] මතුරා පොළොව මත ඇඳි ඉරක් යමකු ලවා පැන්නවීමෙන් ඔහුට උපද්‍රව පමුණුවන කොඩිවින විශේෂය.
ඉරි මට්ටම[නා.] කෙළින් ඉරි ගැහීමට ගන්නා වඩු මෙවලම.
ඉරි මදය, ඉරු මදය(කථා.) [නා.] ගසක කඳේ හරි මැද පිහිටි මෘදු කොටස හෙවත් බඩය; මජ්ජාව.
ඉරිකොන්ද1. [නා.] පළලින් අඩු දිගින් වැඩි කුඹුරු යාය. 2. [නා.] කුඹුරක් හෑම සඳහා ලියැදි බෙදා වෙන් කිරීමේ දී ඉතිරිවන කොටස.
ඉරිඩියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුදුපාට ඉතා බර ලෝහ වර්ගයක නාමය; ප්ලැටිනම් වර්ගයට අයත්වන ලෝහයක් (=iridium).
ඉරිදෙව්, ඉරුදෙව්[නා.ප්‍ර.] හිරු මඬලට අධිගෘහිත දෙවියා; සූර්ය දිව්‍ය රාජයා.
ඉරිමා උදය[නා.] ඉර පායාගෙන එන වේලාව; අරුණෝදය.
ඉරියා පථය[නා.] යාම් ඊම්, ඉඳීම් හිටීම්, සැතපීම් යන ශරීරය පවත්වන සතරප්‍රකාර හැසිරීම.
ඉරු රේඛාව[නා.] වෙදැගිල්ලට පහතින් අත්ලෙහි සූර්ය පර්වතය හෙවත් රවි මණ්ඩලය මතුපිට පිහිටා ඇති රේඛාව.
ඉරුවාරදය[නා.] සූර්යතාපයේ හෙවත් ඉර අවුවේ අඩු වැඩි වීම අනු ව පවත්නා ඉසරදය.
ඉරේසරය[නා.] පැන්සලෙන් හෝ පෑනෙන් ලියන ලද හෝ අඳින ලද යමක් මැකීම සඳහා භාවිත කරන විශේෂ රබර් කැබැල්ල; මකන කෑල්ල.
ඉල ඇටය[නා.] ක්ෂීරපායී සතුන්ගේ උරස වට කරමින් කශේරුව දෙපැත්තෙන් ඉදිරියට විහිදී ඇති වක්‍ර වූ අස්ථි යුගල කීපයෙන් එකක්; පර්ශුව.
ඉලක්කම[නා.] සංඛ්‍යාවක් හැඟවීමට (1, 2 ආදි වශයෙන්) යොදන ලකුණ; අංකය; නොම්මරය.
ඉලක්කය[නා.] විදිනට හෝ වෙඩි තබනට අල්ලනු ලබන එල්ලය; කුරුමානම; ලක්ෂ්‍යය.
ඉලත්තට්ටුව1. [නා.] හෙප්පුව; බුලත් තට්ටුව. 2. [නා.] ප්‍රභූ පන්තියේ අය බත් කනවිට පිඟාන තබා ගැනීම සඳහා පාවිච්චි කරන ලද කුරු අඩිය මෙන් වූ උපකරණයක්.
ඉලපත[නා.] අතින් ගත හැකි තරමේ ඉරටු මිටියක් බැඳ සාදා ගැනෙන අතුගාන උපකරණය.
ඉල්[නා.ප්‍ර.] වප්, උඳුවප් දෙමස අතර ඇති චන්ද්‍ර මාසය; ඔක්තෝබර මාසයේ මැද භාගයේ සිට නොවැම්බර් මාසයේ මැද භාගය තෙක් ඇති මාසය.
ඉල් උත්සවය[නා.] කතරගම මහ දේවාලයේ වාර්ෂික මංගල්‍යයන් අතර අවසාන මංගල්‍යය.
ඉල් උඳුවප් මහ[නා.] (ඉල් මාසය හා උඳුවප් මාසය යනු වාච්‍යාර්ථයි) නොවැම්බර් මැද සිට දෙසැම්බර් මැද තෙක් කාලය; කෑම බීම හිඟ කාලය.
ඉල්පෙනවා1. [ක්‍රි.] ද්‍රවයකින් උඩට මතුවෙනවා; පාවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පිටතට ඉස්සෙනවා; නෙරායනවා. 3. [ක්‍රි.] චංචල වෙනවා; කැලඹෙනවා. උද්දාම වෙනවා.
ඉල්මනයිට්[නා.ප්‍ර.] ආග්නේය පාෂාණවල තිබෙන අතිරේක ඛනිජ වර්ගයක්.
ඉල්ලනවා, ඉල්වනවා1. [ක්‍රි.] තමාට දෙන ලෙස කියනවා; ආයාචනය කරනවා; අයැද සිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] (වෙන්දේසියක දී) තමා බඩුවක් ගන්ට කැමති මිල ප්‍රකාශ කරනවා.
ඉල්ලම[නා.] ලෝහ වර්ග හෝ මැණික් හෝ පවතින පස් තට්ටුව.
ඉල්ලම් කූර1. (කථා.) [නා.] පොළොවේ මැණික් ඉල්ලුම් තිබේදැයි (පොළොව යට ගසා) පරීක්ෂා කරන කූර. 2. [නා.] යකඩ ඉන්න; අලවංගුව.
ඉල්ලීම1. (පාරිභා.) [නා.] අයිතිවාසිකම් අවශ්‍යතාවන් ආදිය ලබාගැනීම සදහා වගකිවයුතු අය වෙත බලකර සිටීම; අභියෝගය ( = demand). 2. (පාරිභා.) [නා.] අයිතිවාසිකමක් හෝ හිමිවිය යුත්තක් ඉල්ලා සිටීම (=claim).
ඉල්ලුම1. (පාරිභා.) [නා.] පාරිභෝගිකයන් තුළ යම් භාණ්ඩයක් මිලදී ගැනීමට ඇති අපේක්ෂාව; උවමනාව (= demand). 2. (පාරිභා.) [නා.] නිශ්චිත කාලයක් තුලදී නිශ්චිත වෙළඳපොලක ගැනුම්කරුවන් විසින් එක් එක් නිශ්චිත මිලට ලබාගැනීමට කැමති භාණ්ඩ ප්‍රමාණය.
ඉල්ලුම් අණකරය(පාරිභා.) [නා.] ඉල්ලූ විටෙක ගෙවිය යුතු වූ විනිමය බිලක් (=demand draft).
ඉල්ලුම් තැන්පතුව(පාරිභා.) [නා.] බැංකුවක පෙරාතුව තැන්පත් කොට ඇති මුදල් ප්‍රමාණය හෝ බැංකුවක් මගින් ගනුදෙනුකරුට ණයට දෙන මුදල් ප්‍රමාණය හෝ ඕනෑ ම අවස්ථාවක ලබා ගැනීම සඳහා ඔහුට ඇති අයිතිවාසිකම (= demand deposit).
ඉල්ලුම් නම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] භාණ්ඩයක හෝ සේවයක මිලෙහි ඒකීය වෙනසක් ඇති වීමෙන් ජනිත වන ඉල්ලුම් ප්‍රමාණයේ වෙනස් වීම (=elasticity of demand).
ඉල්ලුම් න්‍යාය(පාරිභා.) [නා.] විකිණීමට ඇති භාණ්ඩයක මිල අඩු වැඩි වීමත් සමඟ ඒ භාණ්ඩයට ඇති ඉල්ලුම් ප්‍රමාණය ද අඩු වැඩි වන බව දක්වන න්‍යාය (=law of demand).
ඉල්ලුම් පත්‍රය[නා.] යම් කිසිවක් ඉල්ලුම් කිරීමේ ලියවිල්ල; අයදුම් පත්‍රය.
ඉල්ලුම් වක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ගැනුම්කරුවන් විසින් එක් එක් විවිධ මිල ගණන් යටතේ මිලට ගනු ලබන විවිධ නිෂ්පාදිත ප්‍රමාණයක් දැක්වෙන ලක්ෂයන් සම්බන්ධ කර අඳිනු ලබන වක්‍රය (=demand curve).
ඉල්ලුම් විතතිය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක අඩු මිල කරණ කොට ගෙන වැඩි ප්‍රමාණයක් ඉල්ලුම් කරනු ලැබීම (=extension of demand).
ඉල්ලුම් සංකෝචනය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක වැඩි මිල කරණ කොට ගෙන ඉල්ලුම් කරනු ලබන ප්‍රමාණය අඩු වීම (=contraction of demand).
ඉල්ලුම්කරුවා1. [නා.] අපේක්ෂකයා, කිසියම් පදවියකට හෝ විභාගාදියකට හෝ ඉදිරිපත් වන තැනැත්තා. 2. [නා.] අයදුම්කාරයා; උරුමක්කාරයා; අයිතිවාසිකම් ඉදිරිපත් කරන්නා; හිමිකම් පාන්නා (=claimant).
ඉලාස්ටික්, ඉලැස්ටික්[වි.] (රබර් මෙන්) ඇදෙන හැකිලෙන ගතිය ඇති; ප්‍රත්‍යාස්ථ.
ඉලැක්ට්‍රෝස්කෝපය(පාරිභා.) [නා.] යම් වස්තූවක විද්‍යුත් ආරෝපණයක් තිබේදැයි දැනගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක් (=electroscope).
ඉලිනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පරමාණුවක ක්‍රමාංක 61 ක් වූ ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යය (=illinium).
ඉලිප්සකය(පාරිභා.) [නා.] ඉලිප්සාකාර හෙවත් අණ්ඩාකාර ඝන වස්තුව (=ellipsoid).
ඉලිප්සය(පාරිභා.) [නා.] අණ්ඩාකාර හෙවත් ඩිම්බාකාර වෘත්තය.
ඉලියනවා1. [ක්‍රි.] සොයනවා; පරීක්ෂා කරනවා; අපේක්ෂා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] විචාරනවා; අසනවා.
ඉලුප්පුව(පාරිභා.) [නා.] හරස් ලීයක දාරයට වැටෙන සේ පරාලයක් වැනි ලීයක කපා ඇති කෝණාකාර කට්ටය.
ඉලෙක්ට්‍රික්[වි.] විද්‍යුතය පිළිබඳ; විදුලි.
ඉලෙක්ට්‍රොකාඩියෝග්රෑම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හෘදයේ ක්‍රියාකාරීත්වය නිසා ඇති වන විවිධ ශාරීරික විදුලි තරංගවල ප්‍රස්තාරික නිරූපණය.
ඉලෙක්ට්‍රොනික(පාරිභා.) [වි.] ඉලෙක්ට්‍රෝනය හා සම්බන්ධ (=electronic).
ඉලෙක්ට්‍රෝඩය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ධාරාවක් ද්‍රව්‍යයකට හෝ වායුවකට හෝ ඇතුළු කරන ප්ලැටිනම් කොළය හෙවත් තහඩුව.
ඉලෙක්ට්‍රෝනය(පාරිභා.) [නා.] පරමාණුවක් සෑදී ඇති මූලික කොටස් තුනෙන් එකක්; ප්‍රෝටෝන හා නියුට්‍රෝන අනෙක් දෙකයි (=electron).
ඉලෙක්ට්‍රෝප්ලේට් කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] විද්‍යුත් විච්ඡේදනය මාර්ගයෙන් රිදී ආදි ලෝහයක් ආලේප කරනවා.
ඉව1. [නා.] යම්කිසි වස්තුවක් ඇඳින ගැනීමේ (සතුන් කෙරෙහි ඇති) ශක්තිය. 2. [නා.] ස්වාභාවික ඥානය; සහජ දැනීම.
ඉව අල්ලනවා, ඉව කරනවා[ක්‍රි.] ගන්ධය ආඝ්‍රාණය කරනවා; ගඳ බලනවා; ගන්ධය අනු ව යම් කිසිවක් ඇඳින ගැනීමට හෝ සොයා ගැනීමට උත්සාහ කරනවා.
ඉවත ලනවා, ඉවත් කරනවා[ක්‍රි.] බැහැර කරනවා; අස් කරනවා; අහක් කරනවා; දුරු කරනවා.
ඉවත්තුව(පාරිභා.) [නා.] ඉවත් වූව; බැහැර වූ දෙය.
ඉවර[වි.] අවසන්; නිම වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] අවසානය; නිමාව; කෙළවර; සමාප්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉස්පාසුව; විවේකය. 3. [නා.ප්‍ර.] අවස්ථාව; සුදුසු වේලාව.
ඉවර කරනවා[ක්‍රි.] අවසන් කරනවා; කෙළවර කරනවා; හමාර කරනවා; සම්පූර්ණ කරනවා.
ඉවසනවා1. [ක්‍රි.] විඳ දරා ගන්නවා; ඉඩ දී සිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] පිළිගන්නවා; බාරගන්නවා; කැමති වෙනවා.
ඉවහල්[වි.] ඉතා උපකාර වූ; අතිශයින් සහාය වූ.
ඉවුම් පිහුම්[නා.බහු.] කෑම ඉවීම; ආහාර පිසීම; සූප ශාස්ත්‍රය.
ඉවුර[නා.] ගං හෝ ඇළ, දොළ, වැව් පොකුණු ආදියෙහි ස්වාභාවික හෝ කෘත්‍රිම හෝ කණ්ඩිය; තෙර; වෙරළ; බැම්ම.
ඉවුරස[නා.] ඉවුර සමීපය; ගඟ අසබඩ.
ඉවුරු බිම[නා.] ගඟබඩ ප්‍රදේශය.
ඉවුරුබඩ[නා.ප්‍ර.] ඉවුර සමීපය; ඉවුර ආසන්නය.
ඉවුසාල්, ඉවූසාල්[නා.ප්‍ර.] තම්බාපු හාල්; තැම්බූ වීයෙන් කොටා ගන්නා සහල්.
ඉෂ්ට[වි.] කැමති; ප්‍රිය මනාප; රුචි වූ; අභිමත; ශුභ; යහපත්. 1. [නා.ප්‍ර.] කැමැත්ත; රුචිය; අභිමතය; කැමති දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] යහපත; ශුභ සිද්ධිය.
ඉෂ්ට කරනවා[ක්‍රි.] (යමක්) ඉටු කරනවා; කර දෙනවා; ලබා දෙනවා.
ඉෂ්ට කාමිනිය[නා.] යම් කෙනකුට හිතැති කාන්තාව.
ඉෂ්ට කාලය1. [නා.] අභිමත කාලය; සුදුසු කාලය. 2. [නා.] උත්පත්ති කාලය.
ඉෂ්ට දේවතාවා[නා.] (විශේෂයෙන් වැඳුම් පිදුම් කරනු ලබන) අභිමත දෙවියා; ආරක්ෂක දෙවියා; ඉටු දෙවියා; යහපත ළඟා කර දෙන දෙවියා.
ඉෂ්ට ප්‍රයෝගය[නා.] ශුභ කටයුත්ත; ශුභ කාර්යය.
ඉෂ්ට මිත්‍රයා[නා.] ප්‍රිය මනාප යහලුවා; හිතවත් මිතුරා; හිතවැඩ සලසන මිතුරා; කල්‍යාණ මිත්‍රයා.
ඉෂ්ට රූපය[නා.] ප්‍රසන්න වූ රූපය; යහපත් රුව.
ඉෂ්ට විපාකය[නා.] යහපත් ප්‍රතිඵලය; ශුභ ඵලය; ආනිශංසය.
ඉෂ්ට විෂයය[නා.] අභිමත කාර්යය.
ඉෂ්ට වෙනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රිය වෙනවා; අභිමත වෙනවා; මනාප වෙනවා; යහපත් හෙවත් ඵලදායි වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] සිද්ධ වෙනවා; ඉටු වෙනවා; සමෘද්ධ වෙනවා.
ඉෂ්ට සිද්ධිය[නා.] අභිමත අරමුණු ඉටුවීම; සැප සම්පත් ලැබීම; සෞභාග්‍යය.
ඉෂ්ටකා[නා.ප්‍ර.] උළු කැටය; ගඩොල.
ඉෂ්ටකාමී[වි.] හිත වැඩ කැමති; අර්ථ සාධක.
ඉෂ්ටගණ[නා.ප්‍ර.] (ඡන්ද.) ශුභ ගණ; අට ගණය අතුරින් ම, න, බ, ය යන ගණ සතර; භූමි, දේව, චන්ද්‍ර සහ ජල යන ගණ සතර.
ඉෂ්ටදායක, ඉෂ්ටදායී[වි.] යහපත් දේ හෙවත් කැමති දේ දෙන; සිතූ පැතූ දේ දෙන.
ඉෂ්ටඵල[නා.ප්‍ර.] යහපත් අනුසස්; ශුභ විපාක.
ඉෂ්ටරාශි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොදු හරයකට පමුණුවන ලද භාග ගණන්.
ඉෂ්ටසූචක[වි.] ශුභ හෙවත් යහපත පවසන; ශුභ ප්‍රාර්ථනාත්මක.
ඉෂ්ටානිෂ්ට[වි.] යහපත්, අයහපත්; කැමති හා අකමැති; හිතාහිත; ශුභාශුභ.
ඉෂ්ටානුභූතිය[නා.] ප්‍රසන්න නොහොත් ප්‍රියජනක විඳීම; සුඛානුභවය.
ඉෂ්ටාරම්මනය[නා.] ප්‍රියජනක නොහොත් ශුභ අරමුණ; අභිමත අරමුණ.
ඉෂ්ටාර්ථ සංසිද්ධිය[නා.] අභිමත අරමුණ සපුරා ඉටුවීම හෙවත් සාක්ෂාත් කරනු ලැබීම.
ඉෂ්ටාර්ථ සාධක[වි.] අභිමත අරමුණ ඉටු කරන හෙවත් සාක්ෂාත් කරන; කැමති කැමති වස්තු දෙන.
ඉෂ්ටාර්ථ සිද්ධිය[නා.] අභිමත අරමුණ ඉටු වීම හෙවත් සාක්ෂාත් කරණය.
ඉෂ්ටාර්ථය[නා.] අභිමත කාරණය; පතන ලද්ද; අභිප්‍රේත අරමුණ.
ඉෂ්ටාර්ථසූචක[වි.] අභිප්‍රේත නොහොත් අරමුණ පවසන; ඉෂ්ටාර්ථ සිද්ධිය අඟවන.
ඉෂ්ටාලම්බනය[නා.] (අභි.) ප්‍රියජනක හෙවත් ශුභ අරමුණ; අභිමත අරමුණ.
ඉෂ්ටාශංසනය[නා.] අභිමත දේ පැතීම; ශුභ පැතීම; ආශීර්වාද කිරීම.
ඉෂ්ටි1. [නා.ප්‍ර.] පැතුම; ආශාව. 2. [නා.ප්‍ර.] යාගය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගඩොල්. 4. (ක්‍රිස්ති.) [නා.ප්‍ර.] හෙල්ල; ලංසය.
ඉෂ්ටිකාඡදන[නා.ප්‍ර.] උළු වහල.
ඉෂු1. [නා.ප්‍ර.] ඊතලය; ශරය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] නැකැත් යෝගයක නාමය.
ඉස1. [නා.] ඔළුව; හිස. 2. [නා.] මුදුන; ඉහළ කෙළවර. 3. [නා.] නඟුලෙහි දික් අතට යොදා ඇති වියගහ බඳින ලීය. 4. [නා.] අනුන්ගේ යස ඉසුරු නොඉවසන ස්වභාවය; ඊර්ෂ්‍යාව. 4. [නා.] කැමැත්ත. 6. [නා.] රසය; ඉස්ම. [පූර්ව.ක්‍රි.] ඉස; ඉසීමේ ධාතුවෙහි පූර්ව රූපය.
ඉස ඇම්ම[නා.] ඉසේ කැක්කුම; ඉසරුදාව; ඉසරදය.
ඉස කඩ1. [නා.] ඉසේ බඳින රෙදි කඩ; හිස් වෙළුම; තලප්පාව; ජටාව. 2. [නා.] ඇඳක ඉස පැත්තේ කකුල්වලට සවි කරන ලදුව ඇඳ වියලෙන් උඩට නෙරූ, ලෑල්ල; ඉස්ලෑල්ල.
ඉස ගල්වනවා[ක්‍රි.] හිසෙහි තෙල් ආදිය ගානවා.
ඉස ගසනවා[ක්‍රි.] හිස කපා දමනවා; ශීර්ෂච්ඡේදනය කරනවා.
ඉස ගැල්ලුම[නා.] ඉස ගල්වන බේත; හිසෙහි ගාන ඖෂධීය ආලේපය.
ඉසකුඩිච්චිය, ඉස කුළිච්චිය[නා.] මොළය සිහිල් වීමට හිසේ ගල්වන සිසිල් ඖෂධීය ආලේප විශේෂයක්.
ඉසකෙයා දුන්න, ඉසකේ දුන්න[නා.] ඔරලෝසුවක දෝලන චක්‍රය පාලනය කරන සිහින් දුන්න (=balance wheel).
ඉසකෙස් වැටිය[නා.] කේශ කලාපය; කෙස් වැටිය.
ඉසකෙස්, ඉසකෙහෙ[නා.ප්‍ර.බහු.] හිස වසා තිබෙන සමෙහි ඇති කූපයන්ගෙන් පටන්ගෙන වැඩෙන ලෝම; ඉසකෙයියා.
ඉසකේ බහවන මඟුල[නා.] පළමු වරට සුබ නැකතකින් කුඩා ළමයකුගේ හිසකෙස් කැපීම පිළිබඳ ව පවත්වන උත්සවය.
ඉසකේපත[නා.] කේශ කලාපය; කෙස් වැටිය.
ඉසච්චි1. (කථා.) [වි.] පුරුදු වූ ;ඇබ්බැහි වූ. 2. [වි.] ලෑස්ති; සූදානම්. 3. [වි.] ඉක්මන්; කලබල.
ඉසච්චි වෙනවා1. [ක්‍රි.] පුරුදු වෙනවා; ඇබ්බැහි වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කෝප වෙනවා; උදහස් වෙනවා.
ඉසච්චිය1. [නා.] නිතර ගැවසෙන තැන. 2. [නා.] ඉඩ ප්‍රස්තාව; සුදුසු ස්ථානය.
ඉසට ගන්නවා1. [ක්‍රි.] යමක වගකීම බාර ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] හිසට උඩින් (කුඩ ආදිය) අල්ලනවා.
ඉසට ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (වා, පිත්, සෙම් යන තුන් දොස්) ඉසට බලපවත්වනවා.
ඉසටිය1. [නා.] හිස; මුදුන; උඩ කොටස. 2. [නා.] තෝමරය.
ඉසත, ඉහත[නා.] හිස තිබෙන පැත්ත; ඉහළ කොටස; කුඹුරක ඉහළ පැත්ත.
ඉසත් තියනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (ක්‍රිස්ති.) බෞතීස්මයේදී පඤ්ඤා (=godfather) හෝ මඤ්ඤා (=godmother) වශයෙන් ඉදිරිපත් වෙනවා.
ඉසතෙල් ගෑම[නා.] අලුත් අවුරුද්ද පිළිබඳ චිරාගත චාරිත්‍රයක් වශයෙන් විශේෂයෙන් පිළියෙල කළ තෙලක් අවුරුද්දේ පළමු ස්නානයට පෙර ශුභ මුහුර්තයකින් හිසේ ගැල්වීම.
ඉසදිය නාවනවා[ක්‍රි.] වැඩිවියට පත් වූ ගැහැනු ළමයකු පළමු වරට සුබ නැකතින් නාවනවා.
ඉසදිය මංගල්‍යය1. [නා.] දැරියක පළමුවරට මල්වර වීමෙන් පසු ව නැකැත් චාරිත්‍රානුකූල ව ඇය නෑවීම පිළිබඳ උත්සවය. 2. [නා.] විවාපත් මනාලියකගේ කන්‍යාභාවය තහවුරු කෙරෙන සිංහල මංගල සිරිත; දෙවැනි ගමන.
ඉසපැන් වත් කරනවා[ක්‍රි.] නානවා; ස්නානය කරනවා.
ඉසපියනවා[ක්‍රි.] වපුරනවා; ඉහිනවා.
ඉසමුඩු[වි.] මුඩු කරන ලද හිස ඇති; හිසකෙස් මුලින් ම කැපූ.
ඉසලනවා, ඉහලනවා1. [ක්‍රි.] ධාන්‍ය වැනි දැයක් ඉසිනවා; විසුරුවනවා. 2. [ක්‍රි.] සේසතක් වැනි දෙයක් ඉස මත අල්ලනවා.
ඉසලූ අත[ක්‍රි.වි.] හිස හැරුණු දිසාවේ; ඔළුව හැරුණු පැත්තේ.
ඉසවත්, ඉස්වත්[වි.] කා ඉතිරි වූ හෝ ඉවත ලූ; ඉඳුල් වූ.
ඉසව්ව1. [නා.] පැත්ත; දිශාව; ප්‍රදේශය. 2. [නා.] අරමුණ; ඉලක්කය.
ඉසවිලි[නා.ප්‍ර.] සැරයටි ආදියෙහි මුදුනෙහි යෙදූ විල්ල; මුදුන් විල්ල.
ඉසහසර[නා.] ( යමක් ලැබේවායි ) පැතීම; ප්‍රාර්ථනය; චිත්තාභිලාෂය.
ඉසළුව(කථා.) [නා.] වැහි අවස්ථාවේ නොතෙමීම සඳහා හිසට අල්ලාගෙන යන තල් අත්ත, කෙසෙල් අත්ත වැනි ආවරණය.
ඉස්[වි.] මුදුනෙහි වූ; අග්‍රස්ථානයෙහි වූ; පළමු; මුල්.
ඉස් අඩිය(කථා.) [නා.] හිසින් බර ඉසිලීමේ දී පහසුව සඳහා ඉස මත තබන කුඩා කොට්ටය හෝ දරණුව.
ඉස් කබල[නා.] මොළය වසා පිහිටි අස්ථිමය ආවරණය; කපාලය; හිස්කබල.
ඉස් බඳිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බාධක අතහැර යම් කාර්යයක් සඳහා ඉදිරිපත් වෙනවා.
ඉස් බැරැක්කය(කථා.) [නා.] මුදු ආදියෙහි ඇද හැරීම පිණීස රන්කරුවා විසින් පාවිච්චි කරනු ලබන උපකරණයක්.
ඉස් මොළය[නා.] ඉස්කබල යට පිහිටි මොළය; ඉස් මොළය; මත්ථලුංගය.
ඉස් ලූ ලූ අත[ක්‍රි.වි.] ඔළුව හැරුණු හැරුණු පැත්තට; හිස හැරුණු දිශාවට.
ඉස්කඩ1. (කථා.) [නා.] හිසෙහි බඳින රෙදි කඩ; ජටාව. 2. [නා.] යමක උඩු කොටස හෝ ඉහළ පාර්ශ්වය. 3. [නා.] ඇඳක හිස තබන පැත්තේ උඩට නෙරා තිබෙන සේ ඇඳේ රාමුවට සවි කොට ඇති ලෑල්ල; ඉස් ලෑල්ල.
ඉස්කඩතෝලිය, ඉස්කඩදෝලිය(කථා.) [නා.] ඉස්කොත්තෝරිය.
ඉස්කඩිත්ත[නා.] ළිඳක නාන වතුර එක් රැස්වන දිය කඩිත්ත.
ඉස්කරතෝරිය, ඉස්කොර්තෝරිය(කථා.) [නා.] ඉස්කොත්තෝරිය.
ඉස්කාගාරය[නා.] අරක්කු හෝ මත්පැන් පෙරන ස්ථානය.
ඉස්කාරම්[නා.ප්‍ර.] කාරම්; ක්ෂාරය.
ඉස්කිරි[නා.ප්‍ර.] ගාන ලද පොල්වලින් පළමු වරට මිරිකාගත් කිරි; මිටිකිරි.
ඉස්කිරීම1. [නා.] ආවරණය පිණිස හෝ කාමරයක් හෝ කාමරයකින් කොටසක් හෝ වෙන් කිරීමට පාවිච්චි කරන ගෘහ භාණ්ඩයක්; ආවරණය. 2. (කථා.) [නා.] හරස් අතරට ලී පටි ගසා රෙදි දැමීම පිණිස සාදාගන්නා උපකරණය; කවිස්තෝක්කය.
ඉස්කුරුප්පු අන්තරාලය(පාරිභා.) [නා.] ඉස්කුරුප්පුවක අනුගාමී පොටවල් දෙකක් අතර සිරස් දුර ප්‍රමාණය (=pitch of a screw).
ඉස්කුරුප්පු ආමානය(පාරිභා.) [නා.] කම්බියක විෂ්කම්භය වැනි කුඩා මානයක් මැනීම පිණිස භාවිත කරනු ලබන උපකරණයක් (=screw gauge).
ඉස්කුරුප්පු ඇණය[නා.] වටේට දඟරාකාර පොටවල් කපා ඇති ඇණය.
ඉස්කුරුප්පු කැටය(පාරිභා.) [නා.] කැපෙන දාරවලින් යුක්ත පොටවල් කපන ලද කුහරයක් ඇති, ඉස්කුරුප්පු පොටවල් කැපීම පිණිස යොදා ගන්නා වානේ කෑල්ල (=die).
ඉස්කුරුප්පු ජැක්කුව(පාරිභා.) [නා.] දිග ලීවරයකින් කරකැවිය හැකි ඉස්කුරුප්පු පෙත්තක මාර්ගයෙන් උඩට ඉස්සෙන ඉස්කුරුප්පු පොටවල් ඇති දණ්ඩකින් යුක්ත, යම්කිසි බරක් ඉස්සීමට යොදා ගන්නා එහා මෙහා ගෙන යා හැකි යන්ත්‍ර විශේෂයක් (=screw-jack).
ඉස්කුරුප්පු නියන[නා.] ඉස්කුරුප්පු ඇණ සවි කිරීමට හෝ ගැලවීමට හෝ පාවිච්චි කරන උපකරණය.
ඉස්කුරුප්පු පිත්ත(පාරිභා.) [නා.] සිහින් ලෝහ කූරක ඉස්කුරුප්පු පොටවල් කපා ගැනීම සඳහා ප්‍රයෝජනයට ගන්නා (නා නා තරමේ විෂ්කම්භයෙන් යුත් සිදුරු ගණනාවක් සහිත අත් දණ්ඩක් සවිකර ඇති) පණ පෙවූ තුනී වානේ තහඩුව(=screw plate).
ඉස්කුරුප්පුව1. [නා.] පිටතින් දඟරාකාර පොටවල් කපන ලද සිලින්ඩරය. 2. [නා.] ඇතුළතින් දඟරාකාර පොටවල් කපන ලද සිලින්ඩරාකාර කුහරය. 3. [නා.] ඉස්කුරුප්පු ඇණය. ඉස්කුරුප්පු පොට.
ඉස්කෙන්ද[නා.ප්‍ර.] මී මැසි සමනළ වැනි කුඩා සතූන්ගේ ඔළුවේ ඉදිරිපස දෙපැත්තේ තිබෙන අං දෙක වැනි කෙඳි දෙකෙන් එකක්; ස්පර්ශකය.
ඉස්කෙළිය1. [නා.] හිසෙහි මුදුන; ඉස් මුදුන. 2. [නා.] ඉස්මුදුන පමණක් පෙනෙන දුර; පේන තෙක් මානය; දර්ශන පථය.
ඉස්කොත්තෝරිය(කථා.) [නා.] වටිනා බඩු තබන පෙට්ටිය; මනමාලයකුගේ ගෙදරට මනමාලියගේ ඇඳුම් ගෙන යන පෙට්ටිය; ඉස්කඩතෝලිය.
ඉස්කෝප්ප හැන්ද(පාරිභා.) [නා.] හුණු බදාම ආදිය ඇනීමටත්, පස්, රට අඟුරු ආදිය ඉස්සීමටත්, පස් පෙරළීමටත් ගන්නා හතරැස් ආකාර තලයක් ඇති විශාල හැන්දක් වැනි උපකරණය (=shovel).
ඉස්කෝප්පය1. [නා.] කඩදාසි කුට්ටමෙහි කළු බෝකොළ ආකාර රූ සටහන් ඇති කොළය. 2. [නා.] මල් පාත්ති ආදියෙහි පස් පයින් තද කොට හැරීමට හා බුරුල් කිරීමට ගන්නා හැන්දක ආකාරය ඇති උපකරණය.
ඉස්කෝලය[නා.] පාසල; පාඨශාලාව; විද්‍යාලය.
ඉස්ගෙඩියා[නා.] බිත්තරයෙන් පිට වුණු මැඩි පැටවා; මැඩි කීටයා.
ඉස්ටුව[නා.] මස්, මාළු, එළවළු, පලතුරු ආදිය මිශ්‍ර කොට පිළියෙල කරගන්නා කෑම විශේෂයක්.
ඉස්ටේසම[නා.] දුම්රිය නවත්වන ස්ථානය; දුම්රියපොළ.
ඉස්ටෝරුව[නා.] බඩු ගබඩාව.
ඉස්තරම්[වි.] ඉතා හොඳ; ශ්‍රේෂ්ඨ; උසස් වර්ගයට අයිති.
ඉස්තරාදුව(කථා.) [නා.] පෘතුගීසි හා ලන්දේසි සැලසුම් අනු ව තැනූ ගෘහවල ඇතුළු සාලය හෙවත් හිඳින සාලය තුළ හිඳ ගැනීම සඳහා බිමෙන් උස් ව සිටින සේ තනන ලද වේදිකාව.
ඉස්තාදු[නා.ප්‍ර.] තත්ත්වය; ආකාරය.
ඉස්තාලය[නා.] අසුන් බඳින ගොඩනැගිල්ල; අස්හල.
ඉස්තැල්ම1. (කථා.) [නා.] බරකරත්තයේ අච්චු කඳ හෝ කරත්ත තට්ටුවේ දෙපැත්තේ ලොකු ලී දෙක. 2. [නා.] කරත්තේ බඳින ගොනාගේ කර වටා බඳින පටිය.
ඉස්තිරික්කය[නා.] රෙදිවල රැලි ඇරීම පිණීස රත්කොට මදින උපකරණය.
ඉස්තෝප්පුව[නා.] ගෙයි ආලින්දය; බරාඳය.
ඉස්තෝලය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පූජකයන් විසින් පපුවේ දෙපැත්තෙන් වැටෙන ලෙස කරේ දමන සේද සළුව; පූජක පටිය.
ඉස්දොර[නා.] නිදනවිට හිස තබන තැනට ඉහළ පෙදෙස හෝ පැත්ත; ඉහ ඉද්දර; හිස දරන දිශාව.
ඉස්නන්[නා.ප්‍ර.] ඉසින ලද වී පැළ වී ගෙන එන විට කෙතට වතුර බැඳීම.
ඉස්නන් බඳිනවා[ක්‍රි.] ඉසින ලද වී පැළ වී ගෙන එන විට කෙතට දිය ලැබෙන සේ කුඹුරේ වක්කඩ අහුරා දිය බඳිනවා.
ඉස්පංචිය, ඉස්පන්චිය1. [නා.] ඉතා නොදියුණු බහු ශෛලික සත්ත්ව වර්ගයක්; ඉස්පන්ජිය. 2. (කථා.) [නා.] ඉස්පන්ච් කේක්.
ඉස්පයිය[නා.] හිස් වැස්ම; තොප්පිය.
ඉස්ප්‍රීතු සාන්තු[නා.] ශුද්ධාත්මයාණන් වහන්සේ.
ඉස්ප්‍රීතුව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) (දෙවියන් වහන්සේගේ) ආත්මය.
ඉස්පාසුව[නා.] ඉඩ; අවකාශය; විවේකය; ඉවසිල්ල.
ඉස්පැනර්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ඉස්කුරුප්පුවක මුරිච්චි පෙත්ත කරකවන අඬුව.
ඉස්පිරිත්තු[නා.ප්‍ර.] සාරය; මද්‍යසාරය.
ඉස්පිරිතාලය[නා.] ආරෝග්‍යශාලාව.
ඉස්පිල්ල[නා.] ව්‍යංජනාක්ෂරයක ‘ඉ’, ‘ඊ’ ස්වර නියෝජනය සඳහා ඒ අක්ෂරයක් මත ලියන ි, ී යන ලකුණ.
ඉස්පීසරය, ඉස්බීසරය(කථා.) [නා.] බීරලු කොට්ටේ රේන්ද පටි ගෙතීම සඳහා ගන්නා අල්පෙනෙත්ති කටු තුඩෙන් විදින ලද රේන්ද මෝස්තරයෙන් යුතු කඩදාසි පටිය.
ඉස්පෙට්ටිය(කථා.) [නා.] ධාන්‍ය වර්ග හිසෙන් ගෙන යෑම සඳහා පන්වලින් වියන ලද විශාල කූඩය.
ඉස්පේළිය[නා.] පුවත්පතක ලොකු අකුරෙන් යෙදූ මාතෘකා පාඨය; ශීර්ෂපාඨය.
ඉස්පොඩි[නා.ප්‍ර.] ඊයම් කුඩු.
ඉස්පොල්ල1. [නා.] මොළය වසා සිටින ඉස්කබල. 2. [නා.] ශ්වාසනාලය.
ඉස්පොල්ලේ යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වතුර, ආහාර ආදිය ශ්වාසනාලයේ යනවා; පිට උගුරේ හිර වෙනවා.
ඉස්බ, ඉසුබු[නා.] රියන් එකසිය හතළිහක දිගක් හෙවත් යෂ්ටි විස්සක දුර ප්‍රමාණය වූ පුරාණ මිනුමක්.
ඉස්බෙනවා[ක්‍රි.] විශ්‍රාම ගන්නවා; විවේක ගන්නවා; සැතපෙනවා.
ඉස්ම[නා.] යුෂ; දියර; (සූපයක) බොර හෝ හොදි.
ඉස්මත්ත1. [නා.] වෙලක හෝ ඉඩමක හෝ ගඟක හෝ ඉහළ පැත්ත; ගසක හෝ කන්දක හෝ මුදුන. 2. [නා.] වැවකට හෝ කුඹුරකට හෝ ඉහළින් උස් ව පිහිටි ඊට යාබද ප්‍රදේශය.
ඉස්මතු කරනවා[ක්‍රි.] පෙරටු කොට හෝ ප්‍රමුඛ කොට දක්වනවා; ප්‍රධාන හෝ විශේෂ කොට පෙන්වනවා.
ඉස්මතු වෙනවා[ක්‍රි.] ප්‍රකට ව පෙනී යනවා; ඉදිරියට එනවා; කැපී පෙනෙනවා.
ඉස්මෝරු[නා.ප්‍ර.] මාළුවලින් හෝ මස්වලින් සාදන සූපයක්.
ඉස්රන්[නා.ප්‍ර.] එක හිසක් හෙවත් එක මිනිසෙකු වෙනුවෙන් අය කළ බද්ද.
ඉස්ලාමය[නා.] මුස්ලිම් ආගම; මහමදාගම.
ඉස්ලාම්[වි.] මුස්ලිම් ආගමට අයත්; මහමදීය.
ඉස්වට[නා.ප්‍ර.] දෙපා සිට හිස දක්වා උස ප්‍රමාණය.
ඉස්වද්දනවා[ක්‍රි.] ඉස ගසාගන්නවා; හිස සඟවනවා.
ඉස්වන[ක්‍රි.වි.] පළමු වරට; මුලදීම.
ඉස්වහනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] රැස් වෙනවා; රංචු ගැහෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (වතුරට) යටවෙනවා.
ඉස්වැටිය1. (කථා.) [නා.] ප්‍රධාන නියර හෝ බැම්ම. 2. [නා.] ජටාව.
ඉස්සර[වි.] පූර්ව; පුරාණ; ප්‍රථම; මුල්. [ක්‍රි.වි.] අතීතයෙහි; පූර්වයෙහි; පෙර; කලින්; ඉදිරියෙහි. 1. [නා.] ඊශ්වර දෙවියා. 2. [නා.] කුඹුරක එක් පැත්තක සිට අනික් පැත්තට හරස් අතට පැතිරුණු ලියදි කිහිපයක් සහිත කොටස නොහොත් බිම් තීරුව.
ඉස්සර කපනවා[ක්‍රි.] බාධා කරනවා; අවහිර කරනවා; වළක්වනවා.
ඉස්සර කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉදිරියට පැමිණෙනවා; පසු කොට යනවා.
ඉස්සර බලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉදිරියට යනවා; ගමනාරම්භ කරනවා; පිටත් වෙනවා.
ඉස්සරහ[වි.] ඉදිරියෙහි පිහිටි; ඉදිරි; අභිමුඛ. [නා.] ඉදිරිපස; අභිමුඛය.
ඉස්සරායතනය[නා.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ වාසස්ථානය; ඊශ්වර දේවාලය.
ඉස්සරිය[නා.ප්‍ර.] ආධිපත්‍යය; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය.
ඉස්සරියෙන්[ක්‍රි.වි.] කල් ඇති ව; කලින්; මත්තෙන්.
ඉස්සා1. [නා.] කලපුවල හා මුහුදේ නොගැඹුරු තැන්වල මඩ සහිත පතල්වල ජීවත්වන සන්ධි පාදැති සත්ත්ව විශේෂයක්; නළමින්. 2. [නා.] අනුන්ගේ යස ඉසුරු නොඉවසන ස්වභාවය; ඊර්ෂ්‍යාව.
ඉස්සාමච්ඡරිය සංයෝජනය[නා.] ඊර්ෂ්‍යාව හා මසුරුබව යන බන්ධනය.
ඉස්සාසයා[නා.] දුනුවායා; ධනුර්ධයා.
ඉස්සොරි, ඉස්හොරි[නා.ප්‍ර.] හිසේ සමෙහි කොරළ වැනි දෙයක් ඇති වීමේ රෝගය; හිසේ සමෙන් ගැලවී යන කොරළ වැනි හම් කැබලි.
ඉස්සොලිය, ඉස්සොලියල්, ඉස්සෝලිය1. [නා.] (නළුවන් බෙරවයන්නන් කපුවන් ආදින්) හිසෙහි බඳින රෙදිකඩ නොහොත් ජටාව. 2. (කථා.) [නා.] මනාල යුවළ මඟුල් පෝරුවේ සිටුවන මනාලියගේ මාමා (හෝ එම කටයුතු ඉටු කරන තැනැත්තා හෝ) හිසෙහි බැඳ ගන්නා විසිතුරු ලේන්සුව.
ඉසාන1. [නා.ප්‍ර.] උතුරත් නැගෙනහිරත් අතර වූ අනුදිශාව; උත්තර පූර්වය. 2. [නා.ප්‍ර.] නිදන විට හිස දමන පැත්ත.
ඉසි1. [නා.ප්‍ර.] මුනිවරයා; තපස්වියා; ඍෂියා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඊර්ෂ්‍යාව.
ඉසි පැවිජ්ජ[නා.] (භික්ෂු ප්‍රව්‍රජ්‍යාවෙන් අන්‍ය වූ) තාපස ප්‍රව්‍රජ්‍යාව; තවුස් පැවිද්ද.
ඉසිනවා1. [ක්‍රි.] කැමති වෙනවා; ප්‍රාර්ථනා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] විසුරුවනවා. 3. [ක්‍රි.] ළිං පොකුණු ආදියෙහි ජලය ඉවත් කරනවා; දිය පිටතට දමනවා.
ඉසිය1. [නා.] කැමැත්ත. 2. [නා.] ඊර්ෂ්‍යාව.
ඉසිර1. [නා.] ඊශ්වර භාවය; ආධිපත්‍යය. 2. [නා.] වස්තුව; ධනය. 3. [නා.] ප්‍රධානයා; අධිපතියා
ඉසිවත්[වි.] අනුන්ගේ යස ඉසුරු නොඉවසන ස්වභාවය ඇති; ඊර්ෂ්‍යාවන්ත. [නා.ප්‍ර.] ඊර්ෂ්‍යාවන්ත තැනැත්තා.
ඉසිවරයා[නා.] ඍෂිවරයා.
ඉසිවාත[නා.ප්‍ර.] ඍෂීන්ගේ ශරීර ස්පර්ශය වී එන සුළඟ.
ඉසුඹු[නා.ප්‍ර.] විවේකය; විශ්‍රාමය.
ඉසුඹුලනවා[ක්‍රි.] විශ්‍රාම ගන්නවා; විඩා සංසිඳුවා ගන්නවා.
ඉසුඹුහල[නා.] මගීන්ට විඩා සංසිඳුවා ගැනීම සඳහා පාර අයිනේ සාදා තිබෙන ශාලාව; අම්බලම.
ඉසුර1. [නා.] ඊශ්වර භාවය; ආධිපත්‍යය; බලය. 2. [නා.] වස්තුව; ධනය; සමෘද්ධිය; සම්පත්තිය; මහිමය.
ඉසුරු1. [වි.] ධනවත්; පොහොසත්. 2. [වි.] ප්‍රධාන; අධිපති; ශ්‍රේෂ්ඨ; ප්‍රභූ. 1. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] අධිපතියා.
ඉසුරු කෝවිල[නා.] ඊශ්වර දේවාලය.
ඉසුරු ගිර[නා.] කෛලාස පර්වතය; මෙය කුවේරයාගේ වාසස්ථානය ලෙස සැලකේ.
ඉසුරුමත්[වි.] ඓශ්වර්යය ඇති; සමෘද්ධ; ධනවත්; පොහොසත්.
ඉසුරුමදය[නා.] ඓශ්වර්යය හා ධන සම්පත්තිය නිසා ඇති වන මානය.
ඉසෝරා[නා.ප්‍ර.] සිදුහත්කුමරුගේ ප්‍රියාම්බිකාව හඳුන්වන නාමයක්; යසෝදරා දේවිය.
ඉහ1. [නා.] ඔළුව; හිස. 2. [නා.] පැදුරු, ඇඳන් ආදියෙහි හිස තබන කෙළවර. 3. [නා.] නඟුලෙහි වියගහ බඳින ලීය.
ඉහ ඉද්දර(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නිදන විට හිස තබන පැත්ත; ඇඳක හෝ පැදුරක හෝ හිස තබන පැත්ත.
ඉහටිය1. (කථා.) [නා.] හිස; මුදුන; උඩ කොටස. 2. [නා.] පැළෑටියක හෙවත් ගසක මුදුන් කරටිය.
ඉහඬ[නා.ප්‍ර.බහු.] මැස්සන්ගේ බිජුවට; මැසි බිත්තර.
ඉහඬයා1. [නා.] නිලමැස්සා. 2. [නා.] කෑදරයා; මසුරා.
ඉහත[වි.] ඉහළින් දැක්වෙන; පළමු.
ඉහත් කරනවා[ක්‍රි.] උස්සනවා; ඔසවනවා.
ඉහත්ඉල්ල, ඉහත්තිල්ල[නා.] නඟුලේ මිටට සවි කරන විල්ල; නඟුලේ ඉහළ පිල්ල.
ඉහත්ත, ඉහත්තාව(කථා.) [නා.] වැව් කුඹුරු ආදියක ඉහළ කොටස හෝ ප්‍රදේශය.
ඉහත්වැට[නා.ප්‍ර.] කුඹුරු යායක දෙපස පිහිටි වැට.
ඉහදිය, ඉසදිය1. (කථා.) [නා.] විවාහ වූ දිනට පසු දින මනමාලියක චාරිත්‍රානුකූල ලෙස නෑවීම. 2. [නා.] පළමුවරට මල්වර වූ දැරියක චාරිත්‍රානුකූල ව නෑවීම.
ඉහදෙනවා1. (ගොවි.) [ක්‍රි.] හිසින් පහර දෙනවා; අනිනවා. 2. (කථා.) වගකීම් කරදර ආදිය දරා සිටිනවා.
ඉහඳ පණුවා[නා.] මැස්සන් ලන එක එක කුඩා බිජුවෙන් එළියට එන කුඩා පණුවෙකුට සමාන මෘදු සතා; මැසි පිළවා; ඉල්ලා.
ඉහමොළ කනවා[ක්‍රි.] වෙනත් කෙනකුගේ වස්තුව විනාශ කරනවා; අන් අයකුගේ ධනය නාස්ති කරනවා; අනිකකු සූරා කනවා.
ඉහල්1. (කථා.) [වි.] උඩු; උස්. 2. [වි.] උසස්; උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ. 1. [නා.ප්‍ර.] ඉහළ ඇති දෙය; ස්වර්ගය. 2. [නා.ප්‍ර.] පැණිවදය.
ඉහල්ඔරු[නා.ප්‍ර.] මී වදයේ පැණි පිරුණු සිදුරු.
ඉහලෝකය[නා.] මේ ලොව; වර්තමාන භවය.
ඉහවහා යනවා[ක්‍රි.] ඉතා බහුල ව පවතිනවා; අධික ව තිබෙනවා.
ඉහළ1. [වි.] උඩින් පිහිටි; උඩ. 2. [වි.] උසස්; ඉස්තරම්. [නා.ප්‍ර.] උඩ; උස්බිම; උස් තැන; ඉස්මත්ත.
ඉහළ උසාවිය[නා.] උසස් ශ්‍රේණියකට අයිති උසාවිය; මහාධිකරණය, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ආදි ඉහළ තත්ත්වයට අයත් උසාවි.
ඉහාත්මය[නා.] මේ ජීවිතය; මේ භවය.
ඉහි1. [නා.ප්‍ර.] හිස; ශීර්ෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාදය; අත්හිටවීම. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉස්සා. [ක්‍රි.වි.] වහා; ඉක්මනට. 1. [අව්‍ය.] මෙහි; මේ ස්ථානයෙහි. 2. [අව්‍ය.] එහි; ඒ ස්ථානයෙහි. 3. [අව්‍ය.] හා; සමග; එක්ව.
ඉහි(සි)නවා1. [ක්‍රි.] විසුරුවනවා. 2. [ක්‍රි.] ළිං පොකුණු ආදියෙහි ජලය ඉවත් කරනවා.
ඉහිදැල1. [නා.] ඉස්සන් අල්ලන දැල. 2. [නා.] නූල් දුරස් ව සිටින සේ වියන ලද රෙද්ද; ඉහිදැල් රෙද්ද.
ඉහින් කනින්1. [ක්‍රි.වි.] හිසටත් කනටත් උඩින් යන තරමට; සම්පූර්ණයෙන්; මුළුමනින් ම. 2. [ක්‍රි.වි.] ඕනෑවට වඩා; බහුලව.
ඉහිරෙනවා1. [ක්‍රි.] විසිරෙනවා; විහිදෙනවා; පැතිරෙනවා; අහකට වැටෙනවා; පිටතට වැගිරෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කොළපුවක් තුළ හෝ කැකුළක් වශයෙන් හෝ පැවතුණු මලක් එයින් බැහැර ව පිපී විහිදෙනවා.
ඉහිලස, ඉහිලැස්[නා.] බුරුල් බව; නොතදබව; ඉහිලැස. [වි.] බුරුල්; ලිහිල් වූ.
ඉහිල්[වි.] බුරුල්; ලිහිල්; ශිථිල වූ; මෘදු; මොළොක්. 1. [නා.ප්‍ර.] සීතල. 2. [නා.ප්‍ර.] උන්සිල්ලාව. ස්නේහය; ආලය. 4. [නා.ප්‍ර.] රති කෙළිය.
ඉළ1. [නා.ප්‍ර.] (විශේෂයෙන් අශ්වයන්ගේ) කෙඳි. 2. [නා.ප්‍ර.] ලිය මඬුල්ල; අරඹ. 3. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රාශිය.
ඉළන්දාරියා[නා.] තරුණයා; යෞවනයා.
ඉළවු[වි.] මරණයක් හෝ අවමංගල්‍යයක් හෝ පිළිබඳ; කරදර ඇති; හිරිහැර සහිත.
ඉළවු බත[නා.] මළ මිනියක් වළලා හෝ ආදාහන කොට හෝ ආපසු ඉළවු ගෙදරට පැමිණෙන ඥාතිමිත්‍රාදින්ට දෙන බත; මළබත.
ඉළවුව1. [නා.] මරණය; අවමංගල්‍යය. 2. [නා.] කරදර - හිරිහැර ගෙන දෙන දෙය.
ඉළු1. [නා.ප්‍ර.] වනය; අරඹ. 2. [නා.ප්‍ර.] සමූහය. 3. [නා.ප්‍ර.] තරුව. 4. [නා.ප්‍ර.] මුව විශේෂයක්.
ඉළුක්කෝලය1. [නා.] හෙල්ල; තෝමරය. 2. [නා.] කුඩා කඩුව; සිරිය.
ඊ‘ඉ’ යන්නෙහි දීර්ඝ රූපය; සිංහල හෝඩියේ සවැනි අකුර හෙවත් ස්වරය. 1. [නා.ප්‍ර.] ඊය. 2. [නා.ප්‍ර.] නඟුල් දත. [සර්ව.] එය; ඒක.
ඊ වඩුවා1. [නා.] ඊතල සාදන්නා. 2. [නා.] ලාක්ෂා ශිල්පියා.
ඊ විට[නා.] නඟුල ඇද්දවීමෙන් සෑදෙන පාර; නඟුල් පාර; හීවිට.
ඊ සැරේට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] ඊතලයක වේගයෙන්; ඉතා වේගයෙන්.
ඊඋරය[නා.] ඊතල දමන කොපුව නොහොත් උරය; හියවුර.
ඊක්ෂණය[නා.] බැලීම; බැල්ම.
ඊකොපුව[නා.] හී කොපුව; ඉයොර.
ඊගහ1. [නා.] ඊය; ශරය. 2. [නා.] තොවිල්වල දී යකැදුරන් විසින් භාවිතයට ගන්නා යකඩ කැබැල්ලක ගසාගත් වේවැලක් වැනි කෝටුව.
ඊඝ[නා.ප්‍ර.] උපද්‍රවය; උවදුර.
ඊචපළම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] රටඉඳි.
ඊටිය1. [නා.] දමා අනින හෝ දමා ගසන ආයුධයක්; හෙල්ල; තෝමරය; ලංසය. 2. [නා.] හෙණ්ඩුව.
ඊතණ[නා.] බහු වාර්ෂික තෘණ වර්ගයක්; තණ පස් මුල්වලින් එකක්; ලද පස්මල්වලින් එකක්.
ඊතයිල් මද්‍යසාරය[නා.] සීනි ද්‍රාවණ පැසවීමෙන් සාදා ගන්නා මද්‍යසාරය.
ඊතර[නා.] පදාර්ථ ඇති හෝ නැති වර්ණ රහිත සැහැල්ලු ද්‍රවයක්.
ඊතලය[නා.] ඊය; හීය; ශරය.
ඊති1. [නා.ප්‍ර.] උපද්‍රවය; ව්‍යසනය. 2. [නා.ප්‍ර.] සවැදෑරුම් සස්‍ය උපද්‍රව; තද වැසි, නියං, පළඟැටි, මී, ගිරා, සහ පරසතුරු ආක්‍රමණ යන සයයි.
ඊතේන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගඳක් හෝ පාටක් හෝ නැති වායුවක් (=ethane).
ඊදණ්ඩ[නා.] ඊයෙහි කඳ; ඊය.
ඊදිස[වි.] මෙවැනි; මෙබඳු.
ඊදෘශ[වි.] මෙබඳු.
ඊදොලුව, ඊදෝලාව[නා.] දෝලා විශේෂයක්.
ඊන[වි.] හීන; පහත්; නීච; අධම.
ඊනයා[නා.] නීචයා; අධමයා.
ඊනියා1. [වි.] ඒ හා සමාන; එවැනි; එබඳු; එවැනි ගුණාදියෙන් යුක්ත. 2. [වි.] මවා පෑමෙන් යුක්ත; ව්‍යාජ.
ඊප්සාව[නා.] ලබා ගනු කැමැත්ත; ඉච්ඡාව; ආශාව.
ඊප්සිත[වි.] ආශා කරන ලද; කැමති වන ලද; ප්‍රාර්ථිත.
ඊප්සිත කර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්තෘ විසින් ආශා කරන ලද ක්‍රියාවක් හා යෙදුණු කර්මය.
ඊප්සිතය[නා.] කැමති වූ දෙය; ප්‍රාර්ථිතය.
ඊපිට[ක්‍රි.වි.] එයට උඩින්; ඒ මත්තෙහි.
ඊපිටින්(කථා.) [ක්‍රි.වි.] මුළුමනින්; සම්පූර්ණයෙන්; එහෙම පිටින්.
ඊමානය[නා.] (ඉස්ලාම්.) විශ්වාසය; පිළිගැනීම.
ඊමේල්[නා.ප්‍ර.] විද්‍යුත් තැපෑල; විද්‍යුත් මාධ්‍යය ඇසුරෙන් පණිවුඩ හුවමාරු කිරීමේ ක්‍රමය.
ඊය[නා.] ඊතලය; හීය; ඊගස.
ඊයම්[නා.ප්‍ර.] ලෙහෙසියෙන් ද්‍රව බවට පත්වන මූලද්‍රව්‍යමය ලෝහයක්.
ඊයම් බරුව[නා.] බරක් වශයෙන් යෙදූ ඊයම් කැබැල්ල; මසුන් ඇල්ලීමට භාවිත කෙරේ.
ඊයම්පොඩි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ පෑස්සීමට භාවිත කරන මෘදු ඊයම්.
ඊයම්සීනි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් මොනොක්සයිඩ් ඇසිටික් අම්ලය ද්‍රාවණය කිරීමෙන් ලැබෙන පැණි රස වූ ලවණය; ලෙඩ් ඇසටේට්.
ඊරණ[නා.ප්‍ර.] චලනය වීම; කම්පනය වීම.
ඊර්යාපථ චක්‍රය[නා.] ඉරියවු සමූහය; චක්‍රයක් වශයෙන් ගත් ඉරියාපථ සතර.
ඊර්යාපථය[නා.] ඉරියව්ව; හැසිරෙන අන්දම; හැසිරීමේ ලීලාව.
ඊර්ෂ්‍යාව[නා.] අනුන්ගේ යස ඉසුරු නොඉවසන ස්වභාවය; පරසම්පත් අසහනය.
ඊර්ෂ්‍යාවන්තයා[නා.] ඊර්ෂ්‍යාව ඇත්තා; ඊර්ෂ්‍යා සහගත පුද්ගලයා.
ඊරුව1. [නා.] (ධීව.) දිය සුළිය; ජලාවර්තනය. 2. [නා.] සුළං අතට හෝ දිය පාරට හෝ දැල ගසා ගෙන යෑම.
ඊරේඛාව[නා.] ප්‍රස්තාර ආදිය ඇඳීම සඳහා භාවිත කරන පරිමා රේඛාව (=dimension line).
ඊරෝටු වෙළඳාම[නා.] බඩු තැනින් තැන ගෙන ගොස් විකිණීම; සුළු වෙළඳාම.
ඊරෝස්[නා.ප්‍ර.] ලිංගිකත්වයට සම්බන්ධ ග්‍රීක දෙවියා හඳුන්වන නාමය.
ඊල1. [නා.] උංචිල්ලාව; ඔන්චිල්ලාව. 2. [නා.] දෝලාව; පල්ලැක්කිය. 3. [නා.] තොවිල්වල දී යකැදුරන් යක්ෂාවේශයෙන් උඩ නැඟී නටන අට්ටාලය. 4. [නා.] සෑදලය සහ වරපට.
ඊල්[වි.] සිහිල්; සීතල. [නා.ප්‍ර.] වස්තුව; සම්පත්; සමෘද්ධිය; සෞභාග්‍යය; සම්පූර්ණත්වය.
ඊල් කරනවා[ක්‍රි.] පුරවනවා; සම්පූර්ණ කරනවා.
ඊලිම්, ඊලුම්[නා.ප්‍ර.] එක් කොට බැඳීම; එකට ඈඳීම.
ඊශද් විවෘත[වි.] (ව්‍යාක.) ශ, ෂ, ස, හ යන ඌෂ්මාක්ෂර උච්චාරණයේ දී ශබ්ද නිපදවන ඉන්ද්‍රියයන් මඳක් විවෘත වී උච්චාරණය වන.
ඊශධර, ඊසධර[නා.ප්‍ර.] මහමෙර අවට පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන සප්තකූට පර්වත අතුරින් එකක්.
ඊශරය[නා.] ඊතලය; ඊගස.
ඊශසඛි[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයාගේ මිත්‍රයා; කුවේරයා.
ඊශ්වර[වි.] ප්‍රධාන; අධිපති; ශ්‍රේෂ්ඨ; ප්‍රභූ.
ඊශ්වර ජනයා[නා.] උතුම් හෝ වංශවත් අය; ප්‍රභූ ජනයා; වංශාධිපතියෝ.
ඊශ්වර නිර්මාණ දෘෂ්ටිය[නා.] ලෝකය පරමේශ්වර දෙවියකුගේ මැවීමක්ය යන මතය.
ඊශ්වර ප්‍රණිධානය[නා.] ඊශ්වර දෙවියා කෙරෙහි සිත පිහිටුවීම; ඊශ්වර දෙවියා කෙරෙහි වූ දැඩි භක්තිය.
ඊශ්වර වාදය[නා.] සර්වබලධාරී ඊශ්වරයකු විසින් ලෝකය මවා පාලනය කෙරෙතැයි යන මතය.
ඊශ්වර විංශතිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ඊශ්වර දෙවියන්ගේ පාලනයට අයත් සේ සැලකෙන විසි අවුරුදු කාලය.
ඊශ්වරමිත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයාගේ මිත්‍රයා; කුවේරයා.
ඊශ්වරයා1. [නා.] ශිව දෙවියා; මහේශ්වරයා; පරමේශ්වරයා; සර්වබලධාරි දෙවියා. 2. [නා.] ප්‍රධානයා; අධිපතියා; ප්‍රභූවරයා; රජ.
ඊශාන1. [නා.ප්‍ර.] ශිව හෝ රුද්‍ර දෙවියා. 2. [නා.ප්‍ර.] උතුර සහ නැගෙනහිර අතර පිහිටි දිශාව. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] අදේ නැකත.
ඊශාන මෝසම[නා.] නොවැම්බර් සිට මාර්තු දක්වා කාලය තුළ දකුණු ආසියා කලාපයේ ඊශාන දෙසින් නිරක්ෂය කරා හමන සුළඟ.
ඊශාන වෙළඳ සුළඟ[නා.] ඊශාන දෙසින් සුළං ධාරාවක් නිරක්ෂය දෙසට හමන නියම ඍතු සුළඟ.
ඊෂත්, ඊෂද්[වි.] ස්වල්පය; මඳ.
ඊෂත්කර[වි.] පහසුවෙන් කළ හැකි. [නා.ප්‍ර.] ස්වල්පය; ටික.
ඊෂාව[නා.] (භෞති.) කප්පි, ජවරෝද වැනි භ්‍රමණය වන කොටස්වලට ආධාරකයක් වශයෙන් යොදනු ලබන දණ්ඩ; අක්ෂදණ්ඩ(=shaft).
ඊසාන[නා.ප්‍ර.] ඊශාන දිසාව.
ඊහාව[නා.] උත්සාහය; වීර්යය.
ඊළය[නා.] ඇදුම; මුහ රෝගය.
උසිංහල හෝඩියේ සත්වැනි අකුර හා සත්වැනි ස්වරය. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයා; ශිව දෙවියා. [අව්‍ය.] උඩ; ඉහළ; ඉක්මවා යනාදි අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්.
උංචිල්ලාව, උන්සිල්ලාව[නා.] විනෝදය සඳහා හිඳගෙන හෝ නැඟිටගෙන හෝ පැදිය හැකි පරිදි සකස් වූ ක්‍රීඩා උපකරණයක්; ඔන්චිල්ලාව.
උංචිලි වාරම්[නා.බහු.] උංචිලි පදින විට ගයන සිවුපද.
උකට1. [වි.] ඉතා උසස්; විශිෂ්ට; උත්කෘෂ්ට. 2. [වි.] විශාල; ලොකු. [නා.ප්‍ර.] විශාල වූව; උසස් වූව.
උකටපා[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන්ට කැප පාත්‍ර හතෙන් එකක්; විශාල පාත්‍රය.
උකටලී[වි.] (අපේක්ෂා භංගවීමෙන්) කළකිරුණු; විරහ වේදනාවෙන් පෙළුණු; මැළි; උදාසීන වූ; අධෛර්යවත්; කලකිරුණු. 1. [නා.ප්‍ර.] කලකිරීම; උත්කණ්ඨාව; අතෘප්තිය; අසතුට. 2. [නා.ප්‍ර.] අලසකම; උදාසීනත්වය.
උකටිනවා1. [ක්‍රි.] ආශා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කලකිරෙනවා; අධෛර්යවත් වෙනවා.
උකනවා1. [ක්‍රි.] හාරා උඩට නඟා ගන්නවා; ඔසවනවා; අවුලා ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] (දිය ආදිය) ඇතුළට ඇද ගන්නවා හෙවත් ඇතුළු වෙනවා; උරා ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] (රන්) පෙරා ගන්නවා; උත්කෘෂ්ට කරනවා. 4. [ක්‍රි.] ඉදි කරනවා; සාදනවා; තනනවා. 5. (කථා.) [ක්‍රි.] ඇතුළට දමනවා; පුරවනවා.
උකස, උකහ, උගස1. [නා.] ඇපයට තබන දෙය; ඇපය. 2. [නා.] ණයක් ගැනීමේ දී ඇපයක් වශයෙන් ණයකාරයා සතු ඉඩමක් හෝ වටිනා දෙයක් ණය හිමියාට ඔප්පුවකින් පැවරීම. 3. [නා.] උගසට යටත් ඉඩම.
උකස් ඔප්පුව, උගස් ඔප්පුව[නා.] ඉඩමක් උකස් කිරීමේ දී ලියනු ලබන ඔප්පුව.
උකස් කරනවා, උගස් කරනවා1. [ක්‍රි.] ණයක් ගැනීම පිණිස ඉඩමක් හෝ අගනා දෙයක් ඇපයක් වශයෙන් තබනවා. 2. [ක්‍රි.] උගසකින් ඉඩමක් පවරනවා.
උකස් ණය, උගස් ණය[නා.] යම් කිසිවක් උකසට තබා ගත් මුදල; දේපොළ ඇපයට තබාගෙන පොලියට දෙන මුදල.
උකස්කරය, උගස්කරය[නා.] ඉඩමක් උගස් කිරීමේ දී ලියනු ලබන ඔප්පුව.
උකසිනවා[ක්‍රි.] උගුර පාදනවා; කාරනවා.
උකහනවා1. [ක්‍රි.] උඩට ඇද ගන්නවා; ඇද ගන්නවා; ඔසවනවා; මතු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉදි කරනවා; සාදනවා; තනනවා. 3. [ක්‍රි.] උත්කර්ෂ කරනවා; (ගමන්) ඉක්මන් කරනවා.
උක් දඬු දුන්න[නා.] උක් දණ්ඩෙන් කළ දුන්න; අනංගයාගේ දුන්න.
උක් බිජුව[නා.] රෝපණය සඳහා ගැනෙන උක් කඳේ පුරුක්.
උක් මැලි[නා.බහු.] උක් ගසෙහි මල්; උක්මල්.
උක්කංස[නා.ප්‍ර.] උත්කෘෂ්ට භාවය; උසස් බව.
උක්කණ්ඨිත[වි.] කලකිරුණු; උකටලී.
උක්කා1. [නා.ප්‍ර.] පන්දම; හුළු එළිය; දණ්ඩ ප්‍රදීපය. 2. [නා.ප්‍ර.] අඟුරු කබල; කෝව.
උක්කාචනා[නා.ප්‍ර.] (තමන්) උසස් කොට ඇඟවීම හෝ ප්‍රකාශ කිරීම.
උක්කාර[නා.ප්‍ර.] අශූචි; කසළ.
උක්කුජ්ජ[වි.] උඩුකුරු වූ; උඩුමුව ඇති.
උක්කුජ්ජ පඤ්ඤයා, උක්කුජ්ජ ප්‍රාඥයා[නා.] උගත් දෙය හොඳින් දරන ප්‍රඥාවන්තයා.
උක්කුජ්ජනය1. (පාරිභා.) [නා.] අතක් උඩුකුරුව හැරවීම. 2. [නා.] එසේ හැරවූ විට එය තිබෙන ආකාරය. (=supination).
උක්කුට්ඨි[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීතිඝෝෂාව; ඔල්වර හඬ.
උක්කුටිකය, උක්කුටුකය1. [නා.] කෙළිල්ලෙන් හිඳීම; ඇණ තියාගෙන හිඳුම. 2. [නා.] තාපස ව්‍රතයක් වශයෙන් හෝ පය ඇඟිලි අගින් නොහොත් විලුඹින් හෝ ගමන් කිරීම.
උක්කෙමිය[නා.] උස්ව සිටි කැකුළ හෙවත් මොට්ටුව; උස් වූ කර්ණීකාව; පුරාණයේ තිබුණු විශාල තලි විශේෂයක මැද පිහිටි කෙමිය.
උක්කෝටනය1. (විනය.) [නා.] ධර්ම විනය දෙකින් සංසිඳ වූ අධිකරණයක් නැවත විසඳීමට ගැනීම. 2. [නා.] හිමි අහිමිකම් වෙනස් කිරීමට ගන්නා අල්ලස.
උක්ඛිත්ත1. (විනය.) [වි.] යම්කිසි වරදක් නිසා සමගි සංඝයාගෙන් බැහැර කරන ලද; උක්ඛේපනීය කර්මය කරන ලද. 2. [වි.] ඔසවන ලද.
උක්ඛිත්තකයා(විනය.) [නා.ප්‍ර.] උක්ඛේපනීය කර්මය කරන ලද භික්ෂුව.
උක්ඛේපනිය කර්මය, උක්ඛේපනීය කර්මය(විනය.) [නා.] වරදක් කළ භික්ෂුවක් සමගි සංඝයාගෙන් බැහැර කිරීමට කරන විනය කර්මය.
උක්ඛේපිම[වි.] උඩට ඇද ගත හැකි හෝ ඇද ගත යුතු.
උක්ත1. [වි.] කියන ලද; කියූ; ප්‍රකාශ කළ; සඳහන් කරන ලද. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] වාක්‍යයක ආඛ්‍යාතයෙන් කියවුණු හෙවත් එය හා ගැළපුණු.
උක්ත කර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) ආඛ්‍යාතයෙන් උක්ත වූ හෝ එයින් ප්‍රකාශ වූ කර්ම පදය.
උක්තය1. [නා.] කියන ලද්ද; ප්‍රකාශ කළ දේ; සඳහන් කරන ලද්ද. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] ආඛ්‍යාතයෙන් කියැවුණු කර්තෘ හෝ කර්මය.
උක්තිය[නා.] කියමන; වදන; කී බස.
උක්පාණ, උප්පාණ(කථා.) [නා.] උක් දඬු මිරිකන යන්ත්‍රය.
උක්පැණි[නා.ප්‍ර.] උක් දණ්ඩෙහි යුෂ; උක් ඉස්ම; උක් ඉස්ම පැසවා සාදා ගත් පැණි.
උක්පැන්[නා.ප්‍ර.] උක් ඉස්ම; උක්රස.
උක්පිට, උක්පිඩ[නා.] එක වරට කපා ඔසවා ගන්නා ගොයම් මිට; ගොයම් අහුර.
උක්පිටි කරනවා, උක්පිඩි කරනවා[ක්‍රි.] කපා ගත් ගොයම් අහුරු කුඩා මිටි වශයෙන් රැස් කරනවා; කැට කඳු ගහනවා.
උක්මෙනවා[ක්‍රි.] පසු කර යනවා; ඉක්ම යනවා.
උක්ලාප[නා.ප්‍ර.] කුණු කසළ; රොඩු.
උක්ලාප ශූර්පය[නා.] කුණු කසළ එකතු කරන කුල්ල.
උක්වසල්ල[නා.] උක් දණ්ඩේ යුෂ මිරිකා ගත් පසු ඉතිරි වන රොඩ්ඩ.
උක්ෂ[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) වෘෂභ ලග්නය.
උක්සකුරු, උක්හකුරු[නා.ප්‍ර.] උක් පැණියෙන් සාදා ගැනෙන හකුරු.
උකා දමනවා[ක්‍රි.] විසි කරනවා; ඉවත ලනවා.
උකා බොනවා[ක්‍රි.] උරා බොනවා; ඇද බොනවා.
උකාරය[නා.] ‘උ’ නැමැති අක්ෂරය; ‛උ’ ස්වරය.
උකාලනවා[ක්‍රි.] ගෙන දමනවා; දමනවා; බහා ලනවා.
උකැසි, උකසි[නා.ප්‍ර.] (තමා සිටින බැව් හැඟවීමට) උගුර පෑදීම හෙවත් කෑරීම.
උකු[වි.] ඝන; සාන්ද්‍ර. [නා.ප්‍ර.] ඌරන් උගුරෙන් නඟන රළු හඬ.
උකු තළනවා[ක්‍රි.] යටි උගුරෙන් රළු පහත් හඬක් නිකුත් කරනවා.
උකුකිරි1. [නා.ප්‍ර.] ඝන පොල්කිරි; මිටිකිරි; ගාන ලද පොල් මුල්වර මිරිකීමෙන් ලබා ගැනෙන කිරි. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලය මිශ්‍ර නැති ඝන බවට පත් කළ දියර කිරි.
උකුටු[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීති ඝෝෂාව; ඔල්වර හඬ.
උකුණා[නා.] හිසකේ අතර බෝවන කුඩා කෘමි විශේෂයක්.
උකුණුවළ[නා.] හිසේ පිටි පැත්තේ බෙල්ලට ඉහළින් පිහිටි වළ.
උකුත්1. [වි.] ඉකුත්; පසු කළ; ඉක්ම වූ. 2. [වි.] මළ.
උකුත් කරනවා[ක්‍රි.] පසු කරනවා; ඉක්ම යනවා; උල්ලංඝනය කරනවා.
උකුත් වෙනවා[ක්‍රි.] මැරෙනවා; කාලක්‍රියා කරනවා.
උකුනිල්ල(කථා.) [නා.] මී රා සඳහා ගස් මදින්නා සිය උපකරණ එල්ලා ගැනීමට ඉණේ ගසා ගන්නා කොක්ක.
උකුනුගස, උකුනුගහ(කථා.) [නා.] මඬින ලද ගොයම් ඇවිස්සීම සඳහා භාවිත කරන අගින් වක් වූ දිග ලීය; දැති ගොයියා.
උකුනුතැල්ල[නා.] (ගොවි.) උකුනු ගහේ කෙළවර සවි කර ඇති වක් වූ යකඩ උල.
උකුබානවා1. [ක්‍රි.] යටි උගුරෙන් රළු පහත් හඬක් නිකුත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තරවටු කරනවා; සැර කරනවා; බැණ වදිනවා.
උකුල් ඇටය, උකුළු ඇටය[නා.] කශේරුවෙහි පහත කෙළවර උකුළ අභ්‍යන්තරයෙහි කපාලාකාරව පිහිටි ඇටය.
උකුල් දෙනවා[ක්‍රි.] උඩට නඟා තබනවා; ඔසවනවා.
උකුළ1. [නා.] කටිය; ශ්‍රෝණිය. 2. [නා.] ඇකය; ඔඩොක්කුව.
උකුළු[නා.ප්‍ර.] කුකුළා; කුක්කුටයා.
උකුළු පොරය[නා.] ඉතා පහසු කටයුත්ත.
උකුළුවට[නා.ප්‍ර.] වට වූ උකුළ; පුළුල් උකුළු ප්‍රදේශය.
උග[වි.] ප්‍රධාන; බලගතු.
උගත්[වි.] ඉගෙනගත්; ව්‍යක්ත; බහුශ්‍රැත.
උගනහර[නා.ප්‍ර.] පිටිකර උකුණුවළ දෙපැත්තේ සහ පය බොලට දෙපැත්තේ ඇති බල නහර දෙක.
උගන්නවා[ක්‍රි.] ඉගෙනීම කරනවා; ඉගෙන ගන්නවා; උද්ග්‍රහණය කරනවා.
උගමුට්ටිය(කථා.) [නා.] කිතුල්මලේ තෙලිදිය වෑස්සීමට එහි එල්ලනු ලබන මුට්ටිය; ගස් මුට්ටිය.
උගය[නා.] භාජනයක් හෝ වෙනත් දෙයක් එල්ලා තැබීමට ගැනෙන ජාලාකාර වූ උරිය හෝ පැස; උගාව.
උගරෑන(කථා.) [නා.] කළ, ලබුකැට ආදිය එල්ලාගෙන යා හැකි වන සේ ඒවායේ‍ කට වටා බඳින රැහැන.
උගලනවා[ක්‍රි.] එල්ලා තබනවා.
උගස[නා.] යමක් ඇපයට තැබීම.
උගහට[වි.] දුෂ්කර; අමාරු; අපහසු; ආයාසකර. [නා.ප්‍ර.] දුෂ්කර වූව; ආයාසකර වූ දෙය.
උගහල්ල(කථා.) [නා.] වළන් ආදිය එල්ලා තැබීමට දැලක් සේ වැල් ආදියෙන් ගොතා ඉහළක බැඳ ඇති උරය.
උග්ගත[වි.] පැන නැඟි; උදා වූ; උද්ගත වූ.
උග්ගහ[නා.ප්‍ර.] මනසින් ග්‍රහණය කිරීම; වණපොත් කිරීම; උද්ග්‍රහණය කිරීම; ඉගැනුම; අධ්‍යයනය.
උග්ඝාටනය[නා.] ඉගිළවීම; ගලවා දැමීම; ඉවත් කිරීම.
උග්‍ර[වි.] දැඩි; තියුණු; කර්කෂ. [නා.ප්‍ර.] ශිව දෙවියා.
උග්‍ර තාපමාපකය(පාරිභා.) [නා.] අධික උෂ්ණත්වය මැනීමේ උපකරණයක් (=pyrometer).
උග්‍රදණ්ඩ[වි.] බලවත් ආඥා ඇති; නිර්දය.
උගාකණුව(කථා.) [නා.] කමතේ අම්බරුවන් බඳින කණුව; කමත මැද සිටුවන ගොන් කණුව.
උගාවට ඉහිනවා[ක්‍රි.] මුල් ඇදී කැටි ගැසුණු බිත්තර වී ඉහිනවා හෙවත් වපුරනවා; පැළ මුල නොතෙමා වපුරනවා.
උගාවී(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තෙමා බර තැබීමෙන් පසු ව පැළමුල් ආදිය එකට කැටි ගැසුණු බිත්තර වී; දෙවන වරට නොතෙමූ පැළ වී.
උගු[නා.ප්‍ර.] උක්ගස.
උගුඩු[වි.] හොඳින් නොපැසුණු; නොමේරූ. [නා.ප්‍ර.] (කථා.) පැසුණු තෙලිජ්ජ; රා.
උගුඩුවා1. (කථා.) [නා.] කලවැද්දා; කොළ දිවියා. 2. [නා.] මෝඩයා; අබබ්බයා; තකතිරුවා.
උගුර1. [නා.] කණ්ඨය; බොටුව; ගලනාලය. 2. [නා.] එක වරකට ගිලින දියර ප්‍රමාණය.
උගුර කරමල[නා.] දිව මුල උගුර දෙපැත්තෙහි වූ මස් රොද දෙක; ගලමූල ග්‍රන්ථිය.
උගුර හඬනවා1. [ක්‍රි.] උගුරෙහි සෙම බඳින නිසා හුස්ම ගැනීමේ දී අමිහිරි ශබ්දයක් නිකුත් වෙනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] ඉක්කගහනවා.
උගුරහිය[නා.] උගුරෙහි සෙම බැඳී හිරවීම.
උගුරු ඇටය[නා.] බෙල්ලේ ඉදිරිපස ගැටයක් මෙන් නෙරා ඇති තයිරොයිඩ් කාටිලේජය.
උගුරුදණ්ඩ[නා.] ස්වරාලයේ සිට ශ්වාසනාලිකා දක්වා ඇති ප්‍රධාන ශ්වාස මාර්ගය; ශ්වාසනාලය.
උගුල, උගුළ, උගුළු[නා.] අයහපත් අරමුණක් සඳහා අටවනු ලබන උපක්‍රමය; ප්‍රයෝගය; සූත්තරය.
උගුල් කූඩුව[නා.] බිත්තර දැමීම සඳහා කිකිළියන් කොටු කරන උගුල් දොරක් සහිත කූඩුව.
උගුල් දොර[නා.] යමකු හෝ යමක් ඇතුළු වූ විට ආපසු යා නොහැකි ලෙස නිරායාසයෙන් වැසෙන දොර.
උගුල් මාරුව[නා.] උගුල; උපාය.
උගුල්ඉන්න(කථා.) [නා.] උගුලක මරුවැල බැඳීම සඳහා නමා නවත්වන ලීය.
උගුල්පත්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගුරුහරුකම; අනුබලය; උනන්දු කරවීම.
උගුල්ලීය[නා.] බරකරත්තවල ඒරියකඳට යටින් එල්ලා තබා එය නැවැත්වූ පසු තිරස් ව පවතින සේ කොනක් බිමට ගසනු ලබන ලීය.
උගුසැව්[නා.ප්‍ර.] උක් දඬු දුන්නක් ඇත්තා; අනංගයා.
උගුළනවා1. [ක්‍රි.] උදුරනවා; ගලවනවා; ඉවත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දියාරුවට මල පහ කරනවා; බඩ ගසාගෙන යනවා.
උගුළුමල(කථා.) [නා.] උගුලකට සම්බන්ධ කොට තබා ඇති මලපුඩුව.
උගුළුවනවා1. [ක්‍රි.] උදුරවනවා; උපුටා දම්මවනවා; ගලවනවා; ඉවත් කරවනවා; නැති කර දමනවා. 2. [ක්‍රි.] උද්ධරණය කරනවා; උඩට නගා ගන්නවා; මතු කරනවා. 3. [ක්‍රි.] සිටි තැනින් නැඟිටුවනවා; ඉගිලෙන්නට හෝ පැන දුවන්නට හෝ සලස්වනවා; පලවා හරිනවා. 4. [ක්‍රි.] දියාරුවට මළපහ කරනවා.
උච්ච වෙනවා[ක්‍රි.] (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයන් උසස් ස්ථානයකට යනවා; උත්කෘෂ්ට බලයෙන් යුත් රාශියකට පැමිණෙනවා; උච්චක්ෂේත්‍ර වෙනවා.
උච්චක්ෂේත්‍රය[නා.] (ජ්‍යෝති.) උච්ච රාශිය.
උච්චචර්මය1. (පාරිභා.) [නා.] අපිචර්මීය සෛලවල බාහිර බිත්තියේ බාහිර ස්තරය වන ජලවාරක ඉටිවැනි අසෛලක ද්‍රව්‍ය (=cuticle). 2. (සත්ව.) [නා.] අපිචර්මයට උඩින් පිහිටි සිවිය; උඩහම.
උච්චභාගය[නා.] රාශියක් තුළ යම්කිසි ග්‍රහයකු උච්ච ව සිටිනා කොටස හෙවත් අංශක ගණන.
උච්චමානය(පාරිභා.) [නා.] වායුපීඩනය අනු ව උස මැනීමේ උපකරණය; ඇල්ටිමීටරය.
උච්චරාශිය[නා.] ග්‍රහයන්ගේ උසස් රාශිය හෙවත් උත්තුංග වූ ක්ෂේත්‍රය.
උච්චස්තරවලාකුළු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අළු හෝ නිලට හුරු වූ ද, අඩි 10,000 ත් 25,000 ත් අතර උසින් පවතින්නා වූ ද කෙඳි ගතියෙන් යුත් ඝන වලාකුළු (=altostratus clouds).
උච්චාටනය[නා.] (මන්ත්‍රානුසාරයෙන් සතුරන් රටින්) පලවා හැරීම හෝ කෙනකුගේ රක්ෂාව අත් හැරවීම.
උච්චායම(කථා.) [නා.] පාරට්ටුව; කයිවාරුව; චාටු බස.
උච්චාරණය[නා.] කීම; ශබ්ද නඟා කතා කිරීම; උසුරුවීම.
උච්චාරණේන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] උච්චාරණය සඳහා අවශ්‍ය අවයව.
උච්චාවච[වි.] උස් පහත්; කුදු මහත්; විවිධ.
උච්චාවචනය1. [නා.] නැඟීම හා බැසීම; උස් පහත් වීම; අඩුවැඩි වීම; වෙනස් වීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] වටපිටාවේ බලපෑම නිසා ශාකයක සිදුවන වර්තනය (=fluctuation). 3. [නා.] ද්‍රවයෙහි හෝ අසාමාන්‍ය ඉදිමුමක හෝ ඇතිවන දිග හැරීම හා හැකිළීම.
උච්චාසනය[නා.] (විනය.) උස් අසුන; උස් වූ පුටු ආදි ආසනය; මිටි රියනකට හෙවත් වඩු රියනකට වඩා උස් වූ පාද ඇති ආසනය.
උච්චාසයනය[නා.] (විනය.) උස් වූ ඇඳ හෙවත් මඤ්චය.
උච්චිනනය[නා.] තෝරා රැස් කිරීම; තේරීම.
උච්ඡඞ්ග[නා.ප්‍ර.] ඉණ; උකුළ; ඔඩොක්කුව.
උච්ඡඞ්ග පඤ්ඤයා[නා.] අස්ථිර ප්‍රඥාව ඇත්තා; උගත් දෙය වහා අමතක කරන්නා.
උච්ඡලනය[නා.] උඩට නැඟීම; ඉහළට විහිදීම.
උච්ඡාදනය[නා.] ඇඟ ඉළීම; ශරීරයේ කුණු ඉවත් කිරීම සඳහා පිරිමැදීම.
උච්ඡිට්ඨ[වි.] ඉතිරි; ඉඳුල් වූ. [නා.ප්‍ර.] කා ඉතිරි වූ දේ; ඉඳුල්.
උච්ඡිට්ඨභෝජි[නා.ප්‍ර.] ඉතිරි වූ ආහාර අනුභව කරන්නා; ඉඳුල් කන්නා.
උච්ඡින්න[වි.] සිඳුණු; සුන් වූ.
උච්ඡින්නමූල[වි.] මුලින් ම සිඳුණු; මූලෝච්ඡින්න වූ; නැවත හටගත නොහැකි සේ නැසුණු.
උච්ඡින්නය[නා.] සිඳීම; සුන් වීම; විනාශය.
උච්ඡු[නා.ප්‍ර.] උක්ගස.
උච්ඡේද දෘෂ්ටිය[නා.] මරණින් මතු උත්පත්තියක් නැතැයි යන මතය; උච්ඡේද වාදය.
උච්ඡේදකය[නා.] නැසීම; වැනසීම.
උච්ඡේදනය[නා.] සිඳීම; කැපීම; මුල් සිඳී වැනසී යෑම; නැවත නොඉපදීම.
උජවඩනවා(කථා.) [ක්‍රි.] අගේ කරනවා; පුරසාරම් දොඩවනවා; තමා ලබා ගත් දෙයක බොරු වටිනාකම හෝ වාසිය හුවා දක්වනවා.
උජ්ජ්වල[වි.] දිලිසෙන; බැබළෙන.
උජ්ජ්වලිත[වි.] ආලෝකවත් වූ; බැබළෙන; දිලිසෙන.
උජ්ජ්වාලකය(පාරිභා.) [නා.] වහා ගිනි ගන්නා රසායන ද්‍රව්‍ය පාවිච්චි කිරීමේ දී උපයෝගී කොට ගන්නා හැන්දක් වැනි උපකරණය; දල්වන හැන්ද (=deflagrating spoon).
උජ්ජීවනය[නා.] නැවත පණ ලැබීම; ජීවත් වීම; නව ජීවනය.
උජ්ජෝතනය[නා.] ආලෝකවත් කිරීම; බැබළවීම.
උජ්ඣානය[නා.] කිපීම; අනුන්ගේ දොස් සෙවීම; කෝප සිතැති බව.
උජ්ඣාපනය[නා.] (විනය.) කුපිත කරවීම; කෝපාවිෂ්ට කරවීම; අනුන් ලවා (යමකු) සැහැල්ලු කොට සිතීමට සැලැස්වීම.
උජ්ඣායනය[නා.] නින්දා කිරීම; දොස් කීම.
උජ්වලනය[නා.] බැබළීම; දීප්තිය.
උජාරුව[නා.] උඩඟුකම; අහංකාරය; පුහු ගර්වය; බොරු ඔපය; ජේත්තුව.
උජිත[වි.] උතුම්; උසස්.
උජු, උජුක[වි.] ඇද නැති; ඍජු වූ.
උජුපටිපන්න[නා.ප්‍ර.] ඍජු වූ ආර්ය මාර්ගයට පිළිපන් තැනැත්තා; භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක සංඝයා.
උඤ්ඡාචාරය[නා.] පිඬු සිඟා ගෙන් ගෙට යාම; පිණ්ඩචර්යාව; පිඬු සිඟා හැසිරීම.
උට්ටම[නා.] රාජශ්‍රීය; තේජස.
උට්ටාලම(කථා.) [නා.] ප්‍රයෝගය; කූට උපාය; උගුල; යටිකූට්ටුව.
උට්ඨාන වීරිය, උට්ඨාන වීර්යය[නා.] නොපසුබස්නා උත්සාහය; අප්‍රතිහත ධෛර්යය; කයින් මනසින් කරන දැඩි ප්‍රයත්නය.
උට්ඨාන සම්පදා[නා.ප්‍ර.] ජීවනෝපාය සඳහා කරන රැකීරක්ෂා ආදියෙහි දක්ෂවීම; අලස නොවීම; වීර්ය සම්පත්තිය.
උට්ඨානය1. [නා.] නැඟී සිටීම; නැගිටීම; උත්සාහවන්තවීම; වීර්යය. 2. (විනය.) [නා.] (ඇවතින්) මිදීම; (දොසින්) නිදහස් වීම.
උට්ඨාපනය[නා.] නැඟිටුවීම.
උඩ[වි.] යම් තැනකට වඩා උසින් පිහිටි; ඉස්මත්තෙහි වූ; ඉහළ; උස් වූ. [නා.] යම් තැනකට වඩා උස කොටස; මුදුන; ඉහළ; උස් වූ ස්ථානය. 1. [නි.] මත්තෙහි; මුදුනෙහි; ඉහළ. 2. [නි.] ඉහත; ඉස්සර; පෙර. 3. [නි.] හේතූ කොටගෙන, සම්බන්ධයෙන්, අනු ව,මත ආදි අර්ථවල යෙදෙන නිපාතයක්.
උඩ අළුව(කථා.) [නා.] ගසක් කැපීමේ උ දී පළමුවෙන් කපන ලද අළුවට (හැඩ කැපුමට) මඳක් උඩින් ගහේ අනික් පැත්තෙන් කපනු ලබන හැඩ කැපුම.
උඩ ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] උසුලා ගන්නවා; දරා ගන්නවා.
උඩ ගබඩාව[නා.] මහනුවර රාජධානි කාලයේ රජුගේ පෞද්ගලික භාණ්ඩාගාරය.
උඩඇල්ම[නා.] හුස්ම ඇල්ලීම; ඇදුම.
උඩඔලොංගුව(කථා.) [නා.] කිතුල්මල කඩා නොවැටෙන පිණිස මලේ උඩ පැත්තෙන් ගහට අල්ලා බඳින ලණුව.
උඩකට්ටුව1. (කථා.) [නා.] උඩ පළාත; උඩරට. 2. [නා.] උසස් පෙළ; ඉහළ පන්තිය.
උඩගෙඩි දෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] රුකුල් දෙනවා; උල්පන්දම් දෙනවා.
උඩඟු1. [වි.] උඩට හැරුණු. 2. [වි.] අහංකාර; ආඩම්බර; ගර්විත. 3. [වි.] ඇවිස්සුණු; කැලඹුණු.
උඩත[උඩ+අත] [නා.] උඩ පැත්ත; ඉහළ.
උඩත්පිරිසෙයින්[ක්‍රි.වි.] ඉහළ සීමාවෙන් හෝ මට්ටමෙන්; උපරිම වශයෙන්.
උඩත්මිල සීමාව(පාරිභා.) [නා.] බඩුවකට අය කළ හැකි උපරිම මිල මට්ටම (=ceiling price).
උඩදණ්ඩිය(කථා.) [නා.] වල් අලියකු එන බව දැන ගැනීමට පාරේ හරහට බඳින ලීය.
උඩප්පරය[නා.] ආඩම්බරය; උඩඟුකම; මානය.
උඩබුමු[නා.ප්‍ර.] ප්‍රාසාදයක උඩු මහල; උඩ තට්ටුව.
උඩමළුව1. [නා.] ස්තූපයක් වටා ඉහළ මට්ටමේ පිහිටි මළුව හෙවත් මාලකය. 2. [නා.] ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ පිහිටි මළුව.
උඩම්බේරු(කථා.) [වි.] ආඩම්බර; උඩඟු.
උඩමාලය1. [නා.] උඩු මහල් තලය; ගෙයක උඩතට්ටුව. 2. [නා.] දන්ත ධාතුන් වහන්සේ වැඩ සිටින දළඳා මාලිගාවේ උඩුමහල් තලය හෙවත් උඩ තටුට්ව.
උඩය, උඩේ1. [නා.] උඩරට රජදරුවන් හා ප්‍රධානයන් සඳහා මසන ලද වළලුකර ළඟ රැළිවලින් යුක්ත කලිසම් විශේෂයක්. 2. [නා.] අසුන් පිට යාම සඳහා අඳින දණ ළඟින් කෙළවර වන කලිසම.
උඩරට ගිවිසුම[නා.] ක්‍රි. ව. 1815 දී උඩරට රාජ්‍යය ඉංග්‍රීසීන් යටතට පත් වන අවස්ථාවේ දී ඉංග්‍රීසීන් හා උඩරට සිංහලයන් අතර ඇති කර ගත් ගිවිසුම.
උඩරට නීතිය[නා.] ක්‍රි. ව. 1815 දක්වා උඩරට රාජධානියෙහි ක්‍රියාත්මක කළ සිංහල නීති ක්‍රමය.
උඩරට රාජ්‍යය[නා.] 1 වන විමලධර්මසූරිය රජුගෙන් ආරම්භව කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජතුමාගේ පාලන සමය දක්වා පැවැති සිංහලේ අන්තිම රාජ්‍යය.
උඩස[නා.] උඩපැත්ත; මුදුන; මස්තකය.
උඩස් වෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] උඩට වෙනවා; උස් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] තරහ වෙනවා.
උඩහල්ල[නා.] ලණුවලින් හෝ පන්වලින් හෝ වේවැල්වලින් හෝ ගොතා සාදාගත් හැළි වළන් ආදි යම් යම් දේ තැබීම පිණිස සාමාන්‍යයෙන් කුස්සියේ එල්ලනු ලබන උරය හෙවත් පැස.
උඩහලුව(පාරිභා.) [නා.] ආධාරකය; කලම්පය(=stirrup).
උඩළ1. (කථා.) [නා.] කුඹුරක හෝ ලියැද්දක උඩු පැත්තෙහි ඇති ප්‍රධාන ඇළ. 2. [නා.] කුඹුරක හෝ ලියැද්දක ඉහළ කොටස හෙවත් උඩු පැත්ත.
උඩළිපත, උඩෙළිපත[උඩ+එළිපත] [නා.] උළුවස්සේ උඩ පත්ත; උඩ පඩිය.
උඩැක්කිය, උඩක්කිය[නා.] උඩරට නැටුම්වල හා දේව යාගවලදී වාදනය කරන්නා වූ මැද භාගය සිහින් වූ කුඩා බෙර විශේෂයක්.
උඩැඟ[නා.] ශරීරයේ ඉහළ කොටස.
උඩැසි[නා.ප්‍ර.] උඩු පැත්ත; ඉහළ පැත්ත.
උඩිකිත්තන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] එකකු තව එකකුගේ ඉසට උඩින් පැනීමේ ක්‍රීඩාව.
උඩිච්චි කරනවා[ක්‍රි.] යම් දෙයක් නියම ප්‍රමාණයට වඩා කුඩා කරනවා.
උඩිච්චිය1. (කථා.) [නා.] උඩැක්කිය. 2. [නා.] කුඩා හට්ටිය; කුඩා භාජනය.
උඩින් මත්තෙන්(කථා.) [ක්‍රි.වි.] අතනිත් මෙතනින්; අතරින් පතරින්.
උඩින් යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ප්‍රමාණය ඉක්මවා කටයුතු කරනවා.
උඩු[වි.] ඉහළින් පිහිටියා වූ; ඉහළ; උඩ. 1. [නා.ප්‍ර.] තරුව; තාරකාව. 2. [නා.ප්‍ර.] නැකත; නක්ෂත්‍රය.
උඩු අත[නා.] ඉහළ පැත්ත. [ක්‍රි.වි.] ඉහළ පැත්තෙන්; උඩහින්.
උඩු කබල1. (පාරිභා.) [නා.] ඉබ්බන්, කකුළුවන් ආදින්ගේ ශක්තිමත් පිට වැස්ම හෙවත් පොත්ත. (=carapace) 2. (කථා.) [නා.] ආප්ප වැනි කෑම වර්ග ඉවීමේ උඩින් තබන ගිනි අඟුරු සහිත කබල.
උඩු කරනවා[ක්‍රි.] උඩ නඟනවා; ඔසොවනවා.
උඩු ගත[නා.] ශරීරයේ ඉහළ කොටස; ඌර්ධ්වකාය.
උඩු තල්ල[නා.] මුඛ කුහරයේ උඩුපැත්ත.
උඩු තුරාව[නා.] රුවලේ ඉහළ කොටසේ කෙළවර.
උඩු දණ්ඩ[නා.] ඔරුවක කුඩා කුඹය.
උඩු දැත්ත(කථා.) [නා.] ලියැද්දක ඉහළ පැත්තෙන් වූ නියර අසල ප්‍රදේශය.
උඩු දැළිය[නා.] උඩු රැවුල.
උඩු දිව[නා.] පුංචි දිව; රසදිව.
උඩු නඟනවා[ක්‍රි.] උඩට ඔසවනවා.
උඩු නැම්ම(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පාෂාණ ස්තර ආරුක්කුවක හැඩයට රැලි ගැසීමෙන් සිදු වන නැම්ම (=anticline, anticlinal fold ).
උඩු පිල[නා.] අංකෙළිය, පොල් ගැසීම ආදි ක්‍රීඩාවලට එළඹෙන පක්ෂ දෙකෙන් එකක් හඳුන්වන නාමය.
උඩු බහ(කථා.) [නා.] නිසි පිළිවෙළ; අණ ගුණ.
උඩු බුරනවා, උඩු බුරුලනවා[ක්‍රි.] (බල්ලන්) මුඛය උඩුකුරු කොට (දුක්මුසු ලීලාවෙන්) හඬ නඟනවා.
උඩු රළුව(කථා.) [නා.] සුළි සුළඟ.
උඩු රැළිය[නා.] උඩු නැම්ම.
උඩුඅක්ලොම්, උඩුඅග්ලොම්[නා.ප්‍ර.] උඩුකුරු වූ අගින් යුත් ලෝම; බුදුරදුන්ගේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණවලින් එකක්.
උඩුකය[නා.] ශරීරයේ නාභියෙන් ඉහළ කොටස; ඌර්ධ්වකාය.
උඩුකුරු1. [වි.] උඩු අතට හැරුණු; උඩුබැලි; ඌර්ධ්වගාමී. 2. (පාරිභා.) [වි.] කෙළින් පිහිටි (=erect). 3. [වි.] ඩිම්බය කෙළින් පිහිටි.
උඩුකුරු තෙරපීම, උඩුකුරු තෙරපුම[නා.] ජලයෙහි පවත්නා පරිදි උඩු අතට ක්‍රියා කරන බලය හෙවත් පීඩනය.
උඩුකුරු ප්‍රතිබිම්බය(පාරිභා.) [නා.] නියම ස්වරූපය වෙනස් බවට පරිවර්තනය වූ ප්‍රතිරූපය (=erect image).
උඩුකුරු වාතය[නා.] වාතය ඌර්ධ්වගත වීම නිසා බඩ සහ බඩවැල අධික වාතයෙන් පිරීයෑමෙන් හටගන්නා රෝගය.
උඩුකුරු විභේදය[නා.] ඉහළින් පිහිටි පාෂාණ ස්තර පහළින් පිහිටි ස්තරවලට උඩින් ඉදිරියට තල්ලු වී සෑදුණු විභේදයක් (=reverse fault).
උඩුකුරු විස්ථාපනය[නා.] වාතයට වඩා වැඩි ඝනත්වයක් ඇති (ක්ලෝරීන් වැනි) වායු එකතු කිරීමේ ක්‍රමයක් (=upward dis- place).
උඩුගං[වි.] ගඟක ඉහත්තාව හා සම්බන්ධ.
උඩුගුරුරැව්[නා.ප්‍ර.] බල්ලන් උඩුබුරුලන හඬ.
උඩුගුවන[නා.] අහසේ ඉහළ පෙදෙස; අහස් කුස; උඩු ගුවන.
උඩුතැලි[වි.] උඩු අතට හැරුණු; උඩුකුරු.
උඩුප1. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ඔරුව; පහුර. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔරුවක හැඩය ඇති චන්ද්‍රයා.
උඩුපති[නා.ප්‍ර.] තාරකාවන්ගේ ස්වාමියා; චන්ද්‍රයා.
උඩුමංසල(කථා.) [නා.] ගොඩනැගිල්ලක උඩ තට්ටුව; ප්‍රාසාදයක උඩු මහල.
උඩුමඟ1. (කථා.) [නා.] ඉණිමඟ; සෝපානය; තරප්පුව. 2. [නා.] ඉහළට යන පාර.
උඩුමණ්ඩි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ද්‍රවයක මතු පිට සෑදෙන එසේත් නැතිනම් ද්‍රව මතුපිටට නැඟෙන අපද්‍රව්‍යය; ද්‍රවයක මතුපිට පාවෙන ඕනෑ ම අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය තට්ටුවක්.
උඩුමහල් ගැබ්ගෙය[නා.] උඩුමහල් ගර්භයකින් යුත් ගෙය.
උඩුමහල් ගේ1. [නා.] දේවාලයක ඉහළ ගබඩාව. 2. [නා.] තට්ටු කිහිපයක් සහිත ගෙය.
උඩුම්බුවා(කථා.) [නා.] තලගොයා; ගොඩබිම හැසිරෙන එනම් සතා.
උඩුමාල, උඩුමහල[නා.] තට්ටු දෙකක් ඇති ගෙයක හෝ ගොඩනැගිල්ලක හෝ උඩ තට්ටුව; මතුමහල; සොල්දර තට්ටුව; තට්ටු කිහිපයක් ඇති ගොඩනැගිල්ලක මුදුන් තට්ටුව.
උඩුමාව(කථා.) [නා.] ගෙඩි වල්ලක ඉහළින් ම තිබෙන ගෙඩිය.
උඩුමියා[වි.] උඩුකුරු; උඩට හැරුණු කට ඇති.
උඩුමුරුව(කථා.) [නා.] අමනාපය; අධික නොරිස්සුම් බව හෝ කෝපය පෙන්වීම.
උඩුමුල්ල1. (කථා.) [නා.] කුඹුරක ඉහළ කොන. 2. [නා.] ගෙයක මුදුනේ ඇති මුල්ල.
උඩුමුව, උඩුමුවා[වි.] උඩට හැරවූ මුඛය ඇති; උඩුකුරු; උඩුබැලි.
උඩුරාජ[නා.ප්‍ර.] තාරකාවලියේ රජා; සඳ; චන්ද්‍රයා.
උඩුවටු[වි.] උඩ බලා පිහිටි; උඩුකුරු; ඌර්ධ්වවර්තී.
උඩුසුළග[නා.] සුළඟ හමා එන පැත්ත; හමන සුළඟට විරුද්ධ දිසාව; පටිවාතය.
උඩුහිත[නා.] මනසේ හැඟීම් හෙවත් සංඥා ලබාගන්නා සිත; ප්‍රකට චිත්තය.
උඩුහුරු1. [වි.] උඩු අතට හැරුණු; උඩුකුරු; උඩුබැලි. 2. [වි.] උඩට නැඟුණු; ගැලවුණු. 1. [නා.ප්‍ර.] උඩට ගන්නා හුස්ම; ආශ්වාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] සුසුම; දුක් සුසුම.
උඩුහුරුනල[නා.] ඌර්ධ්වශ්වාස මාරුතය; සුසුම් වාතය.
උණ1. [නා.] උෂ්ණත්වය; උණුසුම. 2. [නා.] උණ රෝගය; ජ්වරය. 3. [නා.] ගං ඉවුරු ආදියෙහි පඳුරු වශයෙන් උඩට වැඩෙන නළාකාර පුරුක් සහිත කඳක් ඇති තෘණ කුලයේ ශාකයක්; උණගස.
උණ කටුව1. [නා.] ශරීරයේ උෂ්ණත්වය මැනීම පිණිස ගන්නා විශේෂ උෂ්ණත්ව මානය. 2. [නා.] කටුඋණ ගස්වල කටුව.
උණ කිළිල[නා.] ළපටි උණ ගොබය; නොමේරූ උණ අංකුරය; උණ මොටියා.
උණ කුළල[නා.] උණ බම්බුවෙන් සෑදූ නළය හෝ නළාව.
උණ ගෙඩිය[නා.] මැලේරියා ආදි විෂම ජ්වර රෝග කලක් පැවතීම නිසා ඉදිමුණු බඩදිව හෙවත් පිලාව; උණ පිලාව.
උණකපුරු[නා.ප්‍ර.] උණ ගසෙන් ලබාගන්නා කපුරු විශේෂය; වංශලෝචන.
උණකුලාව(කථා.) [නා.] ගැටය සහිත උණ පුරුක.
උණපුපුළුවා[නා.] උණහපුළුවා.
උණසන්නිපාතය[නා.] බඩවැල්වල ආබාධ නිසා ඇති වන උණ රෝගයක්; ආන්ත්‍රික ජ්වරය.
උණසහල්[නා.ප්‍ර.] උණ ගසෙහි ඇට හෙවත් බීජ.
උණසීගතු[නා.ප්‍ර.] ශරීරය වෙව්ලන තරමට සීතල ඇති වී සෑදෙන්නා වූ උණ රෝගයක්.
උණහපුළුවා[නා.] සිහින් අතපයත් විශාල ඇස් දෙකකුත් ඇති වලිගය රහිත නිශාචර කුඩා ක්ෂීරපායී සතෙක්; උණපුපුළුවා.
උණළු[නා.ප්‍ර.] උණුසුම් අළු; රත් වූ අළු.
උණ්ඩය[නා.] තුවක්කුවට දමා වෙඩි තබන ලෝහ ගුළිය; වෙඩි උණ්ඩය; මූනිස්සම.
උණ්ඩිය[නා.] ගෝලාකාර කුට්ටිය; ගුළිය; පොදිය.
උණ්ඩියම[නා.ප්‍ර.] හෙට්ටි ජනයා විසින් මුදල් වෙනුවට පාවිච්චි කළැයි කියන මුද්‍රා තැබූ තල්කොළ කැබැල්ල.
උණ්ඩියරාල[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ අයබදු එකතු කළ නිලධාරියෙක්.
උණ්ඩුකපුච්ඡය(පාරිභා.) [නා.] මහා බඩවැල ආරම්භයේ පිහිටි උණ්ඩුකයෙන් දික් වී පැතිර යන එක කෙළවරක් වැසුණු පටු නාළය (=appendix).
උණ්ඩුකය[නා.] ක්ෂිරපායී සත්ත්වයන්ගේ කුඩා බඩවැල හා මහ බඩවැල සන්ධි වන තැන පිහිටි පණුවකු බඳු කුඩා අවයවය; අන්ධාශය.
උණ්ණහිසි, උණ්ණාහිසි[නා.ප්‍ර.] සිවුරු කපා උර තනා කැප සතුන්ගේ ලොම් ආදිය පුරවා සාදා ගන්නා මෙට්ටය.
උණ්හීසකය, උණ්හීසය1. [නා.] (රජවරුන්) නළලෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්; නළල්පට. 2. [නා.] ඔටුන්න; කිරීටය. 3. [නා.] හිස්වෙළුම; තොප්පිය. 4. [නා.] බුදුරදුන්ගේ හිස් මුදුනෙහි සිළුවක් මෙන් උඩට නෙරා ගිය කොටස; උෂ්ණීෂය.
උණ්හීසසීස[නා.ප්‍ර.] පිරිපුන් නළල සහිත පිරිපුන් හිස; දකුණු කන් හිසින් පටන්ගෙන වම් කන් හිස දක්වා මුළු නළල් තලය රන් පටකින් වැසුවා සේ වන ලක්ෂණය; බුදුරදුන්ගේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් එකකි.
උණ්හෝදකය[නා.] උණුවතුර.
උණු[වි.] උණුසුම්; රත් වූ; වැඩි උෂ්ණත්වයක් ඇති.
උණු කරනවා1. [ක්‍රි.] උණුසුම් කරනවා; රත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ලෝහ වර්ග රත් කිරීමෙන් දිය කරනවා; උෂ්ණයෙන් ද්‍රාවණය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] හිත මොළොක් කරනවා; අනුකම්පා ඇති කරනවා.
උණු දිය උල්පත[නා.] පොළොව තුළින් ස්වාභාවිකව උණු වතුර මතු වන ස්ථානය.
උණුසුම්, උණුහුම්[නා.ප්‍ර.] උෂ්ණය; උණු ගතිය; රස්නය.
උණුසුම්වර්ණ[නා.ප්‍ර.] රතු, කහ, දුඹුරුපාට සහ ඒවායින් මිශ්‍ර අන්‍ය වර්ණ.
උණුහුම්[වි.] උණුසුම් බව ඇති; රස්නය ඇති.
උත්[උ.] ඉහළට; උඩට; උඩින්; උසස්; බැහැර; අධික. [වි.] කියූ; උක්ත.
උත්ක1. [වි.] උකටලී; කලකිරුණු. 2. [වි.] අනෙක් දෙයක් සිතන.
උත්කට[වි.] අධික; වැඩි. [නා.ප්‍ර.] කුරුඳු පොතු.
උත්කණ්ඨ1. [වි.] දැඩි බලාපොරොත්තු ඇති; උත්සුක. 2. [වි.] උකටලී; කලකිරුණු.
උත්කණ්ඨාව1. [නා.] දැඩි ආසාවෙන් බලාපොරොත්තු වීම. 2. [නා.] කලකිරීම; පසුතැවීම. 3. [නා.] උඩුකුරු වූ ගෙල ඇති බව.
උත්කම්පාව[නා.] චංචල වීම; කැලඹීම.
උත්කර්තනය[නා.] කැපීම; කපා දැමීම.
උත්කර්ෂණය1. [නා.] පිරිසිදු බවට පත් කිරීම. 2. [නා.] ඉහළට එසවීම.
උත්කර්ෂය1. [නා.] උසස් බව; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය; විශිෂ්ටත්වය. 2. [නා.] විපුලත්වය; අධික බව; අතිශය.
උත්කර්ෂාපකර්ෂ[උත්කර්ෂ+අපකර්ෂ] [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨත්වය හා හීන භාවය; උසස් බව හා පහත් බව.
උත්කලන[නා.ප්‍ර.] ලිහීම; බුරුල් කිරීම.
උත්කලිත[වි.] පලවන ලද; පහ කරන ලද.
උත්ක්ෂිප්ත1. [වි.] උඩට දමන ලද; ඉහළ නැඟි; එසවුණු; උස් වූ. 2. [වි.] බැහැර කළ; වමාරන ලද. 1. [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ කොටසක මට්ටම ඉහළ නැඟීම හෙවත් උස් ව පිහිටීම. 2. [නා.] අත්තන නම් ශාකය.
උත්ක්ෂේපණය[නා.] උඩට දැමීම; එසවීම; පොළෝතලයේ කොටස් උඩට නැගීම; නෙරපා හැරීම.
උත්ක්ෂේපමර්මය[නා.] නළල දෙකෙළවර කේශාන්තයෙහි පිහිටි මර්ම හෙවත් දුර්වල ස්ථාන දෙක.
උත්ක්ෂේපය[නා.] එසවීම; උඩට තෙරපීම.
උත්ක්ෂෝභය[නා.] කම්පාවීම; කැලඹීම.
උත්ක්‍රමණය1. [නා.] බැහැර වීම; පහකිරීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] එක් ප්‍රදේශයකින් හෝදාගෙන එන පසින් තවත් ප්‍රදේශයක් ගොඩ වීම.
උත්ක්‍රමය1. [නා.] පිළිවෙළ ඉක්මවීම; විරුද්ධ පිළිවෙළ; ප්‍රතිලෝම විධිය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පැත්තකට නැමීම; විචලනය. 3. [නා.] මිණුම් උපකරණයක කටුව ගමන් කිරීම.
උත්ක්‍රාන්තික[නා.ප්‍ර.] ඉක්මවා යෑම; පැන යෑම; උල්ලංඝනය.
උත්ක්‍රෝශනය[නා.] හඬ නැඟීම; කෑ ගෑම; උත්කෝශය.
උත්කාර[නා.ප්‍ර.] කසළ; අශූචි.
උත්කාර ගෘහය[නා.] වැසිකිළිය; වර්චස් කුටිය.
උත්කාරිකා[නා.ප්‍ර.] පිටි, ගිතෙල්, ඖෂධ වර්ග, මී පැණි ආදිය සමග සංයෝග කිරීමෙන් පිසගන්නා බෙහෙත් තලපය.
උත්කීර්ණ[වි.] කැටයම් කළ; අකුරු කෙටූ; ලියන ලද.
උත්කුටක[වි.] මැදින් වක ගැසුණු; විලුඹ හා ඇඟිලි පමණක් බිම වැදෙන පාද ඇති.
උත්කෘෂ්ට1. [වි.] ඉතා උසස්; උත්තම; පරම; ශ්‍රේෂ්ඨ. 2. [වි.] දීර්ඝ විස්තර සහිත; සවිස්තර. 3. [වි.] ලොකු; විශාල.
උත්කෝච[නා.ප්‍ර.] අල්ලස.
උත්කෝටනය[නා.] අධිකරණයෙන් තීරණය කළ කාරණයක් නැවත විභාග කිරීම සඳහා මතු කිරීම.
උත්ඛාත[වි.] හාරන ලද; කණින ලද.
උත්ඝාටනය[නා.] ගලවා දැමීම; ඉවත් කිරීම.
උත්ත1. [නා.ප්‍ර.] පොල්, දිවුල් ආදියෙහි පිට කටුව; පොල් කටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] දණහිස් කටුව. 3. [නා.ප්‍ර.] හැන්දෙහි පොල්කටුව හෝ තලය. 4. [නා.ප්‍ර.] තරාදි තටුව. 5. [නා.ප්‍ර.] උතුම් දෙය; උත්කෘෂ්ටය.
උත්තංසය1. [නා.] හිසෙහි පලඳින (මුදුන්) මල් කඩ. 2. [නා.] කනෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්; කඩුක්කම.
උත්තප්ත[වි.] රත් කළ; ගිනියම් කළ; තැවූ.
උත්තම[වි.] ඉතාමත් උසස්; උදාර; ශ්‍රේෂ්ඨ; ප්‍රධාන. [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයා.
උත්තම පුරුෂය[නා.] (ව්‍යාක.) නාම පදයක් පුරුෂ භේදය අනු ව හැඳින්වීමේදී ‘මම’, ‛අපි’ ශබ්ද අයත් වන වර්ගය; “ම” ශබ්ද කාරකය.
උත්තමඞ්ගරුහ[නා.ප්‍ර.] හිසෙහි වැඩෙන දෙය; හිසකේ.
උත්තමර්ණයා[නා.] ණයහිමියා.
උත්තමා1. [නා.ප්‍ර.] පිළිකා ගෙඩි විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] අරළු, බුළු, නෙල්ලි යන තිපල.
උත්තමාඞ්ගය1. [නා.] හිස; මුදුන. 2. [නා.] ඇස. 3. [නා.] පුරුෂ නිමිත්ත; පුරුෂ ලිංගේන්ද්‍රය.
උත්තමාචාර[නා.ප්‍ර.] ප්‍රභූවරයකුට ගරු කිරීම පිණිස හමුදා සේනාංකයක් දක්වන පෙළපාලිය.
උත්තමායුෂ[නා.ප්‍ර.] වර්ෂ සියයකට අධික ආයුෂ ප්‍රමාණය.
උත්තර1. [වි.] ඉහළ; උසස්; ප්‍රධාන; බලවත්. 2. [වි.] වැඩි; අධික. 3. [වි.] පසු; අනතුරු; මතු; අනාගත. 4. [වි.] උතුරු; උතුරු දිශාවට අයත්. 1. [නා.ප්‍ර.] උසස් බව; වැඩි බව. 2. [නා.ප්‍ර.] උතුරු දිශාව; උතුර. 3. [නා.ප්‍ර.] පසු කාලය. 4. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රශ්නයකට දෙන විසඳීම; පිළිතුර. 5. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිඵලය. 6. [නා.ප්‍ර.] නැකතක නාමය; උතුරුපල්.
උත්තර ක්‍රියා[නා.බහු.] අවසාන ආගමික කෘත්‍යය; අවමංගල කාර්යය; භූමදාන කෘත්‍යය.
උත්තර ධ්‍රැව තාරකාව[නා.] පෘථිවියේ උත්තර ධ්‍රැවය මුදුනින් පිහිටි තාරකාව; ධ්‍රැව තාරකාව.
උත්තර ධ්‍රැවය[නා.] පෘථිවි අක්ෂයේ උතුරු කෙළවර; පෘථිවියේ උතුරු කොන.
උත්තර පත[නා.] නියඳ පැදුරු වියන අළුවේ නූල් හැදය මත රැඳී තිබෙන පොල්ල; කොන්තලීය.
උත්තර මන්ත්‍රණ සභාව[නා.] පාර්ලිමේන්තුවක ව්‍යවස්ථාදායක සභා දෙකක් ඇති කල්හි ඉන් ඉහළ සභාව; සෙනෙට් සභාව; උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය.
උත්තර ලෝකය[නා.] පරලොව; මරණින් මතු උපදින ලෝකය.
උත්තර ශාටකය[නා.] උඩුකය වැසෙන සේ පොරවන සළුව හෙවත් රෙද්ද; උතුරු සළුව.
උත්තරඞ්ග[නා.ප්‍ර.] උළුවස්සට උඩින් සාදා ඇති ආරුක්කුව; ලින්ටලය.
උත්තරච්ඡදය[නා.] උඩු වියන.
උත්තරණය1. [නා.] එගොඩවීම; එතෙර වීම; තරණය. 2. [නා.] (රටකට) ගොඩබැසීම.
උත්තරදිශාධිපති[නා.] උතුරු දෙසට අධිපතියා; වෛශ්‍රවණයා; කුවේරයා.
උත්තරමානුෂීය[වි.] මිනිස් බවට උත්තරීතර වූ; මිනිස් බව ඉක්ම ගිය.
උත්තරවස්ති1. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍රාශයට බෙහෙත් වස්ති කිරීම පිණිස යොදනු ලබන උපකරණයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] එම උපකරණයෙන් වස්ති කරනු ලබන ඖෂධය.
උත්තරාධිපති[නා.] කූවේරයා; වෛශ්‍රවණයා.
උත්තරාභිමුඛ[වි.] උතුරට මුහුණ ලා සිටින; උතුරට හැරුණු.
උත්තරායණය, උත්තරායනය[නා.] නිරක්ෂ රේඛාවට උතුරින් වූ සූර්යයාගේ ගමන; එම ගමන් වීථිය; සූර්යයා එසේ ගමන් කරන කාලසීමාව.
උත්තරාරණිය[නා.] එකට ගැටීමෙන් ගිනි ඉපදවීමට ගන්නා දඬු දෙකෙන් උඩ දණ්ඩ; උඩු ගිනි දණ්ඩ.
උත්තරාර්ධ ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] පාථිවි ගෝලයෙහි උතුරු අර්ධය (=northern hemisphere).
උත්තරාර්ධය[නා.] උතුරු භාගය; පසු භාගය.
උත්තරාලෝකය(පාරිභා.) [නා.] උත්තර අක්ෂාංශවල (70°) පමණ රාත්‍රීකාලයෙහි දක්නට ලැබෙන වර්ණවත් රශ්මි කදම්බය (=northern lights).
උත්තරාසංගය1. [නා.] තනිපට සිවුර. 2. [නා.] පොරෝනා වස්ත්‍රය; උඩුකය වැසූ රෙද්ද.
උත්තරි මනුෂ්‍ය ධර්මය[නා.] මිනිසත් බව ඉක්මවා බ්‍රහ්මත්වයට හෝ නිර්වාණයට හෝ පමුණුවාලීමෙහි පොහොසත් ධර්මය.
උත්තරිභඞ්ගය[නා.] කෑමෙන් පසු ගනු ලබන හෝ කැඳත් සමග ගනු ලබන අවුළු.
උත්තරිය, උත්තරීය[නා.ප්‍ර.] උඩින් පොරෝනා වස්ත්‍රය; උතුරු සළුව; උත්තරාසංගය.
උත්තරීතර[වි.] වඩා උසස්; වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ.
උත්තරුම්මාරය[නා.] උළුවස්සේ උඩ පඩිය; උඩ එළිපත.
උත්තරෝත්තර1. [වි.] එකකට එකක් වැඩි; වඩ වඩා. 2. [වි.] එකට එක කීම; පිළිතුරකට දෙන පිළිතුර.
උත්තරෝෂ්ඨය[නා.] උඩු තොල.
උත්තල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උඩු අතට නොහොත් පිටතට වක්‍ර වූ තලය හෙවත් මුහුණත. [වි.] උඩු අතට නොහොත් පිටතට වක්‍ර වූ.
උත්තල කාචය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝක කදම්බයක අභිසාරිතාව වැඩි කරන හෝ එහි අපසරණය අඩු කරන හෝ කාචය; අභිසරණ කාචය (=convex lens).
උත්තල දර්පණය(පාරිභා.) [නා.] උත්තල මුහුණතක් ඇති කැඩපත.
උත්තල බෑවුම(පාරිභා.) [නා.] ඉහළ කොටස මඳ වශයෙන් ද පහළ කොටස තියුණුව ද නැග සිටින (කඳු) බෑවුම (=convex slope).
උත්ත්‍යජනය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) රජය විසින් අයිතිවාසිකම් දේපළ හෝ විශේෂයෙන්ම, දේශය අතහැරීම (=cession).
උත්ත්‍රස්ත[වි.] භීතියට පත්; තැතිගත්; තිගැස්සුණු.
උත්ත්‍රාසය[නා.] තැතිගැන්ම; භය; භීතිය.
උත්තාන1. [වි.] මුව උඩු අතට වූ; උඩුබැලි; උඩුකුරු. 2. [වි.] ඍජු. 3. [වි.] අවතල (=concave). 4. (පාරිභා.) [වි.] නොගැඹුරු. 5. [වි.] පැහැදිලි; මනා කොට වැටහෙන; ප්‍රකට.
උත්තානකය[නා.] උඩුබැල්ලෙන් වැතිර සිටීම.
උත්තානි1. [වි.] උඩුමුව ඇති; උඩුකුරු. 2. [වි.] ප්‍රකට; ලිහිල්.
උත්තාපය1. [නා.] බලවත් තාපය හෙවත් උෂ්ණත්වය. 2. [නා.] බලවත් උනන්දුව හෝ උත්සාහය.
උත්තාරණය(පාරිභා.) [නා.] ශක්ති කදම්බයක් එක් තැනකින් අනික් තැනකට යැවීම හෙවත් සංක්‍රමණය කිරීම (=translation).
උත්තාස[නා.ප්‍ර.] භය; තැතිගැන්ම.
උත්තිට්ඨ[නා.ප්‍ර.] අහුලා ගත් ආහාර; පිණ්ඩපාතයෙන් ලත් මිශ්‍ර ආහාර; ඉඳුල් අහර.
උත්තීර්ණ[වි.] අනික් තීරයට ගිය; එගොඩ වූ; එතෙර වූ.
උත්තුඞ්ග[වි.] උඩට නැඟි; උස් වූ; උත්කෘෂ්ට; ශ්‍රේෂ්ඨ.
උත්තේ[වි.] ඉහළ යායට අයත්; සරුසාර ම යායට අයත්; ඉතා ම සරුසාර බිමට අයත්.
උත්තේ තරම[නා.] ඉහළ යාය; උසස් ම හෙවත් සරුසාර ම යාය.
උත්තේජකය[නා.] ශක්තිකාරකය; ප්‍රාණවත් කරන දෙය; උද්දීපනය; ප්‍රේරණය.
උත්තේජය(පාරිභා.) [නා.] (ශාකයන්ගේ චලනයට තුඩුදෙන ආලෝකය වැනි) බාහිර ප්‍රේරණකාරකය; උද්දීපකය (=simulus).
උත්තෝලන යන්ත්‍රය[නා.] දොඹකරය.
උත්තෝලනය1. [නා.] එසවීම. 2. [නා.] ධරයක උපයෝගීත්වයෙන් බර ඔසවන හෝ බලය මෙහෙයවන හෝ යමක් විවෘත කරවන දණ්ඩ; යතුරු දුන්න; ලීවරය.
උත්ථාන වීර්යය[නා.] උට්ඨාන වීර්යය.
උත්ථානය1. [නා.] නැඟීම; නැඟී සිටීම. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] මළවුන්ගෙන් නැඟී සිටීම.
උත්ථාපකය[නා.] නැංවීමට හෝ එසවීමට හෝ උපකාර වන දෙය; ඔසවනය.
උත්ථාපිත[වි.] නංවන ලද; පුබුදු කරනු ලැබූ.
උත්ථිත1. [වි.] නැඟී සිටි; පැන නැගි; මතු වූ. 2. [වි.] උපන්; ජනිත; වැඩුණු; සිද්ධ වූ.
උත්පටිපාටිය[නා.] පිළිවෙළ ඉක්මවීම හෝ උල්ලංඝනය කිරීම; අපිළිවෙළ; අවිධිමත් බව.
උත්පතනය[නා.] පියෑඹීම; උඩ පැනීම; නැඟීම; ආරෝහණය.
උත්පත්ති[නා.ප්‍ර.] ඉපදීම; බිහි වීම; ඇති වීම; හට ගැන්ම; ආරම්භය; ප්‍රභවය.
උත්පත්ති කථාව1. [නා.] උපත හෝ ආරම්භය පිළිබඳ කථා ප්‍රවෘත්තිය. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] පරණ තෙස්තමේන්තුවේ මුල් කොටස.
උත්පත්ති මඞ්ගල්‍යය[නා.] උපන්දින උත්සවය; ඉපදීම නිමිති කොට පවත්වන මඞ්ගල්‍යය; ජන්මෝත්සවය.
උත්පත්තික[වි.] උපත ලැබූ; ඉපදුණු.
උත්පත්තික භවය[නා.] කර්මයෙන් උපන් නාමරූපාදි නව වැදෑරුම් භවය.
උත්පත්තිච්ඡේදක[වි.] ඉපදීම සිඳ දමන හෙවත් නැති කරන.
උත්පත්තීන්ද්‍රිය[උත්පත්ති+ඉන්ද්‍රිය] [නා.ප්‍ර.] රහසඟ; ලිංගේන්ද්‍රිය.
උත්පතිත[වි.] නැඟුණු; ඉහළ ගිය; පියෑඹූ.
උත්පථය[නා.] වැරදි මාර්ගය; නොමඟ.
උත්පන්න[වි.] උපන්; ඉපදුණු; ඇති වුණු; හටගත්.
උත්පරිපාටිය[නා.] පිළිවෙළ ඉක්මවීම; නියම පිළිවෙළ උල්ලංඝනය කිරීම.
උත්පල[නා.ප්‍ර.] නිල් මානෙල්; උපුල්.
උත්පලවර්ණ1. [නා.ප්‍ර.] නිල් මහනෙල් පැහැය. 2. [නා.ප්‍ර.] ලංකාරක්ෂක දෙවියෙක්; උපුල්වන්.
උත්ප්ලාවක(පාරිභා.) [වි.] ඉල්පෙන හෙවත් නොගිලී පාවෙනසුලු (=buoyant).
උත්ප්ලාවකතාව(පාරිභා.) [නා.] ඉල්පෙන ගතිය; ඉහළට තෙරපෙන ස්වභාවය (=buoyancy).
උත්ප්ලාවිත[වි.] ඉල්පවූ; ඉලිප්පූ.
උත්ප්ලුත[වි.] ඉපිලුණු; උද්දාම වූ.
උත්ප්‍රාසය[නා.] උපහාසය; ව්‍යංග්‍යෝක්තිය; මහ හඬින් සිනාසීම; සරදම.
උත්ප්‍රේක්ෂණය[නා.] ස්වාභාවික ව සිදු වන දෙයක් අන් පරිද්දෙකින් සිදු වන සේ කල්පනා කිරීම.
උත්ප්‍රේක්ෂාලංකාරය[නා.] අචේතනික හෝ සචේතනික යම් වස්තුවක ස්වාභාවික පැවැත්මක් අන් පරිද්දකින් සඳහන් කරන කාව්‍යාලංකාරය.
උත්ප්‍රේක්ෂාව1. [නා.] (අලං.) උත්ප්‍රේක්ෂාලංකාරය. · 2. [නා.] නිදර්ශනය; උපමාව.
උත්ප්‍රේරකය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවල වේගය වෙනස් කරමින් ඒ ප්‍රතික්‍රියාව අවසානයේදිත් නොවෙනස්ව සිටින ආගන්තුක ද්‍රව්‍යය (=catalyst).
උත්ප්‍රේරණය1. (පාරිභා.) [නා.] උත්ප්‍රේරකයක් මගින් යම් රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක වේගය අඩු වැඩි කිරීම (=catalyst). 2. [නා.] එහා මෙහා වැනීම.
උත්පාටනය[නා.] උගුළුවාලීම ; මුලිනුපුටා දැමීම; සමූල ඝාතනය; වනසාලීම.
උත්පාතය1. [නා.] (භූමි චලන, දිශාදාහ, උල්කාපාත, සැඩ සුළඟ, මුහුද නැගීම ආදි අසාමාන්‍ය) උපද්‍රවය. 2. (ආර්ථි.) [නා.] රටක ආර්ථික ක්‍රියාවලිය පිම්බීමකට පත් වන අවස්ථාව (=boom). 3. [නා.] නේත්‍ර රෝගයක්.
උත්පාතික1. [වි.] (සමුද්‍රය මෙන්) උඩට නැගෙන; ඉපිලෙන. 2. [වි.] උත්පාතයන් පිළිබඳ.
උත්පාදක[වි.] උපදවන; නිපදවන; මැවුම්කාර; ජනක.
උත්පාදක වායුව(පාරිභා.) [නා.] කාබන් මොනොක්සයිඩ් හා නයිට්‍රජන් මිශ්‍ර වීමෙන් සෑදෙන වායුව (=producer gas).
උත්පාදන තාපය(පාරිභා.) [නා.] යම් සංයෝගයක් එහි සංරචක මූලද්‍රව්‍යවලින් සෑදෙන විට ඒ ක්‍රියාවලියේ දී නිදහස් වන (අවශෝෂණය වන) තාප ප්‍රමාණය (=heat of formation).
උත්පාදනය[නා.] ඉපදවීම; ජනනය; බෝ කිරීම හෙවත් බෝ වීම; (නව) නිර්මාණය.
උත්පාදය[නා.] ඉපදීම; බිහි වීම; ඇති වීම; ජනිත වීම.
උත්පාද්‍ය කර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්තෘහුගේ ක්‍රියාවෙන් ඉපදවිය යුතු වූ ඵලය සංඛ්‍යාත කර්මය.
උත්පාද්‍යවේද්‍ය[වි.] මීළඟ ආත්ම භාවයේ දී වින්ද යුතු වූ.
උත්පිෂ්ට[වි.] (ශරීර කොටස්) තැළුණු; ඇඹරුණු. [නා.ප්‍ර.] සන්ධියෙහි අස්ථිකාණ්ඩ දෙක මඳක් තැළීම; ඇට දෙකකින් සන්ධිස්ථානය ඝර්ෂණය වීම.
උත්පීඩනය[නා.] ඝට්ටනය කොට පෙළීම; (පයින්) මැඩීම.
උත්පීඩිත[වි.] ඉපිළුණු; උද්දීපනය වූ.
උත්බණ්ඩනය කරනවා[ක්‍රි.] (නීති.) විරුද්ධ ව කටයුතු කරනවා.
උත්සඞ්ගය1. [නා.] උකුළ; ඔඩොක්කුව; ඉණ. 2. [නා.] වැලඳ ගැනීම; එක් වීම; සම්භෝගය.
උත්සද[වි.] අධික; වැඩි; උත්සන්න.
උත්සන්න1. [වි.] උස් වූ; උසස් වූ; උත්කෘෂ්ට. 2. [වි.] වැඩි වූ; අධික වූ. 3. [වි.] ඇවිස්සුණු; නැඟුණු; දරුණු වූ; අමාරු වූ.
උත්සර්ගය1. [නා.] නික්මවීම; මුදාලීම; මෝචනය. 2. [නා.] මලපහ කිරීම. 3. [නා.] දානය; පරිත්‍යාගය. 4. (ව්‍යාක.) [නා.] සාමාන්‍ය විධිය; විශේෂ සූත්‍රයෙන් අන්‍ය වූ සාමාන්‍ය සූත්‍රය.
උත්සර්පිත[වි.] එසවූ; උඩට නැංවූ.
උත්සවය[නා.] උලෙළ; සැණකෙළිය; මංගල්ලය.
උත්ස්වේදන ප්‍රවාහය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) පැළෑටියක මුල්වල සිට කඳ ඔස්සේ කොළ කරා ජලවාෂ්ප වශයෙන් නිකුත් වන ජලධාරාව (=transpiration stream or current).
උත්ස්වේදනය[නා.] (උද්භි.) මුල් මඟින් පැළයකට උරාගන්නා ජලය පත්‍රවල පුටිකා මගින් ජලවාෂ්ප වී වාතයට ඇදී නැති වී යෑම (=transpiration).
උත්සාදනය1. [නා.] වළ ගැසුණු වණයක් උඩට වැඩීම සඳහා ඖෂධ යෙදීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] යමක් ඝන අවස්ථාවේ සිට ද්‍රව අවස්ථාවට නොපැමිණ කෙළින් ම වාෂ්ප අවස්ථාවට පැමිණීම; ඌර්ධ්වපාතය (=sublimation).
උත්සාද්‍යය(පාරිභා.) [නා.] උත්සාදනය වී රැස් වන ඝන ද්‍රව්‍යය (=the sublimate).
උත්සාරණය[නා.] දුරු කරවීම; අහකට යැවීම; ඉවත් කරවීම.
උත්සාහය[නා.] වෑයම; වීර්යය; ප්‍රයත්නය; පරිශ්‍රමය.
උත්සික්ත[වි.] උතුරා ගිය.
උත්සීම[වි.] සීමාව ඉක්ම වූ; ඉතා වැඩි.
උත්සුක1. [වි.] උනන්දු; උත්සාහවත්; මහත් ආශා සහිත. 2. [වි.] උකටලී.
උත්සෘෂ්ට[වි.] මුදා හළ; අත් හළ; දුරු කළ.
උත්සේකය1. [නා.] ඉසීම. 2. [නා.] දර්පය; අහංකාරය.
උත්සේධය1. [නා.] උස; උච්චතාව. 2. (වෛද්‍ය.) [නා.] දොස් කෝපය.
උතැනි[වි.] පැහැදිලි; ප්‍රකට.
උතිරිය[නා.] උතුරු සළුව; උත්තර සාටකය.
උතු1. [වි.] කියන ලද; උක්ත. 2. [වි.] අනඟි; උතුම්; ප්‍රධාන; සාරවත්. 1. [නා.ප්‍ර.] සෘතුව 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන්ගේ ඔසප් ලෙය. 3. [නා.ප්‍ර.] පොල් දිවුල් ආදියෙහි පිට කටුව; පොල් කටුව. 4. [නා.ප්‍ර.] තරාදි තටුව. 5. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ඡන්දසක නාමය.
උතු කටුව, උතු කට්ට[නා.] පොල් කටුව.
උතු කුඹුර[නා.] සරුසාර කුඹුර; සාරවත් වෙල.
උතු නියාමය[නා.] ඍතුවලට අයත් නියමිත සිදුවීම්; ඒ ඒ ඍතුව අනු ව ස්වභාව ධර්මයේ ඇති වන වෙනස්කම්.
උතු පරිණාමය[නා.] ශීතෝෂ්ණාදි කාලගුණයන්ගේ වෙනස්වීම.
උතු මඬල[නා.] දණ හිස; දණහිස් කටුව.
උතුඅඟුරු[නා.ප්‍ර.] පොල්කටු අඟුරු.
උතුකඩ1. [නා.] ප්‍රධාන මාර්ගය; නිතර යන මාර්ගය. 2. (කථා.) [නා.] ළපටි පොල් ගෙඩියේ කටුව,
උතුජ[වි.] ඍතුවෙන් හටගත්; ඍතුජ.
උතුනි, උතුනී[නා.] ඔසප් වූ හෙවත් මල්වර වූ ස්ත්‍රිය.
උතුපූ[නා.ප්‍ර.] වණ්ඩුවේ හෙවත් කඩපිම්මේ තම්බා සාදා ගනු ලබන කැවුම් වර්ගයක්.
උතුමග, උතුමඟ1. [නා.] උත්තමාංගය; හිස; මුදුන. 2. [නා.] කාන්තාවන්ගේ යෝනි මාර්ගය; ඍතු මාර්ගය; උතුනීමග.
උතුමල්[නා.ප්‍ර.] ඔසප් වීම; ඍතු වීම.
උතුම්[වි.] ශ්‍රේෂ්ඨ; උසස්; උත්තම; අනගි.
උතුමා[නා.] උත්තමයා; උසස් පුද්ගලයා; මහා සත්ත්වයා හෙවත් බෝධිසත්ත්වයන් වහන්සේ.
උතුර1. [නා.] දකුණට ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාව; උතුරු දිශාව. 2. [නා.] උත්තරය; පිළිතුර. 3. [නා.] උතුරු සළුව; උත්තර ශාටකය. 4. [නා.] උතුරු දිසාවට අධිපතියා; වෛශ්‍රවණයා.
උතුර හොල්ලනවා[ක්‍රි.] හිස සොලවනවා; ඉහ උස්සනවා.
උතුරනවා1. [ක්‍රි.] ගං හෝ ළිං ආදිය පිරී වතුර ඉවතට භාජන ගලායනවා. 2. [ක්‍රි.] ද්‍රවයක් බුබුළු නඟින තරමට රත්වෙනවා.
උතුරු1. [වි.] උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨ; උතුම්; උත්තරීතර; අධික; වැඩි. 2. [වි.] ඉහළ; උඩින් වූ. 3. [වි.] උතුරු දිසාවෙහි වූ. 4. [වි.] පසු ව එන; අවසාන.
උතුරු කටුව[නා.] දිශා දර්ශකය; කොම්පාසුව.
උතුරු තරු මාපකය[නා.] මාලිමා යන්ත්‍රය.
උතුරු තෙපුල[නා.] පිළිතුරු වචනය; උත්තරය.
උතුරු දිය, උතුරු දියකන1. [නා.] සුළඟ දකුණට හමන කාලය. 2. [නා.] මුහුදු ජලය උතුරු දිසාවට ගමන් කිරීම.
උතුරු පට[නා.] උරය උඩින් දමන ශාටකය; උතුරු සළුව,
උතුරු පදය[නා.] සන්ධි වන පද දෙකක හෝ සමාස වන පද දෙකක පර පදය හෙවත් අවසාන පදය.
උතුරු බුද්ධාගම[නා.] මහායාන බුද්ධාගම.
උතුරු බෙයද[නා.] උතුරින් පිහිටි පර්වතය; මහාමේරුව.
උතුරු මහ චේතිය[නා.] අභයගිරි චෛත්‍යය.
උතුරු මුහුණ[නා.] උතුරු පැත්ත.
උතුරු ලීය1. [නා.] දොරක උඩ අගුල. 2. [නා.] ගිනි ගානා දඬු දෙකින් උඩ දණ්ඩ.
උතුරු වස්ත්‍රය[නා.] උඩින් අඳින දිග කබාය; සාටකය.
උතුරු වසා සිවුර[නා.] තනිපට සිවුර; උත්තරා සංගය.
උතුරු සළුව[නා.] උඩුකය වැසෙන සේ පොරවන රෙද්ද; උත්තර සාටකය.
උතුරු සුළඟ(පාරිභා.) [නා.] ඊසාන දිග මෝසම් සුළඟ (=norther).
උතුරුකන්1. [නා.ප්‍ර.] උතුරු කොන; උතුරු දිග. 2. [නා.ප්‍ර.] උතුරු දිගින් හමන සුළඟ; ඊසාන දිගින් හමන මෝසම් සුළඟ.
උතුරුදිගිඳු[නා.ප්‍ර.] උතුරු දිසාවට අධිපතියා; වෛශ්‍රවණයා.
උතුරුපස්නා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී මහා බෝධි මංගල්‍යයේ දී කොඩි නංවන අයගේ නායකයා; උත්තරාපථ නායක.
උතුරුපසුතුරු[නා.ප්‍ර.] උත්තරය හා එයට දෙන පිළිතුර.
උතුරුමිනිස්දම්, උතුරුමිනිස්දහම්[නා.ප්‍ර.] උත්තරි මනුෂ්‍ය ධර්මය;
උතුරුවතුරුවනවා[ක්‍රි.] පිරී ඉතිරී යෑමට සලස්වනවා; උතුරා යන තරමට පුරවනවා.
උතුලාව1. [නා.] උත්සවය; මංගලෝත්සවය. 2. [නා.] අවමංගල්‍යය.
උතුවළඳ(කථා.) [නා.] පොල් කටුව; ලුණු දැමීමට භාවිත කරන පොල් කටුව; ලුණු පොල් කටුව.
උතුසත්ප්‍රාය[නා.ප්‍ර.] කාලගුණයේ යහපත් බව.
උද1. [නා.ප්‍ර.] ජලය. 2. [නා.ප්‍ර.] අභිවෘද්ධිය; අභ්‍යුදය.
උද පාත්‍රය[නා.] දිය බඳුන.
උද පානය[නා.] ළිඳ.
උදක1. [නා.ප්‍ර.] ජලය; දිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මුහුද; සමුද්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] උද්දකරාමපුත්ත නම් තාපසයා.
උදක කෘත්‍යය[නා.] ශරීර කෘත්‍යයෙන් පසු ජලයෙන් සෝදා පිරිසිදු වීම; අතපය සේදීම.
උදක ඝාතය[නා.] හස්තයෙන් හෝ යන්ත්‍රයකින් නිකුත් කරනු ලබන දිය පහරකින් ගැසීම; සිව්සැට කලාවන්ගෙන් එකකි.
උදක තාරකාව[නා.] බලන්නෙකුට ජලයෙහි පෙනෙන තමාගේ පිළිබිඹුව; දියතරුව.
උදක තුම්බය1. [නා.] දියලබුව; දිය සැළ; උදකඝටය. 2. [නා.] පොකුණකට දිය එන නළය.
උදක දානය[නා.] මළගිය ඇත්තෙකුට මළ දින රාත්‍රියෙහි කරන දිය පූජාව.
උදක පාෂාණය[නා.] දිය මිදී ඇතිවන කැටය; හිම වැහි කැටය; හිම ගල.
උදක පුඤ්ජනිය[නා.] (විනය.) නෑමෙන් පසු ශරීරයේ දිය පිස දැමීම සඳහා ඇත් දත් ආදියෙන් කළ උපකරණය; දිය පිස්නාව.
උදක බුද්බුදය[නා.] දිය බුබුළ.
උදක වාරය1. [නා.] දිය සැපයෙන වාරය; දිය මුරය. 2. [නා.] දියවරින් ලැබෙන ආදායම; දියවර බද්ද.
උදක වාහකය[නා.] ජල ප්‍රවාහය; දියපාර.
උදක ශකුනිය[නා.] දියළිහිණියා; දියකා ධේනුව.
උදක සාක්ෂි කරනවා[ක්‍රි.] දන් පිළිගැන්වීමට මත්තෙන් ප්‍රතිග්‍රාහකයාගේ අතෙහි දක්ෂිණෝදකය වත් කරනවා; අත පැන් වත් කරනවා.
උදක සේතුව[නා.] දිය රැඳවීම පිණිස බඳිනා වැටිය; තෝතැන්නක් වටා ඇති වැටිය; මියර.
උදකජල්ලිකා[නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි ඇති දැලි, රොන් මඩ ආදිය; දියදැලි; දියරොන්.
උදකට්ඨ[වි.] දියෙහි පිහිටි; ජලය උත්පත්ති ස්ථාන කොට ඇති; ජලට්ඨ.
උදකධරා[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි බාහිර සිවිය; සම.
උදකනිද්ධමන[නා.ප්‍ර.] දිය බසින ඇළ; ඇළ මාර්ගය.
උදකනිෂ්‍යන්ද[නා.ප්‍ර.] දිය වැගිරීම; දිය ඉනීම; උල්පත.
උදකප්‍රසාදක[වි.] ජලය පිරිසිදු කරන; දිය පහදවන.
උදකභීරුක[වි.] ජලයට බියවනසුලු.
උදකරාශි[නා.ප්‍ර.] (ජලය ආශ්‍රිත) කටක, මකර හා මීන යන රාශි; ජලරාශී.
උදකලා, උදෙකලා[වි.] දෙවැන්නකු නැති; තනි; හුදකලා.
උදක්[වි.] හුදු; තනි; තනිකර; කේවල;ඒකාන්ත.
උදකාභිෂේකය[නා.] පැන් ඉසීම; හිස පැන් වත් කිරීම; දිය නෑවීම.
උදකාලය[නා.ප්‍ර.] ජලය නැමැති ගෘහය.
උදකාවගාහය[නා.] ජලයෙහි නිමග්න වීම; දියෙහි ගිලීම.
උදකාවර්තය[නා.] දිය සුළිය.
උදකුක්ඛේපය[උදක+උක්ඛේප] 1. [නා.] දිය ඔසොවා හාත්පස ඉසීම. 2. (විනය.) [නා.] මධ්‍යම පුරුෂයකු දියට බැස සිය අතින් ඉසි ජලයෙන් පිරිසිඳිනු ලැබූ ප්‍රදේශය හෙවත් සීමාව.
උදකෝඝය[නා.] සැඩ දියපාර.
උදගයනය[නා.] නිරක්ෂ රේඛාවට උතුරින් වූ සූර්යයාගේ ගමන; උත්තරායණය.
උදග්‍ර1. [වි.] උසස්; උදාර; උත්තම. 2. [වි.] ඔද වැඩුණු; උඩඟු වූ; අධිකත්වයට පත්.
උදජන(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලකර වායුව; හයිඩ්‍රජන් (=hydrogen).
උදද්දය, උදර්දය[නා.] හමෙහි හටගන්නා දැවිලි සහිත කූෂ්ඨ රෝගයක්.
උදධි1. [නා.ප්‍ර.] මුහුද; සාගරය. 2. [නා.ප්‍ර.] කළය.
උදන[නා.] මුහුද; සාගරය.
උදනවා1. [ක්‍රි.] උයනවා; පිසිනවා. 2. [ක්‍රි.] දල්වනවා; මොළවනවා. 3. [ක්‍රි.] අවමන් කරනවා; හෙළා දකිනවා; දොස් කියනවා.
උදන්1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රීති වාක්‍යය; උදානය. 2. [නා.ප්‍ර.] මසුන් ඇමුණූ වැල; මාලු වැල.
උදන් අනනවා[ක්‍රි.] සොම්නසින් ප්‍රීතිවාක්‍ය පවසනවා.
උදම1. [නා.] ඔද වැඩීම; ප්‍රීති ප්‍රමෝදය. 2. [නා.] චන්ද්‍රසූර්යාදින්ගේ ආකර්ෂණය නිසා සාගර ජලයේ ඇති වන චලනය.
උදම්1. [වි.] කැලඹුණු; අසංවර; මත් වූ; උද්දාම වූ. 2. [වි.] උඩඟු. 3. [වි.] දරුණු.
උදම් අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] එක් වඩදියක් හා ඊළඟ බාදිය අතර ජලමට්ටමේ වෙනස (=tidal range).
උදම් රළ[නා.] සාගරයෙහි ඇති වන භූ කම්පන හා චන්ද්‍රසූර්යාදින්ගේ ආකර්ෂණය නිසා ඉහළ නඟින රළ පෙළ; වඩදිය; සුනාමිය.
උදය1. [නා.] සූර්යාදින්ගේ උදාවීම; උද්ගමය. 2. [නා.] දිනයෙහි ආරම්භය; පාන්දර; පෙරවරුව. 3. [නා.] උදයගිර. 4. [නා.] හට ගැනීම; උත්පත්තිය. 5. [නා.] අභිවෘද්ධිය; ඓශ්වර්යය.
උදය තාරකාව[නා.] උදය කාලයට දීප්තිමත් ව පෙනෙන සිකුරු ග්‍රහතාරකාව; පහන් තරුව.
උදය දිග[නා.] නැගෙනහිර දිශාව.
උදය රේඛාව[නා.] හිරු උදාවන තැන ඇතැයි සැලකෙන කල්පිත රේඛාව.
උදය සන්ධ්‍යාව[නා.] හිරු පායා ගෙන එන වේලාව; පාන්දර.
උදය සිරස[නා.] උදාගිරි මුදුන; උදය පර්වත මස්තකය.
උදයග[උදය+අග] 1. [නා.ප්‍ර.] නැගෙනහිර දිශාවෙහි පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන කල්පිත පර්වතයක්; උදය පර්වතය; උදයගිර. 2. [නා.ප්‍ර.] අලුයම; උදාසන.
උදයප්‍රාප්ත[වි.] අභිවෘද්ධියට පැමිණි; ඓශ්වර්යයට පත්.
උදයබ්බය[නා.ප්‍ර.] (අභි.) සංස්කාරයන්ගේ ඇතිවීම හා නැතිවීම; හටගැනීම හා විනාශය.
උදයබ්බය නැණ[නා.] (අභි.) දශවිදර්ශනා ඥානයන් අතුරෙන් සම්මසන ඤාණයට අනතුරු ව උපදනා විදර්ශනා ඥානය; සංස්කාරයන්ගේ හටගැනීම හා නැතිවී යන අයුරු දකින විදර්ශනා ඥානය.
උදර කුහරය[නා.] උදර නැමැති කුහරය; බඩ; කුස.
උදර චිකිත්සාව[නා.] උදර රෝගවලට නියමිත වෙදකම හෙවත් ප්‍රතිකාර විද්‍යාව.
උදර නල[නා.බහු.] අතුණු; බඩවැල්.
උදර පටලය1. [නා.] ආමාශයේ සම්වැටිය; අන්තඃපටලය. 2. [නා.] ආමාශය; බඩ.
උදර පාදයා[නා.] මෘද්වංගීන් අතුරෙන් බඩ ගා යන සත්ත්ව වර්ගයා.
උදර පූරණය[නා.] (ආහාරයෙන්) බඩ පුරවා ගැනීම.
උදර වෙළුම[නා.] (වෛද්‍ය.) බඩ වෙළීමට පාවිච්චි කරන පළල් පටිය.
උදර ශූලය[නා.] බඩවැලෙහි ඇති වන කැක්කුම; පුරීතත්දාහය.
උදරඛය[නා.] (කායි.) හෘදය වස්තුවේ හෝ මොළයෙහි කොටසක්; හෘත්කෝෂිකාව හෝ මස්තිෂ්ක කෝෂිකාව (=ventricle).
උදරගත[වි.] උදරයට ගිය; උදරය ආශ්‍රිත වූ.
උදරච්ඡදය[නා.] (කායි.) අභ්‍යන්තර වශයෙන් උදරකුහරය ද බාහිර වශයෙන් අන්තරංගයන් ද ආවරණය වී ඇති මස්තුමය පටලය (=peritoneum).
උදරපෝෂණය[නා.] බඩ වැඩීම; කෑම.
උදරබඩ[නා.] මහත් වූ කුස; විශාල බඩ.
උදරබන්ධනය1. [නා.] උදරයෙහි බඳින අලංකාර පටිය; සිවුසැට ආභරණ අතුරින් එකක්. 2. (වෛද්‍ය.) (පාරිභා.) [නා.] බඩ වෙළන පළල් පටිය (=abdominal binder).
උදරම්භර[වි.] තමාගේ බඩ පමණක් පෝෂ්‍ය කර ගන්නා වූ; කෑමට ගිජු ; කෑදර.
උදරය1. [නා.] බඩ; කුස; ආමාශය. 2. [නා.] ගර්භාෂය. 3. [නා.] කුහරය; ගර්භය.
උදර්ය[වි.] උදරයට අයත්; උදරයෙහි වූ.
උදර්යය[නා.] බඩ තුළ පවත්නා ගින්න; ආහාරපාන පැසවන්නා වූ තේජෝ ධාතුව; ජඨරාග්නිය.
උදරාග්නිය[නා.] බඩෙහි වූ ආහාරාදිය පැසවන ගින්න; ජඨරාග්නිය.
උදරාඞ්කුරය[නා.] අර්බුද ගර්භය මේරීමෙන් පසු මැදින් එබීම නිසා අශ්වලාඩමක හැඩහුරුකම දරන ගර්භය (=gastrula).
උදරාධ්මානය[උදර+ආධ්මානය] [නා.] බඩ පිපුම.
උදරාන්තය[නා.] උදරයෙහි කෙළවර; ගුදය.
උදරාබාධය[නා.] උදරයෙහි ඇති වන රෝගය.
උදරාමය[නා.ප්‍ර.] අතීසාර රෝගය.
උදරාර්ථය[නා.] බඩ වඩා ගැනීම; උදර පෝෂණය; ආත්මාර්ථය.
උදරාවස්ථාව[නා.] ගර්භයෙහි උදරාංකුර අවස්ථාව.
උදරාවසානය[නා.] බඩෙහි අවසාන කොටස; යෝනි ප්‍රදේශය.
උදරිය[නා.ප්‍ර.] ආමාශයෙහි ඇති නොපැසුණු ආහාරය.
උදරීය(පාරිභා.) [වි.] උදරය පිළිබඳ; උදරයට අයත් (=ventral).
උදලු ඇණය(කථා.) [නා.] උදලුතලයට මිට සවි කිරීමට ගහන ඇණය.
උදලු ඇළ(කථා.) [නා.] වැපිරීමේ දී ලියැදිවල දිය බැස්වීම සඳහා උදැල්ලෙන් කපන කුඩා ඇළ.
උදලු එළනවා[ක්‍රි.] උදැල්ලෙන් කොටනවා හෙවත් කනිනවා.
උදලු කොමුව, උදලු කොළුව(කථා.) [නා.] උදලු තලයේ මිට සවි කිරීම සඳහා පවතින වළල්ල.
උදලු තැටිය[නා.] උදලු තලය.
උදලුපාය[නා.] උදැල්ලෙහි මිට සවිකොට ඇති කොටස; උදලු කොමුව.
උදවනවා[ක්‍රි.] පොලඹවනවා; කුපිත කරනවා.
උදවහ[නා.ප්‍ර.] ජල රාශිය; දියකඳ.
උදවිය1. [නා.] ඇත්තෝ; අය; පිරිස; සමූහය. 2. (අභි.) [නා.] සංස්කාරයන්ගේ ඇති වීම හා නැතිවීම; උදයබ්බය.
උදවු උපකාර[නා.ප්‍ර.] ආධාර; ආධාරෝපකාර; සහාය.
උදවු කරනවා1. [ක්‍රි.] උපකාර කරනවා; ආධාර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උයනවා; පිසිනවා. 3. [ක්‍රි.] ඉක්මන් කරනවා.
උදවු මෙහෙවර[නා.] ඉක්මන් හෝ හදිසි වැඩය.
උදවු, උදව්1. [නා.ප්‍ර.] ආධාරය; සහාය; පිහිට; උපකාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉක්මන; සුළු කාලය. 3. [නා.ප්‍ර.] උයන ලද; පිසූ.
උදවුපදවුව[නා.ප්‍ර.] උපකාරය; ආධාරය; උදවුව.
උදශ්චිත්[නා.ප්‍ර.] අඩක් ජලයෙන් යුක්ත මෝරු.
උදස[නා.ප්‍ර.] උඩට නැගීම; උද්ගතිය.
උදස්1. [නා.ප්‍ර.] සිතෙහි නොසන්සුන්කම. 2. [නා.ප්‍ර.] උඩඟුබව. අහංකාරකම.
උදස්කුකුස්[නා.ප්‍ර.] උද්ධච්ච කුක්කුච්චය.
උදහ[නා.ප්‍ර.] කෝපය.
උදහනවා1. [ක්‍රි.] උඩට නඟිනවා. 2. [ක්‍රි.] උසුලනවා; උද්වහනය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] කිපෙනවා.
උදහස1. [නා.] කෝපය; කේන්තිය 2. [නා.] තරවටුව; තර්ජනය.
උදහස් වෙනවා[ක්‍රි.] කෝපය දක්වනවා; කේන්තිය දනවනවා.
උදහාරකයා[නා.] දිය ගෙනෙන්නා; (කෙත්වලට) ඇළ මාර්ගයෙන් ජලය සපයන්නා; දියාළුවා.
උදහැන(කථා.) [නා.] අලුයම; පාන්දර.
උද්ගත1. [වි.] උඩට ගිය; නැඟි; මතු වූ; ඉහළ නැඟි; උස් වූ. 2. [වි.] උදා වූ; පහළ වූ. 3. [වි.] මළවුන්ගෙන් නැගි.
උද්ගති[නා.ප්‍ර.] ඉහළ යෑම; උඩට නැඟීම.
උද්ගන්ධි[වි.] උසස් හෙවත් මහත් සුවඳ ඇති; අතිසුගන්ධවත්.
උද්ගමනය1. [නා.] ඉහළට එසවීම; කෙළින්වීම; ඍජුවීම. 2. [නා.] උදාවීම; ඇතිවීම. 3. (තර්ක.) [නා.] විශේෂ අවස්ථා මඟින් සාමාන්‍ය නිගමනයකට බැස ගැනීමේ තර්ක ක්‍රමය.
උද්ගමය1. [නා.] ඉහළ නැඟීම; උදා වීම. 2. [නා.] නැඟී සිටීම.
උද්ග්‍රහණය, උද්ග්‍රහය[නා.] ඉගෙන ගැනීම; අධ්‍යයනය.
උද්ගාමී[වි.] (දර්ශන.) අනුමාන.
උද්ගාරය[නා.] පිට කිරීම; ඔක්කාරය; වමනය; වැගිරීම; රාමතෙල් යෑම හෙවත් තැලි නැඟීම.
උද්ගිරණය1. [නා.] මුඛයෙන් පිට කිරීම; වමනය කිරීම. 2. [නා.] කීම; කථා කිරීම. 3. [නා.] ඉපදවීම; ප්‍රතිපාදනය කිරීම.
උද්ගීර්ණ[වි.] කියූ; ප්‍රකාශිත.
උද්ගෘහිත[වි.] ග්‍රහණය කළ; ඉගෙන ගත්; උගත්.
උද්ඝටිත[වි.] උඩට නැඟුණු; ඉහළ නැගි; පියෑඹූ.
උද්ඝාටනය1. [නා.] විවර කිරීම; ඇරීම; (අර්ථය) එළිදරවු කිරීම හෝ ප්‍රකට කිරීම. 2. [නා.] ඉගිළවීම; උපුටා දැමීම; ඉවත් කිරීම.
උද්ඝෝෂණය, උද්ඝෝෂය[නා.] (ආවේගශීලීව) හඬ නැඟීම; ශබ්ද නගා හෝ කෑගසා කීම; යමකට විරෝධය පෑම් වශයෙන් කරුණු ප්‍රකාශ කිරීම.
උද්දහනය(පාරිභා.) [නා.] දැල්වීම (=deflagration).
උද්දාම1. [වි.] කැලඹුණු; ඇලළුණු. 2. [වි.] ප්‍රීතියෙන් පිම්බුණු; සතුටින් ඉපිලුණු; ඔද වැඩුණු. 3. [වි.] උඩඟු; ආඩම්බර.
උද්දාහය[නා.] ගින්න; වහ්නිය.
උද්දිෂ්ට[වි.] කියූ; සඳහන් කළ; (නම් වශයෙන්) දක්වන ලද.
උද්දීපකය1. [නා.] (අවයව) ප්‍රබෝධ කරවන හෝ උනන්දු කරවන දෙය; උත්තේජකය. 2. [නා.] ශරීරයේ කැසීම, දැවිල්ල, ඉදිමීම ආදිය ඇති කරවන ද්‍රව්‍යය.
උද්දීපනය1. [නා.] හැඟීම් දැල්වීම හෝ තියුණු කිරීම; දීප්තිමත් කිරීම; ප්‍රබෝධ කිරීම; ප්‍රකෝප කිරීම; ඇවිස්සීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයෙහි කැසීම, දැවිල්ල, ඉදිමීම ආදිය ඇති කිරීම (=irritation). 3. (පාරිභා.) (උද්භි.) [නා.] ශාකයක් හෝ ශාක අවයවයක් හෝ කෙරෙහි උත්තේජකයක ක්‍රියාව (=excitation).
උද්දීප්ත1. [වි.] දිලිසුණු; බැබළුණු; උජ්වලිත වූ· 2. [වි.] හැගීම් ආදිය තියුණු වූ; ප්‍රබෝධවත් වූ; ඇවිස්සුණු. 3. [වි.] අධික වූ; ප්‍රබල වූ; වැඩි දියුණු වූ.
උද්දීප්තිය[නා.] බැබළීම; වැඩි දියුණුව.
උද්දීප්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] වේදනා දැනෙන ස්වභාවය; බාහිර උත්තේජ දැනගැනීමට හා ඒ අනුව ප්‍රතිචාරය වීමට හැකි ශක්තිය (=irritability).
උද්දේශකය1. (පාරිභා.) [නා.] ඔප්පු කළ යුත්ත; සාධ්‍යය. 2. [නා.] ගණිත ගැටලුව.
උද්දේශය1. [නා.] දැක්වීම; පෙන්වා දීම. 2. [නා.] කීම; කථනය; දෙසීම.
උද්දේශ්‍යය[නා.] බලාපොරොත්තු විය යුතු හෝ අදහස් කළ යුතු දෙය; අභිමතාර්ථය; පරමාර්ථය.
උද්දේසික[වි.] නියම කොට පිළියෙල කළ.
උද්දේසික චෛත්‍යය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ගුණ සිහි කිරීම උදෙසා කළ බුදු පිළිම ආදිය.
උද්දේසිකපූජා[නා.ප්‍ර.] බුදුරදුන්ගේ ගුණ සිහි කොට උන්වහන්සේ උදෙසා කරන පූජා සත්කාර.
උද්ධංසෝත[නා.ප්‍ර.] පිළිසිඳ ගැනීම නමැති ශ්‍රෝතසෙහිදී බඹ ලොවින් බඹ ලොවට නැඟ නැඟ යන අනාගාමී ආර්යයා.
උද්ධඞ්ගම වාතය[නා.] ශරීරයෙහි පවත්නා උඩු අතට ගමන් කරන වාතය.
උද්ධඞ්ගම, උද්ධංගම[වි.] උඩට යන; ඉහළට ගමන් කරන.
උද්ධච්චය1. [නා.] සිතෙහි විසුරුණු බව හෙවත් නොසන්සුන් බව. 2. [නා.] උඩඟු බව; අහංකාරකම.
උද්ධත1. [වි.] ඉහළට නැඟි; උඩට නැංවූ; එසවූ; ඇවිස්සූ. 2. [වි.] උස් වූ; බලවත්. 3. [වි.] උඩඟු; අහංකාර; ගර්විත; නොහික්මුණු.
උද්ධතය[නා.] උඩඟුබව; අහංකාරකම; ගර්වය.
උද්ධත්‍යය[නා.] සිතෙහි නොසන්සුන් බව; චංචල ස්වභාවය.
උද්ධති[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා වටේ ඇති වර්ණ මණ්ඩලය සෑදී තිබෙන කියත් දත් වැනි පෙනුමෙන් යුත් ලොකු ගිනිදලු.
උද්ධන[නා.ප්‍ර.] උදුන; ලිප.
උද්ධමනය[නා.] මිල මට්ටම ඉතා වේගවත් ලෙස ඉහළ නැඟීම.
උද්ධම්භාගිය[වි.] ඉහළ කොටසට අයත්; රූපාරූප බ්‍රහ්ම ලෝක භජනය කරන; ඕරම්භාගිය නොවන.
උද්ධරණය1. [නා.] උඩට ගැනීම; නඟා ගැනීම; එසවීම; මතු කිරීම. 2. [නා.] ඉදිරීම; උගුළා දැමීම; බැහැර කිරීම. 3. [නා.] ඇදගැනීම; උපුටා ගැනීම. 4.[නා.] පළවා හැරීම; නැති කිරීම; විනාශ කිරීම. 5. [නා.] අවහිරය; බාධාව. 6. [නා.] අලුත්වැඩියා කිරීම; ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම.
උද්ධර්මය[නා.] අධර්මය හෙවත් වැරදි ධර්මය.
උද්ධර්ෂණය[නා.] මයිල් කෙළින් සිටීම.
උද්ධානය[නා.] ඉහළ යෑම; ඉගිළී යෑම.
උද්ධාරක1. [වි.] උඩට නඟන; ඔසවන. 2. [වි.] තෝරාගත් උසස් දෙයින් පමණක් සමන්විත වූ; සාරයෙන් ම පමණක් නිපැයුණු.
උද්ධාරණය[නා.] නඟා ගැනීම; මතු කර ගැනීම.
උද්ධාරය1. [නා.] ඉදිරීම; උපුටා ගැනීම. 2. [නා.] යුද්ධයේදී පැහැර ගත් දෙය. 3. [නා.] ණය.
උද්ධුමාතක[වි.] උඩට මස් නෙරා ගිය;.ඉදිමුණු.
උද්ධුමාතකය[නා.] ඉදිමී ගිය මළ සිරුර.
උද්ධූත[වි.] කලඹන ලද; සෙලවූ; ඔසවන ලද.
උද්ධෘත[වි.] උඩට නැගූ; උපුටාගත්; උද්ධරණය කළ.
උද්ධෘත පාඨය[නා.] කථාවකින් හෝ පොතකින් උපුටා ගත් වාක්‍යය හෝ වාක්‍යාංශය; උද්ධෘතය.
උද්ධෘත භාගය[නා.] අඩු කළ කොටස; වට්ටම.
උද්බන්ධනය[නා.] ගෙල වැල දා එල්ලීම; එල්ලී මැරීම.
උද්බෝධය[නා.] පිබිදීම; අවදි වීම; ප්‍රබෝධය.
උද්භවය[නා.] ඉපදීම; හටගැනීම; පහළවීම; ප්‍රභවය.
උද්භාරය[නා.] බර ඉසිලීම; බර.
උද්භාවනා[නා.ප්‍ර.] උසස් කොට සැලකීම හෝ ප්‍රකාශ කිරීම; හුවා දැක්වීම.
උද්භාවය[නා.] හැඟීම; චිත්තාවේගය.
උද්භාසනය[නා.] බැබළීම; දිලිසීම.
උද්භිජ්ජ1. [වි.] පොළොව පළා ගෙන පැන නඟින (රතිඳුගොව් ආදි සතුන් පිළිබඳ කියනු ලැබේ). 2. [වි.] රිකිල්ලකින් හටගන්නා වූ; අංකුරයකින් වැඩෙන.
උද්භිද[නා.ප්‍ර.] වෘක්ෂලතාදි ගණයට අයත් ජීව වස්තුව; ශාකය; පැළෑටිය.
උද්භිද ආහාර1. [නා.ප්‍ර.] උද්භිද වැඩීමට උවමනා කරන පෝෂණ හෙවත් ආහාර; වෘක්ෂාහාර. 2. [නා.ප්‍ර.] එළවලු ආහාර; උද්භිදවලින් පමණක් සමන්විත ආහාර.
උද්භිද උද්‍යානය[නා.] නානා වෘක්ෂලතාදිය වවා ඇති උයන; උද්භිද විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණයට අනු ව සකස් කරන ලද උද්‍යානය.
උද්භිද ඌතිය[නා.] ගසක හෝ ගෙඩියක ඇති ඉතා සියුම් සිවිය.
උද්භිද කෝෂය[නා.] කෝෂ එකිනෙකට සම්බන්ධ වීමෙන් පැළැටියක සෑදෙන සිවිය (ඌතිය) සෑදී තිබෙන ඉතා කුඩා අංගය.
උද්භිද ලෝකය[නා.] වෘක්ෂලතාදි ගණයට අයත් සජීව වස්තූ සමූහය; ගස්වැල් ආදි පැළෑටි පිළිබඳ ලෝකය.
උද්භිද විද්‍යාව[නා.] වෘක්ෂලතාදි ගණයට අයත් ජීව වස්තු පිළිබඳ අධ්‍යයනය; ගස්වැල් ආදි ශාක පිළිබඳ ඉගැන්වීම කරන විද්‍යාංශය.
උද්භින්න[වි.] විවෘත වූ; විකසිත වූ; දර්ශනය වූ; ප්‍රකාශයට පැමිණි; මතු වූ.
උද්භූත[වි.] පැනනැඟි; පහළ වූ; උද්ගත වූ; ජනිත වූ; ප්‍රභව වූ.
උද්භූතිය[නා.] පහළ වීම; හටගැනීම; පැන නැඟීම.
උද්භේදනය[නා.] පැළවීම; ඉකිරි ඇදීම.
උද්භේදය1. [නා.] ක්‍රමයෙන් වැඩීම හෝ සකස් වීම; විකාශය; පරිණාමය; ප්‍රාදුර්භාවය. 2. [නා.] පැළීම හෝ පිපිරීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] හමෙහි පලු නැඟීම (=eruption).
උද්වර්ත[නා.ප්‍ර.] අධිකභාවය.
උද්වර්තනය1. [නා.] ඉහළට යෑම; නැඟීම. 2. [නා.] ඇඟ ඉළීම; මැඩීම; මිරිකීම; සම්බාහනය. 3. [නා.] ඇඟ ආලේප කිරීම; අභ්‍යංගය.
උද්වර්ධනය[නා.] ඉහළට වැඩීම.
උද්වහනය1. [නා.] ඉසිලීම; දැරීම. 2. [නා.] ගෙන ඒම; පැතිරීම; විහිදීම. 3. [නා.] වැඩීම; ඇති වීම.
උද්වාහය1. [නා.] ඉසිලීම; දැරීම. 2. [නා.] විවාහය.
උද්විග්න1. [වි.] බියෙන් සැලුණු; සිත් කැලඹුණු; තැති ගත්. 2. [වි.] නොසතුටු වූ; කලකිරුණු.
උද්වෘත්ත1. [වි.] එසවූ; උඩට හැරුණු; විවෘත. 2. [වි.] කැලඹුණු; ඇවිස්සුණු. 3. [වි.] නරක පැවතුම් ඇති.
උද්වේග ප්‍රීතිය[නා.] ශරීරය අහසට නැංවීමට තරම් බලවත් වූ ප්‍රීතිය; පස්වැදෑරුම් ප්‍රීතියෙන් එකක්.
උද්වේගය1. [නා.] බියෙන් ඇලළීම; කම්පනය; ත්‍රාසය. 2. [නා.]කලකිරීම; සිත්තැවුල; චිත්ත වේදනාව. 3. [නා.] බලවත් හැඟීම; උත්කෘෂ්ට ආශාව. 4. [නා.] ඉහළ නැඟීම; ඉමහත් ප්‍රමෝදය; ප්‍රහර්ෂය.
උද්‍යත[වි.] ඔසවන ලද; නඟන ලද; පැලඹුණු; සූදානම් වූ.
උද්‍යමය[නා.] උත්සාහය; මහන්සි ගැනීම; වෙර වැඩීම; වෑයම.
උද්‍යාන පාලයා[නා.] උයනක් බලා ගන්නා; උයන්පල්ලා; උයන්ගොව්වා; උද්‍යාන පාලකයා.
උද්‍යානය[නා.] තුරුලිය, මල්ගොමු, ජලාශ ආදියෙන් ශෝභමාන වූ භූමිභාගය; උයන; මල්වත්ත.
උද්‍යුක්ත[වි.] උද්යෝගයෙන් ක්‍රියා කරන; උනන්දු වූ; උත්සාහවත්.
උද්‍යෝග පාඨය[නා.] සිත උනන්දු කරවන කියමන; අපේක්ෂිත පරමාර්ථය කෙරෙහි සිත මෙහෙයවීමට හා දිරි ගැනීමට නිතර නිතර කියන පාඨය; යුද්ධයක දී හෝ තරගයක දී කියන සටන් පාඨය.
උද්‍යෝගකාරී[වි.] උද්‍යෝග කරවන; උත්සාහ දනවනසුලු.
උද්‍යෝගය[නා.] බලවත් උනන්දුව; දැඩි උත්සාහය.
උද්‍යෝතය[නා.] බැබළීම; ආලෝකය; ග්‍රන්ථයක පරිච්ඡේදය.
උද්‍රේකය1. [නා.] අධිකත්වය; වේගය. 2. [නා.] ආමාශගත ව තිබී මුඛයෙන් බැහැර කරන ද්‍රව්‍ය; වමනය.
උදා1. [නා.ප්‍ර.] උදාව; සූර්යයාදි ග්‍රහයන්ගේ නැඟීම; උද්ගමය. 2. [නා.ප්‍ර.] උදෑසන; පාන්දර. 3. [නා.ප්‍ර.] පහළවීම; හටගැනීම; උත්පත්තිය. 4. [නා.ප්‍ර.] උදයගිර. 5. [නා.ප්‍ර.] අභිවෘද්ධිය; ඓශ්වර්යය.
උදා ආබාධය[නා.] ගර්භිණියකට මුල් මාසවල උදය කාලයේ දී ඇති වන ඔක්කාරය.
උදා කරනවා[ක්‍රි.] නඟනවා; උද්ගත කරනවා; පුබුදුවනවා.
උදා දිනිඳු[නා.ප්‍ර.] උදාවෙන සූර්යයා; උදය සූර්යයා.
උදා දෙනවා[ක්‍රි.] (හිරු හෝ සඳු) පායනවා; නඟිනවා; පහළ වෙනවා.
උදා දෙස[නා.] හිරු උදා වන දිශාව; නැගෙනහිර දිශාව.
උදා රිවි[නා.ප්‍ර.] උදාවෙන සූර්යයා; උදය සූර්යයා; උදා හිරු.
උදා වෙනවා1. [ක්‍රි.] පායනවා; උද්ගත වෙනවා; පහළ වෙනවා; මතු වෙනවා. 2. (ජ්‍යෝති.) [ක්‍රි.] අස්ත වූ ග්‍රහයකුගේ ආලෝකය නැවත ප්‍රකෘතිමත් වෙනවා.
උදාකල[නා.] ඉර පායන කාලය; උදෑසන.
උදාගම[නා.] (රජයේ විශේෂ සැලැස්මක් මත) සංවර්ධනය කළ ගම්මානය.
උදාගිර[නා.] උදයගිර.
උදාගිරිඳු[නා.ප්‍ර.] උදය පර්වත රාජයා; උදාගිර.
උදාත්ත1. [වි.] උදාර; ශ්‍රේෂ්ඨ. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] උස් හඬින් උච්චාරණය කරනු ලබන ස්වරය. [නා.ප්‍ර.] (අලං.) උදාත්ත නම් කාව්‍යාලංකාරය.
උදාත්තාර්ථය[උදාත්ත+අර්ථය] [නා.] උදාර අදහස; උසස් අධ්‍යාශය.
උදාන1. [නා.ප්‍ර.] ගෙළ පෙදෙසෙහි පිහිටි වාතය; උදාන වායුව. 2. [නා.ප්‍ර.] සොම්නසින් ළය පිරී ගිය කල පිටවෙන ප්‍රීති වාක්‍යය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඛුද්දක නිකායට අයත් පොතක්.
උදාන ගාථා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීති වාක්‍යවලින් සමන්විත ගාථාව; ප්‍රීතියෙන් ප්‍රබෝධ වී ගයන ගී.
උදාර[වි.] ශ්‍රේෂ්ඨ; උතුම්; උසස්; මහේශාක්‍ය; මහත්. 1. [නා.ප්‍ර.] ක්ලේශයන්ගේ ප්‍රබල අවස්ථාව. 2. [නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල වන්නම් දහ අටෙන් එකක්. 3. [නා.ප්‍ර.] උදාරාලංකාරය.
උදාර ප්‍රාණය[නා.] (අලං.) කාව්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි දැක්වෙන ගුණයක්; කාව්‍ය නායකයාගේ ගුණ උත්කර්ෂවත් ව ප්‍රකාශ වන අවස්ථාව.
උදාරම[නා.] අහංකාර; උඩඟු; ආඩම්බර; උජාරු. 1. [නා.ප්‍ර.] අහංකාරකම; ආඩම්බරය; උඬඟුකම. 2. [නා.ප්‍ර.] පෘතුගීසි හා ලන්දේසි ආණ්ඩුකාලයේ දී උතුරු ප්‍රදේශ වැසියන්ට වගාකිරීම සඳහා දෙන ලද ඉඩම.
උදාරම්[වි.] අහංකාර; උඩඟු; ආඩම්බර; උදාර.
උදාරාත්මක[උදාර+ආත්මක] [වි.] උදාර භාවයෙන් යුක්ත වූ; උතුම් ගති පැවැතුම් ඇති; ශ්‍රේෂ්ඨ.
උදාරාධ්‍යාශය[උදාර+අධ්‍යාශය] [නා.ප්‍ර.] උසස් හෝ උතුම් අදහස.
උදාරෝන්නත[උදාර+උන්නත] [වි.] උසස් හා තේජාන්විත.
උදාලනවා[ක්‍රි.] සූර්යයාගේ හෝ චන්ද්‍රයාගේ හෝ අන් ග්‍රහයකුගේ හෝ නැඟීම; උද්ගමනය.
උදාව1. [නා.] පාන්දර; උදෑසන. 2. [නා.] පහළ වීම; හටගැනීම; උත්පත්තිය. 3. [නා.] අභිවෘද්ධිය; ඓශ්වර්යය.
උදාසීන1. [වි.] නොසැලකිලිමත්; ක්‍රියා විරහිත; කුසීත; අලස; මන්දෝත්සාහී. 2. (පාරිභා.) [වි.] ආම්ලීය ද හා ක්ෂාරීය ද නොවන; විශේෂ වර්ණයක් නැති. 3. [වි.] ධන හෝ ඍණ විදුලියක් නැති. 4. [වි.] ස්ත්‍රී ලිංගික හෝ පුරුෂ ලිංගික නොවූ; අලිංගික. [නා.ප්‍ර.] කුසීත බව; අලසකම.
උදාසීන අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] නැමීමට භාජන කළ දණ්ඩක මැද ශුන්‍ය ප්‍රත්‍යාබලයක් ඇති රේඛාව (=neutral axis).
උදාසීන කරනවා1. [ක්‍රි.] අධෛර්ය කරනවා; උනන්දු නැති කරනවා; මධ්‍යස්ථ භාවයට පත් කරනවා. 2. (පාරිභා.) [ක්‍රි.] අම්ලයක අම්ල ගතිය නොසිටින තුරු ක්ෂාරයක් එකතු කරනවා; ක්ෂාරයක ක්ෂාර ගතිය නොසිටින තුරු අම්ලයක් එකතු කරනවා (=to neutralise).
උදාහරණය1. [නා.] කාරණයක් ස්ඵුට කිරීමට දක්වනු ලබන නිදර්ශනය. 2. (න්‍යාය.) [නා.] න්‍යාය වාක්‍යයක දෘෂ්ටාන්ත වචනය.
උදාහෘත[වි.] උදාහරණ වශයෙන් ගෙනහැර දැක්වූ.
උදැල්ල[නා.] කුඹුර කෙටීම, පොළොව කැනීම ආදි වැඩට ගන්නා පළල් පැතලි තලයක් හා දිග මිටක් සහිත ගොවි උපකරණය.
උදෑසන, උදාසන[නා.] අලුයම; පාන්දර.
උදිත1. [වි.] උදා වූ; පහළ වූ. 2. [වි.] හටගත්; ඇති වූ. 3. [වි.] උතුම්; උසස්. 4. [වි.] සමෘද්ධ; වැඩුණු. 5. [වි.] කියූ.
උදිතෝදිත[උදිත+උදිත] 1. [වි.] ඉතා උසස්; අතිඋදාර. 2. [වි.] අතිශයින් වැඩුණු; සමෘද්ධ.
උදියා1. [නා.] යහපත් තැනැත්තා; සත් පුරුෂයා. 2. [නා.] සේවකයා; මෙහෙකරුවා.
උදීරණය1. [නා.] පිට කිරීම; බැහැර කිරීම. 2. [නා.] කීම; පැවසීම.
උදීර්ණ[වි.] අධික; කැලඹුණු.
උදු1. [වි.] ඇද නැති; කෙළින්; ඍජු. 2. [වි.] අමිශ්‍ර; ශුද්ධ; කේවල.
උදු ගුණය[නා.] අවංකබව; ඍජු ගුණය.
උදුක්ඛල[නා.ප්‍ර.] වංගෙඩිය; උලූඛලය.
උදුන1. [නා.] තෙල්, ගෑස් හෝ විදුලි බලයෙන් ක්‍රියා කරවන ලිප. 2. [නා.] ලෝහ උණු කරන භාජනය; කෝව; (කෝව තබන) අඟුරු කබල. 3. [නා.] පෝරණුව; ගිනි උදුන; ඌෂ්මකය.
උදුන් කැටය[නා.] ලිපක් සෑදීමට ගන්නා ගල් හෝ ගඩොල් කැටය; ලිග්ගල.
උදුන් කොක්ක[නා.] හැළිවලන් එල්ලීම සඳහා ලිපට උඩින් බිත්තියෙහි සවි කොට ඇති කොක්ක.
උදුම්බර1. [නා.ප්‍ර.] මල් නැති ව කඳ මැද ගෙඩි හටගන්නා ගස් වර්ගයක්; අට්ටික්කා; දිඹුල්. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විශාල වූ පුෂ්ප මංජරියේ ග්‍රාහයෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදුණු නුග, ඇසටු ආදි ගෙඩියක් (=syconium).
උදුම්බා ගන්නවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] අහස අන්ධකාර වෙනවා; අහස වලාකුළුවලින් වැසී යනවා. 2. [ක්‍රි.] කෝපයෙන් නිශ්ශබ්ද ව සිටිනවා.
උදුම්මා ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] උඩඟු වෙනවා; පමණට වඩා තමාගේ බලපුළුවන්කම් ගැන සිතනවා.
උදුරනවා1. [ක්‍රි.] උගුල්ලනවා; උපුටනවා; ගලවනවා. 2. [ක්‍රි.] (අන් සතු දෙය) බලෙන් ගන්නවා; පැහැර ගන්නවා.
උදුරා කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] නියපොතුවලින් සූරනවා; පහුරු ගානවා.
උදුල, උදුළ[වි.] බබළන; දීප්තිමත්; උජ්ජවලිත; අලංකාර. 1. [නා.] යහපත; යහපත් දෙය. 2. [නා.] ආලය; රාගය. 3. [නා.] බැබළීම; දීප්තිය.
උදුලබැව්[නා.ප්‍ර.] ශෘංගාරය; රාගය.
උදුහු[වි.] උඩට නැඟුණු; උද්ධුත වූ; ඉගිළුණු.
උදූඛල1. [නා.ප්‍ර.] වංගෙඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ශරිරයෙහි ඇති සන්ධි වර්ග අටෙන් එකක්; ගෝල කුහර හෙවත් ගෝල කෙවෙනි සන්ධිය.
උදෙක්[ක්‍රි.වි.] තනි ව; ඒකාන්තයෙන්; සම්පූර්ණයෙන්; මුළුමනින්; ඕනෑකමින්.
උදෙසනවා1. [ක්‍රි.] පෙන්නා දෙනවා; නියම කරනවා; වෙන්කර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අදහනවා; මෙනෙහි කරනවා; සිහි කරනවා. 3. [ක්‍රි.] කියනවා; දේශනා කරනවා; මුල සිට පිළිවෙළින් කියවනවා.
උදෙසන්නා[නා.] (කට පාඩමින්) කියන්නා; දෙසන්නා.
උදෙස්1. [නා.ප්‍ර.] කීම; පාඩම් දීම; හැදෑරීම; ඉගෙනීම. · 2. [නා.ප්‍ර.] මාතෘකාව. 3. [නා.ප්‍ර.] පෙළ; පාලි ධර්මය.
උදේ(කථා.) [නා.] උදය කාලය; අලුයම් කාලය; පාන්දර.
උනනවා1. [ක්‍රි.] ලිහනවා; මුදනවා. 2. [ක්‍රි.] ස්වාභාවික සේ දිය ඇදී එනවා; දිය මතුවෙනවා; වෑහෙනවා.
උනඹරයා[නා.] නග්න ව සිටින තවුසා; නිර්වස්ත්‍ර තැනැත්තා.
උන් වනම[ක්‍රි.වි.] සිටියා වූ ආකාරයට ම; උන් හැටියට ම; උන්නු ගමන් ම; සිටිවන ම.
උන්දුරයා[නා.] මීයා; මූෂිකයා.
උන්නත1. [වි.] උස්; උඩට ඉස්සුණු. 2. [වි.] උඩඟු; උද්දාම.
උන්නතාංශය1. [නා.] මුහුදු මට්ටමෙන් උස; මුහුදු මට්ටමේ සිට උස ප්‍රමාණය. 2. [නා.] නක්ෂත්‍ර ක්ෂිතිජය පිහිටි තලයේ සිට ඉහළට මනිනු ලබන කෝණික දුර.
උන්නතාවනත[වි.] උස් පහත්ව පිහිටි; නඟින බසින; විෂම.
උන්නතිය1. [නා.] නැඟීම; උස; උස්බව. 2. [නා.] අහංකාරය; ආඩම්බරය. 3. [නා.] වැඩිවීම; දියුණුව; අභිවර්ධනය; අභිවෘද්ධිය; ශුභසිද්ධිය.
උන්නතෝදර ආදර්ශය(පාරිභා.) [නා.] උත්තල මුහුණක් ඇති දර්පණය හෙවත් කැඩපත.
උන්නමනය1. [නා.] උඩු අතට නැමීම; උඩට නැඟීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] කාමාශා වැනි මූලික චිත්තවේගය සඳහා යොදන මානසික බලය ශ්‍රේෂ්ඨ දේ කිරීම සඳහා යෙදවීම; ශ්‍රේෂ්ඨ කිරීම.
උන්නයනය1. [නා.] උඩට නැංවීම. 2. [නා.] තර්කය; කල්පනාව.
උන්නාදය[නා.] ප්‍රීතියෙන් හෝ පුදුමයෙන් හෝ කරන උස් හඬ; ප්‍රීතිඝෝෂාව.
උන්නිද්‍රතාව[නා.] නිදි නැති බව; නින්ද නොයෑම.
උන්මජ්ජනය[නා.] උඩට නැඟීම හෝ මතුවීම.
උන්මත්ත[වි.] සිහි විකල් වූ; පිස්සු වැටුණු; මත් වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] සිහි විකල්බව; පිස්සුව. 2. [නා.ප්‍ර.] අත්තන ගස.
උන්මත්තකයා[නා.] සිහි විකල් වූ තැනැත්තා; මත් වූ තැනැත්තා; පිස්සා.
උන්මත්තකාගාරය[උන්මත්තක+ආගාරය] [නා.] උමතු අය (ප්‍රතිකාර ගැනීමට) නතර වී සිටින නිවාසය; පිස්සන් කොටුව.
උන්මථනය[නා.] ශරීරය තුළ සැඟවුණු ශල්‍යය, ශලාකාදියෙන් ඇලළීම හෙවත් කැලඹවීම.
උන්මාදනය[නා.] උමතු කරවීම.
උන්මාදය[නා.] සිහි විකල් බව; පියවි සිහිය නැතිබව; උමතුබව; පිස්සුව.
උන්මානය[නා.] මිනුම් ප්‍රමාණයක්; ද්‍රෝණය.
උන්මාර්ග ගමන(පාරිභා.) [නා.] වැරදි මඟ යෑම; අපචලනය (=deviation).
උන්මාර්ගගත[වි.] වැරදි මාර්ගයට හෙවත් නොමඟට ගිය.
උන්මාර්ගගාමි, උන්මාර්ගගාමී[වි.] වැරදි මඟ හෙවත් නොමඟ යන.
උන්මාර්ගය[නා.] නියම මාර්ගයෙන් වෙනස් වූ මඟ; වැරදි මඟ; නොමඟ.
උන්මීලනය[නා.] (ඇස්) ඇරීම; විවෘත වීම.
උන්මීලිත1. [වි.] (ඇස්) අරින ලද හෙවත් විවර කළ; (ඇස්) ඇරුණු හෙවත් විවෘත වූ. 2. [වි.] පෙනෙන්නට සැලැස්වූ; ප්‍රාදූර්භූත කළ.
උන්මුඛ1. [වි.] උඩුකුරු කළ මුඛය ඇති; උඩට නඟාගත් මුඛ ඇති. 2. [වි.] ඉදිරියෙහි හෙවත් අභිමුඛයෙහි වූ. 3. [වි.] බලාපොරොත්තු වන; අපේක්ෂාවෙන් සිටින; සූදානම් වූ.
උන්මූලනය, උම්මූලනය[නා.] මුලින් උපුටා දැමීම; මූලොත්පාටනය; සම්පූර්ණයෙන් විනාශ කිරීම.
උන්මේෂ කාලය[නා.] ඇස විවර කිරීමට ගන්නා කාලය; ස්වල්ප කාලය.
උන්මේෂණය[නා.] ඇස විවර කිරීම; උන්මීලනය.
උන්සිල්ලාව[නා.] ඔංචිල්ලාව.
උන්හිටි තැන[නා.] යමෙක් වාසය කළා වූ හා සිටියා වූ ස්ථානය; වාසය; ගේ දොර.
උනා දමනවා[ක්‍රි.] ලිහා දමනවා; ගලවා දමනවා.
උනු1. [වි.] අඩු; නොපිරුණු; සම්පූර්ණ නොවූ; සංඛ්‍යාවෙන් ප්‍රමාණයෙන් හෝ තරමින්(යමකට වඩා) අඩු; ගණනින් එකක් අඩු. 2. [වි.] පහත්; බාල. 3. [වි.] රෝම; ලෝම.
උනුලොම්, උනුලොම් දා[නා.ප්‍ර.] බුදුරදුන්ගේ නළලෙහි දෙබැම මැද පිහිටි දකුණට කරකැවුණු දිග රෝමය; ඌර්ණරෝම ධාතුව; දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණවලින් එකක්.
උනුවිසි[නා.ප්‍ර.] (විස්සකට එකක් අඩු) දහනවය.
උනොරු[නා.ප්‍ර.] හිරුගේ රියදුරා; අරුණ.
උඳැට[උඳු+ඇට] [නා.] උඳු ඇටය.
උඳු1. [නා.ප්‍ර.] ආහාරයට ගන්නා ධාන්‍ය විශේෂයක්; මාෂ ප්‍රභේදයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] උඳුවප් මාසය.
උඳු පියල්ල[නා.] උඳු ඇටයකින් පළුව; උඳු පළුව.
උඳු පූ[නා.] උඳු පිටියෙන් සාදන ලද කැවුම්.
උඳු හැකිරි[නා.ප්‍ර.] උඳු වැනි කුඩා ගල්කැට ඇති බිම.
උඳුගොව්වා[නා.] හිසකේ මුල් කන ක්ෂුද්‍රප්‍රාණියෙකුගේ නාමය.
උඳුවප්[නා.ප්‍ර.] සිංහල මාස ක්‍රමයට අනු ව ඉල් මාසයට පසු ව එන මාසය; මුවසිරස නැකතට සඳුගේ පැමිණීමෙන් පුරපසළොස්වක් තිථිය යෙදෙන මාසය; නොවැම්බර් මැදභාගයේ සිට දෙසැම්බර් මැදභාගය දක්වා කාලය.
උඳුවැල්[නා.ප්‍ර.] උඳුපිටි මිශ්‍රණයක් හිල් සහිත උපකරණයකින් වත් කොට තෙලෙන් බැද පැණිවල බහා සාදාගනු ලබන කැවිලි වර්ගයක්; පැණි වළලු.
උප[උ.] අප්‍රධාන, ද්විතීය, කනිෂ්ඨ, සමීප, ආසන්න, කිට්ටු යනාදි අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්; අර්ථෝද්දීපනය සඳහා බොහෝ, බලවත් යනාදි අර්ථවල ද යෙදේ.
උප අවපාතය(පාරිභා.) [නා.] අවපාතයක් හෙවත් අඩු වායුපීඩනයක් ඇති ප්‍රදේශයක් ආශ්‍රිත ව පවතින තවත් අඩු වායුපීඩනයක් ඇති කුඩා ප්‍රදේශය (=secondary depression).
උප මණිය(පාරිභා.) [නා.] පුෂ්පයක මණියට යටින් ඒ ළඟම තිබෙන නිපත්‍ර සමූහය; මණිපත්‍ර හා මාරුවෙන් මාරුවට පිහිටි කුඩා මණිපත්‍ර වැනි අවයව පෙළක් (=epicalyx).
උප යා පොට[නා.] වැවට ආසන්නයේ ම තිබූ ප්‍රධාන කුඹුරු යාය; උපයා පොත.
උප යානය[නා.] අභ්‍යවකාශ තරණයේ දී උපයෝගි කරගන්නා ප්‍රධාන යානයට අතිරේක වූ යානය.
උප රචිත[වි.] කළ; තැනූ.
උප රඤ්ජනය[නා.] පාට කිරීම; (රක්ත) වර්ණ කිරීම.
උප ස්නේහය[නා.] සිනිඳු හෙවත් මෘදු කරවන ද්‍රව්‍යය.
උප ස්මරණය[නා.] සිතෙහි අප්‍රකට ව පවත්නා මතක සටහන්; යටි සිත.
උපකච්ඡකය[නා.] කිසිල්ල.
උපකරණය[නා.] කිසියම් ක්‍රියාවකට උපකාර වන දෙය; ආම්පන්නය; පරිභෝග භාණ්ඩය; මෙවලම; ශිල්පීය ආයුධය.
උපකල්පනය1. [නා.] (විශේෂයෙන් ඖෂධ හෝ ආහාර වර්ග) පිළියෙල කිරීම. 2. [නා.] පරීක්ෂාවට ලක් කරනු වස් හරි යැයි තාවකාලික ව පිළිගනු ලබන මතය; උපකල්පිතය; අභ්‍යුපගමය.
උපක්ලිෂ්ට[වි.] කිලිටි වූ; කෙලෙසුණු.
උපක්ලේශ[නා.ප්‍ර.] සිත කිලිටි කරන ධර්ම.
උපක්ෂාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශාකවල දක්නා නයිට්රජනීය භාස්මික කාබනික සංයෝග; ඇල්කලොයිඩ් (=alkaloids).
උපක්ෂිප්ත[වි.] කියූ; දැක් වූ; උපන්‍යස්ත.
උපක්ෂේපය1. [නා.] සඳහන් කිරීම; දැක්වීම. 2. [නා.] ඉඟි කිරීම; යෝජනාව.
උපක්‍රමය1. [නා.] උපාය; උපායමාර්ගය; යම්කිසි අරමුණක් ඉටු කරගනු පිණිස යොදා ගන්නා ක්‍රියාපටිපාටිය; සැලැස්ම. 2. [නා.] උපද්‍රවය; හිංසාව; අනතුර. 3. (පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි කාර්යයක් කරගනු පිණිස සාදාගන්නා උපකරණය; සූත්තරය (=device, contrivance).
උපක්‍රෝශය[නා.] බැණීම; නින්දා කිරීම.
උපකාරය[නා.] පිහිට; උදව්ව; ආධාරය; සහාය; අනුග්‍රහය.
උපකාරී[වි.] පිහිට වන; උදව් කරන; සහායක; උපස්තම්භක. 1. [නා.ප්‍ර.] උපකාර කරන්නා; උදව් කරන්නා. 2. [නා.ප්‍ර.] උපකාරක බැම්ම; කයිරුව.
උපකුලපති[නා.ප්‍ර.] විශ්වවිද්‍යාලයක කුලපතිවරයාගේ නියෝජිතයා; සරසවියක සම්පූර්ණ පාලන භාරකාරත්වය පිළිබඳ බලධරයා.
උපකූජනය.[නා.] (පක්ෂීන්ගේ) හැඬීම
උපකෘත[වි.] උපකාර කළ; උදව් වූ; (රජයෙන්) ආධාර ලබන.
උපකෘෂ්ට[වි.] ආසන්න වූ; නුදුරෙහි වූ.
උපග[වි.] ළඟට පැමිණි; සමීපයට එළඹි; ඇසුරු කොට පැවති.
උපගණ්හන[වි.] ළං කර ගන්නා; සමීපයට ගන්නා.
උපගත[වි.] එළඹි; පැමිණුණු.
උපගමනය[නා.] ළඟට යෑම; එළඹීම; පැමිණීම.
උපග්‍රන්ථය[නා.] ග්‍රන්ථයකට අතිරේක ව එකතූ කරන කොටස; පරිශිෂ්ටය.
උපග්‍රහණය(පාරිභා.) [නා.] පිළිගනු ලැබූ මූල සත්‍යය; අභ්‍යුපගමය (=postulate).
උපග්‍රහයා[නා.] ප්‍රධාන ග්‍රහයෙකු වටා පරිභ්‍රමණය වන පරිවාර ග්‍රහයා; අප්‍රධාන ග්‍රහයා.
උපගානය[නා.] (වාදනයට) අනු ව පවත්වන ගායනය.
උපගුරු[නා.ප්‍ර.] සහකාර ගුරුවරයා; සහායක ආචාර්යවරයා.
උපගූඪ[වි.] සැඟවුණු; මුවහ වූ.
උපගූහනය[නා.] ආලිංගන ප්‍රදේශය; තුරුල්ල.
උපගූළ්හ[වි.] සැඟවුණු; මුවහ වූ.
උපඝාතක[වි.] ඝාතනය කරන; විනාශ කරන; වනසන.
උපඝාතක කර්මය[නා.] (අභි.) පවත්නා දුර්වල කර්මයක විපාක ශක්තිය මැඩ හෙවත් උපච්ඡේද කොට විපාක දෙන බලවත් කර්මය; උපච්ඡේදක කර්මය.
උපඝාතනය[නා.] ඝාතනය කිරීම; වැනසීම; හානිය; පීඩාව.
උපඝාතය1. [නා.] පහර දීම; හිරිහැර කිරීම; වෙහෙසීම; හිංසාව; උපද්‍රවය. 2. [නා.] නැති කිරීම: විනාශය; නිවාරණය. 3. [නා.] රෝගී වීම; කොර වීම. 4. (වාග්වි.) [නා.] අකුරු බර කොට උච්චාරණය කිරීම; ස්වරාඝාතය (=accent).
උපචක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අප්‍රධාන චක්‍රය; හරියට ම චක්‍රයක් නොවූව (=sub-cycle).
උපචය1. [නා.ප්‍ර.] රැස් කිරීම; රාශිකරණය; ගොඩ ගැසීම; සමූහය. 2. [නා.ප්‍ර.] වැඩීම; වර්ධනය; පුෂ්ටිමත් කිරීම.
උපචරණය[නා.] යම්කිසි වස්තුවක ස්වභාවයක් අන්‍ය වස්තුවකට ආරෝපණය කොට සිතීම හෝ කීම; උපචාර කිරීම.
උපචර්මය[නා.] යටි හම; අධඃචර්මය.
උපචරිත[වි.] යම්කිසි වස්තුවක ස්වභාවයක් අන්‍ය වස්තුවකට ආරෝපණය කොට කියූ; උපචාර වශයෙන් අවබෝධ කරවූ.
උපච්ඡායාව[නා.] ඡායාවක් වටා ඇති මඳක් ආලෝකවත් ප්‍රදේශය; චන්ද්‍රග්‍රහණයේ දී සඳ වට කොට වැටෙනුයේ උපච්ඡායාවකි.
උපච්ඡින්න[වි.] සිඳින ලද; නැසුණු; නිරුද්ධ වූ.
උපච්ඡේදක1. [වි.] සිඳලන; වනසා දමන. 2. [වි.] සිඳලීම නවතාලන.
උපච්ඡේදය[නා.] සිඳීම; නැසීම; විනාශය.
උපචාරය1. [නා.] ළං ව හැසිරීම; සමීපචාරය; පැවැත්ම. 2. [නා.] සමීපය; (විනය) දොළොස් රියනක් ඇතුළත ප්‍රදේශය. 3. [නා.] යම් ස්වභාවයක් එය නැති වස්තුවක ඇති කොට (ආරෝපණය කොට ) සිතා ගැනීම. 4. [නා.] පුජාව; ගරු බුහුමන; උපහාරය; හරසර. 5. (වෛද්‍ය.) [නා.] ප්‍රතිකාරය; පිළියම.
උපචිත[වි.] රැස් කරන ලද; ගොඩ ගැසූ.
උපජන්‍යමාන[වි.] උපදවනු ලබන; ජනිත කරනු ලබන; හට ගැන්වෙන.
උපජ්ඣාය[නා.ප්‍ර.] උපාධ්‍යාය.
උපජාත[වි.] උපන්.
උපජීවනය[නා.] (යමක් ඇසුරු කොට) ජීවත් වීම; ජීවිකා වෘත්තිය.
උපජීවී[වි.] යමක් ඇසුරින් හෝ ආධාරයෙන් ජීවත් වන.
උපට්ඨානය1. [නා.] එළඹ සිටීම; ළඟට ගොස් සිටීම. 2. [නා.] ආවතේව කිරීම; උවටැන් කිරීම; උපස්ථානය. 3. [නා.] සිහිය; සතිය.
උපට්ඨායකයා[නා.] ආවතේව කරන්නා; උවටැන් කරන්නා; උපස්ථායකයා.
උපත[නා.] ඉපදීම; බිහිවීම; ඇතිවීම; හටගැනීම; උත්පත්තිය.
උපත්ථම්භක[වි.] අනුබල දෙන; රුකුල් දෙන.
උපතාපනය[නා.] (කෙලෙස්) තැවීම; පෙළීම.
උපතුෂ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය හා තෘණ ශාකවල මල්වල රේණු හා ඡායාංගය වසාගෙන ඇති ඇතුළත පිහිටි කුඩා නිපත්‍රය.
උපදංශය, උපදංසය1. [නා.] ආහාරපාන ගන්නා විට රුචිය වැඩි කිරීම පිණිස අමතර වශයෙන් ගන්නා කෑම; අවුළුපත්; කටගැස්ම. 2. [නා.] ඉතා දරුණු බෝවන කාම රෝගයක්.
උපද්‍රවය[නා.] අනතුර; විපත; පීඩාව; ව්‍යසනය.
උපද්‍රැත[වි.] අනතුරට හෙවත් විපත්තියට පත්; පීඩා ලත්; පීඩිත.
උපදිෂ්ට[වි.] දක්වන ලද; කියූ.
උපදෙස1. [නා.] යමක් කළ යුතු පිළිවෙළ කියා දීම; ගුරුහරුකම. 2. [නා.] උපාය; උපක්‍රමය.
උපදේශනය[නා.] උපදෙස් දීම; ශික්ෂාව.
උපදේශය[නා.] අනුශාසනය; අවවාදය.
උපධාතු[නා.ප්‍ර.බහු.] ශරීරයේ ප්‍රධාන ධාතුවලට හා අවයවවලට දෙවැනි වූ ධාතු; කිරි, ඔසප් ලේ, ඩහදිය, දත්, කෙස් හා ඕජස් යන දෑ.
උපධානය1. [නා.] කොට්ටය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පත්‍රයක හෝ පත්‍රිකාවක පාදයෙහි තිබෙන මෙට්ටයක් වැනි මහත් වූ කොටස (=pulvinus ).
උපධාරණය1. [නා.] දැරීම; පිහිට; ප්‍රතිෂ්ඨාව. 2. [නා.] මනා කොට සිතීම; මෙනෙහි කිරීම.
උපධි1. [නා.ප්‍ර.] (අභි.) සංසාරයෙහි සත්ත්වයින් දරා සිටීමට ආධාර වූ කාම, ස්කන්ධ, ක්ලේශ හා අභිසංස්කාර යන ධර්ම හතර. 2. [නා.ප්‍ර.] ශරීරය; රූප සම්පත්තිය. 3. [නා.ප්‍ර.] රනින් කළ පාවහන්; රන් මිරිවැඩි.
උපධි සම්පත්තිය[නා.] රූපශෝභාව ආශ්‍රිත සම්පත්තිය; රූපශ්‍රීයෙන් යුක්ත වීම.
උපධිසඞ්ඛය[නා.ප්‍ර.] සිව්වැදෑරුම් උපධීන් නැසීම; උපධි විවේකය; නිර්වාණය.
උපනගරය1. [නා.] නගර සමීපය. 2. [නා.] ප්‍රධාන නගර සමීපයේ පිහිටි කුඩා නගරය; දෙවෙනි නගරය.
උපනත[වි.] ඇතුළට නැමුණු; ප්‍රවිෂ්ට වුණ; අන්තර්ගත; (හද) තුළට පිවිසි.
උපනතිය[නා.] එක්තරා අතකට නැමීම හෝ නැමී පැවැත්ම; නැඹුරු වීම.
උපනය[නා.ප්‍ර.] පැමිණවීම; එළවීම.
උපනයනය1. [නා.] අධ්‍යයනය සඳහා බාලයන් යථාවිධීන් ගුරුන් සමීපයට පැමිණවීම; වේදාධ්‍යයනය ප්‍රවේශ කිරීම. 2. [නා.] බ්‍රාහ්මණාදින් පලඳින ශුද්ධ නූල; පූන නූල.
උපන් ලපය[නා.] උපතෙහි පටන් ම කෙනෙකුගේ ශරීරයේ දක්නට ලැබෙන කැළැල හෙවත් ලපය.
උපන්‍යස්ත[වි.] ඉදිරිපත් කළ; සඳහන් කළ; දැක් වූ.
උපන්‍යාසය1. [නා.] ළං කොට තැබීම. 2. [නා.] වාක්‍යාරම්භය; වාක්‍යයේ පටන් ගැන්ම. 3. [නා.] මාතෘකාව; ශීර්ෂපාඨය. සංඥාපනය; ප්‍රස්තාවනාව; ආමුඛය; ප්‍රාරම්භ කථාව.
උපනාමය[නා.] ප්‍රධාන නාමයට දෙවන වූ නාමය; විරුද නාමය; අන්‍ය නාමය.
උපනාහය1. [නා.] තදින් බැඳගත් ක්‍රෝධය; බද්ධ වෛරය. 2. [නා.] තුවාලයට හෝ වණයකට ආලේප කරන බෙහෙත්; කල්කය; පැලැස්තරය. 3. [නා.] බෙහෙත් කල්ක ආලේප කිරීම.
උපනිඃක්ෂේප[නා.] (සමීපයෙහි තැන්පත් කිරීම) යමක් හා ආශ්‍රයෙන් හෝ යමක් හා සම්බන්ධයෙන් සිහි වීම.
උපනිධානය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) භාරකාරීත්වය පවරා බඩු බාරදීම; සිරකරුවකු ඇප දී ගැනීම (=bailment).
උපනිධි[නා.ප්‍ර.] වස්තු හිමියා ආරක්ෂාව පිණිස අන් අයකු ළඟ තැබූ වස්තුව.
උපනිබන්ධනය[නා.] බැඳීම; බැඳ තැබීම; (අරමුණක් කෙරෙහි සිත) රැඳවීම.
උපනිවර්තන[වි.] නිවර්තන ප්‍රදේශ මායිම් කොට හෝ ඊට ඉතා ආසන්න ව පිහිටි.
උපනිවේශය[නා.] පිරිසක් පිටරටක පදිංචි වී ස්වකීය මව් රටේ ආධිපත්‍යයට යටත් ව එහි ඇති කර ගන්නා නව වාසභූමිය; යටත් ප්‍රදේශය.
උපනිශ්‍රය1. [නා.ප්‍ර.] බලවත් හේතුව; හේතු වාසනාව; හේතු සම්පත්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආශ්‍රය; ඇසුර.
උපනිශ්‍රයප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ධර්මයන්ගේ ඉපදීමට හා පැවැත්මට බලවත් කාරණ වශයෙන් උපකාර වන දෙය.
උපනිෂත්, උපනිෂද්[නා.ප්‍ර.] සංස්කෘතයෙන් ඇති ලියවී පැරණි දාර්ශනික ග්‍රන්ථ ගණයක නාමය; වේදාන්ත දර්ශනයේ මූල ග්‍රන්ථ.
උපනිස්සය[නා.ප්‍ර.] බලවත් හේතුව; මගඵල ලැබීමට ඇති හේතු සම්පත්තිය.
උපනිසින්නක[වි.] ළඟ හෝ පසෙකින් වාඩි වූ හුන්.
උපනීත[වි.] ළඟට පමුණුවන ලද; පිළිගැන්වූ.
උපනුවා1. [නා.] උපන් තැනැත්තා. 2. [නා.] උපන් දෙය; පහළ වූ දෙය; උපන් ධනධාන්‍යාදිය.
උපනේත්‍රය1. [නා.] ඇස් කණ්ණාඩිය; උපැස් යුවළ; උපනෙත. 2. [නා.] ටෙලස්කෝපයක ඇස තබා බලන තැන ඇති ලෙන්සය.
උපනේය[වි.] සමීපයට පැමිණ විය යුතු; වෙත ඉදිරිපත් කළ යුතු.
උපපජ්ජවේදනීය කර්මය[නා.] (අභි.) මරණින් මතු ඊළඟ භවයේ දී විපාක විඳිය යුතු වූ කර්මය; අනන්තර භවයේ දී ම විපාක දෙන කර්මය; උපපද්‍යවේද්‍ය කර්මය.
උපපත්ති[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිසන්ධි වශයෙන් පැමිණීම; නැවත ඉපදීම; ළඟට පැමිණීම.
උපපත්‍රය[නා.] (උද්භි.) පත්‍ර වෘන්තයක හෙවත් කොළ නටුවක පාදයෙන් නැගී ආ සාමාන්‍යයෙන් පත්‍රයක හැඩය ඇති උපාංග දෙකින් එකක්.
උපපත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] චැක්පත්, කුවිතාන්සි ආදිය නිකුත් කිරීමේ දී ඒ පිළිබඳව කෙටි සටහනක් ලියා ඉතිරි කරගනු ලබන කොටස; පිළිපත; උපපත.
උපපතියා[නා.] සොර සැමියා; ජාරයා.
උපපදය1. [නා.] දෙවන හෝ අප්‍රධාන වචනය; ප්‍රධාන වචනයේ ඇති අදහස සීමා කරන එහෙත් ප්‍රධාන වචනයට සමීප දෙවන වචනය. 2. [නා.] විශේෂයෙන් සංඥා නාමයකට පෙර යෙදෙන විශේෂ නාමය.
උපපන්න[වි.] ඇති වූ; හටගත්; උපන් පැමිණි; පිළිගත් ක්‍රමයට අනුකූල වූ.
උපපරීක්ෂණය[නා.] විමසා බැලීම.
උපප්ලවය1. [නා.] පීඩාව; උපද්‍රවය. 2. [නා.] කැලඹීම.
උපප්‍රධානයා[නා.] ප්‍රධානයා ළඟට සිටින තැනැත්තා; දෙවන ප්‍රධානයා.
උපප්‍රමාණ කිරීම[නා.] මුදල්වල නියමිත වටිනාකම පහත හෙළීම.
උපප්‍රමේය[නා.ප්‍ර.] පළමුවෙන් දැක්වූ නිගමනයට ඈඳා ගන්නා වූත් එනිසා අවශ්‍යයෙන් ම ලැබෙන්නාවූත් දෙවන නිගමනය; උපනිගමනය; උපසිද්ධාන්තය.
උපපාතය[නා.] විශිෂ්ට වූ ඉපදීම; ඕපපාතික ප්‍රතිසන්ධිය.
උපපාදුක[වි.] මව්කුස පිළිසිඳ ගැන්මක් නැති ව එක වරටම අංග සම්පූර්ණ ව උපන්; ඉබේ පහළ වූ; ඕපපාතික.
උපපාරමිතා[නා.ප්‍ර.] බෝසතාණන් වහන්සේ ස්වකීය ශරීරාවයව කැපකොට පිරූ පාරමිතා; එනම් ශරීරාවයව නොතකා පිරූ පාරමිතාව.
උපපීඩක[වි.] පීඩා කරන; පෙළන.
උපපීඩක කර්මය[නා.] (අභි.) ජනක කර්මයෙන් ප්‍රතිසන්ධිය ලැබූ පසු ඇතිවන්නා වූ සැපදුක් බොහෝ කල් පැවැත්මට ඉඩ නොදී ඊට බාධා කරන කර්මය.
උපපීඩනය1. [නා.] ශරීර වධය; දැඩි මානසික හෝ කායික හෝ වේදනාව. 2. [නා.] ප්‍රතිවිපාකය; පළිගැනීම.
උපඵලය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන ද්‍රව්‍යයට අමතර වශයෙන් උපදින ද්‍රව්‍යය; අතුරු නිෂ්පාදිතය; අතුරු ඵලය (=by-product).
උපබද්ධය[නා.] (ග්‍රන්ථයක කෙළවරට) අතිරේක වශයෙන් එකතු කරන ලද කොටස; පරිශිෂ්ටය.
උපබ්‍රෑහණය[නා.] වැඩීම; වර්ධනය.
උපභාෂාව[නා.] එක් සම්මත භාෂාවක් ව්‍යවහාර කරන ජනතාව අතර දේශීය වශයෙන් හෝ සමාජීය වශයෙන් විශේෂත්වයක් දැක්වෙන ව්‍යවහාර භාෂාව.
උපභූමිය[නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයට යටින් තිබෙන පස් තට්ටුව.
උපභෝග පරිභෝග වස්තු[නා.බහු.] භුක්ති විඳීමට සුදුසු වස්තු හා පාවිච්චියට ගැනීමට සුදුසු වස්තු.
උපභෝග වස්තු[නා.බහු.] කෑම බීම ආදි භුක්ති විඳින දේ සහ පාවිච්චි කරන දෙය.
උපභෝගය[නා.] භුක්ති විඳීම; පාවිච්චි කිරීම; කෑමබීමාදී භුක්ති විඳින දෙය; පාවිච්චි කරන දෙය.
උපභෝගාර්හ[උපභෝග+අර්හ] [වි.] භුක්ති විඳීමට හෝ පාවිච්චියට සුදුසු.
උපමා කථාව[නා.] උපමා හෝ නිදර්ශන මාර්ගයෙන් කරුණු පැහැදිලි කරන කථාව.
උපමා රූපකය[නා.] (අලං.) රූපකාය මත උපමාවක් යෙදීමෙන් ඇතිවන කාව්‍යාලංකාරය.
උපමාතාව[නා.] කිරි මව.
උපමානය[නා.] වෙනස් වූ වස්තු දෙකක් අතර ඇති සමානකම පෙන්වා දීම; සමාන කිරීම; උපමාව.
උපමාර්ථ[උපමා+අර්ථ] [වි.] සැඟවුණු අර්ථ ඇති; සඟවා පැවසූ අර්ථයෙන් යුත්.
උපමාව1. [නා.] සංසන්දනය; සදෘශ්‍යය; සමානත්වය; එක් දැයක් තවත් දැයක් වැනි යැයි කරන ප්‍රකාශය. 2. [නා.] නිදර්ශන සහිත කථාව; උදාහරණය; නිදර්ශනය.
උපමිතිය[නා.] සමාන කිරීම; උපමා කිරීම; සමානකම.
උපමුඛය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ නළ, වස්දඬු ආදි සංගීත භාණ්ඩ පිඹීමේ දී කටට තබා ගන්නා කොටස.
උපමේය[වි.] උපමා කළ හැකි; උපමා කටයුතු. [නා.] උපමා කරනු ලබන වස්තුව.
උපයනවා[ක්‍රි.] උපදනවා; ඇතිකරනවා; නිපදවනවා; සම්පාදනය කරනවා.
උපයා කනවා[ක්‍රි.] ජීවිකාව කරගන්නවා; දිවි රකිනවා; අරපිරිමැස්මෙන් ජීවත් වෙනවා.
උපයුක්ත1. [වි.] සුදුසු; අදාළ; නියම. 2. [වි.] යුක්ත වූ; ඇතුළත් වූ.
උපයෝගකය(පාරිභා.) [නා.] එක ම ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත නොවූ උපකරණ කොටස් දෙකක් සම්බන්ධ කරන උපකරණය (=adapter).
උපයෝගය1. [නා.] යෙදීම; පාවිච්චියට හෙවත් භාවිතයට ගැනීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] පැරණි පොතපතෙහි කර්ම විභක්තියට ව්‍යවහාර කළ නාමය.
උපයෝගී[වි.] යෙදෙන; ගැළපෙන; සුදුසු.
උපයෝජනය1. (පාරිභා.) [නා.] යෙදීම; ප්‍රයෝජනයට ගැනීම; ප්‍රතියෝජනය; පාවිච්චියට හෙවත් භාවිතයට ගැනීම. 2. [නා.] විවිධ දුරවල වස්තූන් පිහිටීමේ දුර අනු ව නිසි දුර වෙනස් කර ගැනීමට ඇසට ඇති හැකියාව පැහැදිලි ව දැකීම සඳහා වන වෙනස් වීම (=accommodation exploitation).
උපයෝජිත[වි.] යොදනු ලැබූ; පාවිච්චි කරන ලද.
උපරජ[නා.] දෙවන රජ; යුවරජ.
උපරත[වි.] වැළකුණු; වෙන් වූ.
උපරාගය1. [නා.] වර්ණවත් කිරීම. 2. [නා.] (සූර්ය හෝ චන්ද්‍ර) ග්‍රහණය. 3. (සංගී.) [නා.] මාර්ග රාගයෙහි ප්‍රභේදයක නාමය. 4. [නා.] යුවරජ තනතුර; දෙවෙනි රජකම.
උපරාජ්‍යය1. [නා.] ප්‍රධාන රාජධානියකට යටත් ප්‍රදේශීය හෝ කුඩා හෝ රාජ්‍යයන්. 2. [නා.] යුවරජ තනතුර; දෙවෙනි රජකම.
උපරි[නි.] උඩින් හෝ මත්තෙහි වූ; ඉහළින් වූ; උඩ; ඉහළ; අධික; වඩා. [ක්‍රි.වි.] උඩට; ඉහළට.
උපරිකූපය(පාරිභා.) [නි.] බීජාංකුරයක බීජපත්‍රවලට ඉහළින් ඇති කෝෂයේ කොටස (=epicotyl).
උපරිතන[වි.] වඩා ඉහළින් වූ; මත්තෙහි වූ.
උපරිතලය[නා.] කුටියක හෝ ප්‍රාසාදයක හෝ උඩුමහල නොහොත් මතුමහල; උඩ තට්ටුව.
උපරිතානය(පාරිභා.) [නා.] සංකීර්ණ තානයක මූලික සංඛ්‍යාතයට ඉහළින් තිබෙන ඕනෑ ම ස්වරයක් (=overtone).
උපරිදර්ශන යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පාරාන්ධ වූ ද පාරදෘශ්‍ය වූ ද ප්‍රතිබිම්බ තිරයක් මත ප්‍රක්ෂේප කරන උපකරණය; එපිඩයස්කෝපය (=epidiascope).
උපරිදික්[නා.ප්‍ර.] ඉහළ දිසාව; උඩ දිසාව.
උපරිනිර්මාණය[නා.] යමක් මත ඉදි කොට ඇති දෙය.
උපරිනිවාසකය(පාරිභා.) [නා.] පෝෂණය අතින් ස්වාධීනව වෙනත් ශාකයක් මත වැඩෙන ශාකය; අපිශාකය; උපරිජීවි පැළෑටිය; (=epiphyte).
උපරිභාගය[නා.] උඩුභාගය; ඉහළ කොටස.
උපරිභූමක(පාරිභා.) [වි.] ඇටපියලි හෙවත් බීජපත්‍ර පොළොවෙන් උඩට ඇදෙමින් ප්‍රරෝහණය වන.
උපරිම[වි.] ඉහළින් පිහිටි; උඩ ම; ඉතා ම උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨතම.
උපරිම කාය[නා.ප්‍ර.] (මනුෂ්‍ය ශරීරයෙහි) නාභියෙන් උඩ කොටස; උඩු කය.
උපරිමය(පාරිභා.) [නා.] වැඩිම ගණන හෝ ප්‍රමාණය(=maximum).
උපරිවෘක්ක(පාරිභා.) [වි.] වකුගඩුව මතුයෙහි හෝ ඊට උඩින් පිහිටි; අධිවෘක්ක.
උපරිස්ථ[වි.] උඩින් පිහිටි; මත්තෙහි පිහිටි.
උපරූපරිභාවය[නා.] මතුමත්තෙහි ඇති වීම; වර්ධනය වීම.
උපරෝධක[වි.] වළක්වන; බාධා කරන.
උපලක්ෂණය1. [නා.] එකක් සඳහන් කොට සමූහයක් හැඳින්වීමේ ලක්ෂණය; සමූහයක් හැඳින්වීමට ලකුණක් වශයෙන් යොදන ශබ්දය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] එළඹ සිටි ලක්ෂණය; සමීපස්ථ ලක්ෂණය.
උපලක්ෂ්‍යය[නා.] අවබෝධ කටයුතු දෙය; අනුමානයෙන් සිතාගත යුත්ත.
උපලක්ෂිත1. [වි.] ආවේණික ගුණාංගවලින් යුක්ත වූ; උපලක්ෂණයෙන් යුක්ත වූ; අලංකාර වූ. 2. [වි.] හඟවන ලද; යෝජිත.
උපලබ්ධ[වි.] ලැබුණු; ලබාගත්; දක්නා ලද; ප්‍රත්‍යක්ෂ කළ.
උපලබ්ධි බලය(පාරිභා.) [නා.] බල කීපයක් එක්තැන් වීමෙන් සෑදෙන බලය; සම්ප්‍රයුක්ත බලය (=resultant force).
උපලබ්ධිය1. [නා.] පෙනීම; දැනීම; අවබෝධය; ඥානය. 2. [නා.] වත්කම් චැක්පත් ආදිය මුදල් බවට පරිවර්තනය කිරීම(=realization).
උපලභ්‍ය[වි.] ලැබිය යුතු; දත යුතු.
උපලය1. [නා.] ගල්කැටය; පාෂාණය. 2. [නා.] වර්ණවත් මැණික් විශේෂයක නාමය.
උපලාපනය[නා.] චාටුබස් කීමට පෙලඹීම.
උපලාලනය[නා.] නැළවීම; පෙලඹවීම.
උපලිප්ත[වි.] තවරන ලද; ගාන ලද.
උපලේඛනය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන ලේඛනයට අමුණා ඇති විස්තර සහිත අතුරු ලේඛනය (=schedule).
උපලෝහය(පාරිභා.) [නා.] අප්‍රධාන ලෝහය; ලෝහයක හෝ අලෝහයක ලක්ෂණ ඇති ද්‍රව්‍යය.
උපවදන[නා.] දෝෂාරෝපණය; අපවාදය.
උපවාදක[වි.] දෝෂාරෝපණය කරන; ගර්හා කරන.
උපවාදිත[වි.] චෝදනා කරනු ලැබූ; ගර්හා කරනු ලැබූ.
උපවාසය[නා.] (සෞඛ්‍යය සඳහා හෝ ආගමික ප්‍රතිපත්තියක් වශයෙන් හෝ විරුද්ධත්වයක් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා හෝ) නිරාහාර ව සිටීම.
උපවිඥානය, උපවිඤ්ඤාණය[නා.] මිනිස් සිතෙහි යටපත් වී පවත්නා විඤ්ඤාණ අවස්ථාව; යටිහිත.
උපවිද්‍යාව[නා.] විද්‍යාවට ඇතුළත් භෞතික විද්‍යාව; සත්ත්ව විද්‍යාව වැනි අතුරු විද්‍යාවක්.
උපවිෂ[නා.ප්‍ර.] අබින්, නියඟලා අල, අත්තන ඇට ආදි අප්‍රධාන විෂ වර්ග.
උපවිෂ්ට1. [වි.] හිඳගත්; වාඩි වූ. 2. [වි.] එළඹුණු; පැමිණි.
උපවීණය, උපවීණාව1. [නා.] වීණා දණ්ඩ. 2. [නා.] වීණාව වැයීමට ගන්නා දුන්න; වීණා දුන්න; අළුව.
උපවේශනය[නා.] හිඳීම; හිඳගැනීම.
උපශමනය1. [නා.] සංසිඳුවීම; කෙළවර කිරීම; නිවාරණය; රෝග සුව කිරීම. 2. [නා.] සිත සතුටු කිරීම හෙවත් පිනවීම.
උපශ්‍රැතිය[නා.] වචනය ඇසෙන දුර ප්‍රමාණය.
උපශාඛාව[නා.] ශාඛාවකින් බෙදී ගිය අතුරු ශාඛාව; කුඩා අත්ත; අනු ශාඛාව.
උපශාන්ත[වි.] සන්සුන්; ශාන්ත වූ; සන්සිඳුණු; නිවුණු; ව්‍යුපශමනය වූ.
උපශාලාව[නා.] ප්‍රධාන ශාලාවට ඇතුළු වීමට පෙර සිටිය යුතු කුඩා ශාලාව; විවේකාගාරය.
උපශීර්ෂය(පාරිභා.) [නා.] උපමාතෘකාව; ප්‍රධාන නොවන සිරස්තලය.
උපශෝභිත[වි.] අලංකාර කරන ලද; සරසන ලද; ශෝභමාන වූ.
උපසංක්‍රමණය, උපසඞ්ක්‍රමණය[නා.] ළඟට පැමිණීම; සමීපයට එළඹීම.
උපසංග්‍රහය, උපසඞ්ග්‍රහය[නා.] ආදර සංග්‍රහය; උදවු උපකාරය; සත්කාරය.
උපසංහරණය, උපසංහාරය[නා.] වෙතට ගෙන එම; ළඟට පැමිණවීම හෝ එළවීම; එක්තැන් කිරීම; කැටි කිරීම; හකුළුවා ගැනීම.
උපසංහිත[වි.] සම්බන්ධ හෝ පිළිබඳ; ඇතුළත්; අඩංගු.
උපසත්කාරය[නා.] ළඟ සිට කරන සත්කාරය; ඉතා ඕනෑකමින් සත්කාර කිරීම; ඇප උපස්ථාන කිරීම.
උපසන්න(පාරිභා.) [වි.] ඉතා කිට්ටු; ළං වූ; ආසන්න (=approximate value).
උපසපන්[වි.] අධිශීලයට පැමිණි; උපසම්පදාව ලැබූ.
උපසමය[නා.] සන්සිඳීම; ශාන්තභාවය; සංවරකම; සියලු දුකින් සන්සිඳීම; උපශමය.
උපසම්පදාව[නා.] සාමණේර පැවිද්දන් අධිශීලයෙහි පිහිටුවීම සඳහා කරන විනය කර්මය.
උපසරණය[නා.] සමීපයට පැමිණීම; ආගමනය.
උපසර්ගය1. [නා.] උවදුර; පීඩාව; යක්ෂභූතාදිගෙන් වන උපද්‍රවය; රෝග විකාරය; රෝගය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] ප්‍රකෘතියකට මුලින් ඈඳෙන අව්‍යය පද.
උපසර්පණය[නා.] ළඟට පැමිණීම; සමීපයට එළඹීම; ආගමනය.
උපස්කාරය[නා.] වැඩිපුර කොටස; අතිරේකය; පරිශිෂ්ටය.
උපස්ඛලනය[නා.] පැකිළීම; පැටලීම.
උපස්තම්භක[වි.] ආධාරයක් හෝ උපකාරයක් වන; අනුබල දෙන; උපකාරී වූ; සහාය වූ.
උපස්තම්භනය, උපස්තම්භය[නා.] උපකාරී වීම; ආධාරය; රුකුල; අනුබලය.
උපස්තරය(පාරිභා.) [නා.] යටින් පිහිටි තට්ටුව; යට තට්ටුව; යටිතලය.
උපස්ථය[නා.] ජනනේන්ද්‍රිය; ලිඞ්ගය හෝ යෝනිය; කර්මේන්ද්‍රියයන් අතරින් එකක්.
උපස්ථාන ශාලාව1. [නා.] රැස්වීම් ශාලාව. 2. [නා.] ආරක්ෂා ස්ථානය; රක්ෂාස්ථානය. 3. [නා.] භෝජනාගාරය; බොජුන්හල. 4. [නා.] විසිත්ත කාමරය; සාලය.
උපස්ථානය1. [නා.] සමීපයට එළඹීම; එළඹ සිටීම. 2. [නා.] වන්දනාමානාදියෙන් හා සිවුපසය පිරිනැමීමෙන් භික්ෂූන් වහන්සේලා වෙත කරන මෙහෙය. 3. [නා.] ආහාරපාන, ඉඳුම් හිටුම් ආදිය සැපයීමෙන් කරන සත්කාරය; උවටන.
උපස්ථාපක[වි.] (ආධාර කරවන) ආධාරකයක් වන්නා වූ; සේවයක් වන්නා වූ.
උපස්ථාපිතකය(පාරිභා.) [නා.] ගුද මාර්ගයට හෝ යෝනියට හෝ ඇතුළු කොට දිය වෙන්නට හරිනු ලබන සිලින්ඩරාකාර හෝ කේත්වාකාර බෙහෙත්කුර (=suppository).
උපස්ථායකයා1. [නා.] සමීපයෙහි සිට උපස්ථාන කරන්නා; භික්ෂුවකගේ ආවතේවයෙහි යෙදී සිටින්නා; කැපකරුවා; රෝගියකු රැක බලා ගන්නා. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] මෙහෙකරුවා; සේවකයා.
උපස්ථිත[වි.] ළඟට පැමිණි; සමීපයට එළඹ සිටි; පහළ වූ.
උපස්නේහනය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයන්හි වැඩ කරන කොටස්- වල පෘෂ්ඨයන් අතර ඝර්ෂණය අඩු කිරීමට යොදන තෙල් වර්ග ආදිය; උපස්නේහකය (=lubrication).
උපස්සය[නා.ප්‍ර.] වසන ස්ථානය; අරම; අසපුව; ආවාසය.
උපස්සුතිය[නා.] වචන ඇසෙන ප්‍රමාණයේ දුර; ශ්‍රැති සමීපය.
උපසාධ්‍ය[වි.] සිද්ධ විය හැකි හෝ සිද්ධ විය යුතු; ඉටුවිය හැකි.
උපසාමාන්‍ය(පාරිභා.) [වි.] සාමාන්‍යයෙන් අඩු (=subnormal).
උපසික්ත[වි.] ඉසින ලද; තෙමන ලද; මිශ්‍ර කරන ලද; අනන ලද.
උපසිද්ධාන්තය[නා.] ප්‍රධාන හෙවත් මූලික සිද්ධාන්තයට අවශේෂ වූ සිද්ධාන්තය; අතුරු සිද්ධාන්තය.
උපසූතිකාව[නා.] ප්‍රසූතිය කරවන්නිය; වින්නඹුව.
උපසේවනය[නා.] ඇසුරු කිරීම; සේවනය කිරීම; භුක්ති විඳීම.
උපසෝභිත[වි.] අලංකාර වූ; සැරසූ; හොබවන ලද.
උපහත[වි.] පහර දෙන ලද; පීඩිත; නැසූ; විනාශ කළ,
උපහරණය1. [නා.] සමීපයට ගෙන ඒම; වෙතට පැමිණවීම. 2. [නා.] නිදර්ශනය; උදාහරණය; පාඩම; උපමාව. 2. [නා.] ආධාරය; පිළිසරණය.
උපහස්තිකාව[නා.] බුලත් කෑමට අවශ්‍ය අඩු වැඩිය බහාලන හැඹිලිය; බුලත්මල්ල.
උපහසිතය[නා.] හිස සහ දෙදසරුව සලමින් සිනාසීම.
උපහාරය[නා.] ගෞරව පෙරදැරි ව පිරිනමන වස්තුව; පූජාව; ගෞරවය දැක්වීම.
උපහාසය1. [නා.] හාස්‍යයට ලක් කිරීම; සමච්චලය; සරදම. 2. [නා.] සමාජයෙහි දුර්වල තැන් සරදමට ලක් කරන කථාව හෝ නිබන්ධය; උපහාසාත්මක කථාව; උපහාස නිබන්ධය.
උපහාසාලාපය[නා.] උපහාසය ගැබ් වූ කියමන හෝ කථාව; නර්මාලාප.
උපහැරණය[නා.] උදාහරණය; නිදර්ශනය.
උපහිත[වි.] තබන ලද; තැන්පත් කරන ලද.
උප්පකණ්ඩම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වියළි දඩමස්.
උප්පටිපාටිය[නා.] නියමිත ක්‍රමය උල්ලංඝනය වීම; පිළිවෙළ කැඩීම; උත්පටිපාටිය; උපිළිවෙළ.
උප්පත1. [නා.] ඉපදීම; බිහිවීම; හටගැනීම. 2. [නා.] බුලත් කොළය.
උප්පථ[නා.ප්‍ර.] වැරදි මාර්ගය; නොමඟ.
උප්පරවැට්ටිය[නා.] උපාය; උපක්‍රමය; උගුල.
උප්පල1. [නා.ප්‍ර.] මානෙල්; උපුල්. 2. [නා.ප්‍ර.] සෞගන්ධි නම් සංඛ්‍යාව කෝටියෙන් ගුණ කළ විට ලැබෙන අතිවිශාල සංඛ්‍යාව. 3. [නා.ප්‍ර.] අවුරුදු උප්පලයක් ආයු ඇතැයි සැලකෙන නිරයක නාමය.
උප්පාදනය1. [නා.] ඉපදවීම; බිහිකරවීම. 2. [නා.] විද්‍යුතය හෝ චුම්බකත්වය ඉපදවීම.
උප්පැන්නය1. [නා.] උපත; උත්පත්තිය. 2. [නා.] කෙනෙකුගේ උපන්දිනය, මව්පියන්ගේ නම් ගම් ආදි තොරතුරු සඳහන් නිල ලේඛනය හෙවත් සහතිකය; උප්පැන්න සහතිකය.
උප්පිඩ[නා.] එක් වරකට කපා ඔසවා ගත් ගොයම් කැටිය; ගොයම් අහුර.
උප්පු1. [නා.ප්‍ර.] ලුණු. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] තට්ටු පැනීම හෙවත් තාච්චි පැනීම.
උපාඛ්‍යානය[නා.] උපකථාව; අතුරු කථාව; වෘත්තාන්තය.
උපාඞ්ගය[නා.] ශරීරයේ අප්‍රධාන අවයවය; ප්‍රධාන අවයවයක් හෝ වස්තුවක් සම්බන්ධ වූ අමතර ඌනපූරක කොටස; අමතර කොටස.
උපාදානය1. [නා.] ගැනීම; දැඩිව ගැනීම; (අරමුණ) දැඩි කොට ගැනීම. 2. [නා.] යමක් පැවැත්මට උපකාර වන දෙය; ආසන්න කාරණය; හේතුව. 3. [නා.] පදාර්ථය; ධාතුව. 4. (උද්භි.) [නා.] සූර්ය රශ්මි හේතු කොට ගෙන, අම්ලකර පිට කර අඞ්ගාරය ශාක තුළ නවත්වා ගැනීමේ ක්‍රියාව; කාබන් සමීකරණය (=carbon assimilation).
උපාදානස්කන්ධ[නා.ප්‍ර.] කාමාදි සතර උපාදානවලට අරමුණුවන්නා වූ හෙවත් ගෝචර වන්නා වූ රූප, වේදනා, සඤ්ඤා, සඞ්ඛාර, විඤ්ඤාණ යන ධර්ම පස.
උපාදිශේෂ නිර්වාණධාතුව[නා.] පඤ්චස්කන්ධය ඉතිරි ව තිබිය දී අවබෝධ කර ගන්නා නිර්වාණය.
උපාධ්‍යාය[නා.ප්‍ර.] වරද නිවරද පෙන්වා අවවාද අනුශාසනා කරන්නා; ධර්ම විනය උගන්වන්නා; පැවිදි කිරීමෙහි සහ උපසම්පදා කර්මයෙහි මූලික වන භික්ෂූන් වහන්සේ.
උපාධි[නා.ප්‍ර.] පටබැඳි නම; ගරු නාමය; විශ්වවිද්‍යාලය වැනි උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයකින් ප්‍රදානය කෙරෙන උගත්කමේ තත්ත්ව හඟවන නම.
උපාධිඅපේක්ෂක[නා.ප්‍ර.] උපාධියක් සඳහා විශ්වවිද්‍යාලයක ඉගෙනීම කරන්නා; විශ්වවිද්‍යාලයීය ශිෂ්‍යයා.
උපාන්ත[වි.] අන්තය හෙවත් කෙළවර සමීපයෙහි වූ; අග.
උපාමාරුව[නා.] උපාය මාර්ගය; උපක්‍රමය.
උපාය[නා.ප්‍ර.] කටයුතු සිදු කර ගැනීමේ ක්‍රමය හෙවත් ක්‍රියා මාර්ගය; උපක්‍රමය; න්‍යාය පිළිවෙළ; ප්‍රයෝගය; මායම.
උපාය මාර්ගය1. [නා.] කාර්ය ඉටුකර ගන්නා ක්‍රමය; ක්‍රියා පිළිවෙළ. 2. [නා.] කරුණ; හේතුව.
උපාය ශක්තිය[නා.] උපක්‍රමයෙහි සමත්බව; කාර්ය සිද්ධිය ඉටු කර ගැනීමෙහි සමත් බව හෙවත් හැකියාව.
උපායකෞශල්‍යය[නා.] උපායෙහි කුශලතාව හෙවත් දක්ෂතාව; කටයුතු සිද්ධ කිරීමේ හැකියාව.
උපායඥානය, උපායඤාණය[නා.] උපාය යෙදීමේ නුවණ; උපාය පිළිබඳ නුවණ.
උපායනය[නා.] පඬුර; තෑග්ග.
උපායාන්තරය[උපාය+අන්තරය] [නා.] වෙනත් හෝ අතුරු උපාය; උපායමාර්ග කීපයකින් තෝරාගන්නා ලද උපාය.
උපායාසය[නා.] දැඩි ආයාසය; ඤාති ව්‍යසනාදිය හේතු කොටගෙන ඇති වන බලවත් සිත් තැවුල.
උපාරම්භය[නා.] දොස් පැවරීම; දෝෂාරෝපණය; පරවම්භනය.
උපාර්ජනය[නා.] සපයා ගැනීම; ලබා ගැනීම; රැස් කිරීම.
උපාර්ධය[නා.] අඩ; භාගය; දෙකෙන් පංගුව.
උපාශ්‍රය1. [නා.ප්‍ර.] ළංව සේවනය කිරීම හෙවත් ඇසුරු කිරීම; සමීපාශ්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] මූලාධාරය; පිහිට.
උපාසක චණ්ඩාලයා[නා.] උපාසකයකු උ තුළ පිහිටිය යුතු ගුණ නොමැති උපාසකයා; හොර උපාසකයා.
උපාසකයා1. [නා.] යම්කිසි ශ්‍රමණ පිරිසක් ළං ව ඇසුරු කරමින් සේවය කරන්නා; භක්තිමතා. 2. [නා.] තෙරුවන් සරණ ගිය පුරුෂයා; තෙරුවන් සරණ ගොස් සිල් සමාදන් ව (බෞද්ධ) ආගමික වතාවත්වල යෙදෙන තැනැත්තා. 3. [නා.] අහිංසකයා.
උපාසනය1. [නා.] සමීපයෙහි හිඳීම; ඇසුරු කිරීම; ඇප උපස්ථාන කිරීම; පුද සත්කාර දැක්වීම. 2. [නා.] ධනුශ්ශිල්පය පුරුදු කිරීම. 3. [නා.] භාවනාව (කමටහන්) වැඩීම.
උපාසිකාව[නා.] තෙරුවන් සරණ ගිය ස්ත්‍රිය.
උපාහනය[නා.] පාදුකාව; පාවහන; සෙරෙප්පුව; සපත්තුව.
උපැත්[නා.ප්‍ර.] ඉපදීම; උත්පත්තිය; හටගැනීම.
උපැවිදි[වි.] පැවිදිබව අත්හළ; සිවුරු හැර දැමූ; හීරළු.
උපෑ[නා.] උඩට නැඟීම; උත්පාතය; කැලඹීම; කුණාටුව.
උපිළිවෙළ[නා.] පිළිවෙළ ඉක්මවීම; වැරදි පිළිවෙළ.
උපුටනවා1. [ක්‍රි.] උගුළනවා; උදුරනවා; ගලවනවා. 2. [ක්‍රි.] පොත් ආදියකින් කොටස් ගෙනහැර දක්වනවා.
උපුරනවා[ක්‍රි.] උගුළනවා; උදුරනවා.
උපුල1. [නා.] ගල. 2. [නා.] වර්ණවත් මැණික් ගල් විශේෂයක්. 3. [නා.] ජලජ පුෂ්ප වර්ගයක්; මානෙල්; උත්පල.
උපුල්වන්[නා.ප්‍ර.] උත්පලවර්ණ.
උපේක්ෂක[වි.] උපේක්ෂා ගුණයෙන් යුත්; මධ්‍යස්ථ පැවතුම් ඇති.
උපේක්ෂ්‍ය[වි.] නොතැකිය යුතු; නොසැලකිය යුතු; ගණන් නොගත යුතු.
උපේක්ෂාව[නා.] මැදහත්බව; ඉෂ්ට අරමුණෙහි ඇලීමක් හෝ අනිෂ්ට අරමුණෙහි ගැටීමක් හෝ නො වී මධ්‍යස්ථ වීම.
උපේක්ෂිත[වි.] උපේක්ෂාවෙන් යුක්ත; සැලකිලිමත් නොවූ; ගණනකට නොගත්.
උපේත[වි.] යුක්ත වූ; සමන්විත වූ.
උපේන්ද්‍රයා[උප+ඉන්ද්‍ර] [නා.] විෂ්ණු දෙවිඳු.
උපෝද්ඝාත[වි.] උපහැරණ ස්වරූප ගත්; ආඛ්‍යාත විලාසය ගත්; අතුරු කථා බඳු.
උපෝසථ කර්මය[නා.] උපසම්පදා භික්ෂූන් අතින් විනය නීති කැඩීමේ වරදක් සිදු වූ විට පසළොස්වක අමාවක යන දිනයන්හි භික්ෂු සංඝයා අභිමුඛයෙහි ඒ වැරදි හෙළි කිරීමෙන් කරන විනය කර්මය; පොහොය කිරීම.
උපෝසථ කුලය[නා.] දස වැදෑරුම් ඇත් කුලවලින් එකක්.
උපෝසථ ශීලය, උපෝසථ සීලය[නා.] ගිහියන් පොහෝ දවස්හි සමාදන් වන අටසිල්; අෂ්ටාංගසීලය.
උපෝසථය1. [නා.] (විනය.) පොහොය දිනය; පොහොය කිරීමට නියමිත අව අටවක, අව තුදුස්වක, පුර අටවක සහ පුර පසළොස්වක යන දින. 2. [නා.] පොහොය දිනයෙහි සංඝකර්ම කිරීම; පොහොය කිරීම.
උපෝසථාගාරය[නා.] භික්ෂූන් එක්රැස් වී උපෝසථ කර්මය සිදු කරන විශේෂ ශාලාව.
උබ්බෑය(කථා.) [නා.] උප්පු බෑය; ලුණු පොල්කටුව.
උබ්බිනය[වි.] ධර්ම විනයට විරුද්ධ වූ; වැරදි අදහස් ඇති; විනය විරෝධී.
උභතෝ[නි.] දෙකින්; දෙපසින්.
උභතෝකෝටික[වි.] දෙකොනක් ඇති; නිගමන දෙකකට තුඩු දෙන; විසඳුමක් හෝ තීරණයක් ගත නොහැකි; දෙ විධියකට තේරුම් ගත හැකි.
උභතෝකෝටික ප්‍රශ්නය[නා.] නිගමන දෙකකට තුඩු දෙන ප්‍රශ්නය; කොයි අතට විසඳුවත් තීරණයක් කරගත නොහැකි කාරණය; විසඳීමට දුෂ්කර ප්‍රශ්නය.
උභතෝධාරා[නා.ප්‍ර.] දෙපස ම කැපෙන මුවාත ඇති බව; දෙපිට කැපීම.
උභතෝසංඝයා, උභතෝසඞ්ඝයා[නා.] භික්ෂු, භික්ෂුණී යන දෙවැදෑරුම් (උභය) සංඝයා වහන්සේ.
උභතෝසුජාත[වි.] (මව්පිය) දෙපසින් ම උතුම්ව උපන්.
උභය[වි.] දෙකකින් යුත්; දෙකක් වූ; දෙවැදෑරුම් වූ.
උභය කුලය[නා.]වංශ දෙක; මව්පිය දෙපාර්ශ්වය; මව්පිය දෙදෙනාගේ පරපුර.
උභය කෝටිය[නා.] දෙකෙළවර එකක් සේ ගත් අන්ත දෙක.
උභය චරයා(පාරිභා.) [නා.] දියෙහි හා ගොඩබිමෙහි එක සේ විසිය හැකි සත්ත්වයා; උභයජීවියා (=amphibious).
උභය තීරය[නා.] එගොඩ හා මෙගොඩ; දෙගොඩ.
උභය පිධානියා[නා.] පියන් දෙකකින් ආවරණය වූ බෙල්ලා.
උභය මන්ත්‍රී මණ්ඩලය[නා.] පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයට අයත් නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය හා උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය යන මැතිමඬුලු දෙක.
උභය රාශිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රයෙහි චර සහ තිර රාශි දෙක.
උභය ලෝකය[නා.] මෙලොව හා පරලොව; දෙලොව.
උභය වාසය[නා.] ග්‍රාමවාසය හා ආරණ්‍යවාසය හෙවත් වනවාසය යන භික්ෂු ආයතන දෙක.
උභය ශාසනය[නා.] භික්ෂු භික්ෂුණී යන දෙවැදෑරුම් ශාසනය.
උභය සමෘද්ධිය[නා.] මෙලොව හා පරලොව යන දෙකෙහි ම දියුණුව; දෙලෝ යහපත.
උභයගුණීය(පාරිභා.) [වි.] ආම්ලික හා භාස්මික යන ගුණ දෙකින් ම යුත් (=amphoteric).
උභයලිඞ්ග[වි.] ස්ත්‍රී, පුරුෂ යන ලිඞ්ගද්වය ම ඇති; ද්විලිඞ්ගී.
උභයාංශය, උභයාංසය[නා.] අංශ දෙක; පැති දෙක; දෙ උර.
උභයාංසිකයා[උභය+අංසික] [නා.] දෙඅංසය හෙවත් දෙ උර වසා සිවුරු පොරවන භික්ෂූන් වහන්සේ.
උභයාභාසය[උභය+ආභාසය] තර්ක සිද්ධාන්ත හෝ නීති දෙකක් අතර ඇති පරස්පර විරෝධනය.
උභයාර්ථය1. [නා.] තේරුම් දෙක; අරුත් දෙක. 2. [නා.] තමන්ගේ හා අනුන්ගේ යහපත. 3. [නා.] මෙලොව හා පරලොව යහපත. “ 4. (පාරිභා.) [නා.] දෙයාකාර ව තේරුම් ගැනීම; වක්‍රෝක්තිය.
උභයාලඞ්කාරය[නා.] (අලං.) අර්ථාලංකාර හා ශබ්දාලංකාර යන දෙකින් ම යුත් අලංකාරය.
උභයාවතල[උභය+අවතල] (පාරිභා.) [වි.] දෙ කෙළවර ම අවතල වූ (=amphicoelous).
උම, උමා, උමි[නා.ප්‍ර.] රැළ; තරංගය.
උමං කෑම[නා.] උමං හාරා හොරකම් පිණිස ගෙවලට වැදීම; ගෙවල් බිඳ සොරකම් කිරීම; උමං බිඳීම.
උමං ගබඩාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොව යට තනන ලද කාමරය හෝ ගබඩා කාමරය.
උමං ගෙය1. (පාරිභා.) [නා.] ගොඩනැගිල්ලක පොළොවෙන් යට පිහිටා ඇති තට්ටුව. 2. [නා.] පොළොව යටින් කැපූ මාර්ගය; උමං මාර්ගය.
උමංකඳුර[නා.] උමං දෙකක් අතර වූ කපොල්ල.
උමග, උමඟ[නා.] පොළොව යටින් තිරස් ව කැණුණු මාර්ගය; දෝනාව; භූගර්භ මාර්ගය.
උමතු, උම්මන්ත[වි.] සිහි විකල් වුණු; වියරු වූ; පිස්සු වැටුණු; මත් වූ.
උමතුව[නා.] සිහි විකල්බව; පියවි සිහිය නැතිබව; පිස්සුව; උන්මාදය.
උම්බලකඩ, උඹලකඩ[නා.ප්‍ර.] ව්‍යංජන ආදිය රසවත් කිරීම සඳහා තම්බා තදට වේලා පිළියෙල කරගත් මාළු විශේෂයක්.
උම්මාර[නා.ප්‍ර.] එළිපත.
උම්මීලනය[නා.] ඇස් ඇරීම; ඇස් විවෘත කිරීම.
උම්මුජ්ජනය[නා.] (දියෙන්) මතු වීම.
උම්මූලනය[නා.] මුලින් ඉදිරීම; මුලින් උපුටා දැමීම.
උමා[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ භාර්යාව; පාර්වතී.
උමාපති[නා.ප්‍ර.] උමාවගේ පුත්‍රයා; ශිව දෙවියා; මහේශ්වරයා.
උමාපුත්[නා.ප්‍ර.] උමාව ගේ පුත්‍රයා; කඳ කුමරා.
උමු, උමුව1. [වි.] උඩුකුරු කළ මුහුණ ඇති; උඩට නඟා ගත් මුහුණ ඇති. 2. [වි.] ඉදිරියෙහි හෙවත් අභිමුඛයෙහි. 3. [වි.] බලාපොරොත්තු වන; අපේක්ෂාවෙන් සිටින.
උමුවා[නා.ප්‍ර.] උඩට නඟා ගත් මුඛ ඇති තැනැත්තා; කටුස්සා.
උයන[නා.] මල් ඵල හටගන්නා වෘක්ෂලතාදිය සහිත භූමිය; මල්වත්ත; උද්‍යානය.
උයනවා[ක්‍රි.] පිසනවා; තම්බනවා.
උයන් ගොවුවා[නා.] උයන රැකබලා ගන්නා තැනැත්තා; උද්‍යාන පාලකයා; උයන්පල්ලා.
උයන් වැවීම(පාරිභා.) [නා.] මල්, පලතුරු, එළවළු, අලංකාර ශාක ආදි වගා කටයුතු කරනු ලබන කෘෂිකර්ම අංශය; උද්‍යාන කර්මය (=horticulture).
උය්‍යෝගය1. [නා.] නික්මීම. 2. [නා.] උද්‍යෝගය.
උර1. [නා.ප්‍ර.] පපුව; ළපැත්ත; වක්ෂස්ථලය. 2. [නා.ප්‍ර.] උරහිස; කර; දසරුව. 3. [නා.ප්‍ර.] හදවත; සිත. 4. [නා.ප්‍ර.] රන් ආදි ලෝහ පරීක්ෂා කිරීමට ගනු ලබන ගල; උරගල; නාහස්නා පහණ. 5. [නා.ප්‍ර.] තාප්පය; පවුර; ප්‍රාකාරය. 6. [නා.ප්‍ර.] වැස්ම; ආවරණය; කොපුව; කොට්ට මෙට්ට ආදියෙහි පිට කවරය. 7. [නා.ප්‍ර.] බඩ ගා යන සතා; උරගයා.
උර ඇටය[නා.] උරයෙහි ඉදිරිපසින් සරස් ව පිහිටි ඇටය; අකුව; අකු ඇටය; අක්ෂකාස්ථිය.
උර කුහරය[නා.] පපු කුහරය; මෙහි හෘදය වස්තුව, පෙණහලු ආදිය පිහිටා තිබේ.
උර ගානවා[ක්‍රි.] (රන් ආදියෙහි වටිනාකම සෙවීම සඳහා) උරගලක අතුල්ලනවා; තත්ත්ව පරීක්ෂණයට ලක් කරනවා.
උර තලය[නා.] පපුව; ළපැත්ත; වක්ෂස්ථලය.
උර දෙනවා[ක්‍රි.] කර ගහනවා; උදවු දෙනවා; ආධාර දෙනවා.
උර හැන්ද(කථා.) [නා.] උරපත්ත.
උරඃපඤ්ජරය[නා.] එක් පැත්තක දොළස බැගින් දෙපැත්තෙහි විසිහතරක් වූ ඉල ඇට; පපු ඇට කූඩුව; ඉල ඇට සැකිල්ල.
උරඃපටලය(පාරිභා.) [නා.] හදවත ආවරණය කරගෙන ඇති සියුම් සිවිය; හෘද පටලය; හෘත්පර්යාවරණය; පරිකන්තුව (=pericardium).
උරඃඵලකය[නා.] ළයෙහි ඉදිරිපසින් පිහිටි ඇටය; පපු ඇටය; උරෝස්ථිය; ක්‍රෝඩකය.
උරඃස්ථලය[නා.] පපුව; ළපැත්ත;වක්ෂඃතලය.
උරකඳ(පාරිභා.) [නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයක ඉදිරිපස වියන්නාගේ ආසනයට උඩින් සවි කර තිබෙන ලී කඳ.
උරකැටය[නා.] ළිඳක පැති ආරක්ෂා කිරීම සඳහා එහි පතුලේ සිට ඉහළට බස්සවන දැවමුවා හෝ මැටිමුවා වළලු.
උරගයා[නා.] බඩගා යන සතා; සර්පයා; නයා; නාගයා.
උරගල[නා.] රන්, රිදී ආදි ලෝහ පරීක්ෂා කිරීම සඳහා ගැනෙන ගල් විශේෂයක්; නාහස්නා පහණ; නිකෂ පාෂාණය.
උරගාධිපතියා[නා.] උරග අධිපතියා; උරගයින්ගේ නායකයා; නාගරාජයා.
උරඟ රත්නය[නා.] නාගයකුගේ උගුරේ තිබේ යැයි සැලකෙන මාණික්‍යය; නාගමාණික්‍යය; කණ්ඨ මාණික්‍යය.
උරඟන[නා.] උරග කන්‍යාව; නාග කන්‍යාව.
උරඟලිය[නා.] නැයිනිය; නාගිනිය.
උරචක්‍රමාලය1. [නා.] නිරයේ උපන් පව්කාරයින්ගේ බෙල්ලට වැටී වද දෙතැයි විශ්වාස කරනු ලබන ආයුධයක්; උරචක්‍රය. 2. [නා.] ගැලවිය නොදී වධහිංසා දෙවන දෙය.
උරච්චි කරනවා[ක්‍රි.] තද මතුපිටක උළනවා; ගල ගානවා; අතුල්ලනවා.
උරච්ඡදනය1. [නා.] උරවැස්ම. 2. [නා.] ළය පෙදෙස වැසෙන සේ අඳිනු ලබන වස්ත්‍රය.
උරණ[වි.] කුපිත; තරහ වූ; උදහස් වූ; කෝපාවිෂ්ට වූ.
උරතුර[නා.] උර අන්තරය; පපුව; ළපැත්ත.
උරදා, උරෙයිදා, උරෙහිදා[නා.ප්‍ර.] තමාට ම දාව උපන් පුත්‍රයා; ස්වකීය ඖරස පුත්‍රයා.
උරනලුණු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ක්ලාන්ත වීම ආදියෙහි දී උත්තේජනයක් වශයෙන් නාසයට ඉරීමට දෙනු ලබන) ඇමෝනියම් කාර්බනේට් හා සුවඳ මිශ්‍රණය (=smelling salts).
උරනවා[ක්‍රි.] මුඛයෙන් හෝ නාසයෙන් ඇතුළට අදිනවා; චූෂණය කරනවා.
උරපටිය[නා.] ඇඳුම් උරහිසෙහි රැඳවීමට යොදා ඇති පටිය.
උරපති[නා.ප්‍ර.] උරගයන්ගේ හෙවත් නාගයන්ගේ ස්වාමියා; අනන්ත නාගරාජයා.
උරපතු ඇටය[නා.] උරය පිටුපස ඇති ත්‍රිකෝණාකාර පැතලි ඇටය; උරපත්ත.
උරප්පුව1. [නා.] ආඩම්බරය; උජාරුව. 2. [නා.] කෝපය; රෝෂය. 3. [නා.] ආටෝපය.
උරපා[නා.ප්‍ර.] උර පෙදෙස පාද වශයෙන් භාවිත කරන්නා; සර්පයා.
උරබතුරු[උර+අබතුරු] [නා.ප්‍ර.] පපුව (හෙවත් හෘදය) ඇතුළ; හෘදයාභ්‍යන්තරය.
උරබන්දය[නා.] ඒකාංශ කොට උරහිසෙහි දමන රෙදි කඩ; උතුරු සළුව.
උරබරුව(කථා.) [නා.] උරේ එල්ලා ගත් ඔලොගුව හෝ පොට්ටනිය.
උරබාහුව1. [නා.] උරහිසට යාබද බාහුවේ ඉහළ කොටස; උරහිස. 2. [නා.] නැට්ටුවන් උරහිසෙහි පලඳින ආභරණයක්.
උරබිත[නා.] උර පෙදෙස; උරෝභිත්තිය.
උරමඬල[නා.] පපුව; පපුපෙදෙස.
උරමාලය[නා.] නැට්ටුවන් උරහිසෙහි පලඳින වළල්ලක් වැනි ආභරණය.
උරමාව1. [නා.] කැඩුණු හෝ තුවාල වූ හෝ අතක් බෙල්ලෙහි එල්ලා තැබීම සඳහා යොදන (රෙදි) පටිය. 2. [නා.] හිසේ බඳින රෙදිකඩ. 3. (කථා.) [නා.] සිල් සමාදන් වන විට එක උරයක් වැසෙන සේ පොරවන රෙද්ද.
උරමේඛලාව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ අංසඵලකය, අක්ෂකාස්ථිය හා කාකතුණ්ඩිකාව යන ඇට කීපයෙන් සැදුණු, පූර්ව ගාත්‍ර සන්ධානය වී තිබෙන (උඩ පැත්ත අසම්පූර්ණ) ඇට වළල්ල (=pectoral girdle).
උරය1. [නා.] පපුව; ළපැත්ත; වක්ෂස්ථලය. 2. [නා.] උරහිස; කර; දසරුව. 3. [නා.] කොට්ට මෙට්ට ආදියෙහි පිට කවරය; ආවරණය; වැස්ම; කොපුව. 4. [නා.] හදවත; සිත.
උරයහනා[නා.] උරගයකු යහනක් කොට ඇත්තා; විෂ්ණු දෙවි.
උරරුපු, උරාරුපු[නා.ප්‍ර.] උරගයන්ගේ සතුරා; ගුරුළා.
උරල්, ඌරල්(කථා.) [වි.] මඳ වශයෙන් නරක් වූ; කුණු වෙන්නට ගිය; පල් වූ.
උරවට[නා.ප්‍ර.] උර පෙදෙස.
උරවනය[නා.] උරා බීමට ආධාර වන අවයවය; චූෂණේන්ද්‍රිය.
උරවනවා1. [ක්‍රි.] උරන්නට සලස්වනවා; බී ගන්නවා; චූෂණය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කැණිමඬල තුළට පරාල වද්දවනවා; පරාල සවිකරනවා.
උරවැඩි[වි.] ළයෙහි වැඩුණා වූ; ඇති දැඩි කළ; හදා වඩා ගත්; පෝෂිත.
උරවැර(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ළයෙහි ශක්තිය; ශරීර ශක්තිය; කායබලය.
උරවැල්[නා.ප්‍ර.] උඩරට නැට්ටුවන් දකුණු අංශයේ පලඳින රන් මාලයක්; තවඩම් වැල.
උරස[නා.] පපුව; ළපැත්ත.
උරසක්මල්[නා.ප්‍ර.] උරචක්‍රමාලාව.
උරසද, උරසැද[නා.ප්‍ර.] සන්නාහය; පපුවැස්ම; උරච්ඡදය.
උරසන්[නා.ප්‍ර.] සන්නාහය; උරසද; උරච්ඡදය
උරස්කය[නා.] උරපෙදෙස; වක්ෂස්ථලය.
උරස්කුහරය[නා.] (ඉල ඇට රාමුවෙන් හා අන්තර් භිත්තියෙන් වට වී ඇති) උරයේ ඇතුළු කොටස; ළය ප්‍රදේශය; පපු කුහරය.
උරස්ත්‍රාණ[නා.ප්‍ර.] පපුව ආරක්ෂා කරන ලෝහ හෝ හම් වැස්ම; කවචය; සන්නාහය.
උරස්තෝය[නා.ප්‍ර.] ප්ලූරාව ඉදිමීමෙන් හට ගන්නා එනම් රෝගය; පුප්ඵුසාවරණ ප්‍රදාහය.
උරහර, උරාහර[නා.ප්‍ර.] සර්ප මාලයක් ඇත්තා; ඊශ්වරයා.
උරහිස්කටුව[නා.] අකු ඇටය; අක්ෂකාස්ථිය.
උර්වරක[නා.ප්‍ර.] රසායන පෝර.
උර්වී[නා.ප්‍ර.] පොළොව.
උර්වීන්ද්‍ර[උර්වී+ඉන්ද්‍ර] [නා.ප්‍ර.] (පොළොවට අධිපති) රජ.
උරා ගන්නවා[ක්‍රි.] (ද්‍රව, තාපය, ආලෝකය ආදිය) ඇද ගන්නවා; චූෂණය කර ගන්නවා.
උරිඳු[උර+ඉඳු] [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨ නාගයා; නාග රාජයා; අනන්ත නම් නාග රාජයා.
උරිඳුයහන්[නා.ප්‍ර.] (අනන්තයා නම් නාග රාජයා යහන කොට ඇත්තා) විෂ්ණු.
උරිය1. [නා.] (උපකරණ, එළවළු ආදිය ගෙන යෑමට) ගොක් කොළවලින් සෑදු පිරිවැස්ස; මල්ල; උරය. 2. [නා.] මඩිය; කෝෂය.
උරිර[නා.] හුරිර; ලේ; රුධිරය.
උරිස්පත්ත[නා.] උරහිසට පහළින් පිහිටි පිටේ ඉහළ කොටස.
උරීකෘත[වි.] පොරොන්දු වුණු; පිළිගන්නා ලද.
උරු1. [නා.ප්‍ර.] කලවය. 2. [නා.ප්‍ර.] උර; උරහිස. 3. [නා.ප්‍ර.] සිත. 4. [නා.ප්‍ර.] වැලි තලාව. 5. [වි.] විශාල; මහත්.
උරුක් කරනවා, උලුක් කරනවා1. [ක්‍රි.] තර්ජන වශයෙන් අතමිට මොළවා ඔසොවනවා. 2. [ක්‍රි.] (පහර දීමට පළමු) ආයුධාදිය ලෙළවනවා; අමෝරා ගන්නවා.
උරුක්කු[නා.ප්‍ර.] තරවටුව; තර්ජනය.
උරුට්ටු[නා.ප්‍ර.] (රත්තරන් ආදි ලෝහ භාණ්ඩයක කරන) සියුම් කැටයම්.
උරුණු[වි.] රත් කළ; උණු කළ. [නා.ප්‍ර.] උච්චාරණය; කීම.
උරුත්තය[නා.] වෑයම; උත්සාහය.
උරුදි[වි.] ස්ථිර; ඒකාන්ත.
උරුදිය[නා.] ස්ථිරභාවය; නිශ්චය.
උරුදු[වි.] ඍජු; ඇද නැති; කෙළින්.
උරුම කරනවා[ක්‍රි.] අයිතිය පවරනවා; හිමි කරනවා.
උරුමකාරයා, උරුමක්කාරයා[නා.] උරුමය හිමි තැනැත්තා; (පරපුරෙන්) හිමිකාරයා.
උරුමය[නා.] (පාරම්පරික) අයිතිය; අයිතිවාසිකම; හිමිකම.
උරුම්බූට්ටිය[නා.] හුරුබුහුටිකම; කඩිසරකම.
උරුමුරු කරනවා[ක්‍රි.] කෝපය හඟවනවා; ක්‍රෝධය දක්වනවා.
උරුලැම් බානවා, උරුහම් බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] තොල් දෙක උල්කර කටින් හුළං පිට කරමින් හඬක් පිටකරනවා; සිවුරුහන් කරනවා.
උරුලෑ සට්ටම්[නා.ප්‍ර.] උරුලෑවාගේ පුරෝගුද ග්‍රන්ථි දෙකින් වැගිරෙන තද ගඳක් ඇති උකු ද්‍රව්‍යයක් අඩංගු වූ කෝෂය.
උරුලෑසැපිටි[නා.ප්‍ර.] උරුලෑසට්ටම්.
උරෝ විදාරණය[නා.] පපුව පැලීම; හෘදය විදාරණය.
උරෝභ්‍යන්තරය[නා.] උරස් අභ්‍යන්තරය; උරය හෙවත් පපුවෙහි ඇතුළ.
උරෝස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පපු ඇටය; ක්‍රෝඩකය (=sternum).
උල1. [නා.] තියුණු වූ මූණත හෝ තුඩ; තියුණු මූණක් ඇති ලී ආදිය; කීලය. 2. [නා.] පුරාණ කාලයෙහි අපරාධකරුවන්ට වධ දී මැරීම ඇතුළු බොහෝ කටයුතු සඳහා භාවිත කළ තියුණු උල. 3. [නා.] දිය උල්පත. 4. [නා.] පොල් ලෙලි ගැසීමට උපයෝගී කර ගන්නා දැවයෙන් හෝ යකඩයෙන් තැනූ උපකරණය.
උල තබනවා, උල තියනවා[ක්‍රි.] උල හිඳුවනවා; සිංහල රජුන් කල වරදකරුවන්ට පැනවූ මරණීය දඬුවමක් වන උල තියන හෙවත් උල හිඳුවන කාර්යය.
උලටනය කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] (පැත්ත වෙනස් වන සේ හෝ උඩ යටට සිටින සේ) පෙරළනවා; විපර්යස්ත කරනවා.
උලප්පුව[නා.] බඩවැඩිල්ල; දිවෙල.
උලමා[නා.] බියකරු හඬක් නංවන නිශාචර පක්ෂියෙක්; උලළිහිණියා; උලලේනා.
උල්[වි.] තියුණු වූ; සිහින් වූ මූණතක් හෝ තුඩක් ඇති.
උල් කරනවා[ක්‍රි.] තියුණු මූණතක් හෝ සිහින් තුඩක් ඇති කරනවා.
උල්කටුව1. [නා.] පුස්කොළ ලිවීමට ගන්නා පන්හිඳ. 2. [නා.] ලෝහ හා ලාක්ෂා කර්මාන්තවල භාවිතයට ගන්නා උපකරණයක්.
උල්කය[නා.] ගිනිහුල.
උල්කාව1. [නා.] අජටාකාශයේ අධික වේගයෙන් ඔබ මොබ විහිදෙමින් සමහරවිට පෘථිවියේ වායු ගෝලයටද ඇතුළු වන සාපේක්ෂිත වශයෙන් කුඩා ආකාශ වස්තුව. 2. [නා.] ගිනි හුළ; විලක්කුව.
උල්කාශ්මය[උල්ක+අශ්මය] (පාරිභා.) [නා.] අන්තරීක්ෂයේ සිට පැමිණ පොළොවට වැටෙන ඛනිජමය ද්‍රව්‍යයක් (=meteorite).
උල්දිය, උල්දියර[නා.] පහත් බිම්වල නිතර තෙත ගතිය ඇති කරවන පොළොවෙන් ජලය මතු වන තැන.
උල්පත1. [නා.] පොළොවෙන් ජලය මතුවන තැන; ජලය උනන තැන. 2. [නා.] පටන්ගැන්ම; මූලාරම්භය.
උල්පත් පෑන[නා.] කඳ ඇතුළත තීන්ත පුරවා ඇති පෑන.
උල්පන්දම් දෙනවා[ක්‍රි.] වැරදි වැඩක් කිරීමට අනුබල දෙනවා; රුකුල් දෙනවා.
උල්පැන්ගෙය, උළුපැන්ගෙය[නා.] (මහනුවර රාජ්‍ය සමයෙහි රජුන්) උණුදිය නෑම සඳහා උපයෝගී කරගත් ගෘහය.
උල්මාංසය[නා.] මනුෂ්‍ය ශරීරයේ පසුපස කලවවලට ඉහළින් පිහිටි මස් පිඬු දෙක; තට්ටම්.
උල්රවුම් කටුව(පාරිභා.) [නා.] වඩු කර්මාන්තයේ දී ලියවන පට්ටලයේ භාවිත කරන බොරදන් හැඩ ගැසීම සඳහා උපකරණයකි.
උල්ලඞ්ඝනය1. [නා.] ඉක්මවා යෑම; අතික්‍රමණය. 2. [නා.] කඩකිරීම.
උල්ලඞ්ඝිත[වි.] ඉහළට නැගුණු; ඉක්මවා ගිය.
උල්ලසිත[වි.] බබළන; දිලිසෙන.
උල්ලිඛනය[නා.] ගල් ආදියෙහි රේඛා කෙටීම; කැටයම් කිරීම.
උල්ලේඛනය1. [නා.] ප්‍රකට කොට දැක්වීම. 2. [නා.] වමනය කිරීම. 3. [නා.] සීරීයෑම; අපමර්ෂණය.
උල්ලෝරම(කථා.) [නා.] රන්කරුවන් භාවිත කරන උපකරණයක්.
උල්ලෝල1. [නා.ප්‍ර.] මහරැළ. 2. [නා.ප්‍ර.] කැලඹීම; නොසන්සුන්බව.
උල්වතුර(කථා.) [නා.] උල්පත් ජලය; උල්පතින් උනන ජලය.
උල්වළ(කථා.) [නා.] සොර සතුරන්ට උපද්‍රව කරනු පිණිස උල්කටු ආදිය සිටවූ වළ.
උලැඟි1. [වි.] ඉහළට නැඟුණු; උඩට නැඟුණු; පැන නැංගා වූ; එස වූ. 2. [වි.] ඉක්මවූ; උල්ලඞ්ඝිත.
උලැඟි වෙනවා[ක්‍රි.] (මුහුදු රළ ආදිය) උඩට නඟිනවා; ඉහළට නඟිනවා.
උලැඟිය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ නැමි නිර්මාණයෙහි සහ දැදුරුවීම්වල ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් සෑදෙන භූ රූපයක්; ආපසු දැදුර.
උලුප්පනවා, උල්පනවා[ක්‍රි.] මතු කරනවා; උඩට නෙරා සිටින සේ සලස්වනවා; කටුවෙන් මදය ගලවනවා; උගුල්ලනවා.
උලෙල, උලෙළ1. [නා.] කැලඹීම; නොසන්සුන්වීම. 2. [නා.] (එක්රැස් වී ප්‍රීතිය හෝ දුක හෝ ප්‍රකාශ කිරීමේ) අවස්ථාව; උත්සවය; සැණකෙළිය.
උව1. [නා.ප්‍ර.] දියසුළිය. 2. [නා.ප්‍ර.] දුන්න. 3. (අව්‍ය.) [නා.ප්‍ර.] සමීප; ආසන්න; කිට්ටු.
උවඟ[නා.] ශරීරයේ ප්‍රධාන අවයවවලට අයත් ව පිහිටියාවූ බැම, ඇඟිලි ආදි අප්‍රධාන අවයව; උපාංග.
උවටන, උවටැන1. [නා.] (සිවුපසයෙන්) උපස්ථාන කිරීම; ආවතේවය. 2. [නා.] ආදරය; ගෞරවය; උපහාරය.
උවටන්හල, උවටැන්හල[නා.] (බුදුරජාණන් වහන්සේට වැඳීමට හෝ සිවුපසයෙන් උපස්ථාන කිරීමට හෝ) භික්ෂූන් වහන්සේලා රැස්වන ශාලාව.
උවටා, උවටාවා[නා.] සමීපයෙහි සිට උපස්ථාන කරන්නා; රෝගියකු රැක බලාගන්නා.
උවදුර1. [නා.] අන්තරාය; උපද්‍රවය; කරදරය. 2. [නා.] රෝග පීඩාව.
උවදෙස[නා.] උපදේශය; අවවාදය; ගුරුහරුකම.
උවන1. [නා.] මුහුණ; වක්ත්‍රය; වුවනත. 2. [නා.] ඇද වූ කෙළවර.
උවනත[නා.] මුහුණ.
උවන් පිළිකය[නා.] මුහුණෙහි සෑදෙන ගඩු විශේෂයක්; කුරුලෑව.
උවන්කර[නා.ප්‍ර.] (උවන්හි හෙවත් මුහුණෙහි අතක් ඇති) ගණදෙවි; ගණේෂ.
උවන්දිරම1. [නා.] වගතුග; පලහිලව්ව. 2. [නා.] රජයකට හෝ පාලකයකුට හෝ බද්දක් හෝ භෝගවලින් හෝ දෙනු ලැබූ තුටුපඬුරු; සුවන්දිරම; හුවන්දිරම.
උවම1. [නා.] උපමාව; සංසන්දනය. 2. [නා.] නිදර්ශන සහිත කතාව; උපමා කථාව.
උවමන්[නා.ප්‍ර.] සමාන කිරීම; සමාන කිරීම පිණිස යොදා ගනු ලබන දෙය; උපමානය.
උවමනා[වි.] වුවමනා; අවශ්‍ය; තිබිය යුතු; ඕනෑ.
උවමනාව[නා.] ඕනෑකම; අවශ්‍යතාව.
උවමේ[නා.] උපමා කරනු ලබන වස්තුව; උපමේයය.
උවය[නා.] උපාය; උපක්‍රමය.
උවරජ[නා.ප්‍ර.] යුවරජ; දෙවන රජ; උපරාජ.
උවරණ, උවාරණ[නා.ප්‍ර.] උපකරණ; අවශ්‍ය දේ; අඩුවැඩිය; භාණ්ඩ.
උවසම[නා.] සන්සුන්බව; ශාන්තභාවය; උපශමය.
උවසර1. [නා.] ආශ්‍රය; උපචාරය; ළං වීම. 2. [නා.] සත්කාරය; අභිවාදනය.
උවසුවා[නා.] තෙරුවන් සරණ ගිය තැනැත්තා; බෞද්ධෝපාසකයා.
උවිඳා[නා.] උපේන්ද්‍රයා; විෂ්ණු දෙවිඳු.
උවිඳුකත[නා.] විෂ්ණු දෙවිඳුගේ භාර්යාව; ලක්ෂ්මී.
උවිඳුබෑ[නා.ප්‍ර.] උපේන්ද්‍ර හෙවත් විෂ්ණු දෙවිඳුගේ සහෝදර බලභද්‍රයා.
උවිඳුසුත[නා.ප්‍ර.] උවේන්ද්‍ර හෙවත් විෂ්ණු දෙවිඳුගේ පුත්‍ර කාම දේවයා; අනංගයා.
උෂ්ට්‍රයා[නා.] ඔටුවා.
උෂ්ණ1. [වි.] උණුසුම හෝ රස්නය ඇති. 2. [වි.] ආහාරවල ඇතැයි පිළිගනු ලබන උණුසුම් ගුණය ඇති; ගිනියම්.
උෂ්ණ ඍතුව[නා.] උණුසුම් දේශගුණය පවතින කාලය; ග්‍රීෂ්ම ඍතුව; ගිම්හානය.
උෂ්ණ කලාපය(පාරිභා.) [නා.] පොළොවෙහි මකර හා කටක නිවර්තන රේඛා අතර කලාපය; නිවර්තන කලාපය (=torrid zone).
උෂ්ණ කාන්තාරය[නා.] වර්ෂාව නොලැබෙන අතිශය වියළි උෂ්ණ කලාපීය ප්‍රදේශය; කාන්තාරය.
උෂ්ණ ගති සිද්ධාන්තය(පාරිභා.) [නා.] තාපයට හේතුව පදාර්ථයේ අංශුවල චලිතය යැයි පවසන සිද්ධාන්තය; තාපය පිළිබඳ චාලකවාදය (=kinetic theory of heat).
උෂ්ණ ගුණය[නා.] උෂ්ණය නමැති ගුණය; උෂ්ණ ශක්තිය.
උෂ්ණ රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] එක් කාල පරිච්ඡේදයක් තුළ සම උෂ්ණත්වයක් දරන ස්ථාන සිතුවමක් මත සම්බන්ධ කරන කාල්පනික රේඛාව; සමෝෂ්ණ රේඛාව (=isotherm).
උෂ්ණ වාහකත්වය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහාදි ද්‍රව්‍යයක එක කොටසක සිට අනෙක් කොටස තෙක් අණුවෙන් අණුව තාපය ගමන් කිරීම; සන්නයනය (=conduction).
උෂ්ණ විකාරය[නා.] අධික උණ හේතු කොට ගෙන ඇති වන සිහිමුළාව හෙවත් ඔල්මාදය.
උෂ්ණ විකිරණය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත්චුම්බක තරංග වශයෙන් තාපය පැතිරී යෑම; තාප විකිරණය (=heat radiation).
උෂ්ණකය(පාරිභා.) [නා.] යමක් සේදීම, රත් කිරීම හෝ තැම්බීම පිණිස ගන්නා වූ ද්‍රවයක් හෝ වැලි ආදි ද්‍රව්‍යයක් හෝ භාජනයක්; තාපකය.
උෂ්ණගාමිත්වය[නා.] ද්‍රවයක එක් කොටසක සිට තවත් කොටසකට උෂ්ණත්වය ගමන් කරන ආකාරය; උෂ්ණ සංවහනය.
උෂ්ණත්ව අංශකය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වයේ මිණුම් ඒකකය (=degree of temperature).
උෂ්ණත්ව අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] නියමිත කාලයක් තුළ වාර්තා වන උපරිම සහ අවම උෂ්ණත්ව අංශක අතර වෙනස (=range of temperature).
උෂ්ණත්ව දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වයේ වෙනස් වීම් පෙන්වන (එහෙත් නොමනින) උපකරණයක් (=thermoscope).
උෂ්ණත්ව පරිමාණය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්ව මැනීම සඳහා භාවිත කරන මිනුම් දඬුව (=temperature scale).
උෂ්ණත්ව ප්‍රතිලෝමය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්ව පෙරළිය; උෂ්ණත්ව විපර්යාසය; වායුගෝලයේ ඉහළට යත් ම සාමාන්‍යයෙන් සිදුවන ආකාරයට උෂ්ණත්වය අඩු නොවී වැඩිවීම (=inversion of temperature).
උෂ්ණත්ව පුඤ්ජය(පාරිභා.) [නා.] තාපය කෙළින් ම විද්‍යුත් ශක්තියට හරවන උපකරණයක්; තාපවිද්‍යුත්පුඤ්ජය.
උෂ්ණත්වමාන ද්‍රව්‍යය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වමානයක ක්‍රියා කරන ද්‍රව්‍යය (රසදිය හෝ මද්‍යසාර).
උෂ්ණත්වමානය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වය මැනීම සඳහා භාවිත කෙරෙන උපකරණය; තර්මෝමීටරය (=thermometer).
උෂ්ණත්වය[නා.] උණුසුම්බව; උෂ්ණගතිය; යම් වස්තුවක ඇති උණුසුමෙහි හෝ සිසිලෙහි හෝ ප්‍රමාණය.
උෂ්ණත්වලේඛය(පාරිභා.) [නා.] ස්වයංක්‍රීය ලෙස උෂ්ණත්වය සටහන් කෙරෙන උෂ්ණත්ව මානයක් (=thermograph).
උෂ්ණතාපනය[නා.] ගිනි රස්නෙන් තැවීම; වාෂ්පයෙන් තැවීම.
උෂ්ණමානක[වි.] උණුසුම මනින; උෂ්ණය ප්‍රමාණ කරන.
උෂ්ණමාපකය1. [නා.] උෂ්ණත්වමානය. 2. [නා.] තාපය මැනීම සඳහා භාවිත කෙරෙන උපකරණය; තාපමානය; කැලොරි මීටරය (=calorimeter).
උෂ්ණය1. [නා.] උණුසුම; රස්නය. 2. [නා.] (ශරීරයෙහි) උණුසුම. 3. (කථා.) [නා.] උෂ්ණත්වය; දුර්ගන්ධය.
උෂ්ණරුධිර සත්ත්වයා(පාරිභා.) [නා.] පරිසරයේ උෂ්ණත්වයට අධික රුධිරගත උෂ්ණත්වයකින් යුක්ත සත්ත්වයා (=warm blooded animal).
උෂ්ණාංශු[නා.ප්‍ර.] උණුසුම් රශ්මිය ඇත්තා වන හිරු; සූර්යයා.
උෂ්ණාභිතප්ත[වි.] උණුසුමෙන් දැඩි සේ තැවුණූ; ග්‍රීෂ්මයෙන් අධික සේ පෙළුණු.
උෂ්ණාම්බුව[නා.] උණුසුම් දිය; රත් වූ වතුර.
උෂ්ණීකරණය[නා.] උණු කිරීම; රත් කිරීම; උණුසුම් බවට පැමිණවීම.
උෂ්ණීෂ පට්ටය[නා.] අලංකරණය සඳහා පලඳින නළල් පටිය; නළල්පට; රාජකකුධ භාණ්ඩයක්.
උෂ්ණීෂය1. [නා.] උෂ්ණීෂ පට්ටය. 2. [නා.] බුදුපිළිමවල හිසමුදුනේ දක්නා ලැබෙන කුඩුම්බිය; සිරස්පත; කේතුමාලාව.
උෂ්ණෝත්පාදනය[උෂ්ණ+උත්පාදනය] [නා.] උෂ්ණත්වය ඉපදවීම; උණුසුම දැනවීම; රස්නය ඇති කරවීම.
උෂ්ණෝදකය[උෂ්ණ+උදකය] [නා.] උණු කළ ජලය; උණුවතුර.
උෂ්මය1. [නා.] උණුසුම. 2. [නා.] උෂ්ණ ඍතුව.
උෂිත[වි.] විසූ; වාසය කළ.
උස1. [නා.] කිසියම් මට්ටමක සිට ඉහළට පිහිටි දුර ප්‍රමාණය. 2. (පාරිභා.) [නා.] උන්නතාංශය (=altitude).
උසබ1. [නා.ප්‍ර.] වෘෂභයා; ගවයා. 2. [නා.ප්‍ර.] උත්තමයා; ශ්‍රේෂ්ඨයා. 3. [නා.ප්‍ර.] රියන් එකසිය හතළිහක දුර; ඉස්බ.
උසස්1. [වි.] උසින් පිහිටි. 2. [වි.] උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ.
උසසුන[නා.] (විනය.) උස් අසුන; (නියමිත ප්‍රමාණය ඉක්මවා) උස් වූ ආසනය; උච්චාසනය.
උස්1. [වි.] උඩට ගිය; ඉහළට ගිය; උච්ච. 2. [වි.] උසස්.
උස්ණදර[නා.ප්‍ර.] (උෂ්ණය දරන්නා) සූර්යයා.
උස්මුරුත්තාව(කථා.) [නා.] බොහෝ කොට ආහාර ගැනීම නිසා හුස්ම ගැනීමට පවා අපහසු වීම.
උස්මෘතය[නා.] සිහි නැති වීම; මුසපත් වීම.
උස්සද1. [වි.] අධික; බහුල; උත්සන්න. 2. [වි.] උස් වූ; මතු වූ; පිරුණු. [නා.] උස් හඬ: උච්චස්වරය.
උස්සනවා[ක්‍රි.] ඉහළ නඟනවා; ඔසවනවා.
උස්සහවන්ත, උත්සාහවන්ත[වි.] දිරිමත්; උත්සාහවත්; උද්යෝගිමත්.
උස්සා ගන්නවා1. [ක්‍රි.] ඉහළට ගන්නවා; ඔසොවනවා. 2. [ක්‍රි.] යටපත් වූවක් මතු කරනවා.
උස්සාපිත[වි.] නඟන ලද; එසවූ.
උස්සිත[වි.] ඔසවන ලද.
උසා1. [නා.ප්‍ර.] උත්සාහය; වෑයම; වීර්යය. 2. [නා.ප්‍ර.] උස.
උසාවි කරනවා1. [ක්‍රි.] ඕනෑකමින් විමසා බලනවා. 2. [ක්‍රි.] කුමන්ත්‍රණය කරනවා.
උසාවිය[නා.] අධිකරණ ශාලාව; නඩු විමර්ශනය කර තීන්දු ලබා දීමට පිහිටුවන ලද නීත්‍යානුකූල ආයතනය.
උසි ගන්වනවා1. [ක්‍රි.] යමකු ලුහුබැඳවීමට උසි යන හඬ නඟා බල්ලකු පොලඹනවා. 2. [ක්‍රි.] මෙහෙයවනවා; පොලඹවනවා.
උසිත[වි.] උතුරන්නා වූ; බහුලව ඇති; ආඪ්‍ය; අධික.
උසිත්[නා.ප්‍ර.] උත්සාහය; වීර්යය.
උසිඳිනවා[ක්‍රි.] සහමුලින් ම වනසනවා; මුල් සිඳිනවා.
උසු1. [නා.ප්‍ර.] ඊය; ඊතල. 2. [නා.ප්‍ර.] උත්සාහය; උනන්දුව. [වි.] අධික; බහුල.
උසුකාර[නා.ප්‍ර.] ඊතල සාදන්නා; හීවඩුවා.
උසුන්[වි.] කපා හෙළන ලද; සිඳින ලද.
උසුම්1. [නා.ප්‍ර.] උණුසුම; උෂ්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඩහදිය.
උසුරුවනවා[ක්‍රි.] කියනවා; උච්චාරණය කරනවා.
උසුරුවළ[නා.] වැසිකිළි වළ; ගවර වළ.
උසුළු[නා.ප්‍ර.] විහිළුව; සමච්චලය; කවටකම.
උසුළු විසුළු[නා.බහු.] (අත් පා මුව ආදියෙන් කරනු ලබන) කවටකම්; විහිළුතහළු.
උසූයා[නා.ප්‍ර.] ඊර්ෂ්‍යාව.
උසොළිය[නා.] උත්සාහය; වෑයම; උනන්දුව.
උහා ගන්නවා[ක්‍රි.] ඔසොවනවා; උසුලාගෙන යනවා.
උහුලනවා, උසුලනවා[ක්‍රි.] දරනවා; උද්වහනය කරනවා; ඉවසනවා.
උළ1. [නා.ප්‍ර.] බත් ඇටය; බත් උළ හෙවත් බත්තුළ. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්වල්ප.
උළක්කුව1. [නා.] (වියළි ද්‍රව්‍ය හෝ ද්‍රව වර්ග) පිළිබඳ මිනුම් ප්‍රමාණයක්; පත. 2. [නා.] දෝතට අල්ලන ප්‍රමාණය; අතළොස්ස.
උළනවා1. [ක්‍රි.] ගානවා; තවරනවා. 2. [ක්‍රි.] තදින් පිරිමදිනවා; (ශරීරය පිරිසිදු කිරීම සඳහා අතුල්ලනවා). 3. [ක්‍රි.] (ලෝහ ආදිය) රත් කරනවා.
උළව්ව[නා.] කරදරය; හිරිහැරය; ඇබැද්දිය; අවමංගල්‍යය; ඉළවුව.
උළ්වාඩු[නා.ප්‍ර.] පුරාතන සිංහල රාජ්‍ය සමයෙහි විසූ නිලධාරි පිරිසක්.
උළ්ළීන(කථා.) [වි.] දුෂ්ට; පහත්; කුඩුකේඩු; උපහාසාත්මක.
උළ්ළුැරු ලේන්සුව[නා.] රතු නූල් පාරවල් සහිත කරේ දමන ලොකු ලේන්සු වර්ගයක්.
උළා කනවා1. [ක්‍රි.] තණකොළ ආදිය ගලවා ගෙන හෝ කඩාගෙන කනවා; ලෑටි ගානවා. 2. [ක්‍රි.] එහෙන් මෙහෙන් ඇහිඳගෙන කනවා; ආහාර හිඟයෙන් පීඩිත අසරණ ජීවිතයක් ගත කරනවා.
උළාර[වි.] උදාර; උතුම්; මහත්; ශ්‍රේෂ්ඨ.
උළිඳා, උළිඳු[උළු+ඉඳු] [නා.] තාරකාවලට අධිපති වූ චන්ද්‍රයා.
උළු1. [නා.ප්‍ර.] ගඩොල් කැට. 2. [නා.ප්‍ර.] වහල සෙවිලි කරන කැට; උළුකැට. 3. [නා.ප්‍ර.] තරු; තාරකා. 4. [නා.ප්‍ර.] බත් ඇට; බත් උළු.
උළු ගස්වනවා[ක්‍රි.] ගඩොල් සාදවනවා.
උළු දාගැබ[නා.] ගඩොලින් බැඳි චෛත්‍යය.
උළු මැටි(පාරිභා.) [නා.] උළු සෑදීමට ගන්නා මැටි.
උළු රිළු[නා.ප්‍ර.] තාරකා සමූහය.
උළු වඩුවා[නා.] උළු ගඩොල් තනන්නා; උළු ගඩොලින් වැඩ කරන්නා.
උළු සියන[නා.] උළු සෙවිලි කළ වහලය.
උළු සුනු1. [නා.] ගඩොල් කුඩු. 2. [නා.] රතු මැටි.
උළුඇත්[නා.ප්‍ර.] ගඩොලින් බැඳි ඇත් රූපය.
උළුකම්[නා.ප්‍ර.] උළු සෑදීම; උළු ගඩොල් කර්මාන්තය.
උළුක්කුව[නා.] ශරීර සන්ධි ඇටයක් පැනීම; අවසන්ධි වීම.
උළුකැන්[උළු+කැන්] 1. [නා.ප්‍ර.] තාරකා සමූහය; උළු රිවි. 2. [නා.ප්‍ර.] උළු කැඳ; බත් උළු සහිත කැඳ.
උළුකැඳ[නා.] සහලින් පිසූ කැඳ; යාගු.
උළුපැන්[නා.ප්‍ර.] උණු වතුර.
උළුම්පය[නා.] පහුර.
උළුමූඩිය(කථා.) [නා.] මැටියෙන් සාදන ලද පියන; මඩක්කුව.
උළුවස්ස[නා.] ගොඩනැගිල්ලක දොරපළු සවි කරන රාමුව.
උළුසද[නා.ප්‍ර.] උළු සෙවිලි කළ වහල.
ඌසිංහල හෝඩියේ අටවැනි අකුර හා අටවැනි ස්වරය; ‘උ’ යන්නෙහි දීර්ඝ රූපය. 1. [සර්ව.] (බහු.) ඔවුහු. 2. (ඒක) [සර්ව.] හේ; ඒකා; ඔහු; හෙතෙම; ඒ සතා. [නි.] ක්ෂණිකව ඇතිවන වේදනාවන් හැඟවීමෙහි යෙදේ.
ඌකාරාන්ත[වි.] ‘ඌ.’ කාරයෙන් කෙළවර වන.
ඌකාව[නා.] දිග මිනුම් ප්‍රමාණයක්; ධාන්‍ය මාසයකින් හතෙන් පංගුවක දිග; යව ඇටයකින් අටෙන් පංගුවක දිග.
ඌකාවා[නා.] උකුණා.
ඌට්ටම1. (කථා.) [නා.] උෂ්ණය. 2. [නා.] ආනුභාවය.
ඌටි[වි.] මිටි; කුරු; කුඩා.
ඌටියා[නා.] මිට්ටා; වාමනයා; කුරු මිනිහා.
ඌඩු(කථා.) [වි.] පේළියට නැති; අතරින් පතර පිහිටි.
ඌඪ[වි.] උසුලන ලද; ඇති වූ; හටගත්.
ඌතිය(පාරිභා.) [නා.] (ශරීරයෙහි) බොහෝවිට ඒකාකාරී කෘත්‍යයක් ඉටුකරන සමාන සෛලවලින් යුක්ත සෛල සමුදාය.
ඌදුව1. [නා.]ඉදිමුම. 2. [නා.] සුදුමැලි වීම; පිපිහළුව.
ඌන[නා.ප්‍ර.] අඩු; හිඟ.
ඌන අගය[නා.] වෙළඳාමක දේපළ, මුදල් ආදියේ වටිනාකමට වඩා ණයතුරුස් අධික වීමේ වෙනස; හිඟ මුදල.
ඌන ගණය[නා.] උපසපන් භික්ෂූන් වහන්සේලා හතර නමකට අඩු සංඛ්‍යාව.
ඌන පූරක[වි.] අඩුව පුරවන; අඩු තැන; සම්පූර්ණ කරන.
ඌන පූරණය[නා.] අඩුව සපුරාලීමට එකතු කරන ලද්ද; අතිරේකය; පරිශිෂ්ටය.
ඌන සංවර්ධිත[වි.] අඩුවෙන් සංවර්ධනය වූ; සංවර්ධනයෙන් සම්පූර්ණත්වයට නොපැමිණි.
ඌන සාමර්ථ්‍යය[නා.] සම්පූර්ණ නොවූ සමත්වීම.
ඌන සේවා නියුක්තිය[නා.] සේවකයින් සියලු දෙනා ම සේවයේ නියුක්තව සිටියත් හැම දෙනාගෙන් ම නිෂ්පාදනයට නිසි ප්‍රමාණයේ සේවයක් නොවීම.
ඌනමාන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අඩුපාඩු; වැරදි.
ඌනමාන කථාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) හස්තමුද්‍රාදි උපක්‍රමවලින් කරන ප්‍රකාශනය.
ඌනවිංසති[වි.] (වයසින්) විස්ස නොපිරුණු.
ඌනාතිරික්ත, ඌනාතිරේක[වි.] අඩු හා වැඩි වූ.
ඌනාධික[වි.] අඩුවැඩි.
ඌමයා[නා.] කථා කළ නොහැකි තැනැත්තා; ගොළුවා.
ඌමි[නා.ප්‍ර.] රළ; තරංග.
ඌමිටිය1. [නා.] (සතුන් ආදින්) පහත් ස්වරයෙන් කරන ශබ්දය; කෙඳිරිය. 2. [නා.] ‘හූම්, එහෙයි’ යනුවෙන් දෙන ප්‍රතිවචනය; හූමිටිය.
ඌමිභය[නා.ප්‍ර.] (මුහුදු) රළ නිසා ජල යාත්‍රාවල ගමන් කරන්නන්ට ඇති වන බිය.
ඌමියාව[නා.] දියසුළිය.
ඌර ගන්නවා[ක්‍රි.] ඇදගන්නවා; පිටතට ගන්නවා; උපුටා ගන්නවා.
ඌර ළිඳ, ඌරා ළිඳ1. [නා.] ඌරා කැට නම් මැටි හෝ දැව වළලු හෝ ගිල්වා තැනූ ළිඳ. 2. [නා.] ඉතා ගැඹුරු ළිඳ.
ඌරකැටය, ඌරාකැටය[නා.] ඉවුරු කඩා වැටීම වැළැක්වීම සඳහා ළිං පතුලේ සිට බස්සවන මැටි වළල්ල.
ඌරනවා[ක්‍රි.] කලඹනවා; ගොහොදු කරනවා.
ඌරල් වෙනවා[ක්‍රි.] මස් ආදිය (මඳ වශයෙන්) කුණු වෙනවා; නරක් වෙනවා.
ඌරලේ(කථා.) [නා.] සහජගතිය; ස්වභාවය.
ඌර්ජස්වි[නා.ප්‍ර.] ජනිත වූ අහංකාරය හඟවන අලංකාරය.
ඌර්ජාව(පාරිභා.) [නා.] ශක්තිය; බලය (=energy).
ඌර්ණ නාළිකාව1. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයෙහි නාඩි කෙළවරවල් හා ශිරාමුල් එක් කරන සිහින් කේශ නාළිකාව. 2. පැළෑටියක මුලෙහි වැඩෙන සියුම් කේශර; මූලිකා කේශර (=capillary).
ඌර්ණ මණ්ඩලය[නා.] මණ්ඩලාකාර වූ ඌර්ණරෝම ධාතුව; නළල මැද පිහිටි රෝමය.
ඌර්ණ රෝම ධාතුව, ඌර්ණ ලෝම ධාතුව[නා.] බුදුරදුන්ගේ නළලෙහි දෙබැම මැද පිහිටි දකුණට කරකැවුණු මණ්ඩලාකාර රෝමය.
ඌර්ණ වස්ත්‍රය[නා.] (එළු හෝ බැටළු) ලෝමයෙන් කළ වස්ත්‍ර විශේෂය.
ඌර්ණ, ඌර්ණා1. [නා.ප්‍ර.] එළු, බැටළු ආදින්ගේ ලොම්. 2. [නා.ප්‍ර.] ඌර්ණරෝමය.
ඌර්ණනාභ[නා.ප්‍ර.] (නාභියෙහි ඌර්ණ නම් විශේෂ ලෝම ඇත්තා) මකුළුවා.
ඌර්ණායුව[නා.] ලෝමවලින් කරන ලද වස්ත්‍රය; කම්බිලිය.
ඌර්ණායුවා[නා.] ලෝම ඇති සතා; එළුවා නොහොත් බැටළුවා.
ඌර්ධ්ව1. [වි.] ඍජු; උඩුකුරු. 2. [වි.] උඩින් පිහිටි.
ඌර්ධ්ව කක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] හෘදයවස්තුවේ ඉහළ කොටසෙහි ඇති ගර්භයක්; හෘත්කර්ණිකාව (=auricle of heart).
ඌර්ධ්ව කණ්ඨය[නා.] උගුරෙහි ස්වරතන්තු පිහිටි කුහරය; ස්වරාලය.
ඌර්ධ්ව කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිකෝණයක ශීර්ෂයෙහි ඇති කෝණය; සිරස් කෝණය (=vertical angle).
ඌර්ධ්ව ඩිම්බකෝෂ යෝගය[නා.] මලක මණිය, මුකූටය හා රේණු අධරඩිම්බකෝෂය උඩ පිහිටීම; අපිඡායාංග යෝගය (=epigynous insertion).
ඌර්ධ්ව තාල්වස්ථි[නා.ප්‍ර.] උඩුතල්ලේ අස්ථි (දෙක).
ඌර්ධ්ව ධරණය(පාරිභා.) [වි.] (ගණිත.) සමාන්තරාශ්‍රයක උඩු පැත්තේ භූජය නොහොත් පාදය (=upper base).
ඌර්ධ්ව පාතනය(පාරිභා.) [නා.] ඝන ද්‍රව්‍යයක් ද්‍රව බවට නො පැමිණ වාෂ්ප බවට පත් වීම (=sublimation).
ඌර්ධ්ව බන්ධකය[නා.] හදිසි ප්‍රවෘත්ති ආවරණය කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා අතින් ඔසවා ගෙන යා හැකි සන්නිවේදන උපකරණයක්.
ඌර්ධ්ව බලය[නා.] උඩු අතට තෙරපීමේ බලය.
ඌර්ධ්ව බාහුව[නා.] අතේ වැළමිටෙන් උඩ කොටස.
ඌර්ධ්ව මාර්ගය[නා.] ආහාර උදරයට පිවිසෙන මාර්ගය; උදරයට උඩින් වූ ආහාර මාර්ගය.
ඌර්ධ්ව මුඛය(පාරිභා.) [නා.] ගලනාලය ආමාශයට එක් වන ස්ථානය.
ඌර්ධ්ව රේඛාව1. [නා.] මැණික් කටුවෙන් පටන්ගෙන මැදැඟිල්ල දෙසට වැටී තිබෙන රේඛාව; ධන රේඛාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] හරි කෙළින් ඇති රේඛාව; සිරස් රේඛාව.
ඌර්ධ්ව ලෝකය[නා.] දිව්‍යලෝකය.
ඌර්ධ්ව ශ්වාසය[නා.] දීර්ඝ ලෙස උඩට හුස්ම ගැනීම; හති ලෑම.
ඌර්ධ්ව හෘත්කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවේ ඉහළ කොටසේ ඇති කෝෂ දෙකෙන් එකක්; හෘත්කර්ණිකාව (=auricle).
ඌර්ධ්වංඞ්ගම[වි.] උඩට හෙවත් ඉහළට යන.
ඌර්ධ්වකාය[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ උඩ කොටස.
ඌර්ධ්වකාරක ප්‍රිස්මය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රතිබිම්බයක් උඩුකුරු කිරීමට යොදනු ලබන ප්‍රිස්මය (=erecting prism).
ඌර්ධ්වස්ථ1. [වි.] උඩින් හෝ මත්තෙහි පිහිටි. 2. [වි.] වඩා උසස්.
ඌර්ධ්වස්ථ පුප්ඵුසධමනිය(පාරිභා.) [නා.] පෙනහලුවල දී පිරිසිදු කරන ලද රුධිරය හෘදය කරා ගෙන යන ශිරාවක් (=upper pulmonary vein).
ඌර්ධ්වාග්‍රරෝම[නා.ප්‍ර.] අග උඩට නැමුණු රෝම; උඩුකුරු අග ඇති ලොම්.
ඌර්ධ්වීකරණය[නා.] උඩට ඉස්සීම; එසවීම.
ඌර්මාරය[නා.] එළිපත.
ඌර්මි1. [නා.ප්‍ර.] රැළ; තරංගය. 2. [නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් නමැති රළ හෙවත් තරංග. 3. [නා.ප්‍ර.] අශ්ව ගමනයේ ආකාරය දක්වන වර්ණාලංකාරයක්.
ඌර්මිකා1. [නා.ප්‍ර.] රැළ; තරංගය. 2. [නා.ප්‍ර.] තරංගාකාර (ආලෝක) ශක්ති විශේෂය.
ඌර්මිමාලිය[නා.] සාගරය; සමුද්‍රය.
ඌර්වස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කලවා ඇටය (=femur).
ඌර්වී මර්මය[නා.] කලවා මැද පිහිටි මර්මයක්.
ඌරු1. [වි.] ලොකු; විශාල. 2. [වි.] පල් වූ; කුණු වීමට පටන්ගත්. 3. [වි.] ලුණු මිශ්‍ර; ක්‍ෂාරමය.
ඌරු කේන්තිය(කථා.) [නා.] දැඩි තරහ.
ඌරු ටොක්ක[නා.] වල් සතුන් බිය ගන්වා පලවා හැරීමට (ගොවිබිම්වල) භාවිත කෙරෙන උපකරණයක්; දියඩොඟරය.
ඌරු මීයා[නා.] පොළොවේ ගුල් හාරන විශාල මී වර්ගයක්.
ඌරු මුඩිය[නා.] ඌරාගේ හොම්බ.
ඌරු යක්කම[නා.] කොහොඹා කංකාරියේ එන එක් අංගයක්.
ඌරු වාහනය[නා.] මහසෝනාගේ වාහනය වූ ඌරා.
ඌරු වෙනවා1. [ක්‍රි.] පල් වෙනවා; නරක් වී යනවා. 2. [ක්‍රි.] වෙනස් වෙනවා; අන් අතකට යොමු වෙනවා.
ඌරු හීගතුව(කථා.) [නා.] හදිස්සියෙන් තරහ. ගැනීම; ඉක්මන් කෝපය.
ඌරුජාලා[නා.ප්‍ර.] කලවාවෙහි පලඳින දැලක ආකාරයේ ආභරණ විශේෂයක්; වටොරදැල්.
ඌරුතලය, ඌරුතලේ[නා.] ඌරන් සමූහය.
ඌරුන් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (සූදු කෙළියෙහි දී) ඔට්ටුව අස් කර ගන්නවා.
ඌරුපහ[නා.ප්‍ර.] කෑමට ගන්නා ලොකු හතු හෙවත් බිම්මල් වර්ගයක්.
ඌරුපේරු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තමන් කළ යුතු වැඩ අනුන්ට කරන්න දී සිටීම.
ඌරුබද්ධාසනය[නා.] එරමිණිය ගොතා වාඩි වීම; පර්යංකය.
ඌරුබන්ධන[නා.ප්‍ර.] ආභරණ විශේෂයක්.
ඌරුබලය[නා.] දෙකලවෙහි සවිය; දෙපයෙහි ශක්තිය.
ඌරුබිම්[නා.ප්‍ර.] ලවණ රසය ඇති බිම් පෙදෙස්.
ඌරුම(කථා.) [නා.] ඉරීම; ඇතුළට ගැලීම; කාන්දු වීම.
ඌරුමහාශිරාව[නා.] කලවාහි පිහිටි එනම් ශිරාව.
ඌරුව1. [නා.] ස්වරූපය; ගතිය; ආර. 2. [නා.] ස්වභාවය; හැඩහුරුකම; කාන්තිය; පැහැය; ඔපමට්ටම; වර්ණය. 3. [නා.] කකුළෙහි ඉකිළියටත් දණ හිසටත් අතර කොටස.
ඌල1. [නා.ප්‍ර.] පොළොව තුළින් ගලා එන දියපාර; උල්පත. 2. [නා.ප්‍ර.] දියඇල්ල. 3. [නා.ප්‍ර.] මුහුදේ රළ. 4. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර.
ඌලයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජුරාසික ගණයට අයත් හුනුගල් විශේෂයක නාමය.
ඌලියක්කාරයා1. [නා.] වැඩකාරයා. 2. [නා.] දෝලා ඔසවාගෙන යන්නා. 3. [නා.] පහත් ගතිපැවතුම් ඇත්තා. 4. [නා.] පිටරැටියා.
ඌලියම1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] දේව පූජාව. 2. [නා.ප්‍ර.] (සිංහල රජ කල පැවති) මෙහෙකාර සේවය.
ඌලියම් බද්ද[නා.] මෙරට පදිංචිව සිටි (මුවර්වරුන් වැනි) පිටරැටියන් විසින් ගෙවන ලද බද්ද.
ඌලේ[නා.] අණ්ඩවායුව.
ඌවිලි ගහනවා[ක්‍රි.] (යමකින්) අනින්නාක් මෙන් වේදනාව දැනෙනවා.
ඌෂ්ණය1. [නා.] උණුසුම. 2. [නා.] (මළකුණු ආදියෙන් නික්මෙන) දුර්ගන්ධය.
ඌෂ්ම, ඌෂ්මන්[නා.ප්‍ර.] (ශරීරයෙහි) උෂ්ණය; රස්නය.
ඌෂ්මකය(පාරිභා.) [නා.] අධික උෂ්ණත්වයක් ඇති කරන උදුනක් (=furnace).
ඌෂ්මාක්ෂරය[නා.] (ව්‍යාක.) උසුරුවීමේ දී උණුසුම් වායුව මුවින් පිටවීම වෙසෙසින් දැනෙන අක්ෂර මෙනම් වේ.
ඌසිකාල්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වහලක මුදුන් ලීය උසුලා සිටීමට බාල්කය මැද සවිකරනු ලබන මුදුන් කණුව; කුරුපාව.
ඌසිකාල් කොටනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තුවක්කුවේ වෙඩි බෙහෙත් දමා කොටනවා.
ඌසිකෝලිය[නා.] මාළු දැල් අලුත්වැඩියා කිරීමේ දී නූල් ඔතන උපකරණය; ඌසිය.
ඌහනය, ඌහනාව[නා.] තර්කනය; කල්පනා කිරීම.
ඌහය, ඌහාව1. [නා.] අවබෝධය; අධ්‍යාහාරය. 2. [නා.] තර්කය; විතර්කය.
ඍමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ නවවන අකුර හා නවවන ස්වරය.
ඍග්වේදය[නා.] වේද ග්‍රන්ථ සතරින් මුල් ම ග්‍රන්ථය; ඉන්දු ආර්යයන්ගේ ප්‍රථම ආගමික ග්‍රන්ථය.
ඍජ්වාලම්බ[සෘජු+ආලම්බ] [වි.] සෘජුකෝණාකාර ව පිහිටි; ලම්බ.
ඍජු1. [වි.] ඇද නැති; කෙළින් පිහිටි. 2. [වි.] අවංක; අකුටිල.
ඍජු රේඛාව[නා.] ලක්ෂ්‍ය දෙකක් යාකරන කෙටි ම රේඛාව; සරල රේඛාව; වක් රහිත රේඛාව.
ඍජුකාරක(පාරිභා.) [වි.] උඩුකුරු කරන; ඌර්ධ්ව කාරක (= erectings).
ඍජුකෝණ ත්‍රිකෝණය(පාරිභා.) [නා.] එක් කෝණයක් ඍජුකෝණයක් වූ ත්‍රිකෝණය.
ඍජුකෝණය(පාරිභා.) [නා.] අංශක අනූවකින් යුක්ත කෝණය.
ඍජුකෝණාස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සමාන අභිමුඛ භූජවලින් ද සියලු කෝණ සෘජුකෝණවලින් ද යුක්ත වූ දිගැටි චතුරස්‍රය; සමචතුරස්‍රය (=rectangle).
ඍණ(පාරිභා.) [වි.] බින්දුවට වඩා වටිනාකමෙන් අඩු; ඌන.
ඍණ පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (සංස්ථාවක හෝ වෙළඳ සමාගමක හෝ පොළියට මුදල් තැන්පත් කළ විට නිකුත් කෙරෙන) ණය ඔප්පුව (=debenture).
ඍණ ශෝධනය[නා.] ගත් දෙය ආපසු දීම; ණය ගෙවීම.
ඍණ සඞ්ඛ්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] වටිනාකමින් බින්දුවට වඩා අඩු ගණන යොදා ඇති සංඛ්‍යාව (=negative number).
ඍණග්‍රස්ත[වි.] ණයට හසු වූ; ණයට ගොදුරු වූ; ණය වූ.
ඍණදානය1. [නා.] ණය දීම. 2. [නා.] ණය ගෙවීම.
ඍණධ්‍රැවය(පාරිභා.) [නා.] (බැටරියක) ඉලෙක්ට්‍රෝන ආරෝහණය කරන ලද විද්‍යුත් අග්‍රය (=negative pole).
ඍණය1. [නා.] ආපසු දීමට ලබාගත් මුදල් ආදි දෙය. 2. (පාරිභා.) [නා.] සෘණ ලකුණ හෙවත් අඩු කිරීමේ ලකුණ. 3· [නා.] ජලය. 4. [නා.] බළකොටුව.
ඍණරාශිය(පාරිභා.) [නා.] වටිනාකමින් බිංදුවට වඩා අඩු රාශිය; ඉදිරියෙහි ඍණ ලකුණ යොදා ඇති රාශිය.
ඍණාග්‍රය, ඍණඅග්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කෝෂයක අඩු විද්‍යුත් විභවයෙන් යුතු කෙළවර; කැතෝඩය (=cathode negative terminal).
ඍතය[නා.] ලෝකය හා ස්වභාව ධර්මය පාලනය කරන්නා වූ නියාම ධර්මය; ලෝක නියාමය; සත්‍යය.
ඍතු කාලය1. [නා.] ඍතු සංඛ්‍යාත කාලය. 2. [නා.] ඔසප් කාලය; මාස් ශුද්ධි අවස්ථාව. 3. [නා.] ඔසප් වීමෙන් පසු (ගැබ් ගැනීමට සුදුසු) කාලය.
ඍතු ගුණය[නා.] (ශීතෝෂ්ණාදි) ස්වභාව සම්බන්ධ තත්ත්වය හෙවත් කාලගුණය.
ඍතු චර්යාව[නා.] ඍතු ගුණය අනු ව පැවතිය යුතු පිළිවෙළ.
ඍතු නියාමය1. [නා.] වසන්තාදි ඍතු ස්වාභාවික ව ඇති වීම; ඒවා පැමිණෙන පිළිවෙළ හෝ ක්‍රමය. 2. [නා.] ඒ ඒ ඍතුවලට අනුකූල ව වෘක්ෂලතාවල මල් පිපීම.
ඍතු පීඩාව[නා.] ඍතු ගුණය නිසා ඇති වන ශරීර පීඩාව.
ඍතු භේදය[නා.] ඍතුවල බෙදීම; ඍතු මාරුවීම.
ඍතු මාර්ගය[නා.] යෝනිමුඛයේ සිට දරුබොක්ක තෙක් මාර්ගය; යෝනි මාර්ගය.
ඍතු සන්ධිය[නා.] ඍතු දෙකක් එක් වන කාලය; එක් ඍතුවක් අවසාන වී ඊළඟ ඍතුව ආරම්භ වන අවස්ථාව.
ඍතු සේවනය[නා.] ඍතුවලට අනුකූල පැවැත්ම හෙවත් එපරිද්දෙන් කටයුතු කිරීම.
ඍතුජ[වි.] ඍතුවෙන් හටගත්; ශීතෝෂ්ණ ගුණයෙන් උපන්.
ඍතුඵල විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීව වස්තු හා ඍතු අතර සම්බන්ධය පිළිබඳ විද්‍යාව.
ඍතුමතී[නා.ප්‍ර.] ඔසප් වීමෙන් පසු ගැබ් ගැනීමට සුදුසු කාලය පැමිණි ස්ත්‍රිය.
ඍතුමදය[නා.] ඍතුව නිසා උද්දාම වන මදය.
ඍතුරාජ[නා.ප්‍ර.] වසන්ත ඍතුව.
ඍතුව1. [නා.] සුදුසු හෝ යෝග්‍ය කාලය. 2. [නා.] ශීතෝෂ්ණ වර්ෂාදි ගුණ සලකා වර්ෂයක් බෙදනු ලබන කාලපරිච්ඡේදය. 3. [නා.] ශීත, උෂ්ණ, තෙත් ආදි ස්වාභාවික ගුණය, කාලගුණය. 4. [නා.] ඔසප් වීම; මල්වර වීම.
ඍතුසත්ප්‍රාය[නා.ප්‍ර.] කාලගුණයේ යෝග්‍ය බව හෝ යහපත්බව; යහපත් කාලගුණය සහිත බව.
ඍතුසම්පන්න[වි.] (යෝග්‍ය) කාලගුණයෙන් හෝ දේශගුණයෙන් යුක්ත.
ඍද්ධි චිත්තය[නා.] ඍද්ධි බලයෙන් යුත් සිත.
ඍද්ධි ඥානය[නා.] ඍද්ධි විධි දක්නා නුවණ.
ඍද්ධි පලිබෝධය[නා.] (අභි.) ඍද්ධි බලය හේතු කොට ගෙන චෛතසික වර්ධනය කෙරෙහි ඇති විය හැකි බාධාව.
ඍද්ධි ප්‍රාතිහාර්යය[නා.] ඍද්ධි බලයෙන් දක්වන ආශ්චර්යය.
ඍද්ධි පූජාව[නා.] ඍද්ධි ප්‍රාතිහාර්ය බලයෙන් කරන පූජාව.
ඍද්ධි බලය[නා.] සිත දියුණු කිරීමෙන් ආශ්චර්යවත් දෑ කිරීම සඳහා ඇති වන ශක්තිය.
ඍද්ධි විකුර්වණය[නා.] ඍද්ධිමය ප්‍රාතිහාර්ය පෑම; ප්‍රකෘති රූපය අත්හැර ඍද්ධියෙන් විවිධ රූප දැක්වීම.
ඍද්ධි වෙනවා[ක්‍රි.] ඍද්ධි බලයෙන් නොපෙනී යනවා.
ඍද්ධිපාද[නා.ප්‍ර.] ඍද්ධියට මුල් වන හෙවත් අධිපති වන ප්‍රත්‍යය; ඍද්ධියට පදනම් වන ධර්ම.
ඍද්ධිමතා[නා.] ඍද්ධි බලය හිමි තැනැත්තා; චිත්ත බලයෙන් ආශ්චර්යවත් දෑ කළ හැකි පුද්ගලයා.
ඍද්ධිය1. [නා.] වැඩීම; වර්ධනය. 2. [නා.] ධනසම්පත්තිය; සමෘද්ධිය. 3. [නා.] භාවනා බලයෙන් ඉපදවිය හැකි ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය; අධිමානසික බලය; ප්‍රාතිහාර්ය පෑමේ හැකියාව.
ඍෂභධ්වජයා[නා.] ගොනකුගේ සටහන ඇති කොඩියක් දරන්නා; ශිව දෙවියා.
ඍෂභය[නා.] සප්තස්වර අතුරෙන් දෙවැන්න වන ‘රි.’
ඍෂභයා[නා.] ගොනා.
ඍෂ්ටි[වි.] මැවූ ; මවන ලද.
ඍෂ්ටිය[නා.] මැවීම ; නිර්මිත කිරීම ; නිර්මාණය.
ඍෂි1. [නා.ප්‍ර.] වේදදර්ශක මුනිවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රෝග තතු හා චිකිත්සාක්‍රම ස්වබුද්ධි මහිමයෙන් අවබෝධ කොටගෙන ලොවට ප්‍රකාශ කළ අට වැදෑරුම් ආදි වෛද්‍යවරයෝ. 3. [නා.ප්‍ර.] ශාස්ත්‍රාධිගමය කළ මුනිවරයා.
ඍෂි පතනය[නා.] ඉසිපතනය.
ඍෂි භාෂිතය[නා.] ඍෂීන් විසින් කියන ලද දෙය.
ඍෂිප්‍රවෘජ්‍යාව[නා.] (භික්ෂු ප්‍රවෘජ්‍යාවෙන් අන්‍ය වූ) තාපස ප්‍රවෘජ්‍යාව; තාපස පැවිද්ද.
ඍෂිප්‍රෝක්ත(ය)[නා.] ඍෂීන් විසින් කියන ලද දෙය.
ඎමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ දසවන අකුර හා දසවන ස්වරය.
ඏමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ එකොළොස්වන අකුර හා එකොළොස් වන ස්වරය.
ඐමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ දොළොස්වන අකුර හා දොළොස්වන ස්වරය.
එ1. මිශ්‍ර සිංහල අක්ෂර මාලාවේ දහතුන්වන අක්ෂරය දහතුන්වන ස්වරය. 2. (සර්ව.) හේ; හෙතෙම; ඔහු. 3. එය.
එක1. [නා.ප්‍ර.] මුල් ඉලක්කම; ප්‍රථම හා සංඛ්‍යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] යම් කිසිවක්; කාරණයක්.
එක ඇසින්[ක්‍රි.වි.] සම පරිද්දෙන්; එක් අයුරකින් සලකන.
එක එල්ලේ[ක්‍රි.වි.] කෙළින් ම; ඍජුව ම.
එක රොත්ත[නා.] එකගොඩ; රැළ; රාශිය; සමූහය.
එක සේ[ක්‍රි.වි.] එක ලෙස; එක ම ආකාරයෙන්.
එකකුස, එක්කුස[නා.ප්‍ර.] එක මවු කුස.
එකගෙයි කනවා[ක්‍රි.] සහෝදරයන් දෙදෙනකු හෝ කීප දෙනකු එක ම ස්ත්‍රියක බිරිඳ කොට ගන්නවා; සමගි විවාහයක් පවත්වනවා.
එකඟ1. [වි.] එක් අරමුණක පිහිටි; නොවිසුරුණු; සමාහිත වූ. 2. [වි.] කැමති; අනුකූල වන.
එකට එක කියනවා[ක්‍රි.] යමකු කී දෙයට කැපෙන පිළිතුරක් දෙනවා; වචනෙට වචනෙ කියනවා.
එකට කෑම(කථා.) [නා.] ඥාති සම්බන්ධය තහවුරුවීම සඳහා විශේෂයෙන් මංගල්‍ය අවස්ථාවල එකට වාඩි වී ආහාර ගැනීම.
එකඩ[එක්+අඩ] [නා.] එක් අර්ධය; භාගය.
එකත1. [නා.ප්‍ර.] එක පැත්ත; එක් අංශය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඒකාර්ථය; ඒක වචන අර්ථය. 3. [නා.ප්‍ර.] එක් අත; ඒක හස්තය.
එකතපත්[වි.] එක ම ආතපත්‍රයක් යටතෙහි වූ; එක රජකුගේ පාලනයට යටත්; ඒකාතපත්‍ර.
එකත් එකට[ක්‍රි.වි.] නිශ්චය වශයෙන්; සහතික වශයෙන්.
එකත් කරනවා1. [ක්‍රි.වි.] ඒකාන්ත කරනවා; නියත කරනවා. 2. [ක්‍රි.වි.] එක් කරනවා; පිඬු කරනවා.
එකත් වෙනවා[ක්‍රි.] එක අභිප්‍රායෙන් යුක්ත වෙනවා; සහයෝගි වෙනවා.
එකත්පස[නා.] එක් පැත්ත; එක් අංශය.
එකත්පස්ව සිටිනවා[ක්‍රි.] පසෙකට වී; පැත්තකට වී ගරුසරු ව සිටිනවා; උත්තමයකුට ගෞරව පිණිස සවැදෑරුම් දොසින් තොර ව ඉන්නවා.
එකත්මුව[වි.] එක පැත්තක මුවාත ඇති.
එකත්සරු කරනවා[එක්+අත්සරු කරනවා] [ක්‍රි.] (අතෙහි) සුරක්ෂිත කරනවා; හස්තසාර කරගන්නවා; ස්ථාවර කරගන්නවා.
එකතැන් කරනවා[ක්‍රි.] එක් ස්ථානයකට කරනවා; එක්කාසු කරනවා; එකතු කරනවා; රැස් කරනවා.
එකතැන් වෙනවා1. [ක්‍රි.] එක ස්ථානයකට රැස් වෙනවා; එක්කාසු වෙනවා; ගොඩ ගැසෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ඔත්පල වෙනවා; ලෙඩ වෙනවා; ඇඳට වෙනවා.
එකතු[වි.] සම්බන්ධ; එක්සත්; මිතුරු.
එකතු කරනවා1. [ක්‍රි.] සම්බන්ධ කරනවා; මිශ්‍ර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] රැස් කරනවා; ඒකරාශි කරනවා. 3. (පාරිභා.) [ක්‍රි.] ගණන් එක් කරනවා; එකතූ කරනවා; ඓක්‍යය සොයනවා.
එකතු ලක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] පරිගණක යතුරු ලියනය කිරීමේ දී ඊළඟට යතුරුලියනය කළ යුතු අක්ෂරය පිහිටන ස්ථානය දක්වන සිරස් අතට පිහිටි රේඛාව; කර්සරය (=cursor).
එකතු වෙනවා1. [ක්‍රි.] සම්බන්ධ වෙනවා; එක් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] රැස් වෙනවා; ඒකරාශි වෙනවා.
එකතුරු[වි.] එකක් වැඩි; එකකින් වැඩි; ඒකෝත්තර.
එකතුරු පට[නා.] ඇඳි වත බොකු ගැසෙන සේ එක් කොට සාදා ගත් රෙදිපොට හෝ රැල්ල; ඔඩොක්කුව; උත්සංගය.
එකතුල, එකතුල්[වි.] ඒකාකාර; අතිශයින් සමාන; එක්වැනි.
එකතුව1. [නා.] සම්බන්ධකම; එක්සත්කම; මිත්‍රත්වය. 2. [නා.] සමූහය; සංග්‍රහය. 3. (පාරිභා.) [නා.] එකතු කිරීමෙන් ලැබෙන ප්‍රතිඵලය; මුළු ගණන; ඓක්‍යය.
එකන්දම්[එක්+අන්දම්] [වි.] එක ම ආකාර ඇති.
එකනෑයෝ[නා.බහු.] ලේ නෑයෝ; අවශ්‍ය නෑයෝ.
එකපණ[වි.] ස්වකීය ප්‍රාණය වැනි වූ; තමන්ගේ ප්‍රාණය හා සමාන වූ.
එකපතේ කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දැඩි විශ්වාසකම් පවත්වනවා.
එකපා විමන[නා.] එක් ටැඹක් හෝ කණුවක් මත ඉදි කළ ගෘහය.
එකපැතිර[ක්‍රි.වි.] එකට ව්‍යාප්තව; එක් ව; එකට; එකවර.
එකපැහැර[ක්‍රි.වි.] එක් වර ම; එක් වරට ම; වහා ම; ක්ෂණයකින්.
එකබඳ1. [වි.] එකට බැඳුණු; ඒකාබද්ධ. 2. [වි.] එක් වැනි; එක සේ; සමාන; ඒකාකාර.
එකබහ(කථා.) [නා.] එක ම වචනය; එක ම අදහස.
එකමුතු[වි.] එක්සත්; සමඟි.
එකමුතුබාන(කථා.) [නා.] නගුලිස වියගහට සම්බන්ධකර බඳින ලණුව.
එකයුත්[වි.] එකසමාන; ඒකාකාර.
එකර[නා.] එගොඩ; එතෙර; මූදෙන් එතෙර.
එකරඟ[ක්‍රි.වි.] ඒකාකාරයෙන්; දිගට ම; නොනැවතී.
එකරත[වි.] නිතර; අනවරත.
එකරුත[එක+අරුත] [නා.] (ව්‍යාක.) එකක් පිළිබඳ ව පැවසෙන අරුත; ඒකාර්ථය; ඒකවචනය.
එකලස1. [නා.ප්‍ර.] පිළියෙල කොට තැබීම; සැකසුම. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍රයක එකිනෙකට පූට්ටු කළ කොටස් සමූහය.
එකලස්භාෂා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පරිගණකයට විධාන දීම සඳහා ඉංග්‍රීසි අක්ෂර යොදා ගනිමින් නිර්මාණය කරන ලද භාෂා රටාව (=assembly language).
එකලා[වි.] තනි; හුදකලා; ආශ්‍රයෙන් හෝ සහයෝගයෙන් හෝ සම්පූර්ණයෙන් වියුක්ත.
එකලු[වි.] (සෑම තැනම) එක සේ ආලෝක වූ; ඒකාලෝක.
එකසර[වි.] එකලා ව හැසිරෙන; තනි ව ජීවත් වන; ඒකචාරී.
එකසරණ[නා.] තනි ව හැසිරීම; හුදකලා චරණය.
එකසරි[වි.] එක් වැනි; සමාන.
එකස් කරනවා[ක්‍රි.] (සිවුරක් හෝ සළුවක්) එක් උරයක් පමණක් වසා පොරොවනවා; ඒකාංස කරනවා.
එකසැටිය[නා.] සමාන බව; නොවෙනස් ආකාරය; සාරූප්‍යය.
එකසිත්[වි.] දෙසිතක් නැති; ස්ථිර; නොවෙනස්.
එකසී1. [ක්‍රි.වි.] එක සේ; ඒකාකාරයෙන්. 2. [ක්‍රි.වි.] එකහෙළා; ඒකාන්තයෙන්. 3. [ක්‍රි.වි.] සමූහයක් වශයෙන්; රාශියක් වශයෙන්.
එකහඬින්[ක්‍රි.] එක ම ශබ්දයෙන්; ඒකමතිකව.
එකහිත්, එක්සිත්[වි.] දෙ සිතක් නැති; ස්ථිර; නොවෙනස්.
එකහිරවරණ[නා.] ඒකච්ඡත්‍රය; එක ම ආඥාවකින් පාලනය කිරීම; එක ම රජකුගේ පාලනය.
එකහෙළා1. [ක්‍රි.වි.] එක්වර; එකපැහැර. 2. [ක්‍රි.වි.] ස්ථිර ව; නිශ්චය වශයෙන්; ඒකාන්තයෙන්.
එකහෙළි[වි.] එක සේ ආලෝක වූ; ඒකාලෝක.
එකළු, එක්හළු[වි.] ඒකාකාර වූ; සමාන වූ.
එක් පටුව[නා.] කැසපට; පිටපට.
එක් සැණෙන්[ක්‍රි.වි.] මොහොතකින්; ක්ෂණයකින්; සැණෙකින්.
එක්කලු දොර[එක්+අලුදොර] [නා.] එක් කවුළුව; එක් වාතපානය.
එක්කිච්ඡාවචන[එක්+ඉච්චා+වචන] (කථා.) [නා.] රැවටිලි බස්.
එක්ටැම්ගෙය[නා.] එක් කණුවක් මත සෑදූ ගෙය; එකපා විමන; එකස්ථම්භ ගෘහය.
එක්තරම්[වි.] එක පමණ; එක්තරා ප්‍රමාණයක වූ; සුදුසු.
එක්තරා[වි.] සමූහයකින් එක්; කීපයකින් එකක් වූ; යම්කිසි හෝ එක්.
එක්තැන්[නා.ප්‍ර.] එක තැන; එක ස්ථානය; එක් තැනැත්තා.
එක්දරුමා[නා.ප්‍ර.] එක් දරුවකු පමණක් වැදූ මව.
එක්දළ[නා.ප්‍ර.] එක්දළයක් ඇති සේ ප්‍රකට තැනැත්තා; ගණ දෙවියා.
එක්දැසි[වි.] එක සමාන; ඒකාකාර; ඒකසදෘශ.
එක්පහන්[වි.] මුළුමනින් ම ආලෝක වූ; ඒකාලෝක වූ.
එක්පෑහුම් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.වි.] වී පළමු වරට වනේ දමා කොටවනවා.
එක්බා[නා.ප්‍ර.] එක් භාගය; එක් කොටස.
එක්බාන්කුදය[නා.] (කමත්.) (ගොයම් කොළයක් මැඩීම සඳහා යොදන) එකට බඳින ලද ගවයන් තිදෙනා.
එක්බැඳි[වි.] එකට බැඳුණු; එකට යා වූ; ඒකාබද්ධ.
එක්බුමු[වි.] එක් මහලක් හෙවත් තලයක් ඇති.
එක්මංසල[නා.] අතුරුමාර්ගයක් (ප්‍රධාන) මාර්ගයකට සම්බන්ධ වන සන්ධිය.
එක්රැස්[නා.ප්‍ර.] එක ගොඩ; ඒකරාශිය.
එක්ලස්[වි.] පිළිවෙළක් ඇති; ක්‍රමවත්.
එක්වන1. [වි.] ඒකාකාර; එක වාගේ; එක සමාන; සමාන රූ ඇති. 2. [වි.] පළමු වැනි; ප්‍රථම.
එක්වන්1. [ක්‍රි.වි.] ඒකාකාර; එක හා සමාන; සමාන. 2. [ක්‍රි.වි.] නිතර; නිරන්තරයෙන්; අනවරතයෙන්. 3. [ක්‍රි.වි.] එකට; සමඟ.
එක්වැටි[නා.ප්‍ර.] එක් පටකින් යුත් මාල විශේෂයක්; සිවුසැට ආභරණයන්ගෙන් එකක්.
එක්සත්1. [වි.] එක රාජ්‍ය නායකයකුගේ පාලනය යටතට පත්; එක රජකු විසින් පාලනය කරනු ලබන; ඒකච්ඡත්‍ර. 2. [වි.] එකමුතු; සමගි සම්පන්න.
එක්සම[වි.] එක හා සමාන; ඒකාකාර.
එක්ස්කිරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍ය ආලෝක තරංගවලට විනිවිද යා නොහැකි පදාර්ථ විනිවිද යනසුලු විද්‍යුත් චුම්බක තරංග (=X-rays).
එක්සීමා(පාරිභා.) [නා.] හමෙහි ඇති වන ප්‍රදාහයක්; කඩුවේගන් විශේෂයක් (=eczema).
එක්සේසත්[වි.] එක් රාජ්‍ය නායකයකුගේ පාලනය යටතට පත්; ඒකච්ඡත්‍ර.
එක්හස්[වි.] ඒකාකාර; එක සමාන.
එක්හළු[වි.] එකළු.
එකාවන්[වි.] ඒකාකාර; එක සමාන. [ක්‍රි.වි.] නිරන්තරයෙන්; නිතරම.
එකැති[වි.] නියත; ඒකාන්ත.
එකැස්[වි.] එක ඇසක් පමණක් ඇති.
එකැස් බෙරය[නා.] එක් ඇසක් (හම බැඳි තලයක්) පමණක් ඇති බෙරය.
එකෑවර[එක්+ඈවර] [ක්‍රි.වි.]එක විට; එක් වර.
එකිනෙක[එකින්+එක] [නා.] තනි තනි; එක එක.
එකුන්[වි.] එකකින් අඩු වූ; එකකින් ඌන වූ.
එකෙණෙහි[ක්‍රි.වි.] ඒ මොහොතෙහි; ඒ ඇසිල්ලෙහි; ඒ ක්ෂණයෙහි; එවිගස.
එකේලි[වි.] එක එල්ලට වී; ඍජු; කෙළින්.
එකෝලියම(කථා.) [නා.] කමතෙහි කාටු හෙවත් රොඩු පිස දා වෙන් කිරීම පිණිස කටු අතුවලින් සාදා ගැනෙන අතුමිටිය; පඹ අත්ත.
එගොඩ කරනවා[ක්‍රි.] ගං හෝ ආදි ජලාශයකින් එතෙර කරනවා; නියමිත සීමාව ඉක්මවනවා; පමුණුවනවා.
එගොඩ, එගොඩහ(කථා.) [නා.] ජලාශයක එහා පැත්ත; එතෙර; සීමාවකින් ඔබ්බ; පාරිමතීරය.
එච්චර[නා.] එ විතර; එ පමණ; ඒ තරම්; ඒ ප්‍රමාණය.
එච්චිකම[නා.] ලෝභකම; මසුරුකම.
එඩිතර[වි.] නිර්භීත; අභීත; ප්‍රෞඪ.
එඩිදර්ප[නා.ප්‍ර.] එඩියෙන් යුත් දර්පය; නිර්භීතකමින් ඇති වූ ගර්වය.
එඩිය[නා.] ගර්වය; දර්පය; වික්‍රමය; තේජස.
එඬේර ගොටුව(කථා.) [නා.] ගොපලු සමයමේ දී ගොපලු යක්ෂයා වෙනුවෙන් වෙන් කර ඇති පුද ගොටුව.
එඬේරා[නා.ප්‍ර.] ගව මහීෂ, එළු බැටළු, ආදි සිවුපා සතුන් බලා ගන්නා තැනැත්තා.
එතර, එතෙර[නා.] ඒ තෙර; එගොඩ; පාරිම තීරය; විදේශය. 1. [ක්‍රි.වි.]ඒ ඇසිල්ලෙහි; ඒ ක්ෂණයෙහි; එවිගස. 2. [ක්‍රි.වි.]ඉක්බිති; තදනන්තර ව; එකල්හි.
එතරණ[නා.ප්‍ර.] බැස ගැන්ම; පිවිස ගැන්ම; ආරම්භය; ප්‍රවේශය.
එතිල් ඇල්කොහොල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇල්කොහොල් නමින් හැඳින්වෙන කාබනික සංයෝග කාණ්ඩයට අයත් වැදගත් සංයෝගයක් (=ethyl alcohol).
එතිලීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔලෙෆින් නමින් හැඳින්වෙන කාබනික සංයෝග ශ්‍රේණියේ මුල් සංයෝගය වන වායුවක් (=ethylene).
එතෙර කරනවා1. [ක්‍රි.] ජලාශයකින් එගොඩ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (සසර දුකෙන්) එතෙර කරනවා; පාරිමතීරයට පමුණනවා.
එද්දලයා1. (කථා.) [නා.] මිත්‍රයා. 2. [නා.] අමුත්තා. 3. [නා.] මස්සිනා. 4. [නා.] සොර සැමියා.
එදෑතුර[නා.] සිද්ධි දෙකක් අතර කාලය.
එදිරි[වි.] විරුද්ධ; සතුරු.
එදිරි පිරිමහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පළි ගන්නවා; එකට එක කරනවා.
එදිරිපහුව(කථා.) [නා.] වැරැද්ද; ප්‍රමාද දෝෂය.
එදිරිවාදුකම්[නා.බහු.] විරුද්ධකම්; සතුරුකම්; අමනාපකම්.
එන1. [වි.] පැමිණෙන; ආගමනය කරන; මතු සිදුවන. 2. [වි.] ඇති වන; පැන නඟින. 3. [වි.] වෑහෙන; ගලන්නා වූ. 4. [වි.] ඊළඟ; ලබන; ඉදිරි;
එනමල්, එනැමල්1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ, මැටි භාණ්ඩ, වීදුරු ආදියෙහි මතුපිට ආලේප කරන එනැමල් පෝරණුවෙහි පුළුස්සා ගනු ලබන කාචමය ද්‍රව්‍යයක්; ඉනැමල්. 2. [නා.ප්‍ර.] අපිචර්මීය ආවරණයක් ඇති දත්වල ද ඇතැම් කොරල්වල ද තිබෙන බාහිර චූර්ණමය ස්තරය.
එනම්[නි.] හරියට ම කියතොත්; ඒ වනාහි.
එන්ජිම(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් ශක්ති විශේෂයක් අනෙක් ශක්ති විශේෂයක් බවට විශේෂයෙන් ම තාපය යාන්ත්‍ර ශක්තිය බවට පරිවර්තනය කිරීමේ මෙවලම (=engine).
එන්තරවාසිය[නා.] ණය ආපසු ගෙවන ලෙස දන්වා නීතීඥයකු මගින් ණයකරු වෙත නියෝග කර යවන ලියවිල්ල.
එන්නත[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් බෝවන රෝග වැළැක්වීමට ශරීරගත කරන ඖෂධය; වැක්සීනය.
එන්නත් කරනවා[ක්‍රි.] එන්නත් ශරීරගත කරනවා; බේත් විදිනවා; අත් විදිනවා.
එන්සයිමය(පාරිභා.) [නා.] සජීවී සෛල මඟින් නිපදවනු ලබන ප්‍රෝටීනමය කාබනික උත්ප්‍රේරකය.
එන්සල්, එන්සාල්[නා.] සුවඳැති කරල් හට ගන්නා පැළැටියක්; කරදමුංගු.
එපලඟ, එපෑලඟ[වි.] ඒ ලෙසින්; ඒ ආකාරයෙන්.
එප්සම් ලුණු[නා.] මැග්නීසියම් සල්පේට් නම් ලුණු (=epsom salt).
එපිට, එපිටහ[නා.ප්‍ර.] ඈත; දුර බැහැර; එහා.
එපිඩයස්කෝපය(පාරිභා.) [නා.] විනිවිද පෙනෙන හෝ නොපෙනෙන වස්තුවල ප්‍රතිබිම්බ ප්‍රක්ෂේපණය කළ හැකි ප්‍රකාශදීපයක් (=epidiascope).
එපිපියාව(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් කවචයින් බිත්තර ආරක්ෂා කරනු පිණිස රැකුම් මඩියේ කොටසක් ඝන වීමෙන් සෑදෙන පෑදලයක හැඩයෙන් යුක්ත වූ අවයවය (=ephippium).
එපිස්කෝපය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා ආලෝකවත් කළ පාරාන්ධ වස්තුවක විශාලිත ප්‍රතිබිම්බයක් තිරයක් මතට ප්‍රක්ෂේපණය කළ හැකි ප්‍රක්ෂේපණ දීපයක් (=episcope).
එබ[නා.] දියවළ; දිය කඩිත්ත; හෙබ.
එබනයිට්[නා.ප්‍ර.] රබර් හා ගෙන්දගම් මිශ්‍ර කර සාදන ද්‍රව්‍යය; තද රබර් (=ebonite).
එබන්ද[නා.] එබඳු දැය; එවැනි දෙය.
එබැවින්[ක්‍රි.වි.] එනිසා; එසේ හෙයින්; එහෙයින්.
එබිකම, එබිකම්[නා.ප්‍ර.] හොරෙන් බැලීම; හැංගි හොරා බැල්ම; සෝදිසිය.
එබිකම් කරනවා[ක්‍රි.] (දොර කවුළු ආදියෙන්) පරීක්ෂාවෙන් බලනවා; හොරෙන් හැංගී බලනවා.
එබෙනවා1. [ක්‍රි.] ඇතුළට කිඳා යනවා; යටට ගිලී යනවා. 2. [ක්‍රි.] නැති වී යනවා; යටපත් වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] හොරෙන් බලනවා; එබිකම් කරනවා.
එම[වි.] ඉහත සඳහන් කරන ලද්ද; පූර්වෝක්තය.
එමට[ක්‍රි.වි.] එපමණට; බොහෝ සේ; සුලභව; හුඟක්.
එමතු[වි.] එවිතරක්; එපමණකුත්.
එම්ප්‍රදෝරු[නා.ප්‍ර.] අගරජ; අධිරාජයා.
එම්බල, එඹල1. [නි.] පින්වත; භවත්නි; ඉදිරිපිට සිටින අයකු ගෞරවාන්විතව ඇමතීමට යෙදේ. 2. [නි.] ඒයි; බොල; ඉදිරිපිට සිටින අයකු පහත් ලෙස ඇමතීමට යෙදේ.
එම්බ්‍රොයිඩර්[නා.ප්‍ර.] නූල්වලින් රෙදිවල කරන විචිත්‍ර මැහුම් වැඩ; සැරසිලි මැහුම් (=embroidery).
එමීර්වරයා[නා.] සමහර මුස්ලිම් රටවල ප්‍රාන්තයක පාලකයා හැඳින්වීමට යොදන නම.
එයරියලය, ඒරියලය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් චුම්බක තරංග ලබා ගැනීම හෝ නිකුත් කිරීම පිණිස විවෘතව යොදා තිබෙන කම්බිය; ගුවන් කම්බිය (=aerial).
එරමිණිය ගොතනවා[ක්‍රි.] කකුලෙන් කකුල ගොතා වාඩි වෙනවා.
එරවණ, ඓරාවණ[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයාගේ ඇතාගේ නාමය.
එරිකෝලය[නා.] තෝමරය; හෙල්ල.
එරිස්සලය[නා.] නොරිස්සුම්කම; තරහ යන ගතිය.
එරිස්සාව(කථා.) [නා.] ඉරිසියාව; ඊර්ෂියාව.
එරුණුහස්[නා.ප්‍ර.] හංසයා එරුණු තැන හෙවත් විල; තඩාගය.
එරුම්කඩ[නා.] කුඹුරක එරෙන තරම් මඩ සහිත ප්‍රදේශය.
එරෙට්ටු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] විරුද්ධත්වය; අමනාපය; තර්ජනය.
එරෙනවා1. [ක්‍රි.] යටට බසිනවා; මඩ වතුර, රශ්මි ආදියෙහි නිමග්න වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (මුල්) යටට ඇදෙනවා; (අල) බහිනවා. 3. [ක්‍රි.] පියයුරුවලට හෝ බුරුල්ලට කිරි එරෙනවා. 4. [ක්‍රි.] අමාරුවේ වැටෙනවා.
එරෙප්සින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආන්ත්‍ර යුෂයෙහි අන්තර්ගත එන්සයිමයක් (=erepsin).
එරෙහි වෙනවා[ක්‍රි.] කෝප වෙනවා; අමනාප වෙනවා; විරුද්ධ වෙනවා.
එලඳ කද(කථා.) [නා.] මනමාලිය කැඳවාගෙන ඒමට යන විට මනමාලයා විසින් මනමාලියන්ගේ ගෙදරට යවනු ලබන කෑම රසකැවිලි ආදිය අඩංගු කදමල්ල.
එලවසම(කථා.) [නා.] තරාතිරම; පංතිය.
එලවේසමේ, එලවේසමෙන්(කථා.) [ක්‍රි.වි.] හිරිහැරයක් නොමැතිව; පහසුවෙන්; නොමිලේ; වියදමක් නොමැතිව.
එල්නිනෝ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වෙරළ ආශ්‍රිත ව තාවකාලික ව ඇති වන උණුසුම් ජල ප්‍රවාහයක නාමය; ලෝකයේ විවිධ රටවල විවිධ ආකාරයෙන් කාලගුණික හා දේශගුණික බලපෑම් ඇති කරන සංකීර්ණ ක්‍රියාවලියක් (=el nino).
එල්බ ගන්නවා1. [ක්‍රි.] එල්ලී සිටිනවා; (තදින්) අල්ලා ගන්නවා; ඇලී සිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] (යම් මතයක) ස්ථිර ව පිහිටා සිටිනවා.
එල්බෙනවා[ක්‍රි.] එල්ලෙනවා; අවලම්බනය වෙනවා; එල්ලී සිටිනවා.
එල්ල කරනවා1. [ක්‍රි.] යම් අවියක් ඉලක්කයට යොමු කරනවා; කුරුමානම් අල්ලනවා; යම් පිරිසක් හෝ ක්ෂේත්‍රයක් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පෙළට තබනවා. 3. [ක්‍රි.] යොමු කරනවා; (චෝදනාවක්) ඉදිරිපත් කරනවා.
එල්ලනවා1. [ක්‍රි.] ඉහළ සිට පහළට ලම්බනය වන සේ තබනවා; කොකු ආදියෙන් පහළට ලම්බනය වන සේ අමුණනවා; අවලම්බනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] මරණීය දඬුවමක් වශයෙන් ගෙල තොණ්ඩුවකින් තද කොට එල්ලනවා; එල්ලා මරනවා.
එල්ලය, එල්ලෙ1. [නා.] අරමුණු කර ගත් තැන; ඉලක්කය; කුරුමානම. 2. [නා.] ඉදිරිය;ඉස්සරහ.
එල්ලා මරනවා[ක්‍රි.] ගෙලෙන් එල්ලා මරණයට පමුණුවනවා.
එල්ලුම්ගස, එල්ලුම්ගහ[නා.] මරණීය දඬුවමට නියමවූවන් එල්ලා මරණයට පත් කිරීම සඳහා උපයෝගි කරගන්නා වධෝපකරණය; පෝරකය.
එල්ලෙනවා1. [ක්‍රි.] ආලම්බනය වෙනවා; එල්වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කඹයකින් හෝ ලණුවකින් තොණ්ඩුවක් ගෙලට දමා එල්ලී හුස්ම හිර කරගෙන සියදිවි හානිකර ගන්නවා.
එලී ගන්නවා[ක්‍රි.] (යමක) එල්ලී සිටිනවා; එල්බෙනවා.
එලෙනවා1. [ක්‍රි.] පහතට එල්ලෙනවා; එල්බෙනවා. 2. [ක්‍රි.] එල්ලී සිටිනවා; ඇලී සිටිනවා. 3. [ක්‍රි.] සැඟවෙනවා; නිලීන වෙනවා.
එලොව[නා.] මරණින් මතු උපදින ලෝකය; පරලොව.
එලොවපොල් පෙනෙනවා[ක්‍රි.] මරණය සිහි වන තරම් වේදනාවකට පත් වෙනවා; සිහිවිකල් ව මෙන් කටයුතු කරනවා.
එවක[ක්‍රි.වි.] ඒ කාලයෙහි; ඒ යුගයෙහි; ඒ සමයෙහි.
එව්[නි.] මෙන්; සේ; වැනි; සමාන.
එවිගස[ක්‍රි.වි.] එවේලේ ම; එකෙණෙහි ම; ඒ ක්ෂණයෙහි.
එවිතර[නා.] ඒ තරම; ඒ ප්‍රමාණය; එපමණ.
එසඳ[ක්‍රි.වි.] එකල්හි; ඒ කාලයෙහි; ඒ අවස්ථාවෙහි.
එසේ මෙසේ[වි.] සාමාන්‍ය; සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයේ වූ; සුළුපටු.
එහාමෙහා කරනවා[ක්‍රි.] (තුබූ) තැන වෙනස් කරනවා; ඉවතට ගෙන යනවා.
එහිලා[නි.] ඒ පිළිබඳ ව; ඊට සම්බන්ධ කොට; එයට ඇතුළත් කොට.
එහෙත්[නි.] එසේ ද වූවත්; එහෙම වුණත්.
එහෙම[ක්‍රි.වි.] ඒ ආකාරයෙන්; ඒ ලෙසින්.
එහෙවු[වි.] එසේ වූ.
එළ1. [වි.] සුදු; ධවල; සුදුමැලි. 2. [වි.] පිරිසිදු; ශුද්ධ. 3. [වි.] සිංහල; දේශීය ගවයන් පිළිබඳව යෙදේ. 3. [වි.] එළුවා.
එළ කරනවා[ක්‍රි.] සුදු කරනවා; පිට පොත්ත හෝ ලෙල්ල ඉවත් කිරීමෙන් ශුද්ධ කරනවා; පොතු අරිනවා; (හාල් ආදිය) පාහිනවා.
එළකිරි[නා.ප්‍ර.] එළදෙනුන් ගෙන් ලැබෙන කිරි.
එළඟිතෙල්[නා.ප්‍ර.] එළදෙනුන්ගේ කිරෙන් ලබා ගන්නා තෙල්.
එළනවා1. [ක්‍රි.] පහතට දමනවා; හෙළනවා. 2. [ක්‍රි.] පැදුරු ආදිය අතුරනවා; දිග අරිනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] පහරක් ගසනවා.
එළඹෙනවා[ක්‍රි.] ළගට එනවා; සමීපයට පැමිණෙනවා; ළඟා වෙනවා.
එළය[නා.] ගසක කඳක් තුළ ඇති විය හැකි නිසරු බුරුල් දැව කොටස.
එළලනවා[ක්‍රි.] (රෙදි ආදියෙහි වූ සිදුරු හෝ ඉරුණු තැන්) ඉදිකටුවකින් දිග හා හරස් අතට නූල් ඇද මසනවා.
එළලු[වි.] සුදට හුරු පාටැති; පාණ්ඩු වර්ණ වූ.
එළවනවා1. [ක්‍රි.] පලවා හරිනවා; පන්නනවා. 2. [ක්‍රි.] පසුපස ලුහුබඳිනවා. 3. [ක්‍රි.] වාහනයක් පදවනවා; (රියක්) හසුරුවනවා. 4. [ක්‍රි.] ඉදිරිපිටට පමුණුවනවා. 5. [ක්‍රි.] (සිහි) උපදවා ගන්නවා; ඇති කර ගන්නවා. 6. [ක්‍රි.] ගෙන දෙනවා; ලබා දෙනවා; සලසනවා. 7. (කථා.) [ක්‍රි.] ගලවා දමනවා; ඉවත් කරනවා.
එළවළු[නා.ප්‍ර.බහු.] ව්‍යංජන පිණිස ගන්නා කොළ, ගෙඩි, මල්, කරල් ආදිය සහිත ශාක.
එළව්ව[නා.] මළගෙය; ඉලව්ව.
එළා ගන්නවා1. [ක්‍රි.] (පැදුරු, මාගල්, බුමුතුරුණු වැනි දේ) බිම අතුරා ගන්නවා; දිග හැර ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] යටත් කර ගන්නවා; සතකු මරා ගන්නවා; බිම පෙරළා ගන්නවා.
එළි1. [වි.] පිරිසිදු; ශුද්ධ. 2. [වි.] සුදු; ශ්වේත. [නා.ප්‍ර.] ආලෝක; පහන්.
එළි අත්ත[නා.] ගිනිහුළ; හුළුඅත්ත.
එළි කතර[නා.] (ගස්කොළන් ආදියෙන් තොර) විවෘත භූමිභාගය; එළිමහන් ප්‍රදේශය.
එළි කරනවා1. [ක්‍රි.] ආලෝක කරනවා; ප්‍රභාසම්පන්න කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ශුද්ධ කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (සැඟවුණු යමක්) එළිදරවු කරනවා; අනාවරණය කරනවා; ප්‍රකාශයට පත් කරනවා. 4. [ක්‍රි.] පසු දා පහන් වනතුරු රාත්‍රිය ගත කරනවා.
එළි පහළි, එළි පෙහෙළි[වි.] ගස් කොළන්, වල් පැළෑටි ආදියෙන් තොර; ආවරණය නොවූ; විවෘත වූ; එළි කරන ලද.
එළි බස්සනවා1. [ක්‍රි.] පිටතට පමුණුවනවා. 2. [ක්‍රි.] මල්වර වීමෙන් පසු ගැහැනු ළමයා ඉසදිය නෑවීම පිණිස එළියට කැඳවාගෙන එනවා.
එළි බහිනවා, එළි බසිනවා1. [ක්‍රි.] එළියට එනවා; පිටතට එනවා; අනාවරණය වෙනවා; එළිදරවු වෙනවා; ප්‍රකට වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] මල පහ කරනවා; ශරීර කෘත්‍යය කරනවා.
එළිච්චි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] එළු දෙන; එළිස්සී.
එළිදරවු කරනවා[ක්‍රි.] හෙළි කරනවා; අනාවරණය කරනවා; ප්‍රකට කරනවා.
එළිපත, එළිපත්ත1. [නා.ප්‍ර.] උළුවස්සක් පාමුල දොරට යටින් පවතින පඩිය; උළුවහු පඩිය; කාමරයක දොර පඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කවුළුවක පහත පිහිටි පඩි කඳ; ජනෙල් පඩිය.
එළිපහළිය1. [නා.] නිසි පිළිවෙළ; මනා සැකසුම; ශෝභනබව; නිමාව. 2. [නා.] එළිමහන.
එළිපිට1. [ක්‍රි.වි.] ප්‍රකට ලෙස; ප්‍රසිද්ධියේ. 2. [ක්‍රි.වි.] ඉදිරිපිට; නොසඟවා. 3. [ක්‍රි.වි.] මතුපිට; උඩින්.
එළිමහන්[වි.] විවෘත; ගෙයින් පිට; ආවරණයක් නැති.
එළිය1. [නා.] ආලෝකය; ප්‍රභාව; සූර්යාලෝකය. 2. [නා.] අවකාශය; එළිමහන; බැහැර; ගෙයින් පිටත. 3. [නා.] පද්‍යයක පාදවල මුල, මැද, අග ආදි වශයෙන් සමාන අකුරු යෙදීම; එසේ යෙදූ තැන. 4. [නා.] එළිපත; ගෘහද්වාරය. 3. [නා.] ඔඩොක්කුව; ඉණ. 6. [නා.] එළදෙන.
එළිය කූඩුව[නා.] ඇතුළත එළි දැල්විය හැකි වෙසක් සැරසිලි විශේෂයක්; වෙසක් කූඩුව.
එළිය වැටෙනවා, එළිය වෙනවා[ක්‍රි.] උදෑසන සූර්යාලෝකය ඇති වෙනවා; හිරු උදාවෙන් ආලෝකවත් වෙනවා; පහන් වෙනවා.
එළිවැට[නා.] සිවුපදයක පද සතරෙහි යෙදෙන එක සමාන අකුරු පෙළ.
එළිසමය[නා.] පද්‍යයක පාදයන්ගේ මැද හෝ අග සමාන අකුරු යෙදීම.
එළු[නා.ප්‍ර.] එළු බස.
එළු කරනවා[ක්‍රි.] වෙනත් බසකින් හෙළ බසට හෙවත් සිංහලයට නඟනවා; එළුවට පරිවර්තනය කරනවා.
එළුතපස්[නා.ප්‍ර.] එළුවකුගේ පැවතුම්වලට සමාන පැවතුම් ඇති තපස්චර්යාව; අජව්‍රතය.
එළුබණ[නා.] සිංහලයෙන් දේශනා කරන ලද (හෝ ලියන ලද) බුද්ධ ධර්මය.
එළුබස[නා.] සිංහල භාෂාව; ශුද්ධ සිංහල භාෂාව.
එළුරවුළ, එළුරැවුළ[නා.] යටි රැවුළ; (එළුවකුගේ වැනි) නිකටෙහි පිහිටි කුඩා රැවුළ.
එළුරැස[නා.] මේෂ රාශිය.
එළුව[නා.] හෙළ බස; ශුද්ධ සිංහල භාෂාව.
එළුවන් පැනීම[නා.] කාන්තා පක්ෂයට විශේෂ වන ජන ක්‍රීඩාවක නාමය.
එළුසන්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීතියෙන් නඟන හඬ; ප්‍රීතියෙන් කුල්මත් ව (නළාවක් පිඹින්නා සේ) මුඛයෙන් නඟන හඬ.
එළෙම්බි[නා.ප්‍ර.] අශ්වයාගේ ගැහැනු සතා; වෙළඹ.
ඒමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ දහහතර වැනි අකුර හා දහහතර වැනි ස්වරය; ‘එ’ යන්නෙහි දීර්ඝ රූපය. [සර්ව.] අනභිමුඛ නොහොත් පූර්වෝක්ත දෙය හෝ තැනැත්තා; ඒ දෙය; එය; ඒ තැනැත්තා. [වි.] අනභිමුඛ වූ; පූර්වොක්ත; තත්.
ඒක[වි.] තනි; හුදු; එක ම. [සර්ව.] ඒ දෙය; එය.
ඒකංගික, ඒකඞ්ගික, ඒකාංගික[වි.] එක් අංගයක් හෙවත් කාරණයක් ඇති.
ඒකංස, ඒකාංස1. [නා.ප්‍ර.] එක් උරය; ශරීරයෙහි එක් අංශය; එක් පැත්ත. 2. [නා.ප්‍ර.] ඒකාන්ත බව; ස්ථිරත්වය; නිශ්චය.
ඒකංසිකය[නා.] එකස් කොට හෙවත් ඒකාංස කොට පොරවන සිවුර; එක් උරයක් වැසෙන සේ පොරවන චීවරය.
ඒකකය1. (පාරිභා.) [නා.] අවම සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාව; එක. 2. [නා.] එකක් වශයෙන් සලකනු ලබන සමස්තය හෝ කොටස. 3. [නා.] මැනීමේ දී හෝ ප්‍රමාණ කිරීමේ දී හෝ ගන්නා මිම්ම; මාපකය.
ඒකක්ෂණය[නා.] එක ම මොහොත; ඉතා සුළු කාලප්‍රමාණය.
ඒකක්ෂණික[වි.] එක් ක්ෂණයක් හෙවත් මොහොතක් පවතින.
ඒකකාලවර්ති, ඒකකාලීන[වි.] එක් කාලයකට අයත්; එක ම කාලයක පවත්නා; සමකාලීන.
ඒකකේන්ද්‍රික(පාරිභා.) [වි.] එක ම කේන්ද්‍රයක් ඇති; පොදු ලක්ෂ්‍යයක් කේන්ද්‍රය කොට ඇති (=concentric).
ඒකකෝලාහල[නා.ප්‍ර.] එක සේ පැතුරුණු මහත් හඬ; මහත් ඝෝෂාව හා කැලඹීම; ඒකනින්නාදය.
ඒකකෝශක, ඒකකෝෂක, ඒකකෝෂික(පාරිභා.) [වි.] තනි කෝෂයක් හෙවත් සෛලයක් ඇත්තා වූ; ඒකසෛලික (=unicellular).
ඒකකෝෂ්ඨික(පාරිභා.) [වි.] (ඩිම්බකෝෂයක) එක ම කෝෂ්ඨයක් හෙවත් කාමරයක් ඇති (=unilocular).
ඒකගණපර්යාපන්න[වි.] එක ම තලයට ඇතුළත්; එක සමූහයකට අන්තර්ගත (භික්ෂූන් සම්බන්ධ ව කියැවේ).
ඒකගුණ(පාරිභා.) [වි.] ජීවියකුගේ පරිණත අවස්ථාවට පැමිණි ජන්මාණු සෛලවලට විශේෂ වූ වර්ණදේහ සංඛ්‍යාව ඇති (=haploid).
ඒකගුරු[නා.ප්‍ර.] එක ම ගුරුවරයා; එක ම ශ්‍රේෂ්ඨ ආචාර්යවරයා.
ඒකගෘහී(පාරිභා.) [වි.] පුමංගි පුෂ්ප සහ ජායාංගි පුෂ්ප එක ශාකයෙහි හටගන්නා වූ; ද්විලිංගික (=monoecious).
ඒකඝන[වි.] හිස්තැන් නැති ව එකට බැඳී පවත්නා; ඇතුළත සිදුරු නැති ව එක ම ඝනයක් වූ; එකට කැටි වූ.
ඒකචර, ඒකචාරී[වි.] තනි ව හැසිරෙන හෝ ජීවත්වන; සමූහයෙන් වෙන් ව හැසිරෙන; එකලා ව හැසිරෙන.
ඒකච්ඡත්‍ර[වි.] එක ම සේසතට යටත්; එක ම රජකුට යටත්; එක ම ආඥාවක් යටතේ පාලනය කරනු ලබන.
ඒකච්ඡන්දය[නා.] හැම දෙනාගේ ම සමාන වූ කැමැත්ත; එක ම කැමැත්ත.
ඒකච්ඡන්න[වි.] එක් වැස්මක් ඇති; එක් පියස්සක් හෙවත් වහලක් ඇති.
ඒකච්ඡිද්‍ර[වි.] එක් සිදුරක් ඇති.
ඒකච්ඡිද්‍රය[නා.] නළා විශේෂයක්; ශුෂිර තූර්ය භාණ්ඩයක්.
ඒකචින්තී[වි.] ස්ථිර සිතක් ඇති; දැඩි අධිෂ්ඨානයකින් යුක්ත; එක දෙයක් ගැන සිත යොදන.
ඒකජ[වි.] (ව්‍යාක.) එක් ස්ථානයකින් උපන්; එක ම උත්පත්ති ස්ථානයක් ඇති.
ඒකජාක්ෂරය[ඒකජ+අක්ෂරය] [නා.] එක් ස්ථානයකින් පමණක් උපන් අක්ෂරය.
ඒකජාත[වි.] එක ම පියාට දා වූ; එක් පියකුට ජාතක වූ.
ඒකජාතීය[වි.] එක ම වර්ගයට අයත්; සමාන ජාතියකට අයත් වූ.
ඒකජාල[නා.ප්‍ර.] එකට එක් වූ ගිනිදැල්ල; එක ම ගිනිජාලාව; ඒකජ්වාලය.
ඒකජීවාණු[වි.] එක සෛලයක් ඇති; ඒක සෛලික. [නා.ප්‍ර.] ඒකසෛලික ජීවියා.
ඒකතල1. [වි.] එක් තලයක් හෙවත් මුහුණතක් ඇති; එක් ඇසක් හෙවත් පැත්තක් ඇති. 2. (පාරිභා.) [වි.] එක ම තලයක පිහිටි හෝ ක්‍රියා කරන. 3. [වි.] එක් අක්ෂක ඡේදකයක් හරස් ව පිහිටි (=coplanar).
ඒකත්වය[නා.] එකක්බව; එකමුතුබව; ඒකතාව.
ඒකත්‍රකරණය[නා.] එක්තැන් කිරීම; එක් කොට ගැනීම.
ඒකත්‍රාණ[නා.ප්‍ර.] එක ම ආරක්ෂාව; එක ම රැකවරණය.
ඒකතානී[වි.] හඬෙහි උස්, පහත් ස්වභාවයක් නැති; ඒකාකාර ශබ්දයක් ඇති; නීරස; විවිධත්වයක් නැති.
ඒකතාව[නා.] එක්සත් ස්වරූපය; එක්සත්බව; ඒකීයතාව.
ඒකතුල්‍ය[වි.] එක ම ස්වරූපයක් ඇති; අතිශයින් සමාන.
ඒකථූණිකා[නා.ප්‍ර.] එක්ටැම්ගෙය; එකස්තම්භ ගෘහය.
ඒකදන්තයා1. [නා.ප්‍ර.] එක දළයක් ඇත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගණ දෙවියන්ට ව්‍යවහාර කරනු ලබන නාමයක්.
ඒකදල[වි.] එක කොළයක් පමණක් ඇති; ඒක පත්‍රික.
ඒකද්ධාන මාර්ගය[නා.] එක ම දුරුකතර මඟ; එක ම ප්‍රධාන මාර්ගය.
ඒකදිශා(පාරිභා.) [වි.] එක ම පැත්තකට අයත් (=unidirectional).
ඒකදීක්ෂිත[වි.] අසහාය කැපවීමක් ඇති; එක ම අභිප්‍රේතයක් සඳහා කැප වූ.
ඒකදීපායමාන[වි.] එක් පහනක් වැනි; එක ම ප්‍රදීපයක් බඳු.
ඒකදේශය, ඒකදේසය[නා.] සමස්තයක එක කොටස; සම්පූර්ණ දෙයකින් කොටස.
ඒකදේහයා1. [නා.] ශෝභන රූපයක් ඇත්තා. 2. [නා.] බුධ ග්‍රහයා.
ඒකධර්මානුසාරය[ඒකධර්ම+අනුසාරය] [නා.] එක ම ධර්මයක් අනු ව යෑම; එක ම නීතියක් අනුගමනය කිරීම.
ඒකධ්‍රැව1. (පාරිභා.) [වි.] එක ම ධ්‍රැවයක් ඇති (= co-polar). 2. [වි.] එක් ධ්‍රැවයක් හෙවත් තන්තුවක් තිබෙන ස්නායු සෛල පිළිබඳ වූ (=unipolar).
ඒකධායෙන්[ක්‍රි.වි.] එක්වර ම; සැණෙකින්.
ඒකධාරා[වි.] එක පැත්තක් පමණක් කැපෙන (මුවාත ඇති) තලයකින් යුත්.
ඒකන්ත, ඒකාන්ත[වි.] නියත; නිශ්චිත; නියම.
ඒකන්තරික[වි.] එකක් හැර එකක් ඇති; එක් අතරක් ඇති.
ඒකනාද[වි.] එක ම නාදයක් ඇත්තා වූ; මහත් හඬින් යුත්.
ඒකනාභික(පාරිභා.) [වි.] පොදු නාභියක් හෝ නාභි ඇති (=con- focal).
ඒකනායක[නා.ප්‍ර.] එක ම ප්‍රධානයා; අසහාය නායකයා.
ඒකනින්නාදය[නා.] එක ම ගිගුම් දීම; එක ම ඝෝෂාව; රැව් පිළිරැ ව් දීම.
ඒකපණ්ණ(පර්ණ)ච්ඡත්‍රය[නා.] තනි කොළයකින් සාදාගත් කූඩය; තල්පත් වැනි එක ම පත්‍රයකින් කළ ඡත්‍රය.
ඒකපත්නී ව්‍රතය[නා.] එක ම ස්වාමිපුරුෂයා කෙරෙහි පමණක් භක්තිය දක්වන භාර්යාවකගේ පැවැත්ම.
ඒකපද(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක් පදයකින් පමණක් සමන්විත වීජගණිතමය ප්‍රකාශනයක් පිළිබඳ වූ (=monomial).
ඒකපදකරණීය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක පදයකින් සෑදුණු රාශිය (=monomial surds).
ඒකපදික1. [වි.] තනි කෙනෙකුට පමණක් යා හැකි. 2. [වි.] එක් පදයකට හෙවත් වචනයකට සීමා
ඒකපදිකයා[නා.] එක් පාදයක් ඇති තැනැත්තා.
ඒකපරමාණුක(පාරිභා.) [වි.] එක් පරමාණුවකින් සෑදුණු (=monoatomic).
ඒකපර්ශුක(පාරිභා.) [වි.] තනි ප්‍රධාන මැද නාරටියක් සහිත (=unicostate).
ඒකපරායණ[නා.ප්‍ර.] එක ම පිහිට; එක ම සරණ; අසහාය සරණ.
ඒකපරිනම්‍ය(පාරිභා.) [වි.] පද්ධතියක පීඩනය, උෂ්ණත්වය, සංයුතිය ආදි විචල්‍යවලින් එකක් පිළිබඳ වූ හෝ එකක් හා බැඳුණු (=monovariant).
ඒකපරිමාණය(පාරිභා.) [නා.] ඒකබල පරිමාණය; රේඛීය පරිමාණය.
ඒකප්‍රතිවේධය[නා.] (අභි.) එක්වර ම අවබෝධ වීම; ක්ෂණයෙන් පහළ වූ අවබෝධ ඥානය.
ඒකප්‍රාණී[වි.] තමන්ගේ පණ මෙන් හිතැති; ප්‍රියතම.
ඒකපාක්ෂික1. [වි.] එක් පක්ෂයක් හෝ පැත්තක් පමණක් නියෝජනය කරන. 2. (පාරිභා.) (නීති.) [වි.] තනි පක්ෂයක් ඇති (=ex parte).
ඒකපාදී(පාරිභා.) [වි.] එක ම ප්‍රාථමික අක්ෂයකින් අග්‍රාභිසාරී ව ශාඛා බෙදන (=monopodial).
ඒකපාර්ශ්වික(පාරිභා.) [වි.] එක් පාර්ශ්වයකට හෙවත් පැත්තකට අයත් (=unilateral).
ඒකපිටකධරයා[නා.] තුන්පිටකයෙන් එකක (කටපාඩමින්) දත් තැනැත්තා.
ඒකපිණ්ඩ[වි.] ලේ නෑකමක් ඇති.
ඒකපිධාන[වි.] එක් පියනක් ඇති.
ඒකපුද්ගල ආදායම[නා.] රටේ මුළු ආදායම ජනගහනයෙන් බෙදූ විට ලැබෙන ආදායම (=per capita income).
ඒකපුද්ගල පරිභෝජනය[නා.] රටේ මුළු පරිභෝජනය කරන ප්‍රමාණය ජනගහනයෙන් බෙදූ විට ලැබෙන ප්‍රමාණය; එක් අයකු සාමාන්‍යයෙන් පාවිච්චි කරන ප්‍රමාණය (=per capita consumption).
ඒකපුෂ්පධාරී(පාරිභා.) [වි.] එක ම මලක් පමණක් දරන (=uniflorus).
ඒකපේටික(පාරිභා.) [වි.] ඒක පරාගධානි ඛණ්ඩිකාවක් පමණක් ඇති (=monothecous).
ඒකඵල ශ්‍රිතය(පාරිභා.) [නා.] එක අගයක් පමණක් තිබෙන ශ්‍රිතය (=single valued function).
ඒකබලධාරී[වි.] තනි බලයලත්; අසහාය බලධාරී.
ඒකබාහු[නා.] එක බාහුවක් ඇති තැනැත්තා; ගණ දෙවිඳු.
ඒකබීජ1. (පාරිභා.) [වි.] එක් බීජයක් පමණක් තිබෙන (= monospermous). 2. [වි.] එක් ඩිම්බයකින් හටගත් (=uniovular).
ඒකබීජපත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ඒකබීජපත්‍රි ශාකයක කලලයෙහි හෝ බීජ පැළයෙහි තිබෙන තනි බීජපත්‍රය; බීජයක තිබෙන තනි පියල්ල.
ඒකබීජි[වි.] (අභි.) සෝවාන් පුද්ගලයකු ලෙසින් නැවත එක් වරක් පමණක් උපදින.
ඒකබුද්ධධාරණීය[වි.] එක ම බුදුවරයකු දැරිය හැකි; සකල ලෝකධාතුව පිළිබඳ ව කියනු ලැබේ.
ඒකභක්තික[වි.] දවසට එක් වේලක් ආහාර ගන්නා; මධ්‍යාහ්න කාලය දක්වා පමණක් වළඳන.
ඒකභාර්යා පතිතාව[නා.] එක් භාර්යාවකට පමණක් ස්වාමියා වීම; ඒකභාර්යා සේවනය.
ඒකභාස්මික අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] හයිඩ්රජන් පරමාණු එකක් පමණක් තිබෙන්නා වූ ද ලවණ ශ්‍රේණි එකක් පමණක් උපයා දෙන්නා වූ ද අම්ලය (=monobasic acid).
ඒකභුජ(පාරිභා.) [වි.] එක ශාකයක දී එක අක්ෂයක් පමණක් පැන නඟින බහු අක්ෂ වූ මංජරියක් ඇති (=uniparous).
ඒකභූමක, ඒකභූමික[වි.] එක් බිමක් ඇති; එක් මහලක් ඇති.
ඒකමතික[වි.] එක ම මතය දරන; සමාන මත ඇති.
ඒකමාතෘක[වි.] එක ම මවක් ඇති; එක කුස උපන්.
ඒකමූලික[වි.] එක ම හේතුවක් හෝ ආරම්භයක් ඇති.
ඒකරන්ධ්‍ර[වි.] එක් සිදුරක් ඇති; ඒකච්ඡිද්‍ර.
ඒකරාශි වෙනවා[ක්‍රි.] එක ගොඩකට එකතු වෙනවා; එක් රැස් වෙනවා.
ඒකරාශිභූත[වි.] එක රාශියකට හෙවත් ගොඩකට එකතු වූ; එක් රැස් වූ.
ඒකරූප[වි.] සමාන රූප ඇති; ඒකාකාර.
ඒකරේඛීය(පාරිභා.) [වි.] එක ම සරල රේඛාවෙහි පිහිටි (=collinear).
ඒකලක්ෂ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] එක ම ලක්ෂ්‍යයේ දී හමු වන්නා වූ; එක ම පොදු ලක්ෂ්‍යයක් ඇත්තා වූ (=concurrent).
ඒකලිංගික, ඒකලිඞ්ගික(පාරිභා.) [වි.] පැහැදිලිව ම පුරුෂ ලක්ෂණ හෝ ස්ත්‍රී ලක්ෂණ හෝ පමණක් තිබෙන; ස්ත්‍රී ලිංගික හෝ පුරුෂ ලිංගික (=unisexual).
ඒකලිඞ්ගික පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] පුමංගී හෝ ජායාංගී හෝ යන වශයෙන් එක් ලක්ෂණයක් දරන පුෂ්පය (=unisexual flower).
ඒකලේසය[නා.] ස්වල්ප කොටස; අල්පමාත්‍රය.
ඒකවචනය[නා.] එක තැනැත්තකු හෝ එක දෙයක් හෝ එක් භාවයක් හෝ ප්‍රකාශ කරන වචනය.
ඒකවර්ණ1. [නා.ප්‍ර.] එක ශබ්දය හෝ අක්ෂරය. 2. [නා.ප්‍ර.] එක පාට; සමාන වර්ණ. (පාරිභා.) [වි.] එක තරංග ආයාමයක් ඇති ආලෝකය පිළිබඳ වූ (=monochromatic).
ඒකවාරදන්තී(පාරිභා.) [වි.] කිරිදත් සහ ස්ථිරදත් යනුවෙන් කාණ්ඩ දෙකක් නැති ව එක ම දත් කාණ්ඩයක් පමණක් තිබෙන (=monophyodont).
ඒකවිධ[වි.] එක් වැදෑරුම්; ඒකාකාර; සමාන ප්‍රභේද නැති.
ඒකවිධ ශ්‍රිතය(පාරිභා.) [නා.] නැවත නැවත ඇතිවීමේ ලක්ෂණය ඇති ක්‍රියාකාරීත්වය (=monotonic function).
ඒකවිහාරී[වි.] හුදකලා ව වාසය කරන; තනි ව වසන.
ඒකවීසති[නා.ප්‍ර.] එකක් වැඩි විස්ස; විසිඑක.
ඒකවෘත්ත(පාරිභා.) [වි.] එක ම චක්‍රයේ හෙවත් පරිධියෙහි පිහිටා තිබෙන (=concyclic).
ඒකශ්‍රැති ඥානය[නා.] එක් වරක් ඇසීමෙන් පමණක් පහළ වන ඥානය හෙවත් දැනීම.
ඒකශ්‍රැතිය[නා.] එක් වරක් ඇසීම.
ඒකශ්‍රේණික(පාරිභා.) [වි.] තනි පේළියක් හෝ ශ්‍රේණියක් හෝ තට්ටුවක් හෝ වශයෙන් සෑදුණු (=uniseriate).
ඒකශාඛය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන අක්ෂරයකින් එක් ශාඛාවක් බැගින් හටගන්නා බහු අක්ෂ පුෂ්ප මංජරිය (=monochasium).
ඒකශෘංග, ඒකශෘඞ්ග[නා.] කඟවේණකුට මෙන් එක් අඟක් ඇති.
ඒකසංඛ්‍යාකරණිය, ඒකසංව්‍යාකරණිය[වි.] කෙළින් ම පිළිතුරු දී විසඳිය යුතු; ඒකාන්තයෙන් ම විසඳිය යුතු.
ඒකසංයුජ1. (පාරිභා.) [වි.] සංයෝග ශ්‍රේණි එකක් පමණක් සාදන්නා වූ; සංයුජතාව එකක් වූ (=univalent). 2. හයිඩ්‍රජන් පරමාණු එකක් හෝ එහි සමකය හෝ සමග සංයෝජනය විය හැකි (=monovalent).
ඒකසදෘශ[වි.] ඒකාකාර; එක් වැනි; එක හා සමාන.
ඒකසම්භවය[නා.] එක ම මූලයකින් ඇති වීම; එක ම ආරම්භයකින් පටන් ගැනීම.
ඒකස්තම්භ ගෘහය[නා.] එක ම කණුවක් හෝ කුලුනක් මත සෑදූ ගෘහ විශේෂය; එක්ටැම්ගෙය.
ඒකස්ථ[වි.] එකට සිටින; එක් වූ.
ඒකස්ථානජ[වි.] එක ම ස්ථානයෙන් උපදින.
ඒකස්ථානය(පාරිභා.) [නා.] එකට අයත් ස්ථානය; එකට හිමි තැන (=units place).
ඒකස්වනය(පාරිභා.) [නා.] තාරකා අතර ඇති ගැළපීම නොහොත් එකඟබව (=unison).
ඒකස්වභාවය[නා.] එක ම ධර්මතාව; ඒකත්වය.
ඒකස්වර[වි.] (ව්‍යාක.) එක ස්වරයක් ඇත්තා වූ; ඒකාක්ෂර පදයක් ඇත්තා වූ.
ඒකස්වරූප[වි.] එක සමාන; එක ම හැඩරුව ඇති.
ඒකස්වාමි[නා.ප්‍ර.] එක ම ස්වාමියා; අසහාය නායකයා.
ඒකසුගන්ධ[වි.] සම්පූර්ණයෙන් සුවඳවත් වූ; එකහෙළා පැතුරුණු සුවඳින් යුත්.
ඒකසෛලික(පාරිභා.) [වි.] එක සෛලයකින් හෙවත් කෝෂයකින් යුක්ත වූ (=unicellular).
ඒකසෛලිකයා[නා.] ඇමීබා ගණයට අයත් ජීවියකු සේ එක සෛලයක් හෙවත් කෝෂයක් ඇති සත්ත්වයා (=protozoan).
ඒක්ෂණ චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] විශේෂයෙන් ව්‍යාපාරික කටයුතු- වලට අවශ්‍ය පරිදි ගණන් බැලීම පහසු කර ගනු පිණිස පිළියෙල කොට ඇති ගණිත වගුව (=ready reckoner).
ඒක්ෂණ ණය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වාණිජ බැංකුවලින් ඉතා කෙටි කලකට දෙනු ලබන ණය (=call loans).
ඒක්ෂණ මුදල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉල්ලූ විටෙක ආපසු ගෙවීමේ පොරොන්දුව පිට ගිවිසගත් පොලී අනුපාත සහිතව බැංකුවලින් වට්ටම් ආයතනවලට දෙනු ලබන ණය මුදල් (=call money).
ඒක්ෂණ ස්විච්චිය(පාරිභා.) [නා.] සැණෙකින් විදුලිධාරා වෙන් කිරීමේ ක්‍රියාකාරීත්වයක් ඇති තනි කම්බියේ විදුලි ස්විච්චිය(=tumble switch).
ඒක්ෂණය[නා.] එක මොහොත; එක ඇසිල්ල.
ඒකාං(ඞ්)ග ප්‍රවේණිය(පාරිභා.) [නා.] ජාන හෙවත් ප්‍රවේණ්‍යණු යුගල එකක් සම්බන්ධ උරුමය; ප්‍රවේණ්‍යණු දෙකක් එක් වී සෑදුණු ඒකකයකින් අත් වන උරුමය (=monohybrid inheritance).
ඒකාංක නාට්‍යය, ඒකාඞ්ක නාට්‍යය[නා.] එක ම ප්‍රධාන සිද්ධියක් වටා විකාශනය වන නාට්‍යය; එක ජවනිකාවක් පමණක් ඇති නාට්‍යය හෝ නාටකය.
ඒකාංකය, ඒකාඞ්කය[නා.] කොටස් කීපයකින් යුත් සමස්තය; ඒකකය; පවුල.
ඒකාංගණය[ඒක+අංගණ] [නා.ප්‍ර.] එළිමහන; එක ම මළුව; පැහැදිලි ව පෙනෙන සමතලා බිම් පෙදෙස.
ඒකාංගයා, ඒකාඞ්ගයා[නා.] අද්විතීය හෙවත් අසහාය ශරීරයක් ඇති තැනැත්තා යන අර්ථයෙන් බුධ ග්‍රහයා.
ඒකාංශ පාරුපනය[නා.] එක් උරයක් පමණක් වැසෙන සේ සිවුර පෙරවීම.
ඒකාක්ෂ(පාරිභා.) [වි.] ඒකාක්ෂයක පිහිටි.
ඒකාක්ෂ වෘත්ත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක අක්ෂයක් වටා ඇති වෘත්ත (=coaxial circles).
ඒකාක්ෂය1. (පාරිභා.) [නා.] තනි අක්ෂය; එක ම අක්ෂය. 2. [නා.] ශාඛා නොබෙදුණු පුෂ්ප මංජරිය.
ඒකාක්ෂර බන්ධනය[නා.] එක අකුරක් භාවිතයෙන් නොයෙක් අරුත් පළ කරන කාව්‍ය ප්‍රබන්ධය.
ඒකාකාර[ඒක+ආකාර] [වි.] එක හා සමාන; එක ම පිළිවෙළක් හෝ හැඩයක් ඇති; එක් වැනි.
ඒකාකාර චලිතය(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක එක සමාන වේගයකින් හෝ ප්‍රවේගයකින් වන ගමන (=uniform motion).
ඒකාකාර ත්වරණය(පාරිභා.) [නා.] එක හා සමාන ව ප්‍රවේගය වැඩි වීම; සමාන කාලසීමාවල දී වැඩි වන සමාන ප්‍රවේග ප්‍රමාණය.
ඒකාකාර ප්‍රවේගය(පාරිභා.) [නා.] නිශ්චිත දිශාවක් කරා ක්‍රියා කරන එක සමාන වේගය (=uniform velocity).
ඒකාකාර මන්දනය(පාරිභා.) [නා.] ගමන් කරන වස්තුවක ප්‍රවේගය ඒකාකාර ලෙස අඩු වීම හෙවත් ඍණත්වරණය (=uniform retardation).
ඒකාකාරී[වි.] එක ම ආකාරයේ ස්වභාවයකින් යුක්ත.
ඒකාග්‍ර1. [වි.] එක් අරමුණක් ඇති; එකඟ වූ සමාධියෙන් යුත්. 2. (පාරිභා.) [වි.] එක ම මධ්‍යයකට යොමු වන(=convergent).
ඒකාග්‍රතාව[නා.] එක් අරමුණක පිහිටුවා ගැනීම (=concentration).
ඒකාඥා[ඒක+ආඥා] [නා.ප්‍ර.] එක පාලනය; එක අණසක.
ඒකාණ්ඩප[ඒක+අණ්ඩප] (පාරිභා.) [වි.] එක අණ්ඩපයක් ඇති (= monocarpellary).
ඒකාණුක[ඒක+අණුක] (පාරිභා.) [වි.] එක අණුවක් ඇති (=monomolecular).
ඒකාණුක පටලය(පාරිභා.) [නා.] එක අණුවක ඝනකම ඇති පටලය හෙවත් සියුම් සිවිය (= unimolecular film).
ඒකාතපත්‍ර[ඒක+ආතපත්‍ර] [වි.] එක් රජකුගේ අණසකට යටත් වූ; එක ම සේසතක් යටතෙහි වූ.
ඒකාත්ම1. [වි.] තනි; හුදකලා. 2. [වි.] එක ම ආත්මය වැනි; එක පණ වැනි; එකසමාන. [නා.ප්‍ර.] තනි ආත්මය; එක ආත්මය.
ඒකාධ්‍යාශය[ඒක+අධ්‍යාශය] [නා.] එක ම අරමුණ; එක ම අදහස හෝ අභිප්‍රාය.
ඒකාධිකාර[ඒක+අධිකාර] 1. [වි.] (යම් භාණ්ඩයක් නිපදවීම හා අලෙවිය හෝ සේවාවක් ඉටු කිරීම හෝ පිළිබඳ) තනි බලය හෝ අයිතිය ඇති. 2. [වි.] තනි පාලනයට අයත්; තනි බලය ඇති.
ඒකාධිකාරී මුළුව(පාරිභා.) [නා.] සමාගම් කීපයක් එකතු වී වෙළඳ - පොළවල් බෙදා ගැනීමට හා නිෂ්පාදන ප්‍රමාණය බෙදා ගැනීමට ගිවිසුමක් ඇති කොට පිහිටුවා ගත් සංවිධානය.
ඒකාධිපත්‍යය[ඒක+ආධිපත්‍යය] [නා.] එක ම අධිපතිභාවය; ඒකාධිපතිකම.
ඒකාධිපති[ඒක+අධිපති] [වි.] එක ම අධිපති වූ; තනි මතය අනු ව ක්‍රියා කරන; ආඥාදායක.
ඒකාධිපතියා[නා.] තනි මතය අනු ව ක්‍රියාකරන්නා; එක ම අධිපතියා; ආඥාදායකයා.
ඒකාධිෂ්ඨානය[ඒක+අධිෂ්ඨානය] 1. [නා.] එක ම දෙයක් ආධාර වීම හෙවත් ප්‍රතිෂ්ඨා වීම; එක ම පදනම; එක ම ආධාරකය. 2. [නා.] ස්ථිර තීරණය.
ඒකානති නැම්ම(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් පාෂාණ තට්ටු සේ එක් අතකට නැමුණු නැම්ම.
ඒකානතිය[ඒක+ආනතිය] (පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් පාෂාණ තට්ටු සේ එක පැත්තකට නැමී පැවතීම; එක් අතකට නැමීම (=monoclinal fold).
ඒකානතිසල්පර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රිස්මාකාර ගෙන්දගම් කැට; ප්‍රිස්මර් සල්පර් (=prismatic sulphur).
ඒකාන්ත1. [වි.] නිශ්චිත; නිසැක; නියත; ස්ථිර. 2. [වි.] අත්‍යන්ත; අතිශය.
ඒකාන්තර(පාරිභා.) [වි.] එක අතරක් ඇති; එකක් හැර එකක් වශයෙන් සිදු වන හෝ පවත්නා.
ඒකාන්තර කෝණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමාන්තර රේඛා දෙකක් හරස් රේඛාවකින් කැපුණු විට ඒ රේඛා දෙක අතර පිහිටි කෝණ හතරින් එකක් හැර එකක් වශයෙන් ගන්නා කෝණ යුගල (=alternate angles).
ඒකාන්ධකාර[ඒක+අන්ධකාර] [වි.] තනිකර අඳුරෙන් යුක්ත වූ; ඝනාන්ධකාර.
ඒකාබද්ධ[ඒක+ආබද්ධ] [වි.] එකට බැඳුණු; එක් වුණු; අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධය ඇති.
ඒකාබද්ධ අරමුදල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නිශ්චය කාර්යයක් සඳහා වෙන්කර නැති වූ ද රජයේ වියදම් සඳහා ඕනෑ ම විටෙක ගත හැකි වූ ද මධ්‍යම ආණ්ඩුවට අයත් අරමුදල (=consolidated fund).
ඒකාබද්ධ සේවය[නා.] එකට බැඳුණු සේවය(=combined service).
ඒකායන[වි.] එක ම ස්ථානයක් කරා යන; එක ම අරමුණක් අපේක්ෂා කරන.
ඒකායන මාර්ගය1. [නා.] යම් ස්ථානයක් කරා පමුණුවන එක ම මඟ; නිවන කරා යන මඟ. 2. [නා.] එක ම මඟ; නොවරදින ක්‍රමය; සැබෑ මාර්ගය.
ඒකාරම්මණික[ඒක+ආරම්මණික] [වි.] එක් අරමුණක් මත පිහිටි; එක අරමුණක සිත යෙදවූ.
ඒකාර්ථ[වි.] එක් අර්ථයක් හෙවත් තේරුමක් ඇති.
ඒකාර්ථ දෝෂය[නා.] (අලං.) එක ම අර්ථය නැවත නැවත යෙදීමේ වරද; පුනරුක්ත දෝෂය.
ඒකාර්ථක(පාරිභා.) [වි.] සැක රහිත අර්ථයක් ඇති; ඉතා පැහැදිලි.
ඒකාර්ධය[ඒක+අර්ධය] [නා.] එක් අර්ධය හෙවත් අඩ; සම භාගය.
ඒකාලඞ්කාර[වි.] සම්පූර්ණයෙන් අලංකාර කරන ලද; මුළුමනින් සරසන ලද; ඒකාලඞ්කෘත.
ඒකාලෝක[ඒක+ආලෝක] [වි.] සම්පූර්ණයෙන් ආලෝකවත් වූ; මුළුමනින් එළිය වූ; ආලෝකයෙන් ම පිරුණු.
ඒකාවර්ත1. [නා.ප්‍ර.] සුළියක් මෙන් එක අතකට කැරකීම. 2. [නා.ප්‍ර.] සම්පූර්ණයෙන් භ්‍රමණය වීම; එක් වරක් කැරකීම.
ඒකාවලිය1. [නා.] තනි හුයකින් කරන ලද දාමයක්; එක් වැල් පට. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] ජන්ම අවස්ථාවෙහි පිළිවෙළින් ග්‍රහයන් රාශිගත වීමෙන් යෙදෙන රාජයෝගයක්.
ඒකාසන1. [නා.ප්‍ර.] කමටහන් මෙනෙහි කරමින් එකතැන හුදකලාව හිඳීම. 2. [නා.ප්‍ර.] එක් අසුනේ හිඳ කරන භෝජනය.
ඒකාසනික[වි.] හිඳිනා ඉරියව්ව වෙනස් නොකොට එක අසුනෙහි හිඳ අහර වළඳන.
ඒකාසීති[නා.ප්‍ර.] අසූ එක.
ඒකින්ද්‍රිය[ඒක+ඉන්ද්‍රිය] [වි.] එක් ඉන්ද්‍රියක් ඇති; වෘක්ෂලතා මෙන් ජීවිතින්ද්‍රිය පමණක් ඇති.
ඒකීකරණය[නා.] එක් කිරීම; එකක් බවට පැමිණවීම; සම්බන්ධ කිරීම.
ඒකීතෘත[වි.] එකට එක් කළ; එකට සම්බන්ධ කළ; ඒකීයත්වයට පැමිණියා වූ.
ඒකීභාවය1. [නා.] එකක් ව පැවතීම; සමස්තයක් වීම. 2. [නා.] අඛණ්ඩතාව. 3. [නා.] තනිබව; හුදකලාබව; සමූහයෙන් ඈත් ව විසීම.
ඒකීය[වි.] එකට එක් වූ; එකට සම්බන්ධ වූ; අඛණ්ඩ; අභින්න.
ඒකීය ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] එකක අගය අනු ව කිහිපයක අගය සෙවීමේ ගණිත ක්‍රමය (=unitary method).
ඒකීය රජය[නා.] ව්‍යවස්ථාදායක උත්තරීතර බලය එක ම මධ්‍ය බලමණ්ඩලයක් මඟින් ක්‍රියාවේ යොදවනු ලබන රාජ්‍යය.
ඒකෝද්භූත[ඒක+උද්භූත] [වි.] එක්වර ම පැන පැඟුණු; එක්වර ම හටගත්; එකට පහළ වූ.
ඒකෝන්මාදය[ඒක+උන්මාදය] [නා.] එක් අදහසක් හෝ කරුණක් අරභයා ඇති වන උමතුව.
ඒගාර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුහුදු පැළෑටි විශේෂයකින් නිෂ්පාදනය කෙරෙන ජෙලටින් වැනි ද්‍රව්‍යයක්.
ඒජන්ත1. [නා.ප්‍ර.] දිස්ත්‍රික්කයක රාජ්‍ය පරිපාලන කටයුතු භාරව ක්‍රියා කරන ප්‍රධාන නිලධාරියා; දිසාපතිවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි පුද්ගලයකු හෝ කිසියම් ආයතනයක් හෝ වෙනුවෙන් ක්‍රියා කරන්නා හෙවත් බලධරයා; නියෝජිතයා.
ඒඩ[වි.] කන් නොඇසෙන; බිහිරි.
ඒඩකයා, ඒළකයා[නා.] එළුවා.
ඒඩමූක[වි.] ගොළු බිහිරි වූ.
ඒඩ්ස්[නා.ප්‍ර.] රෝග නිවාරක ශක්තියට දරුණු ලෙස හානි පමුණුවන මාරාන්තික රෝගයක් (=AIDS).
ඒතදග්‍රය[නා.] මේ තෙමේ මේ ආකාරයෙන් අග්‍රය, හෙවත් ශ්‍රේෂ්ඨ යැයි බුදුන් වහන්සේ විසින් වදාරා දෙන ලද තනතුර.
ඒත්තු[වි.] පිළිගත හැකි; සුදුසු; යහපත්. [නා.ප්‍ර.] දැනීම; වැටහීම; පිළිගැනීම.
ඒත්තු ගන්නවා[ක්‍රි.] තේරුම් ගන්නවා; වටහා ගන්නවා; අවබෝධ කර ගන්නවා.
ඒදණ්ඩ[නා.] ඇළ, දොළ ආදියෙන් එතෙර වනු සඳහා දෙතෙර සම්බන්ධ කොට දමන ලී කඳ; සේතුව.
ඒදනවා[ක්‍රි.] කුළුබඩු, පොල්කිරි ආදිය යොදා සංයෝග කොට ව්‍යංජනයක් පිසීමට පිළියෙල කරනවා.
ඒධාව(පාරිභා.) [නා.] කඳන් සහ මුල්වල ද්විතීයික වර්ධනය ඇති වන්නා වූ පටකය; කැම්බියම (=cambium).
ඒනම(කථා.) [නා.] භාජනය; බඳුන.
ඒනියා[වි.] එවැනි; ඒ ආකාර වූ; එබඳු.
ඒය[නා.] හෙය; ඒ දණ්ඩ; පාලම.
ඒරාෂ්ටකය[නා.] සෙනසුරු ග්‍රහයාගේ ගමන අනු ව සිදුවන අශුභ ග්‍රහ පිහිටීමක්.
ඒරිය කඳ, ඒරියා කඳ[නා.] බර කරත්තයක මැදින් ඉදිරියට නෙරා සිටින සේ සවි කොට ඇති (වියගහ බඳින) දිග කඳ.
ඒරියලය[නා.] විද්‍යුත් චුම්බක තරංග ඇදගැනීමේ හෝ නිකුත් කිරීමේ ශක්තිය ඇති පරිවෘත නොකළ කම්බිය; ගුවන් කම්බිය.
ඒරු වෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] නැගෙනවා; ආරූඪ වෙනවා; ආවේශ වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කෝප වෙනවා; සැර වෙනවා; බණිනවා.
ඒරුව[වි.] උස් වූ ගොඩ; කන්ද; කඳුගැටය.
ඒල්[වි.] ඉදුණු මීගෙඩි.
ඒල් ඇට(කථා.) [නා.] ධාන්‍ය කරල් කපා ගැනීමට පෙර එයින් ගැලවී වැටෙන පැසුණු ඇට.
ඒල් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කරලින් ඇට වෙන් කරනවා.
ඒල් වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (වී, කුරහන් ආදි ඇට) මෝරනවා හෝ පැහෙනවා.
ඒවමාදි[වි.] මේ ආදි.
ඒෂණය1. [නා.] සෙවීම; ගවේෂණය. 2. [නා.] ඔඩු වණවල මඟ සෙවීම.
ඒෂණිය[නා.] ඔඩු වණ ආදිය පරීක්ෂා කිරීමට භාවිත කරන සැතක්; ඔඩුකූර.
ඒහිපස්සික[වි.] යමක් වෙත පැමිණ කෙළින් ම පරීක්ෂා කර බැලිය හැකි (බුද්ධ ධර්මයෙහි එක් ගුණයක් සේ දැක්වෙනා පරීක්ෂාකර බැලීමට සුදුසු).
ඒහිභික්ඛු භාවය[නා.] ‘එව මහණ’ යි බුදුරදුන් වදාළ පමණින් පෙර කළ පින් බෙලෙන් ඍද්ධිමය පාත්‍ර චීවර සමඟ ලබන පැවිදිබව.
ඒළක1. [නා.ප්‍ර.] එළිපත්ත. 2. [නා.ප්‍ර.] එළුවා.
ඓමිශ්‍ර සිංහල වර්ණමාලාවේ පසළොස් වැනි අකුර සහ පසළොස්වන අකුරු ස්වරය.
ඓක[වි.] එකකට අයත්; එක ම; තනි.
ඓක රේණුක(පාරිභා.) [වි.] එක රේණුවකින් යුක්ත වූ.
ඓකපරිපුෂ්ප(පාරිභා.) [වි.] තනි ශ්‍රේණියකින් සමන්විත පරිපුෂ්පයක් පිළිබඳ වූ (=homochlamydeous).
ඓකපරිසර විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] තනි ශාක විශේෂයකත් ඒවා වැඩෙන පරිසරයත් අතර ඇති ජෛව සම්බන්ධතා ද ඒවායේ වැඩීම ආදිය ද පිළිබඳ ව හදාරන විද්‍යාව (=autecology).
ඓක්‍ය සූත්‍රය[නා.] සංඛ්‍යා එකතු කිරීම සඳහා භාවිත කරන සූත්‍රය.
ඓක්‍යය1. [නා.] එක් කොට ගැනීම; එක්බව. 2. [නා.] සංඛ්‍යා දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් එකතු කිරීමෙන් ලැබෙන ගණන; එකතුව.
ඓච්ඡික[වි.] ස්වකීය ඉච්ඡාව හෙවත් කැමැත්ත අනු ව ක්‍රියා කරන.
ඓච්ඡික පේශිය[නා.] සිය කැමැත්ත අනු ව ක්‍රියා කරන පේශිය.
ඓතිහ්‍ය[වි.] පරම්පරාගත ව හෝ සම්ප්‍රදායානුගත ව එන ඉගැන්වීම් හෝ උපදෙස්වලින් යුත්.
ඓතිහාසික[වි.] ඉතිහාසයට අයත්; ඉතිහාසය පිළිබඳ වූ; ඉතිහාසගත වූ.
ඓන්ද්‍රජාලික[වි.] ඉන්ද්‍රජාල හෙවත් ඇස්බැන්දුම්වලට අයත්; ඉන්ද්‍රජාල හා සම්බන්ධ වූ; ඉන්ද්‍රජාලමය.
ඓන්ද්‍රිය(පාරිභා.) [වි.] කාබනික ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ; සත්ත්ව හෝ ශාක ද්‍රව්‍ය අඩංගු හෝ ඉන් සෑදුණු.
ඓන්ද්‍රියක[වි.] ඉන්ද්‍රිය පිළිබඳ වූ; ඉන්ද්‍රිය හා සම්බන්ධ; ඉන්ද්‍රියගෝචර.
ඓරාවණ[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර ඉන්ද්‍ර දෙවිඳුගේ ඇතා.
ඓශ්වර්යය1. [නා.] ඉසුරුබව; ප්‍රධානත්වය; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය; ආධිපත්‍යය. 2. [නා.] සම්පත්තිය; සමෘද්ධිමත් බව.
ඓශ්වර්යෝත්සර්ගය[ඓශ්වර්ය+උත්සර්ගය] [නා.] ආධිපත්‍යය හා බලය අත් හැරීම හෙවත් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම.
ඓශානි[නා.ප්‍ර.] ඊශාන දිශාව.
ඓහලෞකික[වි.] ඉහ ලෝකයට හෙවත් මෙලොවට අයත්; මේ ලෝකය පිළිබඳ වූ.
ඓහික දෘෂ්ටිය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) මෙලොව කාරණා පමණක් සැලකීම.
ඔමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ දහසය වැනි අකුර හා දහසය වැනි ස්වරය. [වි.] ඔය; අර; ඔපමණ.
ඔංචිල්ලාව[නා.] උංචිල්ලාව.
ඔකඳ1. [නා.ප්‍ර.] පැමිණීම; ළඟාවීම. 2. [නා.ප්‍ර.] මැඩපැවැත්වීම. 3. [නා.ප්‍ර.] සන්තෝෂයෙන් දුව පැන ඇවිදීම; කෙළි සෙල්ලම් කිරීම; සිනහව; ප්‍රමෝදය. 4. [නා.ප්‍ර.] සැඬ පහර; ජලස්කන්ධය. 5. [නා.ප්‍ර.] ගොඩ; සමූහය.
ඔකඳ කෙළිය[නා.] දුවපැන කෙළි සෙල්ලම් කිරීම.
ඔක්කල්ලය, ඔක්කල්ලාව1. (කථා.) [නා.] අවමන් කිරීම වශයෙන් විහිළු කිරීම; සරදම් කිරීම; ඔච්චම; සරදම. 2. [නා.] මුකුළුව; ඔමරි කිරීම; ඔමරිය.
ඔක්කාරය[නා.] වමනය කිරීමට පෙර ඇතිවන උද්ගාරය; වමන ගතිය.
ඔක්කොල් සිනා[නා.ප්‍ර.] ශබ්ද සහිත ව සිනහව; කොක්හඬ ලා සිනාසීම.
ඔක්සයිඩය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් සමග වෙනත් මූලද්‍රව්‍ය සංයෝජනය වීමෙන් සෑදෙන ද්ව්‍යංගී සංයෝගය.
ඔක්සලික් අම්ලය, ඔක්සැලික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සලිස් වර්ගයේ ශාකවල අඩංගු අම්ලය (=oxalic acid).
ඔක්සි අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් අඩංගු අම්ල (=oxyacid).
ඔක්සිකරණ දැල්ල(පාරිභා.) [නා.] අදීප්ත බන්සන් දැල්ලක පිටස්තර කේතුව; ඔක්සිජන් සමග සංයෝජනය ඇති කරන දැල්ල (=oxyacetylene flame).
ඔක්සිකරණය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් සමඟ සංයෝජනය; ඔක්සයිඩයකට හෝ ඔක්සිජන් සංයෝගයකට පරිවර්තනය කිරීම.
ඔක්සික්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වෙනත් මූලද්‍රව්‍යයක් හෝ ඛණ්ඩකයක් සමඟ ඔක්සිජන් හා ක්ලෝරීන් සංයෝජනය වීමෙන් ලැබෙන සංයෝගය (=oxychloride).
ඔක්සිකැලොරි මීටරය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයක උෂ්ණත්වය හා එහි තිබෙන ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය මනින උපකරණය.
ඔක්සිජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජීවීන්ට ශ්වසනය සඳහා අවශ්‍ය වායුමූල ද්‍රව්‍යයක්; වර්ණයක් හෝ රසයක් හෝ ගන්ධයක් නැති වායුමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=oxygen).
ඔක්සිඩේස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශාක සෛලවල හා සත්ත්ව සෛලවල අඩංගු ඔක්සිකරණය දියුණු කරන එන්සයිම සමූහයක්(=oxidase).
ඔක්සින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශාක වර්ධනය කෙරෙහි බලපාන ශාක හෝමෝන සමූහය. (=auxin)
ඔක්සිභවනය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් සමඟ සංයෝජනය වීම; ඔක්සිජන් සංයෝගයකට පරිවර්තනය වීම (=oxidisation).
ඔක්සිහරණය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් ඉවත් කිරීම හා සම්බන්ධ රසායනික ක්‍රියාවලිය (=reduction).
ඔක්සිහිමොග්ලොබින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔක්සිජන් සමඟ හිමොග්ලොබින් සංයෝජනය වීමෙන් සෑදෙන ඵලය (=oxyhaemoglobin).
ඔච්චම[නා.] විහිළුව; සරදම; සමච්චලය.
ඔච්චර(කථා.) [නා.] ඔය විතර; ඔය තරම; ඔපමණ; ඔය ප්‍රමාණය.
ඔජ[වි.] දෙකෙන් නොබෙදිය හැකි; ඔත්තේ. 1. [නා.ප්‍ර.] (ශරීර) ශක්තිය; ප්‍රාණවත් භාවය; උද්යෝගීබව. 2. [නා.ප්‍ර.] ශක්තිජනක සාරය; සාරවත ද්‍රව්‍යය; සාරවත්භාවය; ඕජස; හරය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආඩම්බරය; උජාරුව.
ඔජ වඩවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] උජාරු කරනවා; ආඩම්බර දක්වනවා; අගේ කරනවා.
ඔජරයා1. (කථා.) [නා.] උදරරෝග සෑදුණු මිනිසා; විශාල උදරයක් ඇති තැනැත්තා. 2. [නා.] කම්මැළි හෝ කුසීත මිනිසා; අලසයා.
ඔට1. [නා.] තොල; හොටය. 2. [නා.] ඔටුවා. 3. [නා.] කාසියක් බඳුනක් වැනි දැයක ගැට්ට.
ඔටවනවා, ඔටෝනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] අවදානම් ලෙස හෙවත් අඩමානෙට යමක් තැන්පත් කරනවා; මානනවා. 2. [ක්‍රි.] වැනි වැනී යනවා; වෑයමින් ගමන් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ඉඟි කරමින් ඇඟ නටවනවා. 4. [ක්‍රි.] කටමැත දොඩවනවා; පුරසාරම් කියනවා. 5. [ක්‍රි.] බුම්මාගෙන ඉන්නවා; කනස්සලු ලෙස බලාගෙන ඉන්නවා.
ඔට්ටු අල්ලනවා[ක්‍රි.] යටත්පිරිසෙයින් දෙදෙනකු නොහොත් දෙපක්ෂයක් අතරින් පැරදුණු පාර්ශ්වය යම් මුදලක් හෝ දෙයක් හෝ දීමට පොරොන්දු වෙනවා; පරදු තබනවා.
ඔට්ටු කච්චිය[නා.] රදලවරුන් විසින් උත්සව අවස්ථාවල දී අඳිනු ලබන අලංකාර වස්ත්‍ර විශේෂය.
ඔට්ටු පාල්, ඔට්ටු පාලු(කථා.) [නා.] රබර් ගසේ කපන ලද පොත්ත මත මිදී වියළී පවතින කිරි.
ඔට්ටු පොළ[නා.] ඔට්ටු අල්ලන ස්ථානය; පරදු තබන තැන; සූදු පොළ.
ඔට්ටුබද්ද(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රීඩාදියෙහි දී ඔට්ටු අල්ලන විට කරනු ලබන බද්ද.
ඔට්ටුව1. [නා.] දෙදෙනකු නොහොත් දෙපාර්ශ්වයක් අතර යමක් සිදු වන හෝ නොවන බව පිළිබඳ මත ගැටුමක දී පැරදුණ පක්ෂය යම් දඬුවමක් විඳීමට හෝ දිනූ පක්ෂයට යම්කිසි දැයක් පැවරීමට හෝ කරන පරදුව. 2. (කථා.) [නා.] තරගය. 3. [නා.] දබරය; විරුද්ධ වීම; රළු බසින් කථා කිරීම. 4. (කථා.) [නා.] යමකට සවි කරන ලද (ලී හෝ තහඩු) කැබැල්ල.
ඔටුන්න1. [නා.] කිරීටය; කිරුළ. 2. [නා.] හිස්වෙළුම; තලප්පාව; ශීර්ෂ වේෂ්ටනය.
ඔටුනු පලඳවනවා[ක්‍රි.] ඔටුන්න හිස මත පලන්දා රජකමට පත් කරනවා; තනතුරට පත් වන අයකු ඒ තනතුරෙහි නීත්‍යනුකූල ව පිහිටුවනවා.
ඔටුවා[නා.] විශේෂයෙන් අප්‍රිකානු හා ආසියානු කාන්තාරවල ජීවත්වන දිග බෙල්ලක්, මොල්ලියක් හෝ දෙකක් සහ කුර සහිත ලොකු ක්ෂිරපායී සිවුපාවෙක්.
ඔඩම[නා.] මත්පැන් පානය සඳහා ගැනෙන බඳුන; විත.
ඔඩ්ඩිය1. [නා.] ඔට්ටුව. 2. [නා.] උකස. 3. [නා.] කොඩිය.
ඔඩැල්ල[නා.] (ගසක) බෙනය හෝ සිදුර.
ඔඩිටර්ජනරාල්[නා.ප්‍ර.] රජයේ කාර්යාංශවල ගණන් හිලවු පරීක්ෂා කර බලන ගණන් පරීක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන නිලධාරියා; විගණකාධිපති.
ඔඩිය(කථා.) [නා.] වියළි කොළ ආදියෙන් තනා මී බඹර කැඩීමේ දී මැස්සන් එළවීම සඳහා ගනු ලබන හුළු අත්ත.
ඔඩියාරු[වි.] ව්‍යාජ; උපහාසාත්මක; සමච්චල්.
ඔඩු දුවනවා[ක්‍රි.] වණයක සැරව සහිත කුහර සෑදී මස් කා ගෙන පැතිරෙනවා.
ඔඩුව1. [නා.] වණයක් පැසවා මසෙහි කා ගෙන ගිය පාර; සැරව සහිත කුහර සෑදී මස කා ගෙන පැතිර ගිය වණය. 2. [නා.] ඔඩු වණ ආදිය පරීක්ෂා කිරීමට භාවිත කරන උපකරණයක්; ඔඩුකූර.
ඔඩොක්කුව1. [නා.] යමක් දමා ගැනීම සඳහා ඇඳි වතින් ම ඉණෙහි බොකු ගසා සාදා ගත් රැල්ල. 2. [නා.] ඇකය; උකුළ.
ඔඬර(කථා.) [වි.] ඇදට බලන; වපර ඇස් ඇත්තා වූ; වපර.
ඔතනවා[ක්‍රි.] වෙළනවා; වටා දවටනවා.
ඔතප්පය[නා.] පාපයන් කිරීමට ඇති බය.
ඔතපු, ඔතප්[නා.ප්‍ර.] පව කෙරෙහි ඇති භය.
ඔතරම්[වි.] ඔපමණ; ඔය තරම්.
ඔත්1. [වි.] හොත්; නිදාගත්; ශයනයෙහි යෙදුණ. 2. [වි.] බහාලූ; තැබූ; දැමූ. 3. [වි.] (යමක් කිරීමට) බැසගත්; යෙදුණ; නියුක්ත.
ඔත් පිළිමය[නා.] වැදහොත් ඉරියව්වෙන් හෙවත් ශයනය කර සිටින ආකාරයට තැනූ (බුද්ධ) ප්‍රතිමාව; සැතපෙන පිළිමය.
ඔත්තය, ඔත්තේ[නා.] දෙකෙන් නොබෙදිය හැකි ගණන; එක, තුන, පහ, හත ආදි සංඛ්‍යාවන් හඳුන්වන නාමය.
ඔත්තුකාරයා[නා.] රහස් තොරතුරු සපයන්නා; චර පුරුෂයා.
ඔත්තුව[නා.] රහස් තොරතුරක් එළිදරවු කරවා ගැනීමට උපකාර වන ආරංචිය; රහසින් සොයා ලබාගන්නා තොරතුර.
ඔත්නැමි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] භූ චලනයෙන් පාෂාණ තට්ටුවල ඇති වන ඉතා තියුණු නැමි (=recumbent fold).
ඔත්පතින්[ක්‍රි.වි.] සම්පූර්ණයෙන්; මුළුමනින්; සහමුලින්.
ඔත්පළ[නා.ප්‍ර.] වැදහොත් තැන; ශයනය කළ ස්ථානය. [වි.] රෝගි වූ; ගිලන් භාවයට පැමිණි; ලෙඩ වුණු.
ඔතෑනි1. [වි.] අලස; කම්මැළි; උදාසීන. 2. [වි.] දුර්වල; බෙලහීන. 3. [වි.] පැහැදිලි; ප්‍රකට.
ඔතු1. [නා.ප්‍ර.] අස්වැන්නෙන් රජුට හෝ ඉඩම් හිමියාට හෝ කොටසක් පැවරිය යුතු වන බදු විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] එසේ පැවරෙන කොටස.
ඔතු පරවේණිය[නා.] පරම්පරාගත උරුමයට අයිති විය හැකි ක්‍රමය යටතේ ඔතු බදු ගෙවමින් වගා කරනු ලබන කුඹුරු.
ඔද1. [නා.ප්‍ර.] බලය; සවිය; ශක්තිය; වීර්යය. 2. [නා.ප්‍ර.] ආඩම්බරය; එඩිය; දර්පය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආනන්දය; උද්දාමය; සන්තෝෂය; වැඩුණුබව. 4. [නා.ප්‍ර.] ශුක්‍රධාතු. 5. [නා.ප්‍ර.] සාරය; ඕජස. 1. [වි.] සාරවත්; ඕජස් සහිත. 2. [වි.] සතුටින් ඉපිල; උදම් වුණු.
ඔද බිඳිනවා[ක්‍රි.] ආඩම්බරය නැති කරනවා; දර්පය සුන් කරනවා; මට්ටු කරනවා.
ඔද වඩනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රීතියට හෙවත් උද්දාමයට පත් කරනවා; පිනවනවා; ප්‍රමෝදයට පත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අනුබල දෙනවා; ශක්තිය ඇති කරනවා.
ඔද්දල්1. [වි.] පාරන ලද; පොඩි වුණු; තැළුණු; මොළොක් වුණු; උද්දනු ලැබූ. 2. [වි.] නරක් වුණු; කුණු වුණු.
ඔදොංගුව1. (කථා.) [නා.] පිළිවෙළ; පිළිවෙළකට ඇති බව; හැඩහුරුකම; ශෝභනත්වය. 2. [නා.] ඇදය (ඔයේ නියරේ) ඇද වංගුව; (වෙල්යායේ) නෙරාගිය ස්ථානය.
ඔන්චිල්ලා[නා.ප්‍ර.] ඔංචිල්ලාව.
ඔන්ඩුව[නා.] එක; එක ලකුණ; විශේෂයෙන් පංච කෙළියේ දී ගිණුමට එකතු වන එක.
ඔප[ක්‍රි.වි.] කාන්තිය; බැබළීම; දීප්තිය; දිස්නය.
ඔප කරනවා[ක්‍රි.] දීප්තිමත් කරනවා; දිලිසෙන්නට සලස්සනවා.
ඔප දමනවා[ක්‍රි.] මැදීමෙන් දීප්තිමත් කරනවා; දිලිසෙන්ට සලස්වනවා.
ඔපකරය(පාරිභා.) [නා.] ඔපය ගෙන දෙන ද්‍රව්‍යය; පොලිෂ් (=polish).
ඔපගල(කථා.) [නා.] ඔප දැමීම පිණිස රන්කරුවන් පාවිච්චියට ගන්නා ගල.
ඔපනැල්ල[නා.] ඇඳුමක රැල්ල; අලංකාරයත් අවශ්‍ය වූ විට ඇඳුම දික් කර ගැනීමත් සඳහා තිරස් අතට මසනු ලබන රැල්ල.
ඔපමට්ටම[නා.] දීප්තිමත් බව; කාන්තිමත් බවින් ද මනා නිමාවෙන් ද යුක්ත බව.
ඔපමණ[නා.] ඔය තරම; දැක්වූ ප්‍රමාණය.
ඔපරා කන්නාඩිය(පාරිභා.) [නා.] සංගීත, නාට්‍ය ආදි සංදර්ශන නැරඹීමේ දී භාවිත කළ හැකි කුඩා දූරදර්ශකය (=opera-glass).
ඔපරෝදය[නා.] ලෝහ භාණ්ඩවල ඔප දැමීම සඳහා ලියන පට්ටල්වල සවි කොට ඇති උපකරණයක්.
ඔපලෑල්ල(පාරිභා.) [නා.] ඉස්තිරික්කයෙන් රෙදි මැදීමට භාවිත කෙරෙන පුවරුව (=gloss- ing board).
ඔපවඩි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔප දැමීම සඳහා භාවිත වන මිශ්‍රණය (=polishing compound).
ඔප්පරමේන්තුව(කථා.) [නා.] හරයක් නැති කථාව.
ඔප්පලම(කථා.) [නා.] ප්‍රමාණය; තරම.
ඔප්පහු කරනවා[ක්‍රි.] කල් දමනවා; පසුවට තබනවා; පහු කරනවා.
ඔප්පා වෙනවා[ක්‍රි.] වැනි වැනී යනවා.
ඔප්පිච්චිය1. (කථා.) [නා.] තමා ම උසස් කොට කථා කිරීම; පුරසාරම. 2. [නා.] කවටකම; විහිළුව; කොලොප්පම; සරදම.
ඔප්පින්න(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අයිතිය දක්වන ලියවිල්ල; ඔප්පුව.
ඔප්පු කරනවා1. [ක්‍රි.] සැබෑවට තහවුරු කරනවා; හේතු සාධක සහිත ව ඒත්තු ගන්වනවා; ස්ථිර කරනවා; ප්‍රත්‍යක්ෂ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පිළිගන්වනවා; භාර කරනවා; සැලකර සිටිනවා. 3. [ක්‍රි.] බාරවීම් ආදි පොරොන්දු ඉටු කරනවා.
ඔප්පු ගන්නවා[ක්‍රි.] පිළිගන්නවා; භාර ගන්නවා; අනුමතිය දෙනවා.
ඔප්පු තිරප්පු[නා.බහු.] අයිතිය ඔප්පු කිරීමේ නීතිමය ලියවිලි; ඔප්පු ආදිය.
ඔප්පු දෙනවා1. [ක්‍රි.] (යටහත් ලෙස) පිළිගන්නවා; සැල කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ඔප්පු කරනවා.
ඔප්පු වෙනවා[ක්‍රි.] තහවුරු වෙනවා; පැහැදිලි වෙනවා; ස්ථිර වෙනවා; ප්‍රත්‍යක්ෂ වෙනවා.
ඔප්පුව1. [නා.] අත්සන; මුද්‍රාව; ලාංඡනය. 2. [නා.] අයිතිය තහවුරු කරන නීතිමය ලියවිල්ල; නීත්‍යනුකූල හිමිකම දක්වන ලිපිනය; ගිවිසුම් පත්‍රය; සහතිකය. 3. [නා.] සාධකය; සාක්ෂිය.
ඔප්පොත්ති කරගන්නවා[ක්‍රි.] පිරිමසා ගන්නවා.
ඔප්පොතින්(කථා.) [ක්‍රි.වි.] මුළුමනින්; සම්පූර්ණයෙන්; සියල්ලෙන්.
ඔපිසර[නා.ප්‍ර.] ගම්මුලාදෑනි තත්ත්වයේ ආණ්ඩුවේ නිලධාරියා.
ඔපෙරා[නා.ප්‍ර.] සංගීතය හා ගායනය යොදාගෙන ඉදිරිපත් කරනු ලබන ගීත නාටක විශේෂයක නාමය.
ඔබ1. [නා.] ඔබ්බ; එපිටහ; එහා. 2. [නා.] එතැන; එම ස්ථානය; ඒ දිහා; සමීපස්ථානය. 1. [සර්ව.]උන්වහන්සේ; ඔබ වහන්සේ; එතුමා; ඔහු. 2. [සර්ව.]යුෂ්මතා; නුඹ; තෝ; තමුසේ.
ඔබනවා1. [ක්‍රි.] (ආයාසයෙන්) ඇතුළු කරනවා; රිංගනවා; (ඇතුළට) තද කරනවා; ගිල්වනවා; ඔබ්බනවා. 2. [ක්‍රි.] (පය දණ හිස ආදිය) තබනවා; (බිම) අනිනවා; ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරනවා; සලකුණු කරනවා. 3. [ක්‍රි.] යටත් කරනවා; මර්දනය කරනවා; වසඟයට ගන්නවා. 4. [ක්‍රි.] ගරහනවා; නින්දා කරනවා; හෙළා දකිනවා.
ඔබඳු[වි.] ඔය ආකාර; එවැනි.
ඔබමොබ[ක්‍රි.වි.] එහා මෙහා; ඒ මේ අත; වටපිට.
ඔබල1. [වි.] අබල දුබල; දුර්වල; බෙලහීන. 2. [වි.] තැළුණු; පෙළුණු. 3. [වි.] තෙහෙට්ටු; විඩාපත්; ශ්‍රාන්ත.
ඔබලත් වෙනවා[ක්‍රි.] දුබල වෙනවා; දුර්වල වෙනවා; බෙලහීන වෙනවා; රෝගී වෙනවා.
ඔබ්බට1. [ක්‍රි.වි.] එහාට; ඈතට; එළිපිට; බැහැරට; අහකට. 2. [ක්‍රි.වි.]අතීතයට; එහා අවදියට.
ඔබාදියෙන්, ඔබාදීන්[නි.] බැගින්; ගණනේ.
ඔබිනවා[ක්‍රි.] ගැළපෙනවා; සුදුසු වෙනවා; යෝග්‍ය වෙනවා; උචිත වෙනවා.
ඔමරි1. [නා.ප්‍ර.] අඟර දඟර; ඉඟි බිඟි; උකුළු මුකුළු; අනුරාගී පැවතුම්; භාවභාවලීලා. 2. [නා.ප්‍ර.] අඟර දඟරකාරී; කොමලි; උකුළු මුකුළුකාරී. [වි.] අඟර දඟරකාර; කෝමල; මායා සහගත; අනුරාගී.
ඔමරි කරනවා[ක්‍රි.] මායම් පානවා; මුකුළු කරනවා; අඟර දඟර කරනවා; කොමල කරනවා.
ඔම්පාව[නා.] විහිළුව; ඇනුම්පදය; සරදම; අවඥාව; උපහාසය.
ඔම්බුඩ්ස්මන්[නා.ප්‍ර.] රජයේ නිලධාරීන්ට හෝ ආයතනයන්ට හෝ එරෙහිව පුරවැසියන් විසින් කරනු ලබන පැමිණිලි විභාග කිරීමට රජය විසින් පත් කෙරෙන නිලධාරියා; දුක්ගන්නාරාල.
ඔය[නා.] පොඩි දිය පාර; කුඩා ගංගාව; හොය. [වි.] සමීපයෙහි දැක්විය හැකි; ළඟ පවතින.
ඔයනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යම් ගෙඩියක ලෙල්ල ගලවනවා; පොල්, දොඩම් ආදියේ ලෙල්ල ඉවත් කිරීම.
ඔයියාරම(කථා.) [නා.] ආඩම්බරය; උදාරම්කම; උජාරුව.
ඔයිසිලප්පුව(කථා.) [නා.] කලබලය; හදිස්සිය.
ඔර1. [නා.ප්‍ර.] කලවය; ඌරුව. 2. [නා.ප්‍ර.] උකුළ; ඇකය; ඔඩොක්කුව. 3. [නා.ප්‍ර.] උරය; ළපැත්ත. [වි.] ඉදිරිපිට තිබෙන; ඔය.
ඔරජනවා, ඔරඳනවා[ක්‍රි.] බබළනවා; විරාජමාන වෙනවා.
ඔරලි අත්ත, ඔරලියත්ත, ඔර්ලියත්ත[නා.] එල්ලා වැටෙන සේ පලඳින ස්ත්‍රීන්ගේ ආභරණ විශේෂයක්.
ඔරලුව[නා.] කන් පෙත්ත; පිට කන.
ඔරලෝසු පැය[නා.] සිංහල පැය දෙකහමාරක කාලය; හෝරාව; විනාඩි හැටේ කාලය.
ඔරවනවා1. [ක්‍රි.] බැම හකුළා තරහෙන් බලනවා; රවනවා; කෝපයෙන් බලනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා. (ඉතිරි නොවන සේ) බැහැර කරනවා; වැල ආදි ඉදුණු ගෙඩියකින් කොටසක් ගලවා අහකට ගන්නවා; (කොස් මදුලු ආදිය) මතුකොට උගුල්වනවා; උලුප්පා ගන්නවා.
ඔරවසුම්, ඔරවැසුම්[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන් පපුව වැසෙන සේ පැලඳි ආභරණයක් නොහොත් වස්ත්‍රයක්.
ඔරසම්[නා.බහු.] රෝමානු කතෝලික භක්ති ගීත; කතෝලික දේවස්තෝත්‍ර.
ඔරහන[නා.] වරහන.
ඔරාලුව[නා.] රෙද්දක වාටිය.
ඔරුකඩ[නා.] ඔරු නවත්වා තබන තොටුපළ; ඔරුතොට; ඔරු, පාරු පැමිණෙන ස්ථානය.
ඔරුකඳ(කථා.) [නා.] ඔරුවේ ප්‍රධාන කොටස.
ඔරුට්ටුකාරයා[නා.] බොරුකාරයා; රැවටිලිකාරයා; වංචනික ක්‍රියා කරන්නා.
ඔරුතල්ල, ඔරුතැල්ල[නා.] ඔරු කඳක උල් ව නැඟෙන දෙකොනෙහි යටි පැත්ත.
ඔරුපන්නය, ඔරුපන්නෙ1. [නා.] ඔරු දියත් කර ගෙන ගොස් මසුන් මැරීම හෙවත් පන්න කිරීම. 2. (කථා.) [නා.] ඔරුවට අයත් හබල් පිති, රුවල්, යොත්, දැල් ආදි ආම්පන්න.
ඔරුපිලාව[නා.] කුඩා ඔරුව.
ඔරුව1. [නා.] ලී කඳන් සෑරීමෙන් තනා ගන්නා ජලයාත්‍රා විශේෂය; ද්‍රෝණිය. 2. [නා.] රෝගියා බෙහෙතෙහි ගිල්වීම, සිවුරු පඬු පෙවීම ආදි කාර්යයන් සඳහා උපයෝගි කරගන්නා ප්‍රමාණයෙන් විශාල භාජන විශේෂයක්. 3. [නා.] වීණාවෙහි ඔරුවක හැඩය ඇති කොටස.
ඔරොට්ටය(කථා.) [නා.] අත විහිදූ කල මහපටැඟිල්ලේ අග සිට දබරැඟිල්ලේ අග දක්වා ඇති දුර ප්‍රමාණය; වියත.
ඔරොට්ටු වෙනවා[ක්‍රි.] අමනාප වෙනවා; උරණ වෙනවා.
ඔරොත්තු දෙනවා1. [ක්‍රි.] දරාගත හැකි වෙනවා; ඉසිලිය හැකි වෙනවා; දරා සිටීමේ ශක්තිය තිබෙනවා. 2. [ක්‍රි.] සෑහෙනවා; පිරිමැහෙනවා; ප්‍රමාණවත් වෙනවා.
ඔරොප්පු වෙනවා[ක්‍රි.] අමනාප වෙනවා; තරහ වෙනවා.
ඔරොවිනවා[ක්‍රි.] හඬනවා; වැලපෙනවා; දුක් කඳුළු හෙළනවා.
ඔලගුව, ඔලොගුව1. [නා.] බඩුබාහිරාදිය කර දෙපස දමා ගෙන යෑම සඳහා රෙදිවලින් තනා ගත් දිග උරය හෝ මල්ල. 2. (කථා.) [නා.] මඩිය; මඩිස්සලය; පසුම්බිය.
ඔලඹනවා1. [ක්‍රි.] එල්ලනවා; අවලම්බනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දරනවා; උසුලනවා. 3. [ක්‍රි.] තිරව (සිත) පිහිටුවනවා; අරමුණෙහි රඳවනවා. 4. [ක්‍රි.] ඔබ්බනවා; සවි කරනවා.
ඔල්බවනවා1. [ක්‍රි.] එල්ලෙන්නට සලස්වනවා; රඳවනවා. 2. [ක්‍රි.] ලබා දෙනවා; සපයා දෙනවා. 3. [ක්‍රි.] ආධාර දෙනවා; උදවු කරනවා; රුකුල් දෙනවා.
ඔල්බාව[නා.] උපකාර වන දෙය; ආධාරය.
ඔල්මාදය[නා.] හොඳ සිහියෙන් තොරබව; සිහිමඳ ගතිය; උමතුව.
ඔල්මොරොන්දන්(කථා.) [වි.] පිස්සු විකාර; තේරුමක් නැති.
ඔල්ලම්බෑරිය1. (කථා.) [නා.] සරදම; වහසි බස් කීම. 2. [නා.] නුරුස්නා ගතිය.
ඔල්වරසන්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීති ඝෝෂාව; ජය ඝෝෂාව.
ඔල්වාරම්[නා.ප්‍ර.] පුරසාරම්; පාරට්ටුව; වහසි බස්.
ඔලිඳ කෙළිය[නා.] ඔලිඳ ඇට හා ඔලිඳ පෝරුව ආධාර කරගෙන කරනු ලබන පැරණි ජන ක්‍රීඩාවක නාමය.
ඔලිම්පික් ක්‍රීඩාව[නා.] චතුර්වාර්ෂිකව යෙදෙන අන්තර්ජාතික මලල ක්‍රීඩා විශේෂයක නාමය.
ඔලියල1. [නා.ප්‍ර.] රෙද්ද; වස්ත්‍රය 2. [නා.ප්‍ර.] යකැදුරන් නැට්ටුවන් ආදින් හිසේ බැඳීම සඳහා භාවිත කරන ලේන්සුව නැතහොත් රෙදිකඩ.
ඔලිව්[නා.ප්‍ර.] මධ්‍යධරණී දේශගුණය පවත්නා රටවල වැවෙන ගසක්; මෙහි ගෙඩිවලින් කෑම සහ ඖෂධ සඳහා තෙල් ලබා ගනු ලැබේ.
ඔලෙයික් අම්ලය[නා.] සබන් වර්ග නිපදවීමට උපයෝගී කරගනු ලබන අවර්ණ අම්ල වර්ගය.
ඔලොක්කම[නා.] විහිළුව; කවටකම; සරදම.
ඔලොක්කුව1. [නා.] ඇනුම්පදය; සරදම; අවඥා සහගත කවටකම. 2. [නා.] හෙළාදැකීම; නින්දාව; පරිහාසය.
ඔලොට්ටුව[නා.] මුදල් පසුම්බිය.
ඔලොම්බනවා1. [ක්‍රි.] එල්ලෙන්නට සලස්වනවා; ඇසුරු කරනවා; වැලඳ ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] අල්ලා ගන්නවා; වාරු කරනවා.
ඔලොම්බුව[නා.] මැදීමට පිළියෙල කළ කිතුල්මල ආරක්ෂා වීම සඳහා කිතුල්පිත්ත උඩ ආධාරකයක් වශයෙන් කතිර හැඩේට බඳින ලී දෙක හෝ කරුව.
ඔලොඹනවා1. [ක්‍රි.] දරනවා; උසුලනවා. 2. [ක්‍රි.] ඇද ගන්නවා; වසඟ කරනවා.
ඔලෝදිය[නා.] කිතුල් මලින් වෑහෙන (පැණි ගතිය අඩු) තෙලිදිය.
ඔවදන්[නා.ප්‍ර.] අවවාද; උපදෙස්; දැනුමැතිකම්.
ඔවනවා[ක්‍රි.] හෙළා දකිනවා; පිරිහෙළා කථා කරනවා.
ඔවස්කිළිය[නා.] වැසිකිළිය; අත්පස්ගෙය.
ඔවිදිනවා[ක්‍රි.] පැහැය විනිවිද යනවා; පැහැය වදිනවා; පැහැයෙන් වසනවා.
ඔවිනවා, ඕනවා1. [ක්‍රි.] දමනවා; බහාලනවා; හෙළනවා; වක් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (බිම) වැතිරෙනවා; හාන්සි වෙනවා.
ඔවිල්ල[නා.] ඔංචිල්ලාව; උංචිල්ලාව.
ඔවුසර[නා.ප්‍ර.] ගැසූ ගල් කැටයක් වැටෙන තරම් දුර ප්‍රමාණය; සමීපය.
ඔස[නි.] එසේ නම්; එහෙයින්; බල ආදි අර්ථවල යෙදේ.
ඔසද1. [නා.ප්‍ර.] ඖෂධ. 2. [නා.ප්‍ර.] සුවඳ දෑ.
ඔසදවටුවා1. [නා.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය සාදන්නා. 2. [නා.] ඖෂධ නිෂ්පාදකයා. 3. [නා.] රසායන විද්‍යාඥයා.
ඔසප් වෙනවා1. [ක්‍රි.] මාස් ශුද්ධිය සිදු වෙනවා; උතුනී වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] වැඩිවිය පැමිණෙනවා; මල්වර වෙනවා.
ඔසරිය, ඔහරිය, ඔහොරිය1. [නා.] ඉණ රැළි දමා එක් උරයක් මතින් පොටක් පහතට වැටෙන සේ අඳින කාන්තා ඇඳුම; උඩරට සාරිය. 2. [නා.] කාන්තාවන් උඩුකය වසා පොරවන රෙද්ද; උතුරු සළුව.
ඔසවනවා, ඔසොවනවා1. [ක්‍රි.] (ඉහළට) නඟනවා; උස්සනවා. 2. [ක්‍රි.] තමා වෙතට හරව ගන්නවා හෝ නමා ගන්නවා; පොලඹවා ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] උත්සාහ කරනවා; වෙහෙස ගන්නවා.
ඔසළ1. [වි.] බැස ගත්තා වූ; අවතීර්ණ වූ. 2. [වි.] රැස් වූ; සමාගත වූ. 3. [වි.] ආශ්‍රිත; පිහිටි; සන්නිහිත.
ඔස්සේ[ක්‍රි.වි.] (පාරක් හෝ ගඟක්) අනු ව; දිගේ.
ඔසුව, ඔස්ස[නා.] බෙහෙත; ඖෂධය; බෙහෙත් ද්‍රව්‍යය.
ඔසොවුව1. [නා.] එසවීම; ඉහළට නැංවීම. 2. [නා.] බරක් ඔසොවන උපකරණය; රථයක රෝද සවි කිරීමට මාරු කිරීමට හෝ රථයක් අලුත්වැඩියා කිරීමේ දී එය බිමින් උඩට එසවීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය; ජැක්කුව.
ඔහේ1. (කථා.) [සර්ව.] ඔතැන; ඔය පෙනෙන තැන. 2. [සර්ව.] ඔබ; නුඹ. [නි.] විස්මය; ප්‍රීතිය ඇඟවීමට යෙදේ. [ක්‍රි.වි.] නිදහසේ.
ඔළ[වි.] දැඩි; සැහැසි; චණ්ඩ; අවිනීත.
ඔළමොට්ටල[වි.] හිතුවක්කාර හා මෝඩ; අනුවණ.
ඔළමොළ[වි.] නපුරු; චණ්ඩ; පරුෂ; හිතුවක්කාර; නොහික්මුණු.
ඔළු බක්කා1. [නා.] ලොකු ඔළුවක් ඇති තැනැත්තා; හිස මහත මිනිසා. 2. [නා.] විශාල ඔළු ආකෘති පැලඳ ගෙන විකාර නැටුම් පාන්නා.
ඔළුව1. [නා.] හිස; සිරස; ශීර්ෂය. 2. [නා.] සිහිකල්පනාව; මොළය. 3. [නා.] ඇණ, ඇල්පෙනෙත්ති වැනි දෙයක මුදුන; කුඩුම්බිය. 4. [නා.] පොල් අත්තක මුල් කොටස. 5. [නා.] අනවශ්‍ය ආඩම්බරකම.
ඔළුව උස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කරදර හිරිහැර ආදියෙන් නිදහස් වෙනවා.
ඔළුව ගිනිගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] මහත් සේ සිත් තැවුලට පත් වෙනවා; හිරිහැරයකට හෝ කරදරයකට වැටෙනවා.
ඔළුව දමනවා[ක්‍රි.] ඇතුල් වෙනවා.
ඔළුව නමනවා[ක්‍රි.] යටහත් පහත් වෙනවා; යටහත් භාවය දක්වනවා.
ඔළුව නරක වෙනවා[ක්‍රි.] සිහිකල්පනාව අඩු වෙනවා; සිහි බුද්ධිය නැති ව යනවා; උමතු වෙනවා; කරදරවලට හසු වෙනවා.
ඔළුවට අත හෝදනවා(කථා.) [ක්‍රි.] හෙළා දකිනවා; පහත් කොට සලකනවා; අවමානයට ලක් කරනවා.
ඔළුහිර යතුර(පාරිභා.) [නා.] රෝදයක් හෝ එවැනි යමක් කඳකට සවිකිරීමේ දී භාවිත කරන කූඤ්ඤයක් වැනි යතුරු විශේෂය (=gib headed key).
ඔළොංගුව1. [නා.] පිළිවෙළ; ක්‍රමය; විධිය. 2. [නා.] කීකරුබව; විනීතබව.
ඔළොක්කුව1. [නා.] ඉඩම් දෙකක් අතර පටු පාර; ගමක් මැද පවතින පටු අඩි පාර; ගෙවල් අතරින් ඇති කුඩාපාර. 2. [නා.] පල්ලම; කානුව; අගල.
ඕසිංහල හෝඩියේ දාහත් වැනි අකුර හා දා හත් වැනි ස්වරය. 1. [නා.ප්‍ර.] ඔය; දියපාර; කුඩා ගංගාව; අතු ගංගාව. 2. [නා.ප්‍ර.] කණ; ශ්‍රෝතය. 3. [නා.ප්‍ර.] ‘ඕ’ යන ශබ්දය; කෑගැසීම; මී හරකුන් දැක්කීම සඳහා යොදනු ලබන උස් හඬ; මුහුදේ ඝෝෂාව දැක්වීමට යොදනු ලබන හඬ. 4. [නා.ප්‍ර.] ඕජස; යුෂය. 5. [නා.ප්‍ර.] උකුවට වෑස්සෙන ද්‍රාවය. [වි.] අර; ඔය. [සර්ව.] ස්ත්‍රී ලිංග ඒකවචන උක්ත රූපය.
ඕං(කථා.) [නි.]යමක් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම සඳහා භාවිත වන නිපාතයක්.
ඕං, ඕම්[නා.] වේද මන්ත්‍ර ආදිය ආරම්භයෙහි පවතින නොහොත් උච්චාරණය කරනු ලබන ශුද්ධ අක්ෂරය.
ඕංචිය(කථා.) [නා.] කෙළවර; අවසානය.
ඕඃ[නි.] දුකක් හෝ වේදනාවක් හැඟවීමේ දී අමතක වූවක් සිහි වීමේදී නැති වූවක් සොයා ගැනීමේදී යෙදෙන භාව සූචකයක්.
ඕක[ඔය+එක] (සර්ව.) ඔය දෙය; ඔය කාරණය.
ඕකඩය1. [නා.] කුඩා දියපාර; දියකඩ; ඔය. 2. [නා.] ඔයක් ගඟට
ඕකන්ද(කථා.) [නා.] ඔය දෙපස උස්බිම්; ඔයේ දෙගොඩ උතුරා යෑම වැළැක්වීමට දැමූ පස් වැටිය.
ඕකප්පනය[නා.] අරමුණට වැද සිටීම; අරමුණට බැසීම හෝ ප්‍රවේශ වීම; (බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන) ගුණ සලකා පැහැදීම හෝ ශ්‍රද්ධාව ඇති කරගැනීම.
ඕකාසනය1. [නා.] අවකාශය; ඉඩ ප්‍රමාණය; විවරය. 2. [නා.] අවකාශය; වාරය; අවසරය; අවස්ථාව; ඉඩ.
ඕකිඩ්[නා.ප්‍ර.] ඕකිඩේසි නමැති අපිශාක කුලයට අයත් අපූරු හැඩ හා වර්ණ ඇති මල් හටගන්නා ශාක ගණය; උඩවැඩියා.
ඕකිල(කථා.) [නා.බහු.] වැව් අමුණක දෙපස සිටුවන කණු.
ඕගං මෝගං යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පිටාර යනවා; උතුරා යනවා.
ඕගන්සයින්1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විවීමේදී දික් අතට ඇදීමට ගන්නා පටනූල්. 2. [නා.ප්‍ර.] එවැනි නූලෙන් වියන ලද රෙදි විශේෂය (= organzine).
ඕගය, ඕගේ1. [නා.] ජල ප්‍රවාහය ජල ධාරාව මහවතුර. 2. [නා.] මුහුදු රැළ බිඳෙන හඬ.
ඕගිරිය1. [නා.] උස් ශබ්දය කෑගැසීම. 2. [නා.] ස්තුති ඝෝෂාව; ප්‍රශංසාව; තුති රැව්. 3. [නා.] ගවයකු බැගෑ හඬලනවා.
ඕඝ ඇල්ල[නා.] දිය ඇල්ල; ධාරා ඇල්ල.
ඕඝය1. [නා.] ජල ප්‍රවාහය; ජල ධාරාව; මහ වතුර. 2. (අභි.) [නා.] කාම, භව, දිට්ඨි සහ අවිජ්ජා යන කෙලෙස් නැමති මහ වතුර.
ඕජ සංඛ්‍යාව[නා.] ඔත්තේ ගණන.
ඕජදානය1. [නා.] රස ආහාර දානය ගිතෙල් වෙඬරු වැනි ඕජාව බහුල ව ඇති ආහාර පිරිනැමීම. 2. [නා.] පුරාණයෙහි ශස්‍ය වර්ගවලින් අය කළ බදු විශේෂයක්.
ඕජදීපය[නා.] කකුසඳ බුදුරදුන් කල ලක්දිවට ව්‍යවහාර වී යැයි පැවසෙන නාමය.
ඕජස1. [නා.] (ශරීරයේ පැවැත්මට හේතු වන) ජීව බලය (ශරීරය පුරා පවතින) ශක්තිය වීර්යය බලපරාක්‍රමය 2. [නා.] ආහාරසාරය; පෝෂක ගුණය 3. [නා.] සප්ත ධාතුවල තේජස. 4. [නා.] යුෂ, ඉස්ම, සාරය. 5. [නා.] සැරව, ලේ, සෙම, දහඩිය ආදි අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය.
ඕජස්ථාන[නා.බහු.] (ජ්‍යෝති.) කේන්ද්‍රයක රාශි චක්‍රයේ ලග්නය තුන, පහ, හත, නවය, එකොළහ යන ඔත්තේ ස්ථාන.
ඕජෝ ද්‍රව්‍ය[නා.බහු.] ශක්තිජනක දේ; පෝෂක ගුණය ඇති ද්‍රව්‍ය.
ඕජෝවාහි ග්‍රන්ථිය[නා.] ආහාර, ඕජස රුධිරය බවට පත් කරන අවයවය.
ඕජෝහරණ[වි.] ඕජස ඉවත් කරන; පෝෂක රසය ඉවතලන.
ඕඩක්කරය, ඕඩක්කරේ1. [නා.] දුර පිහිටි ප්‍රදේශය; ඈත පෙදෙස. 2. [නා.] වතුර බසින තැන.
ඕඩය, ඕඩේ1. [නා.] මුහුද හා සාගර වැනි විශාල ජලස්කන්ධ දෙකක් එකිනෙකට සම්බන්ධ කරන පටු සමුද්‍ර සන්ධිය. 2. [නා.] (ගලා එන පළල්) දියපාර 3. (කථා.) [නා.] ජලාශ්‍රිත ස්ථානය; මඩවගුර.
ඕඩරය1. [නා.] නියමය; නියෝගය; ආඥාව; අණ 2. [නා.] බඩුබාහිරාදිය සැපයීමට හෝ සාදා දීමට ලිඛිත ව හෝ වාචික ව කරන ඉල්ලීම; ඇණවුම.
ඕඩර් කරනවා[ක්‍රි.] නියෝගයක් දෙනවා; ඇණවුමක් කර දෙනවා.
ඕඩර්ලි[නා.ප්‍ර.] පණිවුඩකාරයා සේවකයා; රෝහල් සේවකයා.
ඕඩ්[වි.] අන්තිමට පිහිටි; කෙළවරට වැටෙන; අවම.
ඕඩිප්පන්න[නා.] අඩුවැඩිය; වුවමනා දේ; අවශ්‍ය බඩුබාහිරාදිය.
ඕඩියා, ඕඩ්ඩා1. (කථා.) [නා.] අන්තිමයා; තරගයකදී හෝ පරීක්ෂණයකදී හෝ අන්තිම හෝ පහත් ම තැන ලබන තැනැත්තා.
ඕඩුවාව[නා.] හෝඩුවාව; ලකුණ.
ඕඩෙ යනවා[ක්‍රි.] වතුර ගලනවා වතුරට යට වෙනවා; වතුරට සේදී යනවා.
ඕතරණය1. [නා.] බැසීම; ප්‍රවේශය 2. [නා.] අර්ථාවබෝධයකට එළඹීම.
ඕතලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කෑගසනවා; හූ හඬ නඟනවා.
ඕතුරු[වි.] දුර්වල; කෙට්ටු; වැහැරී ගිය.
ඕතෙර[නා.] කුඩා ගඟක හෝ ඔයක ඉවුර; ඔය දෙපස බිම; ඔය අයින.
ඕදනය[නා.] බත; ආහාරය; භෝජනය.
ඕදරික[වි.] උදර පෝෂණය ගැන ම සිතන; කුස පුරවා ගැනීමට පමණක් බලන.
ඕදාත[නා.ප්‍ර.] සුදු පාට; ධවල වර්ණය.
ඕදිය1. (කථා.) [නා.] මළසිරුරකින් ගලන ඕජාව. 2. [නා.] දියාරුවට ගලන තෙලිජ්ජ.
ඕදිරිප්පු වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] එළිදරව් වෙනවා; ප්‍රකට වෙනවා; අනාවරණය වෙනවා.
ඕධිකලාපය[නා.] පෘථිවියෙහි ආක්ටික් වෘත්තයට උතුරින් ද ඇන්ටාක්ටික් වෘත්තයට දකුණින් ද පිහිටි ශීත ගුණයෙන් යුත් කොටස; ශීත කලාපය.
ඕන, ඕනා, ඕනෑ1. [වි.] උවමනා; අවශ්‍ය. 2. [වි.] යම්; යම්කිසි; මොනව හරි.
ඕනත1. [වි.] පහතට නැමුණු; නැඹුරු වූ. 2. [වි.] යටහත් පහත්; නිවට; නියාලු.
ඕනමනය[නා.] පහතට වැටීම හෝ එබී යෑම.
ඕන්දු මාන්දුව(කථා.) [නා.] ශරීරයෙහි අප්‍රාණික ගතිය; අලසබව; හෝන්දුව.
ඕනාහය[නා.] වැසීයෑම; බැඳීයෑම; වෙළීම.
ඕනෑ එපාකම්[නා.ප්‍ර.] උවමනා; අවශ්‍යතා.
ඕනෑතරම්[ක්‍රි.වි.] උවමනා පමණ; ඇති තරම් හොඳට ම; කාර්යයට පිරිමසන ප්‍රමාණයෙන්.
ඕනෑපදම්[ක්‍රි.වි.] ඕනෑතරම්.
ඕනෑවට එපාවට[ක්‍රි.වි.] නොසැලකිලිමත් ලෙස; ඕනෑකමක් නැතුවාක් මෙන්.
ඕපත්මග[නා.] පොළොව යට ජලය බැස යන මාර්ගය.
ඕපදූප, ඕපාදූප[නා.] (අනුන්ගේ) වගතුග; ප්‍රලාප; කටකතා.
ඕපනයික[වි.] (තම සිත්හි) ඉපදවිය යුතු; ස්ව සන්තානයට පමුණුවා ගැනීමට සුදුසු සතරමග, සතරඵල හා නිර්වාණය යන ධර්ම පිළිබඳ ව කියැවේ.
ඕපපාතික[වි.] මවුකුස හටගැනීමක් නැති ව උපන්; කර්ම බලයෙන් සම්පූර්ණයෙන් වැඩුණු ශරීර ඇති ව ඉබේ පහළ වූ.
ඕපරාශි[නා.බහු.] (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍ර; ඔත්තේ රාශි (මේෂ, මිථුන, සිංහ, තුලා, ධනු සහ කුම්භ).
ඕපාත1. [නා.] ඔයක පහළ පෙදෙස අවට වූ බිම් කොටස 2. [නා.] වළ; ආවාටය.
ඕබඩ[නා.] ඔයබඩ; ඔය අසල; ඔය පෙදෙස.
ඕබොලය[නා.] පැරණි ග්‍රීකයන් කාසි නිපදවීමට පදනම් සේ ගත් ග්‍රේන් 11.2 ක හෙවත් ඩිරෑම් 1/6 ක බර ප්‍රමාණය.
ඕභාසය[නා.] ආලෝකය.
ඕමත්ත[නා.] ඔයක ඉහළ ප්‍රදේශය.
ඕමය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ප්‍රතිරෝධය මැනීමේ ප්‍රායෝගික ඒකකය.
ඕම්කාරය[නා.] වේද මන්ත්‍ර කීම ආදිය ආරම්භයෙහි දී බමුණන් විසින් කියනු ලබන ප්‍රණාම සංඛ්‍යාත සිද්ධි අක්ෂරය හඳුන්වන නාමය.
ඕම්මීටරය[නා.] විදුලි පරිපථයක ප්‍රතිරෝධය මනින උපකරණය.
ඕමාරය1. [නා.] ජලය ගැලීමෙන් කුඹුරක රොන්මඩ එක්රැස් වන පහත පෙදෙස. 2. [නා.] වතුර බැස යන අගල් සහිත බිම් පෙදෙස.
ඕර1. [නා.] යට භාගය; පහත කොටස. 2. [නා.] උදරය ඇතුළ.
ඕරප්පුව, ඕරප්පය, ඕරොප්පුව(කථා.) [නා.] අනාථ වූ දරුවන් හදන වඩන තැන; අනාථ දරු නිවාසය.
ඕරමණය[නා.] බැහැර කිරීම.
ඕරම්1. [නා.ප්‍ර.] පුරසාරම්; කටමැත. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පැත්ත; අංශය.
ඕරම් වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] අයින් වෙනවා; පැත්තකට වෙනවා.
ඕරම්කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඔළුව පැත්තකට හරවා ඇන ගැනීමට සැරසෙනවා; පොරට අර අඳිනවා.
ඕරම්බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] පුරසාරම් කියනවා; කටමැත දොඩවනවා.
ඕර්ගන්[නා.ප්‍ර.] විවෘත වූ ද විවිධ ප්‍රමාණයේ දිග ඇති නළ ගණනින් යුක්ත තූර්ය භාණ්ඩයක නාමය.
ඕරාව(කථා.) [නා.] මව් පිය ආදි පරම්පරාවකට විශේෂ වූ ලක්ෂණය; ප්‍රවේණි ලක්ෂණය; ආරය.
ඕරියෝල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආක්‍රාන්ත පාෂාණ ස්කන්ධයක් වටා තිබෙන විපරීත භාවයට පැමිණි පාෂාණ වලය; විපරීතවලය (=metamorphic aureole).
ඕරෝහණය[නා.] (අහසින්) බැසීම; (යමක් තුළට) බැස ගැන්ම; අවතරණය.
ඕලක්කම[නා.] (රාජකීය හෝ පූජාර්හ පුද්ගලයන් විසින් දෙනු ලබන) සම්මුඛ දර්ශනය; බැහැදැකීම.
ඕලම්බ[වි.] එල්ලෙන; අවලම්බනය වන.
ඕලෑව(කථා.) [නා.] ජලයෙන් යටවන පහත් බිම.
ඕලිගල්ලය[නා.] ගම්දොර පිහිටි කුණු වළ; ගවරවළ.
ඕලීන1. [වි.] හීන වූ උනන්දුව හෝ ඇල්ම ඇති; උදාසීන; හීන වීර්ය ඇති. 2. [වි.] සැඟවුණු. 3. [වි.] ඇලුණු.
ඕලු[නා.ප්‍ර.] සුදු පැහැති මල් ඇති ජලජ පැළෑටියක්.
ඕවට්ටනාවලිය1. [නා.] නාන විට දෙකොනින් අල්ලා පිට අතුල්ලා ගැනීම සඳහා රත්හිරියල් සහ ලාකඩ කුඩු මිශ්‍ර කොට තැනූ ගුළි අමුණා සෑදූ රැහැන; කුරුඳු වැල. 2. [නා.] ඇටවැල, නවගුණ වැල වැනි ඇට විද ඇමුණූ මාලයක්.
ඕවරකය[නා.] ඇතුළු කාමරය; ඇතුළු ගබ; කාමරය; කුටිය.
ඕවරය[නා.] ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවෙහි දී එක් පන්දුකරුවකු විසින් එක් කඩුලු කොනක අන්තයකින් පිතිකරුවකු වෙත යැවිය යුතු පන්දු හයේ ඒකකය.
ඕවර්සියර්[නා.ප්‍ර.] වැඩ කණ්ඩායමක කටයුතු පරීක්ෂා කර බලන්නා; කංකානම.
ඕවල්[වි.] බිත්තරයක හැඩය ඇති; අණ්ඩාකාර.
ඕවාද[නා.ප්‍ර.] අවවාදය; කටයුතු නොකටයුතු මේ යැයි පැවසීම; දැනුමැතිකම්; උපදේශ.
ඕවිට[නා.] හොයක් අසබඩ පිහිටි ගොඩබිම; කුඹුරක් හෝ ජලාශයක් සමීපයෙහි පිහිටි පහත් ගොඩබිම.
ඕවිල්ල1. [නා.] උංචිල්ලාව. 2. [නා.] දෝලාව.
ඕවිලාන[නා.] ගං හෝ අවට පිහිටි කුඩා ගස් වැවෙන වගුරු බිම.
ඕවිලි ගහනවා[ක්‍රි.] වේදනා දැනෙනවා; ඇදුම් කනවා; කැක්කුම් දෙනවා.
ඕෂධි විද්‍යාව[නා.] ශාක වර්ග පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; උද්භිද විද්‍යාව.
ඕෂධී ප්‍රෝටීන්[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය වර්ගවලින් ද වෙනත් ශාක වර්ගවලින් ද ලැබෙන මාංශ ජනක ධාතු.
ඕෂධී, ඕෂධී1. [නා.ප්‍ර.] ශාකය; පැළය; බෙහෙත් පැළය. 2. [නා.ප්‍ර.] පීදීමෙන් පසු නැසෙන කෙසෙල් වැනි ගස්වර්ග. 3. [නා.ප්‍ර.] තාරකාවක නාමය; ඕෂධී තාරකාව; උදා තරුව; ඉරබටු තරුව; පහන් තරුව; සිකුරු ග්‍රහ තාරකාව.
ඕෂ්ඨජාක්ෂර[ඕෂ්ඨජ+අක්ෂරය] [නා.] දෙතොල ඇසුරු කොට උපදින උ, ඌ, ප, එ, බ, භ, ම ආදි අකුරු.
ඕෂ්ඨය[නා.] තොල; අධරය.
ඕසධාපණය[ඕසධ+ආපණ] [නා.] ඖෂධ වෙළඳ ශාලාව; බෙහෙත් වෙළඳසැල; ඔසුහල.
ඕසය, ඕසේ[නා.] මැඩවීම්, සීසෑම් ආදි කෘෂිකාර්මික කටයුතුවල දී හරකුන් මෙහෙයවීම සඳහා ඕ හෝ උස්හඬ යොදා කරනු ලබන ගායනය; අඬහැරය.
ඕස්තිය(කථා.) [නා.] (රෝ.ක.) සත්ප්‍රසාදයට යොදන පහන.
ඕසිරිය(කථා.) [නා.] කන්දොස් කිරියාව; කරච්චලය.
ඕසිලප්පුව, ඕසිලිප්පුව(කථා.) [නා.] ප්‍රවෘත්ති, ආරංචි ආදිය පැතිරී යෑම; ප්‍රකට වීම; එළිදරවු වීම.
ඕසේ අදිනවා1. [ක්‍රි.] තාලයකට ඇද ලෙලවා ගීත ගායනා කරනවා; අඬහැරලනවා. 2. [ක්‍රි.] හඬ නඟනවා; කෑ ගසනවා.
ඕසෝන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔක්සිජන්වල බහුරූපී ආකාරයක්; විශේෂ ගන්ධයකින් යුත් නීලවර්ණ ඔක්සිකාරක වායුවක්.
ඕසෝන් ගෝලය[නා.] ඔක්සිජන් විශාල ප්‍රමාණයක් ඕසෝන් වශයෙන් පවතින ඉහළ වායුගෝලයේ ස්තරයක්; ඕසෝන් ස්තරය.
ඕහිත[වි.] බහා තැබූ; ඉවත් කළ හෝ ඉවත් වූ.
ඕළාරික[වි.] සියුම් නොවූ; දැඩි; රළු දළ.
ඖඖ යන්න; සිංහල හෝඩියේ දහඅට වැනි අකුර; ස්වර මාලාවේ අවසාන ස්වරය.
ඖචිත්‍යය1. [නා.] උචිතබව; යෝග්‍යතාව; සුදුසුබව; නිසිබව. 2. [නා.] ප්‍රබන්ධයක රස වර්ධනයට හේතුවන යෝග්‍යතා ගුණය.
ඖචිත්‍යවාදය[නා.] (අලං.) උචිතතා ගුණය පිළිබඳ සංකල්පය හෙවත් මතය.
ඖත්පාතික[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) උත්පත්තියේ දී ග්‍රහයන් සිටි ස්ථානවල ග්‍රහචාරය අනු ව ඒ ඒ ග්‍රහයන් පැමිණීමෙන් දශාව කෙරෙහි වන බලපෑම.
ඖදක[වි.] උදක හෙවත් දිය හා සම්බන්ධ; ජලජ.
ඖදරීකත්වය[නා.] කෑමට ගිජුබව; කෑදරකම.
ඖද්දාලක[නා.ප්‍ර.] තුඹස්වල උපදින හෝ එහි වසන කීට ස්වභාව ඇති මැසි වර්ගයක පැණි; තුඹස් මී.
ඖදාර්යය[නා.] උදාරත්වය; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය.
ඖදාරික[වි.] ඕළාරික.
ඖපචාරික[වි.] උපචාර වශයෙන් යෙදුණු; අර්ථය ආසන්න වශයෙන් පැවසුණු; අන් අයුරකින් පළ කළ.
ඖපම්‍යය[නා.] උපමා ස්වභාවය; සමානත්වය; උපමාව; උපමා කිරීම.
ඖපසර්ගික1. [වි.] වෙනත් රෝගියකු ගෙන් වැලඳෙන; රෝගස්පර්ශයෙන් හටගැනෙන; බෝවන. 2. [වි.] ලිංගික රෝග හෙවත් කාමරෝග පිළිබඳ.
ඖපස්ථිකය(පාරිභා.) [නා.] උකුළු ඇටය; ශ්‍රෝණිය (=pelvis).
ඖපාධික[වි.] (තර්ක.) බාහිර හේතුවෙන් හටගත්.
ඖරස[වි.] උරෙහි දා; තමාට ම ජාතක වූ; ස්වකීය වූ; නීත්‍යනුකූල ව උපන්.
ඖර්ණ[වි.] ලොමින් කළ; ලෝම.
ඖෂධ[නා.ප්‍ර.] රෝග සුව කිරීම සඳහා ගැනෙන දෑ; බෙහෙත් ඔසු; අගද; අත්බෙහෙත.
ඖෂධවේදියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය සංයෝජනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් පුහුණු වූ තැනැත්තා (=pharmacist).
ඖෂධාලය[ඖෂධ+ආලය] [නා.] බෙහෙත් ශාලාව; රෝගීන් පරීක්ෂා කරන ස්ථානය.
කමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ විසි එක්වැනි අකුර හා පළමුවන ව්‍යංජනාක්ෂරය; අල්ප ප්‍රාණාක්ෂරයක් වූ මෙය බොටුවෙන් උපදින නිසා කණ්ඨජාක්ෂරයක් වේ. 1. [නා.ප්‍ර.] සිරුර; ශරීරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] වල්ගාතරුවක නාමය. 4. [නා.ප්‍ර.] අහස. [සර්ව.] කවරෙක්.
ක(ර්)සරය(පාරිභා.) [නා.] යතුරුලියනය සඳහා පරිගණක යන්ත්‍රය සූදානම් කළ විට (යතුරු ලියනය වන) ස්ථානය පෙන්නුම් කරමින් මොනිටරයේ දිස්වන සලකුණ.
කංකතය(පාරිභා.) [නා.] පනාවක අයුරින් තන්තු පෙළක් සහිත අක්ෂයකින් නිර්මාණය වූ ගොළුබෙලි වර්ගයේ සතුන් ගේ ශ්වසන ඉන්ද්‍රිය හෝ කරමලය (=ctenidium).
කංකතිකයා(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු මල් කොරල් වැනි සිලෙන්ටරටා වංශයට අයත් සතෙක් (=ctenophore).
කංකය[නා.] සැකය; කුකුස.
කංකරච්චලය(කථා.) [නා.] දෙසවනට පීඩාවක් ලෙස දැනෙන අමිහිරි ශබ්දය; අමිහිරි ලෙස කෑකෝ ගැසීම.
කංකානම, කන්කානම1. [නා.] කම්කරුවන් වැඩෙහි යොදවන්නා; වැඩ පරීක්ෂකයා. 2. [නා.] පැරණි සිංහල නිල නාමයක්; ආරච්චි පදවියට පහළින් වූ කනිෂ්ඨ නිලයක්. 3. [නා.] (රෝහලක) සාත්තු සේවකයා; උපස්ථායකයා.
කංකාරිය, කම්කාරිය1. [නා.] භූත, ග්‍රහ දේව ආදින් ගෙන් පැමිණෙන දෝෂ දුරු කරනු සඳහා පවත්වනු ලබන ශාන්ති කර්මයක්. 2. (කථා.) [නා.] විවාහ මංගල්‍යය.
කංකාල පේශිය(පාරිභා.) [නා.] එක් කෙළවරකින් හෝ දෙකෙළවරකින් හෝ ඇටසැකිල්ලට සම්බන්ධ වී ඇති මාංශ පේශිය (=skeletal muscle).
කංකාලය[නා.] ඇටසැකිල්ල; අස්ථි පංජරය.
කංකුළ, කන්කුළ[නා.ප්‍ර.] එක් කැණිමඬලක් යොදා සැදූ වටගෙය; කූටාගාරය; කුළුගෙය.
කංකෙඳිරිය(කථා.) [නා.] ඇවිටිල්ල; නොනවත්වා කරන මිමිණීම.
කංගොටුව, කන් ගොටුව[නා.] කනෙහි පිට කොටස; පිට කන.
කංස1. [නා.ප්‍ර.] ලෝකඩ; තුත්තනාගම්. 2. [නා.ප්‍ර.] ගුරුලේත්තුව. 3. [නා.ප්‍ර.] තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක්; අත්තාලම; කයිතාලම. 4. [නා.ප්‍ර.] මිනුම් විශේෂයක්; ද්‍රෝණයෙන් සතරෙන් කොටස; සිව්සැට පලම. 5. [නා.ප්‍ර.] කහවණු සතරක් අගනා ලෝහ කාසියක්.
කංසකාර[නා.ප්‍ර.] ලෝකඩ වැඩ කරන්නා; ලෝකුරුවා; ඝණ්ටා සාදන්නා.
කංසකුට[නා.ප්‍ර.] රන් වෙනුවට අගයෙන් අඩු පිත්තල හෝ රන් ආලේප කළ ලෝහ ව්‍යාජ ලෝහාදියක් හෝ වෙනත් හෝ දී අනුන් රැවටීම.
කංසතාල, කංසතාළ[නා.ප්‍ර.] දෑතින් එකිනෙක ගටා තියුණු ශබ්ද නැංවීම සඳහා ගැනෙන කුඩා ලෝකඩ තැටි; අත්තාලම්; කයිතාලම්.
කංසලෝහ[නා.ප්‍ර.] ඊයම් හා තඹ මිශ්‍ර කොට සාදා ගන්නා ලෝහ වර්ගයක්; ලෝකඩ.
කකච[නා.ප්‍ර.] කියත; ලී ඉරීමට ගන්නා දැති සහිත උපකරණය.
කකණ්ටකයා[නා.] කටුස්සා; බොහොඬා.
කක්කටය(කථා.) [නා.] දොළහ කෙළියේ දී කවඩි හය ම උඩුකුරු ව වැටීමෙන් ලැබෙන ශූන්‍ය අය.
කක්කලය, කක්කලේ, කක්කාලය[නා.] මාළු දැලෙහි මඩියෙහි කට වටේට ඇති ඇස් හෙවත් සිදුරු පෙළ.
කක්කල් කැස්ස[නා.] බැක්ටීරියාවක් නිසා සෑදෙන හුස්ම ගැනීමට නොහැකි වන තරමට ඇති නොනවතින කැස්ස; මෙය විශේෂයෙන් ම කුඩා ළමයින්ට සෑදෙන බෝවෙන රෝගයකි.
කක්කාලය(කථා.) [නා.] මාල, හවඩි ආදියෙහි දෙකොන එකට අමුණන කොක්ක; ගාංචුව.
කක්කිස1. [නා.ප්‍ර.] දුක්; කරදර; කම්කටොලු දොම්නස්. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] රෝගය; අසනීපය; ලෙඩ. 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.]කලබලය; ඉක්මන; හදිසිය. 4. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] හදිසි කටයුතු; වහා කළ යුතු දේ.
කක්ෂ සූත්‍රය[නා.] සිටි බුදුපිළිම සහ හුන් පිළිම සෑදීමේදී භාවිත කරන එක් ප්‍රධාන ලඹ නූලක්; කිසිලි ලඹ නූල.
කක්ෂය1. [නා.] ග්‍රහවස්තු අභ්‍යවකාශය තුළ ගමන් ගන්නා මාර්ගය. 2. [නා.] න්‍යෂ්ටිය වටා ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් ගමන් කරන මාර්ගය. 3. [නා.] කැලෑව; වන ළැහැබ. 4. [නා.] වැල; ලතාව. 5. [නා.] කිහිල්ල. 6. [නා.] ප්‍රාසාදයක විශේෂයෙන් ආරක්ෂිත වූ රහස් කොටස. 7. [නා.] සම තත්ත්වය; සමතාව; සමානත්වය. 8. (පාරිභා.) [නා.] ගසක කොළයටත් කඳටත් අතර හෝ අත්තටත් කඳටත් අතර හෝ ඇති ඉහළ කෝණය (=axil).
කකාරනවා[ක්‍රි.] අතිශයින් පැසවනවා.
කකියනවා1. [ක්‍රි.] අතිශයින් තැම්බෙනවා; පැසෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (හිත) උණුවෙනවා; රත් වෙනවා; කම්පා වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] රිදෙනවා; වේදනා ගෙන දෙනවා.
කකුටපාද[වි.] පරවියන්ගේ පාදවල පැහැ බඳු පැහැයෙන් යුත්.
කකුද, කකුධ1. [නා.ප්‍ර.] ගොනුන් ගේ කර ළඟ පිහිටි උස් මස් පිඬ; මොල්ලිය. 2. [නා.ප්‍ර.] රාජත්වයේ සංකේතය වන පස් වැදෑරුම් භාණ්ඩ; කකුධ භාණ්ඩ.
කකුල1. [නා.] මනුෂ්‍යයන් ඇතුළු ඇතැම් සත්ත්වයන් නැඟිට සිටීම, ගමන් කිරීම ආදි කාර්ය සඳහා භාවිත කරන ශරීරාවයවය; ශරීරයේ ඉකිළිය පටන් පතුල දක්වා වූ ආධාර වන කොටස; බර දැරීමට කොටස. 2. [නා.] ඇඳ, පුටු, මේස ආදියෙහි පාදය.
කකුල් ඇටය(පාරිභා.) [නා.] කකුලේ දණ හිසෙන් පහළ තනි දඬු ඇටය; ජංඝාස්ථිය.
කකුල්දඩ1. [නා.ප්‍ර.] පණිවිඩ පනත් සඳහා යෑම; පයින් යෑම. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] නිකරුණේ ඇවිදීම.
කකුස්සිය, කක්කුස්සිය[නා.] වැසිකිළිය.
කකුළු රැස[නා.] කටක රාශිය.
කකුළු, කක්ඛළ[වි.] රළු; දැඩි; කර්කශ.
කකුළුවා[නා.] ජලයෙහි හා වගුරුවල ජීවත් වන්නා වූ සත්ත්වයා; කර්කටකයා; කක්කුට්ටා.
කග1. [නා.ප්‍ර.] කඩුව; අසිපත; කගපත. 2. [නා.ප්‍ර.] කඟවේණා. 3. [නා.ප්‍ර.] කුරුල්ලා; පක්ෂියා.
කග මුව1. [නා.] කඩුවෙහි මුවහත ඇති පැත්ත. 2. [නා.] කඟවේණා.
කගවිසණු, කගවිසුණු, කගවෙසණ[නා.] කඟවේණා.
කගවේණා, කඟවේණා[නා.] නාසය මත පිහිටි තියුණු අඟකින් යුක්ත වේගයෙන් දිවිය හැකි ආසියාවේ හා අප්‍රිකාවේ වෙසෙන ශක්තිමත් සිව්පාවෙක්; රයිනෝසිරස්.
කග්ගින්න1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] තද බඩගින්න; දැඩි සාගින්න. 2. මහත් කණගාටුව; බලවත් දුක් වේදනාව.
කඞ්කණ[නා.ප්‍ර.] අතෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්; වළල්ල.
කඞ්කාලය[නා.] ඇටසැකිල්ල; අස්ථි පංජරය.
කඞ්ඛා[නා.ප්‍ර.] සැකය; කුකුස.
කඞ්ඛාවිතරණ[නා.ප්‍ර.] (අභි.) අතීතාදි කාලත්‍රය විෂය කොට පවත්නා වූ බුද්ධාදි අටතැන්හි පවත්නා අෂ්ටවිධ වූ සැකය දුරු කිරීම.
කඞ්ඛාවිතරණ විසුද්ධිය[නා.] (අභි.) නාමරූපයන්ගේ ඇතිවීමට හා පැවැත්මට හේතු වන කරුණු දැනගැනීමෙන් විචිකිච්ඡාව දුරු කොට පවත්නා විදසුන් නුවණ.
කඞ්ගු[නා.ප්‍ර.] තණහාල්.
කච්චන් සුළඟ[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ වියළි කලාපය ආශ්‍රිත ව හමා යන ජලවාෂ්ප රහිත වියළි සුළඟ.
කච්චි කිරිකඩ(කථා.) [නා.] මනාලයා විසින් මනාලියගේ මවට තෑගි කොට දෙන (නොකැපූ) රෙදි කච්චිය; කිරිකඩ සේලය.
කච්චි දැල[නා.] මසුන් ඇල්ලීම සඳහා භාවිත වන කුඩා ඇහි ඇති දැල් විශේෂයක්.
කච්චිය1. [නා.] නොකැපූ රෙදි ප්‍රමාණය. 2. [නා.] රෙද්ද; ඉණ වටා ඇඳි වස්ත්‍රය.
කච්චේරිය[නා.] දිස්ත්‍රික්කයක පරිපාලන කාර්යාලය; වර්තමානයේ දිස්ත්‍රික් ලේකම් කාර්යාලය වශයෙන් හැඳින්වේ.
කච්ඡපයා1. [නා.] ඉදිබුවා. 2. [නා.] කැස්බෑවා.
කච්ඡභු[නා.] කළපුව; වගුරුබිම.
කච්ඡය1. [නා.] ලැහැබ. 2. [නා.] කිසිල්ල. 3. [නා.] මෙවුල්දම; ඇතුන්ගේ කඳ මැද බඳිනු ලබන පොරොදුව. 4. [නා.] වගුරුබිම; කළපුව. 5. [නා.] කන්දක් අවට ඇති සමතලා පහත්බිම. 6. [නා.] විවරය. 7. [නා.] තෘණ. 7. [නා.] ලතාව; වැල.
කජංගලය1. (කථා.) [නා.] හදිසිය; කරදරය. 2. (කථා.) [නා.] අවුල; කලබලය.
කජ්ජ1. [නා.] කජු ඇටය. 2. [නා.] වැඩය; කටයුත්ත.
කජ්ජලය1. [නා.] වලාකුළ. 2. [නා.] පහන් දැලි.
කජු1. [නා.ප්‍ර.] ඵලයට පිටින් මදයක් සහිත ඇටය පවතින පලතුරු වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] කෑ යුතු දේ; කෑම. 3. [නා.ප්‍ර.] කද.
කජු කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉතා පහසු කාර්යයක් කරනවා.
කජුමැලියම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කජු ගසෙන් වැගිරෙන ලාටු.
කඤ්චකී1. [නා.ප්‍ර.] යුද්ධභටයා; සෙබළා. 2. [නා.ප්‍ර.] අන්තඃපුර ආරක්ෂකයා; ද්වාරපාලකයා.
කඤ්චන[නා.ප්‍ර.] රන්; රත්රන්.
කඤ්චනකය[නා.] බෙහෙත් හෙප්පුව.
කඤ්චුකය1. [නා.] උඩුකය වැසෙන සේ අඳින ඇඳුම. 2. [නා.] යුද්ධ හැට්ටය; සන්නාහය. 3. [නා.] සර්පයාගේ හැවය. 4. [නා.] වැස්ම; කොපුව.
කඤ්ජ[නා.ප්‍ර.] පියුම; පද්මය.
කඤ්ජික[නා.ප්‍ර.] බතින් පෙරා ගන්නා දිය; ලුණු කැඳ; බෙහෙත් කැඳ.
කට1. [නා.ප්‍ර.] මුව; මුඛය. 2. [නා.ප්‍ර.] මුඛයට වරකට පොහොනා (ආහාර හෝ පාන) ප්‍රමාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] සිදුර; විවරය. 4. [නා.ප්‍ර.] බෙල්ල; ගෙල. 5. [නා.ප්‍ර.] උකුළ; කටී ප්‍රදේශය. 6. [නා.ප්‍ර.] ලී; දැව. 7. [නා.ප්‍ර.] පැදුර; කළාලය. 8. [නා.ප්‍ර.] ඇත් පැටවා. 9. [නා.ප්‍ර.] මිණි ගෙඩිය. 10. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රාශිය. 11. [නා.ප්‍ර.] ජය; දිනුම. 12. [නා.ප්‍ර.] මොහොත; නිමේෂය. 13. [නා.ප්‍ර.] ඇතාගේ කම්මුල; කපෝලය. 14. [නා.ප්‍ර.] මළ සිරුර. 15. [නා.ප්‍ර.] ‘කර’ ධාතුවෙහි කෘදන්ත රූපයක්.
කට උත්තරය1. [නා.] සාක්කි කාරයකු උසාවියෙහි ඉදිරිපත් කිරීම වෙනුවට මතු ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා ප්‍රාමාණික ලෙස ඔහුගෙන් ලබාගත් සාක්කිය; දිවුරුම් සාක්කිය. 2. [නා.] නිදහසට කාරණා වශයෙන් දිය හැකි පිළිතුර.
කට ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] එකට එක කියනවා; එරෙහි ව කතා කරනවා.
කට ගැසුම, කට ගැස්ම[නා.] ආහාර ගැනීමේදී හෝ මත්පැන් බීමේදී කටට රුචි ඉපදවීම සඳහා ගන්නා බැදුම් වැනි සුළු කෑමක්.
කට දමනවා[ක්‍රි.] වෙනත් අයගේ කතාවට බලෙන් මෙන් ඇතුළු වෙනවා; අනුන්ගේ කතාවකට මැදිහත් වෙනවා.
කට දල්වනවා[ක්‍රි.] කට අරිනවා; කට අයා ගන්නවා.
කට දොඩනවා1. [ක්‍රි.] පුරසාරම් කියවනවා; කයිවාරු ගසනවා; කටමැත දොඩවනවා. 2. [ක්‍රි.] කටට ආ දේ කියනවා.
කට පිම්ම[නා.] වාෂ්පයෙන් යමක් තම්බා ගැනීමට දිය පිරුණු හැළියක කට වසා බැඳි රෙදිකඩ.
කට බක්කා(කථා.) [නා.] විශාල කටක් ඇත්තා; මකරා.
කට බරියා(කථා.) [නා.] පහතට බර වූ හෙවත් නෙරාගිය තොල් සහිත කටක් ඇත්තා.
කට රැක ගන්නවා[ක්‍රි.] නුසුදුසු කථා නොකියා ඉන්නවා.
කට වචනය[නා.] වචනයෙන් පමණක් කරන ප්‍රකාශය; කටින් කියන කරුණ; වාචික ප්‍රකාශය.
කට වරද්ද ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] නුසුදුසු වචන කියනවා; නොකිය යුතු දෙයක් කියනවා.
කට වළල්ල[නා.] තොවිල්වල දී දී (යකැදුරු විසින්) කටින් ඩැහැ ගන්නා පරිදි දෙපැත්තේ පන්දම් දෙකක් බැඳ ඇති වළල්ල.
කට විරිත්තනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දත් පෙනෙන සේ මඳක් සිනාසෙනවා; විලිස්සනවා; සමච්චලයට සිනාසෙනවා.
කට හොල්ලනවා1. [ක්‍රි.] කට අරිනවා; යමක් කියනවා; කථා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කනවා; කෑම බීම ලැබෙනවා.
කටක1. [නා.ප්‍ර.] කකුළුවා. 2.(ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කකුළුවාගේ රූපය සංකේතය වශයෙන් යොදා ගන්නා රාශි චක්‍රයේ සිව්වන රාශිය; කර්කටක රාශිය. 3. [නා.ප්‍ර.] වළල්ල. 4. [නා.ප්‍ර.] පර්වතයක මධ්‍ය භාගය හෝ පාර්ශ්වය. 5. [නා.ප්‍ර.] (රජ) මඬුල්ල; සමූහය; රාජාවලිය. 6. [නා.ප්‍ර.] කඳවුර.
කටක රාශිය1. [නා.] කකුළුවකුගේ ස්වරූපය ඇතැයි සැලකෙන තාරකා පෙළ. 2. [නා.] රාශිචක්‍රයේ සිවුවැන්න.
කටකතාව[නා.] කටින් කට පැතිරෙන කතාව; දූෂමාන ආරංචිය; ප්‍රවාදය.
කටකලියාව[නා.] අසුන් මෙහෙයවීම පිණිස මුඛයට හා හොම්බට දමන උපකරණ කට්ටලය; කඩියාලම.
කටකළුවා1. [නා.] විෂ සහිත සර්පයෙක්. 2. (කථා.) [නා.] මත්ස්‍ය වර්ගයක නාමය.
කටකාර1. (කථා.) [වි.] කථාවෙහි දක්ෂ; මුඛරි. 2. [වි.] දොඩමලු; වාචාල.
කටකිරියා1. [නා.ප්‍ර.] මළ සිරුරට ගෞරව කිරීම වශයෙන් කරන පැන් වත්කිරීම වැනි ක්‍රියා. 2. [නා.ප්‍ර.] මෘතදේහය පිළිබඳ අවසාන කටයුතුවලින් පසු දෙන බත් බුලත් සංග්‍රහය; මතක දානය. 3. [නා.ප්‍ර.] පිපාසය.
කටකෙඳි[නා.ප්‍ර.] සිවුපාවන්ගේ හෝ පක්ෂීන්ගේ කටෙහි ඇති රෝම; මුඛකේශ.
කටගමුව, කටගොමුව1. [නා.] (බඩ පිරී) කට ළඟට එන තරම; (බඩ පිරී) උගුරට එන තරම් ප්‍රමාණය. 2. (කථා.) [නා.] ඉතා සමීපය.
කටගරු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පුරසාරම; කට මැත.
කටගා ගන්නවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ඉතා ස්වල්ප ප්‍රමාණයක් මත්පැන් 2. යම්තම් ටිකක් බොනවා. ඉගෙන ගන්නවා.
කටගානවා(කථා.) [ක්‍රි.] කටේ ගානවා; මුඛය තෙමනවා; මුවෙහි තබනවා.
කටගැබරයා(කථා.) [නා.] පුරසාරම් කියන්නා; කටමැත දොඩන්නා; කයිවාරුකාරයා.
කටගෙඩිය[නා.] විශාල කට; මහ මුඛය; දැවැන්ත කට.
කටත්තා කර්මය[නා.] එක් වරක් කොට සිහියෙන් තුරන් වූ කර්මය; බලවත් කර්ම නැති විට විපාක දිය හැකි කර්මය.
කටන් කටුව[නා.] පිත්තල බන්දේසි, මල් බඳුන් වැනි භාණ්ඩවල කැටයම් වැඩ දැමීමට උපයෝගී කරගන්නා කටු විශේෂයක්.
කටපටිය[නා.] අසුගේ කටකලියාවට සම්බන්ධ කොට ඇති පටිය.
කටපයාදිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) හෝඩියේ ව්‍යංජනාක්ෂර ක, ට, ප, ය ආදි වශයෙන් වර්ග කොට ඉලක්කම් වෙනුවට යොදා ගැනීමේ ක්‍රමය.
කටපාඩම1. [නා.] ඇසූ හෝ කියැවූ දෙයක් එලෙසින් ම සිතෙහි ධාරණය කිරීම; වන පොත් කිරීම. 2. [නා.] සිතේ ධාරණය කරගත් දෙය.
කටපැළියාව1. [නා.] තොල් ද දිව ද පැළීම ලක්ෂණ කොට ඇති මුඛ රෝගයක්. 2. [නා.] කටවහ වදිනසුලු කථාව; අව කැපෙන වචන කීම.
කටපුංචා(කථා.) [නා.] තුවක්කුව.
කටපුච්චානම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අතිශයෝක්තියෙන් කියන කීම; හපන්කම; පුරසාරම.
කටපුරා1. [ක්‍රි.වි.] කට පුරවා; මුඛය පිරෙන්නට. 2. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] හිතට සම්පූර්ණයෙන් ම එකඟ ව; මුළු හිතින් එකඟ වූ.
කටබහ1. [නා.] කටවචනය; කථාබහ; කථාව. 2. [නා.] වාචාලකම; මුඛරිකම.
කටබෙර ගහනවා1. [ක්‍රි.] බෙර හඬට සමාන ශබ්දයක් කටින් නිකුත් කරනවා; කටින් බෙර හඬ නංනවනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] පුරසාරම් කියවනවා.
කටමැණ, කටමිණ1. [නා.] ගෙලෙහි බඳින මැණික. 2. [නා.] ඇතැම් නාගයින්ගේ කණ්ඨයෙහි ඇතැයි විශ්වාස කරන මැණික; කණ්ඨ මාණික්‍යය. 3. [නා.] විෂ්ණු දෙවියන්ගේ ගෙලෙහි බඳින කෞස්තූභ මාණික්‍යය.
කටමැත[නා.] වාචාල බස්, පාරට්ටු කතා; පුරසාරම්.
කටමුවා[වි.] ලීයෙන් කළ; දාරුමය; කාෂ්ඨමය.
කටයුත්ත1. [නා.] කළ යුතු දෙය; කර්තව්‍යය. 2. [නා.] මංගල ප්‍රස්තාව; ආවාහය හෝ විවාහය.
කටලු කතාව, කටුලු කතාව(කථා.) [නා.] කටින් කට පවත්නා කතාව; කටකතාව.
කටලුව[නා.] නූල් කැටීමේ දී ඉද්දෙන් පිටතට ඇදී එන නූල් එතීම සඳහා ලීයෙන් හෝ ලෝහයෙන් සාදා ගැනෙන උපකරණය.
කටවහ[නා.] කටින් පිට කරන වචන නිසා ඇති වන විෂ හෙවත් දෝෂ; කට වචනවල ඇති විපත්තිකාරී බලය; යම් පුද්ගලයකුට හෝ යම් දෙයකට විනාශය ඇති කරන බලයෙන් යුත් වචන.
කටවහ වැදෙනවා[ක්‍රි.] කටවහකාරයකු කටින් පිට කළ වචන නිසා විපතට ගොදුරු වෙනවා.
කටවහකාරයා[නා.] කටවහ බල සහිත වචන පිට කරන කටක් ඇති තැනැත්තා; කටවහ ඇති තැනැත්තා.
කටවහර[නා.] කතා කරන භාෂාව; කථා ව්‍යවහාරය.
කටවාචල්, කටවාචාල, කටවාච්චල්[නා.ප්‍ර.] අවිචාරයෙන් කියන වචන; කට හැකර කථා.
කටවාචාලයා(කථා.) [නා.] කටට එන වචන අවිචාරයෙන් කියන තැනැත්තා; පලක් නැති වචන කථා කරන්නා; කටහැකරයා.
කටවාරිය(කථා.) [නා.] ඔරුවක කට ඇදවීම වැළැක්වීම සඳහා ඔරු කට හරහා සවි කොට ඇති ලී කැබැල්ල.
කටවැරැද්ද[නා.] කටින් (වචනයෙන්) වන වැරැද්ද; අනවධානයෙන් නුසුදුසු වචන පාවිච්චියෙන් ඇති වන වරද.
කටවැල(කථා.) [නා.] පන් කොළ හෝ වේවැල් වට්ටි පෙට්ටිවල කටේ හැඩය ආරක්ෂා වීමටත් ශක්තියටත් ගැටිය වටා අල්ලන වැල.
කටවැස්ම(කථා.) [නා.] භාජනයක කට වසා බඳින රෙදිකඩ හෝ එවැනි වෙනත් යමක්.
කටවෑදි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නිෂ්ඵල කතා; ඕපදූප.
කටශර්කරා[නා.ප්‍ර.] මැටි බඳුන් කැබලි; කැට කැබිලිති.
කටසන, කටහන[නා.] කටහඬ ඇසෙන දුර ප්‍රමාණය; හූ හඬ ඇසෙන තරමේ දුර.
කටසාර[නා.ප්‍ර.] කළාලය; පැදුර.
කටසූත්‍රය[නා.] හිටි බුදු පිළිම සෑදීමේ දී යොදනු ලබන එක් ලඹ නූලක්.
කටහඬ[නා.ප්‍ර.] (ශබ්ද උච්චාරණයේදී) කටින් පිට වෙන ශබ්දය; කථා කරන ශබ්දය; ස්වරය.
කටහන් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කටින් සංඥා කරනවා; මරණාසන්න කෙනෙකු ප්‍රාණය නිරුද්ධ වීමට පෙර කථා කථා කිරීමට උත්සාහ කරමින් කට සොලවනවා.
කටහම්, කටාම්[නා.ප්‍ර.] කැටයම්.
කටහාරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කටුක හෝ සැර රසක් කටට දැනෙනවා.
කටහැකර[වි.] පමණට වඩා කථා කරන; කටවාචාල.
කටහැක්ක[නා.] කිරීමට ඇති දෙය; කළ හැකි දෙය.
කට්ට1. [වි.] වියළි; කර්කශ. 2.(කථා.) [වි.] දැඩි; තද; ඝන. 3. [වි.] කපටි; ප්‍රයෝගකාරී. 1. [නා.ප්‍ර.] කටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] කෑල්ල; කැබැල්ල. 3. [නා.ප්‍ර.] ලී ආදියෙහි කොටසක් කපා හැර සාදාගන්නා හිඩැස. 4. [නා.ප්‍ර.] මැණික් පතල්වල ඇති බාල වර්ගයේ ගල් විශේෂයක්. 5. [නා.ප්‍ර.] එකට බැඳ තිබෙන මිටිය.
කට්ට කඩුව1. [නා.] කුඹුරු යායක වැවට ඈතින් ම පිහිටි කොටස; එහි තුන්වන කුඹුරු කට්ටිය. 2. (කථා.) [නා.] කැලෑවෙන් වැසී තිබෙන වගුරු බිම්.
කට්ට කණු1. [නා.] සැතපුම් කණු; මායිම් කණු හෝ දුර සීමා කණු. 2. [නා.] තොරණක දෙකෙළවර සවි කරනු ලබන මිටි කණු.
කට්ට කඳ[නා.] ලී, ලෑලි ඉරීමේ දී ඒවා හිරකර ගැනීම සඳහා වඩුවන් පාවිච්චි කරන කට්ටයක් සහිත ලී කොටය.
කට්ට ගල්(කථා.) [නා.බහු.] අත්තිවාරම ආදිය සඳහා ගැනෙන ලොකු කළුගල් කැබලි.
කට්ට පොල්ල(කථා.) [නා.] කරත්තය පල්ලමක යන විට වේගය අඩු කර ගැනීම පිණිස රෝද හිර කරන හරස් පොල්ල; පල්ලම් පොල්ල; තිරිංගය.
කට්ටකුමංචල්, කට්ටකුමංජල්[නා.ප්‍ර.] සුවඳ දුම් සඳහා කුඩු කොට ගිනි අඟුරට දමන දුම්මල වැනි ද්‍රව්‍යයක්; සාම්බ්‍රානි.
කට්ටඩියා, කට්ටාඩියා(කථා.) [නා.] තොවිල් කරන්නා; යකැදුරා; යක්දෙස්සා.
කට්ටමරම්, කට්ටුමරම්[නා.ප්‍ර.] ලී කඳන් කිහිපයක් එකට බැඳ සාදාගන්නා සරල ජල යාත්‍රා විශේෂයක්.
කට්ටමූට්ටුව[නා.] කට්ටයක් කපා වද්දන මූට්ටුව; පුලුක්කු මූට්ටුව; කප්පිලි මූට්ටුව.
කට්ටයා[නා.]කපටියා; ප්‍රයෝගකාරයා.
කට්ටලය1. [නා.] (එක කටයුත්තකට උපයෝගි කරගනු ලබන) උපකරණ හෝ ද්‍රව්‍ය සමූහය; එකට ගන්නා භාණ්ඩ සමූහය; ගොන්න. 2. [නා.] ජෝඩුව. 3. [නා.] පිරිස; කණ්ඩායම; සමූහයා. 4. [නා.] ප්‍රදේශය; කොට්ඨාසය. 5. [නා.] සීමාව; ප්‍රමාණය.
කට්ටාඩියා, කට්ටඬියා[නා.] තොවිල් කරන්නා; යකැදුරා.
කට්ටි කඩනවා[ක්‍රි.] ඉඩමක් කොටස් වශයෙන් බෙදා වෙන් කරනවා.
කට්ටි පනිනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] කට්ටි පැනීම නම් ක්‍රීඩාවෙහි යෙදෙනවා. 2. අසු නොවී බේරී යනවා; මඟ හරිනවා; වරදක් කොට සැඟවෙමින් සිටිනවා.
කට්ටිය1. (කථා.) [නා.] සමූහය; පිරිස; කණ්ඩායම. 2. [නා.] බිම් කොටස. 3. [නා.] ගොඩ දමන ලද පස් ඝන අඩි 100ක හෝ 108ක ප්‍රමාණය. 4. [නා.] වැව් බැම්මට පස් ගැනීම සඳහා හාරන ලද වළ.
කට්ටිවළ1. (කථා.) [නා.] වැව් බැම්මක් සඳහා පස් ගත් වළ. 2. [නා.] නියං කාලයේ දී ගැනීමට ජලය රැස් කොට තැබීම සඳහා වැව් පත්ලේ සාරන ලද වළ.
කට්ටු මුට්ටුව, කට්ටු මූට්ටුව1. (කථා.) [නා.] කට හැරිය නොහැකි සේ හකු පූට්ටු වී දරදඬු වීම; හනුස්තම්භය. 2. [නා.] මලමූත්‍ර හිර වීම; මලමූත්‍ර බද්ධය; අඩස්සිය. 3. [නා.] කර කියා ගත හැකි දෙයක් නොමැති ව කලබල වීම.
කට්ටුව1. [නා.] මිටිය; පොදිය. 2. [නා.] ඇඳුම්, ආභරණ ආදි එකතුව; කට්ටලය. 3. (කථා.) [නා.] ලියනු පිණිස බැඳගත් පුස්කොළ පත් ඉරු කලාපය. 4. [නා.] සමූහය; පිරිස; එකතුව. 5. [නා.] ජෝඩුව. 6. [නා.] වැව් බැම්ම; වැව් නියර. 7. [නා.] හිර වීම; තද වීම; අඩස්සිය. 8. [නා.] රට; ආණ්ඩුව; පාලනය.
කටාක්ෂ[නා.ප්‍ර.] නෙතඟ බැල්ම.
කටාක්ෂ නික්ෂේපය[නා.] නෙත් කොනින් බැලීම; නුවනග බැලුම් ලීම.
කටාක්ෂ නිරීක්ෂණය[නා.] ස්ත්‍රී ලීලාවන්ගෙන් එකක් ලෙස සලකන ඇස් කොනින් බැලීම.
කටාරම1. [නා.ප්‍ර.] ගල්ලෙන් තුළට වර්ෂා ජලය ගලා නොඑනු පිණිස ලෙන් දොරට උඩින් ගල අද්දර බේරන ලද ගැටිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කට ලොකු භාජන; කල්දේරම.
කටාහකය(පාරිභා.) [නා.] දණිස් කටුව (=patella).
කටාහය1. [නා.] විශාල භාජනය; මහ හැළිය; කල්දේරම. 2. [නා.] හිස; දණහිස ආදියේ කබල; කටුව. 3. [නා.] කැස්බෑ කට්ට. 4. [නා.] ගිනි කන්දක ගිනි ලෝදිය පිට වන විවරය. 5. (පාරිභා.) [නා.] පොළවේ සිලින්ඩරාකාර ප්‍රදේශයක් ගිලා බැසීමෙන් ඇතිවන වළ.
කටැටි[කට+ඇටි] [වි.] කිරීමට කැමති; කරනු රිසි; කෘතාර්ථි.
කටි ඇටය[නා.] උකුළු ඇටය.
කටි වාමනකයා[නා.] දික් පා ඇති උඩුකය අසම්පූර්ණ වූ මිට්ටා.
කටිකාභරණය[නා.] කටියෙහි පලඳින ආභරණය; කටි පලඳනාව; මෙවුල.
කටින කූර[නා.] නූල් කටින රෝදයට සවි කිරීම සඳහා එක් කෙළවරක සිදුරක් ඇති වන අයුරින් වානෙන් හෝ පිත්තලින් සාදනු ලබන උපකරණය.
කටින ජෙනිය[නා.] නූල් කීපයක් එකවර ඇඹරිය හැකි කටින යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
කටිනවා1. [ක්‍රි.] නූල් සාදනවා; කපු ආදියෙන් නූල් අඹරනවා. 2. [ක්‍රි.] විපතක් කරනවා.
කටින් කට[ක්‍රි.වි.] මුඛ පරම්පරාවෙන්; එක කටකින් තවත් කටකට.
කටිභාර[නා.ප්‍ර.] උකුළෙන් උසුලා යා හැකි පමණ බර; ඉඟෙන් දරාගෙන යන බර.
කටිය[නා.] උකුළ; තුනටිය; ශ්‍රෝණිය.
කටිසජ්ජනාව[නා.] මෙවුල්දම.
කටී පේශිය(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රෝණිය හා සම්බන්ධ මාංශපේශිය (=lumbar muscle).
කටී සන්ධිය[නා.] තුන් ඇට සන්ධිය; තුනටිය.
කටීවාතය[නා.] තුනටියේ රුදාව; ශ්‍රෝණි භේදය.
කටු1. [වි.] කටුක රසය ඇති; කර්කශ. 2. [වි.] රළු; චණ්ඩ; අප්‍රසන්න. 3. [වි.] උල් සහිත; ඇනෙනසුලු. 1. [නා.ප්‍ර.] කටුක රසය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉඟුරු, ගම්මිරිස්, තිප්පිලි යන තුන් වර්ගය; තිකුළු. 3. [නා.ප්‍ර.] දැව; ලී.
කටු අකුරු(කථා.) [නා.] නොපැහැදිලි අකුරු; කියවීමට අපහසු වැල් අකුරු.
කටු කැත්ත(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කැලෑ එළි කිරීමට ගන්නා මිට දිග කැත්ත.
කටු කැලය[නා.] කටු පඳුරු සහිත කැලෑ ප්‍රදේශය.
කටු කුටුව(කථා.) [නා.] රහසේ හෙමින් කරන කතාව; කසුකුසුව.
කටු ගහනවා, ගසනවා1. [ක්‍රි.] කොඩිවින කිරීමේ දී සතුරාගේ රූපයට හෝ පාසටහන් ආදියට කටු ඇන තබනවා. 2. [ක්‍රි.] ගස කඳ වටා කටු අතු දවටනවා; කටු (අතු) බඳිනවා. 3. [ක්‍රි.] කටුචිකිත්සා ක්‍රමය අනු ව රෝග සුව කිරීම සඳහා ශරීරයේ ඇතැම් නියමිත ස්ථානවල ලෝහමය කටු ගහනවා. 4. (කථා.) [ක්‍රි.] අනුන්ගේ දියුණුවට අකුල් හෙළනවා.
කටු ගානවා[ක්‍රි.] ලියන ලද යමක් ඉරිගසා කලා දමනවා; (ලේඛනයෙන්) ඉවත් කරනවා; අවලංගු කරනවා.
කටු ගැස්ම(කථා.) [නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීමේ දී ඉත්තා වැදීම හෝ නූල කැඩීම හෝ නිසා ඇති වන වැරදි හෝ විෂම වියමන.
කටු දෙබල[නා.] කුණු රොඩු ඉවත් කිරීමට ගැනෙන්නා වූ ද, එක් කෙළවරක උල් වූ කරුවක් ඇත්තා වූ ද රිට.
කටු පීප්පය[නා.] වරදකරුවන් බහා පෙරළා දැමීමෙන් ඔවුන්ට දඬුවම් දීම සඳහා අතීතයෙහි භාවිත කළ ඇතුළත සවිකරන ලද උල් ඇති පීප්පයක්.
කටු බඳිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පොල් ගස් ආදියෙහි කඳ වටා කටු අතු දවටනවා.
කටු වඩුවා[නා.] ලී වඩුවා; දැව කර්මාන්තකාරයා.
කටු වැට[නා.] කටු පඳුරු ආදියෙන් සැදූ වැට.
කටු සැමිටිය, කටු සැමැටිය[නා.] කටු හෝ ගැට සහිත කසය; කටුමතිගාය.
කටු සිතියම[නා.] සටහනක් වශයෙන් යන්තමින් අඳින ලද සිතියම; දළ සිතියම.
කටු ළැහැබ[නා.ප්‍ර.] කටු පඳුරු ආදියෙන් යුත් කැලෑරොද.
කටුක1. [වි.] කුළු රසින් යුත්; කර්කශ; අමිහිරි. 2. [වි.] නපුරු; රෞද්‍ර, 1. [නා.ප්‍ර.] කට දවන රසය; කුළු රසය. 2. [නා.ප්‍ර.] තිකුළු.
කටුකම්බි[නා.ප්‍ර.] අඹරන ලද දෙපොටක් අතරෙහි හරස් අතට උල් කොටස් ද අමුණා සාදා ගැනෙන කම්බි වර්ගය.
කටුකෂාය[නා.ප්‍ර.] තද කහට රසයෙන් යුත් කෂාය.
කටුකොහොල්1. [නා.ප්‍ර.] කැඩුම් බිඳුම්; නටබුන්. 2. [නා.ප්‍ර.] ජරාවාස වූ හෝ සුන්බුන් වූ තැන්. 3. [නා.ප්‍ර.] දාරයක හෝ තලයක ඇති වන කඩතොලු. 4. [නා.ප්‍ර.] කැරලි කෝලාහලය. 5. [නා.ප්‍ර.] කටු කැලෑව; කටු පඳුරු ආදියෙන් වැසීගිය වන රොද,
කටුගෙය, කටුගේ[නා.ප්‍ර.] කලාත්මක, සංස්කෘතික, විද්‍යාත්මක, වස්තූන් ප්‍රදර්ශනය සඳහා තැන්පත් කර ඇති ගොඩනැඟිල්ල; කෞතුකාගාරය.
කටුගොයියා1. (කථා.) [නා.] ගොයම් පෑගූ කමතකින් පිදුරු ආදි දේ ඉවත් කිරීම සඳහා සාදාගත් ඉදලක් වැනි උපකරණයක්. 2. [නා.] කටු බහුල කුඩා කරදිය මාළුවෙක්.
කටුපත, කටුපොත(කථා.) [නා.] කටු ගස් සහිත කැලය; කටු ළැහැබ.
කටුපතුල්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගැමියන්ගේ භාවිතය සඳහා මුවහම් ආදියෙන් සාදනු ලැබූ රළු පාවහන් විශේෂයක්.
කටුපන, කටුපැන(කථා.) [නා.] පන්වලින් වියා ගැනෙන ලොකු මලු විශේෂයක්.
කටුපහණ[නා.ප්‍ර.] කුඩා ගල්කැට; බොරලු කැට.
කටුපැළැල්ල1. [නා.] කටු අතු ආදිය එකකට එකක් ළං වන සේ පැළැල්ලක ආකාරයට බැඳ සාදාගත් දොර; කටුදොර; කණ්ටක ද්වාරය. 2. [නා.] කටුඋල් ආදිය ගසා සාදා ගත් පුවරු විශේෂයක්.
කටුපුලුල, කටුපුල්ලේ[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේදී රජුගේ හා අදිකාරම්වරුන්ගේ පණිවුඩ පනත් ගෙන යෑමත් අවශ්‍ය මිනිසුන් කැඳවීමත් සිය රාජකාරිය කොට ගත් නිලධාරී පිරිස.
කටුපොත[නා.] කටුසටහන් ලියා තබන පොත.
කටුපෝර[නා.] ගෙරිකටු ආදියෙන් සාදාගන්නා පෝර; ඇටපෝර.
කටුබැද්ද[නා.] කටු සහිත ගස්වලින් ගැවසීගත් කැලය; කටුළැහැබ.
කටුබොරලු[නා.ප්‍ර.] උල් සහිත රළු බොරලු.
කටුමාන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කටු ඉපල් එකට තබා බැඳ කමතේ භාවිත කරනු සඳහා ගැනෙන ඉදල.
කටුමානත්ත1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කමතේ දී වීගොඩ අතුගා දමන ලද රොඩු. 2. [නා.ප්‍ර.] වී ගොඩේ ඇති රොඩු කටු මානත්තෙන් ඉවත් කළ අයට දිය යුතු වී කොටස.
කටුමාරම(කථා.) [නා.] කටු රූප සටහන; දළ රූ සටහන.
කටුමැට්ට[නා.] වරිච්චි බිත්තියක පළමුවෙන් ම ගානා ඔප මට්ටමෙන් අඩු මැට්ට.
කටුමැරැන්ද1. (කථා.) [නා.] ඇටසැකිල්ල. 2. [නා.] කටුගොඩ; කටු සමූහය.
කටුමැස්ස1. [නා.] අත්තකිලමථානු යෝගයෙහි යෙදෙන තවුසකු ශයනය කරන කටු උල් ආදිය ගසා සාදාගත් මැස්ස; කටු මංචකය. 2. (කථා.) [නා.] කට්ටඩීන් මන්ත්‍ර ජප කිරීම සඳහා හෝනා දළ මැස්ස.
කටුමුව(පාරිභා.) [නා.] ආයුධයක කැපෙන පැත්ත; මුවාත.
කටුල්ල[නා.ප්‍ර.] දුක; කනස්සල්ල.
කටුව ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යම්කිසි ක්‍රියාමාර්ගයකට බාධා කරනවා; අකුල් හෙළනවා; අවහිර කරනවා.
කටුව, කට්ට1. [නා.] ඇතැම් ශාකවල කඳ කොළ ආදියෙහි ද, ඇතැම් සත්ත්වයන්ගේ ගතෙහිද හටගන්නා තියුණු උල් සහිත උපාංගය. 2. [නා.] විදීමට සහ ඇමිණීමට ගැනෙන තියුණු උල. 3.[නා.] සත්ත්ව ශරීරයෙහි ඇති ඇටය. 4. [නා.] අබලන් වූ වාහනය; කබල. 5. [නා.] ඔරලෝසු, තරාදි ආදියෙහි වේලාව, බර ආදිය දක්වන ඉද්ද. 6. [නා.] ගොළුබෙලි, ඉදිබු ආදි සතුන්ගේ පිට වැස්ම; කබොල්ල. 7. [නා.] තල්, පොල් ආදි ගෙඩිවල මදයට පිටින් කොස් වැනි ඇතැම් ගෙඩි වර්ගවල කටු සහිත ව සම්පූර්ණයෙන් ම පිටින් ද පිහිටි තද ආවරණය. 8. [නා.] තුවාලයක මතුපිට සැදෙන කබොල්ල.
කටුවන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] සිප්පි කටු පුලුස්සා සාදාගන්නා හුනු; බුලත් විටට ගන්නා හුනු.
කටුවා1. [නා.] බලු, ගව ආදි සතුන්ගේ ශරීරයේ සම මතුපිට බෝවෙන කෘමි විශේෂයක්. 2. [නා.] ඉත්තෑවා. 3. [නා.] කෙට්ටු ශරීරයක් ඇති තැනැත්තා හෝ සතා; කැහැට්ටා. 4. [නා.] අනුන්ට කරදර කරන තැනැත්තා; කලහකාරයා; හතුරා.
කටුවැඩ[නා.ප්‍ර.] දළ සටහන; සකස් නොකළ මුල් සටහන.
කටුවෙදකම[නා.] ඇතැම් රෝගවල දී ශරීරයේ නියම කොට ඇති තැන් සඳහා ලෝහකටු ගැසීමෙන් ප්‍රතිකාර කරනු ලබන චීන වෛද්‍ය ක්‍රමයක්; කටු චිකිත්සාව.
කටුසර[නා.ප්‍ර.] හේන්වල වපුරන වී හැර වෙනත් ධාන්‍ය වර්ග.
කටොල්[නා.ප්‍ර.] දැඩි දුක්; බලවත් වේදනා.
කඨල1. [නා.ප්‍ර.] මැටි බඳුන් කැබලි; කැබලිති. 2. [නා.ප්‍ර.] බොරලු.
කඨින[වි.] දැඩි; තද; රළු; කර්කශ.
කඨින චීවරය[නා.] වස් පවාරණය කළ සංඝයාට පමණක් පූජා කරන විශේෂ සිවුර.
කඨින ජලය(පාරිභා.) [නා.] කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් ලවණ දිය වී ඇති නිසා සබන් පෙණ පහසුවෙන් නොසෑදෙන ජලය (=hard water).
කඨින පින්කම[නා.] (විනය.) වස් පවාරණයෙන් පසු චීවර මාසය තුළ කඨින චීවරය පූජා කිරීම නිමිත්තෙන් පැවැත්වෙන පින්කම.
කඨිනය1. [නා.] කඨින චීවරය. 2. [නා.] කඨින පින්කම.
කඨෝර1. [වි.] දැඩි; තද. 2. [වි.] නපුරු; දරුණු; ක්‍රෑර. 3. [වි.] අප්‍රිය; අමිහිරි.
කඩ1. [නා.ප්‍ර.] කැබැල්ල; කොටස; භාගය; අර්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] කපොල්ල; කඩුල්ල; දොරටුව. 3. [නා.ප්‍ර.] පහන් වැටිය. 4. [නා.ප්‍ර.] වෙළඳ සල; සාප්පුව. 5. [නා.ප්‍ර.] වංශය; පරම්පරාව. 6. [නා.ප්‍ර.] ඊය: ශරය. 7. [නා.ප්‍ර.] කැලෑව; වනය. [වි.] කැඩුණු; බිඳුණු; වෙන්වුණු.
කඩ අඬුව, කඩාඬුව[නා.] කුඹුරක නියර වතුරට කැඩී යෑමෙන් සැදුණු කපොල්ල.
කඩ ඇණය[නා.] කරත්ත රෝදය ගැලවී නොයෑම පිණීස අලවංගුවකට සවි කරන ඇණය.
කඩ ඉම1. [නා.] ඉම; සීමාව. 2. [නා.] ගමකින් ගමක් වෙන් කරන මායිම; නගර හෝ ග්‍රාම සීමාව.
කඩ ඉරි(පාරිභා.) [නා.] භූමි ලක්ෂණ සිතියම්වල බෑවුම දැක්වීම සඳහා අඳින ඉරි (=hachures).
කඩ ඉරුව1. (කථා.) [නා.] ඉරන ලද ලී කැබැල්ල; ඉරා අස්කරන ලද පිටපළුව. 2. [නා.] පාරුවේ යටි පැත්තේ අංශ දෙකේ දිග අතට දමා තිබෙන ඔරු පළු දෙක.
කඩ උන්න[නා.] ආහාර, ඖෂධ ආදිය වාෂ්පයෙන් තම්බා ගැනීම පිණිස සැළි කටෙහි බඳින රෙදි කෑල්ල; වණ්ඩුව; කඩපිම්ම.
කඩ කපනවා[ක්‍රි.] සිවුරක් මැසීම සඳහා වස්ත්‍රයක් කපා කොටස් කරනවා.
කඩ කබල[නා.] බිඳුණු මැටි බඳුන.
කඩ කරනවා1. [ක්‍රි.] කැබලිවලට කඩනවා හෝ කපනවා. 2. [ක්‍රි.] (නීතිය, නියමය, අණ ආදිය) නොසලකා හරිනවා; බිඳ දමනවා.
කඩ කැටිය[නා.] රෙදි කැබැල්ල.
කඩ ගහනවා[ක්‍රි.] කෑලිවලට කපනවා; දෙකට කපනවා; පොලු ගහනවා.
කඩ පිල1. [නා.] කඩයක හෝ සාප්පුවක ඉදිරිපසෙහි ප්‍රදර්ශනය කොට විකිණීම පිණිස බඩු තැබීම සඳහා හෝ වාඩිවීම සඳහා සාදා ඇති වේදිකා විශේෂයක්. 2. [නා.] කඩපළ.
කඩ පෙනෙල්ල[නා.] ගිනි පෙනෙල්ල; පිළිස්සී ඉතිරි වූ දරකැබැල්ල.
කඩ පොට්ටනිය[නා.] (යමක්) රෙදි කඩක දමා බැඳ ගන්නා ලද පොට්ටනිය.
කඩ පොල්ල[නා.] රෙදි කැබැල්ල; රෙදිකඩ.
කඩ මණ්ඩිය[නා.] කඩ පළ.
කඩ මැටි බඳිනවා[ක්‍රි.] මුවට මුව සිටින සේ භාජනයක් තවත් භාජනයකින් වැසීමේ දී සන්ධි වන තැන වටේ රෙදි කඩක් ඔතා ඒ මත මැටි ආලේප කරනවා.
කඩ මැස්ස[නා.] භාණ්ඩ තබා විකිණීම පිණිස කඩයක ඉදිරිපස සාදනු ලබන මැස්ස; බඩු විකිණීම සඳහා තාවකාලිකව තනා ගන්නා තැන.
කඩ ලණුව[නා.] මාදැල් මන්දක අගට බඳින කඹය.
කඩ වස්ත්‍රය[නා.] රෙද්ද; වස්ත්‍රය.
කඩ වැටිය[නා.] රෙදිකැබැල්ලක් අඹරා තැනූ වැටිය; පහන් වැටිය.
කඩ වීදිය[නා.] වෙළඳසැල් පිහිටි වීදිය හෝ ප්‍රදේශය.
කඩ වෙනවා1. [ක්‍රි.] කැඩෙනවා; බිඳෙනවා; සුන් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] උල්ලංඝනය වෙනවා.
කඩ හුලහ(පාරිභා.) [නා.] ඍජුකෝණාකාර දාර දෙකක් එක හා සමානව ගෙවී යන සේ ගාන ලද (ලීයක හෝ ලෝහයක) හුලහ (=chamfered edge).
කඩඅතු[නා.ප්‍ර.] සිවුර මැසීම සඳහා කපාගනු ලබන රෙදි කෑලි.
කඩක්කට්ටු1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කැවිලි වර්ග ගෙන යන මල්ල; කැවිලි පෙට්ටිය. 2. ගෙදරක බඩුමුට්ටු.
කඩක්කරය1. [නා.] (නියරක) කැඩුණු බිඳුණු තැන. 2. [නා.] මුහුදු වෙරළ.
කඩචෝරු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කඩවල සාදනු ලබන සුළු කෑම වර්ග, නිවසේ පිළියෙල කරනු ලබන කෑමවලට වඩා රසය හා ගුණය අතින් පහත් බව හැඟවීමට යෙදේ.
කඩත්තර(කථා.) [වි.] අතරතුර සිදු වන; කඩින් කඩ ඇති වන.
කඩතුරාව[නා.] යමක් මුවා කිරීමට එල්ලන ලද තිරය; වැස්ම; මුවාව.
කඩතොල්ල1. [නා.] යමක් වැදීමෙන් ඇතුළට එබී ගිය හෝ කැඩුණු තැන; මුවාත කැඩී බිඳී ගිය තැන. 2. [නා.] මුහුදු ජලය ගොඩබිම තුළට කාවැදී සෑදුණු මුහුදු බොක්ක. 3. [නා.] පලුද්ද; දෝෂය; අඩුපාඩුව.
කඩතොල්ලා(කථා.) [නා.] වාචාලයා; ඕපදූපකාරයා.
කඩදත්[නා.ප්‍ර.] කැඩුණු හෝ දිරාගිය දත්.
කඩදහි කල්කය(පාරිභා.) [නා.] දැව, පිදුරු, ඉවත දමන කඩදාසි ආදිය පල් කොට රසායනික විපරිණාමයට භාජන කිරීමෙන් (කඩදාසි සෑදීම පිණිස) සාදා ගන්නා පල්පය.
කඩදහිය, කඩදාසිය1. [නා.] ලිවීම, ඇඳීම, එතීම ආදිය සඳහා ගැනෙන තුනී පත්‍ර විශේෂය; කරදාසිය. 2. [නා.] ලියූ හෝ මුද්‍රණය කළ හෝ ලිපිය හෝ ලේඛනය. 3. [නා.] කඩදාසි කුට්ටමේ කොළය.
කඩදාසි කූට්ටම[නා.] ගෘහ ක්‍රීඩා විශේෂයක් සඳහා ගන්නා ඝන කඩදාසි පත් 52කින් යුත් කට්ටලය.
කඩදාසි මුදල්[නා.ප්‍ර.] කාසි වෙනුවට මුදල් වශයෙන් භාවිතය සඳහා රජය මගින් මුද්‍රණය කොට නිකුත් කරන මුදල් නෝට්ටු.
කඩදෝලිය[නා.] කෙනෙකු උස්සාගෙන යෑමට රෙද්දක් ලී දෙකක බැඳ සාදා ගන්නා දෝලාව.
කඩනවා1. [ක්‍රි.] සිඳිනවා; බිඳිනවා; කෑලිවලට වෙන් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (ගසකින් ගෙඩි, මල් ආදිය) කඩාගන්නවා; නෙළනවා.
කඩපළ, කඩපොළ[නා.ප්‍ර.] වෙළඳසැල් ඇති ස්ථානය; කඩමණ්ඩිය.
කඩප්පුළියා, කඩප්පොළියා(කථා.) [නා.] පාදඩයා; පහත් තැනැත්තා; යහපත් ගතිගුණ නැත්තා; අධමයා.
කඩපැන්[නා.ප්‍ර.] හස්න; පණිවුඩය.
කඩපිම්ම[නා.] දිය පිරුණු හැළියක කට වසා බැඳි රෙදිකඩ.
කඩබෑවුම(පාරිභා.) [නා.] අසමාන තලයකින් යුත් කඳු බෑවුම (=broken slope).
කඩමත්ත[නා.] මුහුදු දෙකක් යා කරන පටු මුහුදු තීරුව; සමුද්‍ර සන්ධිය.
කඩමල්ල, කඩමාල්ල[නා.] දිරා ගිය රෙදි කැබැල්ල; වැරහැල්ල; දිරාපත් රෙදි කැබැල්ල; ඉවත දැමූ වැරහැල්ල.
කඩමිලිය[නා.]දිරාගිය රෙදි කැබැල්ල.
කඩමුදුන[නා.] ගිරිමුදුන.
කඩය, කඩේ[නා.] බඩු විකුණන ස්ථානය; වෙළඳසල.
කඩයප්පම්[නා.] කඩවල විකිණීමට ඇති ආප්ප, ඉඳි ආප්ප, පිට්ටු ආදි කෑම වර්ග.
කඩරෑන[නා.] රෙදිවලින් අඹරා සාදාගත් රැහැන්පට.
කඩරෙද්ද[නා.] දිරාපත් පරණ රෙදි කැබැල්ල; වැරහැලි වූ වස්ත්‍රය.
කඩවට[නා.ප්‍ර.] ලාකඩ ගුළි.
කඩවත[නා.ප්‍ර.] අ. මාර්ගයේ මුරකාවල් යෙදූ තැන; ප්‍රදේශයකට ඇතුළු වන තැන ඇති මුරපොළ; පළාතක හෝ නගරයක මායිම හෙවත් සීමාව.
කඩවරයා[නා.] කඩවර යක්ෂයා; කඩවර දෙවියා.
කඩවසම1. [නා.] ප්‍රදේශ සීමාව; ඉම; මායිම; කඩඉම. 2. [නා.] ප්‍රමාණය; හැඩහුරුකම; ආරෝහ පරිණාහය.
කඩවසම්[වි.] මනා රූ සපුවෙන් යුත්; ආරෝහ පරිණාහ සම්පන්න.
කඩවාන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වතුර බැස යෑමට නියරේ තනා ඇති කපොල්ල; වක්කඩ.
කඩවැසි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කඩින්කඩ ඇතිවන වර්ෂාව.
කඩවැසුම, කඩවැස්ම1. [නා.] වාෂ්පයෙන් යමක් තැම්බීමේදී යොදා ගන්නා බඳුනේ කට වසා බඳින රෙදි කැබැල්ල. 2. [නා.] මනා දේහ විලාසය.
කඩවියන[නා.ප්‍ර.] (වස්ත්‍රයෙන් කළ) වියන.
කඩසකුරු, කඩහකුරු[නා.ප්‍ර.] සූකිරි; ගල්කණ්ඩු.
කඩසරක්කු1. [නා.ප්‍ර.] ව්‍යංජනවලට යොදන (පස් වැදෑරුම්) කුළුබඩු. 2. [නා.ප්‍ර.] බෙහෙත් බඩු; ඖෂධ වර්ග.
කඩසහල්, කඩසාල්, කඩහාල්[නා.ප්‍ර.] කැබලිවලට කැඩුණු සාල් ඇට; සුනු සහල්.
කඩා පනිනවා1. [ක්‍රි.] කෝපයෙන් බැණ වදිනවා; සැර වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] දූෂණ හොර මැර ආදිය ඇල්ලීම සඳහා යම් පිරිසක් හදිසියේ ගොඩ වදිනවා. 3. [ක්‍රි.] හිටි හැටියේ පහර දෙනවා. 4. [ක්‍රි.] අනවසරයෙන් පිවිසෙනවා. 5. [ක්‍රි.] (බන්ධන වැනි යමක්) බිඳගෙන ඉවතට දුවනවා.
කඩා බාල්දුව[නා.] බාධාවීම; කඩාකප්පල් වීම; බිඳවැටීම.
කඩාකප්පල් කරනවා[ක්‍රි.] කඩා බිඳ දමනවා; විනාශ කරනවා; බාධා පමුණුවනවා.
කඩාමල්කඩ[නා.] හිසෙහි පලඳින මල් පලඳනාව; මුදුන් මල්කඩ.
කඩාවඩා ගන්නවා[ක්‍රි.] උපායෙන් හෝ බලහත්කාරකමින් අයිති කරගන්නවා; අයුතු ලෙස ලබා ගන්නවා; කොල්ලකා ගන්නවා.
කඩි කුලප්පුව(කථා.) [නා.] පමණට වැඩිය කලබලකාරී බව; අනවශ්‍ය ඉක්මන.
කඩිත්ත1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කුඩා දියවළ. 2. [නා.ප්‍ර.] කුඩා දියපාර.
කඩිනම[නා.ප්‍ර.] ඉක්මන; යුහුසුලු බව; ශීඝ්‍රබව.
කඩින්කඩ1. [ක්‍රි.වි.] තැනින් තැන; පළින් පළ. 2. [ක්‍රි.වි.] විටින් විට; වරින් වර. 3. [ක්‍රි.වි.] වෙන් වෙන් ව.
කඩිප්පුව, කඩුප්පුව1. [නා.] බෙර දවුල් ආදිය ගසන ලී කෝටුව. 2. (කථා.) [නා.] හරකුන් හංවඩු ගැසීම සඳහා ගනු ලබන සලකුණක්.
කඩිමුඩිය[නා.] ඉක්මන; හදිසිය; කලබලය.
කඩිය1. [නා.] හිණකඩ; අමුඩය. 2. [නා.] පොල්ල; මුගුර.
කඩියාලම[නා.] අශ්වයන් මෙහෙයවීමට ඔවුන්ගේ මුඛයට දමන උපකරණය; කටකලියාව.
කඩිස(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ඔරුවක වියලේ කොල්ලෑව මත සවිකර තිබෙන හරස් ලී කැබැල්ල.
කඩිසර[වි.] ඉක්මනින් වැඩ කරන; ඉක්මන්; අනලස්; ක්‍රියාශීලි; යුහුසුලු.
කඩු පත[නා.] කඩුව; අසිපත.
කඩු මුණය[නා.] කඩුවේ උල් කෙළවර; කඩුතුඩ.
කඩු සරම, කඩු සරඹ[නා.] කඩුවෙන් යුද කිරීම; කඩුවෙන් සටන් කරන ආකාරය දැක්වීම; කඩු ශිල්පය දැක්වීම.
කඩු සිළ[නා.] කඩුවෙහි තුඩ.
කඩුක, කඩුකා(කථා.) [නා.] අත්තෙල් සිඳීමේ දී භාජනය පතුලේ ඉතිරි වන මණ්ඩි; තෙල්කා; තෙල්මණ්ඩි.
කඩුකස්තාන[නා.ප්‍ර.] මුදලි මුහන්දිරම් ආදින්ගේ නිල ඇඳුමට අයත් කඩු ආදි නිල ලාඤ්ඡන.
කඩුක්කන්[නා.ප්‍ර.] කනේ පලඳින ආභරණ විශේෂයක්.
කඩුත්තුව1. [නා.] වේදනාව; රුජාව; කැක්කුම. 2. [නා.] පාචනය; අතීසාරය; අජීර්ණය. 3. [නා.] අශුචි; මල. 4. [නා.] මල පහ කිරීම. 5. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය.
කඩුපුල්, කඬුපුල්1. [නා.ප්‍ර.] නාලොව ඇතැයි සැලකෙන මල් වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] රෑ මැදියම්ව පිපී වහා පරවන මල් හට ගැනෙන ඕකිඩ් වර්ගය.
කඩුල්ල1. [නා.] වැටකින් වට වූ භූමියකට ඇතුළු වීම හා පිට වීම සඳහා පොලු හරහට තබා ඉදි කරන ලද දොරටුව; කපොල්ල; විවරය. 2. [නා.] ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවේ උපයෝගී කර ගන්නා විකට්ටුව.
කඩුව1. [නා.] මුවාතක් සහිත සිහින් දිග තලයක් ද, කෙටි ආරක්ෂිත මිටක් ද ඇති ආයුධය; අසිපත; බඞ්ගය. 2. [නා.] කැලෑව; වනය.
කඩුවේගන්, කඩුවේගම්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ සෑදෙන කැසීම ලක්ෂණ කොට ඇති චර්ම රෝගයක්.
කඩොලාන[නා.] ගංගා මෝයවල හෝ මුහුදුබඩ කලපු අද්දර කඩොල් ගස් බහුලව වැවී පවතින ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශය.
කණ1. [වි.] එක් ඇසක් නොපෙනෙන; දෑසම නොපෙනෙන; අන්ධ. 2. [වි.] කළු; කළුපාට වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] ඉතා ම කුඩා අංශුව; අණුව. 2. [නා.ප්‍ර.] තනි ධාන්‍ය ඇටය. 3. [නා.ප්‍ර.] දිය බින්දුව; වැසිපොද. 4. [නා.ප්‍ර.] ගිනි පුපුර. 5. [නා.ප්‍ර.] දහයියා පොත්ත හා හාල් ඇටය අතර ඇති රතුපාට කුඩ; වී කුඩු; නිවුඩු. 6. [නා.ප්‍ර.] ඇස; නෙත. 7. [නා.ප්‍ර.] කොන; කෙළවර. 8. [නා.ප්‍ර.] ඇසිල්ල; මොහොත; නිමේෂය; ක්ෂණය.
කණ අත්සන[නා.] අකුරු නොදන්නා පුද්ගලයකු තමාගේ අත්සන හැටියට යොදන සලකුණ; ඇඟිලි සලකුණ.
කණ කැස්බෑවා[නා.] එක් ඇසක් අන්ධ කැස්බෑවා.
කණ දණ්ඩ[නා.] අන්ධයකුට ඇවිදීමේ දී පිහිට වන සැරයටිය; අන්ධ යෂ්ටිය.
කණ පිට[නා.] නොපිට; වැරදි පැත්ත.
කණ මැස්සා[නා.] විශේෂයෙන් ගවයන්ගේ සිරුර විද ලේ උරා බොන පිඟුවන් මැසි විශේෂයක්.
කණ මීමැස්සා[නා.] ඉතා කුඩා මී මැසි වර්ගයක්.
කණ වැල[නා.] අන්ධයකුට මඟ පෙන්වීම සඳහා යොදාගනු ලබන කෝටුව; අන්ධ යෂ්ටිය.
කණක්කුව(කථා.) [නා.] ගණන; මිල.
කණඞ්කය(පාරිභා.) [නා.] දශමස්ථානය වෙන් කර දැක්වීමට තබන ලකුණ; දශම තිත.
කණමත[නා.] නිදිමත.
කණමදයා, කණමදා, කණමොදයා, කණමොදා1. (කථා.) [නා.] මද කිපීම නිසා ඇස නොපෙනෙන ඇතා. 2. [නා.] අන්ධ වූ වල් හරකා. 3. [නා.] අතිශයින් බීමත් තැනැත්තා.
කණය[නා.ප්‍ර.] උල් වූ අනින අවියක්; තෙබ.
කණයම්[නා.ප්‍ර.] දොරපොල්ල.
කණ්ටක1. [නා.ප්‍ර.] වෘක්ෂලතාදියෙහි හටගන්නා වූ අ. තියුණු උලක් වැනි අවයවය; කටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉදිකටුව; ඇල්පෙනෙත්තිය; කියත් ආදියෙහි දැති පෙළ හෝ දැත්ත. 3. [නා.ප්‍ර.] කොඳු ඇටය; කශේරුව. 4. [නා.ප්‍ර.] කරදරය; සතුරු උපද්‍රවය. 5. [නා.ප්‍ර.] අණ්ඩඵල බීජාදියෙහි පිටපැත්තේ වූ තද ආවරණය; කටුව. 6. [නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍යයන්ගේ ඇටය හෙවත් කටුව.
කණ්ටක ආරෝහකය(පාරිභා.) [නා.] තමාගේ කටු ආධාර කරගෙන ඉහළට නඟින ශාකය (=thorn climber).
කණ්ටක ප්‍රසරය(පාරිභා.) [නා.] කොඳු ඇට පෙළින් ස්වාභාවික ලෙස බෙදී එහිම අවිච්ඡින්න කොටසක් සේ ඉදිරියට නෙරා යන ගැටය (=spinous process).
කණ්ටකලතා[නා.ප්‍ර.] කටු හෝ ගැට සහිත කසය; කටුසැමිටිය.
කණ්ටිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා කොඳු ඇටය (=spinule).
කණ්ඨ විවරය[නා.] (ගලනාලයත් මුඛයත් අතර වූ) ආහාර මාර්ගයේ උඩකොටස; ග්‍රසනිකාව (=pharynx).
කණ්ඨජ[වි.] උගුර උත්පත්ති ස්ථානය කොට ඇති.
කණ්ඨජාක්ෂරය[නා.] උගුර උත්පත්තිස්ථානය කොට ඇති අක්ෂරය.
කණ්ඨතාලුජ[වි.] බොටුව හා තල්ල උත්පත්ති ස්ථානය කොට ඇති.
කණ්ඨනාලය, කණ්ඨනාලිය(පාරිභා.) [නා.] ආහාරපාන මුඛයේ සිට කණ්ඨය හරහා උදරය කරා යන මාර්ගය; ගලනාලය (=gullet).
කණ්ඨපාශය[නා.] බෙල්ලේ ලන තොණ්ඩුව හෝ ලණුව.
කණ්ඨමාණික්‍යය1. [නා.] ගෙලෙහි බඳින මැණික. 2. [නා.] ඇතැම් නාගයන්ගේ කණ්ඨයෙහි ඇතැයි විශ්වාස කරන මැණික.
කණ්ඨමාලය[නා.] බෙල්ලෙහි සෑදෙන රෝගයක නාමය; ගලගණ්ඩ රෝගය.
කණ්ඨය[නා.] බොටුව; ගෙල; ග්‍රීවය.
කණ්ඨිකාව(පාරිභා.) [නා.] දිව මුල පිහිටා ඇති ඇටයක් හෝ ඇට පද්ධතියක් (=hyoid).
කණ්ඨිරව1. [නා.ප්‍ර.] සිංහයා; මෘගේන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] මත් වූ ඇතා.
කණ්ඨෞෂ්ඨජ[වි.] (ව්‍යාක.) උගුර සහ තොල් උත්පත්තිස්ථානය කොට ඇති.
කණ්ඩ1. [නා.ප්‍ර.] කොටස; කෑල්ල; ඛණ්ඩය. 2. [නා.ප්‍ර.] රෙදිකඩ; වස්ත්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඊය; ශරය.
කණ්ඩනය1. [නා.] වීයෙන් දහයියා වෙන් කිරීම. 2. [නා.] ගොයම් පෑගීම; ගොයම් කොළ මැඩීම. 3. [නා.] වී හුළං කිරීම.
කණ්ඩරාව[නා.] (ශරීරයේ) පේශියක් අනෙක් පේශියකට හෝ කපෝල අවයවයකට හෝ සම්බන්ධ කරන තන්තුමය රැහැන; බල නහරය.
කණ්ඩශර්කරා[නා.ප්‍ර.] කඩසකූරු; උක්සකුරු කැට; සූකිරි.
කණ්ඩාපස[නා.ප්‍ර.] (ඊ පසක් ඇත්තා) අනංගයා.
කණ්ඩායම1. [නා.] සමූහය; පිරිස; රංචුව. 2. [නා.] බළකාය; සේනාංකය.
කණ්ඩිය1. [නා.] වේල්ල; බැම්ම; ඉවුර. 2. [නා.] (පස්) කන්ද; (වැලි) ගොඩ; කඳු ගැටය; ගොඩැල්ල. 3. [නා.] (ගෙයි ඉස්තෝප්පුවේ) උසට බැඳි කොටස; පිල.
කණ්ඩිලම1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කට්ට කැපූ දඬුකඩ; මහ වේල්ලකින් කුඩා වේලිවලට ජලය බෙදාහැරීම පිණිස යොදා ගනු ලබන කත්තු කැපූ පුවක් හෝ කිතුල් දඬුකඩ. 2. [නා.ප්‍ර.] බාල්කයක කෙළවර කපන කට්ටය.
කණ්ඩු1. [නා.ප්‍ර.] දෙපැත්ත කැපෙන මුවාත ඇති ආයුධ විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] කැසීම.
කණ්ඩුතිය, කණ්ඩූතිය[නා.] කැසීම ලක්ෂණ කොට ඇති හොරි, දද ආදිය.
කණ්ඩූයනය[නා.] කැසීම; ඇතිල්ලීම; ඉලීම.
කණ්ණජප්පන[නා.ප්‍ර.] කනට කොඳුරා කීම.
කණ්හ[නා.ප්‍ර.] දෙවිකෙනෙකුගේ නාමය; කෘෂ්ණ; විෂ්ණු.
කණා[නා.ප්‍ර.] එක් ඇසක් නොපෙනෙන තැනැත්තා; පොට්ටයා; ඇස් දෙක ම නොපෙනෙන තැනැත්තා; අන්ධයා.
කණාටු[වි.] කෘශ වී ගිය; පල දරන කාලය ඉක්මගිය; දිරාපත්වූ.
කණිකා ලපය(පාරිභා.) [නා.] පරාග පෝෂණයේදී ඩිම්බ කෝෂයට බීජය සම්බන්ධ ව පැවතුණු ස්ථානයෙහි ඇති වන ලපය.
කණිකා සෛලය(පාරිභා.) [නා.] ඇට මිදුලුවලින් නිර්මාණය වී යැයි සැලකෙන සුදු රුධිරාණුව; කණිකාමය සුදු රුධිරාණුව (=granulocyte).
කණිකාකරණය1. (පාරිභා.) [නා.] කුඩා කැට බවට පරිවර්තනය වීම. 2. [නා.] සුව වෙමින් පවතින තුවාලයක් මතුපිට ඉතා කුඩා කැට වැනි වටකුරු මස්රොද වැඩීම (=granulation).
කණිකාග්‍රාමය[නා.] ශාකපත්‍ර කොළපැහැ ගන්වන හරිතප්‍රද කැටිති සමූහය.
කණිකාමය[වි.] කුඩා අංශුවලින් සෑදුණු; කුඩා කැටවලින් යුක්ත වූ.
කණිකාරූපී(පාරිභා.) [වි.] කුඩා අංශුවල හැඩහුරුකම ඇති; කැටිති ආකාර.(=granulosum).
කණිකාව1. [නා.ප්‍ර.] අංශුව; බින්දුව; පොද. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කුඩා කැටය; කැටිත්ත; රේණුව (=granule). 3. [නා.ප්‍ර.] මලක ඡායාංගය (=pistil).
කණිසම1. [නා.] වේලාව; නියමිත වේලාව. 2. [නා.] පැය; හෝරාව.
කණු ඇදෙනවා[ක්‍රි.] (බීජ) ප්‍රරෝහණය වෙනවා; අංකුර හටගන්නවා.
කණු ගසනවා1. [ක්‍රි.] කූඤ්ඤ හෝ කණු හෝ ගසා සවි කරනවා; කූඤ්ඤ හෝ කණු සිටුවනවා. 2. [ක්‍රි.] සීමාව හෝ මායිම සලකුණු කරනවා.
කණු ගාස්තුව[නා.] නිදැල්ලේ යන ගවයන් අයිතිකරු එනතුරු (කණුවක) බැඳ තැබීම සඳහා අය කරනු ලබන මුදල.
කණු පළ, කණු පොළ[නා.] රාත්‍රී කාලයේදී ගවයන් බැඳ තබනු සඳහා කණු සිටුවා සකස් කළ ස්ථානය.
කණු මරටැල්ල[නා.] වියළි දිරාගිය ගස; මැරුණු ගස් කඳ.
කණුමුල්[නා.ප්‍ර.] කපා දැමූ ගසක ඉතිරි වන කඳ කොටස සහිත මුල්.
කණුව1. [නා.] ටැඹ; ස්තම්භය; කුලුන. 2. [නා.] ගසක් කැපූ කල ඉතිරි වන මුල් කොටස. 3. [නා.] (ඊතලයක ඇති) නැමුණු උල. 4. (පාරිභා.) [නා.] අණුව; අංශුව (=corpuscle). 5. [නා.] පත්‍රංකුරය; දල්ල; පැළය.
කණේරුකා[නා.ප්‍ර.] ඇතින්න; හස්තිනිය.
කඬ1. [නා.ප්‍ර.] කැබැල්ල; කොටස; භාගය; අර්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] රෙදි කැබැල්ල; රෙද්ද; වස්ත්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] කැලෑව; වනය. 4. [නා.ප්‍ර.] ඊය; ශරය. 5. [නා.ප්‍ර.] ඉවුර.
කඬ පත[නා.] ඊයෙහි බැඳි පත්‍රය හෙවත් ලිපිය.
කඬපොහෝ[නා.ප්‍ර.] දවසින් අඩක් රකින පෙහෙවස් සීලය.
කත1. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය. 2. [නා.ප්‍ර.] රජ කුලය; ක්ෂත්‍රිය වංශය. 3. [නා.ප්‍ර.] කාන්තිය; රශ්මිය. [වි.] කරන ලද; කළා වූ.
කතකලි, කථකලි[නා.ප්‍ර.] දකුණු ඉන්දියාවේ කේරළ ප්‍රාන්තයට විශේෂ වූ නැටුම් සම්ප්‍රදායයක්.
කතඤ්ඤුතා[නා.ප්‍ර.] කළගුණ සලකන බව; කෘතඥතාව.
කතන්දරය1. [නා.] කථාන්තරය. 2. [නා.] නරක හැසිරීම් හා සම්බන්ධ කොට පතුරුවන නුසුදුසු ආරංචිය; අපහාස සහගත කථාව; ඕපාදූපය.
කතර1. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාරය; නිරුදක පෙදෙස; මනුෂ්‍ය වාසයට අයෝග්‍ය භූමිය. 2. [නා.ප්‍ර.] දුෂ්කර මාර්ගය; අමාරුවෙන් යා යුතු මාර්ගය. 3. [නා.ප්‍ර.] විශාල ප්‍රදේශය.
කත්[වි.] මනහර; කාන්ත; ශෝභන.
කත් අඳිනවා1. [ක්‍රි.] කදක් (කරින්) ගෙන යනවා. 2. [ක්‍රි.] ප්‍රයෝජන බලාපොරොත්තුවෙන් නොයෙක් (පහත්) සේවාකම් කරනවා.
කත්තරය, කත්තරේ[නා.] රංචුව; සමූහය.
කත්තික[නා.ප්‍ර.] ඉල් මාසය; කාර්තික මාසය.
කත්තුකම්‍යතා[නා.ප්‍ර.] යමක් කිරීමට ඇති ආශාව; කරනු කැමැත්ත.
කත්තුව[නා.] ලීයෙහි කපන කට්ටය; අළුව; ඉරිප්පුව; කැපුම.
කත්සවරය(පාරිභා.) [නා.] උරපතු ඇටය; අංසඵලකය (=scapula).
කතා කරනවා, කථා කරනවා1. [ක්‍රි.] කථාවෙහි යෙදෙනවා; අල්ලාප සල්ලාපයෙහි යෙදෙනවා; වචන ප්‍රකාශ කරනවා; පවසනවා; සාකච්ඡා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සමීපයට පැමිණෙන ලෙස කියනවා හෝ සංඥා කරනවා; කැඳවනවා. 3. [ක්‍රි.] අමුත්තන් පිළිගැනීම් වශයෙන් ආචාර සමාචාර කරනවා.
කතාපිංච[නා.] කුඩා කතාව; කෙටිකතාව.
කතාව1. [නා.] වචන කීම; අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම. 2. [නා.] ප්‍රබන්ධය; කතාන්දරය. 3. [නා.] කී දෙය. 4. [නා.] අනුන්ගේ වගතුග; ඕපාදූපය.
කතික භාගය(පාරිභා.) [නා.] (ලොකු අංකයක්) කොටසක් ඉතිරී නොවන සේ බෙදිය හැකි කුඩා අංකය; අශේෂ භාජකය (=aliquot part).
කතිකාව[නා.] සාකච්ඡාව; කතාබහ; සාකච්ඡාවෙන් එළඹුණු සම්මුතිය.
කතිකාවත1. [නා.] සාකච්ඡා කොට එළඹ ගත් ගිවිසුම; සම්මුතිය. 2. [නා.] සංඝයා විසින් සංඝයාගේ ම පිළිපැදීම පිණිස සම්මත කළ ව්‍යවස්ථා සංග්‍රහය.
කතිපය[වි.] කිහිප; කීප; ඇතැම්.
කතිපයාධිකාරය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක් නිපදවීම හෝ අලෙවි කිරීම සම්බන්ධයෙන් වූ අයිතියත් පාලනයත් ව්‍යාපාරික ආයතන කීපයක් සතු ව පැවතීම; කිහිප දෙනෙකුට සීමා වූ අධිකාරි බලය.
කතිරය, කතිරෙ1. [නා.] ඉරි දෙකක් එකිනෙක කැපෙන සේ ඇඳි ලකුණ (x). 2. [නා.] ඡන්ද ප්‍රකාශ කිරීමේදී යොදා ගන්නා ලකුණ. 3. [නා.] ඡන්දය; කැමැත්ත. 4. [නා.] මැහුම් ක්‍රමයක්; කතිරයක හැඩයෙන් යුත් මැස්ම. 5. [නා.] හීය දුනුදියට අමුණන තැන; ඊ දැත්ත. 6. [නා.] වී හුළං කිරීම සඳහා පොලු තුනක් කතිර හැඩයට සවිකොට සාදන පලංචිය.
කතිසලය, කතිසාලය[නා.] පල්ලියේ පූජාසනයේ ඉටිපන්දම් සවි කිරීමට පාවිච්චි කරන උපකරණය; ඉටිපහන් කඳ; ඉටිපහන් රුක.
කතිසාරු, කතීසාරු, කතිසේරු, කතීසේරු[නා.ප්‍ර.] ප්‍රශ්නෝත්තර මගින් ක්‍රිස්තියානි ආගම උගන්වන්නා; පල්ලියේ දී ධර්මය දේශනා කරන නොපැවිදි දේශකයා; ඥාන උපදේශකයා.
කතු1. [නා.ප්‍ර.] කරන්නා; කරන හෝ කළ තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රියාවක් කරන්නා; වැකියක උක්ත හෝ අනුක්ත කර්තෘ. 3. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ග්‍රන්ථයක් හෝ පුවත්පතක් හෝ සඟරාවක් සම්පාදනය කරන්නා; ග්‍රන්ථ කර්තෘ; සංස්කාරක.
කතුර[නා.] රෙදි, හිසකෙස්, කඩදාසි ආදිය කැපීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය.
කතුරු සන්ධිය(පාරිභා.) [නා.] හක්කේ මුල ඇති සන්ධිය.
කතුරුයට, කතුරුයටි[නා.] හැරමිටිය; සැරයටිය.
කතුවැකිය[නා.] කර්තෘ වාක්‍යය; පුවත්පතක හෝ සඟරාවක හෝ කර්තෘ හෙවත් සංස්කාරක විසින් ලියනු ලබන ප්‍රධාන ලිපිය.
කතුස්ම[කත්+උස්ම] [නා.] කදක් ගෙන යන්නා විඩාව ඇරීමට නවතින තෙක් සාමාන්‍යයෙන් යා හැකි දුර; සැතැප්මක පමණ දුර ප්‍රමාණය.
කතෝලික[වි.] රෝමානු දේවසභාවට අයත්; රෝමානු කතෝලික.
කථකයා[නා.] කථා පවත්වන්නා; සමූහයක් හෝ සභාවක් අමතා කථා කරනු ලබන පුද්ගලයා; කථිකයා.
කථා ප්‍රබන්ධය[නා.] ගොතන ලද කථාව; ප්‍රබන්ධ කථාව.
කථා ප්‍රවෘත්තිය[නා.] පරම්පරාගත ව පැවත එන පුවත; ඓතිහාසික විස්තරය.
කථා පෙට්ටිය[නා.] තැටිගත කරන ලද ශබ්ද, විශේෂයෙන් ගායනා හා වාදන, නැවත වාදනය කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා යාන්ත්‍රික භාණ්ඩ විශේෂයක්; ග්රැමපෝනය.
කථා බහ[නා.] සතුටු සාමීචි කථාව; කථාබස් කිරීම; අදහස් හුවමාරුව.
කථා මාත්‍රය[නා.] වචන දෙක තුනකින් පමණක් කරන කථාව; අල්පමාත්‍ර කථාව.
කථා ව්‍යවහාරය[නා.] කථා කිරීමේදී භාවිතා කරන භාෂාව; කටවහර.
කථා ශරීරය[නා.] කථාන්තරයක හෝ ප්‍රබන්ධ කථාවක වර්ණනා ආදි බාහිර අංගවලින් තොර ප්‍රධාන කොටස; කථා සැකිල්ල.
කථා සල්ලාපය[නා.] කීපදෙනෙකු එකතුව කරන කථාව; අල්ලාප සල්ලාපය.
කථා ස්වරූපය[නා.] කථා විලාසය.
කථාකාව්‍යය[නා.] කථාන්තරයක් වස්තු කොටගෙන ලියන ලද කාව්‍යය; කවියට නගන ලද කථාන්තරය.
කථාන්තරය1. [නා.] සැබෑ හෝ කල්පිත සිදුවීම් මාලාවක් එකට ගළපා ඉදිරිපත් කරනු ලබන විස්තරය. 2. [නා.] ඉතිහාස කථාව; පුරාවෘත්තය.
කථානායක1. [නා.ප්‍ර.] පාර්ලිමේන්තුවේ (ව්‍යවස්ථාදායකයේ) මුලසුන උසුලන පුද්ගලයාගේ නිල නාමය. 2. [නා.ප්‍ර.] යම් නිර්මාණයක (නවකථා, කෙටිකථා, චිත්‍රපට ආදියෙහි) ප්‍රධාන චරිතය හඳුන්වන නාමය.
කථාප්‍රසක්ත[වි.] කථාවෙහි ඇලුණු; කථාවට කැමති.
කථාරම්භය[නා.] නිබන්ධයක පටන් ගැනීම; ප්‍රස්තාවනාව.
කථාලීලාව[නා.] කථා කරන ආකාරය; කථා විලාසය.
කථාව, කතාව1. [නා.] අදහස් කට වචනයෙන් ප්‍රකාශ කිරීම; කියමන; පැවසීම; කථනය. 2. [නා.] ප්‍රබන්ධ කථාව; කථාන්තරය; කථා පුවත. 3. [නා.] කිහිපදෙනෙකු අතර කෙරෙන අදහස් හුවමාරුව; සාකච්ඡාව; සල්ලාපය. 3. [නා.] සමූහයක් අමතා කරන අදහස් ප්‍රකාශය; දේශනය. 5. [නා.] යම් පුද්ගලයකු හෝ පිළිබඳව පැතිරෙන ආරංචිය; කටකථාව.
කථික[වි.] කථා පවත්වන; දේශනා කරන; කථාවෙහි දක්ෂ.
කථිකශේරුකා[නා.ප්‍ර.] කොඳු ඇට පෙළේ කටී පෙදෙසට අයත් ඇට පහ.
කථිකාචාර්යයා[නා.] දේශන මඟින් උගන්වන ගුරුවරයා; උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක ආචාර්යවරයා.
කථිත[වි.] කියන ලද; ප්‍රකාශ කරන ලද; පැවසූ.
කථෝපකථනය[නා.] සාකච්ඡාව; දෙබස; සංවාදය.
කද1. [නා.] එක් කොනක හෝ දෙකොන්හි හෝ බර එල්ලා කර තබාගෙන යන ලීය. 2. [නා.] එසේ ගෙන යන බර; කත්බර. 3. [නා.] කරේ හෝ අතේ හෝ එල්ලා ගෙන යන කුඩා බඩුපොදිය. 4. [නා.] රාජරාජ මහාමාත්‍යාදින් හෝ නෑ හිතවතුන් හෝ හමුවීමට යන විට ගෙන යන තුටු පඬුරු; තෑගිබෝග. 5. [නා.] මධ්‍යම යුගයේ ලංකාවේ පැවති බද්දක්. 6. [නා.] වලාකුළ. 7. [නා.] ගර්භය. 8. [නා.] මඩ; කෙලෙස්. 1. [වි.] කොර; වක් වූ. 2. [වි.] ජලයෙන් තෙත් වූ.
කද පිහිනවා[ක්‍රි.] ගොයම් කරල්වලින් බොල් ඈත් කොට වී එක් රැස් කරනවා.
කද මල[නා.] වල් සතුන් ඇල්ලීමට අටවන මල පුඩුව.
කදමල්ල[නා.] (කදකින් ගෙන යෑමට තරම් විශාල වූ තෑග්ගක් යනුවෙන් වාච්‍යාර්ථයි) තෑගිබෝග රාශිය.
කදම්බ1. [නා.ප්‍ර.] මල්වතු ඔයෙහි පුරාණ නාමය. 2. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රාශිය; කළඹ. 3. [නා.ප්‍ර.] ජලචර පක්ෂියෙක්.
කදඹ1. [නා.] සමූහය. 2. [නා.] මඩ.
කදරිය[නා.] මසුරුකම; ලෝභකම.
කදල්ල, කැදැල්ල1. [නා.] පක්ෂීන් හෝ අන් සතුන් බිත්තර දැමීමට හෝ වාසය පිණිස සාදා ගන්නා කූඩුව; කුරුළු කූඩුව. 2. [නා.] වාසස්ථානය; නිවස.
කදලි, කදලී1. [නා.ප්‍ර.] කෙසෙල් (ගස සහ ගෙඩියේ නම). 2. [නා.ප්‍ර.] කොඩිය; ධජය. 3. [නා.ප්‍ර.] මුව විශේෂයක්; කදලි මුවා.
කදහස[ක්‍රි.වි.] කිසි දිනක; කිසි කලෙක; කවදා වත්.
කදාමැටි[නා.ප්‍ර.] කදා වළලු ආදිය සෑදීමට ගන්නා මැටි විශේෂයක්.
කදාමිණි[නා.ප්‍ර.] වීදුරු; පළිඟු.
කදාර්[නා.] අත් යන්ත්‍රයෙන් වියන ලද රළු ඉන්දියානු රෙදි.
කදාව1. [නා.] ඇස් කණ්ණාඩි, අන්වීක්ෂ ආදියට යොදන වීදුරු කාචය. 2. [නා.] වීදුරු. 3. [නා.] පළිඟු කාචය. 4. [නා.] මැටි විශේෂයක්.
කදිම1. [වි.] හොඳ; යහපත්; මනා; අගනා. 2. [වි.] අපූරු; අරුම පුදුම.
කදිරදේව[නා.ප්‍ර.] කතරගම දෙවියා.
කදිරාසනය[නා.] කතරගම දෙවියන්ගේ ආසනය; මයුරාසනය.
කදුක1. [නා.ප්‍ර.] දිය සෙවෙල්. 2. [නා.ප්‍ර.] මණ්ඩි.
කදුබොදු[නා.ප්‍ර.] කන-බොන දේ; කැවිලි-පෙවිලි.
කදුඹු[නා.ප්‍ර.] රශ්මි සමූහය; රශ්මි කදම්බය.
කදෝ1. [නා.ප්‍ර.] කණමැදිරියා; කදෝකිමියා. 2. [නා.ප්‍ර.] බ්‍රහ්මයා.
කදෝ කිමියා[නා.] කණාමැදිරියා.
කදෝ පණුව[නා.] කණාමැදිරියා.
කන1. [නා.] ශබ්දය ඇසීමට උපකාර වන ශරීරාවයවය; ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය; එම ශරීරාවයවය හා සම්බන්ධ වන සිදුර. 2. [නා.] කෙළවර; කොන. 3. [නා.] රන්; රත්රන්; ස්වර්ණ.
කනක1. [නා.ප්‍ර.] රන්; රත්රන්; ස්වර්ණ. 2. [නා.ප්‍ර.] නාමල් රේණු. 3. [නා.ප්‍ර.] සැරසිලි විශේෂයක්; ගිනි දළු සැරසිල්ල.
කනක දාමය[නා.] රත්රන් දම්වැල.
කනක පට්ටය[නා.] රත්රනින් සාදන ලද පටිය.
කනක පර්වතය[නා.ප්‍ර.] රන් මුවා පර්වතය; මහාමේරුව.
කනකගිරි[නා.ප්‍ර.] රන් මුවා පර්වතය; මහාමේරුව.
කනකමය[වි.] රන්මුවා; රනින් සාදන ලද.
කනකර[නා.] කනෙහි සහ බෙල්ලෙහි පලඳින ආභරණ; ස්වර්ණාභරණ; ස්ත්‍රියකගේ ආභරණ කට්ටලය.
කනගාටු[වි.] දුක්මුසු; ශෝකී.
කනගාටුව[නා.] දුක්මුසුබව; ශෝකය; කනස්සල.
කනටිය(කථා.) [නා.] කුඹුරේ කෙළවර පිහිටි කුඩා ලියද්ද.
කනත1. [නා.] කනේ කෙළවර. 2. [නා.] වගා නොකළ මුඩුබිම. 3. [නා.] ළැහැබින් වැසුණු භූමිය.
කනත්ත1. [නා.] සොහොන් බිම. 2. [නා.] කැලෑ පඳුරු සහිත භූමිය; ළැහැබින් වැසුණු බිම. 3. [නා.] කෙළවර; කාන.
කනතුරු1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කන්නය කෙළවරේ දී සෑදෙන ගෙඩි. 2. [නා.ප්‍ර.] නොපැසුණු ගෙඩි.
කනනවා, කනිනවා[ක්‍රි.] හාරනවා; වළක් කපනවා.
කනප්පය, කනප්පුය[නා.] අඬු තුනක් හෝ සතරක් මතුයෙහි සවි කළ මැද කණුවක් මතුපිට ලෑලි පුලුද්දා සාදා ගන්නා ගෘහ භාණ්ඩය; ටීපෝව.
කනපින්දම, කනිපින්දම(කථා.) [නා.] නොනවත්වා කරන ඇවිටිල්ල; කොඳුරමින් කරන ඉල්ලීම; බැගෑපත් ඉල්ලීම.
කනවාටිය, කන්වාටිය[නා.] රෙද්දක අයින් දෙකේ නූල් ගැලවී නොයන ලෙස දමන වාටිය; කොන් වාටිය.
කනවැන්දුම[නා.] කල වයස ගතවීත් විවාහ නොවී සිටීම.
කනවැන්දුම්1. [වි.] පුරුෂයා හෝ භාර්යාව මිය ගිය. 2. [වි.] පුරුෂයා අතහැර ගොස් ඇති බැවින් තනි ව වෙසෙන. 3. [වි.] නීති ප්‍රකාර විවාහ වී නැති එහෙත් පුරුෂයා සමග භාර්යාවක වශයෙන් වාසය කරන.
කනස්සල්ල[නා.] කනගාටුව; දුක්වීම; පශ්චාත්තාපය.
කනහිරාව[නා.] කරදරය; කරච්චලය.
කන් අඩිය[නා.] කනේ අභ්‍යන්තරය; කනේ පතුල.
කන් ගන්නවා[ක්‍රි.] සවන් ඇද ගන්නවා; සවන් පිනවනවා.
කන් ගලනවා[ක්‍රි.] සාවධාන ව අසනවා; කන් යොමු කරනවා.
කන් බිලය[නා.] කනෙහි පිහිටි සිදුර.
කන් බෙරය[නා.] ශබ්දය පතුරුවා හැරීම පිණීස කනෙහි පිහිටි කුහරය; කර්ණ පටහය; මැද කනෙහි කුහරය.
කන් යොමුව(පාරිභා.) [නා.] පරිගණක, ජංගම දුරකථන ආදි උපකරණ භාවිතයේ දී බාහිර ව නොඇසෙන සේ හඬ ශ්‍රවණය කිරීම සඳහා කනට සම්බන්ධ කෙරෙන උපකරණය (=ear phone).
කන් සක1. [නා.] කන් පෙත්ත; බාහිර කන; කන්සය. 2. [නා.] ඇතුළු කන; කන්අඩිය.
කන්කඳුරු, කන්කෑඳුරු[නා.ප්‍ර.] කන තුළ හටගන්නා ඉටි වැනි මැලියම්; කලාඳුරු.
කන්කරච්චලය[නා.] කෑකෝ ගැසීම; ගාලගෝට්ටිය; ඝෝෂාව.
කන්කලු[වි.] කනට මිහිරි; ඇසීමට ප්‍රිය; කර්ණරසායන.
කන්කෙඳිරිය1. [නා.] නිතර නිතර කරන කන්නලව්ව; ඇවිටිල්ල; බැගෑපත් ඉල්ලීම. 2. [නා.] අකමැත්ත හෝ අසතුට හඟවන කෙදිරිල්ල; මැසිවිල්ල.
කන්ත[වි.] සිත් අලවන; කාන්ත වූ; ප්‍රිය වූ.
කන්තරාව, කන්දරාව[නා.] රාශිය; සමූහය; සම්භාරය.
කන්තලය[නා.] (ඇතාගේ) පිටකන; ඇතාගේ කන්පෙත්ත.
කන්තාරු[නා.ප්‍ර.] (රෝ.ක.) දේව මෙහෙයවල දී ගයන ගීතිකා; පල්ලියේ ස්තෝත්‍ර ගීතිකා.
කන්තු[නා.ප්‍ර.] හෘදය; හදවත.
කන්තුක[වි.] හෘදය පිළිබඳ වූ; හදවතට අයත්.
කන්තොල්ල1. (කථා.) [නා.] මාළුවෙකුගේ කරමල වැසී තිබෙන පියනක් වැනි කොටස. 2. [නා.] දුම්කොළ ආදියේ නැට්ට හරියේ ඇති කොළ කැබලි වැනි කොටස. 3. [නා.] උදලු තලේ පැත්තක් ගෙවීම නිසා අනික් පැත්තේතොල්ලක් මෙන් ශේෂ වූ කොටස.
කන්තෝඩු[නා.ප්‍ර.] කනෙහි පළඳින ආභරණ.
කන්තෝරුව[නා.] කාර්යාලය; ආයතනය.
කන්ද1. [නා.ප්‍ර.] උස් භූමි ප්‍රදේශය; පර්වතය. 2. [නා.ප්‍ර.] රාශිය; ගොඩ; සමූහය. 3. [නා.ප්‍ර.] බුදු දහම අනු ව සත්ත්ව ජීවිතය නිර්මාණය වී ඇති ධර්ම සමූහය; ස්කන්ධය; පංචස්කන්ධය. 4. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ගස්වැල්වල මහත් ව වැඩෙන මුල හෝ දණ්ඩ; අලය.
කන්දක[නා.ප්‍ර.] ලූනු ආදි ශාකවල පොළව යට වූ කඳ; බල්බය.
කන්දකුමාර[නා.ප්‍ර.] කතරගම දෙවිඳු; ස්කන්ධ කුමාරයා.
කන්දනය[නා.] හැඬීම; වැලපීම; විලාප කීම.
කන්දර1. [නා.ප්‍ර.] නැවක නියමුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිරිලෙන; පර්වත කුහරය; ගුහාව. 3. [නා.ප්‍ර.] කඳු අතරින් ගලන කුඩා දිය ඇළ; දොළ; ගිරිකඳුර. 4. [නා.ප්‍ර.] ඇතුන් මෙහෙයවන හෙණ්ඩුව. · 5. [නා.ප්‍ර.] කුෂ්ඨ රෝග විශේෂයක්.
කන්දර්ප1. [නා.ප්‍ර.] අනංගයා; කාම දෙවියා; කඳපා. 2. [නා.ප්‍ර.] පෙරදිග සංගීත ශාස්ත්‍රයෙහි තාල විශේෂයක නාමය.
කන්දල[වි.] පහත් හෝ මෘදු ස්වරයෙන් යුත්.
කන්දලිත[වි.] පිබිදුණු; ප්‍රබුද්ධ වූ.
කන්දුකය[නා.] පන්දුව; ක්‍රීඩා කිරීමට ගන්නා බෝලය.
කන්දොස්කිරියාව1. [නා.] නිතර ඇවිටිලි බස් කීම නිසා ඇති කරදරය. 2. [නා.] කරච්චලය; හිරිහැරය; ඝෝෂාව.
කන්ධරය1. [නා.] බෙල්ල; ග්‍රීවය. 2. [නා.] වලාකුළ.
කන්න1. [නා.] ගොවිතැන් කරන වාරය; යල හෝ මහ. 2. [නා.] කොන; කෙළවර. 3. [නා.] යම් තුඩක් වැදී නො ගැලවී පැවතීම සඳහා වන ග්‍රාහක තුඩ.
කන්නංගුරුවා1. [නා.] තල්පත් ආදියෙන් සාදා ගන්නා හුළං පෙත්ත. 2. [නා.] කරණම. 3. (කථා.) [නා.] කන අගුල් වැටීම.
කන්නඩි කුට්ටම, කන්නාඩි කුට්ටම[නා.] ඇසේ දමන කන්නාඩිය; උපැස් යුවළ.
කන්නඩිය, කන්නාඩිය1. [නා.] ඡායාව පිළිබිඹු කරන සිනිඳු වීදුරු තලය; කැඩපත; දර්පණ තලය. 2. [නා.] උපැස් යුවළ; ඇස් කන්නාඩිය.
කන්නලවුව1. [නා.] බැගෑපත් ඉල්ලීම; ආයාචනාව; අඳෝනාව. 2. [නා.] දෙවියන් ඉදිරියේ කරන ඇවිටිල්ල.
කන්නි1. [නා.ප්‍ර.] කන්‍යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] රාශි චක්‍රයේ හයවන රාශිය; කන්‍යා රාශිය.
කන්නි රැස[නා.] කන්‍යා රාශිය.
කන්නිමරියා[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ මවගේ නාමය.
කන්නිය1. [නා.] හරකුන් ඇල්ලීම සඳහා බානේ කෙළවර ගසන තොණ්ඩුව; බාන් පුඩුව. 2. [නා.] කඹ හෝ කෝටු කැබැල්ල.
කන්පට[නා.ප්‍ර.] කන්පෙත්ත; පිටකන; බාහිර කර්ණිකාව.
කන්පත[නා.ප්‍ර.] කන්පෙත්ත; කර්ණිකාව; හිස දෙපස පහතින් පිහිටි කන් වැනි වූ වරල් පත.
කන්මල1. [නා.] කන්පෙත්තෙහි වූ සිදුර; කර්ණ පාශය. 2. [නා.] කලාඳුරු.
කන්මුල1. [නා.] කනෙහි මුල; කන සමීපය. 2. [නා.] කම්මුල ප්‍රදේශය; කපෝලය.
කන්රොඹු[නා.ප්‍ර.] කනෙහි ඇති ලොම්; කර්ණ රෝම.
කන්වයින, කන්වැයින[නා.] හිස තබන කොට්ටය; බිම්බෝහනය.
කන්වායා, කවෑයා[නා.] කන තුළට වැදී රෝග ඇති කරන බවට විශ්වාස කෙරෙන ශතපදි ගණයට අයත් කුඩා සත්ත්ව විශේෂය.
කන්වැල1. [නා.] එල්ලෙන කන්පෙත්ත: බර වූ කුණ්ඩලාභරණ පැලඳීමෙන් කන් සිදුර විශාල වී එල්ලෙන කන්පෙත්ත. 2. [නා.] කර්ණාභරණ විශේෂයක්. 3. [නා.] ගොක්කොළවලින් මුදු සාදා දම්වැලක් මෙන් එක් කොට කරන සැරසිල්ල. 4. [නා.] වියන ලද පෙට්ටියක කට වටේ යොදන වැල. 5. [නා.] මාළුවකුගේ බඩවත පැත්තෙන් කැපූ පෙත්ත.
කන්විත1. [නා.] ඇතුන් ලවා ලී කොටන් ඇද්දවීම සඳහා දම්වැල යෙදීමට ලී කොටන් කෙළවර විදින සිදුර. 2. [නා.] ඔරු කොල්ලෑවේ විදින සිදුර.
කන්සය[නා.] කන සමීපය; කම්මුල.
කන්සරි[වි.] සමාන උසැති; එක ම තත්ත්වයෙන් යුත්; සමාන.
කන්සරිය[නා.] ඇසෙන දුර ප්‍රමාණය; සමීප බව.
කන්සවරිය[නා.] ඇතුන්ගේ කන්හි බඳින අලංකාරයක්; කර්ණචාමරය.
කන්සිදුර[නා.] කනට හඬ ගෙන යන සිදුර; කර්ණඡිද්‍රය.
කන්සිළ[නා.] කන්පෙත්තේ උඩ කොටස; කර්ණ ශිඛාව.
කන්හැන්ද[නා.] කනෙහි කලාඳුරු ශුද්ධ කිරීමට පාවිච්චි කරන ලෝහමය කුඩා හැන්ද.
කන්‍යා1. [නා.ප්‍ර.] වැඩිවියට නොපැමිණි දැරිය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] රාශි චක්‍රයේ හය වැනි රාශිය. 3. [නා.ප්‍ර.] කෝමාරිකා.
කන්‍යා සහෝදරිය[නා.] ක්‍රිස්තියානි ආගමට කැප වී කන්‍යාරාමයක වෙසෙන අවිවාහක කාන්තාව.
කන්‍යාරාමය[කන්‍යා+ආරාමය] [නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තු ධර්මයට කැප වූ කන්‍යා සහෝදරියන් වාසය කරන ආශ්‍රමය; කන්‍යාමඩම.
කනා[නා.ප්‍ර.] රත්රන්; කනක. [වි.] රනින් කළ; ස්වර්ණමය.
කනාපෙද[නා.] රත්රන් තෝඩුව; ස්වර්ණමය කර්ණාභරණය.
කනාමෙර[නා.] රන්මුවා පර්වතය; කනක මේරුව.
කනිච්චිය(කථා.) [නා.] තෙල් ආදිය වැක්කිරීමට භාවිත කරන කෙමියක් සහිත කුඩා භාජන විශේෂයක්.
කනිටු, කනිෂ්ඨ1. [වි.] වයසින් අඩු; ළාබාල; පවුලක දරුවන් අතරෙහි අඩු ම වයස් ඇති. 2. [වි.] තත්වයෙන් හෝ සේවයෙන් හෝ සේවා කාලයෙන් අඩු; සුළු.
කනින්-කොනින්(කථා.) [ක්‍රි.වි.] එතැනින් මෙතැනින්; එහෙන් මෙහෙන්.
කනීනිකාව[නා.] ඇසේ තාරා මණ්ඩලය මැද ඇති කවාකාර විවරය; කළු ඉංගිරියාව.
කනීල්1. [නා.ප්‍ර.] රනින් කළ දෝලාව. 2. [නා.ප්‍ර.] රන් උංචිල්ලාව. 3. [නා.ප්‍ර.] සිංහල සිවුපද විරිතක නාමය.
කනුකුනුව[නා.] බැගෑපත් ලෙස කරන ඉල්ලීම; කන් කෙඳිරිය.
කනුමස, කනුමහ(කථා.) [නා.] නිය පොත්ත දෙපැත්තේ ඇති සියුම් හම.
කඳ1. [නා.ප්‍ර.] ගසක මුල හා අතු පතර හැරුණු විට ඉතිරි ප්‍රධාන කොටස; ස්කන්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] හිස සහ අත්පා හැර සිරුරෙහි ඉතිරි කොටස; ශරීරය. 3. [නා.ප්‍ර.] කර; උරහිස; දසරුව. 4. [නා.ප්‍ර.] ගසක ලොකු අත්ත; මහා ශාඛාව. 5. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රාශිය; ගොඩ. 6. [නා.ප්‍ර.] කන්ද; පර්වතය. 7. [නා.ප්‍ර.] කොටස; භාගය. 8. [නා.ප්‍ර.] කතරගම දෙවියන්; ස්කන්ධ කුමාරයා.
කඳ කටුව1. [නා.] ලී ලියවීමේදී වඩුවන් පාවිච්චි කරන තියුණු යකඩ කටුව. 2. (කථා.) [නා.] කිතුල් ගසේ කඳින් එන අන්තිම මල.
කඳ කොළ[නා.] බුලත් වැලේ කඳ කොටසෙහි සෑදෙන කොළ.
කඳ බර[නා.] සත්ත්වයාගේ පංචස්කන්ධය නමැති බර; ස්කන්ධ භාරය.
කඳකලව(කථා.) [නා.] පාදයේ ඉකිළිය හා දණහිස අතර කොටස.
කඳකුමර, කඳකුමරු[නා.ප්‍ර.] කතරගම දෙවිඳු; ස්කන්ධ කුමාරයා.
කඳපා[නා.] කාමදේවයා; අනංගයා; කන්දර්පයා.
කඳපිළිවෙළ[නා.] පෙර විසූ ආත්මභාවවල අනුපිළිවෙළ.
කඳයුරු1. [නා.ප්‍ර.] සෙනඟ නැවතී සිටින ස්ථානය; සේනාව ලැගුම් ගන්නා තැන; කඳවුර. 2. [නා.ප්‍ර.] තරමක් උස තාවකාලික ආරක්ෂා පවුර.
කඳර1. [නා.] ගලනාලය; උගුරු දණ්ඩ. 2. [නා.] බෙල්ල; ග්‍රීවය.
කඳලාරුව[නා.] සීලිමෙහි එල්ලන අලංකාර පොකුරු පහන.
කඳවුර1. [නා.] සෙනඟ ලැගුම් ගන්නා තැන. 2. [නා.] ආරක්ෂක අංශ රඳවා තබා ඇති ස්ථානය. 3. [නා.] බළකොටුව. 4. [නා.] රාජධානිය.
කඳවුරු කුලය[නා.] සිංහල රාජ වංශයක්; ස්කන්ධාවාර වංශය.
කඳවුරු බඳිනවා1. [ක්‍රි.] තාවකාලික ලෙස වාසය කිරීම පිණිස මඩු, කූඩාරම් ආදිය බැඳ ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] යුද සෙනඟක් වාඩි ලා ගන්නවා.
කඳසුර[නා.ප්‍ර.] කඳ කුමරා; කතරගම දෙවි.
කඳළ[නා.] ඇසින් වැගිරෙන කඳුළ.
කඳු1. [නා.ප්‍ර.] අවට පහත් බිම මතින් නැගෙන උස් වූ භූමි ප්‍රදේශය; කඳුවැටි; පර්වත. 2. [නා.ප්‍ර.] (ගං) ඉවුර. 3. [නා.ප්‍ර.] අත්ත; ශාඛාව. 4. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රාශි; ගොඩ. 5. [නා.ප්‍ර.] ගස් වැල්වල බල්බයක් මෙන් මහත් ව වැඩෙන මුල හෝ අලය. 6. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රන්ථ පරිච්ඡේදය; ඛන්ධක. 7. [නා.ප්‍ර.] රූප වේදනාදි ස්කන්ධ.
කඳු ගැටය[නා.] කුඩා කන්ද.
කඳු බෑවුම[නා.] කන්දෙහි බැස්ම ඇති පැත්ත; කඳුපල්ලම.
කඳු රැළිය1. [නා.] නිම්නයක් දිගේ ගලා බස්නා දිය පහර; කුඩා දිය ඇල්ල. 2. [නා.] මඩ වගුරු සහිත බිම් පෙදෙස; ගොහොරු බිම.
කඳු වැටිය[නා.] එකට පිහිටා ඇති කඳු පේළිය; කඳු පන්තිය.
කඳුකර[වි.] උස් බිම් සහිත; කඳු සහිත. [නා.] උස් බිම් සහිත ප්‍රදේශය; කඳු රැසකින් යුත් පළාත; කඳුකර ප්‍රදේශය.
කඳුර1. [නා.] කඳු අතර වූ දෙණිය; නිම්න භූමිය. 2. [නා.] කඳු අතර මඩවගුරු සහිත බිම් පෙදෙස. 3. [නා.] කන්දකින් රූරා වැටෙන කුඩා දියපාර; දොළ; දියකඳුර.
කඳුරට1. [නා.] කඳුවලින් ගැවසී ගත් ප්‍රදේශය; කඳුකරය. 2. [නා.] (ශ්‍රී ලංකාවේ) උඩරට ප්‍රදේශය; උඩරට රාජධානිය.
කඳුවැහි[නා.ප්‍ර.] බාධක ව පිහිටි උස් කඳුකරයක් නිසා වාෂ්පයෙන් බර සුළඟ ඉහළට නැඟීමෙන් ඇතිවෙන වැස්ස.
කඳුළ1. [නා.] අධික ප්‍රීතිය, ශෝකය, වේදනාව වැනි හැඟීම් නිසා ඇසෙන් වැගිරෙන ද්‍රව බින්දුව; නේත්‍ර ජලය. 2. [නා.] බින්දුව; ස්වල්පය.
කඳුළුගෑස්[නා.ප්‍ර.] ඇසට වැදීමෙන් දැවිල්ල ඇති කොට පෙනීම තාවකාලික ව නැති කරන වායු විශේෂයක් (=tear gas).
කඳේ වැටෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉතා මිත්‍ර ලීලාවෙන් කතාවේ වැටී සිටිනවා.
කප1. [නා.] ප්‍රමාණය මෙතෙකැයි ගිනීමට ඉතා අපහසු වූ දීර්ඝ කාලපරිච්ඡේදය; කල්පය. 2. [නා.] ආගමික උත්සවයක් ආරම්භයේ දී දේව ප්‍රතිඥාවක් හෝ කැපවීමක් හඟවනු සඳහා විශේෂයෙන් පිළියෙල කොට සිටුවනු ලබන කණුව හෙවත් ටැඹ. 3. [නා.] සෙම.
කපට[වි.] රැවටිලි ගතියෙන් යුත්; මායාකාර; වංචාකාර; ප්‍රයෝගකාර.
කපටයා, කපටියා[නා.] රැවටිලි ගතියෙන් යුත් පුද්ගලයා; අන්‍යයන් රැවටීමෙහි යෙදෙන්නා.
කපණ[වි.] දිළිඳු; දුප්පත්; දුගී.
කපණද්ධික[නා.ප්‍ර.] දුගී දුප්පත්; දිළිඳු අය සහ මඟියෝ.
කපණයා[නා.] දිළින්දා; දුප්පතා.
කපත[කප්+අත] [නා.] කල්පයෙහි අවසානය; කපෙහි කෙළවර; කල්පාන්තය.
කපන කටුව[නා.] කළුගල්, කොන්ක්‍රීට්, ලෝහ යනාදිය කැපීම සඳහා පාවිච්චි කරනු ලබන උපකරණ විශේෂයක්.
කපන දත්[නා.බහු.] මුඛයෙහි ඉදිරි දත්; උඩු ඇන්දේ ඉස්සරහ දත් හතර හා යටි ඇන්දේ ඉස්සරහ දත් හතර; කෘන්තක දන්ත.
කපනවා1. [ක්‍රි.] (යම් ආයුධයකින් හෝ උපකරණයකින්) කැබලි කරනවා; ඡේදනය කරනවා; සිඳිනවා. 2. [ක්‍රි.] දෙපසට වෙන් කරනවා; දෙකට බෙදනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] (මැල්ලුම් ආදිය) සිහින් ව ලියනවා. 4. (කථා.) [ක්‍රි.] ක්‍රියා විරහිත කරනවා; අවලංගු කරනවා; ප්‍රතිඵල රහිත කරනවා. 5.(කථා.) [ක්‍රි.] (නාම ලේඛනයකින් යම් කිසිවකුගේ නම් ආදිය) ඉවත් කරනවා; බැහැර කරනවා. 6. [ක්‍රි.] (පාරක් හෝ උළු ගඩොල් ආදිය සම්බන්ධයෙන් යෙදේ) තනනවා; සකසනවා. 7. [ක්‍රි.] කනිනවා; හාරනවා. 8.(කථා.) [ක්‍රි.] ලී, කළුගල් ආදියෙන් යම් රූප හැඩ ගස්වනවා; නෙළනවා. 9. (කථා.) [ක්‍රි.] අන් අය කෙරෙහි අහිතකර අන්දමින් බලපෑම් කරනවා; තනතුරු සුදුසුකම් ආදියට බලපෑම් කරනවා. 10. (කථා.) [ක්‍රි.] විනාශය ඇති කර ගන්නවා.
කපරාරුව, කපරාදුව, කපරාලුව1. [නා.] වැලි, මැටි, හුණු, සිමෙන්ති ආදියෙන් පිළියෙල කරගත් බදාමය. 2. [නා.] එබඳු බදාම ආලේපය.
කපල1. [නා.] පාත්‍ර කැබැල්ල; වළන් කැබැල්ල. 2. [නා.] හිස් කබල; ඔළු කටුව. 3. [නා.] ඉබි, කැස්බෑ ආදි සතුන්ගේ පිට කටුව.
කපල්ල, කපොල්ල[නා.] අඛණ්ඩ ව දිවෙන කඳු වැටි, ප්‍රාකාර, වැට ආදි දෙයක් දෙකඩ කරන පහත් හිස් විවරය.
කප්1. [නා.ප්‍ර.] වෛදික යාග විධි හා ක්‍රම විස්තර කෙරෙන ශාස්ත්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] සිතීම; කල්පනය; සංකල්පය. 3. [නා.ප්‍ර.] කම්පනය; චංචලවීම. [වි.] කැප; සුදුසු; යහපත්.
කප් ඉන්දනවා[ක්‍රි.] කමතක ගොයම් පෑගීමේදී හෝ බලිතොවිල් මගුල් ආදි විශේෂ කරුණු අරබයා මණ්ඩප ඉදි කිරීමේදී විශේෂයෙන් පිළියෙල කරන ලද ටැඹක් සිටුවනවා.
කප් කෙළ1. [නා.] එනම් සංඛ්‍යාව; කල්ප කෝටිය. 2. [නා.] කල්පයේ කෙළවර.
කප් ගින්න[නා.] කල්පාන්තයේ දී ඇති වන ගින්න; කල්පාග්නිය.
කප් තුර[නා.] දෙව්ලොව ඇතැයි කියනු ලබන සිතූ පැතූ සම්පත් දෙන වෘක්ෂය.
කප් පට1. [නා.] කප් සිටුවා පුද පූජා පැවැත්වීමට දින නියම කොට, කරේ හෝ බාහුවේ බඳවා ගන්නා නූල්පට; කප්නූල. 2. [නා.] දිරා ගිය රෙදි කැබැල්ල; රෙදි කඩමාල්ල.
කප් රුක[නා.] කල්ප වෘක්ෂය.
කප් ලිය[නා.] කල්ප ලතාව.
කප්පකන්නී[නා.] පුරුෂයකු හා සමග පරස්ත්‍රියක සම්භෝගයෙහි යොදවන ස්ත්‍රිය; කුට්ටනිය.
කප්පම්1. [නා.ප්‍ර.] යම් පුද්ගලයකු හෝ වටිනාකමින් යුත් යම් ද්‍රව්‍යයක් පැහැරගෙන නිදහස් කිරීම සඳහා ඒ වෙනුවෙන් මූල්‍යමය හෝ ද්‍රව්‍යමය දෙයක් බලාපොරොත්තුවීම. 2. [නා.ප්‍ර.] යම් අයෙකුගෙන් බලහත්කාරයෙන් ලබා ගන්නා මූල්‍යමය හෝ ද්‍රව්‍යමය දෙය. 3. [නා.ප්‍ර.] නතු බව පිළිගැනීම වශයෙන් යටත් රජකු හෝ රජයක් විසින් වෙනත් රජයකට හෝ රජෙකුට ගෙවන මුදල්, භාණ්ඩ යනාදිය.
කප්පර1. [නා.ප්‍ර.] මුහුදු යාත්‍රාව; නැව. 2. [නා.ප්‍ර.] කප්පර යාත්‍රාවක් පුරා පැටවිය හැකි තරම් භාණ්ඩ ප්‍රමාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] විශාල ප්‍රමාණය.
කප්පාදුව1. [නා.] කපා හැරීම; අඩු කිරීම. 2. [නා.] අතුරිකිලි මුල් ආදිය කපා දැමීම; දලු ලෑම සඳහා නියමිත කාලය ඇතුළත තේ ගස් කැපීම. 3. [නා.] බීජෝත්පාටනය; අණ්ඩ පොඩි කිරීම; කර ඇඹීම.
කප්පාස[නා.ප්‍ර.] කපු; කපු පුළුන්.
කප්පාසම්බර[කප්පාස+අම්බර] [නා.ප්‍ර.] කපු පුළුන්වලින් කරන ලද වස්ත්‍රය; කපුපිළිය.
කප්පි කාණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] එක් අක්ෂ දණ්ඩක් වටේ කරකැවෙන සේ යොදා ඇති කප්පි සමූහය.
කප්පිත[වි.] සිතූ; අපේක්ෂිත; කල්පිත.
කප්පිත්තා1. [නා.] නායකයා; ප්‍රධානයා. 2. [නා.] නැවක් භාර ව සිටින නිලධාරියා; නැව්පතියා.
කප්පිය[නා.] දම්වැලක් හෝ කඹයක් යොදා ගැනීමට හැකි පීල්ලක් සහිත දාරයක් ඇති රෝදය; පුලිය; බොලොක්කය. [වි.] කැප; සුදුසු; යෝග්‍ය; විනයානුකූල.
කප්පියභාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් වහන්සේට ප්‍රයෝජන ගැනීමට කැප බඩු.
කප්පිල්, කබපිල්1. [නා.ප්‍ර.] මොනර පිහාටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] මොනරා.
කප්පිලි මූට්ටුව[නා.] (පෙට්ටි වැනි භාණ්ඩ සෑදීමේ දී) ලෑලි දෙකක් සන්ධි කරන මූට්ටු විශේෂයක්; කට්ට මූට්ටුව.
කපාටය1. [නා.] දොර; දොරපලුව. 2. [නා.] හෘත්කෝෂිකාවෙන් හෘත්කර්ණිකාවට රුධිරය ආපසු ගලා ඒම වළක්වන කොටස.
කපාල කුහරය(පාරිභා.) [නා.] හිස්කබල ඇතුළත වූ කුහරය (=cranial cavity).
කපාල කූඩුව1. [නා.] හිස්කබල. 2. [නා.] යකැදුරා දපන කූඩුව.
කපාල කේතුව[නා.] අශුභඵල ඇති කරතැයි සැලකෙන වල්ගාතරු විශේෂයක්.
කපාල ස්නායු(පාරිභා.) [නා.බහු.] හිස හා සම්බන්ධ ඇස්, කන් ආදි ඉන්ද්‍රියයන් මොළයට සම්බන්ධ කරන ස්නායු (=cranial nerves).
කපාලය1. [නා.] ඉස්කබල; ඔළුකටුව. 2. [නා.] (ආහාර ආදිය ඉල්ලා ගැනීම සඳහා යාචකයකු ගෙන යන) කඩ කබල. 3. [නා.] භික්ෂුවකගේ ආහාර ලබාගන්නා පාත්‍රය. 4. [නා.] ගෙඩි ආදියේ තද පිට කට්ට. 5. [නා.] කපාල කුෂ්ඨය; හිසේ හට ගැනෙන කුෂ්ඨ රෝගයක්. 6. [ප්‍ර. යෙදේ] සමබල ඇති දෙදෙනකුගේ එක්වීම සංඛ්‍යාත ගිවිසුම.
කපාලාස්ථි1. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ ඇති පස්වැදෑරුම් වූ ඇට වර්ගවලින් එකක්. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉස්කබල.
කපි1. [නා.ප්‍ර.] වඳුරා; වානරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] තුවරලා.
කපිඤ්ජර[නා.ප්‍ර.] කෑඳැත්තා.
කපිතන්1. [නා.ප්‍ර.] යුද බළ ඇණියක හෝ බලකොටුවක නිලධාරියා; අණදෙන නිලධාරියා. 2. [නා.ප්‍ර.] නැවක් භාරව සිටින නිලධාරියා.
කපිනිද්‍රාව[නා.] (වඳුරු නිද්‍රාව යනු වාච්‍යාර්ථයි) ඇස පියවෙනවාත් සමග ම ඇහැරෙමින් නිදාගන්නා වූ අඩ නින්ද.
කපිරිඤ්ඤ, කප්‍රිඤ්ඤ[නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ ජීවත්වන පෘතුගීසි සහ කාපිරි මිශ්‍ර සම්භවයකින් පැවත එන ජනයා අතර පවතින රංගනය හා මිශ්‍ර වූ ගායනා විශේෂයක්.
කපිල[නා.ප්‍ර.] දුඹුරු වර්ණය; ගුරුපාට; රත්රන් පාට.
කපිලෝහ[නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ගයක නාමය; පිත්තල.
කපිශීර්ෂය1. [නා.] පැරණි ගෘහවල දොර අගුල වැටීම සඳහා උළුවහු කණුවේ සවි කොට තිබුණු වඳුරු හිසක් වැනි සිදුරක් සහිත ලී උපකරණය. 2. [නා.] තාප්ප මුදුන; ප්‍රාකාර මස්තකය.
කපු1. [නා.] රෙදි විවීමට ගන්නා නූල් සාදන පුළුන්. 2. [නා.] ඒවා ලබාදෙන ගස.
කපු කටිනවා[ක්‍රි.] කපු පුළුන් නූල් බවට පෙරළනවා.
කපුපිළි[නා.ප්‍ර.] කපු නූලෙන් වියන ලද රෙදි; කපු වස්ත්‍ර.
කපුවම්[කපු+කම්] [නා.ප්‍ර.] කපු කර්මාන්තය; කපු කැටීම ආදි කටයුතු.
කපුවා1. [නා.] දේවාලවල හා තොවිල්වල යාතිකා කිරීම ආදි ආවතේව කරන්නා; දේව මෙහෙවර කන්නා; කපුරාළ. 2. [නා.] ආවාහ-විවාහ යෝජනා කිරීම වෘත්තිය වශයෙන් කරන තැනැත්තා. 3. [නා.] දැළි රැවුළු කපන්නා; කරනැවෑමියා; රජුන්, කුමරුන් ආදින්ගේ දැළිරැවුළු කපා නහවා ඇඳුම් ඇන්දවූ තැනැත්තා. 4. [නා.] දෙපක්ෂයක් අතර සම්බන්ධය ඇති කරන අතරමැදියා.
කපොල[වි.] සැලෙන; කම්පාවෙන; කම්පිත.
කපෝත පාලිකා, කපෝත පාලි[නා.ප්‍ර.] කොබෝ ගෙඩි වළල්ල; විටංකය.
කපෝති(කථා.) [වි.] ඉවර; අවසන්; මුළුමනින් ම පැරදුණු; විනාශ වූ.
කපෝතිය1. [නා.] කඩදාසි කුට්ටමෙන් සෙල්ලම් කිරීමේ දී වාසි අට ම ජයග්‍රාහකයාට හිමිවීම; පරාජිතයාට එක වාසියක් හෝ ගත නොහැකි වීම. 2. [නා.] විනාශය; අවසානය; මරණය.
කපෝල කල්පිතය[නා.] තර්කානුකූල නොවූ මතය; බුද්ධි ගෝචර නුවූව; හිතලු කථාව.
කපෝලය1. [නා.] කම්මුල; කොපුල් තලය. 2. [නා.] දෙකම්මුල පිම්බෙන තරම් කට පිරෙන්නට ගත් ද්‍රව්‍යයක ප්‍රමාණය; කටට අල්ලන ප්‍රමාණය.
කඵ[නා.ප්‍ර.] සෙම; ශ්ලේෂ්මය.
කඵෝදරය[නා.] සෙම් අධික වීම නිසා හට ගන්නා උදර රෝගයක්.
කබ1. [නා.ප්‍ර.] ඇසින් පිට වන අපවිත්‍ර දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] කොටස; කැබැල්ල; අර්ධය. 3. [නා.ප්‍ර.] අඩ සඳ. 4. [නා.ප්‍ර.] අතේ පලඳින වළලු විශේෂයක්.
කබන්ධය, කවන්ධය1. [නා.] හිස සුන් මළකඳ. 2. [නා.] හිස කපන ලද එහෙත් තවමත් ක්‍රියා සහිත වූ මළකඳ.
කබන්ධයා[නා.] රාහු ග්‍රහයා.
කබබ[නා.ප්‍ර.] වර්ෂා පොළොවෙන් මතු වන රතුපාට කාලයේ කීට වර්ගයක් හෝ පළඟැටි විශේෂයක්; ඉන්දුගෝපකයා; රතිඳුගොව්වා.
කබර1. [නා.ප්‍ර.] ලප; පුල්ලි. 2. [නා.ප්‍ර.] හමේ සුදු ලප ඇති වන රෝගයක්. [වි.] කබර සහිත.
කබරමාණික්‍ය[නා.ප්‍ර.] කොරල්; පබළු.
කබල1. [නා.] මැටි භාජනය; වළඳ; පාත්‍රය. 2. [නා.] ධාන්‍ය, ඖෂධ ආදිය බැද ගැනීම සඳහා පාවිච්චි කරන භාජනය; සුවඳ දුම් ඇල්ලීම සඳහා එහි අඟුරු දමන භාජනය; දුම් කබල. 3. [නා.] ඔළු කටුව; ශීර්ෂ කපාලය. 4. [නා.] ඉදිබු ආදි සතුන්ගේ හෝ බිත්තරවල කටුව; කොස් ඇට ආදි ඇටවල පිට පොත්ත හා පොල් ආදි ගෙඩිවල පිටකටුව. 5. [නා.] ඉරි තැළුණු අබලන් වළඳ; වළං කැබැල්ල. 6. [නා.] තුවාලයක් මතුපිට සෑදෙන පොත්ත; කබොල්ල. 7. [නා.] ගසක් හෝ ලීයක් දිරායෑමෙන් එහි සෑදුණු සිදුර; ගස් බෙණය. 8. [නා.] අබලන් වූ හෝ ගෙවී ගිය යන්ත්‍රය හෝ අන් දෙය. 9. [නා.] එක් වරකට කටට අල්ලන ආහාර ප්‍රමාණය; අහර කට.
කබලග්‍රහය1. [නා.] විශේෂයෙන් බෙහෙත් වතුරකින් කට හෝ උගුර සේදීම. 2. [නා.] බර කිරීමට පුරාණයෙහි ගැනුණු කළං තුනක මිම්මක්.
කබල්1. [වි.] පරණ වූ. 2. (කථා.) [වි.] පහත්; නීච.
කබල් කරනවා[ක්‍රි.] කටට අල්ලන ප්‍රමාණයට කොටස් කරනවා; පිඬු කරනවා.
කබලිකා1. [නා.ප්‍ර.] ඉඟුරු, කුළු බඩු ආදිය විශාල ප්‍රමාණයක් යොදා සිඳුවා ගත් කෂාය. 2. [නා.ප්‍ර.] තුවාලයකට බෙහෙත් දමා උඩින් වසන ඝන රෙදි කැබැල්ල.
කබලිඞ්කාර[වි.] කබලු හෙවත් පිඬු වශයෙන් අනුභව කරන.
කබලිඞ්කාර ආහාරය[නා.] කබලු හෙවත් පිඬු වශයෙන් බුදින බත් කොමු ආදි ආහාරය; චතුර්විධ ආහාරයන්ගෙන් එකක්.
කබලිය[නා.] අඟුරු කබල.
කබලු පූව[නා.] පිටිවලින් තනා, තෙලෙන් බැද ගන්නා කැවිලි විශේෂයක්.
කබලේරිය[නා.] කෘත්‍රිමව සාදා ගත් කෙස් වැටිය; බොරු කොණ්ඩය.
කබළිය[නා.] ජනේලය; කවුළුව.
කබා අළුව[නා.] කබා එල්ලන උපකරණය; කෝට් උඩහල්ල.
කබාකුරුත්තුව[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ නිරිත දිග හා දකුණු දිග මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයන්හි කාන්තාවන් හැඳි උඩුකය ඇඳුම් විශේෂයක්.
කබාය[නා.] උරහිසේ සිට දණහිසින් පහතට වැටෙන තරම් වූ දිග කෝට් විශේෂයක්.
කබුක්, කබොක්[නා.ප්‍ර.] නිවර්තන දේශගුණය යටතේ පාෂාණ ජීර්ණය වීමෙන් සෑදෙන රතු පැහැයට හුරු තද මැටි මිශ්‍ර ගල් වර්ගයක්; ලැටරයිට්.
කබොල්ල1. [නා.] මැටි භාජනය; වළඳ; හිඟමන සඳහා පාවිච්චි කරන භාජනය; පාත්‍රය. 2. [නා.] ඉදිබු ආදි සතුන්ගේ හෝ බිත්තරවල කටුව; කොස් ඇට ආදියේ පිටපොත්ත; පොල් වැනි ගෙඩිවල පිටකටුව. 3. [නා.] තුවාලයක් මතු පිට සෑදෙන කටුව. 4. [නා.] දියාරු උකු දෙයක් මතුපිට හෝ වටේට සෑදෙන පොත්ත.
කම1. [නා.] කර්මය; ක්‍රියාව; වැඩය. 2. [නා.] කළ යුතු දෙය; මෙහෙවර; කාර්යය. 3.(ව්‍යාක.) [නා.] කර්තෘගේ ක්‍රියාවට යටත් වන පදය. 4. [නා.] තනතුර; ධුරය; තත්ත්වය. 5. [නා.] ප්‍රයෝජනය; අර්ථය; ඵලය. 6. (අභි.) [නා.] චෛතසිකය මුල් වී කරන කායික, වාචසික හෝ මානසික ක්‍රියාව. 7. [නා.] පිළිවෙළ; ක්‍රමය; අනුක්‍රමය. 8. [නා.] සමාව; ක්ෂමාව.
කමණ්ඩලුව[නා.] තාපසවරුන් දිය ගෙනයෑමට පාවිච්චි කරන ලබු කැටය හෝ භාජනය; කෙණ්ඩිය.
කමත1. [නා.] ගොයම් පෑගීම සඳහා සකස් කළ බිම; කළවිට. 2. [නා.] වැඩය; කර්මාන්තය; රක්ෂාව. 3. (කථා.) [නා.] මිනිරන් පතලෙන් උඩට ගන්නා වතුර බාල්දිය හිස්කරන භූමිය; මිනිරන් පතලක දිය බැස යන කාණුව. 4. (ව්‍යාක.) [නා.] කර්මාර්ථය.
කමත් මෝල්කඩ1. [නා.] කමතට ඇතුළුවන ප්‍රධාන දොරටුව; කමතට හරකුන් ගන්නා ද්වාරය. 2. [නා.] කමතේ වතුර බැස යෑමට ඇති මඟ.
කමනවා[ක්‍රි.] ඉවසනවා; සමාව දෙනවා; ක්ෂමා කරනවා.
කමනීය[වි.] රුචි කළ යුතු; ආශා කළ යුතු; සතුට ගෙන දෙන.
කමල1. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මල; පියුම; පද්මය. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලය. 3. [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රියාකාන්තාව.
කමලකර1. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් විල; පියුම් පොකුණ; පියුම් විල.
කමලඟන[කමල+අඟන] [නා.] විෂ්ණු දෙවිඳුගේ භාර්යාව වූ ශ්‍රී කාන්තාව.
කමල්1. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලය; දිය. 3. [නා.ප්‍ර.] බත්. 4. [නා.ප්‍ර.] ඉතා කුඩා සහල් ඇට කැබලි; සුන්සහල්.
කමල්වත්[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් රේණු.
කමලාසන[කමල+ආසන] [නා.] මහා බ්‍රහ්මයා.
කමසර[වි.] කැමති පරිදි හැසිරෙන; කාමචාරී. [නා.ප්‍ර.] කැමැත්ත; අභිලාෂය; අභිප්‍රාය.
කමසර දෙවිඳු[නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
කමසේ[නා.ප්‍ර.] නැවතීම; විරාමය; අවකාශය.
කමසේව[ක්‍රි.වි.] (ක්‍රියාවෙහි දක්ෂ වූ යනු වාච්‍යාර්ථයි) දක්ෂ ලෙස; සරිලන සේ; ක්‍රම වූ පරිදි.
කම්1. [නා.ප්‍ර.] කර්ම; කුශලාකුශල කර්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] කාමය; ආශාව. 3. [නා.ප්‍ර.] කාමභවය; කාම ලෝකය. 4. [නා.ප්‍ර.] කාමිනිය; යුවතිය; කාන්තාව. 5. [නා.ප්‍ර.] බදු; අයබදු. 6. [නා.ප්‍ර.] රති ක්‍රීඩාව; මෛථුන සංසර්ග. 7. [නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
කම්කටුල්ල1. [නා.] දුක; හිරිහැරය; පීඩාව. 2. [නා.] දඬුවම් වශයෙන් කරන වධ හිංසාව.
කම්කරුවා[නා.] දක්ෂතාව හෝ පුහුණුවට වඩා ශරීර ශක්තිය අවශ්‍ය කාර්යවල යෙදී සිටින්නා; බර වැඩ කරන්නා; ශ්‍රමිකයා.
කම්කිළිය[නා.] දාසිය; මෙහෙකරු ස්ත්‍රිය.
කම්පකය(පාරිභා.) [නා.] කම්පනය වන හෙවත් ඉක්මනින් චලනය වන උපකරණයක් (=vibrator).
කම්පනය1. [නා.] චලනය; සෙලවීම; දෙදරීම. 2. [නා.] හදිසි ශාරීරික හෝ මානසික වියවුල. 3. [නා.] සිතේ ඇතිවන බලවත් තිගැස්ම. 4. [නා.] කුන්තායුධය.
කම්පල1. [නා.ප්‍ර.] කූශලාකුශල කර්මයෙහි විපාකය; කර්මඵලය; කර්ම විපාකය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රයෝජනය; ඵලය; ප්‍රතිඵලය.
කම්පස1. [නා.] කර්මයට හේතුව හෝ කාරණය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] කර්ම විභක්තිය හැඟවීමට යොදනු ලබන ප්‍රත්‍යය; කර්ම විභක්ති ප්‍රත්‍යය. 3. [නා.] කාමය හෙවත් ආශාව නමැති උගුල; කාම පාශය. 4. [නා.] හික්මීම; ශික්ෂිත භාවය; කීකරුකම. 5. [නා.] පිළියෙල කිරීම; සකස් කිරීම.
කම්පස් කරනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රයෝජන ගැනීමට යෝග්‍ය කරනවා; පාවිච්චියට සුදුසු කරනවා; සකස් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] හික්මවනවා; කීකරු කරනවා.
කම්ප්‍ය(පාරිභා.) [වි.] කම්පනය විය හැකි (=vibratile).
කම්ප්‍යමාන[වි.] කම්පනය කරනු ලබන; සෙලවෙන.
කම්පාව1. [නා.] සිත් තැවුල; කනගාටුව; කම්පනය. 2. [නා.] සෙලවීම; චලනය; කම්පනය.
කම්පිත1. [වි.] චංචල වූ; වෙවුලා ගිය; කම්පනය වූ 2. [වි.] (සිත සැලීමෙන්) කලබලයට හෝ ශෝකයට පත් වූ; සැලුණු; කැලඹුණු.
කම්බ[නා.] කණුව; ටැඹ.
කම්බ කණුව1. [නා.] කමතෙහි මැද සිටුවන කණුව. 2. [නා.] සිංහල රජ දවස වරදකරුවන් බැඳ තැබීම සඳහා සිටවූ කණුව. 3. [නා.] යක් තොවිල් විශේෂයක නාමය.
කම්බය[නා.] පුස්කොළ පොත්වල මුලටත් අගටත් කවරයක් වශයෙන් යොදන තුනී ලෑලි පටිය.
කම්බල1. [නා.ප්‍ර.] පෙර කළ කුසල් අකුසල්වල බලය; කර්ම ශක්තිය; කර්ම බලය. 2. [නා.ප්‍ර.] ලෝමයෙන් කරන ලද රෙද්ද හෝ පලස; කම්බිලිය.
කම්බස් කරනවා1. [ක්‍රි.] කීකරු කරනවා; හීලෑ කරනවා; හික්මවනවා; මට්ටු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] නැති කරනවා; විනාශ කරනවා; නසනවා. 3. [ක්‍රි.] ගව ආදි සතුන්ගේ බීජෝත්පාටනය කරනවා. 4. [ක්‍රි.] දඩයම් කරන ලද සතුන් මස් කරනවා.
කම්බාය[නා.] පුරාණයේ ස්ත්‍රීන් විසින් අඳින ලද කොටු වැටුණු ඉරි වස්ත්‍ර විශේෂයක්.
කම්බි ආමානය(පාරිභා.) [නා.] කම්බියක හරස්කඩයේ ප්‍රමාණය මනින උපකරණය; කම්බි මාපකය (=wire gauge).
කම්බි ඇණය1. [නා.] යකඩ කම්බි කැබැල්ලකින් සාදන ඇණය. 2. (කථා.) [නා.] කොකු ඇණය.
කම්බි ඒදණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ප්‍රතිරෝධය මැනීමට භාවිත කරන උපකරණය; කම්බි සේතුව (=wire bridge).
කම්බි දාරය(පාරිභා.) [නා.] තලය අතිශයින් මුවහත් වූ විට ආපසු නැමී සෑදෙන බොරු දාරය (=wire edge).
කම්බි පණුවා[නා.] ගොම, දිරාපත් ලී ආදියෙහි වසන සුදු විශාල පණු විශේෂයක්.
කම්බි පථය(පාරිභා.) [නා.] උපකරණයක විද්‍යුත් ධාරාව ගමන් කරන කම්බි මාර්ගය (=wiring).
කම්බි ලේන්සුව(කථා.) [නා.] දළ කපු නූල්වලින් තැනූ වාටිය සමීපයෙහි ඉරක් ඇති ලොකු ලේන්සු විශේෂයක්.
කම්බිදැල්1. [නා.ප්‍ර.] කම්බියෙන් කරන ලද දැල. 2. [නා.ප්‍ර.] කම්බියෙන් වියන ලද දැල් රෙදි.
කම්බිය1. [නා.] ලෝහයෙන් කළ කෙන්ද හෝ සිහින් කූර. 2. [නා.] ලෝහ කෙඳි රාශියක් එකට අඹරා සාදන ලද කඹය; කේබලය. 3. [නා.] රෙද්දක හෝ ලේන්සුවක වාටිය සමීපයෙහි ඇති හීන් ඉර.
කම්බිළිය[නා.] ලොම්වලින් වියන ලද්ද; ලෝම වස්ත්‍රය.
කම්බු1. [නා.ප්‍ර.] හක්ගෙඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] අතේ පලඳින වළලු විශේෂයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] බෙල්ල; ග්‍රීවය. 4. [නා.ප්‍ර.] ඇතා. 5. [නා.ප්‍ර.] දුම්කොළයේ මැද නාරටිය; දුම්කොළ නැට්ට.
කම්භය[නා.] එක්තරා විශාල සංඛ්‍යාවක්.
කම්ම1. [නා.ප්‍ර.] යමකු කරන ක්‍රියාව; කෘත්‍යය; කාර්යය. 2. [නා.ප්‍ර.] සිතින් කයින් හෝ වචනයෙන් කරන කුශලාකුශල ක්‍රියාව. 3. [නා.ප්‍ර.] විනය නීති අනු ව ගත යුතු ක්‍රියා මාර්ගය; විනය කර්මය.
කම්මජ(අභි.) [වි.] කර්මයෙන් ජනිත වූ; කර්මය නිසා ඇති වූ.
කම්මට්ඨාන[නා.ප්‍ර.] (අභි.) සමථ, විදර්ශනා භාවනා සඳහා සිත පිහිටුවන අරමුණ; කර්මස්ථානය.
කම්මල1. [නා.ප්‍ර.] යකඩ වැඩ, ලෝහ වැඩ කරන ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඒවා ආශ්‍රයෙන් යම් භාණ්ඩයක් නිෂ්පාදනය කරන ස්ථානය.
කම්මිත්ත1. [නා.] මෙහෙකාර ස්ත්‍රිය; කුලුපග දාසිය. 2. [නා.] රූපය නිසා මෙහෙ කිරීමට තබාගත් ස්ත්‍රිය; වර්ණ දාසිය. 3. [නා.] කර්මාන්තකාරයා; රන්රිදී කර්මාන්ත කරන්නා.
කම්මුතු1. [වි.] අවසන් වූ; කෙළවර වූ; නිම වූ; සමාප්ත. 2. [වි.] විනාශ.
කම්මුල[නා.] මුහුණේ පැත්ත; කපෝලය; කනට සමීප ප්‍රදේශය.
කම්මුල් පාර[නා.] කම්මුලට ගසන පහර.
කම්මුල්ගාය, කම්බුල්ගාය[නා.] කම්මුල් ඉදිමී උණ ගැනී සෑදෙන බෝවෙන රෝගයක්; අඩප්පරය.
කම්රස[නා.ප්‍ර.] කාම සම්පත් විඳීමෙන් ලබන රස; පස්කම් සුවය; කම්සැප.
කම්රුවාරු[නා.ප්‍ර.] කාම, රූප, අරූප යන භව තුන.
කම්වමිය[නා.] කම්සැපෙහි ලොල් ස්ත්‍රිය; අභිසරු ලිය; අභිසාරිකාව.
කම්විමුත්[වි.] කර්මයක් නැති හෝ නොගන්නා; අකර්මක.
කම්සන්1. [නා.ප්‍ර.] කිසියම් ක්‍රියාවක් කිරීමට කරන සංඥාව; නියෝගය. 2. [නා.ප්‍ර.] කාම තෘෂ්ණාව.
කම්සැප[නා.ප්‍ර.] කාම සේවනයෙන් ලබන සුවය; පංච කාම සම්පත්තිය.
කමාව[නා.] සමාව; ක්ෂමාව.
කමිණී[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
කමිසය, කමීසය[නා.] පිරිමින් උඩුකය වැසෙන සේ අඳින ඇඳුම් විශේෂයක්.
කමිහි වෙනවා[ක්‍රි.] විනාශ වෙනවා; හෙම්බත් වෙනවා.
කමිහිය[නා.] අලසබව; ප්‍රමාදය.
කමුරා, කඹුරා[නා.] ලෝහ කර්මාන්ත කරන්නා; ලෝකුරුවා.
කඹය1. [නා.] පොල් හණ ආදි කෙඳි සමූහයක් එකට අඹරා සෑදු ලණු කිහිපයක් එකට වලි කොට සාදාගන්නා යොත; බාන. 2. [නා.] කණුව; ටැඹ; ස්තම්භය. 3. [නා.] කිණිහිරය.
කඹු[නා.ප්‍ර.] හක්ගෙඩිය.
කඹුරනවා[ක්‍රි.] මෙහෙ කරනවා; බැලමෙහෙ කරනවා.
කඹුරා[නා.] යපස් උණු කොට යකඩ නිෂ්පාදනය කරන්නා; යමාන්නා; ලෝහ කර්මාන්තකාරයා; කම්මල්කාරයා.
කඹුරු[වි.] පාට කිහිපයකින් යුතු; විසිතුරු.
කඹුරු හල[නා.] කඹුරාගේ වැඩපොළ; යකඩ වැඩ කරන්නාගේ කර්මාන්ත ශාලාව; කම්මල.
කඹුරුසම, කඹුරුහම[නා.] කඹුරන්ගේ උදුනේ ගිනි මෙළවීමට සුළං පිඹින සමින් කරන ලද උපකරණය; මයිනහම.
කය1. [නා.] සිරුර; ශරීරය; ඇඟ. 2. [නා.] බඩු මිලට ගැනීම; ක්‍රය. 3. [නා.] අඩු වීම; ක්ෂය වීම.
කයවික්කය[නා.ප්‍ර.] බඩු මිලට ගැනීම හා විකිණීම; ගනුදෙනු කිරීම.
කයිකතන්දර1. [නා.ප්‍ර.] කතා පොඩි; වෘත්තාන්ත; කථාන්තර. 2. [නා.ප්‍ර.] අවනම්බු ගෙන දෙන කතා; චරිතය කෙලෙසන කතාබහ; ඕපාදූප.
කයිටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කුරුමිණියන්, කකුළුවන්, ඉස්සන් ආදින්ගේ තද බාහිරාවරණය සෑදුණු කොරොස් ද්‍රව්‍යය (=chitinous).
කයිතාලම[නා.] දෑතින් එකට එක ගසා තාලානුරූප ශබ්ද නංවා ගැනීම පිණිස භාවිත කරන කුඩා ලෝහමය තැටි යුවළ; තාලම්පොට; අත්තාලම.
කයිතුවක්කුව[නා.] අත් තුවක්කුව.
කයිමෙත්තය[නා.] සිංහල නැට්ටුවන් මැණික්කටුවේ පලඳින ආභරණ විශේෂයක්; අත්පෙති.
කයිය1. [නා.] යම් සාමූහික කාර්යයක් සඳහා එක් වූ කණ්ඩායම; කුඹුරු වැඩ ආදිය කිරීමේ දී උදවුවට එකතු වන පිරිස; අත්තමට එන කණ්ඩායම. 2. [නා.] කයියකට සහභාගි වන අය සඳහා දෙන කෑම; සාමූහික ව ගන්නා ආහාරය. 3. [නා.] පුරසාරම; ආත්ම වර්ණනය. 4. [නා.] කවිය; පද්‍යය.
කයියෝරුව1. [නා.] බිත්ති ශක්තිමත් කරනු සඳහා ඒ වටා තනනු ලබන බැම්ම; පිළ; වටපිළ. 2. [නා.] ඒරියා කඳ උඩ කරත්තය දක්කන අයට වාඩිවීමට ඇති ලෑල්ල.
කයිරුමුල(පාරිභා.) [නා.] කඳට ආධාර වශයෙන් මුක්කුවක් මෙන් සෑදෙන මුල; ඇතැම් ගස් වර්ගවල කඳෙන් ඇදෙන කරුවක් වැනි මුල; කරුමුල (=buttress root).
කයිවඩම්[නා.] අතෙහි පලඳින් ආභරණ විශේෂයක්.
කයිවාරුව1. [නා.] අතිශයෝක්ති වර්ණනාව; පුරසාරම. 2. [නා.] චාටු වචනය; ඉච්චා බස; රැවටිලි කතාව.
කර1. [නා.ප්‍ර.] අත; බාහුව; හස්තය. 2. [නා.ප්‍ර.] හොඬ වැල; ඇත් හොඬය. 3. [නා.ප්‍ර.] හිරු රැස්; රශ්මිය; කාන්තිය. 4. [නා.ප්‍ර.] අය බද්ද; සුංගම. 5. [නා.ප්‍ර.] ලුණු; ලවණ; ක්ෂාරය. 6. [නා.ප්‍ර.] දැළි පිහිය; කර කැත්ත. 7. [නා.ප්‍ර.] මුහුද; සාගරය. 8. [නා.ප්‍ර.] බීජය; අණ්ඩය; අණ්ඩකෝෂය. 9. [නා.ප්‍ර.] දලුව. 10. [නා.ප්‍ර.] ගෙල; බෙල්ල; ග්‍රීවය. 11. [නා.ප්‍ර.] උරහිස් පෙදෙස. 1. [වි.] තද; රළු; ගොරෝසු; නපුරු; ක්‍රෑර. 2. [වි.] වියළුණු. 3. [වි.] අඳුරු පාටවූ; කළුපාට වූ; කළු. 4. [වි.] ලවණය සහිත; ක්ෂාරය සහිත.
කර අඹනවා[ක්‍රි.] ගව අශ්ව ආදි සත්ත්ව වර්ගවල පිරිමි සතුන්ගේ අණ්ඩකෝෂ පොඩි කර දමනවා; බීජෝද්ධරණය කරනවා.
කර අරිනවා[ක්‍රි.] යම්කිසි වැඩකට හවුල් වී එය අතරතුරේ මඟහරිනවා.
කර ඇණය1. [නා.] කඩ ඇණය; බර කරත්තයක වියගහේ දෙකෙළවරට හෝ නගුලක වියදණ්ඩේ දෙකෙළවරට සවි කරනු ලබන ලී ඇණය. 2. [නා.] ජලය ගලා ඒමටත් නැවැත්වීමටත් කරකැවීම සඳහා යොදා ඇති කරාම ඇණය. 3. [නා.] වෝල්ටා මීටරයක කර ඉහට සවි කොට ඇති ඇණය.
කර උල[නා.] පිහි, පීරි ආදියෙහි මිටට සවිවන උල් වූ කොටස.
කර කොළය[නා.] පුරාතන අවධිවල ලිවීම සඳහා භාවිත කරන ලද පදම් නොකළ වියළි තල්පත; තල කොළය; පුස් කොළය.
කර ගහනවා[කර+ගහනවා] 1. (කථා.) [ක්‍රි.] කර මත තබා ගන්නවා; බරක් කරට ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] වගකීමක් භාර ගන්නවා හෝ පවරා ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] සහභාගී වෙනවා; හවුල් වෙනවා.
කර ගෙය[නා.] හිර ගෙය; සිපිරි ගෙය; බන්ධනාගාරය.
කර නගනවා[ක්‍රි.] ගෙල ඔසවනවා; බෙල්ල දික් කරනවා.
කර පතර[නා.ප්‍ර.] රැස් සමූහය; රශ්මි කදම්බය.
කර පලඳනාව1. [නා.] අතේ පලඳින ආභරණය; වළල්ල; කංකණය. 2. [නා.] ගෙලෙහි පලඳින ආභරණය; මාලය; ග්‍රීවාභරණය.
කර පෘෂ්ඨය[නා.] අතේ පිට පැත්ත; පිටි අල්ල.
කර පෙට්ටිය[නා.] දැළි පිහියා තබන පෙට්ටිය.
කර මාලය[නා.] බෙල්ලෙහි පලඳින ආභරණය; ග්‍රීවාභරණය.
කර මුවහත, කර මුවාත[නා.] දැළි පිහියක වැනි සියුම් මුවහත; තියුණු මුවහත.
කරක1. [නා.ප්‍ර.] (තවුසන්) දිය ගෙන යන බඳුන; ඩබරාව; පැන් බොන බඳුන. 2. [නා.ප්‍ර.] හිම කැට වර්ෂාව. 3. [නා.ප්‍ර.] බද්ද. 4. [නා.ප්‍ර.] නොගැඹුරු ජලාශවල මසුන් හිර කිරීම යොදාගන්නා සදහා කේත්වාකාර කුඩයක්; කරක්ගෙඩිය; කරප. 5. [නා.ප්‍ර.] පොල් කටුව.
කරකණ්ටකය[නා.] නියපොත්ත; නිය.
කරකතුර, කරකැත්ත[නා.] දැළි පිහිය; කරය.
කරක් ගහනවා, කරග් ගහනවා1. [ක්‍රි.] කරපෙන් හෙවත් කරක් ගෙඩියෙන් මාළු අල්ලනවා. 2. [ක්‍රි.] අරමුණක් නොමැතිව ඇවිදිනවා.
කරකාර බඳිනවා[ක්‍රි.] ආවාහ-විවාහ වෙනවා; කසාද බඳිනවා.
කරකැත්ත[නා.] තියුණු මුවහත ඇති සැත; පිහිය; දැළි පිහිය.
කරකැවිල්ල[නා.] අවට භ්‍රමණය වන්නා සේ දැනීම; භ්‍රමණය
කරකියා ගන්නවා[ක්‍රි.] කිසිවක් කරනවා හෝ කියනවා; කරගන්නවා.
කරකුට්ටම් වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (යමක් හැකිළෙන තෙක්) වේළෙනවා; අතිශයින් වියළෙනවා.
කරකුර්වාස්ථිය[නා.] මැණික් කටු ඇටය; හස්ත කුර්ව අස්ථිය (=carpal bone)
කරගල1. [නා.] දැළි පිහි මුවාත් තැබීමට ගන්නා ගල; තෙල් ගල. 2. [නා.] පාෂාණ වර්ගයක නාමය.
කරගැටය[නා.] කිසිවක නිරතුරු ගැටීම හේතු කොට ගෙන අත් පා ආදියේ සම මතුපිට මස තදවීමෙන් හටගන්නා ගැටය.
කරච්චලය1. (කථා.) [නා.] ඝෝෂාව; කලබැගෑනිය. 2. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය.
කරජ1. [නා.ප්‍ර.] නියපොත්ත. 2. [නා.ප්‍ර.] මඟුල් කරඳ. [වි.] ශුක්‍ර ශ්‍රෝණිත දෙකින් හටගත්, හෙවත් ශුක්‍රාණු ආර්තවාණු දෙකින් උපන්.
කරජ කාය[නා.] කරජ වශයෙන් උපත ලත් ශරීරය; අතින් කවා පොවා වඩන ලද ශරීරය.
කරජල[නා.ප්‍ර.] ලුණු වතුර; කර දිය; මුහුදු දිය.
කරටක[නා.ප්‍ර.] බර එසවීමට උපකාර කරගන්නා යන්ත්‍රයක්; දොඹකරය; කප්පිය.
කරටකර[වි.] එකට එක හොඳින් ගැළපෙන; සියලු ආකාරයෙන් සම වන.
කරටිය1. [නා.] ගසක හෝ පැළයක කඳෙහි රිකිලි දමන ඉහළ කොටස; ගොබය; දල්ල. 2. [නා.] ශරීරයේ උර දෙකට ඉහළින් පිහිටි කොටස; බෙල්ල.
කරණ විභක්තිය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්තෘහුගේ ක්‍රියාවට ඉවහල් වන පදාර්ථය යෙදෙන විභක්තිය.
කරණම1. [නා.] උඩපැන ගුවනෙහි දී හිස යටිකුරුවත් පා උඩුකුරුවත් සිටින සේ සම්පූර්ණ වටයක් කැරකෙන පරිදි ගහන පිනුම. 2. [නා.] පැත්ත හෝ පිළ මාරු කිරීම; පිල් මාරුව.
කරණය1. [නා.] කිරීම; සිදු කිරීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] යම් කාර්යයක් ඉටු කිරීමට කර්තෘට උපකාර වන ශරීරාංග නොහොත් උපකරණ. 3. [නා.] හේතුව; ආසන්න හේතුව. 4. [නා.] නැටීමෙහි හා වාදනයෙහි ආකාර.
කරණී සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] නිශ්චිත වශයෙන් කිය නොහැකි සංඛ්‍යාවල සමීකරණය (=surd equation).
කරණීය[වි.] කළ යුතු; කිරීමට සුදුසු; කර්තව්‍ය.
කරඬුව[නා.] පූජනීය වස්තු හෝ රන්රුවන් ආදි වටිනා දේ සුරැකීමට රන් රිදී, ලෝහ වර්ග, මැණික්, ඇත්දත්, ස්ඵටික, පාෂාණ ආදියෙන් තැනූ භාණ්ඩ විශේෂයක නාමය.
කරත්තය[නා.] බඩු පටවාගෙන යෑම සහ ගමනාගමනයට උපකාරි වන ගවාදි සතුන් විසින් ඇදගෙන යනු ලබන රථ විශේෂයක නාමය.
කරදර කරනවා[ක්‍රි.] සැනසිලි ගතියෙන් තොර කරනවා; හිරිහැර කරනවා; හිංසා පීඩා ගෙන දෙනවා.
කරදරය[නා.] සැනසිලි ගතියෙන් තොර වීම; හිංසා පීඩාව; හිරිහැරය.
කරදාසිය, කඩදාසිය[නා.] පත්‍රිකාව හෝ ලිපිය.
කරදැල්ල[නා.] තද සුළං පහර; සැඩ පහර; ප්‍රවාහය.
කරදිය[නා.] ලවණ ජලය.
කරදිය වළල්ල[නා.] දිවයිනක් වටා පිහිටි මුහුදු වෙරළ.
කරදියාන(කථා.) [නා.] කරදිය ගලා එන කුඹුර.
කරනවා1. [ක්‍රි.] ක්‍රියාවට නගනවා; කාර්ය සාධනයෙහි යෙදෙනවා; ක්‍රියාත්මක වීමට සලස්වනවා. 2. [ක්‍රි.] තනනවා; සාදනවා; නිමවනවා.
කරනැවෑමියා[නා.] ඇම්බැට්ටයා; දැළි රැවුළු කපන්නා.
කරපටිය1. [නා.] ටයිපටිය. 2. [නා.] ඇඳුමක කර වටේට අල්ලා මසනු ලබන රෙදි පටිය; කොලරය. 3. [නා.] ගව, සුනඛ ආදි සතුන්ගේ කරේ බඳින පටිය.
කරපත්‍රික(පාරිභා.) [වි.] (කියතක් වැනි වූ යනු වාච්‍යාර්ථයි) කෙළවර දැති ආකාර ඇති (=serrate).
කරපන්ටයින්, කරපැන්ටයින්[නා.ප්‍ර.] දේවදාර වර්ගයකට අයත් ගස් විශේෂයකින් ලබා ගන්නා ලාටුවලින් හෝ දුම්මලවලින් සාදා ගන්නා තෙල්.
කරපය මසනවා[ක්‍රි.] අත් පා බඳිනවා; විලංගු දමනවා.
කරපල්ලවය1. [නා.] දලුවක් වැනි අල්ල; අත්ල. 2. [නා.] ඇඟිල්ල.
කරපහ[නා.] තවලම් ගොනකුගේ කර වටා දමන ලණුව හෝ තොණ්ඩුව.
කරප්පන්[නා.] කැසීම හෝ ඇගේ පලු නැගීම ලක්ෂණ කොට ඇති චර්ම රෝගයක්.
කරපාකය[නා.] කර වන තුරු පැසවීම; කර කොට බැදීම.
කරපින්නා ගන්නවා1. [නා.] කර උඩ තබා ගන්නවා; කරින් උසුලනවා. 2. [නා.] දරුවකුට මෙන් ආදරය දක්වනවා; ගරුසැලකිලි දක්වනවා.
කරපියල්ල, කරබියල්ල[නා.] දැළි පිහියා කොපුව.
කරපුටය[නා.] බොකුටු කළ අල්ල; බොකුටු කරන ලද අත් දෙක; අංජලිය; හස්තපුටය.
කරපුසය, කරපුසේ[නා.] ශීතලට පාවිච්චි කරන කුඩා හිස් වැසුම් විශේෂයක්.
කරපෙණ1. [නා.] අත්ල; අල්ල. 2. [නා.] ලුණු දිය පෙණ; මූදු පෙණ.
කරපොවනවා1. [ක්‍රි.] බෙල්ල දික්කර බලනවා; එබී බලනවා. 2. [ක්‍රි.] යම්තම් සලකා බලනවා; මඳක් සොයා බලනවා.
කරබඩු[නා.ප්‍ර.] හිස රැවුළු බාන දැළි පිහිය ආදි උපකරණ.
කරබයා1. [නා.] ඔටුවා. 2. [නා.] ඇත් පැටවා.
කරබාගෙන ඉන්නවා1. [ක්‍රි.] බෙල්ල පහත් කරගෙන ඉන්නවා; හිස නමාගෙන ඉන්නවා. 2. [ක්‍රි.] නිශ්ශබ්දව සිටිනවා; කිසිවක් කරකියාගත නොහැකි ව ඉන්නවා.
කරබිඳිනවා[ක්‍රි.] කර නමනවා; බෙල්ල පහළට හරවනවා.
කරබිම[කර+බිම] [නා.]රළු පොළොව; ලුණු මිශ්‍ර අසාරවත් බිම.
කරබු[නා.ප්‍ර.] කන; කර්ණය.
කරබොලු[නා.ප්‍ර.] ගොනාගේ කරේ ආභරණයක් ලෙස බඳින කවඩි වැල.
කරභය1. [නා.] මැණික් කටුවත් සුළැඟිලි මුලත් අතර ප්‍රදේශය. 2. [නා.] ඇත්සොඬ.
කරභාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] අත්ලට ඇඟිලි සම්බන්ධ වන තැන පිහිටා ඇති ඇටය; අතුල් ඇටය.
කරභෝරු[නා.ප්‍ර.] ඇත් සොඬක් වැනි රූමත් කලවා ඇත්තිය.
කරමන්ද[නා.] ගවයින්ගේ කරේ ලන ලණුව.
කරමර[නා.ප්‍ර.] බලහත්කාරයෙන් හෝ යුද්ධ කොට අල්වා ගත් අය; කොල්ලකෑමෙන් අල්ලා ගෙන යනු ලබන්නා.
කරමල1. [නා.] ජලජ ජීවීන්ගේ ශ්වසන අවයවය. 2. [නා.] කුකුළාගේ හිස මුදුනෙහි පිහිටා ඇති රතුපාට මලක් වැනි අවයවය. 3. [නා.] ගලනාලයේ පිහිටි ග්‍රන්ථිය; ගලමූල ග්‍රන්ථිය.
කරමල් ආරුක්කුව(පාරිභා.) [නා.] මාළුන්ගේ කරමල්වල ඇති පටු විවර ජෝඩුවකට ආධාරකයක් වශයෙන් ඇති කංකාල වළල්ල; ජලක්ලෝම වක්‍රය (=gill arch).
කරමාරුකාරයා[නා.] කෙනෙකු වෙනුවට පෙනී සිටින්නා; නියෝජිතයා.
කරමාරුව[නා.] හවුල්කරුවන් කිහිප දෙනෙකුට අයිති ඉඩමක් කලින් කල ඒ ඒ හවුල්කරුවන් මාරුවෙන් මාරුවට භුක්ති විඳීම; තට්ටුමාරුව; කන්න මාරුව.
කරමාවරය[නා.] ඉනිවැටක ඉහළින් ම බඳිනු ලබන ලීය; ඉහළ මාවරය.
කරමැටි[නා.ප්‍ර.] ලුණු මිශ්‍ර පස; නිසරු පස.
කරමුක්තය[නා.] අතින් විසි කරනු ලබන ආයුධය; තෝමරය; හෙල්ල.
කරමූඩිය[නා.] ඉඳි ආප්ප ආදිය තැම්බීමේ දී වණ්ඩු මුට්ටිය වැසීමට ගන්නා මූඩියක් වැනි වැස්ම; ඇතිළි ආදිය වැසීමට ගන්නා මැටියෙන් කළ පියන.
කරඹ[කර+අඹ] 1. [නා.] ලුණු වතුර; මුහුදු දිය; කරදිය. 2. [නා.] ඔටුවා. 3. [නා.]කටු පඳුරු වශයෙන් වැවෙන වියළි කලාපික ශාකයක්.
කරය1. [නා.] මුහුද අසල ගොඩබිම; මුහුදු වෙරළ. 2. [නා.] කඩයිම; මායිමකට හෝ ප්‍රදේශයකට අයිති පෙදෙස.
කරරස[නා.] ලුණු රස; ලවණ රස.
කරරැස[නා.] ඉර; සූර්යයා.
කරරුහ[නා.ප්‍ර.] නිය; නියපොතු.
කරල1. [නා.] ගොයම්, කුරහන් ආදි ධාන්‍යවල ඇට තිබෙන කොටස. 2. [නා.] පතෝල, මිරිස් ආදියෙහි දිගැටි හැඩයෙන් යුත් ඵලය; රනිලය. 3. [නා.] දිගට සිටින සේ ගොතා ඇති කෙස් රොද; ගෙතූ කොණ්ඩය. 4. [නා.] (ඖෂධ ආදියෙහි) දිගැටි හැඩයෙන් යුත් කොපුව. 5. [නා.] අස්වැන්න; වාරය; කන්නය; මෝසම. 6. [නා.] ශරීරයේ යම් තැනක් නිතර යමක ගැටීම නිසා ඇති වන ගැටය; කරගැටය.
කරල පැහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] අතමිට සරු වෙනවා; බලාපොරොත්තු නොවූ වාසි ලැබෙනවා.
කරල් බෝය(කථා.) [නා.] එක්වරකට කපා ඔසවා ගත් කරල් කැටිය; ගොයම් අහුර.
කරල් සාය[නා.] ගොයම් පීදී කිරිවදින කාලය.
කරල්කඩ[නා.ප්‍ර.] ගොයම් පාගන විට කරලේ ඉතිරි වන වී; කරල් කෑලි.
කරවාල[නා.ප්‍ර.] කෙටි කඩු විශේෂයක්.
කරවැහැය[නා.] දැළි පිහිය.
කරවි[නා.ප්‍ර.] යුද ඇඳුම; සන්නාහය; කවචය.
කරවිය ගානවා[ක්‍රි.] සුභ නැකතින් පළමුවෙන් ම හරකකුගේ කරේ වියගහ බඳිනවා.
කරවීක1. [නා.ප්‍ර.] මහමෙර වටා ඇති සප්තකූට පර්වතවලින් එකක්. 2. [නා.ප්‍ර.] උස්, තියුණු මිහිරි නාද නංවන පක්ෂියා; කුරවී කොවුලා.
කරවීකභාණී[වි.] කොවුල් හඬ වැනි මිහිරි කට හඬ ඇති.
කරවීර1. [නා.ප්‍ර.] ඇසේ අඳුන් ගාන වළ වැනි තැන; අඳුන් වළ. 2. [නා.ප්‍ර.] කුඹුක් ගස.
කරවුවර, කරව්වර[නා.ප්‍ර.] රජයට ලැබෙන බදු ආදායම්; රජය අයකර ගන්නා බද්ද.
කරවුළු[නා.] යුද්ධ කොට හෝ බලහත්කාරයෙන් අල්වා ගත් අය; අන් රටකින් පැහැර ගෙන ආ අය.
කරසූත්‍රය[නා.] සරණ මංගල්‍යවල දී මනාල මනාලියන්ගේ දකුණත්වල මාපටැඟිලි හෝ සුළැඟිලි එක් කොට බඳින නූල.
කරහන[නා.] කුඹුරුවලට වතුර ගෙන යන ඇළවලට වතුර නිසි පරිදි බෙදී යන සේ ප්‍රධාන ඇළ මාර්ගයෙහි තබන සිදුරු සහිත ලී කඳ.
කරළ1. [වි.] බිහිසුණු; භයානක; ඝෝර. 2. [වි.] කොරොස්; කොරහැඬි. 1. [නා.] කැරැල්ල; කලාපය; සමූහය. 2. [නා.] විකා දැමූ රොඩ්ඩ; හපය.
කරළිය[නා.] රඟමඬල; වේදිකාව.
කරළු1. [වි.] රළුපරළු; ගොරෝසු; කර්කශ. 2. [වි.] කපටි කෛ‍රාටික. 1. [නා.ප්‍ර.] අලුත් වස්ත්‍රය; අලුත් ඇඳුම. 2. [නා.ප්‍ර.] කැරැල්ල; කලාපය.
කර්ක1. [නා.ප්‍ර.] සුදු අශ්වයා. 2. [නා.ප්‍ර.] කකුළුවා. 3. [නා.ප්‍ර.] කටක ලග්නය. 4. [නා.ප්‍ර.] කළය.
කර්කට1. [නා.ප්‍ර.] කකුළුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] කටක ලග්නය. 3. [නා.ප්‍ර.] බෙලි ගස.
කර්කට යන්ත්‍රය[නා.] උඩුමහල් ආදියට නැඟීමට භාවිත කරන ලද රැහැන් හෝ හිණිමං සහිත යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
කර්කටක නිවර්තනය[නා.] සූර්යයාගේ උතුරු ගමනේ සීමාව; නිවර්තන කලාපයේ උතුරු සීමාව.
කර්කශ, කර්කස1. [වි.] තද; ගොරෝසු; රළු. 2. [වි.] නපුරු; රෞද්‍ර; කටුක.
කර්ණ ගෝචර[වි.] කනට ගොදුරු වන හෙවත් ඇසෙන.
කර්ණ නාලය1. [නා.] ශබ්ද කන තුළට ගෙන යන මාර්ගය; ශ්‍රවණ නාලය. 2. [නා.] ශ්‍රවණෝපකරණ විශේෂයක්.
කර්ණ පත්‍රය[නා.] කන්පෙත්ත.
කර්ණ පරම්පරාව[නා.] කනින් කනට යෑම; ශ්‍රැති පරිපාටිය.
කර්ණ පරිමාණය(පාරිභා.) [නා.] සියුම් මිමි ක්‍රමයක්; කිසියම් සිතියමක හෝ සැලැස්මක අවශ්‍ය දුරක් මාන තුනකින් මැන හැකි මිම්ම; විකර්ණ ගත පරිමාණය (=diagonal scale).
කර්ණ පුටය[නා.] ශ්‍රවණ නාලය; කන් ගොටුව.
කර්ණ පූතිය[නා.] කනින් සැරව ගැලීමේ ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්.
කර්ණ භූෂණය[නා.] කනෙහි පලඳින ආභරණය; කර්ණාභරණය; කර්ණාලංකාරය.
කර්ණ මාධූර්යය[නා.] කනට මිහිරි බව; කන්කලු බව.
කර්ණ මුලාස්ථිය[නා.] කන්මුල, හිස් කබලෙහි පිහිටි කොටස් හතරකින් යුත් ඇටය; ශංඛක අස්ථිය.
කර්ණ රෝධය[නා.] කන් තදවීම; කන් අගුල් වැටීම.
කර්ණ ශංඛය, කර්ණ ශඞ්ඛය[නා.] යන්ත්‍ර තරංග ස්නායු ආවේග බවට පරිවර්තනය කරන මැද කනේ තිබෙන දඟර අවයවයය; රේවටය (=coachella).
කර්ණ ශූලය[නා.] ඉතා තද කන් කැක්කුම.
කර්ණක කෝෂය[නා.] හෘදය වස්තුවේ උඩු කොටස නිර්මාණය වී ඇති කෝෂ දෙකින් එකක්; හෘත් කර්ණිකාව.
කර්ණකටුක[වි.] කණට අමිහිරි වූ හෙවත් රළු වූ; කන්කළු නොවන.
කර්ණගූථය1. [නා.] කලාඳුරු. 2. [නා.] කර්ණකීලය.
කර්ණච්ඡිද්‍රය[නා.] කන්සිදුර.
කර්ණච්ඡේදනය[නා.] පුරාණ කාලයේ දඬුවම් ක්‍රමයක් වන කන් කැපීම; කන් සිඳීම.
කර්ණතාලය[නා.] ඇතුන් කන්තල ගැසීම.
කර්ණද්‍රෝණය[නා.] කනෙහි පිටට පෙනෙන සිදුර; බාහිර ශ්‍රවණ නාලය.
කර්ණධාර[නා.ප්‍ර.] ජලයාත්‍රාවක සුක්කානම ක්‍රියා කරවන්නා; නියමුවා.
කර්ණපටල1. [නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍යයකුගේ වරල; කන්පත. 2. [නා.ප්‍ර.] අලි ඇතුන්ගේ කන්තළය.
කර්ණපටහ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කන් පතුල; කන් අඩිය; කන් බෙරය (=ear drum).
කර්ණපටහ පටලය(පාරිභා.) [නා.] කර්ණ පටහය හෙවත් කන් අඩිය වසා ඇති සියුම් සිවිය (=tympanic membrane).
කර්ණමල[නා.ප්‍ර.] කනෙහි උපදින මල; කලාඳුරු.
කර්ණමාලා[නා.ප්‍ර.] පැරණි ප්‍රාසාද පියසිවල කොනින් කොනට එල්ලන ලද මල්වැල් විශේෂයක්; කොන්මල්.
කර්ණමූල ජප්පනය[නා.] කන්මුලට කොඳුරා කීම; රහස් කීම.
කර්ණය1. [නා.] කන; ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය. 2. [නා.] සුක්කානම. 3. [නා.] කොන. 5. (පාරිභා.) [නා.] ඍජුකෝණික ත්‍රිකෝණයක ඍජුකෝණයට අභිමුඛ ව පිහිටි පාදය (=hypotenuse).
කර්ණරසායන[වි.] කනට රසායනයක් බඳු වූ; කනට රස ගෙන එන; කන් පිනවන; කන්කලු. [නා.ප්‍ර.] කනට මිහිරි වූ රසය; කන් පිනවන ශබ්දය; මිහිරි හඬ.
කර්ණවේධ[නා.ප්‍ර.] කර්ණාභරණ පැලඳීම සඳහා කන්පෙත්ත විදීම.
කර්ණසූත්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] සිවුරක් පඬු පෙවීමේ දී එල්ලීම සඳහා වාටියෙහි බඳනා ලද නූල්. 2. [නා.ප්‍ර.] කනෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] බුදු පිළිම නෙළීමේ දී වැඩහුන් පිළිමයක මැණික් කටු හා ඇස්වට පිහිටිය යුතු ආකාරය තීරණය කරනු සඳහා කනේ සිට ලඹ දෙවනු ලබන නූල.
කර්ණහාරී[වි.] කනට මිහිරි; කන්කලු; කර්ණ මධුර.
කර්ණාඞ්ගුලිය[නා.] සුළැඟිල්ල.
කර්ණාභරණය[නා.] කනෙහි පලඳින ආභරණය; කර්ණ භූෂණය.
කර්ණාමෘත[වි.] කනට ඉතා මිහිරි වූ; කනට අමෘතයක් බඳු වූ.
කර්ණාලින්දය(පාරිභා.) [නා.] ඇතුළු කන් කුහරය (=vestibule).
කර්ණාවතංසය[නා.] කනෙහි පලඳින ආභරණයක්; සිවුසැට ආභරණවලින් එකක්.
කර්ණිකාව1. [නා.] කනෙහි බාහිර කොටස; කන්පෙත්ත. 2. [නා.] කවාකාර හෝ අර්ධකවාකාර වහලයක පරාලවල මුදුන් කෙළවරවල් සම්බන්ධ වන ස්ථානය; කැණිමඬල. 3. [නා.] මුදුන; කුළ; කූටය. 4. [නා.] නෙළුම් මලේ කෙමිය; පියුම් ගොටුව. 5.(පාරිභා.) [නා.] හෘදයවස්තුවේ ඉහළ කාමර දෙකෙන් එකක්; හෘත් කර්ණිකාව (=auricle). 6. (පාරිභා.) [නා.] පත්‍රයක හෝ අනෙක් අවයවයක හෝ පාදයෙහි තිබෙන කනක් වැනි අවයවය. 7. [නා.] මලක බීජකෝෂය; ගර්භ කේශරය. 8. [නා.] කර්ණාභරණය; තෝඩුව. 9. [නා.] ඇත් සොඬෙහි අග.
කර්තන[නා.ප්‍ර.] කැපීම; (නූල්) කැටීම.
කර්තනාංගය(පාරිභා.) [නා.] මකුළුවා දැල වියා ගැනීම සඳහා හුය කටින අවයවය (=spinnert).
කර්තරිය[නා.] කතුර.
කර්තව්‍ය[නා.ප්‍ර.] කළයුතු දෙය; කාර්යය.
කර්තෘ1. [නා.ප්‍ර.] කරන්නා; ක්‍රියාවක් කරන තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] නිර්මාණය කරන්නා. 3. [නා.ප්‍ර.] පොත් පත් ලියන තැනැත්තා; ගත්කතුවරයා. 4. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] වාක්‍යයක ප්‍රධාන ක්‍රියාව හෝ ක්‍රියා කරන්නා. 5. [නා.ප්‍ර.] අහංකාරය.
කර්තෘ නාම සන්දර්ශනය[නා.] පොත් පත් ආදියෙහි එය කළ කර්තෘගේ තොරතුරු දක්වා ඇති පාඨය හෝ පද්‍යය.
කර්තෘ නිර්දේශය[නා.] කර්තෘ හෙවත් කරන්නා දැක්වීම; කර්තෘ හැඳින්වීම.
කර්තෘ භාගය[නා.] සංගීත, සාහිත්‍ය ආදි නිර්මාණයක් වෙනුවෙන් එහි නිර්මාණකරුවාට හිමිවන ගණනය කරන ලද මූල්‍යමය ප්‍රතිලාභය.
කර්තෘ වාක්‍යය[නා.] පුවත්පතක හෝ එවැනි වෙනත් ප්‍රකාශනයක කර්තෘ හෙවත් ප්‍රධාන සංස්කාරක විසින් ලියනු ලබන කාලීන ව ඉතා වැදගත් වන ලිපිය; කතු වැකිය.
කර්තෘ විභක්තිය[නා.] (ව්‍යාක.)කර්ම කාරක වාක්‍යයක අනුක්ත කර්තෘ ගන්නා විභක්තිය; අවසාන ක්‍රියාවෙන් උක්ත නො වූ, කර්තෘ හඟවන පදය යෙදෙන විභක්තිය.
කර්තෘකාරක[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියා සිද්ධියට කෙළින් ම උපකාර කරන කර්තෘ හඟවන කාරකය.
කර්තෘකාරක ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යයක කර්තෘ උක්ත වන ක්‍රියාව.
කර්තෘභූත[වි.] කර්තෘ වූ; කාරක වූ.
කර්දම1. [නා.ප්‍ර.] මඩ; අපවිත්‍ර දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] සුගන්ධ ද්‍රව්‍ය ආදිය මිශ්‍ර කොට සාදනු ලබන කල්කය. 3. [නා.ප්‍ර.] පාපය.
කර්පර[නා.ප්‍ර.] හිස් කබල; කපාලය.
කර්පූර[නා.ප්‍ර.] කපුරු.
කර්ම නියාමය[නා.] (අභි.) පෙර කරන ලද කුශලාකුශල කර්මයන් අනු ව හොඳ නරක ඵලවිපාක ලැබෙතැයි යන නියමය; කම්ම නියාමය.
කර්ම පථය[නා.] (අභි.) සුගතිය හෝ දුගතිය කරා යොමු වන මාර්ගය; ප්‍රතිසන්ධිය ගෙන දීමට සමත් කර්ම; කම්ම පථය.
කර්ම ප්‍රත්‍යවේක්ෂාව[නා.] (අභි.) පූර්ව කර්ම නුවණින් සලකා බැලීම; අතීත කර්ම ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය.
කර්ම ඵල රේඛාව[නා.] අත්ලෙහි මුල සිට මැදැඟිල්ල මුල දක්වා සිරස් ව විහිදෙන රේඛාව; වාසනා රේඛාව.
කර්ම ඵලය[නා.] (අභි.) කුශලාකුශල කර්මයෙහි විපාකය; කම්ම ඵලය.
කර්ම බලය[නා.] පෙර භවයන්හි කළ කුශලාකුශල කර්මයන්ගේ බලය; කර්ම ශක්තිය.
කර්ම විපාකය[නා.] හොඳ, නරක සියලු ක්‍රියාවන්හි ඵලය.
කර්ම විභක්තිය[නා.] (ව්‍යාක.) සිංහල ව්‍යාකරණයෙහි විභක්ති නවයෙන් එකක්; කර්තෘගේ ක්‍රියාවට යටත් වන පදය භජනය කෙරෙන විභක්තිය.
කර්ම වේගය[නා.] කර්ම බලය; කර්ම ශක්තිය.
කර්ම ශක්තිය[නා.] කුශලාකුශල කර්මයන්ගේ බලය; කර්ම වේගය.
කර්මකර, කර්මකාර[වි.] කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන; වැඩෙහි යෙදෙන. [නා.] වැඩකරුවා; කම්කරුවා.
කර්මක්ෂම[වි.] වැඩට යෝග්‍ය; කාර්යයට සුදුසු. [නා.ප්‍ර.] (අභි.) කර්මයාගේ ක්ෂයවීම.
කර්මක්ෂයකර ඥානය[නා.] (අභි.) කර්මය ක්ෂය කිරීමට උපකාරී වන ඥානය; අර්හත් මාර්ග ඥානය.
කර්මකාරකය[නා.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියා නිෂ්පත්තියට හේතු වූ කර්ම විභක්ති පදය; ක්‍රියා අර්ථය හා සම්බන්ධ වූ කර්ම පදය.
කර්මකාරකුලය[නා.] ලෝහ කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන්නන් අයත් ශිල්ප ශ්‍රේණිය; ලොහොකරු කුලය; කඹුරු කුලය.
කර්මජ[වි.] (අභි.) කර්මයෙන් ජනිත වූ; කර්මය නිසා ඇති වූ.
කර්මජරූප[නා.ප්‍ර.] (අභි.) කර්මයෙන් හටගත් රූප; උපාදින්න රූප අටළොස; මෙය ඒකාන්ත රූප නවයෙන් හා අනේකාන්ත රූප නවයෙන් යුක්ත ව අටළොස් වැදෑරුම් වේ.
කර්මණ්‍ය[වි.] ක්‍රියාවට සුදුසු; වැඩට යෝග්‍ය.
කර්මත්‍රිකය[නා.] (අභි.) සිත, කය, වචනය යන තිදොරින් සිදු වන තුන් වැදෑරුම් කර්ම.
කර්මද්වාර[නා.ප්‍ර.බහු.] (අභි.) කුශලාකුශල කර්ම කිරීමට හේතු වන සිත, කය, වචනය යන මාර්ගත්‍රය.
කර්මධාරය[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) විශේෂ්‍ය, විශේෂණ යන අර්ථ දෙක ම දරන සමාසය; විශේෂණ සමාසය.
කර්මනිමිත්ත[නා.ප්‍ර.] (අභි.) මරණාසන්න සත්ත්වයාගේ සිතට අරමුණු වන කුශලාකුශල කර්ම කිරීමට හේතු වූ දේ; කම්ම නිමිත්ත.
කර්මප්‍රවචනීය[වි.] (ව්‍යාක.) කර්මය ප්‍රකාශ වන. [නා.ප්‍ර.] කර්ම විභක්තිය හඳුන්වන හෝ ප්‍රකාශ කරවන උපසර්ග හා නිපාත සමූහය.
කර්මය1. [නා.] ක්‍රියාව; කටයුත්ත; කෘත්‍යය. 2. [නා.] වැඩය; කර්මාන්තය. 3. [නා.] වෑයම; ප්‍රයත්නය. 4. [නා.] වධබන්ධනාදි දඬුවම. 5. [නා.] පින්, පව්, කුසල්, අකුසල්. 6. [නා.] පාප කර්මයේ අනිටු විපාක. 7. [නා.] විනය කර්මය. 8. (ව්‍යාක.) [නා.] කර්තෘගේ ක්‍රියාවට යටත් වන පදය.
කර්මවාදී[වි.] කර්මය හා විපාක ඇතැයි පිළිගන්නා; යහපත හෝ අයහපත කර්මය අනු ව සිදුවෙතැයි විශ්වාස කරන; කම්පල අදහන.
කර්මශීල[වි.] කඩිසර; අනලස්; ක්‍රියාශීලී.
කර්මස්ථාන1. [නා.ප්‍ර.] සමථ, විදර්ශන භාවනාවන්හි දී සිත පිහිටුවන අරමුණ; කමටහන. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] යමකුගේ කේන්ද්‍රයෙහි රැකීරක්ෂා පිළිබඳ කියැවෙන ස්ථානය.
කර්මාචාර්ය[කර්ම+ආචාර්ය] [නා.ප්‍ර.] (විනය.) උපසම්පදා කර්මයකදී කර්ම වාක්‍ය කියන ඇදුරු තෙරුන් වහන්සේ.
කර්මාධිගෘහිත[කර්ම+අධිගෘහිත] [වි.] කර්මයට යටත් වූ.
කර්මාන්තය1. [නා.] කටයුත්ත; කාර්යය; වැඩය. 2. [නා.] මෙහෙය; සේවය. 3. [නා.] ගොඩනැගීම; තැනීම; නිර්මාණය කිරීම.
කර්මානුරූප[කර්ම+අනුරූප] [වි.] කර්මයට අනු ව යන; කර්මයට උචිත.
කර්මායතනය[නා.] ජීවිකා වෘත්තිය; කර්මාන්තය.
කර්මාර[නා.ප්‍ර.] කම්මලේ වැඩ කරන්නා; ලොහොකුරුවා.
කර්මාර භස්ත්‍රාව[නා.] කම්මලෙහි ගිනි උදුනට පිඹින උපකරණය; කඹුරුසම; මයිනහම.
කර්මාරදේව[නා.ප්‍ර.] කර්මාරයගේ ඉටු දෙවියා; කර්මාන්තවලට අධිගෘහිත දේවතාවා.
කර්මාර්හයා[නා.] සංඝ කර්මයකට සහභාගි වීමට සුදුසු භික්ෂුව.
කර්මාවරණ[නා.ප්‍ර.] කුශල කර්මයන් විපාක දීමට අවහිර කරන ආනන්තර්ය කර්ම පහ.
කර්මේන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] මිනිසාගේ ක්‍රියාකාරී ඉන්ද්‍රිය; අත්, පා, කට, ගුදය හා ලිංගය යන ඉන්ද්‍රිය පහ.
කර්ෂණය1. [නා.] ඇදීම; එහාට මෙහාට ඇදීම. 2. [නා.] ගොවිතැන; සී සෑම.
කර්ෂය1. [නා.] සී සෑම; ගොවිතැන. 2. [නා.] පුරාණ කාලයේ පැවති බර මැනීමේ ඒකකයක්; කළං තුනක ප්‍රමාණය. 3. [නා.] පැරණි කාසි විශේෂයක්.
කර්ෂව[නා.] වළ; ආවාටය.
කර්ෂාපණය[නා.] කහවණුව.
කරා1. [නා.ප්‍ර.] අයබද්ද; සුංගම; කරවුවර. 2. [නා.ප්‍ර.] මුහුදු වෙරළ; මුහුදු තීරය. [නි.] ළඟට; වෙතට; සමීපයට; කෙරෙහි.
කරාග්‍රය[කර+අග්‍රය] 1. [නා.] අලි ඇතුන්ගේ හොඬවැලේ කෙළවර. 2. [නා.] අතේ කෙළවර.
කරාටෙ, කරාටි[නා.] ආයුධ රහිත ව කරන සටන් කලා විශේෂයක්.
කරාබු, කරාඹු1. [නා.ප්‍ර.] කුණ්ඩලා භරණය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඖෂධයක් ද කුළුබඩුවක් ද වශයෙන් භාවිත කරන මල් දරන ශාකයක්.
කරාමය1. [නා.] වඩුවන් විසින් දොර ජනෙල් ආදියේ ලෑලි වැද්දීමේ දී හා ලෑලි ඇලවීමේ දී ඒවා හිරකර දී තැබීම සඳහා පාවිච්චි කරන යකඩ අච්චු විශේෂයක්. 2. [නා.] පීප්ප ටැංකි ජලනළ ආදියෙන් ගලා එන ද්‍රව පාලනය කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන කරකැවිය හැකි වෑල්වයකින් හෝ කරඇණයකින් යුතු උපකරණයක්; ටැප් (=tap).
කරාල1. [වි.] භයානක; බිහිසුණු. 2. [වි.] උස් වූ; ගැවසී ගත්තා වූ. [නා.ප්‍ර.] අතු සහිත කොටස හෙවත් කරඬුව; කරටිය.
කරාළ[නා.ප්‍ර.] පිඟු පැහැය; කපිල වර්ණය.
කරි, කරී[නා.ළ.] අලියා; ඇතා; හස්තියා.
කරිංචි කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කලවම් කරනවා; මිශ්‍ර කරනවා.
කරිඝට[නා.ප්‍ර.] ඇත්රැළ; ඇත් රංචුව.
කරිච්චි[නා.ප්‍ර.] කැසීම; කණ්ඩුතිය.
කරිජ[නා.ප්‍ර.] ඇත්පැටියා.
කරිජ්ජ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] මුහුදු දිය; කරදිය.
කරිමරිය[නා.] කරදරය; අවුල.
කරිමුඛ[නා.ප්‍ර.] ඇත් මුහුණක් ඇත්තා; ගණදෙවිඳු.
කරිවරේන්ද්‍ර[නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ නායකයා; ඇත් රජා.
කරිවි[නා.ප්‍ර.] මෙවලම; ආයුධය.
කරිස[නා.ප්‍ර.] කිරුම් ප්‍රමාණයක්; කළං තුනක බර; කර්ෂය.
කරිසල්ල(කථා.) [නා.] දිරා ගිය හෝ ඉරුණු රෙද්ද; කඩමාල්ල.
කරීන්ද්‍ර[නා.] ඇත් රජ.
කරීර1. [නා.ප්‍ර.] තල්, පොල්, ඉඳි, උණ ආදි ගස්වල බඩ; ගොබය; ගස්වල ඉතා ළපටි පැළය. 2. [නා.ප්‍ර.] දිය බඳුන; වතුර ජෝගුව.
කරීෂ1. [නා.ප්‍ර.] මල; අශුචි. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොමවැරටි.
කරීස1. [නා.ප්‍ර.] බිම් මිනුම් ක්‍රමයක්; කිරිය; අමුණු හතරක ප්‍රමාණය. 2. [නා.ප්‍ර.] මල; අශුචි.
කරුංකා, කරුංගා[නා.ප්‍ර.] වේලන ලද පුවක්.
කරුණ[නා.] කාරණය; හේතුව; අදහස.
කරුණා ගුණය[නා.] කරුණාව හෙවත් අනුකම්පාව ලක්ෂණ කොට ඇති චිත්ත ස්වභාවය.
කරුණාපරවශ[වි.] කරුණාව මුල් කොට ඇති.
කරුණාරසය1. (අලං. නාට්‍ය.) [නා.] නව රසයන්ගෙන් එකක්. 2. [නා.] කරුණාව නමැති ජලය.
කරුණාව[නා.] අනුන්ගේ දුකෙහි සිත කම්පා වන ගතිය.
කරුබිත(පාරිභා.) [නා.] දොර-ජනෙල්- උළුවහුවලට ඉහළින් තිරස් ව තබන ලී හෝ ගල් හෝ කොන්ක්‍රීට් කඳ; ලින්ටලය.
කරුම[වි.] පව්කාර; අවාසනාවන්ත.
කරුමකාර, කරුමක්කාර(කථා.) [වි.] අවාසනාවන්ත; පව්කාර; කාලකණ්ණි.
කරුමය1. [නා.] කටයුත්ත; වැඩය; කර්මාන්තය. 2. [නා.] වමන විරේකාදී චිකිත්සා කර්මය. 3. [නා.] අවාසනාව; දුර්භාග්‍යය; අකුසලය; අනිෂ්ට විපාක දෙන කර්මය.
කරුමුල්[නා.ප්‍ර.] දුනුකේ කඩොල් ආදි ගස්වල ගසට ආධාර පිණිස කඳෙන් ඇදෙන මුල්.
කරුව1. [නා.] ගසක අතු දෙකට බෙදුණු තැන;දෙබල. 2. [නා.] දෙබලක් සහිත අතු කැබැල්ලකින් තනා ගන්නා ආධාරකය; මුක්කුව. 3. [නා.] හතරෙන් පංගුව. 4. [නා.] හවුලෙන් අයිතිය; මහන්සියට ලැබෙන කොටස. 5. [නා.] අච්චුව.
කරුවළ1. [නා.] අඳුර; අන්ධකාරය; තිමිරය; කළුවර. 2. [නා.] එනම් ගස හා එහි ලීය.
කරුහවුල[නා.] පතල් කර්මාන්තයේදී හා හේන් කුඹුරු ගොවිතැනේදී හතරෙන් පංගුවේ කොටස් ක්‍රමයට ඇති කර ගන්නා හවුල.
කරේණු1. [නා.ප්‍ර.] ඇතා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතින්න.
කරේණුකා[නා.ප්‍ර.] ඇතින්න.
කරෝටි, කරෝටිකා[නා.ප්‍ර.] හිස්කබල.
කල1. [නා.] කාලය. 2. [නා.] අවස්ථාව; ප්‍රස්තාව. 3. [නා.] මරණය. 4. [නා.] යම හෙවත් මරණයට අධිපති දෙවියා. 5. [නා.] කමත; කලවිට. 6. [නා.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව. 7. [නා.] සිත්කලුබව; මනෝඥබව. 8. [නා.] ස්වාමි පුරුෂයා. 9. [නා.] කකුළුවා; කක්කුට්ටා. 1. [වි.] සිහින් හඬ නඟන; මිහිරි හා නොපැහැදිලි හඬ නඟන. 2. [වි.] දුබල; බොළඳ; නිවට. 3. [වි.] සිත් අලවන; මනස්කාන්ත.
කලංකය, කලඞ්කය1. [නා.] දෝෂය; කිලුට; කැළල. 2. [නා.] මලක කීලයේ අග්‍රස්ථ කොටස. 3. [නා.] ප්‍රමාණ කළනොහැකි විශාල සංඛ්‍යාවක්.
කලංගය(කථා.) [නා.] පුවක් කොළපතින් සාදා ගනු ලබන මල්ල; කොළපත් ගොට්ට.
කලඑළි කරනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] එළි කරනවා; අනාවරණ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කැලෑ කපා එළි කරනවා.
කලඑළි බහිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] නැටුම් ශිල්පියකු පළමුවරට ප්‍රසිද්ධියේ රැඟුම් දක්වනවා.
කලඑළිය1. [නා.] සුදුසු කාලය; අවස්ථාව. 2. [නා.] එළිමහන. 3. [නා.] ආටෝපය; අලංකාරය.
කලකලය1. [නා.] කැලඹීම සහිත ඝෝෂාව; කෝලාහලය. 2. [නා.] සටන; යුද්ධය.
කලකිරිය[නා.] මරණය; කාලක්‍රියාව.
කලකිරෙනවා1. [ක්‍රි.] උකටලී වෙනවා; සංවේගයට පැමිණෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අසතුටු වෙනවා; අමනාප වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] කෝපවෙනවා; උරණ වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] වෙහෙස වෙනවා; පීඩාවට පත් වෙනවා.
කලකෝලාහල[නා.ප්‍ර.] අඬදබරය; රණ්ඩුසරුවල; කලබලය.
කලටිය[නා.] නොපැසුණු පොල් ගෙඩිය.
කලණ[වි.] ප්‍රියමනාප; යහපත්.
කලණ මිතුරා[නා.] උතුම් ගුණ ඇති මිත්‍රයා; හිත වැඩ කැමති මිත්‍රයා.
කලණවිය[නා.] කල්‍යාණ වූ තැනැත්තිය; මනෝඥ වූ ස්ත්‍රිය.
කලත(කථා.) [නා.] ගොන්න; ගොඩ; සමූහය; රාශිය.
කලත්1. [වි.] වෙහෙසුණු; විඩාවට පත් වූ. 2. [වි.] කැලඹුණු; වියවුල් වූ. [නා.ප්‍ර.] බිරිය; භාර්යාව.
කලත්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] බිරිඳ හෝ ස්වාමි පුරුෂයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය. 3. [නා.ප්‍ර.] උකුළ; ජඝනය.
කලත්‍ර පරිග්‍රහය[නා.] භාර්යාවක පාවා ගැනීම.
කලත්‍ර ස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) පුරුෂ කේන්ද්‍රයක භාර්යාව පිළිබඳ ඵලාඵල දක්වන ස්ථානය; කේන්ද්‍රයේ හත් වන ස්ථානය.
කලතුරු1. [නා.ප්‍ර.] බිරිඳ; අඹුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය. 3. [නා.ප්‍ර.] උකුළ; නිතඹ. 4. [නා.ප්‍ර.] යෝනිය. 5. [නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ කාලය.
කලදෝ1. [නා.ප්‍ර.] රිදී; රජත. 2. [නා.ප්‍ර.] රන්; රත්රන්.
කලදෝ ගිර1. [නා.] රිදී පර්වතය; ඊශ්වර දෙවියන් වසන කෛලාස පර්වතය. 2. [නා.] රත්රන් පර්වතය.
කලනය1. (පාරිභා.) [නා.] තල්, පොල් ආදි ගස්වල කරඬුවෙහි/කරටියෙහි වූ ඉතා සියුම් ගොබ ගණනාවකින් සැදී ඇති කොටස. 2. [නා.] ප්‍රරෝහණයට පෙර බීජයේ මූලික අවස්ථාව; බීජාංකුරය. 3. [නා.] ගණිත ක්‍රමයක නාමය (=calculus).
කලන්චිය1. (කථා.) [නා.] කලවම් කිරීම; කලවම; මිශ්‍රණය. 2. [නා.] හකුරු සාදා අවසානයෙහි හැළිය සේදූ වතුර. 3. [නා.] සූදුපොළ අයිතිකරු සූදුකරුවන්ගෙන් අයකර ගන්නා මුදල; තෝං මුදල. 4. [නා.] කුඩා පඩික්කම.
කලන්තය[නා.] බලවත් පීඩාව; තද වෙහෙස; අධික වෙහෙස නිසා සිරුර තුළ ඇති වන අප්‍රාණිකබව.
කලන්දක[නා.ප්‍ර.] ලෙහෙනා; ලේනා.
කලප්1. [නා.ප්‍ර.] කලබ; කලාපය; පොකුර 2. [නා.ප්‍ර.] මොනර පිල.
කලප්පන්න(කථා.) [නා.] යම් කටයුත්තක් සදහා අවශ්‍ය උපකරණ; අඩුවැඩිය; මෙවලම්; ආම්පන්න.
කලපාසය(පාරිභා.) [නා.] කෝදුවෙන් මැනීමට අසීරු ගෝල හෝ සිලින්ඩරාදි වස්තුවක ඇතුළත හෝ පිටත මැනීමට භාවිත කරන අඬු දෙකකින් යුත් මැනීමේ උපකරණය (=calipers).
කලබ, කලඹ1. [නා.] පොකූර; රාශිය; සමූහය; මිටිය; කලාපය. 2. [නා.] සෙවණැල්ල; ඡායාව. 3. [නා.] මොනරපිල් වැටිය. 4. [නා.] තරුණ ඇත් පැටවා.
කලබගෑනිය, කලබැගෑනිය[නා.] කලබලය; නොසන්සුන්කම; අවුල; අරගලය.
කලබල[නා.ප්‍ර.] ඉක්මන; නොසන්සුන්කම; ව්‍යාකූලබව. [වි.] ඉක්මන්; කඩිනම්; නොඉවසිලිමත්.
කලබිම[නා.] කමත; කලවිට.
කලබුව[නා.] (අභි.) (එක විට උපදනා වූ එක විට නිරුද්ධ වන්නා වූ එක ම නිශ්‍රය ඇති එකතුව පවත්නා වූ) රූපධර්ම සමූහය; කලාපය.
කලම්පය1. [නා.] (දොර ජනෙල් ආදියේ) එකිනෙක සම්බන්ධ කළ ලෑලි ශක්තිමත් වන සේ ගසන ලී පටිය. 2. (පාරිභා.) [නා.] යමක් තදින් ඇල්ලීමට හෝ සවි කිරීමට යොදන උපකරණය; අල්ලුව (=clamp).
කලම්බනය[නා.] කැලඹීම; ආලෝලනය; ක්ෂෝභය.
කලඹ[නා.] කලබ.
කලඹනවා1. [ක්‍රි.] අලළනවා; කලතනවා. 2. [ක්‍රි.] කලබල කරනවා; කම්පා කරනවා.
කලරව, කලරැව්1. [නා.ප්‍ර.] සිත් අලවන ශබ්දය; මිහිරි හඬ; මධුර නාදය. 2. [නා.ප්‍ර.] පරවි ධේනුව.
කලල1. [නා.ප්‍ර.] සත්ත්වයකු පිළිසිඳ ගැනීමේ දී මවු කුසේ පහළ වන විඤ්ඤාණය සහිත රූප පිණ්ඩයේ ප්‍රථම අවස්ථාව; ශුක්‍රාර්තව සංයෝගයෙන් හටගත් සත්ත්ව බීජාංකුරය; භ්‍රෑණය; කලල බීජය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇටයක් ඇතුළේ තිබෙන බීජාංකුරය; ප්‍රරෝහණයට පෙර බීජයේ මූලික අවස්ථාව. 3. [නා.ප්‍ර.] මඩ වගුර; මඩ ගොහොරුව. 4. [නා.ප්‍ර.] අඳුන; කල්කය; විලේපනය; සුවඳ ආලේපය.
කලල ධරය(පාරිභා.) [නා.] කලලය වසා සිටින කොපුව (=embryophore).
කලල බන්ධය(පාරිභා.) [නා.] කලලය වසාගෙන ඇති සිවිය; ඩිම්බ බන්ධය; වැදෑමහ (=placenta).
කලල රූපය[නා.] (අභි.) කාය දසක, භාව දසක, වස්තු දසක කලාප තුනෙන් යුතු විඥානය සහිත රූප පිණ්ඩය.
කලල සප්තාහය[නා.] මවුකුස පිළිසිඳුණු සත්ත්වයකුගේ වයසින් පළමු සතිය; කලලයෙහි පළමු දින හත.
කලල් අගල[නා.] මඩ පිරවූ අගළ; පුරාණයේ නගරයක ආරක්ෂාව පිණිස තනා තිබූ අගල් අතුරෙන් එකකි.
කලල්ලම්[කලල්+කම්] [නා.ප්‍ර.] වැපිරීමට පෙර කුඹුරක කැට තළා මඩ කොට පෝරු ගා සම කිරීම.
කලවිට[නා.]ගොයම් කොළ මැඬීම සඳහා සකස් කර ගන්නා බිම; කමත.
කලශය1. [නා.] කුඩා කළ ගෙඩිය; ඝටය; කුම්භය. 2. [නා.] පුරාණ මිනුම් ප්‍රමාණයක්; ද්‍රෝණය.
කලස[නා.] කූඩා කළය; ඝටය; කෙණ්ඩිය.
කලහය[නා.] දබරය; අරගලය; කෝලාහලය; යුද්ධය.
කල්[වි.] සිත් අලවන; මනෝඥ; ප්‍රිය; කාන්ත. 1. [නා.ප්‍ර.] ඇල්ම; ආදරය; ආශාව; කාමය; ශෘංගාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය; භාර්යාව. 3. [නා.ප්‍ර.] ස්වාමි පුරුෂයා; වල්ලභයා; කාන්තයා. 4. [නා.ප්‍ර.] නියමිත කාලය; සුදුසු කාලය; අවස්ථාව; ප්‍රස්තාව. [නි.] තෙක්; තුරු.
කල් අරිනවා1. [ක්‍රි.] කාලය ගත කරනවා; කල් ඉක්මවනවා; කල් යවනවා; දවසරිනවා. 2. [ක්‍රි.] කල් දමනවා; මතු දිනකට ප්‍රමාද කරනවා.
කල් අරුත[නා.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියාව සිදු වන කාලය අඟවන අර්ථය; කාලාර්ථය.
කල් කරනවා1. [ක්‍රි.] මිය යනවා; මැරෙනවා; කාලක්‍රියා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ප්‍රිය කරනවා; ආදරයෙන් සලකනවා.
කල් කිරිය1. [නා.] (ව්‍යාක.) අතීතාදි කාලයක් අඟවන ක්‍රියාව. 2. [නා.] මියයාම.
කල් ගිය1. [වි.] පරණ වූ; කාලයක් පැවති; නිදන්ගත. 2. [වි.] වයස්ගත; වයෝවෘද්ධ. 3. [වි.] පසු අවස්ථාවකට නියම කළ; කල් දැමූ.
කල් තබනවා[ක්‍රි.] නඩුවක් ඇසීම, රැස්වීමක් පැවැත්වීම, ආදිය ඉදිරි දිනකට නියම කරනවා; කල් දමනවා.
කල් දන්නවා[ක්‍රි.] යමකට සුදුසු කාලය පැමිණෙන තුරු සැලකිලිමත් වෙනවා; සුදුසු අවස්ථාව පැමිණෙන තුරු සිටිනවා.
කල් බද්ද(පාරිභා.) [නා.] වාහන, ඉඩම් ආදිය ලබා ගැනීම සඳහා ඇති ණය ක්‍රමයක්; අදාළ දේපළ ඇපයක් ලෙස තබා ගෙන මූල්‍ය ආයතන විසින් මෙම ණය නිකුත් කරනු ලැබේ (=lease).
කල් බඳිනවා[ක්‍රි.] ආදරයෙන් බැඳෙනවා; තදින් ඇලුම් කරනවා; ආලය පානවා.
කල්ක කුහරය[නා.] දතෙහි ඇතුළත ඇති ස්නායු හා රුධිර නාලවලින් ගැවසී ඇති කොටස.
කල්කය1. [නා.] අඹරන ලද සඳුන් ආදියෙන් කළ ආලේපය; විලේපනය. 2. [නා.] ඖෂධ වර්ග අඹරා ගැනීමෙන් සාදා ගන්නා සංයෝගය. 3. [නා.] කඩදාසි සෑදීමට පාවිච්චි කරන ලීකුඩු, පිදුරු ආදිය අඹරා සාදා ගන්නා පල්පය.
කල්කාන්තර(කථා.) [වි.] බොහෝ කල් සිට පැවතෙන; ඉතා පැරණි; පෞරාණික. [නා.] අතිදීර්ඝ කාලය.
කල්කි[නා.ප්‍ර.] අධර්මිෂ්ඨයන් විනාශ කරන්නකු වශයෙන් ද ධර්මය නැවත ඇති කරන්නකු වශයෙන් ද සැලකෙන දස වැනි විෂ්ණු අවතාරය.
කල්ගොස[නා.ප්‍ර.] යම් කිසි කටයුත්තකට සුදුසු කාලය පැමිණ ඇතැයි දැන්වීමට කරන ශබ්දය; කාලඝෝෂාව.
කල්දේරම[නා.ප්‍ර.] විශාල ප්‍රමාණයෙන් යමක් උණුකිරීම හෝ තැම්බීම ආදිය සඳහා ගන්නා ලෝහමය භාජනය; විශේෂයෙන් අරක්කු පෙරීම හා රා උණු කිරීම සඳහා ගැනෙන ලෝහමය භාජනය.
කල්ප1. [නා.ප්‍ර.] වෛදික යාග විධි හා ක්‍රම විස්තර කෙරෙන ශාස්ත්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] අරමුණ; අදහස; කල්පනාව; සංකල්ප. 3. [නා.ප්‍ර.] වෛද්‍ය පිළියම් යෙදීම; රෝගෝපසමය. 4. [නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ කාලපරිච්ඡේදයක් හඳුන්වන නාමය. [වි.] වැනි; සමාන; සදෘශ.
කල්ප ලතාව[නා.] දිව්‍ය ලෝකයෙහි ඇතැයි ද සිතු පැතු දේ ප්‍රදානය කරතැයි ද විශ්වාස කරනු ලබන වැල; කප්ලිය.
කල්ප විනාශය[නා.] කල්පයක් කෙළවර දී ලෝකධාතු විනාශයට පත්වීම; කල්පය ගෙවී අවසාන වීම.
කල්ප වෘක්ෂය[නා.] දෙව්ලොව ඇති සිතු පැතු දේ ප්‍රදානය කරතැයි විශ්වාස කරනු ලබන වෘක්ෂය; කප්රුක.
කල්පනය1. [නා.] පිළියෙල කිරීම; සකස් කිරීම. 2. [නා.] සිතින් මවා ගැනීම; කවි කල්පනාව. 3. [නා.] අදහස; සංකල්පය; මතය. 4. [නා.] සලකා බැලීම; මනසිකාරය. 5.(පාරිභා.) [නා.] සිතා ගැනීම; කල්පිතය (=supportion).
කල්පනාකාරී[වි.] විමසිලිමත්; සැලකිලිමත්; සිතිවිල්ලෙන් යුක්ත.
කල්පනාව[නා.] සිතිවිල්ල; චින්තනය; අදහස; හැඟීම; අභිප්‍රාය; මතය.
කල්පනීය[වි.] සිතිය යුතු; සලකා බැලිය යුතු; කල්පනා කළ යුතු.
කල්පස්ථායි, කල්පස්තායී[වි.] කල්පයක් පවතින; කල්පයක් අවසන් වනතුරු පවතින.
කල්ප්‍ය[වි.] කැප; සුදුසු; යෝග්‍ය.
කල්පාග්නිය[කල්ප+අග්නිය] [නා.] කල්ප විනාශයේ දී හට ගනිතැයි විශ්වාස කරනු ලබන ගින්න.
කල්පාන්ත මේඝය[නා.] කල්ප විනාශයේ දී හට ගනිතැයි විශ්වාස කරනු ලබන මහා වර්ෂාව.
කල්පායුෂ්ක[කල්ප+ආයුෂ්ක] [වි.] කල්පයක් ආයුෂ ඇති.
කල්පිත1. [වි.] සිතින් මවා ගත්; කාල්පනික. 2. [වි.] අනුමානයෙන් සිතාගත්; උපකල්පිත (= hypothetical). [නා.ප්‍ර.] සිතෙන් පමණක් සිතා ගත් දෙය.
කල්පිතය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හේතූන් අනුව සිතා ගන්නා ලද්ද හෝ තීරණය කර ගන්නා ලද්ද; නියමයක් නොවූ (අලුත්) අදහස හෝ මතය; උපකල්පනය (=hypothesis).
කල්බඳ[නා.] කල්‍ය වූ සිරුරක් ඇත්තී; ස්ත්‍රිය; කාන්තාව; ළඳ; සොඳුරිය.
කල්මාෂ[වි.] ලප ඇති; තිත් සහිත; කැළැල් ඇති; කිලුටු; කිලුටු වූ.
කල්යල්1. [නා.ප්‍ර.] නියම කාලය හා අකාලය; සුදුසු කාලය හා නුසුදුසු කාලය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන ශස්‍යවාර; අප්‍රධාන ශස්‍යවාරය; යල සහ මහ කන්නය.
කල්ල1. [නා.] ඉඳිකඩ; කඩුල්ල. 2. [නා.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය.
කල්ලි1. [නා.ප්‍ර.] පැරණි ජාතික ළමා ක්‍රීඩාවක්; වළ කල්ලි ගැසීම. 2. [නා.ප්‍ර.] කණ්ඩායම; රංචුව.
කල්ලු දේශය(කථා.) [නා.] මාලදිවයින.
කල්ලෝල[නා.ප්‍ර.] රළ; තරංගය.
කල්වියො[වි.] ප්‍රියාවගෙන් වෙන් වූ; කාන්තාවගෙන් වියෝ වූ.
කල්හාර, කහ්ලාර[නා.] හෙළ මානෙල්; හෙල්මැලි.
කල්‍ය1. [වි.] යහපත්; නීරෝගී. 2. [වි.] දක්ෂ; නිපුණ; සමර්ථ. 1. [නා.ප්‍ර.] යහපත් භාවය; වාසනාවන්තකම; සෞභාග්‍යය; නීරෝගීතාව; සනීපය. 2. [නා.ප්‍ර.] දක්ෂතාව; නිපුණත්වය.
කල්‍යාණ1. [වි.] ප්‍රිය; මනාප. 2. [වි.] යහපත්; ගුණවත්; දැහැමි; උතුම්. 1. [නා.ප්‍ර.] යහපත්බව; දැහැමිබව. 2. [නා.ප්‍ර.] රූපශ්‍රීය; රූපසම්පත්තිය.
කල්‍යාණ මිත්‍රයා[නා.] යහපත් මිතුරා; හිතවැඩ කැමති මිතුරා; ඉෂ්ට මිත්‍රයා.
කල්‍යාණධර්ම1. [නා.ප්‍ර.] පාණාතිපාතාදි පාපවලින් වෙන් වූ උතුම් වූ ගුණධර්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] පුණ්‍ය ක්‍රියා; යහපත් කටයුතු.
කලා1. [නා.ප්‍ර.] කොටස; භාගය. 2. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයාගෙන් දහයෙන් පංගුව. 3. [නා.ප්‍ර.] කාල මාන ඒකකයක්; කාෂ්ඨා තිහක කාලය. 4. [නා.ප්‍ර.] අංශකයකින් හැටෙන් කොටස. 5. [නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය ශරීරය සෑදී ඇති සප්තධාතු හා පටල. 6. [නා.ප්‍ර.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර; භාෂා ශාස්ත්‍ර; පැරණි පොතපතෙහි සඳහන් වන වාද්‍ය, ගීත, නෘත්‍ය ආදි සූසැට ශිල්ප. 7. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයාගේ ගමන අනු ව මනුෂ්‍ය ශරීරයෙහි ඒ ඒ ස්ථානයෙහි ඇති වෙතැයි සලකනු ලබන ශක්ති විශේෂයක්; මෙය අමෘත කලා, විෂකලා වශයෙන් දෙවැදෑරුම් වේ. 8. (සංගී.) [නා.ප්‍ර.] දස වැදෑරුම් වූ තාලප්‍රාණ අතරින් එකක්. 9. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සයිනාකාර ව වෙනස් වන දෙයක වෙනස් වන ප්‍රමාණය (=phase). 10. [නා.ප්‍ර.] කත; කාන්තාව.
කලා පිලාව[නා.] කලහ පීඩාව; අවුල; වියවුල; කලබලය.
කලා පූරණ[නා.] චන්ද්‍රයා කලාවලින් පිරීම; චන්ද්‍රයා කලාවලින් පරිපූර්ණ වීම.
කලාකාරයා[නා.] සංගීත නැටුම් චිත්‍ර ශිල්ප ආදි කලාවන්හි නියුක්ත වූ තැනැත්තා; කලාකරුවා.
කලාකිරිඤ්ඤය[නා.] මිට මොලවා අතින් පහරදීමේ දී ඇඟිලි පුරුක් ආවරණය වන සේ අතේ දමා ගන්නා ලෝමුවා හෝ අංමුවා ආයුධයක්; කස්කිරිඤ්ඤය.
කලාත[කල+අත] 1. [නා.] කලවිටෙහි අග; කමතෙහි වට අයින; ගොයම් කොළේ අයින. 2. [නා.] අයින; අද්දර; කෙළවර.
කලාතුර[නා.] ඉක්මී ගිය දිග කාලය; කාලාන්තරය.
කලාතුරකින්[ක්‍රි.වි.] ඉඳහිට; අතරින් පතර.
කලාධාර[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
කලානිධි[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
කලාප කොපුව(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක සනාල කලාපය වටා වූ විශාල සෛලවලින් සෑදුණු ස්තරය (=bundle sheath).
කලාප සම්මර්ශනය[නා.] (අභි.) කාමාවචර, රූපාවචර, අරූපාවචර සංඛ්‍යාත ත්‍රෛභූමක සංස්කාර ධර්මයන් ස්කන්ධාදි කලාප වශයෙන් ගෙන හකුළුවා අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන ත්‍රිලක්ෂණයට අනු ව මෙනෙහි කිරීම.
කලාපය1. [නා.] මිටිය; පොකුර; සමූහය. 2. [නා.] සඟරාවක හෝ ප්‍රවෘත්ති පත්‍රයක හෝ එක වරකට මුද්‍රණයෙන් නිකුත් වන කොටස හෙවත් කාණ්ඩය. 3. [නා.] සංස්කෘත ව්‍යාකරණ ක්‍රමයක්. 4. [නා.] කොටස; පරිච්ඡේදය. 5. [නා.] මොනර පිල්. 6. [නා.] හී කොපුව. 7. [නා.] ආභරණය; භූෂණය. 8. [නා.] (ස්ත්‍රීන්) ඉණෙහි පලඳින මිණිගෙඩි බැඳි හුය. 9. [නා.] (අභි.) (එක විට උපදනා වූ එක විට නිරුද්ධ වන්නා වූ එක ම නිශ්‍රය ඇති එකතුව පවත්නා වූ) රූපධර්ම සමූහය; රූපකලාපය. 10. (පාරිභා.) [නා.] නිවර්තන වෘත්ත ද්වයයෙන් ද ධ්‍රැව වෘත්ත ද්වයයෙන් ද පෘථිවිගෝලයේ මතු පිට බෙදී ඇතැයි සැලකෙන දේශගුණික කොටස් පහෙන් එක එකට ව්‍යවහාර වන නාමය.
කලාබුක[නා.ප්‍ර.] කීප පොටක් එකට ගොතා සාදා ගත් ඉණෙහි බඳිනා පටි විශේෂයක්.
කලායතනය[නා.] නැටුම්, වැයුම්, චිත්‍ර, මූර්ති ආදි ලලිත කලාවන් පුහුණු කරවන විද්‍යාලය.
කලාවේදියා[නා.] නෘත්‍ය, ගීත, ආදි කලා පිළිබඳ දැනුම ලත් තැනැත්තා.
කලාශිල්ප[නා.ප්‍ර.] කලා වශයෙන් ගැනෙන විෂයයන් හා ශිල්ප වශයෙන් ගැනෙන විෂයයන්; කලා නිර්මාණ; කලා කෘති.
කලාශිල්පී[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් නෘත්‍ය, ගීත, මූර්ති ආදි කලා ශිල්පවල යෙදෙන තැනැත්තා; කලා කෘතියක් නිර්මාණය කරන්නා.
කලාසිකාරයා1. [නා.] කැරලිකාරයා; යුද කිරීමට හදිසියෙන් පනින්නා. 2. [නා.] ඔරුකාරයා; නාවිකයා.
කලාසිය[නා.] ජල යාත්‍රාවක සේවය කරන පිරිස.
කලාසිසි[නා.ප්‍ර.] කලා සම්පූර්ණ නොවූ චන්ද්‍රයා; අඩසඳ; අර්ධ චන්ද්‍රයා.
කලාසෞන්දර්යය[නා.] කලාවෙහි දක්නා සුන්දරභාවය; කලාවල ඇති සුන්දරත්වය.
කලි[වි.] මනෝඥ වූ; සම්භාවනීය වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] පාපය; වරද; අධර්මය. 2. [නා.ප්‍ර.] යුද්ධය; අරගලය. 3. [නා.ප්‍ර.] කල්පයක් බෙදනු ලබන යුග හතරින් සතරවැන්න; කලියුගය. 4. [නා.ප්‍ර.] මල් කැකුළ; මොට්ටුව. [නි.] අවධාරණය, පද පූරණය ආදිය සඳහා යෙදේ; වනාහි; නම්.
කලිකලහය[නා.] අරගලය; අඬදබරය; කලකෝලාහලය; යුද්ධය.
කලිකාල[නා.ප්‍ර.] කලියුගයට අයත් කාල පරිච්ඡේදය; කලි යුගය. [වි.] කාලාන්තරයක සිට පවතින; ඉතා පැරණි.
කලිකාව1. [නා.] මොටියා; මොරෙයියා; අංකුරය. 2. [නා.] මල් මොට්ටුව; මල් කැකුළ. 3. [නා.] පහනක දැල්ල නැවැත්වීම සඳහා එල්ලන ආවරණය.
කලිඞ්ගරය, කලිංගරය[නා.] ලී කොටය; ලී කැබැල්ල.
කලිඟුබැඳුම[නා.] වැව් මියර බිඳුණු විට දිය රඳා සිටීම සඳහා වැව තුළ බැඳි මියර.
කලිඟුරු[නා.ප්‍ර.] තඹ, පිත්තල භාජන ආදියෙහි බැඳෙන නිල්පාට අම්ලය.
කලිඟුල[නා.] වැවක පිටාර යන දිය රැඳීමට පිටතින් බැඳි මියර.
කලිච්චිය[නා.] සූදුපොළ හිමියා විසින් සූදුකරුවන්ගෙන් අය කරගනු ලබන ගාස්තුව; තෝං මුදල.
කලිණි[වි.] සිත්කලු වූ; මනෝඥ වූ; කල්‍යාණ වූ.
කලිත[වි.] ගන්නා ලද; ගත්; උසුලන ලද.
කලිඳු1. [නා.ප්‍ර.] දෙවි කෙනෙකුගේ නාමය; විෂ්ණු. 2. [නා.ප්‍ර.] යමුනා නදිය.
කලිප්පිච්චිය[නා.] (කථා.) හදිසි කලබලය; අනවශ්‍ය කලබලය; කුලප්පුව.
කලිමන්[නා.ප්‍ර.] ආශාව; තෘෂ්ණාව.
කලිය1. [නා.] දැඩි ආශාව; තෘෂ්ණාව. 2. [නා.] සුන්දර වූ තැනැත්තිය; කාන්තාව. 3. [නා.] ඔයක හෝ ගඟක ගැඹුරු තැන; ගැඹුරු මඩ ගොහොරුව. 4. [නා.] කලබලය; කරදරය; විපත්තිය.
කලියුග වර්ෂය[නා.] කලියුගයේ ආරම්භයෙහි සිට ගණන් ගන්නා වර්ෂය; ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රයෙහි භාවිත වන වර්ෂයක්.
කලියුගය[නා.] මහා යුගයක් බෙදනු ලබන යුග හතරින් හතරවැන්න.
කලිසිත[වි.] යහපත් සිත; කල්‍යාණාධ්‍යාශය.
කලු[වි.] සිත් ඇද ගන්නා; ආසක්ත; කාන්ත; ප්‍රිය. 1. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කාන්තයා; වල්ලභයා; ස්වාමි පුරුෂයා.
කලුරිය කරනවා[ක්‍රි.] මිය යනවා; මරණයට පත් වෙනවා; කාලක්‍රියා කරනවා.
කලුෂය1. [නා.] අපවිත්‍ර දෙය; කසළ; කිලුට; දෝෂය; පලුද්ද. 2. [නා.] පාපය.
කලුළ[වි.] කෙස් නැති; තට්ට.
කලේබරය, කළේබරය[නා.] ශරීරය; දේහය; මෘතශරීරය.
කලේළි[වි.] අලංකාර; කදිම; හැඩරුව ඇති.
කව1. [නා.] පද්‍ය ග්‍රන්ථය; කාව්‍ය ග්‍රන්ථය; කාව්‍ය සංග්‍රහය 2. [නා.] කාව්‍යය; කවිය; පද්‍යයෙන් කරන ලද නිර්මාණය.
කවක[නා.ප්‍ර.] හතු; දිලීර.
කවකටුව[නා.] වෘත්ත හෝ චාප ඇඳ ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය.
කවකුරු(පාරිභා.) [වි.] බීජාධාරකය සහ අනුද්වාරය එක එල්ලේ නොසිටින පරිදි ඩිම්බය නැමුණු (=campylotropous).
කවචධර[වි.] පිට කටුවක් දරන්නා වූ; පිට කටුව සහිත.
කවචය1. [නා.] යුද ඇඳුම; යුද්ධ සැට්ටය; සන්නාහය; කංචුකය; සැට්ටය. 2.(පාරිභා.) [නා.] පිටවැස්ම; පිටකටුව (=shell). 3. [නා.] පටහ බෙර. 4. [නා.] ආරක්ෂා යන්ත්‍රය; ආරක්ෂා මන්ත්‍රය.
කවට1. [වි.] විහිළු කරන; විකට වූ. 2. [වි.] කපටි; කූට; කෛරාටික.
කවටයා[නා.] විහිළු-තහළු කරන්නා.
කවඩිය(පාරිභා.) [නා.] උරෝස්ථියේ අපර සලාකය; උරොස්ථි කුණ්ඩය (=xiphisternum).
කවඩියා1. [නා.] මුහුදෙහි සිටින බෙල්ලන් විශේෂයක්. 2. [නා.] මුදල් වශයෙන් භාවිත වුණු සිප්පි බෙල්ලා.
කවණ1. [වි.] දිළිඳු; බැගෑපත්; කාලකණ්ණි; දුඃඛිත. 2. [වි.] අපිරිසිදු; කිලුටු; අපවිත්‍ර. 1. [නා.ප්‍ර.] දිළින්දා; දුප්පතා; යාචකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] පැරණි අවධියෙහි භාවිත වූ මුදල් විශේෂයක්; කහවණුව.
කවණි1. [නා.ප්‍ර.] සිහින් සිනිඳු රෙදි විශේෂයක්; මුස්ලින් රෙදි. 2. [නා.ප්‍ර.] පුරාණයෙහි උඩරට ස්ත්‍රීන් කරට දැමූ සළු විශේෂයක්.
කවද1. [නා.] යුද ඇඳුම; යුද්ධ සැට්ටය; සන්නාහය. 2. [නා.] ඇතුන්ගේ බඳ සරසන විසිතුරු ඇඳුම.
කවන්ධය[නා.] කබන්ධය; හිස සුන් මළකඳ.
කවය[නා.] රවුම; වළල්ල; වෘත්තය; මණ්ඩලය.
කවර1. [නා.ප්‍ර.] පොතක කංචුකය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොතන ලද කෙස් වැටිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ලුණු; ලවණ. 4. [නා.ප්‍ර.] ඇඹුල් රස.
කවරය[නා.] කිසියම් දෙයක් වසා සිටිනා වැසුම; උරය; කොපුව.
කවලග්‍රහ[නා.ප්‍ර.] බර ප්‍රමාණයක්; කළං තුන; කර්ෂය.
කවලය[නා.] කට පුරා ගත හැකි ප්‍රමාණය; කටින් දරා සිටිය හැකි (ද්‍රව) ප්‍රමාණය; කටට කඩාගත හැකි කැබැල්ල.
කවලිකාව[නා.] තුවාලයක් වෙළීමට ගන්නා රෙදි පටිය.
කවළම්[නා.ප්‍ර.] කලවම්.
කව්ලැකිය[නා.] කාව්‍ය භාෂාව; කාව්‍ය ව්‍යවහාරය; කාව්‍යමය නිදර්ශන; කාව්‍ය සම්ප්‍රදාය.
කවාකාර[වි.] රවුම් හැඩය ඇති; වෘත්තාකාර.
කවාටය, කාවාටය1. [නා.] දොර; දොර පියන. 2. [නා.] ජනේලය; කවුළුව.
කවි ජන1. [නා.ප්‍ර.] පණ්ඩිත ජනයා; උගත් පිරිස. 2. [නා.ප්‍ර.] කිවියර සමූහයා.
කවි ප්‍රකාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] උතුම් කවියා; ශ්‍රේෂ්ඨ කවියා.
කවි සමය[නා.] කවි පරපුරෙන් පරපුර සම්මත කර ගත් ආකාරය; කාව්‍ය සම්ප්‍රදාය.
කවිකය[නා.] අශ්වයාගේ කටකලියාවේ කටට අසු වන (යකඩයෙන් තැනූ) කොටස.
කවිකාර මඬුව1. [නා.] පුරාණ රජ දවස සිටි කවියන් ආදි කලාකරු පිරිස. 2. [නා.] ඔවුන් රැස් වූ ශාලාව.
කවිචක්‍රය[නා.] කැරකෙන මල් වෙඩිල්ල; ගිනි දැල්වූ විට වක්‍රාකාර ව කරකැවෙමින් ගිනිමල් විහිදුවන ගිනිකෙළි භාණ්ඩ විශේෂය.
කවිච්චිය[නා.] ඉඳ ගැනීමට හෝ නිදා ගැනීමට භාවිත කළ හැකි කැටයම් සහිත ආසන විශේෂයක්.
කවිත්වය1. [නා.] උගත්බව; පාණ්ඩිත්‍යය. 2. [නා.] කවිතාව; කාව්‍ය නිර්මාණාත්මක ශක්තිය.
කවිය[නා.] චමත්කාරය උපදවන නිර්මාණය; පද්‍යය; කව.
කවියා1. [නා.] චමත්කාරය උපදවන සෞන්දර්යාත්මක නිබන්ධ රචනා කරන්නා; කාව්‍ය රචකයා. 2. [නා.] උගතා; නැණවතා; පඬිවරයා.
කවිසිමනස[නා.] කය, වචනය හා සිත; කාය වාග් චිත්තය.
කවීන්ද්‍රයා[නා.] කවීන් අතර ශ්‍රේෂ්ඨයා; මහා කවියා.
කවුඩු මාරාව(කථා.) [නා.] පොල් අතු වහලයක ඉහළින් ම බඳින කෝටුව.
කවුන්සලය[නා.] රටක, ආයතනයක පාලක මණ්ඩලය; මන්ත්‍රණ සභාව.
කවුසු කරනවා[ක්‍රි.] උඩුයටි කරනවා; කරකවනවා; හරවනවා.
කවුළුව[නා.] ගොඩනැගිලිවල බිත්ති ආදියේ වාතය හා ආලෝකය ලබා ගැනීමට තබන විවරය; කවාටය; ජනේලය.
කශ්චිත්[නි.] යම්කිසි; ඕනෑ ම.
කශීස්වරයා[නා.] මුස්ලිම් පූජකවරයා.
කශේරු ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] කොඳු ඇට පේළියේ පුරුක් මැදින් වැටී තිබෙන රුධිරනාලය (=vertebral artery).
කශේරු නාලය(පාරිභා.) [නා.] කශේරුවේ ස්නායු රජ්ජුව හෙවත් සුෂුම්නාව සදහා වූ ඇලිය (=spinal canal).
කශේරු පර්ශුව(පාරිභා.) [නා.] කොඳු ඇටයට සම්බන්ධ වූ ඉළ ඇටය (=vertebral rib).
කශේරු සත්ත්වයා[නා.] කශේරුව හෙවත් කොඳු ඇට පෙළ සහිත සතා; පෘෂ්ඨ වංශියා.
කශේරුකාරජ්ජුව(පාරිභා.) [නා.] කශේරුව හෙවත් කොඳු ඇට පෙළ තුළ පවතින ස්නායු රැහැන; සුෂුම්නාව (=spinal cord).
කශේරුකාව(පාරිභා.) [නා.] කොඳු ඇට පෙළේ පුරුක්වලින් එකක්; කොඳු ඇට පුරුක (=vertebra).
කශේරුව[නා.] කොඳු නාරටිය; සතුන්ගේ කොඳු ඇට පේළිය; පිටි කොන්ද.
කෂ[නා.ප්‍ර.] රන් ආදිය පරීක්ෂා කරන ගල; උරගල.
කෂ්ට1. [වි.] නරක; නපුරු. 2. [වි.] වැරදි සහගත; දොස් සහිත; සාවද්‍ය. 3. [වි.] තද; දැඩි; අමාරු; වේදනා සහිත. [නා.ප්‍ර.] වේදනාව; දුක.
කෂ්ට අපරාධකරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පුරුද්දක් ලෙස දරුණු අපරාධ කරන්නා; භයානක අපරාධකාරයා (=habitual criminal).
කෂ්ට ශ්වාසය[නා.] අමාරුවෙන් හුස්ම ගැනීම; දුෂ්කර වූ ආශ්වාසය.
කෂ්ටප්‍රාය[වි.] දුක් කම්කටොලු ගහන වූ; අභාග්‍ය සම්පන්න; අවාසනාවන්ත.
කෂ්ටව්‍රත[නා.ප්‍ර.] ශරීරයට දැඩි දුක් වේදනා දෙන පැවැත්ම; දුෂ්කර චර්යා; කඨෝර ව්‍රත.
කෂාය1. [නා.ප්‍ර.] කසට රසය. 2. [නා.ප්‍ර.] කිලුට; කසට. 3. [නා.ප්‍ර.] නියමිත පරිදි බෙහෙත් ද්‍රව්‍යවලට ජලය එක්කොට ගින්නෙහි පැසවා කකාරා සිඳ පෙරා ගත් ඖෂධ පානය; පෙරා ගත් ඔසු දියර; ක්වාථය.
කස1. [නා.ප්‍ර.] හිසකෙස්. 2. [නා.ප්‍ර.] සිහින් කුඩා කෙඳි. 3. [නා.ප්‍ර.] කසාවන් වස්ත්‍රය; චීවරය; සිවුර. 4. [නා.ප්‍ර.] කැස; කැසපට; අමුඩය. 5. [නා.ප්‍ර.] කසට; කිලුට; ක්ලේශය. 6. [නා.ප්‍ර.] ගොවිතැන; කෘෂිකර්මය. 7. [නා.ප්‍ර.] තාල වර්ගයේ ගසක්; පොල්. 8. [නා.ප්‍ර.] සරුවත් ආදියට දමන කුඩා ඇට හටගන්නා ශාකය. 9. [නා.ප්‍ර.] පැළෑටියක්; කහ. 1. [වි.] රතු හා කහ මිශ්‍ර වර්ණයෙන් යුක්ත; කසාවන්. 2. [වි.] ඉවත් වූ; පහ වූ.
කස පලය[නා.] පොල් ගෙඩිය; කුරුම්බාව; වෑවරය.
කසකාරයා[නා.] පෙරහැර උත්සව ආදියේ කස පුපුරවන තැනැත්තා ; රැහැන් ගසන්නා.
කසට, කහට1. [වි.] කහට බවින්, පැහැයෙන් හෝ රසයෙන් යුක්ත; කෂාය වර්ණය, ස්වභාව හෝ රසය ඇති. 2. [වි.] නීච; දීන. [නා.] කහට පැහැය; කසට පැහැයේ ස්වභාවය; කසට රසය.
කසඳුන්[නා.ප්‍ර.] රත් සඳුන්.
කසපැන්[නා.ප්‍ර.] කුරුම්බා වතුර; වෑවර වතුර.
කසය1. [නා.] අසුන්මෙහෙයවීමේදීත්, අපරාධකරුවන්ට දඬුවම් දීමේදීත් පහර දීමට භාවිත කෙරෙන රැහැන; සැමිටිය; සබුක්කුව. 2. [නා.] වේගයෙන් වැනූ කල ̋පට පට” යන ශබ්දය උපදවන්නා වූ ද දේශීය පෙරහැර උත්සව ආදියෙහි භාවිත වන්නා වූ ද, ලණු පටවල් වියා සාදා ගනු ලබන්නා වූ ද උපකරණයක්.
කසලුව, කසල්ල[නා.] කූඩුව; කැදැල්ල; වාසස්ථානය; ආශ්‍රයස්ථානය.
කසවු[නා.ප්‍ර.] රන් කෙඳි; රන් හූ.
කසළ1. [නා.] කුණු; කුණුරොඩු; ඉවත දමන අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය; අපිරිසිදු දේ. 2. [නා.] අසූචි; වර්චස්; මල.
කස්1. [නා.ප්‍ර.] රත්රන්. 2. [නා.ප්‍ර.] කැසීම; කැසීම ලක්ෂණ කොට ඇති හොරි දද ආදිය; කණ්ඩූතිය. 3. [නා.ප්‍ර.] කෙළවර; වාටිය; අයින; පර්යන්තය. 4. [නා.ප්‍ර.] කසය; සැමිටිය. 5. [නා.ප්‍ර.] සැකය; කුකුස. 6. [නා.ප්‍ර.] ඇත් බඳ මැද බඳනා පොරොද්ද. [වි.] රළු; ගොරෝසු; කර්කශ.
කස්කරකය[නා.] පැන් බහාලන භාජන විශේෂයක්; පැන් කෙණ්ඩිය.
කස්කිඤ්ඤය1. [නා.] ඇට මාලයක අගස්ති, පබළු ආදිය ඇමිණීමේදී එක එක ඇටය දෙපැත්තේ හසු කොට තැබීම සඳහා යොදන රන්රිදී ආදියෙන් තැනූ පියල්ල. 2. [නා.] කස්කිඤ්ඤ යොදා තැනූ අගස්ති හෝ පබළු මාලය.
කස්කුරුප්පුව[නා.] බෝතල්වලින් පොරොප්ප මූඩි ඇද ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන ඉස්කුරුප්පු දඟරයෙන් යුත් උපකරණය.
කස්ට1. [වි.] නීරස; කර්කශ; ගොරෝසු. 2. [වි.] තද; නපුරු; ක්‍රෑර; නිර්දය.
කස්ටර්ඩ්[නා.ප්‍ර.] කිරි උණු කොට බිත්තර මදය යොදා සීනි එකතු කර පිළියෙල කරගන්නා උකු ද්‍රවය.
කස්තානය[නා.] අගින් වක් වූ කෙටි කුඩා කඩු විශේෂයක්.
කස්තිරම1. [නා.] අඩව්වට සූදානම් වන නැටුම; නැටීම, පැවැත්වීම, වෙනස් කිරීම ආදි අවස්ථාවල දී නටන පද විශේෂයක්. 2. [නා.] විගඩම; නාඩගම.
කස්තුරි, කස්තූරි1. [නා.ප්‍ර.] හිමාලයෙහි වෙසෙන මුව වර්ගයක නාභියෙහි තැන්පත් ව ඇතැයි සැලකෙන සුවඳැති ඖෂධ ද්‍රව්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] උරුලෑ සට්ටම්.
කස්මාර්ථය[නා.] කුමක් හෙයින් ද යන අර්ථය; ප්‍රශ්නාර්ථය.
කස්ස1. [නා.] උඩුකය වැසෙන සේ හෝ එය ආරක්ෂා වන සේ අඳින සැට්ටය; සන්නාහය. 2. [නා.] කොපුව; කෝෂය; පසුම්බිය. 3. [නා.] කිසිල්ල.
කස්සකයා[නා.] ගොවියා.
කසා[වි.] කසටින් යුත්; කසටින් රදන් කළ හෙවත් කසට පොවන ලද. [නා.ප්‍ර.] කහ පැහැය; කසට පැහැය; රතට හුරු කහ පැහැය; රන්වන් පැහැය.
කසාද උරුමය[නා.] (දේපොළ ආදියෙන්) විවාහක ස්වාමි පුරුෂයාට හෝ භාර්යාවට ඇති නීත්‍යනුකූල අයිතිය.
කසාද බඳිනවා[ක්‍රි.] සරණ බන්ධනයට පිවිසෙනවා; කරකාර බඳිනවා.
කසාදය[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනකු නීත්‍යනූකූල අඹුසැමියන් බවට පත්වීම; සරණ බන්ධනයට ඇතුළත් වීම; කරකාර බන්ධනය; අවාහ විවාහය.
කසාව1. [නා.] කෙලෙස් මල. 2. [නා.] ප්‍රධාන රස හයෙන් එකක්; කහට රසය.
කසාවත[නා.] කාෂාය වස්ත්‍රය; චීවරය; සිවුර.
කසාවන්[වි.] කහ පාට ඇත්තා වූ; කෂාය වර්ණයෙන් යුක්ත වූ; රතු මිශ්‍ර කහපාටින් යුත්. [නා.ප්‍ර.] කහට පාට; කෂාය වර්ණය; රතට හුරු කහපාට.
කසි, කසී1. [නා.ප්‍ර.] කැස්ස; කැස්ස ලක්ෂණ කොට ගත් රෝගය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොවිතැන; කෘෂිකර්මය. 3. [නා.ප්‍ර.] කාශි ජනපදය; කසීරට.
කසිණභාවනා[නා.ප්‍ර.] කසිණයන් අරමුණු ලෙස ගෙන කරන භාවනාව.
කසිණය[නා.] සමථ භාවනාවේ දී සමාධිය වැඩීමට යෝගාවචරයා අරමුණු කර ගන්නා වස්තුව.
කසිණා ලම්බනය[නා.] භාවනා කර්මයට උපයෝගී වන කසිණ අරමුණ.
කසිස්[නා.ප්‍ර.] රසායනික උපධාතු වර්ගයක් වන පච්ච සීනක්කාරම්.
කසී භාණ්ඩ[නා.බහු.] ගොවිතැනට අවශ්‍ය උපකරණ; කෘෂිකාර්මික උපකරණ.
කසීසළු[නා.ප්‍ර.] දඹදිව කසී දේශයෙහි වියනු ලැබූ සිනිඳු අගනා වස්ත්‍ර විශේෂය.
කසුකම්[නා.ප්‍ර.] රන් රිදී ආදියෙන් කරන ලද කැටයම් මුතු මැණික් ආදිය ඔබ්බා අලංකාර කරන ලද විසිතුරු කර්මාන්ත.
කසුකුසුව[නා.] කනට කොඳුරා කියන කථාව; අනුන්ට නොඇසෙන සේ යමක් කීම; රහසේ කෙරෙන කතාබහ.
කසුන්[නා.ප්‍ර.] රත්රන්; රන්. [වි.] රනින් කළ; රන්මුවා; ස්වර්ණමය.
කසුන්ගිර[නා.] මහාමේරු පර්වතය; මහමෙර.
කසුන්පා1. [නා.ප්‍ර.] රනින් කළ පාත්‍රය; ස්වර්ණ පාත්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] රන් තැටිය.
කසුන්වන්[නා.ප්‍ර.] රන්වන් පාට; රන් පැහැය; කාංචන වර්ණය.
කසුබ්[නා.ප්‍ර.] කැස්බෑවා.
කසුලාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) හිස් වැස්ම සහිත ලෝගුව.
කහ[වි.] රන්වන්; කසාවන්; පීත. 1. [නා.ප්‍ර.] රන්වන් පැහැය; කසාවන් පැහැය; කහපාට; පීත වර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] කෑමවල රස සහ වර්ණය සඳහා සහ ඖෂධයක් වශයෙන් භාවිත කරන අල වර්ගය හෝ එය සෑදෙන පැළෑටිය. 3. [නා.ප්‍ර.] කසාවත; කෂාය වස්ත්‍රය; සිවුර; චීවරය.
කහ දිය[නා.] කහකුඩු මිශ්‍ර කළ ජලය; අමු කහ සිහින් ව කපා දමා සාදා ගත් වතුර; කහ වතුර.
කහ ලපය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ කනීනිකාව ඉදිරියෙහි ඇති කහපාට ලපය (=yellow spot).
කහකඩ1. [නා.] කහපාට රෙදි කැබැල්ල; කාෂාය වස්ත්‍රය; චීවරය. 2. [නා.] වෑවර ගෙඩිය ඇතුළත ඇස්සට යටින් ඇති ළා කොටස; වෑවර ගෙඩියේ ළා මුඩ්ඩ හා කටුව.
කහපණ[නා.ප්‍ර.] මදටිය විස්සක් නොහොත් අට අකක් බර පුරාණ කාසියක්; කහවණුව.
කහපත(පාරිභා.) [නා.] (සමහර රසායනික ද්‍රව්‍ය පරීක්ෂා කිරීම පිණිස යොදා ගන්නා) කහ කවනු ලැබූ රසායනික කඩදාසිය (=turmeric paper).
කහපත්නහර[නා.ප්‍ර.] බෙල්ල දෙපස ඇති බලනහර දෙක.
කහබහන, කහබාන[නා.] භික්ෂූන් ඉණෙහි බඳින පටිය; බඳ පටිය.
කහවණු[නා.ප්‍ර.] කහපණ.
කහවත්[නා.ප්‍ර.] කහ පාට වස්ත්‍රය; සිවුර.
කහසන්[වි.] කසාවතින් වැසුණු; සිවුරු පෙරෙවි.
කහා1. [නා.ප්‍ර.] (තෙල්) මණ්ඩිය; කල්කය; තෙල්කා. 2. [නා.ප්‍ර.] සිවුර; චීවරය; කාෂාය වස්ත්‍රය.
කහාපණක[නා.ප්‍ර.] මුළු සිරුර හිස පටන් තියුණු මුවහත් ආයුධවලින් කහවණු ප්‍රමාණ කුඩා කැබලිවලට කපා දැමීමෙන් කරනු ලබන පැරණි වධයක්.
කළ1. [නා.ප්‍ර.] කළු හෝ තද නිල් පැහැය. 2. [නා.ප්‍ර.] විෂ; සර්ප විෂ. 3. [නා.ප්‍ර.] පැදුර; කළාලය. 4. [නා.ප්‍ර.] වළල්ල; කටකාභරණය.
කළ දැස[නා.] කළෙන් වතුර ඇදීමේ මෙහෙයෙහි යෙදෙන දාසිය; කුම්භ දාසිය.
කළගෙඩි නැටුම[නා.] කළගෙඩි භාවිත කරමින් කරන ජන නැටුම් විශේෂයක්; කළගෙඩි කෙළිය.
කළතලා[නා.ප්‍ර.] සමෙහි ඇතිවන කළුපාට කැළල.
කළඳ[නා.] මඳටිය 20 ක බර ප්‍රමාණය.
කළපු නිධිය(පාරිභා.) [නා.] කළපු පත්ලෙහි තැන්පත් වී ඇති ද්‍රව්‍ය (=lagoonal deposit).
කළපුව[නා.] ගොඩබිම දෙසට නෙරා ගිය නොගැඹුරු මුහුදු කොටස.
කළබ[කළ+අබ] 1. [නා.ප්‍ර.] කළු වලාකුළු; වැහි වලාකුළු. 2. [නා.ප්‍ර.] මිනිරන්.
කළබ කුළ[නා.] කළු වලාකුළ; වැහි වලාකුළ.
කළබදුරු[නා.ප්‍ර.] සිතු පැතූ දේ දෙන භද්‍ර ඝටය.
කළබඳ[නා.] කළු පැහැති ශරීරය; කාළ වර්ණ දේහය.
කළමනා[වි.] කළ යුතු; කිරීමට යෝග්‍ය. [නා.ප්‍ර.] අවශ්‍ය දෙය; බඩුබාහිරාදිය; උපකරණ.
කළමනාකරණය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ආයතනයක හෝ ව්‍යාපාරයක කටයුතු මෙහෙයවීම; කටයුතු සංවිධානය සහ පාලනය (=management).
කළමිඩිය, කළමිඬිය[නා.] කළයෙන් දිය අදින දාසිය; දිය ගෙන එන දාසිය; කළ දැස.
කළමිල[නා.ප්‍ර.] බඩුවක් තැනීමට ගෙවන කුලිය හෝ ගාස්තුව.
කළය1. [නා.] විශේෂයෙන් දිය රැස් කොට ගැනීම සඳහා භාවිත වන කට කුඩා භාජනය; ඝටය. 2. [නා.] රා අරක්කු මැනීමේ දී භාවිත කරන බෝතල විස්සක ප්‍රමාණයේ මිනුමක්.
කළවටු[නා.ප්‍ර.] කළයක හැඩය ගත් කුලුනු හිස; ගෝලාකාර ටැම්හිස.
කළවන්1. [නා.ප්‍ර.] කළුපාට; තද නිල්පාට; කාළ වර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] අභාග්‍ය සම්පන්න පුද්ගලයා; කාලකණ්ණියා.
කළවම්[වි.] වර්ග කිහිපයක් එක් වූ; මිශ්‍ර. [නා.ප්‍ර.] කිහිප වර්ගයක් එක් කර සාදන ලද්ද; මිශ්‍රණය.
කළවය, කළවේ[නා.] උකුළත් දණහිසත් අතර වූ කකුලේ මසින් පිරුණු කොටස.
කළහස[නා.] කළු පැහැති හංසයා; කාළහංසයා.
කළහළමනා[නා.] (යම්කිසි කාර්යයක් සඳහා උපකරණ; අවශ්‍ය) බඩුබාහිරාදිය; අඩුවැඩිය.
කළා[නා.ප්‍ර.] වළල්ල.
කළාර[වි.] ඉදිරියට නෙරා ගිය.
කළාල[නා.] පන් වර්ගවලින් වියා ගත් පැදුරු.
කළිංගුරු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පිත්තලවල බැඳෙන මලකඩ; පිත්තල මල.
කළිප්පාක්කු[නා.ප්‍ර.] වියළා ගත් ගොළෑ පුවක්; කහට පුවක්; පෙති පුවක්.
කළීර[නා.ප්‍ර.] පැළෑටියක ළා ගොබය හෝ බඩය.
කළීරච්ජේදය[නා.] හුණු කිළිල් වේ බඩ ආදිය සේ සිරුර කැපීමේ පුරාණ රාජ දඬුවම් ක්‍රමයක්.
කළු[නා.] අතිශය අඳුරු පැහැය; කාළවර්ණය. 1. [වි.] කළු පැහැති; කාළ වර්ණ; අඳුරු. 2. [වි.] සැඩ පරුෂ; චණ්ඩ.
කළු ඉංගිරියාව[නා.] ඇසෙහි කෘෂ්ණ මණ්ඩලය.
කළු කඩය[නා.] හොර කඩය; අයුතු ලාභ ලැබීම සඳහා අධික මිලට භාණ්ඩ අලෙවි කරන වෙළඳ සැල.
කළු කුමාරයා[නා.] තරුණියන් ලෙඩ කරවතැයි විශ්වාස කරනු ලබන යක්ෂයෙක් නොහොත් දෙවියෙක්.
කළු ගල[නා.] ආග්නේය වර්ගයට අයත් පාෂාණ වර්ගයක්; නයිස් පාෂාණය.
කළු මදිනවා[ක්‍රි.] පුස්කොළ ඉරුවක ලියන ලද අකුරු පැහැදිලි වීම සඳහා දුම්මල තෙල් හා අඳුන් දැලි යෙදු කළුපාට මිශ්‍රණයක් ආලේප කර පිරිමදිනවා.
කළුකපා එළිය[නා.] අරුණට ප්‍රථම වැටෙන එළිය; අරුණාලෝකය.
කළුකම්බිලියා[නා.] වන්නියේ පුදනු ලබන දේවතාවෙක්.
කළුගෙඩිය1. (කථා.) [නා.] වී මැනීමට භාවිත කරන මිනුම් ඒකකයක්; කුරුණිය 2. [නා.] වළඳ; මුට්ටිය. 3. [නා.] ඔළුව; හිස.
කළුදෑ කඩ[නා.] කළු පාට කිලිටි රෙද්ද.
කළුදෑවා1. [නා.] කොටළුවා. 2. [නා.] කාළවර්ණ තැනැත්තා.
කළුදියමන්ති[නා.ප්‍ර.] ගල්අඟුරු.
කළුපොල් මාළුව[නා.] පොල් හා කුළුබඩු බැද අඹරා දමා සකස් කළ (ලෙලි සහිත) කොස් ඇට ව්‍යංජනය.
කළුබිම[නා.] කළු ඉංගිරියාව.
කළුව1. [නා.] කළු පාට; කාළ වර්ණ ස්වභාවය. 2. [නා.] කළු පැහැති දෙය. 3. [නා.] විෂ.
කළුවන්1. [නා.ප්‍ර.] කළුපාට; කාළවර්ණය; අඳුරු වර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] කාලකණ්ණි තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය; අභාග්‍යසම්පන්න පුරුෂයා හෝ ස්ත්‍රිය.
කළුවර1. [නා.] අඳුර; අන්ධකාරය; තිමිරිය. 2. [නා.] කළුපාට අරටුවෙන් යුත් ගසක නාමය.
කළුවර දෙපෝය[නා.] චන්ද්‍ර මාසයෙහි අන්තයේ එන දෙදින; අමාවක් පොහෝ දින දෙක.
කළුහර[නා.ප්‍ර.] කළුවර ගස.
ක්ලමථය, ක්ලමථුව[නා.] ශාරීරික හෝ මානසික වෙහෙස; විඩාව; ක්ලාන්තය; ක්ලමය.
ක්ලාන්තය[නා.] අධික වෙහෙස; (චණ්ඩ සූර්ය රශ්මිය ආදිය නිසා ඇතිවන) මලානික බව; විඩාව; ශරීරයේ අප්‍රාණික බව; මුසපත් වීම.
ක්ලින්න[වි.] තෙත් වූ; තෙත් ගතිය ඇති.
ක්ලිෂ්ට[වි.] කිලිටි; දූෂිත; අපවිත්‍ර; අපිරිසිදු. 1. [නා.ප්‍ර.] ලුණු අධිකව ගැනීමෙන් ඇති වන රෝගී අවස්ථාවක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්ලේශ උත්පත්තියට හේතු වන දෙය.
ක්ලුප්ත, කෟප්ත[වි.] පිළියෙල කරන ලද; සූදානම් කළ; සකස් කරන ලද.
ක්ලේදක[වි.] තෙත් කරන. [නා.ප්‍ර.] ආමාශයෙහි ඇති සෙම.
ක්ලේදනය[නා.] තෙමීම; තෙත් කිරීම.
ක්ලේදය1. [නා.] තෙතමනය; තෙත් ගතිය; ආර්ද්‍රතාව. 2. [නා.] සෙම; ශ්ලේෂ්මය. 3. [නා.] අපවිත්‍ර දෙය; කුණු වූ හෝ පල් වූ අපද්‍රව්‍ය.
ක්ලේද්‍ය(පාරිභා.) [වි.] තෙත් වන සුලු; ද්‍රාවණශීල.
ක්ලේශ1. [නා.ප්‍ර.] සිත කිලිටි කරන සාධක; සත්ව සන්තානය දවන තවන ධර්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] දුක්; පීඩා.
ක්ලේශ කාමය[නා.] පස්කම් සුව පිළිබඳ ව ඇති ඇල්ම; රූපාදි අරමුණුවලට සිත බැඳීම; කාම තෘෂ්ණාව.
ක්ලේශ පරිනිර්වාණය[නා.] සියලු කෙලෙසුන් නසා නිවන අවබෝධ කර ගැනීම.
ක්ලේශභරිත[වි.] කෙලෙස්වලින් පිරුණු.
ක්ලේශාපගමය[ක්ලේශ+අපගමය] [නා.] කෙලෙසුන් පිළිබඳ ඇල්ම; කෙලෙස් ධර්මයන්හි ඇලී ගැලී විසීම.
ක්ලේශාභිරතිය[නා.] කෙලෙසුන් පිළිබඳ ඇති ඇල්ම; කෙලෙසුන් කෙරෙහි ඇති බලවත් කැමැත්ත.
ක්ලොරොක්වීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (වෛද්‍ය) මැලේරියාවට දෙන ඖෂධයක්.
ක්ලොරොෆෝම්, ක්ලොරෝෆෝම්[නා.ප්‍ර.] ආඝ්‍රාණය කළ විට සිහිසන් නැති කිරීමට ශක්තියක් ඇති නිර්වර්ණ ද්‍රව්‍යයක්.
ක්ලෝනය(පාරිභා.) [නා.] මව් පැළයකින් බද්ධ කිරීමෙන් කෘත්‍රිම ලෙස බෝකරනු ලබන ශාක කාණ්ඩය; එකම මාතෘ සත්ත්වයකුගෙන් හෝ ශාකයකින් පැවතෙන්නා වූ දරු පරම්පරා ශ්‍රේණිය (=clone).
ක්ලෝම අශ්මරිය(පාරිභා.) [නා.] අග්න්‍යාසයෙහි ගල් හටගැනීමෙන් ඇති වන රෝගය.
ක්ලෝමදාහය1. (පාරිභා.) [නා.] ක්ලෝම නාලවල ශ්ලේෂ්මල පටල තුළ ඇති වන ප්‍රදාහය; බ්‍රොන්කයිටිස්. 2. [නා.] අග්න්‍යාසයෙහි හට ගන්නා ප්‍රදාහය.
ක්ලෝමපාකය[නා.] පෙණහැලිවල ප්‍රදාහ ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්; නියුමෝනියාව.
ක්ලෝමය1. [නා.] පෙණහැල්ල දක්වා හුස්ම යන එන නාලය; ශ්වාසනාලය. 2. [නා.] පෙණහැල්ල. 3. [නා.] අග්න්‍යාසය; ඇලදිව. 4. [නා.] දලබුව.
ක්ලෝරපිල්, ක්ලෝරෝපිල්[නා.ප්‍ර.] පැළෑටි, පත්‍රාදියට කොළ පැහැය ලබා දෙන ද්‍රව්‍යය, හරිතප්‍රද.
ක්ලෝරීන් වායුව[නා.] පලාවන් කහ පැහැති කටුක ගඳක් ඇති විරංජන වායුව.
ක්වණනය[නා.] හඬ නැඟීම; ශබ්ද කිරීම; නාදය.
ක්වථික1. [වි.] උණු කළ; නටන තෙක් උණු වූ; පැසවූ. 2. [වි.] කුණු වූ; පූති භාවයට පැමිණි.
ක්වාථය[නා.] ඖෂධ ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණානුකූල ව එකට තම්බා සාදා ගනු ලබන කෂාය.
ක්වාසි[නා.ප්‍ර.] මුස්ලිම් නීතිය අනු ව දික්කසාද නඩු විසඳීම සඳහා පත් කෙරෙන අධිකරණ බල සහිත නිලධාරියා.
ක්විනින්, ක්විනීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මැලේරියා රෝගයට ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන් සින්කෝනා ගසේ පොත්තෙන් ලබා ගන්නා ඖෂධයක්.
ක්ෂණ ක්ෂණයෙහි[ක්‍රි.වි.] මොහොතක් පාසා; ඇසිල්ලකින්.
ක්ෂණ කාලය[නා.] කුසල් දහම් කිරීමට යෝග්‍ය මිනිසත් බවක් ලැබීම වැනි දුර්ලභ කාල පරිච්ඡේදය.
ක්ෂණ නියමය[නා.] සෑම සංස්කාර ධර්මයක්ම උත්පාද, ස්ථිති, භංග යන අවස්ථා තුනට යටත්ව ඇති බව ප්‍රකාශ කරන සිද්ධාන්තය.
ක්ෂණ නිරෝධය[නා.] නාම රූප ධර්ම මොහොතක් පාසා අභාවයට යෑම.
ක්ෂණ සම්පත්තිය[නා.] බුද්ධෝත්පාද කාලයක මනුෂ්‍යයකු ව ඉපදීම; අෂ්ට දුෂ්ටක්ෂණයෙන් මිදී ලබන මනුෂ්‍යත්වය හෝ දිව්‍ය බ්‍රහ්ම සම්පත්තිය.
ක්ෂණත්‍රය[නා.] සංස්කාර ධර්ම ඇති වීම, පැවතීම, නැති වීම යන තුන් අවස්ථාව.
ක්ෂණතැන්පත්[නා.ප්‍ර.] වහා මුදල් ලබා ගත හැකි ජංගම ගිණුම් හා සම්බන්ධ බැංකු තැන්පතුව.
ක්ෂණය1. [නා.] ඇසිපිය හෙළන කාල ප්‍රමාණය; ඇසිල්ල; මොහොත; නිමේෂය. 2. [නා.] අවකාශය; ඉඩ ප්‍රස්ථාව.
ක්ෂණික1. [වි.] ඇසිල්ලක කාලයක පවත්නා. 2. [වි.] ඉක්මන් ඇසිල්ලකින්.
ක්ෂණික ඡායාරූපය[නා.] (පිළියෙළ කළ ස්ථානයක නොසිට) එවේලේ ම ගනු ලබන ඡායාරූපය; ඇසිල්ලකින් ගන්නා සේයාරුව.
ක්ෂණික ප්‍රීතිය[නා.] එකවර ම කෙළවර නොවී නැවත නැවත ඇතිවන ප්‍රීතිය; ක්ෂණයක් පාසා ඇතිවන ප්‍රීතිය.
ක්ෂණික මරණය1. [නා.] සත්ත්වයාගේ චිත්තක්ෂණයක් පාසා සිදුවන සංස්කාරයන්ගේ විනාශය; බිඳී යෑම. 2. [නා.] බලාපොරොත්තු රහිතව සිදුවන හදිසි මරණය.
ක්ෂත1. [වි.] තුවාල වුණු; තැළුණු. 2. [වි.] නසන ලද. 1. [නා.ප්‍ර.] තුවාලය; වණය; තැල්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] කාස රෝගයක්; පස් වැදෑරුම් කාස රෝගවලින් එකක්. 3. [නා.ප්‍ර.] ජන්ම පත්‍රයක හයවැන්න; ශත්‍රැස්ථානය. 4. [නා.ප්‍ර.] ශීර්ෂ රෝගයක්.
ක්ෂතජ[වි.] තැළීම හෝ තුවාල වීමෙන් හටගත්. [නා.ප්‍ර.] සැරව.
ක්ෂත්‍රිය[වි.] රාජ වංශයට අයත්; රාජ කුලයේ උපන්; රාජවංශික. 1. [නා.ප්‍ර.] පැරණි ඉන්දියා සමාජයේ පැවති වර්ණ සතරින් එකක් වූ රජ කුලය; රාජවංශය. 2. [නා.ප්‍ර.] දියමන්ති සතර වර්ගයෙන් එකක නාමය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගජමුතු වර්ගයක්.
ක්ෂත්‍රිය රාශිය[නා.] මේෂ, සිංහ, ධනු යන රාශි ඇතුළත් රාශි ගණය.
ක්ෂත්‍රියයා[නා.] ක්ෂත්‍රිය වංශයට අයත් තැනැත්තා; රාජවංශිකයා.
ක්ෂතිය1. [නා.] තුවාලය; වණය. 2. (පාරිභා.) [නා.] මානසික රෝගයකට මුල් විය හැකි චිත්ත වේගාත්මක කම්පනය. 3. [නා.] හානිය; පීඩාව; අලාභය; පාඩුව.
ක්ෂතෝදරය[නා.] බඩවැල හිල් වී ස්‍රාවය බැහැර යෑමෙන් සෑදෙන උදර රෝගයක්; පරිස්‍රාවී උදරය.
ක්ෂපණක[නා.ප්‍ර.] ජෛන තාපස කොට්ඨාසයක්; නිගණ්ඨයා; සන්නාසියා; දිගම්බර තාපසයා; අචේලකයා.
ක්ෂපා[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය; රැය; නිශාව.
ක්ෂපිත[වි.] නැති කළ; විනාශ කළ; ක්ෂය කරන ලද.
ක්ෂම1. [වි.] සමත්; දක්ෂ; සමර්ථ. 2. [වි.] ඉවසිලිමත්; දරා ගත හැකි; ඔරොත්තු දෙන. 3. [වි.] සුදුසු; යෝග්‍ය; නිසි.
ක්ෂමතාව(පාරිභා.) [නා.] කාර්යයක් කිරීම සඳහා යොදවනු ලබන ආම්පන්නයකින් කාල ඒකකයක දී කරනු ලබන කාර්ය ප්‍රමාණය; කාර්යයක් කිරීමේ ශීඝ්‍රතාව; බලය.
ක්ෂමාදානය[නා.] වරදකට සමාව දීම; දඬුවමකින් නිදහස් කිරීම.
ක්ෂමාපර[වි.] සමාව දෙන ස්වභාවය ඇති; ඉවසනසුලු.
ක්ෂමාව1. [නා.] කරන ලද වරදට දෙන දඬුවමින් නිදහස් කිරීම; වරද නොතකා හැරීම; සමාව. 2. [නා.] විඳ දරා ගැනීම; ක්ෂාන්තිය; නොකිපීම.
ක්ෂය1. [නා.ප්‍ර.] අඩු වීම; හීන වීම; ගෙවී යෑම; ඌන වීම; නැති වී යෑම. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්ලේශ ධර්මයත් භවයත් නැති කිරීම; අර්හත් ඵලයට පැමිණීම. 3. [නා.ප්‍ර.] ක්ෂය රෝගය. 4. [නා.ප්‍ර.] සොළොස් වැදෑරුම් ගෘහ අතුරෙන් සියල්ල හානි කරන, අශුභ ඵල දෙන ගෘහ වර්ගය. 5. [නා.ප්‍ර.] මුදලක මූල්‍යමය අගය හීන වීම.
ක්ෂය අනුපාතිකය(පාරිභා.) [නා.] වත්කමක ක්ෂය වීමේ අගයත් මුළු වත්කමේ අගයත් අතර ඇති අනුපාතිකය; ක්ෂය ප්‍රමාණය.
ක්ෂය කාලය(පාරිභා.) [නා.] විකිරණශීලී රසායන ද්‍රව්‍යයක් මුල දී තිබුණු ප්‍රමාණයේ සිට කිසියම් දක්වන ලද ප්‍රමාණයක් දක්වා අඩු වීමට ගත වන කාලය.
ක්ෂය ප්‍රතිභාගය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක් පරිහරණය කිරීමේ දී ඇති වන අඩු වීම හෝ ගෙවීයෑම වෙනුවෙන් වෙන් කරනු ලබන මුදල් ප්‍රමාණය.
ක්ෂය ප්‍රමාණය(පාරිභා.) [නා.] වත්කමක හෝ භාණ්ඩයක අගය අඩු වීමේ වාර්ෂික ප්‍රමාණය.
ක්ෂයඥාන[නා.ප්‍ර.] කෙලෙසුන් නැසීම පිළිබඳ නුවණ; ආර්යමාර්ග ඥානය.
ක්ෂයනිරෝධය[නා.] සංස්කාර නැති වීම් සංඛ්‍යාත නිරෝධය.
ක්ෂයරෝගය[නා.] පෙණහලු ක්ෂය වී ක්‍රමයෙන් ශරීරය කෘශ වීම ලක්ෂණ කොට ඇති කාස රෝගය; යක්ෂ්මාව.
ක්ෂර[නා.ප්‍ර.] විනාශ වන ස්වභාවයෙන් යුත් දෙය; නැසෙන සුලු දෙය.
ක්ෂරණය1. [නා.] වැගිරීම; ආසවනය. 2. [නා.] (පස) සේදී යෑම; ඇතුළට කාන්දු වීම; වෑස්සීම. 3. [නා.] රසායනික ක්‍රියාවලියක් නිසා ගෙවී යෑම.
ක්ෂවථු1. [නා.ප්‍ර.] කිඹුහුම් යාම ලක්ෂණ කොට ඇති නාසිකා රෝගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] වම්බටු.
ක්ෂාත්‍ර[වි.] ක්ෂත්‍රිය වංශයට අයත්; රාජවංශික.
ක්ෂාත්‍රවිද්‍යා වාදය[නා.] අභිමතාර්ථ සිද්ධ කර ගැනීම සඳහා මව්පියන් මැරීම වුව ද නිවැරදි බව උගන්වන මත වාදය.
ක්ෂාන්ති පාරමිතාව[නා.] සිය ජීවිතය තොර කරන්නවුන් කෙරෙහි වුව ක්ෂාන්තිය දැක්වීමේ බෝධිසත්ව පාරමිතාව.
ක්ෂාන්ති පුරය[නා.] නිවන් පුර; නිර්වාණය නමැති නගරය; මොක්පුර.
ක්ෂාන්තිය1. [නා.] තමන්ට වන පීඩාව කෝපයෙන් තොරව ඉවසීම; ක්ෂමාව; අධිවාසනය. 2. [නා.] නිවන; නිර්වාණය.
ක්ෂාන්තිවාදී[වි.] ක්ෂාන්ති ධර්මය පුරුදු කරන; ක්ෂාන්ති ධර්මය උගන්වන.
ක්ෂාර[වි.] කාරම්ගති ඇති; සැර; කටුක. 1. [නා.ප්‍ර.] කාරම් ගති ඇති කටුක ලවණමය ද්‍රව්‍යයක්; කාරම. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මූල්‍යද්‍රව්‍ය ගණයක්; ජලයේ දියවෙන හයිඩ්රොක්සයිඩ්. 3. [නා.ප්‍ර.] පුස්කාරාදි ලුණු. 4. [නා.ප්‍ර.] අළු.
ක්ෂාරලෝහ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාරම් ගුණය ඇති ලිතියම්, සෝඩියම් ආදි ලෝහ වර්ග.
ක්ෂාරාභය(පාරිභා.) [නා.] පැළෑටියක පවත්නා ස්වාභාවික කාබනික භස්ම; ඇල්කලොයිඩ (=alkaloid.)
ක්ෂාරී(පාරිභා.) [වි.] කාවැද ගොස් විනාශ කරන; විඛාදක; ක්ෂාදක.
ක්ෂාරීය(පාරිභා.) [වි.] කාරම්වලට අයත් හෝ කාරම් ගතිය ඇති (=alkaline).
ක්ෂාරෝදකය1. [නා.] ක්ෂාර ගුණය ඇති ගස්වල මුල්, කොළ, පොතු, ගෙඩි ආදිය ගෙන නියමිත පදමට තම්බා පෙරා ගනු ලබන (ඖෂධීය) ජලය; කාරම් දියරය; ලවණ මිශ්‍රිත වතුර. 2. [නා.] ලෝකාන්තරික නරකාදිය ආදියේ ඇතැයි සඳහන් වන ලෝදිය.
ක්ෂාලකය(පාරිභා.) [නා.] පිරිසිදු කිරීම සඳහා භාවිත කැරෙන සේදීමේ ද්‍රව්‍යය; ශෝධකය.
ක්ෂාලනය[නා.] දියෙන් සේදීම; ශෝධනය.
ක්ෂිතිජය[නා.] අහසත් පොළොවත් එක්වන්නාක් මෙන් ඈතින් පෙනෙන ඉසවුව; අහසත් මුහුදත් එකිනෙක වෙන් කරන්නාක් මෙන් ඈතින් පෙනෙන රේඛාව (=horizon).
ක්ෂිතිජ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] ක්ෂිතිජයට සමාන්තර තිරස් ව පිහිටි; තිරස්.
ක්ෂිතිධර[නා.ප්‍ර.] පර්වතය; ගිර.
ක්ෂිතිපති[නා.ප්‍ර.] පෘථිවියට අධිපතියා; රජ; මිහිපති; භූපාල.
ක්ෂිතිය1. [නා.] පොළොව; පෘථිවිය; පොළෝ තලය. 2. (පාරිභා.) [නා.] විදුලිය ආදියේ විභවය හෝ විභවත්වය; විද්‍යුත් පීඩනය. 3. [නා.] ගෙය; ගෘහය. 4. [නා.] විනාශය; ක්ෂය. 5. [නා.] ගෝරෝචන; ගොරොද. 6. [නා.] දෙට නැකත.
ක්ෂිප්ත1. [වි.] බහාලූ; දැමූ; දමා ගැසූ; දුන්නෙන් විදින ලද. 2. [වි.] අවඥා කරන ලද. [නා.ප්‍ර.] බාහිර අරමුණු කරා යොමුව අස්ථිරව පවත්නා සිත.
ක්ෂිප්‍ර[වි.] වහා සිදු වන; ශීඝ්‍ර; තීක්ෂණ; තියුණු; වේගවත්.
ක්ෂිප්‍රමර්මය[නා.] අත්පාවල මහපටැඟිල්ල සහ ඊළඟ ඇඟිල්ල අතර ඇඟිලිකරුවට දෑඟුලක් ඉහළින් පිහිටි නිලය හෙවත් මර්මය.
ක්ෂිපිත[වි.] දුරු කරන ලද; ඉවත් කරන ලද.
ක්ෂීණ1. [වි.] ගෙවුණු; ගෙවී ගිය. 2. [වි.] කෙට්ටු; කෘශ; ක්ෂය වූ. 3. [වි.] අඩු; අල්ප; හීන. 4. [වි.] නැසූ; ක්ෂය කළා වූ.
ක්ෂීණ චන්ද්‍රයා[නා.] අඩ සඳට වඩා අඩු සඳ.
ක්ෂීණනය[නා.] සංඛ්‍යාවෙන් අඩුබවට පත් වීම; හීන වීම; අඩු වීම.
ක්ෂීණයා[නා.] කෙට්ටු; සිහින් ශරීර ඇත්තා; කෘශ පුද්ගලයා.
ක්ෂීණවර්තී[වි.] අඩු වී ගෙන යන්නා වූ; ක්ෂය භාවයට පත් වෙමින් තිබෙන.
ක්ෂීණායුෂ්ක[වි.] ගෙවී ගිය ආයුෂ ඇති; මරණයට ළං වී සිටින; ආයු පිරිහුණු.
ක්ෂීණාර්තවය[නා.] නිසි කලට ඔසප් වීම සිදු නොවී අස්වාභාවික ලෙස නතර වීම; නොකලට ඔසප් නැවතීම.
ක්ෂීණාශ්‍රවයා, ඛීණාසවයා[නා.] කෙලෙසුන් නසා අර්හත් ඵලයට පැමිණි උතුමා.
ක්ෂීර පථය[නා.] හිර සඳ තාරකා ආදි ආකාශ වස්තු ඇතුළත් මහා තාරකාවලිය; චක්‍රවාටය.
ක්ෂීර සාගරය[නා.] මහාමේරු පර්වතයෙහි පූර්ව දිශාවෙහි ඇතැයි කියනු ලබන සුදු ජලයෙන් පිරුණු මුහුද; කිරිමුහුද; කිරිසයුර; ක්ෂීරාර්ණවය.
ක්ෂීරණය1. (පාරිභා.) [නා.] වැසි ජලයෙන් කොටසක් පස් අතරින් යටට ගිලා බැසීමේ දී උඩු පසේ ඇති ඛණිජ ලවණ ආදිය දිය වී යටි පසට කිඳා බැසීම. 2. [නා.] ස්තන ග්‍රන්ථිවල කිරි හටගැනීම.
ක්ෂීරදන්ත[නා.ප්‍ර.] කිරිදත්.
ක්ෂීරද්වාරය(පාරිභා.) [නා.] ගවදෙනකගේ කිරි බුරුල්ලේ සිට ලේ ගෙන යන ශිරා යටිබඩට සම්බන්ධ වන නැත (=milk well).
ක්ෂීරදායිකාව[නා.] කිරි දෙන තැනැත්තිය; කිරි මව.
ක්ෂීරධර(පාරිභා.) [වි.] කිරි දරන; කිරි අඩංගු; ක්ෂීරවාහී.
ක්ෂීරධාරාව[නා.] වැල නොකැඩී වැටෙන කිරි දහර; කිරි පාර.
ක්ෂීරපායාසය[නා.] කිරෙන් පිසන ලද බත; කිරිබත.
ක්ෂීරපායි, ක්ෂීරපායී[වි.] කිරි බොන; මවගෙන් කිරි උරා බී වැඩෙන; කිරෙන් පෝෂණය වන.
ක්ෂීරපායියා[නා.] දරුවන් හෝ පැටවුන් ප්‍රසූත කිරීමත් ඒ දරුවන් මවගෙන් කිරි බී වැඩීමත් ප්‍රධාන ලක්ෂණ කොට ඇති පෘෂ්ඨවංශික ගණයට අයත් සත්ත්වයා; මවුකිරි බී වැඩෙන්නා.
ක්ෂීරමානය(පාරිභා.) [නා.] කිරිවල විශිෂ්ට ගුරුත්වය මැනීම සඳහා පාවිච්චි කරන උපකරණය.
ක්ෂීරය1. [නා.] පැටවුන් පෝෂණය කිරීම සඳහා ක්ෂීරපායී ගණයට අයත් ගැහැනු සතුන් ගේ ස්තන ග්‍රන්ථිවලට එරෙන සුදු පැහැති ද්‍රවය. 2. [නා.] ඇතැම් ශාකවල පොත්තෙහි ඇති සුදු පාට ඇලෙනසුලු ද්‍රවය.
ක්ෂීරාන්විත[වි.] කිරෙන් පෝෂණය වන; කිරි බීමෙන් ජීවත් වන.
ක්ෂීරාම්ලය[නා.] කිරිවල අඩංගු වී ඇති ඇඹුල් වර්ගය; ලැක්ටික් අම්ලය.
ක්ෂීරාර්ණවය[නා.] කිරි මුහුද; කිරි සයුර; ක්ෂීර සාගරය.
ක්ෂීරාහාර[නා.ප්‍ර.] කිරි බවට පත් වන ආහාර වර්ග.
ක්ෂුණ්ණ1. [වි.] සුනු කළ; කුඩු කරන ලද. 2. [වි.] පුරුදු කරන ලද; අභ්‍යාස කරන ලද.
ක්ෂුත1. [නා.ප්‍ර.] කිඹුහුම් යෑම; කිවිසීම. 2. [නා.ප්‍ර.] හෙම්බිරිස්සාව; ප්‍රතිශ්‍යා රෝගය.
ක්ෂුත් පිපාසය, ක්ෂුත් පිපාසාව[නා.] බඩගින්න සහ පිපාසය; සා පවස.
ක්ෂුද්‍ර1. [වි.] පියවි ඇසට නොපෙනෙන තරම් කුඩා; ඉතා කුඩා; සියුම්; අල්ප; සුළු; ස්වල්ප. 2. [වි.] පහත්; නීච; හීන.
ක්ෂුද්‍ර කෝණය[නා.] සෘජුකෝණයකට වඩා කුඩා වූ කෝණය; අංශක 90 කට වඩා කුඩා සුළු කෝණය.
ක්ෂුද්‍ර ග්‍රහයා[නා.] (පාරිභා.) අඟහරු ග්‍රහයාත් බ්‍රහස්පති ග්‍රහයාත් අතර අභ්‍යවකාශයේ දක්නට ලැබෙන කුඩා ග්‍රහයන් වැනි ආකාශ වස්තුවලින් එකක් (=asteroid).
ක්ෂුද්‍ර ජීවියා(පාරිභා.) [නා.] පියවි ඇසට නොපෙනෙන ඉතාමත් කුඩා ප්‍රාණියා.
ක්ෂුද්‍ර ධමනී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉතා කුඩා රුධිරවාහිනී නාල.
ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණියා(පාරිභා.) [නා.] පියවි ඇසින් යන්තමට බැලිය හැක්කා වූ ද සත්ත්ව පරිණාමක ශ්‍රේණියේ තරමක් ඉහළින් සිටිනා වූ ද බහු සෛලික ජීවියා.
ක්ෂුද්‍ර බීජය[නා.] ප්‍රජනක ශක්තියෙන් යුතු නමුත් අලිංගික වූ ඒක සෛලික බීජය; බීජාණුව.
ක්ෂුද්‍ර බීජාණු[නා.ප්‍ර.] ශාකයක බීජ ඉපදවීම සඳහා අවශ්‍ය ඉතා සියුම් බීජාණු; පරාග.
ක්ෂුද්‍ර බීජාණුධානිය[නා.] මලක පරාග තැන්පත් ව තිබෙන ඉතා කුඩා කෝෂය; පරාග කෝෂය.
ක්ෂුද්‍ර විකෘතිය(පාරිභා.) [නා.] සතුන්ගේ පාරම්පරික ස්වරූප ආදියෙහි වන සියුම් වෙනස් වීම්.
ක්ෂුද්‍ර විශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] යම් කිසිවක් ගුණාත්මක හා ප්‍රමාණාත්මක වශයෙන් සියුම් ලෙස විග්‍රහ කිරීමේ විශේෂ තාක්ෂණික ක්‍රමය.
ක්ෂුද්‍රක[වි.] කුඩා; සියුම්. 1. [නා.ප්‍ර.] ඇදුම රෝග විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] කුඩා මිම්මක්.
ක්ෂුද්‍රජානය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්වයන්ගේ හා ශාකවල ප්‍රවේණි ලක්ෂණ පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගෙන යෑමට හේතු වන ඉතා කුඩා අණුව.
ක්ෂුද්‍රජීවය(පාරිභා.) [නා.] ඇසට නොපෙනෙන තරම් ඉතා කුඩා ජීවියකුගේ ප්‍රාණය හෙවත් ජීව ශක්තිය.
ක්ෂුද්‍රභක්ෂක(පාරිභා.) [වි.] ඉතා කුඩා සතුන් ආහාරයට ගෙන ජීවත් වන.
ක්ෂුද්‍රයා[නා.] පහත් තැනැත්තා; නීච පුද්ගලයා.
ක්ෂුද්‍රාගමය[නා.] සූත්‍ර පිටකයට අයත් නිකාය පහෙන් පස්වැන්න; බුද්දක නිකාය.
ක්ෂුද්‍රාන්ත්‍රය[නා.] ආමාශයේ සිට මහබඩවැල දක්වා ආහාර ගමන් ගන්නා නළය; කුඩා බඩවැල.
ක්ෂුධාගින්න[නා.] බඩගින්න; කුසගින්න.
ක්ෂුර කර්මය[නා.] හිසකෙස් සහ දැළි රැවුල් කැපීම; හිස රැවුල් බෑම.
ක්ෂුර භාණ්ඩය[නා.] දැළි පිහියා බහා තබන පේටිකාව; කර කොපුව; කර පසුම්බිය.
ක්ෂුරය1. [නා.] රැවුල්, ඉසකේ ආදිය කපන තියුණු මුවහත ඇති පිහිය; දැළිපිහිය; කරකැත්ත. 2. [නා.] අශ්ව ගව ආදින් ගේ කුරය.
ක්ෂුරිකාව[නා.] අනින ආයුධයක්; කිණිස්ස; සිරිය.
ක්ෂුහිත[වි.] කැලඹුණු; කම්පා වුණු; සැලුණු; තැති ගැනුණු; බිය වූ; කුපිත වූ.
ක්ෂේත්‍ර කර්මය[නා.] වී ගොවිතැන පිළිබඳ කටයුතු; සීසෑම, වැපිරීම, ආදිය.
ක්ෂේත්‍ර ගණිතය[නා.] තල රූපවල ක්ෂේත්‍රඵලය ගණන් බැලීමේ ශාස්ත්‍රය.
ක්ෂේත්‍ර චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] මෝටරයක හෝ විදුලි යන්ත්‍රයක චලනය ඇති කරන්නා වූ චුම්බක ක්ෂේත්‍රය නිපදවන විද්‍යුත් චුම්බකය.
ක්ෂේත්‍ර දුර දර්ශකය[නා.] එළිමහන් ප්‍රදේශවලදී ප්‍රයෝජනයට ගනු ලබන්නා වූ ද එක්වර දෑසින් ම දර්ශනය කළ හැක්කා වූ ද දුර දක්නය.
ක්ෂේත්‍ර නිලධාරියා[නා.] කාර්යාලයෙන් පිටස්තර තැන්වල රාජකාරි කටයුතු කිරීමේ යෙදෙන නිලධාරියා.
ක්ෂේත්‍ර පාලයා[නා.] කුඹුරු රකින්නා; කෙත් ආරක්ෂා කරන්නා.
ක්ෂේත්‍ර ඵලය[නා.] යම්කිසි තලයක මතුපිට විශාලත්වය හෙවත් එහි අඩංගු ඉඩ ප්‍රමාණය; වර්ග ප්‍රමාණය; වර්ගඵලය.
ක්ෂේත්‍ර බලය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය හෝ චුම්බකත්වය ක්‍රියාකාරී වන ක්ෂේත්‍රයක යම්කිසි ලක්ෂ්‍යයක ඇති වන බල ප්‍රමාණය.
ක්ෂේත්‍ර රාශිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයකු බලවත් ව සිටින රාශිය; ග්‍රහයකුගේ ස්වක්ෂේත්‍ර හෝ උච්චක්ෂේත්‍ර රාශිය.
ක්ෂේත්‍ර ශුද්ධිය[නා.] දානාදි පුදසත්කාර ලැබීමට සුදුසු පිරිසිදු සිල්වත්කම.
ක්ෂේත්‍රක පටකය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායී සතුන්ගේ තනපුඩුව වටා තිබෙන වර්ණවත් සියුම් හම.
ක්ෂේත්‍රඥ1. [නා.ප්‍ර.] පංචස්කන්ධය පිළිබඳ දැනුමෙන් සම්බෝධියට හෙවත් පරමාවබෝධයට පත් වන තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොවියා. 3. [නා.ප්‍ර.] ආත්මය; ජීවය.
ක්ෂේත්‍රය1. [නා.] වී වගා කරන ලද බිම; කුඹුර; කෙත. 2. [නා.] යම් යම් කටයුතුවලට විෂය වන භූමිය; ආධාර ස්ථානය. 3. [නා.] යම්කිසිවක් හටගන්නාස්ථානය; උත්පත්ති ස්ථානය. 4. [නා.] ඒ ඒ ක්‍රියාවලට නියම වූ කාලසීමාව. 5. [නා.] ත්‍රිකෝණ ආදි ජ්‍යාමිතික රූප. 6. [නා.] මේෂ ආදී රාශි. 7. [නා.] පංචස්කන්ධයෙන් යුත් ශරීරය. 8. [නා.] කාන්දම්බලය, විදුලිබලය ආදිය පැතිර පවත්නා ප්‍රදේශය. 9. [නා.] වැඳුම් පිදුම් කරන්ට යන තැන; ශුද්ධ ස්ථානය. 10. [නා.] භාර්යාව.
ක්ෂේත්‍රාධිපති1. [නා.ප්‍ර.] කුඹුරු අයිති තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] දොළොස් රාශි අතුරෙන් ඕනෑම රාශියක අධිපතියා; රාශියක ස්වක්ෂේත්‍ර ග්‍රහයා.
ක්ෂේපණය1. [නා.] වීසි කිරීම; අල්ලා දැමීම. 2. [නා.] ප්‍රමාදය; මිඩංගුව; කල්ගත කිරීම. 3. [නා.] උඩඟුකම; මානය; ගර්වය.
ක්ෂේපණිය(පාරිභා.) [නා.] වෙඩි උණ්ඩයක් සේ වේගයෙන් ඉදිරියට යැවෙන දෙය.
ක්ෂේපය1. [නා.] වීසි කිරීමත ඉවත; දැමීම. 2. [නා.] පහ කිරීම; ඇරීම. 3. [නා.] වටකර ගත් සේනාව. 4. [නා.] යටත් කිරීම; පැරදවීම; අභිභවනය. 5. [නා.] අනාදරය; නින්දාව; අවමානය. 6. [නා.] මල්පොකුර. 7. [නා.] කුඩා සිදුරකින් විදින ජලය හෝ වායුව හෝ වැනි සිහින් තියුණු ධාරාව.
ක්ෂේම1. [වි.] බියෙන් තොර; උවදුරු රහිත; ආරක්ෂා සහිත; නිරුපද්‍රැත. 2. [වි.] යහපත් වූ; ශාන්ත වූ; සන්සුන්; කල්‍යාණ. 1. [නා.ප්‍ර.] බය ඇති නොවීම; ආරක්ෂාව; නිරුපද්‍රැත භාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] සැනසුම; ප්‍රීතිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂා ස්ථානය. 4. [නා.ප්‍ර.] නව වැදෑරුම් ශුභාශුභ වූ නැකැත් අතරින් සිවුවැන්න.
ක්ෂේම මාර්ගය[නා.] උවදුරු ආදියෙන් තොර මාර්ගය; නිරුපද්‍රිත මාර්ගය.
ක්ෂේම ලාම්පුව[නා.] ගිනි නොගන්නා සේ ආරක්ෂාවෙන් යුක්ත ව සාදන ලදුව ආකර කම්කරුවන් විසින් ප්‍රයෝජනයට ගනු ලබන ලාම්පුව.
ක්ෂේම ස්ථානය[නා.] උවදුරු රහිත තැන; ආරක්ෂා සහිත තැන.
ක්ෂේමපුරය[නා.] නිවන; නිවන්පුරය; නිර්වාණය.
ක්ෂේමභූමිය1. [නා.] ආරක්ෂා සහිත භූමි භාගය; නිර්භය ස්ථානය. 2. [නා.] කාන්තාරයක් මැද පිහිටි ජලය ද ගස්වැල් ආදිය ද සහිත සරුබිම.
ක්ෂෛරේය[වි.] කිරෙන් සකස් කරන ලද; කිරෙන් සාදන ලද; ක්ෂීරමය.
ක්ෂෝභය[නා.] කැලඹීම; කැලතීම; ඇලළීම.
ක්ෂෞද්‍ර[නා.] මී පැණි; ක්ෂුද්‍ර නම් මී මැසි ප්‍රභේදය විසින් නිපදවනු ලබන මී පැණි.
ක්ෂෞම[නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීම සඳහා කෙඳි සැපයූ හන වර්ගයකට අයත් ශාකයක්; කොමු.
ක්ෂෞසෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] පටනූලින් වියන ලද වස්ත්‍රය; තිහිරි පිළිය; පටරෙද්ද.
ක්‍රකච යෝගය[නා.] ජන්ම පත්‍රයේ සයවැන්නේ නීච වූ හෝ බලහීන වූ හෝ ග්‍රහයන් යෙදීමෙන් සෑදෙන අශුභ යෝගයක්.
ක්‍රකර[නා.ප්‍ර.] ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශවල වාසය කරන පක්ෂියකු වන කොරවක්කා.
ක්‍රතු1. [නා.ප්‍ර.] චේතනාව; අභිප්‍රාය; අධිෂ්ඨානය. 2. [නා.ප්‍ර.] යාගය; අශ්වමේධ යාගය.
ක්‍රන්දනය[නා.] හැඬීම; වැලපීම; රෝදනය; ළතෝනිය.
ක්‍රම සාක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] සමාන ක්‍රියාවලියක් අනු ව ගිය සාක්ෂ්‍යය (=system evidence).
ක්‍රමක[වි.] කිසියම් ක්‍රමයකට අනු ව සිදුකරන; ක්‍රමානුකූල; විධිමත්.
ක්‍රමකයා[නා.] ක්‍රමානුකූල කටයුතු කරන තැනැත්තා; ක්‍රමික පාඨමාලාවක් හදාරන ශිෂ්‍යයා.
ක්‍රමක්ෂම[වි.] යුද්ධෝපක්‍රම පිළිබඳ විශිෂ්ට දක්ෂතාවක් ඇති; යුද්ධෝපායයෙහි නිපුණ වූ.
ක්‍රමක්‍රමයෙන්[ක්‍රි.වි.] අනුපිළිවෙළින්; අනුක්‍රමයෙන්.
ක්‍රමච්‍යුත[වි.] (අලං.) වාක්‍යයක පද යෙදීමේ සම්මත ක්‍රමයෙන් ඉවතට ගිය.
ක්‍රමණය(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රමයෙන් නැඟීම හෝ වැඩීම; අනුක්‍රමයෙන් වෙනස් වී යන ශ්‍රේණි ක්‍රමය (=graduation).
ක්‍රමතාව, ක්‍රමිකතාව[නා.] යමක නියම පිළිවෙල; ක්‍රමවත්බව.
ක්‍රමදර්ශි[නා.] හරි පිළිවෙළ දන්නා වූ.
ක්‍රමභේදය[නා.] නියම පිළිවෙළ වැරැද්දීම; ක්‍රමය උල්ලඞ්ඝනය කිරීම.
ක්‍රමය1. [නා.] ආකාරය; විධිය; පිළිවෙළ; පටිපාටිය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පද්ධතිය; ව්‍යූහය (=system). 4. (පාරිභා.) [නා.] පවත්නා විධිය; ක්‍රියාවලිය (=process). 5. (පාරිභා.) [නා.] රීතිය; පිළිවෙළ (=method). 6. [නා.] වැඩපිළිවෙළ; යෝජනා ක්‍රමය.
ක්‍රමවත්[වි.] පිළිවෙළක් ඇති; ක්‍රමානුකූල; අඛණ්ඩ; ක්‍රමික; විධිමත්.
ක්‍රමවිකාශය[නා.] යමක් ටිකෙන් ටික වෙනස් වෙමින් අවුත් අන්‍ය වූ ආකාරයකට පරිවර්තනය වීම; පරිණාමය.
ක්‍රමවිකාශවාදය[නා.] ක්‍රමයෙන් වෙනස් වෙමින් අවුත් අන්‍ය ස්වරූපවලට පත් වූවා යි යන මතය; පරිණාමවාදය.
ක්‍රමවිරෝධය1. (අලං.) [නා.] නියම ක්‍රමය උල්ලංඝනය කිරීම. 2. [නා.] පිළිගත් ක්‍රමයට පටහැනි වීම; අක්‍රමිකතාව.
ක්‍රමවිරෝධී1. [වි.] පිළිගත් පිළිවෙළට පටහැනි; රීතියට එකඟ නොවන; නීතියට හෝ චාරිත්‍රයට හෝ අනුකූල නොවූ. 2. (පාරිභා.) [වි.] ආණ්ඩු ක්‍රමයට එකඟ නොවන; පාලන ක්‍රමයට අනුකූල නැති (=unconstitutional).
ක්‍රමවිලඞ්ඝනය[නා.] නියම ක්‍රමය උල්ලඞ්ඝනය වීම; ශාස්ත්‍ර යුක්තිය හෝ ලෝක සම්මතය හෝ කඩ කිරීම.
ක්‍රමශිල්පය[නා.] (යම් කෘතියක් නිර්මාණය කිරීමේ දී අනුගමනය කැරෙන) ශිල්ප උපක්‍රමය; කලා ශිල්ප ශාස්ත්‍රය; ශිල්පීධර්මය.
ක්‍රමසම්පාදනය[නා.] (සංවර්ධනය ආදි කටයුතු සඳහා) වැඩපිළිවෙළවල් සකස් කිරීම; සැලසුම් පිළියෙල කිරීම; ක්‍රියා මාර්ග සැලසුම් කිරීම.
ක්‍රමසූචක(පාරිභා.) [වි.] (පළමුවැනි, දෙවැනි, තුන්වැනි ආදි වශයෙන්) සංඛ්‍යාවල අනුක්‍රම පටිපාටිය දක්වන; ක්‍රමික (=ordinal).
ක්‍රමාංකණය[ක්‍රම+අංකණය] (පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි මාපක උපකරණයක් කොටස්වලට බෙදා අනුක්‍රමක අංක ලකුණු කිරීම; ක්‍රමයකට බෙදා සලකුණු කිරීම; අනුපිළිවෙළින් අංක යෙදීම (=graduation).
ක්‍රමාංකය1. (පාරිභා.) [නා.] අනුක්‍රමික ස්ථාන අංකය; අනුපිළිවෙළ දක්වන අංකය. 2. [නා.] (මිනුම උපකරණ ආදියෙහි) ශ්‍රේණි ක්‍රමයට අනුක්‍රමික වශයෙන් ලකුණු කරනු ලබන අංකය. 3. [නා.] හයිඩ්රජන් පරමාණුවෙන් ආරම්භ වන මූල ද්‍රව්‍යවල වැඩි වන පරමාණුක භාරය අනුව අනුපිළිවෙළ දක්වන අංකය; පරමාණුක ක්‍රමාංකය.
ක්‍රමාංකිත[ක්‍රම+අංකිත] (පාරිභා.) [වි.] අංක පිළිවෙළින් ලකුණු කරන ලද; ක්‍රමාංක යොදන ලද්දා වූ.
ක්‍රමාකුංචනය[ක්‍රම+ආකුංචනය] (පාරිභා.) [නා.] අන්තර්ගත ආහාර වැනි දේ ඉදිරියට තල්ලුවෙන පරිදි බඩවැලෙහි හෝ වෙනත් නළාකාර අවයවයක සිදු වන ක්‍රමානුකූල හැකිළීම සහ දිග හැරීම (=peristalsis).
ක්‍රමාගත[වි.] අනුපිළිවෙළින් පැවත ආවා වූ; පිළිවෙළින් පැමිණි; පරම්පරාගත.
ක්‍රමානුකූල[ක්‍රම+අනුකූල] [වි.] කිසියම් පිළිවෙළකට අනු ව ගියා වූ; විධිමත්.
ක්‍රමාභිවර්ධනය[ක්‍රම+අභිවර්ධනය] [නා.] ටිකෙන් ටික දියුණු වීම; ක්‍රමයෙන් වැඩී යෑම; පිළිවෙළින් මනා සේ වර්ධනය වීම.
ක්‍රමාභිවෘද්ධිය[ක්‍රම+අභිවෘද්ධිය] [නා.] ටිකෙන් ටික ඇති වූ දියුණුව; ක්‍රමයෙන් ඇති වූ වැඩීම.
ක්‍රමාරෝපිත[ක්‍රම+ආරෝපිත] 1. [වි.] (පාරිභා.) යම් ක්‍රමයකට ආරෝපණය කරන ලද; පිළිවෙළකට ගලපන ලද. 2. [වි.] සාධක සහිත; සාධනාත්මක (=factorial factional).
ක්‍රමාරෝහණ බද්ද[නා.] ආදායම වැඩි වීමේ ප්‍රමාණයට ඉහළ නගින බද්ද; පුද්ගලයාගේ වත්කමේ අනුපාතය අනු ව වැඩි වන බදු ක්‍රමය.
ක්‍රමාලේප ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] (භූමි නිර්මාණය දක්වන සිතියම්වල) පහත් සමබිමේ සිට ඉතා උස් කඳු මුදුන් තෙක් භූමිය නිර්මාණය වී ඇති ආකාරය පාට කිරීම මඟින් දැක්වීමේ ක්‍රමය.
ක්‍රමාවස්ථිත[ක්‍රම+අවස්ථිත] [වි.] පිළිවෙළකට තබන ලද; අනුක්‍රමයෙන් පිහිට වූ.
ක්‍රමික1. [වි.] කිසියම් ක්‍රමයකට අනුව සිදුකරන හෝ සිදුවන; ක්‍රමානුගත; ක්‍රමවත්; පිළිවෙළක් අනුව යන; අනුක්‍රමික; ක්‍රමානුකූල; විධිමත්. 2. [වි.] නියමාකාරයකට සිදු වන හෝ සිදුවූ; නියත; නියමිත. 3. [වි.] අනුක්‍රමයෙන් හෝ අනුපිළිවෙලින් සිදු වන.
ක්‍රමික ප්‍රගමනය[නා.] ක්‍රමයෙන් ඇති වූ දියුණුව; ක්‍රමානුකූල ලෙස ඇති වූ ප්‍රගතිය.
ක්‍රමික විද්‍යාව[නා.] අත්හදා බැලීමෙන් ලබන උගත්කම; පළපුරුද්දෙන් ලැබෙන දැනුම.
ක්‍රමික විපර්යාසය[නා.] අනුක්‍රමයෙන් ඇති වන වෙනස් වීම; ක්‍රමවත් ලෙස ඇති වන වෙනස.
ක්‍රමිකය[නා.] අනුක්‍රමයෙන්; අනුපිළිවෙලින් සඳහන් වන දෙය.
ක්‍රමෝන්නත[ක්‍රම+උන්නත] [වි.] ක්‍රමයෙන් උස් ව නැංගා වූ; අනුක්‍රමයෙන් මහත් ව ගිය; ටිකෙන් ටික වැඩුණු.
ක්‍රමෝපක්‍රම[ක්‍රම+උපක්‍රම] [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළ හා උපාය මාර්ගය (=ways and means).
ක්‍රය[නා.ප්‍ර.] මිල දී ගැනීම; මුදලට බඩු ආදිය ගැනීම.
ක්‍රය පත්‍රය[නා.] මුදලට දුන් දෙයක් පවරා දෙමින් විකුණන්නා විසින් ලියා දෙනු ලබන ලේඛනය; කැරැ පත; ඔප්පුව.
ක්‍රය බද්ද(පාරිභා.) [නා.] යමක් මිලයට ගැනීමේ දී ගැනුම්කරු විසින් ගෙවනු ලබන බද්ද (=purchase tax).
ක්‍රය ශක්තිය[නා.] භාණ්ඩ හෝ සේවා මිල දී ගැනීම සඳහා රටක ව්‍යවහාර මුදලේ ඇති ශක්තිය; මුදලේ වටිනාකම.
ක්‍රයවික්‍රය[නා.ප්‍ර.] මිල දී ගැනීම සහ විකිණීම; වෙළෙඳාම.
ක්‍රයශක්ති සාම්‍යය(පාරිභා.) [නා.] මුදල් වර්ගවල දේශීය අගය සහ විදේශීය අගය අතර ඇති ක්‍රය ශක්ති සමතාව (=purchasing parity).
ක්‍රව්‍යකුලය(පාරිභා.) [නා.] ගර්භාශය තුළ සම්පූර්ණයෙන් නොවැඩුණු බීජයක් පරිහානියට යෑමෙන් ඇති වන විරූපී ලෝහිතමය මස් වැදැල්ල (=carneous mole).
ක්‍රවුන්කවුන්සල්[නා.ප්‍ර.] රජය වෙනුවෙන් උසාවියේ පෙනී සිටීමට හා කථා කිරීමට පත් කරනු ලබන නීතීඥයා.
ක්‍රාන්ත1. [වි.] ඉක්ම ගිය; ගමන් කළ; මාරු වුණ. 2. [වි.] ආක්‍රමණය කළ; යටත් කළ; නැඟුණු.
ක්‍රාන්ති කක්ෂය[නා.] හිරුගේ ගමන් මාර්ගය; හිරු අහසෙහි ගමන් කරන්නා සේ පෙනෙන චක්‍රය; සූර්ය කක්ෂය.
ක්‍රාන්ති කලාපය(පාරිභා.) [නා.] දේශගුණ තත්ත්ව දෙකකට අයත් කලාප දෙකක් අතර පිහිටි ඒ ද්විවිධ දේශගුණික ලක්ෂණවලින් යුත් භූගෝලීය ප්‍රදේශය (=transitional zone).
ක්‍රාන්ති දෝෂය[නා.] මීන-කන්‍යා, මේෂ-සිංහ, මකර-වෘෂභ, මිථුන- ධනු, කටක-වෘශ්චික, කුම්භ-තුලා යන රාශිවල රවි, චන්ද්‍ර දෙදෙනා පිළිවෙළින් ගමන් කිරීම නිසා ඇති වන නක්ෂත්‍ර දෝෂයක්.
ක්‍රාන්ති මාර්ගය[නා.] සූර්යයා පෘථිවිය වටා ගමන් කරතැයි සලකනු ලබන කල්පිත මාර්ගය.
ක්‍රාන්ති සමය[නා.ප්‍ර.] තත්ත්වය හෝ ස්ථානය මාරුවීමෙන් පවතින කාලපරිච්ඡේදය; සංක්‍රමණ අවධිය; සංක්‍රාන්ති කාලය.
ක්‍රාන්තිය1. (පාරිභා.) [නා.] එක් ස්වභාවයක් තවත් ස්වභාවයකට හැරීම; ස්ථානය හෝ තත්ත්වය මාරු වීම; සංක්‍රමණය (=transition). 2. [නා.] නියම උතුරත්, කොම්පාසුවෙන් දැක්වෙන උතුරත් අතර ඇති කෝණය. 3. [නා.] යම් ස්ථානයක භූගෝලීය මධ්‍යාහ්න රේඛාවත් චුම්භක මධ්‍යාහ්න රේඛාවත් අතර කෝණය (=declination). 4. [නා.] ඛගෝල සමකයේ සිට ආකාශ වස්තුවකට ඇති කෝණික දුර. 5. [නා.] යෑම; ගමන් කිරීම. 6. [නා.] ඇළ වීම; අවනතිය. 7. [නා.] හිරු ගේ ගමන් මාර්ගය.
ක්‍රෑර1. [වි.] අනුකම්පා රහිත; නපුරු; දරුණු; රෞද්‍ර. 2. [වි.] සැර; කටුක. 3. [වි.] ගොරෝසු; කර්කශ.
ක්‍රෑරකෝෂ්ඨය[නා.] බඩ වියළීම; මල බද්ධය.
ක්‍රිකට්[නා.] එක පිලකට ක්‍රීඩකයන් එකොළොස් දෙනකු ඇතිව කඩුල්ලක් වෙත එල්ල කරනු ලබන පන්දුවකට පිත්තකින් පහර දීම ප්‍රධාන ලක්ෂණය කොට ගත් තරග පන්දු ක්‍රීඩාව.
ක්‍රිට්කල් කෝණය[නා.] රශ්මි කදම්බයක් පරාවර්තනය වන අවම පතන කෝණය; උග්‍ර කෝණය; අවධිකෝණය.
ක්‍රිටෝන්[නා.ප්‍ර.] ඇතිරිලි, තිරරෙදි ආදිය සඳහා ගන්නා ශක්තිමත් කපු රෙදි වර්ගයක්.
ක්‍රිප්ටන්, ක්‍රිස්ටෝන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දුර්ලභ ඒක පරමාණුක වායුමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
ක්‍රිමිනල්[වි.] අපරාධ පිළිබඳ වූ දණ්ඩ නීතිය අනුව දඬුවම් කරනු ලැබීමට යෝග්‍ය; සාපරාධී.
ක්‍රිමිනල් නීතිය[වි.] අපරාධ සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියා කිරීමේ විධිවිධාන පිළිබඳ නීතිමාලාව; අපරාධ නීතිය; දණ්ඩ නීතිය.
ක්‍රිය[වි.] ක්‍රියා කරනසුලු; ක්‍රියාකාරී. [නා.ප්‍ර.] රාශිචක්‍රයේ පළමුවන රාශිය වන මේෂ රාශිය.
ක්‍රියස්කෝප්[නා.ප්‍ර.] කිරිවල පිරිසිදුකම පරීක්ෂා කිරීමට යොදා ගනු ලබන උපකරණය; ක්ෂීරමානය; ලැක්ටොමීටරය.
ක්‍රියා නිෂ්පත්තිය[නා.] ක්‍රියාවට සම්පූර්ණ වීම; ක්‍රියා සිද්ධිය.
ක්‍රියා පටිපාටිය[නා.] වැඩපිළිවෙළ; ක්‍රියාපිළිවෙළ.
ක්‍රියා පදය[නා.] (ව්‍යාක.) කිරීමක් හෝ වීමක් හෝ විඳීමක් හෝ හඟවන කාලත්‍රයෙහි හා පුරුෂත්‍රයෙහි වරනැගෙන පදය.
ක්‍රියා වචනය[නා.] (ව්‍යාක.) ධාතු ප්‍රත්‍යය දෙක එක්වීමෙන් සෑදෙන වචනය.
ක්‍රියා විශේෂණය[නා.] (ව්‍යාක.) ක්‍රියාවක් සිදු කරන ආකාර ස්ථාන කාල ආදි වශයෙන් ඒ ක්‍රියාව වෙසෙසා දක්වන පදය.
ක්‍රියා සිද්ධිය1. [නා.] කරනු ලබන කටයුත්ත සාර්ථක ලෙස ඉටු වීම; කාර්ය සිද්ධිය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] ක්‍රියාවේ සිදුවීම; ක්‍රියාවෙන් පැවසෙන කාර්යය.
ක්‍රියාක්ෂම[වි.] කටයුතු කිරීමෙහි දක්ෂ; ක්‍රියාශූර; කාර්යක්ෂම.
ක්‍රියාකාරක1. [වි.] කටයුතු කරන; වැඩ කරන. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] ක්‍රියා සිද්ධියට සම්බන්ධ; ක්‍රියා සම්පාදනයට කාරණ වන. 1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රියාව කරන්නා; කටයුත්තක් ඉටු කරන තැනැත්තා; කාර්යසාධකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රියා සම්පාදනයට ආධාර වන කර්තෘ, කර්‍ම ආදි කාරක සය.
ක්‍රියාකාරී1. [වි.] වැඩෙහි යෙදෙන; වැඩ කරනසුලු; කාර්යශීලි. 2. [වි.] ක්‍රියාත්මක; කාර්යානුසාරි. 3. [වි.] ප්‍රායෝගික; අත්දැකීම් ඇති.
ක්‍රියාචිත්තය[නා.] (අභි.) කුසල් හෝ අකුසල් නොවන ක්‍රියාමාත්‍රය පමණක් වන සිත; පින් කිරීමේ දී රහත් උතුමන්ට ඇති වන සිත.
ක්‍රියාත්මක[වි.] ක්‍රියාව ස්වභාව කොට ඇති; ප්‍රායෝගික; ක්‍රියාශීලී.
ක්‍රියාත්මක කරනවා[ක්‍රි.] ක්‍රියාවට නංවනවා; ක්‍රියාවට පත්කරනවා.
ක්‍රියාව1. (ව්‍යාක.) [නා.] වැඩය; කටයුත්ත; කරන දෙය; කර්තව්‍යය. 2. [නා.] ලෝකෝත්තර වූ කුශලය; කුශල ධර්මය. 3. (ව්‍යාක.) [නා.] ක්‍රියා පදය; ආඛ්‍යාතය.
ක්‍රියාවලිය[ක්‍රියා+ආවලිය] [නා.] සිදුවීම් වැළ; ක්‍රියා පඞ්ක්තිය.
ක්‍රියාවාචී[වි.] ක්‍රියා අර්ථ පැවසෙන ක්‍රියාවක් කියාපාන.
ක්‍රියාවාදී[වි.] කුශලාකුශල කර්මවල ඵල විපාක ඇතැයි විශ්වාස කරන.
ක්‍රියාවිභවය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රකෘතියෙන් පිහිටා ඇති අප්‍රකට ක්‍රියා ශක්තිය.
ක්‍රියාවිරහිත[වි.] කටයුතු නොකර හරින; අක්‍රිය (=inoperative).
ක්‍රියාශීලී[වි.] ක්‍රියාවේ නිරත වුණු; ක්‍රියාවෙහි ඇලුණු.
ක්‍රියාශූර[වි.] ක්‍රියාවේ දක්ෂ; කාර්යක්ෂම.
ක්‍රිස්තියානි[වි.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ ස්වකීය ශාස්තෘවරයා වශයෙන් පිළිගන්නා වූ; ක්‍රිස්තියානි ආගම අදහන.
ක්‍රිස්තු වර්ෂය[නා.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ උත්පත්තියේ සිට ආරම්භ වන වර්ෂ ක්‍රමය.
ක්‍රීඩකයා[නා.] ක්‍රීඩාවල යෙදෙන්නා; ක්‍රීඩා කරන්නා; ක්‍රීඩා පිළිබඳ විශේෂ දක්ෂතාවක් දක්වන්නා.
ක්‍රීඩනය[නා.] සෙල්ලම් කිරීම; ක්‍රීඩා කිරීම.
ක්‍රීඩා දශකය[නා.] මනුෂ්‍ය ජීවිතයේ ක්‍රීඩාව ඇලුම් කරන දහ අවුරුද්ද වශයෙන් සැලකෙන වයස අවුරුදු 11 සිට 20 දක්වා කාල සීමාව.
ක්‍රීඩා පර්වතය[නා.] උයන්වතු ආදියෙහි ක්‍රීඩා කිරීම සඳහා වෙන් වූ උස් බිම.
ක්‍රීඩාංගණය[නා.] ක්‍රීඩා කිරීම සඳහා විශේෂයෙන් සකස් කරන භූමිය; සෙල්ලම් පිටිය.
ක්‍රීඩාපර[වි.] ක්‍රීඩාවෙහි ඇලුණු; සෙල්ලමට සිත ගිය; ක්‍රීඩාපරවශ.
ක්‍රීඩාභිලාෂි[වි.] ක්‍රීඩා කිරීමට හෝ නැරඹීමට ආශාව දක්වන; ක්‍රීඩා ප්‍රිය කරන්නා වූ; කෙළිලොල්.
ක්‍රීඩාව[නා.] විනෝදය සහ ව්‍යායාමය නොහොත් එයින් එකක් අරමුණ සේ ගෙන, එකලා ව නොහොත් කණ්ඩායම් වශයෙන් තරගකාරී ව ද යෙදිය හැකි ශාරීරික කාර්යය; සෙල්ලම; කෙළිය.
ක්‍රීඩාශීලී[වි.] ක්‍රීඩාවෙහි ඇලුණු; ක්‍රීඩාවල යෙදෙන; විනෝදශීලී.
ක්‍රීඩිත[වි.] ක්‍රීඩා කරන ලද; සෙල්ලම් කළ.
ක්‍රීත[වි.] මිලයට ගන්නා ලද.
ක්‍රීම්1. [නා.ප්‍ර.] කිරෙහි යොදය; කිරිවල තෙල් කොටස; කෑම රස කිරීමට යොදන කිරෙන් හෝ මිශ්‍ර ද්‍රව්‍යවලින් සාදාගත් උකු ද්‍රව්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] සුවඳ විලවුන් වශයෙන් හෝ ඖෂධ වශයෙන් ගන්නා උකු ද්‍රව්‍ය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඔප දැමීම, හැඩ දැමීම, ආවරණය කිරීම ආදිය සඳහා ගැනෙන ආලේප.
ක්‍රේන්[නා.ප්‍ර.] බර ඔසවන යන්ත්‍රය; දොඹකරය; උත්තෝලකය.
ක්‍රේප්1. [නා.ප්‍ර.] මතුපිට සියුම් රැලි සහිත රෙදි විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] සැරසිලි සඳහා ගනු ලබන රැලි සහිත කඩදාසි විශේෂයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇදෙනසුලු වෙළුම් පටි වර්ගයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] රැලි වැටෙන සේ සාදන ලද රබර් විශේෂයක්; ක්‍රේප් රබර්.
ක්‍රේයොන්[නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර ඇඳීම සඳහා ගනු ලබන විවිධ මොළොක් වර්‍ණවලින් යුත් හුණු හෝ ඉටි කූරු.
ක්‍රොමොසෝම්, ක්‍රෝමොසෝම්[නා.ප්‍ර.] සෛල න්‍යෂ්ටිවල පිහිටි විවිධ හැඩයෙන් යුත් වර්ණදේහ.
ක්‍රෝඩකය(පාරිභා.) [නා.] පපු ඇටය; උරතලය; උරෝස්ථිය.
ක්‍රෝධන[වි.] ක්‍රෝධ කරන; කිපෙන.
ක්‍රෝධය[නා.] කල් පවත්නා තදබල කෝපය; බලවත් තරහ.
ක්‍රෝමියම්[නා.ප්‍ර.] ලෝහමය භාණ්ඩ ඔප දැමීමටත් ආරක්ෂාව සඳහා ආලේප කිරීමටත් ගත හැකි රසායනික මූලද්‍රව්‍යයක්.
ක්‍රෝශය[නා.] දුර මැනීමට භාවිත කරන ලද පැරණි මිම්මක්; හඬසන.
කා1. [නා.] කය; සිරුර; ශරීරය. 2. [නා.] රැස; සමූහය. 3. [නා.] මහා බ්‍රහ්මයා; ප්‍රජාපතී. 4. [නා.] කපුටා; කාකයා. 5. [නා.] හිස; සිරස; උත්තමාංගය. 6. [නා.] අහස. 7. [නා.] කාවා. 8. [නා.] කවරෙක්; කවුරු.
කා ගන්නවා1. (සංගී.) [ක්‍රි.] අනුභව කරනවා; කා දමනවා. 2. [ක්‍රි.] දබර කරනවා; පොර වදිනවා. 3. [ක්‍රි.] දරා ගන්නවා; විඳ ගන්නවා; උසුලා ගන්නවා. 4. [ක්‍රි.] අවුල් කර ගන්නවා.
කාංචන[නා.ප්‍ර.] කාඤ්චන.
කාංස්‍ය[නා.ප්‍ර.] කයිතාළම.
කාංස්‍යලෝහ[නා.ප්‍ර.] කංසලෝහ; ලෝකඩ.
කාංසාව1. [නා.] සැකය; සංශය 2. [නා.] හුදකලා භාවයෙන් හෝ බලාපොරොත්තු කඩ වීමෙන් උපන් මනස්තාපය; සාංකාව. 3. [නා.] දුක; කනගාටුව; ශෝකය.
කාංසිය, කාන්සිය[නා.] තනිකම; සිතේ ඇතිවන පාළු ගතිය.
කාක[නා.ප්‍ර.] කපුටා.
කාක දන්ත පරීක්ෂාව[නා.] කවුඩන්ගේ දත් සෙවීම වැනි නිරර්ථක ගවේෂණය; නිෂ්ඵල ව්‍යායාමය.
කාක ශාස්ත්‍රය[නා.] කපුටන්ගේ හැඬීම, හැසිරීම ආදිය ආශ්‍රයෙන් ඵලාඵල කීමේ ශාස්ත්‍රය; කපුටු ශාස්ත්‍රය.
කාක ස්වරය[නා.] කපුටකුගේ වැනි අමිහිරි නාදය; කර්කශ නාදය.
කාකච්ඡ ශබ්දය[නා.] නින්දේ දී ගොරවන හඬ.
කාකණිකය[නා.] පුරාණයෙහි භාවිත වූ කුඩා රන් කාසියක්.
කාකත[නා.] බ්‍රහ්මයාගේ භාර්යාව; සරස්වතී දෙව්දුව.
කාකනිල1. [නා.] කළුවන් නිල් පැහැය; තදනිල. 2. [නා.] නිල් මැණික් වර්ගයක්; කළු පැහැයට හුරු නිල් මැණික.
කාකපක්ෂ[නා.ප්‍ර.] පළමු වරට ළදරුවකුගේ හිස කෙස් කැපීමේ දී දෙකොපුල මත වැටෙන සේ ඉතිරි කරන කෙස් රොද.
කාකපාද1. [නා.ප්‍ර.] කපුටාගේ පා සටහන; කපුටු අඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ලේඛනයක අඩුතැන් පෙන්වීම සඳහා යොදන කපුටු පාදයක් බඳු ලකුණ; ^ ලක්ෂණය.
කාකපිඬු[නා.ප්‍ර.] කපුටන්ට දෙන ආහාර ; පිණ්ඩය; කපුටු දානය.
කාකම්[නා.ප්‍ර.] කයින් කරනු ලබන ක්‍රියා; කයින් කරන කුශලාකුශල කර්ම.
කාකමාසක[නා.ප්‍ර.] පමණ ඉක්මවා ආහාරගන්නා බමුණන් කොට්ඨාසයකගේ නාමය.
කාකලි1. [නා.ප්‍ර.] සියුම් මධුර නාදය. 2. [නා.ප්‍ර.] සියුම් මිහිරි හඬ නංවන වාද්‍ය භාණ්ඩ විශේෂයක්.
කාකවන්ධ්‍යා[නා.ප්‍ර.] එක් දරුවකු ලබා ඉන් පසු නැවතත් දරුවන් නොලබන ස්ත්‍රිය; එක් දරුවකු පමණක් ලබන ස්ත්‍රිය.
කාකාක්ෂර[කාක+අක්ෂර] [නා.බහු.] ශුද්ධ සිංහල හෝඩියේ අකුරු බෙදා දක්වන යෝනි හෙවත් වර්ග අටෙන් බිලිපුටු යෝනියට අයත් අක්ෂර; ශුද්ධ සිංහල හෝඩියෙහි එ, ඩ, ය යන අක්ෂර තුන.
කාකාරි[නා.ප්‍ර.] බකමූණා.
කාකුව[නා.] අන්‍ය වූ අර්ථයක් ප්‍රකාශ වන පරිදි විකෘති කළ හඬ; ශෝක, හර්ෂ, භය ආදිය හේතු කොට ගෙන වෙනස් කරන ලද හඬ.
කාකෝලී[නා.ප්‍ර.] (සංගී.) සංගීතයෙහි දැක්වෙන ශබ්දදෝෂ අටෙන් එකක්; කපුටකූගේ හඬ වැනි ශබ්දයෙහි රළු බව.
කාඟුල1. [නා.] කම්මුල් රැවුළ; ගණ්ඩරෝමය. 2. [නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ කන ළඟ හෝ නළල මත හෝ වැටෙන සේ කපා සකස් කළ වකුටු වූ කෙස් රොද; කියඹු වැල. 3. [නා.] ඇතැම් රුහුණු හා සබරගමු නැටුම් සඳහා ගැනෙන හිස් වැසුම් විශේෂයක්.
කාඟුල් පෙට්ටිය(කථා.) [නා.] දේවාභරණ තැන්පත් කොට තබන පෙට්ටිය.
කාච[නා.ප්‍ර.] මධ්‍යකාලීන ලංකාවේ බර කිරීම සඳහා භාවිත කළ මිනුම් විශේෂයක්; කදක ගෙන ගිය හැකි බර ප්‍රමාණය. [වි.] වීදුරුවලින් සාදන ලද; වීදුරුමුවා.
කාච පටලය[නා.] දෘෂ්ටියට බාධා කරමින් ඇස පටලයකින් වැසී යෑමේ අක්ෂි රෝගය.
කාච ප්‍රාවරය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ කාචය වසා සිටින වැස්ම; කාචය ආවරණය වී ඇති සිවිය (=lens capsule).
කාච රසය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂි කාචයට පිටුපසින් වූ කුටීරයේ අඩංගු ජල්ලි වැනි ද්‍රව්‍යය (=vitreous humour).
කාචජලය(පාරිභා.) [නා.] ජලයෙහි ද්‍රාව්‍ය වන මෘදු වීදුරු විශේෂයක්; සෝඩියම් සිලිකේට් (=water- glass).
කාචය1. [නා.] වීදුරු; පළිඟු; ස්ඵටික; කදා. 2. [නා.] ලෙන්සය; ඇසේ පලඳින කන්නාඩි ආදියෙහි යොදන වීදුරු කැබැල්ල. 3. [නා.] අක්ෂි ගෝලයේ කණීනිකාවට යටින් පිහිටි දේහය; අක්ෂි කාචය. 4. [නා.] වියන ලද රෙද්දක අඟලකට තිබෙන දික් හරස් නූල් ගණන් කිරීම සඳහා පාවිච්චි කරන "අණු දක්නය” හෙවත් ගණන් කිරීමේ කන්නාඩිය. 5. [නා.] ගෙවල තනන වාස්තු විද්‍යාත්මක ක්‍රමයක්.
කාචර තෙල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කුටීර අම්ලය වාෂ්පීකරණයෙන් ලැබෙන සියයට 78 ක සාන්ද්‍රණයක් ඇති සල්පියුරික් අම්ලය (=oil of vitriol).
කාච්චලේ, කාච්චල්1. [නා.] උණ රෝගය. 2. [නා.] දිවේ බැඳෙන කාරම් ගතිය. 3. [නා.] මලකඩ.
කාචාශ්‍රනාලය(පාරිභා.) [නා.] දෘෂ්ටික ස්නායුව පටන්ගන්නා ස්ථානයට කිට්ටු තැනක සිට කාචය දක්වා කාචමය දේහය සිදුරු කරමින් විහිදී ඇති පටු නාලය (=hyaloid canal).
කාඤ්චන1. [නා.ප්‍ර.] රන්; ස්වර්ණ. 2. [නා.ප්‍ර.] හිරියල්. [වි.] රනින් කළ; ස්වර්ණමය.
කාඤ්චි, කාඤ්චී1. [නා.ප්‍ර.] මෙවුල; මේඛලාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔලිඳ.
කාඤ්ජිකය[නා.] බතින් පෙරා ගත් දිය; කැඳ.
කාටනය[නා.] කඩදාසිවලින් තැනූ පෙට්ටිය; කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටිය.
කාටලය, කාර්ටලය1. [නා.] නිෂ්පාදන ප්‍රමාණය හා එහි මිල තීරණය කිරීම සඳහා නිෂ්පාදන ආයතන සම්මුතියකට පත් වීම. 2. [නා.] එබඳු ආයතන එකතුව.
කාටිලේජ කපාලය(පාරිභා.) [නා.] මොළය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා පහත් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේත් උසස් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ කලලවලත් පවතින්නා වූ වැස්ම (=chondrocranium).
කාටිලේජය(පාරිභා.) [නා.] දැඩි වූත් ඇදෙනසුලු වූත් පාරභාසක වූත් ළා නිල් පැහැති සම්බන්ධක පටකය (=cartilage).
කාටුව[නා.] බැත රොඩු; ගොයම් පාගා පිදුරු ඉවත් කළ පසු වී සමග ඉතිරි වන බොල් පිදුරු රොඩු ආදිය.
කාටූනය[නා.] සිත් ගන්නා හෝ විකට රූපි අදහසක් හැඟවීමට පුවත්පත් ආදියෙහි පළ කරනු ලබන චිත්‍රය; විකට චිත්‍රය.
කාඨින්‍යය1. [නා.] තද බව; දැඩි බව; කර්කශ භාවය. 2. (පාරිභා.) [නා.] සිරුර දරදඬු වීම; කම්පය (=rigor).
කාඩ(කථා.) [වි.] නොහික්මුණු; වනචර; අශීලාචාර; සල්ලාල. [නා.ප්‍ර.] නොහික්මුණු පුද්ගලයා; අශිෂ්ටයා.
කාඩ්බෝඩ්[නා.ප්‍ර.] පෙට්ටි ආදිය තැනීමට ගන්නා ඝන කඩදාසි විශේෂයක්.
කාඩි1. [නා.ප්‍ර.] ඇඹුල් හොද්ද හෝ කැඳ; කායම් හොද්ද; ඖෂධීය ද්‍රව්‍ය දමා සකස් කර ගත් කැඳ. 2. [නා.ප්‍ර.] පලතුරු යුෂ. 3. [නා.ප්‍ර.] මණ්ඩි; බොර. [වි.] ඇඹුල් රසයෙන් යුතු; ඇඹුලට හුරු.
කාඩි කටුව(කථා.) [නා.] ලාඩම් ගැසීමට උපයෝගී කර ගන්නා කටුව.
කාඩි බත[නා.] ඇඹුලට පිසූ බත; පැසිබත; ධාන්‍යාදිය හා කුළු බඩු එක් කොට උයා ගන්නා බත.
කාඩු1. [නා.] කැලෑව. 2. [නා.] ගස් නැති ලුණු මිශ්‍ර බිම.
කාණ1. [නා.ප්‍ර.] කණා; එක ඇසක් නොපෙනෙන පුද්ගලයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ජනෙල් කවුළු ආදිය රහිත ගෙය. [වි.] එක් ඇසක් නොපෙනෙන; කණ.
කාණ කච්ඡපයා[නා.] එක් ඇසක් අන්ධ වූ කැස්බෑවා; කණ කැස්බෑවා.
කාණ්ඩ වර්ණපටය(පාරිභා.) [නා.] සුදු ආලෝකය ප්‍රිස්මයක් තුළින් ගමන් කිරීමේ දී සෑදෙන (රතු, රඹ, කහ, කොළ, නිල්, නීලරක්ත, දම් යන) වර්ණ පංතිය (=band spectrum).
කාණ්ඩය1. [නා.] ග්‍රන්ථයක කොටස; පත්‍ර සඟරා ආදියේ (දෛනික, මාසික ආදි වශයෙන්) අවුරුද්දක කලාප ගණන. 2. [නා.] උණ බට ආදි දඬුවල ගැට දෙකක් අතර කොටස; පුරුක; පර්වය; දණ්ඩ; (ගස්) කඳ. 3. [නා.] සන්ධි දෙකක් අතර ඇති ඇටය; ඉල ඇටවල වක්‍ර වූ මැද කොටස. 4. [නා.] ඊය; ශරය. 5. [නා.] කණ්ඩායම; සමූහය; රාශිය. 6. [නා.] කට්ටලය; කොටස.
කාණ්ඩීර ඥානය[නා.] ධනු ශිල්පයෙහි නිපුණත්වය.
කාණික්ක මංගල්‍යය[නා.] රෝමානු කතෝලික චාරිත්‍ර විධියක නාමය; දරුවකු උපන් පසු මව හා බිලිඳා දේවස්ථානයට ගොස් පුද පඬුරු දීමේ චාරිත්‍රය.
කාතර1. [වි.] බියසුලු; බැගෑපත්. 2. [වි.] කම්පිත; සැලුණු.
කාත්තිය[නා.ප්‍ර.] ඉල් මස; කාර්තික මාසය.
කාතිඋසාවි[නා.ප්‍ර.] මුස්ලිම් විවාහ හා දික්කසාද සම්බන්ධ අධිකරණ බලය ලත් උසාවි විශේෂයක්.
කාතිවරයා[නා.] කාති උසාවිවල නඩු අසන විනිසුරුවරයා.
කාදුව1. [නා.] යමක් එල්ලා ගෙන යෑමට භාවිත කරන ලණු ආදියෙන් තැනූ පුඩුව. 2. [නා.] කුඩයෙහි නැමුණු මිට. 3. [නා.] බොත්තම අමුණන සිදුර; බොත්තම් කාසය.
කානන1. [නා.ප්‍ර.] වනය; කැලෑව. 2. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර මණ්ඩලය.
කාන්ත[වි.] ප්‍රිය; මනෝඥ; ශෝභන; රම්‍ය. 1. [නා.ප්‍ර.] මාණික්‍ය විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] නිවාස විශේෂයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] ගායනයෙහි සිත් අලවන ගුණය. 4. [නා.ප්‍ර.] කාන්දම; කාන්ත ගල; කාන්ත පාෂාණ.
කාන්තයා1. [නා.] ප්‍රිය තැනැත්තා. 2. [නා.] ස්වාමි පුරුෂයා.
කාන්තාරය[නා.] වෘක්ෂලතාදිය නොවැවෙන අසාර, ජල රහිත ප්‍රදේශය.
කාන්තාව[නා.] ගැහැනිය; ස්ත්‍රිය.
කාන්තිය[නා.] දීප්තිය; කැල්ම; ශෝභාව.
කාන්දම1. [නා.] ආකර්ෂණය; ඇද ගැනීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] ආකර්ෂණය හෝ විකර්ෂණය කිරීමේ හෝ විද්‍යුත් ධාරාවක් ගෙන යන සන්නායකයක් කෙරෙහි බලයක් ඇති කිරීමේ ගුණය සතු යකඩයක් නොහාත් අන් ද්‍රව්‍යයක් (=magnet).
කාන්දම් මාලිමාව(පාරිභා.) [නා.] දිශා දැනගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය; මූලික චුම්බක මාලිමාව (=magnetic compass).
කාන්දුව[නා.] සියුම් සිදුරු සහිත යමකින් ද්‍රව ආදිය මදින් මඳ පිටතට හෝ ඇතුළට වෑහීම; ද්‍රව ආදිය ටිකෙන් ටික වැගිරීම.
කානිවල්[නා.ප්‍ර.] සැණකෙළිය; ක්‍රීඩෝත්සවය.
කානුව1. [නා.] ජලය බැස යෑමෙන් හෑරුණු හෝ ඒ සඳහා තනන ලද අගල; පොළොව යටින් වතුර බැස්සීමට දමා ඇති නළය හෙවත් පයිප්පය. 2. [නා.] තුවක්කු, පිස්තෝල ආදියේ ලෝහමය බටය.
කාපලය, කාර්පලය(පාරිභා.) [නා.] එක් බීජයක් ඇති ඩිම්බ කෝෂය හෙවත් පිස්ටලය; අණ්ඩපය (=carpel).
කාප්ප අත්ත(පාරිභා.) [නා.] කාප්පයක කුරුපාවේ මුල සිට අත්තක ආකාරයෙන් කාප්ප කකුලට සම්බන්ධ කරන ලද ලීය (=main rafter).
කාප්ප කකුල(පාරිභා.) [නා.] කාප්පයක කුරුපාවේ මුදුන් කොණේ සිට කාප්ප බාල්කයේ අග කෙළවරට සවි කරන ප්‍රධාන පරාලය (=principal rafter).
කාප්පය1. [නා.] ගොඩනැගිල්ලක වහලේ මුදුන් යටලීය දරා සිටින දාරුමය හෝ අයෝමය කූඩුව. 2. [නා.] උරහිස් දෙක ම වැසෙන සේ අඳින අත් සහිත කබායක් වැනි ඇඳුම; නිදන විට පෙරවීමට ගන්නා එවැනි ම ඇඳුම. 3. [නා.] රාජගුරු ප්‍රසාදිතුමා උත්සවාවස්ථාවල අඳින ලෝගු විශේෂයක්. 4. [නා.] අල්මාරිවල උඩ හෝ යට ලී කූඩුව. 5. (කථා.) [නා.] විශේෂයෙන් ළමා සාරියට අඳින සැට්ටයේ කර වටා අල්ලන පළල රැළි පටිය. 6. (කථා.) [නා.] සුරුට්ටුව ඔතා ඇති පිට දුම් කොළය.
කාප්පුව1. [නා.] අතේ හෝ පයේ පලඳින වළල්ල; නූපුරය. 2. [නා.] විවාහයට පෙර මනාලිය අත බඳින නූල; කෞතුකය.
කාපාලික ව්‍රතය[නා.] ආහාර පිළිගැනීම සඳහා මිනී හිස් කබලක් රැගෙන යෑමේ වත.
කාපාලිකයා[නා.] මිනී හිස්කබලකට ආහාර පිළිගෙන බුදින ශෛව තාපස නිකායට අයත් තැනැත්තා.
කාපාළු(කථා.) [වි.] කාලා පාළු කරන; නාස්තිකාර; විනාශකාරී.
කාපික[වි.] වානරයකු බඳු; වානර ලක්ෂණ ඇති.
කාපික මානවයා[නා.] වානර ලක්ෂණ මෙන් ම මානව ලක්ෂණ ද ඇති සත්ත්වයා.
කාපියෝ[නා.ප්‍ර.] කාය ප්‍රයෝගය; ශරීරය හා සම්බන්ධ ක්‍රියාව; කයින් කරන වෑයම; ශරීරය මෙහෙයවීම.
කාපිරි[නා.ප්‍ර.] බොකුටු කෙසින් යුතු කළු පැහැති මනුෂ්‍ය වර්ගයක්; කාබෙරි.
කාපුරුෂයා[නා.] පහත් නිවට පුද්ගලයා; නින්දිත පුරුෂයා.
කාපෝතිකා[නා.ප්‍ර.] පුරාණ කාලයේ භාවිත වූ මද්‍ය විශේෂයක්.
කාබන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වායුගෝලයේ ද ඛනිජ තෙල්, ගල් අඟුරු, දියමන්ති, මිනිරන් ආදියේ ද සත්ත්ව ශරීරවල ද ඇති අලෝහ මූලද්‍රව්‍යයක්.
කාබන් කඩදාසිය[නා.] අතින් ලියන පිටපත්, ටයිප් පිටපත් ආදිය ලබා ගැනීමට මුල් කඩදාසියට යටින් තබන කාබන් දැලි මිශ්‍රිත ඉටි තවරන ලද කඩදාසිය; කාබන් කොළය.
කාබන් මොනොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පාටක් ගඳක් නැති විෂ වායු විශේෂයක් (=carbon monoxide).
කාබන් ස්වීකරණය(පාරිභා.) [නා.] හරිත ශාක විසින් සූර්යාලෝක ශක්තිය උපයෝගී කරගෙන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් හා ජලය සංයෝජනය කර සරල කාබෝහයිඩ්රේට් නිෂ්පාදනය කර ගැනීම; ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය (=carbon assimilation).
කාබන් හරණය(පාරිභා.) [නා.] කාබන් ඉවත් කිරීම (=decarbonisation).
කාබන්ඩයොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාබනික ද්‍රව්‍ය ඔක්සිහරණය වීමෙන් ලැබෙන මඳක් ගඳ ඇති අවර්ණ වායුවක් (=carbon dioxide).
කාබනික[වි.] සත්ත්ව හෝ ශාක ද්‍රව්‍ය අඩංගු; ඉන්ද්‍රියමය වූ; ඓන්ද්‍රීය.
කාබනික අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] භස්මයකට ප්‍රෝටෝනයක් දීමට හැකියාවක් තිබෙන්නා වූ කාබනික සංයෝගයක් (=organic acid).
කාබනේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාබනික අම්ලයේ ද්විසංයුජ අම්ල ඛණ්ඩකය.
කාබයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යකඩවල සහ වානේවල ඇති අනිකුත් මූලද්‍රව්‍ය සමග කාබන් එක් වීමෙන් සෑදෙන සංයෝග.
කාබහන, කාබාන[නා.] කය බහනය; කාය බන්ධනය; පටිය; කහබහන.
කාබාසිනියා[නා.ප්‍ර.] සුන් කිරීම; විනාශය; නාස්තිය.
කාබියුරේටරය(පාරිභා.) [නා.] එන්ජිමක් ක්‍රියා කරවීම සඳහා අවශ්‍ය දාහ්‍ය මිශ්‍රණයක් සෑදෙන පරිදි නියමිත ප්‍රමාණයෙන් වාතය ද වාෂ්පශීල ඉන්ධනයක් ද මිශ්‍ර කරන උපකරණය (=carburettor).
කාම චේතනාව[නා.] කාම සහගත සිතුවිල්ල; ආශාවන් ඉටු කර ගැනීමට සිතීම.
කාම දාහය[නා.] කාම නැමැති ගින්න; කාමය නිසා සිත කය දෙකෙහි ඇතිවන බලවත් සන්තාපය.
කාම දේවයා[නා.] කාමයට අධිපති දෙවියා; අනංගයා.
කාම ධේනුව[නා.] දෙව්ලොව වසමින් සිතූ පැතූ දේ දෙතැයි සලකනු ලබන ගව ධේනුවක්; සුරභිධේනුව.
කාම පාශය[නා.] කාමය නමැති මලපුඩුව.
කාම පුරුෂයා[නා.] කාමී පුද්ගලයා.
කාම බන්ධනය[නා.] කාමයෙන් බැඳීම; කාමය නමැති බැම්ම.
කාම භවය[නා.] (අභි.) මිනිස් ලොව, සදෙව් ලොව හා සතර අපාය යන එකොළොස් වැදෑරුම් උත්පත්ති ස්ථාන.
කාම රාගය[නා.] (අභි.) වස්තු කාමයෙහි ඇලීම; කාමච්ඡන්දය.
කාම රූපය[නා.] අභිමත පරිදි මවා ගන්නා රූපය; කැමති වේශය.
කාම ශාස්ත්‍රය[නා.] කම්සැප විඳීම පිළිබඳ විද්‍යාව; ලිංගික කාර්ය ආදිය විස්තර කරන ශාස්ත්‍රය.
කාමච්ඡන්දය[නා.] රූපාදි වස්තු විෂයයෙහි පවත්නා දැඩි ආශාව; ඉඳුරන් පිනවීමට ඇති බලවත් කැමැත්ත; කාම කණ්හාව.
කාමතුර[වි.] කාමයෙන් ආතුර වූ; කාමයෙන් පෙළුණු.
කාමදද[වි.] කැමති දෙය දෙන; අභිමතවූව දෙන.
කාමනාව[නා.] කැමැත්ත; අභිලාෂය.
කාමභෝගී[වි.] කාම සම්පත් අනුභව කරන; කම් සැප විඳින.
කාමමිථ්‍යාචාරය[නා.] කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම; අයථා කාම සේවනය.
කාමය1. [නා.] (රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ යන වස්තු පිළිබඳ පවත්නා) ආශාව; කැමැත්ත; අභිලාෂය. 2. [නා.] තද ආශාව; ආලය; රාගය. 3. [නා.] මෛථුන සේවනයෙහි දැඩි කැමැත්ත.
කාමරය[නා.] ගෙයක හෝ කිසියම් ගොඩනැගිල්ලක බිත්තිවලින් වෙන් වූ කොටසක්; ඇතුළු ගෙය; කුටිය; ගැබ; ඕවරකය.
කාමරෝග[නා.ප්‍ර.] උපදංශ, සුද බිංදුම වැනි සමාජ රෝග.
කාමසුඛල්ලිකානු යෝගය[නා.] කම් සුවයෙහි අතිශයින් ඇලී ගැලී විසීම.
කාම්‍ය[වි.] කැමති විය යුතු; ආශා කළ යුතු; ප්‍රිය උපදවන.
කාමාචාරය[නා.] කැමති ලෙස පැවැත්ම; අභිමතය; අභිලාෂය.
කාමාන්ධ[වි.] කාමයෙන් අන්ධ වූ; කාමයෙන් මුළා වූ.
කාමාවචර[වි.] (අභි.) කාමලෝකවල බහුල වශයෙන් හැසිරෙන.
කාමාශාව[නා.] කම් සැප කෙරෙහි දක්වන ආශාව; කාම තෘෂ්ණාව.
කාමික, කාමුක[වි.] කාමාශා ඇති; කාමුක හැඟීම් දනවන.
කාමිනිය1. [නා.] අතිශය කාමාශා ඇති තැනැත්තිය; කාමාධික ස්ත්‍රිය. 2. [නා.] සිත් අලවන ස්ත්‍රිය; කාන්තාව.
කාමියා1. [නා.] කම් සැප විඳීමට කැමැත්තා; කාමභෝගියා. 2. [නා.] (යමකට) කැමති තැනැත්තා; ලෝලයා.
කාමී1. [වි.] කාමාශාවෙන් යුත්; කාමාශා සහිත; කාමුක. 2. [වි.] කැමති; ප්‍රිය කරන.
කාමේශ්වර[නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
කාමේෂණා, කාමේසනා[කාම+ඒෂණා/ඒසනා] [නා.ප්‍ර.] කාමය සෙවීම හෙවත් කාමරාගය.
කාමෝන්මාදය[කාම+උන්මාදය] [නා.] කාමයෙන් හටගත් උමතුව.
කාය1. [නා.] සිරුර; ශරීරය; දේහය. 2. [නා.] සමූහය; රැස; එකතුව; ගොඩ; රැළ.
කාය ගතිය[නා.] කය මෙහෙයවා කරන ගමන; පයින් යෑම.
කාය චිකිත්සාව[නා.] ශාරීරික රෝග සම්බන්ධ වෛද්‍ය කර්මය.
කාය ද්වාරය[නා.] (අභි.) කය නමැති දොරටුව; ස්පර්ශ අරමුණු සිතට වැද්ද ගන්නා දොරටුවක් වැනි වූ ශරීරය.
කාය ප්‍රණාමය[නා.] ඇඳිලි බැඳීම් හිස පහත් කිරීම් ආදි කායික ක්‍රියා අනු ව කරන නමස්කාරය.
කාය බන්ධනය[නා.] (විනය.) බුදුවරුන් හෝ භික්ෂූන් වහන්සේලා ඉණ බඳින සිවුරු පටිය; බඳපටිය; කහබහන; කාබහන.
කාය භේදය[නා.] කය බිඳී යෑම; මිය යෑම; මරණය.
කාය විඥානය, කාය විඤ්ඤාණය[නා.] ශරීරය හා සම්බන්ධ ස්පර්ශය දැන ගන්නා සිත; කය පිළිබඳ විඤ්ඤාණය.
කාය විවේකය1. [නා.] පිරිස කෙරෙන් ඈත් වීම. 2. [නා.] ශරීරය කාමයෙන් වෙන් වීම නිසා ඇති වන ඒකීය භාවය.
කායච්ඡේද විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරය කොටස්වලට කපා විශ්ලේෂණය කර දක්වන ශාස්ත්‍රය (=anatomy).
කායච්ජේදය[නා.] ශරීර ව්‍යූහය හා ක්‍රියාකාරිත්වය හැදෑරීමට සිරුරේ කොටස් කැබලිවලට කැපීම; විච්ඡේදනය.
කායදණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] ශරීරයට පමුණුවනු ලබන දඬුවම; කායික දඬුවම.
කායදරථය[නා.] කායික විඩාව; ශාරීරික වෙහෙස.
කායදුශ්චරිත[නා.ප්‍ර.] කයින් සිදු කරන දුසිරිත්; කයින් කරන අකුශල ක්‍රියා.
කායම[නා.] ගම්මිරිස් ඇතුළු කුළු බඩු හා බෙහෙත් වර්ග යොදා උකුවට සාදා ගන්නා හොද්ද.
කායික[වි.] කය පිළිබඳ වූ හෝ කයට අයත් වූ; ශරීරය හා සම්බන්ධිත වූ.
කායික ප්‍රතිවිරෝධිතාව[නා.] ඖෂධ යෝග ශරීරගත වීමෙන් එය නොගැළපීම නිසා ශාරීරික ක්‍රියාවලියෙහි සිදු වන වෙනස්කම.
කායික රසායන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය ප්‍රාක්ප්ලාස්මයේ රසායනික ක්‍රියාකාරීත්වය විශේෂයෙන් සලකමින් සජීව ද්‍රව්‍යවල ඇති වන රසායනික වෙනස්කම් අධ්‍යයනය කරන විද්‍යාව; කායික රසායනය (=physiological chemistry).
කායික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීවීන් තම ජීව ක්‍රියා පවත්වා ගෙන යන ආකාරය පිළිබඳ අධ්‍යයනය; භෞතවේදය (=physiology).
කාර1. [නා.ප්‍ර.] ලුණු; ලවණ; ක්ෂාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉඟිය; ඉංගිතය; සංඥාව. 3. [නා.ප්‍ර.] අතිනත ගැනීම; කසාදය; කරකාරය. 4. [නා.ප්‍ර.] කරන්නා. 5. [නා.ප්‍ර.] කැට වශයෙන් වසින වැස්ස.
කාර බන්ධනය[නා.] සරණ බන්ධනය; පාණිග්‍රහණය.
කාරක[වි.] කරන; සිද්ධ කරන; කාර්යයක නියුක්ත ව සිටින. 1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රියා නිෂ්පත්තියට හේතු වන කාරණය; හේතුව හෝ හේතු-භූත වන කාරණය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] සම්බන්ධ, ආලපන විභක්ති හැර ක්‍රියා සිද්ධියට සම්බන්ධ වන කර්ම, කර්තෘ, කරණ, සම්ප්‍රදාන, අවධි, ආධාර යන විභක්ති සය. 3. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] කුඩා පෙට්ටිය. හෙප්පුව. 4. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සතකු ක්‍රියා කිරීමට උපයෝගී කර ගන්නා වූ අවයවයක් හෝ සෛලයක් (=effector).
කාරක සභාව[නා.] යම්කිසි කාර්යයක් සඳහා (සාමාන්‍යයෙන් මහ සභාවක් අතරින් ) පත් කර ගනු ලබන සාමාජිකයන් කීපදෙනෙකුගෙන් සමන්විත කණ්ඩායම; කමිටුව.
කාරණය, කාරණාව1. [නා.] කාර්ය සිද්ධියට ඉවහල් වන දෙය; හේතුව; නිමිත්ත; අරමුණ. 2. [නා.] කළ යුත්ත; කාර්යය. 3. [නා.] ප්‍රවෘත්තිය; සිද්ධිය.
කාරණා ප්‍රඥාව[නා.] හේතු ප්‍රත්‍යය දැන ගැනීමෙහි ඇති නැණවත් බව.
කාරණාකාරයා[නා.] දැනුම් තේරුම් ඇත්තා; දැන උගත්කම් ඇත්තා; සෑම දෙයක් ම තමා දන්නා බවක් හඟවමින් කථා කරන්නා.
කාරණෝද්ධාරණය[කාරණ+උද්ධාරණය] [නා.] හේතු උපුටා දැක්වීම; කරුණු ගෙන හැර පෑම.
කාරණෝපච්ඡේදය[කාරණ+උපච්ජේදය] [නා.] හේතුව සහමුලින් සිඳීම හෙවත් විනාශ කිරීම.
කාරතුව, කාර්තුව1. [නා.] යම්කිසිවක් සම ව හතරට බෙදීමෙන් ලැබෙන කොටස; හතරෙන් පංගුව. 2. [නා.] කිසියම් මිනුම් ඒකකයකින් හතරෙන් පංගුව. 3. [නා.] වී ආදි ධාන්‍ය මැනීමට ගන්නා උපකරණයක නාමය.
කාරදු[නා.ප්‍ර.] කන තුළ හටගන්නා මල; කන්කලාඳුරු.
කාරනවා[ක්‍රි.] උගුර පෑදීම සඳහා උගුරෙන් ගොරෝසු ශබ්දයක් නඟනවා; උගුර පාදනවා.
කාරභේදක[නා.ප්‍ර.] සිරගෙය බිඳගෙන පලායන්නා.
කාරම1. [නා.] භාජන ආදියෙහි බැඳෙන මල; දත්, දිව ආදි ස්ථානවල බැඳෙන මැලියම්. 2. [නා.] ක්ෂාරය; ලුණු වර්ග.
කාරම් දිය[නා.] (යවකාර වැනි) ලවණ මිශ්‍ර ජලය; ක්ෂාර ජලය.
කාරය1. [නා.] කිරීම; කාර්යය; ක්‍රියාව. 2. [නා.] අක්ෂර නාමයක් හා යෙදෙන උප පදයක්.
කාරවග[නා.ප්‍ර.] ක්ෂාර හෙවත් ලුණු වර්ග.
කාර්කශ්‍යය[නා.] රළු බව; කටුක බව.
කාර්ත්තික1. [නා.ප්‍ර.] ද්වාදස චන්ද්‍ර මාසයන්ගෙන් එකක්; ඇසළ මාසය 2. [නා.ප්‍ර.] කඳකුමරු.
කාර්ත්තික උත්සවය[නා.] ඉල් මාසයේ දී පැවැත්වෙන උත්සවයක්.
කාර්තාන්තිකයා[නා.] ශාරීරික ලකුණු අනු ව ශාස්ත්‍ර කියන්නා; දේහ ලක්ෂණ ශාස්ත්‍රඥයා.
කාර්දිනල්[නා.ප්‍ර.] කතෝලික සභාව පාලනය කිරීමට පාප්වහන්සේට උපකාර වන අනුශාසක මණ්ඩලයේ එක් සාමාජිකයෙක්.
කාර්පටික[නා.ප්‍ර.] කර්පට හෙවත් ඉරී ගිය සිවුරු හෝ කිලිටි කහකඩ දරන භික්ෂුව හෝ යාචකයා.
කාර්පණ්‍ය[නා.ප්‍ර.] දුගී බව; දිළිඳුකම; බැගෑපත්බව.
කාර්පාස[වි.] කපු පිළිබඳ; කපු පුළුනින් කළ. 1. [නා.ප්‍ර.] කපු පිළි; කාර්පාසාම්බර. 2. [නා.ප්‍ර.] කපු පුළුන්.
කාර්මණ[වි.] ක්‍රියාවෙහි දක්ෂ වූ.
කාර්මික1. [වි.] කර්මාන්ත පිළිබඳ වූ. 2. [වි.] යමක් කිරීමේ පිළිවෙළ පිළිබඳ වූ; තාක්ෂණික. 1. [නා.ප්‍ර.] කර්මාන්ත කරන තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] කාර්මික ශිල්පියා.
කාර්මික විද්‍යාව[නා.] කර්මාන්ත ශිල්ප ආදිය පිළිබඳ විද්‍යාව.
කාර්මික විප්ලවය[නා.] 18 සහ 19 ශතවර්ෂවල විශේෂයෙන් එංගලන්තයේ සහ එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයේ කර්මාන්ත කටයුතු සඳහා යන්ත්‍රෝපකරණ භාවිතය ආරම්භ කිරීම සහ ඒ නිසා හටගත් විශාල සමාජ පෙරළිය.
කාර්මික ශිල්පියා[නා.] කාර්මික ශිල්ප ශාස්ත්‍රයෙහි නිපුණ තැනැත්තා.
කාර්මිකඥයා[නා.] කර්මාන්ත පිළිබඳ විශේෂ දැනුමක් ඇති තැනැත්තා.
කාර්මුක1. [නා.ප්‍ර.] දුන්න; චාපය. 2. [නා.ප්‍ර.] ධනු රාශිය.
කාර්ය පටිපාටිය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි වැඩ කොටසක් කිරීමට යොදාගත් සැලැස්ම හෝ අනුපිළිවෙළ (=procedure).
කාර්ය පත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] කළ යුතු කාර්යයන් පිළිබඳ සටහන් පොත හෝ පත්‍රය (=journal).
කාර්ය ප්‍රවෘත්තිය[නා.] කටයුත්තෙහි හෙවත් කාර්යයෙහි පැවැත්ම; ක්‍රියා පිළිවෙළ.
කාර්ය බලය[නා.] වැඩ කටයුතු කිරීමේ ශක්තිය.
කාර්ය භාරය[නා.] කළ යුතු වැඩ කොටසේ බර හෙවත් වගකීම; කළ යුතු දේ පිළිබඳ වගකීම.
කාර්ය මණ්ඩලය[නා.] කිසියම් කටයුත්තක යෙදී සිටින පිරිස; කාර්යාලයක හෝ ව්‍යාපාරයක සේවක පිරිස.
කාර්ය සාධක(පාරිභා.) [වි.] කාර්ය කිරීමේ ශක්තිය ඇති; කටයුතු සම්පාදනයෙහි ශක්තිමත් (=effectual).
කාර්ය සිද්ධිය[නා.] කාර්යය සඵල වීම; අදහස් මුදුන් පත්වීම.
කාර්යක්ෂම[වි.] වැඩට යෝග්‍ය; වැඩෙහි දක්ෂ; කටයුතුවල නිපුණ.
කාර්යය1. [නා.] කළ යුතු දෙය; වැඩය; කටයුත්ත. 2. [නා.] ක්‍රියාවෙන්, කාරණයෙන් හටගන්නා ඵලය.
කාර්යශීලී[වි.] වැඩ කිරීමේ හුරු පුරුදු; කටයුත්තෙහි යෙදෙන; කඩිසර.
කාර්යශූර[වි.] වැඩෙහි දක්ෂ; කටයුත්තෙහි නිපුණ.
කාර්යාංශය[නා.] රජයේ හෝ ආයතනයක පාලන කටයුතු වැඩ ආදිය පිළිබඳ යම්කිසි කොටසක් භාර ව ඇති අංශය; දෙපාර්තමේන්තුව.
කාර්යාලය[නා.ප්‍ර.] කන්තෝරුව.
කාර්යාලසහකාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාර්යාලයක ප්‍රධාන නිලධාරියාට සහාය වන නිලධාරියා (=office assistant).
කාර්යාවලිය[කාර්ය+ආවලිය] [නා.] එකිනෙකට බැඳී සිදුවන ක්‍රියා සමූහය; ක්‍රියා පද්ධතිය.
කාර්ශ්‍ය[නා.ප්‍ර.] කෙට්ටුබව; කෘශභාවය.
කාර්ෂාපණය[නා.] මදටිය විස්සක් බර පැරණි කාසියක්; කහවණුව.
කාරාගාරය, කාරාගෘහය[නා.] සිරගෙය; බන්ධනාගාරය.
කාරාපනය[නා.] කරවීම; සෑදවීම.
කාරිකා1. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ගී විරිතක නාමය 2. [නා.ප්‍ර.] අක්ෂර කිහිපයකින් බොහෝ අර්ථ නැංවෙන පද්‍යය හෝ පද්‍යමය සූත්‍ර ක්‍රමය.
කාරිත[වි.] කරවන ලද. [නා.ප්‍ර.] මෙහෙයවීමෙන් කරන ලද්ද.
කාරිය1. [නා.] කටයුත්ත; කළ යුතු දේ; වැඩය; කාර්යය; ක්‍රියාව. 2. [නා.] ප්‍රයෝජනය; අර්ථය; යහපත. 3. [නා.] යක්නැටුම.
කාරිය කරන රාල, කාරිය කරවන රාල1. [නා.] නින්දගමක කටයුතු මෙහෙයවන්නා 2. [නා.] දළදා මාළිගාවේ නිලධාරියෙක්.
කාරිය කෝරාල[නා.] දළදා මාළිගාවේ අභ්‍යන්තර නිලධාරියෙක්.
කාරිය හුවන්දිරම[නා.] කුඹුරු හිමියන් වෙල් විදානේට හා කාරිය කරවන්නන්ට අස්වැන්නෙන් ගෙවන බද්ද; රජයට ගෙවන අස්වැන්නෙන් දහයෙන් පංගුව හැර ඉතිරියෙන් හතළිස් අටෙන් පංගුවක් වන බද්ද.
කාරු1. [නා.ප්‍ර.] කර්මාන්තකාරයා; කාර්මිකයා; ශිල්පියා. 2. [නා.ප්‍ර.] විශ්ව කර්මයා.
කාරුගානවා(කථා.) [ක්‍රි.] කලඹනවා; හැඳි ගානවා; කූරු ගානවා.
කාරුණික[වි.] කරුණාව ඇති.
කාරුපු[නා.ප්‍ර.] (කපුටාගේ සතුරා යනු වාච්‍යාර්ථයි) බකමූණා.
කාරුව[නා.ප්‍ර.] වළකජු ගැසීමේ දී කජු ගෙඩියට ගැසීමට ගන්නා ගල් හෝ උළු හෝ වළන් කැබැල්ල; පෙන්ද.
කාල1. [නා.] ඒකකයකින් හතරෙන් පංගුව; හතරෙන් එක (1/4). 2. [නා.] ප්‍රතිමා ශිල්පයෙහි දී භාවිත වන මිම්මක්; අඟල් (ඇඟිලි) හෝ ඒකක දෙකක ප්‍රමාණය. 3. [නා.] කුඩා මුගුරක්; ලීයෙන් කළ කුඩා කඩුවක් වැනි ආයුධයක්. 4. [නා.] තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක්. 5. [නා.] ලෝකඩ. 6. (ජ්‍යෝති.) [නා.] නැකතක නාමය; බෙරණ නැකත. [වි.] කළු පැහැයෙන් යුත්; කළු; අඳුරු.
කාල ඝෝෂාව[නා.] යම්කිසි කටයුත්තකට සුදුසු කාලය එළඹ ඇති බව දැනුම් දීම සඳහා කරනු ලබන ඝෝෂාව.
කාල චර්යාව[නා.] කලට වෙලාවට කටයුතුවල යෙදීම.
කාල තරණය(පාරිභා.) [නා.] වර්ධක උපක්‍රම උපයෝගී කොට ගෙන ඍතුවෙන් ඍතුවට ජීවත්වීම (=perennation).
කාල දූතයා[නා.] සර්පයකු දෂ්ට කරනු ලැබූ තැනැත්තා මරණයට පත්වන බව ඇඟවෙන ලකුණු සහිත ව සර්ප විෂ වෛද්‍යවරයා වෙත පැමිණෙන පණිවිඩකරුවා.
කාල නියමය[නා.] කාලය සම්බන්ධයෙන් බැස ගන්නා ලද තීරණය; නියමිත කාලය.
කාල නිර්ණය[නා.ප්‍ර.] කාලය තීරණය කිරීම; අවධිය නිශ්චය කිරීම.
කාල පක්ෂය[නා.] පුරපසළොස්වකට පසු ව එනම් අව පෑළවිය පටන් අමාවක තෙක් ක්‍රමයෙන් සඳ ගෙවී යන දින පසළොස; අව පක්ෂය.
කාල පත්‍රිකාව[නා.] (කර්මාන්ත ශාලා ආදියෙහි) යම් වැඩක් සඳහා ගත වන කාලය හෙවත් වේලාව, යෙදූ ශ්‍රමය ආදිය සටහන් කරන පත්‍රිකාව.
කාල පන්දම1. [නා.] තොවිල්, පින්කම් ආදියේ දී බොහෝ වේලා දල්වනු ලබන ලොකු ගිනිහුළ. 2. [නා.] කප් සිටුවීමේ දී කප මුදුනේ සවි කරනු ලබන ගිනිහුළ.
කාල ප්‍රඥප්තිය[නා.] (සන්ධ්‍යා ආදි) කාලය පිළිබඳ නියමය.
කාල පාලකය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍රවල ක්‍රියාකාරිත්වය කාලය අනු ව පාලනය කරන උපකරණය (=timer).
කාල පාශය[නා.] මාරයාගේ මලපුඩුව.
කාල පුරුෂයා[නා.] (ජ්‍යෝති) මනුෂ්‍ය ශරීරයේ කොටස් ඒ ඒ නැකැත්, රාශි හා ග්‍රහයින්ට අයත් කොට බෙදා දැක්වීම.
කාල බලය[නා.] (ජ්‍යෝති) කේන්ද්‍රයක ග්‍රහයන් පිළිබඳ විනිශ්චයේ දී සලකා බැලිය යුතු කාලය පිළිබඳ බලය.
කාල බෝම්බය[නා.] නියමිත වේලාවක දී පිපිරීමට තබා ඇති බෝම්බය.
කාල භේදය1. [නා.] අතීත වර්තමාන අනාගත ආදි කාල වශයෙන් බෙදීම. 2. [නා.] වාත පිත්තාදි දෝෂවලින් සෑදෙන රෝගවලට නියමිත කාලය.
කාල මණ්ඩලය, කාළ මණ්ඩලය[නා.] ඇසේ කළු ඉංගිරියාව; කෘෂ්ණ මණ්ඩලය.
කාල මරණය[නා.] ආයුෂ හෝ විපාක කර්ම ශක්තිය අවසන් වීමෙන් සිදු වන මරණය; නියම කාලයට සිදු වන මරණය.
කාල විද්‍යාව[නා.] කාලපරිච්ඡේද අනුව සිද්ධි සටහන් කිරීමේ ක්‍රමය; කාල නිර්ණය ශාස්ත්‍රය.
කාල විපර්යාසය1. [නා.] යම් කාලයක් තුළ සාමාන්‍යයෙන් ඇති විය යුතු ලක්ෂණ විද්‍යමාන නොවීම; නියමිත ඍතු ලක්ෂණ ඇති නොවීම. 2. [නා.] ඍතු ලක්ෂණ වෙනස් වීම.
කාල විමුක්ත[වි.] (අභි.) කාල භේදයෙන් මිදුණු; කාල භේදයක් ත්‍රෛකාලික වශයෙන් නොමැති; ගත නොහැකි.
කාල ශතය, කාලසතය[නා.] වාර සියය; සියක්වර.
කාල සංවෘතිය[නා.] පෙරවරු, පස්වරු ආදි වශයෙන් කරනු ලබන කාලය පිළිබඳ සම්මුතිය.
කාල සටහන[නා.] විවිධ කටයුතු කළ යුතු කාල වේලා දක්වන සටහන් පත්‍රය නොහොත් ඒ පිළිවෙළ.
කාල සර්ප යෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) කේන්ද්‍රයක ග්‍රහයන් සියල්ල ම එහි එක් අර්ධයක පිහිටීම.
කාල ස්තම්භය[නා.] මුදුනෙහි ඔරලෝසුවක් සහිත උස් ටැඹ.
කාල සීමාව[නා.] කිසියම් කාර්යයක් සඳහා නියම කර ගත් කාලය; කාල පරිච්ජේදය.
කාල හෝරාව[නා.] (ජ්‍යෝති.) සිංහල පැය දෙකහමාරක හෙවත් ඉංග්‍රීසි පැයක කාලය.
කාලක[වි.] කළුවන් වූ; කෘෂ්ණ වර්ණ. [නා.ප්‍ර.] පව්කාරයා; දුශ්ශීලයා.
කාලකණ්ණි චෝලය[නා.] යකැදුරන් විසින් යක්ෂාවේශ වූවන් මන්ත්‍රෝදකයෙන් නහවන විට අන්දවා පසු ව ඉවත ලන වස්ත්‍රය; නිසිරීකඩ.
කාලකණ්ණියා[නා.] අවාසනාවන්ත තැනැත්තා; පින් නැත්තා.
කාලකත[වි.] මැරුණු; මළ.
කාලකර[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
කාලකර්ම[නා.ප්‍ර.] කාලයටම වන්නා වූ ක්‍රියාව; කර්ම විපාකයෙන් සිදු වන මරණය; කාලමරණය.
කාලක්ෂේප කරනවා[ක්‍රි.] කල් ගෙවනවා; කල්ගත කරනවා; කාලය නිකරුණේ මිඩංගු කරනවා.
කාලක්‍රමානුගත[කාලක්‍රම+අනුගත] [වි.] සිදු වූ කාල පිළිවෙළ අනුගමනය කළ; කාලානුක්‍රමික.
කාලක්‍රියාව[නා.] මරණය; පරලෝ සැපත්වීම.
කාලකූට1. [නා.ප්‍ර.] උග්‍ර විෂ වර්ගයක නාමය; සුරාසුර යුද්ධයේ දී විෂ්ණු විසින් කිරිමුහුද කලඹන ලද කල්හි මතු වූ බව කියැවෙන විෂ වර්ගය. 2. [නා.ප්‍ර.] බලි වර්ගයක නාමය; කාලකූට රාක්ෂය. 3. [නා.ප්‍ර.] සවුදමක නාමය; කාලකූට සවුදම.
කාලගුණ චන්ද්‍රිකාව[නා.] කාලගුණය පරීක්ෂා කිරීම සඳහා අහසට යවන කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකා විශේෂයක්.
කාලගුණ දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] ආකාශයේ විවිධ වායු ලක්ෂණ සටහන් වන යාන්ත්‍රික උපකරණය (=meteorograph).
කාලගුණ පරීක්ෂණාගාරය[නා.] කාලගුණය නිරීක්ෂණය කිරීමේ වැඩ කටයුතු කරන ස්ථානය.
කාලගුණ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] කාලගුණය අධ්‍යයනය පිළිබඳ විද්‍යාව (=meteorology).
කාලගුණය[නා.] යම්කිසි තැනක, යම් කාලයක් තුළ පවත්නා ශීත, උෂ්ණ, වියළි, තෙත් ස්වභාවය ද සුළගේ ස්වභාවය ද ආදි කරුණු සම්මිශ්‍රණයෙන් ඇති වන වායුගෝලීය තත්ත්වය.
කාලගෝට්ටිය[නා.] පිරිසක් නඟන මහත් හඬ; මහා ඝෝෂාව.
කාලචක්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] චක්‍රයක් මෙන් පෙරළෙමින් ගමන් කරන කාලය; කාලය නමැති චක්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] කාලය මනින මිනුම් පද්ධතියක්; තත්පර, විනාඩි, පැය, දින ආදි වශයෙන් කාලය ප්‍රමාණ කිරීමේ සටහන.
කාලච්ඡේදය[නා.] පරිමිත කාලය; කාල සීමාව.
කාලචීවර[නා.ප්‍ර.] චීවර කාලයෙහි ලැබුණු සිවුර; චීවර කාලය ඇතුළත ලද සිවුර.
කාලචෝදිත[වි.] මරණය ආසන්න වූ.
කාලත්‍රයදර්ශී[වි.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන තුන් කල් දක්නා වූ.
කාලත්‍රයවර්තී[වි.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන තුන් කල්හි පවත්නා වූ.
කාලත්‍රයා1. [නා.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන තුන් කාලය. 2. [නා.] මාත්‍රා වශයෙන් ගත් කල හ්‍රස්ව, දීර්ඝ, ප්ලුත යන කාලමාන තුන.
කාලතුවක්කුව[නා.] යම්කිසි තැනක හෝ වාහනයක් මත හෝ සවි කොට ක්‍රියා කරවනු ලබන්නා වූ ද, බර උණ්ඩයක් සැතපුම් ගණනක් ඈතට විහිදීමට හැකි වූ ද විශාල තුවක්කුව.
කාලදාන[නා.ප්‍ර.] සුදුසු කාලයෙහි දෙන දානය.
කාලමාන යන්ත්‍රය[නා.] කාලය මනින යන්ත්‍රය; ඔරලෝසුව.
කාලමුක්ත(පාරිභා.) [වි.] කාලයෙන් මිදුණ; කාල නියමයක් නැති; කාල භේදයක් නැති (=timeless).
කාලමේඝ, කාළමේඝ[නා.ප්‍ර.] කළු වලාකුළ; වැහි වලාකුළ.
කාලය1. [නා.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යනුවෙන් බෙදිය හැකි තත්පර, විනාඩි, පැය, දින ආදි වශයෙන් මනිනු ලැබිය හැකි දෙය. 2. [නා.] අඛණ්ඩ පැවැත්ම පිළිබඳ සංකල්පය; පැවැත්මක සම්බන්ධතාව හෙවත් මිම්ම; සිද්ධි හෝ අවස්ථා දෙකක් අතර ගත වී ඇති වේලාවේ වෙනස; යුගය; අවධිය. 3. [නා.] හ්‍රස්ව, දීර්ඝ, ප්ලුත වශයෙන් අක්ෂර උච්චාරණයට ගත වන වේලාව. 4. [නා.] කිසියම් කාලගුණයක් පවතින සමය; ඍතුව. 5. [නා.] නියම මොහොත හෝ අවස්ථාව. 6. [නා.] මරණය; මරණය සිදු වන වේලාව.
කාලයාත්‍රා කරනවා[ක්‍රි.] මැරෙනවා; මරණයට පත්වෙනවා.
කාල් වඩන්නා[නා.] රජුගේ ආරක්ෂාව සඳහා කඩු ගෙන සිටින භටයා; අසිග්‍රාහකයා.
කාල්කරුව[නා.] හතරෙන් පංගුවෙන් දෙකෙන් පංගුව; අටෙන් පංගුව.
කාල්ගානවා1. [ක්‍රි.] දණ්ඩක්, හැන්දක් වැනි දෙයකින් කලඹනවා; හැඳිගානවා; කලතනවා . 2. (කථා.) [ක්‍රි.] පයින් ගමන් කරනවා; හෙමින් ඇවිදිනවා.
කාල්පනික[වි.] සිතින් මවා ගත්; කල්පිත; අභූත.
කාල්වැටිය[නා.] ඉසකෙස් රොද; කියඹුව.
කාලාගමනය[කාල+ආගමන] [නා.] කල් පැමිණීම; කාලය සම්ප්‍රාප්ත වීම.
කාලාග්නි[කාල+අග්නි] [නා.ප්‍ර.] කල්පයන් අවසානයේ ඇති වී ලෝකය විනාශ කරතියි සැලකෙන මහා ගින්න.
කාලාතිගමනය[කාල+අතිගමනය] [නා.] කාලය ඉක්මීම; කාලය ගෙවීයෑම; කල්ගත වීම.
කාලාන්තරය1. [නා.] අතරතුර කාලය; කාලපරිච්ජේදය; කාලසීමාව. 2. [නා.] දීර්ඝ කාලය; චිර කාලය.
කාලාන්ධකාරය[නා.] මහා කළු අඳුර; දැඩි කළුවර.
කාලානුක්‍රමය[නා.] කාල පිළිවෙළ; වර්ෂ ක්‍රමය.
කාලානුරූප[කාල+අනුරූප] [වි.] කාලයට සුදුසු වූ; කාලයට ගැළපෙන.
කාලාභ්‍රය[නා.] කළුවලාව.
කාලාර්ථය1. [නා.] කාලය දක්වන අර්ථය. 2. [නා.] අසම්භාව්‍ය ක්‍රියාව යෙදෙන එක් අර්ථයක්.
කාලාරෝචනය[කාල+ආරෝචනය] [නා.] කල් දක්වා සිටීම; සුදුසු කාලය එළඹ ඇති බව ප්‍රකාශ කිරීම.
කාලාවරෝධය[කාල+අවරෝධය] (පාරිභා.) [නා.] බොහෝ කාලයක් නොකඩවා භුක්ති විඳීමෙන් දේපළ අයත් කර ගැනීම; දේපළ භුක්තියට සවි වීම.
කාලික[වි.] කාලයට අයත් වූ; කාලය හා සම්බන්ධ වූ. [නා.ප්‍ර.] (විනය.) භික්ෂුන් ඒ ඒ කාලයෙහි දී වැළඳිය යුතු ආහාරපාන ආදිය.
කාලීන[වි.] නියමිත කාලයකට අයත්; කාලයකට සීමා වූ; කාලයකට සුදුසු වූ.
කාලුෂ්‍යය[නා.] කිලුටු බව; අපවිත්‍රතාව; සිතෙහි කිලුට හෝ අපිරිසිදු බව.
කාලුෂ්‍යාපගමනය[කාලුෂ්‍ය+අපගමනය] [නා.] කිලුටුබව ඉවත්වීම; පිරිසිදු වීම; සිතෙහි කෙලෙස්මල නැතිවීම.
කාලෝචිත[කාල+උචිත] [වි.] කලට ඔබින; කාලයට ගැළපෙන; අවස්ථාවට සුදුසු.
කාවටය[නා.] කපුටු රංචුව; කාක සමූහය.
කාවඩනවා[ක්‍රි.] ශාරීරික ඉන්ද්‍රිය සංවර කරනවා.
කාවඩි, කාවාඩි1. [නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් කතරගම දෙවියන් පිදීම සඳහා නැට්ටුවන් කර මත තබා ගෙන නටන අලංකාර ආරුක්කුව. 2. [නා.ප්‍ර.] කාවඩි කරේ තබා ගෙන නටන නැටුම.
කාවණුව1. [නා.] කහවණුව. 2. [නා.] යාචක බලු කපුටු ආදින්ට බත් දෙන බඳුන.
කාවත්1. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා; හඳ 2. [නා.ප්‍ර.] කහපාට වස්ත්‍රය; කාෂාය වස්ත්‍රය.
කාවදිනවා1. [ක්‍රි.] ඇතුළට හාරාගෙන යනවා. 2. [ක්‍රි.] තදින් සිතට වදිනවා; හොඳින් අවබෝධ වෙනවා.
කාවල1. [නා.] මුර කිරීම; ආරක්ෂා කිරීම; රැකබලා ගැනීම. 2. [නා.] ආරක්ෂා මන්ත්‍රය. 3. [නා.] මුර පොළ; ආරක්ෂා ස්ථානය.
කාවල් වෙනවා[ක්‍රි.] සිවුපාවුන් සංවාසයෙහි යෙදෙනවා; ගවයන් රැළේ වැටෙනවා.
කාවල්කාරයා[නා.] මුරකාරයා; රැකවල්කරු.
කාවල්ලිය[නා.] ගොනාගේ පිට උඩ බඩු පටවන විට බෙල්ලේ සිට වලිගෙට යටින් බඳින රැහැන.
කාව්‍ය බන්ධනය[නා.] කාව්‍ය රචනය කිරීම; කාව්‍ය ප්‍රබන්ධ කිරීම.
කාව්‍ය භාෂාව[නා.] කාව්‍යකරණයට උචිත භාෂාව.
කාව්‍ය රසය[නා.] කාව්‍යයකින් ජනිත වන රසය හෙවත් චමත්කාරාත්මක හැඟීම.
කාව්‍ය ශාස්ත්‍රය[නා.] කාව්‍ය රචනය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
කාව්‍ය සාහිත්‍යය[නා.] සාහිත්‍ය රසයෙන් යුත් නිබන්ධ; ගද්‍ය පද්‍ය ග්‍රන්ථවලින් සමන්විත වූ ග්‍රන්ථ සමූහය.
කාව්‍යකරණය1. [නා.] ගද්‍යමය හෝ පද්‍යමය හෝ රසභාවාන්විත නිබන්ධ කිරීම. 2. [නා.] කාව්‍ය නිර්මාණය කිරීම.
කාව්‍යප්‍රතිභාන[නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය විෂයෙහි අපූර්ව වස්තු නිර්මාණය කිරීමෙහි සමත් නුවණ; නිර්මාණාත්මක ප්‍රඥාව.
කාව්‍යමුඛය[නා.] කාව්‍ය ග්‍රන්ථයක ආරම්භය.
කාව්‍යය[නා.] කව.
කාව්‍යාලඞ්කාර[නා.ප්‍ර.] කාව්‍යය හොබවන හෙවත් සරසන උපමා, රූපක, අනුප්‍රාස ආදි විශේෂ අර්ථ ශබ්ද යෙදුම්.
කාව්‍යෝපසංහාරය[නා.] කාව්‍යයක් හෝ නිබන්ධයක් කැටි කොට දැක්වීම; කාව්‍යයක අවසානය සංක්ෂිප්තයෙන් දැක්වීම.
කාවාඩම(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වැඩෙහි යෙදී සිටින විට ඇඳුම් පරිස්සම් කිරීම සඳහා හැඳ ගන්නා උඩ වැස්ම; පිළිවැස්ම (=apron/overall).
කාවැටෙනවා1. [ක්‍රි.] භුක්ති විඳිමින් ජීවත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පොරකනවා.
කාවියම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය ප්‍රබන්ධ.
කාවිසිමුනි[නා.ප්‍ර.] කය, වචනය, මනස යන ද්වාර තුන.
කාවුරුව(කථා.) [නා.] කා ඉතිරි වූ බත; ඉඳුල් ආහාරය.
කාවුල(කථා.) [නා.] සිදුර; හිල; කපොල්ල.
කාෂ්ට[වි.] වියළි; රූක්ෂ. 1. [නා.ප්‍ර.] ලී; දර; දැවදඬු. 2. [නා.ප්‍ර.] දත් මදින දැහැටි කූර.
කාෂ්ඨ කර්මය[නා.] ලීයෙන් කරවන වැඩ; වඩු කර්මාන්තය; ලී කලාව.
කාෂ්ඨ ඵලය(පාරිභා.) [නා.] පිටකටුව සහිත ගෙඩිය (=nut).
කාෂ්ඨ මථනය[නා.] වියළි ලී දඬු (දෙකක්) එකට ඇතිල්ලීම.
කාෂ්ඨ රචනාව[නා.] දරසෑය; චිතකය.
කාෂ්ඨ ශිල්පය[නා.] ලී කැටයම් කලාව.
කාෂ්ඨතන්තු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලීයක ඇති තන්තුමය පටක (=wood fibre).
කාෂ්ඨරූප[නා.ප්‍ර.] ලීයෙන් කළ රූපය; දඬුරුව.
කාෂ්ඨවාහන[නා.ප්‍ර.] දඬුවෙන් තැනූ වාහනය.
කාෂ්ඨාග්නි[කාෂ්ඨ+අග්නි] [නා.ප්‍ර.] දර ලීයෙන් හටගන්නා ගින්න.
කාෂ්ඨාභිඝාතය[කාෂ්ඨ+අභිඝාතය] [නා.] දණ්ඩකින් ගැසීම; ලීයකින් ගැසීම.
කාෂාය[වි.] කසටින් යුක්ත; කහට පොවන ලද.
කාෂාය වස්ත්‍රය[නා.] කහට පොවන ලද වස්ත්‍රය; කසාවත.
කාසය1. [නා.] ශරීරය කෘෂ කරවන රෝගය; ක්ෂය රෝගය. 2. [නා.] ඇඳුමක බොත්තම් රුවාලන සිදුර.
කාසාවකණ්ඨකයා[නා.] කහ නූල්පටක් අතෙහි හෝ බෙල්ලෙහි හෝ හිසෙහි හෝ බැඳගෙන සිටින දුශ්ශීල පැවිද්දා.
කාසිනෝමාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ පටක තුළ විප්‍රකෘති ශෛල ඇති වී ඒවා අක්‍රමවත් ලෙස හා අසීමිත ලෙස ගුණනය වීමෙන් හට ගන්නා ආබාධයක්; කුලීරමාව (=carcinoma).
කාසිපණම්[නා.ප්‍ර.] මිල මුදල්; මුදල් හදල්.
කාසිපාලක[නා.ප්‍ර.] බැංකු කඩසාප්පු ආදියේ මුදල් භාර ව සිටින තැනැත්තා; මුදල් භාරකාරයා (=cashier).
කාසිය[නා.] මුදල් වශයෙන් භාවිත කරන නියමිත අගයකින් යුතු ව හා මුද්‍රාවන් සහිත ව බලධාරි ආයතනයක් විසින් නිකුත් කළ ලෝහ කැබැල්ල.
කාහල[නා.ප්‍ර.] වාද්‍ය භාණ්ඩයක නාමය; කාළම; හොරණෑව.
කාළ[වි.] කළු; කළු පැහැයෙන් යුත්; අඳුරු. 1. [නා.ප්‍ර.] කළු පැහැය. 2. [නා.ප්‍ර.] යකඩ. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] නැකතක නාමය; බෙරණ.
කාළංචිය1. [නා.] පඩික්කම; කෙළ බඳුන . 2. [නා.] තැටිය; බන්දේසිය; ඉලත්තට්ටුව.
කාළක1. [නා.ප්‍ර.] ලේනා; කලන්දකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] කළු පැල්ලම; කළු ලපය. [වි.] කළු; කළුවන්.
කාළපක්ඛ[නා.ප්‍ර.] පුරපසළොස්වකින් පසු චන්ද්‍රයා කෙමෙන් ගෙවී යන දින පසළොස; කළුවර පක්ෂය; අවපක්ෂය; කාල පක්ෂය.
කාළම1. [නා.] පැරණි තූර්ය භාණ්ඩයක නාමය; කාහලය; හොරණෑව. 2. [නා.] සතුරන්ට වින කරනු පිණිස මතුරා පිඹින මන්ත්‍රයක්.
කාළසිලා[නා.ප්‍ර.] කළුගල්.
කාළහිලා[නා.ප්‍ර.] උපන් ලපය.
කාළායස[නා.] කළු යකඩ; යකඩ.
කාළාවක[නා.ප්‍ර.] මිනිසුන් දස දෙනෙකුට සමාන ශක්තියක් ඇති ඇතුන් විශේෂයක නාමය.
කැක්කුම1. [නා.] රිදීම; වේදනාව; රුජාව; පීඩාව. 2. [නා.] සිතෙහි ඇති වන ආවේගය; කම්පනය. 3. [නා.] කලබලගතිය; දැඟලිල්ල; නොසන්සුන්තාව.
කැකෑරුම් නළය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ද්‍රව රත් කර ගන්නා වීදුරු බටය.
කැකිරි[වි.] කර්කශ වූ; රළු; ක්‍රෑර. 1. [නා.ප්‍ර.] කෑමට ගන්නා ගෙඩි සෑදෙන වැල් වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] රළුබව.
කැකුණ පන්දම[නා.] කැකුණ තෙල් පොඟවා සකස් කරනු ලබන පන්දම.
කැකුළ1. [නා.] පිපීමට ආසන්න මල; පොහොට්ටුව; පුෂ්පාංකුරය. 2. [නා.] තලියක පතුලෙන් උඩට නෙරා සිටින සේ තනා ඇති පොහොට්ටුවක් වැනි කුඩුම්බිය. 3. [නා.] තදබව; රළුබව.
කැකුළට කොටනවා[ක්‍රි.] නොතම්බා අමුවෙන් වී කොටනවා.
කැකුළම් පදම[නා.] කුඹුරුවල, පැළ නොකළ හෝ පොඟවා නැති වී වැපිරීමට යෝග්‍ය කාලය.
කැකුළා1. [නා.] කොලු ගැටයා; පිරිමි ළමයා. 2. [නා.] නොදැමුණු තැනැත්තා; චණ්ඩි පුද්ගලයා.
කැකුළු විය[නා.] ළදරු වයස; ළපටි විය.
කැකුළුදත්[නා.ප්‍ර.] මල් පොහොට්ටු වැනි දත්; කුඩා ළමයින්ගේ දත්.
කැකුළුවචන[නා.ප්‍ර.] කර්කශ වචන; පරුෂ වචන; රළුබස්.
කැකුළුසහල්, කැකුළුසාල්, කැකුළුහාල්[නා.ප්‍ර.] නොතැම්බූ වී කොටා ලබාගන්නා සහල්; කැකුළට කොටා ගත් හාල්.
කැට1. [නා.] ලී; දැව. 2. [ප්‍ර.යෙදේ] කෑල්ල; කැබැල්ල; පිඩ. 3. [ප්‍ර.යෙදේ] දුර ප්‍රමාණයක්; මධ්‍යම බල ඇති පුරුෂයකු ගල්කැටයක් ගැසූ විට එය වැටෙන දුර ප්‍රමාණය.
කැට කණුව[නා.] කඩඉමේ සිටු වන ලීය; මායිම් කණුව.
කැට ගහනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] වගාවකට බිම සැකසීමේදී පස් හෝ මඩ කුට්ටි පොඩි කර සමතලා කරනවා; කැට පාගනවා. 2. [ක්‍රි.] දාදු කැට ක්‍රීඩාවේ යෙදෙනවා.
කැටකැබිලිති[නා.ප්‍ර.] ගල්කැට හා කුඩා වළං කැබලි.
කැටතල[නා.ප්‍ර.] කන්නාඩිය; කැඩපත; දර්පණ තලය.
කැටපත1. [නා.] කන්නාඩිය; දර්පණ තලය; කැඩපත. 2. [නා.] ලියුම; සන්දේශය.
කැටපත් පවුර[නා.] සීගිරි පර්වත ඇළයෙහි පවතින ඔපවත් ප්‍රාකාරය.
කැටපහණ[නා.ප්‍ර.] ගල්කැට; කුඩා ගල්.
කැටපෝරුව1. [නා.] කමතේ වී එකතු කිරීමට යොදා ගන්නා ගොවිලෑල්ල. 2. [නා.] කුඹුරුවල කුරුල්ලන් එලවීම සඳහා උණ බටයක් පළා සකස් කරගත් ලී ටකය; ටක පෝරුව.
කැටපෝලය[නා.] ලී කරුවකට රබර් පටි යොදා සකස් කළ ගල් ආදිය විදීම සඳහා ගැනෙන උපකරණයක්.
කැටය, කැටේ1. [නා.] කුඩාගල; ගල්කැටය. 2. [නා.] කැට ගැසීම වැනි ක්‍රීඩා සඳහා ගැනෙන කුඩා හතරැස් ලී කෑල්ල. 3. [නා.] මුදල් එකතු කිරීම සඳහා ලී මැටි ආදියෙන් සාදන ලද භාජන විශේෂය. 4. [නා.] පොල් කටුවෙන් හෝ ලබු ගෙඩි කටුවෙන් සාදා ගැනෙන භාජනය. 5. [නා.] සේරුවෙන් හතරෙන් පංගුව; හුණ්ඩුව.
කැටයම්[නා.ප්‍ර.] ලී, ගල්, ලෝහ, ආදියෙහි කැපීමෙන් ලියවීමෙන් හෝ කෙටීමෙන් කරන විසිතුරු කර්මාන්ත.
කැටවක[නා.] නඟුලේ කොටසක්; නඟුල් කඳ; වක් අත්ත.
කැටවරුව[නා.] වී හුළං කිරීමේදී වෙන් වන වැලි කැට සහිත වී කොටස.
කැටවැලි[නා.ප්‍ර.] (කමත්.) වැලි මිශ්‍ර වී හෝ වෙනත් ධාන්‍ය වර්ග.
කැටා උෂ්ණත්වමානය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් ස්ථානයක වායුගෝලයේ ශීත ප්‍රමාණය මනින උපකරණය (=cata thermometer).
කැටායනය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍යයක ධන ආරෝපණයක් තිබෙන අයනය; කැතෝඩය කරා ගමන් කරන අයනය (=cation, kation).
කැටැත්ත[නා.] සී සෑම.
කැටි ගැසෙනවා[ක්‍රි.] තරලයක් ඝන වී කුඩා පිඬු බවට පත්වෙනවා.
කැටි වැහිවලාකුළ(පාරිභා.) [නා.] අඩි 15000කටත් වඩා ඝනකම ඇති දැවන්ත අඳුරු වලාකුළු විශේෂයක්; වැස්ස ඇති කරන වලාකුළ (=cumulonimbus cloud).
කැටිඅයිස්[නා.ප්‍ර.] මුහුදේ පාවී යන විශාල අයිස් කුට්ටි සමූහය.
කැටිති[කැට+ඉති] [නා.ප්‍ර.] ඉතා කුඩා කැට හෝ කැටි; ඉතා කුඩා කැබලි.
කැටිය1. [නා.] කුට්ටිය; කැබැල්ල; ගුළිය; පිඬ. 2. [නා.] ගොඩ; රාශිය; පොකුර; මිටිය. 3. [නා.] කණ්ඩායම; සමූහය.
කැඩපත[නා.] කැටපත.
කැඩපන්1. [නා.ප්‍ර.] කුසපත; සලාකපත. 2. [නා.ප්‍ර.] හසුන්පත.
කැඩ්මියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුදු ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක් (=cadmium).
කැඩිය[නා.] කොටස; ඛණ්ඩය; ඡේදය.
කැඩුම් බිඳුම් වෙදකම[නා.] ශරීරයෙහි අත්පා ඇට ආදිය කැඩීම හා බිඳීම පිළිබඳ ව කරන වෛද්‍ය කර්මය; භග්න චිකිත්සාව.
කැඩෙට්1. [නා.ප්‍ර.] ආධුනිකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ශිෂ්‍ය භටයා.
කැණවිලා, කැණහිලා[නා.] හිවලා; ශෘගාලයා.
කැණිමඩල, කැණිමඬල[නා.] අර්ධ කවාකාර පියස්සෙහි හෙවත් බොකු වහලෙහි සවි කොට ඇති මැද පිහිටි ලී කඳ; කර්ණිකා මණ්ඩලය.
කැත1. [වි.] පිළිකුල් සහගත; නොහොබිනා; අමනෝඥ; අශෝභන. 2. [වි.] ක්ෂත්‍රිය; ක්ෂත්‍රිය වංශයට අයත්; රාජවංශික. 1. [නා.ප්‍ර.] පිළිකුල් ගතිය; අප්‍රිය භාවය; නොකැමති බව. 2. [නා.ප්‍ර.] අපිරිසිදු දෙය; කැළි කසළ; අශුචි.
කැත්1. [නා.ප්‍ර.] ඉවසීම; ක්ෂාන්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්ෂත්‍රිය කුලයට අයත් තැනැත්තා. 3. [නා.ප්‍ර.] රජ.
කැත් කුලය[නා.] ක්ෂත්‍රිය වංශය; රාජ වංශය.
කැතාර්සිස්[නා.ප්‍ර.] වෙහෙස, දැඩි ආවේග වැනි මානසික අසහන දුරු කිරීම සඳහා නාට්‍ය, සංගීතාදි කලා රස විඳීම ඇතුළත් ප්‍රතිකාර ක්‍රමය.
කැති[වි.] ක්ෂත්‍රිය කුලයට අයත්. 1. [නා.ප්‍ර.] නැකතක්. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] පුර පසළොස්වක තිථිය සමඟ කැති නැකත යෙදෙන චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයෙහි මාසයක නාමය; ඉල්මස. 3. [නා.ප්‍ර.] ආයුධ විශේෂයක නාමය. 4. [නා.ප්‍ර.] වෙසඟන; වර්ණදාසිය. 5. [නා.ප්‍ර.] මල් පොකුර.
කැතිටොමීටරය(පාරිභා.) [නා.] සෙන්ටිමීටර කීපයකට නොවැඩි උසක් මැනීම සඳහා ගන්නා ක්‍රමාංකිත සිරස් කුලුනක ඉහළ පහළ යා හැකි දුරේක්ෂයක් (=cathetometer).
කැතිඩ්‍රල්[නා.ප්‍ර.] අග්‍ර රාජගුරු ප්‍රසාදීන් වහන්සේගේ ආසනය ඇති දෙව්මැදුර; ආසන දෙව්මැදුර.
කැතිබෙරය[නා.] කැති තලය මිටට සවි කරන ලෝහමය කොපුව හෙවත් විල්ල.
කැතිරි1. [නා.ප්‍ර.] පැරණි නිලධාරියකුගේ නාමය; දොරටුපාලයා. 2. [නා.ප්‍ර.] හණ වර්ගයක්; නියඳ.
කැතීටරය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍රාශයෙන් මුත්‍ර ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන නළයක් සහිත උපකරණයක් (=catheter).
කැතෝඩය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේද කෝෂයකින් වායු විසර්ජන නළයකින් හෝ තමයන කපාටයකින් හෝ විද්‍යුත්ධාරාව පිටතට යන අග්‍රය; ඍණ ඉලෙක්ට්‍රෝඩය (=cathode).
කැදැල්ල1. [නා.] කුරුලු, ලේන් ආදීන්ගේ කූඩුව; කුරුලුගේ. 2. [නා.] එකට කැටි වූ සමූහය; රොත්ත.
කැන1. [නා.] කරල් මිටිය; උප්පිඩ. 2. [නා.] පොකුර; මංජරිය; වල්ල. 3. [නා.] සමූහය; රංචුව. 4. [නා.] කැටිය; ගොඩ.
කැනහිරාව[නා.] සිතේ නොසතුට; කලකිරීම.
කැන්1. [නා.ප්‍ර.] පැහැය; රශ්මිය; ප්‍රභාව. 2. [නා.ප්‍ර.] කැඳ. 3. [නා.ප්‍ර.] මෝරු (කිරි).
කැන් බඳිනවා[ක්‍රි.] රංචු ගැසෙනවා; රාශිභූත වෙනවා.
කැන්ටිලීවරය(පාරිභා.) [නා.] එක් කෙළවරක් සවි කළ අනෙක් කෙළවර නිදැල්ලේ තිබෙන දණ්ඩක් (=cantilever).
කැන්දනවා[ක්‍රි.] අභිමුඛයට පමුණුවනවා; කැඳවනවා; අඬගසනවා.
කැන්දන් එනවා1. [ක්‍රි.] කැඳවා ගෙන එනවා; පැමිණෙනවා. 2. [ක්‍රි.] මනාලියක් එක්කර ගෙන මනාලයාගේ ගෙදරට කැඳවා ගෙන එනවා.
කැන්වස්1. [නා.ප්‍ර.] හණ නූලින් වියන ලදු ව රුවල්, කූඩාරම් ආදිය තැනීමට ගන්නා සුදු නොකළ ඝන රෙද්ද. 2. [නා.ප්‍ර.] කතිර මැහුම් වැඩට ගන්නා සිදුරු සහිත රෙදි වර්ගයක නාමය.
කැනැත්ත[නා.] මල් හෝ ගෙඩි සහිත ඉත්ත; පොකුර; කිනිත්ත
කැනියම[නා.] ගැඹුරු දොරුව හෙවත් කඳුර; කඳුරු නිම්නය; කැන්යොනය.
කැනිවිලි[නා.ප්‍ර.] කන්නලව්ව; පෙරැත්තය.
කැඳ1. [නා.ප්‍ර.] බතින් පෙරා ගත් දිය; සහල් තැම්බූ වතුර; හුළුකැන්. 2. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය, ඖෂධීය පැළෑටි, පොරි, පොල්කිරි ආදිය දමා තම්බා සාදා ගන්නා පානය. 3. [නා.ප්‍ර.] (මැදීමට පෙර) රෙදිවල දළ බව ඇති කිරීම සඳහා යොදන සව්, පිටි ආදියෙන් සාදාගන්නා උකු ද්‍රව්‍යය.
කැඳවනවා[ක්‍රි.] (කෙනෙකු) තමා වෙතට ගෙන්වනවා; අභිමුඛයට පමුණුවනවා; කැන්දනවා.
කැඳිත්ත[නා.] කැඳ ටික; කැඳ ස්වල්පය.
කැප[වි.] සුදුසු; යෝග්‍ය; (විනයානුකූල ව පරිභෝගයට) ඔබින; සාරුප්‍ය. [නා.ප්‍ර.] සුදුසු දෙය; යෝග්‍ය දේ; විනයානුකූල ව පරිභෝගයට සුදුසු දේ.
කැප කරනවා1. [ක්‍රි.] අයිතිය බාර කරනවා; පවරනවා; හිමි කරනවා; පරිත්‍යාග කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (උපසම්පන්න භික්ෂූන්ට) විනයානුකූල ව පිළිගැනීමට යෝග්‍ය කරනවා.
කැපකරුවා, කැපකාරයා1. [නා.] භික්ෂූන්ට සුදුසු හා අවශ්‍ය දේ පිළිගන්වන හෝ ඉටුකරන තැනැත්තා; භික්ෂූන්ගේ සේවකයා. 2. [නා.] කිසිවෙකුගේ ආහාර, ඇඳුම් පැලඳුම් ආදි මූලික අවශ්‍යතා ඉටු කිරීමට වගකීම භාර ගත් තැනැත්තා.
කැප්රික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] බටර්, පොල් තෙල් ආදියෙන් ලබා ගන්නා තෙල් සහිත අම්ලයක් (=capric acid).
කැප්ස්ටනය(පාරිභා.) [නා.] නැංගුරමෙහි කඹය නැවත එතීම සඳහා සවි කොට ඇති යන්ත්‍රය (=capstan).
කැප්සියුලය1. (පාරිභා.) [නා.] ඖෂධ නියමිත ප්‍රමාණයක් ඇතුළු කරන ලද ජෙලටින් කෝෂය; බෙහෙත් කරල; ගුටිකාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] අණ්ඩප කීපයකින් යුක්ත වූ ද වියැළී පැළෙනසුලු වූ ද ඵලයක්; ස්ඵෝටිකාව.
කැපී පෙනෙනවා[ක්‍රි.] මතු වී පෙනෙනවා; ඉස්මතු වී පෙනෙනවා.
කැපෙනවා1. [ක්‍රි.] ආයුධයක මුවහත හොඳින් තිබෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (ආයුධයකින් කැපීමේදී) වෙන් වෙනවා; ඡේදනය වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] ගැළපෙනවා; සුදුසු වෙනවා; ඔබිනවා. 4. [ක්‍රි.] පැත්තකට වෙනවා; නොපිළිගැනීමට ලක් වෙනවා.
කැබැල්ල, කැබෙල්ල[නා.ප්‍ර.] යමකින් කැඩී වෙන් වී ඇති කොටස; කෑල්ල; ඛණ්ඩය; කඩ; පංගුව.
කැබිනට් ආණ්ඩු ක්‍රමය[නා.] ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩු ක්‍රමයක්; ජනාධිපතිවරයකු හෝ අගමැතිවරයකු ප්‍රධානත්වය දරන ඇමති මණ්ඩලයක් විධායකය ලෙස ක්‍රියා කරන රාජ්‍ය පාලන ක්‍රමය.
කැබිනට් මණ්ඩලය[නා.] රටක පාලන කටයුතු කරගෙන යෑමේ වගකීමෙන් යුත් අමාත්‍ය සමූහය.
කැම්බියම(පාරිභා.) [නා.] කඳෙහිත් මුලෙහිත් ද්වීතීයික වර්ධනය සිදු කරන සජීවී විභාජක පටකය.
කැමැත්ත[නා.] ආශාව; රුචිය; අභිමතය.
කැමි[වි.] (යම් කාර්යයක) යෙදී සිටින; නියුක්ත වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] යම් කාර්යයක යෙදී සිටින තැනැත්තා; සේවකයා; නිලධාරියා. 2. [නා.ප්‍ර.] කර්මාන්තයක ප්‍රධානියා. 3. [නා.ප්‍ර.] ලිපිකරුවා; ලියන්නා. 4. [නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර ශිල්පියා; සිත්තරා.
කැමිය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක වෙනත් කොටසකට රේඛීය චලිතයක් ලැබෙන පරිදි හැඩ ගස්වා ඇති පරිභ්‍රමණය වන දණ්ඩක තිබෙන, විකේන්ද්‍රික ප්‍රක්ෂේපණය (=cam).
කැරකෝප්පුව[නා.] මිනී පිට්ටනිය; සොහොන් බිම; සුසාන භූමිය.
කැරට්, කැරැට්1. [නා.ප්‍ර.] රත්රන්වල පිරිසිදු භාවය මනින මානයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] දියමන්ති මැණික් ආදියේ බර මනින මිම්මක්. 3. [නා.ප්‍ර.] ආහාරයට ගැනෙන දිගැටි තැඹිලි පාට අලයක් සහිත පැළෑටියක්.
කැරටින්, කැරොටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හරිත ලවවල ද අනෙකුත් ලවවල ද තිබෙන තැඹිලි පාට වර්ණක සමූහයක්.
කැරලි ගසනවා, කැරලි ගහනවා[ක්‍රි.] රටක පවතින පාලන ක්‍රමයට විරුද්ධ ව අරගල ඇති කරනවා; කෝලාහල, කරදර ඇති කරනවා.
කැරලිවැල(කථා.) [නා.] කුඹුරුවල කුරුල්ලන් එළවීම සඳහා උණ බටයක් පළා සකස් කරගත් ලී ටකය; ටක පෝරුව.
කැරැට්ටුව(කථා.) [නා.] හැසිරීම; කල්ක්‍රියාව; චරිතය.
කැරැල්ල1. [නා.] චෛත්‍ය මස්තකයෙහි තබන කොත; ගෙයක මුදුන; ථූපිකාව; ශිඛරය. 2. [නා.] තණ, පිදුරු ආදියේ කුඩා මිටිය; කලාපය. 3. [නා.] එක්තරා ප්‍රමාණයකට වළලු ගැසූ (නූල්, ලණු වැනි) දේ. 4. [නා.] පොකුර; එකට ඇමුණූ සමූහය. 5. [නා.] රංචුව; රැළ; සමූහය. ඊ. [නා.] රජයකට හෝ නායකත්වයකට විරුද්ධ ව සමූහයක් ප්‍රචණ්ඩ ලෙස නැගී සිටීම; රංචු ගැසී කෝලාහල කිරීම. උ. [නා.] පීරක, දෑකැත්තක හෝ කියතක ඇති කට්ට හෝ දැති.
කැරොල්[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් නත්තල් හා වෙසක් කාලයට ගායනා කරනු ආගමික ගීතිකා; භක්ති ගීත.
කැල1. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රංචුව; රාශිය; ගොන්න. 2. [නා.ප්‍ර.] උදෑසන; උදය.
කැලතෙනවා[ක්‍රි.] (දියරක්) කැලඹෙනවා; තදින් සෙලවෙනවා.
කැලම[නි.] ඒකාන්තයෙන්; නිශ්චය වශයෙන්.
කැලමයින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඛනිජ වර්ගයක්; ස්වාභාවික ලෙස ඇති සින්ක් කාබනේට් (=calamine).
කැලරි මීටරය, කැලොරි මීටරය(පාරිභා.) [නා.] මෝචනය වන හෝ අවශෝෂණය වන හෝ හුවමාරු වන තාප ප්‍රමාණය නිර්ණය කිරීමේ උපකරණයක් (=calorimeter).
කැලරිය, කැලොරිය(පාරිභා.) [නා.] යම් ආහාරයකින් නිෂ්පාදනය වන තාපය හෝ ශක්තිය මනින ඒකකය.
කැලල, කැලැල1. [නා.] ලකුණ; ලාංඡනය; ලපය; තුවාලයක් ඇති වූ පසු ඇතිවන ලපය. 2. [නා.] කිලුට; නින්දාව; කල්මෂය.
කැල්ක්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ දැවීමෙන් ලැබෙන අළු.
කැල්කොපයරයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තඹ ලෝපස; තඹවල හා යකඩවල සල්ෆයිඩය.
කැල්කොසයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සල්ෆයිඩ ඛනිජ වර්ගයක්; දිස්න තඹ.
කැල්දරය1. [නා.] තැබෑරුමක වීදුරු බඳුන් ආදිය තබන දික්පුවරුව; කවුන්ටරය. 2. [නා.] පෙට්ටි වර්ගයක්.
කැල්සයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අවර්ණ හෝ සුදු පැහැයෙන් හෝ දුඹුරු පැහැයෙන් හෝ යුත් කැල්සියම් කාබනේටයේ ස්ඵටික රූපී ආකාරයක් (=calcite).
කැල්සියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රිදී වන් සුදු තරමක් මෘදු ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
කැල්සියම් අයඩයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හයිඩ්‍රොඅයිඩික් අම්ලයෙන් ව්‍යුත්පන්න කැල්සියම් ලවණය.
කැල්සියම් ආසනේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැල්සියම්වල ඇති සාමාන්‍ය ආසනේට් ලවණය, නැතහොත් භාස්මික ලවණය.
කැල්සියම් ඔක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිළිස්සූ හුනු.
කැල්සියම් කාබනේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හුනුගල් කිරිගරුඬ ආදියෙහි කැල්සයිට් වශයෙන් ද ඇරගනයිට් ඛනිජය වශයෙන් ද ශාක අළුවල, සත්ව ඇටවල හා බෙල්ලන්ගේ කටුවල ද දක්නට ලැබෙන ඝන ද්‍රව්‍යයක් (=calcium carbonate).
කැල්සියම්ක්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යම් යම් රසායනික ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය කිරීමේ දී ලැබෙන අතුරුපලයක් වන අවද්‍රාවක ලවණයක්.
කැල්සියම්කාබයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලය හා ප්‍රතික්‍රියා කොට ඇසිටිලින් වායුව ලබාදෙන කාබයිඩ් නමින් සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයෙහි පවතින දුඹුරු පාට ද්‍රව්‍යය (=calcium carbide).
කැල්සියම්ඩයොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හුනු දියරට හයිඩ්‍රජන් පෙරොක්සයිඩ් එකතු කිරීමෙන් හෝ දිය ගැසූ හුනු සහ සෝඩියම් පෙරොක්සයිඩ් අතර ප්‍රතික්‍රියාවෙන් හෝ ලැබෙන සංයෝගය.
කැල්සියම්නයිට්රයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැල්සියම් ලෝහය නයිට්‍රජන් වායුව තුළ රත් කළ විට ලැබෙන දුඹුරු පැහැයට හුරු කහපාට සංයෝගය.
කැල්සියම්නයිට්රේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තෙතමනය උරා ගන්නා අවද්‍රාවක අවර්ණ ස්ඵටිකමය ලවණයක්.
කැල්සියම්බයිකාබනේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුවෙන් සන්තෘප්ත ජලයෙහි කැල්සියම් කාබනේට් දිය වෙමින් සෑදෙන ලවණය.
කැල්සියම්ලැක්ටේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලැක්ටික් අම්ලය සහ කැල්සියම් කාබනේට් අතර ප්‍රතික්‍රියාවෙන් සෑදෙන නීරස යැයි කිව හැකි සුදු ස්ඵටිකමය ලවණයක්.
කැල්සියම්සල්ෆයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැල්සියම් වල ඇති ලවණ වර්ග දෙකින් එකක්.
කැල්සිෆෙරොල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බොහෝ මසුන්ගේ අක්මා තෙල්වලත් බිත්තර කහමදයේ හා කිරිවල අඩංගු ඩී2 (D2) විටමිනය හෙවත් පදාර්ථය (=calciferol).
කැලැන්ඩරය[නා.] අවුරුද්ද තුළ මාස, සති, දින දක්වන සටහන; දින දර්ශනය.
කැලෑ උණ[නා.] ඇනෝපීලිස් මදුරුවා නිසා බෝවෙන උණ රෝගය; මැලේරියාව; විෂමජ්වරය.
කැලෑ නිලධාරියා(පාරිභා.) [නා.] කැලෑ දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ පාලනය වන කැලෑ පිළිබඳ රාජ්‍ය නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන්නා.
කැලෑ පත්තරය, කැලෑ පත්‍රය[නා.] අන්‍යයන්ට අපහාසාත්මක කරුණු ඇතුළත් කොට රහසේ ලියා ප්‍රකාශ කරන ලියවිල්ල.
කැලෑ බාසාව1. [නා.] කැලෑවල දඩයම් ආදිය පිණිස හැසිරෙන මිනිසුන් කතා කිරීමට උපයෝගී කරගන්නා භාෂාව. 2. [නා.] කෙනකුට අපහාස කිරීමට යොදන අසභ්‍ය වචන ඇතුළත් භාෂාව.
කැලෑ වදිනවා1. [ක්‍රි.] කැලෑවේ සැඟවෙනවා; වරදක් කොට අසු නො වී සිටිනවා. 2. (නව.) [ක්‍රි.] යහපත් හැසිරීමෙන් තොර වෙනවා; ඉරියව් නරක් වෙනවා.
කැලෑයනය(පාරිභා.) [නා.] කැලෑවක් නො පැවතුණු පළාතක ගස් සිටුවා කැලෑ වැවීම (=afforestation).
කැලි1. [වි.] යහපත්; සුරූපි; කාන්ත. 2. [වි.] කාලයට අයිති; කාලීන. 1. [නා.ප්‍ර.] ඉලක්කය; ලක්ෂ්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] පොහොට්ටුව; මල් කැකුල; කලිකාව. 3. [නා.ප්‍ර.] සලකුණ; ලකුණ; සංඥාව. 4. [නා.ප්‍ර.] කාලයට අයිති වූව; කාලිකය.
කැලිඩස්කෝපය(පාරිභා.) [නා.] සිලින්ඩරාකාර බටයක එක් කොනක සවි කොට ඇති වර්ණවත් වීදුරු කැබැලිවල ප්‍රතිබිම්බ මාර්ගයෙන් සමමිතික රූප පෙනෙන උපකරණයක්.
කැලිපරය(පාරිභා.) [නා.] කලපාසය.
කැලුම, කැල්ම1. [නා.] කාන්තිය; ප්‍රභාව; දීප්තිය; රශ්මිය; පැහැය; මනහර බව. 2. [නා.] මහනෙල් මල.
කැවිඩිය[නා.] කාක ධේනුව; කපුටුදෙන.
කැවිලි1. [නා.ප්‍ර.] කෑමට ගන්නා දේ; ආහාරය; කෑම. 2. [නා.ප්‍ර.] පැණිරස කෑම; අවුල්පත්.
කැවිලිය1. [නා.] කුණුරොඩු එකතු කිරීමට ගන්නා උපකරණය; රේක්කය. 2. [නා.] මද්‍ය වර්ග රැස් කොට තබා ගැනීම සඳහා අඬුවකින් ද කෙමියකින් ද පියනකින් ද යුත් විශාල භාජනයක්; බරණිය; ඔඩම.
කැවුත, කැවුත්ත1. [නා.] අක්මාව; යකෘත්මාංශය. 2. [නා.] හදවත; හෘදයවස්තුව.
කැවුම්1. [නා.ප්‍ර.] පිටි හා පැණි මිශ්‍ර කොට පොල් තෙලෙන් බැද ගන්නා රස පූප වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] කෑම; ආහාරය; කන දේ.
කැවෙනවා1. [ක්‍රි.] වේදනා වෙනවා; රිදෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අනුභව කෙරෙනවා.
කැෂියර්, කැසියර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුදල් ගනුදෙනු ලබන්නා; මුදල් භාරකරු (=cashier).
කැෂේටය(පාරිභා.) [නා.] තිත්ත රසැති බෙහෙත් නියමිත ප්‍රමාණයක් ඇතුළු කර තැනූ කෝෂය; කැප්සියුලය; බෙහෙත් කරල.
කැස1. [නා.] ඇඳි වතෙහි උඩට නමා ඉනේ ගසා ගන්නා පහළ කොන; පිටපටය; කැහැපට. 2. [නා.] කිසිල්ල. 3. [නා.] ළැහැබ; වනය. 4. [නා.] සුළු දිය; මූත්‍රා ජලය; මූත්‍රය.
කැස කවනවා[ක්‍රි.] උත්සාහ කරනවා; තැත් කරනවා; වෑයම් කරනවා.
කැස ගහනවා[ක්‍රි.] ඇඳිවතෙහි පහළ කොන ඉණෙහි රඳවනවා හෝ ගසා ගන්නවා.
කැසරෝලය1. [නා.] ආහාරයක් ලා පිසීමටත් කෙළින් ම මේසයට යැවීමටත් භාවිත කරන භාජන විශේෂය. 2. [නා.] කැසරෝලයක පිළියෙල කළ ස්ටුව.
කැස්ටර්සීනි[නා.ප්‍ර.] පිටි කළ සුදු සීනි; පිටි සීනි.
කැසිකිළිය[නා.] මූත්‍ර කිරීම සඳහා වූ කුටිය.
කැසිටරයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දුඹුරු නැතහොත් කළු ඛනිජ වර්ගයක්.
කැසියෝනෝජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිරිවලින් සාදා ගන්නා ප්‍රෝටීන් වර්ගයක්.
කැසුප්[නා.ප්‍ර.] මුහුදෙහි වසන උරග වර්ගයට අයත් සතෙක්; කැස්බෑවා.
කැහැටු[වි.] කෙට්ටු වූ; වැහැරී ගිය; කෘශ වූ.
කැහුලෑ[වි.] කෑදර; ගිජු.
කැළි[වි.] කළු පැහැති; කාළ වර්ණ. 1. [නා.ප්‍ර.] අපවිත්‍ර දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] පාපය.
කැෆේන්[නා.ප්‍ර.] තේ හා විශේෂයෙන් කෝපිවල අඩංගු උත්තේජක ක්ෂාරයක්.
කෑ මුඛය[නා.] සර්පයකු දෂ්ට කළ තැන; සර්පයකුගේ දළ වැදීමෙන් තුවාල වූ තැන.
කෑදර1. [වි.] කෑමට බීමට ගිජු. 2. [වි.] වස්තුවට දැඩිසේ ආශා කරන. [නා.ප්‍ර.] දැඩි ආශාව.
කෑඳුර[නා.ප්‍ර.] කන්සිදුරෙහි තැන්පත් වන මල; කලාඳුරු.
කෑමුරගසනවා, කෑමොරගසනවා[ක්‍රි.] කෑකෝ ගසනවා; ඝෝෂා කරනවා.
කෑල්ල[නා.] කොටස; කඩ; ඛණ්ඩය.
කෑලි වැටුප්(පාරිභා.) [නා.] කරන වැඩ කොටස් අනුව ගෙවන වේතනය (=piece work wages).
කි[නි.] කිනම්; කවර; කෙබඳු
කිංකර, කිඞ්කර[වි.] කී දෙය කරන; කීකරු; යටහත් පහත්. [නා.ප්‍ර.] දොරටුපාලයා.
කිංකිණි, කිඞ්කිණි1. [නා.ප්‍ර.] කුඩා මිණිගෙඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක්.
කිංකිණිකජාල1. [නා.ප්‍ර.] මිණිගෙඩි මාලාව හෝ දැලක ආකාරයෙන් අමුණා ගත් මිණිගෙඩි සමූහය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිගිරි වැල; සිවුසැට ආභරණවලින් එකක් වන ගිගිරි වැළ.
කිංකුසලය[නා.] සර්වඥතාඥානය.
කිංගිලියා[නා.] සේවකයා; මෙහෙකරුවා; දූතයා.
කිංවාදි[නා.ප්‍ර.] කවර වාදයක් හෝ ධර්මයක් දරන්නා.
කිකරි[වි.] කීකරු.
කිකී[නා.ප්‍ර.] කිරළ පක්ෂිධේනුව; කිරළිය.
කිඤ්චිත්, කිඤ්චිද්[නි.] කිසි; කිසියම්. 1. [නා.ප්‍ර.] කිසිවක්; කිසිදෙයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] පැරණි මිණුම් ක්‍රමයක්.
කිඤ්චින්මාත්‍රය, කිඤ්චි මාත්‍රය[නා.] ස්වල්පය; ස්වල්ප මාත්‍රය.
කිඤ්ජල්ක1. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මල් රේණු (පියුම්) මල් කෙසුරු. 2. [නා.ප්‍ර.] නාමල් රේණු.
කිඤ්ජාලය[නා.] මකුළුදැල.
කිට්ට1. [නා.ප්‍ර.] අපවිත්‍ර දේ; මල. 2. [නා.ප්‍ර.] යබොර.
කිට්ටංගිය, කිට්ටංගෙය, කිට්ටංගේ(කථා.) [නා.] සහල් ආදිය රැස් කොට තබන ගබඩාව; බඩු ගබඩාව; කිත්තන්ගේ.
කිට්ටු[වි.] ළඟ වූ; ආසන්න වූ.
කිට්ටුව[නා.] ළඟ; සමීපය; ආසන්න වූව; කිට්ටු.
කිට්ටුවර[වි.] ළං වූ; ආසන්න වූ; (නෑකමින්) සමීපස්ථ.
කිට්සන් ලාම්පුව[නා.] භූමි තෙල් හා වාතය මාර්ගයෙන් මැන්ටලය දැල්වීමෙන් ආලෝකය දෙන ලාම්පු විශේෂයක්.
කිඩ1. [නා.ප්‍ර.] සෙල්ලම; ක්‍රීඩාව. 2. [නා.ප්‍ර.] සිංහල කුලයක නාමය. [නි.] ඇතුන් මෙහෙයවීමේ දී දණ බිම ඇනවීම පිණිස භාවිත කෙරෙන වචනය.
කිඩංගුව(කථා.) [නා.] ගැඹුරු ජලාශය හෝ ඇළ.
කිඩියර[කිඩි+කර] 1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩා කරන්නා; ක්‍රීඩකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] මායාකාරයා.
කිණය[නා.] හම යම් කිසිවක ගැටීමෙන් ගොරෝසු වී සෑදෙන ගැටය; කරගැටය.
කිණ්වනය(පාරිභා.) [නා.] රා ආදිය පැසවීම (=fermentation).
කිණ්වය1. [නා.] රා ආදිය පැසවීම සඳහා යොදන ද්‍රව්‍යය; රා මණ්ඩි. 2. [නා.] කැටි ගැස්ම සඳහා යොදන ද්‍රව්‍යය.
කිණි[වි.] මිලට ගත්; බදු ආදිය ගෙවා නිදහස් කොට ගත්.
කිණිතුලා, කිණිතුල්ලා[නා.] ඇතැම් සතුන්ගේ හම මත තුඩින් ඇලී ලෙයින් පෝෂණය වන පරපෝෂිතයෙක්.
කිණිස්ස1. [නා.] විශාල භාජනයක ඇති ද්‍රව වර්ග ගැනීමට භාවිත කරන දිග මිටක් සහිත කුඩා උපකරණය; කෙණෙස්ස. 2. [නා.] අනින ආයුධයක් ; ක්ෂුරිතාව.
කිණිහිරය[නා.] කම්මල්කරු රත් කළ යකඩ තබා තැළීමට භාවිත කරන විශාල යකඩ කුට්ටිය; අධිකරණිය.
කිණු[වි.] කළුපාට වූ; කාලවර්ණයෙන් යුත්; නිල් පැහැති. 1. [නා.ප්‍ර.] කළුපාට; කාලවර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] කළුවර; අන්ධකාරය.
කිණු මග1. [නා.ප්‍ර.] ගින්න. 2. [නා.ප්‍ර.] අහස.
කිතක[නා.ප්‍ර.] ධාතුවකට පර ව යෙදෙන නාම නිෂ්පාදක ප්‍රත්‍යය; කෘදන්තය.
කිත්1. [නා.ප්‍ර.] කීර්තිය; ගුණකථාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ.
කිත්තන්[නා.ප්‍ර.] කෙඳි වර්ගයක්; හණ.
කිත්තන්ගේ(කථා.) [නා.] රන්, රිදී ආදි බඩු උගස් ගන්නා ස්ථානය; කිට්ටංගිය.
කිත්තා[නා.] හත්මුතු පරම්පරාවේ පස්වැන්නා; පනත්තාගේ පියා.
කිතිය[නා.] ශරීරයේ කිසිලි ආදි තැන් ස්පර්ශ කිරීමේ දී ඇති වන පොපියනසුලු ගතිය.
කිතු1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] කීර්තිය.
කිතුගොස[නා.] කීර්ති රාවය; යසෝ ඝෝෂාව.
කිතුනු[වි.] ක්‍රිස්තියානි; ක්‍රිස්තු භක්තික.
කිතුල්පැණි[නා.ප්‍ර.] කිතුල් තෙලිදිය උණු කිරීමෙන් සාදා ගන්නා මධුව; පැණි.
කිතුල්බත්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කිතුල් පිටි ලබා ගැනීම සඳහා තළන ලද හෝ කොටන ලද කිතුල් බඩ.
කිතුවස[නා.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ උපතින් ආරම්භ වූ වර්ෂය; ක්‍රිස්තු වර්ෂය.
කිතුසමය[නා.] ක්‍රිස්තු ලබ්ධිය; ක්‍රිස්තියානි ආගමය.
කිදැළ, කිඳැළ[නා.] කුඩා ඇළ; දිය කඩිත්ත; දියවළ.
කින්නර1. [නා.ප්‍ර.] අස් මුහුණු හා මිනිස් සිරුරු නැත හොත් මිනිස් මුහුණු හා අස් සිරුරු ඇතැයි කියන සත්ත්ව වර්ගය; දසවැදෑරුම් දේවයෝනි අතුරෙන් එකකි. 2. [නා.ප්‍ර.] පැරණි තූර්ය භාණ්ඩයක්.
කින්නර පොළිය1. [නා.] මිශ්‍ර පොළිය; වැල්පොළිය. 2. [නා.] අධික පොළිය; ගිනි පොළිය.
කින්නරය[නා.] ඇතුන් මෙහෙයවීමට භාවිත කරන කෙළවර කටුවක් සහිත කෙවිට; හෙණ්ඩුව.
කිනිත්ත[නා.] කුඩා අත්ත; කුඩා රිකිල්ල; මල් ඉත්ත; කැනැත්ත.
කිනිස්ස[නා.] මිටක් සහිත දෙපිට කැපෙන උල් අවිය; කිරිච්චිය; සිරිය.
කිඳ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] දිය පිරුණු ලොකු වළ; ජලාශය.
කිඳනවා[ක්‍රි.] දිය යට යනවා; දියෙහි ගිලෙනවා.
කිඳාබසිනවා, කිඳාබහිනවා1. [ක්‍රි.] දිය යට යනවා; දියෙහි ගිලෙනවා. 2. [ක්‍රි.] එරෙනවා; මඩෙහි ගිලෙනවා. 3. [ක්‍රි.] රූරා බසිනවා; පොළොව යටට ඇදී යනවා. 4. [ක්‍රි.] ඇතුළත් වෙනවා; අන්තර්ගත වෙනවා.
කිඳි[නා.ප්‍ර.] කෙඳි, තන්තු, පට්ටා.
කිඳු1. [නා.ප්‍ර.] වැල; මාලාව; රාජිය; ආවලිය; රොද. 2. [නා.ප්‍ර.] ඡායාව. 3. [නා.ප්‍ර.] කොළ; පත්‍ර. 4. [නා.ප්‍ර.] අත්ත; ශාඛාව.
කිඳුර1. [නා.] කේන්ද්‍රය; ජන්ම පත්‍රය. 2. [නා.] ජන්ම පත්‍රයක කේන්ද්‍රස්ථානය.
කිඳුරා[නා.] කින්නරයා.
කිඳුරිඳු[නා.ප්‍ර.] කිඳුරන්ගේ අධිපතියා; කිනුරිඳු.
කිපෙනවා[ක්‍රි.] කෝප වෙනවා; කුපිත වෙනවා; ඇවිස්සෙනවා.
කිබිසි, කිබිසිනි[වි.] යටිකුරු; අධෝමුඛ.
කිබිසිනවා1. [ක්‍රි.] දිය යට ගිලෙනවා; කිමිදෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කිඹුහුම් අරිනවා; කිවිසිනවා.
කිමි[නා.ප්‍ර.] කෘමියා.
කිමිජ[වි.] කෘමීන්ගෙන් උපන්; පණුවන්ගෙන් හටගත්.
කිමිදුම් ආමානය(පාරිභා.) [නා.] ආහාර පිළියෙල කිරීමේ දී එම ආහාරයෙහි පැවතිය යුතු ද්‍රව මට්ටම පරීක්ෂා කිරීමට භාවිත කරන මානකය (=dip gange).
කිමිදුම් කුටිය(පාරිභා.) [නා.] දිය යට වැඩ කිරීමේ දී කම්කරුවන් සමග දියෙහි ගිල්වන කුටිය (=diving bell).
කිමිදෙනවා[ක්‍රි.] ජලයෙහි නිමග්න වෙනවා; දිය යට යනවා; ගිලෙනවා.
කිඹුල්[වි.] පිඟු පැහැය ඇති; කපිල වර්ණයෙන් යුත්. [නා.ප්‍ර.] දුඹුරු පැහැය; පිඟු පැහැය; කපිල වර්ණය.
කිඹුල් කඳුළු හෙළනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බොරුවට අඬනවා; ව්‍යාජ ශෝකය ප්‍රකාශ කරනවා.
කිඹුල් තල්ල1. [නා.] ලෑලි වද්දන විට යොදන මූට්ටු විශේෂයක්; කප්පිලි මූට්ටුව. 2. [නා.] (රථයක) බෝඹුලීය.
කිඹුල්ගහණ[නා.ප්‍ර.] දැඩි සේ අල්වා ගැනීම; කුම්භීල ග්‍රහණය.
කිය1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රමයෙන් හීන වීම; ගෙවීම; ක්ෂයවීම. 2. [නා.ප්‍ර.] මිල දී බඩු ගැනීම; ක්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගොනුන්ගේ පිටෙහි කර ළඟ උස් ව පිහිටි මස්පිඬු; මොල්ලිය.
කියටි[කිය+අටි] [වි.] කියනු කැමති; පවසනු කැමති. [නා.ප්‍ර.] කිය යුත්ත; පැවසිය යුතු දෙය.
කියත් අල්ලුව[නා.] කියතේ දත් පීරි ගා සකස් කිරීම සඳහා එය තද වන සේ තබා ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය; කියත් දඬු අඬුව.
කියද, කියදි, කියදු[නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ මොල්ලිය; කියාගැටය.
කියමන1. [නා.] කියන දෙය; කීම; කථනය; ප්‍රකාශනය. 2. [නා.] අවවාදය; උපදේශය; උපදේශ වාක්‍යය. 3. [නා.] පණිවුඩය. 4. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රකාශය; විනිශ්චයකාරයකුගේ ප්‍රකාශය; සිද්ධාන්තය.
කියඹු1. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන් ගේ නළලතට හෝ කොපුල්තලයට වැටෙන සේ සෑදූ කෙස්රොද; අලකාවලිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කේශ කලාපය; වරලස.
කියවිකිය[නා.ප්‍ර.] බඩු මිලදී ගැනීම හා විකිණීම.
කියුබ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලී, ලෝහ, ගල් ආදියෙහි පරිමාව මනින මිම්මක්; ඝන අඩි සියයක ප්‍රමාණය.
කියුබික් අඩිය[නා.] වස්තූන්ගේ පරිමාව මනින මිම්මක්; අඩියක් බැගින් දිග, පළල හා උස ඇති හරියේ අල්ලන ප්‍රමාණය; ඝන අඩිය.
කියුරිය(පාරිභා.) [නා.] විකිරණශීලී ද්‍රව්‍යයක සක්‍රියතාව මනින මිම්මක්.
කියුරියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අතිශය විකිරණශීලී ලෝහමය ත්‍රිසංයුජ මූලද්‍රව්‍යයක්.
කියුරේටර්1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බාල වයස්කාරයන් උන්මන්තකයන් ආදීන් ගේ දේපළ සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියා කිරීම පිණිස නීතියෙන් පත් කෙරෙන බලකාරයා; නීතිමය බලකාරයා. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෞතුකාගාර ආදියෙහි භාරකරු හෝ ආරක්ෂකයා හඳුන්වන නාමය; අවේක්ෂක.
කියුලීය[නා.] බිලියඩ් ක්‍රීඩාවේ දී බෝලය තල්ලු කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා දිග හීන් ලීය.
කිරණ1. [නා.ප්‍ර.] කිරි සයුර; ක්ෂීර සාගරය. 2. [නා.ප්‍ර.] රශ්මිය; ආලෝකය; කාන්තිය.
කිරණ කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කාචයක් තුළින් ගමන් කරන රශ්මි සමූහය එකතු වන ස්ථානය හෙවත් නාභිය.
කිරණ පටය[නා.] චිත්‍රය හෝ ඡායාරූපය වැදෙන පටලය.
කිරණ පේටිකාව[නා.] ආලෝක ධාරවන්/ කිරණ පරාවර්තනය වූ විට හැසිරෙන අන්දම පෙන්වන උපකරණය; රශ්මි පෙට්ටිය (=ray box).
කිරණාකාර[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
කිරණෝදය[නා.] අරුණ නැඟීමෙන් පසු සූර්ය බිම්බය පෙනීමට පෙර සූර්ය රශ්මිය විහිදීම; හිරු එළිය පතිතවීම.
කිරඹ1. [නා.] කිරි සහ ජලය; කිරි මුසු දිය. 2. [නා.] කිරි මුහුද.
කිරල මූඩිය[නා.] කිරල මුලෙන් තැනූ මූඩිය; කිරල පොරොප්පය.
කිරි1. [නා.ප්‍ර.] ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ තනවලට එරෙන සුදුපාට ද්‍රව්‍යය; ක්ෂීරය. 2. [නා.ප්‍ර.] මුදවන ලද එළකිරි හෝ මීකිරි; දීකිරි. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ශාකවල කඳ, පොතු, නටු, ගෙඩි, කොළ ආදිය තුළ පවතින සුදුපාට යුෂය. 4. [නා.ප්‍ර.] පොල් ගෙඩිවල මදයෙන් මිරිකා ගන්නා සුදුපාට ද්‍රව. 5. [නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා. [වි.] කිරිපාට; සුදු; ශ්වේත.
කිරි අරවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කෑම කන වයස පැමිණි විට ළමයකු මව්කිරි බීමෙන් වළක්වනවා.
කිරි එරෙනවා[ක්‍රි.] මවකගේ තනයට කිරි උනනවා; කිරි ඇති වෙනවා.
කිරි කපනවා[ක්‍රි.] කිරි ගැනීම පිණිස රබර් ගසේ පොත්ත එක්තරා ආකාරයකට කපනවා.
කිරි තෙල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිරි උණු කිරීමෙන් පසු උඩින් මිදෙන පටලය; කිරි යොදය; ගිතෙල්.
කිරි දරුවා[නා.] කිරිබොන වයසේ ළදරුවා; අතදරුවා; බිලිඳා.
කිරි පෙරහන(පාරිභා.) [නා.] කිරි පෙරාගන්නා උපකරණය.
කිරි බබළන[වි.] කිරි මෙන් ඉතා සුදු; අතිධවල.
කිරි වදිනවා[ක්‍රි.] පීදුණු ධාන්‍ය ඇට සෑදීමට අවශ්‍ය කිරි වැනි යුෂය ඇටය තුළට වැදී මදය සෑදෙනවා.
කිරි වරනවා[ක්‍රි.] ළදරුවන් හා ක්ෂිරපායී සතුන්ගේ පැටවුන් තරමක් වැඩුණු පසු මවට කිරි එරීම නවතිනවා.
කිරිඅප්පා[නා.] පියාගේ හෝ මවගේ පියා; ආතා; කිරි ආතා; සීයා; මුත්තා.
කිරිඅම්මා1. [නා.] මවගේ හෝ පියාගේ මව; ආච්චි අම්මා; අත්තම්මා; ආත්තා. 2. [නා.] මව නැති නොහොත් මවගෙන් පෝෂණය අල්ප අවස්ථාවල දී බිළිඳකුට කිරි දීම සඳහා කැඳවා ගන්නා ස්ත්‍රිය; කිරිමව. 3. [නා.] දේවතා දුවකගේ නාමය.
කිරිකඩ හේලය[නා.] විවාහයක දී මනමාලයා විසින් මනමාලියගේ මවට තෑගි පිණිස දෙනු ලබන රෙදිකඩ.
කිරිකැටි[වි.] ඉතා මොළකැටි; ළඳ බොළඳ; ළපටි.
කිරිකෑමුත්තා[නා.] හත්මුතු පරම්පරාවේ අන්තිමයා; කිරිකිත්තාගේ පියා.
කිරිකිත්තා[නා.] හත්මුතු පරම්පරාවේ සය වැන්නා.
කිරිගඬු[නා.ප්‍ර.] (මිනිස් සිරුරේ ඉකිළි කිහිළි වැළමිටි ආදි තැන්හි ඇති) ග්‍රන්ථි ඉදිමීම, කුද්දටිය.
කිරිගරුඬ[නා.ප්‍ර.] ස්ඵටිකරූපී ස්වාභාවික කැල්සියම් කාබනේට් විශේෂයක් (=marble).
කිරිගස, කිරිගහ[නා.] කිරි ඇති ගස; කඳේ පොත්ත තුවාල වූ සැණින් කිරි වෑස්සෙන ගස; ක්ෂීර වෘක්ෂය.
කිරිගොටුව, කිරිගොට්ට[නා.] විශේෂයෙන් පොල්කිරි පෙරීම සඳහා භාවිත කෙරෙන බට පතුරු ආදියෙන් සාදා ගත් කෝණාකාර උපකරණයක්.
කිරිච්චිය1. (කථා.) [නා.] දෙපිට කැපෙන උල්පිහි වෙසෙසක්; උල්පිහිය. 2. (කථා.) [නා.] බෙහෙත් ආදිය විදින බටයක් වැනි උපකරණය; වස්තිය; සිරින්ජය.
කිරිදත්[නා.ප්‍ර.] ළදරු වයසේ දී එන දත්; ළදරු දත්.
කිරිදිය1. [නා.] කිරි; ක්ෂීරය. 2. [නා.] පොල් තෙල් සිඳ පෙරා ගත් පසු ඉතිරිවන දියරය; කිරිජ්ජ.
කිරිඳු1. [නා.ප්‍ර.] ඇත්රජා; හස්තිරාජයා; ඇතා. 2. [නා.ප්‍ර.] මහමුහුද; මහා සාගරය.
කිරිපට්ටය(කථා.) [නා.] රබර් ගසේ බාහිර පොත්තට යටින් පිහිටා ඇති ක්ෂීර සෛලවලින් යුත් පටකය.
කිරිපට්ටිය[නා.] කිරි පිණිස ඇති කරන ගව සමූහය; එවැනි කිරි හරක් තබාගන්නා ස්ථානය.
කිරිපණුවා[නා.] මිනිසාගේ ගුද මාර්ගයේ සිටින අඟල් බාගයක් පමණ දිග පරපෝෂිත සුදු වට පණුවෙක්.
කිරිපද්ද1. [නා.] කිරි බඳුන. 2. [නා.] කිරි පතක ප්‍රමාණය.
කිරිපල්ල1. [නා.] සිවුපා සතුන්ගේ ගාත් දෙක අතර පෙදෙස; මිනිසුන්ගේ රහසඟ අවට පෙදෙස. 2. [නා.] යමෙකුගේ ජීවිතයේ ළදරු අවධිය.
කිරිපා1. [නා.ප්‍ර.] කඟවේණා. 2. [නා.ප්‍ර.] සෙමෙර මුවා.
කිරිපිඩු, කිරිපිඬු[නා.ප්‍ර.] කිරිබත්; කිරි ආහාර.
කිරිමව[නා.] කිරි දෙන මව.
කිරිමැටි[නා.ප්‍ර.] සුදුපාට මැටි වර්ගයක්.
කිරිමැලියම[නා.] බිලිඳුන්ගේ දිවේ සහ තොල්වල බැඳෙන සුදුපාට මැලියම් හෙවත් කාරම්.
කිරිමුත්තා[නා.ප්‍ර.] මුත්තාගේ පියා; මීමුත්තා.
කිරිමුරය(පාරිභා.) [නා.] කිරි එරෙන කාල පරිච්ඡේදය (=lactation period).
කිරිමුහුද[නා.] මහාමේරු පර්වතයට පෙරදිගින් ඇතැයි පැවසෙන ක්ෂීර සාගරය.
කිරිය1. [නා.ප්‍ර.] කිරීම; කරන දෙය; ක්‍රියාව. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] කිරීමක්, සිදුවීමක් හෝ විඳීමක් ප්‍රකාශ වන පදය; ක්‍රියාපදය. 3. [නා.ප්‍ර.] කුඹුරු හා ධාන්‍ය මැනීම සඳහා භාවිත කළ මිම්මක්; අමුණු සතරක ප්‍රමාණය.
කිරියපෙරැළි[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) යෙදිය යුතු ක්‍රියාව වෙනුවට වෙනත් ක්‍රියාවක් යෙදීම.
කිරිවලා[නා.ප්‍ර.] කිරිපාට වලාකුළ; සුදු වලාකුළ.
කිරිවහණ, කිරිවාණ[නා.ප්‍ර.] කිරිපාට ගල් විශේෂයක්; තිරුවාණ ගල්.
කිරිසප්පයා(කථා.) [නා.] කිරි බොන දරුවා.
කිරිසයුර[නා.] සුදුපැහැති මුහුද; කිරි සයුර.
කිරිසල[නා.] කිරිගල; කිරිගරුඬ (ගල).
කිරිසිඳු[නා.ප්‍ර.] කිරිමුහුද.
කිරිසිඳු දුව[නා.] සිරිකත; ශ්‍රීකාන්තාව.
කිරිසිඳුරු[නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ හිසෙහි ගල්වනු ලබන රතුපාට චූර්ණ විශේෂයක්; හස්ති සින්දුර.
කිරිහස[නා.] සුදුපාට හංසයා.
කිරීට කපාටය(පාරිභා.) [නා.] හෘදයේ වම් කර්ණිකා ඡිද්‍රය පාලනය කරන කපාටය; උෂ්ණ කපාටය.
කිරීට සන්ධිය[නා.] ගසකට අංකුරයක් බද්ධ කිරීමේ ක්‍රමයක්.
කිරීටය1. [නා.] ඔටුන්න; කිරුළ. 2. [නා.] ඇටයක මුදුන් භාගයේ හෝ මලක පෙති නැට්ටට සම්බන්ධ වන තැන හෝ පිහිටි කුඩුම්බිය; කශිකා වළල්ල.
කිරුළ[නා.] ඔටුන්න; කිරීටය.
කිරෙළු[නා.ප්‍ර.] බැටළුවා.
කිලඤ්ජක[නා.ප්‍ර.] පැදුර; කලාලය.
කිලමථය[නා.] වෙහෙස; තෙහෙට්ටුව; ක්ලාන්තය; ක්ලමථය; කිලමනය.
කිල්ල1. [නා.] ඔසප්වීම; ඍතු වීම; මාස් ශුද්ධිය. 2. [නා.] කිලුට; අපවිත්‍රතාව.
කිල්ලෝටය[නා.] බුලත් විටට ගන්නා හුනු තබා ගන්නා හෙප්පුව; හුනු හෙප්පුව.
කිලි1. [නා.ප්‍ර.] භාජනය; පාත්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] අලසකම; මැළිබව. 3. [නා.ප්‍ර.] ඔසප්වීම; ඍතු වීම. 4. [නා.ප්‍ර.] කිලුට; අපවිත්‍රතාව. 5. [නා.ප්‍ර.] කුෂ්ඨය; කුෂ්ඨරෝගය.
කිලි ගෙය[නා.] දැරියක් පළමුවරට ඔසප් වූ අවස්ථාවේ හෙවත් වැඩිවියට පත් වූ අවස්ථාවේ ඇය නාවන තෙක් වෙන් කර තබන කාමරය හෝ පැල.
කිලි පොළනවා[ක්‍රි.] ප්‍රීතිය, උත්කර්ෂය, ප්‍රකෝපය, සන්ත්‍රාසය ආදි උද්වේගයක දී ශරීරය කම්පනය වෙනවා; රෝමොද්ගමනය වෙනවා.
කිලි පෝච්චිය(පාරිභා.) [නා.] ගෙය තුළ දී මූත්‍ර කිරීමට භාවිත කරන භාජනය; පිස් පෝච්චිය.
කිලි වැරීම[නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ මාස් ශුද්ධිය සම්පූර්ණයෙන් නැවතීම; ආර්තවාභාවය.
කිලිඟු1. [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී මහා බෝධියට (සේවා සැපයූ අටළොස්කුල අතුරින්) නවමල් හා සුවඳ සම්පාදනය භාර ව සිටි කුලය. 2. [නා.ප්‍ර.] (රාජ කුමාරයින්) සුවඳ පැනින් නාවා අන්දම් තබා මලින් සරසන සේවකයා. 3. [නා.ප්‍ර.] නපුංසකයා; පණ්ඩකයා. 4. [නා.ප්‍ර.] බිසෝ මැඳුරෙහි මෙහෙකරුවා; අන්තඃපුර සේවකයා.
කිලිටි, කිලුටු1. [වි.] අපිරිසිදු; අපවිත්‍ර; මලින; කුණුවැකුණු; දුර්වර්ණ. 2. [වි.] මානසික ව හෝ චරිතාදියෙන් හෝ පිවිතුරු නොවූ; පවින් බර වූ; කෙලෙසුණු; දූෂිත.
කිලුනු කරනවා[ක්‍රි.] තෙත් කරනවා; තෙමනවා.
කිලේදක[වි.] තෙත් කරන; තෙත් බව ඇති කරන. [නා.ප්‍ර.] ආහාරයෙහි තෙත් බව ඇති කරන ආමාශයෙහි තිබෙන සෙම.
කිලෝග්රෑමය[නා.] මෙට්‍රික් ක්‍රමයට අයත් බර මිනුම් විශේෂයක් වන ග්රෑම් දාහක බර.
කිලෝචක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (තත්පරයකට ඇති වන) චක්‍ර දාහක සංඛ්‍යාතය.
කිලෝබයිටය[නා.] පරිගණකයක ගබඩා කර තබා ගත හැකි මතක ශක්තියෙහි ධාරිතාවය මනින ඒකකය.
කිලෝමකය[නා.] හදවත හා වකුගඩුව වසා සිටි සම හෝ දලබුව.
කිලෝමීටරය(පාරිභා.) [නා.] මෙට්රික් ක්‍රමය අනු ව දිග මනින මිනුම් විශේෂයක් වූ මීටර දාහක දුර.
කිලෝවොට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විදුලි උපකරණ ක්‍රියා කරවීමට වැය වන ශක්තිය මනිනු ලබන වොට් දාහකට සමාන වූ මිම්ම.
කිලෝවොට් පැය(පාරිභා.) [නා.] වොට් දාහකින් පැයකදී කෙරෙන කාර්යය මනින ඒකකය (=kilowatt hour).
කිවි1. [නා.ප්‍ර.] කවියා. 2. [නා.ප්‍ර.] කවිය. 3. [නා.ප්‍ර.] වඳුරා; වානරයා. 4. [නා.ප්‍ර.] කිවි ග්‍රහයා; සිකුරු.
කිවිදා, කිවිදින[නා.ප්‍ර.] කිවි ග්‍රහයාගේ නමින් හැඳින්වෙන දිනය; සතියේ සවන දවස; සිකුරාදා.
කිවිඳු1. [නා.ප්‍ර.] කවීන්ගේ නායකයා; කවීන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] වඳුරු රැළක නායකයා.
කිවියර[නා.] කවියා; කිවිවරයා.
කිවිලකර[නා.] කවිය හොබවන හෙවත් සරසන උපමා රූපකාදිය.
කිවිසත1. [නා.] කාව්‍ය ශාස්ත්‍රය. 2. [නා.] කවිකාර පිරිස; කාව්‍යකාර ජනයා.
කිවිහෝරාව(ජ්‍යෝති.) [නා.] සප්තවිධ හෝරාවලින් එකක්; සිකුරු ග්‍රහයාගේ බලය පවත්නා ඔරලෝසු පැය .
කිවුල්1. [වි.] ඇඹුල් රස නැති. 2. [වි.] ලුණු රස නැති; නීරස.
කිවුල් දිය[නා.] කරදිය හා මිරිදිය මිශ්‍ර වූ ජලය.
කිශලය, කිසලය[නා.] ළා පත්‍රය; දලුව; පල්ලවය.
කිස1. [නා.ප්‍ර.] වැඩය; කාර්යය; කෘත්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර. 3. [නා.ප්‍ර.] කෙට්ටුකම; කෘශ භාවය. [වි.] කෙට්ටු; කෘශ.
කිසක[නා.ප්‍ර.] තවුසා; තාපසයා.
කිස්[නා.ප්‍ර.] කුස; කුක්ෂිය.
කිස්දොවුන්[වි.] මවුකුස සෝදාගෙන මෙන් අන්තිමට උපදනා, බාල ම දරුවා හෙවත් බඩපිස්සා.
කිස්ස1. [නා.] කුඩා වරාය. 2. [නා.] මඩ සහිත ජලය රඳා පවතින බිම් පෙදෙස. 3. [නා.] යතුර; කුඤ්චිකාව.
කිසි[නා.ප්‍ර.] ගොවිකම; කෘෂිකර්මය.
කිසිකිවිසි[නා.ප්‍ර.] කැස්ස හා කිවිසීම; කෑරීම හා කිවිසුම් ඇරීම.
කිසිවක්[සර්ව.] කවර හෝ යමක් යම්දෙයක්; යම් කාරණයක්.
කිසුණු[නා.ප්‍ර.] භාවනා කිරීමේ දී සිත පිහිටුවා ගැනීමට යෝගාවචරයා යොදා ගන්නා අරමුණ; කසිණය.
කිසුණු පිරියම්[නා.ප්‍ර.] කසිණ භාවනාව වැඩීමේ මුල් අවස්ථාව; කසිණ පරිකර්මය.
කිසෙයින්[ක්‍රි.වි.] කවර ලෙසින්; කුමන අයුරින්.
කිහිර[නා.] පොල්, පුවක් ආදියේ කඳේ පතුර; කීර.
කිහිරඟුරු[නා.ප්‍ර.] කිහිරි ලී දවා ලබාගන්නා අඟුරු.
කිළ1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩාව; සෙල්ලම. 2. [නා.ප්‍ර.] කුළු හරකාගේ ගැහැනු සතා. 3. [නා.ප්‍ර.] සතුන් රැළේ වැටීම.
කිළංචිය, කිළච්චිය(කථා.) [නා.] කලබලය; කැලඹීම.
කිළන්, කිළාන්1. [නා.ප්‍ර.] මුදවාපු කිරිවලින් තනාගන්නා පානයක්; මෝරු; කිරිමෝරු. 2. [නා.ප්‍ර.] මුදවන ලද කිරෙන් පෑදුණු දිය.
කිළි1. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ ඉඟටියට පහතින් පිහිටි කොටස; කටිය; උකුළ. 2. [නා.ප්‍ර.] කුටිය; කුඩා ගෙවල්. 3. [නා.ප්‍ර.] (ගොඩනැගිලි ආදියෙහි) මුදුන; කූටය; මස්තකය. 4. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩාවල දී අල්ලන ඔට්ටුව; පරදුව. 5. [නා.ප්‍ර.] මොනරාගේ ගැහැනු සතා. 6. [නා.ප්‍ර.] ගිරවා. 7. [නා.ප්‍ර.] චර්ම රෝගයක්; කුෂ්ඨය.
කිළිල්, කිලිල්[නා.ප්‍ර.] ගසක ගොබය; අංකුරය; (විශේෂයෙන්) උණ ගොබය.
කීකසය(පාරිභා.) [නා.] කාටිලේජය.
කීට1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෘමීන්ගේ ජීවන චක්‍රය අවස්ථා සතරින් දෙවන අවස්ථාව; පණුවා; කෘමියා. 2. [නා.ප්‍ර.] වෘශ්චික රාශිය.
කීටක[නා.ප්‍ර.] පටනූලින් වියන ලද වස්ත්‍ර විශේෂයක්.
කීටබාලකයා(පාරිභා.) [නා.] කෝෂාවස්ථාවේ සිටින කීටයා; පිලවා (=pupa).
කීටරූපානුබන්ධය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා බඩවැල හා මහ බඩවැල සම්බන්ධ වන ස්ථානය සමීපයෙහි පිහිටි පණුවකුගේ හැඩය ඇති අවයවය; උණ්ඩුක පුච්ඡය (=vermiform appendix).
කීඩෑවා[නා.] කෘමි විශේෂයක නාමය.
කීණ[වි.] ක්ෂය වූ; හීන වූ; පිරිහීගිය.
කීතු[නා.ප්‍ර.] සිහින් පටිය; තීරය.
කීනබල්ලා[නා.] දඩයම් බල්ලා; චණ්ඩ බල්ලා; රෞද්‍ර බල්ලා.
කීර1. [නා.ප්‍ර.] ගිරවා; කීර පක්ෂියා. 2. [නා.ප්‍ර.] ව්‍යඤ්ජනයට ගන්නා කොළ වර්ග; පලා. 3. [නා.ප්‍ර.] ලීයකින් ගැලවී යන කුඩා දික් ලී පතුර.
කීර්තනය1. [නා.] කීම; ප්‍රකාශනය; ගුණ කථනය; වර්ණනය. 2. [නා.] සිහි කිරීම; අනුස්මරණය.
කීර්තිය[නා.] යසස; ප්‍රසිද්ධිය; ගුණ ඝෝෂාව.
කීරි ගසනවා[ක්‍රි.] ලී ආදිය සිහින් දිග වතුරුවලට ඉරා හෝ පළා හෝ වෙන් කරනවා.
කීලකය1. [නා.] කූඤ්ඤය. 2. [නා.] පොරොප්පය; ඇබය. 3. (පාරිභා.) [නා.] කලම්පය; අල්ලුව (=clamp) 4. (පාරිභා.) [නා.] පැළෑටි කුඩිත්තන්ගේ ඉදිකටු වැනි අධෝහනුව සහ හනුක උපාංගය.
කීලය1. [නා.] උල; කුඤ්ඤය; කටුව; සූනියම්වල දී භාවිත කරන විවිධ කටුවර්ග වලින් එකක්. 2. (පාරිභා.) [නා.] භ්‍රමණ කේන්ද්‍රයෙහි සවි කරන ඇණය (=pivot). 3. (පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රවල කොටස් සවිකිරීමට උපයෝගී කර ගන්නා කුඤ්ඤ විශේෂයක් (=cotter). 4. [නා.] රිට; දණ්ඩ; කණුව. 5. (පාරිභා.) [නා.] මලක කොටසක්; මලක ඩිම්බ කෝෂය මුදුනෙන් පිට වන නටුව හෙවත් නාළිකාව.
කීල්1. [නා.ප්‍ර.] බිම් දුම්මල. 2. [නා.ප්‍ර.] තාර; ගල්තාර. 3. [නා.ප්‍ර.] දුම්මල හා කොහොල්ලා උණු කොට සාදාගන්නා මැලියම් හෙවත් බදාම වර්ගයක්.
කීල්රෙදි[නා.ප්‍ර.) වතුර කාන්දුවීම වළකනු සඳහා තාර තවරා ඝන කළ රෙදි වර්ගයක්.
කීලාල[නා.ප්‍ර.] ලේ; රුධිරය.
කීලාස්ථිය[කීල+අස්ථීය] (පාරිභා.) [නා.] හිස් කබල තුළ පිහිටා ඇති ඇට අටෙන් එකක් (=sphenoid bone).
කීළනය[නා.] ක්‍රීඩාව; සෙල්ලම; කෙළිය.
කුංචනාදය, කුඤ්චනාදය[නා.] ඇතුන් නගන නාදය; හස්ති නාදය.
කුකවියා[නා.] පහත් පෙළේ කවියා; නිර්මාණ ශක්තියෙන් හීන පද්‍ය ප්‍රබන්ධකයා.
කුක්කුච්චය[නා.] තමන් කළ දුසිරිත් ගැන හා නොකළ සුසිරිත් පිළිබඳ නැවත නැවත පසුතැවිලි වන ස්වභාවය.
කුක්කුට1. [නා.ප්‍ර.] සැවුළා; කුකුළා. 2. [නා.ප්‍ර.] වර්ෂ නාමයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] දෙතිස් වැදෑරුම් රාගයන්ගෙන් එකක්; ද්වාදශාවිධ සුගත් වර්ෂයන්ගෙන් එකක්.
කුක්කුර1. [නා.ප්‍ර.] බල්ලා; සුනඛයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔසු වෙසෙසක්; පෝණ්ඩරු හෙවත් පද්මකාෂ්ඨ.
කුක්කුර දන්ත[නා.බහු.] කෘන්තක දත් හා චාර්වක දත් අතර පිහිටා ඇති උල්දත් සතර; රදනක දත් (=canine teeth).
කුක්කුර ව්‍රතය[නා.] සුනඛයකු ලෙස ඉරියවූ පැවත්වීමෙන් රකින තාපස ධර්මය; බලුතපස් වත.
කුක්ෂිය1. [නා.] බඩ; උදරය. 2. [නා.] (මව්) කුස; ගර්භාශය; ගර්භය. 3. [නා.] (යමක) අභ්‍යන්තරය. 4. (පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බය තුළ පිරී තිබෙන සහ කලල කෝෂය දරා තිබෙන තුනී බිත්ති සහිත සෛල රාශිය (=nucellus).
කුක්ෂිවෘන්තය(පාරිභා.) [නා.] මලක කීලය.
කුකුන්දරාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ශ්‍රෝණි මේඛලාව සෑදුණු අස්ථි තුනෙන් පසුපස ඇටය (=ischium).
කුකුරුවා1. [නා.] බල්ලා; සුනඛයා. 2. [නා.] බලු පැටියා; බලු කුක්කා.
කුකුල් අඩිය(කථා.) [නා.] කුකුළු අඩියක හැඩරුව ඇති මුද්‍රාව සහිත මායිම් ගල; ඉඩම්වල සීමා ලකුණු කිරීම පිණිස රජය විසින් පිහිටුවන මායිම් ගල.
කුකුල් කේන්තිය[නා.] ඉක්මන් කෝපය; නිතර තරහ යෑම.
කුකුල් නින්ද(කථා.) [නා.] විටින් විට අවදි වෙමින් නිදන නින්ද; කෙටි නින්ද.
කුකුල්සායම්[නා.ප්‍ර.] පන් ආදියට පාට පෙවීමට ගන්නා කෘත්‍රිම සායම් විශේෂයක්.
කුකුස1. [නා.ප්‍ර.] නැවත නැවත පසුතැවිලි වන ස්වභාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] සැකය; ශඞ්කාව.
කුකුස්වත[නා.ප්‍ර.] සැකයට හේතු වූ වස්තුව හෙවත් කාරණය
කුකුළාවැටි[නා.ප්‍ර.] (වැව් ආදියේ) ජලය රඳවනු පිණිස බඳින වේලි.
කුකුළුපොර[නා.ප්‍ර.] ඔට්ටුවට කුකුළන් කෙටවීමේ ක්‍රීඩාව; කුකුළන් කෙටවීමේ සූදුව.
කුඞ්කුම, කුංකුම[නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ හා ඉන්දියාවේ වැවෙන වෘක්ෂයක නාමය; කොකුම්.
කුඞ්කුමවර්ණ, කුංකුමවර්ණ[නා.ප්‍ර.] රක්ත වර්ණය; රන්පැහැය.
කුඞ්කුමාඞ්ග රාගය[නා.] ඇඟෙහි ගල්වන කොකුම් ආදි සුවඳ කල්කය; කොකුමඟරා.
කුච[නා.ප්‍ර.] තනය; පියොවුර.
කුචකුම්භ[නා.ප්‍ර.] කලස් බඳු පියයුරු.
කුච්ඡිත[වි.] පිළිකුල් සහගත; නින්දිත; පහත්.
කුච්ජිසමය[නා.ප්‍ර.] පොසොන් අවපෑළවියේ පටන් ඉල් මස පුර පසළොස්වක දක්වා වන පස් මාසය.
කුචිකිත්සාව[නා.] සම්පූර්ණ සුවය නොදෙන වෙදකම; වැරදි වෙදකම.
කුජ1. [නා.ප්‍ර.] ගස; වෘක්ෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] අඟහරු ග්‍රහයා.
කුජදා[නා.ප්‍ර.] සතියෙහි කුජ ග්‍රහයාට හිමි දිනය; සතියේ තුන් වැනි දවස; අඟහරුවාදා; කුජදින.
කුජ්ජිතය1. (කථා.) [නා.] මිනිස් සිරුරේ හටගන්නා විෂ ගෙඩි විශේෂයක්; විසප්පුව; ලේ ගෙඩිය. 2. (කථා.) [නා.] කුද්දැට්ට; ඉකිළි, කිසිලි ආදියෙහි මතුවන ඉදිමුණ ග්‍රන්ථිය.
කුජිතය, කුජීතුව1. (කථා.) [නා.] කඩදාසි කුට්ටමෙන් කරන සෙල්ලමකදී මුළු වාසි ගණනින් අඩක්වත් හිමි නොවී පැරදීම. 2. (කථා.) [නා.] විනාශවීම; පරිහාසයට ලක්වීම; නින්දාවට පත්වීම; බාල්දුවීම.
කුඤ්චිකා, කුංචිකා1. [නා.ප්‍ර.] දොර කවුළු ආදියෙහි යතුර; කෙස්ස. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උරයෙහි පිහිටි අස්ථියක්; අකු ඇටය (=collar bone). 3. [නා.ප්‍ර.] කිරිමෝරු විශේෂයක්; උකු කළ කිරිමෝරු.
කුඤ්ජය1. [නා.] ගස්වැලින් සැදුණු මණ්ඩලය; ලිය ගොමුව. 2. [නා.] ඇතාගේ හනුව; ඇත් හක්ක.
කුඤ්ඤය, කූඤ්ඤය[නා.] මුල සිට ක්‍රමයෙන් සිහින් වී යන කෙටි උලක් වැනි (ලී, ලෝහ) වැනි තද ද්‍රව්‍යයකින් සාදන ලද උපකරණය; කීලය.
කුට[නා.ප්‍ර.] කළය; ඝටය.
කුට්ටනිය[නා.] දුරාචාරයට ස්ත්‍රීන් සපයා දෙන තැනැත්තිය.
කුට්ටම, කූට්ටම1. [නා.] ජෝඩුව; යුගලය; දෙක. 2. [නා.] ඒකකයකට හෝ එක වර්ගයකට අයත් කිහිපය; කට්ටලය. 3. [නා.] කඩදාසි කුට්ටම. 4. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] සමිතිය; නිකාය.
කුට්ටම් පනාව[නා.] පුරාණයේදී පිරිමින් විසින් අලංකාරය සඳහා හිසෙහි ගසන ලද පනා විශේෂයක්
කුට්ටම් පොකුණ, කූට්ටම් පොකුණ[නා.] අනුරාධපුරයේ අභයගිරි විහාරය අසල පිහිටි පුරාණ පොකුණ.
කුට්ටම්ගී[නා.ප්‍ර.] සමූහ වශයෙන් ගයන ගීත.
කුට්ටා(කථා.) [නා.] කල්ලි ක්‍රීඩාවේ දී භාවිත කරන වියතක් පමණ දිග ඇති ලී කැබැල්ල.
කුට්ටිය1. [නා.] ඝනකමක් ඇති ලොකු හෝ කුඩා කොටස හෝ කෑල්ල; ස්කන්ධය. 2. [නා.] ඉඩම් කෑල්ල; භූමි භාගය. 3. (කථා.) [නා.] මුදලින් හෝ වස්තුවෙන් කොටසක්.
කුට්ටිසාක්කුව(කථා.) [නා.] කුඩා ගෝනි මල්ල; පොඩි මල්ල.
කුටි1. [නා.ප්‍ර.] ශරීරය; ආත්ම භාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] වතුර; ජලය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගස. 4. [නා.ප්‍ර.] ඉඟුරු. 5. [නා.ප්‍ර.] කුටිය; කුඩා ගෙය; පැල.
කුටිපුරුෂයා[නා.] ගෙහිමියා; පවුලක ප්‍රධානයා; ගෘහ මූලිකයා.
කුටිය[නා.] කුඩා කාමරය.
කුටිල1. [වි.] ඇද; වකුටු. 2. [වි.] කපටි; වංක; වංචනික. 1. [නා.ප්‍ර.] සුදු ඊයම්. 2. [නා.ප්‍ර.] අශුභ යයි සම්මත ගෘහ අතරින් එකක්.
කුටිලග1. [නා.] ඇද ව යන්නා; සර්පයා. 2. [නා.] ගඟ; නදිය.
කුටීගෙය[නා.] ඉතා පළල් නොවූ ඉතා උස් නොවූ ජනෙල්වලින් තොර ඝන බිත්ති ඇති කුඩා කුටිය.
කුටීර[නා.ප්‍ර.] ඉතා කුඩා කාමර වැනි කුහර හෝ කෝෂ.
කුටීර අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] කුටීර ක්‍රමයෙන් නිපදවනු ලබන සල්පියුරික් අම්ලය (=chamber acid).
කුටීස්වේදය[නා.] රෝගියකු ගිනි උණුසුමෙන් රත් වූ කුටි ගෙය තුළ සයනය කරවා ඩහදිය ගැන්වීම.
කුටුම්බය1. [නා.] පවුල; පවුලට අයත් පිරිස. 2. [නා.] ධනය; වස්තුව. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] කේන්ද්‍රයේ දෙවන භාවය හෙවත් දෙවැන්න වූ ධන ස්ථානය.
කුටුම්බසණ්ඨාපනය1. [නා.] භාර්යාවක සරණගෙන පවුලක් පිහිටුවීම; පවුල් දිවියට බැසී ම; පවුලක් රක්ෂා කිරීම. 2. [නා.] වස්තුව රැස් කිරීම.
කුටුම්බිකයා1. [නා.] ගෘහපතියා; කෙළෙඹියා. 2. [නා.] වස්තු සම්පත් ඇත්තා; පොහොසතා.
කුටුම්බියා[නා.] අතීතයේ ගම්වල ආදායම් බදු එකතු කොට රජතුමා වෙත පැමිණවූ නිලධාරියා.
කුඨාරය[නා.] පොරොව; පරසුව.
කුඨාරි, කූඨාරිකා[නා.ප්‍ර.] ශල්‍යකර්මයෙහි භාවිත වන කුඩා පොරොවක හැඩය ඇති ශස්ත්‍රයක්.
කුඩ[නා.] කුඩු. [වි.] (කථා.) පුංචි.
කුඩපත්[නා.ප්‍ර.] තල් කොළ ආදියකින් තැනූ කුඩය; කුඩ පත්‍රය.
කුඩප්පා[නා.] පියාගේ බාල සහෝදරයා; බාප්පා; සුළු පියා; මවගේ දෙවැනි විවාහක පුරුෂයා.
කුඩම1. [නා.] භාජනය; සැළිය. 2. [නා.] මඩුව; කුටිය; මණ්ඩපය.
කුඩමස්[නා.ප්‍ර.] දියෙහි වෙසෙන මසුන්ගේ මස්; ගොඩමස් නොවන මස; දියමස්.
කුඩම්මා[නා.] මවගේ බාල සොහොයුරිය; පියාගේ බාල සොහොයුරාගේ බිරිඳ; සුළුමව; පියාගේ දෙවන බිරිඳ.
කුඩමැඬිල්ල[නා.] කුඩයේ රෙද්දෙන් වැසුණු කුඩ නන කූඩුව හෙවත් සැකිල්ල; ඡත්‍ර මණ්ඩලය.
කුඩවය[නා.] ධාන්‍ය වර්ග මැනීමේදී හා බර කිරීමේදී භාවිත කරන මිනුම් විශේෂයක්.
කුඩහලුවා(කථා.) [නා.] පුංචි දරුවා; කුඩා කොලුවා.
කුඩ්ඩ1. [නා.ප්‍ර.] බිත්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] වී ආදි ධාන්‍ය වර්ගවල ඇටය වටා ඇති තුනී සිවිය; කුරුට්ට; නිවුඩ්ඩ. 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ස්වල්පය; බිඳ; ටික.
කුඩ්මල[නා.ප්‍ර.] මල් කැකුළ; මල් මොට්ටුව.
කුඩා අන්ත්‍රය[නා.] ආමාශයේ සිට මහාන්ත්‍රය දක්වා ආහාර ගමන් ගන්නා නළය; ක්ෂුද්‍රාන්ත්‍රය; කුඩා බඩවැල.
කුඩා කිරීම(පාරිභා.) [නා.] භාගයක් ඉතා ම සරල ආකාරයට පත් කිරීම; සුළු කිරීම (=simplification).
කුඩා දියකන[වි.] දිය උරාගන්නා සියුම් සිදුරු ඇති.
කුඩා මල්[නා.ප්‍ර.] බාල සොහොයුරා.
කුඩා මව[නා.] මවගේ නැගණිය; සුළුමව; පුංචි අම්මා; කුඩම්මා.
කුඩා මොළය(පාරිභා.) [නා.] සුෂුම්නා ශීර්ෂයකට පෙරටුව ඊට ඉහළින් පෘෂ්ඨීය පැත්තට නෙරා පිහිටි මොළයේ කොටස; අනුමස්තිෂ්කය (=cerebellum).
කුඩා වක්‍රය[නා.] අවතල ව පිහිටා ඇති ආමාශයේ උඩ පැත්ත.
කුඩාපොදු ගුණාකාරය(පාරිභා.) [නා.] ගණන් කීපයක් ඉතිරි නැති ව බෙදෙන ඉතාම කුඩා සංඛ්‍යාව (=lowest common multiple).
කුඩාවර1. [නා.ප්‍ර.] වයසින් බාල තැනැත්තා; බාලයා; ළමයා. 2. [නා.ප්‍ර.] උසස් තත්ත්වයක් නැති තැනැත්තා; සාමාන්‍ය මිනිසා; කුලහීනයා.
කුඩි1. [නා.ප්‍ර.] ගෘහමූලිකයා; ගෙහිමියා. 2. [නා.ප්‍ර.] පුරාණ ලංකාවේ අඳ ගොවියා; ප්‍රවේණි දාසයා. 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පවුල. 4. [නා.ප්‍ර.] ගෙය; ගෘහය. 5. [නා.ප්‍ර.] අඹුකම; භාර්යාභාවය.
කුඩික්කිය(කථා.) [නා.] කාසි දමන කැටය.
කුඩිච්චිය1. (කථා.) [නා.] හදිසිය; කලබලය. 2. (කථා.) [නා.] කුඩා ගෙය හෝ කාමරය; මැදිරිය.
කුඩිත්ත(කථා.) [නා.] ඉතා ස්වල්පය; ටික; ඇබිත්ත.
කුඩිප්පරං(කථා.) [නා.ප්‍ර.] දාස භාවය; වැඩකාරකම.
කුඩිප්පුව(කථා.) [නා.] බෙර දවුල් ආදිය ගසන ලී කෝටුව.
කුඩිම්බිය, කුඩුම්බිය1. [නා.] ලී දෙකක් සන්ධි කිරීමේ දී ඉන් එකක මුදුනේ කපා ඉතිරි කරන කොටස; තත්තුව. 2. [නා.] හිසෙහි කෙස් කපා එහි මුදුනෙහි ඉතිරි කරන කෙස් රොද. 3. [නා.] මොනර ආදි පක්ෂීන්ගේ හිස මුදුනෙහි පිහිටි පිහාටුරොද; ශිඛාව. 4. [නා.] අල්පෙනෙත්ති යකඩ ඇණ ආදියේ මුදුනේ තිබෙන මහත කොටස; හිස; මුදුන.
කුඩිල්ල(කථා.) [නා.] ගෙය; වාසස්ථානය.
කුඩු1. [නා.ප්‍ර.] ඉතාමත් සියුම් ද්‍රව්‍ය කැබලි; ධාන්‍ය, ඖෂධ ආදිය අඹරාගත් පිටි හෝ චූර්ණය; හුණු. 2. [නා.ප්‍ර.] දූවිලි; ධූලි. 3. [නා.ප්‍ර.] හෙරොයින් ආදි මත් ද්‍රව්‍ය.
කුඩු ගහනවා1. [ක්‍රි.] හෙරොයින් ආදි මත්ද්‍රව්‍ය පාවිච්චි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සහල්වල ඇති කුඩු අහක් කරනවා; කුඩු පොළා හරිනවා.
කුඩු පිඹිනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] ශරීරයේ සිදුරකට හෙවත් කුහරයකට බෙහෙත් කුඩක් පිඹිනවා (=insufflate).
කුඩුකේඩු, කුඩිකේඩු(කථා.) [වි.] පළි ගන්නාසුලු; දුෂ්ට; ඊර්ෂ්‍යා සහගත; අසත්පුරුෂ.
කුඩුත්ත[නා.] ස්වල්පය; ටික.
කුඩුතු(කථා.) [වි.] මසුරු; කුම්මැහි; ලෝභී.
කුඩුප්පු(කථා.) [වි.] දුෂ්ට; අසත්පුරුෂ; ඊර්ෂ්‍යාකාර.
කුඩුපූ[නා.ප්‍ර.] වී කෙටීමේදී ලැබෙන හාල් කුඩුවලින් සාදා ගැනෙන පුරාණ කැවිලි විශේෂයක්; කුඩු කැවුම්.
කුඩුපොද(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හීන් පොද වැස්ස.
කුඩුම්බය[නා.] මිනුම් විශේෂයක්; පලම් හතරක ප්‍රමාණය.
කුඩුම්බිපිහාටු[නා.ප්‍ර.] බීජ ලන අවධියේ දී නොහොත් බෝවෙන කාලයේ දී කන කොකුන්ගේ හිස මුදුනෙහි වැඩෙන පිහාටු රොද.
කුඩෙනි[නා.] (ආමන්ත්‍රණයෙහි යෙදේ) දරුවෙනි; කුඩාවරුනි; කුඩා ළමයිනි.
කුණ1. [නා.] මළ සිරුර; කුණපය. 2. [නා.] සැරව ආදි අපවිත්‍ර දෙය; රොඩ්ඩ. 3. [නා.] ගසක කඳෙහි (විශේෂයෙන් මැදින් පටන්ගෙන) දිරන කොටස; දිරකඩය.
කුණකටුවා[නා.] විෂ සර්පයෙක්.
කුණප1. [නා.ප්‍ර.] මළ සිරුර; කුණු වූ මළකඳ 2. [නා.ප්‍ර.] පිළිකුල් කටයුතු වස්තුව; අපවිත්‍ර දෙය.
කුණම[නා.] පොලු ආධාරයෙන්, මිනිසුන් විසින් ඔසවා ගෙන යනු ලබන යහනක හැඩය ගත් පැද්දෙන යානය; දෝලාව.
කුණවාරය(කථා.) [නා.] බඩු සුලභ වීම නිසා ඒවායේ මිල ඉතා පහතට වැටීම.
කුණ්ඨ1. [වි.] කෙටි; මිටි. 2. [වි.] වක්; ඇද. 3. [වි.] ක්‍රියාවෙහි අදක්ෂ.
කුණ්ඨිත[වි.] ක්‍රියාවට යෝග්‍ය නොවූ; අකර්මණ්‍ය වූ.
කුණ්ඩය1. [නා.] භාජනය; බඳුන; කෙණ්ඩිය. 2. [නා.] ගිනි දල්වන කබල හෝ භාජනය; ගිනි පූජාව සඳහා ගිනි මොළවන වළ. 3. [නා.] (පාරිභා.) ඇස පිහිටා ඇති වළ; අක්ෂිකූපය (=orbit of eye).
කුණ්ඩල1. [නා.ප්‍ර.] ගඩු රෝග විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] කනෙහි පලඳින ආභරණයක්; තෝඩුව; කොඬොල; කුණ්ඩලාභරණය.
කුණ්ඩලාකාර[වි.] දඟර ගැසුණු; කැරලි ගැසුණු.
කුණ්ඩලි, කුණ්ඩලී1. [නා.] කුණ්ඩලාකාර ලකුණ; පුස්කොළ ලිවීමේ දී භාවිත වන වාක්‍යාවසාන සංකේතය. 2. [නා.] (කථා.) පස් කැටය; පස් පිඬ.
කුණ්ඩිකාව[නා.] කෙණ්ඩිය; කොතලය.
කුණ්ඩුව, කොණ්ඩුව(කථා.) [නා.] සුර ආදියේ නූල් වැනි දෙයක් ඇමිණීම සඳහා ඇති සිදුරක් සහිත කුඩා කවාකාර කොටස.
කුණා1. [නා.] දැඩි ලෝහියා; මසුරා. 2. [නා.] (කථා.) ශරීරයේ කුණු වූ තුවාල ඇති තැනැත්තා.
කුණාටු[වි.] තද සුළඟ සහිත; දැඩි සුළඟ ඇති; අධික සුළඟින් යුක්ත. [නා.] සැඩ සුළඟ; වේගයෙන් හමා යන සුළඟ; චණ්ඩ මාරුතය.
කුණි, කුණී[වි.] අත්පා නැති හෝ විකෘත වූ අත්පා ඇති; කොර වූ අත්පා සහ ඇඟිලි ඇති.
කුණිකාව(පාරිභා.) [නා.] අඟ; ශෘඞ්ගය.
කුණු1. [වි.] කිලිටි; අපවිත්‍ර. 2. [වි.] ගඳ ගසන; දුගඳ හමන 3. [වි.] මසුරු; ලෝභ.
කුණු කොල්ලෙ, කුණු කොල්ලෙට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] වටිනාකමට වඩා බෙහෙවින් අඩු මිලට.
කුණු-කුණු ගානවා[ක්‍රි.] යමක් කෙරේ අකමැත්ත පළකිරීම් ආදිය සඳහා තොල් මතුරනවා.
කුණුකුල්ල[නා.ප්‍ර.] (කථා.) නුවුවමනා බර; තමා කෙරෙහි පැවරුණු අනවශ්‍ය වගකීම.
කුණුදිය1. [නා.] පැසවූ වණයකින් වෑහෙන ඕජස; සැරව. 2. [නා.] අපවිත්‍ර ජලය; කුණිජ්ජ.
කුණුමොළ[නා.ප්‍ර.] කාණු සෝදාගෙන යන කුණුදිය එකතු වන වළ.
කුණුලෙඩ[නා.බහු.] ගොනෝරියාව, උපදංශ වැනි කාමරෝග.
කුණුසකුණු[නා.ප්‍ර.] කසළ; අපවිත්‍ර දෑ.
කුණුසරුප, කුණුහරුප[නා.] අශිෂ්ට අසභ්‍ය වචන.
කුත්ත, කුත්තක1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රියාව; කෘත්‍යය; කාර්යය. 2. [නා.ප්‍ර.] විශාල ඇතිරිලි විශේෂයක්.
කුත්තු කරනවා1. [ක්‍රි.] කූරකින් අනිනවා; හිල් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] හාරනවා; බිමපෙරළනවා; පොළොව අවුස්සනවා; (යමකින්) අභිමුඛ කරනවා; ඉදිරිපසට තල්ලු කරනවා 3. [ක්‍රි.] කුපිත කරනවා; අවුස්සනවා; රහසේ පොලඹනවා.
කුත්තු විළක්කුව(කථා.) [නා.] බිම සිටුවා තබන ලොකු පිත්තල පහන.
කුත්තුව1. (කථා.) [නා.] මැණිකක තිබෙන පලුද්ද. 2. [නා.] ගොඩ; සමූහය.
කුත්තූසිය(කථා.) [නා.] ගෝනි විද ධාන්‍ය ආදිය එළියට ගැනීම සඳහා භාවිත වන කානුවක් සහිත කටුව.
කුත්සාව1. [නා.] අප්‍රියතාව; පිළිකුල. 2. [නා.] අවලාද; නිග්‍රහය.
කුත්සිත[වි.] පිළිකුල් සහගත; නින්දිත වූ; ගර්හිත.
කුතිය[නා.] නගරශෝභිනිය; ගණිකාව; වෙසඟන; වේශ්‍යාව.
කුතු1. [නා.ප්‍ර.] කුන්තය; කුන්තායුධය; කොතවි; කොතායුධ. 2. [නා.ප්‍ර.] විහිළු නැටුම; විකට නැටුම. 3. [නා.ප්‍ර.] කිතිය.
කුතුහලය1. [නා.] යම්කිසි අපූර්ව වස්තුවක් දැකීමට හෝ අමුතු දෙයක් දැන ගැනීමට ඇති බලවත් ආශාව; කුහුල. 2. [නා.] සැකය. 3. [නා.] අද්භූතබව.
කුථිත[වි.] කැකෑරුණු; කැලතුණු; නොසන්සුන් වූ; කැලඹුණා වූ.
කුදගහ ගන්නවා, කුද ගසා ගන්නවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] අතපය වකගසා ගන්නවා; වකුටු වෙනවා; හැකිළී නිදා ගන්නවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] (තර්ජනාත්මක ලෙස) පැත්තකට වී සිටිනවා; නිකම් සිටිනවා.
කුදණ්ඩ[නා.] කොට දඬු කඩ; දඬු කැබැල්ල; කෙවිට.
කුදන[නා.ප්‍ර.බහු.] නරක මිනිස්සු; අධම පුද්ගලයෝ.
කුදන්කුදු[වි.] ඉතා කුඩා; සුළු.
කුදර්පය(පාරිභා.) [නා.] අපහාසය; අවඥාව (=contimelia).
කුදලනවා[ක්‍රි.] දෑත් දෙපා එක් කොට බඳිනවා.
කුදහ ගන්නවා, කුදා ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] බිම වැතිරී සිටිනවා; වැතිරී නිදා ගන්නවා.
කුද්දටිය, කුද්දැටිය[නා.] තුවාල ආදිය හේතු කොටගෙන ඉකිළිය, කිසිලිය ආදි ස්ථානයන්හි ඉදිමී මතුවන ග්‍රන්ථිය නොහොත් ගැටය.
කුද්දාල[නා.ප්‍ර.] උදැල්ල.
කුදැටි[නා.ප්‍ර.] ගෙයි මුල්ල.
කුදිටු[වි.] වැරදි දැකීම් ඇති; සාවද්‍ය දෘෂ්ටි ඇති.
කුදිප්පරන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගෙන් ගෙට ගොස් කරන කුලී වැඩ; බැලමෙහෙය.
කුදිය, කුදී1. [නා.] කුදු තැනැත්තිය. 2. [නා.] කුරය හෝ කුරය පිහිටා ඇති ස්ථානය. 3. [නා.] කකුලේ බල නහරය.
කුදිරකාරයා[නා.] අස්ගොව්වා.
කුදිව්[නා.ප්‍ර.] කුඩා දිවයින; කුඩා ද්වීපය.
කුදු1. [වි.] කුඩා; පුංචි; සුළු. නොවැදගත්; පහත්; නීච. 2. [වි.] වකගැසුණු; (මඳක්) නැමුණු; වක් වූ; වකුටු.
කුදුත්තරයා(කථා.) [නා.] ලෝභියා; මසුරා.
කුදුනි, කුදුනී[නා.ප්‍ර.] කුඩා දියපාර; ඇළ.
කුදෘෂ්ටිය[නා.] වැරදි දැක්ම හෙවත් ලබ්ධිය; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය.
කුන්ඩවාඩය, කුණ්ඩවාඩිය[නා.] කුණාටුව; සැඬ සුළඟ.
කුන්තය[නා.] දිග මිටක් ඇති දෙපස උල් දෙකකින් යුත් අනුක්‍රමයෙන් උල් වී ගිය අනින ආයුධයක නාමය.
කුන්තල[නා.ප්‍ර.] කෙස්රොද; බඹුරු කෙහෙ; කේශ කලාපය.
කුන්තානිය[නා.] පොළොව කෙටීමට හෝ හෑරීමට උපයෝගී කරගන්නා යහුල.
කුන්ථකාමී(පාරිභා.) [වි.] කුහුඹුවන් කැමති වන; ශාක හා කුහුඹුවන් අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් කැමති වන (=myrmecophilous).
කුන්ද[නා.ප්‍ර.] පිච්ච වර්ගයට අයත් ශාකයක්; වෑ කොඳ.
කුන්දපා[නා.ප්‍ර.] හඳ; චන්ද්‍රයා.
කුන්දබන්ධු[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
කුන්දු1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] තනි කකුලෙන් පැන පැන යෑම; නොණ්ඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] තනි කකුලෙන් පැන පැන යෑමේ ක්‍රීඩාව; නොණ්ඩි පැනීම.
කුන්නදී[නා.ප්‍ර.] කුඩා නදිය; හොය; ඇළ.
කුන්සේදු කරනවා[ක්‍රි.] විමසා බලනවා; සාකච්ඡා කරනවා.
කුන්සේදුව(කථා.) [නා.] උසාවිය; විනිශ්චය ශාලාව.
කුනීලය[නා.] කට කුඩා බඳුනකට කිසියම් දියරයක් වැක්කිරීම සඳහා භාවිත කෙරෙන උපකරණය; පුනීලය.
කුපත(කථා.) [නා.] (ධීව.) මුහුදේ දිය මතුපිටට නෙරා හෝ දිය යට ගිලී හෝ තිබෙන ගල්පරය.
කුපථ[නා.ප්‍ර.] යෑමට අමාරු පාර; දුෂ්කර මඟ.
කුප්පනවා1. [ක්‍රි.] කෝප හෝ කුපිත කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ස්වාභාවික තත්ත්වය වෙනස් කරනවා; කලබල කරනවා.
කුප්පනේරුවා(කථා.) [නා.] ඉඩම් පාරවල් ආදිය මනින තැනැත්තා; මිනින්දෝරුවා.
කුප්පායම1. [නා.] සන්නාහයක් වශයෙන් අඳින කබායක්; යුද්ධ හැට්ටය. 2. [නා.] රොඩී පැල්පත 3. [නා.] රොඩී ගම.
කුප්පි ලාම්පුව[නා.] බෝතල් කුප්පියකට පහන් වැටියක් යොදා සාදාගන්නා ලාම්පුව; ලාම්පු කුප්පිය.
කුප්පිඩුවා(කථා.) [නා.] නින්දිත පුරුෂයා; අවලමා.
කුප්පිය1. [නා.] (ගවයන් ගේ අංවලට දමන) කොපුව; විල්ල. 2. [නා.] කුඩා බෝතලය; බෝතල පිංච. 3. (කථා.) [නා.] පිපෙන්නට පෙර මල් කැකුළ සැඟවී ඇති කොපුව; මල් කැකුළ; මොට්ටුව. 4. (කථා.) [නා.] කුප්පි ලාම්පුව.
කුප්‍රකට[වි.] නරක දෙයට ප්‍රසිද්ධ.
කුපාඩම1. [නා.] නොහික්මුණුකම; හිතුවක්කාරකම; බලහත්කාරකම. 2. [නා.] පාඩම් නැතිකම; දුර්මුඛ භාවය.
කුපාඩි[වි.] නින්දිත; නොහික්මුණ; සල්ලාල; අශීලාචාර.
කුපිත[වි.] කෝපයට පත් වූ; කිපුණු; ඇවිස්සුණු.
කුපුරිස[නා.] අවමාන, ගැරහුම ආදිය ලත් තැනැත්තා; අසත්පුරුෂයා.
කුපෝෂණය[නා.] මන්දපෝෂණය (=malnutrition).
කුබහ(කථා.) [නා.] වතුර බැස යෑම සඳහා කුඹුරක නියර යටින් තබන පැළූ කිතුල් කඳන් ආදිය.
කුබ්ජ[වි.] පිටින් නැමුණු; කුදු. [නා.ප්‍ර.] අංග හීන වූ ගෙය.
කුබුද්ධි[වි.] නොමනා හෙවත් පහත් බුද්ධිය ඇති; මන්ද බුද්ධික වූ.
කුබුල් දෙනවා[ක්‍රි.] නලියනවා; දඟලනවා.
කුබුස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (කටට වතුර ගෙන කලතමින්) කට සෝදනවා.
කුමංජල[නා.] ලාටු විශේෂයකින් සාදා ගන්නා ධූපයක්; කට්ටකුමංජල්.
කුමති[නා.ප්‍ර.] වැරදි මතය; දුර්මතය; මිථ්‍යාදෘෂ්ටික අදහස.
කුමතේරු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තක්සේරුව; වටිනාකම.
කුමදිරි, කුම්මාදිරි[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) දරුවකු ප්‍රසාද ස්නානය කරනු ලබන අවස්ථාවේ දී ඔහුගේ ආගමික අධ්‍යාපනය ආදිය භාර ව කටයුතු කිරීමට කැප වන තැනැත්තිය; ඥාන මව; මඤ්ඤා.
කුමන්ත්‍රණය[නා.] පුද්ගලයෙකුට හෝ ආයතනයකට නපුරක් කරනු සඳහා රහසේ කතා කිරීම; නීතිවිරෝධි වැඩක් සඳහා කරනු ලබන රහස් සාකච්ඡාව.
කුමරි, කුමාරි, කුමාරිකා1. [නා.ප්‍ර.] කන්‍යාව; වැඩිවියට නොපැමිණි දැරිය; විවාපත් නොවූ ස්ත්‍රිය. 2. [නා.ප්‍ර.] තරුණිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ක්ෂත්‍රිය ආදි උසස් කුලයකට අයත් දැරිය.
කුමරිබඹසර[නා.ප්‍ර.] කුමාරි බ්‍රහ්මචර්යාව; තරුණියක් කන්‍යා භාවය ආරක්ෂාකර ගැනීම.
කුම්තල[නා.ප්‍ර.] අත්කුඹ; කුම්භස්ථලය.
කුම්පඩි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පාරුවල කුඹය සවි කරන ලී කඳ.
කුම්පාදිරි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) දරුවකු ප්‍රසාද ස්නානය කරනු ලබන අවස්ථාවේදී ඔහුගේ ආගමික අධ්‍යාපනය ආදිය භාර ව කටයුතු කිරීමට කැප වන තැනැත්තා; ඇපකාර පියා; පඤ්ඤා.
කුම්බකාර, කුම්භකාර[නා.ප්‍ර.] මැටි බඳුන් සාදන්නා; කුම්භකාරයා.
කුම්භ රාශිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රයේ එකොළොස්වැනි රාශිය.
කුම්භපද්ම[නා.ප්‍ර.] ඇත්කුඹෙහි පලඳවන නෙළුම් මලක් වැනි රන් ආභරණයක්.
කුම්භය1. [නා.] භාජනය; කළ ගෙඩිය 2. [නා.] රාශි චක්‍රයේ එකොළොස්වැන්න 3. [නා.] ධාන්‍ය මිනුම් ප්‍රමාණයක නාමය; දස අමුණක ප්‍රමාණය. 4. [නා.] කිරුම් ප්‍රමාණය; පලම් පන්සිය දොළහක ප්‍රමාණය 5. [නා.] ඇතාගේ නළල මුදුන දෙපසෙහි ඇති නෙරුම් දෙක; ඇත්කුඹ.
කුම්භස්ථලය[නා.] ඇත්කුඹ.
කුම්භාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] සතර වරම් දෙව්රජුන් අතුරෙන් කෙනෙකු වන විරුඪ වරම් දෙව්රජුගේ පිරිවර වූ දේව ගණය.
කුම්භිලයා, කුම්භීලයා[නා.] කිඹුලා; කුම්භීරයා.
කුම්මාස[නා.ප්‍ර.] යව ධාන්‍යයෙන් සාදන ලද තලප, රොටි හෝ පිට්ටු වැනි ආහාර විශේෂයක්.
කුම්මැහි(කථා.) [වි.] ඉතා ලෝභී; තද මසුරු.
කුම්යට[නා.ප්‍ර.] නැවෙහි රුවල් බඳින කණුව; නැවෙහි කුඹ ගහ.
කුම්හී[නා.ප්‍ර.] සැළිය.
කුමාරකවාදය[නා.] වයසින් මුහුකුරා ගිය තැනැත්තකුට වුව බාල දරුවකු සේ සලකා කථා කිරීම.
කුමාර්ග, කුම්මාර්ග[නා.ප්‍ර.] නොමඟ; වැරදි මාර්ගය.
කුමාරිහාමි[නා.ප්‍ර.] කුලවත් පවුලක කාන්තාව.
කුමැති[නා.ප්‍ර.] දුෂ්ට මන්ත්‍රීවරයා.
කුමින[නා.ප්‍ර.] මසුන් අල්ලන උපකරණයක්; කෙමින.
කුමියුල්[නා.ප්‍ර.] කුඩා මුවා.
කුමිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අශ්ව කිරිවලින් පෙරාගන්නා මද්‍යසාර විශේෂයක් (=koumiss).
කුමු[නා.ප්‍ර.] කැස්බෑවා.
කුමුකුළු[නා.ප්‍ර.] කැකුළු; පොහොට්ටුව. [වි.] විහිදුණු; පිපුණු.
කුමුටු වළ[නා.] භූතලය මතුපිට ඇති පැළුමක් කල්යෑමේදී පොළොවෙහි යටට විහිදී ගොස් තැනෙන ඉතා පළල් වූ විවරය; ගිලා බැස්ම.
කුමුටුවනවා[ක්‍රි.] නිමග්න කරවනවා; ගිල්වනවා.
කුමුද, කුමුදු1. [නා.ප්‍ර.] රාත්‍රී කාලයෙහි සඳ කැලුමින් පිපෙතැයි සැලකෙන කුඩා ජලජ පුෂ්ප විශේෂයක්; හෙළුපුල්. 2. [නා.ප්‍ර.] රත්නෙළුම. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉතා විශාල සංඛ්‍යාවක නාමය. 4. [නා.ප්‍ර.] කපුරු.
කුමුදබන්ධු1. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] කපුරු.
කුමුදිනවා[ක්‍රි.] කිමිදෙනවා; ගිලෙනවා; නිමග්න වෙනවා.
කුමුදිනිය, කුමුදිනී[නා.] කුමුදු විල.
කුමුදුවනවා, කුමුන්දනවා[ක්‍රි.] මුව තුළට වතුර දමා කලත්තා කට සෝදනවා.
කුමේර[නා.ප්‍ර.] වහලක (විශේෂයෙන් වහල දෙකක් එක් වන තැන) මුදුන් උළු එකිනෙක සවි වන සේ හුනු බදාමෙන් බඳින බැම්ම.
කුඹ1. [නා.] කළගෙඩිය; ඝටය; කුම්භය. 2. [නා.] කුම්භ රාශිය. 3. [නා.] අමුණු දහයක ප්‍රමාණය. 4. [නා.] ඇතාගේ නළල මුදුනෙහි දෙපස ඇති නෙරුම් දෙක; කුම්භස්ථානය. 5. [නා.] ටැඹ, නැව්, ඔරු ආදි යාත්‍රාවල රුවල් නැංවීමට යොදා ඇති කණුව; කුඹ ගස.
කුඹල[නා.] (ගසක) කුහරය; ගස් බෙනය; (බට ආදියෙහි) සිදුර.
කුඹල් ගොයම(කථා.) [නා.] කමතේ දමා මඬවා අවසන් කිරීමට ආසන්න වූ ගොයම.
කුඹල් පෙරහර, කුඹල් පෙරහැර[නා.] මහනුවර ඇසළ උලෙළේ මුල් පෙරහර.
කුඹල්සක[නා.] වළං සෑදීමට උපයෝගී කර ගන්නා චක්‍රය; සකපෝරුව.
කුඹල්හල[නා.] කුඹල්කරුවාගේ කම්හල, මැටි කර්මාන්තය කරන ශාලාව.
කුඹලා1. [නා.] මැටි බඳුන් තනන්නා; වළං සාදන්නා; කුඹල්කරුවා; කුම්භකාරයා. 2. [නා.] බිත්තර දැමීම සඳහා මැටියෙන් ගෙයක් සාදන කෘමි විශේෂයක්.
කුඹහ[නා.] ලියදිවලට ඇළ වේලි ආදියෙන් ජලය ගැනීම හා පිට කිරීම පිණිස කඳන් ආදිය යොදා ගන්නා කුහරය; සොරොව්ව.
කුඹු1. [නා.ප්‍ර.] කළය; ඝටය; කුම්භය. 2. [නා.ප්‍ර.] හස්ති කුම්භය; ඇත් කුඹ. 3. [නා.ප්‍ර.] රාශි චක්‍රයේ එකොළොස්වන කුම්භ රාශිය. 4. [නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා. 5. [නා.ප්‍ර.] නැවෙහි රුවල් බඳින කණුව. 6. [නා.ප්‍ර.] නැව පදවන රිට; සුක්කානම. 7. [නා.ප්‍ර.] කුහුඹුවා.
කුඹුර[නා.] වී ගොවිතැන් සඳහා නියර බැඳ සකස් කොට ගන්නා මඩබිම් කොටස.
කුඹුල(කථා.) [නා.] බෙනය; කුහරය; බිලය.
කුඹුස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කලතනවා; කලඹනවා; කලච්චි කරනවා.
කුයිනලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කෑ ගසනවා; හඬ දෙනවා (විශේෂයෙන් කැලෑවේ මුවන්ගේ හඬට මෙසේ කියනු ලැබේ).
කුර අදිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (මීගොනුන් ආදි සතුන්ගේ පාවලින්) පොළොව හාරනවා හෝ බිම පහුරු ගානවා; කුරදනවා.
කුර ගානවා1. [ක්‍රි.] හෙමින් හෙමින් යනවා 2. [ක්‍රි.] නිතර නිතර යනවා.
කුරකෙටුම් දමනවා, කුරුකෙටුම් දමනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ගසක කඳෙහි පොත්ත හෝ ඵලය සැස ඉවත් කිරීමට පෙර වෑයෙන් කඳ වටා පළින් පළ කෙටුම් ලකුණු දමනවා.
කුරගැටය(පාරිභා.) [නා.] සමහර බල්ලන්ගේ පාදයෙහි ඇති සම්පූර්ණයෙන් නොවැඩුණු (අනවශ්‍ය) ඇඟිල්ල (=dew claw).
කුරගේ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] යම් කාරියක් කිරීමේ දී ඊට ආවරණය සඳහා හෝ ගොයම් පෑගීම ආදි කටයුතුවල දී සෙවණ සඳහා හෝ සාදා ගන්නා තාවකාලික මඩුව.
කුරමුඬ[නා.ප්‍ර.] හිස බූ ගෑ තැනැත්තා; මුඩු හිසක් ඇති තැනැත්තා.
කුරය[නා.] අශ්ව, ගව, එළු ආදි ඇතැම් සිවුපාවුන්ගේ ඇඟිලි හෝ පාද වසා පවතින කොරොස් කොපුව; ක්ෂුරය.
කුරර1. [නා.] උකුස්සා 2. [නා.] කිරලා.
කුරල්[නා.ප්‍ර.] වී කරල.
කුරවල්ල1. (කථා.) [නා.] පොල් කොළවලින් වියන ලද එල්ලාගෙන යන කූඩය 2. [නා.] පොල් කොළවලින් වියා කෙහෙල්කැන් ආදියට යොදන ආවරණය; පිරිවැස්ස.
කුරවලා(කථා.) [නා.] නයි නටවන්නා; අහිගුණ්ඨිකයා.
කුරවි, කුරවී[නා.] මිහිරි නාදයක් ඇති කෝකිල විශේෂයක්.
කුරහන් ගල(කථා.) [නා.] කුරක්කන් ඇට අඹරා පිටි කරන ගල.
කුර්තිඤ්ඤ[නා.ප්‍ර.] තිරය; ආවරණය.
කුර්පර, කූර්පර[නා.ප්‍ර.] වැලමිට.
කුර්බරය1. [නා.] මධ්‍ය කේන්ද්‍රය; භ්‍රමණ කේන්ද්‍රය. 2. [නා.] පෘථිවි ගෝලයේ උතුරේ සිට දකුණට හරි මැදින් වැටී ඇති සේ සලකනු ලබන කල්පිත රේඛාව.
කුරානය[නා.] මහම්මත්තුමාගේ දේශන ඇතුළත්ව අරාබි බසින් ලියා ඇති ග්‍රන්ථ; මුස්ලිම් දේවධර්ම පුස්තකය.
කුරාලය1. [නා.] අතීතයේ මළ මිනී ගෙන යෑම සඳහා උපයෝගී කරගත් මැහි විශේෂයක්; කුම්බය. 2. [නා.] යක් තොවිලයකදී පිදේනි තබා යකැදුරාට දපන්නට තබන මැස්ස. 3. [නා.] ධාන්‍ය ගබඩා කරගැනීම සඳහා තැනෙන මැස්ස; අටුව.
කුරිරු[වි.] රළු; දැඩි; නපුරු; දරුණු; ක්‍රෑර; දුෂ්ට.
කුරු1. [නා.ප්‍ර.] පිසූ සහල්; බත්. 2. [නා.ප්‍ර.] උඳු ඇට තිහක බර හෙවත් නික දෙකක ප්‍රමාණය වන මිනුමක්. 3. [නා.ප්‍ර.] අකුර; අක්ෂරය. 4. [නා.ප්‍ර.] පැළය; කැකුළ; අංකුරය. 5. [නා.ප්‍ර.] පොහොට්ටුව; කැකුළ. 6. [නා.ප්‍ර.] දලුව; ළපටි රිකිල්ල. 7. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ගල් කැටය. 8. [නා.ප්‍ර.] අලියා; ඇතා. [වි.] ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වූ; මිටි.
කුරුකන්ද1. (කථා.) [නා.] පහන තැබීමට ගෙය තුළ තැනූ කණුව; පාන් කන්ද; පාන් අඩිය. 2. [නා.] බිම හිටවන උස පිත්තල පහන 3. [නා.] වාත්තු පිත්තල පහනේ යටි පැත්තේ කුහරය. 4. [නා.] මැද මිදුලේ ජලය බැස යෑම සඳහා තබන නළය.
කුරුක්කුව(කථා.) [නා.] කෙටි මඟ; දුර නොවූ පාර.
කුරුකුට්ටා[නා.] ඉතා මිටි තැනැත්තා; කුරුකුණ්ඩා; කුරුට්ටා.
කුරුකුටුසාත්තුව(කථා.) [නා.] කුඩා මසුන් ඇල්ලීමට භාවිත කරන ඇහි කුඩා දැල.
කුරුකුන්දම් ගැහෙනවා[ක්‍රි.] ශරීරය වකුටු කර ගන්නවා; ගුළි ගැහෙනවා.
කුරුඟුලාකන[නා.] ඇඳි වස්ත්‍රයේ කොන; රෙදි කොන; නෙරිය.
කුරුට්ට[නා.] ධාන්‍යවල හා ගෙඩි ඇට ආදියෙහි පිටපොත්තට යටින් පිහිටි සිවිය; කුඩ්ඩ; නිවුඩ්ඩ.
කුරුටු ගානවා1. [ක්‍රි.] (ලී, ගෙඩි ආදියෙහි) පිට පොත්ත හෝ සිවිය සූරා දමනවා. 2. [ක්‍රි.] කුමක් හෝ ලියනවා; ඉරි අඳිනවා; නිකරුණේ කිසිවක් මත ඉරි අඳිනවා.
කුරුටු ගී[නා.ප්‍ර.] සීගිරියේ කැටපත් පවුරෙහි ලියා ඇති පද්‍ය.
කුරුණෑ[නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා.
කුරුණෑයකයා(කථා.) [නා.] ඇතුන් බලන්නා; ඇත්ගොවුවා.
කුරුණිය1. [නා.] ධාන්‍ය හෝ ද්‍රව මනින මානයක්; ලාහ. 2. [නා.] ද්‍රෝණයක් හෙවත් ලාස් හතරක ප්‍රමාණය.
කුරුතිඤ්ඤය(කථා.) [නා.] මදුරුවන්ගෙන් ආරක්ෂා කිරීමට ළදරුවන් වසා තබන දැල් රෙදි යෙදූ කූඩුවක් වැනි උපකරණය.
කුරුන්දනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] කුරයෙන් බිම පහුරු ගාමින් පොරයට අර අඳිනවා. 2. [ක්‍රි.] කිසිවක් කිරීමට මාන බලමින් ඉන්නවා; කැස කවමින් ඉන්නවා.
කුරුඳු1. [නා.ප්‍ර.] කුළුබඩු සහ ඖෂධ ගණයට අයත් සුවඳවත් පොතු හා කොළ සහිත ශාකයක් 2. [නා.ප්‍ර.] මැණික් ගල් වෙසෙසක්.
කුරුඳු තළනවා[ක්‍රි.] කුරුඳු කෝටු තළා පොත්ත ගලවා ගන්නවා.
කුරුඳුගල[නා.] සැත්කම් ආදියෙහි දී උපයෝගී කරගන්නා සියුම් ආයුධ මුවහත් කිරීමට ගන්නා ගල් වෙසෙසක්.
කුරුඳුවැල[නා.] නාන විට ඇඟ ඉලීම සඳහා භාවිත කළ කුරුඳු ගල් සුණු ලාකඩ හා මිශ්‍ර කොට තනා ගත් ගුළි ඇමුණූ වැල.
කුරුපණ[වි.] ක්‍රෑර; දරුණු; නපුරු.
කුරුපය, කුරුපාව[නා.] වහලක මුදුන් යටලීයට ආධාර වශයෙන් බාල්කයක් මත සිටුවා ඒ යටලීයට සවි කරන මිටි ආධාරක කණුව.
කුරුපස්[නා.ප්‍ර.] කුරු නමැති කුහුඹුවන් විසින් ගුල් හෑරීමේදී ඉවත ලන පස.
කුරුපී[නා.ප්‍ර.] විරූපී තැනැත්තා; අවලක්ෂණ තැනැත්තා.
කුරුබිලිය, කුරුඹිලිය[නා.] රහස් දොරටුව; රහස් දොර; කුඩා දොරටුව.
කුරුම1. [නා.ප්‍ර.] කැස්බෑවා; ඉදිබුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] සිලිම් පහක් වටිනා කාසියක්.
කුරුම්බා[නා.ප්‍ර.] නොමේරූ ලොඳ මදය සහිත පොල් ගෙඩිය; වෑවරය.
කුරුම්බැට්ටිය[නා.] පොල් ගෙඩියේ ඉතා ළපටි කුඩා අවස්ථාව; ගොබොල්ල.
කුරුමානම1. [නා.] එල්ලය; ඉලක්කය. 2. [නා.] අරමුණ කරගත් දෙය.
කුරුමානම් කට්ටය[නා.] කුරුමානම් ඇල්ලීම සඳහා තුවක්කුවක කොනේ සවිකර ඇති බොත්තම.
කුරුමිට්ටා(කථා.) [නා.] කුඩා මිටි තැනැත්තා; අඟුටු මිට්ටා.
කුරුරස1. [වි.] කර්කශ; ක්‍රෑර 2. [වි.] කුරිරු අදහස් ඇති.
කුරුල්ලා1. [නා.ප්‍ර.] පියාපත් සහිත පෘෂ්ඨවංශික ද්විපාදයා; පක්ෂියා; සකලයා. 2. [නා.ප්‍ර.] සමහර ශාකවල මුල් අල ආදියෙන් පැන නඟින අංකුරය; මොටෙයියා 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ඇතුළෙන් දොර වසා තද කිරීම සඳහා උළුවස්සේ ඇතුළු පැත්තේ සවි කරන ලී කැබැල්ල; අගුල. 4. [නා.ප්‍ර.] ගොයම් කරල; වී කරල.
කුරුලෑ[නා.ප්‍ර.] තරුණ වියේ දී මුහුණේ (කටු සේ) හට ගන්නා කුඩා ගඩු වෙසෙසක්; යෞවන පිළිකා.
කුරුලු පාළුව1. [නා.] පැරණි ගැමියා තම කුඹුරේ වන රොදට ආසන්නව කුරුල්ලන්ගේ ආහාරය සඳහා වෙන් කරන බිම් කොටස. 2. [නා.] වැවකින් ජලය ලබන කුඹුරු කට්ටියක වැව ළඟින් ම සහ ඈතින් ම පිහිටි බඹ පහක් පමණ පළල කුඹුරු පටි දෙක.
කුරුවල්ල(කථා.) [නා.] කිකිළියන් බිජු රක්වනු සඳහා පොල්කොළ පන් ආදියෙන් වියූ කූඩය.
කුරුවලු, කුරුවල්(කථා.) [වි.] යථා පරිදි නොපැසී නරක් වීමට ගිය; මේරීමට පෙර නරක් වූ; කුරෝලු වූ.
කුරුවිටි[වි.] රවුම්; වටකුරු; ගෝලාකාර.
කුරුවින්ද1. [නා.ප්‍ර.] පස් වැදෑරුම් පද්මරාග මාණික්‍යවලින් ඇටිකුකුළු ඇසක රත් පැහැයෙන් යුක්ත යැයි කියනු ලබන ප්‍රභේදය. 2. [නා.ප්‍ර.] පාෂාණ විශේෂයක නාමය; රත්හිරියල්. 3. [නා.ප්‍ර.] කැඩපත; දර්පණය. 4. [නා.ප්‍ර.] බැදිහාල්.
කුරුවීර(කථා.) [වි.] ක්‍රෑර; නපුරු; රෞද්‍ර
කුරුස පිකාදුව(කථා.) [නා.] කුරුසයෙහි ඇණ ගසන ලද ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ රූ සටහන.
කුරුස යුද්ධය[නා.] 11, 12, 13 යන ශත වර්ෂවල දී යුරෝපයේ ක්‍රිස්තියානින් තම ශුද්ධ භූමිය වූ බටහිර පලස්තීනය මුස්ලිම්වරුන්ගෙන් ගලවා ගැනීම පිණිස කළ ආයුධ සටන.
කුරුසය, කුරිසිය, කුරිසේ1. [නා.] අතීතයෙහි අපරාධකාරයන් ඇණ ගසා මැරීමට උපයෝගී කරගත් කතිරයක හැඩයෙන් යුතු උපකරණය. 2. [නා.] කතිරය; කතිර සටහන. 3. [නා.] මතකය; නිච්චිය; කල්පනාව.
කුරුසාක්කුව[නා.] ඉරීම, කැපීම, යතුගෑම ආදියෙහි දී සීමා වශයෙන් ලෑලිවල සෘජු රේඛා ඇඳ ගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය; වරක්කලය.
කුරුසි සුරුවම[නා.] කුරුසය මත හිඳිනා ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ රූ සටහන.
කුල ඉහ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගස් බෙනය.
කුල කාන්තාව[නා.] වංශවත් ස්ත්‍රිය; කුලාඞ්ගනාව.
කුල කියනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] (කරන ලද උපකාර අමතක කර) දෝෂාරෝපණ මුඛයෙන් කථා කරනවා; කළ සුළු උපකාරය ගැන පුන පුනා කියනවා. 2. [ක්‍රි.] කුලය මුල්කොට ගෙන අපහාස කරනවා.
කුල කොත්[වි.] කුලයට කොතක් වූ; කුලය බබළවන; කුල ශ්‍රේෂ්ඨ.
කුල ගෙය1. [නා.] ස්වකීය පරපුරට හෝ කුලයට අයත් ගෙය. 2. [නා.] පවුලක් වසන ගෙය.
කුල දරනවා, කුලය දරනවා[ක්‍රි.] ස්ත්‍රියක කුලයෙන් අඩු පුරුෂයකු සමග යෑමෙන් සිය කුලයට නින්දා පමුණුවනවා.
කුල දරුවා1. [නා.] උසස් පවුලක උපන් තැනැත්තා; මනා හික්මීමකින් යුත් තැනැත්තා. 2. [නා.] පවුලකට අයත් දරුවා; ගෙදරක වසන්නා.
කුල දෙටුවා[නා.] කුලයෙහි ප්‍රධානයා; කුල ජ්‍යෙෂ්ඨයා; පවුලේ ප්‍රධානයා; ගෘහ මූලිකයා.
කුල ධර්මය1. [නා.] කුලයකට නොහොත් පොදු සමාජයට අයත් මුතුන් මිත්තන් විසින් රැක ගෙන ආ ගුණධර්මය. 2. [නා.] කුලවාදය; කුලය පිළිබඳ මතය.
කුල භේදය[නා.] සමාජ කුල හා සම්බන්ධ ව පවතිතැයි විශ්වාස කරනු ලබන උසස් - පහත්බව පිළිබඳ සංකල්පය.
කුල වද්දනවා1. [ක්‍රි.] ක්‍රිස්තියානි ආගම වැලඳ ගන්නට සලස්වනවා; ක්‍රිස්තියානියකු වශයෙන් බවුතීස්ම කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පවුලකට සම්බන්ධ කරනවා; කසාද බන්දවනවා 3. (කථා.) [ක්‍රි.] අන් දරුවකු දරුකමකට හදා වඩා ගැනීම සඳහා (නීත්‍යනුකූල ව භාරගෙන) එම දරුවාට තම නම් වාසගම් ආදිය තැබීමෙන් පවුලට ඇතුළත් කර ගන්නවා.
කුල විලෝකනය[නා.] දෙව්ලොව වසන බෝසත්වරු බුදුබව ලබන ජන්මයෙහි උත්පත්තිය ලැබීම සඳහා, මිනිස් ලොව උතුම් කුලයක් ගැන සොයා බැලීම.
කුල සංසර්ගය[නා.] පැවිදි ව සිටිමින් ගිහි කුලයක් සමඟ අගෝචර ලෙස ඉතා කිට්ටු ආශ්‍රයට වැටීම.
කුල සංස්ථාව[නා.] වෘත්තීයමය තත්ත්වයන්ට අනු ව ජන සමාජය නොයෙක් කුලවලට බෙදී තිබූ පිළිවෙළ; කුල සම්මතය.
කුල සඞ්ග්‍රහය[නා.] භික්ෂූන් වහන්සේ කෙනෙකු ගිහි පවුල්වලට මල් පල ආදිය දීමෙන් කරන විනය විරෝධි සංග්‍රහය.
කුල සන්තතිය[නා.] කුලයෙහි අඛණ්ඩ පැවැත්ම; කුල පරම්පරාව.
කුල සම්පත්තිය1. [නා.] උසස් කුලයක් ඇති බව; සමෘද්ධ කුලය. 2. [නා.] කුලයට අයත් සම්පත්තිය.
කුලංදු කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බොර කරනවා; කලත්තනවා.
කුලකජ්ජලය[නා.] කුලය මුල්කොට ගෙන කරන අපහාසය හෝ නින්දාව; කුලදැලි.
කුලකය1. [නා.] කිසියම් වර්ගයකට අයත් වන සමූහය; සමුදාය; රාශිය. 2. (අලං.) [නා.] එක ම ක්‍රියාකාරක පද සම්බන්ධයකින් අවසන් වන පද්‍ය පහක් හෝ ඊට වැඩි ගණන.
කුලක්ෂය[නා.] වංශයෙහි පරිහානිය; කුලයෙහි විනාශය.
කුලකුමරිය[නා.] උසස් කුලයකට අයත් තරුණිය; කුලීන කාන්තාව.
කුලග[වි.] වංශයට අග්‍ර වූ; කුල පරම්පරාවෙහි අගතැන්පත් වූ.
කුලගුරු[නා.ප්‍ර.] (පාරම්පරික) ආචාර්යවරයා; පුරෝහිතයා; ගුරුවරයා.
කුලඞ්ගාර[වි.] කුලය කිලුටු කරන; කුල විනාශක.
කුලච්චිය1. (කථා.) [නා.] (සතුන් පිට පැටවූ තවලම් නොවැටෙන සේ) බෙල්ල අසුවෙන්ට බඳින බැම්ම. 2. [නා.] තවලම පැටවීමට පෙර පිට උඩට එළන ආස්තරය.
කුලජ[වි.] වංශවත් කුලයක උපත ලත්; කුලදා; කුලවත්.
කුලටාව[නා.] පුරුෂයන් පතා යන්නී; වෛශ්‍යාව; වෙසඟන
කුලදැති[වි.] කුලවැසියන් විසින් දෙන ලද.
කුලදූෂක[වි.] භික්ෂූන් කෙරෙහි සැදැහැවත් කුලයන්ගේ පැහැදීම නැති කරන.
කුලදෙවියා, කුලදේවතාවා[නා.] කුලය විසින් වෙසෙසින් පුදනු ලබන ආගමික උතුමා.
කුලපති[වි.] කුලයෙහි ස්වාමියා වූ; කූල ශ්‍රේෂ්ඨ වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] කුලයෙහි ස්වාමියා; කුල ජ්‍යෙෂ්ඨයා. 2. [නා.ප්‍ර.] විශ්වවිද්‍යාලයක නිල වශයෙන් ප්‍රධානයා ලෙස පත් ව සිටින තැනැත්තා (=chancellor).
කුලපල්1. [නා.ප්‍ර.] කුල පාලිකාව; ආචාර සම්පන්න ස්ත්‍රිය; කුලස්ත්‍රිය. 2. [නා.ප්‍ර.] පතිවත රකින කාන්තාව.
කුලප්පුව, කුළප්පුව1. [නා.] ඉක්මන; කඩිමුඩිය; කලබලය; ඇවිස්සීම. 2. [නා.] දඟකාර ස්වභාවය; නොදැමුණුබව.
කුලපිත්, කුලපුත්[නා.ප්‍ර.] උසස් කුලයක උපන් තැනැත්තා; යහපත් හැසිරීමෙන් යුත් තැනැත්තා.
කුලභ්‍රෂ්ට[වි.] කුලයෙන් ගිලිහුණු; පහත් කුලයට ගිය; කුලය වනසන
කුලමානය[නා.] කුලය නිසා ඇති කරගන්නා අහංකාරය; තමන් අන් අයට වඩා උසස් කුලයක ඉපදී ඇතැයි සිතා සිතෙහි ඇති කර ගන්නා ආඩම්බරය.
කුලය1. [නා.] වංශය; ගෝත්‍රය; ජාතිය; පරම්පරාව. 2. [නා.] පවුල; කුටුම්භය; ගේ 3. [නා.] සමූහය; කණ්ඩායම; ගණය; පන්තිය. 4. [නා.] (ජාතිය හෝ ගෝත්‍රය මුල් කරගෙන කරන) අපහාසය; නින්දාව.
කුලවත්[වි.] වංශවත්; උසස් කුලයකට අයත්; කුලීන
කුලවධු[නා.ප්‍ර.] කුල ස්ත්‍රීය; කුල කාන්තාව.
කුලවන්නම[නා.] ක්‍රිස්තු භක්තිය වැලඳ ගැනීමේ දී ලබන නාමය.
කුලවමිය[නා.] කුල කාන්තාව.
කුලවාදය1. [නා.] කුලභේදය පිළිබඳ මතය; වර්ණ ධර්මය; කුල ධර්මය. 2. [නා.] කුලය මතක් කර කරනු ලබන අපහාස කථාව.
කුලසිට, කුලසිටු[නා.ප්‍ර.] උසස් කුලය නිසා සිටු තනතුරු ලැබූ තැනැත්තා; වංශාධිපතිවරයා.
කුලසුර[නා.ප්‍ර.] කුල දේවතාවා.
කුල්1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රීතිය; ප්‍රමෝදය. 2. [නා.ප්‍ර.] කූටය.
කුල්නවා[ක්‍රි.] නාද දෙනවා; රැව් දෙනවා; ප්‍රීති නාද පවත්වනවා.
කුල්පාව(පාරිභා.) [නා.] හිතා මතා කරන වරද; දෝෂය; වරද (=culpa).
කුල්මත්[වි.] සතුටින් මත් වූ; ඉතිරී ගිය ප්‍රීති වේගය ඇති; ප්‍රීතියෙන් උද්දාම වූ. [නා.] උතුරා ගිය ප්‍රීතිය; ප්‍රීතියෙන් වන උද්දාමය.
කුල්ල[නා.] ධාන්‍යාදිය පොළා ගැනීම පිණිස බට, වේවැල් යොදා ගෙන තැනූ උපකරණය. [නා.ප්‍ර.] හුණ බම්බු ආදිය එකට තබා බැඳ තනා ගන්නා පහුරු හෝ යාත්‍රා විශේෂයක්.
කුල්‍ය[වි.] කුලයෙහි වූ; කුලයට අයත්; කුලය හා සම්බන්ධ.
කුල්‍යය[නා.] වපසරිය දක්වන මිණුම් ප්‍රමාණය; ද්‍රෝණ අට.
කුලාචාර1. [නා.ප්‍ර.] කුලයට අයත් සිරිත්; උතුම් පැවැත්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] හින්දු තන්ත්‍රවල දක්නට ලැබෙන සප්තවිධ ආචාර වලින් එකක්.
කුලාදර(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගොවියා; කෘෂකයා.
කුලාභිමානය[නා.] කුලය කෙරෙහි පැවති ගෞරවය.
කුලාම්බිකාව[නා.] වංශවත් ස්ත්‍රිය.
කුලාල[නා.ප්‍ර.] කුම්භකාරයා; වළං සාදන්නා.
කුලාල චක්‍රය[නා.] කුඹල් සක පෝරුව.
කුලාව ආණිය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර නළයක් (සිලින්ඩරයක්) තුළ ඉහළ පහළ යන වටකුරු තහඩුව; පිස්ටනය; ප්‍රේෂකය (=piston).
කුලාවය(පාරිභා.) [නා.] පිස්ටනය ගමන් කරන කුටීරය; සිලින්ඩරය (=cylinder).
කුලැන්දුම(කථා.) [නා.] කුල සලකුණ; තමා අයත් කුලය අනුන්ට හඳුන්වා දීම සඳහා පලඳින සලකුණ.
කුලෑටි[වි.] නුපුරුදු; නුහුරු; කෝඩු; ලජ්ජාශීලී.
කුලික[වි.] කුලයට හෙවත් වංශයට අයත් වූ.
කුලිඞ්ග කුලය, කුලිඟු කුලය[නා.] ශ්‍රී මහ බෝධි පූජාවට මල් සැපයූ පුරාණ කුලය.
කුලිච්චම[නා.] මෙට්ටය; ගුදිරිය.
කුලිප්පරම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] බැළමෙහෙය; කුලී වැඩ; වාල්වැඩ.
කුලිය1. [නා.] අනියම් පදනමක් මත කරන සේවයක් සඳහා (කම්කරු ආදින්ට) ගෙවන ගාස්තුව; දෛනික වැටුප් මිල; බැළය. 2. [නා.] (අන්සතු ගෙවල් ආදිය) පාවිච්චිය වෙනුවෙන් ගෙවන මුදල්; ගාස්තුව.
කුලිස්1. [නා.ප්‍ර.] දියමන්තිය; වජ්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] දියමන්ති ආයුධය.
කුලී සින්නක්කරය(පාරිභා.) [නා.] ගිවිසගත් පරිදි කිසියම් භාණ්ඩයක වටිනාකම වාරික මගින් ගෙවූ පසු ගැනුම්කරුට එම භාණ්ඩයේ අයිතිය හිමිවීම; ණයට භාණ්ඩ විකිණීමේ ක්‍රමය (=hire purchase).
කුලීකරණය(පාරිභා.) [නා.] කුලියට ගෙන සිටීම; බදු ගෙන සිටීම; බදුකරය (=tenancy).
කුලීන[වි.] උසස් කුලයට අයත්; කුලවත්; වංශවත්.
කුලීර, කුළීර[නා.ප්‍ර.] කකුළුවා.
කුලීරමාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ පටක තුළ විප්‍රකෘති සෛල ඇති වී ඒවා අක්‍රමවත් ලෙස හා අසීමිත ලෙස ගුණනය වීමෙන් හටගන්නා පිළිකා රෝගයක් (=carcinoma).
කුලු ගහනවා[ක්‍රි.] කමතෙහි වී ගොඩ ගසා කුල්ලෙන් පවන් සලා වීවල රොඩු ඉවත් කරනවා; බැත පාහිනවා.
කුලු පත්තා, කුලු පොත්තා[වි.] උණ, බට, වේවැල් ආදියෙන් කුලු, වට්ටි ආදිය සාදන්නා; නළකාරයා.
කුලුණු[වි.] අනුකම්පා සහගත; කරුණාවන්ත.
කුලුන[නා.] ලොකු කණුව; ස්තම්භය; ටැඹ.
කුලුඳුල, කුලුඳුල්ල1. [නා.] වියළි ද්‍රව්‍ය මැනීමේ පැරණි මිම්මක්; පලම් දෙකක නොහොත් අබ ඇට ලක්ෂයක ප්‍රමාණයක බර. 2. [නා.] ද්‍රව මැනීමේ පැරණි මිම්මක්; අඩපත හෝ පත.
කුලුඳුල්1. [වි.] කුලයක (පවුලක) දරුවන් අතරින් අතරින් පළමුවෙන් ඉපදුණු; වැඩිමහල්. 2. [වි.] ප්‍රථම; පළමු.
කුලුපග[වි.] සමීප සම්බන්ධකම් ඇති; හිතවත් වූ
කුලෝපච්ඡේදය[නා.] හඬ; නාදය.
කුවර්ධන(පාරිභා.) [නා.] (ශරීරය) මඳ වශයෙන් වැඩීම හෙවත් වැඩීම බාල වීම; ඌන වර්ධනය (=maldevelopment).
කුවලය[නා.ප්‍ර.] ජලජ පුෂ්ප විශේෂයක්; නිලුපුල්, නිල් මහනෙල්.
කුවිතන්සිය, කුවිතාන්සිය[නා.] මුදල් හෝ බඩු බාහිරාදියක් බාරගත් බව හෝ බාරදුන් බව සඳහන් කර නිකුත් කරන ලියවිල්ල; ලදුපත; රිසිට්පත.
කුවින්දයා[නා.] රෙදි වියන්නා; පෙහෙකම් කරන්නා.
කුවේර[නා.ප්‍ර.] උතුරු දිගට අධිපති දිව්‍යරාජයා; වෛශ්‍රවණයා.
කුශපත්‍ර[නා.ප්‍ර.] පැරණි ශල්‍යවිධි චිකිත්සාවෙහි ලේ පිට කිරීම පිණිස පාවිච්චි කරනු ලබන උපකරණ විශේෂයක්.
කුශල, කුසල[නා.ප්‍ර.] දක්ෂ; සමර්ථ. 1. [වි.] කුසල් වූ; පුණ්‍ය; පින්. 2. [වි.] කල්‍යාණ.
කුශලක්ෂය[නා.] කුසල් හීනවීම, පින් ගෙවී යෑම.
කුශලතා[නා.ප්‍ර.] දක්ෂතාව; සමත්බව.
කුශලය, කුසලය1. [නා.] කුසල් වූව; පින. 2. [නා.] දක්ෂභාවය; කෞශල්‍යය 3. [නා.] නිදොස්බව.
කුශලාකුශල ධර්ම[නා.ප්‍ර.] කුසල් සහ අකුසල්; පින් සහ පව්.
කුශලාධ්‍යාශය[නා.] කුසල් කිරීමේ අදහස; යහපත් අරමුණ; කුසල් සිත.
කුශලානුභාවය[නා.] කුසල් බලය; පින් මහිමය.
කුශාග්‍ර[වි.] සියුම්; තියුණු; තීක්ෂ්ණ.
කුශීල[වි.] දුශ්ශීල; දුර්ගුණ ඇති; දුරාචාරවත්.
කුශුල1. [නා.ප්‍ර.] වී ආදි ධාන්‍ය රැස්කර තබුන තැන; ධාන්‍යාගාරය; වී කොටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍යාගාරය. 3. [නා.ප්‍ර.] බොල් වී.
කුෂ්ඨය[නා.] (තුන් දොස් කිපීමෙන් හටගන්නා) චර්ම රෝග විශේෂයක්.
කුස1. [නා.] බඩ; උදරය; උදර කුහරය; ආමාශය. 2. [නා.] මාතෘකුක්ෂිය; ගර්භය 3. [නා.] (යමක) ඇතුළත අභ්‍යන්තරය; කුහරය; කුක්ෂිය. 4. [නා.] තනය; පියොවුර; පයෝධරය. 5. [නා.] ප්‍රඥාන; ඥානය. 6. [නා.] අකුස්ස; අංකුරය; හෙණ්ඩුව.
කුසංනායක, කුසන්නායක[වි.] තාපය පහසුවෙන් ගමන් නොකරන; තාප සන්නයනයෙන් අඩු.
කුසඔතු, කුසඔත්[නා.ප්‍ර.] එක ම ගර්භාෂයෙන් උපන් තැනැත්තා; සහෝදරයා.
කුසගින්න[නා.] ආහාර අවශ්‍යතාව හේතු කොට ගෙන කුසෙහි ඇති වන දාහය; බඩගින්න; ක්ෂුධාව.
කුසපත1. [නා.] සලාකය; සීට්ටුව. 2. [නා.] උදරය; බඩ.
කුසල කර්මය[නා.] පුණ්‍ය ක්‍රියාව; ලෝභාදි පාපධර්මයන් නසන දාන සීලාදි යහපත් ක්‍රියාව.
කුසල චිත්තය[නා.] (අභි.) නිරවද්‍ය වූ සුඛ විපාක ලබා දෙන සිත; අලෝභ, අදෝස අමෝහයක් මුල් වීමෙන් පහළ වන සිත.
කුසල ඡන්දය[නා.] පින් කිරීමේ ආශාව.
කුසල ධර්මය[නා.] ළාමක වූ පාප ධර්මයන් විනාශ කරන ධර්මය; පුණ්‍ය ක්‍රියාව.
කුසල මූලය[නා.] කුසලයට මූලික හේතුව වන අලෝභ, අදෝස සහ අමෝහ යන ත්‍රිවිධ හේතු.
කුසල විපාකය[නා.] පුණ්‍ය ක්‍රියාවෙන් ලැබෙන සැප විපාකය; පින්පලය.
කුසලාන1. [නා.] චෂකය; විත; පැන් බඳුන; කෝප්පය. 2. [නා.] කුසල් පතා මහසඟනට පිදු ඉඩම; විහාරගම. 3. [නා.] පිඟාන. 4. [නා.] නෑඹිලිය. 5. [නා.] ක්‍රීඩා තරඟයකදී ජයග්‍රාහකයන්ට පිරිනමන ලෝහමය බඳුන් විශේෂයක්.
කුස්ටේසියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බොහෝ කොට ජලයෙහි ජීවත්වන ඉස්සන්, පොකිරිස්සන්, කකුළුවන් වැනි සතුන් ඇතුළත් සන්ධිපාදක සත්ත්ව ගණය; ආත්‍රොපෝඩා වංශයේ වර්ග සතරින් එකක් (=crustacea).
කුස්තූර තලය(පාරිභා.) [නා.] ඉරිතැළීම් සහිත පාෂාණ ස්තරය (=joint plane).
කුස්තූරය1. (පාරිභා.) [නා.] බිත්ති තාප්ප ආදිය බැඳීමේ දී ගල් ගඩොල් එකිනෙක අතර ඇති වන ඉඩ. 2. [නා.] යම් වස්තු දෙකක් අතර ඇති පටු පරතරය; ඉඩහවුව. 3. [නා.] හිදස පිරවීමට දමන බදාමය. 4. [නා.] ආතතිය නිසා පාෂාණයක ඇති වන බිඳීම් හෝ ඉරිතැළීම්. 5. (පාරිභා.) [නා.] මූට්ටුව; පෑස්ම (=joint).
කුස්සිය1. (පාරිභා.) [නා.] ඇතුළු කාමරය. 2. [නා.] ගෘහයක ආහාර පිසීම සඳහා වෙන්කර ඇති කොටස; මුළුතැන්ගෙය; ගිනිහල් ගෙය.
කුසිම[නා.] පුළුන්, රබර්, කොහු වැනි ද්‍රව්‍ය යෙදීමෙන් තනා ගනු ලබන මෙට්ට විශේෂයක්.
කුසී, කුසීත[වි.] අලස; කම්මැළි.
කුසීදකයා[නා.] අධික පොළියට මුදල් ණයට දෙන්නා; ගිනි පොළීකාරයා.
කුසීද්‍යය[නා.] කම්මැළිකම; අලසබව.
කුසුම1. [නා.] මල; පුෂ්පය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගෙඩිය.
කුසුමකේතු[නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
කුසුමවිය[කුසුම්+අවිය] [නා.] මල් දුන්න ඇති තැනැත්තා; අනංගයා.
කුසුම්කඩ1. [නා.ප්‍ර.] හිසෙහි පලඳින මල්දම. 2. [නා.ප්‍ර.] මල් හී ඇත්තා; අනංගයා.
කුසුම්දල[නා.ප්‍ර.] මල් පෙත්ත.
කුසුම්සර1. [නා.ප්‍ර.] මල් නමැති ඊතලය. 2. [නා.ප්‍ර.] මල් හී ඇත්තා; අනංගයා.
කුසුමාගමයා[නා.] වසන්ත කාලය.
කුසුමාඤ්ජන[නා.ප්‍ර.] පිත්තලවල බැඳෙන නිල් පාට මල.
කුසුමාසව1. [නා.ප්‍ර.] මල් පැණි; මධු. 2. [නා.ප්‍ර.] මල්වලින් හෝ මී පැණියෙන් සෑදෙන සුරාව.
කුසුමෝදර[කුසුම+උදර] [නා.ප්‍ර.] මලක ඇතුළත පුෂ්ප ගර්භය.
කුහකයා1. [නා.] තමා තුළ නැති ගුණ ඇති සේ හඟවන තැනැත්තා. 2. [නා.] අනුන් යහපත නොරුස්නා තැනැත්තා; ඊර්ෂ්‍යා සහගත පුද්ගලයා.
කුහන, කුහනා[නා.ප්‍ර.] ලාභ සත්කාර සඳහා නැති ගුණ පෙන්වීමෙන් අනුන් විස්මයට පත් කිරීම.
කුහරනය(පාරිභා.) [නා.] ඝන වස්තුවක් ද්‍රවයක ගමන් කරන විට ඒ වස්තුවේ පසු පසත් ද්‍රව්‍යයත් අතර කුහරයක් සෑදීම (=cavitation).
කුහරය1. (පාරිභා.) [නා.] කුහර සහිත තැන; විවරය. 2. [නා.] ඇතුළ; කුක්ෂිය; ගර්භය. 3. [නා.] වළ; කෙවෙණිය(=socket). 4. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රණාලයක සිදුර (=lumen).
කුහුල1. [නා.] අපූර්ව වස්තු විෂයයෙහි ජනිත වන ආශාව; යමක් හාරා අවුස්සා බැලීමේ කැමැත්ත; කුතුහලය. 2. [නා.] විස්මය; පුදුමය. 3. [නා.] සැකය; ශඞ්කාව; කුකුස.
කුළ1. [නා.] කන්ද; පර්වතය; කූටය; කන්දක හෝ පර්වතයක මුදුනත; ගිරිකුළ; ශිඛරය. 2. [නා.] සොරකම; වංචාව; සොරා ගත් දේ; අසත්‍යය. 3. [නා.] ගල් ලෙන. 4. [නා.] ගල් කැඩීම, යකඩ තැළීම ආදිය සඳහා ගැනෙන බර මිටිය; කුළු ගෙඩිය; යකුළ.
කුළම[නා.] වැව.
කුළම්බුව[නා.] බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය තලා හෝ අඹරා සාදා ගන්නා උකු ඖෂධ යෝගය; ගින්නෙහි පැසවා සාදා ගන්නා ආටෝප සහිත බෙහෙත් කායම.
කුළල1. [නා.] නළයක් හෝ බටයක් වැනි දෙය. 2. [නා.] නළාව. 3. [නා.] බෙල්ල; ග්‍රීවය; බොටුව.
කුළල් කාගන්නවා1. [ක්‍රි.] ආරාවුල් කරනවා; අරගල කරනවා; සණ්ඩු දබර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තරගකාරී ව එකිනෙකාට විරුද්ධ ව ක්‍රියා කරනවා.
කුළාව[නා.] තෙල් ඉදිකටු ආදිය දමන කුප්පිය හෝ (බට පුරුක් වැනි දෙයකින් කළ) කොපුව.
කුළු1. [වි.] කටුක; කර්කශ; අමිහිරි. 2. [වි.] නපුරු; රෞද්‍ර; හීලෑ නැති; චණ්ඩ; කපටි; වංචා සහගත; ප්‍රයෝගකාර. 1. [නා.ප්‍ර.] කන්දක හෝ පර්වතයක මුදුන; ගිරිකුල; ශිඛර; පර්වත. 2. [නා.ප්‍ර.] සොරකම; වංචාව; සොරා ගත් දේ. 3. [නා.ප්‍ර.] ගල් ලෙන. 4. [නා.ප්‍ර.] කට දවන රසය; කුළු රසය. 5. [නා.ප්‍ර.] වියළි ඉඟුරු, ගම්මිරිස්, තිප්පිලි යන තුන් වර්ගය. 6. [නා.ප්‍ර.] කුකුළා; කුක්කුට පක්ෂියා. 7. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ගෙය; කුටි.
කුළු ගන්නවා[ක්‍රි.] මුදුන්පත් වෙනවා; මස්තකප්‍රාප්ත වෙනවා.
කුළු ගසනවා[ක්‍රි.] කුළු ගෙඩියෙන් හෙවත් මහ මිටියෙන් ගසා තළනවා.
කුළු ගෙඩිය[නා.] ගල් කැඩීමට හා යකඩ තැලීමට ගන්නා මහ මිටිය යකුළ.
කුළු බිත්තිය(පාරිභා.) [නා.] පළ දෙකක් සහිත ගෙයක දෙකෙළවර පිහිටි බිත්තිවල ත්‍රිකෝණාකාර වූ උඩු කොටස (=gable wall).
කුළු රසය[නා.] කර්කශ රසය; කටුකරසය.
කුළු සිත[නා.] නොහික්මුණු මනස; නොදැමුණු සිත.
කුළුකහවණු[නා.ප්‍ර.] සොර කාසි; ව්‍යාජ කහවණු.
කුළුගෙය, කුළුගේ1. [නා.] එක් කැණිමඩලක් සහිත ව කළ ගෘහය; කූටාගාරය; කේතු ආකාර වහලින් යුතු ගෙය හෝ මණ්ඩපය. 2. (කථා.) [නා.] විශාල ගෙය.
කුළුදිය[නා.] කටුක රසයෙන් යුත් ජලය; අමිහිරි ජලය; කටුක උදකය.
කුළුදොර[නා.] (ලීවරයකින් ක්‍රියා කරවන) කුඩා දොර (=trap door).
කුළුබඩු, කුළුබඬු[නා.ප්‍ර.] සැර සුවඳින් හා කටුක රසින් යුත් උද්භිද ද්‍රව්‍ය; තුනපහ.
කූචකාහදාහය(පාරිභා.) [නා.] පයෝධර අස්ථියේ වාත සෛලවල ඉදිමුම හෙවත් තඩිස්සිය (= mastoiditis).
කූජනය[නා.] (විශේෂයෙන් ම) පක්ෂීන්ගේ නාදය; නාද කිරීම; හැඬීම.
කූඤ්ඤ ගහනවා1. [ක්‍රි.] (කථා.) දර පැළීම, ලණු ඇදීම ආදිය සඳහා කූඤ්ඤ සවි කරනවා 2. [ක්‍රි.] (කිසිවෙකුගේ කාර්යයකට) බාධා පමුණුවනවා; (රහසිගතව) හානි පමුණුවනවා.
කූඤ්ඤය[නා.] මුල සිට ක්‍රමයෙන් සිහින් වී යන කෙටි (ලී ලෝහ වැනි තද ද්‍රව්‍යයකින් සාදන ලද) උල.
කූට[වි.] බොරුකාර; කපටි; වංචා සහගත; ප්‍රයෝගකාර.
කූටක1. [වි.] කපටි; වංචාකාර; කුහක; ව්‍යාජ. 2. [වි.] ඉතා තද ඉර අවුව පවතින; මධ්‍යාහ්නයෙහි වූ.
කූටකය1. [නා.] (කන්දක හෝ පර්වතයක) මුදුන; (ගිරි) කුළ; ශිඛරය. 2. [නා.] ඉදිරියට නෙරා ගිය කොටස; උන්නත ස්ථානය; අක්ෂිකූටය. 3. [නා.] ඉර මුදුන් වේලාවේ වූ තද අවුව. 4. (පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායි ගණයට අයත් සත්ත්වයන්ගේ නාසයට සම්බන්ධ ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති දෙකට බෙදීගිය සිහින් සිවියක් වැනි පැතලි ඇටය(=vomer).
කූටගන්ධ[නා.ප්‍ර.] තද දුගඳ; බලවත් දුර්ගන්ධය.
කූටතලා[නා.ප්‍ර.] හොර තරාදිය; කිරුමේදී වංචා කළ හැකි තරාදිය.
කූටදන්ති(පාරිභා.) [වි.] චාර්වක දන්ත මස්තකයෙහි හරස් දාර ඇති (=lophodont).
කූටමාන[නා.ප්‍ර.] හොරට කිරීම හෝ මැනීම; කපටි මිනුම.
කූටය1. [නා.] කන්දක හෝ පර්වතයක මුදුන; ගිරිකුල; ශිඛරය. 2. [නා.] ශංකුචක ස්වරූපය ගත් වහලක මුදුන; කැණිමඬල; කර්ණිකාව. 3. [නා.] (ශරීරයේ ඇඟිලි ආදි ස්ථානවල, කෙළවර; මුදුන. 4. [නා.] කුළු ගෙඩිය; යකුළ; යකඩ මිටිය. 5. [නා.] ගොඩ; රාශිය. 6. (පාරිභා.) [නා.] හකු දතක ශිඛර සම්බන්ධ කරන මුදුන් වැටිය; චාර්වක දතක තුණ්ඩ සම්බන්ධ කරන දාරය (= loph).
කූටස්ථ1. [වි.] උදාසීන. 2. [වි.] මධ්‍යස්ථ. 3. [වි.] නිත්‍ය වූ; ස්ථිර. 4. [වි.] මුදුනෙහි සිටි.
කූට්ටරවුව, කූට්ටරව්ව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සමූහය; කණ්ඩායම; එකතුව.
කූට්ටාණෙ(කථා.) [නා.] (බුලත් ආදිය දමන) කුඩා මල්ල; හැඹිලිය.
කූට්ටාළියා, කුට්ටාලියා(කථා.) [නා.] එකට කටයුතු කරන්නා; සගයා; සහචරයා; යහළුවා.
කූට්ටු1. [වි.] කිට්ටු; එකතු; සම්බන්ධ; යාළු; අනියම් සම්බන්ධයකින් යුතු. 2. [වි.] එක් කරන; මිශ්‍ර කරන.
කූටාගාරය[නා.ප්‍ර.] තනි මුදුනක් ඇති ගෙය; කේතු ආකාර මුදුනක් සහිත ගෙය; කුළාර ගෙය.
කූටෝපාය[නා.ප්‍ර.] කපටි උපක්‍රමය; දුෂ්ට ප්‍රයෝගය.
කූඩම, කුඩම[නා.] මඩුව; මණ්ඩපය; කුටිය.
කූඩය[නා.] වේවැල් ඉඳිකොළ ආදියෙන් කළ පැස; ගල්, පස් ඇදීමාදියට ගන්නා වේවැල් බට පතුරු ආදියෙන් තැනූ පේටිකාව.
කූඩාරම[නා.] කැන්වස් රෙදි ආදියෙන් තනන ලද පහසුවෙන් ඔබමොබ ගෙන යා හැකි මඬුව.
කූඩාරම් ඇඳ[නා.] ආරුක්කු වියනක් සහිත පැතිවලින් ආවරණය කරනු ලැබූ ඇඳ.
කූඩු කරත්තය(කථා.) [නා.] වහලක් සහිත ගැල; අඹරාව බැඳි කරත්තය.
කූඩු කරනවා1. [ක්‍රි.] කොටුවකට හෝ කූඩුවකට දමා හිර කරනවා; කොටු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] එකතු කරනවා; රැස් කරනවා; සපයනවා.
කූඩු තියනවා[ක්‍රි.] උළු ගඩොල් ආදිය කපා වියළීම සඳහා එකිනෙකින් ඈත් කොට තබනවා.
කූඩුව1. [නා.] කුරුල්ලන්ගේ නිවහන; කැදැල්ල. 2. [නා.] (බල්ලන් කුරුල්ලන් ආදි) සතුන් රඳවා තබා ගැනීම සඳහා සාදාගනු ලබන කොටුව. 3. [නා.] හැඩහුරුකම්වලින් යුත් වටේට ආවරණය කරන ලද තාවකාලික පහන් විශේෂය; (එළිය) කූඩුව. 4. [නා.] තීන්ත වත් කොට තබන කුඩා භාජනය; තීන්ත කුප්පිය. 5. [නා.] නඩුවල පාර්ශ්වකරුවන් සහා උසාවියක (විනිශ්චයාසනය ඉදිරිපිට දෙපස පිහිටි) කොටු කළ ස්ථානය; සාක්කි කූඩුව. 6. [නා.] පොලීසියෙහි ඇති සිර කූඩුව; හිරමැදිරිය; බන්ධනාගාර ගත වූවන් රඳවා තබන සිර මැදිරිය. 7. [නා.] කරත්තයේ වහල; අඹරාව. 8. (කථා.) [නා.] කුඩා ගෙය; පැල. 9. [නා.] සැලැස්ම; ආකෘතිය; පඤ්ජරය.
කූණිතදාහය[නා.] අක්ෂි ගෝලයේ තන්තුමය වැස්මේ පූර්ව කොටසේ ඇතිවන දාහය.
කූණිතය[නා.] අක්ෂිගෝලයේ තන්තුමය වැස්මේ පූර්ව කොටස.
කූනම, කූණම[නා.] රජු ඇමති ආදි උසස් කුලවතුන් ගමන් යෑම සඳහා යොදාගනු ලැබූ දෝලා හෝ පල්ලැක්කි විශේෂයක්.
කූනිත්ත(කථා.) [නා.] ඉතා කුඩා ප්‍රමාණය; ඩිංග; ටික; ස්වල්පය.
කූප පාෂාණය[නා.] සිදුරු සහිත ගල.
කූප මණ්ඩුකයා[නා.] (ළිං මැඬියා යනු වාච්‍යාර්ථයි) මඳ දැනුමක් ඇත්තා.
කූප යෂ්ටිය[නා.] නැව්තොටෙහි දී නැව නවත්වා බැඳ තබන කණුව.
කූප ශාස්ත්‍රය[නා.] ශිල්ප විධි අනු ව ළිං කැණීම උගන්වන ශාස්ත්‍රය; කූප කලාව.
කූපකය1. [නා.] නැවෙහි කුඹ ගස. 2. [නා.] ඉන්න. 3. [නා.] ළිඳ.
කූපදන්තී(පාරිභා.) [වි.] දත් පිහිටා ඇති ඇටයෙහි ම කෙවෙණියක් තුළ දත් පිහිටි (=thecodont).
කූපනය1. [නා.] බලපත්‍ර විශේෂයක්; සලාක පත්‍රය. 2. [නා.] (පුවත්පත් ආදියෙහි පළවන) හරස්පද ප්‍රහේලිකාදියේ හෝ ලිපිනය සඳහන් කොටස.
කූපය1. [නා.] වළ; ළිඳ. 2. [නා.] සමෙහි ඇති සිදුර; ලොම් ගස් හෝ කෙස් ගස් තිබෙන සිදුර. 3. [නා.] කෙවෙණිය. 4. [නා.] ශාක ව්‍යුහයක ඇති සිදුර හෙවත් අනෙක් ශෛලයන් හා සම්බන්ධ වන පරිදි සෛල බිත්තිය තුනී වූ තැන. 5. (පාරිභා.) [නා.] (සත්ත්ව ශරීරයෙහි කොටසක් වූ) කුඩා වළ; ක්ෂීරපායී ගණයට අයත් සතුන් ගේ රෝමකූප මෙන් කුඩා කුහරයක් බඳු වූ කොටස දෘතිකාව; ස්‍යුනිකාව (=follice). 6. [නා.] වායු පීඩනයේ අවනතිය. 7. [නා.] නැවෙහි කුඹ ගස.
කූපර් ග්‍රන්ථිය[නා.] ක්ෂීරපායි ගණයට අයත් සතුන්ගේ මෞත්‍ර ලිංගික පද්ධතිය දෙපැත්තෙහි තිබෙන ග්‍රන්ථි යුවලක්.
කූපාලය[කූප+ආලය] [නා.] ළිඳ හා සම්බන්ධ ගෘහය.
කූපිකා[නා.ප්‍ර.] කුඩා බෝතලය; කුප්පිය.
කූබරය1. [නා.] රෝදයේ බොස් ගෙඩිය; චක්‍රනාභිය. 2. [නා.] රථයක ඒරියකඳ.
කූමය1. (පාරිභා.) [නා.] කඳු පැත්තක ඇති කුඩා නිම්න භූමිය. 2. [නා.] වෙරළින් උඩට දිවෙන කුඩා නිම්න භූමිය.
කූඹිත්ත[නා.] ඉතා ම ස්වල්ප වූ ප්‍රමාණය; ස්වල්පය; ඇබිත්ත.
කූර1. [නා.] ලීයෙන් හෝ ලෝහාදියකින් සැදූ සිහින් තුඩක් ඇති උල; උලක් වැනි දෙය; ශලාකාව. 2. [නා.] කොළවල ඇති නාරටිය; නැට්ට; ඉරටය. 3. [නා.] කාන්තාවන්ගේ බැඳි කොණ්ඩයෙහි පලඳන ආභරණයක්; කොණ්ඩ කූර. 4. [නා.] සිහින් දිගටි කෑල්ල. 5. [නා.] ඉත්තෑකූර. 6. [නා.] අංකුරය.
කූරටය1. [නා.] උල් කළ කෝටුව; ඉරටුව. 2. [නා.] යකඩ කූර.
කූරපයිය1. [නා.] (බුලත්විටට අවශ්‍ය දේ බහා තබා ගැනීම සඳහා රෙදිවලින් තනාගත්) කුඩා පසුම්බිය; බුලත් පයිය. 2. [නා.] (බඩුබාහිරාදිය බහා උරෙහි ලාගෙන යෑම සඳහා රෙදි කැන්වස් ආදියෙන් තනාගත්) ඔලොගුව; පසුම්බිය.
කූරල්(කථා.) [වි.] කුණු වූ; නරක් වූ.
කූර්පර, කුර්පර1. [නා.ප්‍ර.] වැළමිට; වැළමිටි සන්ධිය. 2. [නා.ප්‍ර.] වැළමිට ළඟ සන්ධියෙහි වූ මර්මය.
කූර්ම1. [නා.ප්‍ර.] ඉදිබුවා; ඉබ්බා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉදිබුවකු වශයෙන් සලකන ලද පෘථිවි ගෝලය.
කූර්මපෘෂ්ඨ භූමිය[නා.] ඉදිබු පිටක් මෙන් මැදින් උස් වූ බිම් පෙදෙස; හාත්පසින් පහත් ව මැදින් උස් ව ඇති බිම් පෙදෙස.
කූරු කපනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පුවක්ගෙඩි ආදියෙහි කුරුටු ඉවත් කරනවා; පිටපොත්ත සූරා දමනවා.
කූරු ගානවා1. [නා.] (කූරකින් හැන්දකින්) මිශ්‍ර කරනවා; කලවම් කරනවා; හැඳි ගානවා. 2. [නා.] පිහියකින් පිටපොත්ත ගා දමනවා; සූරා දමනවා; පෙරං ගානවා.
කූරු පොංචිය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ හම් ආදියේ හිල් විදින කූරක් සහිත උපකරණය (=pin punch).
කූරු යතුර[නා.] මුරිච්චියක් තද කිරීමට හෝ බුරුල් කිරීමට හෝ යොදා ගන්නා කූරක් වැනි යතුරු විශේෂය (=pin spanner).
කූරු වැල්වය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් රථයක කාබියුරේටරයේ ඉපිලි කාමරයේ ඇති කූරක් බඳු වෑල්වය (=valve needle).
කූරුපත්ත(කථා.) [නා.] පැරණි රෙදි වියන යන්ත්‍රයෙහි මල් වැඩ දැමීම පිණිස උපකාරයට ගන්නා කුඩා ලෑලිපත්ත; රෙදි කැටයම් දමන පෙතිකූර.
කූරුපුවක්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පිට ලෙල්ල පමණක් ඉවත් කළ මේරූ පුවක්.
කූරුව1. [නා.] කොටස; පංගුව. 2. [නා.] සිංහල රජුන්ගේ අවධිවල ලංකාව බෙදී තිබුණු පාලන ඒකකයක්. 3. [නා.] වෙන්දේසි පොළ.
කූලචර[වි.] ගංගා වැව් ආදියේ ඉවුරු ආශ්‍රිත ව වසන. [නා.ප්‍ර.] ගංගා වැව් ආදියේ ඉවුරු ආශ්‍රිත ව වෙසෙන සතුන්ගේ මස්.
කූලෝමය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ප්‍රමාණය මිනීමේ ප්‍රායෝගික මිනුම් ඒකකය (=coulomb).
කූව1. [නා.] සමෙහි ඇති සිදුර; කූපය. 2. [නා.] ශාක ව්‍යුහයක ඇති සිදුර, අනෙක් සෛල හා සම්බන්ධ වන පරිදි සෛල බිත්තිය තුනී වූ තැන. 3. [නා.] සත්ත්ව ශරීරයෙහි මඩියක් හෝ කෝෂයක් වැනි වු කොටස.
කූවරය[නා.] රථයක ඒරියකඳ.
කූවර්ණක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ඇතැම්) ගස්වල ඇතුළු පොත්තෙහි ඇති සෛල තුළ ඇති කහ දුඹුරු වර්ණයෙන් යුත් ද්‍රව්‍යයක්.
කෘකය(පාරිභා.) [නා.] මුඛ කුහරයත් ග්‍රසනිකාවත් අතර වූ අවකාශය (=fauces).
කෘච්ජු[වි.] දුෂ්කර වූ; අමාරු; අපහසු.
කෘත[වි.] කරන ලද; කළා වූ.
කෘතඉතිරිකිරීම්[නා.ප්‍ර.] බලපෑමෙන් කරන ඉතිරි කිරීම: කෘත විරමණය.
කෘතක[වි.] ක්‍රියාවෙන් ඇති වූ; ක්‍රියාවෙන් නිපන්.
කෘතකරණීයයා[නා.] කරන ලද කටයුතු ඇත්තා.
කෘතගුණ[නා.ප්‍ර.] තමාට කරන ලද උපකාරයක් සිහිකර එයට දක්වන සැලකිල්ල; කෙළෙහිගුණය.
කෘතඝ්න[නා.ප්‍ර.] කළගුණ නොදන්නා අකෘතඥයා; ගුණ මකුවා.
කෘතඥ[වි.] කළගුණ දන්නා වූ; කෘතවේදී.
කෘතපුණ්‍ය[වි.] කරන ලද පින් ඇති; පින්වත්; භාග්‍යසම්පන්න.
කෘතපෞරුෂ[වි.] ධෛර්යවත්.
කෘතලක්ෂණ[වි.] උතුම්; ප්‍රශස්ත.
කෘතවෘද්ධ[වි.] ක්‍රියාවෙන් වැඩිහිටි බවට පත්.
කෘතශ්‍රම[වි.] දුෂ්කර; අමාරු.
කෘතසංසර්ග සමාජය[නා.] පොදු වගකීමකින් යුක්ත ව ආයතනයක් හෝ සමාගමක් හෝ වශයෙන් නීත්‍යනුකූල ව ලියාපදිංචි වූ ඒකාබද්ධ පුද්ගල සමුදාය; සංස්ථාව.
කෘතහස්ත[වි.] කරන ලද අභ්‍යාස ඇති; පළපුරුදු; අතිශයින් දක්ෂ.
කෘත්‍ය[වි.] කළ යුතු; සිදු කළ යුතු.
කෘත්‍යකාරී[වි.] කටයුතු කරන සුලු; ක්‍රියාකාරී. [නා.] කටයුතු කරන්නා; ක්‍රියාකාරකයා.
කෘත්‍යය1. [නා.] කළ යුත්ත; වැඩය. 2. [නා.] ආගමික චාරිත්‍ර; වතාවත්; වත්පිළිවෙත්. 3. [නා.] ක්‍රියාව; ඉන්ද්‍රියවලින් හෝ චිත්ත චෛතසික ධර්මවලින් සිදුවන ක්‍රියාව. 4. (පාරිභා.) [නා.] සෛලයක හෝ පටකයක හෝ අවයවයක හෝ සාමාන්‍ය ජීව ක්‍රියාව (=function). 5. [නා.] සැලසුම් කරන වැඩපිලිවෙළ; යෝජනා ක්‍රමය. 6. [නා.] හැසිරීම් විලාසය; පැවැත්ම.
කෘත්‍යාධිකාරි[වි.] කටයුත්තෙහි ප්‍රධානත්වය ඇති; කාර්ය සම්පාදක. [නා.ප්‍ර.] කාර්ය භාර ප්‍රධානයා.
කෘත්‍යාධිකාරි මණ්ඩලය1. [නා.] කටයුතු ඉටු කරන සාමූහික පිරිස; කාර්ය සාධනය ඉටු කරන සාමාජිකයන්ගෙන් තෝරා පත්කර ගත් සභාව. 2. [නා.] කැබිනට් මණ්ඩලය; ඇමති මණ්ඩලය.
කෘත්‍රිම1. [වි.] ස්වාභාවික නොවන; ස්වභාවයට එකඟ නොවූ. 2. [වි.] යාන්ත්‍රික ව හෝ අතින් කරන ලද. 3. [වි.] කල්පිත; සිතින් මවා ගත්.
කෘත්‍රිම උල්ලේඛය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ වැඩවල දී සූරා දමා ද්‍රව්‍ය ඉවත් කිරීම පිණිස යොදා ගන්නා සිලිකන් ආදි ද්‍රව්‍යයන්ට ව්‍යවහාර කරන නාමය (=artificial abrasive).
කෘත්‍රිම ක්ෂිතිජය(පාරිභා.) [නා.] ආකාශ වස්තුවල උන්නතාංශය මැන ගැනීම සඳහා භාවිත කෙරෙන උපකරණය (=artificial horizon).
කෘත්‍රිම කාන්දම(පාරිභා.) [නා.] කාන්දම් ශක්තිය පොවා තනාගත් කාන්දම; නිර්මිත චුම්බකය.
කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] මිනිසා විසින් තනනු ලැබ අජටාකාශ ගවේෂණ කටයුතු සඳහා ගුවන්ගත කළ විමාන විශේෂයක්.
කෘතාඤ්ජලී[වි.] දෑත් එක් කොට නළල වෙත නැවුණු; ඇඳිලි බැඳි.
කෘතාධිකාර[කෘත+අධිකාර] [වි.] කරන ලද ප්‍රාර්ථනා; අධික ව කරන ලද පින් ඇති.
කෘතාන්තය[නා.] ක්‍රියා ඵලය; මරණය.
කෘතාන්තයා[නා.] මාරයා; යමයා.
කෘතානුකුල්‍යතාව[නා.] ප්‍රසන්න ගතිය; ප්‍රියවාදි බව.
කෘතාර්ථ[වි.] ඉටු වූ බලාපොරොත්තු ඇති; අදහස් සමෘද්ධ වූ.
කෘතාවතාර[කෘත+අවතාර] [නා.ප්‍ර.] පහළවීම; උපත.
කෘතිය[නා.] කරන ලද දෙය; නිර්මාණ කරන ලද්ද; රචනාව; ග්‍රන්ථය.
කෘතිවරයා[නා.] කාර්ය කුශල වූ තැනැත්තා; පඬිවරයා.
කෘතෝපකාරය[කෘත+උපකාර] [නා.] කළ උපකාරය.
කෘදන්ත[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ධාතුවලින් පර ව විවිධ අර්ථ ප්‍රකාශන ප්‍රත්‍ය යෙදීමෙන් සාදා ගනු ලබන ප්‍රත්‍යායාර්ථ ශබ්ද.
කෘන්තක[වි.] දත්වලින් කපන; කැපීමට හැඩ ඇති දත් සහිත.
කෘන්තකයා[නා.] එක ඇන්දක දත් දෙක බැගින් කෘන්තක දත් ඇති ක්ෂිරපායී ගණයට අයත් (මීයා, ලේනා ආදි) සතා; ලෑටි ගාන්නා.
කෘන්තනය[නා.] ශල්‍යකර්මයක දී සැත් පිහියෙන් කැපීම.
කෘපණ1. [වි.] බැගෑපත්; දිළිඳු; දීන; දුක්ඛිත; අභාග්‍යසම්පන්න. 2. [වි.] මසුරු; ලෝභී.
කෘපා[නා.] දයාව, කරුණාව; අනුකම්පාව.
කෘපාණය[නා.] කඩුව; කොට කඩුව; සිරිය.
කෘපාලු[වි.] දයාබර; කරුණාවෙන් පිරුණු.
කෘමි පාතනය[නා.] පණුවන් හැලීමට හෙවත් වැටීමට සැලැස්වීම.
කෘමිකාමි(පාරිභා.) [වි.] කෘමීන් ඇල්මක් දක්වන; කෘමීන් කැමති වන (=entomophilous).
කෘමිකාමී පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] කෘමීන්ගේ මාර්ගයෙන් පරාගණය වන මල.
කෘමිඝ්න, ක්‍රිමිඝ්න[වි.] පණුවන් නසන; කෘමිනාශක.
කෘමිඩැසිය(පාරිභා.) [නා.] කෘමියා දෂ්ට කළ තුවාලය (=insect bite).
කෘමිපතනය[නා.] පණුවන් හටගැනීම.
කෘමිපරාගණය(පාරිභා.) [නා.] කෘමීන්ගේ මාර්ගයෙන් මලක පරාගය ඡායාංගයට පැමිණවීම.
කෘමිභක්ෂක[වි.] කෘමින් කා දමන; කෘමි ශරීර ආහාර කොට ගන්නා වූ.
කෘමියා, ක්‍රිමියා1. [නා.] අපෘෂ්ඨවංශී කාණ්ඩයේ අර්ත්‍රොපොඩා (සන්ධිපාදක) වංශයට අයත් ෂට්පදික ඉන්සෙක්ටා වර්ගයට ඇතුළත් වන කුඩා සතෙක්. 2. [නා.] පුරුක් සහිත සිරුරෙන් යුත් අපෘෂ්ඨවංශී කුඩා සත්තු; පණුවා; පටපණුවා.
කෘමිවිද්‍යාව[නා.] කෘමිවර්ගයන්ගේ නිර්මාණය හා ජීවිතය ආදිය පිළිබඳ ව හදාරන සත්ව විද්‍යා අංශය.
කෘමිසදෘශානුබද්ධය(පාරිභා.) [නා.] උදරයේ දකුණු පැත්තේ පහළ කොටසේ දික් වී පැතිර යන එක කෙළවරක් වැසුණු පටු නාලය; උණ්ඩුකපුච්ඡය.
කෘමීකීටයා[නා.] කීට අවස්ථාවට අයත් කෘමියා.
කෘශ[වි.] සිහින්; කෙට්ටු; වැහැරුණු.
කෘශඋණ(පාරිභා.) [නා.] ධූලි හෝ පරාග නිසා (විශේෂයෙන් ශීත සෘතුව හැර අන් සෘතු වල දී) වැලඳෙන පීනස් රෝග විශේෂයක්; ශාරද පීනස (=hay fever).
කෘශකයා[නා.] තාපසයා.
කෘශලක රක්තපාතය[නා.] කෘශලයකින් හෙවත් කේශනාලිකාවකින් ලේ ගැලීම.
කෘශලකය[නා.] කෙස් ගසකට සමාන කළ හැකි ඉතා සිහින් රුධිරවාහිනිය; කේශනාලිකාව.
කෘෂක[වි.] ගොවිතැනට සම්බන්ධ; ගොවිකමෙහි යෙදෙන.
කෘෂ්ටාබ්දය[නා.] ක්‍රිස්තු වර්ෂය.
කෘෂ්ණ1. [වි.] කළු; තද නිල්; ශ්‍යාම වර්ණ. 2. [වි.] අඳුරු; අන්ධකාර. 3. [වි.] පාපී; අනිෂ්ට. 1. [නා.ප්‍ර.] කොවුලා; කවුඩා. 2. [නා.ප්‍ර.] පාපය; අකුසලය; අශුභ කර්මය. 3. [නා.ප්‍ර.] විෂ්ණුහු ගේ දස අවතාරයෙන් එකක්. 4. [නා.ප්‍ර.] සෙනසුරු ග්‍රහයා. 5. [නා.ප්‍ර.] කළු ඊයම්. 6. [නා.ප්‍ර.] යකඩ.
කෘෂ්ණ අභ්‍රක[නා.ප්‍ර.] කළු පැහැති ඛනිජයක්; මැග්නීසියම්වල කළු පැහැති ආම්ලික මෙටාසිලිකේටයක්.
කෘෂ්ණ ධර්මය[නා.] පශ්චාත්තාපයට හේතු වන කාරණය; අකුශල ධර්මය.
කෘෂ්ණ පක්ෂය[නා.] කළුවර පක්ෂය; චන්ද්‍රයාගේ අව පක්ෂය හෙවත් හායන පක්ෂය.
කෘෂ්ණ මණ්ඩලය[නා.] ඇසෙහි කළු කොටස; කළු ඉංගිරියාව.
කෘෂ්ණ මරණය[නා.] තුදුස්වන සියවසෙහි යුරෝපයේ විශාල මරණ සංඛ්‍යාවකට තුඩු දුන් (මහාමාරිය වැනි වූ) මහා වසංගත රෝගය (=black death).
කෘෂ්ණ වර්ණ1. [නා.ප්‍ර.] කළු පැහැය. 2. [නා.ප්‍ර.] කස්තුරි.
කෘෂ්ණකර්ම[නා.ප්‍ර.] පාපක්‍රියාව; පාපය; අකුශල කර්මය.
කෘෂ්ණච්ඡදය(පාරිභා.) [නා.] කෘෂ්ණමණ්ඩලයේ හෙවත් තාරා මණ්ඩලයේ වර්ණකධර ස්තරය (=uvea).
කෘෂ්ණලෝහ1. [නා.ප්‍ර.] කාන්දම්. 2. [නා.ප්‍ර.] යකඩ. 3. [නා.ප්‍ර.] වානේ.
කෘෂ්ණවර්තනී[නා.ප්‍ර.] ගින්න; අග්නිය.
කෘෂ්ණශුක්ලවිපාක[නා.ප්‍ර.] අකුශල හා කුශල විපාක.
කෘෂාණයා[නා.] කෘෂිකාර්මිකයා; ගොවියා.
කෘෂි වගාව[නා.] බිම් කෙටීමෙන්/ සී සෑමෙන් කළ හැකි වගාව; කෘෂිකර්මය; ගොවිතැන.
කෙ[සර්ව.] කවුරු; කවරෙක්. [වි.] කවර, කුමන; කෙබඳු
කෙංගෙඩිය(කථා.) [නා.] වැද ගැම්මකට නැති දෙය; පලක් නැති දෙය; ඉතා සුළු දෙය.
කෙංචි, කේංචි(කථා.) [වි.] කෙට්ටු; කෘශ; කුඩා. [නා.ප්‍ර.] තරහ; කෝපය: කේන්ති.
කෙඔලින්, කෙඕලින්[නා.ප්‍ර.] පිඟන් භාණ්ඩ සෑදීමට ගන්නා සුදු පැහැති සිනිඳු මැටි විශේෂයක්; පිඟන් මැටි; චීන මැටි.
කෙක්ක, කොක්ක[නා.] යමක් එල්ලීම, ඇමිණීම හො නෙළීම සඳහා අගින් ඇවුණුමක් ඇති දිග ලීය.
කෙකා, කේකා[නා.ප්‍ර.] මොනරාගේ හඬ; මයූර නාදය; කෙකාරැව; කේකා රාවය.
කෙකි ගානවා1. [ක්‍රි.] පිදුරුවලින් බැත වෙන් කරනවා; කෙක්කකින් පිදුරු බේරනවා. 2. [ක්‍රි.] කෙක්කකින් යම් කිසිවක් (පල වැල ආදිය) කඩනවා.
කෙටි[වි.] දික් නොවූ; ලුහුඬු; කොට; සංක්ෂේප.
කෙටිතරංග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තරංග ආයාමය මීටර් 50ක් හෝ ඊට අඩු වූ විද්‍යුත් චුම්බක තරංග විශේෂය (=short wave).
කෙටුම්පත(පාරිභා.) [නා.] සම්මත කර ගැනීමට පෙර සාකච්ඡාවට භාජන කරනු සඳහා පිළියෙල කරන ලද නීති ව්‍යවස්ථා ආදියේ මුල් පිටපත; දළ සටහන; කටු සටහන. [නා.] තනි අතින් මෙහෙය විය හැකි කෙටි මිටකින් ද පැතලි කෙටි තලයකින් ද යුතු කුඩා පොරොවක් බඳු ආයුධය. කෙටේරිය
කෙටේරි සට්ටම(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ තහඩු නැමීම සඳහා භාවිත කෙරෙන කෙටේරියක හැඩය ඇති උපකරණයක නාමය.
කෙඩෙත්තු1. [වි.] වෙහෙසට පත්; විඩාපත්. 2. (කථා.) [වි.] කෙට්ටු; කෘශ.
කෙණස, කෙණෙසි[නා.ප්‍ර.] හැන්ද; භාජනයක අඩංගු දෙය පිටතට ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය.
කෙණ්ඩය[නා.] පයෙහි දණහිසට හා වළලු කරට අතර කොටස; ජංඝාව; දඟ.
කෙණ්ඩිය[නා.] කෙමියක්, පියන්පතක්, හා අඬුවක් සහිත ව මැටියෙන් හෝ ලෝහයෙන් තැනූ පැන් භාජන විශේෂයක්.
කෙණෙසිඅහර[නා.ප්‍ර.] ගෙපිළිවෙළින් පිඬු සිඟා වඩින භික්ෂුවකට හැන්දකින් බෙදනු ලැබෙන ආහාර කොටස.
කෙණෙසිය, කෙනෙස්ස1. [නා.] හැන්ද; භාජනයක අඩංගු දිය, තෙල් ආදි ද්‍රව පිටතට ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ඉස්සන් වැනි දශපාදික (ඩෙකපොඩා) කවචයන්ගේ ශ්වසන කූටීරය ඔස්සේ ජලප්‍රවාහය යාමනය කිරීම සඳහා පැතලි වී සකස් වුණු දෙවැනි හනුක උපාංගයේ බහිෂ්පාදිකය (=scaphognathite).
කෙණෙහි[ක්‍රි.වි.] මොහොතෙහි; ඇසිල්ලෙහි; ක්ෂණයෙහි.
කෙත1. [නා.] වී ආදි ධාන්‍ය වගා කිරීම සඳහා පිළියෙල කරන ලද භූමි භාගය; කුඹුර 2. [නා.] වගා කළ බිම. 3. [නා.] යම් යම් කටයුතුවලට විෂය වන භූමිය; යෝග්‍ය භූමිය; සුදුසු තැන.
කෙත අක්ඛත[නා.] ගොයම් කැපීමේ දී දෙන දානය; අග්‍ර භත්තය.
කෙත්පොත[නා.] මිනින්දෝරුවන් විසින් මනිනු ලබන ඉඩම් වල මායිම් ආදිය ලකුණු කොට ඇඳගන්නා සටහන හෝ සටහන් පොත; ක්ෂේත්‍ර සටහන් පොත (=field book).
කෙත්යාය[නා.] එකට යාව පිහිටි කුඹුරු පෙළ; කුඹුරුයාය.
කෙනහිලි, කෙනෙහිලි[නා.ප්‍ර.] සිත් රිදවන ඇණුම් බැණුම් සහිත.
කෙන්ද1. [නා.] හිසකෙස් වැනි දිගටි සිහින් වූ දෙය; ඉතා සිහින් වූ කම්බියක් වැනි වූ දෙය; සිහින් නූලක් වැනි නාරටිය; තන්තුව. 2. [නා.] විදුලි බල්බය තුළ ගිනියම් වන අධි ප්‍රතිරෝධයකින් යුත් සිහින් ලෝහ කම්බිය; සූත්‍රිකාව.
කෙඳිකැටි වලාකුළ(පාරිභා.) [නා.] අඩි 25,000 ට ඉහළින් පිහිටි අයිස් කැටවලින් සෑදුණු ඉරි වශයෙන් පිහිටි වලාකුළ (=cirrocumulus cloud).
කෙඳිත්ත(පාරිභා.) [නා.] මුලක් අවසාන වශයෙන් බෙදී ඇති කොටස, නහරයක හෝ මස් පිඬුවක ඇති කෙඳි බෙදී ඇති නූලක් වැනි ඉතා කුඩා තන්තුව; ඉතා සිහින් කෙන්ද (=fibril).
කෙඳිබෝග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෙඳි ලබාගන්නා කපු වැනි භෝග වර්ග (=fibre crop).
කෙඳිරිය1. [නා.ප්‍ර.] වේදනාව හෝ දුක ඉවසාගත නොහී නඟන අවියත් දුක්මුසු ශබ්දය. 2. [නා.ප්‍ර.] විරුද්ධත්වය පෑම හෝ ඉල්ලීමක් සඳහා නඟන සිහින් හඬ. 3. [නා.ප්‍ර.] සිහින් හඬින් කනට නෑසෙන සේ කරන කතා බහ.
කෙඳිවලාකුළ(පාරිභා.) [නා.] අඩි 25,000 ත් 35,000 ත් අතර පිහිටි අයිස් කැටවලින් සෑදුණු කෙඳි වශයෙන් පෙනෙන පිහාටු ගතියක් ඇති සියුම් වලාකුළක් (=cirrus cloud).
කෙප්පය(කථා.) [නා.] අමූලික බොරුව; මනඃකල්පිතය.
කෙම1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රමය; පිළිවෙළ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගල් පර්වතයක වූ වළ. 3. [නා.ප්‍ර.] ගල් පොකුණ. 4. [නා.ප්‍ර.] මන්ත්‍ර විධියෙන් හෝ උපචාර කර්ම විධියෙන් කරන ආරක්ෂාව; ක්ෂේම කර්මය. 5. [නා.ප්‍ර.] මඟුල; මංගල්‍යය.
කෙමන, කෙමින, කෙමෙන[නා.] මසුන් හිර කර ගැන්ම සඳහා මිරිදිය පහරක ඉරටුවලින් හෝ ලී කෝටුවලින් අටවන දිගටි කූඩුව.
කෙම්බිම[නා.] කාන්තාර මැද පිහිටි ගස්වැල් හා ජලය සහිත සරුබිම; ක්ෂේම භූමිය.
කෙම්මර, කෙම්මුර, කෙම්වර1. [නා.ප්‍ර.] ශාන්ති කර්ම සඳහා දෙවියන් හා යකුන්ට පවත්වන පුද පූජාව; දේවාලවල පූජාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ආවේශ වීම.
කෙම්මරදිනය, කෙම්මුරදින[නා.ප්‍ර.] කෙම්මුර පැවැත්වීමට සුදුසු යැයි සම්මත බදාදා සහ සෙනසුරාදා දෙ දින.
කෙමැලි1. [නා.ප්‍ර.] දියෙහි පෙණ; මුහුදු පෙණ. 2. [නා.ප්‍ර.] කෙස් කළඹෙහි දැවටි කුසුම.
කෙමිය1. [නා.] නෙළුම් මලේ මැද පිහිටා ඇති ඵලාවරණය; පියුම් ගොටු; පියුම් බටුව; කර්ණිකාව. 2. [නා.] කැණිමඬල; ගෘහකර්ණිකාව. 3. [නා.] කේතල, ජෝගු වැනි භාජනවල ජලය පිට වීමට තනා ඇති අවයවය. 4. [නා.] ක්ෂේමය, ශාන්තිය.
කෙඹිය[නා.] කෙල්ල; ළදැරිය.
කෙරටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අං, නිය, කුර, කේශ, රෝම, පිහාටු ආදි අපිචර්මීය ව්‍යුහ සෑදීමට පදනම් වන සල්ෆර් අඩංගු විවිධ තන්තුමය ප්‍රෝටීන් වර්ග පොදුවේ හඳුන්වන පදය.
කෙරුම්කාරයා(කථා.) [නා.] බලපුළුවන්කාරයා.
කෙරෙවි[නා.ප්‍ර.] යුද ඇඳුම; සන්නාහය: කරවිය.
කෙලසනවා, කෙලෙසනවා1. [ක්‍රි.] (ශරීරය, සිත, චරිතය, නම ආදිය) කිලුටු කරනවා; දූෂිත කරනවා; අපවිත්‍ර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ගරහනවා; නින්දා කරනවා; අපහාස කරනවා.
කෙල්වින්[නා.ප්‍ර.] නිරපේක්ෂ උෂ්ණත්වය මැනීමේ ඒකකය (=kelvin).
කෙල්වින් පරිමාණය(පාරිභා.) [නා.] නිරපේක්ෂ ශුන්‍ය වූ සෙන්ටිග්‍රේට් පරිමාණය ඇති උෂ්ණත්වමාන පරිමාණ (=kelvin scale).
කෙලි, කෙලී1. [නා.ප්‍ර.] කෙල්ල. 2. [නා.ප්‍ර.] කොඩිය; කෙහෙල්ල. 3. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ඇල; කුඩා ජලපාර.
කෙලෙස්1. [නා.ප්‍ර.] සිත කිලිටි කරන අකුශල පාක්ෂික චෛතසික ධර්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ වාසභවනය පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන කෛලාසය. 3. [නා.ප්‍ර.] අපවිත්‍ර දෑ.
කෙලෙස් මලය[නා.] කෙලෙස් නමැති කිලිටු හෝ අපවිත්‍ර දැය.
කෙවිට[නා.] ගව ආදි සතුන් දැක්කීම හා මෙල්ල කිරීම සඳහා පාවිච්චි කරන මෙල්ල කරන දිග කෝටුව; කෙවිටි ලීය.
කෙවිටි කරනවා[ක්‍රි.] යම්කිසි දෙයක් කිරීමට නිතර නිතර උනන්දු කරනවා.
කෙවින්න[නා.] ප්‍රාසාදාදියෙහි මුදුනේ සවි කරන කොත; ශෘඞ්ගය.
කෙවිල්ල1. [නා.] නඟුලේ මිටෙහි සවි කරන අවයවය; නඟුල් කෙමිය; නිමුන් කුරුල්ලා. 2. [නා.] කෙවුම; වේදනාවෙන් යුක්ත තැන.
කෙවිලිය1. [නා.] කෝකිලාව. 2. [නා.] කෝකිල ධේනුව.
කෙවුන්න1. [නා.] ආහරණවල මැණික් ඔබ්බන සිදුර; කෙවින්න. 2. [නා.] යම් කිසිවක් තවත් කොටසකට වැද්දවීම සඳහා සෑදූ කුහරය.
කෙවුල්සර[නා.ප්‍ර.] කෝකිල ස්වරය.
කෙවුළා[නා.] මසුන් මරන්නා; මාළු අල්ලන්නා; ධීවරයා.
කෙවෙනිය, කෙවෙන්න[නා.] ඇස පිහිටා ඇති වළ; අක්ෂි කූපය.
කෙසකිළි[නා.ප්‍ර.] මුත්‍රා කරන කුටිය හෙවත් පැළ.
කෙසග1. [නා.] කෙස් ගහක කෙළවර; කේශාන්තය; කේශාග්‍රය. 2. [නා.] කෙස් ගහ කෙළවර තරම් වූ ප්‍රමාණය; ඇබිත්ත. 3. [නා.] දිග මැනීමේ ඉතා සියුම් පැරණි මිම්මක්; පරමාණු හැටහතරක ප්‍රමාණය.
කෙසර, කෙසරු1. [නා.ප්‍ර.] සිංහයා; කේශර සිංහයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රාශි දොළසින් එකක් වන සිංහ රාශිය. 3. [නා.ප්‍ර.] සිංහයාගේ බෙල්ලේ තිබෙන දිගු ලෝම.
කෙස්දා[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කේශධාතු.
කෙස්දුන්න[නා.] ඔර්ලෝසුවක "ලෝලන චක්‍රය" පාලනය කරන සිහින් දුන්න; ඉසකේ දුන්න (=hair spring).
කෙසි[නා.ප්‍ර.] අගුළු ලෑම සහ ඇරීම සඳහා භාවිත වන උපකරණය; යතුර.
කෙසිමුදු[නා.ප්‍ර.] යතුරු අමුණන මුද්ද.
කෙසු[නා.ප්‍ර.] රේණු; පුෂ්ප; කේසර.
කෙසුන්[නා.ප්‍ර.] (භය, පුදුමය ආදි අවස්ථාවල දි) ඇඟේ මයිල් කෙළින් සිටීම; ලොමුදැහැගැන්ම.
කෙසුරු1. [නා.ප්‍ර.] කේශර සිංහයා. 2. [නා.ප්‍ර.] මල් රේණු; කේසර. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ සම මතුපිට හටගන්නා රෝම. 4. [නා.ප්‍ර.] පියුම් ගැබ.
කෙසුරු බර[නා.] සිංහයාගේ දිග ලොම් රැස; රෝම භාරය.
කෙසුරුසළා[නා.ප්‍ර.] මල් රොන්; මල් රේණු.
කෙසෙයින්[ක්‍රි.වි.] කොයි ආකාරයෙන්; කොයි සැටියෙන්; කෙසේ.
කෙහට, කෙහෙට1. [නා.ප්‍ර.] සත්තු කා ඉවත දමන රොඩ්ඩ; හපය. 2. [නා.ප්‍ර.] සර්ප හැවය; නිර්මෝකය.
කෙහුටා(කථා.) [නා.] කෘශ වූ ශරීරයක් ඇත්නා.
කෙහෙකළඹ[නා.] කෙස්වැටිය.
කෙහෙතා1. [නා.] කේතු ග්‍රහයා. 2. [නා.] මුස්පේන්තුවා / මුස්පේත්තුවා; අනුන්ට කුරිරුකම් කරන්නා.
කෙහෙදා[නා.] කේශධාතු.
කෙහෙලි[නා.ප්‍ර.] කොඩිය; ධජය; පතාකය .
කෙළ1. [නා.] මුඛයෙන් ස්‍රාවය වන ද්‍රව්‍ය; ඛේටය. 2. [නා.] අග; කොන; අග්‍රය; (කාලපරිච්ඡේදයක) අවසානය; අන්තය; (ඉගෙනීමක) අන්තිම කෙළවර. 3. [නා.] ලක්ෂ සියය; කෝටිය. 4. [නා.] මුහුදු වෙරළ. 5. [නා.] කඩුවක තුඩ; මුනය. 6. [නා.] මාසෙ පෝය; අමාවක. 7. [නා.] ක්‍රීඩාව; සෙල්ලම.
කෙළ පැමිණෙනවා[ක්‍රි.] යම් විෂයක් පිළිබඳ දැනීමෙහි කෙළවරට පැමිණෙනවා; ශිල්ප ශාස්ත්‍ර අවසානය තෙක් හදාරනවා.
කෙළකෝටිය[නා.] කෝටි සියක් ලක්ෂය; කෝටි කෝටිය.
කෙළතොලු1. [වි.] කට දෙකොනින් කෙළ වැගිරෙන. 2. [වි.] මෝඩ; අඥාන; ජඩ. 3. [වි.] ඕපාදූප කියන; අනුන්ගේ අගුණ කථා කරන.
කෙළනවා, කෙළිනවා1. [ක්‍රි.] විනෝදය හා ප්‍රීතිය ගෙන දෙන ක්‍රියාවක යෙදෙනවා; ක්‍රීඩා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] යමක් නිදහසේ එහාට මෙහාට පැද්දෙනවා. 3. [ක්‍රි.] නටනවා; රැඟුම් පානවා. 4. [ක්‍රි.] කා දමනවා; ගිල දමනවා. 5. [ක්‍රි.] උපායෙන් හෝ හොර රහසේ පැහැර ගන්නවා; රවටා ගන්නවා. 6. [ක්‍රි.] පහර දෙනවා.
කෙළමලාව[නා.] කෙළ ගැසීමට භාවිත කරන භාජනය; පඩික්කම.
කෙළමෝල1. [නා.] විල්ල සහිත මෝල්ගහ. 2. [නා.] කෙළවර ගෙවී ගිය/ පිල්ල/ විල්ල රහිත මෝල්ගහ.
කෙළඹ, කෙළෙඹ1. [නා.ප්‍ර.] ධනය; සම්පත්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] පවුල.
කෙළඹියා, කෙළෙඹියා1. [නා.] ගෙහිමියා. 2. [නා.] ධන සම්පත් ඇති තැනැත්නා. 3. [නා.] රජුගේ තක්සේරුකාරයා.
කෙළලක්ෂය[නා.] ලක්ෂ කෝටිය.
කෙළවර1. [නා.] අන්තය; අවසානය; කෝටිය. 2. [නා.] කොන; තුඩ; අග.
කෙළි[නා.ප්‍ර.] කූටය; මුදුන; කුළු ගෙයක කැණිමඬල.
කෙළි මඩුව[නා.] ක්‍රීඩා කරන ශාලාව ක්‍රීඩා මණ්ඩපය.
කෙළිකවට[නා.ප්‍ර.] සිනහ උපදවනාසුලු; විහිලු තහලු.
කෙළිකොටුව[නා.] ක්‍රීඩාවෙහි යෙදෙන ළදරුවන් වෙත ආරක්ෂාව සැලසෙන සේ වට කර සදනු ලබන කොටුව (=play pen).
කෙළිදෙළ, කෙළිදොළ[නා.] සෙල්ලමට ඇති කැමැත්ත.
කෙළිනළු[නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩා හා නාට්‍ය; සෙල්ලම් හා නැටුම්.
කෙළින්1. [වි.] කඨින; තද; රළු; දළ. 2. [වි.] ඇද නැති; සෘජු. 3. [වි.] අවංක; සෘජු ගති ඇති. [ක්‍රි.වි.] සෘජු ව; අවංක ලෙස. [නා.ප්‍ර.] කඨිනය; කඨින සිවුර.
කෙළින් සිටිනවා1. [ක්‍රි.] සිරස් ව සිටිනවා; සෘජු ලෙස සිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] (අයුක්තිය හමුවේ) විරෝධය දක්වනවා; අවංකව හා එඩිතරව කටයුතු කරනවා.
කෙළින් සිවුර[නා.] කඨින චීවරය.
කෙළිපරක්කුව1. [නා.] ක්‍රීඩාවෙන් ලබන විනෝදය; ක්‍රීඩා විනෝදය. 2. [නා.] කවටකම් කිරීම.
කෙළිපුද[නා.] නැටීම සමග කරන පූජාව; දේව යක්ෂාදින්ට කරන පිදවිලි.
කෙළිබඩුව1. [නා.ප්‍ර.] සෙල්ලම් පිණිස ගන්නා උපකරණය; ක්‍රීඩා භාණ්ඩ. 2. [නා.ප්‍ර.] සම්භෝගයට හෝ හෝ විනෝදයට ලක් කරගන්නා තැනැත්තිය.
කෙළිමඬල[නා.] ක්‍රීඩා මණ්ඩලය; ක්‍රීඩා භූමිය; ක්‍රීඩා පිටිය.
කෙළිය1. [නා.] විනෝදය හා ප්‍රීතිය ගෙන දෙන ක්‍රියාව. 2. [නා.] ක්‍රීඩා භාණ්ඩ වලින් කරනසෙල්ලම; ක්‍රීඩාව. 3. [නා.] නැටුම; රැඟුම. 4. [නා.] කුටිය.
කෙළිල්ල[නා.] ඇන තියාගෙන හිඳීම; උක්කුටුකය.
කෙළිලොල්[වි.] ක්‍රීඩාවට කැමති; සෙල්ලක්කාර.
කෙළිවට[නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩා සඳහා ගැනෙන බෝලය.
කෙළිවත්තම්[නා.ප්‍ර.] හක්ගෙඩියෙන් තැනූ තැටිය.
කෙළිවළන්[නා.ප්‍ර.] කුඩා ළමයින්ට සෙල්ලම් බත් පිසීමට ගන්නා කුඩා හට්ටි මුට්ටි කළ වළන් ආදිය.
කෙළිස්සා1. (කථා. උඩ.) [නා.] ක්‍රීඩාවට කැමැත්තක් දක්වන තැනැත්තා; ක්‍රීඩාලෝලියා. 2. [නා.] සල්ලාලයා.
කෙළිසිනා[නා.ප්‍ර.] කවට සිනාව; කෙළි සෙල්ලම.
කෙළිසීල[වි.] ක්‍රීඩා පරවශ: කෙළිලොල්.
කෙළිසෙල්ලම[නා.] විනෝදය පිණිස කරන ක්‍රීඩාව; විනෝද ක්‍රීඩාව.
කෙළෙඹි කුලය[නා.] ධන සම්පත් ඇති වෙළඳ කුලයට අයත් පවුල.
කෙළෙඹිගෙය[නා.] ධනවත් තැනැත්තාගේ ගෘහය; කෙළෙඹියාගේ කුටුම්බය.
කෙළෙහිගුණ[නා.ප්‍ර.] අනුන් කළ උපකාරයට දක්වන සැලකිල්ල; කෘතෝපකාර ගුණය.
කේ1. [නා.ප්‍ර.] කෙත; කුඹුර 2. [නා.ප්‍ර.] කේතු ග්‍රහයා; කෙහෙතා. 3. [නා.ප්‍ර.] කෙස්: හිසකෙස්.
කේකා[නා.] මයූරනාදය; කේකාරවය.
කේජු[නා.ප්‍ර.] කිරි ඝන බවට පමුණුවා මෝරු ඉවත්කොට අඹරා නැවත කැටි කිරීමට ලක් කිරීමෙන් සාදා ගන්නා ආහාර විශේෂයක් (=cheese).
කේටුහ[නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය ලක්ෂණ ප්‍රකාශ කරන්නා වූ ශාස්ත්‍රය.
කේඩැරි, කේඩෑරි[වි.] කෙට්ටු; වැහැරුණු; කෘශ.
කේඩුව1. [නා.] විපත්තිය: විනාශය; කරදරය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ක්ලාන්තබව; ගිලන්බව.
කේතක[නා.ප්‍ර.] වැටකේ, දුනුකේ ආදි ශාක වර්ග පොදුවේ හඳුන්වන නාමය.
කේතන[නා.ප්‍ර.] කොඩිය; ධජය.
කේතනාවලි[කේතන+ආවලි] [නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ හිසින් විහිදී බබළන රශ්මි කදම්බය; කේතුමාලාව.
කේතය[නා.] ලකුණ; සංඥාව (=code).
කේතලය[නා.] වතුර උණු කිරීමට උපයෝගී කරගන්නා කෙමිය සහිත ලෝහමය හෝ මැටිමුවා භාජන විශේෂයක්.
කේතු ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] මොළයේ තුන් වන තුන්දිකාව තුළ පිහිටා තිබෙන ග්‍රන්ථියක් ලෙස ක්‍රියා කරන කුඩා දේහය (=pineal gland).
කේතුකය1. [නා.] (පාරිභා.) (ගණිත) කේතුවක් තලයකින් ඡේදනය වීමෙන් ලැබෙන වෘත්තය, ඉලිප්සය, පරාවලය හා බහුවලය ඇතුළු වක්‍ර (=conic section). 2. [නා.] සත්ත්ව /කේතුවක හැඩය ඇති කවර හෝ අවයවයක් (=conus).
කේතුධර(පාරිභා.) 1. [වි.] කේතුවක ආකාරය ඇති ශාඛා මණ්ඩල සහිත. 2. [වි.] එවන් වෘක්ෂ ඇති.
කේතුප්ලාස්කුව(පාරිභා.) [නා.] රසායනික පරීක්ෂණවල දී භාවිත කෙරෙන පැතලි පතුලක් සහ කුඩා කටක් ඇති කේතුවක හැඩය ගත් ශරාව/ භාජනය (=conical flask).
කේතුප්‍රක්ෂේපණය(පාරිභා.) [නා.] කඩදාසි කේතුවක ශිඛරය පෘථිවිගෝලයේ ධ්‍රැවයට ඉහළින් සිටින පරිදි තබා සිතියම කේතුව මත ප්‍රක්ෂේපණය කර කේතුව දිග හැරීමෙන් ලැබෙන ප්‍රක්ෂේපණය (=conical projection).
කේතුපිලන්ධනය[නා.] චෛත්‍යයක කොත් පැලඳවීම.
කේතුබීකරය(පාරිභා.) [නා.] කේතු හැඩයෙන් යුක්ත වූ ද අඩංගු ද්‍රවයක් නොඉහිරෙන පරිදි වත්කළ හැකි වන සේ කටෙහි හොට හැඩ තන්තුවක් සහිත වූ ද භාජනයක් (=conical beaker).
කේතුමානය[නා.] නලයක අභ්‍යන්තර විෂ්කම්භය මැනීමට භාවිත කරන ත්‍රිකෝණාකාර ලෝහමය උපකරණයක නාමය (=cone gauge).
කේතුමාලාව[නා.] රශ්මිමාලාව; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරසින් විහිදී බබළන රශ්මි කදම්බය.
කේතුව1. [නා.] ප්‍රභාව; රශ්මිය. 2. [නා.] ගින්න; අග්නිය. 3. [නා.] කොඩිය; ධජය. 4. [නා.] දාගැබ් ප්‍රාසාදාදිය මුදුනෙහි තබන කොත; ශෘංගය. 5. [නා.] වල්ගාතරුව; ධූමකේතුව. 6. (ප්‍ර. යෙදේ)(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තාකාර පතුලක් සහ ක්‍රමයෙන් සිහින් වී ගොස් කේතුව බවට පත් මුදුනක් සහිත කොතක් බඳු ඝන වස්තුව (=cone).
කේතුසරාව[නා.] කේතුකාකාර වීදුරු භාජනය (=conical flask).
කේතුසෛල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇසේ දෘෂ්ටිවිතානයේ පිහිටි ප්‍රතිග්‍රාහක සෛල දෙවර්ගයෙන් එකක්; අනෙක යෂ්ටි සෛලයයි; යමක් පැහැදිලි ව දැනගැනීමටත් වර්ණ හඳුනා ගැනීමටත් කේතු සෛල ඉවහල් වේ.
කේදගන්[නා.ප්‍ර.] පෙරහැරවල දෙවියන්ගේ ආයුධ ගෙන යාමට ලී ආදිය යොදා සාදන දෝලාව.
කේදාරය[නා.] කුඹුර, කෙත.
කේන්තිය[නා.] තරහව; කෝපය.
කේන්දරය, කේන්දරේ1. (ජ්‍යෝති.) [නා.] යමකුගේ උත්පත්ති වේලාවේ දී ග්‍රහයන් පිහිටීම දක්වන සටහන හා උපන් ලග්නය, නැකත ආදිය ඇතුළත් කොට ලියූ විස්තරය; හඳහන. 2. [නා.] අදාළ වේලාවේ ග්‍රහයන්ගේ පිහිටීම දක්වන දොළහට බෙදූ රාශි චක්‍රයෙහි 1, 4, 7, 10 යන ස්ථාන; හතර කේන්දරය. 3. [නා.] මධ්‍යස්ථානය; ප්‍රධාන ස්ථානය.
කේන්ද්‍රකය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත) ත්‍රිකෝණයක මධ්‍යස්ථ හමුවන ලක්ෂ්‍යය (=centroid)..
කේන්ද්‍රගත1. (පාරිභා.) [වි.] වෘත්තයක කේන්ද්‍රයේ සිට පරිධිය දක්වා අදින ලද සරල රේඛා සම්බන්ධ වූ අරීය (=radial). 2. (ජ්‍යෝති.) [වි.] ජන්මපත්‍රයෙහි හෙවත් කේන්දරයෙහි එක, හතර, හත, දහය යන ස්ථානයන්ගෙන් එකක හෝ කිහිපයක පිහිටි: කේන්ද්‍රස්ථානයක පිහිටි. 3. [වි.] ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය බවට පත්.
කේන්ද්‍රපථය(පාරිභා.) [නා.] ශුද්ධ භ්‍රමණයේ ක්ෂණික කේන්ද්‍රයක ඒ ඒ ස්ථාන විසින් ලකුණු වන පථය (=centrode).
කේන්ද්‍රභූත වෙනවා[ක්‍රි.] එක් ලක්ෂ්‍යයක දි හමු වෙනවා; එක් ලක්ෂ්‍යයක් කරා යොමු වෙනවා; නාභිගත වෙනවා (=focus).
කේන්ද්‍රය1. (පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක හෝ ගෝලයක හෝ මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යය; මැද න්‍යෂ්ටිය (=centre). 2. [නා.] ස්ඵටිකයක මූල ස්වරූපය; අතිසූක්ෂ්ම ස්ඵටිකය. 3. [නා.] යමකුගේ උත්පත්ති වේලාවේ දී ග්‍රහ තාරකාවල පිහිටීම හා ලග්නය, නැකත ආදිය ඇතුළත් විස්තරය; ජන්ම පත්‍රය. 4. [නා.] ජන්ම පත්‍රයක දොළහට බෙදූ රාශි චක්‍රයෙහි එක, හතර, හත, දහය යන ස්ථාන. 5. [නා.] ප්‍රධාන ස්ථානය; මූලස්ථානයක මධ්‍ය ස්ථානය.
කේන්ද්‍රස්ථානය1. [නා.] ජන්ම පත්‍රයේ ලග්නය, හතර, හත, දහය යන ස්ථාන හෝ ඉන් එකක්. 2. [නා.] ප්‍රධාන ස්ථානය: මධ්‍ය ස්ථානය.
කේන්ද්‍රාපසාරකය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයකින් අනෙක් ද්‍රවයක් හෝ ඝන ද්‍රවයක් හෝ වෙන් කිරීම පිණිස ඉතා වේගයෙන් භ්‍රමණය කළ හැකි උපකරණයක් (=centrifuge).
කේන්ද්‍රාපසාරී(පාරිභා.) 1. [වි.] කේන්ද්‍රයෙන් පිටතට නැඹුරු වූ; කේන්ද්‍රයෙන් ඉවතට තල්ලු වන (=centrifugal). 2. [වි.] මල් කිනිත්තක අග මල ප්‍රථමයෙනුත් ඊළඟ මල අනුපිළිවෙළිනුත් පිපෙන; අග්‍රයේ පටන් පාදය දෙසට වර්ධනය වන.
කේන්ද්‍රාභිසාරී1. (පාරිභා.) [වි.] කේන්ද්‍රය හෙවත් මධ්‍යලක්ෂය කරා යන; කේන්ද්‍රය වෙතට හෝ ඉවතට නැමී යන. 2. [වි.] පිටතින් ඇතුළට හෝ කේන්ද්‍රය දෙසට වැඩෙන (=centripetal).
කේන්ද්‍රික(පාරිභා.) [වි.] මධ්‍යගත; මැද පිහිටි.
කේන්ද්‍රික බලය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් අංශුවක් කෙරෙහි ක්‍රියා කරමින් අචල ලක්ෂ්‍යයක් දෙසට හෝ ඒ ලක්ෂ්‍යයේ සිට ඉවතට හෝ එල්ල වූ බලය.
කේන්රෝල(පාරිභා.) [නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයක නූල් හැදය ඔතන නූල් කඳ (=caneroll).
කේනිපාතය[නා.] නොගැඹුරු දියෙහි රුවල් නැව්, ඔරු, පාරු ආදිය පැදවීමට හෝ නැවැත්වීමට හෝ උපකාර වන දිග රිට; අරිත්‍රය.
කේඳෑරි, කේදෑරි(කථා.) [වි.] සිහින්; කෙට්ටු; කෘශ.
කේඳි[නා.ප්‍ර.] නොගැඹුරු කැපුම; යම් සියුම් තුඩකින් හූරා කපා දක්වනු ලබන සිහින් තීරුව; රේඛාව, ඉර.
කේඳි ලනවා[ක්‍රි.] මතුපිට පමණක් කැපී යන ලෙස තීරු බේරනවා; විශේෂයෙන් මස්, මාලු වේලීමේදී මෙසේ කරනු ලැබේ.
කේප්පයා1. [නා.] දකුණු අප්‍රිකාවේ කේප් කොලනියෙන් ගෙනවුත් බෝකරන ලද වර්ගයේ ගවයා. 2. [නා.] හැඩිදැඩි ගොන්වස්සා.
කේබලය1. (පාරිභා.) [නා.] මූදු පත්ලෙහි එළිපිට හෝ බිම වැළලීමට පෙර සුදුසු පරිදි පරිවෘත කොට සෑදූ සන්නායකය. 2. [නා.] දුර මැනීම සඳහා භාවිත කරන මිම්මක්. 3. [නා.] බර භාණ්ඩ එසවීම ආදිය සඳහා ලෝහමය කම්බි සංඛ්‍යාවක් එකට අඹරා සාදාගන්නා ඝන, ශක්තිමත් කඹය (=cable).
කේබල් පණිවුඩය[නා.] කේබලයක් මගින් යැවෙන විදුලි පණිවුඩය.
කේබුක[නා.ප්‍ර.] ජලය.
කේයූර[නා.ප්‍ර.] ඉහළ බාහුවේ පැලඳි වළල්ල, ඉඳි කොළයක ස්වරූපය ඇති ගෙලෙහි පලඳින මාලය; අඞ්ගදාභරණය.
කේර1. [නා.ප්‍ර.] පොල්ගස; නාලිකේර. 2. [නා.ප්‍ර.] මිනිරන්.
කේරමජ්ජ[නා.ප්‍ර.] පැළවී ගෙන එන පොල් ගෙඩියේ මදය; පැළපොල් මදය; පැළපී.
කේල්[නා.ප්‍ර.] කෙසෙල්.
කේලාම්[නා.ප්‍ර.] ඔවුනොවුන් බිඳුවන අදහසින් කියන වචන; යම් තැනැත්තකුගේ චරිතය පහත හෙළීම සඳහා කියන වචන.
කේලි1. [නා.ප්‍ර.] කොඩිය; ධජය; පතාකය. 2. [නා.ප්‍ර.] විහිළුව; විනෝද ක්‍රියාව.
කේලි ගෘහය[නා.] රජුගේ පෞද්ගලික ඕවරකය; විනෝදාගාරය; කෙළිමැඳුර.
කේලියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රසායනික මූල ද්‍රව්‍යයක්; පොටෑසියම්.
කේලුම, කේලෝම[නා.] කෙස්ගහ.
කේවට්ට[නා.ප්‍ර.] කෙවුළා; මසුන් අල්ලන්නා.
කේවල1. [වි.] හුදු; තනි; එක්; ඒකීය. 2. [වි.] අද්විතීය; පරම. 3. [වි.] සම්පූර්ණ; සියලු; මුළු. 4. [වි.] ලාමක; සුළුපටු. [නා.ප්‍ර.] නිවන; නිර්වාණය.
කේවල අගය[නා.] කිසියම් සංඛ්‍යාවක හෝ රාශියක ඇති හුදු වටිනාකම.
කේවල ප්‍රයෝගය[නා.] තනි ව යෙදීම; වෙනම භාවිතවීම.
කේවල ශාශ්වත දෘෂ්ටිය[නා.] සියල්ල නොවෙනස් ව සදහට ම පවතී යැයි ගන්නා මිසදිටුව; ආත්මයත් ලෝකයත් සදහට ම පවතීය යන විශ්වාසය.
කේවල සංඛ්‍යා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිසිදු ඒකකයක් හා සම්බන්ධ නොවී පවතින 1, 15, 1/2. 35 ආදි හුදු සංඛ්‍යාත අමූර්ත සංඛ්‍යා (=abstract number).
කේවල සටහන් ක්‍රමය[නා.] ගණන් තැබීමේ දී එක් සටහනක් ගිණුමක එක් පැත්තක හෝ අනික් පැත්තේ වරක් පමණක් සටහන් කිරීමේ ක්‍රමය; තනි සටහන් ක්‍රමය.
කේවලපරිපූර්ණ[වි.] බැහැරින් කිසිවක් නොගෙන තමන් ම පරිපූර්ණ වූ; සියල්ලෙන් පිරිපුන්; අංග සම්පූර්ණ.
කේවලපරීක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] (බුද්ධිය පරීක්ෂා කිරීම සඳහා) එක් එක් පුද්ගලයා වෙන වෙන ම ගෙන කරනු ලබන පරීක්ෂණය (=individual test).
කේවලප්‍රත්‍යාස්ථ(පාරිභා.) [වි.] සම්පූර්ණයෙන් ම ඇදෙනසුලු; පූර්ණ නම්‍ය (=perfectly elastic).
කේවලාක්ෂර[නා.] කේවල අක්ෂර; තනි අකුරු; වෙනත් අක්ෂර හා සංයුක්ත නොවූ අක්ෂරය.
කේවලී1. [වි.] (සියල්ලෙන්) පිරුණු; සම්පූර්ණ වූ. 2. [වි.] රහත්වීමෙන් සම්පූර්ණ වූ; රහත් වූ. 3. [වි.] තනි වූ; හුදකලා වූ.
කේවෙල්, කේවල්1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] විහිළුව; සරදම; ඔච්චම. 2. [නා.ප්‍ර.] රැවටීම; වංචාව; ප්‍රයෝගය. 3. [නා.ප්‍ර.] අඩු මිලට ඉල්ලීම; හෙට්ටු කිරීම. 4. [නා.ප්‍ර.] හිරිහැරය; කරදරය; විරුද්ධකම.
කේශ ආර්ද්‍රතාමානය(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලයේ ඇති තෙතමනය මැනීම සඳහා භාවිතා කරනු ලබන මිනිස් හිසකෙස් යොදා සකස් කළ උපකරණ විශේෂයක නාමය (=hair hygrometer).
කේශ නාලිකාව(පාරිභා.) [නා.] කෙස්ගහක් බඳු ඉතා කුඩා විෂ්කම්භයක් ඇති සියුම් රුධිරවාහිනිය (=capillary).
කේශකල්‍යාණය, කේසකල්‍යාණය[නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ පංච කල්‍යාණවලින් එකක් වන දිගු කෙස් කලඹක් ඇතිබව.
කේශකලාපය, කේසකලාපය[නා.] හිසකෙස් වැටිය; කෙස්කලඹ.
කේශකූප[නා.ප්‍ර.] හිසකෙස් ගසෙහි මුල පිහිටි කුඩා සිදුර; කෙස්ගස් පිහිටි සිදුර.
කේශග්‍රහය[නා.] හිසකෙස් වැටියෙන් අල්ලා ගැනීම; කෙසින් ගැනීම.
කේශධාතු[නා.ප්‍ර.] පූජනීය වස්තුවක් සේ සැලකෙන බුදුරජාණන්වහන්සේගේ හිසකෙස්.
කේශනාලීජලය(පාරිභා.) [නා.] කේශාකර්ෂණයෙන් ඉහළට ඇද ගනු ලැබූ ජලය.
කේශමාර්ජනකෞශල[නා.ප්‍ර.] හිසකෙස් පීරීමෙහි නිපුණතාව; මෙය සිව්සැට කලාවන්ගෙන් එකක් සේ සැලකේ.
කේශර සිංහයා, කේසර සිංහයා[නා.] බෙල්ලේ දිගු ලොම් ඇති සිංහයා; චතුර්විධ වූ සිංහ කුලවලින් එකකට අයත් සිංහයා.
කේශර, කේසර1. [නා.ප්‍ර.] මල් රේණු; මල්කෙසරු. 2. [නා.ප්‍ර.] සිංහයාගේ ගෙල වටා ඇති දිග ලොම්රැලි. 3. [නා.ප්‍ර.] කෙසරු ඇත්තා; සිංහයා. 4. [නා.ප්‍ර.] (ආරක්ෂාව පිණිස) ශාක පත්‍ර හා කඳන් මතුපිට සෛල එකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් හටගන්නා සියුම් රෝම. 5. [නා.ප්‍ර.] මීමැසි ආදින්ගේ ශරීරයේ ඇති සියුම් කෙඳි වැනි රෝම. 6. [නා.ප්‍ර.] කෙන්ද; තන්තුව. 7. [නා.ප්‍ර.] රත්රන්.
කේශරඤ්ජන[නා.ප්‍ර.] හිසකෙස් වර්ණ ගැන්වීම.
කේශලුඤ්චන[නා.ප්‍ර.] හිසකෙස් ඇද කැඩීම; කෙස් ඉගිල්ලීම.
කේශව[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවිඳු.
කේශාන්ත කර්මය[නා.] හිසකෙස් කපා දැමීමේ ආගමික චාරිත්‍රය; ගෝදාන කර්මය.
කේශාන්තය[නා.] හිසකෙස් ආරම්භ වන නළල් තලයේ සීමාව.
කේශික(පාරිභා.) [වි.] කේශනාලිකා පිළිබඳ වූ.
කේසකම්බල[නා.ප්‍ර.] හිසකෙස්වලින් කරන ලද පොරෝනාව.
කේස්1. [නා.ප්‍ර.] කෝෂය; කොපුව; ආවරණය. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පෙට්ටිය; මල්ල. 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] නඩුව; අධිකරණමය කටයුත්ත. 4. [නා.ප්‍ර.] සිද්ධිය.
කේසික[වි.] කොහු සහිත; කෙඳි සහිත.
කේසින්, කේසීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිරිවල අඩංගු ප්‍රධානතම ප්‍රෝටීනය (=casein).
කේසෝරෝපණය[නා.] හිසකෙස් බෑම.
කේළායන[නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩා පරවශ බව; ක්‍රීඩාශීලීබව.
කේළික[වි.] ක්‍රීඩාවෙහි නියුතු; ක්‍රීඩක.
කෛරාටික[වි.] කපටි; රැවටිලිකාර.
කෛවර්ත[නා.ප්‍ර.] මස්මරන්නා; කෙවුළා; ධීවරයා.
කෛශික[වි.] කේශාකාර වූ; කෙස් වැනි.
කෛෂ්කව(පාරිභා.) [වි.] යටි බාහුවට අයත්; විශේෂයෙන් අන්වරාස්ථිය හා සම්බන්ධ වූ.
කෛ‍ෙවල්‍ය[වි.] කේවල භාවයෙන් යුතු; විනාශ නොවන ස්වභාවයෙන් යුක්ත. [නා.ප්‍ර.] නිර්වාණ.
කො[වි.] කුඩා; පුංචි; විධානාර්ථ සූචක යෙදුමක් හා යෙදෙන නිපාතයක්. [නා.ප්‍ර.] කොහා.
කොංචිය[නා.] කවටකම; බොළඳකම; මුකුළුව.
කොක දෙනවා[ක්‍රි.] මොර ගසනවා; ඔල්වරසන් දෙනවා.
කොකං කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] එබිකම් කරනවා; හොරෙන් හොරෙන් බලනවා.
කොකඳ කරනවා(කථා.) [නා.] මුකුළු කරනවා; අඟර දඟර පානවා.
කොකවැළ1. [නා.] කොකුන් රංචුව; කොක් පෙළ. 2. [නා.] ඇතුන් සරසනු ලබන ආයිත්තමක නාමය.
කොක්ක1. [නා.] යමක් එල්ලීමට හෝ ඇමිණීමට භාවිත කරන ලීයෙන් හෝ ලෝහ වර්ගයකින් තනාගත් කොන්වලින් නැමුණු උපකරණය. 2. [නා.] ඇතැම් ශාකවල කඳ දිගේ පසුපසට යොමු වී නැමී වැඩෙන කටු විශේෂය.
කොක්කනම[නා.] ඔලගුව; පසුම්බිය; කොක්කනිය.
කොක්කිය1. (කථා.) [නා.] කුඹගහ මුදුනේ රුවල් රඳා සිටි ලණුපුඩුව. 2. [නා.] සෙක්කු මෝල අගත් සෙක්කු කඳත් සම්බන්ධ කර සවි කරන ලීය. 3. [නා.] කප්පිය.
කොක්ගානවා, කොග්ගානවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] කමතේ වී ගොඩ (බැත) උකුණුගහෙන් ශුද්ධ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] හේනේ උදුරා දැමූ වල් පැළෑටි වේළුණු පසු දණ්ඩකින් එකතු කරනවා.
කොක්ටේල්1. [නා.ප්‍ර.] මත්පැන් කීපවර්ගයක් මිශ්‍ර කර සාදාගන්නා පානය. 2. [නා.ප්‍ර.] පලතුරු වර්ග මිශ්‍ර කොට සාදාගත් පානය.
කොක්හඬ[නා.] උස් හඬ සිනහව.
කොකා1. [නා.] දීර්ඝ පාද, බෙල්ල, හොට යන අවයව ඇති ජලචර, මාංශ භක්ෂක පක්ෂියෙක්. 2. [නා.] බර එසවීමට පාවිච්චි කරනු ලබන යන්ත්‍රය; දොඹකරය; බක යන්ත්‍රය. 3. [නා.] තුවක්කුවක පිස්තෝලයක පතරොම ක්‍රියා කරවන කොක්කක් වැනි උපකරණය.
කොකා පෙන්වනවා(කථා.) [ක්‍රි.] රැවටීමට හෝ වංචා ආදියට ලක් කරනවා; සමච්චලය සඳහා අත කොකෙකුගේ හැඩය දැක්වෙන ආකාරයට පෙන්වනවා.
කොකා මානනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වෙඩි තැබීමේදී තුවක්කුවේ කොකා ගැස්සීමට සූදානම් ව තුවක්කුව එල්ල කරනවා.
කොකාව(කථා.) [නා.] ඔරුවක රුවල අකුළා නවතාලීමට දමන ලීය.
කොකැත්ත[නා.] නැමුණු තලයක් ඇති පිහිය; කොකු පිහිය.
කොකිත(කථා.) [වි.] ඇවිස්සුණු; කුපිත වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] විහිළුව; කවටකම. 2. [නා.ප්‍ර.] විපර්යාසවූව; විකාරවූව.
කොකිත්ත(පාරිභා.) [නා.] කුඩා කොක්ක.
කොකියනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] වෙවුලනවා. 2. [ක්‍රි.] පොපියනවා.
කොකුමඟර, කොකුමඟරා[කොකුම්+අඟරා] [නා.] කුංකුමවලින් සාදා ගැනෙන ශරීරාලේපය.
කොකුමස්ස[නා.] කොක්කක හැඩය ගත් පැරණි කාසි විශේෂයක්.
කොකුම්[නා.] කුංකුම.
කොකේන්[නා.ප්‍ර.] නිර්වින්දන ඖෂධයක් වන කොකා පත්‍රවල පවතින ඇල්කොලයිඩයක්.
කොකෝවා1. [නා.ප්‍ර.] කරල් හට ගන්නා ඝර්ම කලාපික ගසක්; එහි ගෙඩි. 2. [නා.ප්‍ර.] එම කුඩුවලින් පිළියෙල කරගන්නා මිහිරි පානය.
කොචිනිල්, කොචිනීල්[නා.ප්‍ර.] දීප්තිමත් රතු සායම් වර්ගයක්; කුකුළු සායම්.
කොට1. [වි.] කෙටි. 2. [වි.] උස් නොවූ; මිටි. 3. [වි.] නොකැපෙන; මුවාත නැති; මොට; ගෙවී ගිය. 1. [නා.ප්‍ර.] ගබඩා ගෙය; අටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] විශාල ශක්තිමත් පවුරකින් වටකරන ලද ස්ථානය; කොටුව. 3. [නා.ප්‍ර.] හිවලා; සිඟාලයා. 1. [නි.] කල්හි; විට. 2. [නි.] ලෙස; සේ; වශයෙන්.
කොටඋඩ1. [ක්‍රි.වි.] ලී කොට මත (රඳවා තැබීම). 2.(රුඪි) [ක්‍රි.වි.] අකර්මණ්‍ය ව; ක්‍රියා විරහිත ව; අක්‍රියව.
කොටගුළ, කොටුගුළ[නා.] ධාන්‍ය ආදිය හෝ වටිනා වස්තු සුරක්ෂිත කොට තැබීමට සැදූ ගෙය; ගබඩාව; කෝෂ්ඨාගාරය.
කොටනවා1. [ක්‍රි.] ගසනවා; පහර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අනිනවා. 3. [ක්‍රි.] තළනවා; කැබලි කරනවා; කුඩු කරනවා. 4. [ක්‍රි.] කපනවා; සිඳිනවා. 5. [ක්‍රි.] උදැල්ලෙන් පස් පෙරළනවා; කනිනවා; හාරනවා. 6. [ක්‍රි.] කොටා මිනිසුන් මරනවා. 7. [ක්‍රි.] ගල්, ලී, ලෝහ ආදියෙහි රූප හෝ අකුරු හෝ හාරා සටහන් කරනවා; කැටයම් කරනවා. 8. [ක්‍රි.] (කැලෑ) හපනවා; කනවා.
කොටය, කොටේ(කථා) [නා.] කොට (දෑ) යන්නෙහි ඒක වචන රූපය; ගසකින් කපන ලද කොටස; දැව හෝ දර කුට්ටිය.
කොටරය(පාරිභා.) [නා.] එක් කොනක් ක්‍රමයෙන් සිහින් වූ කුඤ්ඤ විශේෂයක්.(=cotter)
කොටරැකි[නා.ප්‍ර.] ගබඩාගේ ආරක්ෂා කරන්නා.
කොටරැකිකම1. [නා.] ගබඩාවක් ආරක්ෂා කිරීම. 2. [නා.] ධාන්‍ය මැනීමේ කටයුත්ත. 3. [නා.] වඩු කර්මාන්තය.
කොටවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] භේද කරවනවා; විරුද්ධ කරවනවා; බිඳවනවා.
කොටවැලි, කොටවෙලි[නා.ප්‍ර.] වගා කළ ගොඩ ඉඩම.
කොටස1. [නා.ප්‍ර.] බෙදා වෙන් කරන ලද ප්‍රමාණය; පංගුව; භාගය; කොට්ඨාසය. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමාගමක ප්‍රාග්ධනයේ ස්ථිර හා නොබෙදිය හැකි පංගුව (=share). 3. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඡේදය; කාණ්ඩය.
කොටස් අධිමිල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුල් අගයට හෙවත් නාමික අගයට වැඩි වෙළඳ අගයකට විකිණෙන කොටස් මිල.
කොටස් අවමිල(පාරිභා.) [නා.] මුල් අගයට හෙවත් නාමික අගයට අඩු වෙළඳ අගයකට විකිණෙන කොටස් මිල.
කොටස් පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සමාගමක කොටස් අයිතිය පෙන්වීම සඳහා දෙනු ලබන සහතික පත්‍රය.
කොටස් ප්‍රාග්ධනය(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳ සමාගමක හෝ සමායතනයක හෝ කොටස්වලින් සෑදුණු ප්‍රාග්ධනය; කොටස් මූලධනය.(=share capital)
කොටස් මිල(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳ සමාගම් ආදියේ ව්‍යාපාර වස්තුවල මුල් අගය.
කොටස් වෙළඳපොළ(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාර වස්තු හා කොටස් විකිණීමත් මිලට ගැනීමත් සිදුකෙරෙන වෙළඳපොළ (=share market).
කොටස්කරය(පාරිභා.) [නා.] මිලට ගත් සමාගමක කොටස් සඳහා නියම සහතිකය නිකුත් කරන තෙක් දෙනු ලබන තාවකාලික ලියවිල්ල; කොට්ඨාස පත්‍රය. (=scrip).
කොටස්කරුවා[නා.] (සමාගමක) කොටස් අයිති තැනැත්තා; පංගුකාරයා; හවුල්කාරයා.
කොටහළුව1. (කථා.) [නා.] වැඩිවිය පැමිණීම; මල්වරවීම. 2. [නා.] මල්වරවීමෙන් පසු පවත්වන චාරිත්‍රානුකූල මංගල්‍යය; කොටහළු මඟුල.
කොටහෙරාළ(කථා.) [නා.] (ධීව.) මාලු වෙන්දේසි කරන්නා.
කොටළුවා[නා.] බූරුවකුට දාව අස්වෙළඹක කුසින් උපදින දෙමුහුන් සතා.
කොට්ට(කථා.) [වි.] වියළි; ගුඩු වූ.
කොට්ට උරය[නා.] කොට්ටය ආවරණය කිරීමට ගන්නා වැස්ම.
කොට්ටකිලංග, කොට්ටකෙලංගු[නා.ප්‍ර.] තම්බා වියළා ගත් නොමේරූ තල් අංකුරය හෙවත් මොටෙයිය.
කොට්ටනුව(කථා. දකුණු.) [නා.] ගොවිතැන් කළ නොහැකි කුඹුර.
කොට්ටපිළ, කොට්ටාපිළ(කථා. මැද. ඌව.) [නා.] පැරණි නිවෙස්වල දොරපිළේ වාඩිවීම සඳහා මැටි බදාමයෙන් සාදන ලද දිග වේදිකා විශේෂය.
කොට්ටපොර[නා.ප්‍ර.] කතිර කණු ආධාර මත රැඳවූ හරස් ලීයක් උඩ හිඳ එකිනෙකාට කොට්ටයෙන් පහර දෙන ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
කොට්ටපොල්[නා.ප්‍ර.] දිය සිඳී මදය වියළුණු පොල්; ගුඩු පොල්.
කොට්ටම[නා.] හැට්ටය; කංචුකය.
කොට්ටය1. [නා.] නිදා ගැනීමේ දී හිස තබා ගැනීම හා වාඩිවීම ආදියට භාවිත කරන මොළොක් භාණ්ඩය; බිම්බෝහනය. 2. [නා.] බඩුවල පොලිෂ් ගෑමට පුළුන් පුරවා තනාගත් කුඩා පොට්ටනිය; තුවාලයක් වේලීමට ඒ මතුපිට තබා බඳින පුලුන් තට්ටුව. 3. [නා.] ලී කොටය; අඩය. 4. (පාරිභා.) [නා.] යතු කැටයක මූණත ළඟින් සවිකර ඇති ගැටය. 5. (කථා.) [නා.] අඹ ඇටය. 6. [නා.] බළල්, කොටි ආදි සතුන්ගේ යටිපත්ලේ පිහිටා ඇති මොළොක් කොටස.
කොට්ටල් බද්ද[නා.] මහනුවර සමයේ කර්මාන්තකරුවන් විසින් ගෙවිය යුතු බදු විශේෂයක්.
කොට්ටාරය[නා.] ස්වාභාවික බලකොටුව.
කොට්ටෝරුවා1. [නා.] ගස්වල බෙන සාදා බිජු ලන දැඩි හොටක් ඇති වර්ණවත් පක්ෂියෙක්. 2. [නා.] බලියාග, දෙවොල් ආදියෙහි ආවතේව කරන්නා.
කොට්ඨාසය1. [නා.] භාගය; කොටස; පංගුව. 2. [නා.] රටක විමධ්‍යගත පාලනයට පහසුවන සේ රට බෙදා දක්වන කොටස්වලින් එකක්.
කොට්ඨාසිකය[නා.] බෙදා ලැබෙන උත්තරය; ලබ්ධිය.
කොටා1. [නා.] ශරීරාවයව කොට වූ තැනැත්තා; මිටි මිනිහා; මිට්ටා. 2. [නා.] අත් පා ආදිය කපනු ලැබූ තැනැත්නා.
කොටා බානවා[නා.] (කමත්.) කෑම කනවා; ආහාර ගන්නවා; අනුභව කරනවා.
කොටාර[නා.ප්‍ර.] ධන ධාන්‍ය, රන්රුවන්, මුතු මැණික් ආදිය රැස්කර තබන ගොඩනැගිල්ල; කෝෂ්ඨාගාරය; ගබඩාව; කොටගුළ.
කොටිකා[නා.] වියළි පුවක් ගෙඩිය; කරුංකා ගෙඩිය.
කොටියා1. [නා.] බළල් පවුලට අයත් ඉතා රෞද්‍ර මාංස භක්ෂක සිවුපා වර්ගය. 2.(කථා.) [නා.] නපුරු මිනිස්සු; අහිංසකයන් අමාරුවේ දමන්නෝ.
කොටිලය(පාරිභා.) [නා.] ඇටයකින් නැඟුණු අංකුරයකට පොළොවෙන් ආහාර ඇද ගැනීමට හැකි වන තෙක් පෝෂණය ලබාදෙන බීජපත්‍රය; පියල්ල (=cotyledon).
කොටු1. [වි.] සමචතුරස්‍ර. 2. [වි.] ගෙවී ගිය; මොට වූ; මුවාත නැති. 3. (කථා.) [වි.] කුඩා; පුංචි. 1. [නා.ප්‍ර.] මාලු අල්ලන තැනැත්නා.
කොටු පවුර[නා.] යම්කිසි ස්ථානයක් ආරක්ෂා කිරීමට ඒ වටා බැඳි ප්‍රාකාරය; කොටු බැම්ම.
කොටුපත[නා.] සිවුපාවුන් දඩයම් කිරීම සඳහා ඔවුන් යන එන මඟ කොළ අතු වලින් වසා සාදන කොටුව; දඩයක්කාරයා සැඟවී සිටින කොටු වූ ස්ථානය.
කොටුබැම්ම[නා.] නගරාරක්ෂාවට බැඳි විශාල බැම්ම; ප්‍රාකාරය.
කොටුව1. [නා.] වී ආදිය රැස්කර තබන ගබඩාව; වටිනා වස්තුවක් තැන්පත් කර තබන ආරක්ෂක ස්ථානය, කෝෂ්ඨාගාරය. 2. [නා.] දිය ඔරුව; ද්‍රෝණිය. 3. [නා.] ගොවිතැන් හෝ (ඇති කරන) සතුන් රැක ගැනීම සඳහා වට කළ හා ආවරණය කළ ස්ථානය. 4. [නා.] පවුරකින් වටකරන ලද ආරක්ෂක ස්ථානය; බලකොටුව. 5. [නා.] අල්ලිය; සමචතුරස්‍රය.
කොඩ1. [නා.ප්‍ර.] බාහු මූලය; උරහිස. 2. [නා.ප්‍ර.] ඌරා 3. [නා.ප්‍ර.] කිරි එළදෙන.
කොඩ වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පැළෑටියක වැඩීම බාල වී කොළ වකුටු වී යනවා; කේඩෑරි වෙනවා; මෙට්ටැහි වෙනවා.
කොඩි කුඹය[නා.] කොඩි ඔසවා බැඳ තබන කණුව; ධ්වජ යෂ්ටිය.
කොඩි ගස, කොඩි ගහ1. [නා.] කොඩි කුඹය; කොඩිය ඔසවා බැඳ තබන ලීය. 2. [නා.] දුම්රියට සංඥා දීම සඳහා දුම්රිය මාර්ගය අසල තනා ඇති සංඥා කණුව; සිග්නල් කණුව.
කොඩිය[නා.] ධ්වජය; පතාකය.
කොඩිල්ල(කථා.) [නා.] පැළ කළ හැකි කරටිය හෝ මොටෙයියා.
කොඩිවිනය[නා.] කෙනෙකුට විපතක් කිරීම සඳහා කරන මන්තර ගුරුකම්; මන්තර බලයෙන් කරන සූනියම.
කොඩිසිල් පත්‍රය[නා.] (නීති.) අන්තිම කැමති පත්‍රය සංශෝධනය කරමින් හෝ අවලංගු කරමින් පසු ව කරන එකතුව; ඌනපූර්ණය.
කොඩොක්කුව1. [නා.] ඉණ; උකුළ; ඔඩොක්කුව. 2. [නා.] අලංකාරය පිණිස ඉණ වටා වස්ත්‍රයක තබන රැල්ල.
කොණ්ඩ කටුව1. (කථා.) [නා.] හිසකෙස් සකසා අලංකාරයට ඒ මත කටු විශේෂයක්. 2. [නා.] කොණ්ඩේ ගැටයක් කොට බැඳ නොලිහෙන සේ තබා ගැනීම පිණිස ගසන කටු විශේෂය; හර්නල් කටුව.
කොණ්ඩ කැවුම[නා.] කොණ්ඩයක ආකාරයෙන් මැද උඩට නෙරා පවතින සේ තෙලෙන් බැද ගන්නා දේශීය කැවිලි වර්ගයක්.
කොණ්ඩ මාල, කොණ්ඩ මල්[නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ කේශකලාපයෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්.
කොණ්ඩය, කොණ්ඩෙ1. [නා.] කෙස් වැටිය; කේශ කලාපය. 2. [නා.] කෙස් වැටිය එක් කොට හිසෙහි බැඳි ගුටිය; හිසෙහි කෙස් එක් කොට බඳින ගැටය. 3. [නා.] ඇතැම් පක්ෂීන්ගේ හිසෙහි පිහාටු රොද.
කොණ්ඩායම[නා.] ඇතුන්ට පලඳවන ආභරණ විශේෂයක්; ඇත් දළයට සවි කරන කොපුවේ එල්ලනු ලබන සැරසිල්ලක්.
කොණ්ඩාරම[නා.] හිස හෝ අත් බිම තබා වටයක් කැරකීමෙන් ගසන පිනුම් විශේෂයක්.
කොණ්ඩිත්තම[නා.] උඩ පැත අහසේ දී ම වටයක් කැරකීම විශේෂ කොට ඇති පිනුමක්.
කොණ්ඩිපට්ටම[නා.] ඉබි යතුරක් දැමීමට දොර, පෙට්ටගම් ආදියට සවි කරන ලෝහ පට්ටම් කැබැල්ල හා පුඩුව.
කොණ්ඩිය1. [නා.] බීජයක් පැළවීමේ දී එයින් ඉහළට ඇදෙන ගිරිය; මොටියා; මොටෙයිය. 2. [නා.] කොණ්ඩිපට්ටමේ සිදුර සහිත කොටස: කොක්ක.
කොණ්ඩු ගහනවා[ක්‍රි.] කකුලක් උස්සාගන පැන පැන යනවා; එක කකුලක් හරියට බිම නොතබා ඇවිදිනවා; කුන්දු ගහනවා.
කොණ්ඩුව1. [නා.] ගස් ආදියෙහි මුදුන; මස්තකය. 2. [නා.] කුණ්ඩුව.
කොඬ1. [නා.] කොණ්ඩය. 2. [නා.] උරහිස. 3. [නා.] ගුළිය.
කොඬල[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි සෑදෙන ඉනිගැට වැනි චර්මකීල විශේෂයක්.
කොඬවර[නා.ප්‍ර.] ගොඩනැගිලි ආදියේ ආරක්ෂාව සඳහා බඳින ලද කුඩා පවුර; තාප්පය.
කොඬස[නා.] සිරුරෙහි අත පටන් ගන්නා ස්ථානය; බාහු මූලය; දසරුව; උරය.
කොඬොල්1. [නා.ප්‍ර.] කනෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්; කුණ්ඩලාභරණය. 2. [නා.ප්‍ර.] නාගයා; දිව්‍යනාගයා. 3. [නා.ප්‍ර.] හැකිළීම; නැමීම. 4. [නා.ප්‍ර.] වැල් අල වර්ගයක නාමය.
කොඬොලිඳු[නා.ප්‍ර.] නාගයන්ගේ අධිපතියා; නාගලොවට නායකයා; අනන්ත නම් නාගරාජයා.
කොත1. [නා.] කොඩිය; ධජය; ද්වජය. 2. [නා.] ස්තූපයක කොත් කැරැල්ල මුදුනේ සවි කරනු ලබන කේතුව; කුන්තය. 3. [නා.] ගෘඞ්ගයක ස්වරූපය ඇති දෙය. 4. [නා.] මුදුන මස්තකය.
කොත ගසනවා, කොත ගහනවා[ක්‍රි.] කොතක් මෙන් මුදුන් ව සිටින සේ පුරවනවා.
කොතත[කොත්+අත] [නා.] කුන්තයක් අතින් දරා සිටින්නා; ස්කන්ධ කුමාරයා; කඳකුමරු.
කොතබුගල[නා.] කොතබුමිණ.
කොතමිණ1. [නා.] චන්ද්‍රකාන්ත මාණික්‍යය; සඳකැන් මිණ. 2. [නා.] ස්ඵටික මාණික්‍යය; පළිඟුමිණ. 3. [නා.] සූර්යකාන්ත පාෂාණය.
කොතලන්ගවැල[නා.] ඇට විශේෂයක් අමුණා තනන ලද කාන්තා ගෙල පලඳනාවක්.
කොතවි[නා.ප්‍ර.] කුන්තායුධය.
කොතළය, කොතළාව, කොතළේ[නා.] ජලය බහාලීම සඳහා භාවිත වන කෙමියක් සහිත මැටියෙන් තනන ලද බඳුන් විශේෂයක්.
කොත් කරනවා[ක්‍රි.] කපා ගන්නා ලද ගොයම් කොතක හැඩයට සිටින සේ ගොඩ ගහනවා.
කොත් පලඳවනවා1. [ක්‍රි.] දාගැබ් මුදුනක කොතක් උත්සවාකාරයෙන් තැන්පත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ප්‍රාසාද ආදිය කොත්වලින් අලංකාර කරනවා.
කොත් බිබිළ[නා.] ප්‍රාසාදයක මුදුනේ කොත සවි කෙරෙන ගෝලාකාර පල කොටස; කොත තබන කපාලය; කැණි කබල
කොත් මඟුල(පාරිභා.) [නා.] චෛත්‍යයක කොත් පැලඳවීම නිමිත්තෙන් පවත්වනු ලබන උත්සවය.
කොත්කන්ද(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රමයෙන් හීන් වෙමින් නැඟී අවසානයේ දී කොතක හැඩය ගන්නා කන්ද (=conical hill).
කොත්කැරැල්ල[නා.] බෞද්ධ ස්තූපයක හතරැස් කොටුවට ඉහළින් කොත දැරීම සඳහා පවතින කේතු ආකාර කොටස; මාලිගා ප්‍රාසාද ආදියෙහි වහල මුදුනේ (අලංකාරය පිණිස) සවි කැරෙන කේතුව.
කොත්ත(කථා.) [නා.] බුහු ගැහීමේ දී පොල් කෝම්බ දෙක උඩ හරහට තබන ලී කැබැල්ල; මට්ටය.
කොත්තු කරනවා1. [ක්‍රි.] පිහි, ඇණ ආදි දෙයකින් හාරනවා; සිදුරු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අවුස්සනවා. 3. [ක්‍රි.] උලාකනවා; ලෑටි ගානවා.
කොත්තු විලක්කුව(කථා.) [නා.] පහන්වැටි රාශියක් දැල්විය හැකි වන පරිදි තැනුණු උස පිත්තල පහන; කුරු කඳ පහන.
කොත්තුව1. [නා.] සහල් ආදි ධාන්‍ය වර්ග මනින මිම්මක්; සේරුවෙන් හතරෙන් පංගුව; සේරුකාල; හුණ්ඩුව. 2.(කථා. උඩ.) [නා.] හුණ්ඩු හතර; සේරුව; නැළිය. 3. [නා.] සමූහය; පොකුර; ආවලිය. 4. [නා.] රොටී ආදි පිටි මිශ්‍රණ, එළවළු, මස්, මාලු, බිත්තර ආදිය කලවම් කොට සකස් කරන ක්ෂණික ආහාර විශේෂයක්.
කොත්මල්[නා.ප්‍ර.] බුදුරදුන්ගේ සිරසින් විහිදී වඩු රියනක් පමණ උඩට නැඟී බබළන රැස් වළල්ල; කේතුමාලාව.
කොත්මහල(පාරිභා.) [නා.] ගොඩනැඟිල්ලක් මත එහි කොටසක් වශයෙන් උස් කොට තනන ලද හතරැස් වූ හෝ වට වූ හෝ කොතක් වැනි කොටස (=turret).
කොතායුද1. [නා.ප්‍ර.] කුන්තායුධය. 2. [නා.ප්‍ර.] කොතලයක් අතින් දරන්නා; කතරගම දෙවි; කඳකුමරු.
කොතු[නා.ප්‍ර.] සිනාව.
කොතුරු1. [නා.ප්‍ර.] කොතළය; කලස. 2. [නා.ප්‍ර.] මලක කෙමිය; පුෂ්පකර්ණිකාව. 3. [නා.ප්‍ර.] කුණ්ඩලාභරණයක එල්ලා ඇති කුඩා කලසක් වැනි කොටස; ඔරලි අත්ත.
කොතුරුගානා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී මහා බෝ සමිඳුන්ට පිරිත් පැන් වැඩීමේ එනම් කොතුරු දැරීමේ රාජකාරිය භාරව සිටින්නන්ගේ නායකයා.
කොතුරුපක්[නා.ප්‍ර.] කණු මුදුන් වල සවිකර ඇති කලසක් වැනි කොටස; කලසක හැඩය ගත් කුලුනු හිස; ඝටාකාර පේකඩ.
කොතෙක්[ක්‍රි.වි.] කොතරම්; කොපමණ.
කොදිච්චි වෙනවා, කොදොච්චි වෙනවා(කථා.) (ක්‍රි.) වතුර හොඳින් උණු වෙනවා; ද්‍රවයක් උණු වී නටන්නට පටන් ගන්නවා.
කොදිව්, කොදෙව්[නා.ප්‍ර.] කුඩා දිවයින; දූපත.
කොදු[නා.ප්‍ර.] එළු ලොමින් කළ පලස; කොඳු පලස.
කොන1. [නා.] පැති දෙකක් එකට එක්වීමෙන් සෑදෙන කෝණය; මුල්ල 2. [නා.] කෙළවර; අග; අන්තය. 3. [නා.] දිශාව; පැත්ත.
කොනහනවා1. [ක්‍රි.] කොනිත්තනවා; නියපොතු ගහනවා. 2. [ක්‍රි.] කෙනෙහිලි කම් කරනවා; පීඩා කරනවා.
කොන් කරනවා1. [ක්‍රි.] අයින් කරනවා; වෙන් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ඇසුරෙන් ඉවත්කරනවා; ඈත් කරනවා.
කොන්ක්‍රීට්[නා.ප්‍ර.] සිමෙන්ති, කළු ගල් කැබලි සමග වැලි අනුපාතයට මිශ්‍ර කොට වතුරෙන් අනා තනා ගනු ලබන ශක්තිමත් ඝන මිශ්‍රණය; බදාමය.
කොන්කෝටුව[නා.] ඔරුවක කඳ තුවාල නොවීම පිණිස පිටට නෙරා තිබෙන කෙළවරේ සවි කරන ලී කැබැල්ල.
කොන්ගල[නා.] ගොඩනැගිල්ලක (විශේෂයෙන් අත්තිවාරමක) බිත්ති දෙකක් එකට සම්බන්ධ වන තැන තැබූ ගල.
කොන්ඩිලෝමාව(පාරිභා.) [නා.] උපදංශ වැළඳුණු කෙනෙකුගේ ගුද මාර්ගය සහ බාහිර ලිංගේන්ද්‍රිය අසල වැඩෙන ඉන්නකු වැනි බිබිල (=condyloma).
කොන්ඩිස්[නා.ප්‍ර.] තුවාල සේදීම සඳහා භාවිත විෂබීජ නාශක ද්‍රව්‍යයක්.
කොන්ඩෙන්සරය1. (පාරිභා.) [නා.] පරිවාරක ද්‍රව්‍යයකින් වෙන් කරන ලද සන්නායක තහඩුවලින් සමන්විත විදුලි උපකරණයක්. 2. [නා.] ආසවනය කිරීමේ දී වාෂ්පයක් ද්‍රවයක් බවට හැරවීමට යොදන උපකරණයක්.
කොන්තය1. [නා.] හෙල්ල; තෝමරය; කුන්තායුධය. 2. (රෝ. ක.) [නා.] ජපමාලාව.
කොන්තරත්තුව, කොන්ත්‍රාත්තුව[නා.] නියමිත කාලයක් තුළ නියමිත ගෙවීමක් අනු ව යම්කිසි කාර්යයක් ඉටු කිරීමට භාර ගැනීමේ පොරොන්දුව.
කොන්තලීය[නා.] නියඳ පැදුරු වියන අලුවේ නූල් හැදය මත රැඳී තිබෙන පොල්ල; උත්තර පත.
කොන්තේරුව1. [නා.] දෝලාව නවතා තැබීමේ දී එහි පොල්ල දරා සිටීම සඳහා යොදා ගන්නා යකඩ කරුව හෙවත් ආධාරකය; දෝලා කුරුපාව. 2. (කථා.) [නා.] යකුන් නැටීමේ දී යකැදුරා දරන අණ සැරයටිය.
කොන්ද1. [නා.] කොඳුඇට පෙළ. 2. [නා.] ගොඩනැගිලි ආදියෙහි පිටට නෙරා යන සේ ගලින් හෝ බදාමයෙකින් හෝ තනන ලද පටිය. 3. [නා.] සිහින් කෙන්ද හෝ කූර; වැඩට ගන්නා කෙන්ද. 4. [නා.] ශාකවල සිහින් පත්‍රය; දිගටි කොළය. 5. [නා.] මල්රේණු; පුෂ්පකේශර.
කොන්දුන් ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තනි කකුලෙන් පැන පැන යනවා; කුන්දු ගහනවා.
කොන්දේසිය[නා.] යම්කිසි කටයුත්තක් කිරීමට ප්‍රථමයෙන් සම්මත කරනු ලබන පොදු නියමය.
කොන්දොස්තර1. [නා.ප්‍ර.] බස්රථවල ගාස්තු අය කිරීම ආදිය බාර ව සිටින්නා. 2. [නා.ප්‍ර.] වතු කම්කරුවන්ගේ වැඩ මෙහෙයවන පුද්ගලයා.
කොන්සල්[නා.ප්‍ර.] තමාගේ රට වෙනුවෙන් වෙනත් රටක සිටින රාජදූතයා.
කොන්සේජුව[නා.] උසාවිය; විනිශ්චය ශාලාව.
කොනිත්තනවා, කොනිස්සනවා1. [ක්‍රි.] මහපටැඟිලි තුඩ හා දබරැගිලි තුඩ එක් කොට ශරීරයේ යම් ස්ථානයක් තදින් මිරිකනවා; කොනිස්සනවා. 2. [ක්‍රි.] රිදවනවා; කෙනෙහිලිකම් කරනවා.
කොඳ1. [නා.ප්‍ර.] පිච්ච වර්ගයට අයත් ශාකයක නාමය; කුන්ද. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලජ පුෂ්ප විශේෂයක්; සුදු මහනෙල්; කල්හාර. 3. [නා.ප්‍ර.] කුරහන් ඇටයේ පොත්ත; කුරහන් සිවිය. 4. [නා.ප්‍ර.] විනාශයක ලකුණ; විපත්තිය. 5. [නා.ප්‍ර.] බැගෑපත් හඬ; වේදනා සහගත අඳෝනාව.
කොඳකැකුළු[නා.ප්‍ර.] නොමේරූ මල් මොට්ටු.
කොඳු ඇටපෙළ[නා.] කශේරුකාව; මිනිස් සිරුරේ ඇට තිස්තුනකින් යුත් පිටි කොන්ද; කොඳු නාරටිය.
කොඳු ගානවා[ක්‍රි.] සිහින් වන සේ ගානවා; පෙරංගානවා.
කොඳුගල් පේළිය[නා.] වාහල්කඩ ආදිය තැනීමේ දී පිටට නෙරා යන ලී ස්තරයක ස්වරූපය ඇති වන සේ තැබූ ගල්පේළිය.
කොඳුපත්බඩ[නා.ප්‍ර.] ස්තූපයක පේසා වළලු වෙනුවට තනා ඇති ලීස්තර.
කොඳුපලස[නා.] එළු ලොම්වලින් කළ ඇතිරිල්ල.
කොඳුරනවා1. [ක්‍රි.] නොපැහැදිලි ලෙස යමක් කියනවා; සිහින් හඬින් කනට ඇසෙන නෑසෙන සේ කතා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තරහින් මුමුනනවා. 3. [ක්‍රි.] කෙඳිරිගානවා.
කොඳුරු[නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා.
කොඳුව[නා.] ගොඩනැගිල්ලක පිටට නෙරා ගිය ලීස්තරය.
කොඳුවළල්ල[නා.] ටැම් ආදියෙහි රවුමට ලීස්තර බේරා කරන ලද වාත්තු සැරසිල්ල.
කොපර්සල්ෆේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තඹ ලවණයක් වන පල්මානික්කම් (=copper sulphate).
කොප්පකටුව(කථා.) [නා.] ලී ආදියට ගසන ඇණ නොපෙනෙන පරිදි යටට ගිල්වීමට පාවිච්චි කරන වඩු උපකරණයක්.
කොප්පර, කොප්පරා1. [නා.ප්‍ර.] වියළන ලද පොල් මද; කොප්පරා. 2. [නා.ප්‍ර.] කරදිය මත්ස්‍යයෙක්. 3. [නා.ප්‍ර.] සත පහේ තඹ කාසියක්.
කොපි කරනවා1. [ක්‍රි.] මුල් ආකෘති වූ සැටියෙන් ම දක්වනවා; පිටපත්කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අනිකකු ගේ නිර්මාණයක් තමන්ගේ නිර්මාණයක් බවට වංචනිකව සොරා ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] අනුකරණය කරනවා.
කොපිය[නා.] මුල් කෘතියේ ම පිටපත.
කොපිල[නා.] නොමේරූ අත්ත; ගොබය.
කොපුල, කොපොල[නා.] කම්මුල; කපෝලය.
කොපුල්තල[නා.ප්‍ර.] කම්මුල; කපෝලය; කපෝල ස්ථලය.
කොපුව1. [නා.] ඇතැම් උපකරණ සුරක්ෂිතව බහා ලීමට භාවිත කරන කෝෂය. 2. [නා.] පොල් මල්, පුවක් මල් ආදිය ආවරණය වී ඇති වැස්ම; කොලපුව. 3. [නා.] බිඩාල ගෝත්‍රයේ සතුන් ගේ නියපොතු ආවරණය වී ඇති කෝෂය.
කොබ1. [නා.ප්‍ර.] ඇලළීම; කැලඹීම; කැලතීම. 2. [නා.] කොතැන; කොයිබ; නිකම් තැන; කවර තැන.
කොබෝගෙඩි වළල්ල[නා.] ප්‍රසාදවල මුදුන්වල පක්ෂීන්ගේ වාසය සඳහා ලීයෙන් තැනුණු කූඩුව; විටංකය.
කොබෝනයා[නා.ප්‍ර.] පියාඹතැයි සැලකෙන නාග විශේෂයක්.
කොමන්දය, කොමන්ද1. [නා.] යුද බළඇණිය; භට පිරිස; සේනාව. 2. (කථා.) [නා.] පිරිස; සමූහය.
කොමන්දෙ ගැහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කණ්ඩායම් වශයෙන් (නිකරුණේ) රැස්වෙනවා.
කොමල1. [වි.] මෘදු; මොළොක්; සිනිඳු. 2. [වි.] සිත්ගන්නාසුලු; සිත්කලු; මනස්කාන්ත. 1. [නා.ප්‍ර.] අඟරදඟර; ඉඟිබිඟිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මැණික.
කොමලඟ[කොමල+අඟ] [නා.ප්‍ර.] කෝමල ශරීරයක් ඇති තැනැත්තිය; මනහර කාන්තාව; කෝමලාංගිය.
කොමසාරිස්[නා.ප්‍ර.] කිසියම් නිශ්චිත කාර්යයක් ඉටු කිරීමේ බල සහිත ව (රජය විසින්) පත් කරනු ලබන නිලධාරියා.
කොම්ප්‍රමේන්තුන්ව, කොම්පරමේන්තුව1. [නා.] ආඩම්බරය; උජාරුව; ගර්වය. 2. [නා.] අඟරදඟරය; ඔමරිය. 3. [නා.] පෙරැත්ත කරවා ගැනීම.
කොම්පාසුව1. [නා.] උතුරු දෙසට යොමු වන කාන්දම් කටුවක් සහිත දිශාව දැනගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය; මාලිමා යන්ත්‍රය; දිශා මානය. 2. [නා.] වෘත්ත ඇඳීමට භාවිත කරන උපකරණයක්; කවකටුව.
කොම්පැනිය1. [නා.] ව්‍යාපාර කර්මාන්ත ආදිය පවත්වා ගෙන යෑම වැනි යම්කිසි පොදු අරමුණක් සඳහා හවුල් වූ පුද්ගල සමූහය. 2. [නා.] එක් ව කටයුතු කරන පිරිස; ආශ්‍රය කරනු ලබන කණ්ඩායම; සමූහය.
කොම්පියුටරය[නා.] පරිගණක යන්ත්‍රය; පරිගණකය.
කොම්පෝස්ට් පොහොර[නා.] කාබනික ද්‍රව්‍ය අණුජීවීන්ගේ ආධාරයෙන් දිරාපත් වීමට සැලැස්වීමෙන් සාදා ගනු ලබන පොහොර.
කොම්බුව1. [නා.] සිංහල හෝඩියේ “එ” ස්වරය එකතු වීම දැක්වීමට ව්‍යඤ්ජනයකට මුලින් යොදනු ලබන “‍ ෙ” යන සංකේතය. 2. [නා.] පුරාණයේ එකේ ඉලක්කම වෙනුවට භාවිත කළ සංකේතය. 3. [නා.] කොම්බුවක් මෙන් වටකුරුව කරකැවී ගිය කඳක් සහිත නළා විශේෂයක්; කොම්බු නළාව.
කොමාලි, කොමාලී[නා.ප්‍ර.] විකට නළුවා; කෝලමා; බම්මන්නා; බහුබූතයා.
කොමාව[නා.] වාක්‍යයක කෙටි විරාමයක් දැක්වීම සඳහා භාවිත කරන ලකුණ.
කොමියුනිස්ට් වාදය[නා.] සියලු දේපළ හා නිෂ්පාදන මාර්ග ජන සමාජය නොහොත් රජය සතු කිරීම හා එයින් පාලනය වීම, හැම දෙනකු ම තමා ගේ ශ්‍රම ශක්තිය අනු ව වැඩ කිරීම හා ඒ අනු ව ශ්‍රමය සංවිධානය වීම, වැඩ කරන ජනතාවගේ පරමාධිපත්‍යය පැවතීම ආදිය අරමුණු සේ ගත් දේශපාලන න්‍යායවාදය.
කොමිෂන් සභාව[නා.] යමක් ගැන කරුණු පරීක්ෂා කොට වාර්තා කිරීමටත් නිර්දේශ ඉදිරිපත් කිරීම සඳහාත් රජයෙන් පත් කරනු ලබන විශේෂ පරීක්ෂණ මණ්ඩලය; කොමිසම.
කොමිසන් කරනවා[ක්‍රි.] (ක්‍රිස්ති.) (ක්‍රිස්තු භක්තිකයින්) පව්වලට සමාව ලබා ගන්නවා.
කොමිස්[නා.ප්‍ර.] වෙළඳ නියෝජිතයකු වශයෙන් ක්‍රියා කිරීම වෙනුවෙන් ගනුදෙනුවේ වටිනාකමින් නියමිත ප්‍රමාණයට ගෙවනු ලබන ගාස්තුව.
කොමු1. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍යයෙන් පිළියෙල කළ තලප, රොටි හෝ පිට්ටු. 2. [නා.ප්‍ර.] කොමු පට්ටයෙන් කළ වස්ත්‍රය; කොමු පිළී. [වි.] අඩක් තැම්බුණු; ඇට්ටකුණා වූ; ප්‍රමාණයට වඩා තැම්බුණු; බෙරි වූ.
කොමුව1. [නා.] අගුව; පිල්කොන. 2. [නා.] අයින; කොන.
කොඹුමිණ[නා.] විෂ්ණු දෙවියන් කිරි මුහුද අල්ලන කල්හි පහළ වුණයි පැවැසෙන මාණික්‍යය; විෂ්ණු දෙවියන් උර පැලඳ සිටිනා මැණික; කෞස්තුභ පාෂාණය.
කොයි[වි.] කුමන; කවර
කොයිබ[ක්‍රි.වි.] කවර තැනක.
කොයිරුව, කොයුරුව[නා.] බීරලු ගෙතීමේ දී බීරලු කොට්ටයට සවිකරනු සඳහා අල්පෙනෙත්තියෙන් විදින ලද කුඩා සිදුරු සහිත මෝස්තරය පෙන්නුම් කරන කඩදාසි මෝස්තර කොළය.
කොර1. [වි.] අත්පා වකුටු වූ; පිළු; නොන්ඩි. 2. [වි.] කුඩා; මිටි. [නා.ප්‍ර.] කොරපොතු; කොරල.
කොර වෙනවා[ක්‍රි.] යම් ආබාධයක් නිසා අත්පා කවර ප්‍රමාණයෙන් හෝ අක්‍රීය වෙනවා.
කොරටු1. [නා.ප්‍ර.] භෝග වගා කිරීම සඳහා වැටකින් වටකොට වෙන් කර ගනු ලැබූ භූමි ප්‍රදේශ; එළවළු කොටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] නරියා; හිවලා.
කොරඩාබත්[නා.ප්‍ර.] කැටි ගැසුණු කිරිබත්; බොල් කිරිපිඩු
කොරදම[නා.] හැට්ට, කමිස ආදියේ කර හිර කිරීම සඳහා දමන නූල.
කොරදෙණිය[නා.] දණහිසේ යටිපැත්ත.
කොරනර්, කොරනෙල්, කොර්නර්[නා.ප්‍ර.] හදිසි මරණ පරීක්ෂක.
කොරන්ටයින්, කොරන්ටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බෝවන රෝගීන් හෝ ඔවුන් ඇසුරු කළවුන් හෝ නියමිත කාල සීමාවකට අන්‍යයන් ගෙන් වෙන් කොට තැබීම; පිටරටකින් ගෙනෙන ලද සතුන්ගෙන් ලෙඩක් බෝවිය හැකි යැයි අනුමාන කර යම් කාල සීමාවක් තුළ වෙන් කර තැබීම.
කොරපොතු1. [නා.ප්‍ර.] සම මතුපිට ඉරි වැටුණු ආකාරයෙන් යුත් ස්වභාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] මාලුවන්ගේ ඇඟෙහි පවතින ආවරණ පොතු විශේෂය; ශල්ක.
කොරමරුය, කොරමරුව1. [නා.] රස ඖෂධ පෙරා ගැනීම සඳහා භාවිතා වුණු පෙරහන් විශේෂයක්; රස පෙරහන. 2. [නා.] පෙනේරය.
කොරල, කොරළ[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ හම මත ඉරි වැටුණාක් මෙන් පෙනෙන්නට ඇති ලකුණු විශේෂයක්.
කොරල්1. [නා.] තද හිරිගල් ශ්‍රාවය කරන බහුපා කොට්ඨාශයට අයත් සමුද්‍ර ජීවියා. 2. [නා.] වර්ග කීපයකට අයත් සමුද්‍ර ජීවි බහුපාවන් ගේ ශ්‍රාවයෙන් හට ගන්නා හිරිගල්මය ද්‍රව්‍යයක්. 3. [නා.] පබළු ඇට; පබළු.
කොරලි වියමන(පාරිභා.) [නා.] කුඩා රැළි ඇති වන පරිදි කරන රෙදි විවීමේ රටාවක් (=crepe weave).
කොරවක්ගල[නා.] පැරණි ගොඩනැගිලිවල පියගැට පෙළ දෙපසින් මුරගල්වල සිට ඉහළට පවතින වක්‍රාකාර ගල් පුවරුව.
කොරස, කොරොස1. [නා.] ගොරෝසුකම; රළුබව; කර්කශ භාවය. 2. [නා.] හම පිට හට ගැනෙන රළු ලප. 3. [නා.] පුළුල් මුව සහිත ලොකු මැටි භාජනයක්; කොරහ. 4. [නා.] වැල් වර්ගයක්.
කොරසම1. [නා.] හෘදය; හදවත. 2. (කථා.) [නා.] ගොරෝසු සම; රළු හම.
කොරසැඩි, කොරහැඩි[වි.] ගොරෝසු; රළු; මෘදු නොවූ; කොරහැඩි.
කොර්නර්, කොරනර්[නා.ප්‍ර.] හදිසි මරණ පරීක්ෂකවරයා.
කොර්පොරාලය[නා.] (ක්‍රිස්තු) දිව්‍ය පූජාවේ දී අභිෂේක ද්‍රව්‍ය තබන ඇතිරිය.
කොරා(කථා.) [නා.] අත්පා වකුටු වූ හෝ එම අංගයන්ගෙන් කොටසක් ඉවත් කළ තැනැත්තා; නොණ්ඩියා.
කොරි[වි.] වකුටු; හැකිළුණු; ගුළි වූ.
කොරිකන්1. [නා.ප්‍ර.] හැකිළී ගිය කුඩා බුලත් කොළ. 2. [නා.ප්‍ර.] වකුටු වී ගිය කන්; හැකිළුණු කන්.
කොරිඩෝරය, කොරිඩරය[නා.] ගොඩනැගිල්ලක දෙපස පිහිටි කාමරවලට මැදි ව පිහිටා ඇති ගමන් මාර්ගය; ආලින්දය.
කොරිය1. (පාරිභා.) [නා.] ග්ලැසියර්වලට යට වූ ශීත කලාපීය පෙදෙස්වල තිබෙන විශාල වටකුරු පතහ (=corrie). 2. (පාරිභා.) [නා.] ගල්වල.
කොරොන්චිය[නා.] මනාලියන්ගේ හිසෙහි පළඳින ආබරණ විශේෂයක්.
කොරොප්පය[නා.] බෝතල ආදිය වැසීම සඳහා එහි කටට ගසන මූඩිය; ඇබය; පොරොප්පය.
කොරොල්ලාව[නා.] මලක පෙති සමූහය; මුකුටය.
කොරොස්[වි.] ඉතා රළු; ගොරෝසු; ගැටසහිත; ගොරහැඩි; කර්කශ. [නා.ප්‍ර.] කට ලොකු භාජන විශේෂයක්; කොරහ.
කොරොස් ස්තරය(පාරිභා.) [නා.] මනුෂ්‍ය ශරීරයේ සමට අයත් අපිචර්මයේ බාහිර ස්තරය (=corneum stratum).
කොරොස්ම කාලය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තු භක්තිකයන්ගේ උපවාස කාලය වූ අළු බදාදා පටන් පාස්කු දින දක්වා (ඉරිදා හැර) දින හතළිහක් වූ කාලය.
කොරොස්හොට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අඟක් වැනි හැඩයෙන් යුතු කුරුලු හොටය.
කොල[නා.ප්‍ර.] ඉවුර; වෙරළ,
කොලනිය1. [නා.] අධිරාජ්‍යයක් යටතේ පාලනය වන යටත් විජිතය; යටත් විදේශය. 2. [නා.] පෙදෙසක් හෙළි කොට ජනාවාසයක් සඳහා අලුතින් පිහිටුවනු ලබන ජනපදය. 3. (පාරිභා.) [නා.] වේගයෙන් ගුණනය වන සෛලවලින් සෑදෙන අසම්බන්ධ වූ ගැටිති රාශිය.
කොලපු, කොලොපු1. [නා.ප්‍ර.] (බිත්ති, කොන්ක්‍රීට්, සීලිම් ආදිය) කපරාරු කිරීමේ දී මැදීම සඳහා පිළියෙල කරනු ලබන සිනිඳු හුණු සිමෙන්ති මිශ්‍රණය. 2. [නා.ප්‍ර.] තාල වර්ගයේ ගස්වල මල වසා සිටින කොපු.
කොලරය[නා.] කමිස, කෝට් ආදියේ කරපටිය; කර වළල්ල.
කොලහල1. [නා.ප්‍ර.] මහත් ශබ්දය; නොපැහැදිලි ඝෝෂාව; ගෝට්ටිය; කලබලය; උද්ඝෝෂණය. 2. [නා.ප්‍ර.] නාදය; ධ්වනිය. 3. [නා.ප්‍ර.] අරගලය; දබරය; කලහය.
කොල්1. [නා.ප්‍ර.] උල් ආයුධයක්; කුන්තායුධය; තෝමරය. 2. [නා.ප්‍ර.] වංශය; පරපුර. 3. [නා.ප්‍ර.] හක්ක; හනුව.
කොල්ගෑස්(පාරිභා.) ගල් අඟුරුවලින් ලබාගන්නා වායු විශේෂය (=coal- gas).
කොල්බඩ, කෝල්බඩ[නා.] වැව් ආදි ජලාශවල වෙරළට ආසන්න නොගැඹුරු ප්‍රදේශය; ඉවුරුබඩ.
කොල්ලකනවා[ක්‍රි.] බලහත්කාරකමෙන් පැහැර ගන්නවා; බලෙන් උදුරා ගන්නවා.
කොල්ලය1. [නා.] අන්සතු වස්තුව බලහත්කාරයෙන් පැහැර ගැනීම; කොල්ල කෑම. 2. [නා.] බලයෙන් අත්පත් කරගන්නා ලද වස්තුව.
කොල්ලර හඬ, කොල්වර හඬ[නා.] ඔල්වර හඬ; ජය ඝෝෂාව.
කොල්ලරු[නා.ප්‍ර.] මේසන් වැඩ කරන්නා; පෙදෙරේරුවා.
කොල්ලවහල[නා.] යම්කිසි රටක් හෝ පෙදෙසක් අල්ලා ගත් පසු එම රටෙහි හෝ පෙදෙසෙහි දාස භාවයට පමුණුවන ලද තැනැත්තා; කරමරානීත දාසයා.
කොල්ලෑව1. [නා.] ඔරුවක සමබරතාව රැක ගනු සඳහා එහි එක් පැත්තකින් සවි කරනු ලබන දඬු කඩ. 2. [නා.] තනි පුද්ගලයකුට පමණක් යා හැකි ඔරුව; කුඩා ඔරුව.
කොල්ලි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නොහික්මුණු ගති ඇති ස්ත්‍රිය; අවිනීත ස්ත්‍රිය; දඟකාර තරුණිය.
කොල්ලිය(කථා.) [නා.] ලිහී යෑම වළක්වනු සඳහා ලණුවක අගට විශේෂයෙන් ගොතා දමනු ලබන පුඩුව.
කොල්ලු[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය වර්ගයක්; අශ්වකඩල.
කොලෑවෙනවා1. [ක්‍රි.] පාර වරදිනවා; මංමුලා වෙනවා; වල්මත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (වී වැනි ධාන්‍ය) බොල් වෙනවා; කිරි වැදීම නරක් වෙනවා.
කොලීජිය1. [නා.] විශේෂයෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂාව මාධ්‍යය කොට ගත් විශ්ව විද්‍යාලයීය ප්‍රවේශය දක්වා ඉහළ පංති සහිත මහා විද්‍යාලයය; උසස් විද්‍යාලය. 2. [නා.] උසස් අධ්‍යාපනය ලබාදෙන විශ්වවිද්‍යාලයීය (අනුබද්ධ) ආයතනය.
කොලුදඬුව[නා.] කකුල් තුනකින් යුත් ආධාරකය; තෙපාව.
කොලුවා, කොල්ලා1. [නා.] පිරිමි ළමයා; බාලයා; ගැටයා. 2. [නා.] පැසුණු බුද්ධියක් නැති තැනැත්තා; නොවැදගත් පුද්ගලයා. මෙහෙකරුවා.
කොලෙස්ටොරෝල්, කොලස්ටරෝල්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ නොයෙකුත් පටකවල පිත්තාශ්මවල තිබෙන ඇලිසයික්ලින් ඇල්කොහොලයක්.
කොලොප්පම[නා.] කවටකම; විහිළුව; සරදම; උසුළු විසුළුව.
කොලොබියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තළා හැඩ ගැස්විය හැකි මෘදු ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්; නයෝබියම් (=columbium).
කොව්, කොවු[නා.ප්‍ර.] කෝපය; තරහ; ක්‍රෝධය.
කොවිචර, කොවිතර[ක්‍රි.වි.] කොපමණ කොතරම්; කොච්චර; කුමන ප්‍රමාණයෙන්.
කොවිනවා[ක්‍රි.] කෝප කරවනවා; කුපිත කරනවා; අවුස්සනවා.
කොවුන්[වි.] නැති ගුණ දක්වන කුහක; කොහොන්.
කොවුල1. [නා.] ගසක ඵලය. 2. (කථා.) [නා.] ගසක කඳේ මේරූ මැද කොටස; අරටුව; හරය. 3. [නා.] බුලත් ආදි වැල් යැවීම සඳහා සිටුවන ලී කෝටුව.
කොවුලා[නා.] උස් ගස් මත සැඟවී සිටිමින් උස් තියුණු කෙටි ස්වර නඟන කාළ වර්ණ පක්ෂියෙක්; කෝකිලයා.
කොවේ[නා.ප්‍ර.] කුඩා වීථිය; පටුවීදිය; පටුමඟ.
කොස1. [නා.] කොපුව; කෝෂය. 2. [නා.] එකිනෙකට සම්බන්ධ නොවූ විවිධ මාතෘකා අනු ව ලියන ලද කාව්‍ය සංග්‍රහය.
කොස්1. [නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ සුලභ වෘක්ෂයක්; මෙහි ගෙඩි ආහාර වශයෙන් ද දැව ගෙවල් සහ ගෘහභාණ්ඩ තැනීම සඳහා ද ගනු ලැබේ. 2. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍යාගාරය; කෝෂ්ඨාගාරය. 3. [නා.ප්‍ර.] කෝෂය; කොපුව.
කොස්තාපල්[නා.ප්‍ර.] පොලිස් භටයා.
කොස්මික් රශ්මිය[නා.] බාහිර අභ්‍යවකාශයෙන් පෘථිවිය කරා එක සංකීර්ණ පාරගම්‍යකිරණ විශේෂය.
කොස්මින් ඇලිත්ත(පාරිභා.) [නා.] කොස්මින් ස්තරය තුළ රුධිරවාහිනී විහිදීම සඳහා පිහිටි නාලිකාවලින් එකක්.
කොස්මින් ස්තරය(පාරිභා.) [නා.] ගැනොයින් කොරපොතු ඇති මත්ස්‍යයන්ගේ කොරපොතුවල ඇති අස්ථිමය ද්‍රව්‍යයකින් සැදී ඇති තට්ටුව.
කොස්මී(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කොස් ගෙඩි හට ගැනීමට පෙර ගහේ හැදෙන පුහුමල් විශේෂය.
කොස්ස1. [නා.] කොහු කෙඳි එකට තබා දිග හෝ කෙටි මිටක බැඳ ඇමදීම, සායම් කිරීම ආදිය සඳහා තනාගනු ලබන උපකරණයක්; මුස්න. 2. [නා.] හිසකෙස් රැවුල් ආදියේ අවුල් හැරීම සඳහා පුරාණයේ දී භාවිත කරන ලද බුරුසුවක් වැනි උපකරණය. 3. [නා.] ලී දඬු, පලතුරු ආදි ඇතැම් ද්‍රව්‍යවල ඇති කෙඳි සහිත කොටස. 4. [නා.] ගෙඩි වණ පිළිකා ආදියෙහි අස්වාභාවික තත්ත්වයට පත් වූ තන්තුමය කොටස. 5. [නා.] තරහ; නොමනාපය; අප්‍රසාදය.
කොසි[නා.ප්‍ර.] කුසතණ අතෙහි දරන්නා; තාපසයා තවුසා.
කොසු1. [නා.ප්‍ර.] පොල් තණ ආදියෙහි කෙඳි; රන් රිදී ලෝහ කෙඳි; තන්තුව. 2. (විනය.) [නා.ප්‍ර.] වැඩ හිදීම සඳහා වැහැරී තණ ආදියෙන් කරන ලද නිසීදන. 3. [නා.ප්‍ර.] කොපු ආවරණය; විල්ල. 4. [නා.ප්‍ර.] මුස්න; පිසදැමීම සඳහා ගැනෙන උපකරණ.
කොසුව1. [නා.] පැටවුන් රැක තබාගැනීම සඳහා කැංගරු ආදි සතුන්ගේ ශරීරයේ බාහිරින් පිහිටා ඇති මඬියක් පැසක් වැනි අවයවය; කෘන්තකයන් ආහාර ගෙන යාමට භාවිත කරන කොපුල් මඬි හා ඊට සමාන අවයව. 2. [නා.] කෝෂය.
කොහු1. [නා.ප්‍ර.] පොල්ලෙලි තැලීමෙන් ලබා ගන්නා තන්තුමය කොටස. 2. [නා.ප්‍ර.] කොස්ස; මුස්න.
කොහු වෙනවා[ක්‍රි.] යම් කටයුත්තක් අසාර්ථක වෙනවා; නිෂ්ඵල වෙනවා: නිරර්ථක වෙනවා.
කොහුබත්[නා.ප්‍ර.] පොල්ලෙලි තළා කොහු වෙන් කර ගත් පසු ඉතිරි වන කුඩු වැනි රොඩු කොටස; පොල් ලෙල්ලෙහි කෙඳි එකින් එකට බැඳ තබන මෘදු ද්‍රව්‍යය.
කොහොන්[වි.] නැති ගුණ අඟවන; බොරු සිල් පෙන්වන; කුහක; වංචනික.
කොහොඹ කළය[නා.] කොහොඹා දෙවි නමින් හිස තබාගෙන යන කළගෙඩිය.
කොහොඹා කන්කාරිය[නා.] කොහොඹා දෙවියන්ට පුද පූජා පිණිස පවත්වනු ලබන වෙස් නැටුම් ඇතුළත් ශාන්ති කර්මය; කොහොඹා යක්කම.
කොහොල1. [නා.] ලජ්ජාව; චකිතය; බයාදු ගතිය; කුලෑටිකම; කෝලය; සබකෝලය. 2. [නා.] විරූපිබව; විකෘති ස්වරූපය. 3. [නා.] ජන ශූනය ප්‍රදේශය. 4. [නා.] ඇතුන් හික්මවීමට භාවිත කරනු ලබන හෙල්ල; තෝමරය. [වි.] රළු; කර්කශ.
කොහොලම[නා.] විහිළුව; විකාරය; විගඩම; කෝලම.
කොහොල්[වි.] ලජ්ජා; බියසුලු.
කොහොල්ල, කොහොල්ලා, කොහොල්ලෑ[නා.ප්‍ර.] කොස් ගසෙන් වැගිරෙන කිරි ඝන වී සෑදෙන මැලියම; කොස්ලාටු.
කොහොලාන[නා.] පින් තකා පිදූ ඉඩම; කුසලාන.
කොහොලුව1. (කථා.) [නා.] රැවටිල්ල; වංචාව. 2. [නා.] නින්දා සහගත; කවටකම; ඔච්චම.
කොළ1. [නා.ප්‍ර.] කටකොන; මුඛයේ කෙළවර. 2. [නා.ප්‍ර.] හෙණ්ඩුව; ඇත්කටුව. 3. [නා.ප්‍ර.] ගවයින් හංවඩු ගසන නැමුණු යකඩ කොක්ක. [වි.] කිලිටි; අපවිත්‍ර.
කොළ ගහනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] කපන ලද ගොයම කමතේ කඳු වශයෙන් සකස් කරනවා; ගොයම් කඳු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ගොයම් මඩවනවා. 3. [ක්‍රි.] ගොයම් පෑගීමේ දී මැස්සන් එළවනවා.
කොළ ගෙය1. [නා.] ගස්වල අතු එක් වීමෙන් ගෙයක් මෙන් සැදුණු තැන; වදුල. 2. (කථා.) [නා.] කොළ සෙවිලි කොට කොළවලින් ආවරණය කරන ලද ගෙය.
කොළ තුරුල්ල[නා.] දෑතින් ගත හැකි ගොයම් ප්‍රමාණය; ගොයම් තුරුල්ල.
කොළ නැති ගහ(කථා.) [නා.] මරණ දණ්ඩනයනට නියමවූවන් මරනු ලබන එල්ලුම් ගහ; පෝරකය.
කොළ නෙළනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කමතේ දී කොළ මඬවන අවස්ථාවේ මැඩවෙන ගොයම අවුස්සා නොමැඩුණු ගොයම මතුපිටට ගන්නවා.
කොළ පාගනවා[ක්‍රි.] කැපූ ගොයමින් වී වෙන් කර ගැනීම සඳහා මිනිසුන් හෝ යන්ත්‍රසූත්‍ර හෝ යොදවා ගොයම් පාගනවා.
කොළ බොක්ක1. (කථා.) [නා.] බුලත් විටට අවශ්‍ය දෑ දමා ගෙන යන පසුම්බිය; බුලත් මල්ල. 2. [නා.] තල කොළවලින් සාදන ලද වැසි ආවරණය; බෝගාව. 3. [නා.] වමාරා කන සතුන් බුදින තණකොළ ආදිය මුලින් ම වැටෙන බොක්ක.
කොළ මඩවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] හරකුන් ලවා ගොයම් පාගවනවා; ගොයම් මඩවනවා.
කොළ ලණුව(කථා.) [නා.] කපන ලද ගොයම් කමතට ඇදීමට පෙර මිටි බැඳීම සඳහා පන් පට්ට ආදියෙන් වියා ගැනෙන සිහින් ලණුව.
කොළ ලනවා[ක්‍රි.] කැපූ ගොයම් කුඩා මිටි වශයෙන් එක්රැස් කරනවා; කුඹුරේ (වේලීම පිණිස) උප්පිඩු කරනවා.
කොළ වඩනවා1. [ක්‍රි.] කමතේ පළමුවෙන් ගොයම් තැන්පත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] වී කරල් අවුස්සා අතින් මඩිනවා.
කොළකටුව[නා.] ලෝහ තහඩු විද ගැනීමට තනා ගන්නා ලද විදුම් කටුව.
කොළකප්පිය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ තහඩු එක පිට එක තබා ගොතන ලද කප්පි විශේෂයක් (=laminated pulley).
කොළකැටිය1. [නා.] කපා එකතු කරන ලද ගොයම් ගොඩ; ගොයම් කොළය. 2. [නා.] මිටට ගන්නා ලද කොළ ටික; කොළ අහුර. 3. [නා.] පත්‍ර සමූහය; කොළ එකතුව.
කොළගෙඩිය(කථා.) [නා.] කමතේ දාගැබක හැඩයෙන් ගොඩ ගහන ලද කැපූ ගොයම; ගොයම් කොළය.
කොළගොටුව, කොළගොට්ට1. (කථා.) [නා.] කොළවලින් තැනූ ගොටුව. 2. [නා.] බුලත් හෙප්පුව.
කොළදාව[නා.] තෘණ ආදි පැළෑටි සමූහය (=herbage).
කොළදින්[නා.ප්‍ර.] ගොයම් කපා පාගා ගැනීම; අස්වැන්න එකතු කිරීම.
කොළදුන්න(පාරිභා.) [නා.] වාහන ආදියට සවි කරනු සඳහා තුනී ලෝහ තහඩු කීපයක් එක පිට එක තබා සාදා ගත් දුනු විශේෂය (=laminated spring).
කොළනවා1. [ක්‍රි.] රෙදි ආදිය ඇපිල්ලීමේ දී (ධාන්‍ය ආදිය තැලීමේ දී මිටි අතකොළු ආදියෙන් පහර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කඩුප්පු ආදියෙන් වාද්‍ය භාණ්ඩවලට ගසනවා; ගැසීමෙන් වාදනය කරනවා; බෙර තම්මැට ආදිය වයනවා. 3. [ක්‍රි.] විකනවා; කපනවා. 4. [ක්‍රි.] පොළොවෙහි ගසනවා; බිම හප්පනවා; කොටනවා.
කොළපත. කොළපොත1. [නා.] ගස්වැල්වල පත්‍රය; ශාකයක කොළය. 2. [නා.] පුවක් අත්තේ ගහට සම්බන්ධ වී ඇති මල ආවරණය වන පළල් මුල් කොටස.
කොළපාට[නා.ප්‍ර.] ශාක විශේෂවල අමු කොළවල සාමාන්‍යයෙන් ඇති වර්ණය; නිලත් කහත් මිශ්‍ර වී සෑදෙන පාට; හරිත වර්ණය; පච්ච පාට.
කොළපාළුව(පාරිභා.) [නා.] දුඹුරු පාට තිත් වැටීම මූලික ලක්ෂණ කොට ඇති පැළෑටි සහ ගොයම් කොළ රෝගය (=blast).
කොළපැදුර1. (කථා.) [නා.] ගොයම් කොළ දමා ඇදීම සඳහා විශේෂයෙන් සකස් කරනු ලැබ ඇති කෙටි පැදුර. 2. [නා.] පොල් තල් ඉඳි ආදි කොළවලින් වියන ලද පැදුර.
කොළපැන්[නා.ප්‍ර.] කොළ වර්ග තම්බාගත් වතුර.
කොළපැන්හඹු[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ගුණ ඇති කොළ වර්ග කොටා ලබා ගන්නා ලද යුෂ මගින් පිළියෙල කරගන්නා කැඳ; කොළ කැඳ.
කොළපුව1. [නා.] තාල වර්ගයේ ගස්වල මල ආවරණය කරන කොපුව. 2. [නා.] මල් කැකුළක් ආවරණය කරන මණිපත්‍ර කොපුව. 3. (පාරිභා.) [නා.] භූගත කඳක් ඇති ශාකයකින් උඩට ඇදෙන සපුෂ්ප අංකුරය (=scape).
කොළබීජ[නා.ප්‍ර.] සිටවීම සඳහා ගනු ලබන කැපූ රිකිල්ල; අතුකැබැල්ල.
කොළබේරිය[නා.] කමතේ දී වීවලින්වෙන් වුණු පිදුරු ඉවත් කිරීම; ගොයම් බේරීම; කොළ වැන්න.
කොළමඩුව1. [නා.] කොළ අතුවලින් සෙවිලි කරන ලද මඬුව. 2. [නා.] වැද්දන් ගේ යක් නැටුමක්.
කොළමාගල[නා.] පොල්, තල්, ඉඳි ආදි පත්‍ර විශේෂයකින් වියන ලදු ව විශාල පැදුර; විශේෂයෙන් කමතෙහි භාවිත කරනු ලබන විශාල පැදුරු විශේෂයක්.
කොළමැට්ට(කථා.) [නා.] කොළ දිරාපත් වීමෙන් සෑදී ඇති තෙතමනය සහිත ව පවතින පස් ස්තරය.
කොළමුගුර1. [නා.] ගසක හෝ පැළෑටියක ගොබය; අංකුරය. 2. [නා.] හරකුන් හංවඩු ගැසීමේදී යොදනු ලබන ලකුණක්.
කොළමුදුන1. (කථා.) [නා.] පෑගීම පිණිස ගොඩ ගසනලද ගොයම් කොළයේ මුදුන් කොටස. 2. [නා.] පාගනු ලබන ගොයමේ මුදුන. 3. [නා.] අලුත් සහලින් පිසන ලද බත; අලුත් හාල් බත.
කොළමුදුනා[නා.] ගොයම් මැඩවීමේ දී කම්බා කණුව මුලට ම බඳින ගවයා; ප්‍රධාන අම්බරුවා.
කොළඹ1. [නා.] වරාය; තීර්ථය; මුහුදුතොට; නැව්තොට. 2. [නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමාන වාණිජ අගනුවර. 3. [නා.] පවුල; කුටුම්බය. 4. [නා.] හිද ගැනීමට සකස් කළ ආසනය; කොළොම්බුව. 5. [නා.] කොළොම් ගස. 6. [නා.] බක්මී ගස.
කොළඹ ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] දකුණු සහ අග්නිදිග ආසිවේ සමූපකාර ආර්ථික සංවර්ධනය පිළිබඳ සැලැස්ම (=colombo plan.) වර්ෂ 1950 දී කොළඹට රැස් වූ පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය අගමැතිවරුන් හත් දෙනාගේ සාමූහික සංකල්පයක් අනු ව බිහි වූ සැලැස්මකි.
කොළඹුව, කොළොම්බුව1. [නා.] හිඳ ගැනීම සඳහා සාදන ලද මිටි බංකුව නොහොත් ලී කොටය. 2. [නා.] මිනිසුන්ගේ හිස් කැපීම සඳහා වධක ස්ථානයක ඇති ලී කොටය; දම්ගෙඩිය. 3. [නා.] මස් තබා ගැනීම සඳහා ගැනෙන මිටි ලී කඩ; මස් කොළොම්බුව.
කොළය, කොළේ1. [නා.] ගස්වැල්වල පර්ණය. 2. [නා.] කැපූ ගොයම් ගොඩ. 3. [නා.] පළෑටිය. 5. [නා.] වස්ත්‍රය. 6. [නා.] කඩදාසිය.
කොළරුක්[නා.ප්‍ර.] සිදුරු සහිත වියලි කඳක් ඇති ගස්.
කොළලාකඩ[නා.ප්‍ර.] ලාක්ෂා කෘමීන් නිසා ඇතැම් ගස්වල සෑදෙන ලාකඩ වර්ගය.
කොළවැඩ1. [නා.] ගොයම් පිළිබද කටයුතු. 2. (කථා.) [නා.] පාගන ලද ගොයම් බුරුල් කිරීම.
කොළවැල1. [නා.] ලාකිරි වැඩවලින් සැරයටි ආදිය අලංකාර කිරීමේ දී යොදනු ලබන අතු වැල්වල ස්වරූපය දැක්වෙන මෝස්තරය. 2. [නා.] ගොයම් කොළයේ මුදුන සුළඟේ යෑම වැලැක්වීමට බඳින රැහැන.
කොළවිය(කථා.) [නා.] ගොයම් පෑගීම සඳහා කුලී වශයෙන් දෙන වී ප්‍රමාණය.
කොළවෙණිය(කථා.) [නා.] පිදුරු වෙළු කොට තනා ගනු ලබන රැහැන; පිදුරු වෙණිය.
කොළවෙල්[නා.] වගා කරන ලද ගොඩ ඉඩම.
කොළවෙල්ලු[නා.ප්‍ර.බහු.] විහාර සන්තක ගොඩ ඉඩම් වගා කළ පිරිස.
කොළවේදණ්ඩ(කථා.) [නා.] වේවැල්වලින් තනන ලද ඒ දණ්ඩ.
කොළසුන[කොළ+අසුන] [නා.] කොළ අතුරා ඉඳ ගැනීමට සකස් කරන ලද ස්ථානය; කොළ අතුවලින් තැනුණු ආසනය.
කොළිස් , කොළිහ1. [නා.] ගසක මුදුන; අතුඅග; දළුව. 2. [නා.] කෙළයුර.
කොළෙයත්ත(කථා.) [නා.] දිය පහරවලින් එතෙර මෙතෙර වීම සඳහා වැල් ගොතා තනාගත් පාලම; වැල් පාලම.
කොළේ එළනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ගොයම් කොළය මැඩවීම පිණිස කමතෙහි විසුරුවනවා; කොළේ බානවා. 2. [ක්‍රි.] ගොයම් වැඩ ආදියෙහි දී ආහාර බෙදනු පිණිස අතුල්පතට පත් කොළය බහාලනවා. 3. (රූඪි.) [ක්‍රි.] පල ප්‍රයෝජනයක් ලැබීමට මඟක් යොදා ගන්නවා; තමාට ලැබුණු තනතුරු වරප්‍රසාද ආදිය තමාගේ වාසිය පිණිස පාවිච්චි කරනවා.
කොළේ වහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පවතින නියම තත්ත්වය වසන් කරනවා; ඇති තතු සඟවනවා; එළිදරවු නොකර වැඩ කරනවා.
කොළොත්ත(කථා.) [නා.] මන්ත්‍ර ගුරුකම් කරන විට පාවිච්චි කරනු ලබන කුඩා අඹ හෝ දෙහි අත්ත.
කොළොප්පම[නා.] කවටකම; විහිළුව.
කොළොස්පාඩු කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බාධා කරනවා; අවහිර කරනවා.
කෝ1. [නා.ප්‍ර.] තරහ; කෝපය; ක්‍රෝධය. 2. [නා.ප්‍ර.] කොහා; කොවුලා. 3. [නා.ප්‍ර.] කඹුරු උදුන; කෝව. [වි.] කුඩා; පුංචි. 1. [නි.] කවර තැනක ද යන අර්ථය. 2. [නි.] අවධානය ඇති කිරීමෙහි යෙදුමක්.
කෝංකම(කථා.) [නා.] ලජ්ජාව නිසා මුලු ගැන්වෙන ගතිය; කෝලගතිය.
කෝකකය(පාරිභා.) [නා.] මිනිස් කොඳු ඇට පෙළේ කෙළවර පිහිටි ත්‍රිකෝණාකාර කුඩා ඇටය; අනුත්‍රිකය (=coccyx).
කෝකනද1. [නා.ප්‍ර.] රත් නෙළුම් හෝ සුදු නෙළුම්. 2. [නා.ප්‍ර.] කොවුල් නාද සමාන හඬ නිකුත් කරන වීණාව.
කෝක්1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගල් අඟුරු වායුව පෙරා ගැනීමේ දී ශේෂ වන සියයට අසූවක් පමණ කාබන් අන්තර්ගත ගල් අඟුරු විශේෂයක් (=coke). 2. [නා.ප්‍ර.] බෝතලයක් වැනි භාජනයක් වැසීමට ගන්නා මූඩිය.
කෝකියා[නා.] ආහාර පිසීමේ වෘත්තියෙහි යෙදෙන්නා; අරක්කැමියා.
කෝකිලන්(කථා.) [වි.] කණාටුවීම නිසා උස් වූ.
කෝකිලයා[නා.] කොවුලා; කොහා.
කෝචකය(පාරිභා.) [නා.] ලේ ගැලීම නවත්වන ඖෂධය.
කෝචොක්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] විහිළුව; විකාරය; කොලොප්පම; සරදම.
කෝජාරුව(කථා.) [නා.] කලබලය; කෝලාහලය.
කෝටරකය[නා.] කුඩා කුහරය; කුඩා විවරය (=sinns).
කෝටරය1. [නා.] ගසක බෙනය; බිල. 2. (පාරිභා.) [නා.] හෘදය; මොළය ආදි ඉන්ද්‍රියවල පිහිටි කුඩා සිදුර; පුටය; කෝෂිකාව (=ventricle).
කෝටරාහය(පාරිභා.) [නා.] පිලාව; අක්මාව; අග්න්‍යාශය වැනි ඉන්ද්‍රියවල ලේ රැඳීම සඳහා ඇති සියුම් සිදුරු සහිත ඉඩකඩ ප්‍රමාණය; ලේ ඉඩස; රුධිරාවකාශය (=sinusoid).
කෝට්[නා.ප්‍ර.] උඩුකය වසනු සඳහා ඝන රෙදිවලින් සකස් කළ ඇඳුමක්; කබාය.
කෝට්ටය, කෝට්ටේ[නා.] බලකොටුව; කොටුව.
කෝටින්, කෝටීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලිංගික අවයව වර්ධනය හා ද්විතියික ලිංගික ලක්ෂණ වර්ධනය පාලනය කරන හෝමෝන විශේෂයක් (=cortin).
කෝටිපතියා[නා.] කෝටියකට අධික අතිවිශාල ධන සම්භාරයක අයිතිකරුවා.
කෝටිප්‍රාප්ත[වි.] කෙළවරට පැමිණියා වූ; අනන්තයට ගිය; පාරප්‍රාප්ත.
කෝටිප්‍රාප්තයා[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍රයෙහි කෙළවරට පැමිණි පුද්ගලයා; විශාරදයා.
කෝටිය1. [නා.] ලක්ෂ සියය; 10,000,000. 2. [නා.] කෙළවර; අග්‍රය; අන්තය. 3. [නා.] සෘජුකෝණික ත්‍රිකෝණයක ලම්බව වැටෙන පාදය. 4. [නා.] ඇඳුම් හෝ රෙදි ජෝඩු විස්ස; හතළිහකින් යුත් ප්‍රමාණය.
කෝටියක් සංවරශීලය[නා.] අධිශීලය; උපසම්පදා ශීලය; සංවර ශික්ෂා ගණනින් නව කෙළ දහස් එකසිය අසූ කෝටි පනස්ලක්ෂ සතිසක් යැයි දැක්වේ.
කෝටුගානවා[ක්‍රි.] කෝටුවකින් තළනවා; කූරුගානවා.
කෝටුමස් කරනවා[ක්‍රි.] කිසියම් වරදකට උසාවියේ නියමයෙන් කසයකින් හෝ වේවැලකින් හෝ නියමිත පහර ගණනක් ගසනවා; කෝටුවකින් තදින් තළනවා.
කෝටුමිටිය1. [නා.] රාජ නියෝගයෙන් වධයට ගෙන යනු ලැබූ අපරාධකාරයාට තැළීම සඳහා යොදා ගන්නා සිහින් කෙවිටි මිටිය; සැමිටිය. 2. [නා.] ලෝහ තැළීම සඳහා යොදා ගනු ලබන මිටි වර්ගයක්; වළලු බොකු ලන මිටිය. 3. [නා.] කැටයම් කැපීමේ දී ප්‍රයෝජනයට ගන්නා මිටිය. 4. [නා.] එකට තබා බඳින ලද කෝටු සමූහය.
කෝටුව1. (කථා.) [නා.] සිහින් දිගටි ලී කැබැල්ල. 2. [නා.] ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය.
කෝටුවේ රජ1. (කථා.) [නා.] විනිශ්චයකාරතුමා. 2. (කථා.) [නා.] අග්‍රවිනිශ්චයකාරතුමා.
කෝඩය, කෝඩේ1. [නා.] කුණාටුව; තද සුළඟ. 2. (කථා.) [නා.] නියඟය; පෑවිල්ල; ඉඩෝරය. 3. [නා.] කළු වැහිවලාව. 4. [නා.] මුහුදේ ජලයෙන් මතු වී පෙනෙන ගල.
කෝඩ්1. [නා.ප්‍ර.] කැපූ ලී මැනීමේ දී භාවිත වන මිනුම් ප්‍රමාණයක්; ඝන අඩි 128 ක ප්‍රමාණය. 2. [නා.ප්‍ර.] නූල්වලින් අඹරන ලද රැහැන.
කෝඩාටා, කෝඩේටා(පාරිභා.) ස්වකීය ජීවිතයේ මොනයම් අවස්ථාවකදී හෝ පෘෂ්ඨ රජ්ජුවකුත් පෘෂ්ඨීය මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතියකුත් ග්‍රසනිකා බිත්තියෙහි ජලක්ලෝම විවරයකුත් පිහිටි සත්ත්ව වංශය.
කෝඩිපත1. [නා.] ආධුනිකයකු විසින් අභ්‍යාසය ලබනු සඳහා වියනු ලබන කුඩා පැදුර. 2. [නා.] මලුපිට.
කෝඩිය1. [නා.] විස්සක ප්‍රමාණය. 2. [නා.] රටාව; මෝස්තරය; (වස්ත්‍ර ආදියෙහි) ඉරි වැටුණු බව. 3. [නා.] රෙද්ද; වස්ත්‍රය.
කෝඩු, කෝඩි[වි.] නවක; ආධුනික; පළපුරුදු නැති.
කෝඩුකාරයා1. [නා.] පළමු වතාවට යමක් කරන්නා; විශේෂයෙන් පළමු වරට සමනොළ සිරිපා වැඳීමට යන්නා; ආධුනිකයා. 2. [නා.] මනමාලයාගේ යහළුවා හැටියට සිටින්නා; දෙවන මනමාලයා.
කෝඩුවාව1. (කථා.) [නා.] පොල් අතු කෙළවර. 3. [නා.] ඉස්තෝප්පුව; ආලින්දය; බරාඳය.
කෝණ ආකලනය(පාරිභා.) [නා.] කෝණවල එකතුව (=addition of angles).
කෝණ කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සිංහල අවුරුදු උත්සව පවත්වනවා; අවුරුදු චාරිත්‍ර ඉටු කරනවා.
කෝණ විෂ්කම්භය(පාරිභා.) [නා.] චතුරශ්‍ර ආදි ජ්‍යාමිතික රූපයක ප්‍රතිමුඛ කෝණ දෙකක් සම්බන්ධ කරන රේඛාව; විකර්ණය; කෝණාක්ෂය.
කෝණංගියා[නා.] නාට්‍යවල විහිළු තහළු කරන නැට්ටුවා; බහුබූතයා; බම්මන්නා; කෝලමා.
කෝණදින(කථා.) [නා.ප්‍ර.] සිංහල අවුරුදු දිනය; සංක්‍රාන්ති දවස.
කෝණන්කුදියා(කථා.) [නා.] පිටිකොන්ද වක ගැසුණු තැනැත්තා; කුදා; කෝණමා.
කෝණම[නා.] අමුඩ රෙද්ද; නානකඩ; හිණකඩ.
කෝණමානය, කෝණමාපකය[නා.] කෝණයක අංශක ගණන මැන බැලීමට භාවිත කරනු ලබන අර්ධකවාකාර උපකරණය.
කෝණය1. [නා.] තලයක හෝ පෘෂ්ඨයක දාර හෝ රේඛා දෙකක් හමුවේ දී සෑදෙන මුල්ල/කොන. 2. [නා.] නටුව හෝ අත්ත හෝ ඒවාට ප්‍රභව වූ කඳ සමඟ සම්බන්ධ වන තැන ඇති මුදුන. 3. [නා.] දිශාව; පැත්ත. 4. [නා.] තත් සහිත සංගීත භාණ්ඩයක්; වීණාව. 5. [නා.] වීණාව වැයීමට ගන්නා උපකරණය; වීණා දුන්න. 6. [නා.] සෙනසුරා; ශනි. 7. [නා.] කේන්ද්‍රයක පස්වැන්න හෝ නවවැන්න. 8. [නා.] සූර්ය වර්ෂයක අවසානයේ සිට අලුත් වර්ෂයක ආරම්භය තෙක් කාලය.
කෝණාධිපති[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) කේන්ද්‍රයක පස්වැන්න හෝ නවවැන්න අධිපති ග්‍රහයා.
කෝණාවී[නා.ප්‍ර.] කුෂ්ට සහ ප්‍රමේහ රෝගීන්ට පථ්‍ය යැයි නියම කරන ලද යව පිටිවලින් සෑදූ කැවිලි විශේෂයක්.
කෝණික චලිතය(පාරිභා.) [නා.] අචල අක්ෂයක් වටා වස්තුවක චලිතය; බමර චලිතය (=angular motion).
කෝණික ප්‍රවේගය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂයක් වටා පරිභ්‍රමණය වන වස්තුවක චලිතයේ ශීඝ්‍රතාව.
කෝණික ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] කෝණයක ශීර්ෂය; කෝණ (මුලු) සහිත රූපයක හෝ ඝන වස්තුවක හෝ ශීර්ෂය (මුල්ල) ලෙස ඇති ලක්ෂ්‍යය (=angular point).
කෝණික, කෝණීය(පාරිභා.) [වි.] කෝණයක හා සම්බන්ධ; කෝණයක් ආශ්‍රිත (=angular).
කෝණිකය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායින්ගේ හැර වෙනත් බොහෝ පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ යටි හනුවෙහි පහළ අපර කෙළවරේ පිහිටි පටල අස්ථියක්.
කෝතූහලය[නා.] කුහුල; කුතුහලය.
කෝථය[නා.] ශරීරයේ කොටසක් නරක්වී යෑම; ඇඟ මස් කුණුවීම; විද්‍රධිය.
කෝදණ්ඩ1. [නා.] දුන්න. 2. [නා.] ඇස්බැම. 3. [නා.] ධනු රාශිය.
කෝදුපටිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) දිග මැනීම සඳහා භාවිත කරන අඟල්, සෙන්ටිමීටර් ආදිය ලකුණු කර ඇති පටිය.
කෝදුව[නා.] යාර, අඩි, අඟල් ක්‍රමයට හෝ මීටර ක්‍රමයට දිගමිනුම් ඒකක සටහන් කළ දිග මැනීමේ උපකරණය.
කෝන්1. [වි.] බිය සහිත; ලජ්ජාශීලී. 2. [වි.] වඤ්චාකාර; කුහක. 1. [නා.ප්‍ර.] වඤ්චනය; කොහොන් ලක්ෂණය. 2. [නා.ප්‍ර.] කපු නූල් එතූ පන්දු විශේෂයක්.
කෝන්චි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] විහිළුව; කවටකම; සරදම.
කෝන්තර1. [නා.ප්‍ර.] අමනාප; විරුද්ධවාදිකම්; තරහ; වෛර. 2. [නා.ප්‍ර.] නඩු විභාගයක දී සාක්කි දීමකට පසු ව සාක්කිකරු ගෙන් නීතිඥයකු විසින් අසනු ලබන හරස් ප්‍රශ්න.
කෝඳු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පොල් කෙඳි.
කෝඳුරුවා[නා.] පියාසර කළ හැකි ඉතා කුඩා කෘමි විශේෂයක්.
කෝපන[වි.] කුපිත කරන; කෝපයෙන් අවුස්සන.
කෝපනය[නා.] කුපිත වීම; පටහැනි වීම; බාධාව.
කෝපය1. [නා.] අමනාපය; කිපීම; කේන්තිය; රෝෂය; ක්‍රෝධය. 2. [නා.] ශරීරයේ ඇති තුන්දොස් ඇවිස්සීම; තුන්දොස්වල සමතුලනය නැති වීම.
කෝපර පෙට්ටිය(කථා.) [නා.] රන්රිදී හා මුදල් වැනි අගනා දෑ ආරක්ෂිත ව තැන්පත් කරන පෙට්ටිය.
කෝප්පය, කෝප්පෙ[නා.] පානීය වර්ග බීම සඳහා භාවිත කරන කුඩා භාජන විශේෂය; කුසලාන.
කෝප්පුව[නා.] විහිළුව; කවටකම; සරදම; කොලොප්පම.
කෝප්‍ය1. [වි.] කැලඹිය හැකි; කම්ප්‍ය. 2. [වි.] කෝප වන සුලු; කුපිත වන්නා වූ.
කෝප්‍යය[නා.] කඩ කිරීම; උල්ලඞ්ඝනය.
කෝපාවිෂ්ට[කෝප+ආවිෂ්ට] [වි.] කෝපයෙන් ආවේශ වූ; කෝපයෙන් ඇවිස්සුණු.
කෝපි[නා.ප්‍ර.] කෝපි ඇට බැද සකස් කරගන්නා කුඩුවලින් පිළියෙල කර ගන්නා පානය.
කෝපිත[වි.] කෝපයට පත්; කිපුණු; කෝපාවිෂ්ට.
කෝපීනය[නා.] රහසඟ; යෝනිය.
කෝබෝල්ට්[නා.ප්‍ර.] රිදීපාට නිකල්වලට බොහෝ දුරට සමාන වන නමුත් ඊට වඩා තද කාන්දම් ගතිය ඇති ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
කෝමය(පාරිභා.) [නා.] භූගත මාංසල කඳක් ඇති හබරල, සුදුඅල ආදිය අයත් වන ශාක විශේෂය(=corm).
කෝමල[වි.] මොළොක්; මෘදු; සිනිඳු; සියුමැලි. 1. [නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ ස්වරය අඩක් අඩු වීමෙන් ලැබෙන වඩා මොළොක් ස්වරය. 2. [නා.ප්‍ර.] පසළොස් ආකාර ශබ්ද ගුණවලින් එකක්.
කෝම්බය, කෝම්බේ1. [නා.] ඇස්ස කපා දිය හා මද ඉවත් කරගනු ලැබූ කුරුම්බා ගෙඩිය. 2. [නා.] කුහරය. 3. [නා.] හිස් පොල් කටුවෙන් තනා ගත් ඔඩම.
කෝමා1. [නා.ප්‍ර.] අධිමූර්ජාව; අසාමාන්‍ය තද නින්ද; විසංඥ නිද්‍රාව. 2. [නා.ප්‍ර.] වල්ගා තරුවක න්‍යෂ්ටිය සිසාරා ඇති රැස් දහර.
කෝමාර[වි.] කුමාර භාවය පිළිබඳ; ළදරු බව පිළිබඳ.
කෝමාර බ්‍රහ්මචර්යාව[නා.] විවාහ වනතුරු තරුණයකු හෝ තරුණියක මෛථුන සේවනයෙන් වැළකී සිටීමෙන් රකින ශීලය; කුමර බඹසර; කුමරි බඹසර.
කෝමාරික, කෝමාරිකා[වි.] කන්‍යාභාවයෙන් යුක්ත කුමරි; බ්‍රහ්මචර්යාව කඩ නොකළ. [නා.ප්‍ර.] ඖෂධ පැළෑටි විශේෂයක්.
කෝර හැළිය[නා.] පැණි රැස් කොට තැබීම සඳහා භාවිත කරන මැටි භාජනය.
කෝරක1. [නා.] මඳක් පිපුණු මල් කැකුල; මල් මොට්ටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් අල. 3. [නා.ප්‍ර.] සුවඳ ද්‍රව්‍යයක්; තකුල්.
කෝරජ[නා.ප්‍ර.] බොරු සිල්වත්බව; ව්‍යාජ ශීලය; කුහකකම.
කෝරමය[නා.] සභා රැස්වීමක් පැවැත්වීම සඳහා අවම වශයෙන් සහභාගි විය යුතු සභා සම්මත වූ සාමාජික සංඛ්‍යාව; ගණපූරණය.
කෝරලය, කෝරලේ1. [නා.] මෑත දේශීය ඉතිහාසය තුළ දිසාවනියක් බෙදා තිබුණු ප්‍රධාන කොට්ඨාසවලින් එකක්; කෝරාළ කෙනකු ගේ බලසීමාව පැවති ප්‍රදේශය. 2. [නා.] මුදලි කෙනකු ගේ පාලන ප්‍රදේශය. 3. [නා.] සමහර දිස්ත්‍රික්ක වල ප්‍රධාන බෙදීම්වලින් එකක්.
කෝර්නියාව[නා.] අක්ෂි ගෝලයේ ඉදිරි පෙදෙස් හයෙන් එකක ප්‍රමාණය වසා සිටිමින් ඇසේ වර්ණවත් කොටස ආවරණය කරන විනිවිද පෙනෙන බාහිර සිවිය; ස්වච්ඡය; ස්වච්ඡ මණ්ඩලය.
කෝර්සට්[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන් විසින් ඇඟට හිරවන සේ අඳිනු ලබන යට ඇඳුම් විශේෂයක්; බොස්තරැක්කය.
කෝරාල[නා.] දිසාව හෝ රටේ මහතා යටතේ සිටි ප්‍රධාන මුලාදෑනියා; කෝරලයක පාලකයා; කෝරලේ මහත්මයා.
කෝරියම(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘෂ්ඨවංශික සත්ත්වයන්ගේ කලලරූපය හාත්පසින් වසා සිටින්නාවූ ද, උත්පත්තියේ දී පැළී ඉවත්වන බාහිරතම සිවිය; මස්තු පටලය.
කෝලක[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් මූර්ති ශිල්පීන් විසින් පාවිච්චි කරන ලද අඟල් දෙකක දිග ප්‍රමාණය ඇති මිම්මක්.
කෝලක්කාරයා, කෝලම්කාරයා[නා.] නාට්‍යයක හෝ නාඩගමක විහිළුකාරයා; බහුබූතයා; කෝණාංගියා; හාස්‍යජනක ක්‍රියා කරන්නා.
කෝලණුව(කථා.) [නා.] ගොයම් මිටිබැඳීම සඳහා ගනු ලබන ලණුව.
කෝලදල[නා.ප්‍ර.] සන්බෙලි කටුවේ මැද පුරුක පෙදෙස ගෙන සාදා ගනු ලබන සුවඳ ද්‍රව්‍යයක නාමය; සක්ඇබ; ශඞ්ඛනාභි.
කෝලඵල න්‍යාය[නා.] අත්ලෙහි තුබූ ඩෙබර ගෙඩියක් මෙන් යම්කිසි කරුණක් හෝ දෙයක් ඉතා පැහැදිලි ලෙස දැකීම සහ අවබෝධ කරගැනීම හා සම්බන්ධ දක්වන න්‍යායය.
කෝලම1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] වෙස්මුහුණ; කෝලම් මුහුණ. 2. [නා.ප්‍ර.] වෙස්මුහුණු බැඳ රඟ දක්වන නාටක විශේෂයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] හාස්‍යජනක ක්‍රියා විලාසය; විහිළුව. 4. [නා.ප්‍ර.] කවටකම; කොලොප්පම.
කෝලය1. [නා.] දැව දඬු උණගස් ආදිය එකට බැද තැනූ යාත්‍රාව; පහුර; උඩුපය. 2. [නා.] උකුළ; ඇකය. 3. [නා.] ඖෂධ ආදියෙහි බර කිරීම සදහා භාවිත වූ පැරණි මිම්මක්. 4. [නා.] ඛණිජ ද්‍රව්‍යයක්; මිනිරන්. 5. [නා.] උණ, විකාර, දෙඩවිලි ආදිය ලක්ෂණ කොට ඇති සන්නිපාත රෝග විශේෂයක්. 6. [නා.] ලජ්ජාශීලිභාවය; චකිතය; කුලෑටිකම; බයාදුකම. 7. [නා.] නිකරුණේ සිනාසීම හෝ ඇඬීම ලක්ෂණ කොට ඇති මානසික රෝගයක්; හර්ෂෝන්මාදය (=hysteria). 8. [නා.] ආයුධයක්; කුන්තායුධය; තෝමරය.
කෝලහලය, කෝලාහලය1. [නා.] බොහෝ දෙනකු එක විට නඟන ශබ්දය; එක විට නැඟෙන ශබ්දය; එක විට ඇති වන ඝෝෂාව. 2. [නා.] දබරය; රණ්ඩුව; කලහය. 3. [නා.] පෙරදිග සංගීතයෙහි ගායක ගායිකාවන් විසිහතර දෙනකු ගෙන් හා වාදකයන් අට දෙනකු ගෙන් සෑදුණු සංගීත කණ්ඩායම; වෘන්දය.
කෝල්1. [නා.ප්‍ර.] කෝලායුධය; කුන්තායුධය; තෝමරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලාශයක සීමාව; ඉවුර. 3. [නා.ප්‍ර.] රට අඟුරු; ගල් අඟුරු.
කෝල්ටරය[නා.] පස් පිඬැලි කැපෙන සේ නඟුල ඉදිරිපස යොදා ඇති කැපුම් තලය; නඟුල් දත; හීවැල.
කෝල්පාඩුව1. [නා.] පහතරට නැටුම් විශේෂයක්. 2. [නා.] කොහොඹා කන්කාරියේ දී ඉරුගල් බණ්ඩාර ආදි දෙව්වරුන්ට කරන ආරාධනාවා. 3. [නා.] කොලොප්පම; සරදම; විහිළුව; සමච්චලය.
කෝල්බඩ[නා.] වැව් ආදි ජලාශවල ගොඩබිමට ආසන්න නොගැඹුරු තීරුව; ඉවුරුබඩ.
කෝල්බෘක් කොමිසම[නා.] ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රමය සංශෝධනය කිරීම සඳහා පරීක්ෂා කොට වාර්තා කිරීමට 1829 දි පත් කළ කොමිෂන් සභාව.
කෝල්මුරකවි[නා.ප්‍ර.] ප්‍රාදේශීය දෙවියන්ගෙන් පිහිට ඉල්ලා ස්තෝත්‍ර වශයෙන් කියනු ලබන කවි; කවියෙන් දෙවියන්ට කරන යාදින්න; දේවස්තෝත්‍ර.
කෝලාරුව[නා.] නැතිබැරිකම; හිඟපාඩුව.
කෝලිකාරම්[නා.ප්‍ර.] කුකුළන්ගේ අසූචි; කුකුළු වසුරු.
කෝලිකුට්ටු[නා.] ඉදුණු විට රතු කහ පැහැයෙක් ගන්නා මිහිරි රසයෙන් යුතු කෙසෙල් වර්ගයක්.
කෝලිච්චම, කෝලිත්තම1. (කථා.) [නා.] විහිළුව; සරදම; කොළොප්පම; සමච්චලය; කවටකම. 2. [නා.] සුළු කලබලය; අඬදබරය.
කෝලින්, කෝලීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිත; මොළය; බිත්තර කහමදය හා ඇතැම් මේද ආදියෙහි තිබෙන කාබනික භස්මයක් (=choline).
කෝව1. [නා.] ලෝහ උණු කිරීම සඳහා අධික තාපයට ඔරොත්තු දෙන සේ සාදාගැනෙන මැටි බඳුන. 2. [නා.] ඖෂධ පුළුස්සන මැටි භාජනය; රසායනාගාර පරීක්ෂණවල දී ක්ෂාර විලින කිරීමටත් ජ්වලනය කිරීමටත් භාවිත කරන කුඩා බඳුන; තුත්ත; මූෂාව. 3. [නා.] දුම්පානය සඳහා භාවිත කැරෙන පයිප්පය.
කෝවංගුව[නා.] (කහතෝරමල්ලි) මැණිකක දීප්තියත් අගයත් අඩු කරන දුමාර ගතිය හෙවත් අඳුරු පැහැය.
කෝවක්කා[නා.] ඉතා රතු පැහැයට ඉදෙන කුඩා දිගැටි ඵල දරන වැලක්; බිඹු; කෙම්වැල.
කෝවානම(කථා.) [නා.] (ධීව.) ඔරුවේ අත් යොතේ බැඳි රුවල උස් පහත් කිරීමට කුඹගස මුදුනේ සවි කොට ඇති දැවමුවා කප්පිය.
කෝවිච්චි වෙනවා(කථා.) බොරුවට තරහ වෙනවා.
කෝවිද[වි.] හසල බුද්ධියෙන් යුත්; ප්‍රවීණ; දක්ෂ; විචක්ෂණ.
කෝවිල[නා.] හින්දු දේව වන්දනාව සඳහා වෙන් වුණු සිද්ධස්ථානය; හින්දු දේවාලය.
කෝවිලාන(කථා.) [නා.] විශාල ගස් සහිත වූ ද සීරාව පවත්නා වූ ද භූමි භාගය; දිය සීරාව ඇති මූකලාන.
කෝවේ[නා.ප්‍ර.] කුඩා වීථිය; පටු වීදිය; පටුමඟ.
කෝශකාර, කෝෂාකාර1. [වි.] පිලා අවස්ථාවේ දී කෝෂයක් තනා ගන්නා; කීටාවස්ථාවේ දී කෝෂයක වසන. 2. [වි.] කෝෂ ග්‍රන්ථයක් නිෂ්පාදනය කරන; කෝෂ ග්‍රන්ථයක සම්පාදකයා වන.
කෝශකාරයා, කෝෂකාරයා1. [නා.] (නිඝණ්ඩු, ශබ්දකෝෂ, විශ්වකෝෂ ආදි) කෝෂ ග්‍රන්ථ සම්පාදනය කරන්නා. 2. [නා.] කීටාවස්ථාවේ පසු වන කෘමියා; කෝෂාවස්ථාවෙහි පිලවා.
කෝශකාව්‍යය, කෝෂකාව්‍යය[නා.] එකිනෙකට සම්බන්ධ නොවූ විවිධ මාතෘකා අනු ව ලියන ලද කවි පංතිවලින් යුත් කාව්‍ය සංග්‍රහය.
කෝෂ ග්‍රන්ථය[නා.] නිඝණ්ඩුව; අකාරාදි ග්‍රන්ථය.
කෝෂ න්‍යෂ්ටිය[නා.] ජීව සෛලයක ප්ලාස්මයේ ගිලී පවතිමින් එහි සියලු ම ක්‍රියාකාරිත්වය පාලනය කරන ඉතා ම වැදගත් කේන්ද්‍රීය කොටස.
කෝෂ ප්‍රදේශය[නා.] පටපණුවා කීටාවස්ථාවේ දී තමන් වටා පටනූලින් වියාගන්නා කොපුව; පටප ණු කෝෂය.
කෝෂ විද්‍යාව[නා.] අකාරාදි හෙවත් ශබ්දකෝෂ වැනි කෝෂග්‍රන්ථ සම්පාදනය කිරීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
කෝෂගෘහය[නා.] (මුතුමැණික් රන් රිදී ආදි) වටිනා වස්තුවල ආරක්ෂාව සඳහා යොදනු ලබන ගොඩනැගිල්ල; භාණ්ඩාගාරය; බැංකුව.
කෝෂච්ඡේදය[නා.] අණ්ඩකෝෂය කපා දැමීම හෝ අක්‍රිය කිරීම; කර ඇඹීම; බීජෝද්ධරණිය.
කෝෂනාලය[නා.] මහා පිත්ත නාලය හෙවත් යකෘත්‍ය නාලය; පිත්ත කෝෂයට සම්බන්ධ කරන නාලය.
කෝෂපති[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩාගාරය භාර ව සිටින නිලධාරියා; රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරික.
කෝෂය, කෝශය, කෝසය1. [නා.] කොපුව; පිටවැස්ම; ආවරණය. 2. [නා.] පුරුෂ නිමිත්ත; පුරුෂ ව්‍යඤ්ජනය. 3. [නා.] අණ්ඩය; වෘෂණය. 4. (ජ්‍යෝති.) [නා.] ජන්ම පත්‍රයේ දෙවැනි ස්ථානය; ධනස්ථානය. 5. [නා.] පසුම්බිය; මල්ල; භස්ත්‍රාව. 6. [නා.] භාජනය; කරදඬුව; ඔඩම; කුසලාන. 7. [නා.] භාණ්ඩාගාරය; ධාන්‍යාගාරය; වටිනා වස්තු ආරක්ෂා කර තබන ස්ථානය. 8. [නා.] ධාන්‍යාගාරය; අටුව; කොටුව. 9. [නා.] ධනය; වස්තුව; රාජ්‍ය ආදායම. 10. [නා.] ඇඟිලි පුරුක් වටා බෙහෙත් ගැල්වීම පිණිස යොදන වෙළුම් විශේෂයක්. 11. [නා.] නිඝණ්ඩුව; අකාරාදිය; ශබ්දකෝෂය. 12. [නා.] සෛලය; පණ ඇති කුඩා ම වස්තුව. 13. (පාරිභා.) [නා.] (ඇල්ගී, දිලීර, මීවන වැනි ශාකයක) අලිංගික ප්‍රජනනය සිදුවීම පිණිස ඇති වන, කලලය නැති සෛල වර්ගය; බීජාණුව. 14. [නා.] දළඹු අවස්ථාවේ දී කීටයකු සිය සිරුර වටා තනා ගනු ලබන වැස්ම. 15. [නා.] විදුලිය රැස් කර තබන ඒකකයක්; බැටරිය; විද්‍යුත් කෝශය.
කෝෂස්ථ[වි.] කෝෂය තුළ වාසය කරන; කෝෂාවස්ථාවෙහි වන.
කෝෂස්ථයා[නා.] අන්දම් මාරුවීම පිණිස කෝෂය තුළට වී සිටින කීටයා; කෝෂ කෘමියා.
කෝෂස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ජන්මියාගේ ධනය ගැන තොරතුරු දක්වතැයි ජ්‍යෝතිෂයේ සඳහන් වන ජන්ම පත්‍රයේ දෙවැනි ස්ථානය.
කෝෂ්ඨ කීටයා(පාරිභා.) [නා.] කෝෂ අවස්ථාවේ සිටින පටිපණුවා; තරල පිරි ආශයක් ලෙස වැඩෙන පරපෝෂිතයා; සාශය පණුවා (=bladder worm).
කෝෂ්ඨදාහය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍රාශය ඉදිමීම නිසා ඇති වන රෝගයක්; මූත්‍රාශ ප්‍රදාහය(=cystitis).
කෝෂ්ඨපුංජය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍රාශයෙහි හටගන්නා රෝගයක්; මූත්‍රාශ හර්නියාව (=cystocele).
කෝෂ්ඨය1. [නා.] ශරීරය ඇතුළත පිහිටි ද්‍රාවයෙන් හෝ වාතයෙන් පිරි පටලමය කෝෂය. 2. [නා.] ශරීරය ඇතුළත ස්‍රාවය වන ගිලන් ද්‍රව්‍ය රැස් වී එකතු වන අසාමාන්‍ය මලු විශේෂයක් (=cyst). 3. [නා.] ශරීරය; සිරුර; කය. 4. [නා.] ධාන්‍යාගාරය; අටුව. 5. [නා.] වටිනා වස්තුව රැස් කර තබන ස්ථානය; භාණ්ඩාගාරය. 6. [නා.] ඇමීබා රෝගය වැළඳි තැනැත්තා මල මූත්‍රා සමග පහ කරන ද්‍රව්‍යයක්. 7. [නා.] ප්‍රාකාරයකින් වට කරන ලද ආරක්ෂිත ප්‍රදේශය; කොටුව; බලකොටුව. 8. [නා.] කොටුවක හැඩය ගන්නා රේඛාමය සටහන. 9. [නා.] පරාගධානියක හෝ ඩිම්බකෝෂයක හෝ ආවාරය.
කෝෂ්ඨවාතය[නා.] බඩ පුරවා දැමීමට හේතුවන වායුව; උදර වාතය.
කෝෂ්ඨාග්නිය[නා.] කුසට ගත් ආහාර දිරවීමට හේතුකාරක වන අග්නිමය පදාර්ථය; ජඨරාග්නිය; ජඨරාසවය; බඩගින්න.
කෝෂ්ඨාගාරය1. [නා.] රන්, රුවන්, මුතු ආදී අගනා ධනය රැස්කොට තබන ආරක්ෂක ගෘහය; කොටුගුළ; භාණ්ඩාගාරය; ධනාගාරය. 2. [නා.] ධාන්‍යවර්ග රැස් කර තබනු ලබන ගබඩාව; අටුව; කොටුගෙය; ධාන්‍යාගාරය.
කෝෂිකා[නා.] හෘදයේ කුටීර හතරින් පහළින් පිහිටි කුටීර දෙක.
කෝසජ්ජය[නා.] කුසීතබව; යහපත් ක්‍රියා කිරීමට ඇති මැළිකම; කුසල ධර්මයෙහි හීන වූ වීර්යය.
කෝසය1. [නා.] (රාජ්‍ය) භාණ්ඩාගාරය. 2. [නා.] (කඩු ආදිය බහාලන) කොපුව. 3. [නා.] භාජනය. 4. [නා.] පුරුෂ නිමිත්ත. 5. [නා.] අණ්ඩය. 6. [නා.] මල් කැකුළ. 7. [නා.] දුනු පන්සීයක පුරාණ මිම්මක්; ගවුව.
කෝසල්ලය[නා.] නිපුණබව; කුසලතාව; ශූරත්වය; කාර්යක්ෂමභාවය; කෞශල්‍යය.
කෝස්ටික් සෝඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි පහසුවෙන් දිය වෙන සුදුපාටින් යුත් දාහක (NaOH) සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් (=caustic soda).
කෝසිකයා[නා.] වටකුරු මුහුණක් සහ ඇස් ඇති නිශාචර පක්ෂියෙක්; බකමුහුණා; උලූකයා.
කෝසිය1. [නා.] ශක්‍ර දෙවි. 2. [නා.] පටපණුවාගේ කෝෂයෙන් ගනු ලබන නූල් විශේෂයක්; පටනූල්; තිහිරිහූ. 3. (කථා.) [නා.] මසුන් ඇල්ලීමේ දී දැල් මඩිය ශක්තිමත් වනු පිණිස ලණුවලින් සාදා දමන ආරක්ෂක දැල.
කෝසෙය්‍ය1. [නා.ප්‍ර.] කෝසීය නූලෙන් වියන ලද වස්ත්‍රය; තිහිරිපිළි. 2. [නා.ප්‍ර.] තිහිරි හුයෙන් කළ ඇතිරිය.
කෝහඤ්ඤය[නා.] තමා තුළ නැති ගුණ ඇතිබව ඇඟවීම; කුහකකම.
කෝහල[නා.ප්‍ර.] යව නම් ධාන්‍යයෙන් සාදනු ලබන මද්‍යපාන වර්ගයක්.
කෝහුමාහු[නා.ප්‍ර.] කලබලය; කෑකෝ ගැසීම.
කෝළාපය[නා.] දිරා ගොස් තැනින් තැන සිදුරු ඇති ව පවතිමින් සුළං වැදෙන විට හඬ නගන ගස.
කෝළාරුව[නා.] වරද; දෝශය.
කෞඞ්කුම[නා.ප්‍ර.] කොකුම් පොවන ලද රෙද්ද.
කෞතුක1. [වි.] කුහුල දනවන; කුතුහලය ඇති කරවන; පුදුම උපදවන; අද්භූත. 2. [වි.] විවාහය හා සම්බන්ධ.
කෞතුක මංගල්‍යය[නා.] විවාහයට පෙර මනාලියගේ අතේ කෞතුකය හෙවත් මඟුල්හුය බැඳීම ආදියෙන් පවත්වනු ලබන මංගලෝත්සවය.
කෞතුක වේදිකාව[නා.] විවාහ මංගලෝත්සවයට අනුරූප ඇඳුම් වන පරිදි මනාලිය පැලඳුම්වලින් සරසන මණ්ඩපය; ප්‍රසාධන ශාලාව.
කෞතුකය1. [නා.] (යමක්) දැකීමට ඇසීමට හෝ දැනගැනීමට ඇති ආශාව කුහුල; කුතුහලය. 2. [නා.] පුදුමය; අද්භූතභාවය; ආශ්චර්යය. 3. [නා.] විවාහ දිනයෙහි (විවාහ කරවීමට පෙර) මනාලියගේ වම් අතහි මන්ත්‍රයෙන් හෝ පිරිතෙන් හෝ පේ කරන ලදුව බඳින නූල; කවුතුකය; මඟුල්හුය. 4. [නා.] විවාහමඟුල; සරණ මංගල්‍යය. 5. (ප්‍ර. යෙදේ) (ජ්‍යෝති.) [නා.] ග්‍රහයන්ගේ අවස්ථා දොළහෙන් එකක්.
කෞතුකවස්තු[නා.ප්‍ර.] ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යාත්මක හා පුදුම එළවන සුලු වස්තු.
කෞතුකාගාරය1. [නා.] කලාත්මක, සංස්කෘතික, ඓතිහාසික හා විද්‍යාත්මක වටිනාකමින් යුත් වස්තු එක්රැස් කොට ප්‍රදර්ශනය පිණිස තබා ඇති මන්දිරය; කෞතුක භාණ්ඩ ප්‍රදර්ශනාගාරය; කටුගෙය. 2. [නා.] විවාහප්‍රාප්ත අභිනව යුවළකගේ ශයනාගාරය.
කෞතුහලමාඞ්ගලික[නා.] යහපත් ප්‍රතිඵල ගෙන දෙන පෙරනිමිති මේ මේ යැයි විස්තර කර දෙන්නා; සුබ නිමිති පවසන්නා; යහපත් අනාවැකි පවසන්නා.
කෞතූහලය[නා.] අමුතු අමුතු දේ දැනගැනීමට පවත්නා ආශාව; කුතුහලය; කුහුල.
කෞපීනය[නා.] විළි වසා ගැනීමට පමණක් ප්‍රමාණ වනසේ අඳින රෙදිකඩ; රෙද්දට යටින් අඳින රෙදිකඩ හෝ ඉතා කෙටි ඇඳුම; අමුඩය.
කෞමල[වි.] කෝමල; මෘදු; සිනිඳු; මොළකැටි; සුකුමාර; සියුමැලි.
කෞමාර[වි.] බාලකයකුට හෝ බාලිකාවකට හෝ අයත්; නොමේරූ වයසෙහි සිටින; තරුණ වියෙහි වූ.
කෞමාරතන්ත්‍රය[නා.ප්‍ර.] ළමාරෝග චිකිත්සාව; කුමාර චිකිත්සාව; කෞමාරභෘත්‍ය.
කෞමුද, කෞමුදී[නා.ප්‍ර.] සඳරැසින් පිපෙන බව කියන ජලජ පුෂ්ප වර්ගයක්; කුමුදු; හෙළ මහනෙල්; හෙළ උපුල්.
කෞරව[නා.ප්‍ර.] කුරු වංශයට අයත්; කුරුරට වාසී.
කෞලිකයා[නා.] රෙදි වියන්නා; පේෂකාර්මිකයා; පෙහෙරා.
කෞශල්‍ය යෝගය[නා.] යමක ප්‍රවීණත්වය ලබා ගැනීම සඳහා කරන ව්‍යායාමය; කුශලතාව අත්පත් කිරීම සඳහා කරනු ලබන අභ්‍යාසය.
කෞශල්‍යය[නා.] කූශලතාව; නිපුණත්වය; දක්ෂතාව; ශූරත්වය.
කෞශික1. [නා.ප්‍ර.] පැරණි දඹදිව වංශයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] සක්දෙවි. 3. [නා.ප්‍ර.] බකමූණා; මහමුහුණා. 4. [නා.ප්‍ර.] මුගටියා; නකුලයා.
කෞශීර[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) නැකැත් විසිහයෙන් දහඅට වැන්න වූ දෙට නැකත.
කෞශේය[නා.ප්‍ර.] පටනූලින් වියන ලද වස්ත්‍රය; පටරෙද්ද; තිහිරි පිළිය.
කෞස්තුභ පාෂාණය[නා.] විෂ්ණු දෙවිඳුගේ ළය මත පළඳින මැණික; කෞස්තුභමණිය; කොතබූගල.
කෞසීදය[නා.] ණයට දුන් මුදලට ලබා ගන්නා අධික පොලිය; ගිනි පොලිය.
ඛ1. [නා.ප්‍ර.] මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ ‘ක’ වර්ගයේ දෙවන අකුර. 2. [නා.ප්‍ර.] කණ්ඩජ අඝෝෂ මහාප්‍රාණ ව්‍යංජනය. 3. [නා.ප්‍ර.] අහස; ආකාශය; ගුවන.
ඛග1. [නා.ප්‍ර.] අහසේ ගමන් කරන්නා; කුරුල්ලා; පක්ෂියා. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] රවි ආදි ග්‍රහයන් ගෙන් කවර හෝ ග්‍රහයෙක්.
ඛග්ගගාහක[නා.] පැරණි සිංහල රාජ්‍යයේ රජුගේ පෞද්ගලික ආරක්ෂාව භාර නිලධාරියා; අසිග්ගාහක.
ඛග්ගවිසාණ[නා.ප්‍ර.] කඟවේණා.
ඛගෝල ක්ෂිතිජය[නා.] ආකාශ චක්‍රය හා පොළොව එකට ගැටුණාක් මෙන් දර්ශනය වන ස්ථානය; ක්ෂිතිජය.
ඛගෝල දේශාංශය[නා.] ආකාශ චක්‍රය මත නියමිත ලක්ෂයකුත් ඒ අක්ෂාංශයම ඇති ව සම්මත ද්‍රැව වෘත්තයක් මත පිහිටි තවත් ලක්ෂයකුත් අතර කෝණික දුර.
ඛගෝල ධ්‍රැවය[නා.] ආකාශ ගෝලයෙහි උතුරු කෙළවර සහ දකුණු කෙළවර.
ඛගෝල විද්‍යාව[නා.] අහස් ගැබෙහි පිහිටි විවිධ වස්තු පිළිබඳ විද්‍යාව; ආකාශ වස්තු විද්‍යාව; තාරකා ශාස්ත්‍රය.
ඛගෝලය[නා.] ආකාශ වස්තු සහිත අභ්‍යවකාශය; ආකාශ චක්‍රය; අහස් කුස; අහස් ගැබ; නභෝ ගර්භය.
ඛඞ්ග යෂ්ටිය[නා.] කඩුවක අල්ලා ගන්නා කොටස; කඩුමිට.
ඛඞ්ග රත්නය[නා.] රාජ්‍යත්වයේ ලක්ෂණය වශයෙන් රජුන් පරිහරණය කරන කකුධ භාණ්ඩ පහෙන් එකක්; මඟුල් කඩුව.
ඛඞ්ග ශිල්පය[නා.] ද්වන්ද්ව යුද්ධය ඇතුළු කඩුවෙන් කෙරෙන නොයෙක් හරඹ උගන්වන ශාස්ත්‍රය; සිවුසැටකලාවලින් එකක් වන කඩු ශිල්පය.
ඛඞ්ගධාරා[නා.ප්‍ර.] කඩු තලය; කඩුපත.
ඛඞ්ගය, ඛග්ගය[නා.] කඩුව; කග; අසිපත.
ඛචිත1. [වි.] කවන ලද; ඔබ්බන ලද; සවි කරන ලද. 2. [වි.] ගැවසූ; සැරසූ. 3. [වි.] කැටයම් කරන ලද.
ඛජ්ජ[නා.ප්‍ර.] කටින් කඩා කෑ යුතු කෑම වර්ග.
ඛජ්ජූර[නා.ප්‍ර.] තාල වර්ගයට අයත් ගස් විශේෂයක්; ඉඳි; රටඉඳි.
ඛජ්ජෝතයා[නා.] සිරුරින් එළිය විහිදුවන පියාඹන කෘමි විශේෂය; කලාමැදිරියා; කණමැදිරියා; කදෝපැණියා.
ඛඤ්ජ, ඛංජ[වි.] විකල වූ පා ඇති; කොර; පා වලංගු නැති. [නා.ප්‍ර.] විකල වූ අත් පා ඇති බව; අත් පා කොරය; විකලාංග ඇති බව.
ඛට්වාඞ්ගය[නා.] ඊශ්වර භක්තික යෝගීන් විසින් භාවිත කරන ලද්දා වූ ද මුදුනෙහි හිස්කබලකින් යුක්ත වූ ද යෂ්ටි විශේෂයක්.
ඛටිකා අවධිය(පාරිභා.) [නා.] භූ විද්‍යාවේ සඳහන් වන ද්විතීය හෙවත් මෙසොසොයික යුගයට අයත් තුන්වැනි කාලපරිච්ඡේදය; හුණුගල් අවධිය.
ඛණ[නා.ප්‍ර.] ඇසිපිය හෙළීමට ගත වන කාලය; ඇසිල්ල; මොහොත; නිමේෂය; ක්ෂණය.
ඛණනය[නා.] හෑරීම; කැණීම.
ඛණපරිත්ත[නා.ප්‍ර.] චිත්තක්ෂණයක් පමණ ඉතා සුළු කාල පරිච්ඡේදය.
ඛණ්ඩ1. [නා.ප්‍ර.] කොටස; කැබැල්ල; කඩ; ඡේදය. 2. [නා.ප්‍ර.] කැඩුම; බිඳුම; පලුද්ද. 3. [නා.ප්‍ර.] උක් පැණියෙන් සාදන ලද වැලි හකුරු; සූකිරි; ගල්කණ්ඩු. 1. [වි.] කැඩුණු, බිඳුණු; කොටස්වලට වෙන් වුණු. 2. [වි.] හිදැස් සහිත; දෝෂවලින් කඩතොලු වූ.
ඛණ්ඩ කරනවා[ක්‍රි.] කඩනවා; බිඳිනවා; කඩ කරනවා; අඩාල කරනවා.
ඛණ්ඩ කාව්‍යය[නා.] මහා කාව්‍යයක් නොවන කෙටි කාව්‍යය; සර්ග වශයෙන් වෙන් නොකරන ලද හෙයින් එක දිගට ම පුවත කියාගෙන යා හැකි පද්‍ය කාව්‍යය.
ඛණ්ඩ ගණන[නා.] පූර්ණ වශයෙන් නොපැවතී භාගයක් වශයෙන් තිබෙන සංඛ්‍යාව; භාග ගණන; ඛණ්ඩ සංඛ්‍යාව.
ඛණ්ඩ ජනනය[නා.] අංකුර සහිත අතු කැබලිවලින් පැළෑටි බෝකිරීමේ ක්‍රමය.
ඛණ්ඩ භූමදානය[නා.] මෘත ශරීරවල හිස පමණක් කළවල දමා මිහිදන් කිරීමේ පුරාණ ඉන්දියානු සිරිත.
ඛණ්ඩකය1. (පාරිභා.) [නා.] රසායන සංයෝගයක සංයුක්ත පරමාණු කොටස (=radical). 2. [නා.] ඉස්සන්, පණුවන් වැනි ඇතැම් සතුන්ගේ ශරීරය බෙදී තිබෙන සමාන කොටස් එක එකකට ව්‍යවහාර නාමය.
ඛණ්ඩනය[නා.] කැබලිවලට කැඩීම; කොටස්වලට වෙන් කිරීම; ඉරි තැළීම.
ඛණ්ඩනය කරනවා[ක්‍රි.] (මතිමතාන්තර ආදිය) බිඳ හෙළනවා.; පහර දී කඩනවා.
ඛණ්ඩපාදිකා(පාරිභා.) [නා.බහු.] ප්‍රොටොසෝවා වංශික සතුන්ට තිබෙන ව්‍යාජ පාද,
ඛණ්ඩඵුල්ල[නා.ප්‍ර.] ගොඩනැගිල්ලක කැඩුණු බිඳුණු ස්ථාන; කැඩුම් බිඳුම්; කඩතොලු.
ඛණ්ඩාංක[නා.ප්‍ර.] එක ම තලයේ පිහිටා එකිනෙකින් ඡේදනය වන අක්ෂ දෙකක සිට ඕනෑ ම ලක්ෂ්‍යයකට ඇති දුර ප්‍රමාණ දෙක.
ඛණ්ඩාමලක1. [නා.ප්‍ර.] නෙල්ලි ගෙඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] නෙල්ලි ගෙඩි වේලා කොටා ලබා ගන්නා කුඩු.
ඛණ්ඩිකාව1. [නා.] කොටස; කුඩා කොටස. 2. [නා.] අවයව ආදියක ඉදිරියට නෙරා හෝ එල්බෙමින් පවත්නා කොටස.
ඛණ්ඩිත1. [වි.] කොටස්වලට බෙදුණු; කැඩුණු; කැබලිවලට පත් වුණු; කැඩී බිඳී ගිය. 2. [වි.] අසම්පූර්ණ; අඩාළ; අර්ධ; පූර්ණත්වයට නොපත්. 3. [වි.] කලකිරීමට පත්; බිඳුණු; නොසතුටට පැමිණි.
ඛණ්ඩිත කරනවා1. [ක්‍රි.] කැබලි කරනවා; කොටස්වලට වෙන් කරනවා; කපනවා; සිඳිනවා. 2. [ක්‍රි.] පැහැර හරිනවා; වරද්දනවා; කඩ කරනවා.
ඛණ්ඩෝත්පත්තිය[නා.] (ඇමීබාවන් මෙන්) දෙකට බෙදී යෑමෙන් සතුන් බෝවීමේ ක්‍රමය.
ඛණික[වි.] ක්ෂණයක් පමණ කාලයක් පවතින; ඇසිල්ලක් පමණ; වහා සිදු වන; ක්ෂණික.
ඛණිකවාදය[නා.] සියලු සංස්කාර ධර්මයන් වහා වෙනස්වන සුලුය නැසෙන සුලුය යන මතය; ක්ෂණභංගුරවාදය.
ඛණිත්තිය[නා.] බිම හෝ ගල් ආදිය හෝ හෑරීම සඳහා යොදනු ලබන උල; අලවංගුව; ගල්කටුව; යවුල.
ඛද්‍යෝතයා[නා.] කලාමැදිරියා; කණමැදිරියා; කදෝපැණියා; කදෝකිමියා; ඛජ්ජෝතයා.
ඛදාර්[නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍ර මාර්ගයෙන් නොව අතින් කැට ගනු ලැබූ කපු නූල්වලින් වියන ලද ඔප නොදැමූ දළ වස්ත්‍රය.
ඛන්ධ1. [නා.ප්‍ර.] (සිරුරෙහි) කඳ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගසෙහි කඳ. 3. [නා.ප්‍ර.] (සත්වයාගේ රූප, වේදනා, සඤ්ඤා ආදි) පඤ්චස්කන්ධය.
ඛන්ධ රජනය[නා.] කහට ඇති ගස්වල ලී කඳන් කැබලි තම්බා සිවුරු රංජනය සඳහා ගැනෙන පඬු වර්ගය.
ඛන්ධක[නා.ප්‍ර.] විනය පිටකයේ මූලික ප්‍රභේද තුනෙන් එකක්.
ඛන්ධබීජ1. [නා.ප්‍ර.] රෝපණය කිරීමට ගැනෙන අතු කැබලි. 2. [නා.ප්‍ර.] අතු කැබලිවලින් අංකුර නැඟෙන ශාක.
ඛනිජ[නා.] අජෛවීය ක්‍රියාවලි ආශ්‍රයෙන් පොළෝ තුළ ස්වාභාවිකව පහළ වී ඇත්තා වූ ද්‍රව්‍ය. 1. [වි.] ඛනිජ සහිත; ඛනිජවල ඇතුළත්; ඛනිජවලට අයත්; ඛනිජ සම්බන්ධ. 2. [වි.] ආකරයෙහි උපන්; ආකරයෙන් සාරා ගන්නා ලද.
ඛනිජ උල්පත(පාරිභා.) [නා.] කැල්සියම් කාබනේට, කැල්සියම් සල්ෆේට් හැර අන් ඛනිජ ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණවත් ව පවත්නා ජලය ඇති උල්පත.
ඛනිජ තෙල්[නා.ප්‍ර.] පොළොවෙන් ලබාගන්නා වූ හයිඩ්රොකාබන් බහුල වූ බලශක්තිය නිෂ්පාදනය සඳහා ගැනෙන්නා වූ තෙල් (=mineral oil).
ඛනිජ ලවණ[නා.ප්‍ර.] (යකඩ කැල්සියම් සාමාන්‍ය ලුණු ආදි) ඛනිජවල අඩංගු අකාබනික ලවණ විශේෂය (=mineral salt).
ඛනිජ වැලි[නා.ප්‍ර.] ඛනිජ වර්ග අඩංගු වැලි; සිලිකා වැලි.
ඛනිජ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ඛනිජ වස්තු පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය (=mineralogy).
ඛපූරය[නා.] කෙමියෙන් වතුර වත්කරන භාජන විශේෂයක්; කොතලය; කෙණ්ඩිය; ජෝගුව.
ඛමාපනය[නා.] ක්ෂමා කරවා ගැනීම; සමාව අයැදීම.
ඛය[නා.ප්‍ර.] ක්‍රමයෙන් ක්ෂය වී යෑම; කෙමෙන් නැති වී යෑම.
ඛයවය[නා.ප්‍ර.] ක්‍රමයෙන් විනාශය කරා යෑම සහ විනාශ වී යෑම; ගෙවී යෑම සහ විනාශ වීම; ක්ෂයව්‍යය.
ඛර1. [වි.] කර්කශ; කටුක; රළු; දැඩි. 2. [වි.] තියුණු; ක්‍රෑර; දරුණු. 1. [නා.ප්‍ර.] රළු ගතිය; කර්කශභාවය; කටුක බව. 2. [නා.ප්‍ර.] කපුටා. 3. [නා.ප්‍ර.] කොකා.
ඛර කෝෂ්ඨය[නා.] මල පහ නොවන තරමට බඩ වියළීම; විරේක නොවන බව.
ඛරස්පර්ශ[වි.] ගෑවෙන විට රළු ගතිය දැනෙන; ගොරහැඩි; කර්කශ; ගොරෝසු.
ඛර්ජුර1. [නා.ප්‍ර.] ඉඳිගස. 2. [නා.ප්‍ර.] හිරියල්.
ඛර්පර1. [නා.ප්‍ර.] වළං කබල; සිඟා කෑමට ගෙන යන කබල් බඳුන; හිඟ කබල. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉස් මුදුන. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇස ගල්වන අඳුන්.
ඛර්පරය[නා.] රන් රිදී වැනි අගනා ලෝහ වර්ග පරීක්ෂා කිරීම සඳහා යොදා ගනු ලබන නොගැඹුරු කුඩා වටකුරු භාජනය.
ඛර්පරයා[නා.] සොරා; චෞරයා.
ඛර්වටය[නා.] විශාලත්වයෙන් හා දියුණුවෙන් ගමකට වඩා වැඩි නගරයකට වඩා අඩු ප්‍රදේශය; නියම්ගම්.
ඛර්වයා[නා.] මිට්ටා; වාමනයා.
ඛරෝෂ්ටි, ඛරෝෂ්ඨි[නා.ප්‍ර.] ක්‍රි. පූ. 1 වන ශත වර්ෂය පමණ සමයේ දී වයඹ දිග ඉන්දියාවේ යවනයන් භාවිත කළ අක්ෂර මාලාව හා භාෂාව.
ඛල මණ්ඩලය[නා.] ගොයම් පාගන ස්ථානය; ගොයම් මඩවන භූමි භාගය; කමත; කලවිට.
ඛලය1. [නා.] ගොයම් කොළ මඬින තැන; කමත. 2. [නා.] පස්; පාංශු. 3. [නා.] ඖෂධීය ශාකවල කොළ, පොතු ආදිය ගෙන කසාය කොට එයින් පිස ගන්නා ලද සූපය. 4. [නා.] හිරු; සූර්යයා.
ඛල්ලකය[නා.] විලුඹ පෙදෙස වැසෙන පරිදි පාවහනට යෙදූ ආවරණය; පාවහනේ විලුඹ වැසෙන කොටස.
ඛලාගාරය[නා.] පාගන ගොයමෙහි වී රැස් කිරීම සඳහා කමතෙහි තනා ඇති ගෙය.
ඛලි[නා.ප්‍ර.] පේසකාරයන් විසින් රෙදිවලට පෙවීම පිණිස පිළියෙල කරගනු ලබන කැඳ.
ඛලිත1. [වි.] හැප්පුණු; පැකුලුණු; පටලැවුණු. 2. [වි.] වැරදුණු; වරද්දාගත්; සාවද්‍ය.
ඛලිනය[නා.] අශ්වයන්ට දමන කටකලියාවේ යකඩය.
ඛ්‍යාත1. [වි.] කියන ලද; පැවසූ; ප්‍රකාශ කරන ලද. 2. [වි.] ප්‍රකට.
ඛ්‍යාතය, ඛ්‍යාතිය[නා.] කියන ලද්ද; පැවසූ දෑ; ප්‍රකාශනය; කියමන.
ඛාණ්ඩව[නා.ප්‍ර.] උක්සකුරු සහ සීනි මිශ්‍රකොට තැනූ අග්ගලා.
ඛාණුක මාර්ගය[නා.] කණු හෝ උල් සිටුවා ඒවායේ බඳින ලද රැහැන්වල එල්ලී යා යුතු දුෂ්කර පාර.
ඛාතකය[නා.] අගල, ඇළිය.
ඛාතය1. [නා.] පොළොවෙහි කණින ලද පොකුණ හෝ වළ. 2. [නා.] පොළොව කැනීම; හෑරීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] මිනිසා වැනි උසස් ක්ෂීරපායීන්ගේ මොළ පෘෂ්ඨය බොහෝ සෙයින් නැමී සෑදී ඇති ඇළිය.
ඛාදකකෝෂ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිනිස් සිරුරේ ඇති විෂබීජ විනාශ කරන කෝෂ විශේෂයක්; භක්ෂ සෛල.
ඛාදනය1. [නා.] කෑම; අනුභවය; බුදීම. 2. [නා.] කාලගුණය ආදියේ ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ගල් පර්වත ආදිය ගෙවී යෑම සහ පස් සෝදා යෑම; සෝදාපාළුව (=erosion).
ඛාදනීය[නා.ප්‍ර.] දතින් සපා කෑ යුතු ආහාර; කැබලිවලට කඩා කන ආහාර. [වි.] කෑමට සුදුසු; කෑ හැකි; කෑම පිණිස ගන්නා.
ඛාද්‍ය[වි.] අනුභව කළ යුතු; කෑමට සුදුසු.
ඛාද්‍යභෝජ්‍ය[නා.ප්‍ර.] කැවිලි හා සූප ව්‍යඤ්ජන; කඩා, සපා අනුභව කළ යුතු දේ සහ සපා අනුභව කළ යුතු දේ.
ඛාද්‍යය[නා.] කැබලිවලට කඩා අනුභව කරන කෑම; රසකැවිලි ආදිය.
ඛාදිත1. (පාරිභා.) [වි.] කන ලද; බුදින ලද; අනුභව කරන ලද. 2. [වි.] ජලය, හිම, වාතය ආදි හේතු නිසා ගෙවී ගිය; සෝදාපාළුවට භාජනය වූ.
ඛාදිම[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන ආහාර ගණයට නොවැටෙන පලතුරු ආදි අමතර කෑම; ආහාරයෙන් පසු අනුභව කරන දෑ.
ඛානිකය1. [නා.] තාප්ප බිත්ති ආදියෙහි පිපිරුම; පැලීම; විවරය. 2. [නා.] ඛනිජ වස්තු ලබා ගැනීමට පොළොවෙහි කනිනු ලබන ආවාටය; පතල; ආකරය.
ඛානිය[නා.] ධාන්‍ය මැනීම සඳහා පුරාණ කාලයෙහි භාවිත මිම්මක්; ද්‍රෝණ හතරක හෙවත් කිරියකින් හතරෙන් පංගුවක ප්‍රමාණය.
ඛාර ජලය[නා.] ලුණු ගතිය සහිත ජලය; කාරම් දිය; ක්ෂාර ජලය; කිවුල් වතුර.
ඛාරාපතච්ඡික[නා.ප්‍ර.] ශරීරය ආයුධයකින් කපා ඒ ඒ තන්හි කොස්සෙන් ලුණු ඇඹුල් ආදිය ගැල්වීම හෝ ඉසීම හා සම්බන්ධ වධය.
ඛාරිය[නා.] ධාන්‍ය ආදිය මැනීම සඳහා පුරාණයේ දී භාවිත වුණු මිම්මක්; කිරිය.
ඛාලිත්‍යය[නා.] රෝගයක් වශයෙන් හිසේ කෙස් වැටීම; තට්ටය පැදීම; ඉන්ද්‍රලුප්ත රෝගය.
ඛින්න1. [වි.] දුකට පත්; ඛේදයට පැමිණි; සිත් තැවුලට පත්. 2. [වි.] විඩාවට පැමිණි; වෙහෙසට පත්; ක්ලාන්ත භාවයට පැමිණි.
ඛිප[වි.] ඉක්මන්; කඩිනම්; හදිසි. [නා.ප්‍ර.] කිඹුහුම; කිවිසීම; කිඹුහුම් යාම.
ඛිපනය[නා.] ඉවත දැමීම; විසි කිරීම; හෙළීමය.
ඛීර1. [වි.] කිරි පිළිබඳව වූ; කිරිවලට සම්බන්ධ; කිරෙන් සාදන ලද. 2. [වි.] සුදු; ධවල; ශ්වේත. [නා.ප්‍ර.] කිරි; ක්ෂීරය.
ඛීර පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] කිරි පැහැති එනම් සුදු පැහැති ගල් විශේෂයක්; කිරිවාණ.
ඛීලය1. [නා.] උල; හුල; කූඤ්ඤය; කණුව. 2. [නා.] ග්‍රන්ථයක අගට එකතු කරනු ලබන අමතර කොටස; උප ග්‍රන්ථය; පරිශිෂ්ටය.
ඛීළනය[නා.] නින්දාව; අපහාසය; අවඥාව; පරිහාසය; ගර්හාව.
ඛුංසනය[නා.] නින්දා කිරීම; අපහාස කිරීම.
ඛුජ්ජ[වි.] පිටි කොන්ද නැමුණු; වක ගැසුණු; කුදු. [නා.ප්‍ර.] පිටි කොන්ද නැමුණු තැනැත්තා; සිරුර වක ගැසුණු පුද්ගලයා; කුදා.
ඛුද්දක[වි.] කුඩා; සිඟිති; ක්ෂුද්‍ර. 1. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ ලොමු ඩැහැගැනීම් මාත්‍රයක් ඇති කරවන ප්‍රීතිය. 2. [නා.ප්‍ර.] පළල පස්රියනට අඩු ගෙය; කුඩා ගෘහය.
ඛුද්දක ප්‍රීතිය[නා.] ශරීරයෙහි ලොමු දැහැගැනීම් වසයෙන් උපදනා වූ ප්‍රීතිය; පස්වණක් ප්‍රීතියෙන් එකක්.
ඛුද්දකනිකාය[නා.ප්‍ර.] සූත්‍ර පිටකයට අයත් නිකාය පහෙන් එකක්; කුදුගොත් සඟිය.
ඛුප්පිපාස[වි.] බඩගින්නෙන් සහ පිපාසයෙන් පෙළෙන; සාපිපාසා දෙකෙන් පීඩාවට පත් වුණු.
ඛුරචක්‍රය[නා.] දැළි පිහියක මුවාත ඇති චක්‍රායුධය; උරචක්‍ර මාලය.
ඛුරත්‍රාණය[නා.] (අශ්ව, ගව වැනි සතුන්ගේ) කුරය ආරක්ෂා වන සේ සවි කරන යකඩ ආවරණය; ලාඩම.
ඛුරය1. [නා.] අශ්ව, ගව, මුව ආදි සිව්පා සතුන්ගේ නිය විශාල වීමෙන් නිර්මාණය වී ඇති දැඩි පාද තලය; කුරය. 2. [නා.] දැළිපිහිය; තියුණු මුවාත සහිත පිහිය; කරකැත්ත.
ඛුහිත[වි.] කැලඹුණු; කලබලයට පත් වූ; නොසන්සුන් වූ.
ඛෙත්තග්ග[නා.ප්‍ර.] වගාවෙහි පළමු කොට පැසුණු ධාන්‍යවලින් පිළියෙල කොට දෙන අග්‍රශස්‍ය දානය.
ඛේචර[වි.] අහසෙහි සැරි සරන; ගුවනෙහි හැසිරෙන; ආකාශචාරී.
ඛේට[වි.] කෙළ පිළිබඳව වූ; කෙළවල අඩංගු.
ඛේටය[නා.] මුඛයෙහි පිහිටි ඛේට හා ශ්ලේෂ්මල ග්‍රන්ථිවලින් මුඛයට උනන ද්‍රව්‍ය; කෙළ.
ඛේදජනක[වි.] සිතේ දුකට කාරණා වන; ශෝකය උපදවන.
ඛේදය1. [නා.] සිතෙහි ඇති වන බලවත් දුක; ශෝකය; කණගාටුව. 2. [නා.] කලකිරීම; සිත්තැවුල. 3. [නා.] වෙහෙස; තෙහෙට්ටුව; විඩාව.
ඛේදවාචකය[නා.] කනගාටුදායක ආරංචිය; දුක්මුසු පුවත; ශෝකජනක සිද්ධිය.
ඛේදාන්තය1. [නා.] දුකින් අවසන් වන නාටකය හෝ ප්‍රබන්ධය; අවසානය දුක්ඛදායක වන දෘශ්‍ය හෝ ශ්‍රව්‍ය නාට්‍යය. 2. [නා.] කනගාටුදායක ලෙස අවසාන වන සිද්ධිය.
ඛේදාලාපය[නා.] දුක් උපදවන කතන්දරය; දුක්මුසු කතාව; ශෝකජනක වෘත්තාන්තය.
ඛේම[වි.] උපද්‍රවයෙන් තොර; නිරුපද්‍රැත; ආරක්ෂා සහිත; ක්ෂේම. 1. [නා.ප්‍ර.] මුළුමනින්ම නිරුපද්‍රිත ස්ථානය; සැනසිල්ල ගෙන දෙන තැන; නිර්වාණය. 2. [නා.ප්‍ර.] නිවන් අවබෝධ කළ උතුමා; රහතන් වහන්සේ.
ඛේමඞ්කර[වි.] නිරුපද්‍රැත ස්ථානයකට පමුණුවන පරම ශක්තිය; නිවන ගෙන දෙන.
ඛේල පිණ්ඩය[නා.] කෙළ පිඬ.
ඛෝම[නා.ප්‍ර.] ඛෝම ගසෙන් ලබා ගත් නූලින් වියන ලද වස්ත්‍රය; කොමු පිළිය; කොමු පිළියෙන් කරන ලද සිවුර.
ගමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ 'ක' වර්ගයට අයත් තුන්වන අකුර; අපරතාලුජ (කණ්ඨජ) ඝෝෂ අල්පප්‍රාණ ව්‍යංජනය. [නා.ප්‍ර.] පෙරදිග සංගීතයෙහි එන සප්ත ස්වර අතුරෙන් තුන් වැන්න.
ගං[නා.ප්‍ර.] ගඟ.
ගං දඹය[නා.] ගඟට නෙරා ගිය තද බෑවුමක් ඇති පළල් බිම්කඩ; ගංගා ආශ්‍රිත තද බෑවුම් සහිත කඳු ඇළය.
ගං පැතිකඩ(පාරිභා.) නා සිතියමක දැක්වෙන ගංගාවක් සරල රේඛාවක් සේ ගෙන එහි බැස්ම හෙවත් අනුක්‍රමණය දැක්වෙන සේ සමෝච්ච රේඛා ආධාරයෙන් අඳින ලද සටහන.
ගංආර[නා.] ගඟක හෝ ඔයක හෝ දිය ගලා බස්නා පථය; ගඟ ගලා බසින මාර්ගය; ගං දෙපස මඟ; ගංඕඩය.
ගංඉවුර[නා.] ගඟක දෙපස පිහිටි කණ්ඩිය; ගං භික්තිය.
ගංකොළය(කථා.) [නා.] පුවක් අත්තේ ගස බදාගෙන සිටින විශාල කොළයක් වැනි කොටස; කොළපත.
ගංගා, ගඞ්ගා1. [නා.ප්‍ර.] මුහුද හෝ වෙනත් ගඟක් හෝ කරා ජල මාර්ගයක් ඔස්සේ විශාල ජලප්‍රමාණයක් ගලා යන දියපාර ගඟ; නදිය. 2. [නා.ප්‍ර.] උතුරු ඉන්දියාවේ විශාල ගංගාවේ නම; ගංගානම් ගඟ.
ගංගු(කථා.) [නා.] අලුත උපත් බිලිඳකු කටින් පිට කරන පෙණ හෝ සෙම.
ගංගුලා දමනවා, ගඟුල දමනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (ගොයම් පෑගීම සඳහා යොදවා සිටින මී හරකුන් කමතේ) මූත්‍ර කරනවා.
ගංගොඩ[නා.] ගෙවල් සුළු ගණනකින් යුත් කුඩා ගම; ගමක උප කොට්ඨාසය.
ගංජා, ගන්ජා[නා.ප්‍ර.] කන්සා නමැති පැළෑටියෙන් තනා ගනු ලබන මත්ද්‍රව්‍යයක්.
ගංතැන්න[නා.] ගඟක් දෙපස පිහිටි සම බිම; ගංතලාව; ගංගා මිටියාවත.
ගංතෙර[නා.ප්‍ර.] ගඟක දෙපස බිම් තීරුව.
ගංතොට[නා.] ගඟක තොටුපළ; ඔරුපාරු ආදි ජලයාත්‍රා යනෙන ගංගාතීර්ථය.
ගංදඟර[නා.ප්‍ර.] ගඟේ දඟරාකාර නැමි; ගංවක්; වක්කලම්.
ගංදඟරමළුව[නා.] ගං දඟරයක ඉහළින් පිහිටි වේදිකාවක් බඳු තැනිතලාව.
ගංදියළු[නා.ප්‍ර.] ගඟේ වතුරෙන් ගසා ගෙන ගොස් (නිම්න, ගං මුව දොර ආදියෙහි) තැන්පත් වන වැලි පස් ආදිය; රොන්මඩ.
ගංදෙණිය[නා.] ගඟක දෙපස පිහිටි පහත් සමතලා භූමි භාගය; ගංගා නිම්නය; ද්‍රෝණිය.
ගංනිලය, ගම්නිලය[නා.] රාජකාරියෙහි යෙදී සිටින ගමේ මුලාදෑනියාට භුක්තිය සඳහා ලැබී තිබුණු ඉඩම.
ගංපරය(පාරිභා.) [නා.] ගඟක හෝ ගංමෝයක ගඟ දිය අවුරා සිටින ගල්කුළු හෝ වැලිතලා.
ගංබඩ, ගංබොඩ1. [නා.] ගඟ අවට ප්‍රදේශය; ගඟ දෙපස පිහිටි පෙදෙස; ගංගාශ්‍රිත භූමි භාගය. 2. [නා.] ගංඉවුර; ගඟ අද්දර.
ගංමළුව(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් හේතුවකින් ගංපත්ල ගැඹුරු වී යෑම නිසා ගඟේ පිටාර තැන්න උස් වී සෑදෙන වේදිකාවක් වැනි කොටස.
ගංවතුර[නා.ප්‍ර.] ගඟක් උතුරා පිටාර ගලන ජල දහර; ගොඩබිම යට කරගෙන ගලන ගංගා ජලය.
ගංසළාව[නා.] ගංගාවෙහි වේගයෙන් ගලන දිය එක තැනක කරකැවීම නිසා ඇති වන සුළිය; සළාවැටුම.
ගංහිස[නා.] ගඟක් පටන් ගන්නා ප්‍රදේශය; ගඟේ මුදුන් පෙදෙස; ගංඉස්මත්ත; ගං ඉහත්තාව.
ගගනගංගාව[නා.] අහස් ගඟ; ආකාශ ගංගාව.
ගගනගාමියා[නා.] අහසින් ගමන් කරන්නා; අභ්‍යවකාශයේ ගමන් කරන්නා; ගුවන් නියමුවා.
ගගනතලය[නා.] අහස; අහස්තලය; ආකාශ තලය; ගගනෝදරය.
ගගනය1. [නා.] අහස; ගුවන; ආකාශය. 2. [නා.] බලි තොවිල් ආදියෙහි දී ඇදුරන් විසින් භාවිත කරනු ලබන මිණිගෙඩිය.
ගගනයාත්‍රාංගණය[නා.] ගුවන් යානා නවත්වන ස්ථානය; ගුවන් තොටුපොළ.
ගගනයාත්‍රාව[නා.] ගුවන් නැව; අහස්යාත්‍රාව; ආකාශ යානය.
ගගනශේඛර[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
ගගනසේනාව[නා.] අහසින් ගොස් සතුරන්ට පහර දීමෙහි යෙදෙන භට හමුදාව; ගුවන් හමුදාව.
ගගනායනය[නා.] අහසින් ගමන් කරන මාර්ගය; අහස් මඟ; ගගනපථය.
ගග්ගර[නා.ප්‍ර.] ගුගුරන හඬ; ගිගුරුම; ගර්ජනය; මේඝ ගර්ජනාව.
ගඞ්ගා අනුක්‍රමණය(පාරිභා.) [නා.] ගංගා ආදි දිය පාරවල පතුලේ බැස්මේ ප්‍රමාණය; ගංපත්ලේ බැස්ම.
ගඞ්ගා ඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] ගංගා ගලා යෑමේ දී ඒවායේ පතුලත් ඉවුරත් වතුරින් ගෙවීයෑම.
ගඞ්ගා ජනපදය(පාරිභා.) [නා.] ගංගාවක් ඇසුරු කොට ගත් ජනාවාසය.
ගඞ්ගා තරණය(පාරිභා.) [නා.] ගංගා ඔසස්සේ කැරෙන නැව් ගමනාගමනය.
ගඞ්ගා නිම්නය[නා.] ගඟකින් ජලාශ්‍රිත වන සමබිම් පෙදෙස; ගංගාධාරය.
ගඞ්ගා පථය[නා.] ගංගාශ්‍රිත මුළුමහත් ප්‍රදේශය.
ගඞ්ගා පරිවහනය(පාරිභා.) [නා.] ගංගා මඟින් බඩු සහ මගීන් ඔබ මොබ ගෙන යෑම; ගංගා යාත්‍රා මගින් කෙරෙන ප්‍රවාහනය.
ගඞ්ගා ප්‍රවාහය[නා.] වේගයෙන් ගලා බසිනා ගඟේ ජලස්කන්ධය; ගඟේ සැඩ දිය පහර.
ගඞ්ගා භාරය(පාරිභා.) [නා.] ගඟක දිය පහරින් ගසා ගෙන යනු ලබන (රොන් මඩ, බොරළු, ගල්කැට ආදි) ඝන ද්‍රව්‍ය සම්භාරය.
ගඞ්ගා ස්‍රෝතස[නා.] ගංගාවක ගලා බස්නා ජල ස්කන්ධය; ගඟේ නොකඩවා ගලන දිය දහර.
ගඞ්ගාඋදම(පාරිභා.) [නා.] චන්ද්‍ර සූර්ය ආකර්ෂණය නිසා ගංගා ජලයෙහි ඇති වන චලනය හෙවත් වඩදිය බාදිය ඇති වීම.
ගඞ්ගාධර[නා.ප්‍ර.] ශිවදෙවි; ඊශ්වරයා.
ගඞ්ගාධාරය(පාරිභා.) [නා.] අතු ගංගා සහිත ගඟකින් ජලාශ්‍රිත වන භූමි ප්‍රදේශය (=river basin).
ගඞ්ගානිධිය(පාරිභා.) [නා.] ගඟකින් සෝදා ගෙන එන දේ ගංපතුලෙහි තැන්පත් වීමෙන් සෑදෙන නිධිය.
ගඞ්ගානිර්ඣරය[නා.] කඳු මුදුනක සිට ඇදහැලෙන දිය කඳ; දිය ඇල්ල; ගඟුලැල්ල.
ගඞ්ගාමාර්ගය1. (පාරිභා.) [නා.] ගඞ්ගා පථය. 2. [නා.] ගමනාගමනය සහ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය සඳහා මාර්ගයක් ලෙස යොදා ගනු ලබන ගංගාව.
ගඞ්ගාරෝහණ[නා.ප්‍ර.] විසාලා මහනුවර ත්‍රිවිධ භය දුරු කිරීම පිණිස බුදුන්වහන්සේ ගංගා නම් ගඟින් එතෙරට වැඩ මෙතරට වැඩම කිරීම.
ගඞ්ගාවර්තය[නා.] ගංගාවෙහි වේගවත් සැඩ පහර නිසා හටගන්නා සුළිය; ගඟේ දිය සුළිය.
ගඞ්ගාවිලෝපය(පාරිභා.) [නා.] අධිපති බවට පැමිණෙන ගංගාවක් අවට ඇති වෙනත් ගංගා වලින් කොටස්, ඇද ගැනීම.
ගඞ්ගාශ්‍රිත[වි.] ගඟ ඇසුරු කොට ඇති; ගඟින් දියවර ලබන; ගඟ අසල පිහිටි.
ගඞ්ගෝදකය1. [නා.] ගඟෙහි දිය; නදී ජලය. 2. [නා.] ඉන්දියාවේ ගංගා නම් ගඟේ ජලය.
ගඟස්බඩ[නා.] ගං ඉවුර; ගංගා තීරය.
ගඟිත්ත[නා.] මහ ගඟක් කරා දිවෙන කුඩා ගංගාව; කුන්නදිය.
ගඟුල1. [නා.] දිය උනන තැන; දිය උල්පත; ඌල. 2. [නා.] දියපාර; ඔය. 3. [නා.] දියඇල්ල; නිර්ඣරය. 4. (ගොවි.) [නා.] වතුර; ජලය. 5. (කථා.) [නා.] වැස්ස; වර්ෂාව.
ගඟුල බානවා, ගඟුලා බානවා1. (ගොවි.) [ක්‍රි.] වැස්ස වසිනවා. 2. [ක්‍රි.] (කමතේ) හරකුන් මූත්‍ර කරනවා.
ගඟුල් ඌල[නා.] ඇදහැලෙන දිය පාර.
ගඟුලැල්ල[නා.] කඳු පෙදෙසින් ගලා බසින දියපාර; නිර්ඣරය.
ගච්ඡගුම්බය[නා.] එක ගොඩේ වැඩුණු ගස් සමූහය; ගස් ගොමුව; පඳුර.
ගච්ඡය[නා.] උස් ව නොවැඩෙන කුඩා ගස; පඳුර.
ගජ1. [නා.ප්‍ර.] ඇතා: හස්තියා. 2. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ඡන්දසක නාමය. 1. [වි.] ඇතුන් පිළිබඳ; ඇතුන් සහිත; ඇතුන්ගේ ආකාර ඇති. 2. (රූඪි.) [වි.] ලොකු; විශාල මහත්; අධික; අතිශය. 3. (රූඪි.) [වි.] දක්ෂ; හපන්.
ගජ අත[නා.] ඇතාගේ හෝ අලියාගේ අත; ඇත් සොඬය; හොඬවැල.
ගජ චක්‍රය[නා.] වටයක් වශයෙන් සිටුවන ලද හස්ති සේනාවෙන් සැදුම් ගත් ආරක්ෂක වළල්ල; (යුද) ඇත් වළල්ල.
ගජකැන්[නා.ප්‍ර.] ඇත් රංචුව; අලි රැළ.
ගජකුම්, ගජකුඹු[නා.ප්‍ර.] ඇතාගේ හිස්මුදුන; ඇත්කුඹ; හස්ති කුම්භස්ථලය.
ගජකුල[නා.ප්‍ර.] ඇත් රැළ; හස්ති සමූහය.
ගජකේසර[නා.ප්‍ර.] කුජ ග්‍රහයා සතර කේන්ද්‍රයන් එකක මේෂ රාශියෙහි ස්වක්ෂේත්‍ර වීමෙන් සෑදෙන ශුභඵල ගෙන දෙන යෝගය.
ගජගල[නා.] කුරුණෑගල පිහිටි ඇතුගල. [වි.] ඇතුන් විසින් ගිලින ලද.
ගජගා[නා.ප්‍ර.] ඇතුගේ ගමන් ලීලාව පෙන්වන සිංහල වන්නමක්.
ගජගාමී[වි.] ඇතකුගේ ගමනට සමාන ගමන් විලාස ඇති; ඇත් ගමනින් යන. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ගී වෘත්තයක නාමය; ගජගැමි විරිත.
ගජතා1. [නා.] ඇතා; හස්තියා. 2. (රූඪි.) [නා.] හපනා; ශූරයා.
ගජදන්තය[නා.] ඇතාගේ මුවින් පිටට දික් වී තිබෙන දළය; ඇත්දළය.
ගජදන්තයා[නා.] ඇත්දළ බඳු පිටට නෙරූ දළ ඇත්තා; ගණදෙවි.
ගජදළ[නා.ප්‍ර.] ඇත්දළ.
ගජදළ’සන[නා.] ඇත් දළින් නිමවන ලද හෝ ඇත් දළ කැටයමින් අලංකාර වූ ආසනය.
ගජනවා[ක්‍රි.] මහත් වූ හඬක් නඟනවා; ගර්ජනය කරනවා; ගොරවනවා; රැව් නගනවා.
ගජන් මළුව[නා.] ඇත් පවුරින් වට වූ මළුව.
ගජන්වත, ගජවත්[නා.] ඇත් මුහුණකට සමාන මුහුණක් ඇත්තා; ගණදෙවි.
ගජනායක නිලමේ[නා.] රාජකීය අලි ඇතුන් භාරකරුවන්ගේ ප්‍රධානයා.
ගජනාව(කථා.) [නා.] විශාල තුවක්කුව.
ගජනිමීලනය[නා.] ඇතකු බලන්නාක් මෙන් මඳක් ඇස් වසා බැලීම; හස්තිනිමීලනය.
ගජපඤ්ජර[නා.ප්‍ර.] පුරාණයෙහි ප්‍රාසාදවල තිබුණු ඇත් මුහුණකට සමාන හැඩයෙන් යුත් කවුළු වර්ගයක්; හස්තිපඤ්ජර; ඇත් කවුළුව.
ගජපාඩුව(කථා.) [නා.] අතිවිශාල අලාභ හානිය; දරාගත නොහැකි පාඩුව.
ගජබින්නය(කථා.) [නා.] (රූඪි.) සම්පූර්ණ අසත්‍යය; අමූලික බොරුව.
ගජම[නා.ප්‍ර.] ගර්ජනාව; ගෙරවීම; ගැටුම.
ගජමද[නා.ප්‍ර.] මත් ඇතුන්ගේ දෙකපොල ආදි තැන්වලින් වැගිරෙන ද්‍රවය; ඇත්මදය.
ගජමිත්‍රයා[නා.] දුක සැප දෙකෙහිදීම පිටු නොපා සිටින යහළුවා; අති මිත්‍රයා.
ගජමුතු[නා.] ඇතැම් ඇතුන්ගේ දළ තුළ සැදෙතැයි කියනු ලබන මුතු වර්ගයක්.
ගජඹ, ගදඹ[නා.ප්‍ර.] ගායනයෙහි හෝ වාදනයෙහි නිපුණ වූ තැනැත්තා; සංගීතඥයා; ගාන්ධර්වයා.
ගජයා[නා.] ඇතා.
ගජරජ[නා.ප්‍ර.] ඇත් රැළේ නායකයා.
ගජරුවා1. [නා.] ඇතුන් පිට නැගී යන තැනැත්තා; ඇතරුවා; හස්ත්‍යාරෝහකයා. 2. [නා.] ඇතු රැක බලා ගන්නා; ඇත්ගොවුවා.
ගජලාභය[නා.] අධික ලාභය; ලොකු වාසිය.
ගජලිය[නා.ප්‍ර.] ඇතින්න; අලිදෙන.
ගජවීථියඅ [නා.] චන්ද්‍ර සූර්ය දෙදෙනා හේමන්ත සෘතුවේදී ගමන් ගනිතැයි සිතන මාර්ගය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] කිවි (සිකුරු) ග්‍රහයා රෙහෙණ, මුවසිරස, අද යන නැකැත්වල ගමන් ගන්නා මාර්ගය.
ගජසම්අ [නා.ප්‍ර.] ඇතාගේ සම; අලිහම. 2. (රූඪි.) [නා.ප්‍ර.] ඇත් හමක් පොරවන්නා; මෙහෙසුරු; ඊශ්වර දෙවියා.
ගජස්පති[නා.ප්‍ර.] රජු; නිරිඳු.
ගජසිංහයා[නා.] ඇත් හිසක් සහ සිංහ ශරීරයක් සහිත ව නිර්මිත මනඃකල්පිත සත්ත්වයෙක්.
ගජසෙනග[නා.] පැරණී සිවුරඟ සෙනඟින් එකක් වූ හස්ති සේනාව.
ගජහපනා[නා.] අතිදක්ෂයා; අතිසමතා.
ගජ්ජුව(කථා.) [නා.] මස් මරන ඔරුවල දෙපැත්තෙන් ජලය කාන්දුවීම වැළැක්වීම සඳහා ගාන ලාටු හෙවත් බදාම විශේෂයක්.
ගජාරි1. [නා.ප්‍ර.] ඇත් සතුරා; සිංහයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ලග්න දොළහෙන් පස්වැන්න; සිංහ රාශිය.
ගජාරෝහණය[නා.] ඇතුන් පිට යෑම; හස්ත්‍යාරෝහණ ශිල්පය.
ගජුන්[නා.ප්‍ර.] මහත් ශබ්දය; ගර්ජනාව; ගිගුරුම.
ගජේන්ද්‍රගාමී[වි.] ඇත්රජකුගේ ගමන් විලාසය ඇති; ශ්‍රේෂ්ඨ ඇතකු මෙන් ගමන් කරන.
ගජේන්ද්‍රයා[නා.] නායක ඇතා; ඇත් රජා.
ගජේරුව(කථා.) [නා.] උදාරම් බව; උජාරුව; ලොකුකම.
ගඤ්ජාව1. [නා.] සුරා විකුණන ස්ථානය; සුරාහල; තැබෑරුම. 2. [නා.] සුරාබොන බඳුන; සුරා ඔඩම. 3. [නා.] කුටිය.
ගට1. [නා.ප්‍ර.] කළය; ඝටය. 2. [නා.ප්‍ර.] සක්වළ; චක්‍රවාටය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කුම්භ රාශිය. 4. [නා.ප්‍ර.] වන රොද; වන රාජිය. 5. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිකාර වශයෙන් ස්වේද ගැන්වීමේ විධියක්.
ගටනවා1. [ක්‍රි.] යම් වස්තු හෝ පක්ෂ දෙකක් එකිනෙක වද්දනවා; හප්පනවා. 2. [ක්‍රි.] අතුල්ලනවා; උරච්චි කරනවා. 3. [ක්‍රි.] කලවම් කරනවා. 4. [ක්‍රි.] අඹරනවා. 5. [ක්‍රි.] ගරහනවා. 6. [ක්‍රි.] ස්පර්ශ වෙන්නට සලස්වනවා.
ගට්ටනය[නා.] ගැටීම; හැපීම.
ගඩ1. [නා.] සම මතුපිට බිබිල; ගඩුව; විසප්පු ගෙඩිය; කුරුලෑව. 2. [නා.] කම්මුල; කොපුල්තලය; කපෝලය.
ගඩපොළ[නා.] ශරීරයේ හටගන්නා විසප්පු ගෙඩිය.
ගඩබුවා[නා.] කොටළුවා; ගද්‍රභයා.
ගඩවිලා, ගැඩවිලා[නා.] තෙතමනය ඇති තැන්වල පොළොව තුළ වාසය කරන පණුවෙක්; ගැඩවිල් පණුවා.
ගඩ්ඩරිකාව[නා.] බැටළු රංචුව ගමන් කරන විට ඉදිරියෙන් ම යන බැටළු දෙන.
ගඩාගෙඩි1. [නා.ප්‍ර.] ලොකු කුඩා පලතුරු; පලවැල; ඵලාඵල. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පුවක් ගෙඩිය.
ගඩු නඟනවා, ගඩු පිපෙනවා[ක්‍රි.] සම මතුපිට සිහින් බිබිලි මතුවෙනවා; හී ගඩු මතු වෙනවා.
ගඩුගුඩා1. [නා.ප්‍ර.] බිම තබා දුම් උරන දිග නළයක් සහිත ලොකු පයිප්පය. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පලතුරු විශේෂයක්.
ගඩුව1. [නා.] ගෙඩිය; ගණ්ඩය; විසප්පුව. 2. [නා.] (මස්) කැටිය; (මස්) කුට්ටිය; (මස්) වැදැල්ල. 3. [නා.] සමහර පැලෑටි කොළවල සහ තිරිඟු කරල්වල නගින ගැටවැනි දෙය. 4. [නා.] අණ්ඩ කෝෂය.
ගඩොල, ගඩොළ[නා.] අච්චුවේ කපා ගින්නෙන් පුළුස්සා ගත් හෝ අව්වෙන් වියළා ගත් හෝ මැටි පිඬුව; ගඩොල් කැටය.
ගණ රූප[නා.ප්‍ර.] පැරණි ගල් කැටයම් ආදියේ නිරූපිත කුරු මිනිසුන්ගේ රූප; වාමන රූප.
ගණ ලහස්ස[නා.] ගණයක් හෙවත් සමූහයක් විසින් සම්මත ලාහේ / නැළි හතරේ මිම්ම.
ගණ වාචකයා[නා.] ගණයකට හෙවත් භික්ෂු සමූහයකට ධර්ම ශාස්ත්‍ර හදාරවන පැවිදි ගුරුවරයා; ගණාචාර්යවරයා.
ගණ වාසී(පාරිභා.) [වි.] සමූහ වශයෙන් වසන; රංචු වශයෙන් ජීවත් වන; පොදි ගැසී වෙසෙන.
ගණ සංකේතය(පාරිභා.) [නා.] ගණිතමය පරිපාටිය හෝ පිළිවෙළ දක්වන ලකුණ.
ගණ සංගණිකාව, ගණ සඞ්ඝණිකාව1. [නා.] (භික්ෂු ශීලයට අහිතකර වූ) සමූහයා කෙරෙහි ඇලී ගැලී වාසය කිරීම; සමූහ වශයෙන් වාසය කිරීම.
ගණඇදුරු[නා.ප්‍ර.] (භික්ෂු තාපස ආදින්ගේ) සමූහයකට ගුරු ව සිටින තැනැත්තා; ගණාචාර්යවරයා.
ගණක චතුරශ්‍රය[නා.] ගණන් කිරීම සඳහා බෝල පබළු ඇමුණූ කම්බි පේළි සහිත රාමුව; ඇබකසය.
ගණකඇමති[නා.ප්‍ර.] රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයේ අයවැය භාර ව සිටින ඇමති; රාජ්‍ය ගිණුම් භාර ඇමති.
ගණකය[නා.] ගණනය සඳහා භාවිත යන්ත්‍රය; ගණන් බලන යන්ත්‍රය (=calculator).
ගණකයා1. [නා.] ගණන් තබන නිලධාරියා; ගිණුම් භාර නිලධරයා; භාණ්ඩාගාරිකයා. 2. [නා.] ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රඥයා. 3. [නා.] ක්‍රීඩා තරගවලදී ක්‍රීඩකයන්ගේ ලකුණු ලේඛනගත කරන්නා.
ගණකවිද්‍යාව, ගණනවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ගණන් තැබීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; ගිණුම් ශාස්ත්‍රය (=accountancy).
ගණකාචාර්යයා[නා.] ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රඥයා; දෛවඥයා.
ගණකාධිකරණය[නා.] ගණන් හිලව් තැබීමේ ශිල්පය.
ගණකාධිකාරි[නා.ප්‍ර.] මූල්‍ය කටයුතු පිළිබඳ කළමනාකරණය හා පරිපාලනය භාර ව සිටින්නා; ගිණුම් පිළිබඳ භාරකාරත්වය දරන නිලධරයා (=accountant).
ගණජෙටුවා1. [නා.] භික්ෂු හෝ තාපස කණ්ඩායමක නායකයා; ගණ ජ්‍යේෂ්ඨයා. 2. [නා.] ගම්දෙටුවා; ගම්මුදලියා. 3. [නා.] සේවක පිරිසකගේ ප්‍රධානයා.
ගණතන්ත්‍රය[නා.] සමූහයක් වෙත උසස් ම පාලන බලය පැවරී ඇති පාලන ක්‍රමය; සමූහාණ්ඩු ක්‍රමය.
ගණතෙර[නා.ප්‍ර.] භික්ෂු සමූහයකට අධිපති වැඩිහිටි භික්ෂුව; විහාරස්ථානයක අධිපති ස්ථවිර; ගණනායක හිමි.
ගණන යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ගණන් හිලව් සාදා ගැනීමට යොදා ගනු ලබන යන්ත්‍රය.
ගණනය[නා.] ගණන් බැලීම; ගණන් කිරීම.
ගණනවා, ගණිනවා1. [ක්‍රි.] ගණන් කරනවා; ගණන් බලනවා; ගිණුම් පිරික්සනවා. 2. [ක්‍රි.] ගණන් ගන්නවා; සලකා බලනවා; කල්පනාවට ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] ගන්නවා; ග්‍රහණය කරනවා; ධාරණය කරනවා.
ගණන් අරිනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] උපායෙන් හා චාටුවෙන් මුළා කරනවා; රවටනවා. 2. [ක්‍රි.] බඩු මිල ඉහළ යනවා. (පාරිභෝගික) භාණ්ඩ මිල වැඩි කරනවා.
ගණන් තැබීම[නා.] ගනුදෙනු අයවැය ආදිය ක්‍රමානුකූල ව ලේඛනගත කිරීමේ ශාස්ත්‍රය; පොත් තැබීම.
ගණන් පත්‍රය1. [නා.] ගණන් ලියූ කඩදාසිය; ගණන් සටහන් කරන ලද කඩදාසි කොළය; බිල්පත. 2. [නා.] පාඨ පරීක්ෂණයක දී ගණිත විෂය සඳහා දෙනු ලබන ප්‍රශ්න පත්‍රය.
ගණන් පරීක්ෂකයා[නා.] ගණන් හිලව් (නිවැරදිව ඇත්දැයි) පරීක්ෂා කරන නිලධාරියා; විගණක (=auditor).
ගණන් පරීක්ෂණය[නා.] ආයතනික ගනුදෙනු පිළිබඳ ගණන් හිලව් නිවැරැදිව ඇත්දැයි දැන ගැනීම සඳහා කරනු ලබන සෝදිසිය; විගණනය.
ගණන් පොත1. [නා.] ගණිත ශාස්ත්‍රය උගැන්වීම සඳහා සම්පාදනය කරනු ලැබ ඇති ග්‍රන්ථය. 2. [නා.] ගණන් හිලව් ලියා තබනු ලබන පොත; ලෙජරය.
ගණන්කාරයා1. [නා.] ගණිතයෙහි දක්ෂ තැනැත්තා; ගණිත ශාස්ත්‍රය මැනවින් දන්නා; ගණිතවේදියා. 2. (රූඪි.) [නා.] රැවටිලිකාරයා; චාටුබස් දොඩවන්නා; කපටියා. 3. (කථා.) [නා.] චණ්ඩියා.
ගණන්චක්‍රය[නා.] ගණිත වගුව; ගණිත චක්‍රය.
ගණනාතික්‍රාන්ත[වි.] ගණක අතික්‍රාන්ත; ගණන් කරන්නට බැරි තරම් ප්‍රමාණ ඉක්ම වූ; අපමණ වූ.
ගණනාථ[නා.ප්‍ර.] ගණ දෙවියා
ගණනායක[නා.] භික්ෂු සමූහයක නායකයා; සංඝනායක,
ගණනාව1. [නා.] ලොකු ගණන; විශාල සංඛ්‍යාව. 2. [නා.] ගණන් කිරීම. 3. [නා.] ගණන් සෑදීම.
ගණනීය[වි.] ගණන් කරනු ලැබිය හැකි සංඛ්‍යාවෙන් මෙතෙකැයි දක්වනු ලැබිය හැකි.
ගණපති[නා.ප්‍ර.] ගණදෙවියා; ගණේෂ.
ගණපූරණය[නා.] නීත්‍යනුකූල රැස්වීමක් පැවැත්වීම සඳහා ව්‍යවස්ථාවෙන් අවශ්‍ය යයි නියමිත අවම සාමාජික සංඛ්‍යාව; කෝරම.
ගණබන්ධනය[නා.] එක්රැස්වීම; රාශීභූත වීම.
ගණමතිය[නා.] ගිවිසුම; සමගි සම්මුතිය.
ගණය1. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; පිරිස; රැළ; රාශිය; කණ්ඩායම. 2. [නා.ප්‍ර.] වර්ගය; පංතිය; කාණ්ඩය. 3. [නා.ප්‍ර.] කුලය; ගෝත්‍රය; වංශය. 4. [නා.ප්‍ර.] විහාරය; ආවාසය; පන්සල. 5. [නා.ප්‍ර.] ආයතනය. 6. [නා.ප්‍ර.] ගුරුකුලය. 7. (ඡන්ද.) [නා.ප්‍ර.] මාත්‍රා තුනකින් යුත් අක්ෂර සමූහය. 8. [නා.ප්‍ර.] වෙළෙඳ සංගමය; වාණිජ ශ්‍රේණිය. 9. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වර්ග කරන ලද කිට්ටු නෑකම් ඇති ශාක හෝ සත්ත්ව සමූහය.
ගණවැසි කුලය[නා.] ලංකාවේ පැරණි රජ පෙළපතක නාමය; ලමැණි පෙළපත; ලම්බකණ වංශය.
ගණවැසි රැකවල[නා.] රජ මාලිගයේ අභ්‍යන්තර ආරක්ෂක සේවය.
ගණශාස්තෘ[නා.ප්‍ර.] භික්ෂු තාපස ආදින්ගේ ගණයකට අනුශාසනා කරන ප්‍රධානයා.
ගණසජ්ඣායනාව[නා.] සමූහයක් එක් ව (පිරිත් වැනි දෑ) හඬනගා කීම.
ගණසතු[වි.] සමූහයකට අයිති; පිරිසකට පොදු අයිතියක් ඇති.
ගණ්ඨික1. [වි.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු; ගැටලු සහිත; ගැටමුසු; විසඳීමට අමාරු; සැඟවුණු අර්ථ සහිත. 2. [වි.] ගැට ගසන ලද; ගැට සහිත.
ගණ්ඨිකයා[නා.] අනුන් රැවටීම පිණිස උපාය යොදන්නා; කපටියා.
ගණ්ඨිදාහය[නා.] සිරුරේ ග්‍රන්ථිවල ඇති වන දැවිල්ල; ග්‍රන්ථි ප්‍රදාහය.
ගණ්ඨිපද1. [නා.ප්‍ර.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු වචන; ගැටමුසු වචන; ගැටමුසු වචන; දුරවබෝධ පද. 2. [නා.ප්‍ර.] අමාරු වචනවල තේරුම් පැහැදිලි කරලන ග්‍රන්ථය; ගැටපදය.
ගණ්ඨිය1. [නා.] නූල්, රැහැන් වැනි දෙයක් එකට පැටලීමෙන් වූ ගැටය. 2. [නා.] ගස්වැල් ආදියේ කොටස් පොදි ගැසුණු තැන; උණ පුරුක් දෙකක් අතර සන්ධිය. 3. [නා.] ශරීර ග්‍රන්ථිය. 4. [නා.] විසඳීමට අමාරු ප්‍රශ්නය; ගැටමුසු තැන; දුරවබෝධ ස්ථානය.
ගණ්ඩ අස්ථිය, ගණ්ඩාස්ථිය[නා.] කම්මුල් ඇටය; කපෝලාස්ථිය.
ගණ්ඩකය1. [නා.] බාධාව; වෙන්වීම. 2. [නා.] නැකැත් ශාස්ත්‍රය. 3. [නා.] සතරින් සතර ගණන් කිරීමේ ක්‍රමය.
ගණ්ඩකයා[නා.] කඟවේණා.
ගණ්ඩමාලය[නා.] ශරීරයෙහි (ගෙළවට) වසාග්‍රන්ථි මහත් වීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්; ගෙළ වටා මාලයක් මෙන් ගෙඩි නැගෙන රෝගය.
ගණ්ඩය1. [නා.] මුහුණේ පැත්ත; කම්මුල; කපෝලය. 2. [නා.] ශරීරයේ සෑදෙන ගඩුව; බිබිලි ගැටය. 3. [නා.] ලපය; ලකුණ; කැලල.
ගණ්ඩස්ථලය[නා.] කම්මුල; කොපුල් තලය; කපෝලස්ථය.
ගණ්ඩී[නා.ප්‍ර.] ආරාමයන්හි සංඝයා රැස් කිරීම සඳහා හඬවන ගෙඩිය; කුඩා ඝණ්ටාරය.
ගණ්ඩුකය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන ස්නායු පද්ධතියේ ස්නායු රාශිභූත ව සෑදුණු ගැටය; ගැංග්ලියම.
ගණ්ඩුප්පාද1. [නා.ප්‍ර.] මිනිස් සිරුර තුළ ජීවත්වන පණු වර්ගයක්; බඩ පණුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] පසෙහි ජීවත්වන පණු විශේෂයක්; ගැඩවිලා; ගැඩවිල් පණුවා.
ගණ්ඩූෂය, ගණ්ඩූසය1. [නා.] කට පුරා ගත් ජලය හෙවත් දියර ප්‍රමාණය; වරකට කටට ගත හැකි බොන දෑ ප්‍රමාණය. 2. [නා.] ඖෂධ ද්‍රවයෙන් කට පුරා ගැනීමෙන් කරන ප්‍රතිකර්ම විධිය.
ගණ්‍ය1. [වි.] ගණන් කළ හැකි; ගණනින් ප්‍රමාණ කළ හැකි. 2. [වි.] ගිණිය යුතු; ගණන් ගැනීමට සුදුසු.
ගණාධිපති[නා.ප්‍ර.] ගණයකට හෙවත් සමූහයකට අධිපති; ගම් කීපයකට අධිපති භාවය උසුලන්නා.
ගණාවාසය[නා.] එක් ව විසීම; සමූහයක් සමග වාසය කිරීම.
ගණි1. [නා.ප්‍ර.] ගණිකාව; වේශ්‍යාව; වෙසඟන. 2. [නා.ප්‍ර.] ගණින්නාන්සේ.
ගණික[වි.] ධාතු ගණයකට අයත් වූ.
ගණිකා වෘත්තිය[නා.] ජීවන වෘත්තිය වශයෙන් වෙසඟනක ලෙස හැසිරීම; වේශ්‍යා වෘත්තිය.
ගණිකාව[නා.] වෙසඟන; බහුපුරුෂ සේවනයෙහි යෙදෙන ස්ත්‍රිය.
ගණිත පෝරුව[නා.] කුඩා ළමයින්ට ගණිතය ඉගැන්වීම සඳහා භාවිත කරනු පිණිස ඇටබෝල අමුණා තනා ගනු ලබන උපකරණය.
ගණිත සත්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ගණිත මාර්ගයෙන් සත්‍යයක් බවට එළඹෙන නිගමනය; ගණිතය අනු ව බලන විට ඔප්පු වන දෙය.
ගණිතචක්‍රය[නා.] ගණිත ක්‍රියා සඳහා යොදා ගනු ලබන වගුව; ගණන් චක්‍රය.
ගණිතඥයා[නා.] ගණිතය පිළිබඳ මනා දැනුම් ඇත්තා; ගණිත ශාස්ත්‍රයෙහි ප්‍රවීණයා.
ගණිතන්‍යාය ශාස්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ගණිතමය සංකේත භාවිත කරන විධිමත් තර්ක ක්‍රමයක්; ගණිත තර්ක ශාස්ත්‍රය.
ගණිතය1. [නා.] ගණන් සෑදීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; ගණිත ශාස්ත්‍රය. 2. [නා.] නක්ෂත්‍රය.
ගණිතයා1. [නා.] නක්ෂත්‍රය පිළිබඳ දැනුම් ඇත්තා; නැකැත්තා. 2. (කථා.) [නා.] (බලි තොවිල් ආදි) ශාන්ති කර්ම කරන්නා; බෙර වයන්නා.
ගණිනවා[ක්‍රි.] සංඛ්‍යා වශයෙන් කොපමණදැයි නිශ්චය කරනවා; ගණන් කරනවා; ගණන් බලනවා.
ගණින්නාන්සේ[නා.] භික්ෂු ප්‍රතිපත්තියෙන් පිරිහී ගියා වූ අනුපසම්පන්න ශ්‍රමණ පිරිස හැඳින් වූ නාමය.
ගණිඳු[නා.ප්‍ර.] ගණදෙවි; ගණේශ.
ගණිඳු කෝවිල[නා.] ගණ දෙවියන් උදෙසා කළ දෙවොල; ගණදෙවි කෝවිල.
ගණී1. [නා.ප්‍ර.] ගණයක හෙවත් සමූහයක නායකයා; ගණදෙටුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගණිකාව; වෛශ්‍යාව; වෙසඟන.
ගණේකුඹුර[නා.] විහාරස්ථානයකට හෝ සංඝයාට පූජා කළ කුඹුර.
ගණේයතාව(පාරිභා.) [නා.] ගණන් කළ හැකි බව; ගණන් බැලිය හැකි බව.
ගණේශ[ගණ+ඊශ] [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ පුතුන් දෙදෙනාගෙන් කනිෂ්ඨයා වූ ගණදෙවි; ගණපති.
ගත1. [නා.] ඇඟ; සිරුර; ශරීරය. 2. [නා.] ශරීරාවයවය; ගාත්‍රය; ප්‍රත්‍යංගය. 3. [නා.] ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; ගාත්‍රාක්ෂරය; ගතකුර. 4. [නා.] ග්‍රන්ථය; පොත. 5. [නා.] ශාස්ත්‍රය; විද්‍යාව; ශිල්පය. 6. [නා.] ගාථාව; පද්‍යය. 7. [නා.] එළකිරෙන් ගන්නා තෙල; එළඟිතෙල්; සෘත. 1. [වි.] ගියා වූ; පැමිණියා වූ. 2. [වි.] මළ; මැරුණු. 3. [වි.] ගෙවී ගිය; ඉකුත් වුණු.
ගතකුරු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) තනිව ශබ්ද කළ නොහැකි අකුර; ගාත්‍රාක්ෂරය; ව්‍යාඤ්ජනාක්ෂරය.
ගතදෙනවා[ක්‍රි.] ඇඟේ ගානවා; ශරීරයේ ආලේප කරනවා හෝ ගල්වනවා.
ගතදෙස් සඳ[නා.ප්‍ර.] සිංහල ව්‍යාකරණයෙහි දැක්වෙන සන්ධි විධියක්; එක් ගාත්‍රාක්ෂරයක් වෙනුවට වෙනත් ගාත්‍රාක්ෂරයක් ආදේශ කිරීමේ සන්ධි විධිය; ගාත්‍රාදේශ සන්ධිය.
ගතභර්තෘකා[නා.ප්‍ර.] සැමියා මළ කත; වැන්දඹුව; විධවාව.
ගතමනා[වි.] ගැනීමට සුදුසු; ලබා ගැනීමට යෝග්‍ය.
ගතමනාව[නා.] කරන ලද වැඩක් ලබාගත යුතු මුදල; කුලිය; ගාස්තුව.
ගතවයස්[නා.ප්‍ර.] වයසට ගිය පුද්ගලයා; වයස්ගත තැනැත්තා; මහල්ලා; වයෝවෘද්ධ පුද්ගලයා.
ගත්කරු[නා.ප්‍ර.] ග්‍රන්ථ සම්පාදනය කරන්නා; ග්‍රන්ථ කර්තෘ.
ගත්තර[නා.ප්‍ර.] කුල විශේෂයක්; යුද්ධවලින් දාස භාවයට පත් වූවන් ද දඬුවම් වශයෙන් රජු විසින් කුලයෙන් පහත හෙලූවන් ද මේ කුලයට අයත්ය.
ගත්තවර[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි ගල්වන සුවඳ ද්‍රව්‍ය; අංගරාග විලවුන්.
ගත්තිල[නා.ප්‍ර.] (නිල්පාට ශරීරයක් ඇත්තා යනු වාව්‍යාර්ථයි) විෂ්ණු දෙවි.
ගත්මිල[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩයකට ගෙවූ මුදල් ප්‍රමාණය; ගැනුම් මිල.
ගත්‍යාත්මක[ගති+ආත්මක] (පාරිභා.) [වි.] චලනය ලක්ෂණ කොට ඇති; චලිතය ස්වභාව කොට ගත්.
ගතාගති[ගත+ආගති] [නා.ප්‍ර.] යෑමඊම; ඉරියව් පැවැත්වීම; හැසිරීම් පිළිවෙළ.
ගතානුගතික[වි.] පැරණි පිළිවෙළ අනුගමනය කරන; ගියවුන් අනු ව යන; අනුකරණය කරන.
ගතැටි[වි.] ගැනීමට කැමැත්ත ඇති; ගනු කැමති.
ගති නිමිත්ත[නා.] මරණාසන්න අවස්ථාවෙහි චුති චිත්තයට අරමුණු වන අනතුරු භවය හා සම්බන්ධ මරණාසන්න අයකුගේ සිත්හි පහළ වන ඊළඟ භවය පිළිබඳ අරමුණ.
ගති නියමය1. [නා.] මරණින් මතු උපදින ආත්ම භාවය පිළිබඳ නියතතාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] චලනය හෙවත් චලිතය පිළිබඳ න්‍යාය.
ගති මාපකය[නා.] යාන්ත්‍රික හෝ සත්ත්ව බල ශක්තිය මැන ගන්නා උපකරණය; ඩයිනමෝ මීටරය.
ගති රෝධකය[නා.] වාහනයක ගමන් වේගය අඩු කිරීමේ සහ එකවර සම්පූර්ණයෙන් නැවැත්වීමේ උපකරණය; තිරිංගය.
ගති විපත්ති[නා.] අයහපත් උත්පත්තිය; නරක ආත්ම භාවයක ඉපදීමෙන් ලැබෙන දුර්විපාකය.
ගති සම්පත්තිය[නා.] සුගතියක ඉපදීම; දිව්‍ය මනුෂ්‍ය යන සුගති භවයන් ලැබීමේ භාග්‍යය.
ගතික1. [වි.] ස්ථාවර නුවූ; චලනය වන සුලු. 2. (පාරිභා.) [වි.] ශක්තිය උපදවන.
ගතික ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ගතික බවක් ඉපදවීමේ හැකියාව.
ගතිකය[නා.] (ගණිත.) ගති විද්‍යාව.
ගතිකයා[නා.] ගති ඇත්තා; එක් පැත්තකට නැඹුරු වූ අදහස් ඇත්තා; පක්ෂග්‍රාහියා.
ගතිකරය(පාරිභා.) [නා.] දුර්වල හෘදය ස්පන්දනයක් ඇති අයට සවි කරනු ලබන ඉලෙක්ට්‍රෝනික ස්පන්දන කාරකය (=pacemaker).
ගතික්ෂම[වි.] පහසුවෙන් එහා මෙහා යා හැකි; සචල.
ගතිගුණ1. [නා.ප්‍ර.] හැසිරීම; හැසිරීමේ ලක්ෂණ; පැවතුම. 2. [නා.ප්‍ර.] (යම්කිසි වස්තුවකට) අවේණික ස්වභාවය; නිරායාසයෙන් ඇති වන ලක්ෂණය.
ගතිචාරය(පාරිභා.) [නා.] ගති පැවතුම් දැක්වීම; හැසිරීම ප්‍රායෝගික ව විදහාපෑම.
ගතිජ(පාරිභා.) [වි.] චලන නිසා හටගත්; චලිතයට අයත්; චාලක.
ගතිජ ශක්තිය(පාරිභා.) ගමන් වේගය නිසා චාලක වස්තුවක හටගන්නා ශක්තිය; ගතික ශක්තිය.
ගතිමත්[වි.] බුද්ධිමත් ගමන් මඟක් ඇති; ප්‍රඥාවන්ත පැවතුමින් යුතු.
ගතිමතා[නා.] බුද්ධිමත් ක්‍රියා මාර්ගයක් අනුගමනය කරන තැනැත්තා; ප්‍රඥා මාර්ගයෙහි ගමන් කරන්නා.
ගතිය1. [නා.] යෑම; ගමනාගමනය; චලනය. 2. [නා.] ග්‍රහ මාර්ගය; ග්‍රහ පථය. 3. [නා.] ඉපදීම; උත්පත්තිය; මරණින් පසු උපත. 4. [නා.] ආකාරය; පැවතුම; ස්වභාවය. 5. [නා.] ධාරණ ශක්තිය; නුවණ; ප්‍රඥාව. 6. [නා.] (වණයක ඇති ලේ සැරව ආදි) අපවිත්‍ර ද්‍රවය. 7. (පාරිභා.) [නා.] ස්වාභාවික ලක්ෂණය; විශේෂ ස්වභාවය; ආවේණික ගුණය.
ගතිවිද්‍යාව[නා.] බලය පිළිබඳ ක්‍රියා හදාරන විද්‍යාව; ඕනෑම විෂය ක්ෂේත්‍රයක ක්‍රියාත්මක වන භෞතික හෝ චර්යා බලවේග හදාරන ශාස්ත්‍රය.
ගතිශාස්ත්‍රය[නා.] කෙනකුගේ ගමන් ලීලාව අනුසාරයෙන් පලාපල දක්වන ශාස්ත්‍රය.
ගතු කියනවා[ක්‍රි.] පුද්ගලයකු නොකළ වැරදි කළ සේ තවකෙනකුට පවසනවා; කේලාම් කියනවා.
ගතුව1. [නා.] යමෙකු නොකළ වැරැදි කළ සේ තව කෙනකුට හඟවන ප්‍රකාශය; කේලම. 2. [නා.] ආරංචිය; පුවත. 3. [නා.] ගත්තු දෙය.
ගද1. [නා.ප්‍ර.] රෝගය; ව්‍යාධිය; පීඩාව; උපද්‍රවය. 2. [නා.ප්‍ර.] වස විෂ. 3. [නා.ප්‍ර.] ගද්‍ය කාව්‍යය; ගද්‍යය. 4. [නා.ප්‍ර.] කථාව
ගදබා[නා.] කොටළුවා; ගද්‍රභයා; ගදුබුවා.
ගදඹා, ගඳඹා1. [නා.] ගාන්ධර්වයා; සංගීතඥයා; සංගීත ශිල්පියා. 2. [නා.] ගන්ධබ්බයා.
ගදල්[නා.ප්‍ර.] රොඩු කුණු; අපද්‍රව්‍ය.
ගද්ගදභාෂියා[නා.] ගොත ගසමින් කතා කරන තැනැත්තා; ගොතයා.
ගද්ගදය[නා.] (කතා කරන විට සහ ඉකිබිඳ හඬන විට ඇති වන) ගොතය.
ගද්‍ය කාව්‍යය[නා.] කාව්‍යෝක්ති සහිත ව වාසගමින් ලියූ සාහිත්‍ය කෘතිය.
ගද්‍යය[නා.] ඡන්දස් රහිතව වැකියෙන් ලියූ රචනා විශේෂය.
ගද්‍යාණ[නා.ප්‍ර.] බර ප්‍රමාණයක්; මාෂ හයක බර.
ගද්‍රභයා[නා.] කොටළුවා; ගදුබුවා.
ගදා1. [නා.ප්‍ර.] පොල්ල; මුගුර; ගදායුධය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගණ දෙවියන්ට ව්‍යවහාර වන නාමයක්.
ගදාධර[නා.ප්‍ර.] ගදාවක් දරන්නා; විෂ්ණු දෙවි.
ගදායුධය[නා.] මුගුරක් වැනි ආයුධ විශේෂයක්.
ගදිත[වි.] කියන ලද; ප්‍රකාශ කරන ලද; වදාළ.
ගන1. [වි.] ගනකම සහිත; තුනී නොවූ; ඝනත්වය සහිත. 2. [වි.] ගැවසී ගත්; ගහන වූ. 3. [වි.] දියාරු නොවූ; උකු. 4. [වි.] තද; දැඩි. 1. [නා.ප්‍ර.] වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.ප්‍ර.] තූර්ය භාණ්ඩයක අත්තාලම; කස්තාලම.
ගනකඩබොල්[වි.] අතිශයින් ඝන වූ.
ගනකනා[නා.ප්‍ර.] පිරිසුදු රත්රන්; තනි රත්තරන්.
ගනකල්[නා.ප්‍ර.] වැහි කාලය; මේඝ කාලය; වර්ෂා සෘතුව; වස්සානය.
ගනකළඹ[නා.] විශාල වැහි වලාකුළ; ඝන මේඝකූටය.
ගනකුළ[නා.] වැහි වලාකුළ; මේඝකූටය.
ගනග[නා.] විදුලිය; විදුලි එළිය.
ගනගබ, ගනගැබ[නා.] වර්ෂාව උපදින ස්ථානය; වැහි වලාකුළ.
ගනගැජුම්[නා.ප්‍ර.] මේඝ ගර්ජනය.
ගනගුම්[නා.ප්‍ර.] අහස ගෙරවීම; මේඝ ගර්ජනය.
ගනතම[නා.] ඉතා දැඩි අඳුර; අධික වූ අන්ධකාරය; ඝනාන්ධකාරය; ගන අඳුර.
ගනඳර[නා.] තද අඳුර; ඝනාන්ධකාරය.
ගනඳුර[නා.] ගන අඳුර; දැඩි අන්ධකාරය; ඝනාන්ධකාරය.
ගනපොද[නා.] වැසිපොද.
ගනබ, ගනඹ1. [නා.] ඝන වැසි වලාකුළ. 2. [නා.] වැහිවතුර; වැසි ජලය.
ගනබහල[වි.] අතිශයින් ඝන වූ; බොහෝ සෙයින් ඝන ස්වභාව ඇති.
ගනබොල්[වි.] අතිශයින් ඝන වූ.
ගනරන්[නා.ප්‍ර.] තනි රත්රන්; අමිශ්‍ර රන්.
ගනරැස[නා.] වලාකුළු සමූහය; මේඝකූට පන්තිය.
ගනලේ[නා.ප්‍ර.] රේඛාවක් වශයෙන් දිගට වැටී තිබෙන වැසි වලාව; වැසි වලාරොද.
ගනසම, ගනසමා[නා.] වැහි කාලය; වර්ෂා සෘතුව; මේඝ සමය.
ගනසර[නා.ප්‍ර.] කපුරු.
ගනසා[වි.] ළං ළං ව වැඩුණු අතුපතර ඇති; කොළවලින් වැසී ගිය ශාඛාවලින් යුත්.
ගනසැරයට, ගනසැරේට[ක්‍රි.වි.] ඉතා අධික ලෙස; බහුල ලෙස.
ගනසේ[නා.ප්‍ර.] ඝන වූ ඡායාව; අතුරු සිදුරු නැති සේ වැටුණු සෙවණැල්ල.
ගනහඬ[නා.] අහස ගෙරවීම; මේඝ ගර්ජනාව.
ගන්තරදම්වැල(පාරිභා.) [නා.] මිනුම්දෝරුවන් විසින් භාවිත කරනු ලබන අඩි හැටහයක් දිගැති මිනුම.
ගන්තව්‍ය[වි.] යෑමට සුදුසු; යායුතු.
ගන්තහංචිය[නා.] ගමට ඇතුළුවීම වැළැක්වීම සඳහා කරන තහනම් නියෝගය.
ගන්ධ1. [නා.ප්‍ර.] නාසයට දැනෙන ගුණය; දුගඳ හෝ සුගඳ. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇත්කුල දහයෙන් එකක්.
ගන්ධ ග්‍රන්ථිය[නා.] එළු මුව ආදි ඇතැම් අධෝමාර්ගය සිවුපාවුන්ගේ හා ගර්භාශය ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ පිහිටි මේද සහිත ග්‍රන්ථියක්.
ගන්ධ විඥානය[නා.] ගන්ධාරම්මණය පිළිබඳ චිත්ත ස්වභාවය; ගඳ සුවඳ දැනගන්නා සිත.
ගන්ධ හස්තියා[නා.] ගන්ධ නම් ඇත් කුලයට අයත් ඇතා; ඇත්කුල හයෙන් සවැනි කුලයට අයත් හස්තියා.
ගන්ධක[නා.] කහ පැහැති අලෝහ මූලද්‍රව්‍යයක්; ගෙන්දගම්.
ගන්ධකාම්ලය[නා.] රසායනික පොහොර සායම්වර්ග ආදිය සෑදීමට ගන්නා අම්ලයක්; සල්ෆියුරික් අම්ලය.
ගන්ධකුටි කරණ්ඩය[නා.] සර්වඥ ධාතු (විශේෂයෙන් දන්තධාතුන් වහන්සේ) වඩා හිඳුවීම පිණිස යොදනු ලබන කරඬුව; ධාතු කරඬුව.
ගන්ධකුටිය1. [නා.] බුදුන්වහන්සේ වැඩ විසූ කුටියට ව්‍යවහාර වූ විශේෂ නාමය. 2. [නා.] දළදා සමිඳුන් වඩා හිඳුවනු ලැබ ඇති විශේෂ කුටිය.
ගන්ධගජේන්ද්‍ර[නා.ප්‍ර.] මද කිපුණු ඇත්රජා; මත් හස්තියා.
ගන්ධද්විප[නා.ප්‍ර.] ගන්ධ කුලයේ හස්තියා.
ගන්ධදාමය[නා.] සුවඳ ගුළි වැල; සුවඳ කල්ක වැල.
ගන්ධනාශකය[නා.] දුගඳ නැති කරනසුලු ද්‍රව්‍යය (=deodorant).
ගන්ධපාකය[නා.] බෙහෙත් තෙල් සිඳීමේ දී අනුගමනය කරනු ලබන ක්‍රමයක්; තෙල සුවඳවත් වන සේ ඖෂධීය සුගන්ධ ද්‍රව්‍ය යොදා පදමට පැසවා ගැනීම.
ගන්ධපිශාචිකාව[නා.] සුවඳ දුම (විශේෂයෙන්) ජටාමාංස දැවීමෙන් නඟින සුගන්ධ ධූපය.
ගන්ධබ්බ1. [නා.ප්‍ර.] ගන්ධර්වයා. 2. [නා.ප්‍ර.] කර්ම ශක්තියෙන් මෙහෙයවනු ලැබ මවුකුස පිළිසිඳ ගැනීමට අපේක්ෂාවෙන් සිටින සත්වයා.
ගන්ධබ්බහත්ථ[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ දිය නෑමේ දී පිට අතුල්ලා ගැනීම සඳහා වඳුරු අතක හෝ පක්ෂි පාදයක හෝ හැඩය ඇති ව ලීයෙන් සාදන ලද උපකරණය.
ගන්ධය1. [නා.] නාසයට දැනෙන ගුණය; ආඝ්‍රාණයට විෂය වූව; ගඳ සුවඳ. 2. [නා.] නාසයට දැනෙන සුගන්ධය; අෂ්ටවිධ ගන්ධයන්ගෙන් එකක්.
ගන්ධරස[නා.ප්‍ර.] පෙරා ගත් සුවඳ වර්ගය; සුගන්ධ සාරය.
ගන්ධර්ව පූජාව[නා.] (බුදුරදුන්, දෙවියන් ආදි උතුමන්ට) ගෞරව වශයෙන් පවත්වනු ලබන නෘත්‍ය ගීතවාදනය; නැටුම් ගැයුම් වැයුමින් කරන පූජාව.
ගන්ධර්ව විවාහය[නා.] ආවාහ විවාහ වන දෙදෙනාගේ කැමැත්ත අනු ව සිදු වන සරණබන්ධනය.
ගන්ධර්වයා1. [නා.] සංගීත ශාස්ත්‍රයෙහි නියැළි තැනැත්තා; සංගීතඥයා. 2. [නා.] සංගීතයෙහි නියුක්ත දේවතා විශේෂයක්.
ගන්ධරාග[නා.] සුවඳට තදින් ඇලුම් කිරීම.
ගන්ධලෝහ[නා.ප්‍ර.] පිත්තල.
ගන්ධවධු[නා.] සුවඳවත් ස්ත්‍රිය; සුවඳ හමන සිරුරක් ඇති භාර්යාව.
ගන්ධවහයා[නා.] නාභියෙහි කස්තුරි නම් සුවඳ ද්‍රව්‍ය ඇති මුවා; කස්තුරි මුවා.
ගන්ධවාහය[නා.] ගඳ සුවඳ ගෙන එන්නා; සුළඟ; වාතය.
ගන්ධවිලේපන[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි ගල්වනු ලබන සුවඳ ද්‍රව්‍ය; සුවඳ විලවුන්.
ගන්ධස්නායු[නා.ප්‍ර.] ගඳ සුවඳ පිළිබඳ සංඥා නාසයේ සිට මොළය කරා ගෙන යන ස්නායු.
ගන්ධසාර[නා.ප්‍ර.] සුවඳ සහිත වෘක්ෂයක්; සුදු හඳුන්.
ගන්ධානුබද්ධ[වි.] ප්‍රිය මනාප ගන්ධයෙහි බැඳුණු; සුවඳට ලොල් කරන; ගන්ධයෙහි ආසක්ත.
ගන්ධාපණය[නා.] සුවඳ විකුණන වෙළඳ හල.
ගන්ධායතනය[නා.] ගඳ සුවඳ දැනගැනීමට උපකාර වන ඝ්‍රාණේන්ද්‍රිය; නාසය.
ගන්ධාරම්මණය[නා.] ඝ්‍රාණේන්ද්‍රියට ගෝචරවන අරමුණ.
ගන්ධික[වි.] සුවඳින් යුතු; සුවඳවත්.
ගන්ධිකයා[නා.] 1. පූජා ආදියේ දී කපුරු ආදි සුවඳ ද්‍රව්‍යයෙන් දුම් අල්ලන තැනැත්තා. 2. සුවඳ ද්‍රව්‍ය සාදන්නා; ගන්ධකාරයා.
ගන්ධිත[වි.] සුවඳවත් කරන ලද; සුවඳ කවනු ලැබූ.
ගන්ධෝලි[නා.ප්‍ර.] භක්ක; හකු පාඩාව.
ගන්නවා1. [ක්‍රි.] (අතින් හෝ වෙනත් දෙයකින්) යමක් තමන් වෙතට පත් කරනවා; ඇරගන්නවා; අසු කරනවා; ග්‍රහණය කරනවා; අයිති කර ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] යටත් කරනවා; බලෙන් අත්පත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (මල්පල ආදිය) හටගන්නවා; දරනවා; ඇති වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] අදහනවා; විශ්වාස කරනවා; සැලකිල්ලට භාජන කරනවා; පිළිගන්නවා. 5. [ක්‍රි.] සුවඳ ආදිය ගල්වනවා; ගානවා; ආලේප කරනවා; තවරනවා. 6. [ක්‍රි.] කනවා; අනුභව කරනවා; පාවිච්චි කරනවා; බොනවා; ආහාර පාන භුක්ති විඳිනවා.
ගනිච්චිය(කථා.) [නා.] හිතට ගැනීමේ ඕනෑකම; මතකය.
ගනුදෙනුව1. [නා.] මුදල් හදල් හෝ භාණ්ඩ හුවමාරුව; මිලට ගැනීම සහ විකිණීම. 2. [නා.] අතමාරුවට ණයක් දීම සහ ගැනීම.
ගඳ1. [නා.] නාසයට දැනෙන ගුණය; ගඳ සුවඳ. 2. [නා.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය හෝ සුවඳ දුම්; සුගන්ධය වහනය වන දෑ; සිරුරෙහි ගල්වන සුවඳවත් ආලේප. 3. [නා.] ගෙන්දගම්; ගන්ධක.
ගඳ සුන්න1. [නා.] කුඩු කර ගන්නා ලද සුවඳ ද්‍රව්‍ය; දුම් දීමට ගනු ලබන (කට්ටකුමංජල් වැනි) සුවඳ වර්ගවල කුඩ. 2. [නා.] සිරුරේ තැවරීම සඳහා පිළියෙල කරනු ලැබ ඇති සුවඳ සුණු; පුයර.
ගඳකලල1. [නා.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය අඹරා සකස් කර ගනු ලැබූ කල්කය; සුගන්ධ විලේපනය. 2. [නා.] සුවඳ කරන ලද මැට්ට හෙවත් මඩ.
ගඳකසට[නා.] සුවඳ කරන ලද සායම්; සුවඳ පොවන ලද පඬු.
ගඳකිළි වැණිය[නා.] ගඳකිළියේ පලය මුදුනේ ඇති කොත.
ගඳකිළිය1. [නා.] සුවඳවත් කාමරය; විහාරස්ථානයක බුදුරදුන්ගේ වාසය සඳහා වෙන් කරනු ලැබූ කාමරය; බුදුරදුන් නිවැසි කුටිය; ගන්ධකුටිය. 2. [නා.] මහනුවර දළදා මැදුරෙහි දළදා හිමියන් වඩා හිඳුවනු ලැබ ඇති විශේෂ කුටිය.
ගඳතෙල[නා.] පහන් දැල්වීම සඳහා ගනු ලබන සුවඳ කැවූ තෙල්; සුගන්ධ තෛලය.
ගඳදිය[නා.ප්‍ර.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය මිශ්‍ර කරන ලද වතුර; සුවඳ පැන්.
ගඳදුම්[නා.ප්‍ර.] සුවඳ වර්ග දැවීම නිසා නඟින දුම; සුවඳ කුඩු ගින්නට බහා ලීමෙන් ඇති කරනු ලබන ධූමය; සුවඳ දුම.
ගඳපණ[නා.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය විකුණන වෙළෙඳ හල.
ගඳමල්[නා.ප්‍ර.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය හා මල්මාලා; සුවඳ මල්.
ගඳඹපුර[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) අහසේ පෙනෙන උල්කා දර්ශන විශේෂයක්.
ගඳයා1. (කථා.) [නා.] පිළිකුල් කටයුතු ක්‍රියාවල නිරත තැනැත්තා; නීච ක්‍රියා කරන්නා; අධමයා. 2. (කථා.) [නා.] වළහා.
ගඳරොන්[නා.ප්‍ර.] සුවඳ රේණු; සුවඳ සුණු.
ගඳවස[නා.] සුවඳ වහනය වන ද්‍රව්‍ය; සුවඳ සුණු.
ගඳව්, ගඳැව්, ගඳෙව්1. [නා.ප්‍ර.] සංගීතය; සංගීත ශාස්ත්‍රය; ගාන්ධර්ව ශාස්ත්‍රය; ගාන්ධර්වය. 2. [නා.ප්‍ර.] සංගීතඥයා; ගාන්ධර්වයා; ගදඹා. 3. [නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ සංගීතඥයා; ගාන්ධර්ව යෝනියෙහි උපන් දෙවියා.
ගඳවිලවුන්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි ආලේප කරන හෝ අතුල්ලන සුවඳ ද්‍රව්‍ය; සුවඳ සුණු සහ සුගන්ධාලේප.
ගඳහැල්[නා.ප්‍ර.] පිසූ විට සුවඳ හමන හැල් වී වර්ගයක්; සුවඳ හැල්; සුවඳැල්.
ගඳැතා1. [නා.] දස ඇත්කුල අතුරින් ගන්ධ නම් කුලයට අයත් ඇතා; ගන්ධ හස්තියා. 2. [නා.] මද වෑහෙන ඇතා.
ගඳැව් දෙව්රජ[නා.] ගාන්ධර්වයන්ට අධිපති දිව්‍යරාජයා; සතරවරම් දෙව්රජුන් අතරෙන් නැගෙනහිර දිශාව පාලනය කරන ධෘතරාෂ්ට්‍ර දෙව්රජ.
ගඳෙව් මඬල[නා.] සංගීතඥයින්ගේ කණ්ඩායම; ගාන්ධර්ව මණ්ඩලය.
ගඳොළ[නා.] බුදුරදුන් වැඩ විසූ ගඳකිළිය; ගන්ධකුටිය.
ගප්[නා.ප්‍ර.] ගබ.
ගප් ගන්නවා, ගබ් ගන්නවා[ක්‍රි.] මවු කුසෙහි දරුවකු පිළිසිඳ ගන්නවා; දරු ගර්භයක් පිහිටනවා.
ගප්සාව[නා.] දරු ගර්භය මුහුකුරා යන්නට පෙර මව් කුසින් බැහැරවීම; ගර්භස්‍රාවය; ගබ්සාව.
ගබ පෙරහර, ගැබ පෙරහර, ගැබ් පෙරහැර[නා.] දරු ගැබක් ඇති වූ පසු, ගර්භයත් මවත් සුරක්ෂිත වීම සඳහා අනුගමනය කරනු ලබන ශාන්තිකර්‍ම ආදි ක්‍රියාපටිපාටිය; ගැබිණි අවස්ථාවේ දී කළ යුතු උපචාර විධි.
ගබ හෙළනවා, ගැබ හෙළනවා[ක්‍රි.] දරු ගැබ මෝරා සම්පූර්ණ වීමට පෙර එය වැටෙන්නට සලස්වනවා; ගබ්සා කරනවා; ගර්භාපාතය කරවනවා.
ගබ, ගැබ1. [නා.] මවුකුස; මාතෘ කුක්ෂිය; ගර්භාසය. 2. [නා.] ඇතුළත; අභ්‍යන්තරය. 3. [නා.] කාමරය; කුටිය; ඕවරකය. 4. [නා.] ස්තුපයක බඳ; චෛත්‍ය ගර්භය. 5. [නා.] චක්‍රය; වගුව. 6. [නා.] නයාගේ පෙණ ගොබය.
ගබගේ1. [නා.] නිවසක ඇතුළු කාමරය. 2. [නා.] ශයනාගාරය; නිදන කාමරය; යහන්ගෙය. 3. [නා.] තිඹිරිගෙය; සූතිඝරය.
ගබඩාකරු1. [නා.ප්‍ර.] බඩු ගබඩාවක් භාරව සිටින්නා; ගුදමක් බලා කියා ගන්නා; ගුදම්කරු. 3. [නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩාගාරික.
ගබඩාකාරයා[නා.] ගබඩාකරු.
ගබඩාගෙය1. [නා.] ද්‍රව්‍ය ගබඩා කොට තැබීම සඳහා යොදවනු ලබන ගෙය; ගබඩාව. 2. [නා.] නිවසක ඇතුළු කාමරය; ගර්භගෘහය.
ගබඩාධාරිතාව(පාරිභා.) [නා.] ගබඩාවක රැස්කර තැබිය හැකි ද්‍රව්‍යවල ප්‍රමාණය.
ගබඩාභාරකරු[නා.ප්‍ර.] බඩු ගබඩාවක් භාර ව පාලනය කරන පුද්ගලයා.
ගබඩාමුල්[නා.ප්‍ර.] සමහර ශාකවල ආහාර ගබඩා කිරීම සඳහා තිබෙන අලයක ආකාරය ගත් මුල්; ආකන්දි මුල්.
ගබඩාමූකලාන[නා.] රජුට හෝ රජයට අයත් ලොකු ගස් සහිත මහ වනය; රජයේ කැලෑව.
ගබඩාව1. [නා.] බඩුබාහිරාදිය රැස් කොට තබනු ලබන කාමරය, ශාලාව, ගොඩනැගිල්ල හෝ තැන; කොටුගුළ; කෝෂ්ඨාගාරය; ස්ටෝරුව. 2. [නා.] කාමරය; කුටිය; ඕවරකය.
ගබදල[නා.ප්‍ර.] (තාල වර්ගයේ ගස්වල) මලෙහි බාහ්‍යාවරණය; කොළපුව; මල් කොපුව; ගර්භ පත්‍රය.
ගබපිහිටනවා1. [ක්‍රි.] දරුවකු (මව්කුස) පිළිසිඳිනවා; ගැබ් ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] (ගොයම්) කරල ගස තුළ හටගන්නවා; ගොයම් බණ්ඩි වෙනවා.
ගබමල, ගැබමල[නා.] දරුවකු බිහි වන අවස්ථාවෙහි ගර්භයෙන් පිටවන අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය; ගර්භමලය.
ගබවස, ගැබවස[නා.] මවුකුස තුළ වාසය කිරීම; මවු ගැබ තුළ සිටීම; ගර්භවාසය.
ගබ්දොර1. [නා.] කාමරයේ දොර; නිවසේ ඇතුළු ගෙයක ඇති දොර. 2. [නා.] ගෙදර ඉදිරිපස දොරකඩ; ගෙට ඇතුළු වන ස්ථානය; දොරකඩ.
ගබ්බර[වි.] ගැබේ බර දරාගෙන සිටින; දරු ගැබක් සහිත; ගර්භිණී ව සිටින; බඩදරු. [නා.ප්‍ර.] දරු ගැබ.
ගබ්භවීසයා[නා.] මවු ගැබේ සිටිනා කාලය ද ඇතුළත් ව විසිවස් පිරුණු පුද්ගලයා; පිළිසිඳ ගත් තැන් සිට විසි වයස සම්පූර්ණ කළ පුද්ගලයා.
ගබ්භසෙය්‍යක[වි.] මව්කුස සිටින හෝ මව්කුස උපදින; මාතෘ ගර්භයෙහි සයනය කරන; කුස ඔත්.
ගබ්භසෙය්‍යකයා[නා.] මවුකුසෙහි සිටින සත්ත්වයා; මවුකුස පිළිසිඳ ගෙන සිටින්නා.
ගබ්සාව[නා.] දරු ගැබ දියවී යෑම හෝ දිය කිරීම; කලල රූපය විනාශ කිරීම හෝ විනාශ වීම.
ගබෙත්තුව[නා.] පෙට්ටියක් හෝ ලාච්චුවක් තුළ තිබෙන (වටිනා ද්‍රව්‍ය බහා ආරක්ෂා කොට තැබීම සඳහා යොදන) කුඩා පෙට්ටිය; ගලෙත්තුව.
ගභීර1. [වි.] ගැඹුරු; ගම්භීර; දැඩි; බලවත්; මුල් බැස ගත්. 2. (පාරිභා.) [වි.] යටින් පිහිටි; යටි ගැසුණු (ධමනි, ශිරා, ස්නායු ආදිය සම්බන්ධව යෙදේ).
ගම1. [නා.] නගරයකට වඩා දියුණුවෙන් සහ ජන සංඛ්‍යාවෙන් අඩු වතුපිටි කුඹුරු ආදියෙන් යුත් කුඩා ජනාවාසය. 2. [නා.] ගම්මුලාදෑනියකුගේ බල ප්‍රදේශය; ගම්මුලාදෑනි වසම. 3. [නා.] උපන් පෙදෙස; ජන්ම ප්‍රදේශය. 4. [නා.] ස්ථිර පදිංචිය ඇති ප්‍රදේශය.
ගමක1. [වි.] ගමන් කරන; ගමනේ යෙදෙන; යන. 2. [වි.] උතුම් ක්‍රියා මාර්ගයක් අනුගමනය කරන; යහමඟ යන.
ගමකතා, ගමකථා[නා.ප්‍ර.] ගැමියන් අතර පවතින මුඛ පරම්පරාගත කතන්දර; ජනකතා.
ගමකය1. [නා.] වැටහීම; අවබෝධය. 2. [නා.] හින්දුස්තානි සංගීතයෙහි ප්‍රධාන අංග පහෙන් එකක්; අලංකාරය. 3. (සංගී.) [නා.] ස්වරයාගේ කම්පනය
ගමකයා[නා.] ගමන් කරන්නා; යන්නා; ගමනෙහි යෙදෙන්නා.
ගමත්[නා.ප්‍ර.] ගමේ කෙළවර; ගම් සීමාව; ග්‍රාමාන්තය.
ගමත්සෙනස්න[නා.] ගමක ඇති සංඝාවාසය; ග්‍රාමාන්ත සේනාසනය.
ගමතීනයා1. [නා.] අඹුදරුවන් නොතකා හැර තමාගේම බඩ වඩමින් තැනින් තැන ඇවිදින්නා. 2. [නා.] පාදඩයා; රස්තියාදුකාරයා.
ගමතුර[නා.ප්‍ර.] ගම් සීමාව ඇතුළත පෙදෙස; ගම තුළ; ග්‍රාමාභ්‍යන්තරය.
ගමථය[නා.] මාර්ගය; පථය.
ගමථයා[නා.] ගමන් කරන්නා; මගියා.
ගමන1. [නා.] ඇවිදීම; සංචාරය; යෑම ඊම; සැරිසැරීම. 2. [නා.] අවස්ථාව; වෙලාව. 3. [නා.] ලීලාව; යන විලාසය. 4. [නා.] විධිය; ආකාරය. 5. (පාරිභා.) [නා.] කිසියම් වස්තුවක් එක් තැනක සිට තවත් තැනකට යෑම හෝ එසේ යෑමේ ශක්තිය. 6. [නා.] විවාහ මංගල්‍යයක දී මනාලිය කැටුව යෑම.
ගමන ශ්‍රමදාහ[නා.] ගමන් කිරීමෙන් ඇති වන වෙහෙස මහන්සිය; ගමන් තෙහෙට්ටුව.
ගමනය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිබලය ගලා යෑම.
ගමන් හේවිසිය[නා.] පෙරහැරක් යෑමේ දී ගමන් තාලය අනුව කරන හේවිසි වැයීම.
ගමන්මල්ල[නා.] ගමනක් යෑමේදී ගමනට උවමනා බඩු බාහිරාදිය ගෙන යන උරය; මාර්ගෝපකරණ මල්ල; ගමන් බෑගය.
ගමන්මාළිගය, ගමන්මාලිගාව[නා.] රට තුළ සංචාරයේදී රජුට නවාතැන් ගැනීම සඳහා වූ මන්දිරය; නවාතැන් මාලිගය.
ගමනාකාරය[නා.] පිටත් වී යන බවක් ඇඟවීම; (කිසියම් තැනකින්) නික්ම යන්නට අදහස් කරන බව පෙන්නුම් කිරීම.
ගමනාගමනය[ගමන+ආගමනය] [නා.] ගමනක් යෑම සහ ආපසු ඒම; යෑම ඊම.
ගමනාන්තය[ගමන+අන්ත] [නා.] ගමනක කෙළවර; ගමන්මගෙහි අවසානය; (පොදු ප්‍රවාහන මාර්ගයක නම්) ගමන් බලපත්‍රයේ බසින තැන වශයෙන් දැක්වෙන නැවතුම්පොළ.
ගමනාන්තරාය[නා.] යන ගමනට කරනු ලබන බාධාව; ගමන වැළැක්වීම; ගමනට කරනු ලබන අවහිරය.
ගමනාරම්භය1. [නා.] ගමනක් යෑමට පිටත් වීම; ගමනක් පටන් ගැනීම. 2. [නා.] ගමනක් යෑමට පිටත් වන ස්ථානය; ධාවන තරඟයක් ඇරඹෙන තැන.
ගමනිකාව[නා.] ගෙයක් තුළ එහා මෙහා යෑමට තිබෙන පටු තීරුව; සක්මන් මාර්ගය; පිල්කඩ.
ගමනී[වි.] පයින් ගමන් කරන; යන එන මඟට පිළිපන්. [නා.ප්‍ර.] යෑම් ඊම් කරන්නා; ගමන් යන්නා; මාර්ගිකයා; මගියා.
ගමනීජැටිය(පාරිභා.) [නා.] වරායක නැව්වලින් එන මගීන් ගොඩ බැසීම සඳහා සාදනු ලැබ ඇති වේදිකාව.
ගමරාල1. [නා.] ගමේ වැඩිහිටියා; ගම්පතියා; ගමේ නායකයා. 2. [නා.] ගම්පති නිලය ලද්දා; ගම්මුදලියා.
ගමලද්දා[නා.] ගමේ බලය ලැබූ තැනැත්තා; ගම්පතියා; ගම්මුදලියා; නින්දගම් හිමියා.
ගමවල්පිට[නා.] ගමක් අසල පිහිටි කැලෑ බිම් පෙදෙස.
ගම් බහිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] විවාහයෙන් පසු භාර්යාවගේ නිවසේ පදිංචි වෙනවා; බින්න බහිනවා.
ගම්අතුර[නා.] බැහැර පිහිටි ගම; වෙනත් ගම්; අන්‍යතර ග්‍රාමය; ග්‍රාමාන්තර; පිටගම.
ගම්ඉම[නා.] ගමේ මායිම; ග්‍රාම සීමාව.
ගම්උදාව1. [නා.] ගමේ නැඟී සිටීම. 2. [නා.] ගම් නඟා සිටුවීම සඳහා රජය ඇරඹූ සංවර්ධන ව්‍යාපෘතියක්.
ගම්උවසර[නා.] ගමට නුදුරු පෙදෙස; ග්‍රාමෝපචාරය.
ගම්ගොඩ[නා.] වැව් බැම්මක් හෝ කුඹුරු යායක් හෝ අසල ළං ළං ව තැනූ ගෙවල් රාශියකින් යුක්ත ප්‍රදේශය.
ගම්දැල්ල[නා.] ගම් කෙළවර වූ; ගමේ කසළ එක්රැස් කළ තැන; ගමේ කසළ ගොඩ.
ගම්දිවෙල[නා.] යම්කිසි සේවයක් සඳහා රජු විසින් ජීවිකාව සඳහා දෙනු ලබන ඉඩම හෝ ඉඩම් යාය; වැටුප් වශයෙන් ප්‍රදානය කරනු ලබන භූමි භාගය; භෝග ග්‍රාමය.
ගම්දෙටු[වි.] ගමට නායක; ගමේ ප්‍රධානත්වය දරන; ග්‍රාම ජ්‍යෙෂ්ඨයා.
ගම්දොර[නා.] ගමකට ඇතුළු වන තැන හෝ ගමකින් පිට වී යන තැන; ග්‍රාම ද්වාරය.
ගම්ධුරයා[නා.] කර්මාන්ත දාසයා; ගොවිතැනෙහි යෙදුණු දාසයා.
ගම්නයුවා[නා.] ගමේ නායකයා; ග්‍රාමණී.
ගම්නියම්ගම්[නා.ප්‍ර.බහු.] ගම් හා කුඩා නගර.
ගම්නිලය[නා.] පරම්පරාවෙන් එන ගම් ප්‍රධානයකුට රජයෙන් ලැබී තිබුණු ඉඩම; ගම්වසම.
ගම්පංගුව1. [නා.] විහාර දේවාලයක හෝ රජවාසලෙහි හෝ සේවයේ යෙදී සිටින සුළු සේවකයකුට බුත්තිය සඳහා ලැබී තිබෙන ඉඩම් කොටස. 2. [නා.] බුක්ති විඳින ඉඩම සඳහා ඉඩම් හිමියාට කරන සේවය හෝ ගෙවන මුදල. 3. [නා.] බුක්ති විඳින ඉඩම සඳහා ඉඩම් හිමියාට කළ යුතු සේවය හෝ දිය යුතු අස්වනු කොටස.
ගම්පටුන[නා.] වෙළෙඳ මධ්‍යස්ථානයක් වූ ගම; ප්‍රධාන ගම.
ගම්පඬුර1. [නා.] තමන් වගා කරන ඉඩම වෙනුවෙන් ගොවියා විසින් ඉඩම් හිමියාට ගෙවනු ලබන දීමනාව. 2. [නා.] සිංහල අලුත් අවුරුද්ද සඳහා ගම්වැසියන් පන්සලට දෙන අඩු වැඩිය සහ ආහාර ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය.
ගම්පත්‍රය[නා.] ඉඩකඩම් පිළිබඳ අයිතිය වෙන අයකුට නීත්‍යනුකූලව පවරා දීමේ දී ලියා දෙනු ලබන ලියවිල්ල.
ගම්පතියා1. [නා.] ගමේ නායකයා; ගමේ ප්‍රධානත්වය උසුලන්නා; ගමරාළ. 2. [නා.] ගම්මුලාදෑනියා; ගමේ ආරච්චි.
ගම්පමුණ[නා.] පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට (යමකුට) පවරා දෙනු ලබන ඉඩම; පරවේණි ඉඩම.
ගම්පහරනවා[ක්‍රි.] ගම්වැසියන් සතු වස්තු පැහැර ගන්නවා; ගමේ ගෙවල්වලට වැද වස්තු කොල්ල කනවා.
ගම්පැල්[නා.ප්‍ර.] ගමට නුදුරුව පිහිටා ඇති ආවාසය; ගමේ පන්සල.
ගම්පිඬිය[නා.] ගමේ මුලාදෑනියාට ගෙවිය යුතු පංගුව; ග්‍රාම පිණ්ඩය.
ගම්පියස[නා.] මිනිසුන් පදිංචි ප්‍රදේශය; ගම් පෙදෙස.
ගම්පොළයා[නා.] සියුම් කපටි නුවණ ඇත්තා; කූට බුද්ධි සම්පන්නයා.
ගම්බද[වි.] ගම හා සම්බන්ධ; ගමට අයත්.
ගම්බාරයා, ගම්බාරෙ(කථා.) [නා.] ගමේ මුලාදෑනියා.
ගම්බික[නා.ප්‍ර.] ගමෙහි පිඬු සිඟීමෙන් (භික්ෂුවකට) ලැබෙන ආහාරය; ගමෙන් ලැබෙන පිණ්ඩපාත දානය.
ගම්බෙත්මය[නා.] ඉඩම් බෙදීම; ඉඩම් වෙන් කර ගැනීම.
ගම්භාර දේවතාවා[නා.] ගමක් භාර ව සිටිතැයි සැලකෙන දේවතාවා; ගමට අධිගෘහිත දේවතාවා; සූනියම් දේවතාවා.
ගම්භීර1. [වි.] මතුපිට සිට පතුලට (ප්‍රමාණානුකූලව) වැඩි දුරක් ඇති. 2. [වි.] ඈතට විහිදී ගිය; පුළුල්; ගැඹුරු. 3. [වි.] මහත් සේ පැතිර යන. 4. [වි.] දුරට විමසා බැලීමේ නුවණ ඇති; සියුම් නුවණින් තේරුම් ගත යුතු. [නා.ප්‍ර.] (ගංගා, මුහුදු ආදියේ) පතුලේ සිට මතුපිටට දුර; භාජන ආදියේ ද්‍රව්‍ය අල්ලන හරියේ උස; ඝන ප්‍රමාණය.
ගම්භීරාරණ්‍යය[ගම්භීර+ආරණ්‍යය] [නා.] මහත් වූ කැලෑව; ඇතුළට විහිද ගිය ඝන වනය.
ගම්භීරාර්ථ[ගම්භීර+අර්ථ] [නා.ප්‍ර.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු අර්ථය; ගැඹුරු තේරුම.
ගම්මඩුව[නා.] ගමට සෙත් ශාන්තිය පතා ගම්මුන් එකතු ව පවත්වන දේවපූජා විශේෂයක්.
ගම්මණ්ඩිය1. [නා.] ගෙවල් ගණනක් තිබෙන කුඩා ගම් පෙදෙස; ගම්ගොඩ. 2. [නා.] කුඹුරු යාය ආදියෙන් ඔබ්බෙහි වූ ගමේ ගෙවල් තිබෙන ප්‍රදේශය; ගම්මානය.
ගම්මහ, ගම්මහේ1. [නා.] ගමේ කටයුතු භාරව සිටි නිලධාරියා; ගමේ ප්‍රධානයා. 2. (කථා.) [නා.] යකඩ වැඩ කරන්නා; කම්මල් ආචාරියා.
ගම්මානය[නා.] එකයායට ගෙවල් තිබෙන ප්‍රදේශය; ගම්මණ්ඩිය; ගම්මැද්ද.
ගම්මැදි හෑල්ල[නා.] ගමේ ගොඩේ පවතින වැඩකට නැති නිස්සාර කතාව; තේරුමක් නැති කතාව; ප්‍රලාපය.
ගම්මුදල1. [නා.] ගමෙන් ලැබෙන ආදායම. 2. [නා.] ගමේ ගෙවල් පිහිටි භූමි භාගය.
ගම්මුදලියා[නා.] ගමක පාලනය භාර ව සිටි ප්‍රධාන නිලධාරියා; ගම්පතියා; ග්‍රාම භෝජකයා.
ගම්මුලාදෑනියා[නා.] රජය වෙනුවෙන් ගමේ කටයුතු භාර ව සිටින නිලධාරියා; ගම්පති.
ගම්රාජකාරිය[නා.] රජයෙන් ලැබුණු ඉඩම හෝ ඉඩම් වෙනුවෙන් ප්‍රදේශීය රදළවරයාට ඉටු කළයුතු මෙහෙවර; ඉඩම් වෙනුවෙන් කළ යුතු රාජකාරිය.
ගම්ලද1. [වි.] (රජුගෙන්) ගම්වර ලැබූ. 2. [වි.] බලාත්කාරයෙන් අන්සතු ඉඩම් අල්ලාගත්; ඉඩම් කොල්ලකාගත්.
ගම්ලදුවා, ගම්ලද්දා1. [නා.] රජුගෙන් ගම්වර ලත් තැනැත්තා. 2. [නා.] නින්දගම් හිමියා. 3. [නා.] ගමක ආදායම සහ සේවා බුක්ති විඳින තැනැත්තා; ගම්මුදලියා; ග්‍රාමභෝජකයා.
ගම්වදිනවා[නා.] ගමට ප්‍රවේශ වෙනවා; ගමට ඇතුළු වෙනවා.
ගම්වර1. [නා.ප්‍ර.] විහාර දේවාල ආදියෙන් නඩත්තුව සඳහා දෙනු ලබන ගම් හෝ ඉඩම්. 2. [නා.ප්‍ර.] කරන ලද සේවා වෙනුවෙන් රාජරාජමහාමත්‍යාදීන් විසින් තෑගි කරනු ලබන භූමි භාගය; ගම්ලද්දන් ලැබූ භූමි ප්‍රදේශය. 3. [නා.ප්‍ර.] උතුම් ගම; සරුසාර ග්‍රාමය.
ගම්වසම[නා.] ගමරාල සතු ප්‍රදේශය; ගම් ප්‍රධානියා සතුව තිබුණු කුඹුරු ඉඩම් තීරුව.
ගම්වාස[වි.] ගමේ (අරමෙහි) වාසය කරන; ග්‍රාමවාසී; ආරාමවාසී.
ගම්වාසය[නා.] ගමෙහි විසීම; ගම ආශ්‍රිත ආරාමයෙහි වාසය කිරීම; ග්‍රාමවාසය.
ගම්වැටුප්[නා.ප්‍ර.] (පුරාණ රජවරුන් විසින්) ත්‍රිපිටකය හැදෑරීමෙහි නියුතු ග්‍රාමවාසී භික්ෂූන් සඳහා දෙන ලද දීමනා.
ගම්වැසි1. [වි.] ගමෙහි වෙසෙන; ගමෙහි ජීවත්වෙන; ග්‍රාමවාසී. 2. [වි.] ගැමියන් ව්‍යවහාර කරන; ග්‍රාම්‍ය.
ගම්වැසියා, ගම්වැස්සා[නා.] ගමේ වාසය කරන්නා; ගැමියා; ග්‍රාමවාසියා.
ගම්විත්තිය[නා.] ඉඩම් හබය; ඉඩම් ආරාවුල; ඉඩමක් ගැන ඇතිවන කලහය; ගම්හබය.
ගම්සභා උසාවිය[නා.] ගම්බද සුළු නඩු විසඳන විනිශ්චය ශාලාව; ගම්බද උසාවිය.
ගම්සභාපති1. [නා.] ගම්කාර්ය සභාවේ ප්‍රධානත්වය දරන්නා; ගම් සභාවේ සභාපති. 2. [නා.] ගම්සභා උසාවියේ නඩුකාරයා.
ගම්සභාව1. [නා.] ගම්බද පෙදෙස්වල පාලනය සඳහා ගම්වැසියන්ගේ ඡන්දයෙන් පත් වුණු පාලන මණ්ඩලය. 2. [නා.] ගම්බද සුළු නඩු විසඳන විනිශ්චය ශාලාව; ගම්සභා උසාවිය.
ගම්හබය[නා.] ඉඩකඩම් සඳහා ඇති කරගනු ලබන ආරාවුල; ඉඩම් හබය; ඉඩම් නඩුව.
ගම්‍ය1. [වි.] තේරුම් ගත හැකි; අවබෝධ කරනු ලැබිය හැකි. 2. [වි.] හැඟී යන; කෙළින්ම ප්‍රකාශ නොවෙතත් කරුණු අනුව නිගමනය කරනු ලැබිය හැකි.
ගම්‍යමාන[වි.] හැඟෙන; වැටහෙන; අදහස් කරනු ලබන.
ගම්‍යමානාර්ථය[නා.] අදහස් කැරෙන තේරුම; හැඟී යන අර්ථය.
ගම්‍යාකාරය[නා.] හැඟෙන අයුර; වටහාගත යුතු අයුරු; ව්‍යංග්‍යයෙන් ප්‍රකාශ වන ස්වරූපය.
ගම්‍යාර්ථය[නා.] වටහා ගත යුතු අදහස; ව්‍යංග්‍යාර්ථය.
ගමික[වි.] ගමනෙහි යෙදුණු; ගමන් කරන. 1. [නා.ප්‍ර.] ගමනක් යන්නා; ගමන් කරන්නා; මාර්ගිකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] තැනින් තැන යන භික්ෂුව. 3. [නා.ප්‍ර.] ගම්වැසියා; ගැමියා.
ගමිකභත්තය[නා.] චාරිකාවේ යෙදී සිටින භික්ෂුවකට පිරිනමනු ලබන දානය; ගමිකබත.
ගමිකභික්ෂුව[නා.] චාරිකාවෙහි යෙදෙන භික්ෂුව.
ගමිකවත[නා.] චාරිකාවෙහි යෙදෙන භික්ෂුව විසින් පිළිපැදිය යුතු විනයානුකූල පිළිවෙත.
ගමිත[වි.] අදහස් කරන ලද; අභිප්‍රේත.
ගමිස[නා.] ගම් ඉස; ගමේ ඉහළ කෙළවර; ගමේ ඉස්මත්ත.
ගය1. [නා.] පාලි භාෂාවෙන් රචිත පද්‍යය; ගාථාව. 2. [නා.] ගායනා කිරීම; ගායනය; ගැයීම.
ගයනවා[ක්‍රි.] තාලානුකූලව මිහිරි නාදයෙන් කියනවා; ගායනා කරනවා.
ගයනුකිත්ත[නා.] ඖ, ඌ ආදි ස්වර හැඳින්වීම සඳහා යොදන ‘ෟ’ යන ලකුණ.
ගයිඩ් පියරය(පාරිභා.) [නා.] වරායට පැමිණෙන නැව්වලට මඟ පෙන්වීම සඳහා වරායේ ගොඩනගා ඇති කණුව හෝ ප්‍රාකාරය.
ගයිනීසියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (උද්භි) බීජ ශාකවල ස්ත්‍රී අවයව; ජායාංගය.
ගයිරික1. [නා.ප්‍ර.] උපධාතු විශේෂයක්; සිවන්ගුරු; ස්වර්ණ ගයිරික. 2. [නා.ප්‍ර.] රත්රන්; ස්වර්ණ; කනක.
ගර1. [නා.ප්‍ර.] ගෙය; ගෘහය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිහිගෙය; ඝරාවාසය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගැරඬියා. 4. [නා.ප්‍ර.] උග්‍ර විෂ. 5. [නා.ප්‍ර.] නින්දාව; අපහාසය.
ගරද[වි.] විෂ සහිත; විසකුරු.
ගරදිය1. [නා.] කාරම් දිය කළ වතුර; ක්ෂාරෝදකය. 2. [නා.] ලුණු ගතිය ඇති වතුර; කිවුල් දිය.
ගරදූෂය[නා.] (විෂ වර්ගයක් හෝ විෂ සහිත ද්‍රව්‍යයක් හෝ මිශ්‍රවීම නිසා) ආහාරපාන දූෂිත වීම; කෘත්‍රිම විෂ ඇති වීමට හේතුවක් වන කෑමබීම් අපවිත්‍ර වීම්.
ගරනවා1. [ක්‍රි.] (ධාන්‍ය ආදිය දියෙන් සෝදා) ගල් වැලි ආදි අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] හලනවා; පෙරනවා. 3. [ක්‍රි.] අයුතු ක්‍රමවලින් මුදල් උපයනවා; අනියම් ක්‍රම මගින් හරිහම්බ කරනවා. 4. [ක්‍රි.] මීවද කඩා මී පැණි එකතු කරනවා; මී කඩනවා.
ගරල1. [නා.ප්‍ර.] (ස්ථාවර හෝ ජංගම) විෂ; සර්ප විෂ; වස. 2. [නා.ප්‍ර.] (පිදුරු ආදිය) එකට එකතු කර බඳින ලද මිටිය; (පිදුරු) කට්ටය.
ගරලාශය[ගරල+ආශය] [නා.ප්‍ර.] විෂසහිත සර්පයකුගේ දළවලට අනුබද්ධ ව තිබෙන විෂ පිරුණු අවයව කොටස; විෂ ග්‍රන්ථිය.
ගරවස්[නා.ප්‍ර.] ගිහි ගෙයි විසීම; ගෘහස්ථ ජීවිතය; ගිහි දිවිය.
ගරවිෂ[නා.ප්‍ර.] විවිධ ද්‍රව්‍යයන්ගේ සංයෝජනයෙන් ඇති වන කෘත්‍රිම විෂ.
ගරහනවා[ක්‍රි.] දෝෂාරෝපණය කරනවා; නින්දා අපහාස කරනවා; පරිභව කරනවා; ගර්හා කරනවා.
ගරහිත[වි.] ගර්හා කරන ලද.
ගර්ජනය, ගර්ජනාව1. [නා.] අහස ගෙරවීම; මේඝ ගර්ජනය. 2. [නා.] (සිංහල, ව්‍යාඝ්‍ර ආදී සතුන්ගේ) හඬ නැගීම.
ගර්තය1. [නා.] වළ, ආවාටය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පෙනහළුවල ඇති ඉතා කුඩා වායු සිදුරු.
ගර්තික[වි.] කුඩා කෙවෙනි හෝ කුහර හෝ පිළිබඳ වූ; ගර්භය හා සම්බන්ධ.
ගර්තීය(පාරිභා.) [වි.] මී වදයක මෙන් කුහර සහිත.
ගර්භ[වි.] ඇතුළත්; අන්තර්ගත; ගැප් වූ.
ගර්භ ක්ෂේත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ගර්භාෂයේ ඇතුළු පැත්තේ පිහිටි ඕජස් සහිත සිවිය.
ගර්භ ගල[නා.] (දාගැබක මංගල වස්තු තැන්පත් කිරීම සඳහා සැකසූ) සම සතරැස් ගල් පුවරුව; යන්ත්‍රගල.
ගර්භ ග්‍රහණය[නා.] මව්කුස පිළිසිඳ ගැනීම; ගැබ් ගැනීම.
ගර්භ චලනය[නා.] දරු ගැබෙහි සිටින දරුවාගේ සෙලවීම.
ගර්භ ධාරණය1. [නා.] දරු ගැබක් හට ගැනීම. 2. [නා.] වැසි වලාකුළු සෑදීම.
ගර්භ පරිහාරය[නා.] ගබපෙරහර.
ගර්භ විද්‍යාව[නා.] කලලයෙහි නිර්මාණය හා වර්ධනය පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
ගර්භකෝශය, ගර්භකෝෂය[නා.] මවුකුසෙහි කලල රූපය; දරු සිටින කොපුව; ගර්භාශය; දලබුව.
ගර්භගෘහය[නා.] විහාරයකට හෝ දේවාලයකට සම්බන්ධ වී ඇති පිළිමගෙය.
ගර්භණීය[වි.] නින්දා කටයුතු; හෙළා දැකිය යුතු; ගැරහුම් ලැබිය යුතු.
ගර්භපාතනය[නා.] දරුගැබ වැටීම; ගැබ හෙළීම; ගබ්සා කිරීම.
ගර්භමලය[නා.] ප්‍රසූතියේ ගර්භාෂයෙන් නිකුත් වන වැදෑමස ප්‍රධාන කොට ඇති අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය.
ගර්භමෝචනය[නා.] ගැබින් නිදහස් වීම; කුස හෑල්ලු වීම; ප්‍රසූතිය.
ගර්භය1. [නා.] දරු බොක්ක; ගර්භාශය; මවුකුස. 2. [නා.] ඇතුළ; අභ්‍යන්තරය. 3. [නා.] කාමරය; ඕවරකය; නිදන කාමරය. 4. [නා.] දාගැබක ධාතු නිදන් කිරීමට වෙන් කළ කොටස. 5. [නා.] ස්තූපයක මැද අර්ධගෝලාකාරාදී හැඩයකින් ඇති කොටස; ගැබ. 6. [නා.] ගර්භාෂයේ පිළිසිඳ වැඩෙන සත්ත්වයා; කලලරූපය. 7. [නා.] වලාකුළ; මේඝය. 8. [නා.] සෛලයක න්‍යෂ්ටිය. 9. [නා.] වගුව; චක්‍රය.
ගර්භලක්ෂණ1. [නා.ප්‍ර.] වැසිවලා ලකුණු; වැහි ලකුණු 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන් කෙරෙහි දරුගැබක් පිහිටි බවට පහළ වන ලකුණු.
ගර්භශය්‍යා[නා.ප්‍ර.] මවු කුසක පිළිසිඳ ගැනීම, මවුකුසෙහි විසීම.
ගර්භශායී[වි.] ගර්භයෙහි ශයනය කරන; මවුකුස වසන.
ගර්භස්ථ[වි.] ගර්භාශයෙහි පිහිටියා වූ, ගැබෙහි සිටින්නා වූ.
ගර්භස්‍රාවය[නා.] කුස ඔත් කලල රූපය දිය වී යෑම; ගැබ වැගිරීම; ගබ්සාව.
ගර්භාගාරය1. [නා.] ගෙයක ඇතුළු කාමරය; ඇතුළු කුටිය. 2. [නා.] තිඹිරිගෙය; සූතිඝරය.
ගර්භාඞ්කුරය1. [නා.] ගැබක ආරම්භය; කලල රුපයක මුල් ම අවස්ථාව. 2. [නා.] ප්‍රජනන ශක්තියෙන් යුතු බීජයක් බවට පත්වන සපුෂ්ප ශාකයන්ගේ මල්වල පිහිටි ඩිම්බය.
ගර්භාධානය1. [නා.] දරුවකු පිළිසිඳ ගැනීම හෝ පිළිසිඳ ගැන්වීම; ගැබ් ගැනීම හෝ ගැබ් ගැන්වීම. 2. [නා.] දරුවකු පිළිසිඳ ගන්වා ගැනීම සඳහා කරන හින්දු විධියක්.
ගර්භාවක්‍රාන්තිය[නා.] මවුකුසට බැස ගැනීම; මවුකුස පිළිසිඳ ගැනීම.
ගර්භාශය[ගර්භ+ආශය] [නා.] මවුකුසෙහි දරුවා දරා සිටින අවයවය; දරුගැබ.
ගර්භිණිය[නා.] ගැබ්බර තැනැත්තිය; ගැබිණිය.
ගර්භිත1. [වි.] අන්තර්ගත; ඇතුළත් කරන ලද. 2. [වි.] ගර්භ ගත කරන ලද; ගැබට ඇතුළු කරන ලද.
ගර්භෝත්පත්තිය[නා.] දරුගැබක් හටගැනීම; දරුවකු කුස පිළිසිඳ ගැනීම; ගැබ් ගැනීම.
ගර්වය[නා.] ආඩම්බරය; උඩඟුකම.
ගර්විත[වි.] සාඩම්බර; උඩඟු; අහංකාර; මාන්නක්කාර.
ගර්විෂ්ඨ[වි.] අධික ආඩම්බරයකින් යුතු; මහත්සේ අභිමානවත්; අතිශයින් ගර්විත වූ.
ගර්වෝද්ධත[වි.] ආඩම්බරයෙන් ඉහ වැහී ගිය; ගර්වයෙන් පිම්බුණු.
ගර්හණය[නා.] නින්දා කිරීම; අපහාස කිරීම; ගැරහීම.
ගර්හාව[නා.] නින්දාව; ගැරහීම.
ගර්හිත1. [වි.] අවමානයට භාජන වූ; ගර්හාවට පාත්‍රවූ; නින්දිත. 2. [වි.] තත්වයෙන් පහත්; ප්‍රයෝජනයට ගත නොහැකි; භාවිතයෙන් ඉවත් කළ.
ගර්හිතවිද්‍යා[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් විසින් නූගත යුතු; නොඉගැන්විය යුතු ලෙසින් දැක්වෙන (කාව්‍ය නාටකාදි) ශාස්ත්‍ර
ගර්හිතාචාර[නා.ප්‍ර.] නින්දා කටයුතු හැසිරීම; විෂමාචාර.
ගරා ගන්නවා[ක්‍රි.] (රූඪි.) (මුදල් හා ලාභ ප්‍රයෝජන ආදිය) උපායෙන් ලබා ගන්නවා; අනියම් ක්‍රමවලින් ලාභ උපයාගන්නවා; කඩා වඩා ගන්නවා.
ගරා වැටෙනවා[ක්‍රි.] (ගොඩනැගිලි ආදි ඉදිකිරීම්) ජරාපත් වී කඩා හැලෙනවා; දිරාපත් වෙනවා; ජරාජීර්ණ වෙනවා.
ගරාජය1. [නා.] මෝටර් වාහන ගාල් කොට තබනු ලබන ස්ථානය. 2. [නා.] මෝටර් වාහන අලුත්වැඩියා කරන වැඩපොළ.
ගරාදි වැට[නා.] ගරාදිවලින් නිමවූ වැට.
ගරාදිය1. [නා.] ගොඩනැගිලි ආදියේ වැටවල සිරස්ව සිටින සේ සවි කරන පටිය හෝ කණුව. 2. [නා.] රෝදයක නාභියේ සිට නේමියට සවි කරන ලද පොලුවලින් ඕනෑම එකක්; අරය.
ගරායකුම[නා.] භෝග හානි, වසංගත ආදි විපත් ද ඇස් වහ කටවහ ආදි දෝෂ ද දුරු කර ගැනීම පිණිස ගරායක් වෙස් ගත් නැට්ටුවන් විසින් පවත්වනු ලබන දේශීය නැටුම් විශේෂයක්.
ගරාවක් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වී සුළඟට ඇල්ලීමෙන් සුද්ද කරනවා; වී සුළං කරනවා.
ගරිල්ලා1. [නා.ප්‍ර.] කණ්ඩායම් වශයෙන් සංවිධානය වී සැඟවී සිටිමින් වරින්වර පහර දෙමින් කරනු ලබන අනියම් යුද්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] එබඳු සටන්වල යෙදෙන භටයා.
ගරු1. [වි.] සැහැල්ලු නැති; බර. 2. [වි.] දිරවීමට අමාරු. 3. [වි.] මහත්; අධික. 4. [වි.] දුස්සාධ්‍ය. 5. [වි.] පහසුවෙන් අවබෝධ කළ නොහැකි; විසඳීමට අමාරු. 6. [වි.] බරපතළ; බරෑරුම්. 7. [වි.] උඩඟු; ආඩම්බර. 8. [වි.] ගෞරව සහිත; උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ. 9. [වි.] බුරුලක් නැති; තද; අනම්‍ය. 10. [වි.] මිලයෙන් වැඩි; අගනා; වටිනා. 11. (නව.) [වි.] කරන සේවයට වැටුපක් නොගන්නා; පඩියක් නොලබන. 1. [නා.ප්‍ර.] බර දේ; බර ඇති වස්තු. 2. [නා.ප්‍ර.] ගෞරවය; බුහුමන; හරසර; උතුම්බව. 3. [නා.ප්‍ර.] ආඩම්බර; අභිමාන; ගර්ව. 4. [නා.ප්‍ර.] ගුරුවරයා; ආචාර්යවරයා; ඇදුරා; ඇජරා. 5. [නා.ප්‍ර.] මවුපිය; දෙගුරුහු.
ගරු ඇවත[නා.] (විනය) භික්ෂුවකට සිදු වන ඇවැත් අතුරෙන් කවර හෝ බරපතළ ආපත්තියක්; සංඝාදිසේස දහතුනින් හෝ පාරාජිකා හතරෙන් එකක්.
ගරු කර්මය1. (අභි.) [නා.] වෙන කිසිම කර්මයකින් විපාක දීම වැළැක්වීමට නොහැකි කුශල හෝ අකුශල කර්මය; ඊළඟ භවයෙහි විපාක නොදී නොනවතින කර්මය; ගරුක කර්මය. 2. [නා.] උසස් ක්‍රියාව; උතුම් ක්‍රියාව; ශ්‍රේෂ්ඨ කාර්යය; වැදගත් කටයුත්ත.
ගරුක1. [වි.] සැහැල්ලු නැති; බර. 2. [වි.] අමාරු; දුෂ්කර. 3. [වි.] බරපතළ; බරෑරුම්; භාරදූර. 4. [වි.] අභිලාෂවත්; ගිජු. 5. [වි.] සැලකිල්ල දක්වන; උසස් කොට තකන; ගරු කරන.
ගරුකය1. [නා.] ගරුකර්මය. 2. [නා.] සැලකිල්ල; ගරුත්වය; ගෞරවය. 3. [නා.] ගුර; ගුරු අකුර; දීර්ඝාක්ෂර.
ගරුකයා[නා.] ගෞරව දක්වන්නා; (යමක් කෙරෙහි) සැලැකිල්ල දක්වන තැනැත්තා; උනන්දුව දක්වන්නා.
ගරුකාපත්තිය[නා.] (විනය.) ඉතා බරපතළ ඇවත; සංඝාදිසේස හෝ පාරාජික ආපත්තිය.
ගරුකාර මදය[නා.] තමා වෙනත් අයට වඩා උසස් යන හැඟීම නිසා පුද්ගලයකුට ඇති වන මානය; අන්‍යයන් පහත් කොට තමන් උසස් කොට සලකන අධිමානය.
ගරුකාරය[නා.] ගෞරව කිරීම; බුහුමන් කිරීම.
ගරුකැට[නා.ප්‍ර.] වටිනාකම ඇති කැට හෙවත් මැණික් ගල්; මාණික්‍ය; රුවන්.
ගරුගත[වි.] ගෞරවයෙන් යුක්ත; බුහුමන් පෙරදැරි.
ගරුගර්භිණිය[නා.] මුහුකුරා ගිය දරු ගැබ සහිත ස්ත්‍රිය; ප්‍රසවයට ආසන්න අවස්ථාවෙහි සිටින ගැබිණිය.
ගරුගාම්භීර[වි.] ගෞරවාන්විත සහ ශ්‍රේෂ්ඨ භාවයෙන් යුක්ත; නුවණින් ගැඹුරු වූ.
ගරුගාරව[නා.ප්‍ර.] ගරු සැලකිලි දැක්වීම; ගරුබුහුමන.
ගරුඩ වාහනය[නා.] විෂ්ණු දෙවියන්ගේ වාහනය; ගුරුළු වාහනය.
ගරුඩගල්[නා.ප්‍ර.] නිල් පැහැය ඇති ඖෂධීය ගල් වර්ගයක්.
ගරුඩධ්වජ[නා.ප්‍ර.] ගුරුළු රූපය සහිත කොඩිය සංකේතවත් කොට ගත් දෙවියා; විෂ්ණු දෙවිඳු.
ගරුඩවාස1. [නා.] අහස; නුබකුස. 2. [නා.] ගුරුළකු වාහනය කොට ගත් තැනැත්තා; විෂ්ණු දෙවි.
ගරුඩා, ගරුඬා1. [නා.] නාගයන්ගේ පරම සතුරා වශයෙන් සැලකෙන කල්පිත පක්ෂි විශේෂයක්; ගුරුළා. 2. [නා.] ලොකු පත්තෑ විශේෂයක්. 3. [නා.] නාග විෂ නසන මන්ත්‍රයක්.
ගරුඩාලින්දය[නා.] ගරුඩ ආලින්දය; මහාමේරුව හාත්පස පිහිටා ඇතැයි කියන ආලින්ද හෙවත් වේදිකා හතරෙන් ගරුඩයන් වාසය කරන ආලින්දය.
ගරුඩාසන1. [නා.ප්‍ර.] ගරුඩ ආසනය; ගුරුළු ආසනය. 2. [නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවියා.
ගරුතය1. (පාරිභා.) [නා.] ආයනය හැරුණු විට කනෙහි සෙසු බාහිර කොටස; කන්පෙත්ත. 2. [නා.] කපාලයේ පූර්ව පාර්ශ්වයේ පිහිටි ස්ථානය.
ගරුතර[වි.] ගෞරව ලැබීමට අතිශයින් සුදුසු; අතිගරු.
ගරුධර්ම[නා.බහු.] භික්ෂුණීන් විසින් දිවිහිමියෙන් ගරු කොට පිළිපැදිය යුතු ධර්ම අට.
ගරුබ[නා.] ආඩම්බරය; මානය; ගර්වය.
ගරුබුහුමන[නා.] ගෞරව පූර්වකව කරන උසස් සැලකිල්ල; ගෞරවය හා බහුමානය.
ගරුභාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] (විනය) භික්ෂු සංඝයාගේ පොදුවේ පරිභෝගය කළ හැකි පෞද්ගලික ව බෙදා ගත නොහැකි වූ බඩු; ගම්බිම් කෙත්වතු ආදි වස්තු.
ගරුභාර[වි.] මුහුකුරාගිය දරු ගර්භය සහිත; දරු ගැබින් බර වූ; ගැබ්බර.
ගරුභාවය1. [නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ භාවය; විශිෂ්ටත්වය; සම්භාව්‍යතාව. 2. [නා.] බරබව; බැරෑරුම්බව; සැහැල්ලු නොවනබව.
ගරුමන්[නා.] උඩඟුකම සහ මාන්නය; සිතෙහි ඇති වන ගර්වය සහ මානය.
ගරුමානය[නා.] ගෞරවය සහ සම්මානය; ගරු කිරීම සහ බුහුමන් කිරීම; ගරු බුහුමන.
ගරුව[නා.] සැලකිල්ල; ගෞරවය; බුහුමන.
ගරුවන්[වි.] ගෞරවනීය; ගරු බුහුමනට පාත්‍ර විය යුතු.
ගරුසන්නිස්සය[නා.] බහුශ්‍රැත ප්‍රඥා සම්පන්න ගුරුවරුන් ඇසුරෙහි වාසය කිරීම.
ගරුසරු[වි.] ගෞරවයෙන් හා සැලකිල්ලෙන් යුක්ත; ගරු සැලකිලි සහිත වූ.
ගරුසරුව[වි.] ගරු සැලකිල්ල; ගරුබුහුමන.
ගල1. [නා.] කුඩා දැඩි ඝන ඛනිජ කුට්ටියක්; ශිලා ඛණ්ඩයකින් කැඩී බිඳී ගිය කුඩා තද කොටස; ශෛලය; පාෂාණය. 2. [නා.] පර්වතය; ගිරිකුළ. 3. [නා.] ඇඹරුම්ගල, මිරිස්ගල. 4. [නා.] මැණික; මාණික්‍යය; රත්නය. 5. [නා.] දැඩි දෙය. 6. [නා.] බෙල්ල; ග්‍රීවය; ගෙල. 7. [නා.] ගොනාගේ බෙල්ලේ එල්ලෙන හම. 1. [වි.] ගිලින ලද. 2. [වි.] ගිලිහුණු; පතිතවුණු; වැටුණු.
ගල අතළ[නා.] ගල්තලාව.
ගල බිලය1. [නා.] උගුරු සිදුර; ගලනාලයෙහි විවරය. 2. [නා.] මනුෂ්‍යයාගේ උගුරෙහි ශබ්ද උපදවන ස්ථානය; ස්වරාලය.
ගලකඤ්චුකය[නා.] සටනක දී ගෙල පෙදෙස රැකගැනීම සඳහා සකස් කළ සන්නාහය; කණ්ඨත්‍රාණය.
ගලගණ්ඩය1. [නා.] උගුර ඇතුළේ සෑදෙන ගඩුව; සෙම්ගෙඩිය. 2. [නා.] ගල ග්‍රන්ථිය ඉදිමී ඇති වන ගෙඩිය; වායුගෙඩිය.
ගලග්‍රන්ථිය[නා.] කොඳු ඇටය සහිත සතුන්ගේ බෙල්ලේ තිබෙන නිර්නාල ග්‍රන්ථිය; තයිරොයිඩ් ග්‍රන්ථිය.
ගලග්‍රහය1. [නා.] බෙල්ලෙන් අල්වා ගැනීම. 2. [නා.] සෙම් රෝගයක්.
ගලගානවා1. [ක්‍රි.] ගලෙහි උරච්චි කරනවා; ගලක අතුල්ලනවා. 2. [ක්‍රි.] ගලෙහි අතුල්ලා ආයුධ ආදිය මුවාත් තබනවා.
ගලතනවා1. [ක්‍රි.] එකට ඈඳනවා. 2. [ක්‍රි.] එකිනෙකට සම්බන්ධ කරනවා; ගලපනවා. 3. [ක්‍රි.] කලවම් කරනවා; කලතනවා.
ගලතලය[නා.] මුදුනත සමතලාව ඇති ගල් පර්වතය; ගල්තලාව; ශෛලස්ථලය.
ගලතාංගුව[නා.] වික්ෂිප්තභාවය; ගබ්ගැසුණු බව; තිගැස්ම; තෝන්තුවාව.
ගලදණ්ඩ[නා.] දොර හරහට දමන පොල්ල; දොර පොල්ල; දොර අගුල.
ගලදා[නා.ප්‍ර.] ඇඹරුම්ගල; දාගල.
ගලධානිකාව(පාරිභා.) [නා.] නොදිරවූ ආහාර රඳවා ගත හැකි ඇතැම් පක්ෂීන්ගේ උගුරෙහි ඇති මල්ලක් වැනි අවයවය (=crop).
ගලනය1. [නා.] ගොදුරු ගිල දැමීම; ආහාර ගිලීම. 2. [නා.] දිය වී යෑම; ගලායෑම. 3. (නීති.) [නා.] උකසක් කරන්නාගේ සහ උකස ලබාගන්නාගේ අයිතිය එක ම අයකු අතට ලැබීම; සංචිලේනය (=confusion).
ගලනවා1. [ක්‍රි.] ගිලිනවා. 2. [ක්‍රි.] ජලයෙහි කිඳා බස්වනවා; නිමග්න කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (ගංගා ඇලදොළ ආදිය) ඉවුරු පැන උතුරා යනවා. 4. වැගිරෙනවා; වෑස්සෙනවා; ගලායනවා; උතුරා යනවා 5. [ක්‍රි.] (ජලය හෝ වෙනත් ද්‍රව්‍යයක් හෝ) පහත් මට්ටමක් බලා රූටා යනවා. 6. (කථා.) (රූඪි.) [ක්‍රි.] මුදල්; ධනය, ආදායම ආදිය සීමාරහිත ලෙස ලැබෙනවා. 7. [ක්‍රි.] (කථාවේ දී වචන) ඇණහිටීමක් නැති නිරායාසයෙන් එනවා. 8. [ක්‍රි.] (ලිවීමේදී අදහස්) නොකඩවා සිතට නැගෙනවා. 9. [ක්‍රි.] ගැලවී වැටෙනවා. ගැලවෙනවා; ගිලිහෙනවා.
ගලනාංකය[නා.] හිම දියවෙන උෂ්ණත්ව අංශකය; ද්‍රවාංකය; විලයන අංකය (=melting point).
ගලනාලය[නා.] මුඛයෙන් ගනු ලබන දෙය; ආමාශය කරා ගෙන යන නලය; අන්නශ්‍රෝතය.
ගලනීය[වි.] දිය කරනු ලැබිය හැකි ද්‍රවයක් බවට පත්කළ හැකි; ද්‍රාව්‍ය.
ගලපටල රෝගය[නා.] උගුරේ හටගන්නා සංක්‍රමික රෝගයක්; ඩිප්තීරියාව.
ගලප්පත්ති කරනවා1. [ක්‍රි.] ජල යාත්‍රාවල ඇතුළට ජලය කාන්දු වීම වැළැක්වීමට කීල්ගසා ලෑලි සිදුරු අහුරනවා; කීල් ගසනවා. 2. [ක්‍රි.] (පැණි උණු කිරීමෙන්) උකු කරනවා; දියාරු ගතිය නැති කරනවා.
ගලප්‍රමාණ[වි.] බෙල්ල තෙක් ඇති; ගෙල දක්වා වන තරමට ගැඹුර හෝ උස තිබෙන.
ගලමිණි, ගෙලෙමිණි[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් නාගයන්ගේ කණ්ඨයෙහි ඇතැයි විශ්වාස කැරෙන මැණික් ගල; කණ්ඨමාණික්‍යය.
ගලමූල ග්‍රන්ථිය[නා.] දිවමුලට උඩින් තල්ලෙහි එල්බෙමින් ඇති මස් වැදැල්ල; සෙම්ගෙඩිය.
ගලය1. [නා.] බෙල්ල; බොටුව; ගෙල; කණ්ඨය; ග්‍රීවය. 2. [නා.] ගලනාලය.
ගලලෝහිතය[නා.] බෙල්ල කපනු ලැබූ විට (හිස නැති මළ සිරුරෙන්) ගලන ලෙය.
ගලවනවා, ගළවනවා1. [ක්‍රි.] මුදා ගන්නවා; බේරා ගන්නවා; නිදහස් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා; වෙන් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (පැළෑටි ආදිය) උදුරනවා.
ගලවළුව[නා.] බෙල්ලේ පිටිපැත්ත; පිටිකර; ගලවාටය.
ගලසර[නා.ප්‍ර.] බෙල්ල; ගෙල පෙදෙස.
ගලස්න[නා.] ගලින් කරන ලද ආසනය; ශෛලාසනය.
ගලහෙනවා[ක්‍රි.] (හිර/ සඳ) ගිලිහෙනවා; බසිනවා; අස්තයට යනවා.
ගල් අඟුරු[නා.ප්‍ර.] පාෂාණ භූත වූ ශාක කොටස්; භූ ගර්භයේ ඉල්ලම් ලෙස දක්නට ලැබෙන තද, ඝන, විනිවිද නො පෙනෙන කළුපාට ඛනිජ විශේෂයක්; ඉන්ධන වශයෙන් යොදාගෙන විදුලිය ආදි බලශක්ති කාර්යයන්හි යොදා ගැනේ
ගල් අරඹ[නා.] ගලින් ගැවසී ගත් කැලෑව; ගල්කුළු සහිත වනලැහැබ.
ගල් අල්ලනවා1. [ක්‍රි.] ආභරණවලට මැණික් ගල් සවිකරනවා. 2. [ක්‍රි.] පාරවල් ආදියෙහි ගල් අතුරනවා.
ගල් අවිය[නා.] ගලින් තනන ලද ආයුධය; ගල් ආයුධය.
ගල් ඇනය[නා.] ගල්ගුහාව; ගල්බෙනය.
ගල් ඔරුව1. [නා.] සිවුරු පඬුපෙවීම සඳහා භාවිත කළ ඔරුවක හැඩය ගත් ගල් බඳුන් විශේෂයක්. 2. [නා.] සිංහල රජසමයෙහි භික්ෂූන් වහන්සේට දානය පිණිස කැඳ හා බත් දැමීම සඳහා ඔරුවක හැඩය ඇතිවන සේ හාරා ගත් විශාල භාජනය.
ගල් ගැසෙනවා, ගල් ගැහෙනවා[ක්‍රි.] ක්ෂණික භය හෝ විස්මය නිසා නොසෙල්වී සිටිනවා; භ්‍රාන්ත වෙනවා; තුෂ්ණිම්භූත වෙනවා.
ගල් තැළුම, ගල් තැල්ම(කථා.) [නා.] යටි පතුලේ කිසියම් තැනක තැළීම නිසා තද ස්වභාවයක් ඇතිවීමෙන් හටගන්නා පිළිකාව වැනි දෙය.
ගල් තුවක්කුව[නා.] ගිනිගලක ආධාරයෙන් පත්තු කළ හැකි තුවක්කුව.
ගල් දුන්න1. [නා.] ගල්කුට්ටි හෝ බෝල තබා විදිය හැකි දුනු විශේෂයක්. 2. [නා.] ළමයින්ගේ ක්‍රීඩා උපකරණයක්; කැටපෝලය.
ගල් නැව[නා.] ඔරුවක හැඩයෙන් යුතු ව කළුගල් හාරා තැනූ භාජනය; ගල් ඔරුව.
ගල් පතහ[නා.] ගල් කැඩීම නිසා විශාල ගලක හෑරී ගිය පොකුණ; ගල්වළ; ගල්කෙම.
ගල් පරය[නා.] සාගර මුහුදු ආදියෙහි සාමාන්‍ය දිය මට්ටමට මඳක් යටින් නොහොත් ඉහළින් පිහිටි ගල්වැටිය.
ගල් පලඟ[නා.] ගලින් තනන ලද ආසනය; ශිලා පර්යංකය.
ගල් පවුර[නා.] ගලින් තනන ලද කොටු බැම්ම.
ගල් පහණ[නා.] ගල් තලාව; ශිලාස්ථලය.
ගල් පාදම[නා.] ගලින් දැමූ පදනම; ශිලා අත්තිවාරම්.
ගල් පාය1. [නා.] ගලින් ඉදි කරන ලද මන්දිරය; ශිලාමය ප්‍රාසාදය. 2. [නා.] ගල් පොත්ත.
ගල් පැන්නුම්කඩ[නා.] ජලාශයකින් වැඩි වැව් වතුර පිටාර යෑම සඳහා ගලින් සෑදූ දිය මංකඩ; ගල් පිටවාණ.
ගල් පැලැස්ස[නා.] විශාල පෙදෙසක පැතිර සිටින ගල්තලාව.
ගල් පිට[නා.] ගලේ මතුපිට.
ගල් පියස්ස[නා.] ගල් ගෙයක මුදුන; ගල් වහළ.
ගල් පිළිමය[නා.] ගලින් කළ ප්‍රතිමාව.
ගල් පුවරුව, ගල් පෝරුව[නා.] මතුපිට මට්ටම් කොට තැනූ ගල්ලෑල්ල.
ගල් පොකුණ[නා.] ගලෙහි පිහිටි පොකුණ; ගල්කෙම.
ගල් පෝය, ගල්පොයිය[නා.] ඇඹරුම් ගලේ අත්ගල; මිරිස් ගලේ දරුගල.
ගල් බිලය[නා.] පර්වතයක ඇති කුහරය; ගල් බෙනය.
ගල් බෙනය[නා.] ගලක පිහිටි සිදුර; ගල් කුහරය.
ගල් බෙයද[නා.] පර්වත ප්‍රාන්තය; පර්වතයෙහි බිඳී ගිය තැන.
ගල් බේත්[නා.] කළු ගල්වලට බෝර දැමීමට ද බෙහෙත් තුවක්කුවල වෙඩි කෙටීමට ද භාවිත කරනු ලබන වෙඩි බෙහෙත් වර්ගය.
ගල් බොක්ක[නා.] ගොඩට නෙරා ගිය හෙයින් බිම් කොටස්වලින් බොහෝ වට වූ මුහුදු කොටස.
ගල් බෝය[නා.] මිරිස්ගලට අයත් අත්ගල; දරුගල.
ගල් මල1. [නා.] මුහුදේ ගල් පරවල වැඩෙන මලක හැඩය ගත් චූර්ණමය සැකිල්ල; හිරිගල්මල. 2. [නා.] මූදුහත්ත.
ගල් යුගය[නා.] මිනිසා ගල් ආයුධ පාවිච්චි කළ ඈත යුගය; ශිලා සමය.
ගල් රුකුල[නා.] ගල් ගුහාව; ගල් ගෙය.
ගල් රෝල[නා.] පාරේ අතුරනු ලබන ගල් තළා මට්ටම් කරන බර යන්ත්‍රය.
ගල් ලණුව[නා.] ගලක් අග ගැටගසා සාදාගනු ලබන ලණුව; දිග ලණුවක අග ගල් කැටයක් ගසා එය අවශ්‍ය අත්තට වීසිකිරීමෙන් එහි ඇති ගෙඩි හා දර ආදිය කඩා ගන්නා ලණුව.
ගල් වැළ(කථා.) [නා.] මැණික් ගල් බැඳි මාලය.
ගල් වෙනවා1. [ක්‍රි.] හයිවෙනවා; ගල් මෙන් තදබවට පත් වෙනවා; දැඩි වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ආරම්භක ව්‍යූහය බොහෝ දුරට රැඳී පවතින පරිදි ඓන්ද්‍රීය ද්‍රව්‍ය ඉවත් වෙනවා; පාෂාණීභූත වෙනවා. 3. (රූඪි.) [ක්‍රි.] භය, ශෝක, කෝප ආදි හේතු නිසා හැඟීමෙන් තොර වෙනවා; ගල් ගැහෙනවා.
ගල් වේදිය[නා.] ගලින් කරන ලද වැට; ආවරණ බිත්තිය.
ගල් සන්නම[නා.] වටිනා කුඩා මැණික් ගල.
ගල් සන්නස[නා.] ගලේ කොටා ඇති ලේඛනය; සෙල්ලිපිය; ශිලාලේඛනය.
ගල් හෙය[නා.] ගලින් ඉදි කරන ලද පාලම; ගල් ඒදණ්ඩ.
ගල්අතළ[නා.ප්‍ර.] ගල්තලාව; ගල්පොත්ත.
ගල්ඉන්න[නා.ප්‍ර.] අලවංගුව; නාරස්සනය; යකඩ ඉන්න.
ගල්කටාරම1. [නා.] ගලින් තනන ලද විශාල භාජනය; ගල් සැළිය. 2. [නා.] ගල්ලෙනක ගැට්ටේ වතුර බැස යෑම සඳහා කොටා ඇති කුඩා කානුව. 3. [නා.] ගල් ලෙන තුළට වැසිජලය ගලා ඒම නැවැත්වීම සඳහා ලෙන කට උඩ ගැට්ටේ හාරන ලද ගල් කානුව; ගල් කටාරය.
ගල්කටුව[නා.] ගල් වැනි තද දේවල් සෑරීමට හෝ කැපීමට හෝ ඒ මත කැටයම් කිරීමට හෝ ගන්නා ආයුධය.
ගල්කණ්ඩු[නා.ප්‍ර.] ශර්කරා විශේෂයක්; සූකිරි.
ගල්කාසයා[නා.] කෛරාටිකයා. කට්ටයා;
ගල්කුරුල්ලා[නා.] කුම්භකාරයාගේ සකපෝරුවේ අලවංගුව වශයෙන් යොදාගනු ලබන ගල්කූර.
ගල්කුස[නා.] ගල්ගුහාව; ගිරිලෙන.
ගල්කුළ1. [නා.] ගල් පර්වතයක මුදුන; පර්වත ශිඛරය. 2. [නා.] ගල් පර්වතය.
ගල්කූර1. [නා.] ගල්ලෑල්ලෙහි ලිවීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා කූරු විශේෂය; ගල් පැන්සලය. 2. [නා.] කුඹල් සකෙහි ගල්කුරුල්ලා.
ගල්කෙම[නා.] ගල් තලාවක පිහිටි පොකුණ; ගත්පොකුණු; ගල්හෙබ.
ගල්කෝච්චිය[නා.] මහාමාර්ග ඉදිකිරීමේ දී අතුරන ගල් තැළීම සඳහා යොදවනු ලබන රථය; ගල්රෝල.
ගල්ගිගිරාන, ගල්ගිගිරෑන[නා.] ගල්කුට්ටි බහුල භූමිභාගය; ගල් සහිත කඳු පෙදෙස.
ගල්ගුහාව[නා.] ගලෙහි සෑදුණු ගුහාව; ස්වාභාවික ලෙස සෑදුණු ගල්ලෙන.
ගල්ගෙය1. [නා.] ගල් ගුහාව; ගල්ලෙන. 2. [නා.] කන්දක් පසාරු වන සේ හාරා තනන ලද ගමන් මඟ; බිම්ගෙය; උමග.
ගල්ටයරය(පාරිභා.) [නා.] හුළං පිරවීමක් නොමැති ව යකඩ රාමුව මත හුදු රබර් පට්ටමක් යෙදීමෙන් තැනූ ටයරය.
ගල්ටැඹ[නා.] ගලින් නිමවන ලද කණුව; ගල්කණුව; ශිලා ස්තම්භය.
ගල්තට්ටුව1. [නා.] (පොළොව තුළ) එකක් උඩ එකක් වශයෙන් විහිදීගිය ගල්තලාව; ශිලා ප්‍රස්තරය. 2. [නා.] (ශිලා යුගයේ දී, ඇතැම් ගෝත්‍රිකයන් මළසිරුරු තැන්පත් කිරීමට යොදා ගත්) කෙළින් සිටවූ, ගල්ලෑලි මත රැඳවූ ගල්ලෑල්ල.
ගල්තල්ල, තැල්ල[නා.] තද බෑවුම් සහිත ගල් පර්වතයක පිටතට නෙරාගිය කොටස.
ගල්තලාව[නා.] විශාල භූමි භාගයක පැතිර පවත්නා ගල්පොත්ත; ශිලා තලය.
ගල්තාර[නා.] ගල් අඟුරුවලින් ලබාගන්නා අතුරු නිෂ්පාදනයක් වූ තාර වැනි වූ ද්‍රව්‍යය.
ගල්දෙණ[නා.] ගලින් සෑදූ දෙණ; ගල් ඔරුව.
ගල්පයත, ගල්පාත[නා.] පර්වත පාදය; කඳු පාමුල.
ගල්පාත[නා.] ගල පාමුල පර්වත පාදය.
ගල්පාසි[නා.ප්‍ර.] ගල්වල බැඳෙන දිය සෙවෙල්.
ගල්පීල්ල[නා.] ගලින් සෑදූ හෝ සෑදුණු පීල්ල; ගල්කාණුව.
ගල්බිංදුව[නා.] ඇතුළත බින්දුවක් සහිත සිවුරැස්වලින් යුත් මෝස්තර පේළියකින් සෑදෙන චිත්‍ර හෝ කැටයම් රටාව.
ගල්මද[නා.ප්‍ර.] පොළොවෙන් ලබා ගන්නා ඖෂධීය ඛනිජයක්; පාෂාණ භූමිවල ඇතිවන සීනක්කාරම් වර්ගයක්.
ගල්මැලියම්[නා.] ගල් සෙවෙල්; ශිලාජතු.
ගල්ලෑල්ල1. [නා.] ලිවීමට ගන්නා පැතැලි කළුගල් පැහැති සතරැස් පෙතක් හෙවත් පෙතැල්ලක්. 2. [නා.] ගල් පුවරුව.
ගල්වඩුවා[නා.] ගල්වලින් කර්මාන්ත කරන තැනැත්තා; ගල් රූප, ප්‍රතිමා නෙළන්නා.
ගල්වනවා1. [ක්‍රි.] ඇතුළට කා වදින සේ ආලේප කරනවා; තදින් තවරනවා; උලනවා. 2. [ක්‍රි.] ගිල්ලවනවා; කිමිදෙනවා; යටට යවනවා.
ගල්වල1. [නා.] පර්වතයන්ගෙන් ගැවසී ගත් කැලෑ පෙදෙස; ගිරිවනය. 2. [නා.] කඳුකර ප්‍රදේශය.
ගල්වළ1. [නා.] බෝර දමා ගල් පුපුරුවා කළු ගල් කඩා ගන්නා ස්ථානය. 2. [නා.] ගලෙක පිහිටි වළ.
ගල්වැස්ස1. [නා.] හිමකැට සහිත වර්ෂාව; හිමකැට වැස්ස. 2. [නා.] ගල්කැට වැටෙන වර්ෂාව; වැසි පොද මෙන් ගල්කැට වැටීම.
ගල්විහාරය1. [නා.] ගල්ලෙන් ආශ්‍රිත ව ඇති බෞද්ධ විහාරය. 2. [නා.] පොළොන්නරුවෙහි ගල් පර්වතයක් හාරා නෙලන ලද පිළිම පවතින විහාරය.
ගල්වෙඩි1. [නා.ප්‍ර.] පුරාතන යුද්ධවල දී වෙඩි වශයෙන් භාවිත කරන ලද ගල් බෝල. 2. [නා.ප්‍ර.] ගල් පර්වත පිපිරවීමට යොදනු ලබන වෙඩි.
ගල්වේදිකාව(පාරිභා.) [නා.] පර්වතයක අඩිය.
ගල්සෙල්[නා.] විශාල ගල් පර්වතය; ගිරි දුර්ග.
ගල්සෙවෙල්1. [නා.ප්‍ර.] (පර්වතවල සෑදෙන) ඖෂධ වශයෙන් ගන්නා උපධාතු විශේෂයක්; ගෛරික; අද්‍රිජ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගල්වල බැඳෙන දිය සෙවෙල් සහිත පාසි.
ගල්හිරියල්[නා.ප්‍ර.] කසාවර්ණය සාදා ගැනීමට උපයෝගී කරගනු ලබන තද ඛනිජ වර්ගයක්.
ගලා බසිනවා[ක්‍රි.] ජලය වැනි ද්‍රව ඉහළ සිට පහළට ගලා එනවා; දිය දහර ගලායනවා.
ගලා වැටෙනවා1. [ක්‍රි.] ගිලෙනවා; ගලාබසිනවා; අවරට යනවා; අස්තවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (දිය පාරක්) ඇද හැලෙනවා; උස් තැනකින් පහතට වැටෙනවා.
ගලා හැලෙනවා[ක්‍රි.] ජලය පහතට වැටෙනවා; ඇද හැලෙනවා.
ගලාග්‍රභාගය[නා.] උගුරේ ඉහළ කොටස; ග්‍රසනිකාව.
ගලාපියනවා[ක්‍රි.] ගිලෙන්ට සලස්වනවා; ගිල්වනවා.
ගලිත1. [වි.] ගිලිහුණු; ගැලවුණු; ගැලවී ගිය. 2. [වි.] වැගුරුණු; ගලාගිය; වෑස්සුණු.
ගලිය[නා.] බැස යන ජලයේ අපද්‍රව්‍ය මාර්ග කීපයක් එකට එකතුවන හුවමාරු ස්ථානය.
ගලුව, ගල්ල, ගොල්ල[නා.] රුක් සමූහය.
ගලෙත්තු පෙට්ටිය[නා.] රන්රිදී බඩු මුදල් ආදි භාණ්ඩ තැන්පත් කොට තබන කුඩා පෙට්ටිය; ගබෙත්තු පෙට්ටිය; ගබෙත්තුව.
ගව මුළ[නා.] එළ ගව සමූහය; ගවරැළ.
ගවආර[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි දොළහෙන් එකක්; වෘෂභ රාශිය.
ගවකුර1. [නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ කකුල්වල පතුලේ කොරොස් ආවරණයකින් යුත් කොටස; හරක් කුරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ කුරය පොළොවෙහි එරීමෙන් සෑදුණු කුර සටහන ඇති වළ.
ගවගාල[නා.] හරක් මඩුව; පට්ටිය; ගවයින්ගේ වාසය සඳහා තැනූ ගෙය.
ගවඟන[ගව+අඟන] 1. [නා.] ගවයාගේ ගෑනු සතා; එළදෙන. 2. [නා.] දෙව් ලොව සිතූ පැතූ සම්පත් ලබා දෙති යි දැක්වෙන, ගවදෙන; සුරභි ධේනුව.
ගවතෙල්[නා.ප්‍ර.] ගව දෙනුන්ගේ කිරි උණු කිරිමෙන් ලබා ගන්නා තෙල්; ගිතෙල්; එළඟිතෙල්.
ගවපල්1. [නා.ප්‍ර.] ගවයන් රැක බලා ගන්නා; ගොපල්ලා; එඬේරා. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙවියෙක්; ශ්‍රී කෘෂ්ණ; ගෝවින්ද.
ගවපාන1. [නා.ප්‍ර.] වතුර මුසු නොකොට එළකිරෙන් පමණක් පිසූ බත; පැන් නුමුසු කිරිබත. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිතෙල්, මෝරු, දී, කිරි, වෙඬරු යන පස්ගෝරස.
ගවයහන්1. [නා.] ගොනා යොදා ගත් යානය; ගොන් වාහනය. 2. [නා.] ගොනකු වාහනය කොට ගත් තැනැත්තා; ඊශ්වර දෙවි.
ගවයා[නා.] ක්ෂීරපායී ගණයේ හීලෑ සිවුපාවෙක්; හරකා.
ගවර1. [නා.ප්‍ර.] වල් හරකා; කුළු හරකා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගව මූත්‍ර සහ එක්වූ පල්වුණු ගොම; කසළ.
ගවර වළ[නා.] අපද්‍රව්‍ය දැමීම සඳහා පිළියෙල කරන ලද වළ.
ගවරකෙළිය[නා.] ගවරුන් මෙල්ල කිරීමේ පුරාණ භයානක ක්‍රීඩාවක්.
ගවරහං, ගවරහම්[නා.ප්‍ර.] පැරණි තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක්; ගවර අඟින් කළ නළා වර්ගයක්.
ගවරා1. [නා.] වල් හරකා. 2. [නා.] ගෝනා (කථා.) (රූඪි.) [නා.] හොරා; තක්කඩියා.
ගවරැස[නා.] නක්ෂත්‍රයෙහි රාශි දොළොසින් දෙවැන්න වූ වෘෂභ රාශිය.
ගවරිළු[නා.ප්‍ර.] හරක් රංචුව; ගව රැළ; ගව පට්ටිය.
ගවරුවා1. [නා.] ගවයා පිටයන්නා. 2. [නා.] ගවපාලකයා; ගොපල්ලා.
ගවසනවා1. [ක්‍රි.] ඝන සේ යොදනවා; අතරක් නැති ව යොදනවා; තදට යොදනවා. 2. [ක්‍රි.] (මල්,වැලි) ආදිය විසුරුවනවා; අතුරනවා. 3. [ක්‍රි.] බහුල වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] සරසනවා; අලංකාර කරනවා.
ගවසම්පත[නා.] ගවයන් නමැති ධනය; ධනයක් වශයෙන් සැලකුම් ලබන ගව සමූහය.
ගවසෙය්‍යාව[නා.] ගවයකු නිදාගන්නා ඉරියවුව.
ගවහරුව(කථා.) [නා.] ගෙවල් ආදිය තැනීම, අලුත්වැඩියා කිරීම ආදිය සඳහා උඩට නැඟ සිටීමට සාදන මැස්ස; පලංචිය.
ගවහල1. [නා.] ගවයින්ගේ වාසය සඳහා ඉදි කරන මඬුව; ගවමඩුව; ගාල. 2. [නා.] ගව වෙළෙඳ පොළ.
ගවහෝනිය, ගහෝනිය[නා.] දෙවියන් රජුන් ආදි උතුමන් සඳහා දෙන පුද පඬුරු වසාගෙන යෑමට ද ආභරණ දැමීමට ද භාවිත කරන ලද රෙදි උර විශේෂයක්.
ගව්‍ය[වි.] ගවයාට අයිති; ගවයා සම්බන්ධ; ගව, ගෙරි.
ගව්‍යය1. [නා.] දුන්නේ ලණුව; දුනු දිය. 2. [නා.] වෛද්‍ය ප්‍රතිශක්තිකරණය සඳහා පාවිච්චි කරන එන්නත් ද්‍රව්‍ය. 3. [නා.] වර්ණකයක් ලෙස පාවිච්චි කරන කහ පාට මැටි විශේෂයක්; හිරියල්.
ගවාක්ෂ ජාලය[නා.] සමාන සිදුරු සහිත දැල; කවුළු දැල.
ගවාක්ෂය1. [නා.] කවාකාර කවුළුව; වටකුරු හුළං සිදුර. 2. (පාරිභා.) [නා.] අස්ථියක, අස්ථි දෙකක් අතර, යම් ශාක පටලයක හෝ හිස්කබලෙහි දක්නා ලැබෙන විවර වර්ගයක්.
ගවාදන[නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ ගොදුරු බිම; තණ බිම; තණ බිමෙහි තණ කොළ.
ගවාදනිය[නා.] ගවයින්ට කෑම දමන බක්කිය; ගව ආහාර ඔරුව.
ගවාමෘත[නා.] ගවයාගෙන් ලබා ගන්නා අමෘතය; එළ කිරි.
ගවුමානය[නා.] ගවුවක දුර; ගවුවක ප්‍රමාණය.
ගවුව, ගව්ව[නා.] දුර මැනීම සඳහා භාවිත වූ පැරණි මිම්මක්; සැතපුම් හතරක හෝ ඉසුබු 80 ක ප්‍රමාණය; යොදුනකින් හතරෙන් එක.
ගවෙට්ඨි[නා.ප්‍ර.] ස්වල්ප ආයෝජනයකින් මහත් ලාභයක් බලාපොරොත්තු වීම; සුළු දෙයකින් විශාල ප්‍රයෝජන පැතීම.
ගවේෂකයා[නා.] සොයන තැනැත්තා; විමසන්නා; සොයා බලන්නා.
ගවේෂණය[නා.] අලුතෙන් යමක් සෙවීම; විමංශනය; පරීක්ෂණය.
ගවේෂිත[වි.] අලුතින් යමක් සොයන ලද; පිරික්සන ලද.
ගවෝදක[නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ මූත්‍ර; ගෝමූත්‍ර.
ගස1. [නා.] කඳක් හා අතුපතර ඇති ශාකය; වෘක්ෂය; රුක. 2. [නා.] ගැටීම; ඝර්ෂය.
ගසනවා, ගහනවා1. [ක්‍රි.] පහර දෙනවා; තළනවා; ගුටිබැට දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] වේගයෙන් සොලවනවා; ගසා දමනවා. 3. [ක්‍රි.] හඬ නගනවා; උස් හඬින් කෑගසනවා; ඝෝෂණය කරනවා. 4. [ක්‍රි.] ඉසිනවා; විසුරුවනවා. 5. [ක්‍රි.] දල්වනවා; මොළවනවා. 6. [ක්‍රි.] සවිකරනවා; අනිනවා. 7. [ක්‍රි.] අමුණනවා. 8. [ක්‍රි.] කපා දමනවා; සිඳිනවා.
ගස් ගෝනා(කථා.) [නා.] වඳුරා.
ගස් පේකරනවා[ක්‍රි.] ගසක් දෙවියන් වෙනුවෙන් වෙන් කොට තබනවා; පොල් ගස්, කෙසෙල් ගස් ආදිය මෙලෙස පූජා කටයුතු වෙනුවෙන් වෙන් කොට තබයි.
ගස් මදිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තෙලිදිය ගැනීම සඳහා පොල් කිතුල් වැනි ගස්වල මල් තළා සකස් කරනවා.
ගස් මුට්ටිය[නා.] පොල්, කිතුල් ආදි මල් තැළීම නිසා වෑස්සෙන මීරා එකතු වීම සඳහා ගසෙහි මලට එල්ලන මුට්ටිය.
ගස්ටෙරොපොඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.බහු.] මොලුස්කා හෙවත් මෘද්වංගී වංශයට අයත් සත්ත්ව වර්ගය; උදර පාදයෝ.
ගස්තැරිය[නා.] ගසක් අතු දෙකකට බෙදී ඇති ස්ථානය; ගස් දෙබල.
ගස්දෙබල[නා.ප්‍ර.] ගස්වල අතු බෙදී යන තැන; විටපය; වෙළෙප.
ගස්න[නා.ප්‍ර.] ගැටීම; එකට වැදීම; ඝර්ෂණය.
ගස්බුහුර[නා.] ගසක සිදුර; ගස් කුඹල; ගස් බෙනය.
ගසා කනවා1. [ක්‍රි.] බලාත්කාරයෙන් අල්ලා ගෙන ගොදුරු කොට ගන්නවා. 2. (රූඪි.) [ක්‍රි.] අන්සතු දේ අයුතු ලෙස අයත් කර ගන්නවා.
ගසාලනවා1. [ක්‍රි.] පහරදෙනවා; තළනවා. 2. [ක්‍රි.] හඬක් නැංවීමට හැකි උපකරණයකට පහර දෙනවා. 3. [ක්‍රි.] ඉලක්කයකට යමක් වීසි කරනවා.
ගහ1. [නා.] ගස; රුක. 2. [නා.] ග්‍රහ තාරකාව; ග්‍රහයා. 3. [නා.] ගෙය; ගෘහය.
ගහ ගන්නවා1. [ක්‍රි.] ගුටිබැට හුවමාරු කරගන්නවා; කෝලාහල කරනවා; දබර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ගල ගානවා; උරච්චි කරනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] අමුණා ගන්නවා; සවිකර ගන්නවා. 4. (කථා.) [ක්‍රි.] රඳවා ගන්නවා; රුවා ගන්නවා.
ගහ දමනවා[ක්‍රි.] අහක දමනවා; ඉවත ලනවා; විසි කරනවා.
ගහට, ගැහැට[නා.] කරදරය; හිරිහැරය; පීඩාව.
ගහටනවා[ක්‍රි.] පාගනවා; මඩිනවා; තළනවා; පොඩි කරනවා.
ගහට්ඨ[නා.ප්‍ර.] ගෘහස්ථයා; ගිහියා; ගිහිගෙයි වසන්නා.
ගහණ1. [නා.ප්‍ර.] ගැනීම; අල්ලා ගැනීම; ග්‍රහණය. 2. [නා.ප්‍ර.] භාජනය; බඳුන; ධාරකය. 3. [නා.ප්‍ර.] උසුලන ප්‍රමාණය. 4. [නා.ප්‍ර.] බැගෑපත් ඉල්ලීම; ඇවිටිල්ල; ආයාචනය. 5. [නා.ප්‍ර.] ඝ්‍රාණය; ගඳ සුවඳ දැනෙන ඉන්ද්‍රිය; නාසය.
ගහණත්, ගහනත්[නා.ප්‍ර.] නාසය අතක් කොට සිටින දෙවියා; ගණදෙවි.
ගහණපුට[නා.ප්‍ර.] නාස් සිදුර; නාස්පුඩුව.
ගහතරුව[නා.] ග්‍රහයකු ලෙස සලකනු ලබන තාරකාව; ග්‍රහයා.
ගහදොස[නා.] ග්‍රහයන්ගෙන් වන දෝෂය.
ගහන නිශ්‍රිත[වි.] කැලෑබද ව වෙසෙන; වනගත ව හැසිරෙන.
ගහන මාධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] අණු බහුල ව තිබීම නිසා ආලෝකයේ ගමන් කිරීමට අවහිර ඇති වන මාධ්‍යය.
ගහනය1. [නා.] ඝනව පිහිටි සමූහය; ඝනවනාන්තරය; මූකලාන; වනලැහැබ. 2. (පාරිභා.) [නා.] ඇතුළු කණේ අර්ධ කවාකාර අස්ථිත නළය. 4. (පාරිභා.) [නා.] ගණාවාසය.
ගහපති කුටිය[නා.] ගෘහපතියන් විසින් සංඝයාට කැප කොට පූජා කළ කුටිය.
ගහපතියා1. [නා.] ගෘහපතියා; ගෙදර ප්‍රධානයා; ගෘහමූලිකයා; ගැහැවියා. 2. [නා.] ගහපති කුලයට අයත් තැනැත්තා.
ගහමග(කථා.) [නා.] ග්‍රහයන්ගේ මාර්ගය; ආකාශය; ගුවන.
ගහමැණ, ගහමිණ[නා.] ග්‍රහයන් අතර මාණික්‍යයක් වැනි වූව; ඉර; සූර්යයා.
ගහරජ, ගහරද[නා.] ග්‍රහයන්ගේ රජ; චන්ද්‍රයා.
ගහවැස[නා.] ගිහිගෙය විසීම; ගෘහවාසය.
ගහළ[නා.ප්‍ර.] කුණු රොඩු; කුණු කසළ; අපද්‍රව්‍ය.
ගහළයා1. [නා.] පාරතොට අතුගාන්නා; කසළ ශෝධකයා. 2. [නා.] වධකයා; අලුගෝසුවා.
ගහ්වරය1. [නා.] කුහරය; ගුහාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] මලක ඩිම්බ විකසනය වන කුහරය; කෝෂ්ඨය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ අවයවයක කුහරය; කෝෂිකාව.
ගහැදුරා[නා.] නැකැත් ශාස්ත්‍රය දත් තැනැත්තා; ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රඥයා.
ගළ1. [නා.ප්‍ර.] සමූහය; රාශිය; එකතුව; නිකාය. 2. [නා.ප්‍ර.] වන රොද; ගුම්බය; රාජිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇත් කුඹය; හස්ති කුම්භය. [වි.] වැගුරුණු; ගළිත; ගළිහුණු.
ගළතනවා[ක්‍රි.] සම්බන්ධ කරනවා; ගළපනවා; ඈදනවා.
ගළනවා[ක්‍රි.] ගැට ගසනවා; බඳිනවා; සම්බන්ධ කරනවා.
ගළපනවා1. [ක්‍රි.] එකිනෙකට සම්බන්ධ කරනවා ; ඈඳනවා; සන්ධි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] යෝග්‍ය කරනවා; අනුකූල තත්ත්වයකට පමුණුවනවා. 3. [ක්‍රි.] රචනා කරනවා; ප්‍රබන්ධ කරනවා.
ගළවටුව(කථා.) [නා.] කමත මැද සිටුවන කණුවේ හරකුන් බඳින ලණුවළල්ල.
ග්ලාන[වි.] ගිලන්; රෝගී; ලෙඩ වූ.
ග්ලානප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] රෝගී වූ හෝ පීඩා හෝ පැවිද්දන්ට දිය යුතු බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය, පථ්‍ය ආහාර ආදිය; ගිලන්පස.
ග්ලානිය[නා.] ගිලන් බව; ලෙඩ වීම.
ග්ලානෝපස්ථානය[නා.] ගිලනුන්ට උපස්ථාන කිරීම.
ග්ලැසියරය(පාරිභා.) [නා.] උස් බිම්හි හිමපතනය නිසා එකතු වී හිම ඉමෙන් ඉහළ මට්ටමේ සිට පොළෝ ආකර්ෂණය හේතු කොටගෙන නිම්නයක් ඔස්සේ බසින අයිස් කඳ (=glacier).
ග්ලිෂ්ට[වි.] 1. වැළඳගත් ; එකතුවූ. 2. සිලුටු ; රළු නැති. 3. (පාරිභා.) කැටි ගැසුණු.
ග්ලිසරින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උකු, ජලාකර්ෂක, අවර්ණ රසායන ද්‍රව්‍යයක්; ග්ලිසරොල් (=glycerine).
ග්ලූකෝස්[නා.ප්‍ර.] ආහාරයට ගත් විට ක්ෂණික ලෙස ශරීරයට උරා ගත හැකි සියුම් ව සැකසූ සීනි විශේෂයක්; මිදි සීනි; ඩෙක්ස්ට්‍රොස්.
ග්‍රථනය[නා.] ගෙතීම; එකට බැඳීම.
ග්‍රථිත[වි.] ගොතන ලද; ගැටගැසුණු.
ග්‍රන්ථ1. [නා.ප්‍ර.] පොත; පුස්තකය; ප්‍රබන්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගැට ගැසීම; බැඳීම. 3. [නා.ප්‍ර.] සත්ත්වයා සසර බඳින වෙළන ක්ලේශ ධර්ම. 4. [නා.ප්‍ර.] සමහර ගස්වල කඳේ සෑදෙන ගැට.
ග්‍රන්ථ ගෞරවය[නා.] පොතක අගනාබව.
ග්‍රන්ථ චෞරයා[නා.] අන්‍ය කෘතියක ඇතුළත් කරුණු අදහස් ආදිය ගෙන තමාගේ බව අඟවමින් ඉදිරිපත් කරන තැනැත්තා.
ග්‍රන්ථ ඥානය[නා.] පොත්පත් කියවීමෙන් ලබා ගන්නා නුවණ.
ග්‍රන්ථ ධුරය[නා.] ත්‍රිපිටක බුද්ධ ධර්මය කටපාඩමින් කර (ඉගෙන) සිත්හි දරාගැනීම.
ග්‍රන්ථ භාෂාව[නා.] පොත්පත් ලිවීමේ යොදා ගන්නා බස් වහර; ව්‍යාකරණානුකූල භාෂාව; ලියන බස.
ග්‍රන්ථකරණය[නා.] පොත්පත් ලිවීම; ග්‍රන්ථ සම්පාදනය.
ග්‍රන්ථධර[වි.] පොත් කියවා ලත් දැනුම ඇති; ග්‍රන්ථ කටපාඩමින් උගත්.
ග්‍රන්ථනය1. [නා.] ගෙතීම; වෙළීම; ඇමිණීම; ගැටගැසීම. 2. [නා.] ශරීරයේ උඩු සමට යටින් පිහිටි සියුම් නාලිකා එක් වී සෑදෙන තන්තු කෙඳි. 3. [නා.] ග්‍රන්ථකරණය.
ග්‍රන්ථවිශාරද, ග්‍රන්ථවිසාරද[වි.] ග්‍රන්ථ පිළිබඳ උසස් දැනුමක් හා පාණ්ඩිත්‍යයක් ඇති; ග්‍රන්ථ සම්පාදනයෙහි දක්ෂ.
ග්‍රන්ථශෝධක[නා.ප්‍ර.] ග්‍රන්ථයක අපපාඨ ආදිය නිවැරදි කොට ග්‍රන්ථ සංශෝධනය කරන්නා; ග්‍රන්ථ සංස්කරණය කරන්නා.
ග්‍රන්ථාංශය[නා.] ග්‍රන්ථයක කොටස ඡේදය හෝ පරිච්ඡේදය.
ග්‍රන්ථාගත[වි.] ග්‍රන්ථයක සඳහන් වී ඇති; පොත්වල ඇතුළත්.
ග්‍රන්ථාන්තර[නා.ප්‍ර.] වෙනත් පොතපත; අන්‍ය ග්‍රන්ථ. [වි.] පොතපතහි එන; ග්‍රන්ථවල ඇතුළත්.
ග්‍රන්ථාරම්භය[ග්‍රන්ථ+ආරම්භය] [නා.] පොතක පටන් ගැන්ම; පොතක ආරම්භයේ ලියන හැඳින්වීම හෝ ප්‍රස්තාවනාව.
ග්‍රන්ථාර්ණවය[ග්‍රන්ථ+අර්ණවය] [නා.] පොත් නමැති සාගරය.
ග්‍රන්ථාරූඪ[ග්‍රන්ථ+ආරූඪ] [වි.] ලේඛනයට / පොතපතට නැංවී ඇති; පොත්වල සටහන් වූ.
ග්‍රන්ථාවලිය[ග්‍රන්ථ+ආවලිය] [නා.] පොත් සමූහය.
ග්‍රන්ථි1. [නා.] ගැට; ගැටලු. 2. [නා.] සත්ත්ව ශරිරයේ ස්වයංක්‍රීය සෛලවලින් නිර්මිත ගැට වැනි ඉන්ද්‍රිය විශේෂය; කුද්දටි.
ග්‍රන්ථි අර්ථය[නා.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු තැන්වල අදහස; දුරවබෝධ තැන්හි අර්ථය.
ග්‍රන්ථි ස්ථානය[නා.] ගැටලුවක් ඇති තැන; ගැටලු සහිත තැන; අර්ථය තේරුම් ගැනීමට දුෂ්කර තැන.
ග්‍රන්ථිකා[නා.ප්‍ර.] කෙටි ප්‍රබන්ධය; කිසියම් තනි සිද්ධියක් මුල් කොට ලියනු ලබන කෙටි කාව්‍යය.
ග්‍රන්ථිත1. [වි.] අමුණන ලද; වියන ලද; ගොතන ලද. 2. [වි.] රචනය කරන ලද. 3. [වි.] තේරුම් ගන්නට අමාරු; ගැටපද සහිත වූ.
ග්‍රන්ථිපද විවරණය[නා.] දුරවබෝධ පදවල අර්ථ පැහැදිලි කරමින් ලියන ලද ග්‍රන්ථය; ගැටපද විවරණය.
ග්‍රන්ථිම[නා.ප්‍ර.] (දඬු හෝ නටු එකට තබා) ගොතන ලද මල්දම; මල්මාලාව.
ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ ක්‍රියාකාරීත්වයට අවශ්‍ය වන නොයෙකුත් ස්‍රාව නිපදවන ඉන්ද්‍රියය (=gland).
ග්‍රසනිකාව[නා.] ගලනාලයේ උඩු කොනත් ශ්වාස නාලයත් නාසා කුහරයත් හමු ව උගුරු බිලයේ සැදෙන තුන් සන්ධියට අයිති කොටස.
ග්‍රස්ත1. [වි.] අල්ලා ගන්නා ලද; ග්‍රහණය කළ. 2. [වි.] වළඳනා ලද; කන ලද.
ග්‍රහ දෝෂය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයන් ගෙන් සිදු වෙතැයි සැලකෙන පීඩාව; ග්‍රහ අපලය.
ග්‍රහ පූජාව[නා.] ග්‍රහ අපල දුරු කර ගැනුම පිණිස ග්‍රහයන්ට කරනු ලබන පූජා විශේෂය; ග්‍රහයන්ගෙන් සිදුවන අපල දුරු කර ගැනීම උදෙසා කෙරෙන ශාන්ති කර්මය.
ග්‍රහ බලය[නා.] (ජ්‍යෝති.) කේන්ද්‍රයක ග්‍රහයන් පිහිටා ඇති භාව හා තත්ත්ව අනු ව ඒ ඒ ග්‍රහයා සතුවන බලය; මෙය පස් වැදෑරුම් වේ.
ග්‍රහ මණ්ඩලය[නා.] ග්‍රහ සමූහයා, සූර්යයා සහ පෘථිවිය ඇතුළු ග්‍රහලෝක සමූහය.
ග්‍රහ මුල්කඩ[නා.] මනාලිය මනාලයාගේ නිවසට කැන්දා ගෙන යාමේ දී මනාලියගේ මාපිය නෑදෑයන් විසින් රැගෙන යනු ලබන ආහාර, ගෘහභාණ්ඩ ආදිය; ගෘහ මුල්කඩ.
ග්‍රහ යුද්ධය(ජ්‍යෝති.) [නා.] ග්‍රහයන් දෙදෙනකු එක ම රාශියේ එක ම අංශක කලාවල ගමන් කිරීමේ දී ඇති වෙතැයි පැවසෙන අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතිවිරුද්ධ ගැටුම.
ග්‍රහ රාශිය[නා.] තාරකා සමූහය; තරු පෙළ.
ග්‍රහ ලෝකය[නා.] ග්‍රහ තාරකාව; ග්‍රහ වස්තුව.
ග්‍රහ ශාන්තිය[නා.] ග්‍රහයන්ගෙන් සිදුවන අපල උවදුරු දුරුකර ගැනුම පිණීස පැවැත්වෙන බලිපූජා කර්මය; ශාන්ති කර්මය.
ග්‍රහ සමාගම1. (ජ්‍යෝති.) [නා.] චන්ද්‍රයා හා සමග අන්‍ය ග්‍රහයකු ඒකරාශීවීම. 2. [නා.] පස් දෙනකුට වඩා ග්‍රහයන් ඒකරාශීගත වීම.
ග්‍රහචාරය[නා.] ග්‍රහයන්ගේ හැසිරීම.
ග්‍රහණය1. [නා.] ගැනීම; අල්ලා ගැනීම. 2. [නා.] ඉගෙනීම; උද්ග්‍රහණය. 3. [නා.] අත; හස්තය. 4. [නා.] බන්ධනය; බැඳීම. 5. [නා.] ආදරය; ප්‍රේමය. 6. [නා.] සූර්ය ග්‍රහණය හෝ චන්ද්‍ර ග්‍රහණය.
ග්‍රහණිය1. [නා.] ක්ෂුද්‍රාන්ත්‍රයේ මුල් කොටස; ආමාශයේ සිට ශුන්‍යාන්ත්‍රකය තෙක් කොටස. 2. [නා.] ග්‍රහණි රෝගය. 3. [වි.] ගත යුතු; අල්ලා ගත යුතු.
ග්‍රහණිරෝගය[නා.] ග්‍රහණියෙහි හට ගන්නා රෝගය; බඩෙහි වේදනාව සහිත මල පහවීම.
ග්‍රහපති[නා.] ග්‍රහ තාරකාවගේ ප්‍රධානයා; ග්‍රහ නායකයා; සූර්යයා.
ග්‍රහයා1. [නා.] අවකාශයෙහි සූර්යයා වැනි තාරකාවක් වටා භ්‍රමණය වෙමින් එයින් ආලෝකය ලබන වස්තුව. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] රවි, චන්ද්‍ර ආදි ග්‍රහයන් නවදෙනාගෙන් එකෙක්.
ග්‍රහයෝගය1. (ජ්‍යෝති.) [නා.] ග්‍රහයකු සුබ හෝ අසුබ ඵල ගෙන දීමේ බලයෙන් යමකුගේ තත්කාල කේන්ද්‍රයේ කිසියම් භාවයක යෙදීම. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] ග්‍රහයන් දෙදෙනකු හෝ වැඩි දෙනකු කේන්ද්‍රයක එකම රාශියක යෙදීම; ග්‍රහ සංයෝගය.
ග්‍රහලෝකාගාරය[නා.] සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයට අයත් ග්‍රහ තාරකාවන්ගේ ආකෘතිය හා ඔවුන් ගමන් කරන ආකාරය ආලෝක ධාරා උපයෝගී කොටගෙන ප්‍රදර්ශනය කරන (ස්තූපාකාර) ගර්භාගාරය.
ග්‍රහස්ඵුට(ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] යම් කාල මුහුර්තයක දී ග්‍රහයකුගේ නිශ්චිත පිහිටීම; තත්කාලයේ දී නිවැරදිව ම ග්‍රහයකු සිටින ස්ථානය.
ග්‍රහසුළං[නා.ප්‍ර.] ධ්‍රැවාසන්න ප්‍රදේශවල සිට සෞම්‍යකලාපික ප්‍රදේශ දිසාවට හමනු ලබන වායුධාරා; මූලික සුළං.
ග්‍රහීතෘ(දර්ශන) [නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රියයන් විසින් සිත වෙත පමුණුවන විෂය පදාර්ථයන් බුද්ධියේ මෙහෙයවීම අනුව ලබා ගන්නා තැනැත්තා; ආත්මය.
ග්‍රාම ඝාතකයා[නා.] ගම් පහරන සොරා.
ග්‍රාම ජ්‍යෙෂ්ඨයා[නා.] ගම්දෙටුවා; ගමේ නායකයා.
ග්‍රාම ද්වාරය[නා.] ගමට ඇතුළු වන දොරටුව; ගම් දොර.
ග්‍රාම ධර්මය, ග්‍රාම්‍ය ධර්මය[නා.] ස්ත්‍රි පුරුෂ සංසර්ගය; මෛථුන සේවනය.
ග්‍රාම භෝජකයා[නා.] ගමේ ප්‍රධානයා; ගමේ පරිපාලක නිලධරයා.
ග්‍රාම වාසය[නා.] ගම ඇසුරු කොට වාසය කිරීම.
ග්‍රාම සීමාව[නා.] ගමේ මායිම; ගමේ ඉම.
ග්‍රාමක්ෂේත්‍රය1. [නා.] ගමට අයත් කෙත්යාය. 2. [නා.] ගම් පෙදෙස.
ග්‍රාමජාත[වි.] ගමේ උපන්.
ග්‍රාමණිකාව[නා.] ගමෙහි වෙසෙන ස්ත්‍රිය; ගැමි ලිය.
ග්‍රාමණී[නා.ප්‍ර.] ගම් ප්‍රධානයා; ග්‍රාම නායකයා; ගමේ පාලකයා.
ග්‍රාමදාරක[නා.ප්‍ර.] ගම් වැසි දරුවා/ දැරිය.
ග්‍රාමය1. [නා.] නගරයෙන් පිටත ජනයා වාසය කරන ප්‍රදේශය; ගම. 2. [නා.] ජන සමූහය; සමූහය. 3. [නා.] ෂඩ්ජ ආදි සංගීත ස්වර සමූහය.
ග්‍රාම්‍ය1. [වි.] ගම ඇසුරෙහි වූ; ගම්බද. 2. [වි.] සභ්‍ය ලෙස නොසැලකෙන; ශිෂ්ට නොවූ.
ග්‍රාම්‍ය දෝෂය[නා.] පද්‍ය කාව්‍ය හා ගීත නිබන්ධයෙහි දී ශිෂ්ට නොවූ වචන හෝ අශ්ලීල අර්ථ ඇතුළත් කිරීමේ දෝෂය.
ග්‍රාම්‍ය ප්‍රයෝගය[නා.ප්‍ර.] ශිෂ්ට නොවන රචනා විධි; අව්‍යක්ත යෙදුම්.
ග්‍රාම්‍ය භාෂාව[නා.] අව්‍යක්ත භාෂාව; ගැමි වහර.
ග්‍රාම්‍ය වාසය[නා.] ගම ඇසුරු කොට විසීම.
ග්‍රාම්‍යය[නා.] අශිෂ්ට වචන යෙදීම.
ග්‍රාම්‍යාර්ථය[නා.] ගැමි අරුත; නොසරුප් සිතිවිල්ල.
ග්‍රාම්‍යාලාප[නා.ප්‍ර.] අසභ්‍ය කථා; නොසරුප් බස්.
ග්‍රාමාන්තය[නා.] ගම් කෙළවර; ගමේ සීමා ආසන්නය.
ග්‍රාමාන්තරය[නා.] අනෙක් ගම.
ග්‍රාමාරණ්‍යය[නා.] ගම අසල වූ කැළැබද පෙදෙස; ගමට අයත් වන පෙදෙස.
ග්‍රාමිකයා[නා.] ගමේ වාසය කරන්නා; ගැමියා.
ග්‍රාමීය[වි.] ගමට අයත්; ගමෙහි වූ.
ග්‍රාමීය විද්‍යාව[නා.] සත්ත්වයා අවට ලෝකය; (පරිසරය) හා බැඳීම පිළිබඳ ඉගැන්වෙන විද්‍යාව.
ග්‍රාසය1. [නා.] ගිල ගැනීම; අනුභවය. 2. [නා.] ආහාර පිඬ; බත්කට.
ග්‍රාහ විකාරය[නා.] යමක් ලබා ගැනීමේ බලවත් ආශාව නිසා ඇති වන ඔල්මාදය.
ග්‍රාහක1. [වි.] ගත යුතු වූ; ග්‍රහණය කළ හැකි වූ. 2. [වි.] (මුදල් ගෙවා) කොටස්කරු වූ; දායක වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] මලක කොටස් දරා සිටින මල් නටුවේ කෙළවර; මලක අක්ෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] විදුලි බුබුළු ආදිය දරා සිටීමට යොදන උපකරණයක්.
ග්‍රාහක ශක්තිය[නා.] යමක් ඉක්මනින් වටහා ගැනීමේ සමත්කම.
ග්‍රාහකයා1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සංවේදක ඉන්ද්‍රිය වූ ඇස්; කන්; නාසා ආදිය (=receptor). 2. [නා.ප්‍ර.] ලබන්නා; දායකයා.
ග්‍රාහය1. [නා.] ගැනීම; දැඩි ව ගැනීම. 2. [නා.] ආසක්තිය.
ග්‍රාහ්‍ය1. [වි.] ගත හැකි; ගත යුතු. 2. [වි.] අරමුණු වන; ඉන්ද්‍රියයන්ට ගෝචර වන. 3. [වි.] පිළිගත යුතු; ග්‍රහණය කළයුතු. [නා.ප්‍ර.] භාවනාවෙහි යෙදෙන යෝගියාගේ සිතට අරමුණ වන විෂය.
ග්‍රාහිකාව1. (පාරිභා.) [නා.] කඳුලැස්ස ආදි ශාකවල කොළයේ ඇති ගොදුරු ඇල්ලීමට උපකාර වන කෙඳිවලින් එකක් (=tentacle). 2. [නා.] බොහෝවිට සතුන්ගේ සිරුරේ ඉදිරිපස පිහිටි උන්ට ගවේෂණය; ස්පර්ශ කිරීම, ඇල්ලීම වැනි ක්‍රියා සඳහා උපකාර වන අවයවයක්.
ග්‍රාහිත[වි.] ගන්වන ලද.
ග්‍රැනයිට්[නා.ප්‍ර.] පොළොවෙහි ඉතා බහුල ව පවතින ආග්නේය පාෂාණ වර්ගයක නාමය; කළුගල්.
ග්‍රැපයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිනිරන් (=graphite).
ග්‍රැමපෝනය, ග්‍රැමෆෝනය[නා.] කැරකෙන තැටියක වූ සර්පිලාකාර ඇලියක සටහන් කොට ඇති ශබ්ද, ඇලියෙහි ගමන් කරන ඉදිකටුවක කම්පනය මගින් නැවත උපදවා ගන්නා යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
ග්‍රෑමය[නා.] ස්කන්ධය නැතහොත් බර මැනීමේ ඒකකයක්; කිලෝ ග්‍රෑමයකින් දහසෙන් පංගුව.
ග්‍රිනිච් මධ්‍යාහ්න රේඛාව[නා.] ලෝකයේ නැගෙනහිර හා බස්නාහිර වෙන් කොට සූර්ය වේලාව ගණන් ගැනීමට යොදා ගත් කල්පිත දේශාංශ රේඛාව; ප්‍රථම මධ්‍යාහ්න රේඛාව (=Greenwich meridian).
ග්‍රිනිච් වේලාව[නා.] දේශාංශ 0° සේ සම්මත කොට ගෙන ගන ඇති එංගලන්තයේ ග්‍රිනිච් නගරය හරහා උත්තර ධ්‍රැවයේ සිට දක්ෂිණ ධ්‍රැවයට වැටී ඇතැයි සැලකෙන කල්පිත දේශාන්තර රේඛාවට ඉර මුදුන් වන වේලාව අනු ව ගණන් ගනු ලබන රේඛාව.
ග්‍රිල්1. [නා.ප්‍ර.] උළුවහු ජනෙල් කවුළු හෝ බිත්ති කවුළු ආවරණය කිරීමට යොදා ගන්නා කොන්ක්‍රීට් ලී හෝ යකඩ ආදියෙන් තනා ගන්නා අලංකාර රාමු විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] යකඩ මැස්ස.
ග්‍රීව ග්‍රන්ථිය[නා.] උගුරු ඇටය.
ග්‍රීවච්ඡේදය[නා.] බෙල්ල කැපීම; ගෙල සිඳීම.
ග්‍රීවය[නා.] බෙල්ල; ගෙල.
ග්‍රීවා ධාතුව[නා.] (බුදුරජාණන් වහන්සේගේ) ග්‍රීවා අස්ථි ධාතුව.
ග්‍රීවාභරණය[නා.] බෙල්ලේ පලඳින ආභරණය.
ග්‍රීවාරාවය[නා.] උගුරෙන් නංවනු ලබන හඬ; කණ්ඨරාවය.
ග්‍රීෂ්ම[වි.] උණුසුම්; රස්නය ඇති. 1. [නා.ප්‍ර.] උණුසුම; රස්නය. 2. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්ම ධාතුව; ගිම්හානය.
ග්‍රීස්[නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍රසූත්‍රවල ඇති වන ඝර්ෂණය අවම කරලීමට යොදනු ලබන ස්නේහ ද්‍රව්‍යයක්.
ග්‍රෛවී ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] බෙල්ලේ තිබෙන වසා ග්‍රන්ථිවලින් එකක් (=cervical gland).
ගා(ර්)නට්[නා.ප්‍ර.] කාචමය ඛනිජ ගණයක්; බාල මැණික් විශේෂයක්; රබහ.
ගාං(ඤ්)චුව1. [නා.] දම්වැල්, පටි, මාල ආදියේ කොන් දෙක එකට සම්බන්ධ කරන කොකු විශේෂය. 2. [නා.] කඩදාසි ආදි දේ එකට ඇමිණීම සඳහා පාවිච්චි කරන කොක්ක (=clip).
ගාටනවා[ක්‍රි.] සෙමෙන් ගමන් කරනවා; නැවතිල්ලේ යනවා.
ගාඩ්1. [වි.] දුම්රියක සාමාන්‍ය භාරකාරත්වය පැවරී ඇති නිලධාරියා. 2. [වි.] යම්කිසි ස්ථානයක් හෝ දේපළක් හෝ මුරකරන තැනැත්තා.
ගාඩුල්‍යය(පාරිභා.) [නා.] පිටිකොන්ද උඩට නෙරා ගොස් ඇති වූ කුදය; ඔටු කුදය.
ගාඪ1. [වි.] ඉතා දැඩි; තද; ප්‍රබල. 2. [වි.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු, සරල නොවූ; දුර්බෝධ. 3. [වි.] බොහෝ වූ; අධික; බහුල.
ගාඪාන්ධකාරය[ගාඪ+අන්ධකාරය] [නා.] දැඩි අඳුර, ඝනාන්ධකාරය; බහලාන්ධකාරය.
ගාඪාලිඞ්ගනය[නා.] තරයේ වැලඳ ගැනීම; දැඩි ආලිංගනය.
ගාණ1. (කථා.) [නා.] ගණන; සංඛ්‍යාව; මිල; ප්‍රමාණය. 2. (කථා.) [නා.] තැකීම; සැලකීම.
ගාත1. [නා.] මිනිස්, සිවුපා ආදින්ගේ අත/කකුල. 2. [නා.] මසට මැරූ සතකුගේ කලවය සහිත කකුල.
ගාත්‍රය1. [නා.] ශරීරය; සිරුර; ගත. 2. [නා.] අත හෝ කකුල; අවයවය.
ගාත්‍රාක්ෂරය[ගාත්‍ර+අක්ෂර] 1. [නා.] හල් අකුර. 2. [නා.] ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; ගතකුර.
ගාත්‍රාඞ්කුරය[ගාත්‍ර+අඞ්කුර] (පාරිභා.) [නා.] සිරුරෙහි ගාත්‍රය වශයෙන් වැඩෙන කොටසේ අංකුර අවස්ථාව.
ගාත්‍රික[වි.] ගාත්‍ර හා සම්බන්ධ; ගාත්‍ර පිළිබඳ වූ.
ගාථා ධර්මය[නා.] ගාථාවක් මගින් ඉදිරිපත් කරන ලද (බුදු) දහම; ධර්මය ඇතුළත් කොට ප්‍රබන්ධ වූ ගාථාව.
ගාථාඞ්ගය[නා.] අංග නවයකට බෙදනු ලැබෙන බුද්ධ දේශනාවෙහි ගාථා වශයෙන් සැලකෙන අංශය හෙවත් කොටස.
ගාථාප්‍රබන්ධය[නා.] ගාථාවෙන් කරන ලද රචනය; ගාථා බන්ධනය.
ගාථාමාත්‍රය[නා.] ගාථාවක ප්‍රමාණය; එක් ගාථාවකට පමණක් සීමා වූ ධර්ම දේශනය.
ගාථාර්ධය[නා.] ගාථාවකින් දෙකෙන් පංගුව; ගාථා අඩ; ගාථා දෙපදය.
ගාථාව[නා.] පාද සතරකින් යුතු පාලි පද්‍යය.
ගාධ[වි.] (ජලයෙහි) වඩා නොගැඹුරු. [නා.ප්‍ර.] ජලයේ මිනිසකු පොවන තරම් ගැඹුරු ප්‍රදේශය; ජල කඳක පතුළ ස්පර්ශ කළ හැකි ස්ථානය.
ගාන පට්ටලය(පාරිභා.) [නා.] යතු ගාන යන්ත්‍රය. (=planing machine)
ගාන විද්‍යාව[නා.] ගායනය හා වාදනය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; සංගීත ශාස්ත්‍රය; ගන්ධර්ව විද්‍යාව.
ගානය[නා.] ගායන කළ යුත්ත; ගීතය; ගායනය.
ගානවා1. [ක්‍රි.] ගී ගායනය කරනවා; සින්දු කියනවා. 2. [ක්‍රි.] සංගීත භාණ්ඩයක් වාදනය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] තවරනවා; ආලේප කරනවා. 4. [ක්‍රි.] මුවහත් කරනවා; ඝර්ෂණය කරනවා. 5. [ක්‍රි.] සූරා දමනවා; සූරා ඔප මට්ටම් කරනවා. 6. [ක්‍රි.] (හිසකෙස් ආදිය) මුලින් ම කපා සූරා දමනවා.
ගාන්තය1. (කථා.) [නා.] නොසන්සුන්කම; දැඟලිල්ල. 2. (කථා.) [නා.] ආඩම්බරය; උඩඟුව.
ගාන්ධර්ව විවාහය[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනාගේ තනි කැමැත්තට අනු ව කර ගන්නා සරණබන්ධනය.
ගාන්ධර්ව ස්වර[නා.බහු.] භාරත සංගීතයේ සප්ත ස්වර; ස, රි, ග, ම, ප, ධ, නි යන සංකේතවලින් දැක්වෙන ෂඩ්ජ, සෘෂභ, ගාන්ධාර, මධ්‍යම, පඤ්චම, ධෛවත, නිෂාද යන ශබ්ද ප්‍රභේද හත.
ගාන්ධර්වයා1. [නා.] එනම් දේවයෝනියට අයත් තැනැත්තා. 2. [නා.] සංගීතඥයා; සංගීතවේදියා.
ගානිෂී නියෝගය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ණය හිමියකුගේ ඉල්ලීම පිට ණයකරුවාට අන් අයකුගෙන් ලැබෙන්නට ඇති මුදලක් ගෙවීම තහනම් කරමින් උසාවිය විසින් නිකුත් කරනු ලබන නියෝගය (=garnishee order).
ගාම පරිච්ඡේදය[නා.] ගම් සීමාව; ගමේ මායිම.
ගාමක[වි.] චලනය ඇති කරන; ගමනයෙහි යොදවන; ගමන් කරවන.
ගාමකබලය(පාරිභා.) [නා.] ගමන හෝ චලනය ඇති කරන ශක්තිය (=motive power).
ගාමකාවාසය[ගාමක+ආවාස] [නා.] ගමෙහි වූ සංඝාවාසය; ගම තුළ වූ පන්සල.
ගාමණි(ණී)1. [නා.] ගමේ නායකයා; සමූහයකගේ ප්‍රධානය; ජන නායකයා. 2. [නා.] පැරණි සිංහල රජවරුන් ස්වකීය නමට ඈඳාගත් අභිධාන පදයක්.
ගාමන්තවාසියා[නා.] ගම් සීමාවෙහි වසන භික්ෂුව; ග්‍රාමවාසී භික්ෂුව.
ගාමභෝජකයා[නා.] ගමේ ප්‍රධාන නිලධාරියා; ගම්මුදලියා.
ගාම්භීර්යය[නා.] ගැඹුරුබව; උදාරබව.
ගාමාන්තරය[නා.] අන්‍ය වූ ගම.
ගාමිකයා1. [නා.] යන්නා; ගමන් කරන්නා. 2. [නා.] ගමෙහි වාසය කරන්නා; ගම්වැසියා.
ගාමූපචාරය[ගාම+උපචාර] [නා.] ගම අවට පිහිටි භූමි ප්‍රදේශය; ගම් සීමාවෙහි සිට මධ්‍යම ප්‍රමාණ පුද්ගලයකු ගසන ගලක් වැටෙන තරම් දුර ප්‍රමාණය ඇතුළත පිහිටි පෙදෙස.
ගාය1. [නා.] අසනීපය; රෝගය; ආබාධය; කායික වේදනාව. 2. (කථා.) [නා.] නොසන්සුන්කම; දැඟලිල්ල.
ගායකයා1. [නා.] ගී ගැයීමෙහි යෙදෙන්නා; ගායනයෙහි සමතා; සින්දු කියන්නා. 2. [නා.] ක්‍රිස්තියානි දේවස්ථානයක ගායක කණ්ඩායමට අයත් තැනැත්තා.
ගායනය[නා.] ගී කීම; ගී ගැයීම; සින්දු කීම.
ගාරය්හ[වි.] නින්දා කටයුතු; ගැරහුම් ලැබිය යුතු; නින්දිත; අධම.
ගාර්දිය[නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂක ස්ථානය; මුරපොළ; මුර හමුදාව.
ගාරොඩි, ගාරෝඩි1. [වි.] ගොරෝසු; ගොරහැඩි; රළු. 2. [වි.] උඩඟු; අහංකාර; උද්ධච්ච.
ගාල1. [නා.] ඇතුන්, අසුන්, ගවයන් වැනි සතුන් කොටුකර තබන ස්ථානය; ගොවුද. 2. [නා.] සතුන් සමූහය; රංචුව; පට්ටිය. 3. [නා.] කරත්ත සහ වෙනත් වාහන නවත්වා තබන ස්ථානය. 4. [නා.] වැල් කුඩා ගස් ආදිය ගන සැරේට වැඩී ඇති ස්ථානය; ගොමුව : ගුම්බය.
ගාලගෝට්ටිය[නා.] සමූහයක් එකතු ව කරන ඝෝෂාව; පිරිසක් නගන මහත් ශබ්දය.
ගාල් කඳ[නා.] ගාල් දොරටුව අවුරා හරහට බැඳි ලීය.
ගාලි[නා.ප්‍ර.] දොස් කීම; වැරදි කීම; දෝෂාරෝපණය.
ගාලේ කැවීම(පාරිභා.) [නා.] ගාල් කරන ලද සතුන්ට එහි දී ම ආහාර ගැනීමට සැලැස්සීම (=stall feeding).
ගාව[නා.] අද්දර; වාටිය; ගැටිය. [නි.]. සමීපය; ළඟ.
ගාවුතය[නා.] දුර මනින පැරණි මිම්මක්; ගවුව.
ගාස්තුව[නා.] යම්කිසි සේවයක් සඳහා කරන ගෙවීම; සේවාවක් සඳහා අය කරනු ලබන මුදල; කුලිය.
ගැංග්ලියම(පාරිභා.) [නා.] ස්නායු තන්තු විහිදුවන ස්නායු සෛල සමූහය (=ganglion).
ගැට කපනවා[ක්‍රි.] මගීන්ගේ සාක්කු හෝ වෙනත් වටිනා දේ ඔවුන්ට නොදැනුවත්ව පැහැර ගන්නවා.
ගැට බෙරය[නා.] දෙ කොනට වඩා මැද මහතින් වැඩි වූ උඩරට වාද්‍ය කලාවට ආවේණික ව පවත්නා තූර්ය භාණ්ඩය; උඩරට මඟුල් බෙරය; දැල්ලිය.
ගැටකාරයා[නා.] කපටියා; වංචනිකයා; ප්‍රයෝගකාරයා.
ගැටපදය1. [නා.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු වචනය; දුරවබෝධ පදය; ග්‍රන්ථිස්ථානය. 2. [නා.] ගැටලු සහ දුරවබෝධ පදවල අර්ථය පැහැදිලි කොට විස්තර කරන ග්‍රන්ථය.
ගැටමෝවිට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පැදුරු, මලු ආදිය නොලිහෙන පරිදි ගැට වැටෙන සේ දමන මෝවිට,
ගැටය, ගැටේ1. [නා.] ලනුවකින් හෝ නූලකින් එකිනෙක තදට පටලවා බඳින බැම්ම. 2. [නා.] බැම්ම. 3. [නා.] පොට්ටනිය; පොදිය. 4. [නා.] උණ ගස් ආදියෙහි පුරුක් සම්බන්ධ වන සන්ධිය. 5. [නා.] ගසක කඳෙහි කොළ එන ස්ථානය; ගස්වල කඳෙහි තැනින් තැන දක්නට ලැබෙන පලුද්ද. 6. [නා.] ඉරූ ලීයක තැනින් තැන පැන දක්නට ලැබෙන පලුද්ද. 7. [නා.] මනුෂ්‍ය ශරීරයෙහි මතුපිට තැන් තැන්වල සෑදෙන ගඩුවක් වැනි ගුටිය. 8. [නා.] නොමේරූ ගෙඩිය; ළපටි ඵලය. 9. [නා.] ගුලිය; ගුටිකාව. 10. [නා.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු ස්ථානය. 11. [නා.] උපක්‍රමය; ප්‍රයෝගය. 12. [නා.] වතුර ගෙන ඒමට භාවිත කරනු ලබුකැටය.
ගැටයා[නා.] ළමාවිය ඉක්ම වූ තැනැත්තා; තරුණයා; ගැටවරයා.
ගැටලණුව1. [නා.] ගල් විසි කිරීම සඳහා ලණුවලින් වියා සකස් කරගත් උපකරණය. 2. [නා.] වියලණුව; ගැටබාන.
ගැටලුව[නා.] ගැට සහිත කරුණ; විසඳීමට අමාරු දෙය.
ගැටවටුව[නා.] භික්ෂූන්ගේ සිවුරෙහි කොනේ ගැටය අමුණන පුඩුව.
ගැටවරයා[නා.] කොලු වයසටත් තරුණ වයසටත් අතරෙහි වූ තැනැත්තා; නාම්බා; ඉළන්දාරියා.
ගැටවරුජාව[නා.] ප්‍රසූතිකාවන්ගේ ගර්භාශයෙහි ඇති වන වේදනාව.
ගැටවා[වි.] කෛරාටික : කපටි. 1. [නා.] ගැටය. 2. [නා.] ගැටයා; තරුණයා.
ගැටවුම(පාරිභා.) [නා.] සරනේරුව; අසව්ව (=hinge).
ගැටහූ1. [නා.ප්‍ර.] ගොතන ලද නූල්. 2. [නා.ප්‍ර.] රන්මුවා ඉදිරිපත් සටහන් ඇති ගෙල පලඳනාවක්.
ගැටිත්ත1. (පාරිභා.) [නා.] පැළෑටියක ඕනෑ ම තැනක ඇති වන කුඩා වටකුරු ගැටය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ ඇටයක හෝ කිසියම් ස්ථානයක ඇති පිටට නෙරාගිය වටකුරු කුඩා ගැටය.
ගැටිපරය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු වෙරළ දිගේ හුණුගල්වලින් සෑදුණු වැටියක් වශයෙන් පිහිටා ඇති පරය (=fringing reef).
ගැටිවැල1. (කථා.) [නා.] වේවැල් බට ආදියෙන් වියන වට්ටි ආදියේ ගැට්ට ශක්තිමත් කිරීමට ගැට්ට වටා යොදන වැල්පොට. 2. (කථා.) [නා.] බෙර දවුල් ආදියේ හම් තට්ටුව හිර කරන වළල්ල.
ගැටිස්සී[නා.ප්‍ර.] ගැටවර ස්ත්‍රී; ළමිස්සී; තරුණී.
ගැටෙනවා1. [ක්‍රි.] එකිනෙක වදිනවා; හැප්පෙනවා. 2. [ක්‍රි.] විරුද්ධ ව කථා කරනවා; වාද විවාද වෙනවා.
ගැඩවිලි ගියරය(පාරිභා.) [නා.] බඳ වටේට විශේෂ හැඩයකට කැපුණු දත් ඇති රෝදයක් සහ කරකැවෙන සර්පිල දණ්ඩක් සහිත ගියරය; සර්පිල ගියරය (=worm gear).
ගැඩොලිනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විරල පාංශු කාණ්ඩයට අයත් ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=gadolinium)
ගැණි1. [නා.ප්‍ර.] ගණන් කරන තැනැත්තා; ගණකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රසිද්ධියේ කරන ප්‍රකාශය.
ගැණිසැඟිණිය1. [නා.] සමූහයක් එක් ව විසීම, ඝෝෂාකාරී එක්රැස්වීම. 2. [නා.] යුක්තිය හෝ ආධාර ඉල්ලමින් කරන පැමිණිල්ල හෝ ඇවිටිල්ල.
ගැත්තර[නා.ප්‍ර.] සිංහල කුලයක්. 1. (කථා.) [වි.] ගැත්තර කුලයට අයත්; දාස. 2. [වි.] කෑදර; බඩජාරි.
ගැති1. [වි.] යටත්; අවනත. 2. [වි.] සතු; සන්තක.
ගැතිපත් වෙනවා[ක්‍රි.] දාස භාවයට පත්වෙනවා; යටහත් වෙනවා.
ගැතිමිඩිය[නා.] දාසිය; වහල් ස්ත්‍රිය.
ගැතියා, ගැත්තා[නා.] යටත් ව සිටින පුද්ගලයා.
ගැතිලි[නා.ප්‍ර.] වණ වූ තුවාලයක වැඳී තිබෙන සැරව.
ගැදැල්ල1. (කථා.) [නා.] කොළරොඩු. 2. (කථා.) [නා.] කොළරොඩු එකතු කරන කරුව.
ගැදිය1. [නා.] ගද්‍යය. 2. [නා.] ගද්‍ය රචනාව.
ගැනිමීඩි[නා.ප්‍ර.] බ්‍රහස්පති ග්‍රහයා වටා ගමන් කරන ඉතා ම ලොකු චන්ද්‍රිකාව.
ගැනිලි ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාරයකින් පෞද්ගලික ප්‍රයෝජනයට ලබා ගන්නා මුදල් හා භාණ්ඩවල වටිනාකම ඇතුළත් කරන ගිණුම.
ගැනිස්ටර[නා.ප්‍ර.] සිලිකා ගඩොල් තැනීමට ගන්නා වූ වැලිගල් විශේෂයක්.
ගැනුම් ජර්නලය(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳ ව්‍යාපාරයක් සම්බන්ධ ව මිල දී ගැනීම සඳහන් වන ජ' නලය (=purchase journal)
ගැනුම් මුදල[නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක් මිලදී ගත හැකි මුදල (=purchase money).
ගැනුම්පොත(පාරිභා.) [නා.] මිලට ගන්නා බඩු බාහිරාදිය පිළිබඳ විස්තර සඳහන් පොත (=purchase book).
ගැනුම්මිල[නා.ප්‍ර.] (විශේෂයෙන් වෙළඳාම සඳහා) භාණ්ඩයක් මිලට ගන්නා මුදල (=purchase price).
ගැනුම්ලැජරය, ගැනුම්ලෙජරය(පාරිභා.) [නා.] මිල දී ගන්නා බඩු පිළිබඳ විස්තර සඳහන් ගණන් පොත (=purchase ledger).
ගැප් රුජාව, ගැබ් රුජාව[නා.] විලි රුදාව; ප්‍රසූති වේදනාව.
ගැප් වෙනවා, ගැබ් වෙනවා[ක්‍රි.] ඇතුළත් වෙනවා; අන්තර්ගත වෙනවා.
ගැප් සිවිය[නා.] දරු ගැබ වසා සිටින සම; වැදෑ මස.
ගැප් සුන්වීම(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බකෝෂය ඉවත් කරනු ලැබීම (=spay ).
ගැප්(බ්) ගන්නවා[ක්‍රි.] දරුවකු පිළිසිඳ ගන්නවා.
ගැප්, ගැබ්[නා.ප්‍ර.] ගර්බ; ගැබ; ගබ.
ගැප්පෙරහර[නා.] ගැබිණියකට කළ යුතු ඇප උපකාර සහ දරු ගැබට කළයුතු ආරක්ෂා සංවිධානය.
ගැබ පිරෙනවා[ක්‍රි.] ගොයම් බණ්ඩි වෙනවා.
ගැබකුස[නා.] චෛත්‍යයක ධාතු ගර්භයේ ඇතුළත.
ගැබකොළය[නා.] ගොයම් ආදි ධාන්‍ය වර්ගවල ළපටි කරල අන්තර්ගත කොළය.
ගැබපෙරහර[නා.] ගබපෙරහර.
ගැබ් කරනවා[ක්‍රි.] අන්තර්ගත කරනවා; ඇතුළත් කරනවා.
ගැබ් ගන්නවා1. [ක්‍රි.] දරු ගැබක් පිහිටනවා. 2. [ක්‍රි.] ගොයම් ආදි ධාන්‍ය වර්ගවල කරල් ඉදෙනවා; බණ්ඩි වෙනවා.
ගැබ් වෙනවා1. [ක්‍රි.] ගැබ් හටගන්නවා; ගර්භයක් ඇති වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ඇතුළත් වෙනවා; අන්තර්ගත වෙනවා.
ගැබ්ගෙල[නා.] ගර්භාෂයේ පහළ කොටස; ගර්භාෂයේ යෝනි මාර්ගය තුළට නෙරා ඇති කොටස.
ගැබ්බර[වි.] දරු ගැබක් සහිත; ගැබ්ගත්.
ගැබ්සාරක(පාරිභා.) [වි.] ගර්භයේ වැටීම සිදු කරන; ගබ්සාව ඇති කරන (=ecbolic).
ගැබ්සාව[නා.] දරුගැබ විනාශ කිරීම හෝ විනාශවීම.
ගැබිනිය, ගැබින්න[නා.] ගර්භණී කාන්තාව.
ගැබිලිය[නා.] ගර්භණී කාන්තාව.
ගැබු[නා.ප්‍ර.] ගර්භය.
ගැම්ම1. [නා.] ගැන්ම ගැනීම; ග්‍රහණය. 2. [නා.] යමක් කිරීමේ දී යොදවන ශක්තිය. 3. [නා.] අතිරේක ශක්තිය; අතිරේක උනන්දුව. 4. [නා.] ප්‍රයෝජනය. 5. (කථා.) [නා.] අමාරු තත්ත්වය; අවදානම.
ගැමාකිරණය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් චුම්බක කිරණ විශේෂයක්; මෙම කිරණවලට ඝන ලෝහ තහඩු විනිවිද යා හැකිය (=gamma ray).
ගැමි1. [වි.] ගමට අයිති; ගම හා සම්බන්ධ. 2. [වි.] ගමන් කරන; යන.
ගැමියා[නා.] ගමෙහි ජීවත් වන්නා; ගම්බද මිනිසා.
ගැමිවහර[නා.] ගම්බද ව්‍යවහාරය; ජනවහර.
ගැඹර, ගැඹුරු1. [වි.] මතුපිට සිට පතුළට සෑහෙන පරතරයක් ඇති; පතුළට බොහෝ දුර වූ. 2. [වි.] දුරදිග සිතා බලන; දූරදර්ශී; විචක්ෂණ. 3. [වි.] තේරුම් ගැනීමට අමාරු; දුරවබෝධ. [නා.] ජලාශයන්හි මතුපිටට යටින් පිහිටි හරිය; ඝන ප්‍රමාණය.
ගැඹුරු අවපාතය[නා.] ඉතා ම අඩු පීඩනය ඇති ස්ථානය.
ගැඹුරු ආමානය(පාරිභා.) [නා.] ගැඹුර මනින උපකරණය (=depth gauge).
ගැඹුරුසර[නා.] ගම්භීර ස්වරය; ගැඹුරු කටහඬ.
ගැල1. [නා.] කරත්තය. 2. [නා.] ගැලක පැටවිය හැකි බඩු ප්‍රමාණය. 3. [නා.] ලියවන පට්ටලයේ කොටසක්. 4. [නා.] අධික මහන්සිය.
ගැලතෙනවා[ක්‍රි.] ඉවත් නොවී එතැන ම ඇලී සිටිනවා; කිසියම් වැඩක් අතපසු කරමින් එය පමා කරනවා.
ගැලපත්[වි.] ගිලන් වූ; රෝගාතුර වූ.
ගැලය(පාරිභා.) [නා.] ගුරුත්වජ ත්වරණය මනින ඒකකය.
ගැලරිය1. [නා.] චිත්‍ර, ඡායාරූප ආදි කලාත්මක කෘති ප්‍රදර්ශනය සඳහා වෙන්වූ ශාලාව. 2. (කථා.) [නා.] නාට්‍යය හෝ චිත්‍රපටි ප්‍රදර්ශන ශාලාවක ඉදිරියේ ම තිබෙන ආසන පන්තිය.
ගැලවිජ්ජාව[නා.] යමකු යම් වරදකින් ගැලවීම සඳහා දරන උපක්‍රමය.
ගැලවුම් කාරයා, ගැළවුම් කරුවා1. [නා.] කෙනකුගේ ගැලවීම ඇති කරන්නා; විපතට පැමිණියකු ඉන් මුදාගන්නා තැනැත්තා. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ.
ගැල් අකුර[නා.] කරත්තයේ රෝද දෙක සම්බන්ධ කරන අලවංගුව; රථාක්ෂය.
ගැල් ඇදුරා[නා.] කරත්තකාරයා; ගැල්කරුවා; කරත්ත දක්කාගෙන යන්නා.
ගැල් දෙටුවා[නා.] කරත්ත කණ්ඩායමක නායකයා; ගැල් සමූහයක ප්‍රධානයා.
ගැල් ධුරය[නා.] කරත්තයේ ගොනා බඳින කඳ; වියගහ.
ගැල්නැබ, ගැල්නැඹ[නා.] කරත්ත රෝදයේ ගරාදි පිටතට විහිදී යන සේ ලියවා සකස් කළ චක්‍රාකාර මැද කොටස; රෝදයේ අලවංගුව දරන තැන; බොස්ගෙඩිය.
ගැල්බාව[නා.] ගැලක වියගහ සවි කළ අක්ෂයකට උඩින් දෙපස තිබෙන ලී දෙක; ගැල් තට්ටුව සවි කළ ලී කඳන් දෙක.
ගැල්රෑණ[නා.] කරත්තයේ බැඳි ගොනාගේ නාස්ලණුවට සම්බන්ධ ලණුව; තෝංලණුව.
ගැල්රිය[නා.] කරත්තය.
ගැල්ලා[නා.] කරත්තය දක්කන්නා.
ගැල්වනයිස් කරනවා(පාරිභා.) [නා.] (යකඩ හෝ වානේ මල බැඳීමෙන් වැළැක්වීම පිණිස) තුත්තනාගම් (සින්ක්) ආලේප කරනවා; ගැල්වනයිස් කරනවා.
ගැල්වනස්කෝපය, ගැල්වනොස්කෝපය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත්ධාරා හසුකර ගැනීමටත් ඒවා ගලා යන අත සොයා ගැනීමටත් භාවිත කරන උපකරණය (=galvanoscope).
ගැල්වනොමීටරය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා විද්‍යුත් ධාරා ඇති නැති බව අනාවරණය කර ගැනීමත් ඒවායේ ප්‍රබලතාව මැන ගැනීමත් සඳහා පාවිච්චි කරන උපකරණයක්.
ගැල්වනොවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] වැඩෙන ශාක අවයව තුළින් විදුලිය ගමන් කිරීමේ දී ඒවායෙහි ඇති වන වක්‍රතා සංසිද්ධිය; විද්‍යුත් උත්තේජයකට යම් ජීවියකු දක්වන ප්‍රතිචාරය; විද්යුතාවර්තනය.
ගැල්විය, ගැල්වියගහ[නා.] කරත්තයෙහි ගොනාගේ කරට තබා බඳින කුඩා හරස් ලී කඳ.
ගැල්සාත්තුව[නා.] කරත්ත සමූහය; ගැල් කණ්ඩායම.
ගැලැක්ටොමීටරය(පාරිභා.) [නා.] කිරිවල විශිෂ්ට ගුරුත්වය සෙවීමේ උපකරණය (=galacto meter)
ගැලැත්ත[නා.] කරත්තය; රථය.
ගැලි1. [නා.ප්‍ර.] ගාල; ගෝස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] වතුර බැස යෑම වැලැක්වීමට උසට බඳින වැටිය; වේල්ල.
ගැලිය1. [නා.] කරත්තය; යානය. 2. (පාරිභා.) [නා.] අකුරු යොදනයෙහි ලා අමුණා ගත් මුද්‍රණ අකුරු සමූහය තැන්පත් කරනු ලබන දිග ලෝහ හෝ ලී තැටිය; එසේ අමුණා ගත් තීරු පිටු වශයෙන් වෙන් නොකළ අකුරු පේළි ගොන්න.
ගැලියම්, ගැල්ලියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉතා දුර්ලභ ගණයේ ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්(=gallium).
ගැලී[නා.ප්‍ර.] තෙත්බිම; දිය සහිත භූමිය.
ගැලීනා(පාරිභා.) [නා.] ඊයම්වල ප්‍රධාන ලෝපස; ලෙඩ් සල්ෆයිඩ් (=galena)
ගැලීසෝදුපත[නා.] මුද්‍රණ ශිල්පයේ දී ලබා ගන්නා සෝදුපත් අතුරින් පළමුවැන්න.
ගැලුම, ගැලොම[නා.] ද්‍රව ධාරිතාව මනින මිම්මක්; පයින්ට් අටක හෙවත් බෝතල හයක ප්‍රමාණය.
ගැවසෙනවා[ක්‍රි.] පැතිරෙනවා; එක්රැස් වෙනවා; නිතර හැසිරෙනවා.
ගැසට් පත්‍රය[නා.] මහජනයාගේ දැනගැනීම පිණිස අවශ්‍ය නීතිරීති නිල නිවේදන ආදි කරුණු පළ කරනු ලබන රජයේ නිල පත්‍රිකාව.
ගැස්ට්‍රින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආමාශයෙහි හයිඩ්රෝක්ලෝරින් අම්ල ස්‍රාවය උත්තේජනය කරන හා රුධිර පීඩනය වැඩි කරන හෝර්මෝනයක්.
ගැස්ම1. [නා.] කම්පනය; පීඩනය; වෙව්ලීම; තැතිගැන්ම. 2. [නා.] පිපිරීම; ඉරිතැලීම. 3. [නා.] හැප්පීම; වැදීම. 4. (පාරිභා.) [නා.] මොළයේ සංවේදී කොටස්වල හෝ චාලක කොටස්වල හෝ ක්‍රියාව හදිසියේ අවුල් වීම; අපස්මාරය. 5. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ මස්පිඬු හැකිලීම හා ලිහිල් වීම නිසා ඇතිවන කම්පනය (=clonic stage).
ගැස්සුම්වරණය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක විශේෂයෙන් මෝටර් රථයක ගැස්සීම වැළැක්වීමේ උපකරණය (=anti-knock).
ගැස්සෙනවා1. [ක්‍රි.] හිටිහැටියේ තැති ගැනෙනවා, බයවෙනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] යම්කිසි වැඩක් බලාපොරොත්තු රහිත ව වැරදී යනවා; අසාර්ථක වෙනවා.
ගැසිනි මෙහෙය[නා.] අත්පය වෙහෙසා කරන වැඩ; බර වැඩ.
ගැසෙනවා, ගැහෙනවා2. [ක්‍රි.] සැලෙනවා; වෙවුලනවා. 3. [ක්‍රි.] පුපුරනවා; පැළෙනවා. 4. [ක්‍රි.] ඉපිලෙනවා; ස්පන්දනය වෙනවා.
ගැහැට[නා.ප්‍ර.] පීඩාව; කරදරය; හිරිහැරය.
ගැහැටියා[නා.] නොදියුණු තැනැත්තා; ම්ලේච්ඡයා.
ගැහැටුම1. [නා.] ඝට්ටනය; ගැටීම. 2. [නා.] හිරිහැරය; පීඩාව; ගැහැට. 3. [නා.] ඖෂධීය කොළ මල් ආදිය අඹරා සාදාගත් මිශ්‍රණය.
ගැහැනිය1. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව; කත; ලලනාව. 2. [නා.ප්‍ර.] අඹුව; බිරිය. [නා.] උපද්‍රවය; හිරිහැරය.
ගැහැවිනිය[නා.] ගෘහිණිය; ස්වාමිදුව.
ගැහැවියා1. [නා.] ගහපතියා; ගෙහිමියා. 2. [නා.] ගොවියා.
ගැහෙනවා1. [ක්‍රි.] පැළෙනවා; පුපුරනවා; ඉරිතළනවා. 2. [ක්‍රි.] වෙවුලනවා; සැලෙනවා.
ගැළත්ත, ගැළැත්ත[නා.] වටේට පෙළ ගැස්වූ කරත්ත සමූහය.
ගැළතිල්ල1. (කථා.) [නා.] කමතේ කොළ පෑගීමට එකට ඇඳූ මීහරක් සමූහය. 2. (කථා.) [නා.] මීගොන් ඈඳන ලණුව.
ගැළතුමසීසෑමේදී හා කොළ මැඩවීමේ දී යොදාගන්නා ගවයන් සිව්දෙනකු හෝ වැඩි ගණනක් එකට ඈඳාගත් හරක් සමූහය; වර්තය.
ගැළපිල්ල(පාරිභා.) [නා.] වෙනස හෝ අඩුව සකස් කිරීම; සමායෝජනය (=adjustment).
ගැළපෙනවා[ක්‍රි.] යෝග්‍ය වෙනවා; ඔබිනවා; සරිලනවා.
ගැළියාය[නා.] පිරීම; රාශියකගේ එක්රැස්වීම.
ගෑනු බෑය[නා.] ඇස් තුන තිබෙන පොල්ලෑය.
ගෑනුබින්න ඉඩම[නා.] ඉඩම් පංගු විශේෂයක්; බින්න ක්‍රමයට විවාහ වූ ස්ත්‍රියට පියාගෙන් උරුමවන ඉඩම.
ගෑනුමල[නා.] ස්ත්‍රී කේශර ඩිම්බ පමණක් ඇති මල; ජායාංගි පුෂ්පය.
ගෑරුප්පුව[නා.] ආහාර අනුභවය සඳහා පාවිච්චි කරන ඇඟිලි බෙදුණු හැන්දක් වැනි ලෝහමය උපකරණයක්.
ගෑලියාව(කථා.) [නා.] කෑමට ඇති තදබල ආශාව; කෑදරකම.
ගෑස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍ය වායු ගෝලයේ උෂ්ණත්වයෙන් ඝන බවට හෝ ද්‍රවබවට පත් නොවන ඉන්ධනයක් වශයෙන් පාවිච්චි කළ හැකි වායු මිශ්‍රණය.
ගෑස් මැන්ටලය[නා.] ගෑස් ලාම්පුවේ ආලෝකය (ගිනිදලුව) රඳා සිටින දැල් තිරය; ගෑස් ලාම්පුවේ මැන්ටලය.
ගෑස් ලාම්පුව[නා.] ගෑස් වායුවට ගිනි ඇවිළවීමෙන් දැල්වෙන ලාම්පු විශේෂය.
ගෑස් ලිප[නා.] ගෑස් දැල්වීමෙන් ගිනි පත්තු කරන ලිප.
ගෑස් වෙස්මුහුණ(පාරිභා.) [නා.] විෂ වායුවලින් ආරක්ෂාවීමට යොදා ගන්නා මුහුණු වැස්මක් (=gas mask)
ගෑස්යාය[නා.] පොළොව යට තිබෙන ඛනිජ තෙල්වලින් හටගන්නා ගෑස් පැතිර තිබෙන විශාල භූමි ප්‍රදේශය.
ගෑස්සිලින්ඩරය[නා.] දහනය සඳහා ගන්නා වායුව තැන්පත් කොට තිබෙන සිලින්ඩරාකාර භාජනය.
ගිගිරාන, ගිරිරියාන(කථා.) [නා.] ගල්වලින් ගැවසුණු කඳු සහිත ප්‍රදේශය.
ගිගිරිය1. [නා.] ඉතා උස් හඬ; ගර්ජනය. 2. [නා.] ගෙජ්ජි; කිංකිණි.
ගිගිරිවළලු[නා.ප්‍ර.බහු.] නැට්ටුවන් පයේ හා අතේ ලන මිහිරි නාදයක් උපදවන වළලු විශේෂය.
ගිගිරුම[නා.ප්‍ර.] මහත් හඬ; ගර්ජනය.
ගිගුම[නා.] මහත් ශබ්දය; ඝෝෂාව; ගිගුරුම; ගර්ජනාව.
ගිගුම් දෙනවා[ක්‍රි.] මහත් ශබ්දයක් නගනවා; ගර්ජනාවක් කරනවා.
ගිගුරු පොට[නා.] නැට්ටුවන් පය බඳින ගිගිරි සහිත පට; ගෙජ්ජිවැල.
ගිජිඳු[ගජ+ඉඳු] [නා.ප්‍ර.] ඇත් නායකයා; හස්තිරාජයා; උතුම් ඇතා.
ගිජු[වි.] කෑදර; ලොල් වූ; ලෝභී. 1. [නා.ප්‍ර.] කෑදරකම; ආශාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතා; අලියා.
ගිඤ්ජකාවසථ[නා.ප්‍ර.] ගඩොලින් නිම කළ ගොඩනැගිල්ල.
ගිඩිය(කථා.) [නා.] වංගෙඩිය.
ගිණික, ගිණිය[නා.] වෛශ්‍යාව; ගණිකාව; නගර සෝභනිය.
ගිණුම[නා.] මුදල් ලැබීම හා වැයවීම පිළිබඳ ලිඛිත විස්තරය; ගනුදෙනු සම්බන්ධ ලේඛනය.
ගිතෙල්[නා.] එළකිරෙන් සාදා ගන්නා උකු තෙල් වර්ගය; එළඟි තෙල්.
ගින්න1. [නා.ප්‍ර.] කිසිවක් දැවීමේ දී ක්‍රියාකාරී වන ශක්ති විශේෂය; අග්නිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කුස තුළ ආහාර පැසවීමට අවශ්‍ය දාහය; කුසගින්න.
ගිනි1. [වි.] පිලිස්සෙන ලද හෝ සැර. 2. [වි.] ගින්දර වැනි. 1. [නා.ප්‍ර.] ගින්න. 2. [නා.ප්‍ර.] අනු දිසාවක නාමය; ගිනිකොණ. 3. [නා.ප්‍ර.] පද්‍ය බන්ධනයෙහි නියමිත ගණ අටෙන් එකක්. 4. [නා.ප්‍ර.] පත්තිනි දේවියගේ අවතාර සතෙන් එකක්; ගිනි පත්තිනි.
ගිනි අඟුර1. [නා.] ගින්නෙන් පිලිස්සී දිලිසෙමින් තිබෙන අඟුරු කැබැල්ල. 2. (රූඪි.) [නා.] විශාල විපත්තිය; විනාශය.
ගිනි අලල[නා.] ගිනි රශ්මිය; ගින්නෙන් ඇති වන දැඩි උෂ්ණත්වය.
ගිනි අලාතය[නා.] ගිනි පෙනෙල්ල; ගිනි පන්දම.
ගිනි අව්ව(කථා.) [නා.] දැවෙන අව්ව; තද සූර්යතාපය.
ගිනි අවිය[නා.] ගිනි පිටවන ආයුධය; තුවක්කුව.
ගිනි අවුළුවනවා1. [ක්‍රි.] ගිනි දල්වනවා; ගින්දර පත්තු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කල කෝලාහල ඇති කරනවා.
ගිනි ඇඳිරිය(කථා.) [නා.] ඉර බැස යන වෙලාව; සැන්දෑව.
ගිනි ඇවිළෙනවා1. [ක්‍රි.] ගිනි පත්තුවෙනවා; ගිනි දැල්වෙනවා. 2. (කථා.) (රූඪි.) [ක්‍රි.] බලවත් දුක් වේදනාවකට පත් වෙනවා.
ගිනි උණ්ඩය[නා.] වෙඩි උණ්ඩය.
ගිනි උදුන[නා.] ලිප; පෝරණුව.
ගිනි එන්ජිම[නා.] ගින්න නිවීමට වතුර විදින යන්ත්‍රය; ගිනි නිවන යන්ත්‍රය.
ගිනි කටුව1. [නා.] ගිනිගල සමග ගටා ගිනි අවුළුවා ගැන්මට භාවිත කරන ලෝහ කැබැල්ල. 2. [නා.] ගින්නෙන් රත් කොට ශරීරයේ අවශ්‍ය ස්ථාන කැවීමට ගන්නා කටුව. 3. (කථා.) [නා.] කැති පොරෝ ආදිය මුවහත් කිරීමට ගන්නා වානේ කැබැල්ල.
ගිනි කඩදාසිය[නා.] ලී ආදියේ මතුපිට සූරා මට්ටම් කිරීමට පාවිච්චි කරන කඩදාසිය; වැලි කඩදාසිය.
ගිනි කඩනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ගිනි මොලවනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] වෙඩි තියනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] පුලුස්සනවා.
ගිනි කනවා1. [ක්‍රි.] ගිනි රශ්මියෙන් පීඩා විඳිනවා. 2. [ක්‍රි.] නීතීඥයන් අය කරන මුදල සම්බන්ධයෙන් ද වෙළඳුන් අයුතු ලෙස ලාභ ලැබීම සම්බන්ධයෙන් ද යෙදේ.
ගිනි කන්ද[නා.] පොළොව අභ්‍යන්තරයෙහි පවතින ලෝදිය ගිනි අළු; ලෝ දිය, ගෑස් ආදිය නිතර හෝ කලින් කල උඩට විහිදී යන විවරයක් හෝ විවර වැඩි සංඛ්‍යාවක් සහිත කඳු ශිඛරය; යමහල (=volcano).
ගිනි කඳයා(කථා.) [නා.] තුවක්කුව.
ගිනි කබල[නා.] භාවිතය සඳහා ගිනි අඟුරු දමන භාජනය; අඟුරු කබල.
ගිනි කරනවා1. [ක්‍රි.] ගින්දර පත්තු කරනවා; ගිනි දල්වනවා. 2. [ක්‍රි.] ගින්නෙන් රත් කරනවා; ගිනියම් කරනවා; පිසිනවා. 3. [ක්‍රි.] බඩගින්න ඇති කරනවා.
ගිනි කලබ, ගිනි කලඹ[නා.] ගිනිගොඩ; අග්නි කලාපය.
ගිනි කසේට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] ඉක්මනට; කඩිනමට.
ගිනි කිස1. [නා.] (වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර විධියක් වූ) අග්නි කර්මය; ගිනිකම. 2. [නා.] අග්නි කෘත්‍යය; දැවීම; පිලිස්සීම; ආදාහනය.
ගිනි කීර[නා.] දැවෙන ලී පතුර; පත්තු වෙන ලී කූර.
ගිනි කුන්දං ගැහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (ගිනි ගොඩ ගැහෙනවා යනු වාච්‍යාර්ථයි) වැඩ වරදිනවා; මහත් අමාරුවට වැටෙනවා.
ගිනි කුන්දම(කථා.) [නා.] උග්‍ර කලහය; රණ්ඩුව; දබරය.
ගිනි කූටක(කථා.) [වි.] තද ග්‍රීෂ්මය සහිත; උෂ්ණාධික; දැවෙන.
ගිනි කූටකය, ගිනි කූටකේ[නා.] තද රශ්මිය; තද අව්ව.
ගිනි කූඩුව[නා.] වනගත දඩයක්කාරයන් රාත්‍රී කාලයේ දඩයමේ යන විට දල්වා ගෙන යන පහන් කූඩුවක්.
ගිනි කූර[නා.] එක් කෙළවරක වෙඩි බෙහෙත් දවටා ගින්දර දැල්වීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා කුඩා ලී කූර.
ගිනි කෙළිය1. [නා.] විනෝදය පිණිස මල් වෙඩි පත්තු කිරීමේ ක්‍රීඩාව. 2. [නා.] තොවිල් ආදියේදී ගිනිපන්දම් ගෙන නැටීම. 3. (කථා.) [නා.] උග්‍ර කෝලාහලය; විශාල රණ්ඩුව.
ගිනි ගසනවා, ගිනි ගහනවා1. [ක්‍රි.] ගින්දර පත්තු කරනවා; ගිනි මොළවනවා; ගිනි අවුළුවනවා. 2. [ක්‍රි.] කලකෝලාහල ඇති කරනවා; භේද භින්න කරනවා.
ගිනි ගෙඩිය[නා.] භයානක විපත; මහා විනාශය.
ගිනි ගොඩ1. [නා.] ගිනි රාශිය; ගිනිමැලය. 2. (රූඪි.) [නා.] කරදර රාශිය; කම්කටොලු රැස.
ගිනි ජාලාව[නා.] ඇවිලෙන ගින්නෙන් ඉහළ නගින මහා ගිනිදැල්ල; ඉහළ නගින ගිනිදැල් සහිත මහ ගින්න.
ගිනි තන[නා.] අග්නි ස්ථානය; නිරය.
ගිනි තපිනවා[ක්‍රි.] ගින්නෙහි උණුසුමෙන් ඇඟ රත් කර ගන්නවා.
ගිනි තබනවා, ගිනි තියනවා1. [ක්‍රි.] ගිනි තබනවා; යමකට ගිනි අවුළුවනවා. 2. [ක්‍රි.] දූසමාන ආරංචියක් සේ ඕපාදූප පතුරුවා හරිනවා.
ගිනි දල්වනවා[ක්‍රි.] ගිනි මොළවනවා; ගින්දර අවුළුවනවා.
ගිනි දලුව[නා.] ගිනිදැල්ල.
ගිනි දෙනවා1. [ක්‍රි.] ගිනි තබනවා. 2. [ක්‍රි.] තුවක්කුව පත්තු කරනවා; වෙඩි තියනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] කරදර හිරිහැර පමුණුවනවා.
ගිනි දෙවියා[නා.] ගින්නට අධිපති දෙවියා; අග්නි දේවතාවා.
ගිනි නිවනය(පාරිභා.) [නා.] ගින්නක් ඇති වූ විටක එය නිවා දැමීමට තාවකාලිකව යොදාගනු ලබන උපකරණයක්; උපකරණය. ගිනි නිවන
ගිනි නූල(පාරිභා.) [නා.] සේව නූල; හෙමින් එක ම වේගයෙන් ගිනි ඇවිල ගෙන යන නූලක්.
ගිනි පට්ටල[නා.] වළන් ආදිය දැවීමට සකස් කළ උදුන.
ගිනි පත්තුවෙනවා1. [ක්‍රි.] ගින්දර පත්තු වෙනවා; ගිනි ඇවිලෙනවා. 2. [ක්‍රි.] බලවත් දුක් වේදනාවකට පත් වෙනවා.
ගිනි පවුර[නා.] ප්‍රාකාරයක් මෙන් සෑදුණු ගිනි ජාලාව.
ගිනි පස්(කථා.) [නා.] ගිනි පෝරණුවල ගල් බැඳීම සඳහා ගන්නා පස් වර්ගය.
ගිනි පාගනවා[ක්‍රි.] ගිනි අඟුරු මත ගමන් කරනවා.
ගිනි පිඹිනවා[ක්‍රි.] ගිනි ඇවිළවීමට කටින් හෝ නලයකින් පිඹිනවා.
ගිනි පුපුර[නා.] ලෝහ, ගල් ආදිය එකට ගැටීමෙන් නගින පුලිඟුව; ගිනි පුලිඟුව.
ගිනි පූජාව[නා.] ගිනි දෙවියන් උදෙසා කරන පූජාව; හෝමය.
ගිනි පොලිය[නා.] අධික පොලිය; අසාධාරණ පොලිය.
ගිනි පෝරණුව[නා.] උළු ගඩොල් ආදිය පිලිස්සීම සඳහා සකස් කළ උදුන.
ගිනි බටය[නා.] ගිනි පිඹීමට පාවිච්චි කරන බටය.
ගිනි බඳිනවා1. [ක්‍රි.] බඩගින්න ඇති කරනවා; කුසගින්න වඩනවා. 2. [ක්‍රි.] ගිනි දල්වනවා.
ගිනි බලය[නා.] ආහාර පැසවීමේ ශක්තිය; කුසගින්න.
ගිනි බැලුම[නා.] ඇතුළේ ඇති වාතය රත් වූ විට අහසට නගින ලෙස තුනී කඩදාසිවලින් තනන ලද විශාල කූඩුව.
ගිනි බිඳිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වෙඩි තියනවා.
ගිනි බෝකරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ගිනි පත්තු කරනවා; පිඹීමෙන් / දර දැමීමෙන් ගින්න විශාල කරනවා.
ගිනි බෝම්බය[ක්‍රි.] ගොඩනැගිලි ආදිය ගින්නෙන් දවා විනාශ කිරීමට හෙලන බෝම්බ වර්ගය.
ගිනි මඩුව[නා.] දෙවියන්ගෙන් සෙත් පතා ගිනි පෑගීමෙන් කරන දේවපූජාව.
ගිනි මල1. (කථා.) [නා.] තුවක්කුව පත්තු කිරීමට සවිකරන කැප් එක. 2. [නා.] ගිනි පුපුර.
ගිනි මැලය[නා.] මොලවන ලද ගින්න; දැල්වෙන ගින්න.
ගිනි මැස්ස1. [නා.] පැලක ගිනි මෙළවීම සඳහා සෑදූ මැස්ස. 2. [නා.] යටින් ගිනි දල්වා කොප්පරා ආදිය වේළන මැස්ස. 3. (පාරිභා.) [නා.] ගෙයක ගිනි මොළවන ස්ථානයේ දර ගල් අඟුරු ආදිය දැමීමට සවිකර තිබෙන යකඩ ලී කූරු සහිත රාමු විශේෂයක් (=grate of fireplace).
ගිනි මොළවනවා, ගිනි මොලවනවා[ක්‍රි.] ගිනි අවුළුවනවා; ගින්දර පත්තු කරනවා.
ගිනි රක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] ගින්නෙන් සිදුවන හානි පිළිබඳ ව කරන රක්ෂණය.
ගිනි රොන්[නා.ප්‍ර.] ගින්නෙන් පිට වන ගිනිපුපුරු.
ගිනි වඩනවා[ක්‍රි.] කුසගින්න වැඩි කරනවා; ජඨරාග්නිය වර්ධනය කරනවා.
ගිනි වතුර1. [නා.] විෂබීජ නාශක ද්‍රව්‍යයක්. 2. [නා.] නයිට්‍රික් අම්ලය. 3. [නා.] මත්පැන්.
ගිනි වදනවා, ගිනි වදිනවා[ක්‍රි.] ගින්නට ඇතුළු වෙනවා; ගින්නට ප්‍රවේශ වෙනවා.
ගිනිකණ[නා.] ගිනිදලුව; ගිනිපුපුර; ගිනි පුලිඟු.
ගිනිකණ වැටෙනවා, ගිනිකණා වැටෙනවා[ක්‍රි.] දීප්තිමත් තද ආලෝකයක් ඇසට වැටීමෙන් ඇස තාවකාලික ව නොපෙනී යනවා.
ගිනිකම්[නා.ප්‍ර.] පිලිස්සීමෙන් සමහර රෝග සුව කිරීමට යොදා ගන්නා ක්‍රමයක්; අග්නි කර්මය.
ගිනිකාරකම(කථා.) [නා.] ශරීරයේ ඇති වන තද දාහ ගතිය.
ගිනිකොන[නා.] නැගෙනහිර හා දකුණ යන දෙදිශාව අතර පිහිටි අනු දිශාව.
ගිනිගණන[නා.] අධික මිල.
ගිනිගන්නවා1. [ක්‍රි.] ගිනි අල්ලනවා; ගිනි ඇවිලෙනවා; ගින්නෙන් දැවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] මහත් විනාශයක් ඇති වෙමින් පවතිනවා.
ගිනිගල1. [නා.] සිලිකාවෙන් සෑදුණු තද ගල් වර්ගයක්. 2. [නා.] කතුරු පිහියා ආදී ආයුධ මුවත් තැබීමටත් ලෝහයක නුවුමනා කොටස් සූරා දැමීමටත් පාවිච්චි කරන උපකරණය.
ගිනිගල් තුවක්කුව(කථා.) [නා.] ගිනිගල් කැබැල්ලකින් ගිනි උපදවා වෙඩි බෙහෙත්වලට ගිනි ඇවිලවීමෙන් පත්තු කරන තුවක්කුව.
ගිනිගානවා[ක්‍රි.] ගිනිදඬු ඝර්ෂණය කොට ගිනි උපදවනවා.
ගිනිගෙය, ගිනිගේ1. [නා.] මිනී දැවීමට සාදන දරසෑය; ආදාහනාගාරය. 2. [නා.] ගිනි දෙවියන් පුදන ගෙය.
ගිනිදණ්ඩ1. [නා.ප්‍ර.] ගිනි ගාන දණ්ඩ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිනි ඇවිලුණු ලීය; ගිනි පෙනෙල්ල.
ගිනිදිගු[නා.ප්‍ර.] ගිනිකොන දිශාව.
ගිනිදිගු හිමි[නා.ප්‍ර.] ගිනිකොනට අධිපති අග්නි දෙවියා; ගිනිදෙවියා.
ගිනිදු බල[වි.] ආහාර දිරවීමේ ශක්තිය අඩු; බඩගිනි නැති.
ගිනිදුම්1. [නා.ප්‍ර.] ගින්නෙන් නගින දුම්. 2. [නා.ප්‍ර.] තුවක්කුව.
ගිනිනිවන හමුදාව(පාරිභා.) [නා.] ගිනි නිවීමට පුහුණු කරන ලද භට පිරිස.
ගිනිපත් ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ගින්න ඇවිලී යෑම සඳහා ගිනි අඟුරුවලට හුළං ගහනවා.
ගිනිපබා[වි.] ගිනිඑළිය මෙන් බබළන; ගින්දර මෙන් ප්‍රභාවත් වූ.
ගිනිපුද[නා.ප්‍ර.] ගිනි දෙවියන් උදෙසා පවත්වන පූජාව.
ගිනිබත් කරනවා[ක්‍රි.] ගින්නට ගොදුරු කරනවා; ගිනි තබා විනාශ කරනවා.
ගිනිමද්දහන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තද අවුව සහිත ඉර මුදුන් වේලාව; මධ්‍යාහ්න සමය.
ගිනිමැටි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අධික උෂ්ණත්වයට ඔරොත්තු දෙන මැටි; ලිප් මැටි.
ගිනිය[නා.] සිලිම් 21 ක් වටිනා පැරණි බ්‍රිතාන්‍ය කාසියක්.
ගිනියම[වි.] අධික ලෙස රත් වූ; තදින් උෂ්ණාධික වූ; උණුසුම් වූ. 1. [නා.] උෂ්ණත්වය; ශරීරයේ ඇති උණුසුම; දැවිල්ල; දාහය. 2. [නා.] අග්නි කර්මය; පිළිස්සීමෙන් කරන වෛද්‍ය කර්මය. 3. [නා.] උපදංශ රෝග විශේෂයක්.
ගිනියම්කාරයා(කථා.) [නා.] ඉක්මනට කෝපය ඇවිස්සෙන තැනැත්තා.
ගිනියවට[නා.] ගිනියම් වූ යකඩ ගුළිය.
ගිනිරාමෙට[ක්‍රි.වි.] වහ වහා; ගිනිසැරේට; කඩිනමින්.
ගිනිරොටුව(කථා.) [නා.] ගිනි ගොඩකින් දුම්ගුලි සමග ඉහළට විහිදෙන ගිනි ගුළිය.
ගිනිලනවා[ක්‍රි.] ගිනි තබනවා; පුච්චනවා.
ගිනිවට[නා.] ගිනි ගුළිය; ගිනි බෝලය.
ගිනිවර[නා.ප්‍ර.] ගින්නේ තැවීම; රත් කිරීම.
ගිනිවරණ(පාරිභා.) [වි.] සාමාන්‍ය තත්ත්වය යටතේ ගිනි නොගන්නා (=fireproof).
ගිනිවළ[නා.] දැවෙන ගිනි අඟුරුවලින් යුත් වළ.
ගිනිවාරක[වි.] ගිනි වළක්වන; ගින්නට නොදැවෙන.
ගිනිවැටිය(පාරිභා.) [නා.] පහනක හෝ තෙල් උදුනක ගිනි දැල්වෙන තිරය (=burner).
ගිනිවිත[නා.] ගිනිකබල.
ගිනිවිස[නා.] ගින්නක් මෙන් ශරීර දාහය ඇති කොට මරණයට පත් කරන විෂ; අග්නි විෂ.
ගිනිවෙඩි[නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල වෙඩි වර්ගයක්.
ගිනිවෙස්1. [නා.ප්‍ර.] ගින්නට පුද පූජා කරන තැනැත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියා.
ගිනිසිළ, ගිනිසුළ, ගිනිහුළ[නා.] සුළියක් මෙන් ඇවිළී නගින ගිනිදැල් සමූහය; ගිනිජාලාව.
ගිනිසිළුව[නා.] ගිනි දලුව; අග්නි ශිඛාව.
ගිනිසුරා[නා.] ගිනි දෙවියා.
ගිනිසෙණ, ගිනිහෙණ[නා.] ගිනිගෙන දිලිහෙන විදුලියත් සමග පොළොවට පාත් වන අසනිය.
ගිනිසොඬ නළය(පාරිභා.) [නා.] ගිනි නිවීම සඳහා ජලය ඉසීමට උපයෝගී කර ගන්නා නළ වර්ගයක් (=firehouse).
ගිනිහල[නා.] ගිනි තැපීම, හුණු පැන් නෑම ආදි කටයුතු සඳහා වෙන් වූ ගෙය.
ගිනිහලඹ(කථා.) [නා.] පත්තිනි හලඹ.
ගිනිහෙළනවා[ක්‍රි.] ගිනි උපදනවා.
ගිමන1. [නා.] ග්‍රීෂ්මය; උෂ්ණය. 2. [නා.] ගමන් බිමන් හා වැඩපල ආදියේ යෙදීමේ දී හටගන්නා විඩාව.
ගිමන් අරිනවා1. [ක්‍රි.] ග්‍රීෂ්මය නිවා ගන්නවා; ගිම් නිවනවා. 2. [ක්‍රි.] ශරීරයෙහි මහන්සිය නැති කරගන්නවා.
ගිමන්හල[නා.] මගීන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා මාර්ග අසල කරවන ලද විශ්‍රාම ශාලාව; අම්බලම.
ගිම්1. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්මය; උෂ්ණය; රස්නය. 2. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්ම කාලය; ගිම්හාන ඍතුව.
ගිම් නිවනවා[ක්‍රි.] ග්‍රීෂ්මය නිවනවා; මහන්සිය සංසිඳුවනවා.
ගිම්ඉතු, ගිම්ඉරිතු[නා.ප්‍ර.] ගිම්හාන සෘතුව.
ගිම්කල්[නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්ම කාලය; ගිම්හානය.
ගිම්රිවි[නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්ම කාලයේ සූර්යයා; චණ්ඩ සූර්යයා.
ගිම්හල1. [නා.] ගිමන්හල. 2. [නා.] ශාක වවන වීදුරු ගෙය; ශාකාගාරය.
ගිම්හාන තරණය(පාරිභා.) [නා.] ග්‍රීෂ්ම සෘතුවට ඔරොත්තු දීම පිණිස නිද්‍රාගත ස්වරූපයෙන් පසු වීම; ඇතැම් සත්ත්ව වර්ග සහ වෘක්ෂලතා සම්බන්ධයෙන් යෙදේ (=aestivation).
ගිම්හාන මෝසම්[නා.ප්‍ර.] ගිම්හානයේ දී ඇති වන තද උෂ්ණය හේතු කොට ගෙන මුහුදේ සිට ගොඩබිමට හමන සුළඟ.
ගිම්හාන සූර්යනිවෘත්තිය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයා කර්කටක නිවර්තනයට මුදුන් වන දිනය (=summer solstice).
ගිම්හානය[නා.] ග්‍රීෂ්ම සෘතුව.
ගිම්හෙළිය[නා.] තද ග්‍රීෂ්මය සහිත එළිමහන් ප්‍රදේශය.
ගිය[වි.] ගමන් කළ; පැමිණි; ප්‍රාප්ත වූ.
ගියකල1. [නා.] පසු වූ කාලය; ගත වූ කාලය; අතීතය. 2. (කථා.) [නා.] සිදුවූ දේ. [ක්‍රි.වි.] කල් ගෙවුණු; කාලය ගෙවීගිය පසු.
ගියර එළවුම1. (පාරිභා.) [නා.] ගියර් දැමීම (=gearing). 2. (පාරිභා.) [නා.] අවශ්‍ය ගියරයට අමුණා යන්ත්‍ර ගමන් කරවීම; ගියර අමුණා යන්ත්‍ර ගමන් කරවීම (=gear drive).
ගියර පෙට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] ගියර් රෝද, ගියර් කරුව ආදි කොටස් අන්තර්ගත විශේෂ පෙට්ටිය (=gear box).
ගියරදැති(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගියර රෝදවල ඇති විවිධාකාර දැති.
ගියරය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් රථවල එන්ජිම එක ම වේගයෙන් ක්‍රියා කරද්දී අක්ෂ දණ්ඩ වෙනස් වේගවලින් කරකැවීමට සලස්වන දෑතිරෝද පද්ධතියක් සහිත යාන්ත්‍රික උපකරණය (=gear)
ගිර1. [නා.ප්‍ර.] කන්ද; පර්වතය. 2. [නා.ප්‍ර.] වචනය; වදන.
ගිරග1. [නා.] පර්වතාග්‍රය; පර්වත ශිඛරය. 2. [නා.] බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය අඹරන ගල.
ගිරග්ගසමජ්ජ[නා.ප්‍ර.] රජගහනුවර කලින් කල පවත්වන ලද නැටුම් ගැයුම් වැයුම්වලින් සමන්විත නාට්‍ය උත්සවයක්.
ගිරය[නා.] පුවක් ආදිය කැපීම සඳහා අල්ලන අඬු දෙකක් හා තියුණු තලයක් සහිත ආයුධය.
ගිරා1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගෘහය; ගෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] වචනය; වදන; කථාව. 3. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රහයා.
ගිරාමිණ[නා.] මැණික් වර්ගයක්; මරකත.
ගිරි1. [නා.ප්‍ර.] පර්වතය; කන්ද. 2. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රීවය; බෙල්ල; කණ්ඨය. 3. [නා.ප්‍ර.] අංකුරය; රිකිල්ල.
ගිරි උයන[නා.] පාෂාණ මත පිහිටි උයන.
ගිරි ඌල[නා.] පර්වතයෙහි පිහිටි උල්පත; කඳු ඌල.
ගිරිකුහර[නා.ප්‍ර.] ගල් පර්වතයක හෑරීගිය කොටස හෝ සිදුර.
ගිරිකුළ[නා.] කඳුමුදුන; පර්වත කූටය.
ගිරිගබ්භාරය[නා.] පර්වතයක පිහිටි ගුහාව.
ගිරිගහනය[නා.] පර්වත සහිත කැලෑ ප්‍රදේශය.
ගිරිගුහාව[නා.] පර්වතයක පිහිටි ගුහාව.
ගිරිතර(පාරිභා.) [වි.] ගිරි අතර; කඳු අතර වූ (=intermontane).
ගිරිතලාව[නා.] කන්දක පිහිටි සම බිම; ගල්තලාව.
ගිරිතිය1. [නා.] කිතිය. 2. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය.
ගිරිදන්ත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආහාර ඇඹරීම සඳහා පිළියෙල වී ඇති කොපුල් දත් (=bunodont).
ගිරිදඹය, ගිරිදඹේ(කථා.) [නා.] තද බෑවුම් සහිත කන්ද.
ගිරිදරය[නා.] කෙළින් උසට පිහිටි කන්ද; කඳු ප්‍රපාතය.
ගිරිදා(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ළා බුලත් දලු; ගිරිදා නම් වූ බුලත් වැල් විශේෂය.
ගිරිදැදුරු[නා.] පර්වතයෙහි බෙදීගිය හෝ බිඳීගිය තැන.
ගිරිදැල්ල(කථා.) [නා.] ළා ගෙඩිය; ළපටි ගෙඩිය.
ගිරිදුර්ග[නා.ප්‍ර.] කඳුවලින් වට වූ ගමනට දුෂ්කර ප්‍රදේශය; කඳුකර දුර්ග මාර්ගය.
ගිරිදොළ[නා.] කන්දෙන් කඩා වැටෙන ජල ධාරාව; දිය ඇල්ල.
ගිරිඳා[නා.] පර්වතරාජයා; මහාමේරු පර්වතය; මන්දර පර්වතය.
ගිරිපථය(පාරිභා.) [නා.] කඳුකර පාර; පර්වත මාර්ගය.(=mountain track).
ගිරිපය[නා.] පර්වත පාදය; කඳු බෑවුම.
ගිරිපාද(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පර්වත පාදය; කඳු පාමුල.(=piedmont).
ගිරිබිත[නා.] පර්වත භිත්තිය.
ගිරිබෙයද, ගිරිබෙයන්ද[නා.] පර්වතයෙහි ගැට්ට; පර්වත පාර්ශ්වය.
ගිරිභණ්ඩ පූජාව1. [නා.] පැරණි ලක්දිව හෙළ රජදරුවන් විසින් පැවැත්වූ ආගමික උත්සවයක්. 2. [නා.] පර්වතයක් ආකාරයට පිරිකර ගොඩ ගසා සංඝයාට පූජා කරමින් මහාදාඨික මහානාග රජතුමා විසින් පැවැත්වී යැයි සඳහන් පින්කම.
ගිරිය1. [නා.] ග්‍රීවය; බොටුව; උගුර. 2. [නා.] බීජයකින් ඇදෙන රිකිල්ල; අංකුරය. 3. (කථා.) [නා.] කියතකින් ඉරන විට ලී කුඩු පතිත වීම සඳහා පිළියෙල වී ඇති කියත් දැති දෙකක් අතර ඇති හිඩැස.
ගිරිය පුප්පනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කෑ ගහනවා; යටිගිරියෙන් කෑගහනවා; මහ හඬින් කතා කරනවා.
ගිරිලිපි[නා.ප්‍ර.] පිහිටි ගලේ කොටන ලද සෙල්ලිපි.
ගිරිලෙන[නා.] පර්වතයක පිහිටි ගුහාව; ගිරිගුහාව.
ගිරිශිඛරය, ගිරිශෘංගය[නා.] කඳු මුදුන; පර්වත කූටය.
ගිරිස1. [නා.ප්‍ර.] කඳු මුදුන; පර්වත මස්තකය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියා.
ගිලටීනය1. [නා.] යුරෝපා රටවල හිසගසා දැමීම සඳහා භාවිත යන්ත්‍රයක්. 2. [නා.] මුද්‍රණ ශිල්පීන් විසින් කඩදාසි හා පොත්වල දාර කැපීම සඳහා භාවිත යන්ත්‍රය; කඩදාසි කපන මැසිම.
ගිලන් මැස්ස[නා.] ගිලනුන් ශයනය කරවා එහා මෙහා ගෙන යාම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක්.
ගිලන් රථය[නා.] ගිලනුන් ගෙන යන වාහනය.
ගිලන්ගෙය, ගිලන්ගේ[නා.] ගිලනුන් හා ආබාධිතයන් නවත්වා ගෙන ඔවුන්ට වෛද්‍ය ආදි උපස්ථාන කරන ශාලාව; රෝහල.
ගිලන්පස[නා.] භික්ෂූන් සඳහා නියමිත පාන විශේෂ; ගිලාන පච්චය; ගිලානප්‍රත්‍යය; සිව් පසයෙන් එකක්.
ගිලනා[නා.] ගිලන් වූ තැනැත්තා; ලෙඩා; රෝගියා; ආතුරයා.
ගිල්ඩය(පාරිභා.) [නා.] සුඵ හස්තකර්මාන්ත, ගෘහ කර්මාන්ත ආදිය කරන්නන්ගේ ශ්‍රේණිය (=guild).
ගිල්ම1. [නා.] ඇල්ල; දිය ඇල්ල. 2. [නා.] ජලය ගැලීම; ගංවතුර. 3. [නා.] නිතර ජලයෙන් යට වන භූමිය.
ගිල්ලන කෝදුව, ගිල්වන කෝදුව(පාරිභා.) [නා.] එන්ජිමක තෙල් බඳුනෙහි තෙල් මට්ටම පරීක්ෂා කර බැලීම සඳහා තිබෙන මිණුම් දණ්ඩක් වූ කූර (=dipstick)
ගිල්ලනවා, ගිල්වනවා[ක්‍රි.] ජලයෙහි, පොළොවෙහි හෝ යම්කිසි දෙයක් ඇතුළට යමක් යවනවා; ඇතුළට කවනවා.
ගිල්ලවන කටුව(පාරිභා.) [නා.] ඇණ ඇතුළට ගිල්වීම පිණිස පාවිච්චි කරන උපකරණය; පොංචිය (=nail punch, nail set).
ගිල්ලවනවා1. [ක්‍රි.] උගුරෙන් පහතට යවනවා; ගිලින්ට සලස්වනවා. 2. [ක්‍රි.] ලී යකඩ ආදියෙහි මෝස්තර ඇතුළට ඔබ්බනවා.
ගිල්ලුම් කට(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසිවක් ඇතුළට එබ්බවීම සඳහා තනා ගන්නා විවරය; විශේෂයෙන් ලෝහ, මැටි, ලාක්ෂා ආදි කර්මාන්තවල දී මෝස්තර ගිල්ලවීම සඳහා තනා ගන්නා කැපුම හෝ විවරය (=recess).
ගිලා බසිනවා[නා.] කිඳා බසිනවා; ගිලෙනවා.
ගිලානෝපස්ථානය[නා.] ගිලනුන්ට කරන උපස්ථානය.
ගිලිනවා1. [ක්‍රි.] ආහාරපානාදිය මුඛයෙන් උගුරු ඔස්සේ ආමාශය කරා යවනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉක්මනට ආහාර බුදිනවා.
ගිලිහෙනවා1. [ක්‍රි.] යමක් තිබෙන තැනින් ගැලවී වැටෙනවා; ගැලවෙනවා; හැලෙනවා; වැගිරෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අවහිරයකින් බේරෙනවා. 3. [ක්‍රි.] චුත වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] සිටි තැනින් තල්ලු වී යනවා; තනතුරු ආදියෙන් ඉවත් වීමට සිදුවෙනවා.
ගිලෙනවා[ක්‍රි.] ජලය ආදියෙන් යට වෙනවා; නිමග්න වෙනවා; කිඳා බහිනවා.
ගිව1. [නා.] බෙල්ල; ග්‍රීවය; කණ්ඨය. 2. [නා.] ආපසු යැවීම.
ගිව්බරණ[නා.ප්‍ර.] බෙල්ලේ පලඳින ආභරණ; ග්‍රීවාභරණ.
ගිවිස ගන්නවා1. [ක්‍රි.] පොරොන්දුවක් ඇති කර ගන්නවා; පක්ෂ අතර සම්මුතියෙන් එකඟ බව ඇති කර ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] ප්‍රතිඥා දෙනවා; බාර ගන්නවා.
ගිවිසිනවා1. [ක්‍රි.] යමක් කිරීමට පොරොන්දු වෙනවා; එකඟ වෙනවා; ප්‍රතිඥා දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කිසියම් කියමනක් ඉල්ලීමක් හෝ මතයක් පිළිගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] සොයා බලනවා; සෝදිසි කරනවා.
ගිවිසුම1. [නා.] දෙපක්ෂයක් ඇති කර ගන්නා ලිඛිත පොරොනදුව; ප්‍රතිඥාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] කොන්ත්‍රාත්තුව; දෙපක්ෂයක් අතර ඇති කර ගන්නා එකඟතාව. 3. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] අලුත් සහ පරණ තෙස්තමේන්තුව.
ගිවිසුම් ඔප්පුව(පාරිභා.) [නා.] ගිවිසුමක කොන්දේසි ඇතුළත් නීත්‍යනුකූල ලියවිල්ල.
ගිවිසුම් නීතිය[නා.] නොයෙක් ආකාර ගිවිසුම් හෙවත් පොරොන්දු පිළිබඳ වලංගු නීතිය.
ගිවිසුම් ලේඛනය[නා.] ගිවිසුමට අදාළ නිදහස් කිරීමේ හෝ සීමා කිරීමේ කොන්දේසි සහිත ලිඛිත පත්‍රය.
ගිහි බන්ධනය[නා.] ගිහි ජීවිතයට බැඳී සිටීම; ගෘහවාසය; විවාහ ජීවිතය.
ගිහි වාසය[නා.] ගිහි ව විසීම; ගිහිගෙයි වාසය.
ගිහි විනය1. [නා.] ගිහියකු විසින් පිළිපැදිය යුතු ධර්ම කොට්ඨාසය; ගිහියන්ට නියමිත ශික්ෂණ මාර්ගය. 2. [නා.] බෞද්ධ සූත්‍රදේශනාවක්; සිඟාලෝවාද සූත්‍රය.
ගිහියා[නා.] ගිහි ජීවිතයක් ගත කරන්නා; ගෘහස්ථයා.
ගිහිවත[නා.] ගිහියකු පිළිපැදිය යුතු පිළිවෙළ; ගිහිගෙයි පැවතුම් පිළිවෙළ.
ගී1. [නා.ප්‍ර.] නිශ්චිත මාත්‍රා ගණනකට අනුව බැඳි පැදි විරිත් විශේෂය; ගීය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිතෙල්. 3. [නා.ප්‍ර.] ගමන; ගමන් කිරීම. 4. [නා.ප්‍ර.] මරණින් පසු උපත. 5. [නා.ප්‍ර.] ආකාරය; ස්වභාවය; ගතිය.
ගී නාලය(පාරිභා.) [නා.] පක්ෂීන්ගේ නාද උපදවන ඉන්ද්‍රියය; පක්ෂීන්ගේ ශබ්දේන්ද්‍රිය.
ගී මඩුව[නා.] දේවස්තෝත්‍ර ගායන සහිත ශාන්තිකර්මය.
ගීතය1. [නා.] ගායනා කළ හැකි පද්‍ය නිබන්ධය; ගීතිකාව; සින්දුව. 2. [නා.] ගායනය; ගී කීම.
ගීතාවලිය[නා.] ගී සමූහය; ගී මාලාව.
ගීතිකාව1. [නා.] ගීතය; ගායනය; ගීය. 2. [නා.] යාච්ඤා වශයෙන් ගයන ගීය; සමූහ වශයෙන් ගයන ගීය.
ගීනළුව[නා.] ගීත නාටකය; ගීතමය නාට්‍යය.
ගීසරය1. (පාරිභා.) [නා.] වරින්වර උණු ජලය හා වාෂ්ප වේගයෙන් පිට කරන උල්පත. 2. (පාරිභා.) [නා.] කෑම නෑම ආදිය සඳහා අවශ්‍ය වේලාවට ක්ෂණික ව දිය උණුකර දෙන උපකරණයක් (= geyser).
ගුගුම් හඬ[නා.] ඝෝෂා ශබ්දය.
ගුගුරනවා[ක්‍රි.] මහත් හඬ නංවනවා; ගර්ජනා කරනවා.
ගුගුරුව(පාරිභා.) [නා.] ආශ්වාස කිරීමේ දී යම්කිසි අවහිරයක් නිසා ඇතිවන ශබ්දය.
ගුච්ඡය1. [නා.] (මල් ආදිය) මිටිය; කලාපය; පොකුර. 2. [නා.] (පාරිභා.) ප්‍රාග් වෘත්තයේ දෛහ පිණ්ඩවල ගුච්ඡිකාවන් එක්කාසු වීමෙන් සෑදුණු තනි කේශනාලිකා ගුළිය. (= glomus).
ගුච්ඡිකාව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශී වෘක්කයෙහි බෝමන් ප්‍රාවරය තුළ පිහිටි කේශනාලිකා රොත්ත.
ගුටිකාව1. [නා.] ගෝලාකාර කුඩා දෙය; ගුළි කරන ලද දෙය; ගුළිය. 2. [නා.] පැන් බොන බඳුන.
ගුටිය1. [නා.] ගුළි කරන ලද හෝ කැටි කරන ලද දෙය; ගුළිය. 2. [නා.] මිට මොළවා දෙන පහර.
ගුඩ1. [නා.ප්‍ර.] උක් හකුරු; උක් සීනි. 2. [නා.ප්‍ර.] ගුළිය; බෝලය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතාගේ පිටේ එළන ඇතිරිල්ල.
ගුඩ්ඩා1. (කථා.) [නා.] ලෝභියා; ගිජු තැනැත්තා. 2. (කථා.) [නා.] මෝඩයා; පුහු අදහස් ඇති තැනැත්තා. 3. (කථා.) [නා.] මහලු තැනැත්තා; වයසක පුද්ගලයා; බුඩ්ඩා.
ගුඩු[නා.ප්‍ර.] එළිමහනේ කළ යුතු සාම්ප්‍රදායික ක්‍රීඩාවක්.
ගුඩුපොල්[නා.ප්‍ර.බහු.] දිය සිඳී මදය වියළී ගිය පොල් ගෙඩි; කොට්ට පොල් ගෙඩි.
ගුණ නාමය1. (ව්‍යාක.) [නා.] ගුණවාචක නාමය. 2. [නා.] නාම පදයකට මුලින් විශේෂණ වශයෙන් යෙදෙන පදය.
ගුණ වර්ණනාව[නා.] යහපත් ලක්ෂණ පිළිබඳ කථනය; ගති පැවතුම් පිළිබඳ වැනුම; ගුණ කිර්තනය.
ගුණ සම්භාවනාව[නා.] ගුණයට ගරු බුහුමන් කිරීම.
ගුණ සුවඳ[නා.] ගුණය නැමැති සුවඳ.
ගුණකය[නා.] යම්කිසි ගණනක් ගුණ හෙවත් වැඩි කිරීමට යොදා ගන්නා අනෙක් සංඛ්‍යාව.
ගුණකරනවා1. [ක්‍රි.] වැඩි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සුවපත් කරනවා; (ලෙඩ) හොඳ කරනවා. 3. [ක්‍රි.] යහපතක් කරනවා.
ගුණදොස්[නා.ප්‍ර.] හොඳ නරක; හරි වැරදි.
ගුණධර්ම[නා.ප්‍ර.] යහපත් චර්යාව; ශීලාදි යහපත් ගුණ සමූහය.
ගුණනචක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වැඩි කිරීමේ ගණිත චක්‍රය (=multiplication).
ගුණනය(පාරිභා.) [නා.] ගුණ කිරීම; වැඩි කිරීම.(=multiplication).
ගුණමකුවා[නා.] කළගුණ නොසලකන්නා; අකෘතඥයා.
ගුණය1. [නා.] යහපත් ගතිය; මනා ස්වභාවය; ශ්‍රේෂ්ඨ චරිත ලක්ෂණය. 2. [නා.] යම් වස්තුවක් පවතින ගතිය හෙවත් ලක්ෂණය. 3. [නා.] (ශරීරයට හිතකර) ඖෂධ ආහාර පානාදියෙන් ලැබෙන සුවය. 4. [නා.] යහපත් ඵලය; ආනිසංසය. 5. [නා.] බඩවැල; අතුණුබහන. 6. [නා.] වාරය; ගුණවීම. 7. [නා.] නූල; ලණුව; යොත; රැහැන; කෙන්ද. 8. [නා.] දුනුදිය. 9. [නා.] ප්‍රසාදාදි කාව්‍ය ප්‍රාණය.
ගුණවතා[නා.] යහපත් ගතිගුණ ඇති තැනැත්තා; ගුණවන්තයා.
ගුණවාචකය[නා.] (ව්‍යාක.) ගුණවාචි විශේෂණ පදය.
ගුණසම්පන්න[වි.] ගුණයෙන් යුතු වූ; ගුණෝපේත.
ගුණ්ඨක[වි.] හැකුළුණු; ගුළිවුණු.
ගුණ්ඩුව[නා.] මුළා කිරීමට හෝ වරදකට අසු කිරීම සඳහා හෝ යොදන උපක්‍රමය.
ගුණාකාරය[නා.] ශේෂයක් නොසිටින සේ කිසියම් සංඛ්‍යාවක් යම්කිසි වාර ගණනක් අන්තර්ගත කෙරෙන ගණන.
ගුණාගුණ[ගුණ+අගුණ] [නා.ප්‍ර.] යහපත හා අයහපත; හොඳ හා නරක; හිතකර බව හෝ අහිතකරබව.
ගුණාඞ්ගය[නා.] ගති ලක්ෂණය; විශේෂ වූ ගුණය.
ගුණාත්මක[වි.] ගුණය සම්බන්ධ ස්වභාවයෙන් යුත්; ගුණය පිළිබඳ වූ; ශ්‍රේෂ්ඨත්වයෙන් යුත්.
ගුණාන්විත[ගුණ+අන්විත] [වි.] ගුණයෙන් යුත්; ගුණවත්; ගුණසම්පන්න.
ගුණානුස්මරණය[ගුණ+අනුස්මරණය] [නා.] යම් කිසිවකුගේ ගුණ සිහිපත් කිරීම; ගුණ සැමරුම.
ගුණිත සංඛ්‍යාව[නා.] අන්‍යෝන්‍ය සංඛ්‍යා එකට ගුණ වීමෙන් සෑදුණ අංකය; කිසියම් සංඛ්‍යාවකින් ඉතිරියක් නැතිව බෙදිය හැකි ගණන.
ගුණිතය[නා.ප්‍ර.] කිසියම් සංඛ්‍යාවක් හෝ රාශියක් තවත් සංඛ්‍යාවකින් හෝ රාශියකින් වැඩි කිරීමෙන් ලැබෙන උත්තරය.
ගුණී[වි.] ගුණ ඇති; ගුණවත්.
ගුණීභූත[වි.] එකට එක් වුණු; ගුණ ඇති; අතිරේක ගුණ වශයෙන් එක් වූ.
ගුණු[වි.] ඉක්ම ගිය; ගෙවී ගිය. 1. [නා.ප්‍ර.] නූල; ලණුව; කඹය. 2. [නා.ප්‍ර.] දුනුදිය.
ගුණු පොහොය1. [නා.] සඳ ගෙවී ගිය පොහොය; අමාවක. 2. [නා.] පිරුණු පොහොය. පොහොය; පුණු
ගුත්ත, ගුප්ත1. [වි.] සඟවන ලද; රහසිගත. 2. [වි.] ආරක්ෂා කරන ලද.
ගුත්ති[නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂාව; රැකබලා ගැනීම; සැඟවීම.
ගුද අන්ත්‍රය[නා.] මහබඩවැලේ අග භාගය.
ගුද ඇටය[නා.] ගුදය ආශ්‍රය කොට ඇති ඇටය; අනුත්‍රිකාස්ථිය.
ගුද කණ්ඩුති[නා.ප්‍ර.] ගුදයෙහි හටගන්නා කැසිල්ල.
ගුද තලය(පාරිභා.) [නා.] කලලයේ ආදි ගුද විවරය සාදමින් අතුරුදහන් වන අන්තශ්චර්මය හා බහිෂ්චර්මය පෑහෙන ප්‍රදේශය; පායුතලය (=anal plate).
ගුද ප්‍රපතනය(පාරිභා.) [නා.] ගුද නාලය පාතට වැටීමේ රෝගය; බඩවැල මෑත් වීම; ගුද භ්‍රංශය (=prolapse).
ගුදඅඞ්කුර, ගුදකීල[නා.ප්‍ර.] ගුදයේ හටගන්නා මස්දලු ඇති වීම ලක්ෂණකොට ඇති අර්ශස් රෝගය.
ගුදකන්ද[නා.] ගුදයෙහි හටගන්නා දැවිල්ල.
ගුදකීල1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිරිමි කැරපොත්තාගේ පෞච්ඡාංගවලට අමතර ව පිහිටි සියුම් ප්‍රසර දෙක. 2. [නා.ප්‍ර.] අර්ශස් රෝගය.(=analstiles).
ගුදග්‍රහය1. [නා.] බඩ වේලිල්ල. 2. [නා.] උදාවර්ත රෝගය.
ගුදපුඤ්ජය(පාරිභා.) [නා.] ගුදයෙහි ගෙඩියක් හට ගන්වමින් බඩවැල මෑත් වීම (=rectocele).
ගුදභ්‍රංශය[නා.] ගුද නාලය පාතට වැටීමේ රෝගය.
ගුදම1. [නා.] බඩු ගබඩාව; රේගුවේ බඩු ගබඩාව. 2. [නා.] මත්පැන් ගබඩා කොට තබන ගෙය.
ගුදමූලය[නා.] ගුදයෙහි මුල; අසූචි පිටවන කෙළවර.
ගුදය1. (පාරිභා.) [නා.] ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියෙහි අවසාන කොටස.(=rectum) 2. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයෙන් අසූචි පහ වන සිදුර.(=anus).
ගුදරක්ත[නා.ප්‍ර.] ගුදයෙන් ලේ වහනය වීම.
ගුදාන්ත්‍රය[නා.] මහාන්ත්‍රයෙහි ගුදයට සම්බන්ධ වන කොටස.
ගුදාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කොඳුඇට පේළියේ පහළ ම කෙළවරේ පිහිටි ඇටය (=coccyx).
ගුදිරිය[නා.] ඇඳට හෝ පුටුවට දමන මේට්ටය; කුලිච්චම.
ගුදීය(පාරිභා.) [වි.] ගුදය හා සම්බන්ධ; ගුදයට අයත්(=rectal).
ගුදීය පෝෂණය(පාරිභා.) [නා.] ගුදමාර්ගයෙන් ආහාර ගැන්මට සැලස්වීම (=rectal feeding).
ගුප්ත1. [වි.] ආරක්ෂිත; රක්ෂා කරන ලද. 2. [වි.] රහස්‍ය; සැඟවුණු; නොපැහැදිලි. 3. [වි.] විස්මයජනක පුදුම උපදවන. 4. (පාරිභා.) [වි.] නියම ස්වරූපය සැඟවී පවතින; ප්‍රච්ඡන්න (=latent, potential).
ගුප්ත ආසාදනය(පාරිභා.) [නා.] සැඟවුණු හේතුවක් ඇති ලෙඩ බෝවීම; දුරවබෝධ රෝග සංක්‍රමණය (=cryptic infection).
ගුප්ත උද්ධමනය(පාරිභා.) [නා.] මිල නැගීමක් සඟවනු පිණිස වුවමනාවෙන් ම භාණ්ඩවල තත්ත්වය බාල කිරීම. (=hidden infection).
ගුප්ත පරිණාමය(පාරිභා.) [නා.] පැහැදිලිව නොපෙනී රහසින් මෙන් වෙනස් වෙවී යෑම.
ගුප්ත බද්ද(පාරිභා.) රජය වෙත කෙරෙන සෘජු ගෙවීමකට වෙනස් මුහුණුවරක් ගන්නා ව්‍යාපාරික බදු බර (=hidden tax).
ගුප්ත බලය(පාරිභා.) [නා.] සැඟවී තිබෙන බලය; පැහැදිලි ව නොපෙනෙන බලය (=hidden hand).
ගුප්ත භාෂණය1. [නා.] සැඟවුණු අර්ථ ඇති කථාව; අප්‍රකට අර්ථයක් ගැබ්ව ඇති භාෂාව. 2. [නා.] රහස් කීම.
ගුප්ත වත්කම(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳ අගයට වඩා සෑහෙන තරම් අඩු වටිනාකමකින් පොත්වල පවත්වා ගෙන යන වත්කම් (=hidden assets).
ගුප්ත විද්‍යාව[නා.] රහස් ආකාරයෙන් පවත්නා යන්ත්‍ර-තන්ත්‍ර-ඉන්ද්‍රජාල ආදි ශාස්ත්‍ර.
ගුප්ත වෘෂණයා(පාරිභා.) [නා.] ගුප්ත වූ/ සැඟවුණු අණ්ඩකෝෂ ඇති සත්ත්වයා (=cryptorchid)
ගුප්ත සංවාදය[නා.] දෙදෙනකු අතර පමණක් සිදුවන සාකච්ඡාව; රහස් මන්ත්‍රණය.
ගුප්ත සන්දේශය[නා.] රහස් පණිවිඩය.
ගුප්තතාපය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක් උෂ්ණත්වය වෙනස් නොකර ඝන අවස්ථාවේ සිට වායු අවස්ථාවට හෝ පත් කිරීමට අවශ්‍ය තාප ප්‍රමාණය (=latent heat).
ගුප්තයෝගී ශාක(පාරිභා.) [නා.] මල් හට නොගන්නා ශාක (=cryptogamia).
ගුප්තවේශ්ම[නා.ප්‍ර.] රැකවරණය ඇති නිවහන; ආරක්ෂිත ගෘහය.
ගුප්තාංශුව(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයට ඇතුළුවීමට පෙර පටකවල ජීවත් වන බීජාංශුවේ අවස්ථාවක් (=cryptozoite).
ගුප්තානුකූලතාව(පාරිභා.) [නා.] වරදක් දැක නොදැක්කාක් මෙන් කටයුතු කීම; වරදට ඉඩ හැරීම (=connivance)
ගුප්තාපරාධය[නා.] රහසිගතව කෙරෙන අපරාධය; අභිරහස් අපරාධය.
ගුප්තාර්ථය[නා.] සැඟවුණු අදහස; අප්‍රකට අරුත.
ගුප්තාවාටය[නා.] පොළොව යටින් දිය බැස යන කාණුව.
ගුප්තිකයා[නා.] රැකවල් කරන්නා; ආරක්ෂකයා.
ගුප්තිය1. [නා.] රැකවල් කිරීම; ආරක්ෂාව. 2. [නා.] රහස් ස්වභාවය.
ගුබ්බායම, ගුබ්බෑයම1. [නා.] කුඩා අතුපැල් විශේෂයක්; රොඩී ජනයා වසන තැන; කුප්පායම. 2. [නා.] රා අරක්කු වැනි මත්පැන් රැස්කොට තබන හෝ විකුණන ස්ථානය; දුසිරිතට පොළඹවන ස්ථානය.
ගුබ්බිය[නා.] මල් පොහොට්ටු; මල් මොට්ටුව.
ගුම1. [නා.] මී මැස්සන්ගේ ගුමු ගුමු හඬ. 2. [නා.] මේඝ ගර්ජනාව. 3. [නා.] ගොමුව; පඳුර; ගුල්මය.
ගුමනදැල්ල(පාරිභා.) [නා.] විවෘත නළයක් තුළ දැවෙමින් ඇතැම් තත්ත්ව යටතේ සංගීත ස්වර නංවන හයිඩ්රජන් නැතහොත් ගල් අඟුරු ගිනිසිළුව (=singing flame)
ගුමනවා[ක්‍රි.] ගුම් ගුම් හඬ නංවනවා.
ගුම්1. [නා.] මී මැසි නාදය. 2. [නා.] ගුල්මය; ගොමුව; පඳුර.
ගුම්බය1. [නා.] රාශිය; සමූහය; රංචුව. 2. [නා.] ගස් හෝ වැල් ගොමුව.
ගුමු1. [නා.] ගොමුව; ගුල්මය; ලැහැබ. 2. [නා.] මී මැස්සන්ගේ නාදය; ගුම් හඬ.
ගුමුගුමුව[නා.] මී මැසි ආදින්ගේ නාදය; ගුමු ගුමු නාදය.
ගුය්හ[වි.] සැඟවිය යුතු; වැසිය යුතු; රහස්‍ය.
ගුර1. [නා.] බර ව උච්චාරණය කරන අක්ෂරය. 2. [නා.] මාත්‍රා දෙකක් අතර ඇති අකුර; දීර්ඝාක්ෂරය හෝ හල් අකුරක් පර කොට ඇති භ්‍රස්වාක්ෂරය.
ගුරණය1. [නා.] වචනයක උච්චාරණයේ දී ශබ්දය බර කර උච්චාරණය කිරීම. 2. [නා.] උත්සාහය; ප්‍රයත්නය.
ගුර්විණී[නා.ප්‍ර.] බඩ දරු ස්ත්‍රිය.
ගුරා1. [නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍රාදිය උගන්වන්නා; ගුරුවරයා. 2. (කථා.) [නා.] කණ්ඩායමක නායකයා. 3. [නා.] බෙර වයන්නා. 4. [නා.] නැකැත් බලන්නා. 5. [නා.] මන්ත්‍ර ගුරුකම් කරන්නා. 6. [නා.] රන්රිදී වැඩ කරන්නා; රන්කරුවා.
ගුරු1. [වි.] දිරවීමට අපහසු; බර. 2. [වි.] උතුම්; මහත්. 3. [වි.] දැඩි; තද. 4. [වි.] ගැඹුර; ගම්භීර. 1. [නා.ප්‍ර.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර ආදිය උගන්වන තැනැත්තා; ගුරුවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] බෘහස්පති ග්‍රහයා; සුරගුරු. 3. [නා.ප්‍ර.] මව්පිය දෙදෙන. 4. [නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා. 5. [නා.ප්‍ර.] ඉතා සියුම් මැටි විශේෂයක්; සිවංගුරු.
ගුරු අකුර1. [නා.] බර ව උසුරුවන අකුර; මාත්‍රා දෙකකින් යුත් අකුර; දීර්ඝාක්ෂරය. 2. [නා.] ශිෂ්‍යයාගේ අනුකරණය සඳහා ගුරුවරයා විසින් ලියන ලද අකුර.
ගුරු එළිය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් විදුලි උපකරණවල විදුලිය ක්‍රියාත්මක ද නැද්ද යනු පෙන්නුම් කිරීම සඳහා දැල්වෙන කුඩා විදුලි එළිය (=master pilot).
ගුරු ගෙදර[නා.] (අතීතයේ) අධ්‍යයන ස්ථානය වූ ගුරුවරයාගේ නිවස.
ගුරු තරුව[නා.] බ්‍රහස්පති තාරකාව.
ගුරු දක්ෂිණාව[නා.] ගුරුවරයාට පිරිනමන තෑගිබෝග; ගුරුපඬුරු.
ගුරු පූජාව[නා.] පුද පඬුරු දීමෙන් හා සේවය කිරීමෙන් ගුරුවරයකුට කරන සත්කාර.
ගුරු මණ්ඩලය1. [නා.] (හස්ත රේඛා ශාස්ත්‍රයට අනුව) අල්ලේ පිහිටි ග්‍රහ මණ්ඩලවලින් එකක්; ගුරුට අයත් මණ්ඩලය. 2. [නා.] පාඨශාලා ආදියෙහි ඉගැන්වීමේ නියුක්ත ගුරු පිරිස.
ගුරු මුරිච්චිය[නා.] ලියවන පට්ටලයේ ගුරු ඉස්කුරුප්පුවට යටින් සවි කරන (පැල්ම සහිත) මුරිච්චිය.
ගුරු මුෂ්ටිය[නා.] (ඇතැම් විට) ගුරුවරයා තමා වෙත ම ආරක්ෂා කොට තබාගන්නා ශාස්ත්‍ර සාරය; ආචාර්ය මුෂ්ටිය.
ගුරු රෝදය(පාරිභා.) [නා.] බල පහරින් ඇන්ජිමක ඇති වන කම්පනය ඒකාකාරී ව පාලනය කිරීමට සවි කොට තිබෙන බර රෝදය; ජව රෝදය (=flywheel).
ගුරු සේවය[නා.] ගුරුවරුන්ගේ මෙහෙය; ගුරු වෘත්තිය.
ගුරු හෝරාව[නා.] (ජ්‍යෝති.) සතියෙහි එක් එක් දිනයන්හි ගුරු ග්‍රහයාට අයත් හෝරාව හෙවත් ඔර්ලෝසු පැයක කාලය; බෘහස්පති හෝරාව.
ගුරුඅහර[නා.ප්‍ර.] බර ආහාර; දිරවීමට අපහසු ආහාර.
ගුරුකම1. [නා.] උපදේශය : අවවාදය. 2. [නා.] උපක්‍රමය. 3. [නා.] කොඩිවින, හදි හූනියම් ආදිය හෝ ඒවායින් මිදීමට කරන යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර බලිතොවිල් ආදිය.
ගුරුකර්ම[නා.ප්‍ර.] වෙනත් කුශල හෝ අකුශල කර්මයකින් වළක්වන්නට නොහැකි බලවත් විපාක දෙන කර්මය; ගරු කර්මය.
ගුරුකුලය[නා.] ගුරුවරයකුගෙන් ඉගෙනුම ලැබූ සිසු පරපුර; ගුරු ශිෂ්‍ය පරම්පරාව; ඒ හා සම්බන්ධ මධ්‍යස්ථානය.
ගුරුත්ව කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක බර යම් ලක්ෂ්‍යයක් ඔස්සේ ක්‍රියා කරන්නේද ඒ ලක්ෂ්‍යය (=center of gravity).
ගුරුත්ව නියමය(පාරිභා.) [නා.] ගුරුත්වාකර්ෂණ නියමය (=law of gravitation).
ගුරුත්වජ ත්වරණය(පාරිභා.) [නා.] නිදැල්ලේ වැටෙන වස්තුවක් පෘථිවියේ ගුරුත්වාකර්ෂණය නිසා අත්කර ගන්නා ත්වරණය. (=acceleration due to gravity).
ගුරුත්වය1. [නා.] බරබව; බරගතිය. 2. [නා.] දීර්ඝත්වය; දිගුබව. 3. [නා.] උසස්බව; ගරු ගාම්භීරත්වය. 4. [නා.] ආචාර්යභාවය. 5. (පාරිභා.) [නා.] සියලු භෞම වස්තු පෘථිවි කේන්ද්‍රය වෙතට ඇද ගැනීමේ බලය (=gravity).
ගුරුත්වාකර්ෂණ නියමය(පාරිභා.) [නා.] වස්තු දෙකක් අතර පවත්නා ආකර්ෂණ බලය ඒවායේ ස්කන්ධවල ගුණිතය හා අනුලෝම වශයෙන් ද ඒවා අතර ඇති දුරෙහි වර්ගය හා ප්‍රතිලෝම වශයෙන් ද විචලනය වේ යන නියමය.
ගුරුත්වාකර්ෂණය[ගුරුත්ව+ආකර්ෂණය] (පාරිභා.) [නා.] ඕනෑ ම ද්‍රව්‍යමය අංශු දෙකක් හෝ වස්තු දෙකක් එකක් අනෙක වෙත ආකර්ෂණය වීමේ සංසිද්ධිය (=gravitation).
ගුරුත්වාඞ්ග අපවර්තකය(පාරිභා.) [නා.] පැළෑටියක අංකුරය පෘථිවි ගුරුත්වයට විරුද්ධ දෙසට හෙවත් පෘථිවියෙන් ඉවතට විහිදීම. (=negative geotropism).
ගුරුත්වාඞ්ග උපවර්තකය(පාරිභා.) [නා.] පැළෑටියක මුදුන් මුල පෘථිවි ගුරුත්වය දෙසට ඇදීම. (=positive geotropism).
ගුරුත්වාවර්තනය[නා.] ගුරුත්වයට ශාක අංශවල ඇති වන ප්‍රතික්‍රියාව; ගුරුත්වය කරණකොට ගෙන පැළෑටිවල ඇති වන චලනය.
ගුරුතාපක(පාරිභා.) [වි.] උෂ්ණත්වයේ විශාල විපර්යාස දරා සිටීමේ ශක්තිය ඇති.(=eurythermic)
ගුරුන්නාන්සේ1. [නා.] ගුරුවරයා; ආචාර්යවරයා; උපදෙස් දෙන්නා. 2. (කථා.) [නා.] බෙර වයන්නා; බෙරවායා. 3. (කථා.) [නා.] නක්ෂත්‍ර කාරයා. 4. [නා.] මන්ත්‍ර ගුරුකම් කාරයා; කට්ටාඩියා.
ගුරුපස1. [නා.] එළු හෝඩියේ දීර්ඝ ලෙස උච්චාරණය කරනු ලබන ආ, ඊ, ඌ, ඒ, ඕ යන අකුරු පහ. 2. (කථා.) [නා.] ගුරුපාටින් යුත් පස හෙවත් පාංශුව.
ගුරුපිරියම්[නා.ප්‍ර.] රත් සුනු ගෑම; ගුරු ආලේප කිරීම.
ගුරුපොත[නා.] ආදර්ශ හා උපදෙස් ලබා දෙන මුල් පොත; අත්පොත; පෙළපොත.
ගුරුලේත්තුව[නා.] බීමට වතුර තබා ගැනීම සඳහා තැනූ දිගු කරක් ඇති මැටිමුවා භාජන විශේෂයක්.
ගුරුවරයා[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගන්වන තැනැත්තා; අධ්‍යාපනය ලබා දෙන තැනැත්තා; ආචාර්යවරයා.
ගුරුහරුකම[නා.] උපදේශය; අවවාදය; දැනමුතුකම.
ගුරූපදේශකයා1. [නා.] ගුරුහරුකම් දෙන තැනැත්තා; ගුරුවරයකු මෙන් උපදෙස් දෙන තැනැත්තා. 2. [නා.] ගුරුවරුන් සඳහා උපදෙස් දෙන තැනැත්තා.
ගුල1. [නා.] දිගට විහිදී යන සිදුර හෙවත් කුහරය; තව්ව. 2. [නා.] ආරක්ෂිත ස්ථානය.
ගුල්පපාද(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උත්පත්තියෙන් ම ඇති වූ විරූප පාදය; සොට්ටි පාදය (=talipes).
ගුල්පොංචිය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ තහඩු ආදියෙහි හිල් විදින උපකරණය (=hollow punch).
ගුල්ඵය[නා.] ඇස්වටය; වළලුකර; බොලට.
ගුල්ඵාස්ථිය[නා.] කකුලෙහි පිහිටි දික් වූ ඇට දෙකින් බාහිර පාර්ශ්වයෙහි පිහිටා තිබෙන දික් වූ ඇටය (=fibula).
ගුල්මය1. [නා.] ගස් හා වැල් එකට පැටලී සෑදුණ අකුල. 2. [නා.] පැරණි යුද්ධ සේනාවකට අයත් කුඩා කණ්ඩායමක්. 3. [නා.] ශරීරය තුළ පිහිටි කුඩා ඉන්ද්‍රියයන් වන පිලාව හෙවත් බඩදිය. 4. [නා.] පිලාවේ ඇති වන රෝගයක්. 5. [නා.] පණුවෙක්.
ගුලාව(කථා.) [නා.] තෙල් දමන කුඩා භාජනය; තෙල් කුලාව; සෙක්කුවල තෙල් වෑස්සෙන සිදුර හෙවත් ගුල.
ගුලු ඇණය[නා.] ලාකඩ පට්ටලයක ලියවනු ලබන භාණ්ඩය හිරකර තැබීමට සවි කොට ඇති වානේ උල් දෙකින් එකක්.
ගුවන[නා.] අහස; ආකාශය.
ගුවන් කඳවුර[නා.] ගුවන් නැව් කඳවුර; යුධ අහස්යානා මධ්‍යස්ථානය.
ගුවන් තරණය(පාරිභා.) [නා.] ගුවනින් යාත්‍රා කිරීම අහසින් යෑම (=aviation).
ගුවන් පර්යාලෝකය(පාරිභා.) [නා.] අහසට පෙනෙන ආකාරය (=aerial perspective).
ගුවන් පරිවහනය(පාරිභා.) [නා.] ගුවන් නැව් මගින් මගීන් සහ බඩු එහා මෙහා ගෙන යෑම (=air transport).
ගුවන් මඟ1. [නා.] අහස; අහස්තලය. 2. [නා.] ගුවන්යානා ගමන් කරන නියමිත මාර්ගය; ගුවන් මාර්ගය (=air rouet).
ගුවන් මැනීම(පාරිභා.) [නා.] ගුවන් නැවින් ගොස් ඡායාරූප ගැනීමෙන් කරන පිරික්සුම.(=air survey).
ගුවන් මිණ[නා.] සූර්යයා.
ගුවන් විකිරණය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ප්‍රභවයකින් නිකුත් ව අවකාශයේ සරල රේඛා දිගේ ගමන් කරන ශක්ති විශේෂය; අත්තරීක්ෂ විකිරණය (=celestial radiation).
ගුවන් සමීක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] ගුවන් යානා ආධාර ඇති ව කරන සමීක්ෂණය (=aerial surveying)
ගුවන්කරණම්[නා.ප්‍ර.] අහස් යානයකින් අහසේ කරන විවිධාකාර ත්‍රාසජනක ක්‍රීඩා.
ගුවන්තලය[නා.] ග්‍රහ වස්තූන් සැරිසරන්නාක් මෙන් පෙනෙන ප්‍රදේශය; අහස්තලය.
ගුවන්තොටුපොළ[නා.ප්‍ර.] අහස්යාත්‍රා පිටත්කරවන, බස්සවන හා නතර කරවන ස්ථානය; අහස්යාත්‍රාංගණය; ගුවන්යානා නැවතුම්පොළ,
ගුවන්මුරකරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අහස් යානාවල පැමිණීම ගැන සෝදිසියෙන් සිටින නිලධාරියා. (=air guard).
ගුවන්විදුලි තරංගය(පාරිභා.) [නා.] එක් තැනක සිට තවත් තැනකට අහසින් සංඥා ගෙන යන විද්‍යුත් චුම්බක තරංගය.(=wireless radio wave).
ගුවන්විදුලිය[නා.] විද්‍යුත් චුම්බක තරංග උපයෝගී කරගෙන එක් තැනක සිට අනිත් තැනකට ගුවනින් සංඥා යැවීමේ ක්‍රමය; රේඩියෝව.
ගුස්ති[නා.ප්‍ර.] පොර බැදීම; පොර ඇල්ලීම; මල්ලව පොරය.
ගුහ්‍ය1. [වි.] සැඟවිය යුතු; වැසිය යුතු; රහස්‍ය. 2. (භා. දර්ශන) [වි.] ගුප්ත අර්ථ ඇති.
ගුහ්‍යධර්ම(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගුප්ත ඇදහිලි ක්‍රමය; ගුප්ත ධර්මය (=mystery religion).
ගුහ්‍යය1. [නා.] සඟවන්නට සුදුසු දෙය; සැඟවුණු දෙය; රහස. 2. [නා.] සැඟවිය යුතු ශරීරාංගය; රහසඟ. 3. [නා.] ක්ෂීරපායී ගැහැණු සතුන්ගේ බාහිර ප්‍රජනන විවරය; භගය.
ගුහ්‍යර්ථය[නා.] සැඟවුණු අරුත; යටි අදහස.
ගුහා ලිපිය[නා.] ගල්ලෙන්වල කොටා තිබෙන ශිලා ලේඛනය; ලෙන් ලිපිය.
ගුහායිත(පාරිභා.) [වි.] කුහර සහිත; ගුහා සහිත; මී වදයක ආකාරය ඇති (=cavernous).
ගුහාව1. [නා.] පොළවෙහි හෝ ගල්පර්වත ආදියෙහි සෑදුණු විවෘත පැත්තක් සහිත සිදුර; ලෙන. 2. [නා.] කුහරය; හිල (=cavity).
ගුහාසය[නා.ප්‍ර.] ශරීර ඉන්ද්‍රියක නාමය; හෘදය.
ගුහාසයා[නා.] ගුහාවෙහි වසන්නා; සිංහයා.
ගුළ1. [නා.ප්‍ර.] පන්දුව. 2. [නා.ප්‍ර.] උක්පැණියෙන් සාදා ගන්නා හකුරු; උක්සකුරු. 3. [නා.ප්‍ර.] ලිහිණි විශේෂයක නාමය.
ගුළ්හ[වි.] සැඟවුණු; ගුප්ත.
ගුළා මූට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] ගුළාවකින් / බෝලයකින් එහා මෙහා ක්‍රියා කරන මූට්ටුව; බෝල සන්ධිය.
ගුළා වෑල්වය(පාරිභා.) [නා.] වැල්ව වර්ගයක නාමය; ද්‍රව වායු ආදිය ගලා යන නාලයක් බෝලයක් මගින් අවහිර කිරීමට සලස්වන වෑල්වය (=ball valve).
ගුළාව1. [නා.] පන්දුව; බෝලය; ගෝලය; වටකුරු දෙය. 2. [නා.] වදය; මී වදය. 3. [නා.] පොකුර; කළඹ.
ගුළිකාව[නා.] කුඩා ගුළිය; (විශේෂයෙන්) බේත් වැනි ද්‍රව්‍ය ගුළිය; වටිකාව.
ගුළිය[නා.] (යම්කිසි දෙයකින්) ගෝළාකාර ලෙස තැනූ පිඬ; වටකුරු දෙය; වටිකාව.
ගුළු1. [වි.] සැඟවුණු; වැසුණු; දුරවබෝධ. 2. [වි.] ගැලවී ගිය; ගිලිහීගිය; ගිලිහුණු.
ගුළුඅරුත[නා.ප්‍ර.] සැඟවුණු අර්ථය; ගූඪාර්ථය.
ගූඪ1. [වි.] සැඟවුණු; රහසිගත; ගුප්ත (අදහස් ඇති). 2. [වි.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු; දුරවබෝධ; ගැටමුසු. 3. (පාරිභා.) [වි.] රහසින් උගන්වනු ලබන (=esoteric).
ගූඪ වාදය[නා.] රහස් ඉගැන්වීම; ගුප්ත අර්ථ ඇති ධර්මය.
ගූථ කූපය[නා.] අශුචි වළ; වැසිකිළිය.
ගූථය[නා.] සත්ත්වයින් ශරීරයෙන් පහ කරන මල; අශුචි.
ගෘහ කර්මය(පාරිභා.) [නා.] ගෘහිණියක විසින් තම ගෙදර දී කරනු ලබන දරුවන් ඇති දැඩි කිරීම, ඉවුම් පිහුම් ආදි ගෙදර දොරේ කටයුත. (=house craft).
ගෘහ කර්මාන්තය1. [නා.] ගෙවල් ඉදි කිරීමේ කර්මාන්තය; ගෙයක් තැනීමේ දී කරන කාර්ය. 2. [නා.] ආශ්‍රයෙහි කරනු ලබන විවිධ කර්මාන්ත.
ගෘහ නිර්මාණ විද්‍යාව[නා.] ගොඩනැගිලි හා ගෙවල් ඉදිකිරීමේ ශාස්ත්‍රය; ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය (=architecture).
ගෘහනිර්මාණය[නා.] ගොඩනැගිලි හා ගෙවල් තැනීම/ ඉදිකිරීම; ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය.
ගෘහපතියා1. [නා.] ගෙදර ස්වාමියා; ගෙදර අධිපතියා. 2. [නා.] වෛශ්‍ය/ගොවි කුලයට අයත්වන්නා.
ගෘහපාලක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ශිෂ්‍ය නිවාසයක්, සාත්තු නිවාසයක් වැනි) නිවාසයක පාලකයා.
ගෘහමූලිකයා[නා.] ගෘහයට ප්‍රධානයා; පවුලක අධිපතියා.
ගෘහය1. [නා.] වාසස්ථානය; ගෙය. 2. [නා.] කේන්ද්‍ර සටහනෙහි රාශි දොළසින් එකක්. 3. [නා.] පවුල; කුටුම්භය; භාර්යාව.
ගෘහවාසය[නා.] ගෙදර වාසය; ගිහිගෙයි විසීම.
ගෘහස්ථ[වි.] ගෙදර පවත්නා; ගෙදර වාසය කරන; ගිහි.
ගෘහ්‍යකර්ම1. [නා.ප්‍ර.] ඉවුම්පිහුම් ආදි වූ ගෙදරක පවත්නා කටයුතු; ගෙදර වැඩපළ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගෙදරට සීමා වූ පුද පූජාදිය.
ගෘහාඞ්ගණය[නා.] ගෙයි මිදුල; ගෙමිදුල.
ගෘහාශ්‍රිත1. [වි.] ගෙය ඇසුරෙහි වෙසෙන; ගෙය ඇසුරෙහි පවතින. 2. [වි.] ලෞකික ජීවිතය සම්බන්ධ වූ; තෘෂ්ණාව ඇසුරු කළ.
ගෘහීත[වි.] ගන්නා ලද; ගත්තා වූ; ග්‍රහණය කරන ලද.
ගෘහෝද්‍යානය[නා.] ගෙට අයත් උයන; ගෙය ආසන්නයේ පිහිටි උයන; ගෙවුයන.
ගෙජ්ජි[නා.] (හඬ නංවන පරිදි කකුලේ හෝ කරේ එල්ලන) මිණිගෙඩිය; කිංකිණිය; ගිගිරිය.
ගෙඩිය1. [නා.] ගස් වැල්වල හටගන්නා ඵලය. 2. [නා.] අතින් පයින් හෝ කෝටු ආදියකින් ගහන පහර; ගුටි බැටය. 3. [නා.] වේලාව දැන්වීම සඳහා නාද කරවනු පිණිස විහාර ආරාමාදියේ එල්ලා ඇති ලොහොමුවා/ලී මුවා උපකරණය; වේලාව හඟවන ටකය; ඝණ්ටාව. 4. [නා.] ගඩොල; ගඩොල් කැටය. 5. [නා.] ලිවීම සඳහා සූදානම් කළ හිස් පුස්කොළ මිටිය; පොත්ගෙඩිය. 6. [නා.] ජලය ආදිය ගෙන යන භාජනයක්; කෙණ්ඩිය; ඩබරාව. 7. [නා.] කළය; ඝටය. 8. [නා.] ශරීරයෙහි හමට යටින් සැරව සහිත ව ඉදිමී වේදනාව ගෙන දෙන ගඩුවක්.
ගෙත්තම1. [නා.] රෙදි පිළි මැසීම; රෙදි කපා ඇඳුම් මැසීම; රෙදිපිළිවල මොස්තර සැරසිලි දැමීම. 2. [නා.] නූල්, පන්, වේවැල් ආදිය යොදා ගැනීමෙන් කරනු ලබන විසිතුරු නිර්මාණ.
ගෙතැන[නා.] ගෙදර; ගෘහය.
ගෙතුම1. [නා.] ගෙතීම; ගෙත්තම් කිරීම. 2. [නා.] ගෙතු දෙය; ගෙත්තම.
ගෙදර1. [නා.ප්‍ර. එම] නිවහන; මිදුල ඇතුළු උපාංග සහිත වූ වාසස්ථානය; ගෘහය; ස්වකීයයන් සහිත ව වාසය කරන ගොඩනැගිල්ල. 2. [නා.ප්‍ර. එම] කලත්‍රයා; ස්වාමියා හෝ බිරිඳ.
ගෙදිගු විල[නා.] ගෙ උයන්හි (අලංකාරය සඳහා තැනූ) දිගටි පොකුණ; ගෙ උයනෙහි සැදූ දිගටි තඩාගය.
ගෙදෙවි[නා.ප්‍ර.] ගෙදරට අරක් ගත් දෙවියා; ගෘහ දෙවියා.
ගෙන එනවා, ගෙනෙනවා1. [ක්‍රි.] යමක් රැගෙන පැමිණෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (යමකු) කැඳවා ගෙන එනවා.
ගෙනයාටි[ගෙන+යා+අටි] [නා.ප්‍ර.] ගෙන යාමට කැමති තැනැත්තා; රැගෙන යනු කැමැත්තා.
ගෙනහැර දක්වනවා[ක්‍රි.] ඉදිරිපත් කරනවා; ඉදිරියට පමුණුවා පෙන්වනවා; ගෙනහැර පානවා.
ගෙන්ගෙට යනවා[ක්‍රි.] ගෙයින් ගෙයට යනවා; ගෙයක් ගෙයක් පාසා ඇවිදිනවා.
ගෙන්දගම්[නා.ප්‍ර.] ජලයේ දිය නොවන කහ පැහැති අලෝහ මූල ද්‍රව්‍යයක්; ගන්ධක සල්ෆර්.
ගෙපත[නා.ප්‍ර.] ගෙපැල; කුඩා ගෙය.
ගෙපති[නා.ප්‍ර.] ගෘහපතියා; ගෙදර ප්‍රධානයා.
ගෙපළ, ගෙපොළ[නා.] ගෙයක් තැනීම සඳහා සකස් කර ගන්නා බිම; ගෙබිම.
ගෙපැල[නා.] පදිංචිය සඳහා අස්ථාවර ලෙස තනා ගත් කුඩා ගෙය.
ගෙපිළ1. (කථා.) [නා.] ඇතැම් ගෙයක ඉස්තෝප්පුවේ වාඩිවීම පිණිස බංකුවක් මෙන් උස්කොට මැටි ආදියෙන් තැනූ දික් ආසනය. 2. [නා.] ගෙයක ඉස්තෝප්පුව.
ගෙබරාල[නා.] ඇතුළු ගබ පාලනය කරන්නා; රජවාසල ගබඩාවේ කටයුතු භාර නිලධරයා.
ගෙබිම1. [නා.] ගෙයක් තැනීම සඳහා සකස් කර ගන්නා බිම; ගෙබිම. 2. [නා.] නිවස ඇතුළත බිම.
ගෙබිම් බලනවා[ක්‍රි.] නිවසක් තැනීමට තෝරා ගත් භූමියේ යෝග්‍යතාව ශාස්ත්‍රානුකූල ව පරීක්ෂා කරනවා.
ගෙමඟුල[නා.] අලුතින් තැනූ නිවසකට පිවිසීම නිමිති කොට පැවැත්වෙන උත්සවය; ගෙවැදීමේ මඟුල.
ගෙමැඩියා[නා.] ගෙවල වාසස්ථානය කොට ඇති මැඩියා.
ගෙමිණ[නා.] පහන; ප්‍රදීපය.
ගෙමිතුරු[නා.ප්‍ර.] පහන; ප්‍රදීපය.
ගෙමිදුල[නා.] නිවසට අයත් මිදුල; ගෘහාංගණය.
ගෙය1. [නා.ප්‍ර.ගේ] හාත්පස ආවරණය කොට සෙවිලි කළ වහල ඇති ව තැනූ ගොඩනැගිල්ල; ගෘහය; නිවස. 2. [නා.ප්‍ර.ගේ] ගෘහණිය; ස්වාමිදුව. 3. [නා.ප්‍ර.ගේ] යුගල; බාන.
ගෙය්‍යය[නා.] ගායනා කළ යුත්ත; බුදුරදුන් විසින් දේශනා කරන ලද ගාථා සහිත සූත්‍ර ධර්මය.
ගෙරි1. [වි.] හරකුන් පිළිබඳ. 2. (කථා.) [වි.] නීච; පහත්. 1. [නා.ප්‍ර.] හරකා. 2. [නා.ප්‍ර.] තරමක් විශාල කළුවන් කුහුඹු විශේෂයක්.
ගෙරිකුණ1. [නා.] ගවයකුගේ මෘත ශරීරය. 2. (කථා.) (රූඪි.) [නා.] පිළිකුල් සහගත දෙය; අකමැති දෙය.
ගෙල[නා.] බෙල්ල; ග්‍රීවය; කණ්ඨය.
ගෙල පටිය(පාරිභා.) [නා.] ඇඳුමක කරවටා මසන පටිය; කරපටිය (=neck band).
ගෙලරැව්1. [නා.ප්‍ර.] පරෙවි, කෝකිල, ඇටිකුකුළු ආදි ඇතැම් කුරුල්ලන්ගේ උගුරෙන් නික්මෙන රාවය; කණ්ඨ රාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] සතුට නිසා බොහෝ විට කාන්තාවන් හෝ ළදරුවන් උගුරෙන් නිකුත් කරන රාවය.
ගෙලෙමිණි[නා.ප්‍ර.] ගෙලෙහි මැණික; කණ්ඨ මාණික්‍යය.
ගෙවඩනවා[ක්‍රි.] (නැකතට) වගා බිමක වැඩ අරඹනවා; සී සානවා; බිම සකසනවා.
ගෙවත්ත[නා.] ගෙය ආශ්‍රිත වගා කළ බිම; විවිධ භෝග වර්ග වවන ලද නිවස පිහිටි ඉඩම.
ගෙවතුපණම්[නා.ප්‍ර.] පැරණි යුගයේ බදු විශේෂයක්; ගෙවත්තකින් අය කළ බද්ද.
ගෙවතුභෝග[නා.ප්‍ර.] ගෘහාශ්‍රිත ව වගා කළ හැකි ආහාර පිණිස ප්‍රයෝජනවත් වන ශාක.
ගෙවදිනවා1. [ක්‍රි.] අභිනවයෙන් තැනූ ගොඩනැගිල්ලක වාසය අරඹනවා; පදිංචිය පිණිස අලුත් නිවසකට චාරිත්‍රානුකූල ව ඇතුළු වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පෙරහැර චාරිත්‍රානුකූලව අවසන්කොට ඇතුළුවෙනවා.
ගෙවනවා1. [ක්‍රි.] ද්‍රව්‍ය එකිනෙක ගැටීමෙන් අනුක්‍රමයෙන් ක්ෂය කරනවා; ගැටීමෙන් ටිකෙන් ටික අඩු වීමට සලස්වනවා. 2. [ක්‍රි.] කාලය ගත කරනවා. 3. [ක්‍රි.] මාර්ගය පසු කරනවා. 4. [ක්‍රි.] ආයුෂ, දුක, සැප ආදිය ක්‍රමයෙන් හීන කරනවා. 5. [ක්‍රි.] දිය යුතු මිල මුදල් හිමිකරනවා; දීමට බැඳී සිටින දෙයක් දෙනවා.
ගෙවලං මල්ල, ගෙවලම් මල්ල[නා.] නව ගොඩනැගිල්ලකට ගෙවදින අවස්ථාවේ එහි මුදුන් යටලීයේ එල්ලනු ලබන සහල්, දුරු, මිරිස් ආදියත් කැවුම්, කිරිබත් වැනි නොඉඳුල් ආහාරත් දමා කට බැඳ සකස් කර ගත් මල්ල හෝ මුට්ටිය.
ගෙවලයා1. [නා.] වස්තු තණ්හාවෙන් මියගොස් තමන්ගේ ම ගෙයි යක්ෂයකු වී උපදින තැනැත්තා. 2. (රූඪි.) [නා.] මසුරු තැනැත්තා; ලෝබයා.
ගෙවිලිය1. [නා.] ගොවිතැන් කිරීමට ගොවියාට උපකාර වන ස්ත්‍රිය; ගොවියාගේ භාර්යාව. 2. [නා.] ගොවිතැනෙහි නියුතු කාන්තාව. 3. [නා.] සතුන් රැකබලා ගන්නා ස්ත්‍රිය; ගෝපිකාව.
ගෙවුම් ශේෂය[නා.] රටක් නිශ්චිත කාලයක් තුළ විදේශයන් සමඟ කරන සියලු ආර්ථික ගනුදෙනු පිළිබඳ සටහන; ගෙවුම් තුලාව.
ගෙහිමියා1. [නා.] ගෙයි අයිතිකරුවා; ගෘහ ස්වාමියා. 2. [නා.] ස්වාමිපුරුෂයා.
ගෙළිය(කථා.) [නා.] කතා කළ නොහැකි ස්ත්‍රිය; ගොළු ලිය; ගොළුවා යන්නෙහි ස්ත්‍රීලිංග රූපය.
ගේට්ටුව1. [නා.] තාප්ප, වැටවල් ආදියෙන් වටවූ යම් ස්ථානයකට ඇතුළු වන්නට හෝ එවැනි තැනකින් පිට වන්නට පිහිටි දොරටුව; නගරයකට ඇතුළු වන දොරටුව; බිහිදොර; බහිර්ද්වාරය. 2. [නා.] දොර කපොලු වසනු සඳහා යොදන දොර; පියන.
ගේඩරය[නා.] මහබර දරා සිටීම සඳහා ගොඩනැගිලි පාලම් ආදියේ යොදා ඇති යකඩ හෝ වානේ බාල්කය.
ගේධය[නා.] ගිජුබව; ලොල්බව; තෘෂ්ණාව.
ගේයපද[නා.ප්‍ර.] ගායනය පිණිස සැකසූ පදවැල; ගීත නිබන්ධනය; ගී රචනාව.
ගේලංකාරයා[නා.] මඟුල් දිනට පෙර දින මනාලියගේ නිවසට යවන මනාල පාර්ශ්වයේ නියෝජිතයා.
ගේලඤ්ඤය[නා.] ගිලන්බව; රෝගී භාවය.
ගේලියාව(පාරිභා.) [නා.] (කෘමි ආදි සතූන්ගේ ශාරීරික කොටස්වල ආරක්ෂාව පිණීස ඇති) තද පොත්ත; දැඩි බාහිර ආවරණය (=galea).
ගේහ[නා.ප්‍ර.] ගෘහය; වාසස්ථානය.
ගේහයා[නා.] නුවණට අධිපති දෙවියා; ගණ දෙවියා.
ගේහසිත[වි.] ගෘහ ජීවිතය හා සම්බන්ධ වූ; කාමභෝගී; පස්කම් ගුණය ඇසුරු කළ.
ගෛරික[නා.ප්‍ර.] රතුපාට මොළොක් ගුරුගල් වර්ගයක්; සිවංගුරු.
ගො1. [නා.ප්‍ර.] ගොනා; එළහරකා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොයා.
ගොක් අත්ත[නා.] කොළ නොවිහිදුණු කහ පැහැ ළපටි පොල් අත්ත; ගොප් අත්ත.
ගොක් බඳිනවා[ක්‍රි.] දෙවියන්ගේ පිහිට ආරක්ෂාව පතා යම් නිශ්චිත කාලසීමාවක් තුළ ඔප්පු කිරීමේ අරමුණින් ඵල දරන පොල් ගස ගොක් කොළයක් බැඳ දෙවියන්ට වෙන් කර තබා බාර වෙනවා.
ගොක්රෑන්[නා.ප්‍ර.] විවිධ සැරසිලි කිරීමට හෝ සන්නිවේදනය පිණිස යෙදීමට භාවිත කරන ගොක් කොළ ඉරා සකස් කර ගන්නා සිහින් තීරුව.
ගොජ[නා.ප්‍ර.] මුඛයෙන් පිට කරන නොදිරූ ආහාරය; වමනය.
ගොජර1. [නා.ප්‍ර.] ගෝචර භූමිය; යෝග්‍ය ආශ්‍රය ස්ථානය. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගොදුරු රඳන තැන; බොක්ක; බඩවැල.
ගොටු අත්ත[නා.] සමහර භික්ෂූන් කුඩය වෙනුවට භාවිත කරන බොකුටු තල් අත්ත.
ගොටුව, ගොට්ට1. [නා.] යම්දෙයක් බහාලීමට හෝ වතුර ගැනීම සඳහා හෝ පත්‍ර කොළ ආදිය බොකු ගසා හෝ නමා සාදා ගත් භාජනයක් වැනි උපකරණය; පුටය. 2. [නා.] මලාව; ඔඩම; කුසලාන. 3. [නා.] (රෙදි, පත්‍ර, මටුලු බටපතුරු ආදිය මඟින්) බොකු හැඩයට සිටින සේ සාදා ගන්නා පෙරීමේ උපකරණය.
ගොඩ1. [වි.] ගැමි පරිසරයට අයත්; පිටිසර බද. 2. (කථා.) [වි.] නියමිත ක්‍රමයක් නැති; ශාස්ත්‍රානුකූල නොවන. 1. [නා.ප්‍ර.] පොළෝ තලයේ දියෙන් යට නොවූ බිම; ගොඩබිම. 2. [නා.ප්‍ර.] වළකින් පිට ඇති බිම; ගොඩැලි බිම් පෙදෙස. 3. [නා.ප්‍ර.] වෙරළ හා සම්බන්ධ බිම් පෙදෙස; ඉවුර. 4. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ජලයේ නොගැඹුරු පෙදෙස. 5. [නා.ප්‍ර.] ගමකට අයත් කුඩා පෙදෙස. 6. [නා.ප්‍ර.] නගරයට ඈත ප්‍රදේශය; පිටිසර බද පෙදෙස; නොදියුණු පෙදෙස. 7. [නා.ප්‍ර.] මඩ රහිත භූමිය; ජලාශ්‍රිත නොවූ බිම. 8. [නා.ප්‍ර.] එක්තැන් කළ සමූහය; රාශිය.
ගොඩ එනවා1. [ක්‍රි.] ජලය ඇති ස්ථානයක සිට හෝ කුඹුරක් වැනි ස්ථානයක සිට ගොඩට එනවා. 2. [ක්‍රි.] විපතකින්, කරදරයකින් මිදෙනවා; දුක් පීඩා අවසන් වී සහනය ලබනවා. 3. [ක්‍රි.] ළිඳක් පතලක් වැනි ගැඹුරු ස්ථානයක සිට ගොඩට පැමිණෙනවා.
ගොඩ කරනවා1. [ක්‍රි.] ද්‍රව්‍ය රාශි වශයෙන් එක් කරනවා; ගොඩ ගහනවා. 2. [ක්‍රි.] කුඹුරක්, වළක්, පතහක් වැනි පෙදෙසක් පස් ආදියෙන් පුරවනවා.
ගොඩ ගසනවා, ගොඩ ගහනවා1. [ක්‍රි.] ගොඩක් වශයෙන් සකස් කරනවා; ඒකරාශි කරනවා; එක්කාසු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] මුහුදු රැල්ලට අසු වී වෙරළට එනවා; මුහුදු, ගංගා, වැව් ආදියෙන් ගොඩට පාවී රැඳෙනවා; ගොඩට විසි වෙනවා.
ගොඩ නගනවා, ගොඩ නඟනවා1. [ක්‍රි.] දියෙන්, මඩෙන් හෝ වළකින් යමකු හෝ යමක් ගොඩට ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] කරදරයකින් දුකකින් මුදවනවා; (ලෙඩ රෝග ආදිය) සුව කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (ගොඩනැගිලි ආදිය) ඉදි කරනවා. 4. [ක්‍රි.] නිම කරනවා; සම්පූර්ණ කරනවා. 5. [ක්‍රි.] එක්රැස් කරනවා; ගොඩ ගසනවා.
ගොඩ බසිනවා, ගොඩ බහිනවා[ක්‍රි.] ගුවන්යානා, මුහුදු යාත්‍රාදියෙන් පැමිණ ගොඩබිමට පා තබනවා.
ගොඩ බානවා1. [ක්‍රි.] ගුවන් යානා, මුහුදු යාත්‍රාදියෙන් ගෙන ආ ද්‍රව්‍ය ආදිය ගොඩබිමට ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] ගුවන්යානා අහසේ සිට ගොඩබිමට බස්සනවා.
ගොඩ බිම[නා.] ජල මට්ටමින් උස් ව මතු වී පිහිටි භූමිය; ජලයට යට නොවුණු භූමි ප්‍රදේශය.
ගොඩ වැස්ස[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ නිරිත දිග ප්‍රදේශවලට ඊසාන දිග මෝසම මඟින් ලැබෙන වැස්ස.
ගොඩ වෙනවා1. [ක්‍රි.] පහත් තැනක සිට උස් ස්ථානයකට නඟිනවා; නිවසක්, වාහනයක් වැනි දෙයකට ප්‍රවේශ වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] එක්රැස් වෙනවා; බොහෝ සේ වැඩි වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] යම් පහත් ස්ථානයක් ස්වභාවික ලෙස පිරී යනවා හෙවත් සමතලා වෙනවා.
ගොඩ සුළඟ[නා.] ගෙබිමින් මූද අතට හමන සුළග.
ගොඩඔතු[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ ගොඩ ඉඩම්වලින් අය කළ බද්දක්; හේන්වලින් අය කළ බද්ද.
ගොඩනැගිල්ල, ගොඩනැඟිල්ල[නා.] ගොඩ නගන ලද දෙය; ගෙවල් ප්‍රාසාද ආදිය.
ගොඩනිල්ල(කථා.) [නා.] ගොඩබිම පැත්තේ අහසෙහි දිස්වන වලාකුළු සහිත නිල් පැහැය.
ගොඩැල්ල[නා.] උසට පස් ආදිය ගොඩ ගැසී ඇති තැන; උස් ව පිහිටි බිම; කඳුගැටය.
ගොඩිගල්[වි.] ගොරහැඩි; හැඩ වැඩ නැති; පිළිවෙළක් නැති; දඩබ්බර.
ගොණ1. [නා.] නාසය. 2. [නා.] ගඳ සුවඳ බැලීම.
ගොත[නා.] කුල පරම්පරාව; ගෝත්‍රය. [වි.] උච්චාරණයේ දී වචන පැටලෙන; එක අකුර පුන පුනා කියැවෙන; වික්කල්.
ගොත ගසනවා, ගොත ගහනවා[ක්‍රි.] උච්චාරණය කඩමින් හෝ එක ම ශබ්දය පුන පුනා කියමින් හෝ කථා කරනවා; වික්කල් ගහනවා.
ගොතන කටුව[නා.] (රේන්ද, පටි, ඇඳුම් ආදිය) අතින් ගෙතීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය; ගෙතුම් කටුව.
ගොතනවා1. [ක්‍රි.] නූල්, ලණු ආදියෙන් තැනූ කුඩා පුඩු එකිනෙක ගැට ගසා ගළපා රටාවකට සකස් කරනවා; ගෙත්තම් කරනවා; මල් ආදිය දාමයක් වශයෙන් එකිනෙක අමුණනවා; කොණ්ඩය කොටස් කීපයකට බෙදා ඒවා එකිනෙක පටලවා අලංකාර ලෙස සකස් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අමුතුවෙන් නිර්මාණය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කැස බඳිනවා; අමුඩ ගසනවා.
ගොදුර1. [නා.] ආහාරය; විශේෂයෙන් සතුන්ගේ ආහාරය. 2. [නා.] මසුන් අල්ලා ගැනීමට බිළියෙහි අමුණන ඇම. 3. [නා.] මරණය, පහරදීම්, සොරසතුරු උවදුරු, ඇණුම් බැණුම්, රෝග පීඩාදියට ලක්වන පුද්ගලයා හෝ සතා හෝ දෙය. 4. (අභි.) [නා.] ඇස, කන ආදි ඉන්ද්‍රියවලට විෂය වන රූප, ශබ්ද, ආදි අරමුණුවලින් එකක්.
ගොදුරු ගම[නා.] ආශ්‍රමයක වෙසෙන භික්ෂූන් සිවු පසය ලබාගන්නා ගම් ප්‍රදේශය; ආහාර සපයන ගම.
ගොදුරු බිම[නා.] ගව බැටළු ආදි සතුන් ආහාර සපයා ගන්නා බිම් පෙදෙස.
ගොනගුල්[නා.ප්‍ර.] වඳුරා.
ගොනටු, ගොනාටු[නා.ප්‍ර.] අතීතයෙහි මගීන්ට ගිමන් හැරීම ආදිය පිණිස මගතොට අසල තනා තිබුණු ආසන විශේෂයක්.
ගොන් අඳේ(කථා.) [නා.] කුඹුරු වැඩ සඳහා යොදවාගත් ගවයන් වෙනුවෙන් කුලිය වශයෙන් දෙනු ලබන අස්වැන්න කොටස.
ගොන් කැරැල්ල[නා.] (කමත්) ගොයම් පෑගීම සඳහා එකට ඇඳූ ගවයන් කිහිපදෙනා; හරක් ගැළතුම.
ගොන් ගෙය[නා.] එකට ඇඳූ ගොනුන් දෙදෙනා; හරක් බාන; ගොන් බාන.
ගොන් බද්ද[නා.] පුරාණ යුගයේ රජය සන්තක ගවයන් ආරක්ෂාකාරී ව ජීවත් වූ ප්‍රදේශය.
ගොන් රැස[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි දොළහෙන් එකක්; වෘෂභ රාශිය.
ගොන්ඩෝලාව1. [නා.] පතුළ සමතලා කුඩා බෝට්ටු වර්ගයක්. 2. [නා.] ගොන්ඩෝලාවක හැඩයට තනා ඇති වේවැල් කූඩය.
ගොන්බාන[නා.] එකට ඈඳූ ගවයන් දෙදෙනා.
ගොන්වායා[නා.] ගවයන් රැක බලා ගන්නා තැනැත්තා; එඬේරා; ගොපල්ලා.
ගොනා1. [නා.] හරකා; ගවයා. 2. (කථා.) (රූඪි.) [නා.] මෝඩයා; අඥානයා.
ගොනැස, ගොනැස්ස[නා.] පැරණි ගෘහ නිර්මාණ ක්‍රමය අනුව වහල හැඩ ගැස්වීමට ගන්නා කෙළවර හෝ මැද වක් වූ පරාලය; පරාලයේ කෙළවර වකය.
ගොනු කරනවා[ක්‍රි.] පිළිවෙළකට එක්තැන් කරනවා; ඒකරාශි කරනවා.
ගොනුව, ගොන්න1. [නා.] කිසියම් පිළිවෙලකට රැස්කර තැබූ (ලිපි ආදි) මිටිය; සකස් කළ ගොඩ. 2. [නා.] කැටිය; මිටිය; ගොඩ; රාශිය; සමූහය. 3. [නා.] එකිනෙකට ඇති සම්බන්ධය; ගැළපීම. 4. (පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක එකිනෙකට පූට්ටු කළ කොටස් සමූහය (= assembly).
ගොනෝරියාව(පාරිභා.) [නා.] ලිංගික රෝගයක්; සුද බින්දුම (=gonorrhoea).
ගොපල්ලා, ගොපොල්ලා1. [නා.] ගවයන් රැක බලාගන්නා; ගව පාලනය ජීවනෝපාය වශයෙන් කරන්නා. 2. [නා.] පොළොව පාලනය කරන්නා; මහී පාලකයා. 3. (කථා.) [නා.] ගවයන්ට අධිගෘහිත යැයි සැලකෙන යක්ෂයෙක්; ගොපලු යකා.
ගොපලු ගම[නා.] ගොපල්ලන් වාසය කරන ගම.
ගොප් අත්ත[නා.] පොල් ගහේ ගොබ අත්ත; එහි ළපටි කොළ සහිත නොවිහිදුණු පත් කැටිය; ගොක් කොළ අත්ත.
ගොප් මස[නා.] බොලට දෙපසටත් දණහිස් පෙදෙසටත් අතර වූ මස් ගොබය; බත් කෙණ්ඩය.
ගොපු1. [නා.ප්‍ර.] ඇස් වටය; (පයේ) වළලුකර. 2. [නා.ප්‍ර.] වස; වහ.
ගොපු ඇටය[නා.] ගොප් ඇටය; ගුල්ඵාස්ථිය.
ගොපුර[නා.] නගරයට ඇතුළු වන ප්‍රධාන දොරටුව; නගර ද්වාරය.
ගොබඩ1. [නා.ප්‍ර.] කිලිල/ බඩ සහිත ගස්; පොල් පුවක් ආදි තාල වර්ගයේ ගස්. 2. [නා.ප්‍ර.] ළා ගෙඩිය.
ගොබය, ගොබේ1. [නා.] (පොල්, කිතුල්, කෙසෙල් ආදි ගස්වල) ළාදළුව; ළපටි කරටිය. 2. [නා.] වැදැල්ල; රොද; පේශිය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ගඟක උඩහට වේගයෙන් දුවන විශාල උදම් රළ ගෙඩිය; වඩදිය රැළ (=bore).
ගොබවලාව(පාරිභා.) [නා.] වේගයෙන් නැගෙමින් අතිශය විනාශකාරී ලෙස හමා එන සුළි සුළඟ; ටෝනාඩෝව (=water spout).
ගොබ්බ1. [වි.] කම්මැළි; අලස. 2. [වි.] මෝඩ; අනුවණ.
ගොබ්බයා1. [නා.] කම්මැළියා; අලසයා. 2. [නා.] මෝඩයා; අනුවණ තැනැත්තා.
ගොබුඩ[නා.] කරටිය; අග්ගිස්ස.
ගොම[නා.ප්‍ර.] ගව වසුරු.
ගොම ගානවා1. [ක්‍රි.] ගෙබිම ආදි ස්ථානයන්හි ගොම ආලේප කරනවා; ගොම පිරිබඩ ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] අවලස්සන කරනවා; අශෝභන කරනවා.
ගොමපිරිබඩ ගන්නවා[ක්‍රි.] ගොම මැටි ගානවා; ගොම ආලේප කරනවා.
ගොමවැරටි[නා.ප්‍ර.] වියළි ගොම පිඩු.
ගොමස්කඩය[නා.] ඉතා කිලුටු රෙදිකඩ; අපිරිසිදු වැරහැල්ල.
ගොම්පස්[නා.ප්‍ර.] (කමත්.) ගවවසුරු; ගොම.
ගොම්මං වෙලාව[නා.] ගොන් ආපසු මඟට වැටෙන වේලාව; සවස අඳුර වැටීගෙන එන වේලාව.
ගොම්මන1. [නා.] අතුපතරින් වැසුණු තුරු ගොමු බහුල කැලෑව. 2. [නා.] ගොම්මං වෙලාව.
ගොමුව1. [නා.] ගස්වැල් එකට කැටි වී වැවුණු තැන; ළැහැබ; ගුල්මය. 2. [නා.] ගස්වැල්වලින් සෑදූ කූඩුව. 3. (කථා.) [නා.] ගෙට යාබද ව සෑදූ මඩුව. 4. [නා.] ගවගාල.
ගොයම්[නා.ප්‍ර.] වී අස්වැන්න; වී කරල්.
ගොයම් අඩිය[නා.] (කමත්.) කමතෙහි එක් කරන ලද කැපූ ගොයම් ගොඩ; සම්පූර්ණ නොවූ ගොයම් කොළය.
ගොයම් ඇල්ලීම[නා.] (කමත්.) ගොයම් කැපීම සුබ නැකතින් ඇරඹීම.
ගොයම් ඉස්සර[නා.] (කමත්.) ගොයම් කැපීමේ දී එක පෙළට සිට කපන ගොයම් තීරුව.
ගොයම් කයිය1. [නා.] ගොයම් කැපීම සඳහා සාමූහික ව එක් වූ පිරිස. 2. [නා.] සාමූහික ව එක් වී ගොයම් කැපීම. 3. [නා.] එම පිරිසට දෙන භෝජනය.
ගොයම් කොළය1. (කමත්.) [නා.] කරල් මැදි වන සේ කවාකාර ව උසට තැබූ ගොයම් ගොඩ. 2. [නා.] ගොයම් ගසේ පත්‍රය.
ගොයම් පාගනවා[ක්‍රි.] කපාගත් ගොයම්වලින් වී වෙන් කර ගැනීම සඳහා මඩවනවා; කොළ පාගනවා.
ගොයා[නා.] උරග වර්ගයට අයත් ගොඩබිම වසන තලගොයා.
ගොයි පෝරුව, ගොවිපෝරුව1. [නා.] කුඹුරෙහි මඩ සමතලා කිරීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණයක නාමය. 2. [නා.] වී එකතු කරන ලෑල්ල නොහොත් කකුල.
ගොයියා1. (කථා.) [නා.] ගොවියා. 2. [නා.] තැනැත්තා. 3. [නා.] යහළුවා. 4. [නා.] දැතිගොයියා.
ගොයියාව1. [නා.] කුරුණිය; ලාහ. 2. [නා.] උකුණු දැත්ත; දැති ගොයියා.
ගොයුම්1. [නා.ප්‍ර.] ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] තිරිඟු ගොධූම.
ගොයුම්මහණ[නා.ප්‍ර.] ගෞතම බුදුන් වහන්සේ.
ගොයුව[නා.] ලපය; පුල්ලිය.
ගොර1. [වි.] සුදු; ශ්වේත; පඬෙර. 2. [වි.] බියකරු; අතිදරුණු; ඝෝර. 1. [නා.ප්‍ර.] ඇඟ ගැල්වීමට ගන්නා විලවුන් වර්ගයක්; කොකුම්; කුංකුම. 2. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර ග්‍රහයා. 3. [නා.ප්‍ර.] ගෞරවය. 4. [නා.ප්‍ර.] එනම් හඬ; ගොරවන ශබ්දය.
ගොරක මැලියම්(පාරිභා.) [නා.] සායම් පිණිස හා බෙහෙත් පිණිස ගන්නා වූ කහපාට ස්වාභාවික රෙසින් මැලියම් විශේෂය (= gamboge gum).
ගොරකයා1. [නා.] හැම දෙයක ම දොස් දක්නා තැනැත්තා. 2. [නා.] ගමේ ගොඩේ හැදුණ තැනැත්තා; නාගරික පරිසරය නුහුරු පුද්ගලයා. 3. [නා.] ඇත්පැටවා. 4. (කථා.) [නා.] කිඹුලා.
ගොරතර[වි.] දරුණුකමින් වැඩි; ඉතා දරුණු; භයංකාර වූ.
ගොරද[නා.ප්‍ර.] ගෝරෝචන.
ගොරවනවා1. [ක්‍රි.] වලාකුළු ගැටීමෙන් අහසේ මහ හඬක් නිකුත් වෙනවා; මේඝ ගර්ජනා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සිවුපා සතුන් මහ හඬ නගනවා; කෝපයෙන් ගුගුරනවා. 3. [ක්‍රි.] තර්ජනාත්මක ව කථා කරනවා; හඬ නගා තර්ජනය කරනවා. 4. [ක්‍රි.] (තද නින්දේ දී ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරන විට) උගුරෙන් ‘ගොර ගොර’ යන හඬ නැගෙනවා.
ගොරහඬ[නා.] බියකරු ශබ්දය; බිහිසුණු හඬ; ඝෝර වූ නාදය.
ගොරහැඩි, ගොරෑඩි[වි.] දැඩි; රළු; ගොරෝසු.
ගොරිල්ලා[නා.] අප්‍රිකාවේ වනාන්තරවල වෙසෙන රෞද්‍ර පෙනුමැති වානර වර්ගයේ විශාලත ම සතා.
ගොරී[නා.] සුදු ගැහැනිය; ස්වේත වර්ණ ලලනාව; පාර්වතී.
ගොරොක්2. [වි.] වෘද්ධ; මහලු. 3. [වි.] ඔබලත්; දුර්වල. 4. [වි.] ගූඪ. 5. [වි.] ගැඹුරු; ගම්භීර. 1. [නා.ප්‍ර.] තද වු හෝ බර වූ හෝ ද්‍රව්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] උපකාරය; උදව්ව. 3. [නා.ප්‍ර.] පීඩාව; විපත. 4. [නා.ප්‍ර.] ගෞරවය.
ගොරෝසු1. [වි.] රළු; දළ; දැඩි; ගොරහැඩි. 2. [වි.] දරදඬු; නොහික්මුණු; තැන්පත් කමක් නැති. 3. [වි.] නපුරු. 4. (පාරිභා.) [වි.] අමු; අශෝභන; අසංස්කෘත (=crude).
ගොල1. [වි.] වට වූ; වටකුරු බවක් ඇති. 2. [වි.] වයසට ගිය; මහලු. 1. [නා.] කුඩා වටකුරු දෙය. 2. [නා.] ඇස් ගුලිය. 3. [නා.] මිනුම් ප්‍රමාණයක්; පලම් සීය; තුලාව; කුරු සතලිහක බර.
ගොල ගැට[නා.] පිට්ටු සහ වැලිතලප සඳහා පිටිවලින් පිළියෙළ කර ගන්නා කුඩා කැට.
ගොල හැල[නා.] ගැඹුරට එරෙන හැල; ගැඹුරු මඩවළ.
ගොල්ල1. [නා.] රාශිය; ළැහැබ; ගුල්මය; පඳුර; ගොමුව. 2. [නා.] සමූහය; පිරිස. 3. [නා.] නෑ පිරිස; ඤාති සමූහය; ඤාති වර්ගයා.
ගොලෑ1. [වි.] මෘදු; මොළොක්. 2. [වි.] ළාබාල; නොමේරූ; ළපටි. 1. [නා.ප්‍ර.] මැලැස්ස; ළා ගෙඩි. 2. [නා.ප්‍ර.] නොමේරූ පුවක් ගෙඩි.
ගොලිජ්ජ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගවමූත්‍ර.
ගොලෝව1. [නා.] බෝලයක හැඩය ගත් දෙය; ගෝලාකාර වස්තුව; ගෝලය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පහනක් ආවරණය කරමින් ම එහි එළිය විසරණය කරන උපකරණය (= globel).
ගොවද1. [නා.] සමූහය. 2. [නා.] හිරු රැස්. 3. [නා.] හරක් ගාල; ගොවුද.
ගොවලා[නා.] ගවයන් බලන්නා; ගොපල්ලා.
ගොවළු[නා.ප්‍ර.] ගවයන්ගේ කුරය වැදීමෙන් පස හෑරී දිය පිරුණු වළ.
ගොවැර්නදෝරු[නා.ප්‍ර.] රජ වෙනුවෙන් පාලනයෙහි යෙදී සිටින ප්‍රධානියා; ආණ්ඩුකාරයා.
ගොවි බස[නා.] විශේෂයෙන් කමතේ දී ව්‍යවහාර කරන භාෂාව; කමත් බස.
ගොවිඳු[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවි.
ගොවිපළ, ගොවිපොළ1. [නා.ප්‍ර.] ගොවිතැන් කරන ගොඩ මඩ භූමි භාගය; වගා බිම; කුඹුර. 2. [නා.ප්‍ර.] මස් සඳහා සතුන් ඇති කරන භූමි භාගය; සත්ත්ව ගොවිපළ.
ගොවියා1. [නා.] (වෘත්තියක් වශයෙන්) ගොඩමඩ ගොවිතැන් කරන්නා; ගොවිතැන ජීවනෝපාය කරගෙන සිටින පුද්ගලයා. 2. [නා.] පශු කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන තැනැත්තා. 3. [නා.] ගොවි කුලයට අයත් තැනැත්තා; ගොවි වංශිකයා.
ගොවු1. [නා.ප්‍ර.] පැරණි දුර මැනීමේ මිම්මක්; ගවුව; හඬසන දෙකක දුර. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොනා; ගවයා.
ගොවුද1. [නා.] ගවයන් ලගින ස්ථානය; ගවගාල; ගවහල; ගවමඩුව. 2. [නා.] ගොපල්ලන් වෙසෙන ගම; ගොපලු ගම.
ගොවුවා, ගොව්වා1. [නා.] ඇත් අස් ගව ආදි සතුන් රැක බලා ගන්නා එඬේරා; ගෝපකයා. 2. [නා.] මුරකාරයා; දොරටුපාලයා; ආරක්ෂකයා.
ගොස1. [නා.] ඝෝෂය; මහත් වූ ශබ්දය; ඝෝෂාව; මහාරාවය. 2. [නා.] මේඝ ගර්ජනාව.
ගොසරෑ(කථා. උඩ.) [වි.] රොඩුකුණු තවරාගත්; අපිරිසිදු.
ගොසරෑවා(කථා.) [නා.] අපිරිසිදු තැනැත්තා.
ගොසු[වි.] ඝෝෂා සහිත; මහත් වූ හඬ ඇති.
ගොහ[නා.ප්‍ර.] බෙණය; ගුහාව.
ගොහාලය1. (ජන.) [නා.] පැල් රැකීමේදී ආරක්ෂිත ව සිටීමට තනා ඇති මැස්ස. 2. [නා.] ගෙට යාබද ව පිටතින් තැනූ මඩුව.
ගොහොට්ටිය, ගෝට්ටිය[නා.] බොහෝ දෙනා එකතු ව කරන හඬනැඟීම; ඝෝෂාව; (කෝලාහලයට මෙන්) කෑගැසීම; අරගලය; කලබලය.
ගොහොදු කරනවා1. [ක්‍රි.] මඩ කරනවා; අපිරිසිදු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අවුල් කරනවා; පිළිවෙළක් නැති කරනවා.
ගොහොදු, ගෝදු1. [වි.] මඩ වූ; අපවිත්‍ර; ගොහොරු. 2. [වි.] කිසි පිළිවෙළක් නැති; අවුල් වූ.
ගොහොරු[වි.] මඩ සහිත; දියාරු මඩින් යුතු; වගුරු සහිත වූ.
ගොහොරුව1. [නා.] එරෙන; මඩ වූ ස්ථානය; මඩ වගුරු බිම; ගොහොදුව. 2. (පාරිභා.) [නා.] සාමුද්‍රික මඩ නිධිය (=ooze).
ගොළු1. [වි.] කථා කිරීමට නොහැකි; කථා නොකරන; මූග. 2. [වි.] නිශ්චල වූ; නොසෙලවෙන; අචල. 3. [වි.] මිටි; උස නොවූ; ගෝඨ.
ගොළු වත[නා.] කථා නොකර සිටීමේ ව්‍රතය; මූග ව්‍රතය.
ගොළුපිළි[නා.ප්‍ර.] ගොළුවා.
ගොළුබස1. [නා.ප්‍ර.] ගොළුවන් තම අදහස් අන්‍යයන්ට ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා යොදා ගනු ලබන හස්ත සංඥාදි උපක්‍රම. 2. [නා.ප්‍ර.] නිශ්ශබ්ද ව සිට අදහස් පැවසීම; නිහඬ ව අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම.
ගොළුවා[නා.] කථා නොකරන්නා; කීම්, බිණීම් කළ නොහැකි පුද්ගලයා; මූගයා.
ගෝ1. [නා.ප්‍ර.] ගව; ගෙරි; සරක්. 2. [නා.ප්‍ර.] සඳ හිරු දෙදෙනා වසන්ත ඍතුවේ දී ගමන් කරති යි විශ්වාස කරන විථිය; ගෝවීථිය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] වෘෂභ ලග්නය/රාශිය.
ගෝ ධනය[නා.] වස්තුවක් වශයෙන් සලකන ලද ගව සමූහය; ගව සම්පත.
ගෝකර්ණ[නා.ප්‍ර.] ත්‍රිකුණාමලයට ව්‍යවහාර වූ පැරණි නමක්; ගෝණගංතොට.
ගෝකුර1. [නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ කුරය; ගව කුරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගවකුර වැදී පසෙහි හෑරෙන වළ; ගවකුර සටහන.
ගෝකුල[නා.ප්‍ර.] ගව රැළ; ගව සමූහය.
ගෝග්‍රන්ථි[නා.ප්‍ර.] වියළුණු ගොම; ගොම වැරටි.
ගෝඝාතක[නා.ප්‍ර.] ගවයන් මරන්නා.
ගෝචර1. [වි.] අහර සොයා හැසිරෙන; ගොදුරු පිණිස හැසිරෙන; පිඬු පිණිස හැසිරෙන. 2. [වි.] ඉන්ද්‍රියවලට අරමුණු වන.
ගෝචර ස්ථානය[නා.] ගොදුරු බිම; ආහාර ලබාගන්නා භූමිය; (භික්ෂූන්) පිඬු පිණිස හැසිරෙන ප්‍රදේශය; ගොදුරු ගම.
ගෝචරඵල[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) පුද්ගලයකුගේ ජන්ම රාශියෙහි පටන් රාශි දොළසෙහි ඒ ඒ ග්‍රහයන් ගමන් කරන විට ඒ ඒ ග්‍රහ රාශි සම්බන්ධතාව අනු ව ලැබෙන පලාපල,
ගෝචරය1. [නා.ප්‍ර.] ආහාර ඇති තැන; ගොදුරු බිම. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොදුර; ආහාරය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රියයන්ට ගොදුරු වන අරමුණ; අවබෝධය. 4. [නා.ප්‍ර.] සුදුස්ස; යෝග්‍ය දෙය. 5. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] ග්‍රහයන් ඔවුනොවුන්ගේ දෘෂ්ටියට ලක්වීම.
ගෝටය, ගෝටෙ(කථා.) [නා.] කූඩුව; කැදැල්ල.
ගෝටවිය, ගෝටවිස[නා.ප්‍ර.] නැවක සුක්කානම; ඔරුවක අවල; නැවක පශ්චාත් බන්ධනය; ගල්වත.
ගෝට්ටිය(කථා.) [නා.] බොහෝ දෙනාගේ කථාවෙන් නැඟෙන මහ හඬ; කෑකෝ ගැහීම; ගොහොට්ටිය.
ගෝඨයා[නා.] මිටි තැනැත්තා; මිට්ටා.
ගෝඩිම්බර[වි.] ගොරෝසු; දළ; රළු.
ගෝණක, ගෝනක[නා.ප්‍ර.] දිග ලෝම ඇති පලස; ඇඳ පුටු ආදියෙහි එළන සුඛෝපභෝගී ඇතිරිල්ල.
ගෝණිගොන්[නා.ප්‍ර.] පිටේ බඩු පටවාගෙන යෑමට පුරුදු කළ ගොනා; තවලම් ගොනා.
ගෝණිය1. [නා.] ගෝණි ලණුවලින් වියාගන්නා රෙද්ද; ගෝණි පඩංගුව. 2. [නා.] වී හාල් ආදිය බහාලීම සඳහා ගෝණි රෙද්දෙන් තනාගන්නා ලොකු මලු විශේෂය; ගෝණිමල්ල. 3. [නා.] ධාන්‍ය ආදි වියළි හෝ ද්‍රව මැනීම සඳහා භාවිත වූ පැරණි මිම්මක්.
ගෝත කරුමය, ගෝත කර්මය1. [නා.] පණ ඇදීම; මරණාසන්න ව වේදනාවෙන් කරන දැඟලීම. 2. [නා.] මත්පැන් හේතුවෙන් ඇති වන විකාර ගතිය; විකෘති සිහියෙන් කරන දැඟලීම. 3. [නා.] දිගු කලක් පවතින අසනීපය; කල් ගිය බලවත් රෝගාබාධය. 4. [නා.] නො කඩවා පවතින බාධාව; හිරිහැරය; කරදරය.
ගෝත්තරය, ගෝත්තරේ1. [නා.] (කෙනෙකුගේ) වංශය, කුලය, ගෝත්‍රය. 2. [නා.] ආහාරය කෑම.
ගෝත්‍රචිහ්න[නා.ප්‍ර.] ගෝත්‍රය හඳුන්වන සලකුණ; ගෝත්‍රය පිළිබඳ සංකේතය; කුල චිහ්නය.
ගෝත්‍රය1. [නා.] කුල පරම්පරාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] වර්ගීකරණයේ දී කුලයට ඉහළින් හා වර්ගයට පහළින් සිටින සමීප සම්බන්ධකම්වලින් යුත් ජීවි කණ්ඩායම (=order).
ගෝත්‍රික[වි.] ගෝත්‍රයට අයත්; වංශ පරම්පරාවට අයත් වූ; ගෝත්‍රයට උරුම; ගෝත්‍රයට ආවේණික.
ගෝදණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] ආදියෙහි පාවිච්චි කළ දුනු විශේෂයක්.
ගෝදාන කර්මය[නා.] ගෘහ්‍ය සූත්‍ර අනු ව චූඩාකර්ම (හිසකෙස් කැපීම) හා කේශාන්ත කර්ම (රැවුල් කැපීම) ආදියේ දී පූර්ව කෘත්‍ය චාරිත්‍රයක්.
ගෝදානය[නා.] ග්‍රහ අපල දුරු වීම සඳහා ජීව දානයක් වශයෙන් ගවයන් දන් දීම; ගව දානය.
ගෝධා1. [නා.ප්‍ර.] ගොයා; තලගොයා. 2. [නා.ප්‍ර.] දුනුවායන් අතේ මැණික් කටුවෙහි බඳින සම් කැබැල්ල.
ගෝනස්, ගෝනැස්[නා.ප්‍ර.] වක් වූ පරාලය.
ගෝප1. [නා.ප්‍ර.] ගවයන් රැක බලාගන්නා; ගොපල්ලා. 2. [නා.ප්‍ර.] ගවගාලක ප්‍රධානියා. 3. [නා.ප්‍ර.] කිරි පට්ටිකාරයා. 4. [නා.ප්‍ර.] රජ. 5. [නා.ප්‍ර.] ගුප්ත යුගයේ දඹදිව කිසියම් පෙදෙසක සේවය කළ ගම් දෙටුවෙක්.
ගෝප කර්මය[නා.] ගවයින් බලා ගැනීම; එඬේර වෘත්තිය.
ගෝපක(පාරිභා.) [වි.] සැඟවුණු; ගුප්ත. 1. [නා.ප්‍ර.] (උද්‍යානාදිය) රැක බලාගන්නා; රක්ෂණය හෝ ගෝපනය කරන්නා; ගොවුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] එඬේරා; ගොපල්ලා. 3. [නා.ප්‍ර.] පළාතක අධිකාරි තැන. 4. [නා.ප්‍ර.] රජ.
ගෝපකන්‍යා[නා.ප්‍ර.] ගොපලු දැරිය.
ගෝපක්ෂ්ම[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන් අතුරින් එකක්. උපන් හැටියේ රතු වස්සකුගේ ඇස් ගුලියට බඳු ඇස් ඇති බව.
ගෝපති1. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රජ. 3. [නා.ප්‍ර.] නායක වෘෂභයා. 4. [නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍ර දෙවි. 5. [නා.ප්‍ර.] ශිව දෙවි.
ගෝපනය[නා.] රැකීම; ආරක්ෂාව.
ගෝපනීය1. [වි.] සැඟවිය යුතු; වසන් කළ යුතු. 2. [වි.] වැනසෙන්නට ඉඩ නොදී රැක ගත යුතු.
ගෝප්‍ය[වි.] රැකිය යුතු; ආරක්ෂා කළ යුතු.
ගෝප්‍රචාරය[නා.] තණබිම; තෘණ භූමිය.
ගෝපා1. [නා.ප්‍ර.] ගොපල්ලාගේ භාර්යාව; ගෝපාලිකාව. 2. [නා.ප්‍ර.] කිරි දොවන ගැහැනිය.
ගෝපාලයා1. [නා.] ගවයන් රැක බලා ගන්නා තැනැත්තා; ගවපාලකයා; ගොපල්ලා. 2. [නා.] රජ. 3. [නා.] ශ්‍රී කෘෂ්ණ; ගෝවින්ද.
ගෝපිකාංගනාව[නා.] ගව පාලනයේ යෙදෙන කාන්තාව; ගොපලු ලිය.
ගෝපිත[වි.] රක්නා ලද; ආරක්ෂා කරනු ලැබූ. [නා.] ගවපිත ආශ්‍රයෙන් හටගන්නා ද්‍රව්‍යය; ගෝරෝචන.
ගෝපී[නා.ප්‍ර.] ගොපලු ලිය; ගොපල්ලාගේ භාර්යාව.
ගෝපුර1. [නා.ප්‍ර.] නගර ප්‍රාකාරයේ මහා දොරටුව; නුවර දොර. 2. [නා.ප්‍ර.] පැරණි ඉන්දියානු ගමකට ඇතුළුවන තැන ඉදිකළ තොරණ විශේෂය. 3. [නා.ප්‍ර.] විහාර කෝවිල් ආදි සිද්ධස්ථානයකට ඇතුළුවන තැන ඉදිකළ අලංකාර සැරසිලිවලින් යුත් දොරටුව. 4. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාසාදයක දොරටුව.
ගෝමය[නා.ප්‍ර.] ගව වසුරු; ගොම.
ගෝමර[නා.ප්‍ර.] දිලීරයක් නිසා සමෙහි හටගන්නා ලප විශේෂයක්; කාන්තාවන්ගේ සමට අලංකාරයක් ලෙස සැලකෙන කැළැල වර්ගයක්.
ගෝමේද[නා.ප්‍ර.] මැණික් ගල් වර්ගයක්; කහට මිශ්‍ර රත් හෙවත් පැණි පාට වූ එහෙත් අගයෙන් අඩු මැණික් ගල් විශේෂයක්.
ගෝමේධය[නා.] ගවයන් මරා පවත්වනු ලබන යාග කර්මයක්.
ගෝයුති, ගෝයූථ[නා.ප්‍ර.] ගව සමූහය.
ගෝරනාඩුව, ගෝරනාදය[නා.] මහත් හඬ නගා කරන තර්ජනය; කෝප වී මහ හඬින් කරන කෑගැසීම; ගර්ජනා කිරීම.
ගෝරස[නා.ප්‍ර.] ගවයාගෙන් ලබාගන්නා කිරි හෝ කිරෙන් සාදන දී, ගිතෙල්, වෙඬරු, මෝරු, කේජු යන පස් ගෝරසය.
ගෝරි[නා.ප්‍ර.] කලහය; දබරය; කලබලය.
ගෝරුත1. [නා.ප්‍ර.] ගවයකුගේ තෙපුල්ලෑම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඒ ඇසෙන දුර හා ආශ්‍රිත මිම්මක්.
ගෝරුපු[නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ සතුරා; කොටියා; දිවියා.
ගෝරෝචන[නා.ප්‍ර.] ගවයන්ගේ (මස්තකයෙහි පිහිටි) වියළි පිත; ගෝපිත්තය; ගෝරද.
ගෝලකය(පාරිභා.) [නා.] බොහෝ දුරට ගෝලාකාර නමුත් පරිසමාප්ත ගෝලයක් නොවන වස්තුව (=spheroid).
ගෝලමානය, ගෝලමාපකය, ගෝලමාපය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලාකාර වස්තු මැනගන්නා උපකරණය (=spherometer).
ගෝලය1. (පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨයේ සෑම ලක්ෂ්‍යයක් ම කේන්ද්‍රයෙන් සමදුර වූ ඝන වස්තුව; සම වටකුරු ගුළිය (=sphere). 2. [නා.] ගෝලාකාර වස්තුව; වටකුරු වස්තුව (=globe). 3. [නා.] ඇසේ කළු ඉංගිරියාව; ඇසිකිණිය. 4. [නා.] බර ප්‍රමාණයක්; තුලාව; පලම් සියය.
ගෝලයා[නා.] ගුරුවරයකු සමීපයෙහි ඉගෙනීම කරන්නා; ශිෂ්‍යයා.
ගෝලාකාර[වි.] ගෝලයක හැඩය ඇති; බෝලයක් වැනි; වටකුරු.
ගෝලාභය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලයක් නොවන එහෙත් ගෝලයකට ඉතා ආසන්න රූපය (=spheroid).
ගෝලාර්ධය[නා.] ගෝලයකින් දෙකෙන් පංගුව; අර්ධ ගෝලය.
ගෝලිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා ගෝලය; ගෝලාකාර අංශුව (=globule).
ගෝලීය අපේරණය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලීය පෘෂ්ඨයක් සහිත දර්පණයකින් හෝ කාචයකින් සෑදෙන ප්‍රතිබිම්බයෙහි දක්නට ලැබෙන දෝෂය (=spherical aberration).
ගෝලීය ආධික්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලීය ත්‍රිකෝණයක කෝණ තුනේ ඓක්‍යයේ 180° ට වැඩියෙන් ඇති ප්‍රමාණය.
ගෝලීය කාචය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලාකාර පෘෂ්ඨයක් සහිත කාචය (=spherical lens).
ගෝලීය කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලයක මහා වෘත්තවල ඡේදන චාප දෙකක් අතර කෝණය.
ගෝලීය පෘෂ්ඨය[නා.] ගෝලයක මතුපිට තලය; ගෝල පිටිතලය.
ගෝලීයකරණය[නා.] විශ්ව ව්‍යාප්තිකරණය ලොව පුරා පැතිරවීම.
ගෝලු[නා.ප්‍ර.] ඝෝෂාව; ගෙරවීම; ගර්ජනය.
ගෝලෝමිකය[නා.] නිකටෙහි පමණක් දිගට ඉතිරි කොට ඇති රැවුල; එළු රැවුල.
ගෝව්‍රත[නා.ප්‍ර.] ගවයකු මෙන් ඉරියවු පැවැත්වීමෙන් රකින ශීලය; ඇතැම් තවුසන් ගවයකු මෙන් සිටීම, නිදීම ආදිය කෙරෙමින් දරන චර්යාව.
ගෝවින්ද1. [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී කෘෂ්ණ, විෂ්ණු දෙවි. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] සුවන නැකත.
ගෝවිසාණ[නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ අඟ; හරක් අඟ.
ගෝවීථිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) මීන, මේෂ, තුලා, කන්‍යා යන රාශි හතර ඇතුළත් වන නභෝ ගර්භය.
ගෝෂ්ඨිය[නා.] සාකච්ඡා සභාව; සංසදය; සංභාෂණය.
ගෝෂ්පදය[නා.] ගවකුරයෙන් හෑරී දිය පිරුණු කුඩා වළ.
ගෝස්1. [නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් ලිනන්, කපු ආදියෙන් කළ විනිවිද පෙනෙන සිහින් රෙදි වර්ගය. 2. [නා.ප්‍ර.] සිහින් කම්බිවලින් කළ දැල් විශේෂය.
ගෝස්තරය[නා.] ජිවිකා වෘත්තිය.
ගෝහාලය[නා.] දඬු මැස්ස.
ගෞණ[වි.] අප්‍රධාන; වැදගත් නොවූ.
ගෞර[නා.ප්‍ර.] සුදුපාට; එළපැහැය; ලා කහ හෝ ළා රතු; අරුණු පැහැය.
ගෞරවය1. [නා.] ගුරුත්වය; බරබව. 2. [නා.] ගරු සැලකිල්ල; හරසර; බුහුමන. 3. [නා.] කීර්තිය; නම්බුව; හොඳනම.
ගෞරවාදරය[ගෞරව+ආදර] [නා.] ගෞරවය සහිත වූ ආදරය; ගෞරව සම්ප්‍රයුක්ත ආදරය.
ගෞරවාන්විත[ගෞරව+අන්විත] [වි.] ගෞරව සහිත; ගෞරවයෙන් යුත්.
ගෞරවාර්හ[ගෞරව+අර්හ] [වි.] ගෞරවයට සුදුසු වූ; ගරු කටයුතු.
ගෞරවාස්පද[ගෞරව+ආස්පද] [වි.] ගෞරවය ලැබීමට ආධාර වන; ගෞරවයට හේතුවන.
ගෞරවෝපාධිය[ගෞරව+උපාධිය] [නා.] ගරු කිරීම සඳහා පිරිනමනු ලබන උපාධිය; ගෞරවය පිණිස යෙදෙන (උපාධි) නාමය; විරුද නම; ගෞරවාභිදානය.
ගෞරිකේශ[නා.ප්‍ර.] මිනිරන්.
ගෞරී1. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර භායාව; පාර්වතී. 2. [නා.ප්‍ර.] එළලු ස්ත්‍රිය. 3. [නා.ප්‍ර.] අට හැවිරිදි කන්‍යාව.
ඝ'ක' වර්ගයේ සිවුවැනි අකුර මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ විසිහතර වැනි අකුර; හතර වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; මහාප්‍රාණ ඝෝෂාක්ෂරයකි.
ඝංසනය[නා.] ඇතිල්ලීම; මැදීම; ඉළීම.
ඝටකය[නා.] (යමක් සෑදී ඇති) කොටස; අවයවය; භාගය; අංශය.
ඝටකෘත්‍යය[නා.] පැන් වත් කිරීම; දිය නැමීම.
ඝටච්ඡිද්‍රය[නා.] කළයෙහි සිදුර.
ඝටචේටිකාව[නා.] කළයෙන් දිය ඇදීමේ මෙහෙයෙහි යෙදෙන මෙහෙකාරිය; කළමිඩිය.
ඝටන1. [වි.] ගටන්නා වු; තළන්නා වූ; මිටි, කුළුගෙඩි ආදියෙන් පහර දෙන්නා වූ. 2. [වි.] වචනයෙන් පහර දෙන; සිත් රිදවන; සිත් වේදනා ගෙන දෙන. 3. [වි.] ගළපන්නා වූ; සම්බන්ධ කරන්නා වූ.
ඝටනය1. [නා.] ස්පර්ශ වීම; ඇතිල්ලීම. 2. [නා.] නිරතුරු යෙදීම; ව්‍යායාමය. 3. [නා.] සම්බන්ධය; ගැළපුම; සන්ධි බන්ධනය.
ඝටනවා1. [ක්‍රි.] සම්බන්ධ කරනවා; ගළපනවා. 2. [ක්‍රි.] පිළිවෙළින් බැඳී සිටිනවා; නොකඩවා පවතිනවා. 3. [ක්‍රි.] ගැටෙන්ට සලස්වනවා. 4. [ක්‍රි.] උළනවා; අතුල්ලනවා. 5. [ක්‍රි.] තළනවා; පෙළනවා; රිදවනවා.
ඝටනාව1. [නා.] ගැළපීම; පෑස්සීම; සන්ධානය. 2. [නා.] ප්‍රබන්ධය; රචනය; නිබන්ධනය. 3. [නා.] එකට හැපීම; ගැටීම. 4. [නා.] වෑයම; උත්සාහය; ප්‍රයත්නය.
ඝටය1. [නා.] කළය; කුම්භය. 2. [නා.] මිනුම් ප්‍රමාණයක්; ද්‍රෝණය. 3. [නා.] මන්දිර ස්තම්භවල පහත කොටසක්. 4. [නා.] සමින් වැසූ මුඛය ඇති වාද්‍ය භාණ්ඩය. 5. [නා.] ඇත් කුඹ.
ඝට්ටනය[නා.] එකිනෙක හැපීම; ගැටීම; ස්පර්ශ වීම.
ඝටා බණිනවා[ක්‍රි.] ජාති, කුල, ගෝත්‍ර ආදිය සඳහන් කර බැණ වදිනවා; පරපුර සඳහන් කර අපහාස කරනවා.
ඝටාකාර[වි.] කළයක් වැනි; කුම්භයක හැඩය ඇති.
ඝටාර්ථය[නා.] මුළුමනින් ගත් අර්ථය; සමූහාර්ථය; ඝටිත අර්ථය.
ඝටාව[නා.] රොද; සමූහය; ගළ.
ඝටිකා යන්ත්‍රය[නා.] වේලාව දක්වන යන්ත්‍රය; හෝරා යන්ත්‍රය; පෑතැටිය; ඔරලෝසුව.
ඝටිකාව1. [නා.] ඖෂධ පිරවූ කුඩා කළය; කුඩා භාජනය. 2. [නා.] බෙහෙත් ගුටිකාව; ඖෂධ ගුළිය. 3. [නා.] දවසින් හැටෙන් කොටසේ කාලය; සිංහල පැය; ඔරලෝසු පැයෙන් මිනිත්තු විසිහතරක කාලය. 4. [නා.] රථ රෝදයේ වක් අත්ත නම් කොටස. 5. [නා.] කල්ලි ගැහීම; කල්ලි කෙළිය. 6. [නා.] සඳුන්, වෙනිවැල් ආදියෙහි ගැට ගැසී ගිය කොටස; දැව ගැටය. 7. [නා.] (සැරයටි ආදියෙහි මුදුනෙහි යෙදූ) විල්ල; මුදුන් විල්ල.
ඝටිත1. [වි.] ගළපන ලද; ගැළපෙන; මනා ව සම්බන්ධ වන. 2. [වි.] ගැටුණු; හැප්පුණු; ගෑවුණු; ස්පර්ශ වුණු.
ඝටී යන්ත්‍රය[නා.] අතීතයේ ළිං, පතැස්, ගංගා ආදියෙන් ජලය ඇදීම සඳහා භාවිත යන්ත්‍ර විශේෂය.
ඝටෝදර[නා.ප්‍ර.] කළයක් මෙන් මහත් ව ගිය බඩ; හැළිබඩ.
ඝණ්ටා කොටුව[නා.] කසළ ගසා යන කාණුවලින් නිකුත් වන වායුව නළ මගින් ගෙවල් තුළට ඇතුළු වීම වළක්වන උපකරණය; සීනු බඳක් වැනි යකඩ කැබැල්ලක් යෙදූ දුර්ගන්ධ වාරක ආවරණය.
ඝණ්ටා සරාව(පාරිභා.) [නා.] රසායනාගාරවල පරීක්ෂණ සඳහා යොදා ගනු ලබන පතුල නොවැසූ සීනුවක හැඩය ඇති වීදුරු භාජනය (=bell jar).
ඝණ්ටා ස්තම්භය[නා.] ඝණ්ටාවක් සවි කළ කුලුන.
ඝණ්ටාකාර[වි.] ඝණ්ටාවක හැඩය ගත්; සීනු බඳක ආකාර ඇති.
ඝණ්ටාරය[නා.] ඝණ්ටාව.
ඝණ්ටාලෝලාව[නා.] සීනුව නාද කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා යකඩ කැබැල්ල; ඝණ්ටාවේ දිවත.
ඝණ්ටාව[නා.] ලෝකඩින් සෑදූ ගැඹුරු හඬ නංවන සීනුව; ලොකු සීනුව; ඝණ්ටාරය.
ඝණ්ටිකාව1. [නා.] කුඩා ඝණ්ටාව; සීනුව. 2. [නා.] දිව මුල පිහිටි කුඩා දිව.
ඝත[නා.ප්‍ර.] ගිතෙල්; එළඟිතෙල්.
ඝතාසන[නා.ප්‍ර.] (ගිතෙල් කන්නා යනු වාච්‍යාර්ථයි) ගින්න; අග්නිය; වහ්නිය.
ඝතෝදනය[ඝත+ඕදන] [නා.] ගිතෙල් යොදා පිසූ බත; ගිතෙල් බත.
ඝන1. [වි.] එකට බැඳී සිටින; තද; දැඩි. 2. [වි.] ගැවසී ගත්; බහුල ව ඇති; ගහන; අධික; මහත්. 3. [වි.] තුනී නොවූ; හීන් නැති. 4. [වි.] අමිශ්‍ර; හුදු; තනිකර. 5. [වි.] දියාරු නොවූ; උකු.
ඝන අගල[නා.] පරිමාව මනින මිම්මක්; දිග පළල හා උස අඟල බැගින් වූ සමාකාර ඝනයක පරිමාව.
ඝන අඩිය[නා.] පරිමාව මනින මිම්මක නාමය; දිග උස අඩිය බැගින් වූ සමාකාර ඝනයක පරිමාව.
ඝන අර්ධගෝලය[නා.] මුළුමනින් පිරුණු ඝන ගෝලයෙන් හරි අඩ; ඝන වූ පෘථිවි ගෝලයේ සමකයෙන් උඩ හෝ යට හෝ අර්ධය.
ඝන අවස්ථාව1. [නා.] උෂ්ණත්ව ප්‍රමාණ ආදියෙහි බලපෑම අනුව ද්‍රවයක් තද බවට පත් අවධිය. 2. [නා.] කලල රූපය තද බවට පත් වන අවධිය. 3. [නා.] වැසි පවත්නා කාලය.
ඝන ආහාරය[නා.] දියර වශයෙන් නොවූ ආහාරය; බර ආහාරය; දිරවීමට අපහසු ආහාරය.
ඝන කරනවා1. [ක්‍රි.] ගන කරනවා; දියාරු නොවන සේ සලසනවා. 2. [ක්‍රි.] තද බවට පත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ද්‍රවයක් (වාෂ්ප ඉවත් කිරීමාදියෙන්) උකු කරනවා; කැටි කරනවා.
ඝන කාලය[නා.] වැහි කාලය; වර්ෂා සමය.
ඝන කේතුව(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තාකාර පතුලක් සහ ක්‍රමයෙන් සිහින් වූ මුදුනක් සහිත ඝන වස්තුව; කේත්වාකාර ඝන වස්තුව (=solid cone).
ඝන කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ඝනයක හෝ කේතුවක මුල්ල (=solid angle).
ඝන ගර්ජිතය[නා.] වැහි ගිගිරුම, මේඝනාදය; මේඝ ගර්ජනාව.
ඝන ජ්‍යාමිතිය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිමාන අවකාශයේ ජ්‍යාමිතික වින්‍යාස හැදෑරීම පිළිබඳ වූ අධ්‍යයන ශාඛාව (=solid geometry).
ඝන දර්ශන කන්නාඩිය[නා.] වස්තුවක් ඡායානුගත ව පිළිඹිබු කිරීම සඳහා එහි පරිමාණ සම්බන්ධතාව පරික්ෂා කිරීමට භාවිත කරන ඡායාරූප ශිල්පීය උපකරණයක්; ත්‍රිමානෝක්ෂය; ස්ටෙරියෝස්කෝපය (=stereoscope).
ඝන ද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] සංඝටක දෙකක හෝ වැඩි ගණනක ඝන සමජාතීය මිශ්‍රණය (=solid solution).
ඝන පට්ටකය[නා.] ගනකමින් යුත් පටිය; තද පටිය.
ඝන ප්‍රමාණය[නා.] ඝනඵලය.
ඝන ප්‍රසාරණය(පාරිභා.) [නා.] ඝන වස්තුවක් රත් කළ විට එහි පරිමාව වැඩිවීම; ඝනාකාර ව විස්තරණය වීම; ඝන විස්තරණය (=cubical expansion).
ඝන මීටරය[නා.] මීටර් ක්‍රමය අනුව පරිමාව මනින මිම්මක්; දිග, පළල, උස මීටරය බැගින් වූ සමාකාර ඝනයක පරිමාව.
ඝන මුද්‍රණය[නා.] අකුරු, රූප ආදිය උඩට නෙරා සිටින සේ කිසියම් තලයක කරන මුද්‍රණය; යමක් උඩට උලුප්පා ගනකමට දක්වන මුද්‍රණය.
ඝන මූලය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් සංඛ්‍යාවක් ලැබීම පිණිස තුන්වැති බලයට පැමිණ විය යුතු හෙවත් ඝනය සෙවිය යුතු සංඛ්‍යාව; යම් සංඛ්‍යාවක් ලැබීම සඳහා දර්ශකය 3 වශයෙන් ගන්නා සංඛ්‍යාව; තුන්වැනි මූලය (=cubic root).
ඝන රූපය1. [නා.] තුන්වන සතියට එළඹ (මවුකුස වැඩෙමින්) ගන බවට පත් වු කලල රූපය; දැඩි බවට පත් වූ කලල රුව. 2. [නා.] සමාන දිග පළලින් හා උසින් යුත් ඍජුකෝණී ද්‍රව්‍යය; ඝනය.
ඝන රොද[නා.] ගන ව වැඩුණු (තණ, පාසි ආදි) පඳුර; ගන ව වැඩුණු බිස්ස.
ඝන වක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ඝන සමීකරණය පිළිබඳ ප්‍රස්තාරයේ වක්‍රය (=cubic curve).
ඝන වස්තුව1. [නා.] ගන ද්‍රව්‍යය; තද වස්තුව. 2. [නා.] සමාන දිග පළල හා උස ඇති සෘජුකෝණී ද්‍රව්‍යය; සමාකාර ඝනය.
ඝන විසරණය(පාරිභා.) [නා.] ඝන ද්‍රව්‍යවල අණු ඒකාකාර සංයුතියක් ඇති වන සේ මිශ්‍ර ව පැතිර සිටීම (=diffusion of solids).
ඝන සංඥාව[නා.] (අභි.) වෙන් වෙන් වූ නාමරූප ධර්ම එක් දෙයක් ලෙස සැලකීම; නාම රූප ධර්ම නිත්‍යය ස්වරූපයෙන් දැකීම.
ඝන සංහත[වි.] (හිස් තැන් නැති ව) එකට බැඳී පවත්නා; ඇතුළත සිදුර නැති ව එක ම ඝනයක් වූ; ඒකඝන.
ඝන සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් සංඛ්‍යාවක තුන්වැනි බලය පිළිබඳ සමීකරණය (=cubic equation).
ඝන සිලින්ඩරය(පාරිභා.) [නා.] ලීයෙන් හෝ ලෝහයෙන් හෝ සාදන ලද කුහර රහිත සිලින්ඩරය හෙවත් ඒකාකාර හරස්කඩතින් යුක්ත ඝනය (=solid cylinder).
ඝන සෙන්ටිමීටරය[නා.] මීටර ක්‍රමයෙන් පරිමාව මැනීමේ ඒකකයක්; වස්තුවක ඝනත්වය සටහන් කිරීමේ සෙන්ටිමීටර ග්‍රෑම් ක්‍රමයේ සංඛ්‍යාවලින් එම වස්තුවේ ඝනත්වය ප්‍රකාශ කිරීමට උපයෝගී කරගන්නා මිනුම.
ඝනකනක[නා.ප්‍ර.] තනි රත්රන්; අමිශ්‍ර ස්වර්ණ; මිශ්‍ර නොවූ රන්.
ඝනකය[නා.] සමචතුරශ්‍ර මුහුණත් හයකින් යුතු වූ වස්තුව; කියුබය.
ඝනකරණිය1. (පාරිභා.) [නා.] අනන්ත වූ ඝනමූලයක් සහිත සංඛ්‍යාව; ඝන මූලය. 2. [නා.] අපරිමේය වූ සංඛ්‍යාව (=cubic surd).
ඝනකාකාර[වි.] ඝනකයක හැඩය ඇති; ඝනකයක් වැනි (=cubical).
ඝනකාභය[නා.] ඝනකයක ආකාරය ගත් ඝන වස්තුව; සෘජු කෝණාශ්‍ර මුහුණත්වලින් යුතු ඝන වස්තුව.
ඝනච්ඡායාව, ඝනඡායාව1. [නා.] අඳුරු රුක් සෙවණ; තද අඳුරු සෙවණැල්ල; ඝන සෙවණැල්ල. 2. (පාරිභා.) [නා.] චන්ද්‍රග්‍රහණයක දී සඳ මත වැටෙන පොළොවේ සෙවණැල්ල හෝ සූර්යග්‍රහණයක දී පොළොව මත වැටෙන චන්ද්‍රයාගේ සෙවණැල්ල; පූර්ණ ඡායාව (= umbra).
ඝනච්ඡේදන ශිල්පය[නා.] දැඩි දේවල් කපා හාරා මූර්ති නිර්මාණය කිරීමේ ශිල්පය.
ඝනත්වය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක පරිමා ඒකකයක ස්කන්ධය (=density).
ඝනනිල[වි.] අතිශයින් නීල වර්ණ වූ; තද නිල්පැහැති.
ඝනප්‍රසාරණ සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක උෂ්ණත්වය සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශක එකකින් වෙනස් වූ විට ඒ ද්‍රව්‍යයෙන් සෑදුණු වස්තුවක් මුල් පරිමාවෙන් කවර භාගයකින් ප්‍රසාරණය වන්නේ දැයි දැක්වෙන සංඛ්‍යාව (=coefficient of cubical expansion).
ඝනපාකය[නා.] උකු වන තුරු පිසීම.
ඝනපුප්[නා.ප්‍ර.] ගන කොට නඟා වියූ මල්.
ඝනපුප් ඇතිරිය[නා.] ගන කොට මල් දමා එළුලොමින් සැකසූ ඇතිරිල්ල.
ඝනඵලය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් ද්‍රව්‍යයක ප්‍රමාණය ද්‍රවයක් සඳහා (අවකාශයෙහි) වෙන් වන ඉඩ ප්‍රමාණය; පරිමාව (=volume).
ඝනභාව රාගියා[නා.] (ශරීරයෙහි) ස්ථිර භාවයට හෝ ශක්තිමත් භාවයට ඇලුම් කරන්නා; සිරුර තිර යැයි සලකා එයට රාග උපදවන්නා.
ඝනභාවය[නා.] යම් වස්තුවක ස්ථිරත්වය; ශක්තිමත් බව; දැඩි ගතිය.
ඝනමානක[වි.] ගනකම මනින්නා වූ.
ඝනය1. [නා.] ද්‍රව හෝ වායු නොවන ස්ථිර හැඩයක් ඇති වස්තුව; දැඩි ඝනකමින් යුත් ද්‍රව්‍යය; ඝන වස්තුව. 2. [නා.] සංඛ්‍යාවක් එම සංඛ්‍යාවෙන් දෙවරක් ගුණ කිරීමෙන් ලැබෙන ඵලය; සංඛ්‍යාවක තුන්වැනි බලය. 3. [නා.] සමචතුරස්‍රාකාර පැති හයක් ඇති ඝන රූපය; ජ්‍යාමිතික ඝන වස්තුව; කියුබය. 4. [නා.] ඝනභාවය; ගනකම. 5. [නා.] ඝන අවස්ථාවට පත් කලල රූපය; වැඩෙන දරු ගැබෙහි අවස්ථා පහෙන් හතර වැන්න. 6. [නා.] වලාකුළ; මේඝය; අභ්‍රය. 7. [නා.] මිහිරි නාද නඟන සීනු කයිතාලම් ආදිය.
ඝනස්ථිතිය[නා.] ද්‍රව්‍යයක පරිමාවේ ඒකකයක ස්කන්ධය; ඝනත්වය.
ඝනසාර[නා.ප්‍ර.] කපුර.
ඝනාගමය[නා.] මේඝ කාලයාගේ දී පැමිණීම; වර්ෂා සෘතුව එළඹීම.
ඝනාඝන[නා.ප්‍ර.] ඝන වලාකුළ; ගන මේකුළ; වැහි වලාකුළ.
ඝනාන්ධකාර[වි.] ඝන අන්ධකාර; ගන අඳුරින් යුත් තද කළුවර ඇති. [නා.ප්‍ර.] ගන අඳුර; තද කළුවර; දැඩි අඳුර.
ඝනාහ[වි.] ඝනයක හැඩයෙන් යුත්.
ඝනීකරණය1. (පාරිභා.) [නා.] වායුවක් හෝ වාෂ්පයක් ද්‍රව බවට හැරවීම නැතහොත්, වඩාත් ඝන බවට පත් කිරීම (= condensation). 2. [නා.] ද්‍රවයක් ඝන ද්‍රව්‍යයක් බවට පත් කිරීම; ඝන කිරීම; උකු කිරීම; කැටි ගැස්සීම (= solidification).
ඝනීකාර[වි.] ඝන බවට පත් කරන; ඝන කරන; (ආලෝකය) එක්තැන් කරන; කැටි කරන.
ඝනීකාර කාචය(පාරිභා.) [නා.] යම් වස්තුවක් මත ආලෝකය සාන්ද්‍ර කිරීමට ගනු ලබන කෙටි නාභීය දුරක් සහිත කාචය; ආලෝකය එක්තැන් කොට කැටිකර දක්වන ලෙන්සය (=condensing lens).
ඝනීකෘත[වි.] ඝන කරන ලද; ඝන බවට පමුණුවන ලද; උකු කළ,
ඝනීභවනය[නා.] ජලවාෂ්ප ආදියෙහි අණු එකතු ව ද්‍රව බවට පත් වීම; වායුවක් හෝ වාෂ්පයක් ද්‍රවයක් බවට පෙරළීම හෝ ද්‍රවයක් උකු බවට නැතහොත් ඝන බවට පත්වීම; අණු කැටි ගැසීම; වාෂ්ප ලෙස පවතින අණු එකිනෙක ආකර්ෂණය වී ද්‍රව බවට පත්වීමේ අවස්ථා විපර්යාසය (=condensation).
ඝනීභාවය[නා.] රසායනික සංයෝගයක් ඝනබවට පත්වීම; කැටි ගැසී සිටීම.
ඝනීභූත[වි.] ඝන වූ; ඝන බවට පත් වූ; එකට කැටි ගැසුණු.
ඝනෝදධිය[ඝන+උදධි] [නා.] දිය මිදුණු මුහුද; ඝන සාගරය.
ඝර[නා.ප්‍ර.] වාසස්ථානය; ගෙය; ගෘහය; වහලෙන් වතුර වැටෙන සීමාව සහිත නිවස.
ඝර ප්‍රවේශය[නා.] ගෙට පිවිසීම; ගෙවදීම; ගෘහ ප්‍රවේශය.
ඝර බන්ධනය[නා.] ගිහි බැඳුමෙන් එක්වීම; ගෘහ බන්ධනය; අඹුසැමි ජීවිතය.
ඝර සම්බාධය[නා.] ගිහි ගෙයි විසීමේ අවහිරය; ගෘහ ජීවිතයේ ඇති අනවකාශය; ගෘහ සම්බාධය.
ඝරණිය[නා.] ගෙදර ස්ත්‍රිය; ගෘහණිය.
ඝරද්වාරය[නා.] ගෙයින් මිදුලට බසින ඉදිරි දොර. එම දොර ඉදිරිපිට නුදුරු පරිසරය; දොරකඩ.
ඝරදාසිය[නා.] ගෙදර වැඩ කාරිය; ගෘහ දාසිය.
ඝර්ම[වි.] දැඩි තාපය ඇති; ග්‍රීෂ්මයෙන් යුක්ත; උෂ්ණවත්. 1. [නා.ප්‍ර.] අවුරස්නය; ගිමන; උෂ්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්ම සෘතුව; ගිම්හානය.
ඝර්ම කලාපය[නා.] පෘථිවි ගෝලයේ කර්කටක හා මකර නිවර්තන අතර ප්‍රදේශය; ග්‍රීෂ්ම කලාපය; උෂ්ණ කලාපය; නිවර්තන කලාපය.
ඝර්ම කාලය[නා.] අවු රස්නය වැඩි කාලය; ගිම්කල.
ඝර්මකාරක[වි.] (වෙද හෙදකමක් වශයෙන්) දාහය ඇති කරන; ඩහදිය උපදවන; ස්වේද ජනක.
ඝර්මනිඃසරණය[නා.] (වෛද්‍ය ප්‍රතිකාරයක් වශයෙන්) ශරීරයෙහි උණුසුම පිට කරවීම; ශරීර දාහය පහ කිරීම; ඩහදිය ගැන්වීම.
ඝර්මාහිතප්ත[වි.] ග්‍රීෂ්මයෙන් දැඩි සේ තැවීමට පත්; අවුරස්නයෙන් දැඩි ලෙස තැවුණු.
ඝර්ෂණ ආලෝකය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය දෙකක් එකට එක ගැටීමේ දී එයින් හටගන්නා ආලෝකය (=triboluminescence).
ඝර්ෂණ එලවුම(පාරිභා.) [නා.] එක් කැරකෙන රෝදයක් දෙවන රෝදයක් මත තෙරපීමේ දී ඇති වන ඝර්ෂණයෙන් නිපදවෙන බලය (=friction drive).
ඝර්ෂණ කෝණය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍ය දෙකකින් එකක් අනෙක මත ලිස්සා යාමට පටන් ගැනීමේ දී ද්‍රව්‍ය දෙක ගැටෙන පෘෂ්ඨයත් තිරස් තලයත් අතර ඇති වන කෝණය (=angle of friction).
ඝර්ෂණ බලය(පාරිභා.) [නා.] ඝර්ෂණයෙන් නිපදවෙන බලය (=force of friction).
ඝර්ෂණ මානය(පාරිභා.) [නා.] ඝර්ෂණය මැනීමේ උපකරණයක් (=tribometer).
ඝර්ෂණ විද්‍යුතය(පාරිභා.) [නා.] පරිවාරක ද්‍රව්‍ය දෙකක් එකිනෙකට ඇතිල්ලීමේ දී ජනිත වන විද්‍යුත් ශක්තිය (=frictional electricity).
ඝර්ෂණය1. [නා.] ගැටීම; ඝට්ටනය වීම; ඇතිල්ලීම; හැපීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨ දෙකක් එකිනෙක ස්පර්ශ ව තිබෙන විට, එක් පෘෂ්ඨයක චලනයට විරුද්ධ ව අනික පානා බලය; යම් පෘෂ්ඨයක් වෙනත් පෘෂ්ඨයක ගෑවී තිබිය දී චලිත වන්නේ නම්, ඒ චලිතයට ප්‍රතිරෝධී ක්‍රියා කෙරෙන බලය (=friction).
ඝරාවාසය[නා.] පවුල් ජීවිතය; ගෘහ ජීවිතය; ගිහි වාසය.
ඝරූපචාරය1. [නා.] ගෙට අයත් බිමේ මායිම; ගෘහෝපචාරය. 2. [නා.] ගමේ අන්තිම ගෙයි දොරකඩ සිටි ස්ත්‍රියක විසි කළ ඉඳුල් දිය වැටුණු තැන හෙවත් එතැන සිට ගෙය තෙක් අතර බිම් පෙදෙස. 3. [නා.] ගෙවත්ත වෙන් වන වැට මායිම, එතැන සිට ගෙය තෙක් අතර බිම් පෙදෙස; ගෘහප්‍රාකාර සීමාව.
ඝ්‍රාණද්වාරය[නා.] ආඝ්‍රාණ ආරම්මණයන් සිතට වැද්ද ගැනීමෙහි ලා දොරටුවක් වැනි වූ නාසය.
ඝ්‍රාණදාහය(පාරිභා.) [නා.] නාසික ශ්ලේෂමල පටලයේ ප්‍රදාහය (=rhinitis).
ඝ්‍රාණප්‍රසාදය[නා.] (අභි.) සුගඳ දුගඳ දැනගැනීමේ සියුම් ඉන්ද්‍රිය ශක්තිය දරන තැන.
ඝ්‍රාණය[නා.] ගඳ සුවඳ දැනෙන ඉන්ද්‍රිය; නාසය; ඝ්‍රාණේන්ද්‍රිය.
ඝාතකයා[නා.] මරන්නා ඝාතනය කරන්නා.
ඝාතන කර්මය[නා.] නැසීම් සංඛ්‍යාත (අකුශල) කර්මය; ඝාතන ක්‍රියාව; දිවි නැති කිරීම; මැරීම.
ඝාතනය[නා.] දිවි තොර කිරීම; මැරීම; නැසීම.
ඝාතය1. [නා.] මැරීම; නැසීම; ඝාතනය. 2. [නා.] ගැසීම; පහරදීම; ප්‍රහරණය. 3. [නා.] ගැටීම; හැපීම; ඝට්ටනය. 4. (පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් එකිනෙක ගුණ කිරීමෙන් ලැබෙන උත්තරය; ගුණකය ගුණ්‍යයෙන් වැඩි ඵලය; ගුණිතය. 5. (පාරිභා.) [නා.] මූල ලකුණකට (√ ) ඉහළින් යොදන කවර මූලයදැයි හඟවන සංඛ්‍යාව (නිද. 3√ 9 හි 3); රාශියක් කී වරක් එයින් ගුණවිය යුතු දැයි හඟවන, ඊට ඉහළින් දකුණු පසින් කුඩා ඉලක්කමෙන් දක්වන සංඛ්‍යාව (නිද. 107 හි 7 දර්ශකය).
ඝාතය කරනවා[ක්‍රි.] මරනවා; නසනවා; ඝාතනය කරනවා.
ඝාතස්ථානය[නා.] ගව ආදි සතුන් (මසට) මරන ස්ථානය; මස් මඩුව; ඝාතන ස්ථානය.
ඝාතිත[වි.] නැසූ; නසන ලද; ඝාතනය කරන ලද.
ඝාතිම[වි.] නසන; ඝාතනය කරන.
ඝාතීය[වි.] ඝාතය හෙවත් දර්ශකය පිළිබඳ වූ.
ඝාතුකයා[නා.] නපුරා; ක්‍රෑර තැනැත්තා; හිංසා කරන්නා.
ඝාන[නා.ප්‍ර.] ගඳ සුවඳ දනවන ශරීර ඉන්ද්‍රියය; නාසය; ඝ්‍රාණය.
ඝාන වස්තුව[නා.] (අභි.) ගඳ සුවඳ අරමුණු කොට ගත් චිත්ත චෛතසිකයන්ට විෂය වූ ස්ථානය; ඝ්‍රාණ ප්‍රසාදය.
ඝානද්වාර[නා.ප්‍ර.] ගඳ සුවඳ අරමුණු ගැටෙන ස්ථානය; ඝ්‍රාණප්‍රසාදය.
ඝානද්වාරික[වි.] (ගඳ සුවඳ අරමුණු නිසා) ඝාන ද්වාරයෙහි උපදින.
ඝානවිඤ්ඤෙය්‍ය[වි.] නැහැයෙන් දත යුතු; ඝ්‍රාණේන්ද්‍රිය මගින් දැන ගත යුතු.
ඝානසන්ධිය[නා.] ඇස හා නාසය යා වන සන්ධි ස්ථානය.
ඝානායතනය[නා.] ඝාන විඤ්ඤාණයට උත්පත්ති ස්ථාන වූ ඝ්‍රාණේන්ද්‍රිය.
ඝානින්ද්‍රිය, ඝානේන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] ගඳ සුවඳ දැන ගැනීමේ ඉන්ද්‍රියය.
ඝායන[නා.ප්‍ර.] ගඳ සුවඳ දැනීම; ආඝ්‍රාණය.
ඝාසච්ඡාදන[නා.ප්‍ර.] කෑම හා ඇඳුම්; භෝජන හා වස්ත්‍ර.
ඝුක[නා.ප්‍ර.] කූඩැල්ලා; පූඩාවා.
ඝුණ[නා.ප්‍ර.] කඳ පණුවා; ලී පණුවා; ගුල්ලා.
ඝුෂිත[වි.] හඬ නැඟූ; ප්‍රකාශිත; ඝෝෂණය කරන ලද.
ඝූර්ණ නියමය[නා.] බලයක හෝ චුම්බකයක ඝූර්ණය පිළිබඳ නියමය.
ඝූර්ණය1. (පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක් හැරවීම සඳහා බලයකින් ඇති කරන ප්‍රවණතා ප්‍රමාණය; යමකට බලයක් යෙදීම නිසා ඇති වන කරකැවීමේ වේගය; භාමකත්වය (=moment). 2. [නා.] චුම්බකයක එක් ධ්‍රැවයක ප්‍රබලතාවෙහිත් චුම්බකයේ ධ්‍රැව අතර දුරෙහිත් ගුණිතය (=magnetic moment). 3. [නා.] බල යුග්මයට අයත් බලයක විශාලත්වයේත් බල දෙක අතර ලම්බ දුරෙහිත් ගුණිතය (=moment of couple).
ඝූර්ණිත[වි.] ඔබ මොබ චලනය කරවන ලද; පෙරළා දැමූ; කරකවන ලද.
ඝෘණි[නා.ප්‍ර.] ආලෝක ධාරා; රැස්; රශ්මි.
ඝොසනවා[ක්‍රි.] හඬ නඟා පවසනවා; ඝෝෂා කරනවා.
ඝොසුවා[නා.] ඝෝෂාව පවත්වන්නා; හඬ නංවන්නා.
ඝෝර1. [වි.] බිය උපදවන; භයානක; බිහිසුණු; දරුණු; රෞද්‍ර‍. 2. [වි.] දැඩි; උග්‍ර.
ඝෝරය[නි.] බිහිසුණු බව; භීතිය; භයානක කම.
ඝෝරයා[නා.] ශිව දෙවියා.
ඝෝරවිෂ[නා.ප්‍ර.] සර්පාදින්ගේ දළෙහි වූ විෂ; උග්‍ර විෂ.
ඝෝෂකය(පාරිභා.) [නා.] ශබ්ද නැංවීමේ දී කම්පනය වන (උගුරේ පිහිටි) තන්තු ගොනුව; ස්වර තන්තු (=vocal-cords).
ඝෝෂකයා1. [නා.] රාජාඥාදි නිවේදන ජනතාවට සැළ කරන්නා. 2. [නා.] හඬ නඟා උසාවියේ දී අධිකරණ නිවේදන පවසන නිලධාරියා.
ඝෝෂණය[නා.] හඬ; නාදය; ඝෝෂාව; කෑ ගැසීම; හඬ නැඟීම.
ඝෝෂප්‍රසන්න[නා.ප්‍ර.] යම්කිසි පුද්ගලයකුගේ කීර්ති ඝෝෂය අසා එයින් ම පහදින තැනැත්තා.
ඝෝෂය1. [නා.] උස් හඬ; කෑගැසිල්ල; ගුම්හඬ. 2. [නා.] ගුණරාවය; කිතුගොස. 3. [නා.] ස්වරතන්තු තදින් කම්පනය කරගෙන උපදින අකුර; ඝෝෂශබ්දය; ගොසකුර. 4. [නා.] ගොපලුන් වසන ගම; ගොපලුගම. 5. [නා.] ගවයින්ගේ ලැගුම්පළ; ගාල.
ඝෝෂාක්ෂර[නා.ප්‍ර.] ස්වර තන්තු කම්පනය කරගෙන උච්චාරණය වන ශබ්ද විශේෂය; ගොසකුර; වර්ගයන්ගේ තුන්වැනි හතරවැනි පස්වැනි අකුරු (ග්, ඝ්, ඞ්, ක්‍ධ්, ඤ්, ඩ්, ඪ්, ණ්, ද්, ධ්, න්, බ්, හ්, ම්) ද ය්, ඊ, ල්, ව්, හ්, ළ් හා අනුස්වාරය ද මේ ගණයට අයත් ය.
ඝෝෂාව1. [නා.] උස් හඬ; කෑගැසීම; ඝෝෂය. 2. (පාරිභා.) [නා.] පිපිරීම් ලී කැබලි එකට ගැටීම ආදී විෂමාකාර කම්පනවලින් ඇතිවන හඬ (=noice).
ඞ'ක' වර්ගයේ පස්වැනි අකුර; මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ විසිපස් වන අක්ෂරය; සාමාන්‍යයෙන් මෙම අක්ෂරය යොදන්නේ 'ක.' වර්ග අක්ෂර සංයෝගයෙහිය; ලඞ්කා, එඞ්ගලන්තය, සඞ්ඝ මෙනි. විකල්පයෙන් 'ඞ්' වෙනුවට අනුස්වාරය (ං) ද ලියනු ලැබේ
ඟසඤ්ඤක ගයන්න; මිශ්‍ර සිංහල අක්ෂර මාලාවේ විසිහය වන අකුර; අර්ධ අනුනාසිකාක්ෂරයකි; ගඞ්ගා, රඞ්ග වැනි මාතෘ භාෂාගත වචන සිංහලයට බිඳී ඒමේ දී 'ඞ්' යන්න අර්ධ අනුනාසික ස්වරූපය ගනී.
චමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ විසිහත් වන අකුර; 'ච' වර්ගයේ මුල අකුර; අල්පප්‍රාණ, අඝෝෂ, තාලුජාක්ෂරයකි; හුදු ගාත්‍රාක්ෂරය 'ච්' වුවත් උච්චාරණ පහසුව සලකා එය සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරය අනුව 'ච' (ච්+අ = ච) වශයෙන් '1.' ස්වරය එක්කොට සඳහන් කරනු ලැබේ.
චංචල, චඤ්චල1. [වි.] සෙලවෙන; සැලෙන; සසල වන. 2. [වි.] වෙනස්වන; අස්ථිර; ස්ථාවරත්වයක් නැති.
චංචල්‍යය1. [නා.] චංචල භාවය; සසලබව; නොසන්සුන්කම. 2. [නා.] චපලකම.
චක්ක[නා.ප්‍ර.] රෝදය; චක්‍රය.
චක්කපාණි, චක්‍රපාණි[නා.ප්‍ර.] චක්‍රයක් අතින් දරන්නා; විෂ්ණු දෙවි.
චක්කරය1. (කථා.) [නා.] ක්‍රමානුකූලව සකස් කරන ලද තොරතුරු, කරුණු, ගණන් ආදියේ ලැයිස්තුව; විශේෂයෙන් කටපාඩම් කර ගැනීම සඳහා සකස් ව ඇති දෙකේ සිට ඉහළට (සාමාන්‍යයෙන් 12 තෙක්) ගණන් ගුණිත වන අයුරු දැක්වෙන ගණිත වගුව. 2. [නා.] අටලෝදහම නමැති චක්‍රය; වාසනාව.
චක්කවත්ති[නා.ප්‍ර.] සක්විති රජ; චක්‍රවර්ති.
චක්කවාළ1. [නා.ප්‍ර.] සක්වළ. 2. [නා.ප්‍ර.] සක්වළපව්ව; චක්‍රවාටය.
චක්ඛායතනය[නා.] (අභි.) ඇස නැමති ආයතනය; චක්ෂුස් ප්‍රසාදය.
චක්ඛු[නා.ප්‍ර.] ඇස; අක්ෂිය.
චක්ඛු විඤ්ඤාණය, චක්ෂුර් විඥානය[නා.] (අභි.) චක්ෂුඃප්‍රසාදය රූපය හා ගැටුණු විට ඒ ඇසුරින් උපදින සිත.
චක්ඛුන්ද්‍රිය, චක්ෂුරින්ද්‍රිය[නා.] චක්ෂුර් ඉන්ද්‍රිය; ඇස නමැති ඉන්ද්‍රිය; දැකීමේ ඉන්ද්‍රිය; ඇස.
චක්ඛුමන්තු[නා.ප්‍ර.] නුවණැස් ඇත්තා; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
චක්ගුඩු, චග්ගුඩු[නා.ප්‍ර.] දෙපිළකට බෙදී කෙරෙන ගම්බද ක්‍රීඩාවක්; චග්ගුඩු ඇල්ලීම.
චක්ෂණය[නා.] දැකීම; මසැසින් හෝ නැණැසින් දැකීම.
චක්ෂය[නා.] නාට්‍ය කලාවේ දී උපයෝගී වන දෙතිස් රාගවලින් එකක්.
චක්ෂු[නා.ප්‍ර.] ඇස; දර්ශනේන්ද්‍රිය.
චක්ෂු මෝහනය[නා.] ඇස් රැවටීම; ඇස් වසග කිරීම.
චක්ෂු විෂය1. [නා.] ඇසට පෙනෙන දේ; ඇසට අරමුණුවන රූපාදිය. 2. [නා.] ඇසට පෙනෙන ප්‍රමාණය; පෙනෙන තෙක් මානය.
චක්ෂුඃපථය, චක්ෂුපථය[නා.] ඇසට පෙනෙන දුර ප්‍රමාණය; පේනතෙක් මානය; දෘෂ්ටිපථය; චක්ෂුපථය.
චක්ෂුගෝචර[වි.] ඇසට පෙනෙන; ඇසට ගොදුරු වන.
චක්ෂුතාරාව[නා.] ඇසෙහි බබා; කළු ඉංගිරියාවෙහි මැද පිහිටි කුඩා කවය.
චක්ෂුද්වාරය, චක්ෂුද්වාරය[නා.] (අභි.) ඇස නැමැති දොරටුව; දකින වස්තු පිළිගන්නා ඇස නමැති දොරටුව.
චක්ෂුප්‍රසාදය[නා.] (අභි.) රූප දැකීම සඳහා ඇසට උපකාර වන ඔපගතිය.
චක්ෂුඵලය[නා.] දකින දෙය; ඇසට ප්‍රිය වූ දෙය.
චක්ෂුර් විඥානය[නා.] චක්ඛු විඤ්ඤාණය.
චක්ෂුර්ගෝලය[නා.] ඇස්ගුළිය; අක්ෂිගෝලය.
චක්ෂුරික්ෂය[චක්ෂුර්+ඊක්ෂය] [නා.] ඇසෙහි අභ්‍යන්තරය පරීක්ෂා කරන උපකරණය.
චක්ෂුරින්ද්‍රිය[නා.] චක්ඛුන්ද්‍රිය.
චක්ෂුස[නා.] ඇස.
චක්‍ර යන්ත්‍රය[නා.] කරකවා තෙල් යුෂ ආදිය මිරිකා ගන්නා යන්ත්‍රය; සෙක්කුව.
චක්‍ර යානය[නා.] රෝද සහිත රථය; රෝද කරත්තය.
චක්‍ර රත්නය[නා.] සක්විති රජුට පහළ වෙතැයි සැලකෙන අහසින් ගමන් කරන මහානුභාව ඇති රත්නයක් වූ චක්‍රය; සක්රුවන.
චක්‍ර ලක්ෂණය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ යටිපතුල් මැද පිහිටි රෝදයක ලකුණ; දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණවලින් එකකි.
චක්‍ර වාතය[නා.] භ්‍රමණය වන වාතය; සුළිසුළඟ.
චක්‍ර වෙඩිල්ල[නා.] කරකැවෙමින් ඇවිලෙන මල්වෙඩිල්ල.
චක්‍රධර[නා.ප්‍ර.] චක්‍රපාණි; චක්කපාණි.
චක්‍රනාදය[නා.] රෝදවලින් නැඟෙන හඬ; සක්හඬ; චක්‍රධ්වනිය.
චක්‍රනාභිය[නා.] බොස්ගෙඩිය; සක්නැබ.
චක්‍රපාද[නා.ප්‍ර.] වට වූ පා ඇත්තා; ඇතා.
චක්‍රබ්‍යුහය[නා.] යුද්ධයේ දී චක්‍රාකාර ව භට සේනා රඳවන එක් ක්‍රමයක්; චක්‍රාකාර සේනා සංවිධානය.
චක්‍රමාලාව1. [නා.] උරචක්‍රමාලාව. 2. [නා.] රියසක් සමූහය.
චක්‍රය1. [නා.] රථ රෝදය; රියසක; රෝදය. 2. [නා.] වටය; කවය; වළල්ල. 3. [නා.] විසිකර පහර දෙන වෘත්තාකාර ආයුධයක්; චක්‍රායුධය. 4. [නා.] නැවත නැවත සිදු වන සිද්ධි මාලාව. 5. [නා.] ස්වාභාවික සිද්ධි ක්‍රියාසිද්ධි ආදිය කලින් කල නැවත ඇති වීමේ පටිපාටිය; මුල් තත්ත්වය යළි යළි ඇති කරවන ක්‍රියාවලිය. 6. [නා.] ක්‍රමානුකූලව සකස් කරන ලද තොරතුරු, කරුණු, ගණන් ආදියේ ලැයිස්තුව. 7. [නා.] සමූහය; පිරිස; හමුදාව. 8. [නා.] සංගීත තාල ප්‍රභේදයක්.
චක්‍රලේඛනය, චක්‍රලේඛය[නා.] පොදු නියමයක් / දතයුත්තක් පිරිසකට දන්වා නිකුත් කෙරෙන නිල දැන්වීම.
චක්‍රවර්ති1. [නා.ප්‍ර.] සක්විතිරජ. 2. [නා.ප්‍ර.] අධිරාජ්‍යා; මහීපාලයා.
චක්‍රවර්ති කෝලාහලය[නා.] සක්විති රජෙකු පහළවීමට වසර සියයකට පෙර දෙවියකූ මිනිස් ලොවට පැමිණ සක්විති රජකු පහළ වන බව ප්‍රකාශ කරමින් කරන ඝෝෂාව.
චක්‍රවර්තිවත්[නා.බහු.] සක්විති රජකු විසින් පැවතිය යුතු ක්‍රම ශිලාදි කොට ඇති දස සක්විති වත්.
චක්‍රවාක1. [නා.ප්‍ර.] ජලචර පක්ෂියෙක්; සක්වාළිහිණියා. 2. [නා.ප්‍ර.] පද්‍ය වෘත්තයක්.
චක්‍රවාට පර්වතය[නා.] එක් සක්වළක සීමාවෙහි ඇතැයි සැලකෙන කල්පිත කඳුවැටිය; සක්වළ පවුව.
චක්‍රවාටය[නා.] සක්වළ එක් සූර්ය හා චන්ද්‍ර මණ්ඩලයක ආලෝකය පැතිරෙන ප්‍රමාණයේ ලෝක ධාතුව.
චක්‍රවාලය1. [නා.] චක්‍රවාට පර්වතය. 2. [නා.] සක්වළ.
චක්‍රාකාර[වි.] චක්‍රයක හැඩය ඇති; රවුම් හැඩයෙන් යුත්, පරිවර්තිත ව කලින් කල එළඹෙන; වළයාකාර.
චක්‍රායුධය[චක්‍ර+ආයුධය] 1. [නා.] විෂ්ණු දෙවිඳුගේ චක්‍රකාර ආයුධය. 2. [නා.] මාරයාගේ ආයුධය; පාරාවළල්ල.
චක්‍රාරය(පාරිභා.) [නා.] දණහිස් කටුව; දණපොල්කට්ට (=oesophagus).
චක්‍රින්, චක්‍රී1. [නා.ප්‍ර.] චක්‍රයක් දරන්නා; විෂ්ණුදෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] සක්විති රජු. 3. [නා.ප්‍ර.] කුඹලා. 4. [නා.ප්‍ර.] තෙල් සිඳින්නා. 5. [නා.ප්‍ර.] විජ්ජාකාරයා.
චකිත[වි.] තැතිගත්; බියපත්; සැලුණු; කැලඹුණු. 1. [නා.ප්‍ර.] තැතිගැන්ම; බිය;සැලීම. 2. [නා.ප්‍ර.] සැකය; ශංකාව.
චකිත මුදල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රටකින් තවත් රටකට සිදුවන කෙටිකාලීන ප්‍රාග්ධන සංචලනය.
චකෝර[නා.ප්‍ර.] ඇටිකුකුළා.
චඞ්කමන, චඞ්ක්‍රමණ1. [නා.ප්‍ර.] සක්මන් කිරීම; ඔබ මොබ ගමන් කිරීම. 2. [නා.ප්‍ර.] සක්මන් කිරීමට තැනූ බිම් තීරය; සක්මන් මළුව.
චච්චර[නා.ප්‍ර.] සතරමංසන්ධිය; සිවුමංසල.
චඤ්චල1. [වි.] සෙලවෙන; සැලෙන; සසල වන. 2. [වි.] වෙනස් වෙන; අස්ථිර.
චඤ්චලදේපල[නා.ප්‍ර.] එහා මෙහා කළ හැකි දේපළ; නිශ්චල නොවන දේපළ.
චඤ්චලය1. [නා.] චපලබව; නුසුදුසු ක්‍රියා කරන බව. 2. [නා.] කැලඹීම; සසලවීම.
චඤ්චලාව1. [නා.] විදුලිය. 2. [නා.] ශ්‍රී කාන්තාව.
චඤ්චුව, චංචුව1. [නා.] පක්ෂියකුගේ තුඩ; හොට. 2. (පාරිභා.) [නා.] තරල පහරක් විදීමට ගන්න තුඩ (=jet).
චටක[නා.ප්‍ර.] ගේ කුරුල්ලා.
චට්නි[නා.ප්‍ර.] පලතුරු, වියළි මිරිස්, විනාකිරි ආදිය යොදා පිළියෙල කරගන්නා පැසි විශේෂයක්.
චටුල1. [වි.] ලෙලෙන; කම්පනය වන. 2. [වි.] සුන්දර; මනස්කාන්ත.
චටුලා1. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය. 2. [නා.ප්‍ර.] විදුලිය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කන්‍යා රාශිය.
චටූපමා(අලං.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රියාලාප වශයෙන් කියනු ලබන උපමාව නිසා ඇති වන කාව්‍යාලංකාරය.
චණක[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය වර්ගයක්; කඩල.
චණ්ඩ[වි.] නපුරු; රෞද්‍ර; සැහැසි.
චණ්ඩ භීරුකයා[නා.] හැඩිදැඩි බිහිසුණු තැනැත්තා.
චණ්ඩ මාරුතය[නා.] සැඩසුළඟ; කුණාටුව.
චණ්ඩකර[නා.ප්‍ර.] සැඩ රශ්මිය ඇත්තා; සූර්යයා.
චණ්ඩතාප[චණ්ඩ+ආතප] 1. [නා.ප්‍ර.] තද අව්ව; හිරුරැස්. 2. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
චණ්ඩාල[නා.ප්‍ර.] සැඬොල්; රොඩී.
චණ්ඩාලයා[නා.] සැඬොල් කුලයේ තැනැත්තා.
චණ්ඩි(කථා.) [වි.] හිතුවක්කාර; මැරවර; සැහැසි.
චණ්ඩිකා, චණ්ඩී[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර භාර්යාව; දුර්ගා දේවිය.
චණ්ඩියා[නා.] මැරවරයා; සැහැසියා.
චත්තාළීස[වි.] හතළිස්; හතළිහක් වූ.
චත්වර1. [නා.ප්‍ර.] මිදුල; අඞ්ගණය. 2. [නා.ප්‍ර.] හතරමං හන්දිය; සිවුමංසල.
චතාරිකසිල්[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ ආදර්ශය ගෙන ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් විසින් සතලිස් දිනක් රකින සීලය.
චතු[වි.] සතර; සිවු.
චතුඃපාරිෂද්‍යයා[නා.] භික්ෂු, භික්ෂුණී, උපාසක, උපාසිකා යන සිව්වනක් පිරිසට අයත් තැනැත්තා.
චතුඃෂෂ්ටි[වි.] හැටහතර; සූසැට.
චතුඃෂෂ්ටිආභරණ[නා.ප්‍ර.] ආභරණ වර්ග හැටහතර; සිවුසැට ආභරණ.
චතුඃෂෂ්ටිකලා, චතුඃෂෂ්ටිශිල්ප[නා.ප්‍ර.] සිවුසැටකලා හා ශිල්ප.
චතුඃසංග්‍රහ වස්තුව[නා.] දානය, ප්‍රියවචනය, අර්ථ චර්යාව, සමානාත්මතාව යන සිවුසඟරාවත; අනුනට සංග්‍රහ කිරීමේ ක්‍රම සතර.
චතුඃසත්‍යබෝධිය, චතුස්සත්‍ය බෝධිය[නා.] චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කිරීමේ නුවණ; මාර්ගඥානය.
චතුඃසත්‍යය, චතුස්සත්‍යය[නා.] චතුරාර්ය සත්‍යය.
චතුඃසාගරය[නා.] මහාමේරු පර්වතය වටා ඇතැයි සැලකෙන පූර්ව, දක්ෂිණ, පශ්චිම, උත්තර යන සාගර සතර.
චතුකෝටික[වි.] සිවු කෙළවරක් ඇති; සිවුකොන් ඇති.
චතුදිශ[නා.ප්‍ර.] සතර දිසාව; සිවු දිග.
චතුධා[නා.] සතර ආකාරයකින්; සිවු අයුරකින්.
චතුපදික[වි.] පාද සතරක් ඇති; සිවුපා ගණයට අයත්.
චතුප්පද, චතුප්පාද[වි.] පා සතරක් ඇති.
චතුප්පදික[නා.ප්‍ර.] පා සතරක් ඇත්තා; සිවුපාවා.
චතුපාරිශුද්ධි ශීලය[නා.] ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර, ඉන්ද්‍රියසංවර, ආජීව පාරිශුද්ධි, ප්‍රත්‍යසන්නිශ්‍රිත යන සීල හතර; සිවු පිරිසිදු සිල්.
චතුමග්ගඤාණය[නා.] සෝතාපත්ති, සකදාගාමී, අනාගාමී, අර්හත් යන සතරමඟ පිළිබඳ නුවණ.
චතුමධුර[නා.ප්‍ර.] ගිතෙල්, වෙඬරු, මීපැණි, උක්හකුරු යන මිහිරි වර්ග සතර.
චතුයෝනිය[නා.] අණ්ඩජ, ජලාබුජ, සංසේදජ හා ඕපපාතික යනුවෙන් දැක්වෙන සත්ත්වයින්ගේ සතර උත්පත්තිය.
චතුර1. [වි.] කථාවෙහි දක්ෂ; කීමෙහි බිණීමෙහි සමත්. 2. [වි.] දක්ෂ; සමර්ථ; ක්‍රියාශූර. 3. [වි.] කඩිසර; වේගයෙන් ගමන් කරන.
චතුරංග කෙළිය[නා.] දාම් වැනි ගෘහ ක්‍රීඩා.
චතුරංග, චතුරඞ්ග1. [වි.] අංග සතරකින් යුත්; සිවුරඟ. 2. [වි.] චතුරංග කෙළිය.
චතුරංගනී සේනාව, චතුරඞ්ගිනී සේනාව[නා.] ඇත්, අස්, රිය, පාබල යන සතර වැදෑරුම් යුද්ධ සෙනඟ; සිවුරඟ සෙනඟ.
චතුරංගය[චතුර්+අංගය] 1. [නා.] කොටස් හතර; භාග හතර. 2. [නා.] කොන් හතරකින් යුත් ජ්‍යාමිතික රූපය.
චතුරඞ්ග සමන්නාගත[වි.] අවයව කොටස් හතරකින් යුතු.
චතුරශ්‍ර, චතුරස්‍ර[වි.] හතරැස්. 1. [නා.ප්‍ර.] පාද හතරකින් ද අභ්‍යන්තර කෝණ හතරකින් ද යුක්ත සංවෘත ජ්‍යාමිතික තලරූප. 2. [නා.ප්‍ර.] කේතුවක නොහොත් ආලෝකධාරා විශේෂයක නාමය. 3. [නා.ප්‍ර.] අශුභ ග්‍රහ දෘෂ්ටි වලින් එකක නාමය. 4. [නා.ප්‍ර.] සංගීත තාල විශේෂයක්.
චතුරස්සකය[නා.] කොන් හතරක් සිටින ලෙස කපන ලද රවුල; සිවුකොන් දැළිවලුව.
චතුරස්සර[වි.] පැති හතරක් ඇති; හතරැස්; චතුරස්‍ර.
චතුර්ථ[වි.] සතරවන; සිවුවැනි.
චතුර්ථධ්‍යානය[නා.] (අභි.) සතරවන ධ්‍යානය; රූපාවචර ධ්‍යාන සතරවැන්න.
චතුර්ථි[නා.ප්‍ර.] සතරවන නාම විභක්තිය.
චතුර්දශ[වි.] දාහතරක් වූ.
චතුර්ද්වීප[නා.ප්‍ර.] (මහමෙර වටා පිහිටා ඇතැයි දැක්වෙන) මහ දිවයින් සතර; දඹදිව, උතුරුකුරු දිවයින, අපරගෝයානය, පූර්ව විදේහ යන මහාද්වීප.
චතුර්දිශා[නා.ප්‍ර.] නැගෙනහිර, දකුණ, බස්නාහිර, උතුර යන දිශා සතර.
චතුර්ධාතු[නා.ප්‍ර.] (අභි.) පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ යන මහා භූත සතර.
චතුර්නිකාය[නා.] සූත්‍ර පිටකයට අයත් දීඝ, මජ්ඣිම, සංයුක්ත, අංගුත්තර යන නිකාය ග්‍රන්ථ හතර.
චතුර්භාගය[නා.] හතරෙන් පංගුව; කාල.
චතුර්භුජ1. [නා.ප්‍ර.] අත් හතර; (ගණිත) ඍජු රේඛා හතරකින් වට වූ රූපය; චතුරශ්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] අත් සතරක් ඇත්තා; විෂ්ණු දෙවි.
චතුර්මුඛ[නා.ප්‍ර.] මුහුණු සතරක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
චතුර්යුග[නා.ප්‍ර.] කෘත, තේත්‍රා, ද්වාපර, කලි යන මහා යුග සතර.
චතුර්යෝගය[නා.] ජ්‍යෝතිෂයෙහි ග්‍රහයන් සතර දෙනකු එක් රාශියකට යෝග වීම.
චතුර්වර්ගසම්පත්[නා.ප්‍ර.] ධර්ම, අර්ථ, කාම, මෝක්ෂ යන සම්පත් සතර.
චතුර්වර්ණ[නා.ප්‍ර.] ක්ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, වෛශ්‍ය, ශුද්‍ර යන වර්ණ හෙවත් කුල හතර.
චතුර්විධ අගතිය[නා.] අගතියට හේතුවන ඡන්දය, ද්වේශය, භය, මෝහය යන කරුණු සතර.
චතුර්විධ ආහාර1. [නා.ප්‍ර.] ආහාර වර්ග සතර; කබලිඞ්කාරාහරය, ඵස්සාහාරය, මනෝසඤ්චේතනාහාරය, විඤ්ඤාණාහාරය යන සතර. 2. [නා.ප්‍ර.] කෑ යුතු (බජ්ජ) බුදිය යුතු (භෝජන) ලෙවිය යුතු (ලෙය්‍ය) හා පිය යුතු (පෙය්‍ය) යන ආහාර සතර වර්ගය.
චතුර්විධ ඉර්ධි[නා.ප්‍ර.] අධිෂ්ඨාන, විකුර්වණ, මනෝමය හා සමාධි විෂ්ඵාර යන සෘද්ධි සතර.
චතුර්විධ නිමිත්ත[නා.ප්‍ර.] බෝසතාණන් වහන්සේගේ අභිනිෂ්ක්‍රමණයට හේතු වන සතරාකාර නිමිත්ත; වෘද්ධ, රෝගි, මෘත, ශ්‍රමණ යන සතර පෙරනිමිති.
චතුර්විධ ප්‍රත්‍යය[නා.] භික්ෂු ජීවිතයට අවශ්‍ය චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන ගිලන්පස යන සිවුපසය.
චතුර්විධ පාරාජිකාව[නා.] මෛථුන ධර්ම, අදත්තාදාන, මනුෂ්‍ය විග්‍රහ, උත්තරි මනුෂ්‍ය ධර්ම යන පාරාජිකා ආපත්ති සතර.
චතුර්විධ බ්‍රහ්මවිහරණය[නා.] මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්ඛා යන සිවු බඹ විහරණ.
චතුර්විධ මාර්ගය[නා.] සෝවාන්, සකෘදාගාමි, අනාගාමි, අරහත් යන ආර්යමාර්ග සතර.
චතුර්විධ ශාසනය[නා.] භික්ෂු, භික්ෂුණී, උපාසක, උපාසිකා යන සිවු වැදෑරුම් ශාසනය.
චතුර්විධ ශාස්ත්‍රය[නා.] සතරාකාර ශාස්ත්‍රය; වේදය, න්‍යායය, ව්‍යාපාරය, දණ්ඩ නීතිය යන සතර.
චතුර්විධ සම්‍යක්ප්‍රධානය[නා.] නූපන් අකුසල් නොඉපදවීම; උපන් අකුසල් දුරුකිරීම; නූපන් කුසල් ඉපදවීම; උපන් කුසල් දියුණු කිරීම යන යහපත් ව්‍යායාම සතර.
චතුර්විධබුද්ධ[නා.ප්‍ර.] සර්වඥ බුද්ධ, පච්චේක බුද්ධ, චතුස්සත්‍ය බුද්ධ හා බහුශ්‍රැත යන සතරාකාර බුදුවරයන් වහන්සේලා.
චතුර්විධභූමි[නා.ප්‍ර.] අපාය භූමිය, කාමසුගති° රූපාවචර° අරූපාවචර° යන සතරාකාර භූමි.
චතුර්වේදය[නා.] සෘග්, යජුස්, සාම, අථර්වන් යන වේද සතර.
චතුරානන[චතුර්+ආනන] [නා.ප්‍ර.] මුහුණු හතරක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
චතුරාරක්ෂා[නා.ප්‍ර.] කෙලෙසුන්ගෙන් සිත ආරක්ෂා වීමට උපකාර වන කර්මස්ථාන හතර; බුද්ධානුස්සති; මෙත්තානුස්සති; අසුභානුස්සති; මරණානුස්සති යන කර්මස්ථාන.
චතුරාර්ය මාර්ග[නා.ප්‍ර.] බුද්ධාදි ආර්ය පුල්ගලයන් ගිය මඟ; සෝවාන්, සකදාගාමී, අනාගාමී, අරහත් යන මාර්ග සතර.
චතුරාර්ය සත්‍යය[නා.] නිවන් දැකීම පිණිස ආර්ය පුද්ගලයන් විසින් අවබෝධ කොට ගත යුතු උතුම් සත්‍ය සතර; දුක්ඛ, සමුදය, නිරෝධ, මාර්ග යන සත්‍ය සතර.
චතුරාශ්‍රම[චතුර්+ආශ්‍රම] [නා.ප්‍ර.] පැරණි භාරතීය බ්‍රාහ්මණයන් ගත කළ බ්‍රහ්මචාරී, ගෘහස්ථ, වානප්‍රස්ථ, සන්න්‍යාසි යන ජීවන අවස්ථා හතර.
චතුරාශ්‍රවය, චතුරාස්‍රවය[නා.] දිගුකලක් තිස්සේ නොනැවතී ගලා බස්නා කාමාසව, භවාසව, දිට්ඨාසව, අවිජ්ජාසව යන කෙලෙස් හතර.
චතුරිර්යාපථ[චතුර්+ඊර්යාපථ] [නා.ප්‍ර.] යාම්ඊම්, ඉදීම්, හිටීම්, සැතපීම් යන ඉරියවු සතර.
චතුරුපාය, චතුරෝපාය[නා.] රාජ්‍ය පාලනයේ දී අනුගමනය කළ යුතු වන සාම, දාන, භේද, දණ්ඩ යන උපාය සතර.
චතුරෝඝය[චතුර්+ඕඝය] [නා.] ඕඝ හෙවත් ප්‍රවාහ වැනි ගලා යන කාම, භව, දිට්ඨි, අවිජ්ජා යන කෙලෙස් සතර.
චතුවිංශත්[වි.] විසිහතර වන; සූවිසි.
චතුවෛශාරද්‍ය ඥානය[නා.] සතර ආකාර වූ විශාරද භාවය පිළිබඳ නුවණ; අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති, ප්‍රතිභාන යන සතර තැන්හි විසාරද බව මෙනෙහි කිරීම හේතු කොට ගෙන උපන් සොම්නස් සහගත නුවණ.
චතුෂ්කය1. [නා.] හතරකින් යුක්ත කණ්ඩායම: හතරේ ගොඩ; හතරක කට්ටලය. 2. [නා.] නහනගෙය.
චතුෂ්ක්ලෝමියා(පාරිභා.) [නා.] කරමල් හතරක් ඇති සතා; සතර පටක් ඇති කරමල් සහිත සත්ත්වයා. (=tetrabranchiate).
චතුෂ්කෝටික[වා.] කෙළවර සතරක් ඇති.
චතුෂ්කෝණ[වි.] සතරැස්; මුලු හතරක් ඇති. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෝණ හතරකින් සහ පාද සතරකින් යුත් තල රූපය.
චතුෂ්ටය[නා.] සතරේ ගොඩ; හතරේ එකතුව.
චතුෂ්පථය[නා.] මාර්ග සතරක් එක් වන තැන; සතරමංහන්දිය.
චතුෂ්පද1. [වි.] පා සතරක් ඇති; සිවුපා. 2. [වි.] කවි පද (පේලි) හතරක් ඇති; ගාථා හතර පදයකින් යුත්. [නා.] පා හතරක් ඇති සතා; සිවුපාවා.
චතුෂ්පදිකයා[නා.ප්‍ර.] පා හතරක් ඇත්තා; සිවුපාවා.
චතුෂ්ප්‍රත්‍යය[නා.] සිවුපසය; චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලාන පච්චය යන සතර පසය.
චතුෂ්ෂෂ්ටි[වි.] හැට හතර; සිවුසැට.
චතුස් සංග්‍රහ වස්තුව[නා.] රජදරුවන් විසින් කරන ප්‍රජා සංග්‍රහයට කාරණා වන දානය, ප්‍රිය වචනය, අර්ථචර්යාව, සමානාත්මතාව යන වස්තු හතර සිවු සඟරාවත.
චතුස්කන්ධ[නා.ප්‍ර.] වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන නාම ස්කන්ධ සතර.
චතුස්තලය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිකෝණාකාර මුහුණත් සතරකින් යුත් බහු තලය; ත්‍රිකෝණාකාර ආධාරයක් මත වූ පිරමීඩය; මුහුණත් සතරකින් යුත් ඝනය (=tetrahedron).
චතුස්සත්‍යය[නා.] (අභි.) (බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශිත) දුක්ඛ, දුක්ඛ සමුදය, දුක්ඛ නිරෝධ, දුක්ඛ නිරෝධගාමිනී පටිපදා යන සත්‍ය සතර.
චතුස්සාගර[නා.ප්‍ර.] මහාමේරුව වටා පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන රත්න සාගරය, පළිඟු සාගරය, ස්වර්ණ සාගරය හා මැණික් සාගරය යන සතර; සතර සයුර.
චන්ද[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
චන්දන[නා.ප්‍ර.] සඳුන්; සඳුන් ලීයෙන් පිළියෙල කරගන්නා කල්කය.
චන්ද්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] සඳ. 2. [නා.ප්‍ර.] මොනරපිල අග වූ ඇස; සඳැස. 3. [නා.ප්‍ර.] මුතු ඇටය. 4. [නා.ප්‍ර.] ජලය.
චන්ද්‍ර කාන්තිය[නා.] චන්ද්‍ර ප්‍රභාව; සඳ කැන්; සඳ කැල්ම.
චන්ද්‍ර කේන්ද්‍රය[නා.] (ජ්‍යෝති.) යමකුගේ උපතේ දී ග්‍රහයන් පිහිටි රාශි සටහනට අනු ව චන්ද්‍රයා පිහිටි රාශිය ලග්නය වශයෙන් ගෙන සාදා ගනු ලබන රාශි සටහන.
චන්ද්‍ර ග්‍රහණය[නා.] සඳ රාහු ඇල්ලීම; පොළොවේ හෙවනැල්ල සඳ මත වැටෙන සේ සූර්යයාත් පොළො‍වත් හඳත් එක එල්ලේ පිහිටීම.
චන්ද්‍ර තාලම[නා.] සිංහල නාට්‍ය කලාවේ දැක්වෙන දෙතිස් තාලමෙන් එකක්.
චන්ද්‍ර පර්වතය[නා.] සාමුද්‍රිකා ශාස්ත්‍රයට අනු ව අල්ලේ ජීවන රේඛාව හා මාතෘ රේඛාව අතර පිහිටි මැණික් කටුව දෙසට විහිද යන උස් කොටස.
චන්ද්‍ර ප්‍රභාව[නා.] සඳ එළිය, සඳ රැස්.
චන්ද්‍ර මාසය[නා.] චන්ද්‍රයා පොළොව වටා එක් වරක් යාමට ගතවන කාලය පදනම් කර සකස් කර ගන්නා කාල මාන ඒකකයක්; මාසේ පෝය දෙකක් අතර කාලය.
චන්ද්‍ර වර්ෂය[නා.] චන්ද්‍රයාගේ ගමන පදනම් කර ගෙන ගණන් ගන්නා වර්ෂය; බක්, වෙසක්, පොසොන් ආදි වශයෙන් වූ මාස දොළොසක කාලය.
චන්ද්‍ර ස්ඵුටය[නා.] (ජ්‍යෝති.) යම් භාවයක චන්ද්‍රයා ගෙවා ඇති කාලය පිළිබඳ සටහන.
චන්ද්‍ර හෝරාව[නා.] සතියේ එක් එක් දවස එක් එක් ග්‍රහයාට අනු ව ගණනය කිරීමේ දී චන්ද්‍රයාට හිමිවන හෝරා කාලය.
චන්ද්‍රකලාව[නා.] චන්ද්‍රයාගෙන් සොළොසින් කොටස.
චන්ද්‍රකාන්ත පාෂාණ[නා.] සඳකැන් පහණ.
චන්ද්‍රරාග[නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි ගල්වන සඳුන් ආලේපය; චන්දන කල්කය.
චන්ද්‍රලේඛා[නා.ප්‍ර.] අමාවකට පෙර හෝ පසුව රේඛාවක් සේ පෙනෙන සඳ, චන්ද්‍ර රේඛාව.
චන්ද්‍රවංකය[නා.] (නව.) අර්ධ කවාකාර මාර්ගය; මාර්ගයක පිහිටි අර්ධ කවාකාර වංගුව.
චන්ද්‍රශේඛර1. [නා.ප්‍ර.] (හිසෙහි සඳ දරන්නා යනු වාච්‍යාර්ථයි) ඊශ්වර දෙවියා; සඳසිළු. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] නැකතක නාමය; අද නැකත.
චන්ද්‍රාක්ෂි[චන්ද්‍ර+අක්ෂි] [නා.ප්‍ර.] මොනර පිල අග ඇති ඇස.
චන්ද්‍රාර්ක[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර සූර්ය දෙදෙනා; සඳ හා හිරු.
චන්ද්‍රාලෝකය[නා.] සඳ එළිය; සඳ කිරණ.
චන්ද්‍රිකා ශාලාව[නා.] රාත්‍රී කාලයේ දී සඳ රැස් විඳීම පිණිස කරන ලද සමතල භූමිය; සඳලුතලය; සඳැල්ල.
චන්ද්‍රිකාව1. [නා.] සඳ. 2. [නා.] මොනර පිලෙහි ඇති සඳැස; චන්ද්‍රකය. 3. [නා.] උප ග්‍රහයා; පරිවාර ග්‍රහයා. 4. [නා.] මිනිසා විසින් අභ්‍යවකාශ ගත කොට පෘථිවිය වටා පරිභ්‍රමණය වන කෘත්‍රිම වස්තුව. 5. [නා.] උත්තමාව; උතුම් කාන්තාව.
චන්දිමාව[නා.] හඳ; චන්ද්‍රයා.
චපල1. [වි.] එක් අරමුණක නොපිහිටි; සැලෙන; චංචල; අවිනිශ්චිත. 2. [වි.] නොවිමසා කටයුතු කරන සුලු; හිතුවක්කාර; දඟකාර. 1. [නා.ප්‍ර.] රසදිය; පාරද. 2. [නා.ප්‍ර.] දිව. 3. [නා.ප්‍ර.] දිය රැල්ල. 4. [නා.ප්‍ර.] විදුලිය.
චප්ප වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තැළී පොඩි වී යනවා; සුනු විසුනු වී යනවා.
චමත්කාර[වි.] ආනන්දජනක; විස්මයට හේතු වන; කුතුහලය අවුස්සන ස්වභාවය ඇති.
චම්පු කාව්‍යය[නා.] ගද්‍ය හා පද්‍ය මිශ්‍ර වූ කාව්‍ය විශේෂය.
චම්මකාර[නා.ප්‍ර.] සම් කර්මාන්තයෙහි නියුක්තයා.
චමූපති[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ සේනාවක අණ දෙන නිලධරයා; සෙන්පතියා.
චය[වි.] එකතු වන; එක්රැස් වන.
චයනය[නා.] එක්රැස් කිරීම; එක්තැන් කිරීම; ගොඩ ගැසීම.
චර1. [වි.] හැසිරෙන; සැරිසරන. 2. [වි.] ඔත්තු සැපයීමෙහි නියුක්ත; තොරතුරු සැපයීම සඳහා අප්‍රසිද්ධ ව හැසිරෙන.
චරණ ලක්ෂණය[නා.] ශ්‍රී පාද ලාඤ්ඡනය; සිරි පා ලකුණ; ශ්‍රීපාද චිහ්නය.
චරණධර්ම[නා.ප්‍ර.] නිවනට යොමු කරවන ධර්ම; ආචාරවත් පැවැත්මට අදාළ ධර්ම උතුම් චර්යාවට හේතු වන ධර්ම.
චරණනඛ[නා.ප්‍ර.] පාදවල නියපොතු; පා නිය.
චරණය1. [නා.] පාදය; පය; සරණත. 2. [නා.] ගසක මුල. 3. [නා.] පද්‍යයක පාදය. 4. [නා.] වංශය; අන්වය. 5. [නා.] නියමය; නියෝගය. 6. [නා.] හැසිරීම; ගමන් කිරීම; චංචල වීම. 7. [නා.] ආචාරවත් හැසිරීම; මනාපැවැත්ම.
චරණාරවින්ද[නා.ප්‍ර.] පාද නමැති පද්මය; පා පියුම.
චරපුරුෂයා[නා.] ඔත්තු සපයන්නා; තොරතුරු සපයමින් අප්‍රසිද්ධව හැසිරෙන්නා; රහස් පණිවුඩ ගෙන යන්නා.
චරම[වි.] අන්තිම; අවසාන.
චරරාශි[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) ගමන් කරන (ජංගම) රාශි; වෙනස් වන ස්වභාවයෙන් යුත් රාශි; මේෂ, කටක, තුලා, මකර යන රාශි.
චර්කය[නා.] නූල් කැටීමේ අත් යන්ත්‍රය.
චර්චා1. [නා.ප්‍ර.] විමර්ශනය; විචාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] සායම් ආදිය ගෑම; ආලේපය.
චර්චිත[වි.] තැවරූ; ආලේප කරන ලද; ගාන ලද.
චර්දි[නා.ප්‍ර.] වමනය; ඡර්දිය.
චර්ම ඝර්ෂණය[නා.] සම පිට ඇතිල්ලීම; සම පිට තෙල් ගෑම.
චර්ම ඡිද්‍රය[නා.] සමෙහි ඇති කුඩා සිදුර; රෝම කූපය.
චර්ම පාත්‍රය[නා.] සමින් කළ උරිය; සම්මල්ල.
චර්ම පැන්සලය[නා.] සම මතුපිට ලිවිය හැකි පැන්සලය.
චර්ම විද්‍යාව[නා.] සම පිළිබඳ විස්තර විමසන විද්‍යාව (=dermatology).
චර්මකාරයා[නා.] සම්වලින් කර්මාන්ත කරන්නා; සම්කරුවා; සපතේරුවා; සොම්මරා.
චර්මකූප[නා.ප්‍ර.] රෝම කූප; සමේ පිහිටි කුඩා සිදුරු.
චර්මඛල්ල පුටකය[නා.] සමින් මසා ගන්නා ලද පැතැලි මල්ල.
චර්මග්‍රන්ථි[නා.ප්‍ර.] සමෙහි පිහිටා ඇති ස්වේද ග්‍රන්ථි.
චර්මච්ඡේදනය[නා.] ඇතැම් ආගමිකයන් චාරිත්‍රයක් වශයෙන් සිදු කරන ලිංගයෙහි පුර්ව චර්මය කපා ඉවත් කිරීම.
චර්මදාහය(පාරිභා.) [නා.] සමේ රෝගයක්; චර්මයේ ප්‍රදාහය; උඩු සම දැවුණ කල්හි මෙන් වණ වීම (=dermatitis).
චර්මනිශ්‍රිත[වි.] සම ඇසුරු කොට ඇති; සමෙහි හටගත්.
චර්මප්‍රසේවිකාව[නා.] සමින් කළ හුළං පිඹින උපකරණය; ලොහොකුරුවාගේ කම්මල් ලිපට හුළං පිඹින සම් උපකරණය; මයිනහම.
චර්මපිණ්ඩනය(පාරිභා.) [නා.] වැඩෙන කලලයේ අනාගත සමෙහි මැද කොටස සෑදෙන දේහ කොටස (=dermatome).
චර්මය1. [නා.] සත්ත්ව ශරීරය වසා සිටින ස්වාභාවික බාහිර ආවරණය; හම. 2. [නා.] පදම් කර ගන්නා ලද සත්ත්ව හම.
චර්මරේඛා[නා.ප්‍ර.] කතුන්ගේ උදරයේ නැබට ඉහළින් ඇති තුන් ඉර; සමෙහි ඉරි මෙන් පෙනෙන චලිත්‍රය.
චර්මරෝග[නා.ප්‍ර.] සමේ ලෙඩ; සම ආශ්‍රිත ව හට ගන්නා හොරි, දද ආදි විවිධ ආබාධ.
චර්මාලේපය1. [නා.] සමේ රෝග සඳහා ගල්වන ඖෂධ. 2. [නා.] සමේ අලංකාරය සඳහා ගල්වන ආලේප.
චර්මීය ජලක්ලෝමය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ජලචරයන්ගේ සමට යාබද ව ඇති කරමල් වැනි ශ්වසන අවයවය (=dermal branchiae).
චර්මීය දත්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] චර්මීය දන්තක; මෝරුන් වැනි ඇතැම් මසුන්ගේ සහ පිට ඇති සිහින් දත් වැනි රළු කොරල (=dermal teeth).
චර්මීය ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] ශරීර සමට යාබද ව පිහිටා ඇති ධමනිය (=cutaneous artery).
චර්මීය පිටසැකිල්ල(පාරිභා.) [නා.] සමට බාහිර ව පිහිටි කොරපොතු වරල් ආදියෙන් සෑදුණු ආවරණය (=dermal exoskeleton).
චර්මීය බාහිකය(පාරිභා.) [නා.] අපිචර්මයට යටින් පේශි ආදියට මතුපිටින් පිහිටා ඇති මෘදුපටකය (=dermal cortex).
චර්මීය සන්නාහය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ශරීර කොටසකට විශේෂ සන්නාහයක් මෙන් ආරක්ෂක ව සිටිනා සම් කොටස (=dermal armour).
චර්යාව1. [නා.ප්‍ර.] චරිතය; ගතිගුණ; ස්වභාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] හැසිරීම. 3. [නා.ප්‍ර.] ගුරුවරාදීන්ට ගරු සත්කාර කිරීම. 4. [නා.ප්‍ර.] ආගමික වතාවත්හි යෙදීම. 5. (නව.) [නා.ප්‍ර.] ඇවිදීම; සංචාරය.
චර්යාවාදියා[නා.] මනෝවිද්‍යාත්මක නිගමන සඳහා චර්යා රටා හදාළ යුතු යැයි කියන්නා.
චර්වණදන්ත[නා.ප්‍ර.] ආහාර ඇඹරීමට උදව් වන දත්.
චර්වණය1. [නා.] සැපීම; වමාරා කෑම. 2. [නා.] යටිහක්ක ඔසවන, එමෙන් ම සැපීමට ආධාර වන මාංස පේශිය.
චර්වය[නා.] හපය.
චර්විත[වි.] සපන ලද; වමාරා කන ලද.
චරාචර[වි.] ජංගම හා ස්ථාවර; චංචල හා නිශ්චල.
චරිත ඝාතනය[නා.] චරිතය කෙලෙසීම; චරිතයට හානි පැමිණවීම.
චරිත නිරූපනය[නා.] චරිතය විදහා දැක්වීම; ප්‍රබන්ධ කථාදියෙහි චරිතයක් ගොඩ නැඟීම.
චරිත සහතිකය[නා.] යම් පුද්ගලයකුගේ කල්ක්‍රියාව, පැවැත්ම, හැසිරීම සම්බන්ධ ව නිකුත් කරන සහතිකය.
චරිතය1. [නා.] හැසිරීම; කල් ක්‍රියාව; පැවැත්ම. 2. [නා.] ජීවිත කථාව; විස්තර කථාව. 3. [නා.] සිරිත; ව්‍යවහාරය; භාවිතය.
චරිත්‍ර[නා.ප්‍ර.] සිරිත; හැසිරීම; පුරුද්ද; චාරිත්‍රය.
චරිතාංග[නා.ප්‍ර.] චරිතයක කැපී පෙනෙන විශේෂ අංග; විශේෂ චරිත ලක්ෂණ.
චරිතාන්තරය[නා.] චරිතවල එකිනෙකට ඇති වෙනස් බව; චරිත අතර වෙනස.
චරිතාපදානය[චරිත+අපදානය] [නා.] චරිත කථාව; කෙනකුගේ ජිවිත කථාව.
චරිතාවදානය[නා.] චරිත කථාව; ජීවිත ප්‍රවෘත්තිය.
චරිම, චරිමක[වි.] අන්තිම; අවසාන.
චරියාව1. (අභි.) [නා.] චිත්ත සන්තානයෙහි පවතින රාගාදි චරිත ස්වභාවය. 2. [නා.] හැසිරීම; පැවැත්ම.
චල[වි.] සෙලවෙන; චංචල; එහා මෙහා වන; අස්ථිර.
චල කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] චලන මධ්‍යය; සමතුලිත ව ඉපිලෙන වස්තුවක ගුරුත්ව කේන්ද්‍රය ඔස්සේ ඇඳි රේඛාවත් වස්තුව යන්තමින් විස්ථාපනය කළ විට විස්ථාපිත ද්‍රවයේ ගුරුත්ව කේන්ද්‍රය ඔස්සේ ඇඳි රේඛාවත් යන දෙක ඡේදනය වන ලක්ෂ්‍යය (=metacentre).
චල ප්‍රාග්ධනය[නා.] ව්‍යාපාරයක නිරතුරු ව වෙනස් වෙනස් ස්වරූප ගන්නා භාණ්ඩ තොග මුදල් ආදි ප්‍රාග්ධනය.
චල බීජාණුව(පාරිභා.) [නා.] කශිකා ආධාරයෙන් පිහිනිය හැකි අලිංගික ප්‍රජනන සෛලයක් (=swarm spore).
චලකයා[නා.] යුද්ධයෙහි සේනා සංවිධානය කරමින් ඒ ඒ තන්හි හැසිරෙන හේවායා; සේනා සන්නිවේදනය කරන්නා.
චලග්‍රහණ(පාරිභා.) [වි.] චලන සංවේදය ගන්නා වූ; පේශිවල චලනය සම්බන්ධ (=kinaesthetic).
චලචිත්‍ර කාරකය(පාරිභා.) [නා.] සිනමා ලේඛය; චිත්‍රපටයක් තැනීමේ දී ජවනිකා සටහන් කරන කැමරාව (=cinematograph).
චලචිත්‍රය[නා.ප්‍ර.] චිත්‍රපටවලින් පෙනෙන චල රූපය; රිදී තීරයේ වැටෙන ජංගම චිත්‍ර.
චලණය(පාරිභා.) [නා.] බැංකුවලින් භාණ්ඩාගාරයට දෙනු ලබන ණය; විශේෂයක් අඩු වැඩි වන ණය; වෙනස් වීමට භාජන වන ණය (=floating debit).
චලතාපී[වි.] පරිසරයේ උෂ්ණත්වය අනු ව ශරීර උෂ්ණත්වය පවත්වා ගන්නා.
චලන[නා.] සෙලවෙන; චංචලවන; එහාමෙහා ගමන් ගන්නා; පිහිටි තැන වෙනස් වන.
චලන චිත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] චලනය සිදුවන්නා සේ අඟවන චිත්‍රපටය (=motion picture).
චලනය1. [නා.] සැලීම; කම්පනය; සංචලනය. 2. [නා.] සත්ත්වයන් තැනින් තැන ගමන් කිරීම; ජංගමනය.
චලමාන[වි.] සෙලවෙන; චංචල.
චලවත්කම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ව්‍යාපාරයක නිතර ම වෙනස් වන සුලු වත්කම් (=floating assets).
චලවර්ණක(පාරිභා.) [වි.] ඇතැම් පටක සහ සෛල සංඝටක සතු ව ඇති වෙනස් වන වර්ණ ගැන්වීමේ ගුණය පිළිබඳ වූ (=metachromatic).
චල්‍යතාව[නා.] සැලෙන සුලුබව; සසලබව; යා හැකිකම.
චලාචල[චල+අචල] [වි.] සෙලවෙන හා නොසෙල්වෙන; ජංගම හා ස්ථාවර.
චලිත[වි.] සෙලවුණු; චංචල වූ; කම්පිත. [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි වස්තුවක පිහිටීම නොකඩා ම පාහේ වෙනස් වෙමින් පැවතීම(=motion).
චලිතාලම්බනය[චලිත+ආලම්බනය] [නා.] (අභි.) චංචල ස්වභාවයෙන් යුත් අරමුණ; සැලෙන අරමුණ.
චවන[නා.ප්‍ර.] චුතවීම; භවයෙන් වෙන් වී යෑම; මරණය.
චවමාන[වි.] චුත වන; භවයෙන් වෙන් වී යන.
චවි[නා.ප්‍ර.] සම; චර්මය; සිවිය; ඡවිය.
චවිතුකාමතාව[නා.] සිටින ආත්ම භාවයෙන් චුත වීමට කැමැත්ත; අන් භවයකට මාරු වීමේ රුචිය.
චෂකය[නා.] මධු පානය කරන භාජනය; ඔඩම; කෝප්පය.
ච්‍යුත[වි.] එක් ආත්ම භාවයකින් ඉවත් වූ; මිය ගිය.
ච්‍යුතික්ෂණය[නා.] චුති චිත්තය පහළ වන අවස්ථාව; මිය යන මොහොත; ජිවිතය නැසෙන මොහොත.
ච්‍යුතිය1. [නා.] එක් භවයකින් පහවීම; මරණය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ලම්බනය (=parallax).
චාක්ෂුෂ(පාරිභා.) [වි.] ඇස පිළිබඳ; ඇස හා සම්බන්ධ (=ophthalmic).
චාක්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] සංවෘත මාර්ගයක ගමන් කිරීම; සංසරණය; (ලේ) ගමන (=circulation).
චාක්‍රයනය(පාරිභා.) [නා.] (ඇස හෝ අග්‍රයක් වැනි) කිසියම් කොටසක් කරකැවීම; කැමති අක්ෂයක් වටා පරිභ්‍රමණය වීම (=circumduction).
චාක්‍රික(පාරිභා.) [වි.] චක්‍රයක් මෙන් කැරකෙන; චක්‍රයක හැඩය ගත් (=cyclical).
චාග[නා.ප්‍ර.] පරිත්‍යාගය; තෑග්ග; දානය.
චාගානුස්සතිය[චාග+අනුස්සතිය] [නා.] තමන්ගේ ත්‍යාගී ගුණය; ත්‍යාග ගුණය අරමුණු වශයෙන් ගෙන කරන භාවනාව.
චාට[වි.] වංචාකාර; රැවටිලිකාර.
චාටනය[නා.] වංචාව; රැවටීම; හොරෙන් ගැනීම.
චාටු[වි.] රැවටිලිකාර; බොරු ප්‍රශංසා කරන; ඉච්ඡා බස් කියන.
චාටුකම්මතාව, චාටුකම්‍යතාව[නා.] ඉච්ඡා බස් කීමට ඇති කැමැත්ත.
චාටූපමා[චාටු+උපමා] (අලං.) [නා.ප්‍ර.] සියබස්ලකරෙහි දැක්වෙන උපමාලංකාර තිස් තුනෙන් එකක්; චාටුවෙන් හෙවත් ප්‍රායාලාප වශයෙන් කියනු ලබන උපමාව; සේව්‍ය වචනෝපමාලංකාරය.
චාතුද්දසික, චාතුද්දාසී[නා.ප්‍ර.] තුදුස්වක් පොහොය; තුදුස්වක තිථිය; දාහතරවන තිථිය.
චාතුර්මහාරාජිකය[නා.] දිව්‍යලෝකයක නාමය; ශක්‍රයාගේ ආධිපත්‍යයෙන් යුත් සතරවරම් දෙවිවරුන් විසින් පාලනය කරනු ලබන දෙව්ලොව.
චාතුර්යය[නා.] චතූර භාවය; දක්ෂකම.
චාතුර්විධ්‍යය[නා.] සතර ආකාරබව; සිවුවැදෑරුම්බව.
චාන්ද්‍ර1. [වි.] චන්ද්‍රයා පිළිබඳ. 2. [වි.] චන්ද්‍ර නම් ආචාර්යවරයා විසින් රචිත.
චාපය1. [නා.] දුන්න; සැව්ව. 2. (පාරිභා.) [නා.] ලෝහ පෑස්සීමටත් විදුලි ආලෝකය නිපදවීමටත් යොදා ගන්නා විද්‍යුත් උපකරණයක් (=arc). 3. [නා.] වෘත්ත පරිධියේ දුනු හැඩය ගත් වක් රේඛා කොටස. 4. (ජ්‍යෝති.) [නා.] දුනු ලකුණෙන් සංකේත වන රාශිය; ධනු රාශිය. 5. [නා.] අනංගයාගේ මනඃකල්පිත දුන්න. 6. [නා.] දේදුන්න.
චාපල්‍යය[නා.] චපල භාවය; චංචල ගතිය; තිර පිළිවෙතක නොපිහිටන ස්වභාවය.
චාමරය1. [නා.] සෙමර වලිගයෙන් තැනූ පවන් සලන උපකරණය; වල් විදුනාව. 2. [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරිපතුලෙහි පිහිටි අටෝරාසියක් මඟුල් ලකුණින් එකක්.
චාමිකර[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු රත්රන්.
චාර1. [වි.] හැසිරෙන; ගමන් කරන. 2. [වි.] ඔත්තු බලන. 3. [වි.] රැඟුම් දක්වමින් සංචාරය කරන. 1. [නා.ප්‍ර.] හැසිරීම; ගමන් කිරීම. 2. [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළ; සදාචාර පැවැත්ම. 3. [නා.ප්‍ර.] සසල බව.
චාරකය1. [නා.] දඟගෙය; බන්ධනාගාරය; සිපිරිගෙය. 2. [නා.] බැම්ම; විලංගුව.
චාර්වක[නා.ප්‍ර.] දත් වර්ගයක නාමය; ඇඹරුම් දත්.
චාරිකාව[නා.] සැරිසැරීම; සංචාරය; ගමන.
චාරිත්‍ර[නා.ප්‍ර.] තහනම් දෙය ; නොකටයුතු යයි සලකා බැහැර කරන දෙය.
චාරිත්‍ර ශික්ෂාපදය[නා.] (විනය) බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේට මෙසේ පිළිපැදිය යුතුයි දක්වන ශික්ෂාපාදය.
චාරිත්‍ර ශීලය[නා.] චාරිත්‍ර ශික්ෂාපද කඩනොකොට රකින ශීලය.
චාරිත්‍රය1. [නා.] පරම්පරාගත ව පැවත එන පුරුද්ද; සමාජ සම්මත සම්ප්‍රදායය; සිරිත. 2. [නා.] ශික්ෂාව; විනය.
චාරිත්‍රවාරිත්‍ර[නා.ප්‍ර.] සිරිත් විරිත්; යහපත් දේ කිරීම හා අයහපත් දේ කිරීමෙන් වැළකීම.
චාරිත්‍රශීලය[නා.] ප්‍රාණඝාතාදි අකුශලයන්ගෙන් මිදීම් සංඛ්‍යාතවූ ශීලය.
චාරු[වි.] පියකරු; සුන්දර; ප්‍රියජනක; මනෝඥ; ශෝභන.
චාලක[වි.] චලනය ඇති කරන; චලිතය හා ආශ්‍රිත; චලිතය නිසා ඇති වූ.
චාලක ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] යම් වස්තුවක් චලිතයේ දී ඒ චලිතය නිසා එහි ඇති වන ශක්තිය (=kinetic energy).
චාලන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] වස්තූවල චලනය කෙරෙහි බලපාන බලවේග පිළිබඳ අධ්‍යයනය සඳහා කැපවුණු ගති විද්‍යාවේ ශාඛාව (=kinetics).
චාලනය[නා.] සෙලවීම; සොලවනු ලැබීම; යමක් තිබුණු තැනින් වෙනත් තැනකට පැමිණවීම.
චාලනිය[නා.] පිටි වැනි සියුම් ද්‍රව්‍ය හලාගන්නා උපකරණය; පෙනේරය.
චාලය[නා.] යමක් තිබෙන තැනින් එහා මෙහා වීම; ගමනය; ජංගමනය.
චැක්පත, චෙක්පත[නා.ප්‍ර.] මුදලක් වෙනුවට බැංකු ආයෝජකයකු විසින් නිකුත් කරනු ලබන මුදල් ඇණවුම.
චැත්පොත, චෙත්පොත[නා.] බැංකුවක් විසින් ආයෝජකයකුට නිකුත් කරනු ලබන හිස් චෙක්පත් අඩංගු පොත.
චැසිය[නා.] මෝටර් රථ ආදියෙහි රථ කූඩුව සවි කෙරෙන රෝද හා එන්ජිම සහිත ලෝහමය පහළ තට්ටුව.
චිකිත්සකයා[නා.] රෝගවලට පිළියම් කරන්නා; වෛද්‍යවරයා.
චිකිත්ස්‍ය[වි.] පිළියම් කළ හැකි; වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර කළ යුතු; සුව කළ හැකි.
චිකිත්සාගාරය[චිකිත්සා+ආගාරය] [නා.] රෝග පරීක්ෂාකොට පිළියම් නියම කරන ස්ථානය; ආරෝග්‍යශාලාව.
චිකිත්සාව[නා.] රෝග නිවාරණය සඳහා කරන පිළියම; වෙද්‍ය ප්‍රතිකාරය.
චිකිත්සීය(පාරිභා.) [වි.] ප්‍රතිකර්මය යෙදිය හැකි; රෝග සුව කිරීම සඳහා වූ ප්‍රතිකර්ම හා සම්බන්ධ (=therapeutic).
චිකීර්ෂාව[නා.] කාර්යයෙහි කැමැත්ත; යමක් ඉටු කිරීමට ඇති රුචිය.
චිණ්ණ[වි.] පුරුදු කළ; කලක් භාවිත කළ.
චිණ්හය[නා.] ලකුණ; ලාංඡනය; චිහ්නය.
චිත[වි.] ගොඩ ගැසූ; රැස් කළ.
චිතකය[නා.] මළ සිරුරක් දැවීම සඳහා තනන දරසෑය.
චිතකාග්නි[චිතක+අග්නි] [නා.ප්‍ර.] චිතකයෙහි දැල්වෙන ගින්න; දර සෑයෙහි ගින්න.
චිත්ත ඒකාග්‍රතාව[නා.] සිතෙහි එක් අරමුණක් ඇති බව; සිතෙහි එකඟ බව; සමාධිය.
චිත්ත කම්මඤ්ඤතාව[නා.] (අභි.) සිතේ කර්මණ්‍යභාවය; සිතේ පුණ්‍ය ක්‍රියාවට ඔරොත්තු දෙන බව.
චිත්ත ක්‍රියාව[නා.] සිතින් කරන ක්‍රියාව; මෙසේ මෙසේ කරමි යි සිතින් ව්‍යවස්ථා කිරීම.
චිත්ත ඛේදය[නා.] සිතේ දුක; සිත් වේදනාව; සංවේගය; කනගාටුව.
චිත්ත ගතිය[නා.] සිතේ ආකාරය; සිත්හි ස්වභාවය.
චිත්ත ග්‍රහණය[නා.] සිත් ගැනීම; සිත් ඇද ගැනීම; සිත දිනා ගැනීම.
චිත්ත දමනය[නා.] සිත සංවර කර ගැනුම; සිත පාලනය කර ගැනීම.
චිත්ත ධෛර්යය[නා.] සිතේ උපදින වීර්යය; සිතේ දිරිය.
චිත්ත නියමය, චිත්ත නියාමය[නා.] (අභි.) රූපාදි අරමුණු චක්ෂුරාදි ඉන්ද්‍රියවල ගැටුණු විට ක්‍රමාණුකූල ව ඇති වන සිත් පරම්පරාව පිළිබඳ නියමය.
චිත්ත නිරෝධය[නා.] සිත නිරුද්ධ වීම; නිර්වාණ අවබෝධයේ ලක්ෂණයක්.
චිත්ත පරම්පරාව[නා.] (අභි.) පිළිවෙළින් පහළ වන සිත්පෙළ; චිත්තවීථිය.
චිත්ත පර්යන්ත[වි.] සිත කෙළවර කොට ඇති.
චිත්ත ප්‍රණිධිය[නා.] සිතේ පැතුම; ප්‍රාර්ථනය.
චිත්ත ප්‍රවාහය[නා.] වේගයෙන් ගමන් කරන සිතුවිලි සමූහය.
චිත්ත ප්‍රීතිය[නා.] සිතේ සතුට; චිත්ත සන්තුෂ්ටිය.
චිත්ත පීඩාව[නා.] සිතට ඇතිවන දුක් වේදනාව; සිත පෙළීම.
චිත්ත භ්‍රමය[නා.] සිහි විකල් වීම.
චිත්ත වික්ෂේපය[නා.] සිත අරමුණෙන් ඉවතට ඇද ගැනීම; සිතේ පෙරළිය; සිත ව්‍යාකූලත්වයට පැමිණීම.
චිත්ත විඝාතය[නා.] සිතේ වෙහෙස; චිත්ත පීඩාව.
චිත්ත විපර්යාසය1. (අභි.) [නා.] මුළාව නිසා සිත වැරදි අතට පෙරළීම. 2. [නා.] සිත වෙනස් වීම.
චිත්ත විභ්‍රමය[නා.] සිත විකාර වීම; උන්මාදය.
චිත්ත විරතිය[නා.] සිත ප්‍රාණාතිපාතාදි දශ අකුශලයන්ගෙන් වළකාලීම.
චිත්ත විවේකය1. (අභි.) [නා.] කෙලෙසුන්ගෙන් මිදී ලබන සිතේ සැනසීම; චිත්ත සමාධිය. 2. [නා.] කලක් තිස්සේ කරගෙන ආ ඒකාකාරී කටයුතුවලින් ඉවත් වීමෙන් ලැබෙන මානසික නිදහස.
චිත්ත ශුද්ධිය[නා.] සිතේ පිරිසිදුබව; පවින් වැළකී කුසල් කිරීමෙන් හා භාවනාවෙන් පිරිසිදුබව. ලබන සිතේ
චිත්ත සංවරය[නා.] සිතෙහි හික්මුණු ස්වභාවය; සිතෙහි සන්සුන්කම.
චිත්ත සන්තතිය[නා.] නොසිඳී පවත්නා සිතුවිලි වැළ; චිත්ත පරම්පරාව.
චිත්ත සන්ත්‍රාසය[නා.] සිතේ තැති ගැන්ම; සිතේ භය.
චිත්ත සන්තාපය[නා.] සිත් තැවුල; ශෝකය.
චිත්ත සමාධානය[නා.] සිත එක් අරමුණක සිටීම; සිත සමාධියට යොමුව තැන්පත් වීම.
චිත්ත සමාධිය[නා.] (අභි.) සිත එක අරමුණක රඳවා තැබීම; සිතෙහි එකඟබව.
චිත්ත ස්පර්ශය(පාරිභා.) [නා.] එක් අයෙකුගේ සිතේ පහළ වන හැඟීම් අනෙක් අයකුගේ සිතට දැනීම (=telepathy).
චිත්ත සුඛය[නා.] සිතේ සැපත; සිතින් විඳින සුවය; සොම්නස.
චිත්තක්ඛණය[නා.] (අභි.) සිතක් ඉපදී පැවතී යළි නැති වී යෑමට ගත වන ඉතා සුළු කාලය; චිත්තක්ෂණය.
චිත්තක්ෂෝභය[නා.] සිත කැලඹීම; සිත නොසන්සුන්වීම; කම්පාවීම. සිත
චිත්තකාර[නා.ප්‍ර.] සිතුවම් අඳින්නා; චිත්‍ර ශිල්පියා; සිත්තරා.
චිත්තජ[වි.] සිතින් උපන්; සිත නිසා ජනිත වූ; සිතින් හටගත්.
චිත්තදරථ[නා.ප්‍ර.] සිතේ තැවීම; සිත් පීඩාව.
චිත්තපස්සද්ධිය[නා.] (අභි.) සිත තවන කෙලෙස් සන්සිඳවීම.
චිත්තමල[නා.ප්‍ර.] සිතෙහි අපිරිසිදු බව; සිත් සතන්හි කිලුට හෙවත් අපවිත්‍රතාව; කෙලෙස්.
චිත්තය[නා.] අරමුණු දැනීම; සිතීම් මාත්‍රය; විඥානය; සිත.
චිත්තවිප්‍රයුක්ත[වි.] සිතින් වෙන්වුණා වු; චිත්ත පරිබාහිර වූ.
චිත්තවීථිය[නා.] කිසියම් අරමුණක් ගෙන පහළ වන සාමාන්‍යයෙන් චිත්තක්ෂණ 17 කින් යුත් චිත්ත පරම්පරාව.
චිත්තවේග, චිත්තාවේග[නා.ප්‍ර.] සිතේ ඇතිවන (ක්‍රෝධය, භය, ප්‍රීතිය, ශෝකය වැනි) ආවේගික හැඟීම් (=emotion).
චිත්තසම්ප්‍රයුක්ත[වි.] සිත හා යෙදුණු; සිත සමග එක් වුණු.
චිත්තසමුට්ඨාන[වි.] සිත නිසා හටගන්නා; සිතින් උපදනා.
චිත්තාකර්ෂණය[චිත්ත+ආකර්ෂණය] [නා.] සිත ඇද ගැනීම; මනස්කාන්තබව.
චිත්තාකෘතිය[චිත්ත+ආකෘතිය] [නා.] කිසියම් වස්තුවක් පිළිබඳ ව සිතින් තනා ගන්නා රූපය.
චිත්තාධීන[චිත්ත+අධීන] [වි.] සිතට ම යටත්; සිත විසින් ම පාලනය කරනු ලබන.
චිත්තානුකූල[චිත්ත+අනුකූල] [වි.] සිතට එකඟ ව පවතින; සිතට ගැළපෙන.
චිත්තානුරූප[චිත්ත+අනුරූප] [වි.] සිතට අනුකූල වූ; සිතට එකඟ වූ.
චිත්තානුවර්ති[චිත්ත+අනුවර්ති] [නා.] සිත අනු ව පවත්නා.
චිත්තාභ්‍යන්තරය[චිත්ත+අභ්‍යන්තරය] [නා.] සිත ඇතුළත; ඇතුළු සිත.
චිත්තාභිරමණය[චිත්ත+අභිරමණය] [නා.] සිත මැනවින් ඇලවීම සිත වෙසෙසින් පිනවීම.
චිත්තාභිරාම[චිත්ත+අභිරාම] [වි.] සිත ඉතා සතුටු කරන; මනහර.
චිත්තාභිලාෂය[චිත්ත+අභිලාෂය] [නා.] බලවත් කැමැත්ත; සිතේ තද ආශාව.
චිත්තාලස්‍යය[චිත්ත+ආලස්‍යය] [නා.] සිතේ අලසබව; සිතේ මැළිබව, උදාසීනබව.
චිත්තාශාව[චිත්ත+ආශාව] [නා.] සිතේ කැමැත්ත; සිතේ ඇල්ම; මනදොළ.
චිත්තාසංවරය[චිත්ත+අසංවරය] [නා.] සිතේ නොහික්මුණුකම.
චිත්තාස්වාදය[චිත්ත+ආස්වාදය] [නා.] සිතින් විඳිනා සතුට.
චිත්තාහ්ලාදය[චිත්ත+ආහ්ලාදය] [නා.] සිතේ ඇති වන බලවත් ප්‍රීතිය; අමන්දානන්දය.
චිත්තෝන්නතිය[චිත්ත+උන්නතිය] 1. [නා.] සිත්හි ක්‍රියාකාරී බව. 2. [නා.] සිත්හි උඩඟුබව.
චිත්තෝන්මාදය[නා.] සිත්හි උමතුව; සිහිමුළාව.
චිත්තෝපක්ලේශ[නා.බහු.] සිත කිලිටි කරන ධර්ම, ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ යන කෙලෙස් ධර්ම.
චිත්‍ර1. [වි.] නානා වර්ණයෙන් යුක්ත; විසිතුරු. 2. [වි.] දීප්තිමත්; කාන්තිය විහිදුවන. 3. [වි.] විවිධ; නානා ප්‍රකාර. 4. [වි.] තිත් සහිත; පුල්ලි විහිදන. 5. [වි.] අද්භූත; විස්මය ජනක.
චිත්‍ර කථාව[නා.] චිත්‍ර අනුසාරයෙන් ඉදිරිපත් කරන කථාව.
චිත්‍ර කදාව(පාරිභා.) [නා.] මැජික් ලත්තෑරුමෙන් ප්‍රක්ෂේපණය කරනු පිණිස රූපයක් සහිත වීදුරු තහඩුව (=lantern slide).
චිත්‍ර කරනවා1. [ක්‍රි.] ලෙළවනවා; හරඹ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සිතුවම් අඳිනවා.
චිත්‍ර කර්මය[නා.] සිතුවම් ඇඳීම; සිත්තම් කලාව.
චිත්‍ර කලාව[නා.] සිතුවම් ඇඳීමේ කලාව; සිත්තම් කලාව.
චිත්‍ර ප්‍රක්ෂේපණය(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක දිග, පළල, උස යන පැති තුනෙහි ම හැඩ එක ම චිත්‍රයක දැක්වීම.
චිත්‍ර වස්ත්‍රය1. [නා.] සිත්තම් කළ රෙද්ද; චිත්‍රයක් අඳිනු ලැබූ වස්ත්‍රය. 2. [නා.] නාට්‍යයේ කථාවලට අදාළ ස්ථාන පෙන්නුම් කෙරෙන සේ ඇඳි තිර රෙද්ද.
චිත්‍ර ශාලාව[නා.] පැරණි රජදරුවන්ගේ විනෝද ක්‍රීඩා සඳහා තනන ලද ශාලාව; රාජකීය විනෝද ශාලාව.
චිත්‍ර ශිල්පය[නා.] ශිල්පයක් වශයෙන් කරනු ලබන චිත්‍රකර්මය.
චිත්‍ර ශිල්පියා[නා.] සිත්තම් අඳින්නා; සිත්තරා.
චිත්‍රකථික, චිත්‍රකථි[නා.ප්‍ර.] විසිතුරු ලෙස කථා කරන්නා; චතුර දේශකයා.
චිත්‍රකාරයා[නා.] සිතියම් අඳින්නා; සිත්තරා.
චිත්‍රණය[නා.] සිතුවම් ඇඳීම; සිත්තම් කිරීම.
චිත්‍රපටය1. [නා.] සිනමාව; චලචිත්‍රය; චිත්‍රපටිය. 2. [නා.] සිතුවම් කළ රෙද්ද; චිත්‍ර වස්ත්‍රය.
චිත්‍රය1. [නා.] සිතුවම; සිත්තම. 2. [නා.] විසිතුරු පාට; විචිත්‍ර වර්ණය. 3. [නා.] අහස. 4. [නා.] හින්දු භක්තිකයකුගේ නළලත ඇඳි ලාංඡනය.
චිත්‍රවධ[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් ආකාරයෙන් පමුණුවන ශාරීරික වධ හිංසා.
චිත්‍රාක්ෂර[චිත්‍ර+අක්ෂර] [නා.ප්‍ර.] රූපවලින් සෑදුණු අකුරු; අකුරු වශයෙන් භාවිත කළ චිත්‍ර; චිත්‍ර අකුරු.
චිත්‍රිණී[නා.ප්‍ර.] දේහ ලක්ෂණ හා කාම විද්‍යාවන් අනුව දක්වා ඇති සුන්දර කාන්තා ප්‍රභේද සතරින් එකක්.
චිත්‍රිත1. [වි.] සිත්තම් කළ; අඳිනු ලැබූ. 2. [වි.] විසිතුරු කරන ලද. 3. [වි.] තිත් ගැසුණු; ලප හෝ ලාංඡන ඇති.
චිත්‍රීකෘත1. [වි.] ගරු කරන ලද; පුදනලද. 2. [වි.] සරසන ලද; අලංකාර කරන ලද.
චිති1. [නා.ප්‍ර.] ගොඩ ගසන ලද දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] දර සෑය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආත්මය.
චින්තකයා[නා.] විශේෂ චින්තන ශක්තිය ඇති තැනැත්තා; දාර්ශනිකයා.
චින්තනය1. [නා.] සිතීම; කල්පනාව; විමර්ශනය. 2. [නා.] අදහස; සිතුවිල්ල. 3. [නා.] නුවණින් සලකා බැලීම; විමසීම; විමර්ශනය; භාවනාවේ යෙදීම. 4. (පාරිභා.) [නා.] සංකල්පනය; තත්ව විචාරය (=philosophy).
චින්ත්‍ය[වි.] සිතා ගත හැකි.
චින්තා ඝටය[නා.] සිතූ පැතූ දේ දෙතැයි සැලකෙන දිව්‍යමය කළය; භද්‍රඝටය.
චින්තාකවි[නා.ප්‍ර.] නිර්මාණ ශක්තියෙන් යුත් කවියා.
චින්තාකුල[චින්තා+ආකූල] [වි.] සිත් අවුල් වූ; අවුල් සිත් ඇති.
චින්තාපර[වි.] කනගාටුවට පත්; සිත් තැවුලෙන් පසු වන.
චින්තාපරවශ[වි.] කල්පනාවේ නියළුණු; සිතිවිල්ලේ ගැලුණු.
චින්තාමණී[නා.ප්‍ර.] දෙවිලොව ඇතැයි සැලකෙන සිතූ පැතූ දේ දෙන මැණික; සිතුමිණ; චින්තා මාණික්‍යය රත්නය.
චින්තාමය ප්‍රඥාව[නා.] අනිකකුගේ උපදෙස් නොඅසා තමන් ම සිතා මතා ලබාගන්නා ප්‍රඥාව.
චින්තාව[නා.] සිතිවිල්ල; කල්පනාව; චින්තනය.
චින්තාවලිය[චින්තා+ආවලිය] [නා.] සිතුවිලි වැළ; සිතුවිලි සමූහය.
චින්තාවිෂයාතික්‍රාන්ත[වි.] සිතන්නට හැකි සීමාව ඉක්ම වූ.
චිපිට[වි.] පැතලි; මොට වූ.
චිපිටකය(පාරිභා.) [නා.] කිනිත්ත මුදුනේ එක මට්ටමට පිපෙන මල් බුරුත්ත; සමතල මල් පොකුර (=corymb).
චිබුකය[නා.] නිකට.
චිම්පන්සියා, චිංපන්සියා[නා.] මිනිස් හැඩරුවට සමීප ලක්ෂණ ඇති අප්‍රිකානු වානර වර්ගයක්.
චිමිනිය1. [නා.] ගිනි උදුනක මුදුනින් දුම් ආදිය පිටවීමට සැදූ කවුළුව; දුම්කවුළුව. 2. [නා.] ලාම්පුවක තිරය ආවරණය කෙරෙන රවුම් දිගටි වීදුරු උපකරණය.
චිර[නා.] දිගු කල් පවතින; දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ පැවත එන.
චිර ජීවනය[නා.] බොහෝ කලක් ජීවත් වීම; දිර්ඝායුෂ විඳීම.
චිර දන්තාවලිය[නා.] දිගුකලක් පවතින දත් පෙළ; ස්ථිර දත් පේළිය.
චිර ප්‍රවෘත්තිය[නා.] දිගු කලක් පැවතීම; බොහෝ කල් පැවැත්ම.
චිර භාවිතය[නා.] දිගු කලක් තිස්සේ කල ඇසුර නොහොත් ව්‍යවහාරය.
චිරජීවි[වි.] බොහෝ කල් ජීවත්වන; දීර්ඝායුෂ ඇති. [නා.ප්‍ර.] බොහෝ කල් ජීවත්වන්නා; දීර්ඝායුෂ ඇත්තා.
චිරන්තන[වි.] පුරාණ කාලයට අයත්; පෞරාණික.
චිරපරිභාවිත[වි.] බොහෝ කාලයක් පුරුදු කරන ලද.
චිරප්‍රසිද්ධ[වි.] කාලයක් පුරා ප්‍රචලිත ව පවතින; කාලයක් මුළුල්ලේ පතළ.
චිරරාත්‍ර[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රී බොහෝ ගණනාවක කාල පරිච්ඡේදය; දීර්ඝ කාලය.
චිරරාත්‍රඥ[වි.] දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ අත්දැකීම් ලබා ඇති; දීර්ඝ කාලයක් පිළිබඳ ව දන්නා වූ.
චිරශිශුකතාව(පාරිභා.) [නා.] සමහර සතුන් වැඩුණු පසු ද ඔවුන් දක්වන බාල අවස්ථාවේ හුරු පුරුදුකම් (=neoteny).
චිරසඤ්චිත[වි.] දිගුකලක් තිස්සේ රැස් කරන ලද.
චිරස්ථායී[වි.] බොහෝ කාලයක් පවතින; දිගු කල් පවත්නා.
චිරස්ථිතික[ක්‍රි.වි.] දිගු කල් පවතින; බොහෝ කාලයක් නොනැසී රැකී සිටින.
චිරස්ථිතිය[නා.] බොහෝ කල් පැවැත්ම; දිගු කලක් රැඳී පැවතීම.
චිරාගත[චිර+ආගත] [වි.] දිගුකලක සිට පැමිණියා වූ; කලක් මුළුල්ලේ පැවතුණා වූ.
චිරාත් කාලය[නා.] දීර්ඝ කාලය; බොහෝ කාලය.
චිරානුගත[චිර+අනුගත] [වි.] දිගු කලක සිට පැවත එන.
චිරායුෂ්ක[චිර+ආයුෂ්ක] [වි.] බොහෝ ආයු ඇති; දිගුකල් ජීවත් වන; දීර්ඝායුෂ්ක.
චිහ්නය[නා.] ලාඤ්ඡනය; සලකුණ.
චිහ්නිත[වි.] ලකූණු කරන ලද; අඞ්කිත.
චීත්ත[නා.ප්‍ර.] විවිධ රූප සටහන් චිත්‍ර ආදිය යොදා වර්ණවත් ව මුද්‍රිත රෙදි වර්ගයක්.
චීනක්කන්නාඩිය(කථා.) [නා.] දුරදක්නා කන්නාඩිය.
චීනච්චට්ටි(පාරිභා.) [නා.] කාබන් සහ සිලිකා මිශ්‍ර ලෝහයක් (=cast iron).
චීනපටස්[නා.ප්‍ර.] බිම ගැසූ විට පටස් හඬින් පුපුරන කුඩා වෙඩි බෝලය.
චීනාංශුකාව[නා.] (පාරිභා.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මොළය හා සුෂුම්නාව වැසී ඇති පටලයක් (=pia mater).
චීනාඩි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] මල්ලවපොර ක්‍රිඩාවේ දී පොර බදන ක්‍රමයක්.
චීර1. [නා.ප්‍ර.] කුසතණ වැහැරී ආදියෙන් කළ සිවුර. 2. [නා.ප්‍ර.] රෙදි කඩ; වස්ත්‍රය.
චීවර කර්මය[නා.] (විනය.) සිවුරු සැකසීමේ ක්‍රියා පද්ධතිය.
චීවර පළිබෝධය[නා.] (විනය.) කඨිනය පිළිබඳ පළිබෝධ හෙවත් බාධකවලින් එකක්.
චීවර බන්ධනය[නා.] සිවුරට පිටින් බඳින පටිය.
චීවර මාසය[නා.] (විනය.) භික්ෂූන් වස් එළඹි තුන් මසකට පසු ව එන මාසය; වප් අව පෑලවිය සිට ඉල් පසළොස්වක දක්වා වූ තිස් දවසක කාලය.
චීවරග්‍රහණ[නා.ප්‍ර.] සිවුරු හැඳ පොරවා ගැනීම.
චීවරපටිග්ගාහක[වි.] (විනය.) සිවුරු පිළිගැනීම කරන. [නා.ප්‍ර.] සිවුරු පිළිගන්නා භික්ෂුව.
චීවරපරිෂ්කාර[නා.ප්‍ර.] භික්ෂුවක විසින් පරිහරණය කරනු ලබන අටපිරිකරින් අඳන සිවුර, තනිපට සිවුර, දෙපට සිවුර යන පිරිකර තුන.
චීවරප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් වහන්සේට අවශ්‍ය චතුර්විධ ප්‍රත්‍යවලින් හෙවත් සිවුපසයෙන් එකක්; චීවරය; සිවුර.
චීවරය[නා.] සිවුර; කාෂාය වස්ත්‍රය.
චීස්[නා.ප්‍ර.] දී කිරි ප්‍රෝටීන පැසවීමෙන් ලුණු හා සංයෝග කොට පිළියෙල කරන ඝන කිරි ආහාර වර්ගයක්; කේජු.
චුචුකය, චූචුකය[නා.] තන පුඩුව.
චුචුකාකාර[චුචුක+ආකාර] [වි.] තන පුඩුවක හැඩය ඇති.
චුට්ට[නා.] ටික; ස්වල්පය.
චුට්ටි, චූටි(කථා.) [වි.] උසමහතින් කුඩා; පුංචි; පොඩි.
චුත1. [වි.] එක් ආත්මභාවයකින් මිදුණු; මරණයට පත්. 2. [වි.] ඉවතට පත්.
චුති චිත්තය[නා.] සත්ත්වයකු මිය යන මොහොතෙහි පවත්නා සිත; එක් භවයකින් චුත වන විට ඇති වන අවසාන සිත.
චුතික්ෂණය[නා.] මැරෙන මොහොත; ජීවිතයෙන් වෙන් වන මොහොත.
චුතිය[නා.] එක් ආත්මභාවයකින් මිදීම; මරණය.
චුතූපපත්තිය[චුති+උපපත්තිය] [නා.] මරණය සහ උත්පත්තිය.
චුතූපපාත ඤාණය[නා.] සත්ත්වයන්ගේ චුතිය හා උත්පත්තිය දක්නා නුවණ.
චුද්දස[නා.ප්‍ර.] දහ හතර; තුදුස.
චුදිත[වි.] චෝදනා ලත්; දෝෂාරෝපිත.
චුදිතයා[නා.] චෝදනා ලත් තැනැත්තා; විත්තිකරුවා.
චුම්බක1. [වි.] සිඹින; චුම්බනය කරන. 2. [වි.] කාන්දම් බලය ඇති; අයස්කාන්ත ගුණය ඇති; ආකර්ෂකය.
චුම්බක අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බකයක ධ්‍රැවවල ක්‍රියාත්මක කේන්ද්‍ර එල්ලේ තිබෙන රේඛාව (=magnetic axis).
චුම්බක උතුර(පාරිභා.) [නා.] මාලිමා යන්ත්‍රයේ කාන්දම් කටුව දක්වන උතුර; කාන්දම් උතුර (=magnetic north).
චුම්බක කටුව[නා.] කාන්දම් කටුව.
චුම්බක ක්ෂේත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ස්ථිර චුම්බකයක් හෝ විද්‍යුත් ධාරාවක් ගෙන යන සන්නායකයක් හෝ අසල චුම්බක බලය ඇතැයි දැනෙන ප්‍රදේශය (=magnetic field).
චුම්බක ධ්‍රැව(පාරිභා.) [නා.බහු.] චුම්බකයක චුම්බකත්වය රැස්වී ඇති දෙකෙළවර කාන්දම් ධ්‍රැව.
චුම්බක නිරක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවිය වටා චුම්බක අවපාතය ශුන්‍ය ව චුම්බක සූචිය තිරස් ව පවත්නා තැන් සම්බන්ධ කරන කල්පිත රේඛාව; චුම්බක සමකය (=magnetic equator).
චුම්බක නිවාරකය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බක ක්ෂේත්‍රවල බලපෑම වැළැක්වීමට ඇතැම් විදුලි උපකරණ වටා යොදන මෘදු යකඩ ආවරණය (=magnetic screen).
චුම්බක පාෂාණය[නා.] යකඩ ආකර්ෂණය කරන ගල් වර්ගය; කාන්දම් ගල; ලෝහ කාන්තය.
චුම්බක මානය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බක ක්ෂේත්‍රවල ප්‍රබලතාව මැනීමට භාවිත කරන විවර්තිත චුම්බක සූචිය (=magne to meter).
චුම්බක මාලිමාව(පාරිභා.) [නා.] දිශා දැනගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය (=magnetic compass).
චුම්බක සමකය[නා.] චුම්බක නිරක්ෂය.
චුම්බක ස්‍රාවය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බක ක්ෂේත්‍රයක නියමිත පෘෂ්ඨයක් හරහා යන මුළු චුම්බක ප්‍රේරණ රේඛා සංඛ්‍යාව (=magnetic flux).
චුම්බක සූචිය(පාරිභා.) [නා.] මාලිමා යන්ත්‍රයේ සවි කොට ඇති ආකර්ෂණ බලයෙන් යුත් කටුව; කාන්දම් කටුව (=magnetic needle).
චුම්බකගාමක බලය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත්ධාරාවක් ගෙන යන දඟරයක් විසින් ඇති කෙරෙන බලය (=magnetomotive force).
චුම්බකත්වය1. (පාරිභා.) [නා.] කාන්දම් බලය. 2. [නා.] චුම්බක හා චුම්බක ක්ෂේත්‍රවල ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ වූ විද්‍යාව (=magnetism).
චුම්බකනය, චුම්බකායනය(පාරිභා.) [නා.] යකඩ වානේ ආදියෙහි කාන්දම් ගුණය ප්‍රවේශ කිරීම; කාන්දම් පෙවීම (= magnetisation).
චුම්බකය1. [නා.] කාන්දම; කාන්දම් කැබැල්ල. 2. [නා.] කාන්දම් ගල; ලෝහ කාන්තය. 3. [නා.] තරාදියක මැද ඇති ඉහළ කොටස.
චුම්බටකය1. [නා.] සිනිඳු කොට්ටය. 2. [නා.] දරණුව; සුඹුළුව; වෙළුව.
චුම්බනය[නා.] සිඹීම; සිප ගැනීම.
චුල්ල[වි.] කුඩා; පුංචි; සුළු; වයසින් බාල.
චුල්ලවග්ග[නා.ප්‍ර.] විනය පිටකයට අයත් ග්‍රන්ථ පහෙන් සිවුවැන්නේ නාමය; සුළුවග.
චුල්ලි, චුල්ලී1. [නා.ප්‍ර.] ලිප; උදුන. 2. [නා.ප්‍ර.] චිමිනිය; නලය. 3. [නා.ප්‍ර.] මළවුන් දවන දර සෑය.
චුල්ලිකාව(පාරිභා.) [නා.] සිතියමක ලක්ෂ්‍යයක් සෙවිමට සැකසූ පරිමාණ රේඛාව; ජාලකය (=graticule).
චුලුක1. [නා.ප්‍ර.] ජලය ලබා ගැනීමට ගොටු කරගත් අත් දෙක; අතළොස්ස. 2. [නා.ප්‍ර.] මඩ; පඞ්කය.
චූටි(කථා.) [වි.] කුඩා; පුංචි; පොඩි; චූටියා.
චූටියා(කථා.) [නා.] පුංචි දරුවා; කුඩා තැනැත්තා.
චූඩා කර්මය[නා.] (හින්දු චාරිත්‍රානුකූල ව) මුදුනේ කෙස් රොදක් ඉතිරි කොට තබා පළමු වරට උත්සවාකාරයෙන් හිස මුඩු කිරීම.
චූඩාමණිය, චූඩා මාණික්‍යය[නා.] හිසේ පළඳින මැණික; මුදුනේ පළඳන මැණික.
චූඩාව1. [නා.] (හින්දු චාරිත්‍රානුකූලව) හිස් මුදුනේ ඉතිරි කළ කෙස් රොද; කුඩුම්බිය. 2. [නා.] මොනරාගේ හිසෙහි ඇති කුඩුම්බිය.
චූතක1. [නා.ප්‍ර.] අඹ. 2. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ළිඳ; නොගැඹුරු ළිඳ.
චූර්ණ[වි.] ඉතා සියුම් කුඩු බවට පත්; සුනු වූ.
චූර්ණකර[නා.ප්‍ර.] කැල්සියම්.
චූර්ණධර(පාරිභා.) [වි.] කැල්සයිට් හෝ කැල්සියම් කාබනේට් අඩංගු නැතහොත් ඒවා නිපදවන (=calciferous).
චූර්ණය1. [නා.] ඉතා සියුම් කුඩ; සුනු. 2. [නා.] බෙහෙත් කුඩ.
චූර්ණිකාව1. [නා.] තාලයකට කියනු ලබන ගාථා ශ්ලෝකාදිය සහිත විස්තරාත්මක කථනය. 2. [නා.] උත්සව අවස්ථාවක දී පවත්වන ප්‍රශංසාත්මක කථාව. 3. (කථා.) [නා.] කයිවාරු දෙඩීම; පුරසාරම් කීම.
චූර්ණීභවනය(පාරිභා.) [නා.] කැල්සියම් ලවන තැන්පත් වීම; චූර්ණමය පදාර්ථ නිධිගත වීම.(=calcification)
චූල, චූළ[වි.] කුඩා; පුංචි; සුළු; වයසින් බාල.
චූලාපරාධ[නා.ප්‍ර.] (නීති.) චූල අපරාධය; බරපතල දඬුවම් ලැබීමට තරම් නොවන සුළු අපරාධය; සුළු වැරැද්ද.
චූලිකා1. [නා.ප්‍ර.] ඇත් කම්මුල; හස්ති කපෝලය. 2. [නා.ප්‍ර.] නාට්‍යය; නාටය සභාව.
චූවිංගම්, චූයිංගම්[නා.] මුවෙහි දමා සප සපා සිටීමට සකස් කළ රස ගැන් වූ කොහොල්ලෑ මෙන් ඇදෙන සුළු ද්‍රව්‍යයක්.
චූෂකය1. (පාරිභා.) [නා.] උපකරණයක් තුළින් වායු හෝ ද්‍රව ධාරාවක් ඇද ගැනීමේ උපක්‍රමයක් (=aspirator). 2. [නා.] ආරෝහක හා වල්ලි ශාකයක් ඉහළට නැඟීමේ දී යොදාගන්නා පහුරුවල ශාඛා අග ඇති ධාරකයට ඇලෙන කැටිත්ත (=sucker). 3. [නා.] පරපෝෂිත ශාකයක් ධාරක ශාකය වටා එතී, එහිදී පටක ඇතුළට කා වැදී රසය උරාගන්නා අවයවය.
චූෂණය1. [නා.] උරා බීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] උරා ඇද ගැනීම; ද්‍රවයක් හෝ වායුවක් උරා ගැනීමෙන් ඉවත් කිරීම. (=aspiration, suction)
චෙරි[නා.ප්‍ර.] රත් පැහැති දිගු නටුවකින් යුත් පලතුරු වර්ගයක්.
චෙස්[නා.ප්‍ර.] දෙදෙනකු අතර කෙරෙන දාං කෙළිය වැනි එහෙත් සියුම් චින්තනයෙන් යුක්ත ව යෙදිය යුතු තරගකාරී ක්‍රීඩාවක්; චතුරඞ්ග ක්‍රීඩාව.
චේටක[නා.ප්‍ර.] මෙහෙකරුවා; දාසයා; සේවකයා.
චේටිකාව[නා.] මෙහෙකාරිය; දාසිය; සේවිකාව.
චේතනාව[නා.] යම්කිසි ක්‍රියාවක් සඳහා මෙහෙයවන සිතේ ස්වභාවය; ක්‍රියාකාරී චින්තනය.
චේතනීය[වි.] (නීති.) අදහස් කරන ලද; චේතනාවක් සහිත; අභිප්‍රේත (=intentional).
චේතයික(පාරිභා.) [වි.] සිය කැමැත්තෙන් ක්‍රියා කරන (=voluntary).
චේතස[නා.] සිත; චිත්තය.
චේතසික, චෛතසික[වි.] සිත මුල් කරගත්; සිතෙහි හටගන්නා වූ; සිත පිළිබඳ වූ. [නා.ප්‍ර.] සිතෙහි යෙදෙන ලෝභ, ද්වේශ, මෛත්‍රී, කරුණා ආදි සිතුවිලි; සිතෙහි ඇති වන ධර්මතාව.
චේතසිකපේශි[නා.ප්‍ර.] සිතේ කැමැත්ත අනු ව ක්‍රියා කරන පේශි.
චේතිය1. [නා.] වැඳුම් පිදුම් කරන තැන; ශුද්ධ වස්තුවක් ලෙස සැලකෙන වෘක්ෂ පර්වත ආදිය. 2. [නා.] ස්තූපය, සෑය, දාගැබ, වෙහෙර වහන්සේ.
චේල1. [නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍රය; රෙද්ද; සේලය. 2. [නා.ප්‍ර.] උතුරු සළුව.
චේලක[නා.ප්‍ර.] රාජකීය ලාඤ්ඡනය සහිත ධ්වජය රැගෙන යුද පෙරමුණේ ගමන් කරන්නා.
චේලායුධය[නා.] ආලවක යක්ෂයාගේ මහා බලසම්පන්න උතුරු සළුව නමැති ආයුධය.
චේෂ්චිතය[නා.] ඉඟිය; ඉඞ්ගිතය.
චේෂ්ටාව1. [නා.] අඟ පසඟ සැලීම් ආදි ශාරීරික ක්‍රියාව. 2. [නා.] කායික උත්සාහය; ප්‍රයත්නය; තැත් කිරීම.
චේෂ්ටාවහ නාඩි[නා.බහු.] මොළයේ අදහස පිටතට ගෙන යන නාඩි.
චෛතන්‍යය1. [නා.] චේතන ස්වභාවය; චේතනාව; චින්තන භාවය. 2. [නා.] ඥානය; ආත්මය; ජීවය; ප්‍රාණය.
චෛතසික වීර්යය[නා.] සිතින් කරන උත්සාහය; මානසික ප්‍රයත්නය.
චෛත්‍ය ගර්භය[නා.] සෑයක අර්ධ සෑයක ගෝලාකාර උදරය හෙවත් ධාතු නිදන් වස්තු ආදිය තැන්පත් කර ඇති මධ්‍ය ප්‍රදේශය; සෑ ගැබ.
චෛත්‍ය මාසය[නා.ප්‍ර.] මාසයක නාමය; චන්ද්‍ර මාසය; බක් මස.
චෛත්‍ය වෘක්ෂය1. [නා.] පූජනීය ගස. 2. [නා.] බෝ ගස.
චෛත්‍යය1. [නා.] පූජනීය ස්ථානය; ශුද්ධ භූමිය. 2. [නා.] පිදිය යුතු දෙය; පුජා කටයුත්ත; ශුද්ධ වස්තුවක් ලෙස සලකන ලද රුක, වනය, රුක්ගොන්න හෝ පර්වතය. 3. [නා.] බුද්ධාදි උතුමන්ගේ ධාතු නිදන් කොට තැනූ ගොඩනැගිල්ල; දාගැබ; ස්තූපය. 4. [නා.] සොහොන් කොත; සොහොන් ගල. 5. [නා.] දේවාලය. 7. [නා.] විශ්‍රාම ශාලාව.
චෛත්‍යස්ථාන1. [නා.ප්‍ර.] ගෞරව දැක්විය යුතු තැන; වැඳුම් පිදුම් කළ යුතු තැන; පූජනීය ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] චෛත්‍යයක් පිහිටි භූමි. [වි.] ගෞරව කළ යුතු; වන්දනීය.
චොකලට්, චොක්ලට්[නා.ප්‍ර.] කොකෝ ඇට, මේදය, සීනි, කිරි ආදිය මිශ්‍රකොට ක්‍රමානුකූලව අනා ගැනීමෙන් තනා ගන්නා රස කැවිලි වර්ගය.
චොහොරු1. (කථා.) [වි.] මඩවුණු; ගොහොරු බවට පත්වූ. 2. [වි.] බෙරි වුණු; පමණට වඩා තැම්බුණු.
චෝච පානය[නා.] ඉදුණු ඇටි කෙහෙල් ගෙඩි මිරිකා සාදාගත් පානය.
චෝඩකය(පාරිභා.) මැණික් කටුව; හස්තකූර්චය (=carpus).
චෝදක[වි.] දොස්නඟන; වරද දක්වන; චෝදනා කරන.
චෝදනය1. [නා.] ප්‍රශ්නය; විමසීම; විචාරීම. 2. [නා.] දොස් පැවරීම; අපවාදය; දෝෂාරෝපණය.
චෝදනා පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ආයතනයක සේවකයකුට විරුද්ධ ව ඉදිරිපත් කරන චෝදනා අඩංගු පත්‍රිකාව (=charge sheet).
චෝදනාව1. [නා.] ප්‍රශ්නය විමසීම; විචාරීම. 2. [නා.] දොස් පැවරීම; අපවාදය; දෝෂාරෝපණය. 3. [නා.] සරුප් බසින් කරන ඉල්ලීම. 4. [නා.] නියෝගය; ආගමික නියමය.
චෝද්‍ය[වි.] චෝදනා කළ යුතු. 1. [නා.ප්‍ර.] දොස් නගාලීම; දෝෂාරෝපණය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රශ්න කළ යුතු හෝ විමසිය යුතු දෙය; චෝදනාව.
චෝද්‍යයා[නා.] ප්‍රශ්නයක් නගන්නා; ප්‍රතිවිරුද්ධ මතයක් ප්‍රකාශ කරන්නා.
චෝදිකාව(පාරිභා.) [නා.] පැමිණිලිකාරිය; චෝදනාවක් නඟන්නිය; චෝදක ස්ත්‍රිය (=prosecutrix).
චෝපන[නා.ප්‍ර.] ක්‍රියාවෙහි යෙදීම; සෙලවීම; චලනය.
චෝපනකාය[නා.ප්‍ර.] ශරීරය; සිරුර; කරජකාය.
චෝර[නා.ප්‍ර.] හොරා; සොරකමෙහි යෙදෙන්නා.
චෝර භාර්යාව[නා.] හිමියා උපයන දෙය සිය අභිමතය පරිදි නොසැලකිල්ලෙන් වියදම් කරන බිරිඳ; සොර බිරිඳ.
චෝරු(කථා.) [වි.] දියාරු; අධික ව ඉදුණු; බෙරි වූ. [නා.ප්‍ර.] බත.
චෝලය1. [නා.] රෙද්ද; වස්ත්‍රය. 2. (පාරිභා.) [නා.] වැස්ම; ආවරණය. 3. (පාරිභා.) [නා.] වැදැල්ල (=caruncle).
චෝලිය1. [නා.] ස්ත්‍රීන් අඳින යට හැට්ටය; බොඩිය. 2. [නා.] පීඩිත කුලයක් හඳුන්වන නාමය.
චෝළ1. [නා.ප්‍ර.] දකුණු ඉන්දියාවේ පැරණි රාජ්‍ය ප්‍රදේශයක නාමය; සොළී රට. 2. [නා.ප්‍ර.] එනම් ජාතිය.
චෞර කර්මය[නා.] සොරකම.
චෞරයා[නා.] සොරකම් කරන්නා; සොරා.
චෞරි[නා.ප්‍ර.] සෙමර වලිගය; චාමරය.
ඡ1. [නා.ප්‍ර.] “ච” වර්ගයේ දෙවන අකුර; මෙය මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අඝෝෂාක්ෂරයක් වන අතර මහාප්‍රාණ අක්ෂරයක් ද වේ. 2. [නා.ප්‍ර.] හය; සය.
ඡකලක, ඡගලක[නා.ප්‍ර.] එළුවා; අජයා.
ඡට්ඨ[වි.] හවැනි; සයවැනි.
ඡටාව1. [නා.] දීප්තිය; බැබළීම. 2. [නා.] සුළිය; සාලාව. 3. [නා.] සමූහය. 4. [නා.] කෙළින් ඉර.
ඡඩ්ඩනය[නා.] ඉවත දැමීම; බැහැර කිරීම.
ඡණ ක්‍රීඩාව[නා.] උත්සව ක්‍රීඩාව; ප්‍රීති උත්සවය; සැණකෙළිය.
ඡත්ත[නා.ප්‍ර.] කුඩය; හිරවරණ.
ඡත්තගාහක, ඡත්තග්ගාහක[නා.ප්‍ර.] රජුගේ ඡත්‍රය දරන්නා; රාජකීය ඡත්‍රය භාර ව සිටින නිලධාරියා හෝ එම තනතුර.
ඡත්තපාණි[නා.ප්‍ර.] ඡත්‍රයක් අතින් ගත් තැනැත්තා වන මහා බ්‍රහ්මයා.
ඡත්තානිඡත්ත[නා.ප්‍ර.] දාගැබක් මත පිහිටි ඡත්‍රය මත පිහිටුවන ලබන ඡත්‍රය.
ඡත්‍ර නංවනවා[ක්‍රි.] සේසත් ඔසොවනවා; රජ පදවියට පත් වෙනවා.
ඡත්‍රකර්ම1. [නා.ප්‍ර.] කුඩ සේසත් ආදිය සෑදීම. 2. [නා.ප්‍ර.] සෑයක ඡත්‍රයක් නංවාලීම; සෑය මුදුනෙහි කුඩයක ස්වරූපයෙන් ලාඤ්ඡනයක් සෑදීම.
ඡත්‍රදණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] කුඩයෙහි හෝ සේසතෙහි මිට.
ඡත්‍රපර්ණ වින්‍යාසය[නා.] කුඩයක නන මෙන් කඳ වටේට පත්‍ර පිහිටීමේ පිළිවෙළ.
ඡත්‍රය1. [නා.] කුඩය; හිරවරණය. 2. [නා.] රාජකීය ලාඤ්ඡනයක් ලෙස සලකන ලද සුදු කුඩය; සේසත. 3. [නා.] චෛත්‍යයක මුදුනේ ඇති කුඩ ආකෘතිය. 4. [නා.] රාජකීය කොඩිය; රාජ්‍ය ලාඤ්ඡනය සේ සැලකෙන ධ්වජය. 5. [නා.] පන්හිඳක මුදුන් කොටස; පන්හිඳෙහි හිස. 6. [නා.] බිම්මල; හත්ත.
ඡත්‍රසලාකා[නා.ප්‍ර.] කුඩ රෙද්ද රඳවා ලීමට ආධාර වන ඊට සවි කර ඇති නන.
ඡත්‍රාවලිය[ඡත්‍ර+ආවලිය] [නා.] ඡත්‍ර පංතිය; දාගැබක මුදුනෙහි එකක් මත එකක් සිටින සේ නංවන ලද ඡත්‍ර සමූහය.
ඡත්‍රීය මණ්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] ඡත්‍රයක හැඩය ඇති පුෂ්ප මඬුල්ල එකිනෙකට ළංව කුඩයක් මෙන් වැඩුණු බීජාණු පත්‍ර රැස (=peltate discs).
ඡදන මාර්ගය[නා.] වහල සෙවිලි කරන මඟ; පිළිවෙළ.
ඡදනය1. [නා.] වැස්ම; ආවරණය. 2. [නා.] වහල; පියස්ස. 3. [නා.] කොළය; පත්‍රය.
ඡදනාග්‍රය[ඡදන+අග්‍රය] [නා.] පියසි කෙළවර; වහලෙහි අන්තය; පල අග.
ඡද්දන්ත කුලය[නා.] ඇත් කුල දහයෙන් එකක නාමය; ඉතා ම උසස් යැයි සම්මත ඇති කුලය.
ඡද්ම1. [නා.ප්‍ර.] කන්‍යාවන්ගේ යෝනි මුඛය වැසී තිබෙන තුනී සිවිය; ප්‍රශස්ත රජ්ජුව; කුමරිච්ඡදය. 2. [නා.ප්‍ර.] කපටිකම; වඤ්චනය.
ඡන්ද අධිකරණය(පාරිභා.) [නා.] මැතිවරණ දූෂණ චෝදනා ආදිය විසඳන උසාවිය (=election court).
ඡන්ද කාමය[නා.] කාමවස්තූන් කෙරෙහි ඇතිවන දුර්වල ආශාව.
ඡන්ද කොට්ඨාසය[නා.] ඡන්ද දායකයන්ගේ සංඛ්‍යා හා භූමි ප්‍රමාණය අනු ව වෙන් කර ඇති ප්‍රදේශය; මැතිවරණ බල ප්‍රදේශය.
ඡන්ද ගුණ්ඩුව(කථා.) [නා.] ඡන්ද විමසීමක දී තමන්ට හෝ තම පක්ෂයට වැඩි ඡන්දය ලබා ගනු පිණිස ඡන්ද අපේක්ෂකයකු හෝ දේශපාලන පක්ෂයක් හෝ යොදන කූට උපක්‍රමය.
ඡන්ද දායකයා[නා.] ඡන්දය දෙන්නා; ඡන්ද බලය හිමි පුරවැසියා.
ඡන්ද නිලධාරියා(පාරිභා.) [නා.] ඡන්ද විමසීමේ කටයුතු පිළිබඳ ව එක් ප්‍රදේශයක් භාර රාජ්‍ය සේවකයා (=election officer).
ඡන්ද පත්‍රිකාව[නා.] රහස් ඡන්දය ලකුණු කරන කොළය.
ඡන්ද පෙට්ටිය[නා.] ඡන්ද දායකයන් රහසිගත ව ලකුණු කළ ඡන්ද පත්‍රිකාව බහා ලන පෙට්ටිය.
ඡන්ද පෙත්සම[නා.] මහජන ඡන්ද විමසීමකදී සිදු වී ඇති අක්‍රමිකතා දූෂණ ආදිය ගැන සඳහන් කොට ඒ ගැන විභාගයක් පවත්වන ලෙස දන්වා අධිකරණයට ඉදිරිපත් කරන ලේඛනය හෙවත් පෙත්සම.
ඡන්ද බලය[නා.] පාර්ලිමේන්තුව, පළාත් ආයතන ආදියට නියෝජිතයන් තේරීමේ දී තම කැමැත්ත දීම සඳහා පුරවැසියකුට හෝ සාමාජිතයකුට ඇති අයිතිය; ඡන්ද අයිතිය.
ඡන්ද රාගය[නා.] දැඩි ආශාව; බලවත් කැමැත්ත නිසා ඇති වන ඇල්ම.
ඡන්දකොමසාරිස්[නා.ප්‍ර.] මැතිවරණවල දී ඡන්ද විමසීමේ කටයුතු පිළිබඳ වගකීම භාර නිලධරයා; මැතිවරණ කොමසාරිස්.
ඡන්දචාර[නා.ප්‍ර.] හිතුමතයේ ඇවිදීම; නිදහසේ ගමන් බිමන් යාම.
ඡන්දය1. [නා.] කැමැත්ත; ඕනෑකම; රුචිය; ඇල්ම. 2. [නා.] සෘද්ධි ලැබීමට ප්‍රධාන වසයෙන් උපකාරවන ධර්ම සතරින් එකක්; ඇල්මෙන් තොර කැමැත්ත. 3. [නා.] පාර්ලිමේන්තුවට පළාත්පාලන ආයතන ආදියට නියෝජිතයන් තේරීම; මැතිවරණය; නිලවරණය. 4. [නා.] ස්වායත්ත මතය; කිසියම් අරමුණක් කෙරෙහි රහසේ හෝ එළිපිට දක්වා සිටින මතය.
ඡන්දස[නා.] පද්‍යයක යෙදිය යුතු අක්ෂර මාත්‍රා හා ගණ පිළිබඳ සංඛ්‍යා නියමය.
ඡන්දස් ශාස්ත්‍රය[නා.] ඡන්දස පිළිබඳ ව ඉගැන්වෙන ශාස්ත්‍රය; පද්‍ය රචනයේ දී අක්ෂර, මාත්‍රා, ගණ, විරිත් ආදිය යොදා ගන්නා අයුරු පිළිබඳව උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
ඡන්දාගතිය[නා.] (යම් කිසිවකුට ඇති කැමැත්ත නිසා) යුක්තිය ඉක්මවා අගතියට යාම.
ඡන්දාපවාදය[නා.] කට කතාව; ඕපාදූප; අපකීර්ති සහගත කථා.
ඡන්දාපේක්ෂකයා[ඡන්ද+අපේක්ෂකයා] [නා.] ඡන්ද කොට්ඨාසයක් නියෝජනය කිරීම සඳහා ඡන්දය ඉල්ලා සිටින්නා.
ඡන්දෝලංකාර[නා.ප්‍ර.] පද්‍ය රචනය සඳහා විහිත ඡන්දස් ශාස්ත්‍රය හා අලංකාර ශාස්ත්‍රය.
ඡන්න[වි.] වසන ලද; ආවරණය කළ; සැඟවුණු.
ඡන්න සංචිතය[නා.] පොත් තැබීමේ දී රහස් ඉතුරුවක් සේ වෙන් කරන මුදල.
ඡන්නාගාර[ඡන්න+අගාර] [නා.ප්‍ර.] වසන ලද ගෙය; ආවරණය කළ ගෘහය.
ඡප්පද[නා.ප්‍ර.] ෂට්පාදයා; මීමැස්සා; බමරා.
ඡර්දකය(පාරිභා.) [නා.] වමනය කරවන ඔසුව; වමනකාරකය (=emetic).
ඡල[නා.ප්‍ර.] යථා තත්ත්වය වසා ලීම; ව්‍යාජ උපක්‍රමය.
ඡවි කල්‍යාණය[නා.] සමෙහි මනා පැහැපත් ස්වභාවය; පඤ්චකල්‍යාණ අතරින් එකක්.
ඡවි වර්ණය[නා.] සමේ පැහැය; හමේ සිත්ගන්නා සුලු වර්ණවත් භාවය.
ඡවිකාව(පාරිභා.) [නා.] සියුම් හම; බාහිරව පිහිටි සියුම් සිවිය; අපිචර්මය (=pellicle).
ඡවිපහස්[නා.ප්‍ර.] සමේ මතුපිට පැහැය; සිවි පැහැය; සිවියේ ප්‍රභාව.
ඡවිමාංසය[නා.] සිවි මස; සමෙහි සිවිය හා සම්බන්ධ ව පවත්නා මස.
ඡවිය1. [නා.] සිවිය; සමේ සිවිය; පිටත සම. 2. [නා.] කාන්තිය; දිස්නය; ශෝභාව. 3. [නා.] සඳ රැස; සොමිකැන්.
ඡවිරාග[නා.ප්‍ර.] සම පැහැපත් කිරීමට යොදන ආලේප ආදිය; ඡවි වර්ණය වැඩීමට උපයෝගී කර ගන්නා විවිධ ද්‍රව්‍ය.
ඡාග1. [නා.ප්‍ර.] එළුවා. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] මේෂ රාශිය. 3. [නා.ප්‍ර.] එළඟිතෙල්.
ඡාත[නා.ප්‍ර.] බඩගින්න; ක්ෂුධාව.
ඡාත්‍රයා[නා.] ශිෂ්‍යයා; ගෝලයා.
ඡාදනය1. [නා.] වැසීම; ආවරණය. 2. [නා.] සැඟවීම; වසන් කිරීම. 3. [නා.] පියන. 4. [නා.] වහල. 5. [නා.] වස්ත්‍රය.
ඡාදිත[වි.] වසන ලද.
ඡාප[නා.ප්‍ර.] සතකුගේ කුඩා එකා; පැටියා; පෝතකයා.
ඡායා කටුව[නා.] වේලාව හා අක්ෂාංශය මැන ගැනීමේ උපකරණයක්.
ඡායා කැබිනට්ටුව[නා.] පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදාය අනු ව රජය පාර්ලිමේන්තුවේ විරුද්ධ පක්ෂයට පැවරුණ හොත් එහි ඇමති ධූරය භාර ගැනීමට සැරසී සිටින (විරුද්ධ පක්ෂයේ) නායක මන්ත්‍රී පිරිස; විකල්ප ඇමති මණ්ඩලය.
ඡායා දණ්ඩ[නා.] කෙළින් සිටවූ දණ්ඩකට හිරු එළිය වැටී සෑදෙන සෙවනැල්ල මැනීමෙන් වේලාව හා අක්ෂාංශය මැන ගැනීමේ උපකරණයක්.
ඡායා නිර්ගමය[නා.] සෙවනැල්ල පිටතට ගමන් කිරීම.
ඡායා පටිය[නා.] ඡායාරූපයක් ගන්නා විට ඡායාව පිළිබිඹු වන සිහින් තුනී සිවියක් වැනි පටලය; සේයා පටිය.
ඡායා මාත්‍රය[නා.] අල්පමාත්‍රය; ඉතා ස්වල්පය; ඇබිත්ත.
ඡායානුවාදය[නා.] වචනාර්ථයට වඩා, ප්‍රකාශිත සාමාන්‍ය අදහසට ප්‍රමුඛත්වය දී කරනු ලබන අනුවාදය.
ඡායාරූප ශිල්පය[නා.] කැමරාවකින් පින්තූර ගැනීමේ ශිල්පය; ඡායාරූප ගැනීමේ විධි ක්‍රමය.
ඡායාරූපය[නා.] කැමරාවකින් ගනු ලබන පින්තූරය.
ඡායාව1. [නා.] සෙවන; සෙවනැල්ල; ආලෝකය මුවා වීමෙන් ඇති වූ මඳ අඳුර. 2. [නා.] ජලය, දර්පණ තල ආදියෙහි පෙනෙන පිළිබිඹුව; ප්‍රතිබිම්බය. 3. [නා.] රූප ලාවණ්‍යය; රූප ශෝභාව.
ඡායාස්ථිති පිටපත[නා.] ආලෝක ධාරා මගින් විශේෂ කැමරා උපක්‍රමයකින් ගත් ලියවිලි ආදියක පිටපත; ඡායාරූප පිටපත (=photostat copy).
ඡායුදකසම්පන්න[වි.] සෙවණින් හා ජලයෙන් යුත්; හෙවණින් ආවරණය සහ දිය බහුල වූ.
ඡාරත්ත[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රී හයක්; රෑ කාල සයක්.
ඡාරිකා[නා.ප්‍ර.] යම් ද්‍රව්‍යයක් දැවී ශේෂ වන කුඩු; අළු.
ඡිද්‍ර විදාරණය(පාරිභා.) [නා.] අග්නි භූධරයක් සිදුරක් දිගේ පුපුරා යෑම; සිදුරක් දිගේ සිදු වන යමහල් විදාරණය (= fissure eruption)
ඡිද්‍රය1. [නා.] සිදුර; හිල. 2. [නා.] මල, දහඩිය ආදිය වහනය වන සිදුර; ඉතා කුඩා විවරය; සියුම් සිදුර; කූපය. 3. (පාරිභා.) [නා.] කයිටිනීය හෝ කාටිලේජීය හෝ අස්ථිමය හෝ කංකාල අවයවයක තිබෙන සිදුරක් (=foramen). 4. (භූගෝ.) [නා.] හිදැස; දැදුර; පොළොවේ පිට ආවරණය මත සිදුවන පැල්ම.
ඡිද්‍රාන්වේෂී[වි.] සිදුරු හෙවත් දොස් සොයන.
ඡිද්‍රාපනය[නා.] සිඳීම; සිදුරු කිරීම; සුණු විසුණු කිරීම.
ඡිද්‍රාමානය[ඡිද්‍ර+ආමානය] (පාරිභා.) [නා.] සියුම් සිදුරුවල ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණය; පත්‍රයක පූටිකා විවර මැනීමේ උපකරණය (=porometer).
ඡිද්‍රාලූ[වි.] සිදුරු සහිත හිල්වලින් යුක්ත.
ඡිද්‍රිකා[නා.ප්‍ර.] සිදුර; හිල.
ඡින්දනය[නා.] සිඳීම; කැඩීම; සුන් කිරීම.
ඡින්න1. [වි.] සිඳින ලද; කැඩුණු; කැපුණු. 2. [වි.] සිඳුණු; නැති වූ. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ ඇටවල එක් ආකාරයක බිඳීමක්; ඇටයේ එක් කොටසක් බිඳී යාම.
ඡින්න ස්වර[නා.] පැහැදිලි නැති කටහඬ; බිඳුණු කටහඬ.
ඡින්නකය(පාරිභා.) [නා.] ඝන රූපයක, පාදයට සමාන්තර තලයකින් කැපී වෙන් වෙන, නැතහොත් සමාන්තර තල දෙකක් තිබෙන කොටසක් (=frustum).
ඡින්නබන්ධන[වි.] සිඳින ලද; බැඳුම් ඇති.
ඡින්නභින්න[වි.] කැඩුණු බිඳුණු.
ඡින්නභින්නපටධර[වි.] කැපුණු බිඳුණු රෙදි කැබැලිවලින් නිමි වස්ත්‍රයක් (සිවුරක්) දරන.
ඡුරිකාව[නා.] සිරිය; කිනිස්ස; කිරිච්චිය.
ඡේක[වි.] දක්ෂ; සමර්ථ; ව්‍යක්ත; උගත්. [නා.ප්‍ර.] දක්ෂයා; ව්‍යක්තයා; උගතා.
ඡේකප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] (පඬිවරයන්ගේ) ව්‍යක්ත යෙදුම්; උගතුන්ගේ විශේෂ භාෂා ප්‍රයෝග; ශිෂ්ට ප්‍රයෝග.
ඡේකානුප්‍රාසය[නා.] ශබ්දාලංකාර විශේෂයක නාමය; ශබ්ද මාධුර්යය ඇතිවන පරිදි අක්ෂරයන්ගේ යෙදීම.
ඡේදක[වි.] ඡේදය කරන; කෘන්තනය කරන; ඉරන.
ඡේදක ජ්‍යාය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්ත දෙකක් ප්‍රභින්න ලක්ෂ්‍ය දෙකක දී ඡේදනය වේ නම් ඒ ලක්ෂ්‍ය දෙක යා කරන රේඛාව (=intersecting chords).
ඡේදකදත්[නා.ප්‍ර.] මස් ඉරීමට අනුවර්තනය වූ දත්; ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ කැපුම් දත.
ඡේදකය1. (පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක් තුළින් ගමන් ගැනීමෙන් එහි පරිධියෙන් කොටසක් කපා හරින සෘජු රේඛාව. 2. [නා.] ඡේදක දත්.
ඡේදනය1. [නා.] කැපීම; සිඳීම. 2. [නා.] නැසීම; විනාශ කිරීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] ශාකයක නොවැඩෙන හෝ දිරාපත්වන පෙදෙසක් ඇති වීමෙන් ශාකයේ කොටසක් හැළී යෑම. (=extirpation) 4. (පාරිභා.) [නා.] රේඛාවක් තවත් රේඛාවකින් කැපී යාම. (=intersection) 5. (පාරිභා.) [නා.] බෙදීම (=division).
ඡේදය1. [නා.] කැපීම; සිඳීම; සැතකින් ගඩු ආදිය පැළීම. 2. [නා.] (හම මතුපිට) කොටස් වශයෙන් වෙන් වී තිබීම. 3. [නා.] කොටස; ඛණ්ඩය; ගද්‍ය රචනයක වෙන් වශයෙන් ඇති කුඩා කොටස; ලියවිල්ලක කුඩා කොටස.
ඡේද්‍ය1. [වි.] කැපිය යුතු; සිඳිය යුතු; සිඳිය හැකි. 2. [වි.] කැපීමෙන් සුව කළ යුතු.
ඡේද්‍යගාමිනී[වි.] ශ්‍රමණ ලිංගය (පැවිද්ද) සිඳීමෙන් හෙවත් උපැවිදි වීමෙන් ම පිළියම් යෙදිය යුතු. [නා.ප්‍ර.] එබඳු ඇවත; පාරාජිකා ආපත්තිය.
ඡේද්‍යය1. [නා.] කැපීම; සිඳීම. 2. [නා.] වණ ආදිය සුව කිරීම සඳහා ශස්ත්‍රාදියෙන් කැපීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] බෙදනු ලබන ගණන; භාජ්‍යය (=dividend).
ඡේදිත[වි.] සිඳින ලද; කැපූ.
ජමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ විසි නවවන අකුර; තාලුජ, ඝෝෂ, අල්පප්‍රාණ; ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරයකි.
ජ(ර්)නලය1. (නීති.) (පාරිභා.) [නා.] නඩුවක් සම්බන්ධයෙන් දිනපතා සටහන් තබන කාර්ය පත්‍රිකාව; දින කාර්ය දර්ශනය. 2. [නා.] (ඩබල් එන්ට්‍රි ක්‍රමයට) පොත් තැබීමේ දී ගිණුම් හර බැර කිරීම සටහන් කරන පොත. 3. [නා.] භ්‍රමණය වන කඳක හෝ අක්ෂ දණ්ඩක බෙයාරිං මත රඳා පවත්නා කොටස.
ජංගම ගිණුම, ජඞ්ගම ගිණුම[නා.] චෙක්පත් භාවිත කරමින් ගනුදෙනු කළ හැකි ගිණුම (=current account).
ජංගම දුරකථනය[නා.] එහා මෙහා ගෙන යා හැකි සන්නිවේදන කාර්යය සඳහා යොදා ගන්නා රැහැන් රහිත වූ, උපකරණය.
ජංගමශීලීභාවය[නා.] නිදහසේ ගලා යන සුලු බව.
ජංගිය(කථා.) [නා.] කුඩා දරුවන්ට අන්දවන ඉතා සැහැල්ලු කොට කලිසමක් වැනි ඇඳුම් විශේෂයක්.
ජංඝය, ජංඝාව, ජඞ්ඝය[නා.] කකුලේ දණත් වළලුකරත් අතර කොටස; කෙණ්ඩය.
ජංඝසාර්ථ, ජඞ්ගාසත්ථ[නා.ප්‍ර.] පා ගමනෙහි යෙදෙමින් වෙළඳාම් කරන්නා.
ජංජාලය1. (කථා.) [නා.] ආකූල ව්‍යාකූල තත්ත්වය; කරදරය; කලබැගෑනිය; අකරතැබ්බය. 2. [නා.] වැරදිල්ල; ප්‍රමාද දෝෂය.
ජකෙට්ටුව, ජගෙට්ටුව, ජැකෙට්ටුව[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙ පක්ෂය ම උඩුකය වසා අඳින අත් දිග ඇඳුමක්.
ජගච්චක්ෂුස්[ජගත්+චක්ෂුස්] 1. [නා.ප්‍ර.] ලෝකයට ඇසක් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
ජගඩම(කථා.) [නා.] බලාපොරොත්තුවක් නැති ව මුහුණ පාන්නට වන සිදුවීම; හදිසිය.
ජගණය[නා.] (ඡන්ද.) අට ගණයෙන් එකක්; මධ්‍ය ගුරු ගණය; සූර්ය ගණය.
ජගත්, ජගද්1. [නා.ප්‍ර.] ලෝක සත්ත්වයා; ලෝවැසියා. 2. [නා.ප්‍ර.] පොළොව.
ජගත්ත්‍රය[නා.ප්‍ර.] තුන්ලොව, ස්වර්ග, මර්ත්‍ය, පාතාල යන ලෝකත්‍රය.
ජගත්පූජ්‍ය[වි.] ලෝකයා විසින් පිදිය යුතු.
ජගත්වූජිත[වි.] ලෝකයා විසින් පුදනු ලැබූ; ලෝකයාගේ ගෞරවය ලැබූ.
ජගතා[නා.] බලවතා; බලපුළුවන්කාරයා.
ජගතිය[නා.] ලෝකය; විශ්වය; දියත.
ජගදන්තරය[ජගත්+අන්තරය] [නා.] මුළුලොව; සමස්ත ලෝකය.
ජගද්ගුරු[වි.] ලොවට ඇදුරු වූ; ලෝකාචාර්ය වූ.
ජගද්ධිත[වි.] ලොවට හිත වැඩ සැලසීම පිළිබඳ වූ; ලෝකාභිවෘද්ධිය හා සම්බන්ධ.
ජගද්ව්‍යාපි[වි.] ලොව පුරා පැතිර පවත්නා.
ජගදාත්මය[නා.] විශ්වය එක ම පුද්ගලත්වයෙන් සැලකීමේ සංකල්පය; බ්‍රහ්ම පදාර්ථය; විශ්ව ආත්මය.
ජගදානන්ද[වි.] ලෝකයා සතුටු කරවන; ලොවට සොම්නස ලබා දෙන.
ජගදාව[නා.] යකඩ මුගුර; ලෝහයෙන් තැනූ ගදාව; යගදාව.
ජගදීශ්වරයා[ජගත්+ඊශ්වරයා] [නා.] ලොවට අධිපතියා; ජගත් නායකයා; රජ.
ජගන්නාථ1. [නා.ප්‍ර.] ලෝහිමියා; බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] ලෝකයෙහි නායකයා; විෂ්ණු.
ජගන්නායක[ජගත්+නායක] [වි.] ලොවට අගතැන්පත්; ලෝකාග්‍ර.
ජගන්නේත්‍ර[වි.] ලෝකයාගේ ඇස හා සමාන; ලොවට පිහිට වන. 1. [නා.ප්‍ර.] ලෝවැසියන්ගේ ඇස්; ලෝකයාගේ බැල්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] ලොවට ඇසක් හා සමාන වස්තුව; සූර්යයා.
ජගලෙත්තුව, ජගලේත්තුව1. (කථා.) [නා.] පමණ ඉක්ම වූ අලංකාරය. 2. [නා.] අලංකාර ඇඳුම.
ජග්ගන[නා.ප්‍ර.] ඇමදීම ආදි වතාවත් කිරීම; සකස් කර තැබීම; පිළිදෑඟුම් කිරීම.
ජග්ගුව, ජෝග්ගුව, ජෝගුව[නා.] ද්‍රව වර්ග දැමීමට ගන්නා අඬුවක් සහිත මඳක් ගැඹුරු බඳුන.
ජගාව(කථා.) [නා.] කොටස; ප්‍රමාණය.
ජගුවරා[නා.ප්‍ර.] අමෙරිකාවේ වෙසෙන බිළාල ගෝත්‍රයට අයත් වනගත සිවුපාවෙක්.
ජගෙන්තුව(කථා.) [නා.] උඩඟුකම; අහංකාරකම.
ජඝන ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨිය මහා ධමනිය දෙකට බෙදී දේහ කුහරයේ අපර කෙළවර දී අපර ගාත්‍ර වෙතට පිට වන්නා වූ ධමනි දෙක.
ජඝන ශිඛාව[නා.] ජඝනයෙහි මුදුන් කොටස.
ජඝනතලය[නා.] උකුළ, දුවන්තලය.
ජඝනඵලකාස්ථිය[ජඝනඵලක+අස්ථිය] (පාරිභා.) [නා.] ඇලපතට ආධාරකයක් වශයෙන් සිටින උකුල් ඇටයේ කොටසක්; පෘෂ්ඨ වංශීන්ගේ ශ්‍රෝණි චක්‍රයේ පෘෂ්ඨීය කාටිලේජ අස්ථිය.
ජඝනය1. [නා.] උකුළ; නිතඹ; ශ්‍රෝණිය. 2. [නා.] ජඝනඵලකාස්තිය.
ජඝන්‍ය1. [වි.] අන්තිම; අවසාන. 2. [වි.] පහත්; නීච. 3. [වි.] මෝඩ; අඥාන. 4. [වි.] අල්ප; සුළු. 5. [වි.] කුලහීන; ශුද්‍ර.
ජඝන්‍යය[නා.] බාල කාලය; ළමා අවධිය.
ජඝන්‍යයා[නා.] ඥාන ශක්තියෙන් අඩු තැනැත්තා; බාලයා.
ජඞ්ගම ඡන්දය(පාරිභා.) [නා.] එක් පක්ෂයකට ස්ථිර ව නොබැඳී අවස්ථානුකූල ව වෙනස් වන ඡන්දදායක පිරිස; පාවෙන ඡන්දය.
ජඞ්ගම යන්ත්‍රය1. (පාරිභා.) [නා.] ගමන් කරන යන්ත්‍රය; චලන ශක්තිය ඇති යන්ත්‍රය හෝ වාහනය. 2. [නා.] රේල් පීලි මත දුම්රිය ඇද ගෙන යන එන්ජිම.
ජඞ්ගම විදුලිය(පාරිභා.) [නා.] කම්බි හෝ වෙනත් සන්නායක මාර්ගයෙන් තැනකින් තැනකට ගමන් කරවිය හැකි විදුලිය; චංචල විදුලිය.
ජඞ්ගම, ජංගම1. [වි.] ගමන් ගන්නා; ක්‍රියාකාරී; පණ ගැන්වුණු. 2. [වි.] වියදම් කරනු ලැබිය හැකි; ස්ථාවර නැති; ස්ථිර (තැන්පතුවක්) නොවන. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාණියා; ඔබ මොබ යන්නා; ගව ආදි සත්ත්වයා.
ජඞ්ගමනය1. (පාරිභා.) [නා.] එක් තැනක සිට තවත් තැනකට ගමන් කිරීම. 2. [නා.] එසේ ගමන් ගැනීමේ ශක්තිය (=locomotion).
ජඞ්ගමවිෂ[නා.ප්‍ර.] නා, පොළො ආදි සර්පයන් දෂ්ට කිරීමෙන් හටගෙන සිරුරේ තැනින් තැනට ගමන් කරන විෂ.
ජඞ්ගල, ජංගල1. [නා.ප්‍ර.] කතර; කාන්තාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] වනය; වනාන්තරය. 3. [නා.ප්‍ර.] ජංගලමාංසය.
ජඞ්ගලමාංස, ජංගලමාංස[නා.ප්‍ර.] මිනිස් ආහාරය පිණිස ගනු ලබන මුව ආදි වන සතුන්ගේ මස්.
ජඞ්ගාලය1. [නා.] මායිම; සීමාව. 2. [නා.] නියර.
ජඞ්ගුල[නා.ප්‍ර.] සර්පාදින්ගේ විෂ.
ජඞ්ඝ මාර්ගය, ජඞ්ඝා මාර්ගය[නා.] අඩිපාර; ගව ආදි සතුන් පිට බඩු පටවාගෙන යා හැකි මඟ; තවලම් මඟ.
ජඞ්ඝකය, ජංඝකය(පාරිභා.) [නා.] කෙණ්ඩා ඇටය; ජංඝස්ථිය.
ජඞ්ඝපත්‍ර, ජඞ්ඝාපාත්‍ර[නා.ප්‍ර.] කෙණ්ඩය වැසෙන සේ පළඳිනු ලබන ආභරණ විශේෂයක්; සිවුසැට ආභරණවලින් එකක්.
ජඞ්ඝසේතුව[නා.] පයින් යන්නන් සඳහා කළ පාලම.
ජඞ්ඝා මියර(පාරිභා.) [නා.] මිනිස් පාදයේ කෙණ්ඩයේ ඉදිරිපස ඉදිරියට මතු ව ඇති ඇටය; නාලිය.
ජඞ්ඝා වාමනයා[නා.] ලුහුඬු යටි කය ඇත්තා; කටියෙන් පහළ සිරුර කුරු තැනැත්තා.
ජඞ්ඝාචාර[වි.] පයින් යන; ඇවිදින.
ජඞ්ඝාපේශිය(පාරිභා.) [නා.] පාදයේ කෙණ්ඩයේ පිහිටි විශාල පේශිය (=gastrocnemius muscle).
ජඞ්ඝාබලය[නා.] ඇවිදීමේ ශක්තිය; දෙපා සවිය.
ජඞ්ඝාල[වි.] ඉක්මන්; ශීඝ්‍ර.
ජඞ්ඝාව, ජංඝාව1. [නා.] කකුලේ දණත් වළලුකරත් අතර කොටස; බත් කෙන්ද. 2.[නා.] ජංඝාස්ථිය.
ජඞ්ඝාවළලු[නා.ප්‍ර.] කෙණ්ඩා පෙදෙසෙහි පලඳින වළලු විශේෂයක්; සූ සැට ආභරණවලින් එකක්.
ජඞ්ඝාසත්ථ, ජඞ්ඝාසාර්ථක[නා.ප්‍ර.] සතුන් පිට බඩු පටවා ගෙන පා ගමනින් යන වෙළෙඳ කණ්ඩායම; තවලම.
ජඞ්ඝාස්ථිකාව(පාරිභා.) [නා.] කෙණ්ඩයෙහි ජංඝාස්ථියට කෙළින් ඇති ඇටය.
ජඞ්ඝාස්ථිය, ජංඝාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කෙණ්ඩා ඇටය; දණහිසත් වළලුකරත් අතර පිහිටි අස්ථි දෙකෙන් අභ්‍යන්තර වූත් වඩා විශාල වූත් අස්ථිය (=tibia).
ජඞ්ඝාසා[නා.ප්‍ර.] උකුළු ඇටයේ ත්‍රිකාස්ථියේ පහළ ම කොටස.
ජඞ්ඝො විහරණ, ජඞ්ඝො විහාර[නා.] (ව්‍යායාම වශයෙන්) ඇවිදීම; සක්මන් කිරීම; පාගමනින් යෑම.
ජඟ ගන්නවා[ක්‍රි.] සටන්කොට බලහත්කාරයෙන් අත්අඩංගුවට ගන්නවා.
ජඟගේ[නා.] දඬුවම් පිණිස වරදකරුවන් සමාජයෙන් වෙන් කොට තබන ගේ; දඟගේ; බන්ධනාගාරය.
ජඟුල(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පමණට වැඩියෙන් ලැබෙන ජලය; පිටාර ගලන වතුර.
ජඟුල් බානවා[ක්‍රි.] වහිනවා.
ජටකය[නා.] (ගොතා තැනූ) කූඩය; පැස.
ජටා කලාපය, ජටා මඬුල්ල[නා.] ජටාවක් සෙයින් ගෙතුණු හිසකෙස් සමූහය; දළමඬුල්ල.
ජටාධරයා1. [නා.] (ජටාවක් මෙන්) හැඩපලු ගෙතුනු කෙස් ඇත්තා; ජටිලයා. 2. [නා.] හිසෙහි තලප්පාවක් බැඳ ගත් තැනැත්තා.
ජටාභරණය(කථා.) [නා.] වෙස් නැට්ටුවන්ගේ හිස් පලඳනාව.
ජටාමකුට1. [නා.ප්‍ර.] මුදුන් කොට සකස් කළ හැඩපලු ගෙතුණු කෙස්වැටිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔටුන්නක් ලෙස බැඳගත් ජටාව; මුදුන් කොට බැඳි තලප්පාව.
ජටාමකුටධාරියා[නා.] සැඩපලු ගෙතුණු කෙස් ඔටුන්නක් සේ බැඳ ගෙන සිටින තැනැත්තා; තලප්පාවක් බැඳගත් තැනැත්තා.
ජටාව1. [නා.] හැඩපලු ගෙතුණු කෙස්වැටිය; එකට කැටි කළ කෙහෙ කලබ. 2. [නා.] හිස වටා බැඳි රෙදි කඩ; තලප්පාව. 3. [නා.] ගස් වැල් එකිනෙක පැටලීමෙන් සෑදෙන අවුල; ආකූලතාව. 4. [නා.] සිත අවුල් කරන තණ්හා ආදි කෙලෙස්. 5. [නා.] පැදුරු රෙදි ආදිය විවීමේ දී යොදන රටාවක්. 6. [නා.] (එකිනෙකට දැවටුණු) කුඩා මුල් හෙවත් තන්තු මුල්.
ජටිත[වි.] පටලැවුණු; අවුල් වූ; ව්‍යාකූල වූ.
ජටිල[වි.] අවුල් සහගත; පටලැවිලි සහිත; ව්‍යාකූල.
ජටිලයා[නා.] හැඩපලු ගෙතුණු හිසකේ ඇති තවුසා; ජටාධරයා.
ජඨර1. (පාරිභා.) [වි.] ආමාශය පිළිබඳ වූ; ආමාශයික (=gastric). 2. [වි.] රළු. 1. [නා.ප්‍ර.] ආමාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] උදර රෝගය.
ජඨර ආන්ත්‍රදාහය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයේත් ආන්ත්‍රික ශ්ලේෂ්මල පටලයේත් ඉදිමුම (=gastroenteritis).
ජඨර දාහය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයේ (විශේෂයෙන් එහි ශ්ලේෂ්මල පටලයේ) ඉදිමුම (=inflammation).
ජඨරග්‍රන්ථි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආමාශයේ බිත්තිවල පිහිටි ජඨරීය යුෂ ස්‍රාවය කරන ග්‍රන්ථි (=gastric glands).
ජඨරපාතය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශය අසාමාන්‍ය ලෙස උදර කුහරයෙහි පහළට නැඹුරුව වැටීම (=gastroptosis).
ජඨරයුෂ, ජඨරීයයුෂ[නා.ප්‍ර.] ආහාර දිරවීම සඳහා ජඨර ග්‍රන්ථිවලින් වහනය වන ද්‍රව විශේෂය; ආමාශයික ඕජස; ජඨරාශවය.
ජඨරාග්නිය[ජඨර+අග්නිය] [නා.] බඩගින්න; කුසගින්න.
ජඨරාශය(පාරිභා.) [නා.] (රෝමන්තකයන්ගේ හෙවත්) වමාරා කන ක්ෂීරපායින්ගේ හතරවැනි හෙවත් නියම ආමාශය. (=abomasum)
ජඨරීය(පාරිභා.) [වි.] උදරය හා සම්බන්ධ; ආමාශය පිළිබඳ; ආමාශයික (=gastric).
ජඨරීය ධෝවනය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශය සේදීම (=gastric lavage).
ජඨරීයව්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයේ අභ්‍යන්තර බිත්තියේ සෑදුණු වණය (=gastric ulcer).
ජඨරේක්ෂය[ජඨර+ඊක්ෂය] [නා.] ආමාශය ඇතුළත බැලිය හැකි උපකරණය.
ජඩ1. [වි.] සිත්පිත් නැති; අචේතනික; අජීව. 2. [වි.] නැණ මඳ; මෝඩ; බුද්ධි හීන. 3. [වි.] නින්දා කටයුතු; පහත්; අධම; නිහීන. 4. [වි.] කිලිටි බවට පත්; නොපැහැදිලි; නිෂ්ප්‍රභ වූ. 5. [වි.] පමණට වඩා කථා කරන; දොඩමලු.
ජඩයා1. [නා.] පහත් ගතිගුණ ඇත්තා; අධමයා; නිහීනයා. 2. [නා.] හොඳ නරක නොවැටහෙන්නා; මෝඩයා; බුද්ධිහීනයා. 3. [නා.] දොඩමලු තැනැත්තා; වාචාලයා. 4. [නා.] ගොළුවා.
ජඩීකෘත[වි.] විස්මෘත භාවයට ගිය; දරදඬු බවට පත්; නිෂ්ක්‍රීය.
ජත්‍රැ[නා.ප්‍ර.] උරහිස; කර.
ජත්‍රැ අස්ථිය[නා.] අකු ඇටය; කුලල් ඇටය; අක්ෂාකස්ථිය.
ජතු1. [නා.ප්‍ර.] ලාකඩ; ලතුදිය. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඛනිජ කීල් හෝ ගල් අඟුරු විශේෂයක්; බිටුමන් (=bitumen).
ජතුමාසක[නා.ප්‍ර.] පැරණි මසුරන් වර්ගයක නාමය; ලාකඩින් හෝ මැලියමින් රූප යොදා සාදන ලද මසුරන්.
ජන1. [වි.] මිනිසුන් පිළිබඳ; රටවැස්සන් සම්බන්ධ. 2. [වි.] රජයට අයත්; රාජ්‍ය.
ජන ව්‍යවහාර1. [නා.ප්‍ර.] පොදුජනයා අතර පවත්නා කටකතා; ජනප්‍රවාදයෙන් එන පුවත්. 2. [නා.ප්‍ර.] පොදු ජනයා භාවිත කරන භාෂාව සහ එහි ලක්ෂණ.
ජන විචාරණය(පාරිභා.) [නා.] වැදගත් දේශපාලන ප්‍රශ්නයක් පිළිබඳ තීරණය සඳහා සමස්ත ඡන්දදායක ජනතාවගේ කැමැත්ත විමසා බැලීම; ජනමත විචාරණය (=referendum).
ජන විඥානය[නා.] සමාජීය තතු පිළිබඳ ව ජනයා සතුව පවත්නා දැනුම.
ජන සංහාරය[නා.] ජනයා විනාශ කිරීම; ජනතාව මැරීම.
ජන සන්නිපාතය[නා.] මහජනයා එක්රැස්වීමෙන් හට ගැනෙන මහා සමූහය; ජනයා රාශිභූත වීම.
ජන සන්නිවේදනය[නා.] සමස්ත ජනතාවගේ දැනගැනීම පිණිස අදහස් උදහස් ප්‍රවෘත්ති ආදි ප්‍රකාශයට පත් කිරීම.
ජන සම්පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] ජනසඞ්ඛ්‍යා පීඩනය.
ජන සමාජය[නා.] සමාජයක් නොහොත් සමූහයක් ලෙස එකට ගැනෙන ජනයා; ජනයාගෙන් සෑදුණ සමූහය; මනුෂ්‍ය සමූහය; පොදු ජනතාව.
ජනක1. [වි.] උපදවන; හටගන්වන; ජනිත කරවන. 2. (පාරිභා.) [වි.] ප්‍රජනන හැකියාව ඇති හෝ එම කෘත්‍යයෙහි යෙදී සිටින; ප්‍රජනක (=generative). 3. [වි.] පරමාණුක; ජන්මාණු සෛලයක් පිළිබඳ වූ (=germinal). 1. [නා.ප්‍ර.] උපත ලබා දන්නා; උත්පාදකයා; පියා. 2. [නා.ප්‍ර.] මව හෝ පියා; දෙමවුපියෝ. 3. [නා.ප්‍ර.] ජනක කර්මය. 4. [නා.ප්‍ර.] ඉතා සියුම් තන්තුමය වූ හෝ ඒක සෛලික බැක්ටීරියාව.
ජනක අපිච්ඡදය(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බකෝෂයෙහි පංජරය ආවරණය වී ඇති ස්තම්භාකාර අපිච්ඡද ස්තරය; ජන්මාණුක අපිච්ඡදය (=germinal epithelium).
ජනක ආශයිකාව(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායී ස්ත්‍රීලිංගික ප්‍රජනන බීජවල න්‍යෂ්ටිය (=germinal vesicle).
ජනක කර්මය[නා.] සත්ත්වයාගේ ප්‍රතිසන්ධිය ඇති කරන කුශල හෝ අකුශල කර්මය.
ජනක චිත්තය[නා.] (කුසල් හෝ අකුසල්) උත්පාදක සිත; ප්‍රතිසන්ධි චිත්තය.
ජනක ප්ලාස්මය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රවේණියට අදාළ විශේෂ න්‍යෂ්ටික ද්‍රව්‍යයක් (=germ plasm).
ජනක පීතෘ[නා.ප්‍ර.] ජාතක කළ පියා; තමාගේ ම පියා.
ජනක ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රජනනය කිරීමෙහි හැකියාව; ප්‍රජනක සාරභාවය (=fertility).
ජනකථා[නා.ප්‍ර.] පොදු ජනතාව අතර පරම්පරාගත ව පවත්නා කථාන්තර.
ජනකබීජ[නා.ප්‍ර.] ජීවියකුගේ උත්පත්තියට හා ස්වරූප ගතිගුණ ආදියේ පිහිටීමට බලපාන බීජ.
ජනකමඬල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඩිම්බයක කලලයේ වැඩීම පටන් ගන්නා ස්ථානය (=germinal disc).
ජනකය[නා.] යාන්ත්‍රික ශක්තිය විද්‍යුත් ශක්තිය බවට පරිවර්තනය කරන යන්ත්‍රයක ඩයිනමෝව (=generator).
ජනකවිය[නා.] ගැමි කවියන් අතින් පොදු ජන ජීවිතය විෂය කොට ගෙන නිතැතින්ම බිහි වූ පාරම්පරික පද්‍ය රචනාව.
ජනක්ෂෝභන[නා.ප්‍ර.] මහජනයා අතර ඇතිවන කැලඹිලි; ජනතා නොසන්සුන්කම්.
ජනකාණුව[ජනක+අණුව] (පාරිභා.) [නා.] ජීවීන්ගේ චරිත ලක්ෂණ හා ආවේණික ගතිගුණවලට හේතු වෙතැයි සලකන ජීවසෛල මාත්‍රය.
ජනකාය[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය සමූහයා; ජනසන්නිපාතය; මනුෂ්‍ය සංහතිය.
ජනගහනය1. [නා.] රටක හෝ ප්‍රදේශයක හෝ වාසය කරන මනුෂ්‍ය සංඛ්‍යාව. 2. [නා.] අධික මනුෂ්‍ය වාසය; ජනාකීර්ණය.
ජනගායනා[නා.ප්‍ර.] පැරණි ජනකවි ආදිය නව්‍ය ගීතමය ස්වරූපයෙන් ගායනය කිරීම.
ජනගී[නා.ප්‍ර.] පොදු ජනයා අතර ප්‍රචලිත සාම්ප්‍රදායික පද්‍ය බන්ධන; ගැමි ගී.
ජනජීවනය[නා.] ජනයා විසින් නිපදවනු ලබන ජන ඇඳුම් පැලඳුම්, ගෘහ නිර්මාණ, ජන කලා ශිල්ප.
ජනතා පරමාධිපත්‍යය[නා.] පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමයක් ඇති රටක විධායක, ව්‍යවස්ථාදායක හා අධිකරණමය සංයුතියෙන් යුත් රාජ්‍ය නියමු කාරකය ඇති කිරීමෙහි ලා එම රාජ්‍යයේ ජනතාව සතුව පවත්නා ඉහළ ම අධිකාර බලය.
ජනතා ස්වාධිපත්‍යය(පාරිභා.) [නා.] තමන් විසින් ම තමන් පාලනය කර ගැනීමේ ජනතා ස්වෛරී බලය.
ජනතාකරණය[නා.] රජය සතු ව පැවති ව්‍යාපාරාදිය ජනතාව (හෝ ජනතා නියෝජිතයන්) සතු කිරීම.
ජනතාන්ත්‍රීය[වි.] ජනසම්මත පාලනයට අයත්; මහජන නියෝජිතයන් මඟින් පාලනය වන.
ජනතාව[නා.] (රටක වසන) මිනිස් සමූහය; රටවැසි ප්‍රජාව.
ජනන විද්‍යාව[නා.] උත්පාදනය හෙවත් ප්‍රජනනය පිළිබඳ විද්‍යාව.
ජනනය[නා.] හටගැන්වීම; ඇති කිරීම; ඉපදවීම; උත්පාදනය.
ජනනායක[නා.ප්‍ර.] ජන සමූහයක මූලිකයා; රටක ජනතාවගේ ප්‍රධානයා.
ජනනැටුම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොදු ජනයා අතර පවත්නා සාම්ප්‍රදායික නර්තන විශේෂ; ගැමි නැටුම්.
ජනනී[නා.ප්‍ර.] මව; මාතාව.
ජනනීතිය[නා.] රටක හැම ජන කොටසකට ම අයත් පොදු අණපනත් පෙළ; පොදු නීතිය.
ජනනේන්ද්‍රිය[ජනන+ඉන්ද්‍රිය] [නා.ප්‍ර.] ඉපදවීමේ ඉන්ද්‍රිය, උත්පාදක අවයවය; ප්‍රජන්නේද්‍රිය.
ජනපති1. [නා.ප්‍ර.] ජන රජයක ප්‍රධානයා; සමූහාණ්ඩුවක නායකයා; ජනාධිපති. 2. [නා.ප්‍ර.] රජතුමා.
ජනපථිකාව[නා.] පදික වේදිකාව; පයින් ගමන් කිරීම සඳහා වෙන් වුණු වේදිකාව.
ජනපදකරණය[නා.] තෝරාගත් කිසියම් භූමි ප්‍රදේශයක ජනයා අලුතින් පදිංචි කරවීම.
ජනපදනිරුක්ති[නා.ප්‍ර.] ජනපදවල පවත්නා උපභාෂා ව්‍යවහාරය; රටක ප්‍රදේශයක් තුළ පවත්නා භාෂාව; ප්‍රදේශීය භාෂාව.
ජනපදය1. [නා.] එක් රාජ්‍යයක් තුළ පිහිටි එක් එක් ජනාවාස කොට්ඨාස; රටක ජනයා වසන ප්‍රදේශය; ජනාවාසය. 2. [නා.] අලුතින් ජනයා පදිංචි කරවන ප්‍රදේශය; කොලනිය.
ජනපදරෝග[නා.ප්‍ර.] (ජනාවාසයක) පැතිරී යන රෝග; බෝවන ලෙඩ; වසංගත රෝග.
ජනප්‍රවාදය[නා.] පොදු ජනයා අතර කටින් කට පැවත එන කථාව; මුඛ පරම්පරාගත ප්‍රවෘත්තිය.
ජනපොත[නා.] පුද්ගලයින් හා ඔවුන් සම්බන්ධ ආයතන ආදිය පිළිබඳ තොරතුරු (අකාරාදි පිළිවෙළින්) සකස කළ ග්‍රන්ථය; ජන නාමාවලිය.
ජනබැටයා(කථා.) දක්ෂකම් පාන්නා; විකුම් පෙන්වන්නා.
ජනභාරකාරතැන[නා.] පොදු හෝ ආගමික දේපළ රැක බලාගැනීමේ වගකීම පැවරී ඇති නිලධාරියා; මහාභාරකරු (=public trustee).
ජනමත විචාරණය[නා.] ජන විචාරණය; රාජ්‍ය පාලන තන්ත්‍රය මගින් ජනතා කැමැත්ත විමසා බැලීම; ජනමත විමසුම.
ජනමතය[නා.] රටවැසියාගේ අදහස; ජනතා කැමැත්ත.
ජනමාධ්‍යය[නා.] ගුවන්විදුලිය, රූපවාහිනිය, පුවත්පත් වැනි ජනතාවට අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමට හා තොරතුරු දැනගැනීමට ඇති මාර්ග; විද්‍යුත් සහ මුද්‍රිත වශයෙන් දෙවැදෑරුම් වූ සන්නිවේදන ක්‍රම.
ජනමූර්ති[වි.] මහජනයාගේ මූර්තියක් බඳු; මානව ගුණාඞ්ගයන්ගේ ප්‍රතිබිම්බයක් වැනි.
ජනයා[නා.] මනුෂ්‍ය සමූහය; ප්‍රජාවත් ජනතාව.
ජනරංජනය, ජනරඤ්ජනය[නා.] ජනයා සතුටු කිරීම.
ජනරජ[නා.ප්‍ර.] ජන පාලකයා; ප්‍රදේශ පාලකයා.
ජනරජය[නා.] මහජන මතය අනු ව පිහිටුවා ගත් රාජ්‍යය.
ජනරල්, ජනරාල්1. [නා.ප්‍ර.] හමුදා අණදෙන නිලධරයා; සෙන්පතියා. 2. [නා.ප්‍ර.] කාර්යාංශයක, දෙපාර්තමේන්තුවක ප්‍රධානයන් අතරෙහි ජ්‍යෙෂ්ඨයා. 3. [නා.ප්‍ර.] යුද හමුදාවේ උසස් නිලයක නාමය.
ජනලේඛනය[නා.] රටක ජනගහනයත් ඒ පිළිබඳ විවිධ වැදගත් කරුණුත් පිළිබඳ රජයේ නිල වාර්තාව.
ජනවරම[නා.] මහ මැතිවරණයක දී ලැබෙන බහුතර කැමැත්ත; ඡන්දදායකයන් වැඩි දෙනකු විසින් යම්කිසි පක්ෂයකට පවරතැයි සැලකෙන දේශපාලන අධිකාරය (=mandate).
ජනවහර[නා.ප්‍ර.] භාෂා, කලා ආදි කටයුතු පිළිබඳව ජනතාව අතරෙහි පවතින භාවිත ලක්ෂණය.
ජනවාද[නා.ප්‍ර.] ජනකථා; ජනප්‍රවාද; ගැමිකථා.
ජනශ්‍රැති[නා.ප්‍ර.] ජනතාව අතර පවත්නා කට කතා හෙවත් ආරංචි; මුඛ පරම්පරාවෙන් ම පැවත ආ කතා ප්‍රවෘත්තිය.
ජනශේඛර[වි.] මිනිසුන් අතර උසස් තැනට පැමිණි; මිනිස් වර්ගයාගේ මුදුනට ගිය; මස්තකප්‍රාප්ත.
ජනසඞ්ඛ්‍යා පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] ජනගහනය වැඩි වීම නිසා සමාජයට ඇති වන ආර්ථික බර.
ජනසතු[වි.] ජනතාවට අයිති; ජාතික දේපළ බවට පත්; ජනසන්තක.
ජනසතු ව්‍යාපාරය[නා.] ජනසතු කළ ඉපයීමේ මඟ; රජය සතු කළ ධනෝපාර්ජන සංවිධානය.
ජනසන්නිවේදනමාධ්‍ය[නා.ප්‍ර.] (නව) ජනසන්නිවේදනය සඳහා උපයෝගී වන ප්‍රචාරක මාර්ග; ගුවන් විදුලිය, රූපවාහිනිය, පුවත්පත්, සඟරා ආදි ප්‍රචාරක මාර්ග; ජනතාවට තොරතුරු දැන්වීමේ මාර්ග.
ජනසම්මත ආණ්ඩුව[නා.] පොදු වැසියන්ගේ කැමැත්ත අනු ව තෝරාගත් රජය; ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුව.
ජනසම්මතය[නා.] ජනතාවගේ අනුමැතිය; ජනතා නිගමනය.
ජනසවිය[නා.] 1989-93 දක්වා පැවති රජය විසින් හඳුනා ගත් අඩු ආදායම්ලාභීන්ගේ ජීවන තත්ත්වය නගාලීමට ඇති කරන ලද වැඩපිළිවෙළ.
ජනහමුව[නා.] ජනතාව මුණගැසීම; පාලකයන් ජනතාව හමුවට පැමිණ කතාබස් කිරීම.
ජනහිතකාමී[වි.] මහජන යහපතට කැමති; ජනතාභිවෘද්ධිය පතන.
ජන්ඩිය1. (කථා.) [නා.] සැඬ පරුෂ ගතිය; දැඩි නොහික්මුණු ස්වරූපය; චණ්ඩ ගතිය. 2. [නා.] ජේත්තුව; මනාව සැරසීම.
ජන්තාඝරය[නා.] හුමාලයෙන් ඇඟ රත් කිරීම සඳහා සෑදුගෙය; ගිනිහල්ගෙය.
ජන්තු1. [නා.ප්‍ර.] (සාමාන්‍ය) ප්‍රාණියා; සත්ත්වයා; පුද්ගලයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇමීබා වැනි ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණි විශේෂය.
ජන්ම උරුමය[නා.] උපතින් ම ලබන හිමිකම; සහජ දායාදය.
ජන්ම කේන්ද්‍රය1. [නා.] ජන්ම රාශිය; ලග්නය. 2. [නා.] ජන්ම පත්‍රය.
ජන්ම ගතිය[නා.] උපතින් ලත් ගතිගුණ; සහජ ස්වභාවය.
ජන්ම දිනය[නා.] උපන් දිනය; උපත සිදු වූ දවස.
ජන්ම පත්‍රය[නා.] කෙනකුගේ උත්පත්ති අවස්ථාවෙහි පැවති ග්‍රහචාරය අනු ව සකස් කරගන්නා වූ සටහන්පත; වේලපත්කඩ.
ජන්ම පාපය[නා.] (ක්‍රිස්ති) උත්පත්තියෙන් ම උරුම වන පාපය; ආදම්, ඒව දෙදෙනාගේ වරද නිසා ඔවුන්ගෙන් පැවතෙන්නවුන්ට දේව වරප්‍රසාද අහිමි වීමේ දෝෂය.
ජන්ම භූමිය[නා.] උපන්බිම; උපත ලැබූ දේශය.
ජන්ම රාශිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) යමකුගේ ජන්මාවස්ථාවේ පැවති රාශිය; උපන් ලග්නය.
ජන්ම ලාභය[නා.] උපතක් ලැබීම; උපත.
ජන්මප්‍රවේණිය[වි.] ජන්ම උරුමය.
ජන්මභේද කරනවා[ක්‍රි.] උපන් කුලය හෝ පරපුර කෙලෙසනවා; මෛථුනයෙහි යෙදීමෙන් කාන්තාවකගේ පවිත්‍රතාව බිඳ දමනවා.
ජන්මය1. [නා.] ඉපදීම; උපත; උත්පත්තිය. 2. [නා.] ආත්මභාවය.
ජන්මවත්[වි.] උසස් කුලයක උපන්; උත්තම වංශයක් ඇති; කුලීන.
ජන්මාණු සෛලය(පාරිභා.) [නා.] ජන්මාණු ඇති කරන ඩිම්බ හෝ ශුක්‍රාණු සෛලය (=germ cell) .
ජන්මාණුක[ජන්ම+අණුක] 1. (පාරිභා.) [වි.] ජන්මාණුව පිළිබඳ වූ (=gametic). 2. [වි.] ජනක (=germinal).
ජන්මාණුක අපිච්ඡදය(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බකෝෂය ආවරණය කර ඇති සෛල තට්ටුව (=germinal epithelium).
ජන්මාණුජනනය(පාරිභා.) [නා.] ජන්මාණු සෛලවලින් ලිංගික සෛල ඇති වීම.
ජන්මාණුව(පාරිභා.) [නා.] යුක්තාණු ඇති කරනු පිණිස යුගල වශයෙන් එකතු වන ප්‍රජනක සෛලය (=zygotes).
ජන්මාන්තර[ජන්ම+අන්තර] [වි.] භවයෙන් භවයට සම්බන්ධ වූ; පෙර ආත්මභාවවල සිට පැවත එන. [නා.ප්‍ර.] වර්තමාන ජන්මයෙන් අන්‍යතර වූ ජන්ම; පවත්නා ජන්මයට අනතුරු ජන්ම.
ජන්මාන්තරගත වෙනවා[ක්‍රි.] මියයනවා; පරලෝකප්‍රාප්ත වෙනවා.
ජන්මී[නා.ප්‍ර.] උපත ලැබූ තැනැත්තා; ප්‍රාණියා; සත්ත්වයා.
ජන්මෝත්සවය[ජන්ම+උත්සවය] [නා.] යමකුගේ උපන් දිනය නිමිත්තෙන් පවත්වන උලෙළ; උපන් දින උත්සවය.
ජන්‍ය1. [වි.] උපන්; ජනිත වුණු. 2. [වි.] උපත පිළිබඳ.
ජන්‍යය1. [නා.] දේහය; ශරීරය. 2. [නා.] උපත පිළිබඳ පූර්ව නිමිත්ත. 3. [නා.] කඩය; වෙළෙඳපොළ. 4. [නා.] යුද්ධය. 5. [නා.] ආරංචිය; ප්‍රවෘත්තිය. 6. [නා.] ප්‍රීතිය; සතුට.
ජන්‍යයා1. [නා.] පියා. 2. [නා.] මනමාලයාගේ සහායයා.
ජන්‍යාව1. [නා.] මව. 2. [නා.] මනමාලියගේ මිතුරිය.
ජනාකීර්ණ[ජන+ආකීර්ණ] [වි.] ජනයාගෙන් ගැවසුණු; අධික ජනසංඛ්‍යාවකින් පිරුණු.
ජනාදරය[ජන+ආදරය] [නා.] ජනතාවගේ ඇල්ම; ජනප්‍රසාදය.
ජනාධිපති[ජන+අධිපති] [නා.ප්‍ර.] ජනරජයක මහජන ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කරනු ලබන ප්‍රධාන පාලකයා; ජනපති.
ජනාපවාදය[ජන+අපවාදය] [නා.] ජනතාවගේ දෝෂාරෝපණය; මහජනතාව විසින් දොස් පවරනු ලැබීම.
ජනාර්දන[වි.] ජනයා පෙළන; ජනයා පීඩාවට පත් කරන.
ජනාලය[ජන+ආලය] [නා.ප්‍ර.] ජනයා වෙසෙන තැනක්; මිනිස් නිවෙස.
ජනාලාප[ජන+ආලාප] [නා.ප්‍ර.] ජනයා අතර ව්‍යවහාර වන කථා; කටකතා; ජනශ්‍රැති.
ජනාවාසය[ජන+ආවාසය] [නා.] මිනිසුන් පදිංචි වී ඇති භූමි ප්‍රදේශය; මහජන නිවාස භූමිය.
ජනාශ්‍රය[ජන+ආශ්‍රය] [නා.ප්‍ර.] මහජනයා සමඟ හැසිරීම; ජනතා ඇසුර.
ජනික[වි.] උපදවන; උත්පත්තිය සලසන; ජනනය කරන.
ජනිකා, ජනිත්‍රී, ජනෙත්ති[නා.ප්‍ර.] උපදවන්නී; මාතාව; මව,
ජනිත[වි.] උපන්න; හටගත්; උපදවන ලද.
ජනිතය[නා.] උපන් තැනැත්තා; හටගත් ප්‍රාණියා; පැටවා.
ජනිත්‍රී[නා.ප්‍ර.] අම්මා; මාතාව.
ජනිතෘ[නා.ප්‍ර.] පියා.
ජනෙත්ති[නා.ප්‍ර.] වැදූ මව; අම්මා.
ජනේන්ද්‍ර[ජන+ඉන්ද්‍ර] [නා.ප්‍ර.] නර ශ්‍රේෂ්ඨයා.
ජනේරුව1. [නා.] ජනවාරි මාසය; ඒ කාලය. 2. [නා.] නව වසරක් ඇරඹෙතැයි සලකා පළමුවන දින පවත්වන උත්සවය.
ජනේලය[නා.] (වාතය හා ආලෝකය ලබා ගැනීම පිණිස ගොඩනැගිලි බිත්ති ආදියෙහි තබන) විවරය; කවුළුව.
ජනේශ්වර[ජන+ඊශ්වර] [නා.ප්‍ර.] මිනිසුන්ගේ නායකයා; රජතුමා.
ජපනය[නා.] මන්තර ආදිය ජප කිරීම; මැතිරීම.
ජපන් ජබර[නා.ප්‍ර.] ජලාශ්‍රිත ව ඝනට වැවෙන වල් පැළෑටි විශේෂයක්; දියබෙරලිය විශේෂයක්.
ජපමාලය, ජපමාලාව[නා.] දේවයාඥා ජප කිරීම් ආදියට ගන්නා ඇට වැළ; අක්ෂමාලාව; ක්‍රිස්තු භක්තිකයන්ගේ කොන්තය.
ජපය1. [නා.] මන්ත්‍රයක් නියමිත වාර ගණනක් මැතිරීම. 2. [නා.] මන්ත්‍රය; වේද මන්ත්‍රය.
ජපවැළ(කථා.) [නා.] භාවනා වැඩීමේ දී උපයෝගී කරගනු ලබන ඇටවැළ.
ජබය, ජබේ(කථා.) [නා.] පංච පෙතේ අවසන් කොටුව.
ජම්පති[නා.ප්‍ර.] භාර්යාව හා ස්වාමිපුරුෂයා; අඹුසැමි යුවළ; දම්පතීහු.
ජම්පර1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගල්වෙඩි දැමීම සඳහා ගල හාරනු පිණිස උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණයක්; බෝර කටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] උකුළ තෙක් දිග ඇති කබායක්.
ජම්බරය(කථා.) [නා.] ගල්වෙඩිවලට බෙහෙත් තද කරන යකඩය.
ජම්බාරය(පාරිභා.) [නා.] ගොඩනැඟිලි ආදියේ අත්තිවාරම ශක්තිමත් කරවනු පිණිස එහි යටට ටැම් බස්සන යන්ත්‍රය (=piles).
ජම්බාලිය(පාරිභා.) [නා.] පක්ෂී, උරග සහ උභයජීවී සතුන්ගේ සහ ඇතැම් මත්ස්‍යයන්ගේ ආන්ත්‍රික ප්‍රජනන සහ මූත්‍ර මාර්ග විවෘත වන පොදු කුටීරය (=cloaca).
ජම්බීර[නා.ප්‍ර.] දොඩම්.
ජම්බුක[නා.ප්‍ර.] හිවලා; නරියා.
ජම්බුකී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අලෝහ ගණයට හා හැලජන් පවුලට අයත් ඝන මූල ද්‍රව්‍යයක්; අයඩීන් (=iodine).
ජම්බූල[නා.] දම් පැහැය; ජම්බුල වර්ණය.
ජම්ම1. [වි.] නීච; පහත්. 2. [වි.] අපරීක්ෂාකාරී. 3. [වි.] උපත හා සම්බන්ධ.
ජම්ම ඒරාෂ්ටකය[නා.] (ජ්‍යෝති.) යමකුගේ උපතේදී චන්ද්‍රයා සිටි රාශියට ශනිගේ පැමිණීම.
ජම්මක්කාරයා1. [නා.] උත්පත්තියෙන් ම රටකට හිමිකම් කියන තැනැත්තා. 2. [නා.] උසස් ජන්මයක් ඇති තැනැත්තා.
ජම්මන්ත එදිරිය, ජම්මාන්ත එදිරිය(කථා.) [නා.] ජීවිතාන්තය දක්වා පවත්වාගෙන යන වෛරය; ජන්මාන්තර වෛරය.
ජඹුර[වි.] ගැඹුර ඇති. (කථා.) [නා.] ගැඹුරු ප්‍රමාණය.
ජය1. [වි.] රජුට අයත්. 2. [වි.] ශුභ; පූජනීය; ජයහ්‍රහණය පිළිබඳ. 1. [නා.] යුද්ධ, තරග විභාග ආදියකින් ලබන සාර්ථක ප්‍රතිඵලය; දිනීම; පැරදවීම; ජයග්‍රහණය. 2. [නා.] ජය පැතීම; ජය වේවා යන පාඨය. 3. [නා.] සශ්‍රීකභාවය; අතමිට සරුවීම; වාසිය. 4.[නා.] (සංගී.) සප්තතාල ප්‍රභේදයක්. 5. [නා.] හටගැනීම; ඉපදීම. 6. [නා.] ජාතිය. 7. [නා.] තුන්තායුධ විශේෂයක්.
ජය කඩුව[නා.] රජතුමා යුද්ධයට ගෙන යන විශේෂ වූ කඩුව; මණ්ඩලාග්‍රය.
ජය කෙහෙලි[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ ආදිය ජය ගැනීමේ ප්‍රීතිය නිමිති කොට ගෙන නංවන කොඩි.
ජය කොන්තය[නා.] ජයග්‍රහණය සංකේතවත් කිරීමට ගෙන යනු ලබන කුන්තායුධය.
ජය පතාකය[නා.] ජයග්‍රහණය කළ බව දැක්වීම සඳහා ඔසවන මහ කොඩිය; ජයකොඩිය.
ජය පිරිත[නා.] බුද්ධ කාලයෙන් පසු ව තන්ත්‍රයානයේ බල පැවැත්ම ආදිය නිසා ඇති වූ පිරිතක නාමය.
ජය ශ්‍රී මහාබෝධිය1. [නා.] දඹදිව බුද්ධගයාවේ දී බෝධිසත්වයන් වහන්සේ බුද්ධත්වය ලබාගැනීම සඳහා පිට දුන් ශ්‍රී මහා බෝධි වෘක්ෂය. 2.[නා.] ඒ ජය ශ්‍රී මහාබෝධියේ අංකුරයක් වශයෙන් අනුරාධපුරයේ රෝපණය කරන ලද (දැනටමත් ජිවමාන) ශ්‍රී මහා බෝධි වෘක්ෂය.
ජයකාහල[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ ජයග්‍රහණයේ ප්‍රීතිය නිමිති කොට පිඹින කාහලය; හොරනෑව.
ජයකේතුව[නා.] ජයග්‍රහණය නිමිතිකොට ගෙන ඔසවන කොඩිය; ජය කොඩිය.
ජයග්‍රහණය[නා.] ජය ගැනීම; ජය ලැබීම; දිනුම.
ජයතු[ක්‍රි.] ජය වේවා යන අරුත් පැවසෙන පාලි, සංස්කෘත භාෂා ක්‍රියා රූපයක්.
ජයතුරා සක[නා.] ජයග්‍රහණයක් ලත් විට ජයඝෝෂාව පතුරුවා හැරීමට ශක්‍රයා විසින් පිඹිනු ලබන හක්ගෙඩිය.
ජයන්තිය1. [නා.] වසර විසිපහ, පනහ ආදි කාලපරිච්ඡේදයක් අවසානයේ පවත්වන විශේෂ උත්සවය. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] පාපයට ලැබෙන දඬුවම්වලට ක්ෂමාව ලැබෙන අවුරුද්ද; ජුබිලිය.
ජයමඞ්ගල1.(කථා.) [නා.] ජය නමැති මංගලය; ඉතා ශුභ වූ සිද්ධිය. 2. [නා.] ජයග්‍රහණයක් සම්බන්ධයෙන් පවත්වන ප්‍රීති උත්සවය. 3. [නා.] භාරතීය සංගීතයෙහි එන තාල විශේෂයක්.
ජයමන්[නා.ප්‍ර.] දිනීමේ අදහස.
ජර[වි.] දිරාගිය; මහලු. [නා.ප්‍ර.] වයසට යෑම; මහලුබව; දිරාපත්වීම.
ජරඨ[වි.] තද; දැඩි; කුරිරු.
ජරමර[නා.ප්‍ර.] කරදර; හිරිහැර; අවුල්සහගත තත්ත්වය; කලබලය.
ජර්ජරිත[වි.] දැදුරු වූ; කැඩී බිඳී ගිය; කැබලි වූ.
ජර්සිය[නා.] (ඇඟේ උණුසුම පවත්වා ගැනීම සඳහා) උඩුකයට අඳින ලෝම ඇඳුම.
ජරා1. [වි.] දිරාපත්; වයසට ගිය; මහලු. 2. [වි.] කැත; අමනෝඥ; දූෂිත.
ජරා වදිනවා[ක්‍රි.] මහලු බවට පත් වෙනවා.
ජරාජීර්ණ1. [වි.] මහලු වීමෙන් දිරාපත් වූ; අධික වයස්ගත වීමෙන් දිරාගිය. 2. [වි.] පරණ වීමෙන් දිරාපත් වූ; අධික ලෙස වැඩ ගැනීමෙන් දිරූ.
ජරායුජ[වි.] වැදෑමසින් ජනිත; මවුකුසින් උපන්; ජලාබුජ.
ජරායුව1. [නා.] දරුගැබ වසා සිටි සිවිය; වැදෑමස; දලබුව. 2. [නා.] කුස; ගැබ.
ජරාව1. [නා.] වයසට යෑම; මහලුබව; දිරාපත් දෙය. 2. (කථා.) [නා.] කැත කුණු; කැලිකසළ. 3. (කථා.) [නා.] අශික්ෂිත ක්‍රියාව; දූෂණය. 4. (කථා.) [නා.] පගාව.
ජරාවාස[වි.] දිරාපත් ව ගිය; ගරා වැටුණු; නටබුන් වූ. [නා.ප්‍ර.] දිරාපත් වූ තැන හෝ දෙය; නටබුන්; නෂ්ටාවශේෂ,
ජරාවාස අරවනවා[ක්‍රි.] කැඩී බිඳී දිරාපත් තැන් සකස් කරනවා; පිළිසකර කරනවා.
ජරාවිලිපිලි[නා.ප්‍ර.] (කය) දිරාපත් වීම දක්වන රැලි වැටීම්, කෙස් පැසීම් ආදිය.
ජල1. [නා.ප්‍ර.] දිය; වතුර; පැන්. 2. [නා.ප්‍ර.] කලල රූප. 3. (ඡන්ද.) [නා.ප්‍ර.] 'ය' ගණය. 4. [නා.ප්‍ර.] පුවසල නැකත. 5. [නා.ප්‍ර.] ගින්න. 6. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර; සුළුදිය. 7. [නා.ප්‍ර.] දැල් කවුළුව.
ජල ආමානය(පාරිභා.) [නා.] ජලය හෝ එහි පීඩන ආදිය මනින උපකරණය (=water gauge).
ජල උෂ්ණකය[නා.] උණු ජලය මගින් (යමක්) වේලීමේ උපකරණයක්.
ජල කණිකාව[නා.] ඉතා සියුම් දිය බින්දුව; පවනින් හෝ යන්ත්‍රාදි උපක්‍රමයකින් විහිදෙන සියුම් දිය පොද.
ජල ක්‍රීඩාව[නා.] ජලයෙන් හෝ ජලයෙහි කරන සෙල්ලම්; දිය කෙළිය.
ජල කෘත්‍යය1. [නා.] (සිරුර) සේදීම් ආදි ජලයෙන් කරනු ලබන කාරිය; දියකිස. 2. [නා.] මුත්‍ර පහ කිරීම.
ජල ගැල්ම[නා.] ගංගා, ඇළ දොළ උතුරා ජලය ඉවතට ගැලීම; ගොඩබිම යට කරමින් ගලා යන දිය කඳ; ගං වතුර.
ජල චක්‍රය1. [නා.] ගංගා, මුහුදු ආදියේ ජලය වාෂ්ප වීමත් වැසි මගින් නැවත පතිත වීමත් යන ජලයේ චක්‍රාකාර පැවැත්ම. 2. [නා.] පොළොව යට සිට ජලය උඩට අදින (හුළං) රෝදය; ළිංවලින් වතුර ඇද ගන්නා කප්පිය හෝ බොලොක්කය.
ජල ඡිද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ශාකවලින් ජලය ද්‍රවාකාරයෙන් බැහැර කරන සියුම් පුටිකාව (=water pore).
ජල තරංගය, ජල තරඞ්ගය1. [නා.] දියෙහි ඇති වන රැල්ල; දියරළ. 2. [නා.] දිය පිරවූ කෝප්ප කීපයකට කෝටු දෙකකින් තට්ටු කිරීමෙන් වාදනය කරනු ලබන භාරතීය වාද්‍ය විශේෂයක්.
ජල තාපකය1. (පාරිභා.) [නා.] සෙන්ටිග්‍රේඩ් 100° ට අඩු යම් අභිමත උෂ්ණත්වයක් ලබා ගැනීම පිණිස පාලනය කරන ලද උෂ්ණත්වයක පවතින ජල භාජනය (=water heater). 2. [නා.] උණු වන ජලය ඇති භාජනය (=water bath).
ජල දුර්ගය[නා.] ජලය නිසා යෑමට දුෂ්කර මාර්ගය; ඇළ දොළ, ගංගා ආදිය නිසා යෑමට අසීරු ගමන් මග.
ජල නළය[නා.] ජල සම්පාදනය සඳහා යෙදූ බටය; දිය ගෙන යන නළය.
ජල නිජ්ඣරය[නා.] කඳු මුදුනෙකින් රූරා හැලෙන ජලධාරාව; දිය ඇල්ල.
ජල නිපානය[නා.] ජලයෙන් පෝෂණය වීම; දිය උරා ගැනීම.
ජල පරාගණය[නා.] ජලජ පැළෑටිවල (ජලය මගින් වන) පරාග සංසර්ගය.
ජල පරිඛාව[නා.] (පුරාණයේ ආරක්ෂාව සඳහා කළ) දිය අගල.
ජල පරිමාව[නා.] යම් තැනක ඇති ජලය ඒකක වශයෙන් ගැනෙන ප්‍රමාණය.
ජල පරිරෝධක(පාරිභා.) [වි.] ජලය වෑස්සීමක් සිදු නොවන පරිදි නිර්මිත; දිය කාන්දු නොවන (=water tight).
ජල පරිශෝෂය1. [නා.] දිය උරා ගැන්ම; (වියළිබව නිසා) වතුර ඇද ගැනීමේ ගතිය. 2. [නා.] ජලය වාෂ්ප වීම.
ජල ප්‍රලය[නා.] මහා ජල ගැල්ම; මහෝඝය.
ජල ප්‍රවාහය[නා.] වේගයෙන් ගලා යන දියපහර; සැඩ පහර.
ජල පීල්ල1. (පාරිභා.) [නා.] වතුර ගලා බැසීමට තැනූ කුඩා දිය මඟ; පොළෝ මට්ටමෙන් උඩට බදාමෙන් බැඳ ගත් දිය කානුව (=aqueduct). 2. [නා.] කඳුවලින් ගලා බස්නා දිය පහරෙන් දිය ලබා ගැනීමට භාවිත කරන පීල්ල හෝ බටය; දිය පීල්ල.
ජල පෘෂ්ඨය[නා.] දිය මතුපිට; දියතලය.
ජල බද්ද[නා.] පරිභෝජනයට ගන්නා ජලය වෙනුවෙන් නාගරිකයන් ගෙන් රජය අයකර ගන්නා බද්ද; දිය බද්ද.
ජල බලය[නා.] (යාන්ත්‍රික ප්‍රයෝජනය සඳහා උපයෝගී කරගන්නා) ජල ශක්තිය.
ජල භීතිකාව[නා.] ජලයට බිය ඇති කරන පිස්සුබලු රෝගය.
ජල මට්ටම[නා.] ගංගා, වැව් ආදියෙහි වතුර මට්ටම.
ජල යන්ත්‍රය1. [නා.] ජල බලයෙන් ක්‍රියා කෙරෙන යන්ත්‍රය; දිය ඇංජිම. 2. [නා.] ළිං ආදියෙන් ජලය අදින බලවේග උපකරණ දිය විහිදුවන යන්ත්‍රය.
ජල යාත්‍රාව1. [නා.] දිය මතුපිට ගමන් ගන්නා වාහනය; ජලයානය. 2. [නා.] දියෙන් ගමනාගමනය කිරීම.
ජල රක්තය(පාරිභා.) [නා.] (සිරුරේ) ලේ දිය ගතියෙන් යුක්ත වීමේ රෝගය (=hydraemia).
ජල රාමුව[නා.] කපු නූල් කැටීම සඳහා උපයෝගී කර ගත් ජල රෝදයකින් ක්‍රියා කරන යන්ත්‍රයක්; කටින රාමුව.
ජල රේඛාව1. [නා.] දියෙහි ඇඳි ඉර. 2. [නා.] සමාන මට්ටමට විහිදෙන තිරස් රේඛාව.
ජල රෝදය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක් ක්‍රියා කිරීම පිණිස ජලයේ ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් කරකැවෙන රෝදය (=water wheel).
ජල ලවය[නා.] කුඩා දිය බිඳුව; සියුම් දිය බිඳ.
ජල විද්‍යාත්මක චක්‍රය[නා.] සාගරය, වායුගෝලය හා ගොඩ බිම අතර ඇතිවන ජල සංසරණය හෙවත් හුවමාරුව.
ජල විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජලයේ ව්‍යාප්තිය, ස්වභාවය හා එහි න්‍යාය පිළිබඳ කරුණු අධ්‍යයනය හා සම්බන්ධ ශාස්ත්‍රය (=hydrology).
ජල විදුලිය(පාරිභා.) [නා.] ජල බලයෙන් ටර්බයිනයක් භ්‍රමණය කිරීමෙන් ලබා ගන්නා විද්‍යුත් ශක්තිය (=hydrol electricity).
ජල ශාටිකාව[නා.] (භික්ෂූන් වහන්සේ) දිය නෑම සඳහා අඳින වස්ත්‍රය; දිය සළුව; නාන කඩය.
ජල ශෝෂය[නා.] පොළෝ මතුපිට වතුර සිඳී යෑම; ජලය වියළී යෑම.
ජල සංයුක්තිය[නා.] ජලය සෑදීම සඳහා උපයෝගී වී ඇති මූල ධාතු සංයෝගය.
ජල සමකය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වය නැංවීම සඳහා තාප ධාරිතාව හා සමාන තාප ධාරිතාවක් ඇති ජල ප්‍රමාණය (=water equivalent).
ජල සම්පාදනය[නා.] (ගෙදර දොර පාවිච්චිය; කෘෂිකර්මය ආදිය සඳහා) වතුර සැපයීම.
ජල සළාව[නා.] දිය සුළිය; ජලාවර්තනය.
ජල ස්තම්භය[නා.] ජලයෙහි පියවි ස්වභාවය (ජල ගතිය) වැළැක්වීම; ජලය ඝන කිරීම; දිය දමනය කිරීම හෙවත් ජලය වසඟ කර ගැනීම.
ජල ස්නානය[නා.] වතුර නෑම; දිය නෑම; පැන් සැනැහීම.
ජල සිඤ්චනය[නා.] දිය ඉසීම; සිහින් ජලධාරාවලින් තෙමීම.
ජලකර[නා.ප්‍ර.] හයිඩ්‍රජන් නම් මූල ද්‍රව්‍යය.
ජලකර බෝම්බය[නා.] හයිඩ්‍රජන් න්‍යෂ්ටින් හීලියම් න්‍යෂ්ටි බවට පත් වීමෙන් ජනිත ප්‍රබල ශක්තිය මුදා හරින බෝම්බ විශේෂය; විලයන බෝම්බය.
ජලක්ලෝම චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] මත්ස්‍යයින්ගේ අස්ථීමය හෝ කාටිලේජිය වක්‍රවලින් එකක් (=branchial arch, gill arch).
ජලක්ලෝමය(පාරිභා.) [නා.] මත්ස්‍ය හා වෙනත් ජලජ ජීවීන්ගේ ශ්වසන අවයවය; කරමලය (=gill).
ජලකාමී1. (පාරිභා.) [වි.] තෙත් බිමෙහි හෝ ජලයෙහි වැඩෙන. 2. [වි.] ජලයෙන් පරාගණය වන.
ජලගතික[වි.] වතුර කළවම් කළ; දියෙන් අනාගත්; පැන් හා මුසු කළ.
ජලගෝලය[නා.] විල්, ගංගා මුහුද ආදි වශයෙන් පොළොව මතුපිට ඇති ජලතලාව; පෘථිවි පෘෂ්ඨය මත ඇති ජල තලාව.
ජලචර[වි.] දියෙහි හැසිරෙන හෝ වෙසෙන; ජලය ඇසුරු කරන.
ජලචරයා1. [නා.] හැසිරෙන්නා; ජීවත් වන්නා; දියෙහි මත්ස්‍යයා. 2. [නා.] ජලය ඇසුරු කොට වසන්නා; හංසයා.
ජලජ1. [වි.] දියෙහි හටගත්; ජලයේ උපන්; අම්බුජ. 2. [වි.] ජලයේ ජීවත් වන; (බෙහෙවින්) ජලයේ ගැවසෙන හෝ හැසිරෙන.
ජලජචිකිත්සකක්‍රම[නා.ප්‍ර.] ජලය උපයුක්ත කර ගනිමින් ශරීරයේ නොයෙක් රෝගාබාධයන්ට පිළියම් සෙවීම.
ජලත්‍රාසය[නා.] ජලභීතිකාව.
ජලද[නා.ප්‍ර.] වැහි වලාකුළ; මේඝය.
ජලධාරාව[නා.] ගලා යන දියපහර; දිය දහර; දිය කඳ.
ජලධි[නා.ප්‍ර.] මුහුද; සයුර; සාගරය.
ජලනහර[නා.ප්‍ර.] (පොළොව යට ඇති නහර වැනි) සිහින් දිය උල්පත්.
ජලනිෂ්‍යන්දය[නා.] දිය ඉනීම; දිය වෑස්සීම.
ජලනිසේකය[නා.] දිය ඉසීම.
ජලපන්දු ක්‍රීඩාව[නා.] පාපන්දුවක් තරම් පන්දුවකින් පිහිනුම්කරුවන් අතර පැවැත්වෙන ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
ජලපීඩන(පාරිභා.) [වි.] ජලය හෝ ද්‍රව තදවීමේ බලයෙන් ක්‍රියාත්මක වන ජලවාහක (=hydraulic).
ජලපීඩන යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව පීඩන බලයෙන් යමක් තද කරන යාන්ත්‍රික උපකරණය (=hydraulic Press).
ජලපුටිකා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දිය උරා ගන්නා සියුම් සිදුර; කුඩා දිය කුහරය(=water pore).
ජලමල[නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර හා අශූචි.
ජලමාතිකා[නා.ප්‍ර.] ජල මාර්ගය.
ජලමාපකය, ජලමාපනය[නා.] (පාරිභා.) නිවාස ආදියට සැපයෙන වතුර ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණය (=water gauge).
ජලමුක්ත(පාරිභා.) [වි.] දිය ඉවත් කළ; විජලිත (=dehydrated).
ජලමුද්‍රා වැසිකිළි[නා.ප්‍ර.] ජලයෙන් ඇවිරී සිටින විවරය ඇතිව පිළියෙල කළ වැසිකිළිය; දුගඳ වහනය ජලය ස්තරයක් මඟින් වළක්වනු ලබන වැසිකිළිය.
ජලමුද්‍රාව(පාරිභා.) [නා.] දියෙන් ඇවුරුණු දෙය; ජලයෙන් මුද්‍රා කොට යමක් අවුරා තැබීම (=water seal).
ජලරුහ(පාරිභා.) [වි.] ජලයෙහි හෝ ජලාශ්‍රිත ව වැඩෙන; ජලජ (=aquatic).
ජලරෝධක[වි.] ජලපරිරෝධක .
ජලලඹ[වි.] ජලයෙන් බර වුණු; දියපිරුණු.
ජලවක[නා.] පුර පක්ෂයෙහි හෝ අව පක්ෂයෙහි හතරවැනි තිථිය; චන්ද්‍රයාගේ සිවුවැනි කලාව පැමිණි දිනය.
ජලවහනය1. [නා.] දිය වැගිරීම; දිය ගලා යෑම; ජලය වෑස්සීම. 2. [නා.] ජලය වැගිරෙන්නට සැලැස්සීම; ජලය බැස යන්ට සැලසීම.
ජලවායුව[නා.] ගිනියම් කළ කාබන් සහිත ද්‍රව්‍යයක් මතින් හුමාලය යැවීමෙන් ලැබෙන කාබන්මොනොක්සයිඩ් සහ හයිඩ්‍රජන් අන්තර්ගත මිශ්‍ර වායුව.
ජලවාරක(පාරිභා.) [වි.] දිය වළක්වන; ජලය උරා නොගන්නා; ජලයට ඔරොත්තු දෙන (=water proof).
ජලවාෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] වාතයෙහි වායුවක් වශයෙන් පවතින ජලය (=water vapour).
ජලවාහක1. (පාරිභා.) [වි.] (නල හෝ ඇළ මාර්ගයෙන්) ජලය ගෙන යන. 2. [වි.] නල හෝ ඇළ මාර්ගයෙන් ගෙන යන ජලයේ බලයෙන් ක්‍රියා කරන (=hydraulic).
ජලවාහනය[නා.] උස් පෙදෙසක සිට පහත් පෙදෙසකට ජලය බැස යෑමට සැලැස්වීම.
ජලවාහිනී පද්ධතිය[නා.] ජලය හා දියර ආහාර ගෙන යන සියුම් නාල පඞ්ක්තිය.
ජලවිච්ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] ලවණයක් සමග ජලය ප්‍රතික්‍රියා කරවීමෙන් එ ලවණයෙන් අම්ලයක් හා භෂ්මයක් සෑදීම.
ජලශ්‍රෝතය, ජලශ්‍රෝතස1. [නා.] වේගයෙන් ගලා යන ජලය; සැඬ දිය පහර. 2. [නා.] සාගරයෙහි ගංගාවක් මෙන් ගලා යන දියපහර; දියවැල.
ජලශාක[නා.ප්‍ර.] ජලය මතුපිට හෝ ජලයෙහි ගිලී පවතින ශාක, ජල බහුල ස්ථානවල වැඩෙන පැළෑටි.
ජලශුෂ්ක[වි.] දිය සිඳුණු; ජලය නැති; වියැළුණු.
ජලෂේකය, ජලසේකය[නා.] ජලයෙන් තෙමීම; දිය ඉසීම; නෑවීම; යමක් මත දිය වත්කිරීම.
ජලසංචායක[වි.] (උද්භි.) ජලය රැස් කර තබන; නියං කාලයේ දී ලබා ගනු පිණිස ශාකය තුළ ජලය රැස්කර තබා ගන්නා වූ.
ජලසංමුද්‍රිත[වි.] දිය පිටවීම හෝ ඇතුළු වීම වැළකෙන පරිදි තදින් වසන ලද (=water-tight).
ජලසන්නිය[නා.] වමනය; තදින් බඩ විරේක වීම ආදිය ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්.
ජලස්කන්ධය1. [නා.] එකට එකතු වූ දිය රැස; දිය කඳ; ජලරාශිය. 2. [නා.] අඛණ්ඩව ගලා බස්නා ජල ධාරාව; දිය දහර; දියකඳ.
ජලස්ථ[වි.] දියෙහි පිහිටි; වතුරෙහි වෙසෙන හෝ තිබෙන.
ජලස්ථිති විද්‍යාව[නා.] (භෞති.) නිශ්චල ද්‍රවවල පීඩන හා බල පිළිබඳ යාන්ත්‍රික විද්‍යාව; ද්‍රවස්ථිති විද්‍යාව.
ජලස්‍රාවය[නා.] ජලය ගැලීම; දිය වැගිරීම.
ජලහෝරා යන්ත්‍රය[නා.] ජලයේ උපකාරයෙන් වේලාව දක්වන පැරණි උපකරණයක්; පෑතැටිය.
ජල්පනය1. [නා.] කීම; කථා කිරීම; බිණීම. 2. [නා.] මැතිරීම; ජප කිරීම. 3. [නා.] මෙනෙහි කිරීම; ආවර්ජනා කිරීම.
ජල්පිතය1. [නා.] කියන ලද දෙය; කීම. 2. [නා.] හිස් කථාව; නන්දෙඩවිල්ල.
ජල්ලි1. [නා.ප්‍ර.] ජෙලටින් ආදියෙන් සාදා ගන්නා මෘදු ලොඳ වැනි රසවත් කෑමක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ශාක ද්‍රව්‍යවලින් ලබා ගන්නා එවැනි ම ද්‍රව්‍යය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඕනෑ ම ලොඳ වැනි ද්‍රව්‍යයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ක්‍රීඩාවක්; පන්දු කෙළිය.
ජල්ලි අල්ලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දබර කරනවා; සණ්ඩු කරනවා.
ජල්ලි දමනවා[ක්‍රි.] ජල්ලි ක්‍රීඩාවෙන් දිනූ පිල පැරදුණු පිලට කෙළිකවට ගී ගයනවා.
ජලාංගවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] (වෘක්ෂලතාදියෙහි මුල්, අතු ආදිය) ජලය දෙසට හෝ ඉන් බැහැරට ඇදී යෑම; ජලයේ උත්තේජකයට ප්‍රතිචාරය දැක්වීම; ජලාවර්තනය. (=hydrotropism)
ජලාකර්ෂක[ජල+ආකර්ෂක] 1. (පාරිභා.) [නා.] තෙතමනය උරා ගන්නා; ජලය බී ගන්නා; ජලය අවශෝෂණය කරන (=hygroscopic). 2. [නා.] තෙතමනය උරා ගැනෙන නමුත් ද්‍රව නොවන ඝන ද්‍රව්‍යයක්.
ජලාඤ්ජලිය[ජල+අඤ්ජලිය] [නා.] වතුර පුරවා ගත් දෑත; දියදෝත.
ජලාපවහනය[ජල+අපවහනය] [නා.] (පාරිභා.) ජලය උපකාර කොට ගෙන නළ මගින් කසළ බැහැර කිරීම (=drainage).
ජලාබු[නා.ප්‍ර.] දරු බොක්ක; ගර්භාශය; දලබුව.
ජලාබුජ1. [වි.] දලබුවෙන් උපදින; මාතෘ ගර්භයකින් ජනිත වන. 2. (උද්භි.) [වි.] ගසේ තිබියදීම හෝ ගෙඩිය තුළ දී ම බීජ හටගන්නා; මවු ශාකයෙන් වෙන් වීමට පෙර පැළවෙන. 3. (සත්ව.) [වි.] (උපදින විට ම) බෙහෙවින් වැඩී බිහි වන; වැඩුණු සත්ත්වයන් ලෙස උපත ලබන. [නා.ප්‍ර.] මවුකුසයෙහි උපදින සත්ත්වයා.
ජලාභේද්‍ය[වි.] වතුර උරා නොගන්නා; ජලය කාන්දු නොවන.
ජලාර්ණවය[ජල+අර්ණවය] 1. [නා.] මුහුද. 2. [නා.] වර්ෂා සෘතුව.
ජලාර්ධගෝලය[ජල+අර්ධගෝලය] [නා.] (භූගෝ.) ගොඩ බිමට වඩා සාගර අධික ව ඇති අර්ධ ගෝලය; ජලය වැඩි අර්ධ ගෝලය.
ජලාලය[ජල+ආලය] (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලජ සතුන් ඇති කිරීමට හා පැළෑටි වැඩීමට ඇති කුඩා ටැංකිය හෝ ටැංකි ගණනාවකින් යුත් ගොඩනැගිල්ල; ජලචර ප්‍රදර්ශන ශාලාව(=aquarium).
ජලාවගාහය[ජල+අවගාහය] [නා.] දියෙහි නිමග්න වීම; දිය යට ගිලීම.
ජලාවර්තන චක්‍රය(පාරිභා.) පෘථිවියේ ජලය වාෂ්ප, හිම, වැසි ආදි වෙනස් තත්ත්වවලට පත් වෙමින් නැවත නැවතත් කලින් තිබුණු තත්ත්වයටම පත් වීමේ ක්‍රියා දාමය (=hydrologic cycle).
ජලාවර්තනය[නා.] ජලයේ උත්තේජකයට ප්‍රතිචාරය දැක්වීම; (වෘක්ෂලතාදියෙහි මුල්, අතු ආදි අවයව) ජලය දෙසට හෝ ඉන් බැහැරට ඇදී යෑම.
ජලාවර්තය[ජල+ආවර්තය] [නා.] දිය සුළිය.
ජලාවශෝෂණය[ජල+අවශෝෂණය] (පාරිභා.) [නා.] (ශාක, කොළ; මුල් ආදියෙන්) දිය උරාගැනීම; වීම ජලය අවශෝෂණය (=water absorption).
ජලාවාටය[ජල+ආවාටය] [නා.] දිය පිරුණු වළ; වතුර වළ.
ජලාශය[නා.] (වැව් පොකුණු ආදි) වතුර රඳා තිබෙන විශාල ප්‍රදේශය; ජලය රැස් කරන ටැංකි ආදි දෑ.
ජලාශ්‍රිත[ජල+ආශ්‍රිත] [වි.] ජලයෙහි ඇසුර ඇති; දිය රැඳුණු; වතුර ඇති.
ජලිස්[නා.ප්‍ර.] දිගටත් හරහටත් ලී පටි ගසා කරන ආවරණය; ගරාදිය.
ජලීය1. [වි.] ජලය වැනි; ද්‍රවාකාර. 2. [වි.] වතුර අඩංගු; ජලය සහිත; දිය බහුල. 3. [වි.] ජලයෙහි හටගත්; ජලජ. 4. [වි.] දියෙහි හැසිරෙන; ජලචර.
ජලීයරස(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘෂ්ඨවංශිකයන්ගේ ඇසෙහි කාචයත් දෘෂ්ටිවිතානයත් අතර අවකාශයෙහි පිහිටි ජලය වැනි ද්‍රව කොටස (=aqueous vapour).
ජලූකයා, ජලූකාවා, ජලෝකාවා[නා.] දිය කූඩැල්ලා; පූඩලුවා.
ජලෝගිය[නා.] නොපැසුණු රා; මද්‍ය භාවයට නොපැමිණි සුරාව; මීරා.
ජලෝඝය[ජල+ඕඝය] [නා.] සැඩ දියපාර.
ජලෝද්ගමනය[ජල+උද්ගමනය] (පාරිභා.) [නා.] (ශාකයක) දිය උඩට ඇදී යෑම; ජලය ඉහළට යෑම (=ascent of water).
ජලෝද්භිදය[ජල+උද්භිදය] [නා.] ජලයෙහි වැඩෙන ශාකය; ජලශාකය.
ජව බලය[නා.] දිවීමේ වේගය; වේග ශක්තිය; ධාවන ශක්තිය.
ජව සුළඟ[නා.] හදිසියේ ඇති වී සුළු වේලාවකින් නැවතෙන ප්‍රචණ්ඩ සුළඟ.
ජවදූත සේවය[නා.] ඉතා විශ්වසනීය හා ආරක්ෂාකාරී ලෙස ඉතා ඉක්මනින් භාණ්ඩ තැපැල් කිරීමේ ක්‍රමයක් (=courier service).
ජවන[වි.] වේගයෙන් ගමන් කරන හෝ දුවන; ශීඝ්‍රගාමී.
ජවන ඉසව්ව1. [නා.] (කිසියම්) දිවීමේ තරගයක් සඳහා නියමිත දුර ප්‍රමාණය. 2. [නා.] දිවීමේ තරගයක තරංග අංකය.
ජවන චිත්තය[නා.] (අභි.) චිත්ත වීථියක යෙදෙන අරමුණ දැන ගැනීමේ හා ඒ ඒ ක්‍රියා සිදු කිරීමේ අධික වේගය ඇති සිත; ජවන්සිත.
ජවන ප්‍රඥාව[නා.] යුහුසුලු ව ක්‍රියා කරන ඥාණය; වේගවත් නුවණ.
ජවන වේගය[නා.] දුවන්නා වූ වේගය; දිවයන වේගය; ජවය.
ජවනය1. [නා.] වේගයෙන් ගමන් කිරීම හෝ දිවීම; ශීඝ්‍රගාමිත්වය. 2. [නා.] ජවන චිත්තය.
ජවනයා[නා.] අශ්වයා.
ජවනිකාව1. [නා.] තිරය; කඩතුරාව. 2. [නා.] නාට්‍යයක රඟපෑම් කොටස; නිරූපිත කොටස.
ජවය1. [නා.] (ගමන් කිරීමෙහි, ධාවනයෙහි, වැඩ කිරීමෙහි) ඉක්මන්බව; වේගය; ශීඝ්‍රතාව. 2. [නා.] (කාය) ශක්තිය; (සවි) බලය. 3. [නා.] නියමිත කාලයක් තුළදී නිකුත්කරන ශක්ති ප්‍රමාණය.
ජවරෝදය(පාරිභා.) [නා.] ඇන්ජිමක වේගයෙහි හෝ කම්පනයෙහි හෝ සමතුලනයක් ඇති කිරීම සඳහා දඟර කඳකට සවි කරන බර රෝදය (=flywheel).
ජවාධිකයා1. [නා.] අධික ධාවන වේගයෙන් යුත් තැනැත්තා. 2. [නා.] වේගයෙන් දුවන අශ්වයා.
ජවුසන්, ජවුසෙන්1. [නා.ප්‍ර.] මුස්ලිම් ජනයාගේ ආගමික උත්සවයක් සම්බන්ධ නැටුම විශේෂයක්. 2.(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නුසුදුසු අන්දමට විනෝද වෙමින් කාලය ගතකිරීම; විගඩම.
ජසය, ජසේ(කථා.) [නා.] පංච පෙතේ මුදුන; අවසන් කොටුව; ජබය.
ජහජරාව(කථා.) [නා.] ඉතා අපිරිසිදු දෙය; කුණු වී පල්වෙමින් පවතින වී දෙය; දුර්ගන්ධ ද්‍රව්‍යය.
ජහනය[නා.] ඉවත් කිරීම; දුරු කිරීම; ප්‍රතික්ෂේප කිරීම.
ජහර1. (කථා.) [නා.] ජරා වූ; අපිරිසිදු. 2. [නා.] දිරාපත්; ඔතෑනි; දුර්වල.
ජහරි[වි.] කෑදර; බඩජාරි.
ජහරියා[නා.] කෑදරයා; අහරට ගිජු තැනැත්තා; බඩජාරියා.
ජළ මඩුල්ල[නා.] හැඩපලු ගෙතුණු කෙස් වැටිය; ජටා මණ්ඩලය; දළ මඬුල්ල.
ජ්වරය[නා.] උණ රෝගය.
ජ්වලන1. [නා.] බබළන; දිලිසෙන. 2. [නා.] දැල්වෙන; ඇවිළෙන. 3. [නා.] වේගයෙන් ගිනි ගන්නා; ක්ෂණික ව ඇවිළෙන; වහා දහනය වන. 4. [නා.] දැවිල්ල සහිත; දාහ ගතියෙන් යුත්.
ජ්වලන අංකය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයකට ගිනි ඇවිළීමට අවශ්‍ය වාෂ්ප නිකුත් වන අවම උෂ්ණත්ව මට්ටම (=flash point).
ජ්වලන ප්‍රහාරය(පාරිභා.) [නා.] අන්තර් දහන එන්ජිමක මිශ්‍රණය ගිනි ගැන්වීමේ හෙවත් බලය නිපදවීමේ පහර (=firing stroke).
ජ්වලනය1. (පාරිභා.) [නා.] ගිනි ගැනීම; දැල්වීම. 2. [නා.] සිලින්ඩරයක් තුළ ඇති පැට්‍රල් වායු මිශ්‍රණයට (විද්‍යුත් පුලිඟු මගින්) ගිනි ගැන්වීම; ස්ඵෝටක ද්‍රව්‍යයකට ගිනි ඇවිළීම.
ජ්වලිත1. [වි.] පත්තු වුණු; දැල්වුණු; ඇවිළුණු. 2. [වි.] බැබළුණු; දිලිසුණු. 3. [වි.] රත්වූ; උණුසුම් වූ· 4. (ක්‍රිස්ති.) [වි.] ඉතා භක්තිමත්.
ජ්වලෝපච්ඡේදය[නා.] ගිනිදැල් නැති වීම; ගින්.
ජ්වාලය, ජ්වාලාව1. [නා.] ගිනි දැල්ල; ගිනි සිළුව. 2. [නා.] ගිනිමැලය.
ජ්‍යාමිතිය[නා.] අවකාශයෙහි (රේඛා, පෘෂ්ඨ, ඝන ආදි) වස්තු පිළිබඳ ලක්ෂණ හා සම්බන්ධතා හා ආශ්‍රිත විද්‍යාව; රේඛා ගණිතය.
ජ්‍යාය1. (ප්‍ර. යෙදේ) [නා.] දුන්නෙහි ලණුව; දුනු දිය. 2. [නා.] පොළොව; පෘථිවිය. 3. (පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක කොටසක් වෙන් කරන ඍජු රේඛාව.
ජ්‍යේෂ්ඨ1. [වි.] මුල් වූ; අග්‍ර; අධිපති. 2. [වි.] වයසින් වැඩි වූ; වැඩිමහල්; දෙටු; වැඩිහිටි. 3. [වි.] උතුම්; උසස්; ශ්‍රේෂ්ඨ; උත්කෘෂ්ට.
ජ්‍යේෂ්ඨයා1. [නා.] මූලිකයා; ප්‍රමුඛයා; නායකයා; ප්‍රධානයා. 2. [නා.] වයසින් වැඩි වූ තැනැත්තා; වැඩිමහල්; වැඩිහිටියා.
ජ්‍යෝත්ස්නා[නා.ප්‍ර.] සඳ එළිය; චන්ද්‍රකාන්තිය.
ජ්‍යෝති[නා.ප්‍ර.] කාන්තිය; ශෝභාව; ආලෝකය.
ජ්‍යෝතිර් විද්‍යාව[නා.] (චන්ද්‍ර සූර්ය ආදි) ග්‍රහ වස්තූන්ගේ පිහිටීම (විශේෂයෙන්) මිනිස් ජීවිත කෙරෙහි බලපාන හැටි උගන්වන ශාස්ත්‍රය; ජ්‍යෝතිෂය.
ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රඥයා[නා.] ජ්‍යෝතිෂය උගත් තැනැත්තා; නක්ෂත්‍රකාරයා; දෛවඥයා.
ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රය[නා.] නක්ෂත්‍රය; හෝරා ශාස්ත්‍රය; ජෝතිර්විද්‍යාව.
ජා1. [නා.ප්‍ර.] ජාතක කථාව; ජාතකය; දාව. 2. [නා.ප්‍ර.] බිරිය; භාර්යාව; ජායාව. 3. [නා.ප්‍ර.] මැලේ ජාතිය.
ජාං බේරාගන්නවා, ජාන් බේරාගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] කිසියම් කාර්යයක් කිරීමට ගොස් අමාරුවේ නොවැටී බේරෙනවා.
ජාංගල, ජාඞ්ගල1. [වි.] ජලය හිඟ; නිර්වාරි. 2. [වි.] කැලෑ; කැලෑබද. 1. [නා.ප්‍ර.] වියලි බිම; මුඩු බිම; නිර්වාරි ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] වන පෙදෙස; කැලෑව; අරණ්‍යය. 3. [නා.ප්‍ර.] වන සතුන්ගේ මාංසය; දඩමස. 4. [නා.ප්‍ර.] වලිකුකුළා.
ජාකොටුව[නා.] මසුන් කොටු කර අල්ලා ගැනීමට දියෙහි ලී සිටුවා බඳින කොටුව.
ජාගර[වි.] අවදි ව සිටින; නොනිඳා සිටින; නිදි වරන.
ජාගරණය1. [නා.] අවදි ව සිටීම; නිදි වැරීම. 2. [නා.] සිහි එළවා විසීම.
ජාඩ්‍යය1. [නා.] සිසිල් බව; ශීතල ස්වභාවය. 2. [නා.] නොදන්නාකම; මෝඩකම; ජඩ භාවය.
ජාඩි[නා.ප්‍ර.] ගොරක, ලුණු ආදිය මිශ්‍ර කොට බරණිවල දමා කල් තබා ගැනීමට සැකසූ මාළු (මත්ස්‍ය මාංස).
ජාත[වි.] උපන්; හටගත් පහළ වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] ඉපදීම; ජන්මය; සම්භවය. 2. [නා.ප්‍ර.] සමූහය. රාශිය.
ජාත කර්මය[නා.] දරුවකු උපන් මොහොතෙහි සිදු කරන මංගල චාරිත්‍ර විධිය.
ජාතක[වි.] ඉපිද වූ; පිළිසිඳ ගත්. 1. [නා.ප්‍ර.] උපත; ජන්මලාභ. 2. [නා.ප්‍ර.] බෝසතුන්ගේ අතීත උත්පත්ති දැක්වෙන කථා.
ජාතක දරුවා[නා.] නීති ප්‍රකාර විවාහ වූ දෙමාපියනට උපන් දරුවා; පිය උරුමයට හිමි දරුවා.
ජාතක පොත[නා.] බෝධිසත්ත්ව චරිත කථා ඇතුළත් සිංහල ග්‍රන්ථය; පන්සිය පනස් ජාතක පොත.
ජාතකකථා[නා.ප්‍ර.] බෝසතුන්ගේ චරිත කථාව; බෝසත් සිරිත.
ජාතකභාණක[නා.ප්‍ර.] ජාතක පාළිය වනපොත් කළ තැනැත්තා; ජාතකකථා දේශනා කරන්නා.
ජාතභූමිය[නා.] උපන් බිම; මවුබිම; ජන්ම භූමිය.
ජාතරූප1. [නා.ප්‍ර.] අමු රන්; රත්රන්; ස්වර්ණ. 2. [නා.ප්‍ර.] රිදී; රජත; උපතින් ම ලත් රූපාකාරය.
ජාතවේද1. [නා.] ගින්න; ගින්දර; අග්නිය. 2. [නා.] ගිනි දෙවියා. 3. [නා.] රත්රන්.
ජාතස්සරය[නා.] ස්වාභාවික විල; ඉබේ හැදුණු විල; ස්වයංජාත විල.
ජාත්‍යන්තර[ජාති+අන්තර] [වි.] වෙන වෙන ජාතීන් පිළිබඳ; ජාතීන් අතර වූ; අන්තර්ජාතික.
ජාත්‍යන්තර අධිකරණය[නා.] ජාතීන් අතර ඇතිවන නීතිමය ආරාවුල් විසඳීමටත් නීතිගැටලු පිළිබඳ ව එක්සත් ජාතීන්ට උපදෙස් දීමටත් ජාත්‍යන්තර ව පිළිගත් පනත් හා සම්මුති බිඳවැටීමෙන් අගතියට පත් අවස්ථාවක පැමිණිලි කළහැකි එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය.
ජාත්‍යන්තර ණය අරමුදල[නා.] ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා ලෝක බැංකුව මගින් රටවල ණයදීම පිණිස යොදවා ඇති ණය අරමුදල.
ජාත්‍යන්තර නීතිය[නා.] අන්තර් ජාතික වශයෙන් සම්මුතියෙන් පිළිගනු ලබන නීති පද්ධතිය; ස්වාධීන රාජ්‍යයන් හා අන්තර් ජාතික ආයතනයන් අතර පිළිගැනෙන පොදු නීතිය (=international law).
ජාත්‍යන්තර බැංකුව[නා.] වෙන වෙන ජාතීන් අතර හෝ රටවල් අතර ගනුදෙනු හුවමාරුව සඳහා ඇති මුදල් ආයතනය; අන්තර් ජාතික වශයෙන් මුදල් හුවමාරු කටයුතු කෙරෙන බැංකුව.
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල(පාරිභා.) [නා.] ජාත්‍යන්තර විනිමය ස්ථායීකරණය; තුලිත හා ක්‍රමවත් වෙළඳාම දියුණු කිරීම හා (සංවර්ධන කටයුතු සඳහා) මුදල් ප්‍රතිපාදනය පිණිස වූ අරමුදල් සංවිධානය (=international monetary fund).
ජාත්‍යන්තර විනිමය[නා.] ජාතීන් අතර මුදල් වර්ග හුවමාරු කෙරෙන මධ්‍යස්ථානට අන්තර් ජාතික ලෙස මුදල් ගනුදෙනු කරන ආයතනය.
ජාත්‍යන්තර ශබ්දශික්ෂා හෝඩිය[නා.] ලෝකයේ කවර බසක වුවද උච්චාරණය ලියා දැක්වීමට හැකි වනසේ සකස් වූ වාග්විද්‍යා සංකේත මාලාව.
ජාත්‍යන්ධයා[ජාති+අන්ධයා] [නා.] උපතින් ම ඇස් නොපෙනෙන්නා; උපන් අන්ධයා.
ජාත්‍යභිමානය[නා.] තම ජාතිය පිළිබඳ පවත්නා උසස් හැඟීම.
ජාත්‍යභිවෘද්ධිය[නා.] ජාතියේ දියුණුව; දැයේ නැඟුම.
ජාත්‍යර්ථය[නා.] ජාතිය යන තේරුම.
ජාත්‍යාදිය1. [නා.] ඉපදීම මුල්කොට ඇති සිද්ධි. 2. [නා.] අවමන් පිණිස හෝ ගර්හා පිණිස ඇද දක්වන හීන කුලවත්බව ආදිය. 3. [නා.] ජාති ද්‍රව්‍ය යනාදිය.
ජාත්‍යාලය[නා.ප්‍ර.] ජාති ආලය; ජාතිය කෙරෙහි ඇති බලවත් ඇල්ම.
ජාත්‍යුන්නතිය[නා.] ජාතියේ අභිවෘද්ධිය; දැයේ දියුණුව.
ජාත්‍යුන්මත්තක[ජාති+උන්මත්තක] [වි.] උපතින් ම උමතු; සහජයෙන් සිහි විකල.
ජාති1. [නා.ප්‍ර.] ඉපදීම; හට ගැනීම; උත්පත්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මවකගේ කුසෙහි හෝ ඕපපාතිකව හෝ හටගන්නා ස්කන්ධය; පංචස්කන්ධය. 3. [නා.ප්‍ර.] හේතූන් නිසා හටගත් ධර්මස්වභාවය. 4. [නා.ප්‍ර.] අෂ්ටාර්ය පුද්ගලයන්ගේ උතුම් පැවැත්ම; ආර්යශීලය. 5. [නා.ප්‍ර.] උත්පත්තිය හා මරණය අතර කාලපරිච්ඡේදය. 6. [නා.ප්‍ර.] (සමාන) වංශය; නිකාය වර්ගය. 7. [නා.ප්‍ර.] ජනතාව; රටවැසි සමූහයා; දැය. 8. [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි වර්ගයකට ලැබෙන පොදු නම.
ජාති ලක්ෂණය1. (පාරිභා.) [නා.] කිසියම් වර්ගයකට හෝ ජාතියකට පොදු ස්වාභාවික ගුණය. 2. (කථා.) [නා.] උත්පත්තියෙන් හෝ පරපුරින් ලබන හැඩගැස්ම.
ජාති වාත්සල්‍යය[නා.] ජාතියට ඇති සෙනෙහස; ජාතිය පිළිබඳ මහත් ඇල්ම.
ජාති හිතෛෂියා[නා.] තම දැයට ඇලුම් ඇති තැනැත්තා; ස්වකීය ජාතියට හිතවත් තැනැත්තා.
ජාතික[වි.] ජාතිය වර්ගය හෝ කුලය හා සම්බන්ධ; ජාතියට අයත් හෝ පොදු වූ.
ජාතික අධ්‍යාපනය[නා.] රටට ම පොදු වූ ඉගැන්වීම් පරිපාටිය; ජාතික පරමාර්ථයන් අනු ව සකස් වුණු අධ්‍යාපනය.
ජාතික අනන්‍යතාව[නා.] ජාතියක් සතු අනන්‍ය සාධාරණ ලක්ෂණය; ජාතියක් අන්‍ය ජාතීන්ගෙන් වෙන් කොට දැක්විය හැකි ලක්ෂණය.
ජාතික ආණ්ඩුව[නා.] දේශපාලන පක්ෂ සියල්ල ම හෝ වැඩි ගණනක් එකමුතු ව පිහිටුවා ගන්නා ආණ්ඩුව.
ජාතික ආදායම[නා.] රටක නිෂ්පාදන භාණ්ඩවල සහ රටවැසියන්ගෙන් සැපයෙන සියලුම සේවාවන්හි මූල්‍ය වටිනාකම්වල මුළු එකතුව.
ජාතික ආරක්ෂාව(පාරිභා.) [නා.] අභ්‍යන්තරික වශයෙන් රට රැකීම (=national defence).
ජාතික ඇඳුම[නා.] යම් ජාතියකට අයත් වන්නන් විසින් තමන්ට ආවේණික ලෙස සලකන පොදු ඇඳුම.
ජාතික කොඩිය[නා.] රටක පුරවැසියන් පොදු සම්මතයෙන් පිළිගත් ධ්වජය; ජාතියක් හෝ රටක් හෝ හඳුන්වන කොඩිය.
ජාතික ගීය[නා.] යම් රටක වැසියන් ජාත්‍යභිමානි හැඟීම පළ කිරීම ද සිය රටට අවනතභාවය ප්‍රකාශ කිරීම ද සඳහා උත්සවාවස්ථා ආදියෙහි දී ගැයීම පිණිස සකස් කරගත් ගීය.
ජාතික ධනය[නා.] රටක ස්වභාවික සම්පත්වලින් ශ්‍රමයෙන් හා නිෂ්පාදනවලින් උපදින ධනය.
ජාතික භාෂාව[වි.] කිසියම් ජාතියක් පාරම්පරිකව භාවිත කරන පොදු බස; රටක බහුතර සංඛ්‍යාව ව්‍යවහාර කරන බස.
ජාතික රාජ්‍යසභාව[වි.] මහා මැතිවරණයකින් පත්කර ගනු තෝරා ලබන නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත මැතිසබය; පාර්ලිමේන්තුව.
ජාතික ව්‍යාපාරය1. [නා.] රටක ස්වාධිනත්වය උදෙසා ගෙන යන ව්‍යාපාරය. 2. [නා.] ජාතික දියුණුව ඇති කිරීමේ වැඩ පිළිවෙළ.
ජාතික වීරයා[නා.] සිය ජාතිය නඟා සිටුවීම සඳහා කැප වී වැඩ කළ පුද්ගලයා; ජාතිය වෙනුවෙන් දිවි පිදූ පුද්ගලයා.
ජාතික සමගිය[නා.] රටක වෙසෙන විවිධ ජාතීන් අතර එකමුතුකම.
ජාතික හැඳුනුම්පත[නා.] පුද්ගලයන්ගේ අනන්‍යතාව තහවුරු කරනු සඳහා පුද්ගලයන් ලියාපදිංචි කිරීමේ කොමසාරිස්වරයා විසින් නිකුත් කරනු ලබන හැඳුනුම්පත; අනන්‍යතා පත්‍රය.
ජාතිකයා[නා.] කිසියම් ජාතියකට හෝ වර්ගයකට අයත් පුද්ගලයා.
ජාතික්ෂය1. [නා.ප්‍ර.] උත්පත්තිය ක්ෂය කිරීම; උපත කෙළවර කිරීම; නිවන් දැකීම. 2. [නා.ප්‍ර.] අභාවය; කාලක්‍රියා කිරීම.
ජාතිකාගම[ජාතික+ආගම] [නා.ප්‍ර.] ජාතියකට අයත් ආගම; ජාතියක පොදු ආගම.
ජාතිකානුරාගය[නා.] ජාතිය පිළිබඳ ඇති ඇල්ම; ආදරය.
ජාතිකාභිමානය[නා.] ජාතික අභිමානය; සිය ජාතිය පිළිබඳ ව ඇතිවන්නා වූ උදාර හැඟීම.
ජාතිගතිය(කථා.) [නා.] සහජයෙන් ලැබුණු ගතිගුණය; උපතින් ලත් පුරුද්ද.
ජාතිද්‍රෝහියා[නා.] ස්වකීය ජාතියට එරෙහි ව ක්‍රියා කරන්නා; ජාතියට සතුරු වන තැනැත්තා.
ජාතිදුක[නා.] (නැවත නැවත) ඉපදීමේ දුක; සසර දුක.
ජාතිනාමය[නා.] (ව්‍යාක.) සත්ත්ව වෘක්ෂ ආදි එක් එක් වර්ගය පොදුවේ හඳුන්වන නාමය.
ජාතිබධිරයා[නා.] උත්පත්තියෙන් ම බිහිරා; ජන්මයෙන් ම කන් නොඇසෙන තැනැත්තා.
ජාතිභ්‍රෂ්ටයා[නා.] ජාතිය පහත හෙළන්නා; ස්වකීය වර්ගයාට අවමාන කරන්නා.
ජාතිභේදය1. [නා.] ජාතීන් අනු ව කොටස් කිරීම; ජාති අනු ව බෙදීම හා වෙනස්කම් කිරීම. 2. [නා.] කුල අනු ව බෙදීම; කුල භේදය.
ජාතිමත්[වි.] උසස් ගෝත්‍රයකට අයත්; ශ්‍රේෂ්ඨ වංශයක් ඇති.
ජාතිමද[නා.ප්‍ර.] ගෝත්‍රය නිසා ඇති වන මානය; වංශය නිසා ඇති කරගන්නා ගර්වය.
ජාතිමාමක[වි.] ජාතිය පිළිබඳ මමත්වය ඇති; කුලගෝත්‍රය පිළිබඳ ව මගේය යන හැඟීම ඇති.
ජාතිමූගයා[නා.] උපතින් ගොළු වූ තැනැත්තා.
ජාතිරඞ්ග මාණික්‍යය[නා.] ස්වභාවයෙන් ම බැබළෙන මැණික; පළිඟුමිණ; ස්ඵටිකය.
ජාතිරත්රන්[නා.ප්‍ර.] වෙනත් ලෝහාදියක් මිශ්‍ර නොකළ; පිරිසිදු රත්රන්; දඹරන්.
ජාතිවාදය1. [නා.] ජාති, ගෝත්‍ර පිළිබඳ අඩු ලුහුඬු මතු කොට කථා කිරීම. 2. [නා.] තම ජාතිය ම ඉස්මතු කොට සැලකීම.
ජාතිවෛරය[නා.ප්‍ර.] (පූර්ව ජාතියක සිට පවත්වාගෙන එන) ජන්ම ක්‍රෝධය; දැඩි ක්‍රෝධය.
ජාතිසම්පන්න[වි.] උසස් පරපුරින් යුතු; යහපත් වංශ පරම්පරාවෙන් යුක්ත.
ජාතිස්මරණ ඥානය[නා.] අතීත ජාති සිහි කිරීමේ නුවණ.
ජාතීන්ගේ සංගමය[නා.] අන්තර් ජාතික සහයෝගය සඳහා පිහිටවනු ලැබූ සංවිධානයක්.
ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව[නා.] ජාන හුවමාරුව පිළිබඳ විද්‍යාව (=genetic engineering).
ජාන තාක්ෂණය[නා.] පුද්ගලයන්ගේ සුවිශේෂ වෙනස්කම්වලට ගැළපෙන ලෙස වර්ණ දේහක අනුපිළිවෙළින් පිහිටා ඇති බවට උපකල්පිත ඒකක පිළිබඳ ශිල්පීය ක්‍රමය; ප්‍රවේණ්‍යණුව පිළිබඳ ශිල්පීය ක්‍රමය.
ජානක ක්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රජනනය ඇති කිරීම; ප්‍රජනන කාර්යය.
ජානනය[නා.] දැන ගැනීම; විජානනය.
ජානපදිකයා[නා.] ජනාවාසයක පදිංචි කාරයා; ජනපද වැසියා.
ජානය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණදේහ තුළ පිහිටා ඇති ආවේණික ලක්ෂණ නිර්ණය කරන ඒකකය.
ජානු කපාලය[නා.] දණ පොල් කටුව; දණහිස් කටුව.
ජානු චක්‍රාස්ථිය[නා.] දණපොල්කටුව.
ජානු මණ්ඩලය[නා.] දණහිස; දණිස් සන්ධිය.
ජාමය[නා.] යාමය; රාත්‍රියෙන් තුනෙන් එකක කාල සීමාව.
ජාමවේලාව(කථා.) [නා.] රෑ මැදියමට පසු එන පැය දෙකතුන.
ජාම්බූනදස්වර්ණ, ජාම්බෝනදස්වර්ණ[නා.ප්‍ර.] ඉතා පිරිසිදු වටිනා රන් විශේෂයක්; දඹරන්.
ජායමාන1. [වි.] උපදින්නා වූ; හටගන්නා වූ. 2. (පාරිභා.) [වි.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවකින් සෑදුණු හැටියේ ම හෙයින් අතිශය ප්‍රතික්‍රියාකාරී වූ.
ජායා(පාරිභා.) [වි.] ස්ත්‍රි ලිංගික වූ; ජායාංගී(=female). [නා.ප්‍ර.] අඹුව; බිරිය; භාර්යාව.
ජායාංගධරය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් මල්වල රේණු හා ජායාංගය අතර දික් වූ ග්‍රාහකය; ඩිම්බකෝෂයට ආධාරක වූ නටුව හෝ වෘන්තය (= gynophore).
ජායාංගය(පාරිභා.) [නා.] මලක ස්ත්‍රී කේශර පද්ධතිය (=gynaecium).
ජායාංගි පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] ස්ත්‍රී ලිංගික කොටස පමණක් ඇති මල; ගෑනු මල (=pistillate flower).
ජායාපති[නා.ප්‍ර.] අඹුසැමි දෙදෙනා; යුවති පති දෙදෙනා.
ජාරණය(පාරිභා.) [නා.] සෛල දිරාපත් වීම (=lysis).
ජාරය, ජාරුව(කථා.) [නා.] අඩි තුනක හෙවත් අඟල් තිස් හයක දිග; යාරය.
ජාරයා[නා.] සොර සැමියා; අනියම් පුරුෂයා.
ජාරී[නා.ප්‍ර.] සොර අඹුව.
ජාල කවාටය[නා.] දැලක ආකාරයට සිදුරු සිටින සේ තැනූ කවුළුව; ජාලකවුළුව.
ජාලකය1. [නා.] යම් ස්ථාන සමූහයක් එකිනෙකට සම්බන්ධ ව පවතින රටාව. 2. (පාරිභා.) (විද්‍යු.) [නා.] විවිධ විදුලිබල ජනක ස්ථාන යා කෙරෙන සම්ප්‍රේෂණ මාර්ග පද්ධතිය.
ජාලධානිය(පාරිභා.) [නා.] දැලට සුදුසු නූල නිපදවීම සඳහා මකුළු සිරුරෙහි පිහිටි ග්‍රන්ථය (=arachnidian).
ජාලපාද[නා.ප්‍ර.] සම් සිවියකින් ඇඟිලි බැඳී ඇති (තාරා වැනි ජල ජීවීන්ගේ) පාද.
ජාලම(කථා.) [නා.] රැවටිල්ල; මායාව; ඉන්ද්‍රජාලය.
ජාලය1. [නා.] දැල. 2. [නා.] සමූහය; එකමුතුව.
ජාලයෝගය(පාරිභා.) [නා.] කොළයක නාරටි හෝ ශරීරයේ නහර දැලක් මෙන් රටාවක් අනු ව විහිදී යෑම (=anastomose).
ජාලහස්තපාද[වි.] දැල් කවුළුවක් මෙන් ඇඟිලි සම ප්‍රමාණ වූ අත් පාවලින් යුතු; දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් එකක්.
ජාලා[වි.] දැලක් බඳු; දැලක් මෙන් සිදුරු සහිත වූ.
ජාලානුබද්ධ[ජාල+අනුබද්ධ] [වි.] දැලෙහි බැඳුණු; දැලට හසු වූ.
ජාලාව1. [නා.] දැල; ජාලය. 2. [නා.] දීප්තිමත් ගිනි කඳ. 3. [නා.] රාශිය; සමූහය.
ජාලිකාව1. [නා.] ලෝහමය දැලින් සැදූ යුද ඇඳුම; දැල් සන්නාහය. 2. (පාරිභා.) [නා.] වමාරා කන සතුන්ගේ දැලක් බඳු දෙවැනි ආමාශය (=reticulum).
ජාවාරම1. [නා.] ව්‍යාපාරය; වෙළඳ ව්‍යාපාරික කටයුත්ත. 2. [නා.] අසම්මත වූ හෝ නීත්‍යනුකූල නුවූ ව්‍යාපාරය.
ජාවාරම්කාරයා1. (පාරිභා.) [නා.] වෙළෙන්දා; ව්‍යාපාරිකයා. 2. (කථා.) [නා.] අයුතු ලෙස ව්‍යාපාරික කටයුතු කරන්නා.
ජැකාඩ් යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] මෝස්තර සහිත රෙදි විවීම පහසු කිරීම සඳහා අළුව සමඟ එකට පාවිච්චි කරන උපකරණයක් (=jacquard loom).
ජැකිය[නා.] බරක් ඉහළට එසවීම සඳහා පාවිච්චි කරන (පහසුවෙන් එහා මෙහා ගෙන යා හැකි) යා උපකරණයක්; ජැක්කුව.
ජැකෙට්ටුව, ජකෙට්ටුව[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපක්ෂය ම උඩුකය වසා අඳින සාමාන්‍යයෙන් අත් දිග ඇඳුමක්.
ජැටිය, ජෙටිය[නා.] ජල යාත්‍රාවකින් ප්‍රවාහණය කරනු ලබන මගීන්ට පා තැබීමටත් භාණ්ඩ ගොඩ බෑමටත් ගොඩබිමින් දිය මතට නෙරා සිටින සේ ඉදි කර ඇති පාලම හෝ වේදිකාව.
ජැන්ඩි(කථා.) [වි.] උජාරු; අහංකාර; කැපීපෙනෙන සේ අඳින පලඳින.
ජැන්ඩිපට, ජැන්ඩිපොට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හවඩියේ මුදු යතුරු ආදිය එල්ලීම සඳහා තනා ඇති දම්වැල් පට.
ජැන්ඩිපහට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] ජේත්තුවට; ආඩම්බරයට; අලංකාර ලෙස.
ජෑම්[නා.ප්‍ර.] ඉදුණු පලතුරු සීනි මිශ්‍රකර තම්බා පල්පයක් සේ සාදා ගනු ලබන කෑම වර්ගයක්; පාන් ආදියෙහි තවරා කෑමට ගනු ලැබේ.
ජිගීෂාව[නා.] අන්‍යයන් අබිබවා ජය ලැබීමට ඇති බලවත් ආශාව.
ජිගුච්ඡාව1. [නා.] පිළිකුල; ජුගුප්සාව; අප්‍රසන්නතාව. 2. [නා.] නින්දාව; අපහාසය.
ජිඝච්ඡාව[නා.] කුසගින්න; ක්ෂුධාව.
ජිඥාසාව[නා.] දැන ගැන්මේ බලවත් කැමැත්ත; සෙවීමේ ආශාව.
ජිණ්ණ[වි.] දිරා ගිය; ජරාවට පත්; ජීර්ණ; දිරූ.
ජිත[වි.] ජය ගන්නා ලද; දිනූ; අනුන් පැරද වූ.
ජිතමාර[වි.] මාරයා දිනූ; දිනන ලද පස්මරුන් ඇති; තථාගයතන් වහන්සේ පිළිබඳ ව යෙදේ.
ජින1. [නා.ප්‍ර.] සියලු කෙලෙසුන් හා පස් මරුන් දිනූ තැනැත්තා; බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] බුදුරදුන් කල විසූ ෂට්ශාස්තෘ කෙනෙකුගේ නාමය; නිගණ්ඨනාථපුත්ත.
ජින බිම්බය[නා.] බුදු පිළිමය.
ජින වචනය1. [නා.] බුදුරදුන් දේශනා කළ ධර්මය; බුද්ධ දේශනාව. 2. [නා.] ත්‍රිපිටක පාළිය; පාළි භාෂාව,
ජිනපුත්‍ර[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ පුත්‍රයා; බෞද්ධ භික්ෂුව.
ජින්[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය වර්ග හෝ මෝල්ට් සැර පැසවා සාදා ගන්නා මත්පැන් වර්ගයක්.
ජින්තීගු පිට්ටනිය(කථා.) [නා.] පෘතුගීසින් විසින් ක්‍රිස්තියානි නොවූ ජනයාට වෙන් කරන ලද සුසාන භූමිය.
ජින්තීගුවා, ජෙන්තේගුවා(කථා.) [නා.] රෝමානු කතෝලික නොවන්නා; මිත්‍යාදෘෂ්ටිකයා.
ජිනේන්ද්‍ර[ජින+ඉන්ද්‍ර] 1. [නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන තවුසා; උතුම් තවුසා.
ජිප්සි1. [නා.ප්‍ර.] ස්ථිර පදිංචියක් නැති ව තැනිත් තැන ඇවිදිමින් ජීවත් වන මනුෂ්‍ය වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] (ලංකාවේ) අභිගුණ්ඨිකයා. 3. [නා.ප්‍ර.] ජිප්සින් කතාබස් කරන ඉන්දු යුරෝපීය ලක්ෂණ ඇති භාෂා සමූහය.
ජිම්නාස්ටික්[නා.ප්‍ර.] ශරීර ශක්තිය සහ කඩිසර භාවය සඳහා ප්‍රබල ව්‍යායාම ක්‍රම.
ජිම්නේසියම්[නා.ප්‍ර.] විශේෂ ශාරීරික ව්‍යායාම සිදු කරන ශාලාව; ක්‍රීඩාගාරය.
ජිය[නා.ප්‍ර.] දුන්නෙහි ලනුව; දුනුදිය.
ජිර්ණ පද්ධතිය[නා.] ආහාර දිරවීම සම්බන්ධ අවයව සමූහය.
ජිරාෆ්[නා.ප්‍ර.] දිග බෙල්ලක් හා දිග පාද ඇති අප්‍රිකානු සිව්පාවෙක්.
ජිල්[නා.ප්‍ර.] ද්‍රව මනින මිම්මක්; පයින්ට් කාලක ප්‍රමාණය.
ජිල්ලිකාභය(පාරිභා.) [නා.] ඇසෙහි දෘෂ්ටි විතානයත් ශුක්ලාවත් අතර පිහිටි සියුම් ස්තරය (=choroid).
ජිව්හා මූලීය, ජිහ්වා මූලීය[වි.] දිවෙහි මුල සම්බන්ධ වූ; දිව මුලෙහි උපදින. [නා.ප්‍ර.] දිවමුල ස්ථානයත් කරණයත් මූලික කොටගෙන උපදින ශබ්දය.
ජිව්හායතනය[ජිව්හා+ආයතනය] [නා.] (අභි.) රසාලම්බනයෙහි ගැටීමෙන් ජිව්හා සම්ඵස්සය ලබන ස්ථානය; ජිව්හා ප්‍රසාදය; දිව.
ජිව්හාව, ජිහ්වය, ජිහ්වාව[නා.] (අභි.) ආහාර ආදියෙහි රස විඳීමේ කාර්ය ඉටු කරන අවයවය; දිව.
ජිහ්ම1. [වි.] වංක; කපටි. 2. (ජ්‍යාමිති.) [වි.] තිරස් හෝ සමාන්තර හෝ නොවන; හරස්.
ජිහ්වලය[නා.] තෘණ වර්ගවල කොළයේ මුල දක්නා පියල්ලක් වැනි පත්‍ර කැබැල්ල.
ජිහ්වා ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] දිව කරා ලේ ගෙන යන නාඩිය (=lingual artery).
ජිහ්විකාව[නා.] දිව හෝ එවැනි කුඩා අවයවය.
ජීන[වි.] වයස්ගත; මහලු.
ජීන්[නා.ප්‍ර.] (ජීව.) මවුපිය ආර; ප්‍රවේණිය ගෙන යන වර්ණදේහ අංශු; ආරය ගෙන යන ජානය; ප්‍රවේණි අණුව.
ජීමූත1. [නා.ප්‍ර.] වැහිකළුව; වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.ප්‍ර.] කන්ද.
ජීරක[වි.] දිරවීම සිදු කරන; දිරවන.
ජීරණ ග්‍රන්ථිය[නා.] (ජීව.) ආහාර දිරවීමට උපකාර වන ශ්‍රාවය නිකුත් කරන සෛලය හෝ සෛල සමූහය.
ජීරණ පථය(පාරිභා.) [නා.] ආහාර දිරවීම සඳහා ගමන් ගන්නා මාර්ගය; ආහාර මාර්ගය.
ජීරණ යුෂය(පාරිභා.) [නා.] ආහාර දිරවීමට උපකාර වන යුෂය (=digestive juice).
ජීරණය‚ ජීර්ණය1. [නා.] දිරා යෑම; ජරාවට පත් වීම; ජරාව. 2. (පාරිභා.) [නා.] කාලගුණික ආදි විපර්යාස නිසා ඛනිජ හා පාෂාණ කැඩී බිඳී යාම. 3. [නා.] ආහාර දිරවීම.
ජීර්ණක[නා.] පුරාණ ශාක කොටස් ජලාශ්‍රිත ව දිරාපත් වීමෙන් සෑදී ඉන්ධන වශයෙන් ප්‍රයෝජනයට ගත හැකි ව පවතින ද්‍රව්‍යය.
ජීව ක්‍රියාව[නා.] (ජීව.) සජීව වස්තුවක් තුළ සිදු වන (ශ්වසනය, වර්ධනය, පෝෂණය ආදි) ජීවය පිළිබඳ කාර්ය සමූහය.
ජීව ජනනය(පාරිභා.) [නා.] ජිවයක් සජීවී ජීවයකින් ම ඉපදීම (=biogenesis).
ජීව දානය[නා.] කෙනෙකුගේ මරණාසන්නයේ දී ඒ අරභයා දෙනු ලබන දානය.
ජීව පදාර්ථය[නා.] ශරීරයේ වැඩීම හා ක්‍රියාකාරීත්වය සඳහා අවශ්‍ය ආහාර ද්‍රව්‍යවල අඩංගු කාබනික ද්‍රව්‍ය කාණ්ඩය; විටමිනය.
ජීව පරිණාමය[නා.] ජීවීන් ක්‍රමයෙන් වෙනස් වෙමින් අන්‍යාකාරයකට පත්වීම; ජීවීන්ගේ ක්‍රම විකාශය.
ජීව භාෂාව[නා.] ව්‍යවහාරයෙහි පවතින භාෂාව; නොමළ බස.
ජීව සංඛ්‍යා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ජනතාවගේ) උපත්, විවාහ, මරණ පිළිබඳ ගණන් විස්තර.
ජීවංජීවක, ජීවඤ් ජීවක1. [නා.ප්‍ර.] දීර්ඝායුෂ ඇත්තා; දීර්ඝජීවියා. 2. [නා.ප්‍ර.] වලි කුකුළා. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇටි කුකුළා.
ජීවග්‍රාහය[නා.] පණ පිටින් අල්ලා ගැනීම; නොමරා අත් අඩංගුවට ගැනීම.
ජීවත් වෙනවා[ක්‍රි.] දිවි ගෙවනවා; වාසය කරනවා; කල් යවනවා.
ජීවදත්ත[නා.ප්‍ර.] යමකුගේ ජීවිතය පිළිබඳ සංක්ෂිප්ත විස්තරය.
ජීවදන්ත[නා.ප්‍ර.] නොමළ ඇතුන්ගෙන් ලබාගත් දළය.
ජීවදූවිලි[නා.ප්‍ර.] වායු ගෝලයේ පාවෙමින් පවතින බැක්ටීරියා හා පුස් බීජාණු අඩංගු දූලි අංශු.
ජීවධාතු[නා.ප්‍ර.] ශක්තිය වඩන පදාර්ථ; මාංස ජනක ධාතු.
ජීවන[වි.] ජීවත්වීම පිළිබඳ; ජීවිතය හා බැඳුණු; පැවැත්ම පිළිබඳ.
ජීවන අංකය[නා.] (නව.) ජීවත් වීමේ පිරිවැය පිළිබඳ ගණන.
ජීවන චක්‍රය[නා.] ජීව ප්‍රාණියකු ප්‍රතිසන්ධියේ හෝ බීජයේ සිට තම වර්ගයා උත්පාදනය කිරීමේ ශක්‍යතාව ලැබෙන තුරු ගෙවන ක්‍රමානුකූල වර්ධනාවස්ථාවලිය.
ජීවන චරිතය[නා.] පුද්ගලයකුගේ ජීවිත කථාව; චරිත කථාව; අපදානය.
ජීවන තත්ත්වය[නා.] රටක ජනයා ජීවත්වන මට්ටම.
ජීවන දර්ශනය[නා.] ජීවිතය පිළිබඳ දැක්ම; ජීවන දෘෂ්ටිය.
ජීවන යාත්‍රාව[නා.] දිවි පවත්වාගෙන යෑම; ජීවිතය ගෙන යෑම.
ජීවන රේඛාව[නා.] ආයුෂ පිළිබඳ අනාවැකි ප්‍රකාශ කිරීමට පිහිට වන (අල්ලේ) රේඛාව.
ජීවන වායුව[නා.] (ලේවල ඇති) ජීවය ලබා දෙන වාතය; අම්ලකර.
ජීවන වැටුප[නා.] ජීවත් වීම සඳහා දෙනු ලබන වේතනය.
ජීවන වියදම[නා.] සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලයන් එදිනෙදා ජීවත්වීම සඳහා වැය කරන මුදල.
ජීවන වෘත්තිය[නා.] ජීවත්වීම සඳහා කරන රැකියාව; ජීවනෝපාය.
ජීවන සටන[නා.] ජීවත්වීම සඳහා දරන ප්‍රයත්නය.
ජීවන ස්මරණය[නා.] ජීවිතය පිළිබඳ විග්‍රහය හා විස්තරය.
ජීවන හුස්ම[නා.] ප්‍රාණ වායුව.
ජීවනය1. [නා.ප්‍ර.] ජීවත් වීම; ජීවත් කිරීම; ජීවිකාව. 2. [නා.ප්‍ර.] සියලු ඉඳුරන් එක් ව පවත්වන ක්‍රියාකාරිත්වය.
ජීවනාධාරය[නා.] ජීවත් වීමට ආධාර වශයෙන් දෙනු ලබන මුදල; මුදලෙහි වටිනාකම හීන වූ විට වැටුප් ලබන්නන්ට ගෙවන අතිරේක දීමනාව.
ජීවනාමෘතය[ජීවන+අමෘතය] 1. [නා.] ප්‍රාණ ශක්තිය දෙන දෙය. 2. [නා.] දෙවියන්ගේ සුධාභෝජනය.
ජීවනෝපකරණ[ජීවන+උපකරණ] [නා.ප්‍ර.] ජීවත් වීමට උපකාර වන දෙය; දිවි පැවැත්මට අවශ්‍ය උපකරණ.
ජීවනෝපාය[ජීවන+උපාය] [නා.ප්‍ර.] ජීවත් වීමට යොදා ගන්නා ක්‍රමය; රැකියාව; වෘත්තිය.
ජීවම1. [නා.] මන්ත්‍රයක් නියමිත වාර ගණනක් ජප කිරීම; මැතිරීම. 2. [නා.] හූනියම.
ජීවමාන[වි.] ජීවය ඇත්තා වූ; ජීවත් ව සිටින.
ජීවමිතිය(පාරිභා.) [නා.] ජීව විද්‍යා ගැටලුවලට යොදන සංඛ්‍යාන ක්‍රමය(=biometry).
ජීවය1. [නා.] ශාකයක් හෝ සත්ත්වයකු නොමැරී පැවැත්ම; පණ; ජීවිතය. 2. [නා.] ආත්ම භාවය; ආත්මය.
ජීවයා[නා.] ජීවත් වන්නා; ප්‍රාණියා.
ජීවරසය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව හා වෘක්ෂලතා ජීවිතයට මූලාධාර වන අර්ධ-ද්‍රව ධාතු විශේෂයක්; ප්‍රාක්ප්ලාස්මාව(=biochemist).
ජීවරසායන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] සජීවී සත්ත්ව හා ශාක ද්‍රව්‍යවල ජීවධාතු විපරිණාමය දක්වන විද්‍යාව (=biochemistry).
ජීවර්තු විද්‍යාව[ජීව+ඍතු විද්‍යාව] [නා.] ස්වභාවික සිද්ධි සිදුවීම් සිදුවන කාල පරිච්ඡේද සම්බන්ධ කොට හැදෑරීමේ විද්‍යාව.
ජීවරුධිරය[නා.] ජීවිතය පවත්වන ලෙස; සජීවී රුධිරය.
ජීවලෝකය[නා.] ජීවත්වන සත්ත්ව සමූහය; ජීවීන්ගේ ලොව; සත්ත්ව ලෝකය.
ජීවවිද්‍යාඥයා[නා.] සත්ත්වයන් හා ශාක පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය හදාරන විශේෂඥයා.
ජීවවිද්‍යාව[නා.] භෞතික ජීවිතය පිළිබඳ විද්‍යාව; සතුන් හා ශාක සම්බන්ධ ශාස්ත්‍රය.
ජීවවේගය1. [නා.] සජීවී බව; ප්‍රාණවත් බව. 2. [නා.] (යමක) වැදගත්ම කොටස; සාරය.
ජීවශූලය[නා.] වැරදිකරුවන්ට දඬුවම් දීම පිණිස පණපිටින් හිඳුවන උල; උල සිටුවීමට ගන්නා කූර.
ජීවස්වරූපය(පාරිභා.) [නා.] සැබවින් පවතින ස්වරූපය; ද්‍රව්‍ය ස්වරූපයට පැමිණි රූපය; ඇති තතු හෝ සිදුවිය හැක්ක පිළිබඳ ප්‍රත්‍යක්‍ෂ අවබෝධය (=entelechy).
ජීවසීමාව[නා.] ජීවිතය පවත්නා කාල නියමය; ආයු කාලය; ජීවිතාන්තය.
ජීවසෛල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජීවියකුගේ සිරුරෙහි ඇති ඉතා ම කුඩා කොටස්; ජීවාංශු; ජීවාණු.
ජීව්‍ය(පාරිභා.) [වි.] ජීවත් වීමට හා ස්වභාවික ලෙස වැඩීමට සමත්; ජීවත් විය හැකි.
ජීවාක්ෂරය[ජීව+අක්ෂරය] [නා.] පණකුර; ප්‍රාණාක්ෂරය; ස්වරය.
ජීවාණුනාශකය[නා.] (රෝග බෝ කරන) ජීවාණුවන් හෝ ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් විනාශ කරන රසායන ද්‍රව්‍යය හෝ ද්‍රවය.
ජීවාණුව[ජීව+අණුව] 1. (පාරිභා.) [නා.] රෝග බෝ කරන ක්ෂුද්‍ර බීජය. 2. [නා.] කාබනික ද්‍රව්‍යයන්ගෙන් ඉතාම කුඩා ඒකකය; සෛලය.
ජීවාණුහරණය[නා.] රෝගයන්ට හේතුකාරක වන ජීවාණුවන් හෝ ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් විනාශ කිරීම; වන්ධ්‍යකරණය
ජීවාත්මක වාදය1. [නා.] අචේතනික සචේතනික වස්තු කෙරෙහි ජීවාත්මය ඇතැයි සැලකීම. 2. [නා.] සත්ත්ව ජීවීතයේ පැවැත්ම අද්‍රව්‍යමය ආත්මයකින් හට ගනී යැයි යන මතය. 3. [නා.] හුදු භෞතික වූ හෝ රසායනික වූ හෝ බලවේගයක් නොව, අන්‍යතර නියාම ධර්ම ජීවීන්ගේ හට ගැන්ම කෙරෙහි බලපෑ හැකි ය යන මතය.
ජීවාත්මය[ජීව+ආත්මය] [නා.] (වේදාන්ත දර්ශනයෙහි සඳහන්) පුද්ගල ආත්මයක ඉඳුරන් ඇසුරු කොට ශබ්දා දි රස විදුනා ජීවය.
ජීවාරක්ෂක පටිය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (හදිසියකදී) ජීවිතය බේරා ගැනීම සඳහා (ගුවන් මඟින් හා සාගර කිමිදුම්කරුවන්) බඳ වටා බැඳ ගන්නා පටිය (=life belt).
ජීවිකා වෘත්තිය[නා.] ජීවත්වීම සඳහා කරන රැකියාව; ජීවනෝපාය; වෘත්තිය.
ජීවිකාව[නා.] දිවි පවත්වා ගැනීම; දිවි පෙවෙත; ජීවත් වීම.
ජීවිත දානය[නා.] මරණයට නියම වූවකුගේ ජීවිතය බේරා ගැනීම; නොමරා මුදා ගැනීම.
ජීවිත පරිත්‍යාගය[නා.] දිවි පිදීම; අනුන්ගේ යහපත සඳහා සිය ජීවිතය කැප කිරීම.
ජීවිත බුක්තිය, ජීවිත භුක්තිය[නා.] කෙනකු තම දේපළ ආදිය අන් අයට පැවරීමේදී ඒවා තමාගෙ ජීවිතාන්තය තෙක් භුක්ති විඳීමට තබා ගන්නා අයිතිය.
ජීවිත රක්ෂණය[නා.] යම් ජීවිත හානියක දී තම ජීවිතයෙන් යැපෙන අයට ප්‍රයෝජන ලැබෙන පරිදි තම ජීවිතය රක්ෂණය කර ගැනීම.
ජීවිත සහතිකය[නා.] ජීවිත රක්ෂණ ඔප්පුව.
ජීවිතක්ෂය[නා.] දිවි නැතිවීම; ජීවිත හානිය; මරණය.
ජීවිතාරක්ෂාව[ජීවිත+ආරක්ෂාව] 1. [නා.] ජීවිතයට අනතුරක් විය නොදී රැකීම; ජීවිතයේ ආරක්ෂාව. 2. [නා.] ජීවිතය පවත්වාගෙන යාම.
ජීවිතාලය[ජීවිත+ආලය] [නා.ප්‍ර.] ජීවිතය පිළිබඳ ඇති ඇල්ම; ජීවත්වීමේ ආශාව.
ජීවියා[නා.] ප්‍රාණය ඇත්තා; ප්‍රාණියා; සත්ත්වයා.
ජීවේන්ද්‍රිය[ජීව+ඉන්ද්‍රිය] [නා.ප්‍ර.] ජීවියකුගේ හෝ ශාකයක ජීවිතය පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය (කාර්ය කොට්ඨාස ඉටු කරන) අංග හෙවත් අවයව; දේහාවයවය.
ජුගුප්සනය[නා.] (අලං.) පිළිකුල් කිරීම; හෙළා දැකීම; අප්‍රිය කිරීම.
ජුගුප්සාව[නා.] පිළිකුල, අප්‍රිය භාවය.
ජුණ්ටා1. [නා.ප්‍ර.] සමිතිය; සංවිධානය. 2. (නව.) [නා.ප්‍ර.] දේශපාලන රහස් සංවිධානය.
ජුණ්ඩ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ස්වල්පය; ටික; සොච්චම.
ජුණ්ඩා(කථා.) [නා.] කුඩා තැනැත්තා; පොඩි එකා; චුට්ටා.
ජුණ්හ[වි.] එළිය ඇති; ආලෝකය තිබෙන; (සඳ) එළියෙන් පිරෙන.
ජුණ්හ පක්ෂය[නා.] (ජ්‍යෝති.) අමාවකින් අනතුරු ව එන සඳ මෝරන කාල පරිච්ඡේදය; පුර පක්ෂය.
ජුබිලිය[නා.] වැදගත් ආයතනයකට හෝ සිද්ධියකට වසර 25 ක්, 50 ක් හෝ 60 ක් ආදි වශයෙන් පිරීමේ උලෙළ; රජත, ස්වර්ණ හෝ වජ්‍ර ජයන්තිය.
ජූට්[නා.ප්‍ර.] ගෝණි මලු විවීම, ලණු ඇඹරීම ආදිය සඳහා කෙඳි ලබාදෙන හණ පැළෑටිය.
ජූඩෝ(නව.) [නා.ප්‍ර.] ජපන් මල්ලව පොර ක්‍රමයක්.
ජූත[නා.ප්‍ර.] සූදුව.
ජූතිය1. [නා.] ශෝභාව; කාන්තිය; ආලෝකය. 2. [නා.] ආනුභාවය; තේජස.
ජූරිසභාව[නා.] අධිකරණයේ නඩුවක් පිළිබඳ ව නිවැරදි තීන්දුවක් දීමේ දිවිරීම පිට විනිශ්චය කාරයාට සහාය පිණිස පත් කරනු ලබන විශේෂ මණ්ඩලය.
ජූලය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි බලය පිළිබඳ මිනුම් ඒකකයක්; නිව්ටන ඒකක බලයක් මීටර් ඒකක දුරක් ඔස්සේ ක්‍රියා කිරීමේදී කෙරෙන කාර්ය ප්‍රමාණය(=joule).
ජූලිය(කථා.) [නා.] (බලාපොරොත්තු රහිත) කරදරය; අකරතැබ්බය; හදිය.
ජෘම්හණය1. [නා.] ඈනුම් ඇරීම. 2. [නා.] පිපීම; පිබිදීම. 3. [නා.] ප්‍රකාශ වීම.
ජෙට් එන්ජිම[නා.] දහනය වූ වායු දහරක් වේගයෙන් නිකුත් වීම නිසා එයට ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාව කරා ජව බලය දෙන නවීන යන්ත්‍රයක් (=jet engine).
ජෙනරේටරය(පාරිභා.) [නා.] යාන්ත්‍රික ශක්තිය විද්‍යුත් ශක්තිය බවට පරිවර්තනය කරන යන්ත්‍රය (=generator ).
ජෙලටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව පටක, අස්ථි, කුර ආදිය තැම්බීමෙන් ලබා ගන්නා අස්ඵටික ස්වභාවයක් ගත් ද්‍රව්‍යය. (=gelatin ).
ජෙසුයිට්[නා.ප්‍ර.] රෝමානු කතෝලික සභාවේ නිකායක්.
ජෙහොර, ජොහොරු1. [වි.] තිර පිළිවෙතක් නැති; චපල. 2. (කථා.) [වි.] දියාරු; බෙරි වූ.
ජේත්තුව[නා.] හැඩ වැඩට ඇඳ පැලඳ ගැනීම; උජාරුවට සැරසීම.
ජේලර්[නා.ප්‍ර.] සිර ගෙයක් හෝ සිරකරුවන් හෝ භාර නිලධාරියා; බන්ධනාගාර පාලකයා.
ජේසුස් ක්‍රිස්තූන් වහන්සේ[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි ආගමේ කර්තෘවරයා.
ජෛව ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි ගෝලයේ හා ආශ්‍රිත ව ජීවීන් වාසය කරන කලාප. (=biosphere ).
ජෛව පරිණාමය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව හා ශාක වර්ග අන්‍යාකාරයකට පෙරළීම; වෙනස්වීම (=organic evolution ).
ජෛව භූ රසායන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීව හා භූ ද්‍රව්‍යවල අන්තර්ගත රසායනික ද්‍රව්‍ය හා රසායනික ක්‍රියාවලි හැදෑරීමේ විද්‍යාව (=biogeochemistry).
ජෛව භෞතික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීව විද්‍යාත්මක ගැටලුවල දී භෞතික මූලධර්ම පදනම් කර ගැනීම හා සම්බන්ධ විද්‍යාව.
ජෛව රසායනය(පාරිභා.) [නා.] ජීව ද්‍රව්‍යවල අන්තර්ගත රසායනික සංයෝග හා ඒවායේ ක්‍රියාවලි පිළිබඳ රසායන විද්‍යාව.
ජෛව සන්දීප්තිය(පාරිභා.) [නා.] ආභ්‍යන්තරික ඔක්සිකාරක විපර්යාස නිසා ඇතැම් ජීවීන්ගෙන් හා දිලීර වර්ගවලින් නිකුත්වන කාන්තිය.
ජෛව, ජෛවී[වි.] ජීවයට සම්බන්ධ; ප්‍රාණීන් පිළිබඳ වූ.
ජෛවාර්ථික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීවියාත්, ජීවියාගේ පරිසරයත් අතර සම්බන්ධකම් හැදෑරීම.
ජොකියා[නා.] ධාවන තරගවලට සහභාගි වන අශ්වයකු පදින්නා; රේස් අසුන් මෙහෙයවන්නා.
ජොල් වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (පලතුරු හෝ බත් ආදිය) ඉදී වැඩි වීම නිසා මොලොක් දියාරු ගතියට පත් වෙනවා; බෙරි වෙනවා.
ජොහොරය(කථා.) [නා.] මඩ ගොහොරුව.
ජෝගි(කථා.) [වි.] විකට; විහිළු; කෝලම්කාර.
ජෝජට්[නා.ප්‍ර.] සිනිඳු දුහුල් සේද රෙදි විශේෂයක්.
ජෝඩුකාරයා1. (කථා.) [නා.] (කිසිවක්) සංවිධානය කරන තැනැත්තා; පිළියෙල කරන්නා. 2. [නා.] මඟුල් යෝජකයා; මඟුල් කපුවා.
ජෝඩුව1. [නා.] දෙක; දෙදෙනා; යුවල; යුගලය. 2. [නා.] අඹු සැමි දෙදෙනා.
ජෝති1. [නා.ප්‍ර.] කණමැදිරියා; කදෝපැණියා. 2. [නා.ප්‍ර.] පාට; පැහැය; වර්ණය. 3. [නා.ප්‍ර.] දිලිසීම; පැහැපත් බව; කාන්තිය. 4. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; අග්නිය. 5. [නා.ප්‍ර.] තරුව; තාරකාව.
ජෝති පාෂාණය[නා.] ඉර අවුවේ උපකාරයෙන් ගින්න උපදවන පළිඟු ගල් වෙසෙසක්.
ජෝති සිඛාව[නා.] ගිනි සිළුව; ගිනි දළුව.
ජෞලිය[නා.] (වෛද්‍ය) පයේ මාපට ඇඟිල්ලේ පාද පාලි; භස්ත්‍රාවේ සන්ධි මතුයෙහි දැවිල්ල සහිත ව ඉදිමීමේ රෝගය.
ජ’මේනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=germanium).
ජ’මේරියම(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් අපෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ඩිම්බ කෝෂයෙහි නිපදවන කොටස (=germarium).
ඣමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස් වැනි අකුර; දස වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; තාලුජ ඝෝෂ මහාප්‍රාණ ස්පර්ශ ශබ්දය.
ඣංකාරය, ඣඞ්කාරය[නා.] ‘ඣ’ යන අනුකරණ ඇති බිඟු, නුරුවලා, කිංකිණි, භූ කම්පන ආදිය හා ඇසුරු නද.
ඣම්පට්ටශාලාව[නා.] දියට පැනීම සඳහා සාදන ලද අට්ටාලය; දොඹටහල්ල.
ඣම්පනය[නා.] පැනීම.
ඣම්පා1. [නා.ප්‍ර.] පැනීම. 2. [නා.ප්‍ර.] පද්‍ය වෘත්තයක්; දොඹ විරිත.
ඣර්ඣරය[නා.] බෙර විශේෂයක්; ඩැක්කි.
ඣල්ලකය[නා.] අත්තාළම; කයිතාළම.
ඣල්ලරී[නා.ප්‍ර.] අවනද්ධ වර්ගයේ වාද්‍ය භාණ්ඩයක්.
ඣල්ලිකා[නා.ප්‍ර.] (ශරීරයෙහි ගෑවී පවතින) කුණු.
ඣිරිකා, ඣරීකා[නා.ප්‍ර.] රැහැයියා.
ඤමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස් එක් වැනි අකුර; එකොළොස් වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; චවර්ගාන්ත අනුනාසිකයා, තාලුජ ඝෝෂ අනුනාසික ශබ්දය.
ඤරු ඤුරු ගානවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමක් ලබා ගැනීමට ඇවිටිලි කරමින් කොඳුරනවා; කන් කෙඳිරි ගානවා.
ඤාණකතා(කථා.) [නා.ප්‍ර.] මතුපිටින් සීනි තැවරූ වටකුරු හෝ දිගු හැඩයට තැනූ රසකැවිලි විශේෂයක්.
ඥ[නා.ප්‍ර.] තාලුජ ඝෝෂ අල්ප ප්‍රාණ ‛ජ්' කාරය ද තාලුජ ඤ කාරය ද එකතුවෙන් සෑදුණු සංයුක්ත ව්‍යඤ්ජන අක්ෂරය. [වි.] දන්නා වූ දැනගත්; ජානනය කළ.
ඥාත1. [වි.] දැනගත්; තේරුම් ගත්; අවබෝධ කළ; හැඳිනගත්. 2. [වි.] ප්‍රසිද්ධ; ප්‍රකට.
ඥාතය[නා.] දෙන ලද හෝ අනු දක්නා ලද හෝ දෙය; දත් දෙය; දත්තය.
ඥාතව්‍ය[වි.] දැනගත යුතු; වටහා ගත යුතු; අවබෝධ කළ යුතු.
ඥාත්‍යර්ථචර්යාව[ඥාති+අර්ථ+චර්යා] [නා.] නෑයන්ට හිත වැඩ පිණිස හැසිරීම.
ඥාති[වි.] නෑ සබඳකමින් යුත්.
ඥාති උපදේශකයා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ප්‍රශ්නෝත්තර මගින් ක්‍රිස්තු ධර්මය උගන්වන තැනැත්තා; කතිසාරු තැන.
ඥාති කුලය1. [නා.] නෑයන් වාසය කරන තැන; නෑ ගෙය; ඥාති ගෘහය. 2. [නා.] නෑකම් ඇති පිරිස; නෑයෝ.
ඥාතියා[නා.] නෑ සබඳකම් ඇත්තා; ඥාතියා.
ඥාන කාය[නා.] (බුදුන් වහන්සේගේ) ඥාන සම්භාරය නමැති ශරීරය.
ඥාන ගතිය[නා.] නුවණෙහි ගමන; දැනුම මෙහෙයවාලීම.
ඥාන ගෝපාලයා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ආත්මික නියාමකයා ; මීසම භාර දේවගැතිවරයා; පාදිලිතුමා.
ඥාන චක්ෂුස[නා.] නුවණ නමැති ඇස.
ඥාන ජාලය[නා.] නුවණ නමැති දැල.
ඥාන දර්ශන විශුද්ධිය[නා.] කෙලෙස් මලයෙන් පිරිසිදු වූ ඥාන දර්ශනය; චතුරාර්ය සත්‍යයෙන් අවබෝධ කරගන්නා ඥානය.
ඥාන දර්ශනය[නා.] ප්‍රඥාවෙන් විනිවිද දැකීම; නුවණින් චතුස්සත්‍යාවබෝධය.
ඥාන දරුවා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ඥාන දෙමව්පියන් ඇති ව බවුතීස්ම (ප්‍රාසාද ස්නානය) කරන ළමයා.
ඥාන පරිපාකය[නා.] නුවණ මුහුකුරා යෑම.
ඥාන පියා, ඤාණ පියා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දරුවකු ප්‍රසාද ස්නානය කරනු ලබන අවස්ථාවේ දී ඔහුගේ ආගමික අධ්‍යාපනය ආදිය භාර ව කටයුතු කිරීමට කැප වන තැනැත්තා; ඇපකාර පියා; පඤ්ඤා.
ඥාන බලය1. [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේට පමණක් ඇති සෙසු අයට නැති ස්ථාන අස්ථාන දන්නා නුවණ. 2. [නා.] නුවණ නැමති ශක්තිය; නුවණෙහි මහිමය.
ඥාන මව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දරුවකු බවුතීස්ම කිරීමේදී ආධ්‍යාත්මික භාරකාරත්වය ලබන මව; මඤ්ඤා.
ඥාන මවුපියෝ[නා.බහු.] (ක්‍රිස්ති.) ඥාන පියා සහ ඥාන මව; පඤ්ඤා සහ මඤ්ඤා.
ඥාන මාර්ගය[නා.] උපනිෂද්හි එන ඥානයේ ආධාරයෙන් පරමාත්මන් සාක්ෂාත් කිරීමේ ක්‍රමය.
ඥාන ශක්තිය[නා.] නුවණින් වටහා ගැනීමේ හැකියාව.
ඥාන සම්ප්‍රයුක්ත[වි.] (අභි.) ප්‍රඥා චෛතසිකය හෙවත් නුවණ යෙදුණු.
ඥාන සම්භාරය[නා.] දැනුම් සමූහය; දැනුම් එකතුව.
ඥාන සාගරය[නා.] සයුරක් බඳු වූ නුවණ.
ඥානගෝචර[වි.] නුවණට හසුවන.
ඥානතන්තු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුළු සිරුර පුරා විහිද ඇති ස්පර්ශ හැඟීම් ඇති කරන ස්නායු; සංවේදනා තන්තු (=nerres).
ඥානත්‍රය[නා.] ආර්ය මාර්ගස්ථයට පහළ වන සත්‍ය ඥාන, කෘත්‍ය ඥාන, කෘත ඥාන තුන්වැදෑරුම් නුවණ. යන
ඥානදත්(පාරිභා.) [නා.] මනුෂ්‍යයාගේ උඩු යටි හනු දෙකෙළවර (ළමා කාලය ගත වීමෙන් පසු ව මතු වන) පිහිටි ලොකු ද්විත්ව දත් හතර (=wisdom teeth).
ඥානය, ඤාණය[නා.] දැනීම; යමක් පිළිබඳ අවබෝධය; නුවණ.
ඥානවන්ත[වි.] නුවණ ඇති; නැණවත්; ප්‍රඥාවත්.
ඥානවන්තයා[නා.] නුවණ ඇති තැනැත්තා; නැණවතා; ප්‍රඥාවන්තයා.
ඥානවිප්‍රයුක්ත[වි.] (අභි.) ප්‍රඥා චෛතසිකය හෙවත් නුවණ නොයෙදුණු.
ඥානවෘද්ධ[වි.] නුවණින් වැඩිහිටි; මේරූ නුවණ ඇති.
ඥානස්නානය, ඤාණස්නානය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දියේ ගිල්වීමෙන් හෝ හිසට දිය ඉසීමෙන් හෝ කරන ආගමික කෘත්‍යය; ක්‍රිස්තියානි කිරීම; බවුතීස්මය.
ඥානාක්ෂිය1. [නා.] නුවණ නමැති ඇස; නුවණැස. 2. [නා.] සිත නමැති ඇස; මනැස. 3. [නා.] තාරා දේවියගේ ඇස් සතෙන් නළලෙහි පිහිටි ඇස.
ඥානික1. [වි.] නුවණ ඇති දැනුමෙන් යුතු. 2. [වි.] ඥානය පිළිබඳ.
ඥානියා[නා.] නුවණැත්තා; දැනීම ඇත්තා; ප්‍රඥාවන්තයා.
ඥානේන්ද්‍රිය[ඥාන+ඉන්ද්‍රිය] [නා.ප්‍ර.] දැනීම ලැබීමේ ඉන්ද්‍රියය; වින්දනය පිළිබඳ ඉන්ද්‍රියය.
ඥානෝදය[නා.ප්‍ර.] නුවණ පහළ වීම; නුවණ උදා වීම.
ඥාපක[වි.] දැනුම් දෙන; හඟවන; දැනගන්නට සලස්වන.
ඥාපකය[නා.] දැනුම් දෙන නොහොත් හඟවන දෙය.
ඥාපකයා[නා.] දැනුම් දෙන්නා; හඟවන්නා.
ඥාපනය[නා.] දැන්වීම; හැඟවීම; දැක්වීම.
ඥෙය්‍ය, ඥේය[වි.] දැනගත යුතු; දැනගත හැකි වූ. [නා.ප්‍ර.] දතයුත්ත; අවබෝධ කළ යුතු ධර්මය.
ඥේය මණ්ඩලය, ඤෙය්‍ය මණ්ඩලය[නා.] බුද්ධ විෂය වූ සංස්කාර, විකාර, ලක්ෂණ නිර්වාණ ප්‍රඥප්ති යන ධර්ම පස දත යුතු සියල්ල.
ඥේයපථය[නා.] ඥානයට විෂය වන ප්‍රදේශය; ඥේය මණ්ඩලය.
ඥේයාවරණය[නා.] දත යුත්ත මුවා වීම හෙවත් වැසී යාම; ඒ කෙරෙහි ඇති වන බාධාව.
ටමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ තිස්තුන් වන අකුර හා දහතුන්වන ස්පර්ශ ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; මූර්ධජ අල්පප්‍රාණ අඝෝෂ ශබ්දය.
ටංකනය, ටඩ්ං[නා.] කාසි මුද්‍රණය කරන ස්ථානය.
ටංගකය[නා.] (සත්ව.) උසස් ගණයේ පෘෂ්ඨ වංශීන්ගේ කකුලේ ඇති පේශියක්.
ටංග්ස්ටන්, ටංස්ටන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉතා තද ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්. (=tungsten).
ටංතෙල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දැව භාණ්ඩ ඔප ලෑමට ගැනෙන ශාක තෙලක් (=tung oil).
ටංස්ටන් වානේ(පාරිභා.) [නා.] දැඩි උෂ්ණත්වයකට ඔරොත්තු දෙන පරිදි ටංස්ටන් මිශ්‍ර කර සාදා ඇති ඉතා මිශ්‍ර ලෝහයක් (=tungsten steel).
ටංස්ටන් සූත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] ටංස්ටන් ලෝහයෙන් තැනූ විදුලි බුබුළු සූත්‍රිකාව (=tungsten filament).
ටකපය1. (කථා.) [නා.] කොට කකුල, සොත්ති පය; නොන්ඩි පාදය. 2. [නා.] (මේස පුටු ආදියෙහි) සෙසු කකුල් වලට වඩා මඳක් කෙටි වූ කකුල.
ටකපෝරුව[නා.] කුඹුරු ආදිය වන සතුන්ගෙන් රැකීම සඳහා ලෝහ දැව ආදියෙන් ගැටෙන හඬ නංවන පරිදි සාදා ගැනෙන උපකරණයක්.
ටකය, ටකේ[නා.] ලෝහ ලී ආදියෙන් සාදනු ලබන සීනු විශේෂයක්.
ටකරම[නා.] සෙවිලි කිරීම් ආදියට ගනු සඳහා තුත්තනාගම් හා සකස් කර ගැනෙන බෙලෙක් හෝ ලෝහ තහඩුව.
ටක්කය(කථා.) [නා.] අඩය; ආධාරකය; සක්කය; රුකුල.
ටක්කෙට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] හරියට; ඉලක්කයට.
ටක්ටක් ගින්න1. (කථා.) [නා.] ඉඩෝරය; පෑවිල්ල; නියඟ. 2. [නා.] තැති ගැන්මෙන ඇති වන හද ගැස්ම.
ටකා දණ්ඩ[නා.] නූල් කැටීමේදී ඉද්දෙහි නූල් එතීම සඳහා ඇති ලී කඩ; ටකාව.
ටඞ්ගය[නා.] (සත්ව.) කකුලේ දණිසත් වළලුකරත් අතර කොටස; කොණ්ඩය; ජංඝාව.
ටඩ්කය1. [නා.] ඔලිඳ ඇට විසි හතරක බර දක්වන පැරණි මිනුමක්. 2. (සංගී.) [නා.] රාගයක්. 3. [නා.] කඩුව; අසිපත. 4. [නා.] වෛරය. 5. [නා.] රන් කාසි විශේෂයක්.
ටයි පටිය[නා.] යුරෝපීය ඇඳුම් කට්ටලයට අයත් කමිසයේ කර ගෙලට මඳක් හිරවන සේ ගැට ගසා පලඳින පටිය.
ටයිටලය1. [නා.] නම්බු නාමයක පටබැඳි නම. 2. [නා.] ග්‍රන්ථ ආදියක නාමය; මාතෘකාව.
ටයිටේනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉල්මනයිට්වල තිබෙන ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=titanium).
ටයිප්[වි.] යතුරු ලේඛනය හා සම්බන්ධ; යතුරුලියනයෙන් මුද්‍රිත. 1. [නා.ප්‍ර.] මුද්‍රණය කිරීම පිණිස ගනු ලබන අකුරක් සහිත ලෝහ කුට්ටිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මුද්‍රිත අකුර.
ටයිප් ගහනවා[ක්‍රි.] යතුරු ලියනයෙන් අකුරු ලේඛනගත කරනවා.
ටයිප් රයිටරය[නා.] යතුරු ලියනය.
ටයිම්කීපර්[නා.ප්‍ර.] සේවකයන් පැමිණෙන වේලාව, තරගයකදී ධාවකයන් දිනුම් රේඛාවට පැමිණෙන වේලාව ආදිය සටහන් කරන තැනැත්තා.
ටයිම්පීස්(නව.) [නා.ප්‍ර.] අවශ්‍ය වේලාවකට සීනු හඬක් නංවන ඔර්ලෝසු වර්ගය.
ටයිලින්[නා.] කෙළවල අඩංගු එන්සයිමය.
ටර්බයිනය, ට’බයිම[නා.ප්‍ර.] වාතය, ජලය ආදි ධාරාවක් හා ගැටීම නිසා නොනැවතී කරකැවෙන ඊෂාවකින් යුත් මෝටරයක තල රෝදය; තලබමනය.
ටර්බයින් යන්ත්‍රය[වි.] ටර්බයින හෙවත් තලබමන මගින් ක්‍රියා කරනු ලබන මැසීම.
ටර්බියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විරල පාංශු කාණ්ඩයේ ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=terbium).
ටවුන් කවුන්සලය[නා.] සුළු නගර සම්බන්ධ වූ පළාත් පාලන ආයතනය.
ටවුම[නා.] නගරය; සිදාදිය.
ටහඬ[නා.] (ඇස්.) කබ.
ට්රැකියාව(පාරිභා.) [නා.] සතුන් හුස්ම ගන්නා නාළය; ශ්වාසනාලය (=trachea).
ට්‍රක් ගොවිතැන(පාරිභා.) [නා.] ලොරි සහ දුම්රිය මැදිරි (ට්‍රක්) මඟින් වෙළෙඳපළට යැවීම සඳහා එළවලු පලතුරු ආදිය බහුල ලෙස වගා කිරීම (=truck farming).
ට්‍රම්පට්[නා.ප්‍ර.] සුසිර වර්ගයේ සංගීත භාණ්ඩයක්; හොරණෑව; කාහලය; පුම්පේත්තුව (=trumpet).
ට්‍රයිෂෝ[නා.ප්‍ර.] රෝද තුනේ සැහැල්ලු වාහනය.
ට්‍රයිසිකලය[නා.] රෝද තුනේ පා පැදිය (=tricycle).
ට්‍රාන්ස්ඩියුසරය[නා.] විද්‍යුත් බලශක්ති හුවමාරු උපක්‍රමයක් (=transducer).
ට්‍රාන්ස්මීටරය[නා.] (ගුවන් විදුලි උපකරණයේ හෝ ටෙලිෆෝනයේ) පණිවුඩ නිකුත් කරන හෝ බෙදා හරින උපාංගය (=transmitter).
ට්‍රාන්ස්ෆෝමරය1. (විද්‍යු.) [නා.] විදුලි බලය ගලා යෑමට ඉඩ දෙන අතර ම විදුලි පරිපථ වෙනස් කිරීමට හැකි වෙළුම් කම්බි සහිත විද්‍යුත් චුම්බක උපකරණයක් (=transformer). 2. [නා.] යම් වෝල්ටීයතාවයකින් ලබන විදුලි ශක්තිය වෙනත් වෝල්ටීයතාවකට පරිවර්තනය කර නිකුත් කළ හැකි උපකරණයක්; පරිණාමකය.
ට්‍රාන්සිස්ටරය(පාරිභා.) [නා.] ආන්තර සන්නායකතාව පිහිට කොට ගෙන විද්‍යුත් ධාරාව වර්ධනය කිරීමේ උපකරණයක් (=transistor).
ට්‍රැක්ටරය[නා.] සාමාන්‍යයෙන් බර ඇදගෙන යෑම සඳහා යොදන අධිබල මෝටර් යන්ත්‍රයක් (=tractor).
ට්‍රැපීසියම[නා.] (ජ්‍යාමිති.) සම්මුඛ පාද යුගලය පමණක් සමාන්තර වූ චතුරශ්‍රය (=trapezium, trapezoid).
ට්‍රෑම් කාරය[නා.] පුළුල් මාවතක් තුළ යොදා ඇති පීලි මත විදුලි බලයෙන් දිවෙන මගී ප්‍රවාහන රථයක්; ට්‍රෑම් රථය (=tramcar).
ට්‍රේ[නා.ප්‍ර.] තේ පැන් ආදිය අනුනට පිළිගැන්වීම සඳහා ගැනෙන තැටිය; බන්දේසිය (=tray).
ට්‍රේලරය[නා.] ප්‍රධාන රථයක පිටුපස අමුණනු ලබා ඇදී යන රථය (=trailer).
ට්‍රොලිය1. [නා.] තල්ලුවෙන්, ඇද ගෙන භාණ්ඩ එහා මෙහා ගෙන යෑමට යොදා ගත හැකි අත් කරත්ත විශේෂය; ඩක්කුව (=trolly). 2. [නා.] විදුලි බලයෙන් දුවවනු ලබන බස්රථ විශේෂයක්.
ට්‍රෝලරය[නා.] ගැඹුරු මුහුදෙහි මසුන් ඇල්ලීම පිණිස භාවිත කරන නැව් වර්ගයක් (=trawler).
ට්‍රෝල් දැල[නා.] ගැඹුරු මුහුදෙහි මසුන් ඇල්ලීම සඳහා ට්‍රෝලර් නැවෙන් ඇදගෙන යනු ලබන දිග දැල (=trawl net).
ටාට්රේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ටාට්රික් අම්ලයේ ලවණ (=tartrate).
ටැංකිය, ටැන්කිය1. [නා.] දිය රැස් කර තබා ගන්නා කෘත්‍රිම ජලාවාටය. 2. [නා.] මාළුන් ඇති කිරීම, ජලජ ශාක වැවීම ආදිය සඳහා තනා ගැනෙන ආවාට හෝ භාජන විශේෂය. 3. [නා.] වායු, තෙල් ආදිය ගබඩා කිරීම සඳහා තනා ඇති විශාල භාජන විශේෂය. 4. (පාරිභා.) [නා.] වැසිකිළිවල කසළ ශෝධනය සඳහා සවි කරනු ලබන දිය බඳුන (=cistern)
ටැංගෝ[නා.ප්‍ර.] පැරණි ආසියානු රන් කාසි වර්ගයක්.
ටැංජනය, ටැන්ජනය1. (පාරිභා.) (ජ්‍යාමිති.) [නා.] ඍජුකෝණාස්‍ර ත්‍රිකෝණයක අදාළ කෝණයෙහි ප්‍රතිමුඛ පාදයත් යාබද පාදයත් අතර පිහිටි අනුපාතය. 2. [නා.] ( ත්‍රිකෝ.) ස්පර්ශකය ස්පර්ශ රේඛාව (=tangelth).
ටැක්ක වැදෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] මුණගැසෙනවා; හමු වෙනවා.
ටැක්නිකල්, ටෙක්නිකල්[වි.] කාර්මික; ශිල්පීය; තාක්ෂණික (=technical).
ටැක්සිය[නා.] පොදුවේ කූලී පිණිස යොදනු ලැබූ මෝටර් රථය; නියමිත කුලිය ගෙවා ගමන් බිමන් යෑම සඳහා යොදා ඇති මෝටර් රථය (=taxi).
ටැග්මාව[නා.] ප්‍රාග් ප්ලාස්මයේ තව දුරටත් නොබිඳිය හැකි විශාලම කොටස; සමූහ අනුව.
ටැන්කි නැව[නා.] විශේෂයෙන් ඛනිජ තෙල් ගබඩා කොට ගෙන යාම සඳහා යොදා ගන්නා ටැන්කි සහිත නැව.
ටැන්ටලම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ආවර්තිතා පද්ධතියෙන් පස්වැනි කාණ්ඩයේ එන) පරමාණුක මූල ද්‍රව්‍යයක්. (=tantalum).
ටැන්ට්රොන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රසායනික උපකරණ සඳහා භාවිත කරන අම්ල ප්‍රතිරෝධක සේ ම සිලිකා අඩංගු යකඩ මිශ්‍ර ලෝහයක් (=tantiran).
ටැන්ඩරය, ටෙන්ඩරය[නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක් නියමිත මිලට ගැනීම සැපයීම ආදිය සඳහා හෝ සේවාවක් ඉටු කිරීම සඳහා හෝ මිල ගණන් කැඳවන ලේඛනය (=tender).
ටැනින්[නා.ප්‍ර.] හම් පදම් කිරීමට බහුල ව භාවිත කරන කහට අම්ලයක්.
ටැනිස්, ටෙනිස්[නා.ප්‍ර.] එක් ක්‍රීඩකයකු හෝ දෙදෙනකු බැගින් දෙපිලට බෙදී දැල් පිතිවලින් පන්දුවට පහර දෙමින් කරන ක්‍රීඩාවක් (=tennis).
ටැපටය, ටැපට්ටුව[නා.] යන්ත්‍රයක චලනය වන කොටසක චලිතය හෝ තල්ලුව පිළිගැනීමට හෝ තවත් තැනකට දීමට උපකාරී වන නෙරු දණ්ඩ.
ටැප්කටුව[නා.ප්‍ර.] ලෝහ ඉස්කුරුප්පු සිදුරක ඇතුළු පොට කැපීම සඳහා භාවිත වන ආයුධයක්.
ටැබ්ලට්1. [නා.ප්‍ර.] දුම්රියක් පිටත් වන විට එහි රියැදුරාට ලැබෙන අවසර පත්‍රිකාව ඇතුළත් උපකරණය (=tablet). 2. [නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීමේ දී භාවිත කරන උපකරණයක්.
ටැම් ලිපිය[නා.] ගල් කණුවක කෙටූ ලේඛනය.
ටැල්ක්1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සායම්, ශරීරාලේපන කුඩු ආදිය සෑදීමට ගැනෙන ඉතා මෘදු ගතියකින් යුතු ඛනිජය (=talc). 2. [නා.ප්‍ර.] ශරීර ප්‍රසාදනය සඳහා ගැනෙන සුවඳ කුඩු; පව්ඩර්.
ටැලිග්‍රාෆ්[නා.ප්‍ර.] විදුලි කම්බි මාර්ගයෙන් ඈත පෙදෙස්වලට ලිඛිත පණිවිඩ යැවීමේ යාන්ත්‍රික ක්‍රමය; දුර ලේඛය; තලතුරුව (=telegraph).
ටැලිග්‍රෑමය[නා.] කම්බි රැහැන් ඔස්සේ යවන විදුලි පණිවිඩය; විදුලි පුවත (=telegram).
ටැලිටයිප්, ටෙලිටයිප්[නා.ප්‍ර.] යතුරු පුවරුව මාර්ගයෙන් ටැලි ග්‍රාෆ් පණිවුඩ යැවීමේත්, මුද්‍රණය කිරීමේත් ක්‍රමය (=teletype).
ටැලිවිෂනය, ටෙලිවිෂනය[නා.] රූපවාහිනිය (=television).
ටැලිෆෝනය, ටෙලිපෝනය[නා.] දුරකථනය; තලබණුව (=telephone).
ටැලෝ[නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව මේදය (=tallow).
ටිංගිනිය, ටිඞ්ගිනිය[නා.] ඇසේ තාරා මණ්ඩලය; කළු ඉංගිරියාව; කනීනිකාව.
ටික[නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාණයෙන් හෝ සංඛ්‍යාවෙන් හෝ අල්ප වූව; ස්වල්පය.
ටිකට්, ටිකැට්, ටිකෙට්[නා.ප්‍ර.] බස්රථාදියකින් ගමන් කිරීම නෘත්‍යශාලාදියකට ඇතුළු වීම ආදිය සඳහා ලබාගත යුතු අවසර පත්‍රයක ප්‍රවේශ පත්‍රය (=ticket).
ටික්කා[නා.] උඩු බැලි ව තැබූ විට 'ටික්' හඬ නඟමින් උඩ පනින කුරුමිණියෙක්.
ටිකිත්ත[නා.] ඉතා ටික; ඉතා ස්වල්ප.
ටිකිරි[වි.] කුඩා; පුංචි; ළාබාල; ළපටි.
ටිකිරිලියා[නා.ප්‍ර.] ළාබාල තැනැත්තිය; ලඳ බොළඳ ස්ත්‍රිය.
ටිඟහොල්, ටිඟොල්1. [නා.ප්‍ර.] තියුණු කටු සහිත කඳන් ඇති තිඹොල්. 2. [නා.ප්‍ර.] රතු සායම් ලබා දෙන ලීය ඇති ගසක්; පතඟි.
ටින්1. [නා.ප්‍ර.] සුදු දිලිසෙන ලෝහ ද්‍රව්‍යයක් වන බෙලෙක් (=tin). 2. [නා.ප්‍ර.] බෙලෙක්වලින් හෝ අන්‍යාකාරයකින් සෑදූ සිලින්ඩරාකාර භාජනය; බෙලෙක්කය.
ටින් කිරි[නා.] උකු කොට ටින්වල බහාලූ කිරි; ටින් කළ කිරි.
ටින් තහඩුව[නා.] ටින් ලෝහයෙන් සෑදු තහඩුව; බෙලෙක් තහඩුව; ටකරම.
ටින්ක්චර්[නා.] මද්‍යසාරයෙන් දිය කරන ලද බෙහෙත.
ටින්කෑම[නා.] ටින්වල ඇසිරීමෙන් කල්තබාගන්නා ආහාර ද්‍රව්‍ය; ටින් කළ කෑම.
ටින්ටස් ඇණය, ටින්ටැස් ඇණය(කථා.) [නා.] ටින් ආවරණයක් ඇති කුඩා යකඩ ඇණය; රබන් ඇණය.
ටින්නිධි[නා.ප්‍ර.] ටින් නමැති ලෝහ විශේෂය ලබා ගන්නා ඉල්ලම්; බෙලෙක් ඉල්ලම්.
ටින්මාලු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] (තෙල් තබා ගැනීම සඳහා එක්තරා ක්‍රමයකට) ටින්වල අසුරන ලද මාළු; ටින් කළ මාළු.
ටිප්1. [නා.ප්‍ර.] ඔට්ටු ආදියේ දී දිනුම් පිළිබඳ ව ලැබෙන රහසිගත තොරතුර. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කිසියම් සේවාවක් සඳහා පාරිතෝෂිත වශයෙන් දෙන සුළු මුදල.
ටිප්පණිය[නා.] ටිකාවට කළ අර්ථ විවරණයක අනුටිකාව.
ටිම්බ[නා.ප්‍ර.] ගුළිය; ගුටිය; තැම්බ; පිඬ.
ටිම්බාලය1. [නා.] කෑම වර්ග වන්ඩුවෙන් තම්බා ගැනීම සඳහා පාවිච්චි කරන කෝප්පයක හැඩය ඇති අච්චුව. 2. [නා.] ටිම්බාල අච්චුවෙහි ලා පිස ගන්නා කෑම.
ටියුටරිය[නා.] (පෞද්ගලික) අධ්‍යාපන ආයතනය; පෞද්ගලිකව උගන්වන තැන.
ටියුබකල් බැසිලය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂය රෝග කාරක අණුජීවියා (=tubercle bacillus).
ටියුබකුලෝසියාව(පාරිභා.) [නා.] ටියුබකල් බැසිය නම් අණු ජීවීන් නිසා සෑදෙන, බෝවන රෝගය; ක්ෂය රෝගය; කාසය (=tuberculosis).
ටියුබය1. [නා.] වීදුරු හෝ ලෝහ වැනි දෙයකින් නිම වූ බටය; නාලය; නළය; නාලිකාව. 2. [නා.] වායු පීඩනයෙන් පිම්බිය හැකි රබර් කෝෂය. 3. [නා.] මිරිකා ඇතුළත අඩංගු දේ සිදුරකින් ඉවත් කළ හැකි (දන්තාලේපාදිය සඳහා භාවිත) කොපුව.
ටියුබර[නා.ප්‍ර.] පැළෑටියක මූලෙහි සෑදෙන අල; ආකන්දය; කන්දකය.
ටියුල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සිහින් තුනී හිදෑස් සහිත රෙදිකඩ; දුහුල් ලේස් රෙද්ද.
ටියුෂන්[නා.ප්‍ර.] උපදේශකයකු විසින් ආධුනිකයකුගේ අතිරේක අධ්‍යාපනය සඳහා පෞද්ගලිකව කෙරෙන ඉගැන්වීම (=tuition).
ටිෂූකඩදාසි[නා.ප්‍ර.] විනි විද පෙනෙන තුනී කඩදාසි; සව් කඩදාසි; සරුංගල් කඩදාසි.
ටීක් බෝලය[නා.] පිඟන් මැට්ටෙන් හෝ වීදුරුවලින් හෝ සාදන ලද කුඩා බෝලයක්.
ටීකාචාර්යවරයා[ටිකා+ආචාර්යවරයා] [නා.] ටීකා සම්පාදනය කළ ආචාර්යවරයා.
ටීකාපාළිය1. [නා.] තේරුම් ගැනීමට අපහසු අට්ඨ කතා පාඨ තේරුම් කරමින් සම්පාදිත ග්‍රන්ථ සමූහය. 2. [නා.] ටීකා ග්‍රන්ථවල භාවිත භාෂාව.
ටීකාව[නා.] පාලි අට්ඨ කථා ග්‍රන්ථ වල දුරවබෝධ පද තේරුම් කිරීම සඳහා ලියූ විවරණය.
ටීටර්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වේදිකා නාට්‍යය; නාඩගම.
ටීනියා1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දිලීර නිසා හට ගැනෙන ස්පර්ශයෙන් බෝවන චර්ම රෝගයක් (=tinea). 2. [නා.ප්‍ර.] පටිපණුවා.
ටීපි[නා.ප්‍ර.] රතු ඉන්දියන්වරුන්ගේ කූඩාරම (=tipi).
ටීපෝව[නා.] පාද තුනකින් හෝ හතරකින් යුත් කුඩා මේසයක් (=tipoi).
ටීමේකර(කථා.) [නා.ප්‍ර.] (බිමට ගන්නා) තේ කොළ සකස් කරන්නා; තේ කම්හලක තේ කොළ නිෂ්පාදනය භාර තැනැත්තා (=tea maker).
ටීරූල(පාරිභා.) [නා.] තිරස් රේඛා ඇඳීම සඳහා භාවිත කරන ඉංගිරිසි 'T’ අකුරේ හැඩයට සෑදූ රූලක් (=t-square).
ටුනිකාටා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාථමික සමුද්‍ර ජීවීන් ඇතුළත් පෘෂ්ඨ වංශික සත්ත්ව ගණයක් (=tunicata).
ටුපා, ටූෆා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උල්පත් ජලය ආශ්‍රිත ව නොහොත් යමහල්වලින් (ගිනි කඳුවලින්) නිකුත්වන අළු හා ද්‍රව්‍ය පොළොවේ තැන්පත් ව ඝන වී සෑසෙන සිදුරු සහිත පාෂාණ (=tuff).
ටුවයින්, ටිවයින්[නා.ප්‍ර.] සවිය ඇති නූල් විශේෂයක්; තෙල්ගාර.
ටුවිට්, ටුවිඩ්[නා.ප්‍ර.] වටිනා ලොම් රෙදි වෙසෙසක්.
ටෙග්මනය1. (පාරිභා.) (උද්භි.) [නා.] ඇතුළු බීජාවරණය. 2. (සත්ව.) [නා.] කෘමීන්ගේ ඝන පියාපත (=tegmen).
ටෙටනස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පේශිවල හැකිලීම් හා ගැස්ම ඇති කරන භයානක රෝගයක්; පිටගැස්ම (=tetanus).
ටෙට්රපෝඩාවා(පාරිභා.) [නා.] ගාත්‍ර හතරක් හෝ සඟල දෙකක් හෝ ඇති පෘෂ්ඨ වංශියා; සිවුපාවා (=tetrapoda).
ටෙරමයිසින්, ටෙරාමයිසින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පසෙහි හටගන්නා ස්ට්‍රෙප්ටොමයිසින් රිමොසුස් නම් පුස් වර්ගයකින් ලබා ගන්නා ප්‍රතිජීවක කාරකයක් (=terramycin).
ටෙරාකොටා[නා.ප්‍ර.] ඔප නොදමා සියුම් ලෙස තනන මැටි භාණ්ඩ සහ ඇතුරුම් ගල් විශේෂයක්.
ටෙලස්කෝප් කණ්ණාඩිය[නා.] දුර බලන කණ්ණාඩිය; දුර දක්නය; දූර දර්ශකය.
ටෙලි ප්‍රින්ටරය[නා.] ඈත සිට ටයිප් කළ හැකි ටයිප්රයිටරයක්; දුර මුද්‍රකය; ටෙලි ග්‍රාපීක ටයිප්රයිටරය (=tele printer).
ටෙලෙක්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ටෙලිප්‍රින්ටර් පණිවුඩ හුවමාරු ක්‍රමයක් (=telex).
ටෙස්ට්‍යුබය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ සඳහා බහුල ව භාවිත කළ හැකි පරිදි එක පැත්තක් වසන ලද ඍජු වීදුරු නළය; පරීක්ෂණ නළය (=test tube).
ටෙස්ලා දඟරය(පාරිභා.) [නා.] අධිසංඛ්‍යාත ප්‍රත්‍යාවර්තක ධාරා ලබා ගැනීම පිණිස ඇති ප්‍රේරණ දඟර විශේෂයක් (=tesla coil).
ටොක්සින්[නා.ප්‍ර.] (වෛද්‍ය.) යම් රෝගයක් හටගන්වන විෂ සහිත ද්‍රව්‍යය (=toxin).
ටොන්[නා.ප්‍ර.] හොණ්ඩර 20 කින් හෙවත් රාත්තල් 2240 කින් යුත් බර මිම්මක් (=ton).
ටොන්සිල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගලමූල ග්‍රන්ථිය; සෙම් ගෙඩිය (=tonsil).
ටොන්සිල් දාහය(පාරිභා.) [නා.] ගලමූල ග්‍රන්ථිය ඉදිමීමේ රෝගය; සෙම් ගෙඩි රෝගය; සෙම්ගෙඩි ප්‍රදාහය (=tonsillitis).
ටොනික්[නා.ප්‍ර.] ශාරීරික හා මානසික ප්‍රබෝධය ඇති කරන (ඖෂධීය) සිසිල් බීම (=tonic).
ටොඹු[නා.ප්‍ර.] පැළෑටියක් හෝ සතකු හෝ පෝෂණ සාරය නිසා ඈරීමේ දී හෙවත් මහත් වීමේ දී දමන අලුත් මස.
ටොරිෂෙලි රික්තය(පාරිභා.) [නා.] බැරෝ මීටරයේ ඇති වීදුරු නළයේ පීඩනය දක්වන රසදිය ප්‍රමාණයට ඉහළින් ඇති වායු රහිත කොටස (=torricellian vacuum).
ටෝනාඩෝ[නා.ප්‍ර.] පුනීල හැඩයෙන් යුත් කැරැකෙන පටුවායු කදම්බයක් සහිත ප්‍රබල සුළි සුළං විශේෂයක් (=tornado).
ට’පන්ටයින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සායම් දිය කිරීම, පොලිතින් වර්ග තැනීම ආදිය සඳහා පයින් වර්ගයේ ගස් ජාතියක කොළවලින් සපයා ගැනෙන තෙල් වර්ගයක් (=turpentine).
ඨමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ තිස්හතර වැනි අකුර; දාහතර වන ස්පර්ශ ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; මූර්ධජ මහා ප්‍රාණ අඝෝෂ ශබ්දය.
ඨපනීය[වි.] ප්‍රකාශ නොකොට තබා ගත යුතු; නොවිසඳාලිය යුතු.
ඨපනීය ප්‍රශ්නය[නා.] උත්තර නොදිය යුතු පැනය.
ඨානය1. [නා.] නැඟිට සිටීම; සිටීම. 2. [නා.] ස්ථානය; ප්‍රදේශය; වාසස්ථානය; අවකාශය. 3. [නා.] තනතුර; නිලය. 4. [නා.] (බුද්‍ධ) ශාසනය.
ඨානාන්තරය[නා.] තනතුර; පදවිය; නිලය.
ඨානී[නා.ප්‍ර.] ස්ථානයක් අයිති තැනැත්තා; තැනක හිමිකරු; ස්ථානාධිපතියා.
ඨානූපචාර[නා.ප්‍ර.] ස්ථානයේ නාමය ස්ථානයට සම්බන්ධ දේ කෙරෙහි යොදා කරන ව්‍යවහාරය; ස්ථානෝපචාරය.
ඨිතිකාව1. (විනය.) [නා.] භික්ෂූන්ගේ කුසපත් ක්‍රමයක සලාක බෙදීම නැවති තැන. 2. [නා.] වස් ගණන.
ඨිතිය[නා.] පැවැත්ම; ස්ථිතිය.
ඨේපණී[නා.ප්‍ර.] ඇතුළු සමෙහි ඇති තනපුඩු වැනි ස්නායුවල හා ශිරාවල තුඩු ඇවිත් නවතින කෝණාකාර නෙරුම්; මෘදු පටක; පිටිකා.
ඩමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස්පස් වැනි අකුර; පහළොස් වන ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය.
ඩංසයා[නා.] සිරුර විද ලේ උරා බොන මැසි විශේෂයක්; ඇටමැස්සා.
ඩක්කුව, ඩැක්කුව1. (කථා.) [නා.] රේල් පීලි මත තල්ලු කරගෙන යා හැකි නොහොත්, එහි ම යන්ත්‍ර බලයෙන් දුවන කුඩා රිය විශේෂයක්. 2. [නා.] ට්‍රොලිය.
ඩප්පිය(කථා.) [නා.] බුලතට ගන්නා හුනු ආදිය දමන කුඩා බඳුනක්.
ඩබරකය(පාරිභා.) [නා.] සුෂුම්නා ශීර්ෂයෙහි පවත්නා ධූසර ද්‍රව්‍යමය උපාංගය (=olivary body).
ඩබරඟිල්ල, ඩබරැඟිල්ල[නා.] මහපට ඇඟිල්ලත් මැදඟිල්ලත් අතර පිහිටි ඇඟිල්ල; තර්ජනීය අංගුලිය; තර්ජනාංගුලිය.
ඩබරය1. [නා.] කලහය; දබරය; කෝලාහලය. 2. [නා.] යුද්ධය; සටන; සංග්‍රාමය. 3. [නා.] බඩු එසවීම සඳහා ගැනෙන කැරකෙන සිලින්ඩරයක් සහිත වූ උපකරණයක්.
ඩබරාව, ඩමරාව[නා.] තවුසන් හා බෞද්ධ භික්ෂූන් විසින් ලබුකැට ආදියෙන් පෙරහනක් සහිත ව සාදාගෙන පුරාණයේ භාවිත කරන ලද පැන් බඳුන් විශේෂයක්; ධම්මකරකය.
ඩබල්[නා.ප්‍ර.] ද්විත්වය; දෙගුණය.
ඩමරුව, ඩමුරුව[නා.] පෙරදිග වාද්‍ය බෙර භාණ්ඩයක නාමය; විශේෂයක්.
ඩයලය[නා.] ඔරලෝසුව ටැලිපෝනය වැනි උපකරණවල වේගය, වේලාව, බර, පීඩනය, නිෂ්පාදිතය ආදිය සංඛ්‍යා ආදිය මඟින් දක්වන මූණත් තහඩුව.
ඩයස්ටේස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිෂ්ටය සීනි බවට පරිවර්තනය කළ හැකි එන්සයිමයක් හෝ එන්සයිම් කාණ්ඩයක්. (=diastase)
ඩයි[නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍ර ආදිය පාට කිරීමට යොදනු ලබන සායම් කුඩු; පඬු.
ඩයික්[නා.ප්‍ර.] පෘථිවිය අභ්‍යන්තරයේ ඇති ද්‍රව වූ පාෂාණ ද්‍රව්‍ය උඩට නෙරා ඒමෙන් ඇති වූ ආග්නේය පාෂාණ තහඩුව.
ඩයික්රෝමේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මදටිය වර්ණයෙන් යුක්ත ලවණ වර්ගයක්. (=dichromate)
ඩයික්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ක්ලෝරින් පරමාණු දෙකක් මූල ද්‍රව්‍යයක් සමග වන සංයෝගය. (=dichloride)
ඩයිනමයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තදබල ලෙස පුපුරන රසායනික මිශ්‍රණයක්; කීසල්ගුවර් ද්‍රාවණයක අවශෝෂණය කරනු ලැබූ නයිට්රොග්ලිසරීන් ස්ඵෝටකය. (=dynamite)
ඩයිනමෝව(පාරිභා.) [නා.] යාන්ත්‍රික ශක්තිය විද්‍යුත් ශක්තිය බවට පරිවර්තනය කිරීම පිණිස භාවිත වන යන්ත්‍රයක්; විද්‍යුත්ජනක යන්ත්‍රය; ජෙනරේටරය (=dynamo).
ඩයිනය(පාරිභා.) [නා.] සෙන්ටිමීටරය, ග්රෑම්, තත්පර ඒකක ක්‍රමයේ බල ඒකකය; ග්රෑම් එකක ස්කන්ධයකට තත්පරයට සෙන්ටිමීටර් එකක ත්වරණයක් ගෙන දෙන බලය. (=dyne).
ඩයොප්ටරය(පාරිභා.) [නා.] කාචයක බලය දක්වන ඒකකය.(=dioptre)
ඩයොරයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කොළ පැහැයෙන් යුත් ආග්නේය පාෂාණ වර්ගයක්. (=diorite)
ඩයෝකීසිය, දියෝකීසිය(කථා.) [නා.] බිෂොප් කෙනෙකුගේ පාලනයට යටත් ප්‍රදේශය.
ඩයෝඩය(පාරිභා.) [නා.] ඉලෙක්ට්රෝඩ දෙකකින් යුත් ත'මයන නළය; ද්වියග්‍රය.(=diode)
ඩලකය[නා.] උරයෙහි එල්ලා ගෙන යා හැකි කුඩ විශේෂයක්.
ඩවින්න[නා.ප්‍ර.] යකින්න; යක්ෂණිය.
ඩවුන්ලෝඩ්[නා.ප්‍ර.] අවපතනය; කිසියම් වෙබ් පිටුවක්, ගොනුවක් හෝ භාවිත යෙදුමක් දුරස්ත පරිගණකයක සිට මොඩමයක් හරහා තවත් පරිගණකයක් වෙත ලබා ගැනීම.
ඩස්ටරය[නා.] කළුලෑලි ආදිය මැකීම සඳහා භාවිත කෙරෙන උපකරණය; දූවිලි පිස්නය.
ඩසිනවා[ක්‍රි.] දෂ්ට කරනවා; හපනවා.
ඩහ1. [නා.] බාධාව; ප්‍රමාදය. 2. [නා.] දහඩිය; ඩහදිය.
ඩහ නංවනවා[ක්‍රි.] දහඩිය ඇති කරවනවා; ශරීරයෙන් දාඩිය පිට කරවනවා.
ඩහට, ඩැහැට[වි.] දෂ්ට කරන ලද; හපන ලද; විකන ලද.
ඩහදිය මල[නා.] අපිරිසිදු වූ දහඩිය; ස්වේද නමැති මලය.
ඩහදිය, ඩාදිය[නා.] උණුසුම නොහොත් වෙහෙස නිසා මනුෂ්‍ය ශරීරයෙන් නිකුත් වන දිය; ස්වේද ජලය.
ඩහබිදු[නා.ප්‍ර.] දාඩිය බිංදු; දහඩිය බිංදු.
ඩහඹු[නා.ප්‍ර.] දෙල්ගස.
ඩ්රූප්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙල්ලක් ද තනි බීජයක් ද ඇති ඵල වර්ගයක්.
ඩ්‍රගන්, ඩ්රැගන්1. [නා.ප්‍ර.] මකරා. 2. [නා.ප්‍ර.] පලතුරු විශේෂයක්.
ඩ්‍රයික්ලීන්[නා.ප්‍ර.] දියෙන් ඇඳුම් නොසෝදා පිරිසිදු කිරීමේ ක්‍රමය.
ඩ්‍රයිවර්[නා.ප්‍ර.] රියපදවන්නා; රියැදුරා.
ඩ්‍රයිසෙල්[නා.ප්‍ර.] විදුලි පන්දම් ආදියට යොදා ගැනීම සඳහා නිපදවා ඇති වියළි විදුලි කෝෂය; බැටරිය.
ඩ්‍රාෆ්ට්[නා.ප්‍ර.] මුදල් ගෙවීම සඳහා වූ ඇණවුම; මුදල් වෙනුවට භාවිත කළ හැකි ලිඛිත පත්‍රිකාව.
ඩ්‍රෑම්, ඩිරෑම්1. [නා.ප්‍ර.] අවුන්සයෙන් දහයෙන් එකක බර ප්‍රමාණයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] මත්පැන් ආදි දියර වර්ග මැනීමේ මිම්මක්.
ඩ්‍රිෆ්ට්නෙට්[නා.ප්‍ර.] මසුන් ඇල්ලීම සඳහා මූදේ රැළ සමග පාවෙන්නට හරින දැල් විශේෂයක්; පාවෙන දැල.
ඩ්‍රෙනේජ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොළොව යටින් කාණු දිගේ කසළ බැහැර ගෙන යන වැසිකිළි ක්‍රමය (=drainage).
ඩ්‍රෝයිං, ඩ්‍රෝයින්, ඩ්‍රෝවින්1. [නා.ප්‍ර.] (චිත්‍ර.) ඇඳීම; සිතුවම් කිරීම; චිත්‍රකරණය. 2. [නා.ප්‍ර.] නූල් ඇදීම; පුඩුවැලිවලින් හෝ පනාවලින් නූල් වැනි දෑ ඇදීම.
ඩ්‍රෝයින්පින්[නා.ප්‍ර.] ඡායාරූප, චිත්‍ර ආදිය ලෑලි ආදියක රැඳවීම සඳහා භාවිත කෙරෙන පළල මුදුන් සහිත කුඩා ඇණ විශේෂයක්.
ඩා[නා.ප්‍ර.] ඩහදිය; ඩාදිය; ස්වේදය.
ඩා පෙත[නා.] ඩහදිය ස්වල්පය; දාඩිය බින්දුව.
ඩාකිනී[නා.] යකින්න; යක්ෂණිය; ඩවින්න.
ඩානවා[ක්‍රි.] සපනවා; දෂ්ට කරනවා; ඩැහැගන්නවා.
ඩාප්පුව(කථා.) [නා.] රජයට අයත් කුඹුරු ගොවිතැන් කිරීම පිණිස දෙන බලපත්‍රය.
ඩාමරයා[නා.] බිහිසුණු ප්‍රභූවරයා.
ඩාලීභවනය(පාරිභා.) [නා.] ශාඛා වශයෙන් බෙදී යෑම; අතු ඉතිවලට බෙදි බෙදී යෑම. (=ramification)
ඩාවින් වාදය[නා.] චාර්ල්ස් ඩාවින් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද සත්ත්ව පරිණාමය පිළිබඳ මතය.
ඩාසොලවනවා[ක්‍රි.] ඩාදිය හලනවා; දාඩිය පිට කරනවා.
ඩාහය1. [නා.] දැවීම; උණුසුම; ගිනියම; දාහය. 2. [නා.] ඩහදිය.
ඩැක්කිය[නා.] කුඩා බෙර විශේෂයක්.
ඩැනියල් ආර්ද්‍රතාමානය(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලයේ සහ වායු වර්ගවල තෙතමන ප්‍රමාණය මැනීමට උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණයක් (=Daniell's hygrometer).
ඩැනියල් කෝශය, ඩැනියල් කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] සින්ක් සල්ෆේට් ද්‍රාවණයක වූ කොපර් කැතෝඩයක් සහිත ව ජෝන් පෙඩ්රික් ඩැනියල් විසින් නිපදවන ලද ප්‍රාථමික විද්‍යුත් කෝෂය (=Daniell's cell).
ඩැස්කුව, ඩෙස්කුව[නා.] බොහෝ සෙයින් පාසැල් ශිෂ්‍යයන්ගේ ලේඛන කටයුතුවලට පාවිච්චි කළ හැකි පරිදි තැනූ බෑවුම් හැඩයෙන් යුත් මතුපිට ලෑල්ලක් සහිත කුඩා මේසය.
ඩැහැ ගන්නවා1. [ක්‍රි.] දෂ්ට කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සපා ගන්නවා; විකා ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] පැහැර ගන්නවා; උදුරා ගන්නවා. 4. [ක්‍රි.] බලෙන් අල්ලා ගන්නවා.
ඩැහි අඬුව(පාරිභා.) [නා.] යමක් අල්ලා ගැනීම, ඇණ ආදිය ඉවතට ඇදීම, සඳහා පාවිච්චි කරන අඬුව. (=pincer, forceps).
ඩැහිය(පාරිභා.) [නා.] කෙස් ගැලවීම ආදි සියුම් කටයුතු සඳහා ගනු ලබන කුඩා අඬුව.(=tweezers).
ඩිංගිත්ත(කථා.) [නා.] ඉතා ටික; අල්ප මාත්‍රය; ඇබිත්ත.
ඩික්ටෆෝනය(පාරිභා.) [නා.] කථා තැටි ගත කිරීම හා ඒ කතා ප්‍රතිනිෂ්පාදනය කිරීම යන දෙකම සඳහා විදුලිබලයෙන් ක්‍රියා කරවන යන්ත්‍රයක් (=Dictaphone).
ඩික්පරීක්ෂාව(පාරිභා.) [නා.] ආරක්තක උණ වැලඳීමට යමකු කෙරෙහි ඇති ග්‍රාහිතාව බැලීමට කරනු ලබන පරීක්ෂාව (=dick test).
ඩිකැන්ටරය, ඩිගැන්ටරය[නා.] පැන් හෝ වයින් ආදිය දමා මේසය මත තබන බඳ මහත වීදුරු බෝතල් විශේෂයක්; වීදුරු ගුරුලේත්තුව.
ඩිකිරිය(කථා.) [නා.] විනිශ්චයකරුවකු විසින් දෙනු ලබන නීත්‍යානුකූල ආඥාව.
ඩිප්තීරියාව[නා.] උගුරේ ශ්ලේෂ්මල පටලයේ සෑදෙන බෝවන රෝගයක්; ගලපටලය.
ඩිප්නොයි[නා.ප්‍ර.] පෙනහලු හා කරමල් යන ශ්වසන පද්ධති දෙක ම ඇති මත්ස්‍ය පවුලක්.
ඩිප්ලොපෝඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හැකරැල්ලන් වැනි බහුපදික සතුන් අයත්වන සත්ත්ව ගණය.
ඩිප්ලෝමා[නා.ප්‍ර.] විශ්වවිද්‍යාලයකින් හෝ අන්‍ය උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයකින් නියමිත විභාගයක් සමත් වූවකුට ප්‍රදානය කෙරෙන සහතිකය.
ඩිපෝව1. [නා.] යම් කාර්ය සංවිධානයක මධ්‍යස්ථානය; ගබඩාව; කඳවුර; ප්‍රදේශීය මධ්‍යස්ථානය. 2. [නා.] වාහන ධාවනයෙන් පසු නවතා තබන ස්ථානය.
ඩිමයි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කඩදාසි නිෂ්පාදනයේ දී කොළයක දිග සහ පළල පිළිබඳ සම්මත ප්‍රමාණයක් (=demy).
ඩිම්බ කවචය[නා.] ඩිම්බයේ වැස්ම; ඩිම්බ ආවරණය.
ඩිම්බ නිධායකය1. (පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බ නිසි තන්හි තැබීම සඳහා කෘමින් සතු ව ඇති විශේෂිත අවයවයක්. 2. [නා.] මත්ස්‍යයන්ගේ ප්‍රජනනක විවරයෙහි නාලාකාර ලෙස දික් වූ කොටස.
ඩිම්බ නීහරණය[නා.] ඩිම්බය ඩිම්බකෝෂයෙන් බැහැරලීම; ඩිම්බ මෝචනය.
ඩිම්බ පටලය(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බය වටා ඇති ඝන තද සිවිය.(=egg membrane).
ඩිම්බ ප්‍රණාලය[නා.] ඩිම්බකෝෂයේ සිට පිටතට ඩිම්බ ගෙන යන නාලය; පැලෝපියන් නාලය.
ඩිම්බ බන්ධය1. [නා.] (උද්භි.) ඩිම්බකෝෂ බිත්තියේ ඇතුළත දික් අතට වැඩුණු දෙපේළියේ පටක මියර (=fallopian tube). 2. (සත්ව.) කලල බන්ධය; වැදෑමහ (=placenta).
ඩිම්බ මෝචනය[නා.] ක්ෂීරපායින්ගේ ඩිම්බය ඩිම්බකෝෂයෙන් පිටතට ඊමේ ක්‍රියාවලිය; අණ්ඩ මෝචනය (=ovulation).
ඩිම්බ රජ්ජු[නා.බහු.] බිත්තරයක කටුවට කහමදය සම්බන්ධ කරන දඟර සහිත ඇඹරුණු ඝන ඇල්බියුමන් රැහැන්.
ඩිම්බ විසර්ජකය[නා.] ඩිම්බ හෙවත් බීජ නිකුත් කිරීමේ ඉන්ද්‍රියය; ඩිම්බ විසුරුවා හැරීමේ අවයවය (=over jector).
ඩිම්බ වෘන්තය[නා.] ඩිම්බයක් ඩිම්බ බන්ධයත් සම්බන්ධ කරන කුඩා නටුව.
ඩිම්බ වෘෂණය[නා.] ස්ත්‍රී බීජ හා ශුක්‍රාණු යන දෙක ම නිපදවන ප්‍රජනන ග්‍රන්ථිය.
ඩිම්බක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෘමි පැටවා; කෘමි පෝතකයා (=nymph).
ඩිම්බකාරකය[නා.] ඩිම්බකෝෂයේ ජන්මාණු සෛල වැඩෙන හා මෝරන ප්‍රදේශය; ජර්මේරියම.
ඩිම්බකෝෂය1. (සත්ව.) [නා.] ස්ත්‍රී ප්‍රජනන සෛල තැන්පත් ව ඇති පැස; ඩිම්බ නිපදවෙන අවයවය. 2. (උද්භි.) [නා.] ශාකයක ඩිම්බ අන්තර්ගත වූත් ඡායාංගයෙහි විශාලිත වූත් කොටස්; මලක කර්ණිකාවෙහි මුල පිහිටි බීජ අඩංගු කොපුව.
ඩිම්බධාරකය[නා.] බීජ තැන්පත් ව ඇති මඩිය; බිත්තර කැප්සූලය.
ඩිම්බපීත[නා.ප්‍ර.] බිත්තරයක කහමදයේ පැහැය; රතට හුරු තද කහපාට.
ඩිම්බය(පාරිභා.) [නා.] පරිණත වූ ඡායා ජන්මාණු සෛලය; බිත්තරය අණ්ඩය; බීජ ශාකයක මහා බීජාණුධානිය (=egg ovule).
ඩිම්බාණුව[නා.] ජීවියකු හටගැනෙන බීජයේ මුල් සැටිය; මාතෘ බීජය.
ඩිම්බාධාර කෝෂ්ඨය[නා.] (පාරිභා.) ඩිම්බාධාරයේ ඩිම්බ තැන්පත්වීම සඳහා ඇති කුඩා මඩි වැනි කොටස.
ඩිම්බාධාරය(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බකෝෂය. (=ovary).
ඩිම්බාවරණය[ඩිම්බ+ආවරණය] (පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බ කුක්ෂිය වැසී යන පරිදි වැඩෙන ආවරණය හෙවත් වැස්ම (=ootheca).
ඩියුට්රියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බැර හයිඩ්රජන්; පරමාණුවක ස්කන්ධය දෙකක් වූ හයිඩ්රජන් සමස්ථානිකය (=deuterium).
ඩියුට්‍රෝන්[නා.ප්‍ර.] බර පරමාණුවේ හෙවත් ඩියුට්රියම් පරමාණුවේ න්‍යෂ්ටිය.
ඩිස්කවුන්ට්[නා.ප්‍ර.] බඩුවක් විකිණීමට නියමිත මුදලින් අඩු කරන කොටස; වට්ටම.
ඩිස්ට්‍රිබියුටරය[නා.] අභ්‍යන්තර දහන එන්ජිමක ජ්වලන පද්ධතිය හා සම්බන්ධ ක්‍රියාකාරී උපකරණය.
ඩිස්ටැම්පර්[නා.ප්‍ර.] බිත්තිවල ආලේප කරන සායම් වර්ගයක්.
ඩිස්ටිල් වතුර[නා.] හුමාලය ඝනීභූත කොට පෙරා ගත් දිය (=distilled water).
ඩිස්පැන්සරිය, ඩිස්පෙන්සරිය[නා.] බටහිර ඖෂධ බෙදා දෙන තැන.
ඩී.එන්.ඒ.[නා.ප්‍ර.] ඩිඔක්සිරයිබෝන්‍යුක්ලෙයික් ඇසිඩ් යන්නෙහි කෙටි නාමය; සෑම ජීවියෙකුගේ ම පාහේ වර්ණ දේහවල තිබෙන ජාන ප්‍රවෘත්ති ගෙනයන ස්වයං පාලිත පිටපත් සාදා ගැනීමේ හැකියාව ඇති ද්‍රව්‍යය; D.N.A. Deoxyribonucleic acid.
ඩීන්1. [නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) නායක පූජා ප්‍රසාදිවරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] විශ්වවිද්‍යාලයක පීඨාධිපති.
ඩීවාර් පලාස්කුව(පාරිභා.) [නා.] තාප හුවමාරුව වැළැක්වීම පිණිස අතරමැදි වාතය ඉවත් කළ රිදී ගෑ බිත්ති දෙකකින් යුක්ත වන පරිදි තැනුණු බඳුන.
ඩීසල්[නා.ප්‍ර.] පැට්‍රෝලියම් ආසුත කිරීමෙන් ලබා ගන්නා කළු තෙල්.
ඩුප්ලිකේට්[නා.ප්‍ර.] දෙවන පිටපත; භාණ්ඩයක හොර පිටපත.
ඩෙංගි උණ, ඩෙංගු උණ[නා.ප්‍ර.] මදුරුවන් මගින් බෝවන උණ විශේෂයක්; සන්ධි සංජ්වරය.
ඩෙකපොඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අඬු දහයක් ඇති කකුළුවන් ඉස්සන් වැනි සතුන්ද, අත් දහයක් ඇති දැල්ලන් වැනි සතුන් ද අයත් ගෝත්‍රය (=decapoda).
ඩෙකමිටරය, ඩෙකාමීටරය[නා.] මෙට්‍රික් ක්‍රමය අනු ව මීටර දහයක දිග ප්‍රමාණය ඇති මිනුම් ඒකකය (=decametre).
ඩෙක්ස්ට්‍රින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිෂ්ටයෙන් සෑදෙන මෝල්ටෝස් වැනි සීනි විශේෂයක් (=dextrin).
ඩෙක්ස්ට්‍රෝස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සීනි විශේෂයක්; ග්ලුකෝස් (=dextrose).
ඩෙකාග්රෑම්(පාරිභා.) [නා.] මෙට්‍රික් ක්‍රමය අනු ව ග්රෑම් දහයක බර ප්‍රමාණය ඇති මිනුම් ඒකකය (=decagram).
ඩෙන්ටින්[නා.ප්‍ර.] දතේ බොහෝ කොටස් වැඩීම සඳහා අවශ්‍ය චූර්ණකර ධාතු විශේෂයක්.
ඩෙල්ටා කිරණ(පාරිභා.) [නා.] පදාර්ථය තුළින් ඇල්ෆා කිරණ ගමන් ගන්නා විට පදාර්ථ අණුවලින් විසි වන ඉලෙක්ට්‍රෝන (=delta rays).
ඩෙල්ටාව1. (පාරිභා.) [නා.] 'ඩ’ ශබ්දය දීම සඳහා ග්‍රීක හෝඩියේ පවතින ත්‍රිකෝණාකාර අක්ෂරය. 2. [නා.] ඇතැම් ගංගා මෝය ආශ්‍රිත ව දියළු තැන්පත් වීමෙන් ද ඒ මත ද ගංගා දිය බෙදී ගොස් මෝය බහු සංඛ්‍යාවකින් මුහුදට පිවිසීමෙන් ද, ඒ අතර නිර්මාණය වන ත්‍රිකෝණාකාර පෙතැලි සමූහය. 3. [නා.] ගණිතයෙහි ව්‍යවහාර වන ත්‍රිකෝණාකාර ලකුණ (=delta).
ඩෙසිග්රෑම(පාරිභා.) [නා.] ග්රෑමයෙන් දහයෙන් පංගුවක් වන මිනුම් ඒකකයක් (=desigram).
ඩෙසිබෙල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ධ්වනියේ තීව්‍රතාව මැනීමේ ඒකකය; බෙල් එකකින් දහයෙන් පංගුව (=decibel).
ඩෙසිමීටරය(පාරිභා.) [නා.] මීටර් ක්‍රමය අනු ව මීටරයකින් දහයෙන් පංගුවක මිනුම් ඒකකය (=decimeter).
ඩොංගාව(පාරිභා.) [නා.] කඳු අතර ගැඹුරු නිම්නය; ගිරිකඳුර (=donga).
ඩොක්[නා.ප්‍ර.] නැව් නැවැත්වීම, සෑදීම හෝ අලුත්වැඩියාව සඳහා වරායක පවතින විශේෂ තටාකය.
ඩොඟරය, ඩොඟරෙ1. [නා.] ඇස් ගුලිය; ඇසේ මැද කොටස. 2. [නා.] විශේෂයෙන් ගවයන් සඳහා ලීයෙන් තැනූ මිණිගෙඩි විශේෂයක්; සොකඩය.
ඩොනොමෝර් ආණ්ඩුක්‍රමය[නා.] ඩොනොමෝර් කොමිෂන් සභාව විසින් සකස් කරනු ලැබූ ලංකාවේ ආණ්ඩු ක්‍රමය.
ඩොප්ලර් ආචරණය(පාරිභා.) [නා.] කම්පන ප්‍රභවයක් නිරීක්ෂකයා වෙතට හෝ ඉන් ඉවතට හෝ ගමන් කරන කල ඇති වන තරංග ආයාමයේ වෙනස (=doppler effect).
ඩොබිය(පාරිභා.) [නා.] විවිධ රූප විවීම සඳහා අත් යන්ත්‍රයට සවි කරන උපකරණ කට්ටලය (=dobby).
ඩොමිටරිය, ඩෝමිටරිය(කථා.) [නා.] සමූහයක් වාසය කරන තැනක ඇති සයනාගාරය.
ඩොමිනියන්[නා.ප්‍ර.] බ්‍රිතාන්‍ය පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයට අයත් ව පැවතිය ද ස්වාධීන පාලනයක් ගෙන යෑමේ නිදහස ලැබූ රාජ්‍යය.
ඩොලමයිට්, ඩොලොමයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැල්සියම් හා මැග්නීසියම් යන දෙකෙහි කාබනේටයක් වූ පාෂාණ වර්ගයක් (=dolomite).
ඩොලරය[නා.] ඇමෙරිකානු මූල්‍ය ඒකකය.
ඩොල්ඩ්‍රම්ස්[නා.ප්‍ර.] සමකයෙන් උතුරටත් දකුණටත් පිහිටි 10° අක්ෂාංශ රේඛා අතරේ පිහිටා ඇති අඩු වායු පීඩනයෙන් යුත් නිසල ප්‍රදේශය; නිවාත තීරය.
ඩොල්පින් උද්ගතය[නා.] උතුරු අත්ලන්තික් සාගරය මැද පත්ල උස් ව නැඟී සිටි ප්‍රදේශය.
ඩොල්පිනියා(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායි ගණයට සහ තල්මස් වර්ගයට අයත් වූ ද, මාළුවකුගේ හැඩයෙන් යුත් වූ ද මූදු සතෙක්; ඩොල්ෆින් (=dolphin).
ඩෝටිදේපළ[නා.ප්‍ර.] කනවැන්දුම් හෙවත් සැමියා මළ ස්ත්‍රියකගේ දේපළ.
ඩෝබි[නා.ප්‍ර.] රෙදි සෝදන්නා; වෘත්තිය වශයෙන් රෙදිපිළි සේදීම කරන්නා; රජකයා.
ඩෝරක[නා.ප්‍ර.] විවාහයට පෙර මනාලිය අත බඳින නූල ; කාප්පුව; කෞතුකයා.
ඩෝලක[නා.] පෙරදිග වාද්‍ය විශේෂයක්.
ඩෝලය, ඩෝලෙ[නා.] බෙර වර්ගයට අයත් වාද්‍ය භාණ්ඩයක්.
ඩෝලා යන්ත්‍රය[නා.] බෙහෙත් වර්ග ශුද්ධ කිරීමට හෝ තැම්බීමට භාවිත කරන භාජනය.
ඪමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස්හය වැනි අකුර හා දහසය වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; මූර්ධජාක්ෂරයකි; මහාප්‍රාණාක්ෂරයකි; ඝෝෂාක්ෂරයකි.
ඪක්කා[නා.ප්‍ර.] විශාල දවුල් වර්ගයක්.
ණ1. මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස් හත්වැනි අකුර හා දහ හත්වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; අල්පප්‍රාණ අඝෝෂ මූර්ධජාක්ෂරයකි. 2. [නා.ප්‍ර.] ණය.
ණය1. [නා.ප්‍ර.] ආපසු දීමට ලබා ගත් මුදල් ආදි වූ දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] (පොරොන්දුවක් සේ) අවශ්‍යයෙන් ම ඉටු කළ යුත්ත; ගැතිබව; යුතුකමෙන් බැඳීම. 3. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අනාගතයේ දී (මුදල්) ගෙවීමේ පොරොන්දුව පිට භාණ්ඩ හෝ සේවා අත්පත් කර ගැනීමේ වරප්‍රසාදය මත කෙනෙකුට උපකාර වන දෙය; ගනුදෙනුවක දී විශ්වාස කරනු ලැබීමට ඇති අයිතිය (=credit). 4. [නා.ප්‍ර.] කෙනෙකු විසින් තවත් කෙනකුට ගෙවිය යුතු මුදල (=debt). 5. [නා.ප්‍ර.] ණය හිමියකු විසින් ණය ගැතියකුට දෙන ලද මුදල අයිතිකරු විසින් (අයිතිය නොව) වෙනත් කෙනකුට පවරනු ලැබූ දේපළ ප්‍රතිදේහය (=loan).
ණය අගය(පාරිභා.) [නා.] ණයට ගත් මුදලක සම්මත වටිනාකම (=loan).
ණය ඔප්පුව[නා.] ණයකරය.
ණය ගැති[වි.] ණය ගැනීම නිසා ණය හිමියාගේ ගැත්තා බවට පත් වූ.
ණය ගැතියා, ණය ගැත්තා[නා.] ණය හිමියාට ගැති වූ තැනැත්තා.
ණය ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] ඉදිරි දිනයක ගෙවිය යුතු ණයක් පිළිබඳ ගිණුම (=loan account).
ණය පරිවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] කෙනකුගේ ණය වෙනත් කෙනකුට පැවරීම; ණය හැරවීම (=debt conversion).
ණය ප්‍රතික්ෂේපය(පාරිභා.) [නා.] ණය වී ඇති බව නොපිළිගැනීම (=debt repudiation).
ණය ප්‍රමාණනය(පාරිභා.) [නා.] වාණිජ නියෝජිතායතනයක් විසින් ගනුදෙනු පිළිබඳ කෙරෙන තක්සේරුව (=credit rating).
ණය ප්‍රාග්ධනය(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාරයක ආයෝජනය කර ඇති ණය මුදල් ප්‍රමාණය (=loan capital).
ණය මංගල්‍යය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තුස්වහන්සේගේ සේවය සඳහා ණය යුක්තිය ඉටු කිරීම් වසයෙන් පැවැත්වෙන ආගමික උත්සවය.
ණය මණ්ඩලය[නා.] රජයේ හා ඇතැම් සංස්ථාවල සේවකයන්ට ණය දීම සඳහා පිහිටුවා ඇති ණය දෙන ආයතනය.
ණය යුක්තිය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සේවාව සඳහා ණය ගෙවීමේ යුතුකම.
ණය සමථය(පාරිභා.) [නා.] ණය ගෙවීම පිළිබඳ ව ඇතිකර ගන්නා සම්මතය. (=composition).
ණය සැනසුම(පාරිභා.) [නා.] ණය ගත් තැනැත්තාට එය ආපසු ගෙවීම පිළිබඳ ව දෙන පහසුකම (=debt conciliation).
ණයකර පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (ලිපිය) රැගෙන එන්නාට යම්කිසි ප්‍රමාණයක් දක්වා ණය මුදල් දීමට බලය පවරන ලිපිය (=letter of credit).
ණයකරය(පාරිභා.) [නා.] ලබා ගත් ණයක් සඳහා සමාගමක් විසින් නිකුත් කෙරෙන ඇපය; ඍණ පත්‍රය (=debenture).
ණයකරු, ණයකාරයා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ණය ලබා ගත් තැනැත්තා (=debtor).
ණයතුරුස්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අධික ණය; ණය පිට ගන්නා ණය.
ණයවරය(පාරිභා.) [නා.] (බැංකුවකින් දෙන) ණය සම්බන්ධ ලියවිල්ල; ණය කෙටුම්පත; ණය මුදල් පත (=draft).
ණයහිමියා[නා.] ණය දෙන්නා; ණයට දුන් මුදල් භාණ්ඩ ආදියෙහි අයිතිකරුවා.
ණහ[නා.ප්‍ර.] බල්ලා.
ණිහි, ණි[නා.ප්‍ර.] ලේලිය.
ඬමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස්අට වැනි අක්ෂරය; සඤ්ඤක ඩ යන්න; අර්ධ අනුනාසික අක්ෂරයකි; මේ අකුරින් ආරම්භ වන වචන සිංහලයෙහි නැත.
ත1. මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ තිස්නව වැනි අක්ෂරය; දන්තජ අඝෝෂ අල්පප්‍රාණ අක්ෂරය; ත වර්ගයේ මුල් අකුර. 2. (සර්ව.) (ව්‍යාක.) ‘ත’ ශබ්ද කාරකය; මධ්‍යම පුරුෂය.
ත'මයනය, ත(ර්)මයනය(පාරිභා.) [නා.] රත් වූ කැතෝඩයකින් විමෝචනය වන ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් (=thermion).
තංගම[නා.] පෘතුගීසීන් විසින් ලංකාවේදී භාවිත කළ කාසි විශේෂයක්; තංගම්මස්ස; ටැංගෝ මස්ස.
තංගුස්, තන්ගුස්[නා.ප්‍ර.] බිලී පිති, වයලීන ආදියෙහි යෙදීම සඳහා ගන්නා රසායනික ව නිෂ්පාදිත නූල් විශේෂයක්.
තකට’තක(කථා.) [නා.] හරියට ගැළපෙන; බොහෝ කරුණුවලින් එක සමාන වූ.
තකතීරු[වි.] මෝඩ; අඥාන; බුද්ධිහීන.
තකනවා[ක්‍රි.] සැලකිල්ලට ගන්නවා; කල්පනාවට ගන්නවා; විමසීමට ලක් කරනවා.
තකන්තහඩු[නා.ප්‍ර.] පෙරහැරවල ගෙනගිය කෘත්‍රිම අලංකාරවත් මල් සැරසිලි විශේෂයක්.
තකහණිය1. [නා.] ඉක්මන; කඩිනම; ලහිය. 2. [නා.] බලවත් ඕනෑකම.
තක්ක1. [නා.ප්‍ර.] තර්කය. 2. [නා.ප්‍ර.] පස්ගෝරසයෙන් එකක්; මෝරු; තක්‍ර.
තක්කඩියා[නා.] රැවිටිලිකාරයා; ප්‍රයෝගකාරයා; කපටියා; කෛ‍රාටිකයා; ද්‍රෝහියා; නොහික්මුණු තැනැත්තා; දාමරිකයා.
තක්කණ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තර්ක කිරීම.
තක්කනක්කුව(කථා.) [නා.] හෙට්ටු කිරීම; කේවෙල් කිරීම.
තක්කන් කරනවා[ක්‍රි.] ආපසු නොදී අතපසු කරනවා.
තක්කම1. (කථා.) [නා.] කම්මැලිකම; අලසකම; ප්‍රමාදය. 2. [නා.] කපටිකම; වංචාව; ප්‍රයෝගය. 3. [නා.] විවාදය; තරගය. 4. [නා.] කලබලය; කඩිනම. 5. [නා.] වැරදීම.
තක්කාහත[වි.] තර්ක කරන සුලු; සැක දුරු කරන කල්පනාවෙන් යුත්.
තක්කුවික්කුව[නා.] කලබලය; වික්ෂිප්ත භාවය.
තක්බීර්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තැති ගැන්ම.
තක්මන(කථා.) [නා.] ඉක්මන්කම; යුහුසුලුබව.
තක්ෂ[නා.ප්‍ර.] (කපා ඉරා යතු ගෑම ආදියෙන්) දැව දඬු සිහින් කිරීම.
තක්ෂක[නා.ප්‍ර.] ලී දඬු සසින්නා; වඩුවා; වඩු කාර්මිකයා.
තක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] සූසැට කලා ශිල්පවලින් එකක් වන වඩුකම.
තක්ෂශිල්පය[නා.] වඩු කර්මාන්තය.
තක්සේරු අගය(පාරිභා.) [නා.] විමසා බලා තීරණය කරනු ලබන වටිනාකම; ප්‍රමාණය කළ අගය; ඇස්තමේන්තු වටිනාකම (=appraised value).
තක්සේරු ගාස්තුව1. [නා.] ඇස්තමේන්තු කරන ලද පිරිවැය. 2. [නා.] තක්සේරුව සඳහා ගෙවනු ලබන මුදල.
තක්සේරුකරු[නා.ප්‍ර.] යමක වටිනාකම තීරණය කරන්නා; යමක අගය තීරණය කරන්නා; ඇස්තමේන්තුකරුවා.
තක්සේරුව(පාරිභා.) [නා.] යමක වටිනාකම ප්‍රමාණය කිරීම; කිසියම් ද්‍රව්‍යයක අගය (විවිධ ක්‍රමවලින්) විමසා බලා තීරණය කිරීම; ඇස්තමේන්තුව (=valuation estimate).
තක්‍රය[නා.] පස්ගෝරසයෙන් එකක නාමය; මෝරු; කිරිමෝරු.
තකු1. [නා.ප්‍ර.] වාද විවාද කිරීම පිළිබඳ වූ ශාස්ත්‍රය; තර්ක ශාස්ත්‍රය; තකු සත. 2. [නා.ප්‍ර.] නූල් කැටීම සඳහා භාවිත කළ උපකරණයක්; ඉද්ද.
තකුල්[නා.ප්‍ර.] කපු කිනිස්ස, කළුවැල් හෝ සුවඳකහ යන ඖෂධීය ශාක.
තකෝව(කථා.) [නා.] ඉක්මන; හදිසිය.
තචපඤ්චකය1. [නා.] ශරීරයෙහි දෙතිස් කුණප කොට්ඨාසයන්ගෙන් සම පස්වැනි කොට ඇති ශාරීරික කොටස් පහ. 2. [නා.] සාමණේර පැවිද්දට පෙර හිසකෙස් කැපීමේ දී අනුලෝම ප්‍රතිලෝම වසයෙන් ප්‍රකාශ කෙරෙන කමටහන.
තචරසය[නා.] ගස්වල පොත්තෙහි ඇති රසය.
තචසාර[වි.] පොත්ත අරටුව කොට ඇති.
තච්ඡ[නා.ප්‍ර.] වඩුවා.
තජනවා[ක්‍රි.] තර්ජනය කරනවා; බිය ගන්වනවා.
තජ්ජාත[වි.] එයින් හටගත්; එයින් බිහි වූ; ඉන් ඇති වූ.
තජ්ජාරි, තජ්ජාරිකා[නා.] අඩි 36 ක ප්‍රමාණයකින් යුත් පැරණි මිනුම් ඒකකයක්.
තජ්ඥයා[නා.] එය දන්නා තැනැත්තා.
තට1. [නා.ප්‍ර.] ඉවුරු බිම; වෙරළ; කූලය; තීරය. 2. [නා.ප්‍ර.] පස; පාර්ශ්වය. 3. [නා.ප්‍ර.] තලාව; දියෙහි හෝ බිමෙහි තලය. 4. [නා.ප්‍ර.] උස්බිම; ගොඩබිම.
තටතටායමාන[වි.] කෝපයෙන් පුපුරන; ක්‍රෝධයෙන් 'තට තට’ යැයි ගැහෙන.
තටමනවා[ක්‍රි.] (මල පහ කිරීමට) තතනනවා; වැර වඩනවා.
තට්ටම[නා.] ශරීරයේ ඉඟටියෙන් පහළ නෙරාගිය නිතඹ පෙදෙස; හිඳ ගැනීමට යෙදෙන මස් පිඬු දෙක.
තට්ටඹියා(කථා.) [නා.] රජ ගෙදර වැසිකිළි සෝදන්නා.
තට්ටය, තට්ටෙ[නා.] කෙස් නැති හිස; මුඩුහිස.
තට්ටිකාව[නා.] තල් කොළ ආදියෙන් මඬුලු යොදා කරන ලද පැදුරු විශේෂයක්.
තට්ටු අරිනවා[ක්‍රි.] ලෑලි, කණු ආදියේ අංශයකින් පලුවක් ගා ඉවත් කරනවා; තීරුවක් අස් කරනවා; තට්ටු ගානවා.
තට්ටු ආන(කථා.) [නා.] වට්ටි, මලු, පැදුරු ආදිය එල්ලා තබන ආධාරයකය; උඩහල්ල; සික්කාව.
තට්ටු තලය[නා.] තට්ටුවක මතුපිට; ස්තර පෘෂ්ඨය.
තට්ටු පැනීම(කථා.) [නා.] සිංහල ජන ක්‍රීඩාවක්; අල්ලි පැනීම; ඉරි පැනීම; කට්ටු කෙළිය.
තට්ටු පිඟාන[නා.] පැතලි පිඟාන; බොකටු නැති තැටිය; තලිය.
තට්ටු පියවර[නා.] සරඹ කිරීමේ දී කකුල් දෙපසට විහිදා කඳ නමා අත් දෙකේ ඇඟිලි අගින් පිටිපතුල් තට්ටු කිරීම.
තට්ටු පෙට්ටිය(කථා.) [නා.] ආහාර බඳුන තබා ගැනීමට වේවැල්වලින් හෝ ඉරටුවලින් හෝ වියා පැරණියන පාවිච්චි කළ ඉලත්තට්ටුව වැනි උපකරණයක්; කුරු අඩිය.
තට්ටු මාරුව[නා.] (ගොවි.) මාරුවෙන් මාරුවට ඉඩම් භුක්ති විඳීමට හෝ සාර-අසාර කුඹුරු මාරුවෙන් මාරුවට භුක්ති විඳීමට හෝ එහි හවුල් අයිතිකරුවන් අතර භාවිත ක්‍රමය; කර මාරුව.
තට්ටු යතුකැටය, තට්ටු යත්ත[නා.] දැවවලින් තීරු ගා ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන වඩු උපකරණය.
තට්ටු වෙනවා1. [ක්‍රි.] හැප්පෙනවා; ගැටෙනවා; වදිනවා. 2. [ක්‍රි.] පාඩු වෙනවා; නැති වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] විරුද්ධ වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] මුණ ගැසෙනවා; හමු වෙනවා.
තට්ටුනිවාස[නා.ප්‍ර.] මහල් කීපයකින් යුතු වන සේ සාදනු ලබන වාසස්ථාන; තට්ටු ගෙවල්.
තට්ටුබෝය[නා.ප්‍ර.] (ගොවි.) ගොවීන්ගේ අව්-වැසි ආවරණය; කුඩය; ඡත්‍රය.
තට්ටුව1. [නා.] යමකින් යම් කිසිවකට හඬක් නැංවෙන සේ හෙමින් ගැසීම. 2. [නා.] ස්තරය; ප්‍රතානය; තලය. 3. [නා.] සිවිය; පටලය; පටකය; ඡවිකාව. 4. [නා.] කුඹුරක හෝ ගෙවත්තක හෝ බෙදාගත් කොටස. 5. (කථා.) [නා.] තැටිය; තැටිල්ල; පීරිසිය. 6. (කථා.) [නා.] බුලත් අල්ලන භාජනය; ඉලත්තට්ටුව. 7. (කථා.) [නා.] නොගැඹුරු පතුලක් ඇති පැතලි බඳුන; වට්ටිය. 8. [නා.] අල්මාරිය, රාක්කය වැනි දේවල් ඇතුළ යොදනු ලබන ඵලකය. 9. [නා.] කරත්ත-මේස වැනි දේවල තිරස් ව සවි කරන පෙතැල්ල. 10. [නා.] මාලකය; භූමකය; සොල්දරය.
තටාකය, තඩාගය[නා.] පොකුණ; විල.
තටී[වි.] ජලාශ්‍රිත; තටාකයක් ඇත්තාවූ.
තටු එනවා[ක්‍රි.] අහංකාර වෙනවා; උඩඟු වෙනවා.
තටුව1. [නා.] පැතලි භාජනය; තළිය; තැටිය. 2. [නා.] තරාදි තැටිය; තරාදි දණ්ඩ දෙපස එල්ලා ඇති දෙතැටි. 3. [නා.] යක්ෂාදින්ට දොළ පිදේනි බලි බිලි පිළිගැන්වීම සඳහා ගොක්කොළ ආදියෙන් තනා ගන්නා පැතලි වට්ටිය. 4. [නා.] කුරුලු පියාපත; අත්හැන්ද.
තඩ ලනවා[ක්‍රි.] බරක් තඩයෙහි ලනවා; තඩයෙහි බඳිනවා.
තඩය[නා.] බර අවුණන ලීය; මැද බර අවුණා දෙකොනින් දෙදෙනකු උසුලාගෙන යන ලීය.
තඩි[වි.] ලොකු; මහත්; විශාල. 1. [නා.ප්‍ර.] පොල්ල; මුගුර. 2. [නා.ප්‍ර.] විදුලිය. 3. [නා.ප්‍ර.] තැළීම; පහරදීම.
තඩි බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] පහර දෙනවා; බැට දෙනවා; තළනවා.
තඩිය1. [නා.] ලොකු දණ්ඩ; මහ පොල්ල; තොයිල්වලදී පිදවිලි ගෙනයාම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා යෂ්ටිය. 2. [නා.] පල්ලැක්කිය; දෝලාව. 3. [නා.] පාරුව පැදීම සඳහා ගනු ලබන යෂ්ටිය.
තඩියම, තදියම(කථා.) [නා.] හදිසිය; ඉක්මන; කලබලය.
තඩිස්සිය[නා.] ඉදිමුම; ඉලිප්පුම.
තඩුත්තු[නා.ප්‍ර.] බාධා; අවහිර.
තඩුම්බු කරනවා[ක්‍රි.] හරිහැටි නොවිකා යම්තම් හපනවා.
තණ1. [නා.] බෙහෙවින් උසට නොවැඩී, බිම දිගේ දුවන සිහින් කොළ සහිත පැළෑටියක්. 2. [නා.] හේන්වල වැවෙන සිහින් ඇට සහිත කටුසර බෝගයක්; තණහාල් කඞ්ගු. 3. [නා.] තණ්හා; තෘෂ්ණාව; ඇලීම.
තණ ඇතිරිය[නා.] නිදීමට හෝ හිඳීමට සුදුසු ලෙස තණ අතුරා සකස් කළ ආසනය; තණ බිස්ස; ඝන ව තණ වැවුණු බිම.
තණ කබල[නා.] කෑමට කටට ගත් තණකොළ ස්වල්පය; තණකොළ කට.
තණ කැඳ[නා.] තණ හාල්වලින් සාදන ලද කැඳ.
තණ කැරැල්ල[නා.] මිටින් ගත හැකි තණකොළ ප්‍රමාණය; තණ මිට; තණ අහුර; තණ මිටිය.
තණ කිළිය[නා.] තණින් සෙවිලි කරන ලද කුඩා කුටිය; තණකොළ යොදා තනාගත් කුඩා ගෙය.
තණ ගැටය[නා.] කුඩා තණ පැළෑටිය; තණ පැළය.
තණ ගෙය1. [නා.] තණකොළ සෙවිලි කළ ගෙය. 2. [නා.] තෘෂ්ණාව නැමති ගෙය.
තණ පතර[නා.බහු.] පැතිර සිටි තෘණ ගොල්ල; විසිරී වැඩුණු තණ.
තණ පලඟ[නා.] තණ ඇතිරීමෙන් සකස් කළ ආසනය; තණ පල්ලංකය.
තණ බිඩැල්ල(කථා.) [නා.] සරු ලෙස තණ වැඩුණු තැනකින් කපා ගන්නා තණ සහිත පස් පිඬ.
තණ බිම[නා.] තණ කොළ වැවී ඇති බිම් පෙදෙස; (ගව ආදි සතුන් උදෙසා) වවන ලද තණ භූමිය.
තණ බිස්ස[නා.] ඝන ලෙස වැඩුණු තණ ගාල; ඝන තණගොල්ල.
තණ සියන[නා.] තණකොළ සෙවිලි කළ පියස්ස හෙවත් වහල; තෘණ ඡදනය.
තණ සුඹුළුව[නා.] තණකොළවලින් තැනූ හිස් වැස්ම හෝ දරණුව.
තණඔල[නා.ප්‍ර.] තණ සහලින් පිසන ලද බත් ඇටය; තණබත් ඇටය.
තණකජු[නා.ප්‍ර.] තණකොළ ගෙනයනු ලබන කද; තණ කද.
තණකලප්[නා.ප්‍ර.] තණකොළ කැටිය; තණ කොළ පිඬ; තෘණ කලාපය.
තණකුර[නා.] තණ (කොළ) පැළය; තෘණ අංකුරය.
තණකොන්ද[නා.] තණ ගසේ කොළය; තණ පැළෑටිය; තණපත.
තණකොළ පෙත්තා[නා.] පැන පැන යන්නා වූ ද තියුණු හඬ නඟන්නා වූ ද කෘමියෙක්; තණ කුරුල්ලා.
තණගබ[නා.] තණකොළ ඝන ව වැඩුණු තැන; තණ ලැහැබ.
තණපස්මුල්[නා.ප්‍ර.] ඊතණ, උක්, වැලුක්, රණ උණ හා ඉලුක් යන බෙහෙත් පැළෑටි වර්ග පසෙහි මුල්.
තණපැල[නා.] තණ කොළවලින් ආවරණය කරන ලද කුටිය හෙවත් පැල.
තණපිටි[නා.ප්‍ර.] තණ හාල් කුඩු කොට සකස් කළ පිටි.
තණබත්[නා.ප්‍ර.] තණ සහලින් පිසූ බත; තණහාල් බත.
තණබැළ[නා.ප්‍ර.] කුලියට තණ සපයන මෙහෙකරුවා; තණ කොළ විකුණා ජීවත් වන දාසයා.
තණබිසි[නා.ප්‍ර.] (විනය.) වියළි තණකොළ යොදා තැනූ මෙට්ටය; තණ ඇතිරිය.
තණමුවා[වි.] තණකොළවලින් සැදූ; තෘණයෙන් කළ; තෘණමය.
තණසාල්, තණහාල්[නා.ප්‍ර.] කුරක්කන් වැනි රන් පැහැ වටකුරු ඇට ඇති, ආහාරයට ගන්නා කුඩා ධාන්‍ය විශේෂයක්.
තණසිළ1. [නා.ප්‍ර.] තණකොළය; තණපත. 2. [නා.ප්‍ර.] තණකොළයෙන් තනා ගත් ගිනිහුළ; තණ හුළුඅත්ත.
තණ්ඩලය, තණ්ඩලේ1. (කථා.) [නා.] බර කරත්තයේ ගොන් බානට ඉදිරියෙන් යොදන අතිරේක ගොනා හෝ බාන; කරත්තය සමඟ ගෙන යන ගොන් බාන. 2. [නා.] පාරුවක ප්‍රධානියා; පාරු නියමුවා. 3. [නා.] ධීවර කණ්ඩායමක ප්‍රධානියා. 4. [නා.] බර කරත්ත සමූහයක ප්‍රධානියා; ගැල් නායකයා.
තණ්ඩායුධය[නා.ප්‍ර.] දණ්ඩකින් සාදා ගැනුණු ආයුධ විශේෂයක්; ගදායුධය; මුගුර.
තණ්ඩිමුණ්ඩි(කථා.) [වි.] මහත් වු අත් පා ඇති; තරබාරු.
තණ්ඩිය1. (කථා.) [නා.] කළවා; ඌරුව. 2. [නා.] සතුන්ගේ පස්සාගාතය; ගාතය.
තණ්ඩුරිණ[නා.ප්‍ර.] හාල් සේදූ දිය; හාල්පානු.
තණ්ඩුල1. [නා.ප්‍ර.] සහල්. 2. [නා.ප්‍ර.] සුන් සහල්. 3. [නා.ප්‍ර.] අබ ඇට දසයක බර වන මිනුමක්.
තණ්ඩුල හෝමය, තඬුල හෝමය[නා.] තෝරා ගත් සහල් ගිනිමැලයකට දැමීමෙන් කරන යාගය හෙවත් පූජා විධිය.
තණ්ඩුලඛණ්ඩක[නා.ප්‍ර.] කුඩා සහල් කැබලි; කැඩුණු සහල්; සුන් සාල්.
තණ්ඩුලවාරි[නා.] සහල් සේදූ දිය; හාල්පානු.
තණ්හක්ඛය[නා.ප්‍ර.] තණ්හාව නැති කිරීමෙන් ලබන ඵලය; කාම වස්තු කෙරෙහි ඇති ඇල්ම නැති කිරීම.
තණ්හය, තණ්හාව1. [නා.] ලෝභය; ආශාව; අධික රුචිය. 2. [නා.] රූප, ශබ්ද ආදි කාම වස්තු කෙරෙහි බැඳි ආශාව.
තණ්හාධික[වි.] අධික තෘෂ්ණාවෙන් යුක්ත; බලවත් තෘෂ්ණාවක් ඇති.
තත1. [නා.] පියා; තාත්තා. 2. [නා.] උත්සාහය; තැත. 3. (සංගී.) [නා.] වීණා ආදි තූර්ය භාණ්ඩයෙක විවිධ නාද දැනවීම සඳහා සවි කරනු ලබන නූල වැනි උපකරණය; තන්ත්‍රිය. 4. [නා.] නූල; හුය; කෙන්ද.
තත ගසනවා[ක්‍රි.] වීණා ආදියෙන් තත හඬවනවා; තන්ත්‍රීය නාද කරවනවා.
තතනනවා1. [ක්‍රි.] යම්කිසි කාර්යයන් සඳහා බලවත් උත්සාහයක් ගන්නවා; මහත් සේ වෑයම් කරනවා; තැත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බලවත් වේදනාවෙන් කෙඳිරි ගානවා; වේදනා මුසු සිහින් හඬ නගනවා. 3. [ක්‍රි.] මේඝ ගර්ජනා කරනවා; ගුගුරනවා. 4. [ක්‍රි.] බියෙන් හෝ කෝපයෙන් වෙව්ලනවා. 5. [ක්‍රි.] තැති ගන්නවා; ගැහෙනවා.
තත්[වි.] රත් වූ; ගින්නෙන් තැවුණු. [නා.ප්‍ර.] උෂ්ණය (සර්ව.) ඒ ; එය.
තත් කවනවා1. [ක්‍රි.] විදීම සඳහා දුන්න සූදානම් කරනවා; ඊයෙහි පසු කඩ දුනු දියට මනා ව ගන්වනවා; ඊය දුනු දියෙහි තබා ඇද සකස් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සංගීත කාණ්ඩයට නූල් හෝ කම්බි දමනවා.
තත් තත්[වි.] ඒ ඒ; ඒ මේ; විවිධ.
තත්-පර්යාය[වි.] රූපයෙන් වෙනස් වූ එහෙත් අර්ථයෙන් සමාන; අර්ථයෙන් එය හා සමාන වන; සමානාර්ථ ඇති.
තත්ඉරම(කථා.) [නා.] මැණික් පතල් දෙකක් අතර ඉතිරි ව ඇති බිම් කොටස.
තත්කබල[නා.] රත් වූ බඳුන; ගින්නෙන් තැවුණු වළඳ.
තත්කාල1. [වි.] එම කාලයෙහි වූ; පැවති කාලයට අයත්. 2. (ජ්‍යෝති.) [වි.] යමක් සිද්ධ වූ වේලාවට හෝ යමකු උන් වේලාවට හෝ අයත්; ඉෂ්ට කාලයෙහි වූ.
තත්කාල කේන්ද්‍රය1. [නා.] (ජ්‍යෝති.) ඉෂ්ට කාලයකට අනු ව සාදන කේන්ද්‍ර සටහන; අපේක්ෂිත වේලාවේ ග්‍රහයන්ගේ පිහිටීම දැක්වෙන භාව චක්‍රය. 2. ගණිතැදුරා හමු වන කාලයෙහි ග්‍රහයාගේ පිහිටීම දැක්වෙන කේන්ද්‍රය.
තත්කාල ශාස්ත්‍රය[නා.] (ජ්‍යෝති.) තත්කාලයෙහි ග්‍රහයන් පිහිටි භාව අනුව තත්කාලීන ඵලාඵල ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රානුසාරයෙන් දැන කීමේ ක්‍රමය.
තත්කාලීන[වි.] ඒ කාල පිළිබඳ; නිර්දිෂ්ට කාලයට අයත්.
තත්තය1. [නා.] පිපාසය; පවස. 2. [නා.] තැවීම; තැවුණු බව.
තත්ත්ව දර්ශනය[නා.] ඇති තතු දැනීම; යථා ස්වභාවය අවබෝධ කර ගැන්ම; සත්‍ය ස්වරූපය දැකීම.
තත්ත්වඥ[වි.] ඇතිසැටි දැනගත්; යථා ස්වභාවය වටහා ගත්; තතු දත්; තත්ත්වවේදි.
තත්ත්වනිර්ණය[නා.ප්‍ර.] සැබෑ තත්ත්වය නිශ්චය කිරීම; සත්‍ය ස්වභාවය නිගමනය කිරීම; ඇති තතු තීරණය කිරීම.
තත්ත්වය1. [නා.] ඇති සැටි; සැබෑ ආකාරය; නියම ස්වභාවය; තතුව. 2. [නා.] තරාතිරම; සමාජයේ හිමි තැන.
තත්ත්වාකාරය1. [නා.] ඇති සැටිය; නියම ස්වභාවය. 2. [නා.] තරාතිරම; සමාජයේ හිමි තැන.
තත්ත්වාඛ්‍යාන[තත්ත්ව+ආඛ්‍යාන] [වි.] යමක ඇති තතු ප්‍රකාශ කිරීම පිළිබඳ; තත්ත්ව ප්‍රකාශනය හා සම්බන්ධ.
තත්ත්වාන්වේෂණ[තත්ත්ව+අන්වේෂණ] [නා.ප්‍ර.] (භා.දර්ශන.) ජීවඅජීව පදාර්ථවල යථා ස්වභාවය සෙවීම; සත්‍ය ගවේෂණය.
තත්ත්වාර්ථය1. [නා.] සත්‍ය වූ අර්ථය; සත්‍ය ධර්මය. 2. [නා.] සැබෑ අර්ථය; නියම තේරුම.
තත්ත්වාර්ථාවගමය[තත්ත්ව+අර්ථ+අවගමය] [නා.] (යමක) යථා තත්ත්වය තේරුම් ගැනීම; යථා ස්වභාවය වටහා ගැනීම; යථාර්ථය අවබෝධ කර ගැනීම.
තත්ත්වාරෝපණ ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] අමුතු තත්ත්වයක් ඇති කිරීමෙන් ශිෂ්‍ය ලැදිකම ක්‍රියාත්මක කරවීමට මඟ සලස්වන අධ්‍යාපනික විධිය සහ ක්‍රියාමාර්ගය (=conditioning method).
තත්ත්වාරෝපණය[නා.] කිසියම් තත්ත්වයක් පැවරීම හෝ තත්ත්වයකට නැංවීම; ස්වභාවික ව සිදුවන ක්‍රියාකාරිත්වයක් අන්‍ය මාර්ගයකින් ඇතිවීම.
තත්ත්වාරෝපිත[වි.] ස්වභාවික ව සිදුවන ක්‍රියාකාරිත්වයක් අන්‍ය මාර්ගයකින් ඇති කළ ආරෝපණය කළ තත්ත්වය ඇති.
තත්ත්වාවබෝධය[තත්ත්ව+අවබෝධය] [නා.] (ධර්මයන්ගේ) නියම ස්වභාව වටහා ගැන්ම; ඇති සැටි තේරුම් ගැනීම; පදාර්ථවල යථා ස්වභාවය පිළිබඳ දැනුම.
තත්ත්වෝන්මාද[තත්ත්ව+උන්මාද] [නා.ප්‍ර.] තමා දෙවියෙකැයි විශ්වාස කරන පිස්සුව.
තත්තුල්‍ය[වි.] ඒ හා සමාන; ඊට සමාන වූ.
තත්පර1. [වි.] එහි ඇලුණු; එහි යෙදුණු; නිරත වූ; ආසක්න වූ. 2. [වි.] ඊට පසු වූ. 3. [වි.] ස්ථිර වසයෙන්; තරයේ.
තත්පර කටුව[නා.] ඔරලෝසුවක තත්පර සංඛ්‍යාව දක්වන කටුව; තත්පරයක කාලය දක්වන කටුව.
තත්පරය, තප්පරය1. [නා.] විනාඩියෙන් හැටෙන් පංගුවක් වන කාල ප්‍රමාණය. 2. (කථා.) [නා.] ඇසිපිය වරක් හෙළීමට යන කාලය.
තත්පරායණ[වි.] එහි ඇලුණු; එයට ඇප කැප වූ; එය ම පිහිට කොටගත්.
තත්පරිහාර[නා.ප්‍ර.] එය වැළකීම; එය බැහැර කිරීම.
තත්ප්‍රභව[වි.] එයින් උපන්; එයින් හටගත්.
තත්පාදක[වි.] එය පදනම් කොට ඇති; එයට මුල් වූ.
තත්භාවය, තද්භාවය[නා.] ප්‍රකෘති ස්වභාවය; මූලත්වය.
තත්වෙළුම[නා.] වීණාවේ තත් එතීමට සවි කළ ඇණය; තන්ත්‍රි වේඨනය.
තත්සම[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) සිංහල භාෂාවේ ප්‍රකෘති විශේෂයක්; තසම; වෙනත් භාෂාවක වචනවල ප්‍රකෘතින් හා සමාන වන ප්‍රකෘතීන් හා යෙදේ.
තත්සමය[නා.ප්‍ර.] එකල; ඒ වේලාව; ඒ මොහොත.
තත්සමුත්ථාන[නා.ප්‍ර.] එය ඇති වීමට මුල් වූ කරුණ; එය ඉපැදීම; එහි ප්‍රභවය.
තත්සමුදය[නා.ප්‍ර.] එහි හටගැන්ම; එහි උපත; එය හට ගැන්මට හේතුවන මූලකාරණය.
තත්සර1. [නා.ප්‍ර.] වීණා ආදියෙහි මැදීමෙන් නඟින හඬ; වීණා නද; තන්ත්‍රී ස්වරය. 2. [නා.ප්‍ර.] බෙර වර්ගයක්.
තත්සහචරිත[වි.] ඒ අනු ව ගිය; ඒ පිළිබඳ වූ; එය හා පැවති.
තත්‍ර[නි.] එහි; එතැන.
තත්‍රස්ථ[වි.] එහි සිටි; එහි පිහිටි; එහි වූ.
තතිය[නා.] පඞ්ක්තිය; ශ්‍රේණිය; පරම්පරාව; රාශිය. [වි.] තෘතිය; තෙවැනි.
තතුරු1. [නා.ප්‍ර.] දුන්නෙහි ලණුව; දුනුදිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොනු කරන ලද කරුණු සමූහය.
තතුව1. [නා.] යම් කිසිවක ඇති සැටිය; තත්වය; ස්වභාවය; තොරතුරු; පුවත. 2. [නා.] සැබෑව; සත්‍යය. 3. [නා.] පරමාර්ථය.
තථ[වි.] සැබෑ වූ; සත්‍ය වූ; නිවැරදි; අවිපරීත.
තථතා[නා.ප්‍ර.] සත්‍ය ස්වභාවය; නොවෙනසවන ස්වභාවය; නිර්වාණය.
තථධර්මය[නා.] චතුරාර්ය සත්‍යය; සත්‍ය වූ ධර්මය.
තථභාවය[නා.] සත්‍ය ස්වභාවය; ඒ ආකාරයෙන් ම වන බව.
තථය[නා.] සත්‍යය; නොවරදින දෙය; ආර්ය සත්‍යය.
තථ්‍ය[වි.] ඇති සැටි; සැබෑ; සත්‍ය; අව්‍යාජ.
තථ්‍ය ගවේෂණය[නා.] ඇත්ත සොයා බැලීම; තතු විමසීම.
තථ්‍යතාව1. (පාරිභා.) [නා.] සැබෑබව; නියම තත්ත්වය. 2. (දර්ශන.) [නා.] පවතින්නට පුළුවන් කම තිබීම නොව අවකාශයෙහි හා කාලයෙහි ඇත්ත වශයෙන් පැවතීම.
තථ්‍යධර්මය[නා.] යථා ස්වභාවය ප්‍රකට කරන දහම; සත්‍ය ධර්මය; සත්‍ය වශයෙන් පිළිගත් කාරණය.
තථ්‍යය[නා.] සැබෑව; සත්‍යය; සත්‍ය තත්ත්වය.
තථ්‍යලෝකය[නා.] පෙනෙන ලෝකය නොව ඇත්ත වශයෙන් පවතින ලෝකය.
තථා[ක්‍රි.වි.] එසේ; වෙනත් සැටියක් නොවන.
තථාකාරී[වි.] එසේ කරන; කියූ සැටියෙන් ම කරන.
තථාගත[නා.ප්‍ර.] පෙර තථාගත මුනිවරුන් ගිය මඟම යන බුදුරජාණන් වහන්සේ.
තථාගත බල[නා.බහු.] ෂට්දන්ත හස්තීන් දස දෙනකුගේ බලයට සම වූ බුදුන්වහන්සේගේ කායබල වූ හා දස ස්ථානයක අකම්ප්‍ය වූ ඥානබල යන වශයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේට පමණක් ඇති බලය.
තථාගත ලක්ෂණය[නා.] තථාගත ස්වරූපය; බුද්ධ භාවය.
තථාගත ශය්‍යාව1. [නා.] බුදුවරයන්ගේ සැතපීම් විලාසය; බුදුරජාණන්වහන්සේට පමණක් අයත් වූ චතුර්ථධ්‍යාන ශය්‍යාව. 2. [නා.] චතුර්විධ සැතපීම්වලින් එකක්.
තථාභූත[වි.] එසේ වූ; එබඳු වූ.
තද1. [වි.] බුරුල් නැති; මොළොක් නොවූ; දැඩි. 2. [වි.] (සිත) මෘදු නොවන; අනුකම්පා නොකරන. 3. [වි.] ස්ථිර; අචල; අදිටනින් යුතු. 4. [වි.] අධික; බොහෝ; මහත්. 5. [වි.] සැර; සැඬ; චණ්ඩ. 6. [වි.] දරුණු; නපුරු; ක්‍රෑර; රළු; ඵරුෂ. 7. [වි.] බලවත්; බලසම්පන්න; වේගවත්. 8. [වි.] අමාරු; දුෂ්කර; ගැටලු සහිත.
තද කරනවා1. [ක්‍රි.] බුරුල නැති වන සේ සවිකරනවා; ලිහිල් බව නැති කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තෙරපනවා; ඔබනවා; හිර කරනවා. 3. [ක්‍රි.] වැඩි කරනවා.
තද වතුර1. [නා.] කඨින ජලය. 2. [නා.] වේගවත් ව ගලා බස්නා ජලස්කන්ධය.
තද වැද්දුම[නා.] ඇණයක් දැඩි ලෙස ගසා අවසන පැත්තට නමා තද වන්නට සැලසීම.
තද වෙනවා1. [ක්‍රි.] මොළොක් බව නැතිවෙනවා; දැඩි වෙනවා; ඝන වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] මුරණ්ඩු වෙනවා; දරුණු වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] වැඩි වෙනවා; අධික වෙනවා; උණු වෙනවා; නරක අතට හැරෙනවා. 4. [ක්‍රි.] කේන්ති යනවා.
තදඞ්ග[නා.] ලෝභාදි ක්ලේශයන් දුරුවීමට නිසි අනිත්‍ය දුක්ඛාදිය සිහි කිරීම පිණිස යොදා ගන්නා උපාය.
තදඞ්ග ප්‍රහාණය[නා.] අලෝභාදි කූසලයන්ගෙන් ලෝභාදි අකුසලයන් දුරු කිරීම.
තදඞ්ග විවේකය[නා.] කාමයන්ගෙන් හා ක්ලේශයන්ගෙන් සිත තාවකාලික ව වෙන්වීම.
තදනත්තර[තද්+අනන්තර] [වි.] කලින් සඳහන් යමකට පසු ව වූ; ඉන් අනතුරු වූ; ඊළඟ.
තදන්තෝගධ[තද්+අන්තෝගධ] [වි.] එය අන්තර්ගත වූ; කලින් සඳහන් යමක් ඇතුළත් වූ.
තදන්‍ය[තද්+අන්‍ය] [වි.] එයින් පිටස්තර; ඉන් අන්‍ය වූ; ඒ දෙයින් වෙනස් වූ; ඉන් බාහිර වූ.
තදනුකූල[තද්+අනුකූල] [වි.] ඒ අනු ව පවත්නා; එයට අනුරූප; ඒ හා ගැළපෙන.
තදනුගාමී[තද්+අනුගාමී] [වි.]එය අනු ව යන; තදනුගාමිනී (කලින් සඳහන් යමක් හා සම්බන්ධයි).
තදනුරූප[තද්+අනුරූප] [වි.] එයට, එනම් කලින් සඳහන් ක්‍රමයෙන් හෙවත් අනුපිළිවෙළින් පවත්නා දෙය.
තදනුලෝමය[තද්+අනුලෝමය] [නා.] එනම් කලින් සඳහන් ක්‍රමයෙන් හෙවත් අනුපිළිවෙළින් පවත්නා දෙය.
තදනුවර්තක[තද්+අනුවර්තක] [වි.] කලින් සඳහන් යමක් අනු ව පවත්නා වූ; ඊට අනුකූල වන.
තදපද[නා.ප්‍ර.] තේරුම් ගැනීමට අමාරු පද; දුරවබෝධ වචනය; ගැඹුරු වචන. [වි.] ඉතා බරපතල; දැඩි.
තදපරුෂ, තදඵරුෂ[වි.] ඉතා රළු; අති කර්කශ.
තදපියොවු[නා.ප්‍ර.] තද ගතිය; දැඩිබව; රළු පැවැත්ම; පරුෂ බව.
තදබද1. [වි.] දැඩි; බලවත්; උග්‍ර. 2. [වි.] ඉතා තද; සැර පරුෂ; රළු.
තදබදය[නා.] හිරවීම; අවහිරය; ඉඩකඩ ඇහිරීම.
තදභිප්‍රාය[තද්+අභිප්‍රාය] [නා.ප්‍ර.] එහි (එනම් කලින් ප්‍රකාශ කළ දෙයෙහි) අදහස.
තදමන්[නා.ප්‍ර.] බොහෝ වූ මානය; මහත් උඩඟුකම.
තදයා[නා.] දැඩි සිත් ඇත්තා; දරුණු පුද්ගලයා; ලොකුකම පෙන්වන්නා.
තදර්ථ[තද්+අර්ථ] [නා.ප්‍ර.] එම අරුත; ඒ අදහස.
තදර්ථ සාධනය[නා.] ඒ අර්ථය සිදු කිරීම; ඒ අරමුණ ඉටුවීම.
තදරොම්[නා.ප්‍ර.] ඌරා; සූකරයා.
තදස්ථව[ක්‍රි.වි.] එහිම පිහිටා; එහිම ඇලී.
තදහුජාත[වි.] එම දිනයෙහි බිහි වූ; එදවස උපන්.
තද්[සර්ව.] ඒ (කලින් කියවුණු); එම; තත්.
තද්ගුණාධ්‍යාරෝපණය[තද්ගුණ+අධ්‍යාරෝපණය] [නා.] යම් වස්තුවක දක්නා ලැබෙන ගුණය වෙනත් වස්තුවකට ආරෝපණය කර දැක්වීම.
තද්ධිත[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) නාමයකින් පර ව අර්ථවත් ප්‍රත්‍යය යෙදීමෙන් සාදා ගන්නා ද්විතීයික නාමය.
තද්ධේතුක[තද්+හේතුක] [වි.] ඊට හේතු වූ; එයට කාරණ වූ.
තද්භව[වි.] සංස්කෘත, පාලි, ආදි අන්‍යභාෂාවන්ගෙන් සිංහලයට බිඳී ආවා වූ. [නා.ප්‍ර.] අන්‍ය භාෂාවකින් සිංහලයට බිඳී ආ ශබ්ද ප්‍රකෘතිය හෝ ධාතු ප්‍රකෘතිය.
තද්භාවය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) යමක් එහි ස්වභාවය අනු ව එසේ පැවතීම.
තදාකාර වෙනවා[ක්‍රි.] ඒ අයුරු වෙනවා; ඒ ස්වරූපය ගන්නවා; ඒ ආකාරයට පත්වෙනවා.
තදාකාරය[තද්+ආකාරය] [නා.] ඒ අයුර; ඒ ස්වරූපය; ඒ පිළිවෙළ.
තදාගත[වි.] ඉන් පැමිණී; එයින් ආවාවූ.
තදාදීනව[තද්+ආදීනව] [නා.ප්‍ර.] එහි අයහපත් ප්‍රතිඵල; ඒ ක්‍රියාවෙහි විපාක.
තදාධාර[තද්+ආධාර] [නා.ප්‍ර.] (කලින් සඳහන් දෙය) උසුලා හෝ දරා සිටින දෙය; එයට උපකාර හෝ උපස්තම්භක වන්න; එයට රුකුල් වන්න.
තදානීන්තන[වි.] ඒ කාලයේ වාසය කළ; එකල විසූ.
තදාලම්බන[නා.ප්‍ර.] සිත අරමුණෙහි එල්බ ගැනීම.
තදාලම්බන කෘත්‍යය[නා.] (අභි.) ජවන සිතෙහි එල්ලී ගත් අරමුණු ගැනීම.
තදාලම්බන චිත්තය[නා.] (අභි.) ජවනයේ අරමුණ ම ගනිමින් ඉන් අනතුරු ව පහළ වන සිත; තදාරම්මණය; තදාලම්බනය.
තදාශ්‍රය[තද්+ආශ්‍රය] [නා.] ඒ ඇසුර; එයට ඇසුරු වූ දේ; ඒ හා සම්බන්ධ.
තදාසන්න[තද්+ආසන්න] [වි.] ඒ අසල වූ; එය සමීපයෙහි පිහිටි.
තදිතර[තද්+ඉතර] [වි.] එයින් අන්‍ය වූ; එයට අමතර.
තදින්ද්‍රිය[තද්+ඉන්ද්‍රිය] [නා.ප්‍ර.] (ඇස කන ආදි වූ) ඒ ඉන්ද්‍රිය.
තදියම[නා.] බලවත් ඉක්මන්කම; හදිසි කලබලය; ඕනෑවට වැඩි ඉක්මන.
තදීය1. [වි.] එයට, (එනම් කලින් සඳහන් දෙයකට) අයත්; එය හා සම්බන්ධ; ඒ පිළිබඳ. 2. [වි.] ඔහුට අයත්; ඔහු හා සම්බන්ධ.
තදුක්ත[තද්+උක්ත] [වි.] ඒ (කලින්) කියන ලද.
තදුත්පාද[තද්+උත්පාද] [නා.ප්‍ර.] එහි (පෙර සඳහන් දෙයෙහි) උත්පත්තිය; එහි පටන් ගැන්ම; එහි ආරම්භය.
තදුත්පාදක[තද්+උත්පාදක] [වි.] කලින් සඳහන් ඒ දෙය උපදවන; එය හටගන්වන; එහි උත්පත්තියට හේතු වූ.
තදුපදේශය[තද්+උපදේශය] [නා.] ඒ අවවාදය; ඒ අනුශාසනය; ඒ උවදෙස.
තදුපනිශ්‍රය[තද්+උපනිශ්‍රය] [නා.] එයට ඇති බලවත් හේතුව; එයට ඇති හේතු සම්පත්තිය.
තදුපාය[තද්+උපාය] [නා.ප්‍ර.] ඒ සඳහා සුදුසු ක්‍රියා මාර්ගය; ඊට යෝග්‍ය මාර්ගය.
තදුපිය[වි.] ඊට සුදුසු වූ; එයට ගැළපෙන; ඊට ප්‍රමාණවත්.
තදේකට්ඨ[වි.] ඒ හා එකට බැදුණු; ඒ සමඟ එක් ව පවත්නා වූ; තදේකස්ථ.
තදේකදේශ[තද්+ඒකදේශ] [නා.ප්‍ර.] එහි එක ම කොටස.
තදේකලක්ෂණ[තද්+ඒකලක්ෂණ] [නා.ප්‍ර.] එය හා සමාන ලක්ෂණ.
තන අසුව[නා.] මැණික් ඔප දැමීමේ දී භාවිත වන උපකරණයක්.
තන පියල්ල[නා.] පියොවුරු ආවරණය කරන රෙදි කැබැල්ල හෝ ලෝහ පට්ටය.
තන පුඬුව[නා.] ක්ෂිරපායී සතුන්ගේ තනයෙහි මුදුන; ස්ත්‍රීන්ගේ පියොවුරු තුඩ; පයෝධරාග්‍රය.
තන බඩතුර[නා.] පයෝධර හා බඩ අතර ශරීර ප්‍රදේශය.
තන බන්දුව(කථා.) [නා.] පහත් යයි සම්මත කුල ස්ත්‍රීන් පයෝධර වසා කරේ සිට බැඳ ඇති රෙදිකඩ.
තන බුරුල්ල[නා.] ගව ආදි දෙනුන්ගේ තන මඬුල්ල.
තන මියර[නා.] කිහිල්ලේ සිට ඉකිළි තෙක් විහිදෙන මියර හෙවත් වැටි.
තන හස්[නා.] පියොවුරු නමැති හංසයා.
තනකිරි[නා.] මනුෂ්‍ය ස්ත්‍රියකගේ පියොවුරින් ලැබෙන කිරි; මවුකිරි.
තනතුර[නා.] පුද්ගලයකුගේ සුදුසුකම් අනු ව දෙනු ලබන පත්වීම්; පදවිය; නිලය; ඨානාන්තරය.
තනනවා1. [ක්‍රි.] සාදනවා; ගොඩ නගනවා; නිපදවනවා; හරිගස්සනවා; සකස් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සැරසෙනවා; සූදානම් වෙනවා; උත්සාහ කරනවා. 3. [ක්‍රි.] හදා වඩා ගන්නවා; ඇති දැඩි කරනවා. 4. [ක්‍රි.] (පැළ) සිටුවනවා; ඉන්දනවා; රෝපණය කරනවා. 5. [ක්‍රි.] වෙවුලනවා; ගැහෙනවා; පොපියනවා. 6. [ක්‍රි.] වටයට කරකවනවා.
තනපට, තනපොට1. [නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ පියොවුරු වසා බඳින රෙදිපට; චෝලිය. 2. [නා.] (දිය නෑම සඳහා) ස්ත්‍රීන් කිහිල්ලට යටින් ඇඟ වටා (ළැම පෙදෙස වැසෙන සේ) අඳින රෙද්ද. 3. (පාරිභා.) [නා.] ස්ත්‍රීන් උඩුකයට අඳින යට ඇඳුම.
තනපා1. [නා.ප්‍ර.] තන කිරි; මව් කිරි. 2. [නා.ප්‍ර.] කිරිබොන වයසේ දරුවා; ළදරුවා.
තනපුවා[නා.] කිරි බී වැඩෙන්නා; ක්ෂීරපායි සත්ත්වයා.
තනපොම්පය(පාරිභා.) [නා.] පයෝධරයෙන් කිරි අස්කර දැමීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය (=breast pump).
තනබර[නා.] බරින් යුත් පයෝධර මණ්ඩලය.
තනමඬල[නා.] දෙතන ඇතුළු ළය පෙදෙස; තන මඬුල්ල.
තනමා[නා.ප්‍ර.] බඩදරු ලිය; ගැබිනිය.
තනය1. [නා.] ස්ත්‍රීන්ගේ උරය මත පිහිටි ඉදිරියට නෙරූ මෘදු වූ මස්පිඬු දෙකින් එකක්; දරු පෝෂණය සඳහා කිරි එරෙන ග්‍රන්ථිය; පයෝධරය; ස්තනය. 2. [නා.] ක්ෂීරපායි ගණයට අයත් ගව ආදි දෙනුන්ගේ කිරිබුරුල්ල. 3. [නා.] කිරි.
තනයයා[නා.] දරුවා; පුතා හෝ දුව.
තනවැස්ම[නා.] පියොවුරු වසන වස්ත්‍රය; (භික්ෂුණින්ගේ) හැට්ට.
තන්1. [නා.ප්‍ර.] තැන; ස්ථානය; භූමිය. 2. [නා.ප්‍ර.] තනතුර; පදවිය; ධූරය. 3. [නා.ප්‍ර.] තත්ත්වය; ලබා ඇති තැන. 4. [නා.ප්‍ර.] සම්පාදනය; පිළියෙල කිරීම. 5. [නා.ප්‍ර.] සලකුණ. 6. [නා.ප්‍ර.] ත්‍රිවර්ග සැපතින් එකක් වූ කම්සැප.
තන්තවායයා[නා.] රෙදි වියන්නා; පේෂකාර්මිකයා.
තන්ත්වී(පාරිභා.) [වි.] තන්තුමය; තන්තු සහිත.
තන්ත්වීකරණය(පාරිභා.) [නා.] සිරුරේ තන්තුමය පටක සෑදීම (=fibrose).
තන්ත්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] ශාස්ත්‍ර; විද්‍යා; ශිල්ප. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රම; විධි; නියම; නීති; සිද්ධාන්ත 3. [නා.ප්‍ර.] ආගමික ග්‍රන්ථ විශේෂයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] සිවුසැට කලා ශිල්පවලින් එකක්. 5. [නා.ප්‍ර.] ශාස්ත්‍රීය කෘති; උසස් විද්‍යා ග්‍රන්ථ. 6. [නා.ප්‍ර.] වජ්‍රයානිකයන් විසින් තාන්ත්‍රික බුද්ධාගම පිළිබඳ ව ලියන ලද ග්‍රන්ථ. 7. [නා.ප්‍ර.] ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රයෙහි ග්‍රහ ගමන්, වක්‍රානුවක්‍ර ආදි ග්‍රහ ගති ප්‍රකාශ කරන ජ්‍යෝතිර් හා ගණිත විධි. 8. [නා.ප්‍ර.] ශාස්ත්‍රීය ආප්ත ග්‍රන්ථයක කොටස; පරිච්ඡේදය. 9. [නා.ප්‍ර.] අනතුරු ආදිය වැළැක්වීම සඳහා සිහි කරනු ලබන කවච වැනි ආරක්ෂක මන්ත්‍ර විශේෂයක්. [වි.] ප්‍රධාන; මූලික.
තන්ත්‍රඥයා[නා.] කිසියම් තන්ත්‍රයක් හෙවත් ශාස්ත්‍රයක් පිළිබඳ දැනුම ඇත්තා; ශාස්ත්‍රධරයා.
තන්ත්‍රණය[නා.] සංයෝගවීම; එක්වීම.යෙදීම;
තන්ත්‍රයාන[නා.ප්‍ර.] මහායානයෙන් බෙදීගිය නිකායක්.
තන්ත්‍රි1. [නා.ප්‍ර.] තත් හෙවත් කම්බි සහිත තූර්යභාණ්ඩ විශේෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] වීණා නාදය; සංගීත භාණ්ඩයක තත් හෙළීමෙන් උපදනා හඬ.
තන්තිරි1. [නා.] තූර්ය භාණ්ඩයක්. 2. [නා.] නළා විශේෂයක්. 3. [නා.] තන්තිරි නලාව.
තන්තිරි නැට්ට(කථා.) [නා.] කෙහෙල් කැනේ අගම කොටස; දඩවහල්ල.
තන්තිරිපට[නා.] තූර්ය භාණ්ඩයක්.
තන්තු සෛල(පාරිභා.) [නා.] සුදු තන්තු නිපදවතැයි සලකන දිග පැතලි සෛල පටකයක් (=fibroblast).
තන්තුකලඹ(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පේශි තන්තු හෝ ස්නායු තන්තු එක් වීමෙන් සැදුණු තන්තු මිටිය (=fasciculus).
තන්තුමය[වි.] කෙඳි සහිත වූ; කෙඳිවලින් සෑදුණු.
තන්තුමය පටකය(පාරිභා.) [නා.] කෙඳි සහිත පටකය (=fibrous).
තන්තුමය මුල්[නා.බහු.] ඒකබීජ පත්‍රී පැළෑටිවල බිස්සක් මෙන් එකට සැදුණු කෙඳි මුල්.
තන්ද්‍රාව1. [නා.] නිදිමත. 2. [නා.] සෙම්රෝගයක්; තෙමරිය.
තන්දි[නා.ප්‍ර.] ක්‍රියාශීලී නොවන බව; මැළිබව; ආලස්‍යය.
තන්දිමුක[නා.ප්‍ර.] ඇත්මුහුණක් ඇත්තා; ගණදෙවියා.
තන්දිරම(කථා.) [නා.] උපාය; කපටිකම; රැවටිල්ල; ප්‍රයෝගය.
තන්දිරි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කිසියම් රාජ්‍ය නිලයක් දරන්නා; කිසියම් කාරියක් බාර නිලමේ හෙවත් ඇමැත්තා.
තන්නාසේ[නා.] දැඩි ආසාව; බලවත් තෘෂ්ණාව.
තන්නික්කාලය, තන්නික්කාලිය(කථා.) [නා.] (දේවාල ආදියෙහි) පඬුරු කාසි එකතු කරන භාජනය හෝ කැටය.
තන්පත්1. [වි.] තැනට පැමිණි; ස්ථානය ගත්. 2. [වි.] නොසැලෙන; ස්ථාවර.
තන්පත් කරනවා[ක්‍රි.] පිහිටුවනවා; ස්ථාවර කරනවා; ස්ථිර කරනවා.
තන්මාත්‍රය[නා.] පැවැත්මේ කුඩා ම ඒකකය (=monad).
තන්මුඛයෙන්[තද්+මුඛයෙන්] [ක්‍රි.වි.] ඒ හේතුකොටගෙන; ඒ අනුසාරයෙන්.
තන්මූලක[වි.] එය මුල් කොට ඇති.
තන්වාවා[නා.] රෙදි වියන්නා; වස්ත්‍ර තනන්නා; පෙහෙකරුවා.
තන්වැසි1. [වි.] ස්ථානවාසි; නිත්‍යවාසී වූ; ආගන්තුක නොවූ. 2. [වි.] පළපුරුදු; හුරුබුහුටි; දක්ෂ. 3. [වි.] කපටි.
තන්‍ය(පාරිභා.) [වි.] ඇදෙනසුලු; දික්ගැස්සිය හැකි; සිහින් කළ හැකි (=ductility).
තනි1. [වි.] එකකු හෝ එකක් පමණක් වන; හවුලට අන්කිසිවකු නැති; එකලා; කේවල. 2. (කථා.) [වි.] අමිශ්‍ර; කළවම් නැති.
තනි අයිතිය[නා.] යමක් පිළිබඳ ව කැමැත්තක් කිරීමට එක් පුද්ගලයකුට හෝ පිරිසකට පමණක් ඇති හිමිකම; බලය හෝ වරප්‍රසාදය; ඒකාධිකාරය.
තනි කරනවා[ක්‍රි.] තනියම ඉන්නට සලස්වනවා; හුදෙකලා බවට පත් කරනවා.
තනි කොටුව[නා.] එක් අයකුට අයිති හේන් කොටස.
තනි තණ්ඩල්1. (කථා.) [වි.] අවිවාහක; තනිකඩයා වූ. 2. [වි.] අසරණ; අනාථ.
තනි ප්‍රයෝජනය(පාරිභා.) [නා.] එක් අයකුගේ (හෝ කණ්ඩායමක) පමණක් පාවිච්චිය සඳහා යැයි කරනු ලබන නියමය (=exclusive use).
තනි පොරය, තනිපොරේ[නා.] ප්‍රතිමල්ලවයන් දෙදෙනකු පමණක් අතරේ සිදුවන සටන.
තනි බිල[නා.] තනි පුද්ගලයකු බැංකුවක් සමග කරන ගනුදෙනු වෙනුවෙන් නිකුත් කරන බැංකු නිවේදන පත්‍රය.
තනි බුක්තිය[නා.] එක පුද්ගලයකු විසින් පමණක් ප්‍රයෝජන ගැනීම; තනි ව භුක්ති විඳීම.
තනි යහන[නා.] සැමියාගෙන් හෝ බිරියගෙන් වෙන් ව හුදෙකලා ව විසීම; විප්‍රවාසය.
තනි සටහන් ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] ගනුදෙනුකාරයන්ගේ පෞද්ගලික ගිණුම් පමණක් සඳහන් වන ගණන් තැබීමේ ක්‍රමයක් (=single entry system).
තනි හිමිකම(පාරිභා.) [නා.] පොදු නොවූ අයිතිය; සීමා කරන ලද අයිතිවාසිකම (=exclusive ownership).
තනි-නොතනියට[ක්‍රි.වි.] තනි රැකීමට; හුදෙකලාබව නැති කිරීමට; පාළුව මඟහැරවීමට.
තනිකඩ[වි.] අවිවාහක; පවුල් නොවූ.
තනිකම1. [නා.] දේශීය භූත විද්‍යාවේ දැක්වෙන පරිදි තනි වීමෙන් ඇති වන බය; තනිකම් දෝෂය; තනිවීමෙන් හට ගනිතියි සැලකෙන අමනූෂ්‍ය උපද්‍රවය. 2. [නා.] හුදෙකලා බව
තනිකර[වි.] අනෙක් දේකින් තොර; කළවමක් නැති; හුදු; කේවල.
තනිකලා මෝටරය(පාරිභා.) [නා.] ඒකීය ප්‍රත්‍යාවර්තන වෝල්ටීයතාවක් මගින් ශක්ති සමාපනය කරනු ලබන මෝටරය (=single phase motor).
තනිගිණුම් ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] වාණිජ ව්‍යාපාරවල හෝ බැංකුවල මුදල් ආදිය පිළිබඳ ගණන් බැලීමේ හා තැබීමේ ක්‍රමයක් වන තනි ගණන් ගැනීමේ ක්‍රමය (=single account system).
තනිදණ්ඩ[නා.] කකුලේ දණටත් ඇස්වටයටත් අතර ඉදිරිපස කොටස.
තනිදොස1. [නා.] වා පිත් සෙම් යන දෝෂයන්ගෙන් එකක්. 2. (කථා.) [නා.] හුදකලාවීමේ දොස; කිලිදොස; යක්ෂ හෝ පෙරේත දෝෂ.
තනිනූල1. (කථා.) [නා.] එක් පොටකින් යුත් නූල. 2. [නා.] රෝගියකුගේ සිරුරේ අවයවයක ඇදුරකු විසින් ඇපයක් හෝ බාරයක් වශයෙන් බඳිනු ලබන නූල; ඇප නූල.
තනිපංගලමේ1. [ක්‍රි.වි.] සහායකයකු නැති ව; හුදෙකලා ව. 2. [ක්‍රි.වි.] අවිවාහක ව.
තනිපංගුව[ක්‍රි.වි.] හුදෙකලා ව; තනි ව; තනියම.
තනිපට සිවුර, තනිපොට සිවුර[නා.] එක පටකින් යුක්ත වන සේ මසා නිම කළ සිවුර; උත්තරාසඞ්ගය.
තනිපට, තනිපොට1. (කථා.) [නා.] එකපට; එකස්තරය. 2. [නා.] පොටවල් එකකින් පමණක් යුත් නූල; තනි නූල.
තනිපහර එන්ජිම(පාරිභා.) [නා.] එක් පිස්ටනයක ප්‍රහාරයකින් ක්‍රියා කරන යන්ත්‍රය (=single stroke engine).
තනිපාඩුවේ[ක්‍රි.වි.] අන්‍යයන් හා සම්බන්ධ නොවී; තනියම; අනුන්ට හිරිහැර නොවන පරිදි; අනුන්ගේ දේවල් නොසොයා.
තනිපාදය, තනිපාදේ1. [නා.] තනි මූට්ටුව ඇති සරම; උස අතට පමණක් මූට්ටුව සහිත සරම. 2. [නා.] පොත් තැබීමේ ක්‍රමයක්; අය වැය දෙක ම තනි ගණන් යටතේ ලිවීමේ ක්‍රමය; කේවල සටහන් ක්‍රමය (=single entry).
තනිපිට(කථා.) [නා.] තනිපැත්ත; එක පැත්ත. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] තනියම; සමූහයාගෙන් වෙන්කොට; එක පක්ෂයක් පමණක් ඇති ව.
තනිමංසලේ1. [ක්‍රි.වි.] සහායකයකු නැති ව; හුදෙකලා ව; තනි ව. 2. [ක්‍රි.වි.] අවිවාහක ව.
තනිමග, තනිමඟ1. [නා.] ජනයාගෙන් තොර වූ මාර්ගය. 2. [නා.] පාළුමඟ.
තනිමුරය[නා.] මළගෙයකට අසල්වැසි ආදින් ආරක්ෂාව. සලසන
තනිමූට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] රෙදි කැබලි දෙකක් එකට යා කිරීම සඳහා මහන සරල මැස්ම (=plain seam)
තනියා(කථා.) [නා.] රැළෙන් වෙන් ව තනි ව වසන අලියා.
තනිස් කරනවා[ක්‍රි.] කන්‍යාව දූෂ්‍ය කරනවා; බලාත්කාරයෙන් ස්ත්‍රියක සමග අනාචාරයේ හැසිරෙනවා.
තනිස්, තන්නිස්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කන්‍යා දූෂණය; බලෙන් කරනු ලබන ස්ත්‍රී දූෂණය.
තනිසෙල(පාරිභා.) [නා.] තනි ගලෙන් සාදන ලද ටැඹ හෝ කණුව; නෙළන ලද පිළිමය; නෙළන ලද තනි ගල් නිර්මාණය (=monolith).
තනු1. [වි.] තුනී; සිහින්. 2. [වි.] ශක්තිහීන; අබල. 1. [නා.ප්‍ර.] කුඩා දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] ක්ලේශයන්ගේ ශිථිල අවස්ථාව. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරය. 4. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කේන්ද්‍රයක ලග්නස්ථාන හෙවත් පළමු රාශි; තනුස්ථාන. 5. [නා.ප්‍ර.] හම්. 6. (සංගී.) [නා.ප්‍ර.] ගීත රාගවල ස්වර මාලා; නාදරටා; තාල.
තනුක1. (පාරිභා.) [වි.] උකු නොවූ; දියාරු; ද්‍රවයක ප්‍රමාණය වැඩි; වතුරෙහි දිය කරන ලද (=gracilis). 2. [වි.] ජලය මිශ්‍ර වූ; දියාරු; (=dilute).
තනුක අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] දියාරු අම්ලය (=dilute acid).
තනුක ද්‍රාවණය[නා.] උකු නොවූ දියාරු ද්‍රාවණය.
තනුකය1. (සත්ව.) [නා.] කළවේ මාංශ පේශියක්. 2. [නා.] යමක් ලිහිල් බවට හරවන දෙය; ද්‍රාවක ප්‍රමාණය වැඩි කරන දෙය.
තනුකරණය1. [නා.] තුනී කිරීම; යටපත් කිරීම; ශක්ති හීන කිරීම. 2.(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය වැඩි කිරීම; වතුර මිශ්‍ර කිරීමාදියෙන් ද්‍රවයක ශක්තිය අඩු කිරීම; බාල කිරීම (=dilution).
තනුපට1. (පාරිභා.) [නා.] මිනිස් සිරුරෙහි උර කුහරය හා උදර කුහරය අතර ඇති පටලය; ප්‍රාචීරය. 2. [නා.] තුනී පටලය; දුරකථන සම්ප්‍රේක්ෂකය තුළ ඇති තුනී පටල කොටස (=diaphragm).
තනුප්‍රභාව[නා.] ශරීරයෙන් නික්මෙන පැහැය; සිරුරින් විහිදෙන ආලෝකය.
තනුපාදිකාව[නා.] (සත්ව.) කවචයන්ට (ක්රුස්ටසෙයාවන්ට) විශේෂ වූ ද්විශාඛ ගාත්‍රය.
තනුභාවය[නා.] තුනීබව; ලිහිල්කම.
තනුව[නා.] නාද රටාව; ගීත රාගයක ස්වරමාලාව.
තනුසම්පත්[නා.ප්‍ර.] සම්පත්තියක් සේ සැලකෙන ශරීර ශෝභාව; රූ සොබාව නැමැති සම්පත.
තප1. [නා.] තාපය; දාහය; උෂ්ණය; රස්නය. 2. [නා.] කෙලෙස් තැවීම නිමිති කොට දුෂ්කර ව්‍රතයෙහි යෙදීම; තාපස චර්යාව; ව්‍රතය; තපස. 3. [නා.] දුක; පීඩාව; හිරිහැරය; සන්තාපය. 4. [නා.] පොසොන්, ඇසළ යන දෙමස අයත් ඍතුව; ශ්‍රීෂ්ම ඍතුව.
තපඃ චිත්තය[නා.] වරදක් සිදුවූ විට එය සිහිකොට පිරිසිදුවීමේ සිත; ප්‍රායශ්චිත්තය.
තපචරිය, තපචර්යාව[නා.] තපස් රැකීම.
තපන1. [නා.ප්‍ර.] තාපය; ග්‍රීෂ්මය; උෂ්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 3. [නා.ප්‍ර.] සූර්යකාන්ත මාණික්‍යය; රිවිකැන්මිණ. 4. [නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්ම කාලය. 5. [නා.ප්‍ර.] දුක; පීඩාව; තැවුල; සන්තාපය. 6. [නා.ප්‍ර.] අපායක නාමය; අටමහ නරකයෙන් එකක්. [වි.] තැවිය යුතු; දැවිය යුතු.
තපනකර[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
තපනිශ්‍රිත[වි.] කෙලෙස් තවන ව්‍රතයන්හි නියුක්ත; තපස ඇසුරු කළ; තපස් ක්‍රියාවෙහි නියැලුණු; තවුස්දම් රකින.
තපනීය1. [වි.] තැවිය යුතු; තැවීමට හේතු වූ; උණු කළ හැකි. 2. [වි.] බබළන, දිලිසෙන. 1. [නා.] රත්රන්; රන්. 2. [නා.] රිදී. 3. [නා.] ඇල් වී.
තපශ්චර්යාව[නා.] කෙලෙස් තැවීම සඳහා යෙදෙන හැසිරීම; තපස් රැකීම; තාපසව්‍රතය.
තපශ්ශෝභා[නා.ප්‍ර.] තාපසයකු කෙරෙහි දක්නට ඇති තේජස; තවුස්බව නිසා ඇති බැබළීම.
තපස1. [නා.] තැවීම; තාපය; උෂ්ණය. 2. [නා.] කෙලෙස් තැවීම; ආත්ම ක්ලමථය. 3. [නා.] (යෝග දර්ශනයෙහි) යෝග සිද්ධියට උපාය වන ක්‍රියා තුනෙන් පළමු වැන්න (යෝග දර්ශනයෙහි) ඉඳුරන්ට වසඟ නොවී, ශීත උෂ්ණාදියෙන් වන පීඩා ඉවසීම. 4. [නා.] ලග්නයෙන් නව වැනි ස්ථානය.
තපස් කරනවා[ක්‍රි.] කෙලෙස් තැවීම සඳහා ව්‍රත සමාදානයෙහි යෙදෙනවා; තවුස් දම් රකිනවා.
තපස් සෙයියාව[නා.] කාම සම්භෝගයෙන් වෙන් ව විසීම.
තපස්වි[නා.ප්‍ර.] තවුස්කම් කරන්නා; තාපසයා.
තපස්විනී[නා.ප්‍ර.] තවුස්දම් රකින ස්ත්‍රිය.
තපස්‍ය[නා.ප්‍ර.] පෙබරවාරි මාර්තු යන දෙමස අතර යෙදෙන නවම් මාසය.
තපස්‍යාව[නා.] කෙලෙස් තැවීම සඳහා ශරීරයට පීඩා පැමිණවීම; ආත්මක්ලමථය.
තප්1. [නා.ප්‍ර.] තාපය; උෂ්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොනුන්ගේ හඬතැළීම; තප්පුලෑම.
තප්ත1. [වි.] රත් වූ; ගිනියම් වූ; උණු වූ. 2. [වි.] දිය සිඳුණු; වියළුණු; දැවුණු. 3. [වි.] කැකෑරුණු. 4. [වි.] පෙළුණු; තැවුණු; පීඩිත.
තප්ත කරනවා1. [ක්‍රි.] රත් කරනවා; තෙම්පරාදු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දිය සින්දනවා; වියළනවා.
තප්තකාඤ්චන[නා.ප්‍ර.] උණු කිරීමෙන් පිරිසිදු කරන ලද රන්; රත්රන්.
තප්තපානීය[නා.ප්‍ර.] උණු වතුර; උණුපැන්.
තප්තඵාල[නා.ප්‍ර.] රත් කළ නඟුල් තලය; ගිනියම් කල හී වැල.
තප්න[නා.ප්‍ර.] කෙලෙසුන් තැවීම; තපස.
තප්පදෝරු(කථා.) [වි.] තරබාරු මිටි සිරුරෙන් යුක්ත; උසින් අඩු සහ මහතින් වැඩි.
තප්පන[නා.ප්‍ර.] තැවීම; තාපනය.
තප්පුව[නා.] රබානක් වැනි කුඩා වාද්‍ය භාණ්ඩයක්; කුඩා එකැස් බෙර විශේෂයක්.
තප්පෝණ[වි.] ඒ දෙසට නැමුණු; ඒ කෙරෙහි යොමු වුණා වූ.
තප්වත[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සිදු වූ පාපය ගැන පසුතැවිලි වීමේ පැවැත්ම; පශ්චාත්තාප ව්‍රතය.
තපාත්‍යය[නා.ප්‍ර.] ග්‍රීෂ්මය පහවීම; වැසිකාලය.
තපිනවා1. [ක්‍රි.] අවු ගිනි ආදියේ උණුසුම විදිනවා; තාපයෙන් සිරුර උණුසුම් කරගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] තැවී තැවී ඉන්නවා; පීඩාවට පත් ව සිටිනවා; කනස්සල්ලෙන් කාලය ගෙවනවා.
තපුල්ලනවා, තප්පු ලනවා[ක්‍රි.] ගොනුන් හඬ තළනවා, හෙවත් නගනවා.
තපෝ[වි.] තපස් රැකීමෙන් උපදවා ගත්ත තපස පිළිබඳ වූ; තපසට අයත්. [නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් තැවීම; ආගමික ව්‍රත සමාදානය.
තපෝ තේජස[නා.] තවුස් තෙද; තපස් රැකීමෙන් උපදවා ගත් බලය.
තපෝගුණය[නා.] ලෝභාදි කෙලෙසුන් තවන ගුණය.
තපෝගෘහය[නා.] තපස් රකින්නාගේ වාසස්ථානය; තවුස්පැල; පන්සල.
තපෝදර[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) තාපස ජීවිතය වැලඳ ගත් තැනැත්තා; පැවිදි සහෝදරයා.
තපෝධන[වි.] තපසෙහි නියැළී; තවුස්දම් රකින. [නා.ප්‍ර.] තවුස්දම් රකින්නා; තාපසයා.
තපෝධර්මය[නා.] තවුස්දම; තාපස ධර්මය.
තපෝනිධාන[වි.] තපසට නිධාන වූ; තපස නිදන් කොට හෝ තැන්පත් කොට ඇති.
තපෝනිශ්‍රිත[වි.] තපස ඇසුරු කළ; තපසෙහි ඇලුණ; තවුස්දම් රැකීමෙහි යෙදුණු.
තපෝභූමිය[නා.] තාපසභාවය; තපස්බව.
තපෝයඥය[නා.] තවුස්කම් පිරීමෙන් කරන යාගය; තපසින් කරන දේව පූජාව.
තපෝලීලාව[නා.] තවුසකුගේ විලාසය.
තපෝලෝකය[නා.] පතඤ්ජලි දර්ශනයේ දැක්වෙන පඤ්චවිධ ස්වර්ගලෝකවලින් එකක්.
තපෝවත[නා.] තාපසයකුගේ පැවැත්ම; තපස් ස්වභාවය.
තපෝවනය[නා.] තවුසන් වසනා වනගත පෙදෙස; අසපුව; තාපසාරණ්‍යය; ආශ්‍රමපදය.
තපෝව්‍රතය[නා.] තවුස්වත; තාපස චර්යාව.
තපෝවෘද්ධ[වි.] තපසින් වැඩිහිටි; ශීලයෙන් ජ්‍යේෂ්ඨ.
තපෝසංරක්ෂණය[නා.] තපස් රැකීම; තාපස ශීලය ආරක්ෂා කිරීම.
තබනවා1. [ක්‍රි.] රඳවනවා; පිහිටුවනවා; ස්ථාපනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ඉතිරි කරනවා; ශේෂ කරනවා.
තබව[වි.] තද්භව හෙවත් මාගධ සංස්කෘත ආදි භාෂාවලින් භින්න වූ. [නා.] එසේ භින්න (සිංහල) පද.
තම1. [නා.ප්‍ර.] අඳුර; අන්ධකාරය; තිමිර; තමස; කළුවර. 2. [නා.ප්‍ර.] මෝහය; මුළාව; අවිද්‍යාව. 3. [නා.ප්‍ර.] සාංඛ්‍ය දර්ශනයට අනු ව සියලු ම ජීවීන්ගේ ප්‍රභවයට හේතු වන ගුණත්‍රයෙන් එකක්; තමස් ගුණය. 4. [නා.ප්‍ර.] රාහු ග්‍රහයා. 5. [නා.ප්‍ර.] ශබ්දය. 6. [නා.ප්‍ර.] කැමැත්ත. 7. [නා.ප්‍ර.] තඹ ලෝහය. [සර්ව.] අන්‍යයකූ නොවන තැනැත්තා, ආත්මවාචී පුද්ගලයා. [ප්‍රත්‍ය.] (ව්‍යාක.) දෙකකට වැඩි සංඛ්‍යාවක් අතුරින් එකක වැඩි හෝ උසස්බව ඉස්මතු කර දක්වන අතිශයාර්ථවාචී තද්ධිත ප්‍රත්‍යය.
තමරැස්[නා.ප්‍ර.] අඳුරු සමූහය; අන්ධකාර රාශිය; දැඩි අඳුර; තමරිළු.
තමරුපු[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා; හිරු.
තමස1. [නා.] අන්ධකාරය. 2. (භා.දර්ශන) [නා.] හින්දු දර්ශනය අනු ව (ලොවෙහි) නිර්මිත සෑම වස්තුවක් ම කෙරෙහි ඇතැයි සලකන සත්ව, රජස්, තමස් යන ගුණත්‍රයෙන් තුන්වැන්න; තමස්ගුණය.
තමස් අන්ධතාව(පාරිභා.) [නා.] රාත්‍රියෙහි දී හා අඳුරෙහි දී ඇස් පෙනීම අඩුකම (=night blindness).
තමස් ගුණය[නා.] අවිද්‍යාව, මුග්ධබව, මුළාව, ආශාව, මානය, ශෝකය, ජඩත්වය ආදියට හේතු වූ ගුණය.
තමස්විනිය[නා.] රැය; රාත්‍රිය; නිසා කල.
තමසාවෘත[තමස්+ආවෘත] [වි.] අඳුරින් වැසුණු; අන්ධකාරයෙන් ආවරණය වූ.
තම්[නා.ප්‍ර.] තඹ (=copper).
තම් දුළුල්ලා, තඹ දුළුල්[නා.] තඹවන් ජටාවක් ඇත්තා; මහදෙවියා; මෙහෙසුරා; ඊශ්වරයා.
තම්බ1. [වි.] රත් පැහැයට හුරු දුඹුරුවන්. 2. [වි.] මඳ රත් පැහැති; තාම්‍ර වර්ණ. 1. [නා.ප්‍ර.] මඳ රත් පැහැය; තාම්‍ර වර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ගයක්; තඹ. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇත් කුල දහයෙන් එකක්.
තම්බනඛතා[නා.ප්‍ර.] (බුදුන්වහන්සේගේ) අසූ අනුව්‍යඤ්ජනයන්ගෙන් එකක්; රක්තවර්ණ වූ නිය ඇතිබව.
තම්බනය[නා.] භූතයන් හිර කිරීම; යකැදුරන් විසින් ගෙදරකට හෝ පුද්ගලයකුට හෝ වැහුණු අමනුෂ්‍යයකු අල්ලා හිර කිරීම.
තම්බනවා1. [ක්‍රි.] උණු දියෙන් හෝ හුමාලයෙන් තැවීමට භාජන කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උයනවා; පිසිනවා. 3. [ක්‍රි.] (ප්‍රකෘති ශක්තිය) හීන කරනවා; මර්දනය කරනවා; බාල කරනවා; අඩපණ කරනවා. 4. [ක්‍රි.] රවටනවා; මුළා කරනවා.
තම්බපණ්නි[නා.ප්‍ර.] විජය කුමරා ලක්දිවට ගොඩ බැස්ස ස්ථානය.
තම්බපත[නා.] තඹ කොළය; තඹ තහඩුව; තඹ පත.
තම්බලෝහ[නා.] තඹ නම් ලෝහ වර්ගය.
තම්බි1. [නා.ප්‍ර.] ද්‍රවිඩ භාෂාවෙහි බාල සහෝදරයාට ආමන්ත්‍රණය කරන වචනය; මල්ලී. 2. [නා.ප්‍ර.] මරක්කල හෙවත් මුස්ලිම් ජාතිකයා.
තම්බිරානේ[නා.ප්‍ර.] දෙවියෝ; දෙවියන් වහන්සේ.
තම්බෝරුව[නා.] වාද්‍ය භාණ්ඩයක නාමය; කුඩා බෙර විශේෂයක්.
තම්මැට්ටම[නා.] අවනද්ධ වර්ගයට අයත් පැරණි වාද්‍ය භාණ්ඩයක නාමය; පොකුරු බෙරය; සුරප්පට්ටුව.
තමා[සර්ව.] අන්‍යයකු නොවන තැනැත්තා; වෙනත් කෙනකු නොවන්නා; ආත්මවාචී පුද්ගලයා.
තමි, තමී[නා.ප්‍ර.] රැය; රාත්‍රිය; නිසාකල; තමිය.
තමිඳු[තම+ඉබු] [නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා; සිසි.
තමිස්‍ර[නා.ප්‍ර.] අඳුර; අන්ධකාරය; කළුවර; තිමිර.
තමුන්නාන්සෙ[සර්ව.] යුෂ්මතාණෝ; ඔබතුමාණෝ.
තමෝගුණය1. [නා.] (භා. දර්ශන) තමස් ගුණය. 2. [නා.] අඳුර; අන්ධකාරය; තිමිර. 3. [නා.] මෝඩකම; මෝහය; මුළාව.
තඹ[වි.] රත්පැහැයට හුරු දුඹුරුවන්; මඳ රත් පැහැති. 1. [නා.ප්‍ර.] රතට හුරු දුඹුරුපාට ඇති ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක් (=copper). 2. [නා.ප්‍ර.] මද රත්පැහැය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතුන් බඳින ටැඹ; කණුව.
තඹ කුලය[නා.] ඇත් කුලයක නාමය; තාම්‍රකුලය.
තඹ දොයිතුව(කථා.) [නා.] ලක්දිව භාවිත වූ ඕලන්ද කාසියක්; සතයකින් හතරෙන් පංගුවක වටිනාකම ඇති කුඩා ම තඹ කාසිය.
තඹ පයිසය[නා.] ඉන්දියානු මුදල් ව්‍යවහාරයෙහි වූ ඒකකයක්; තුට්ටුව හෙවත් සත එකහමාරේ කාසිය.
තඹ පිච්චිය[නා.] තඹවලින් සෑදූ කාසිය; සතයකින් හතරෙන් එකක් වටිනා තඹ කාසිය.
තඹ රැවුල[නා.] තඹ පැහැති රැවුල; දුඹුරු පාට රැවුල.
තඹ වතුර[නා.] ගලා ගෙන යන (අලුත්) වතුර; බොර පැහැති ව ගලන ගංවතුර; තාම්‍ර වණ ජලෞඝය.
තඹ සන්නස[නා.] තඹ තහඩුවක ලියා හස් තබා දෙනු ලබන රාජකීය ලේඛනය.
තඹ සල්ලිය1. [නා.] සත භාගයක නොහොත් අලුක්කාල් දෙකක නොහොත් තුට්ටුවෙන් තුනෙන් එකක වටිනාකම ඇති කුඩා තඹ කාසිය; පාර්දින් එකෙන් බාගය. 2. [නා.] අගයක් නැතිදෙය.
තඹක්ක[නා.] ලෝහ වර්ගයක්.
තඹතුට්ටුව[නා.] සත එකහමාරයක් වටිනා තඹෙන් සාදන ලද කාසිය.
තඹදැළි[නා.ප්‍ර.] තඹ පැහැගත් රැවුල.
තඹදිය1. [නා.ප්‍ර.] තඹ ලෝහය උණුවීමෙන් ඇති වන දිය. 2. [නා.ප්‍ර.] තඹ පැහැති වතුර; අලුත් වතුර.
තඹදුළුල්[නා.ප්‍ර.] මෙහෙසුරා; ඊශ්වර දෙවියා.
තඹපට[නා.ප්‍ර.] තඹවලින් සෑදූ පට; තඹ තහඩුව.
තඹපට විදමන[නා.] තඹපට හෝ තඹතහඩුව සිදුරු වන සේ දුන්නෙන් විදීම.
තඹපත1. [නා.] තඹ කොළය; තඹ තහඩුව. 2. [නා.] තඹ තහඩුවක ලියන ලද ලේඛනය; තඹ සන්නස.
තඹපලු1. [නා.ප්‍ර.] තඹපාට පත්‍ර; ළා දලු; රතු දලු; ළපටි කොළ; තාම්‍ර පල්ලව. 2. [නා.ප්‍ර.] තඹපැහැය; රතුපාට.
තඹපස්[නා.ප්‍ර.] තඹ සෑදීමට ගන්නා පස්; තඹ මිශ්‍ර පස්; ඔක්සයිට් හෝ සල්ෆයිඩ් හෝ ඇති පස්.
තඹපිල්[නා.ප්‍ර.] පොල්ගස.
තඹමල[නා.ප්‍ර.] තඹවලින් සෑදූ ලෝහ භාජන ආදියෙහි හටගන්නා මල; තඹ මතුපිට තට්ටුවක් මෙන් බැඳෙන කොළපාට ද්‍රව්‍යය.
තඹර වනය[නා.] බහුල ව නෙළුම් වැවෙන තැන; පියුම් වනය.
තඹර, තඹුරු1. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මල; පද්මය; කමල; සියපත; තාමරසය. 2. [නා.ප්‍ර.] තඹ පැහැය; රතුපාට.
තඹරකර[නා.ප්‍ර.] තඹර කරවන්නා හෙවත් පිපීමට පිහිට වන්නා වන සූර්යයා.
තඹරකරකුල[තඹර+කර+කුල] [නා.ප්‍ර.] රිවි කුල; සූර්ය වංශය.
තඹරත්[තඹර+අත්] [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා; රිවි; දිනකර.
තඹරසතුරු[නා.ප්‍ර.] හඳ; චන්ද්‍රයා.
තඹරසිය[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
තඹරසිළු[නා.ප්‍ර.] තඹවන් ශිඛාවක් ඇත්තා; කුකුළා; සැවුලා.
තඹරිළු[තඹර+ඉළු] 1. [නා.ප්‍ර.] තඹුරු වනය. 2. [නා.ප්‍ර.] හෝතඹුවා.
තඹරුකුරු[තඹුරු+අකුරු] [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් පොහොට්ටුව; පියුම් කැකුළ.
තඹරෝර[නා.] නෙළුම් මලේ ඇතුළත; පියුම් ගැබ; තාමරසෝදරය.
තඹල[වි.] තඹ පාටින් යුත්; දුඹුරු. [නා.ප්‍ර.] තඹ පාට; ළා රතු පැහැය.
තඹලේරුව[නා.] බීම සඳහා භාවිත කරන භාජනයක්; වීදුරුව.
තඹලෝදිය[තඹර+ලෝදිය] [නා.] තඹ ලෝහය උණු වීමෙන් ඇතිවන උකු ද්‍රාවය.
තඹලෝපස්[නා.ප්‍ර.] තඹ ලබා ගැනීම සඳහා පොළොවෙන් හාරා ගන්නා පස් විශේෂය.
තඹලෝහාලේපනය[නා.] තඹ ලෝහය උණු කළ ද්‍රවය ආලේප කිරීම; තඹ ගෑම.
තඹවන්[වි.] තඹ පැහැති; ගුරු පාට වූ.
තඹවිටි[වි.] තඹ පැහැති කෙහෙ රැවුල් ඇති.
තඹසියකුල[තඹර+සිය+කුල] [නා.ප්‍ර.] රිවි කුලය; සූර්යවංශය.
තඹහුලහ, තඹහුලා[නා.] ඉතා සුළු අගය; අංශුමාත්‍ර වටිනාකම.
තඹුනෙල්[නා.ප්‍ර.] පොල් වර්ගයක නාමය.
තඹුරු වනය[නා.] පියුම් වනය.
තඹුරුකල්[නා.] නෙළුමෙහි සිටින කාන්තාව වන සිරිකත; ශ්‍රී කාන්තාව.
තඹුරුකල්පති[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවියා.
තඹුරුමිතුරු[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
තඹුවා1. [නා.] තඹවන් කෙහෙ ඇත්තා. 2. [නා.] හිවලා; නරියා. 3. [නා.] හෝතඹුවා. 4. [නා.] රතුපාට කරදිය මාලුවෙක්.
තයම, තායම[නා.] කූට උපාය; රැවටිල්ල.
තයමයින්, තයමින්, තයැමයින්[නා.] බී (1) විටමිනය.
තයිපොංගල්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හින්දු භක්තිකයන්ගේ වාර්ෂික සංස්කෘතික උත්සවය.
තයියාරු වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සූදානම් වෙනවා; ලැහැස්ති වෙනවා.
තයිරොක්සින්(පාරිභා.) [නා.] තයිරොයිඩ් නම් ග්‍රන්ථියෙන් පිට වන අයඩින් අන්තර්ගත ඇමයිනෝ අම්ලය (=thyroxine).
තයිලම, තෛලම1. [නා.ප්‍ර.] බෙහෙත් වර්ග කීපයක් මුසු කොට සකස් කරන ඖෂධීය ආලේප විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] අබිං වැනි මත් ද්‍රව්‍යයක්.
තයිලය[නා.] මීකිරි ආදියෙන් හිඳගන්නා තෙල්; ශාක තෙල්.
තයිලා පෙට්ටිය[නා.] යම් යම් බඩු දැමීම සඳහා ලීයෙන් සාදාගනු ලබන පෙට්ටියක්.
තර1. [නා.ප්‍ර.] වේගය; ඉක්මන; විගස. 2. [නා.ප්‍ර.] ශක්තිය; බල මහිමය; පරාක්‍රමය. 3. [නා.ප්‍ර.] රශ්මිය; කාන්තිය; පැහැය; ශෝභාව; ප්‍රභාව. 4. [නා.ප්‍ර.] ගංගා ආදියේ ඉවුර; තෙර; තොටුපළ; තීර්ථය. 5. [නා.ප්‍ර.] ගංගා ආදියෙන් එගොඩ මෙගොඩවීම; එතෙරවීම; පරතෙරට යෑම; එගොඩ මෙගොඩ වීමට උපකාරී වන ඔරුව පහුර හෝ අත් යාත්‍රාව. 6. [නා.ප්‍ර.] පාර; මාර්ගය. 7. [නා.ප්‍ර.] ඇස්ගුළිය; ඇසිකිණිය; තාරාමණ්ඩලය. 8. [නා.ප්‍ර.] තාරකාව. 1. [වි.] උච්චස්වරයෙන් යුක්ත වූ; උස්හඬින් යුත්. 2. [වි.] මහතින් යුක්ත; තරබාරු; ස්ථුල. 3. [වි.] පරිපූරණ වූ; පිරුණු; ශක්තිමත් වූ; සවි ඇති; තද; දැඩි. 4. [වි.] නොසැලී පවතින්නා වූ; ස්ථාවර; කල්පවත්නා වූ; නියත. [ප්‍රත්‍ය.] (ව්‍යාක.) දෙකක් අතරින් එකක වැඩිබව හඟවන තද්ධිත ප්‍රත්‍යය.
තර ඇණය1. (කථා.) [නා.] ඔරු ආදි කුඩා යාත්‍රාවල සිදුරු තැන් ලප්ප දමා වසා ගසන ඇබය. 2. [නා.] ඔළුව මහත්වන සේ මිටියම් කළ ඇණය; හෙප්පු වැනි ලෝහමය පෙට්ටිවල ඇතුළේ අගුල වැටීමට සවි කරන බුබුලක් වැනි ඇණය.
තර කරනවා1. [ක්‍රි.] ශක්තිමත් කරනවා; බලසම්පන්න කරනවා. 2. [ක්‍රි.] නොසැලෙන තත්ත්වයට පත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (පිළිසකර ආදියෙන්) තහවුරු කරනවා; ස්ථාවර කරනවා. 4. [ක්‍රි.] අදිටන් කරනවා; නිශ්චය කරනවා; ධාරණය කරනවා. 5. [ක්‍රි.] ශරීරය පෝෂ්‍ය කරනවා; පුෂ්ටිමත් කරනවා. 6. [ක්‍රි.] (මිටියම් ඇණ, පොට ඇණවල ඔළු ආදිය මෙන්) ලෝහයක දිග අඩුකර මහත වැඩි කරනවා.
තර පස[නා.] ශක්තිමත් මලපුඩුව; සවි ඇති තොණ්ඩුව; දැඩි පාශය.
තර විය, තර වී[නා.] බොල් නොවූ වී; හොද වී.
තරං[නා.ප්‍ර.] මල්වෙඩි සෑදීමේ වෙඩි බෙහෙත් සමඟ ප්‍රමාණයකට දී අනු ව මිශ්‍ර කරන යකඩ චීනච්චටිටි ආදි ලෝහ කුඩු.
තරංක හිරුව[නා.] දොර ජනෙල් ආදියේ තරංකය නොහොත් අගුල වැටෙන සිදුර; අගුල් කට.
තරංකය, තරංකේ, තරඞ්කය1. [නා.] දොරවල් හිරකර වැසීම සඳහා හරහට දමන පොල්ල; දොර පොල්ල; දොර අගුළ. 2. [නා.] දුම්රිය දුනු රෝද ආදිය එකට හිර කර තැබීම සඳහා හරහට දමට යකඩ පොල්ල.
තරංග ආයාමය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රත්‍යාවර්තක තරංගයක සමරූපී හා අනුක්‍රම ලක්ෂ්‍ය දෙකක් අතර පවත්නා දුර ප්‍රමාණය (=wave length).
තරංග කලාපය(පාරිභා.) [නා.] සමාන තරංග ආයාම ඇති තීරය (=wave band).
තරංග චලිතය(පාරිභා.) [නා.] ශක්තිය ගෙන යන්නා වූ ආවර්තික කැලඹීමක ප්‍රචාරණය; තරංග ගතිය; තරංග ගමන (=wave motion).
තරංග නිම්නය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තරංග ශීර්ෂ දෙකක් අතර ඇති පහත් පෙදෙස (=wave depression).
තරංග පරාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ජලයේ, ආලෝකයේ හෝ වායුවේ තරංග යමක වැදුණු විට ආපසු හැරි රැළී දීම; ප්‍රතිවිරුද්ධ තලයක හැපී තරංග පෙරළා රැළි දීම (=reflection of wave).
තරංග පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] තරංගවලින් ඇති වන තෙරපුම (=wave pressure).
තරංග පෙරහන(පාරිභා.) [නා.] තරංග සංඛ්‍යානයට අනු ව වෙන් කරන උපකරණය (=wave filter).
තරංග භංගය, තරඞ්ග භංගය[නා.] තරංග මාලා නැඟී නැඟී පෙරළී යාම; රළ බිඳීම.
තරංග මාලාව, තරඞ්ග මාලාව(පාරිභා.) [නා.] රළ පේළිය; තරග වැළ; තරංග පේළිය.
තරංග යාන්ත්‍රවිද්‍යාව[නා.] පරමාණුව පිළිබඳ විග්‍රහයේ දී විස්තර විභාග කරන නව විද්‍යා ක්‍රමයක්; විකිරණවල තරංගීබව හදාරන 'ක්වොන්ටම්’ යාන්ත්‍ර විද්‍යාවේ කොටසක්.
තරංග ලේඛය(පාරිභා.) [නා.] තරංග සටහන් වන යන්ත්‍රය (=wave recorder).
තරංග වර්තනය(පාරිභා.) [නා.] නොගැඹුරු ජලයේ එයට ආනත ව ගමන් කරන තරංග සමූහයකම ගමන් මඟෙහි වෙනස් වීම (=wave refraction).
තරංග ශීර්ෂය(පාරිභා.) [නා.] තරංගයක් මුදුන (=crest of wave).
තරංගන වාදය(පාරිභා.) [නා.] තරංග මෙන් පැවතීම පිළිබඳ සිද්ධාන්තය (=undulatory theory).
තරංගනය(පාරිභා.) [නා.] රැල්ලක් වශයෙන් පැවතීම; උන්නතාවනත ව පැවතීම (=undulation).
තරංගය, තරඞ්ගය1. [නා.] යම් ස්වාභාවික හේතු කරණ කොට ගෙන සාගර, ගංගා, ජලාශ ආදියේ ජලය උඩට පේළි වශයෙන් නැඟෙමින් බසිමින්, මතුපිට ඇදී යමින් බිඳෙන දියකඳ; ජලකඳ; රළ. 2. (භෞති.) [නා.] උෂ්ණය, ආලෝකය, ශබ්දය, විදුලිය ආදිය එක් දිසාවකට ගමන් කරවීමේ මාධ්‍යය වන ජලය, වායුව වැනි ගලා යන තරලයක අභ්‍යන්තර අංශු චලනය නිසා ඇතිවන රැල්ල. 3. [නා.] කිසියම් වස්තුවක රළ මෙන් එක පෙළට ඇති වන උස් පහත් වීම. 4. [නා.] සාහිත්‍ය කෘතියක කොටස; පරිච්ඡේදය.
තරංගවාදය(පාරිභා.) [නා.] තරංග පිළිබඳ වූ න්‍යාය හෙවත් සිද්ධාන්තය (=wave theory).
තරංගාවලිය[නා.] එක පිට එක නඟින රැල්ල; රළ මාලාව.
තරංගි, තරංගික, තරංගී[වි.] තරංගවලින් යුක්ත; රැළි සහිත; ගැඹුරට රැළි වැටුණු.
තරංගිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා තරංගය; කුඩා රැල්ල (=wavelet).
තරංගීය ඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] දිය රළින් වෙරළ සේදී යාම; රැල්ල වැදීමෙන් ගොඩබිම සේදී යාම; මූදු කෑම; සමුද්‍ර ඛාදනය (=wave erosion).
තරක්[වි.] තරගකාරී වශයෙන් පවත්නා; තරගකාරී; තරගය පිළිබඳ වූ. [නා.ප්‍ර.] තරගය; එකිනෙකා පරයා කටයුතු කිරීම.
තරක් කරනවා1. [ක්‍රි.] උනුන් පරදවා ජය හෝ වාසි ලබා ගැනීම සඳහා ක්‍රියා කරනවා; තරග කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දබර කරනවා; අරගල, ආරවුල් කරනවා.
තරක් වාසිය(පාරිභා.) [නා.] වෙළහෙළඳාම් ආදියේ දී තරගයෙන් ලැබෙන වැඩි ලාභය; තරග වෙළඳාමෙන් ලැබෙන වාසිය (=competitive advantage).
තරක් වෙනවා[ක්‍රි.] වාද විවාද වෙනවා; තරග වෙනවා; දබර වෙනවා; ගැටෙනවා.
තරග කරනවා[ක්‍රි.] උනුන් පසුබා ජය හෝ වාසි ලබා ගැනීමට ක්‍රියා කරනවා.
තරගය[නා.] අනුන් පරදවා තමන් ජය ගැනීමේ අදහසින් කරන ක්‍රියාව; ජයග්‍රහණය සඳහා දෙපක්ෂයක් අතර කෙරෙන ක්‍රීඩා සටන හෝ විවාදය; අන් අයට වඩා තමා ප්‍රමුඛ ව සිටීමේ අපේක්ෂාවෙන් ගෙන යන ක්‍රියාපටිපාටිය.
තරගෙය[තරග+ගෙය] [නා.] සිරගෙය.
තරඟ1. [නා.] ශෝභා සහිත ශරීරය; පැහැපත් සිරුර. 2. [නා.] සයුරු ආදියෙහි නැගෙන රළ.
තරඟවැළ1. [නා.ප්‍ර.] රළ පෙළ; තරඞ්ග පඞ්ක්තිය; තරඞ්ගාවලිය. 2. (ඡන්ද.) [නා.ප්‍ර.] සිවුපද විරිතක එක් එක් පාදයේ බගණ තුණකින් අනතුරු ව ගුරු අක්ෂර දෙකක් යෙදී සෑදෙන විරිත.
තරච්ඡයා[නා.] වලස් වර්ගයට අයත් සිව්පාවකුගේ නාමය; කරබානා වලසා.
තරණ1. [වි.] ළමා සහ වැඩිහිටි වයස් සීමා අතර කාලයට අයත්; තරුණ; යොවුන්. 2. [වි.] බාල; ළපටි; නොමේරූ.
තරණය1. [නා.] ගංගා, සාගර, කාන්තාර ආදිය හරහා යෑම; එගොඩ වීම: එතෙර වීම; පරතෙරට යෑම. 2. [නා.] දුක්, විපත් බාධක ආදි සසර දුකින් එතරවීම. 3. [නා.] සාගර, ගංගා කාන්තාර ආදියෙන් එතෙර වීමට උපකාර වන නැව්, පහුරු ආදි වූ යාත්‍රා.
තරණය කරනවා[ක්‍රි.] එතෙර වෙනවා; පරතෙරට යනවා.
තරණි1. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රශ්මිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගමන් මඟ. 4. [නා.ප්‍ර.] සාගර තරණයට උපකාරී වන යාත්‍රාව; නැව. 5. [නා.ප්‍ර.] තඹ.
තරණිපත[නා.ප්‍ර.] හිරුගේ ගමන් මග; සූර්යපථය.
තරණිමණ්ඩල[නා.ප්‍ර.] හිරු මඬල; සූර්ය බිම්බය.
තරපතර[නා.] රැස් කඳ; රශ්මී සමූහය; රශ්මි කදම්බය.
තරපවුරු[නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂාව සඳහා ගෘහ ආදිය වට කොට බැඳී ශක්තිමත් බැම්ම; තාප්ප බිත්තිය.
තරප්පිය, තරප්පුව[නා.] ගෘහ මන්දිරාදියේ උඩුමහලට නැගීමට හා එයින් බැසීමට දැව ආදියෙන් සාදන පඩිපෙළ; පියගැට පෙළ; හිනි පෙළ; සෝපානය.
තරප්පුව[වි.] තෘප්තිමත්; සතුටු. [නා.] ගෘහ මන්දිර ආදියෙහි උඩුමහලට නැගීමට ඇති පඩිපෙළ; පියගැට පෙළ; හිණි පෙළ.
තරපාරු[වි.] දැඩි ස්ථීරත්වයෙන් යුතු; තිරසර; ස්ථීරසාර.
තරබාරු[වි.] (සිරුර) මහතින් වැඩි වූ; මහතදෙහෙත ඇති; පුෂ්ටිමත්; ස්ථූල.
තරම1. [නා.] පමණ; ප්‍රමාණය; ශක්ති ප්‍රමාණය. 2. [නා.] සිතේ පවත්නා ආකාරය; චරිත ස්වභාවය. [වි.] ගැළපෙන; යෝග්‍ය.
තරමතිරම[නා.] පුද්ගලයකුගේ සැබෑ තත්ත්වය; සමාජ තත්ත්වය; තරාතිරම.
තරමල[නා.ප්‍ර.] තද මලපුඩුව; දැඩි පාශය.
තරම්පදම්1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාණය; තරම 2. [නා.ප්‍ර.] තරාතිරම; තත්ත්වය; ස්වභාවය. 3. [නා.ප්‍ර.] සම්පත; වස්තුව.
තරමාන[වි.] කඩිනම්; ඉක්මන්; වෙලවි.
තරය1. [නා.] වේගය; ඉක්මන. 2. [නා.] ශක්තිය; පරාක්‍රමය.
තරයා[නා.] නොසැලෙන සිත් ඇත්තා; නිශ්චිත අරමුණක් ඇති පුද්ගලයා; අධිෂ්ඨාන සම්පන්න තැනැත්තා.
තරයේ[ක්‍රි.වි.] දැඩි ව; තදින්.
තරල1. [වි.] සෙලවෙන; චංචලවන; ලෙලදෙන. 2. [වි.] දියාරු; ද්‍රාවමය.
තරල සාරය[නා.] ඖෂධ ආදියෙන් පෙරා ගන්නා දියර සාරය.
තරලමිණ[නා.] විෂ්ණු දෙවියන්ගේ ළපැත්තෙහි පැලඳි මැණික; කෞස්තුභ මාණික්‍යය.
තරලය1. [නා.] චංචලවන දේ. 2. [නා.] ගලන ද්‍රව්‍යය; දියර. 3. [නා.] කැඳ.
තරවටුව[නා.] තදින් අවවාද කිරීම; සැරවැර කිරීම; තර්ජනය.
තරවෙනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රභාවත් වෙනවා; පැහැපත් වෙනවා; ශෝභාවත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ස්ථූල වෙනවා; මහත් වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] නොසැලී පවතිනවා; නිශ්චලව සිටිනවා.
තරසන[නා.] ගිගුරුම; අහස ගෙරවීම; මේඝ ගර්ජනාව; මේඝ නාදය.
තරසනවා[ක්‍රි.] තරහ වෙනවා; කෝප වෙනවා; අමනාප වෙනවා.
තරසර[වි.] ඉතා සවි ඇති; ස්ථිර සාර.
තරස්[නා.ප්‍ර.] වලස් ජාතියක්; තරබාන වලසා; තරක්ෂුවා.
තරස්ථානය[නා.] තරණය කරන ස්ථානය; තොටුපළ; තීර්ථය.
තරස්දණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීමේ දී එහා මෙහා දුවන සැටලය; නඩාව.
තරහ[නා.ප්‍ර.] අමනාපය; කෝපය; රෝෂය.
තරහලුවා, තරාලුවා[නා.] රන්රිදී බඩු සාදන්නා; රන්කරුවා.
තර්ක ඥානය[නා.] තර්කයෙන් ලබන නුවණ; හේතු-යුක්ති විභාගයෙන් ලබන දැනුම.
තර්ක නිර්ණය[නා.] තර්කයෙන් බැසගන්නා නිගමනය.
තර්ක විතර්ක කරනවා[ක්‍රි.] පක්ෂ ව හා විපක්ෂ ව තර්ක කරනවා.
තර්ක ශාස්ත්‍රඥයා[නා.] තර්ක ශාස්ත්‍රය දන්නා තැනැත්තා; තාර්කිකයා.
තර්ක-විතර්ක[නා.ප්‍ර.] වාද ප්‍රතිවාද.
තර්කග්‍රාහී[වි.] තර්කය ම පිළිගන්නා; තර්කයට ම නැඹුරු වූ.
තර්කණය[නා.] තර්ක කිරීම.
තර්කය1. [නා.] යමක යථා තත්ත්වය පරීක්ෂා කිරීම සඳහා කරුණු සහිතව කල්පනා කිරීම; විචාරවත් කල්පනවා; විවාදාත්මක විමර්ශනය. 2. [නා.] විවාදාත්මක විමර්ශනය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; න්‍යාය ශාස්ත්‍රය. 3. [නා.] තරගය.
තර්කවාදියා[නා.] තර්කානුකූල ව වාද කරන්නා.
තර්කශාස්ත්‍රය[නා.] හේතු යුක්ති සහිත ව තර්ක කිරීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
තර්කානුකූල[තර්ක+අනුකූල] (පාරිභා.) [වි.] තර්කයට ගැළපෙන; විවාදාත්මක විමර්ශනයට යෝග්‍ය වූ; තර්ක ගෝචරය (=logical).
තර්කුකර්ම[නා.ප්‍ර.] ඉද්දෙන් කෙරෙන කර්මාන්තය; නූල් කැටීම.
තර්කුටිය[නා.] රෙදි විවීමේ දී නූල් එතෙන උපකරණය; ඉද්ද; තසරය.
තර්ගය1. [නා.] තර්කය. 2. [නා.] (නාට්‍ය) දෙබස; නාඩගම් ගී ගැයීමේ දී දෙදෙනකු මාරුවට පදය බැගින් ගයන ගීය; තර්ග සින්දුව.
තර්ජනය[නා.] තරවටුව; තැති ගැන්වීම; හානියක් කරන බවට බිය ගැන්වීම.
තර්ජනාඞ්ගුලිය[නා.] තර්ජනය කිරීමට භාවිත කරන ඇඟිල්ල; දබරැඟිල්ල; අණඟිල්ල.
තර්ජාරිය[නා.] දුර මිනුම සඳහා පුරාණයේ දී භාවිත කරන ලද ඉතා සියුම් ඒකකයක්; අණු තිස්හයක ප්‍රමාණය.
තර්ණකයා[නා.] වස්සා.
තර්පණය1. [නා.] තෘප්තියට පැමිණවීම; පිනවීම. 2. [නා.] අත්සුණු පසුම්බිය.
තර්මෝමීටරය[නා.] උෂ්ණත්වය මැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක්; උෂ්ණත්වමානය (=thermometer).
තර්මෝස් ප්ලාස්කුව[නා.] උණු ද්‍රවයක තාපය හෝ ශීත ද්‍රවයක ශීතල හෝ රැක ගැනීම සඳහා තනා ඇති බෝතලයක් (=thermos flask).
තරා[නා.ප්‍ර.] ආලෝකය; රශ්මිය; කාන්තිය; දිලිසීම.
තරා රාජ[නා.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
තරාගල[නා.] සඳු; චන්ද්‍රයා; නිසාකරයා.
තරාතිරම[නා.] පුද්ගලයකු සමාජයේ දරන තැන; තත්ත්වය.
තරාදි තටුව[නා.] තරාදියේ ද්‍රව්‍ය තබන තැටිය.
තරාදි දණ්ඩ[නා.] තරාදි තැටි උසුලන හරස් දඬුව; තුලාධාරකය.
තරාදි පාලම(පාරිභා.) [නා.] වාහනවල බර කිරීම සඳහා භාවිත කරන තුලා තට්ටුව (=weighbridge).
තරාදිය[නා.] බර කිරීමට ගන්නා උපකරණය; තුලාව.
තරාල්දරු[නා.ප්‍ර.] තරහල් තනතුරක් දරන්නා; රන්කරුවා.
තරාස1. [නා.ප්‍ර.] කෝපය; තරහ. 2. [නා.ප්‍ර.] බිය; තැති ගැනීම; ත්‍රාසය.
තරාස කරනවා[ක්‍රි.] කෝපයට පත් කරනවා; තරහ ගන්වනවා.
තරාස වෙනවා1. [ක්‍රි.] බිය වෙනවා; තැති ගන්නවා; ත්‍රාසයට පත්වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] කෝපයට පත් වෙනවා; තරහ වෙනවා.
තරින්දු, තරිඳු[නා.ප්‍ර.] හඳ; චන්ද්‍රයා.
තරිඳු කත[නා.] සඳකත් පහණ; චන්ද්‍රකාන්ත පාෂාණය.
තරු1. [නා.ප්‍ර.] තාරකා; තරුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ගස; රුක. 3. [නා.ප්‍ර.] නොමේරු ගෙඩිය; ළපටි පලතුරු ගෙඩිය. [වි.] නොමේරූ; ළපටි.
තරු පහන[නා.] තරුවලින් ලැබෙන ආලෝකය; තරු එළිය.
තරු පේනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] දැඩි වේදනාවට පත්වෙනවා. 2. (රූඪි.) [ක්‍රි.] ක්ෂණිකව භය සහිත විස්මයට පත් වෙනවා.
තරුකා වේලාව(කථා.) [නා.] තරු පායාගෙන එන වේලාව; සැඳෑ සමය; සන්ධ්‍යා කාලය.
තරුණ1. [වි.] ළමා සහ වැඩිහිටි වයස් සීමා අතර කාලයට අයත්; තරුණ වියෙහි වූ. 2. [වි.] බාල; ළපටි; පරණ නොවූ; අලුත්; අභිනව.
තරුණ මදය[නා.] තරුණබව නිසා ඇති වන අහංකාරය.
තරුණඟන[නා.ප්‍ර.] යොවුන් වියේ ස්ත්‍රිය; තරුණ කාන්තාව.
තරුණයා[නා.] ළමා වයස ඉක්ම වූ තලතුනා වයසට නොපත් තැනැත්තා; යෞවනයා.
තරුණාර්ක[නා.ප්‍ර.] පායාගෙන එන හිරු; ළහිරු.
තරුණාරුණ[නා.] අලුත් අරුණාලෝකයක ඉර උදාවත් ම පැතිරෙන ආලෝකය.
තරුණාස්ථි[නා.ප්‍ර.] ඇදෙනසුලු හා නැමෙනසුලු ඇට; මුදු මොළොක් ඇට.
තරුණිය[නා.] තරුණ වියට පත් තැනැත්තිය; යොවුන් ස්ත්‍රිය; යුවතිය.
තරුණෝදක[තරුණ+උදක] [නා.ප්‍ර.] වැස්සෙන් පසු ගලා බස්නා ජලය; අලුත් වතුර.
තරුණෝන්මාදය[තරුණ+උන්මාදය] [නා.] තරුණකම නිසා ඇති වන මානසික ව්‍යාකූලත්වය; යොවුන්බව නිසා ඇති වන උමතුව.
තරුතර[නා.] තරුවල රශ්මිය; තාරකා කාන්තිය.
තරුතෙපා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දිස්න යොදා මැටි භාණ්ඩ පිලිස්සීමේ දී ඒවා තබන උපකරණය (=star stilt).
තරුපති[තරු+පති] 1. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා; සඳ. 2. [නා.ප්‍ර.] වෘක්ෂ නැමති ස්වාමියා.
තරුපිච්ඡා[නා.ප්‍ර.] මැලියම්; ලාටු.
තරුමාලිමාව(පාරිභා.) [නා.] පැතලි වස්තුවක උස මට්ටම මැනීමටත්, තාරකා අනු ව දිශා විනිශ්චය කර ගැනීමටත් භාවිත වූ පැරණි උපකරණයක් (=astrolabe).
තරුරජ, තරුරද[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
තරුරුහා[නා.ප්‍ර.] පරපෝෂිත පැළෑටියක නාමය; පිළිල.
තරුලනවා[ක්‍රි.] යටැසින් බලනවා; හොරැහින් බලනවා; ඇහෙන් ඉඟිපානවා.
තරුව1. [නා.] (විශේෂයෙන් රාත්‍රි කාලයෙහි) ආකාශයේ දීප්තිමත් ව බබළන ආකාශ වස්තුවක්; තාරකාව (=star). 2. [නා.] තාරක හැඩයෙන්යුත් සැරසිල්ලක්. 3. [නා.] ඇස්ගුළිය; ඇසිකිණිය; කළු ඉංගිරියාව.
තරුවාව1. (කථා.) [නා.] විවාහ, ඉඳුල් කටගෑම වැනි මංගලෝත්සව. 2. [නා.] වැඩ කටයුතු.
තරුවැළ[නා.ප්‍ර.] තරු සමූහය; තාරකා රාශිය; තාරකාවලිය.
තරුසණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] රුක් ගොමුව; තුරු වදුල.
තල1. [නා.] ධාන්‍ය ශාකයක්. 2. [නා.] එම ශාකයෙන් ලැබෙන ධාන්‍යය. 3. [නා.] පුස්කොළ සෑදීමට ගොබ සපයන තාල වර්ගයේ ගසක්. 4. (සංගී.) [නා.] තාලය; තාලමානය. 5. [නා.] බෙර විශේෂයක්. 6. [නා.] (නළලේතබන) තිලකය.
තල අත්ත, තලාත්ත1. (කථා.) [නා.] තල ගසේ අත්ත. 2. [නා.] පැරණි ප්‍රභූවරුන් ගේ හිසට ඇල්ලීම සඳහා භාවිත වූ අවුඅත්ත. 3. [නා.] භික්ෂූන්වහන්සේ පාවිච්චි කරන වටාපත.
තල අඳය, තලාඳය[නා.] යට ලී දෙකක් මත හරහට දමන බාල්කය; හරස් බාල්කය.
තල එළ කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තලඇට පාහිනවා; සුදු කරනවා.
තල කැලල[නා.] උපතින් ම සිරුරෙහි ඇති වන ලප විශේෂයක්; උපන් ලපය.
තල කෝල්ටරය[නා.] පස් පිඩැලි කැපී වෙන් වීම සඳහා නඟුලට යොදන යකඩ කොටස; තලයක හැඩයේ කෝල්ටරය.
තල ජ්‍යාමිතිය(පාරිභා.) [නා.] සමතල වස්තු පිළිබඳ ජ්‍යාමිතිය (=plane geometry).
තල පෘෂ්ඨය[නා.] සමතල වූ මතුපිට; සමතල පෘෂ්ඨය.
තල බිත්තිය[නා.] පැළලි බිත්තිය; බිත්තියක් සේ පොතු ආදියෙන් කළ ඇවුරුම.
තල බින්දුව[නා.] තල ඇටයක පමණ ප්‍රමාණය; ඉතා මඳ පමණ; ස්වල්ප ප්‍රමාණය.
තල රූපය[නා.] සමතල පෘෂ්ඨයක පිහිටි දිග හා පළල යන මාන දෙකේ ඇති රේඛා චිත්‍රය.
තලඅඩිය[නා.] තල අතු සෙවිළි කොට හෝ එම අතුවලින් ආවරණය කරන ලද නවාතැන්පළ; තලකොළ වාඩිය.
තලඅවතල(පාරිභා.) [වි.] පැත්තක් සමතල වූ සහ අනෙක් පැත්ත අවතල ද වූ (=plano concave).
තලඇට පීර(කථා.) [නා.] ස්වර්ණාභරණ සඳහා සෑදීම ගැනෙන කුඩා පීරි වර්ගයක්.
තලඑළලු[වි.] පාහින ලද තල ඇටයේ වර්ණය ඇති; සුදට හුරු පැහැපත් වර්ණ වූ.
තලකඩුප්පුව[නා.] හිස්වෙළුම; තලප්පාව; ජටාව; තලක්කට්ටුව.
තලකළුව[නා.] උපතින් ම සිරුරෙහි ඇති වන ලප විශේෂයක්; උපන් ලපය.
තලක්කට්ටුව1. [නා.] (පවුරු ආදියෙහි) මුදුන; මස්තකය. 2. [නා.] තලකඩුප්පුව .
තලක්කම[නා.] හිස මුදුන් කොට බැඳි කොණ්ඩය.
තලකාසි(කථා.) [නා.] වට්ටම් දීමනාවක්; තමන් යටතේ වැඩ කරන පුද්ගල සංඛ්‍යාව අනු ව වතු කන්කානින්ට දෙන ලද වට්ටම.
තලකුළාව, තලාකුළ[නා.] මුදුන පැතලි කඳු ගැටය.
තලකුළු[නා.ප්‍ර.] තුලාව හෙවත් තරාදිය ඇසුරෙන් කරනු ලබන වංචාව; වංචනික ලෙස තරාදියෙන් බර කිරීම; හොරට බඩු කිරීම; තුලාකුට.
තලගමැස්ස(කථා.) [නා.] ධාන්‍ය ඇහිරීම සඳහා සාදන මැස්ස හෝ අටුව.
තලගර[තල+ගර] [නා.ප්‍ර.] තල පැළෑටියේ දඬු පුලුස්සා ගත් අළු; තිලක්ෂාර.
තලගාව1. [නා.] ඉසලීමට පාවිච්චි කරන තල අත්ත; තලපත් කූඩය. 2. [නා.] තලපත් සෙවිලි කොට තනාගනු ලබන කුටිය.
තලගිරි[නා.ප්‍ර.] තරාදිය; තුලාව.
තලගෙය, තලගේ[නා.] ධාන්‍ය අසුරන ගෙය; කොටුගෙය; ධාන්‍යාගාරය.
තලත්තණ්ඩුව1. (කථා.) [නා.] මා දැල් දැමීමේ දී ප්‍රයෝජනයට ගන්නා රිට; ධීවර ආම්පන්නයක්. 2. [නා.] පල්ල ඇල්ලීම සඳහා යොදන හබල.
තලතුනා[වි.] වයසින් මුහුකුරාගිය; වයසින් නුවණින් මේරූ; වැඩිහිටි; තලත්තානී.
තලදණ්ඩ[නා.] තරාදි දඬුව; තුලා දණ්ඩ.
තලදර්පණය[නා.] පැතලි කණ්ණාඩිය; සමතල කැඩපත.
තලන්තය, තලෙන්තුව[නා.] පැරණි කාසි වර්ගයක්.
තලපක්කඩ[නා.] තල්ගෙඩියේ මඳය.
තලපත1. [නා.] තල ගසේ කොළය; තල කොළය. 2. [නා.] ඉසලීමට තල කොළින් සාදා ගැනෙන ආවරණය.
තලපත්ත(කථා.) [නා.] තලප හැදි ගාන පත්ත හෙවත් තුනී ලී පතුර; තලප හැන්ද.
තලපමැටි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සේදි අවුත් ජලාශයක් පත්ලෙහි තැන්පත් වන ඇඳුරු පැහැති ඉතා මෘදු මැටි වර්ගයක් (=ball clay).
තලපය, තලපෙ1. [නා.] කුරහන් පිටියෙන් හෝ කිතුල් පිටියෙන් උකුවට පිස ගන්නා කෑම විශේෂයක්. 2. [නා.] බත්තුළු අධික වන සේ පිසනු ලබන කැඳ.
තලපළු[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ කළ තල; එළ තල.
තලප්පර[නා.ප්‍ර.] පැරණි බෙර විශේෂයක්; තලප්පු; තලබෙරය.
තලප්පාව[නා.] හිස අවුරා බැඳි රෙදිකඩ; හිස්වෙළුම; ජටාව.
තලප්පුව(කථා.) [නා.] රංචුව; රෑන; රැළ; සමූහය. (කථා.) [නා.] බෙර විශේෂයක්.
තලපූ[නා.ප්‍ර.] තල මිශ්‍ර කොට සාදා ගන්නා කැවුම්; තල කැවුම්.
තලපෝරුව[නා.] මඩ කුඹුරු මට්ටම් කිරීමට ගවයන් දෙදෙනෙකු බැඳ අදින පෝරුව.
තලබේද[නා.ප්‍ර.] (සංගී.) තාල බෙදීම; තාලභේදය.
තලමසා, තල්මසා, තල්මහ[නා.] මහමුහුදේ ජීවත් වන ක්ෂිරපායී ගණයට අයත් විශාලතම මත්ස්‍යයා.
තලමානය(පාරිභා.) [නා.] සරල තලයක හෝ විෂම රූපයක හෝ ක්ෂේත්‍රඵලය සමස්තයක් ලෙස ගණනය කිරීමේ උපකරණය (=planimeter).
තලමුරු1. [නා.ප්‍ර.] තෙල් මිරිකා ගැනීමෙන් පසු ඉතිරි වන තලරොඩ්ඩ; තිල කල්ක. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] තලවලින් තනා ගත් රසකැවිලි වර්ගයක්; තලගුළි.
තලය1. [නා.] මතුපිට; සමතලාවත. 2. [නා.] ලෝකය. 3. [නා.] ප්‍රාසාදයක තට්ටුව; සොල්දරය; මාලකය; භූමකය. 4. [නා.] පහළ පෙදෙස 5. [නා.] උපකරණයක පැතලි කොටස; පිහි ආදියෙහි මුවාත ඇති කොටස. 6. [නා.] තුනී සිවිය; පටලය; ප්‍රතානය. 7. [නා.] කොළයක පුළුල් කොටස. 8. [නා.] පොත්ත. 9. (පාරිභා.) [නා.] සිරුරේ පිපුරූ කටුවක අන්තයන් බද්ධ කොට නො සැලී පවත්වා ගැනීමට ඉස්කුරුප්පු ඇණ මඟින් සවි කරනු ලබන පැතැලි ලෝහ ඵලකය. (=plate). 10. (පාරිභා.) [නා.] මට්ටම; සමතලය. 11. [නා.] ග්‍රහලෝක ගමන් කරන මාර්ගය; කක්ෂය. 12. [නා.] තරාදිය; තුලාව. 13. [නා.] බාල්කය; තලාඳය. 14. [නා.] සමූහ; කණ්ඩායම; පිරිස; රංචුව; නඩය. 15. [නා.] මුදුන; ශීර්ෂය; මස්තකය. 16. [නා.] බෙහෙත් බඩු කිරීමේ ඒකකයක්.
තලවඩි1. [නා.ප්‍ර.] තිලකය මද්‍යසාර විශේෂයක්; අරක්කු සාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] තලතෙලේ මුල් පාකය.
තලවාකර, තල්වාකර[නා.ප්‍ර.] මද්‍යසාර විශේෂයක්; දෙවරක් පෙරූ අරක්කු.
තලවිඩියාව(කථා.) [නා.] නොඉවසුම් ගතිය; ඉක්මන් ගතිය.
තලවුව, තලව්ව1. [නා.] සමතලා භූමිය; තැනිතලා ප්‍රදේශය; තලාව. 2. (කථා.) [නා.] වේදිකාව; පදික වේදිකාව. 3. [නා.] අත්තිවාරම; අඩිතාලම; පදනම. 4. [නා.] (මෝටර්) සිදුරු කට. 5. [නා.] මහන යන්ත්‍රයෙහි කොටසක්; රෙදි වියන යන්ත්‍රයට අයත් අළුවේ නඩාව දුවන ලෑල්ල.
තලසුනු1. [නා.ප්‍ර.] තල කුඩු; තලපිටි. 2. [නා.ප්‍ර.] තලසුනුවලින් සෑදූ කැවිලි වර්ගයක්; තලමුරුවට.
තලහිරි[වි.] තරාදියක් මෙන් එක බඳු අයුරින් පවතින; තුලා ආකාර.
තල්[නා.] තාල වර්ගයට අයත් ව විශේෂයෙන් ඉන්දියාවේ සහ ලංකාවේ වියළි ප්‍රදේශවල වැවෙන්නා වූ ද, අවානක් වන් කවාකාර කොළවලින් යුක්ත වූ ද ශාකයක්.
තල් අත්ත1. [නා.] තල් ගසෙහි පත්‍රය; තල් කොළය; කොළයෙන් සැදූ විජිනිපත. 2. [නා.] අවු වැසි වැළකීමට හිසට අල්ලන ආවරණය.
තල් කැන[නා.] තල්මලේ නොපැසුණු ගෙඩි ගැවසී ගත් දිග රැහැන් සමූහය; තල්ගෙඩි වල්ල.
තල් කොලු[නා.] තරුණ තල් ගස; නාඹර තල් ගස.
තල් වක්කන්න[නා.] තල් කොළය; තාල පත්‍රය.
තල්කලන්[නා.ප්‍ර.] තල් අංකුරය; තල් මොටියා.
තල්කොළ පිහිය(කථා.) [නා.] ලිවීම පිණිස තල් කොළ කපා පිළියෙල කිරීමටත් තල්කොළ ලිවීමටත් භාවිත වන සිහින් කුඩක් ඇති පිහිය.
තල්පක[නා.] තල් ගෙඩිය; තාල ඵලය.
තල්පත1. [නා.] තල් ගසෙහි පත්‍රයක තල් කොළය; තාල පර්ණය. 2. [නා.] තල් පතෙහි ලියූ ලිපි; තල්පත් ලියුම. 3. [නා.] රදළයන් වැනි කුලීනයන්ට ගෞරවය පිණිස හිසට උඩින් අල්ලන ආවරණය; අවුඅත්ත. 4. [නා.] පැරණි සිංහල ආණ්ඩුවේ ලියවිලි විශේෂයක්.
තල්පත මලාව[නා.] කෂාය මැනීම සඳහා කොළයෙන් සාදා ගැනුණු පැරණි මිම්මක්; තල්කොළ බෙහෙත් බඳුන හෙවත් ගොටුව.
තල්පත් වඩනකාරයා[නා.] රජු හිසට තල්පත් අල්ලන්නා.
තල්පතු[නා.ප්‍ර.] තල්ගසේ කුඩා පත්‍රය; ළා තල් කොළය.
තල්පී[නා.ප්‍ර.] තල් පැළ මදය.
තල්බොර[නා.ප්‍ර.] තල් සූකිරි; තල් හකුරු.
තල්ල1. [නා.] තලිය; තැටිය. 2. [නා.] උඩ-යට දත් ඇදි සහිත මුඛ දෙ කොටස. 3. [නා.] විල; තටාකය. 4. [නා.] පර්වත ආදි කිසිවක ඉදිරියට නෙරා සිටින කොටස; තොල්ල. 5. (කථා.) [නා.] ඔරු කඳක කෙළවර; ඔරුකඳෙහි අග.
තල්ලු කරනවා[ක්‍රි.] ඉදිරියට හෝ පසුපසට තෙරපනවා; තෙරපා ඈත් කරනවා.
තල්ලු දණ්ඩ[නා.] මෝටර් රථ එන්ජිමේ වෑල්ව විවෘත කිරීම සඳහා නැමි දණ්ඩ මගින් ක්‍රියා කරන දණ්ඩ.
තල්ලු නෙරෙක්කු[නා.] දුක් ගැහැට; හිරිහැරය.
තල්ලු වෙනවා[ක්‍රි.] තැනකින් අන් තැනකට තෙරපී යනවා; සිටි නැතහොත් තිබුණු තැනින් ඉවතට ඇද වැටෙනවා.
තල්වැට1. [නා.] තල් කොළ අවාන; වටාපත. 2. [නා.] තල් අත්ත.
තල්සෙය[නා.] තල්ගසේ සෙවනැල්ල.
තල්හිළ[නා.ප්‍ර.] තල් කෙන්ද.
තලා1. [නා.ප්‍ර.] තිලකය. 2. [නා.ප්‍ර.] දියෙහි වසන කකුළුවා. 3. [නා.ප්‍ර.] සුදු ඊයම්. 4. [නා.ප්‍ර.] තලාතු මිනිරන්. 5. [නා.ප්‍ර.] තෙල්; තලතෙල්. 6. [නා.ප්‍ර.] වැහිවලාව. 7. [නා.ප්‍ර.] විල; තඩාගය.
තලාකය[නා.] (නීති.) (ඉස්ලාම් ධර්මය අනු ව) සැමියා අතින් දික්කසාදය සිදු කෙරෙන ප්‍රකාශය.
තලාකාර(පාරිභා.) [වි.] (සිවි, සම්, පටල, ඇට ආදියෙහි) ඉතා තුනී තට්ටු වශයෙන් පිහිටි.
තලාකුළ[නා.ප්‍ර.] කුඩා වූ මුදුන; පැතලි කඳු ගැටය.
තලාඞ්ගණය[නා.] (නීති.) උඩුමහල් තලයට අයත් මළුව.
තලාටිය[නා.] ගොඩ; ගොඩබිම.
තලාටු1. [වි.] ගොඩබිමෙහි වූ. 2. [වි.] බිමින් ඉහළ තලයෙහි හෙවත් අහසෙහි වෙසෙන.
තලාතල චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ගොඩබිමේ උස සහ සාගරයේ ගැඹුර දක්වන ප්‍රස්තාර රේඛාව.
තලාතු[නා.ප්‍ර.] තල අත්ත; ඉසිලීමට සකස් කළ තල අත්ත.
තලාතුකරුවා[නා.] කුලීනයන්ට ගෞරව පිණිස හෝ අව්ව වැළැක්වීමට හෝ තලඅතු හිසට එසවීම සේවයක් වශයෙන් කරන්නා.
තලාතුමිනිරන්[නා.ප්‍ර.] එකට බැඳුණු තුනී පතුරු වශයෙන් ඇති මිනිරන් විශේෂයක්.
තලාඳය[නා.] හරස් කඳ; බාල්කය; තලාන.
තලාව1. [නා.] වන මැද ඇති එළිමහන් බිම් පෙදෙස; තණබිම. 2. [නා.] මහා ප්‍රදේශය. 3. [නා.] කඳු අතර පිහිටි සමබිම; උස් සම බිම; සානුව. 4. (පාරිභා.) [නා.] පතුර; පටලය. 5. (පාරිභා.) [නා.] ක්‍රීඩාවක් හෝ ශාරීරික අභ්‍යාසයක් සඳහා වෙන් කළ ස්ථානය.
තලිකය(කථා.) [නා.] භික්ෂුවකගේ පාත්‍රය ගෙන යෑම සඳහා රෙදිවලින් සකස් කරගත් පසුම්බිය; පාත්තර කොපුව; ථවිකාව.
තලිය1. [නා.] භාජනය; තැටිය; පාත්‍රය. 2. [නා.] දණ්ඩකින් ගැසීමෙන් හඬ නංවන ලෝහ තැටියක් බඳු වාද්‍යය.
තලුදිව[නා.] උඩුතල්ල කෙළවරෙහි වූ කුඩා දිව; තාලුජිහ්වාව.
තලුව[නා.] කුඩා පාත්‍රය; කුඩා බඳුන.
තලෝනවා(කථා.) [ක්‍රි.] උතුරා යනවා; පිටාර ගලනවා.
තව1. [නි.] වැඩිමනත්; වැඩිපුර; අමතර. 2. [නි.] මේ වනතුරු; මේතාක්. 3. [නි.] ඒ වන තෙක්; ඒ තාක්. [නා.] කෙලෙසුන් තැවීමේ ක්‍රියාව; තපස්චර්යාව; තවුස්දම.
තව බිම[නා.] තාපසවරුන් වසන භූමි ප්‍රදේශය; තාපස භූමිය; තපෝ භූමිය.
තවඩම්වැළ1. [නා.] නාට්‍යකරුවන්ගේ වෙස් ඇඳුමට අයත් උරවැළ. 2. [නා.] දකුණු අංශයේ පලඳින රන් මාලයක්.
තවතෙද[නා.ප්‍ර.] තාපස භාවයෙන් ඇති වූ තේජස හෝ බල මහිමය; තාපස තේජස.
තවනවා1. [ක්‍රි.] උණුසුම් කරනවා; තාපනය කරනවා; ගිනියම් කරනවා; රත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පුලුස්සනවා; දවනවා. 3. [ක්‍රි.] සමනය කරනවා; මර්දනය කරනවා; මඬිනවා. 4. [ක්‍රි.] තැවුලට පත් කරනවා; දුකට පමුණුවනවා.
තවපැල[නා.] තාපසයන් වසන ආරාමය; තවුසන් වසන කුටිය; පන්සල.
තවරනවා1. [ක්‍රි.] ගානවා; ආලේප කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සායම් ගානවා; සිත්තම් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ගනට අතුරනවා; බහුල ව විසුරුවනවා.
තවරු[නා.ප්‍ර.] තවරන්නා; සිත්තම් කරන්නා; සිත්තරා.
තවලම1. [නා.] (ගව, ඔටු, කොටළු ආදි) සතුන් පිට බඩු පටවා ගෙන තැනින් තැනට යන වෙළඳ කණ්ඩායම. 2. [නා.] සතුන් පිට පටවා ගෙන වෙළඳාමට ගෙන යන බඩු මලු; තවලම් පළ; තවලම් වෙළඳුන් නවාතැන් ගන්නා සේම භාණ්ඩ හුවමාරුවෙහි නොහොත් වෙළඳාමෙහි යෙදෙන තැන.
තවලම් සතා(පාරිභා.) [නා.] තවලම් පොදි ඔසවා ගෙන යන සිවුපාවා (=pack animal).
තවලම්කාරයා(කථා.) [නා.] සතුන් පිට බඩු පටවා ගෙන තැනින් තැනට වෙළඳාමෙහි යන තැනැත්තා.
තවලාව(කථා.) [නා.] කැවිලි පෙවිලි ආදිය තැන්පත් කර ගෙන යන කූඩය හෝ පැස.
තවවල[නා.ප්‍ර.] තවුස්දම් පිරීමට සුදුසු වන පෙදෙස; තාපසාරණ්‍යය.
තවස[නා.ප්‍ර.] තවුස්දම.
තවසග[තවස්+අග] [නා.ප්‍ර.] තවුස්බව නමැති ගින්න.
තවසර[නා.ප්‍ර.] තපස්චර්යාව; තවුස්කම.
තවසරා[නා.] තාපසයා; තවුසා.
තවසිඳු[නා.ප්‍ර.] තාපස නායකයා; ප්‍රධාන තාපසයා; නායක තවුසා.
තවසිරිම්[නා.ප්‍ර.] තවුස්දම්හි හැසිරීම; තපස් චර්යාව.
තව්[නා.ප්‍ර.] තාප; උණුසුම්; තාපය හෙවත් උණුසුම හා ආශ්‍රිත දෙය.
තව් කපනවා[ක්‍රි.] නියන් ආදි උපකරණයකින් සිදුරු කපනවා.
තව් ගහනවා[ක්‍රි.] මඳ අව්වේ වේලෙනවා.
තව් තහඩුව(පාරිභා.) [නා.] මැහුම් යන්ත්‍රයේ කොටසක් වන සිදුරු සහිත තහඩුව (=slotted plate).
තව් දණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.] තව් විදින යන්ත්‍රයක විදුම් කටුව යෙදූ දණ්ඩ (=boring bar).
තව් මරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පොල් අතු ආදියෙහි අමුගතිය අව් රශ්මියෙන් හෝ ගින්නෙන් තරමක් නැති කරනවා.
තව් මීටරය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය, ගෑස් ආදිය ලබා ගැනීමට කාසියක් දැමීමෙන් ක්‍රියාත්මක කරවන මීටරය (=salt meter).
තව් විදිනවා[ක්‍රි.] තොරපන; බුරුම ආදියෙන් සිදුරු විදිනවා.
තව්කටුව(පාරිභා.) [නා.] සිදුරු විදීමට ගන්නා කටුව; සිදුරු විදින උපකරණය (=borer).
තව්ගැටි කටුව[නා.] තව්වක ගැට්ට කපන ආයුධය; සිදුරක කෙළවර වඩා ලොකු විෂ්කම්භයක් ඇති වන සේ විදීමට යොදා ගන්නා ආයුධය.
තව්තිසාව[නා.] සදෙව්ලොවින් එකක්; ශක්‍රයා ප්‍රධාන දෙවිවරුන් තිස්තුන් දෙනෙකු ආධිපත්‍යය දරන දෙලොව; තාවතිංසය; තිදස පුරය.
තව්බන්ද[නා.] හැඩ කපනු ලැබීම සඳහා ලියවන පට්ටලයකට යොමු කරනු ලබන භාණ්ඩය සවි කරන යකඩ දණ්ඩ.
තව්ව, තවුව[නා.] ඇණ ආදිය සවි කිරීම සඳහා සාදාගන්නා සිදුර; හිල; ගුල.
තව්වනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යම්තම් එල්ලා තබනවා; රඳවනවා.
තව්සම(කථා.) [නා.] (ධීව.) සිදුරු විශාල කරන උපකරණය; තව්සායම.
තව්සැලි[වි.] ස්ථිර නොවූ; තාවකාලික.
තවාඩිහාල්[තවස්+අඩි+හාල්] [නා.ප්‍ර.] හබල පෙති.
තවාන1. [නා.] පැළවීම සඳහා බීජ වර්ග වපුරා ඇති පාත්තිය හෝ බිම් කොටස. 2. [නා.] කොන්දේසි සහිත පොරොන්දු පත්‍රය (=bond).
තවාන් කරනවා[ක්‍රි.] සකස් කරගත් භූමි ප්‍රදේශයක පැළ ලබා ගැනීම සඳහා ඇට හිටවනවා, නැතහොත් ඉසිනවා.
තවිකය[නා.] බඩු ආදිය බහා රැගෙන යෑම සඳහා ගනු ලබන මල්ල පසුම්බිය; ථවිකාව; භික්ෂූන් පරිහරණය කරන පාත්‍ර වැස්ම.
තවුස් කද[නා.] තාපසයින් විසින් පිරිකර එල්ලා ගෙන යාම සඳහා භාවිත කරන ලීය.
තවුස් පැවිද්ද[නා.] තවුස් වෙසින් මහණවීම; තාපස ප්‍රවුජ්‍යාව.
තවුස් පිරිකර[නා.] තාපසයින්ට අවශ්‍ය ජටා මඩුලු කෙණ්ඩි ආදි උපකරණ.
තවුස්දම්[නා.ප්‍ර.] තාපසයින් විසින් පිරිය යුතු පිළිවෙත්; තාපස ධර්ම.
තවුස්වෙස්[නා.ප්‍ර.] තාපසයකුගේ විලාසය.
තවුසා[නා.] කෙලෙස් තවන්නා; තාපසයා.
තසයා[නා.] තැති ගන්නා පුද්ගලයා; සන්ත්‍රාසයට පත්වන්නා; පෘථග්ජනයා.
තසරය[නා.] රෙදි විවීමේ අවයව එහා මෙහා යවන හරස් දඬුකඩ; නඩාව.
තසි[නා.ප්‍ර.] සැකය; කුකුස.
තසිත[වි.] තැතිගත්; බිය වූ.
තසිනා[නා.ප්‍ර.] තෘෂ්ණාව; ආශාව.
තහංචි කරනවා, තහන්චි කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තහනම් කරනවා; (සාම්ප්‍රදායික විවාහ මංගල්‍ය සිරිත් අනු ව) යම් යම් දේ තහනම් කරනවා.
තහංචිය[නා.] (පැරණි සිරිත් අනු ව) යම් යම් දේ වැළැක්වීම; නිෂේධය; තහනම.
තහඩු1. [නා.] ලෝහ, දැව ආදියෙන් සාදන ලද පැතලි, තුනී එක සමාන ගනකමින් යුත් පුවරුවක් හෝ ඵලකයක්. 2. [නා.] යාන්ත්‍රික කොටස් එක් රැස් කොට සාදනු ලබන කුඩා පැතලි අවයව ඒකකයක්. 3. [නා.] ඖෂධීය හෝ වෙනත් කල්කයකින් තනා ඝන වූ තට්ටුව; පැලැස්තරය.
තහඩු ලිපි[නා.] ලෝහමය තහඩුවල ලියන ලිපි; තහඩුවල ලියූ ලේඛන.
තහඩුලෝම[නා.] ලෝම වර්ග, කෙඳි ආදිය පදම් කිරීමෙන් සාදනු ලබන තුනී රෙදි හෝ රෙදි වැනි ද්‍රව්‍යයක්.
තහත[නා.] නැවැත්මක් නැති; අනවරතයෙන්; නිරන්තර.
තහනම1. [නා.] යමක් නොකරන සේ පනවන නියෝගය; නිෂේධය. 2. [නා.] චාරිත්‍රානුකූල ව නොකළ යුතුය යන නියමය. 3. [නා.] නීති මගින් දේපළක් අත් අඩංගුවට ගැනීම හෝ යටතට ගැනීම. 4. [නා.] නැව් ගමන්, වෙළෙඳ කටයුතු ආදිය රජය මගින් අත්හිටුවීම.
තහනම් අරිනවා[ක්‍රි.] පනවා තිබූ තහනමක් ඉවත් කරනවා.
තහනම් කරනවා1. [ක්‍රි.] යමක් නොකරන සේ නියෝග කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දේපළ ආදිය අත් අඩංගුවට ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] යම්කිසි ක්‍රියාවලියක් නීති මගින් අත්හිටුවනවා.
තහනම් ගහ[නා.] (ක්‍රිස්ති.) බයිබලයේ සඳහන් පරිදි, ආදම් ඒව දෙදෙනාට ගෙඩි නොකන ලෙසට තහනම් කරමින් දෙවියන් වහන්සේ විසින් මවන ලද උයනේ වූ ගහක්.
තහනම් වට්ටිය[නා.] මහනුවර සමයේ දී කුල පිළිබඳ ව නඩුවක චූදිතයා විසින් දඬුවම විඳීමෙන් පසු ඉන් මිදීමට මොහොට්ටාලට පිළිගන්වන සුදු ලේන්සුවක් අතුළ බුලත් තට්ටුව.
තහවුරු, තාවර[වි.] තිර; නොවෙනස්; ස්ථීර; ස්ථාවර.
තහුඩය(කථා.) [නා.] කරදරය; හිරිහැරය; පටලැවිල්ල.
තළ1. [නා.] පොකුණ; විල; ජලාශය. 2. [නා.] ඉවුර; වෙරළ. 3. [නා.] කඳු බෑවුම; බෙයද. [වි.] තට්ට; මුඩු.
තළ ඔළුව[නා.] තට්ට ඔළුව; මුඬුහිස.
තළනගල[නා.] මැටි භාණ්ඩ තැනීමේ දී ඒවා තැළීම සඳහා යොදා ගනු ලබන උපකරණයක්; හැඩගුලිය.
තළනපිත්ත[නා.] හම් පදම් කිරීමටත්, මැටියෙන් සාදන අවු භාණ්ඩ (වළන්) තැළීමටත් ගන්නා ලී උපකරණයක්; මැටි අලුව.
තළනවා1. [ක්‍රි.] ලෝහ ද්‍රව්‍ය ආදි යම් කිසිවෙක ඝනත්වය පැතලි බවට පත් කිරීමට මිටියක් වැනි දෙයකින් පහර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ගුටිබැට දෙනවා; පහර දෙනවා. 3. [ක්‍රි.] රිදවනවා; පෙළනවා; පොඩි කරනවා. 4. [ක්‍රි.] හඬ නංවනවා; තූර්යාදියෙහි නාද පවත්වනවා. 5. [ක්‍රි.] කොටනවා; තද කරනවා. 6. [ක්‍රි.] කූඩු කරනවා; පොඩි කරනවා. 7. [ක්‍රි.] මැඩගෙන යනවා; යට කරගෙන යනවා.
තළාකය[නා.] ජලාශය; පොකුණ; විල.
තළාකෙළිය[නා.] පොකුණු; විල්, ගංගා ආදියෙහි දියකෙළිය; ජල ක්‍රීඩාව.
තළි අක්බත, තලි අක්බත[නා.] ගොයම් කිරීමේ දී දෙන දානයක්; කෙතක අස්වනුවලින් ඒ ඒ අවස්ථාවල දී පළමු කොට දෙනු ලබන පස්වැදෑරිම් අගහස් බතින් එකක්.
තළුතැටිය[නා.] දිය බොන බඳුන; කෙණ්ඩිය; කමණ්ඩලුව.
ත්වක්1. [නා.ප්‍ර.] සම; චර්මය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගසක හෝ පැළෑටියක පොත්ත. 3. [නා.ප්‍ර.] කුරුඳු පොත්ත.
ත්වග්‍රංධ්‍ර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගසක කඳෙහි මහත් වූ බාහ්‍යකයෙහි තැන් තැන්වල සෑදෙන සිදුරු විශේෂය.
ත්වචය1. [නා.] සම; චර්මය. 2. [නා.] (ගස්වැල් ඵල ආදියෙහි) පිටපොත්ත. 3. [නා.] ඕකිඩ් ආදි ශාකවල වායව්‍ය මුල්වල මතුපිට තිබෙන තට්ටු කීපයකින් යුත් මැරුණු සෛල වැස්ම.
ත්වරකය1. [නා.] මෝටර් රථයක කාබියුරේටරයේ අවකර කපාටයට හෝ තෙල් නික්ෂේපණ පාලකයට හෝ පාදිකය; ඇක්සලරේටය. 2. [නා.] ක්‍රියාවක ශීඝ්‍රතාව වැඩි කරන පේශියක් හෝ ස්නායුවක්. 3. [නා.] එන්සයිමයක කාර්යක්ෂම ක්‍රියාකාරිත්වය වැඩි කරන කවර හෝ ද්‍රව්‍යයක්.
ත්වරණ මානය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් රථයක ප්‍රවේගය වැඩිවීමේ ශීඝ්‍රතාව දක්වන මානකය.
ත්වරණය[නා.] වේගයේ වැඩි වීම; ශීඝ්‍රතාව.
ත්වරිත අපසාරිතාව[නා.] පොදු මාර්ගයක හෝ ලක්ෂ්‍යයක සිට, වේගවත් ව පිටතට විහිදී යෑම.
ත්‍යක්ත[වි.] අත් හළ; හැර දැමූ; බැහැර කළ.
ත්‍යජනය[නා.] අත් හැරීම; හැර දැමීම; බැහැර කිරීම.
ත්‍යාග1. [නා.] ප්‍රති උපකාරයක් නොලබා අනෙකකුට දෙන දැය; තෑග්ග; තුටු පඬුර. 2. [නා.] දාන චේතනාව; පරිත්‍යාග කිරීමේ අභිලාෂය. 3. [නා.] අත් හැරීම; බැහැර කිරීම; අනුනට කැප කිරීම. [වි.] දානය හා දාන චේතනාව හා සම්බන්ධ.
ත්‍යාගවන්තයා[නා.] පරිත්‍යාගශීලියා; ත්‍යාගශීලි පුද්ගලයා.
ත්‍යාගාධිෂ්ඨානය[නා.] දීමෙහි ස්ථිර ව පිහිටීම; තමා සතු දෑ අනුනට ප්‍රදානය කිරීම සඳහා අධිෂ්ඨානය.
ත්‍යාජනය[නා.] අත්හැරීම; බැහැර කිරීම.
ත්‍රපීසියම(පාරිභා.) [නා.] පාද එකක්වත් සමාන්තර නැති චතුරස්‍රය.
ත්‍රපීසොයිඩය(පාරිභා.) [නා.] පාද දෙකක් පමණක් එකිනෙකට සමාන්තර වන චතුරස්‍රය.
ත්‍රපු[නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් වන සුදු ඊයම්.
ත්‍රය1. [නා.] තුන නම් සංඛ්‍යාව. 2. [නා.] තුන් දෙනෙකුගේ එකතුව.
ත්‍රයෝදශ[නා.ප්‍ර.] දහතුන. 1. [වි.] දහතුන්වන; තෙළෙස් වැනි. 2. [වි.] ප්‍රභේද දහතුනකින් යුක්ත වූ.
ත්‍රස්ත[වි.] බියපත්; තැතිගත්.
ත්‍රස්තවාදය[නා.] භීෂණ ක්‍රියා මගින් ජනතාව සහ රාජ්‍ය තන්ත්‍රය තැති ගන්වා රාජ්‍ය බලය බලහත්කාරයෙන් අත්පත් කර ගැනීම ආදි සම්ප්‍රදාය විරෝධි ක්‍රම උපයෝග කර ගත් සංවිධානාත්මක ක්‍රියා මාර්ගය.
ත්‍ර්‍යක්ෂ[ත්‍රි+අක්ෂ] [නා.ප්‍ර.] ඇස් තුනක් ඇති; ඊශ්වර දෙවි.
ත්‍ර්‍යශ්‍ර[වි.] පැති තුනක් ඇති; තුන් හුලස්.
ත්‍රාණය[නා.] ආරක්ෂාව; පිහිට.
ත්‍රාසනය[නා.] තැති ගැන්වීම; චිත්ත වික්ෂේපය ඇති කිරීම.
ත්‍රාසය1. [නා.] තැති ගැන්ම; චිත්ත වික්ෂේපය. 2. [නා.] මැණික්වල පැවතිය හැකි දෝෂයක්; මැණිකක් මැද ඉරක් දුවන්නා සේ පලුදු ව, බාල වීම.
ත්‍රි[නා.ප්‍ර.] තුන්. [වි.] තුනක් සම්බන්ධ.
ත්‍රි අරිය[වි.] චක්‍රයක මැද සිට ගරාදි මෙන් පිටතට විහිදෙන අර තුනක් ඇති; කිසියම් කේන්ද්‍රයක සිට තුන් පැත්තට විහිද යන අර තුනක් සහිත.
ත්‍රිඅස්ථි ජිද්‍රය[නා.] සිරුරෙහි කාකතුණ්ඩිකාව අක්ෂකාස්ථිය හා උරපතු ඇටය යන අස්ථි තුන මැද පිහිටි විවරය.
ත්‍රිආංගුලිකාව(පාරිභා.) [නා.] ඇඟිලි තුනක් ඇති බව; තියැඟිලි හෙවත් තෙයැඟිලි ලක්ෂණය.
ත්‍රික නිර්දේශය[නා.] (ගණිත.) රාශි තුනකින් යුත් වීජ ගණිතමය ප්‍රකාශනයක ධන හෝ ඍණ හෝ ලකුණුවලින් සම්බන්ධ කරන රාශි තුනේ ප්‍රකාශනය.
ත්‍රික ලක්ෂ්‍යය1. (පාරිභා.) [නා.] (රසා.) ද්‍රව්‍යයක පෙළ ගැසුණු අණු සහිත කලාප තුනක් එකට පැවතිය හැකි උෂ්ණත්වය හා පීඩනය. 2. (ගණිත.) [නා.] චාපයක ශාඛා තුනකට පොදු ලක්ෂ්‍යය.
ත්‍රික සන්ධිය1. [නා.] උරපතු ඇට දෙක ග්‍රීවාස්ථියට සම්බන්ධ වන සන්ධිය. 2. [නා.] තුන් ඇට මූට්ටුව; තුනටි සන්ධිය.
ත්‍රිකය1. [නා.ප්‍ර.] කොටස් තුනක එකතුව; තෙවර්ගයක් වූ රාශිය. 2. [නා.ප්‍ර.] හිස සහ දෙවුර එක් වූ ප්‍රදේශය. 3. [නා.ප්‍ර.] තුනටිය; කටි සන්ධිය.
ත්‍රිකලාපික[වි.] (උද්භි.) මලක රේණු කලාප තුනක් තිබෙන.
ත්‍රිකස්ථාන[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රයේ 6, 8, 12 යන ස්ථාන; දුෂ්ට ස්ථාන.
ත්‍රිකාමාශය[නා.] වමාරා කන සතුන්ගේ තුන්වැනි ආමාශය; රෝමන්ථය හා ජාලිකාව අතරේ ඇති ආමාශය.
ත්‍රිකාය[නා.] මහායාන ධර්මය අනුව, බුදුවරුන් කෙරෙහි පවතින නිර්මාණ, සම්භෝග හා ධර්ම යන කායත්‍රය.
ත්‍රිකාලඥ[නා.ප්‍ර.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන තුල්කල් දන්නා වූ තැනැත්තා; සර්වඥයන් වහන්සේ.
ත්‍රිකාස්ථික[වි.] ත්‍රිකාස්ථියට අයත්; ත්‍රිකාස්ථිය හා සම්බන්ධ.
ත්‍රිකාස්ථික කශේරුකාව[නා.] සුෂුම්නාවේ කොටස් පහෙන් සිවුවැන්න.
ත්‍රිකාස්ථිය[නා.] කොඳු ඇට පෙළේ පහළ පිහිටි ඇට පසෙකින් සෑදුණා වූ ද ඉදිරියට මඳක් නැමී ඇත්තා වූ ද තුන් හුලස් ඇටය.
ත්‍රිකෝටිකය[නා.] විකල්ප නිගමන තුනකට තුඩු දෙන ප්‍රශ්නය; තුන්කොන් ගැටලුව.
ත්‍රිකෝටිපරිශුද්ධ[වි.] තුන් කෙළවරකින් හෙවත් කාරණා තුනකින් පිරිසිදු වූ; තමා උදෙසා පිළියෙල කරන ලදැයි නුදුටු හෝ නොඇසූ හෝ ඒ බවට සැකයක් නැත්තා වූ ය අංග තුනෙන් යුත්.
ත්‍රිකෝණ ශීර්ෂය[නා.] ත්‍රිකෝණයක පාදය වශයෙන් ඇති රේඛාවට කෙළින් ම විරුද්ධ පැත්තේ ඇති කෝණය.
ත්‍රිකෝණනය[නා.] මැනීම සඳහා භූමි ප්‍රදේශයක් එකිනෙකට සම්බන්ධ ත්‍රිකෝණවලට බෙදීම (=triangulation).
ත්‍රිකෝණමිතිය[නා.] (ගණිත.) (මූලික වශයෙන්) ත්‍රිකෝණයක පාද හා කෝණ අතර සම්බන්ධය පිළිබඳ වූ ගණිත අංශය (=trigonometry).
ත්‍රිකෝණය1. [නා.] (පාරිභා.) ඍජු රේඛා තුනකින් සීමා කරනු ලබන කෝණ තුනක් සහිත තල රූපය (=triangle). 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] කේන්දරයක ලග්නයෙන් පස්වැන්න හා නවවැන්න. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] උච්ච රාශිය හැරුණුවිට ග්‍රහයකු ක්ෂේත්‍ර බලයෙන් ඉතාම බලවත් වන රාශිය. 4. [නා.] හස්තරේඛා ශාස්ත්‍රයේ දී පලාපල කීම පිණිස අත්ල බෙදනු ලබන කොටස් වලින් එකක්; ජීවන, ශීර්ෂ, සුබ යන රේඛාවන් හමුවීමෙන් අල්ල මැද සෑදෙන තුන්මුලු ප්‍රදේශය.
ත්‍රිකෝණාකාර[වි.] තුන්හුලස් හැඩය ඇති; කොන් තුනක් සහිත.
ත්‍රිකෝණික ප්‍රිස්මය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකය (විශ්ලේෂණය) සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන (ත්‍රිකෝණාකාර මුණත් සහිත පාරදෘශ්‍ය ස්ඵටික රූපය); සුදු ආලෝකයෙන් වර්ණාවලියක් ලබා ගැනීම සඳහා උපකාර වන වීදුරුවලින් යුත් පිරමිඩාකාර ඝනය.
ත්‍රිඛණ්ඩික[වි.] පෙති හෙවත් ඛණ්ඩිකා තුනක් ඇති; තෙකඩක් සහිත.
ත්‍රිගුණය1. [නා.] තුන්වරක් වූ ප්‍රමාණය; තුනෙන් වැඩි වූ ගණන. 2. (දර්ශන.) [නා.] මුළු ලොවට ම පොදු සත්ත්ව, රජස්, තමස් යන තුන් ස්වභාවය.
ත්‍රිත්ව1. [නා.] බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු, මහේශ්වර යන ත්‍රිමූර්තිය. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] පිතා, පුත්‍ර, ශුද්ධාත්ම යන තිදෙන.
ත්‍රිතුණ්ඩ(පාරිභා.) [වි.] තුඩු තුනක් ඇති; තුන්තුඩු.
ත්‍රිතුණ්ඩ කපාටය(පාරිභා.) [නා.] හෘත්කෝෂිකාවෙන් රුධිරය හෘත්කර්ණිකාව කරා පෙරළා යෑම වළක්වන කපාටය.
ත්‍රිදණ්ඩය[නා.] පාද තුනකින් යුත් ආධාරයකයක් වන තවුස් පිරිකරක්.
ත්‍රිදශ1. [නා.ප්‍ර.] දහයේ ඒකක තුන. 2. [නා.ප්‍ර.] තව්තිසා දිව්‍යලෝකය; තාවතිංසය.
ත්‍රිදෝෂ[නා.ප්‍ර.] ශරීරගත වා, පිත්, සෙම් යන දොස් තුන.
ත්‍රිනේත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ඇස් තුනක් ඇති තැනැත්තා වන ඊශ්වර දෙවි; තිනෙත්.
ත්‍රිපද1. [වි.] (පාරිභා.) රාශි තුනක සම්බන්ධය දක්වන; රාශි තුනක් ඇති. 2. [වි.] වචන තුනකින් යුත්. 3. [වි.] පියවර තුනක් පිළිබඳ.
ත්‍රිපරිවෘත්තය[නා.] චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කරගැනීමට උපයෝගි වන සත්‍යඥාන, කෘත්‍යඥාන, සහ කෘතඥාන ත්‍රිවිධ වටය.
ත්‍රිපාදකය, ත්‍රිපාදය[නා.] යමක් තැබීමට භාවිත පා තුනක් සහිත ආධාරකය.
ත්‍රිපිටකය[නා.] සූත්‍ර, විනය සහ අභිධර්මය වසයෙන් බෙදූ බුද්ධ ධර්මයේ කොටස් තුන; තෙවළා දහම.
ත්‍රිභින්න[වි.] තුන් වැදෑරුම් වූ.
ත්‍රිභූජය[නා.] පාද තුනක් ඇති රූපය; ත්‍රිකෝණය.
ත්‍රිභූමක, ත්‍රිභූමික1. [වි.] මහල් තුනකින් යුත්; තුන් මහල්; තට්ටු තුනකින් යුත්. 2. [වි.] කාම, රූප, අරූප යන තුන් භූමිවල උපදනා.
ත්‍රිභූවනය[නා.] කාම, රූප, අරූප හෝ ස්වර්ග, මර්ත්‍ය, පාතාල හෝ සත්ත්ව, සංස්කාර, ආකාශ හෝ යන ලෝක තුන තුන්ලොව.
ත්‍රිභූවනාචාර්ය[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ත්‍රිභූවනාලෝක[වි.] තුන්ලොවට එළිය වූ.
ත්‍රිභූවනේශ්වර[වි.] තුන්ලොවට නායක වූ; ලෝකත්‍රයට අධිපති වූ.
ත්‍රිමණ්ඩලය[නා.] දෙදණ නාභිය යන ස්ථාන තුන; තෙමඬුල්ල.
ත්‍රිමදය[නා.] ඇතුන්ගේ දෙකපෝල ආදී දශ ස්ථානයන්ගෙන් ගලන තුන් ආකාර මදය; තුන් මදය.
ත්‍රිමාන[වි.] දිග, පළල සහ උස යන මාන තුනින් යුත්.
ත්‍රිමානේක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] එක ම ප්‍රදේශයක් නොහොත් වස්තුවක් ආශ්‍රිත ව එකිනෙකින් වෙනස් වූ කෝණවලින් ගත් ඡායාරූප දෙකක් එක මත එක තබා බැලීමේ දී එහි දිග, පළල, සහ ඝන ප්‍රමාණය පෙන්නුම් කරන උපකරණය.
ත්‍රිමිථුන නාඩිය(පාරිභා.) [නා.] සෑම ස්ඵන්දන තුනකට පසු කෙටි හෝ දිගු විවේකයක් ගන්නා නාඩිය.
ත්‍රිමූර්තිය[නා.] හින්දු ආගමේ බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු, මහේශ්වර යන ප්‍රධාන දෙවියන් තිදෙනා.
ත්‍රිමූලක[වි.] රාග, දෝස, මෝහ යන ත්‍රිවිධ කෙලෙස් මුල් ඇති.
ත්‍රියාම[නා.ප්‍ර.] පෙරයම, මැදයම, අලුයම යන තුන් යාමය.
ත්‍රියාමා[නා.ප්‍ර.] රැය; රාත්‍රිය.
ත්‍රියාසික(පාරිභා.) [නා.] භූ විද්‍යාවේ සඳහන් වන මිසෝසොයික යුගයේ පළමු වැනි අවධිය.
ත්‍රිරූපී1. (පාරිභා.) [වි.] ඉන්ද්‍රිය වශයෙන් හෝ ඓන්ද්‍රිකයකු වශයෙන් හෝ පැහැදිලි රූප තුනක් ඇති. 2. (පාරිභා.) [වි.] සූත්‍රිකා පරාගධානි කලංක යන කොටස්වල දිග ප්‍රමාණ හා පිහිටීම අතින් එකිනෙකට වෙනස් වූ මල් වර්ග තුනක් හටගන්නා.
ත්‍රිරේඛීයඛණ්ඩාංක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රේඛා තුනකින් සමන්විත, ලක්ෂ්‍යයක පිහිටීම පිළිබඳ අර්ථ දැක්වීම.
ත්‍රිලක්ෂණය1. (අභි.) [නා.] අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන සංස්කාර ධර්ම ලක්ෂණ තුන. 2. [නා.] හට ගැනීම, පැවැත්ම හා බිඳීම යන ලක්ෂණ තුන.
ත්‍රිලිඞ්ගය[නා.] (ව්‍යාක.) ස්ත්‍රී, පුරුෂ, නපුංසක යන ලිංග තුන.
ත්‍රිලෝචන[නා.ප්‍ර.] ඇස් තුනක් ඇත්තා වන ඊශ්වර දෙවියා.
ත්‍රිවික්‍රමයා[නා.] විෂ්ණු දෙවියා.
ත්‍රිවිද්‍යා[නා.ප්‍ර.] පුබ්බේනිවාසානුස්සති, දිබ්බචක්ඛු, ආසවක්ඛය යන විද්‍යා තුන.
ත්‍රිවිධ අනන්තය[නා.] කෙළවරක් රහිත ආකාශය, සත්ත්වලෝකය, විශ්වය යන වස්තු තුන.
ත්‍රිවිධ කෝලාහලය[නා.] ලෝකයේ ඇතිවන කෝලාහල තුන; කල්ප කෝලාහලය, චක්‍රවර්ති කෝලාහලය හා බුද්ධ කෝලාහලය.
ත්‍රිවිධ තණ්හා[නා.ප්‍ර.] කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා යන තුන.
ත්‍රිවිධ බෝධිය[නා.] සම්මා සම්බෝධිය, පච්චේක බෝධිය, අරහත්ත බෝධිය යන තුන.
ත්‍රිවේදය1. [නා.] ඍග්, යජුර්, සාමන් යන වේද තුන. 2. [නා.] සාර්ථක විධිමත් රාජ්‍ය පාලකයකූට අත්‍යවශ්‍ය යැයි සැලකුණු ප්‍රභූත්වය කෙළවරක් රහිත මන්ත්‍රණය, උත්සාහය යන කාරණා තුන.
ත්‍රිශඞ්ඛය[නා.] හක්ගෙඩි වර්ග තුන; දක්ෂිණාවෘත, රජත, ස්වර්ණ යන හක්ගෙඩි තුන.
ත්‍රිශූලධාරි[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවි.
ත්‍රිශූලය[නා.] උල් තුනකින් යුත් අනින ආයුධය.
ත්‍රිසිංහලය[නා.] පුරාණ ලංකාවේ පැවැති රුහුණු, මායා, පිහිටි යන රාජ්‍ය තුන.
ත්‍රිහේතුක[වි.] (අභි.) අලෝභ, අදෝස, අමෝහ යන කුසල හේතු තුන සහිත.
ත්‍රිහේතුක ප්‍රතිසන්ධිය[නා.] (අභි.) අලෝභ, අදෝස, අමෝහ යන තුන් හේතුවෙන් යුත් විපාක සිතකින් පිළිසිඳ ගැනීම; ත්‍රිහේතුක කුශලයේ විපාක වශයෙන් ඇතිවන පිළිසිඳීම.
ත්‍රෛකාලික[වි.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන කාල තුනට සම්බන්ධ.
ත්‍රෛභූමක, ත්‍රෛභූමික[වි.] කාම, රූප, අරූප යන ත්‍රිවිධ භූමියට අයත්; ත්‍රිභූමක.
ත්‍රෛලෝක්‍යගුරු[නා.ප්‍ර.] තුන්ලොවට ම ගුරුවරයා වූ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ත්‍රෛවිද්‍ය1. [නා.] ත්‍රිවිද්‍යාව පසක් කරගත් තැනැත්තා; රහතුන් වහන්සේ. 2. [නා.] ඍග්, යජුර්, සාම යන ත්‍රිවේදය දත් තැනැත්තා.
ත්‍රොම්බින්, ත්‍රොම්බීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලේ කැටි ගැසීම ඇති කරන එන්සයිමය.
ත්‍රොම්බේස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රුධිරයෙහි පවත්නා නූල් වැනි එන්සයිම විශේෂයක්.
තා[නි.] තාක්; පමණ. [නා.] තාපය; තැවුල.
තාංගු වෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] හරස් වෙනවා; තද වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ගල් ගැසී සිටිනවා; භ්‍රාන්තියට පත් වෙනවා.
තාංගුව[නා.] කරත්ත අඹරාවේ හරහට බඳින ලීය.
තාඕ දහම[නා.] ලාඕත්සේ නම් චීන දර්ශනවාදියා විසින් දේශිත දර්ශනය.
තාක්1. [නි.] (සීමාර්ථයෙහි) තෙක්; තුරු. 2. [නි.] (ප්‍රමාණාර්ථයෙහි) යම් පමණ ද එපමණ. 3. [නි.] (සකලාර්ථයෙහි) සියල්ල; මුළුල්ල.
තාක්කට්ටුව1. (කථා.) [නා.] කරම් දෝ නොකරම් දෝ යන සිතිවිල්ල; දෙගෙඩියාව. 2. [නා.] ප්‍රයෝග බස් බිණීම; රැවටීම. 3. [නා.] හිරිහැරය; කරදරය; බාධාව. 4. [නා.] පිළිතුරක් නොදීම; නිශ්ශබ්දතාව; තුෂ්ණීම්භාවය. 5. [නා.] පමාව; ප්‍රමාදය.
තාක්කු කරනවා1. [ක්‍රි.] (ගල්, ලැලි ආදිය) මැනවින් ගැටී සිටින සේ තදට හේත්තු කරනවා හෝ අඩුක්කු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තාවකාලිකව මැඩ පවත්වනවා.
තාක්ෂණික[වි.] යම් කාර්යයක් කාර්යක්ෂම ව සහ හුරුබුහුටි අන්දමින් කරලීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා ව්‍යවහාරික ක්‍රම.
තාක්ෂණික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ශිල්ප කර්මාන්ත පිළිබඳ විද්‍යාව; වාණිජ අගය ඇති ව්‍යවහාර ශාස්ත්‍රයක් පිළිබඳ විද්‍යාව (=technology).
තාකිස්කූර(කථා.) [නා.] කොණ්ඩය බැඳ එහි ගැසීමට පාවිච්චි කළ මැණික් ගල් බැඳි කූර.
තාච්චි[නා.ප්‍ර.] තාච්චි පැනීමේ හෙවත් තට්ටු පැනීමේ ක්‍රීඩාවේ රකින පිලට අයත් ප්‍රධානයා.
තාච්චි පැනීම(කථා.) [නා.] සිංහල ජන ක්‍රීඩාවක්; ඉරි පැනීම; තට්ටු පැනීම; ලණු පැනීම.
තාච්චිය, තාච්චුව1. [නා.] තඹ, යකඩ ආදි ලෝහ වර්ගයකින් හෝ චීනච්චට්ටියෙන් හෝ සාදනු ලබන කට ලොකු, නොගැඹුරු භාජන විශේෂයක්; තෙලෙන් බඳිනා ආහාර පිළියෙල කිරීමේ දී භාවිත කරනු ලබන්නකි. 2. [නා.] වැලි, සිමෙන්ති, පස් ආදිය මනින රැගෙන යන යකඩින් කළ භාජනය.
තාච්ඡිල්‍යය[නා.] එයට හුරුබව; එයට පුරුදුබව; තත් ස්වභාවය; ඵලාපේක්ෂාවක් නැති ව ස්වභාවයෙන් පැවැත්ම.
තාඩඞ්කය[නා.] කනේ පලඳින ආභරණය; තෝඩුව; කුණ්ඩලාභරණය.
තාඩඞ්කවලය[නා.ප්‍ර.] කනේ පලඳින වළල්ලක් වැනි ආභරණය.
තාඩනපීඩන[නා.ප්‍ර.] තැළීම; පෙළීම; ගුටි බැට දීම; පීඩා කිරීම.
තාණ[නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂා ස්ථානය; ක්ෂේම ස්ථානය; නිර්වාණය.
තාණ්ඩව1. [නා.ප්‍ර.] පුරුෂ පක්ෂය සඳහා වෙන් වුණු වේගවත් අංග චලනයෙන් යුත් නැටුම් විශේෂයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවි භීම වේශය ගෙන නටන නැටුම.
තාණ්ඩවප්‍රිය[නා.ප්‍ර.] තාණ්ඩව නෘත්‍යයට ප්‍රිය තැනැත්තා; ශිව දෙවියා.
තාත[නා.] පුරුෂයින් ඇමතීමෙහි යෙදෙන ආදර පදයක්; දරුවකු විසින් පියාට ඇමතීමේ හෝ පුතාට හෝ වයසින් බාල අයට ඇමතීම සඳහා යෙදේ.
තාත්තා[නා.] පියා; අප්පච්චි; අපුච්චා.
තාත්පර්යය1. [නා.] (යම්කිසිවක) නියැළුණු බව; යමක යෙදුණු බව; තත්පරභාවය. 2. [නා.] කියැවෙන අදහස; ප්‍රකාශිත අර්ථය; අභිප්‍රේතය.
තාත්වික[වි.] සත්‍ය ස්වභාවයෙන් යුක්ත; යථා තත්ත්වයට අනුකූල; යථා ස්වභාවයෙන් යුත්; තත්ත්වානුරූප.
තාදත්ම්‍යය[නා.] (න්‍යාය) එය ම ආත්මය කොට ඇතිබව; අභින්නතාව; ඒකාත්ම භාවය.
තාදර්ථ්‍යය[නා.] පාලියෙහි සහ සංස්කෘතයෙහි සම්ප්‍රදාන විභක්ති අර්ථය හඳුන්වන නාමයක්.
තාද්ධර්මය[නා.ප්‍ර.] ඒ ධර්ම ස්වභාව ඇතිබව; යමකුගේ ස්වභාවය යමකුට ආරෝපණය කොට එය හා නොවෙනස් ව සැලකීම; චතුර්විධ උපචාර අතුරින් එකකි.
තාදාත්වික[වි.] නිත්‍ය නොවූ; ඛණ්ඩ; තාවකාලික.
තාදි ගුණය, තාදී ගුණය[නා.] අටලෝදහම්හි නොසැලෙන ගුණය; අචල භාවය; අකතාව; මෙය බුදුවරයන් හෝ රහතන්වහන්සේ කෙරෙහි පිහිටන ගුණයකි.
තාදි, තාදී[වි.] අෂ්ට ලෝක ධර්මයෙහි වෙනසකට නොපැමිණ ස්ථිර ව එකසේ ම සිටින; අකප්‍ය. [නා.ප්‍ර.] තාදී ගුණෙන් යුත් උතුමා; බුදුන් වහන්සේ හෝ රහතන් වහන්සේ.
තාදෘශ[වි.] එබඳු; ඒ හා සමාන.
තාන1. [නා.ප්‍ර.] තැන; ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] තනතුර; පදවිය; නිලය. 3. (සංගී.) [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි ගීතයක් ආරෝහණාවරෝහණ ක්‍රමයෙන් විස්තර කිරීම් වශයෙන් අලංකාර කරනු පිණිස යොදනු ලබන ස්වර සමූහය. 4. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ (විශේෂයෙන් ම මාංස පේශිවල) පවතින දැඩිබව; ප්‍රත්‍යාස්ථාව. [වි.] තනන; ලෙල දෙන; කම්පනය වන.
තාන රජ්ජු අවයවය(පාරිභා.) [නා.] කෘමීන්ගේ තාන රජ්ජු රාශියකින් සමන්විත ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය.
තාන රජ්ජුව(පාරිභා.) [නා.] කුහරයක් සහිත දණ්ඩක් වැනි ව කෘමීන්ගේ ශ්‍රවණේන්ද්‍රියයේ පවතින කොටසක්.
තානකය(පාරිභා.) [නා.] ශරීර ශක්තිය ඇති කරන ඔසු විශේෂය; වාජීකරණය (=tonic).
තානගත[වි.] තැනට ගිය; ස්ථානයට පැමිණි; ස්ථානගත.
තානදෝස[නා.ප්‍ර.] (ශරීරයේ නොයෙක්) තැන්වල ඇති දොස්; ස්ථාන ගත වූ දෝෂය; ස්ථාන දෝෂය.
තානම[නා.] (සංගී.) යම්කිසි ගීතයක හෝ වන්නමක හෝ නාද ස්වරූපය දක්වන ශබ්ද මාලාව.
තානවය1. [නා.] සිහින්කම; තුනීබව; තනුත්වය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ රුධිරය වැනි ද්‍රව්‍ය හෝ ඒ මේ අතට ගමන් කරන නාල මාර්ග අවහිර වීම හෝ තැන් තැන සිහින් වීම; රුධිරවාහිනී හිර වීම.
තාන්[වි.] අලුත්; නව; නොසේදු.
තාන්කඩ[නා.] කලින් ප්‍රයෝජනයට නොගත් වස්ත්‍රය; අලුත් වස්ත්‍රය.
තාන්ත්‍රික1. [වි.] තන්ත්‍රයානය හා සම්බන්ධ වූ; තන්ත්‍රවලට අයත් වූ. 2. [වි.] තත් ඇති; තත් සහිත; තන්ත්‍රයෙන් යුතු.
තාන්තුවා ගෙදර1. (කථා.) [නා.] මඟුල් ගෙදර. 2. [නා.] මරණයක් සිදු වූ ගෙදර; මළ ගෙදර.
තාන්තුවාව1. [නා.] විවාහ මංගල්‍යය; මඟුල් කටයුත්ත. 2. (කථා.) [නා.] අවමඟුල් උත්සවය. 3. [නා.] තොවිලය. 4. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය. 5. [නා.] දුක; කනගාටුව; කනස්සල්ල; සංතාපය. 6. [නා.] සැකය; දෙගිඩියාව.
තාන්න[නා.ප්‍ර.] තනතුර; නිලය; පදවිය; තානාන්තරය; ස්ථානාන්තරය.
තාන්න මාන්න[නා.] තනතුර සහ ගරු බුහුමන්; සම්මාන.
තානාන්තරය[නා.] තනතුර; පදවිය; නිලය; ඨානාන්තරය.
තානාපති[නා.ප්‍ර.] රටක් නියෝජනය කිරීමට අනෙක් රටකට නිල වශයෙන් පත් කර යවනු ලබන රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයා.
තානායම1. [නා.] නිල සංචාරයේ දී රජයේ නිලධාරීන් නවාතැන් ගන්නා විවේකාගාරය. 2. [නා.] වැඩි පහසුව, විවේකය, කෑමබීම හා ඉඳුම් හිටුම් මුදලට සැපයෙන පොදු නවාතැන් පොළ.
තාප අවපාතය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වයේ අඩු පීඩනය(=thermal depression).
තාප ආඝාතය(පාරිභා.) [නා.] අධික රස්නයට භාජනය වීම හේතු කොට ගෙන සෑදෙන අධි මූර්ඡාව (=heat-stroke).
තාප ඌනය(පාරිභා.) [නා.] තාපයේ අඩුවීමේ ප්‍රමාණය (=temperature lapse).
තාප එන්ජිම(පාරිභා.) [නා.] තාපය, යන්ත්‍රකාර්යබවට හරවන එන්ජිම (=heat engine).
තාප ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] තාප ශක්තිය මැනීමේ ඒකකය; කැලරිය.
තාප කාලය[නා.] තාපය අධික කාලය.
තාප කිරණ[නා.බහු.] තාපය (රැගෙන යන) රශ්මි විශේෂය.
තාප චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] යම් කාල සීමාවක යම්කිසි ප්‍රදේශයක උෂ්ණත්වය හෙවත් තාපය වන දක්වන සටහන ලකුණු චක්‍රය (=temperature curve).
තාප ජනක අගය, තාප ජනන අගය(පාරිභා.) [නා.] ඉන්ධනයක හෝ ආහාරයක හෝ ස්කන්ධයෙන් ඒකකයක් සම්පූර්ණයෙන් දහනය කිරීමෙන් ලැබෙන තාප ඒකක ගණන හෙවත් බල ශක්ති ප්‍රමාණය; කැලරි අගය (=calorific value).
තාප ජනකය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වය ඇති කරන යන්ත්‍රය; තාප උත්පාදනය (=calorifier).
තාප නියාමකය(පාරිභා.) [නා.] තාපය හෙවත් උෂ්ණත්වය අවශ්‍ය පමණට පාලනය කර හසුරුවන උපකරණය.
තාප පරිවාරකය(පාරිභා.) [නා.] තාපය සන්නයනය නොකරන හෙවත් එක් තැනක සිට තවත් තැනකට ගෙන නොයන ද්‍රව්‍යය.
තාප පලු(පාරිභා.) [නා.බහු.] තාපය නිසා සම මතුපිට හටගන්නා කුඩා බිබිලි; දාඩිය බිබිලි.
තාප ප්‍රභවය(පාරිභා.) [නා.] තාපය හටගන්නා ස්ථානය; තාපයේ උත්පත්ති ස්ථානය.
තාප ප්‍රසාරණය(පාරිභා.) [නා.] තාපය නිසා වස්තුවක දිග පළල ආදි මාන අතරින් එකක් හෝ කීපයක් හෝ වැඩි වීම.
තාප මාරුව(පාරිභා.) [නා.] වැඩි තාපයකින් යුත් වස්තුවකින් අඩතාපයක් පවතින වස්තුවක් කරා තාපය මාරුවීම.
තාප විකිරණය(පාරිභා.) [නා.] තාපය විහිදී යෑම කිරණ නිකුත් කිරීම (=heat radiation).
තාප විකීරණකය(පාරිභා.) [නා.] තාපය විහිදවන හෙවත් විකරණය සිදු කරන උපකරණය විකිරකය (=heat radiator).
තාප විඝටනය(පාරිභා.) [නා.] තාපයේ බලපෑමෙන් ඇතැම් අණු කොටස්වලට විභේදනය වීම හෙවත් වෙන් වීම (=thermal dissociation).
තාප විද්‍යුතය(පාරිභා.) [නා.] දෙයාකාරයක ලෝහ සන්නායක දෙකක සන්ධිස්ථානයක් පරිපථයේ අනෙක් කොටසකුත් අතර, රත් වීමේ වෙනසින් නිෂ්පාදනය වී යම් පරිපථයක් ඔස්සේ දිවෙන විදුලි ධාරාව (=thermo electricity).
තාප විපරීතතාව(පාරිභා.) [නා.] තාපය හේතු කොට ගෙන පොළෝ කබල්ලෙහි තිබෙන පාෂාණය පැහැදිලි ව පෙනෙන වෙනත් ලක්ෂණවලින් යුක්ත අනෙක් පාෂාණයක් බවට වෙනස්වීම.
තාප ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] තාපයෙන් ඇතිවන බලය හෙවත් ශක්තිය.
තාප සන්නයනය(පාරිභා.) [නා.] තාපශක්තිය අණුවෙන් අණුවට යෑම සඳහා කිසියම් වස්තුවක කොටසින් කොටසකට තාපයේ ගමන් කිරීම; එක් අණු සමූහයකට ලැබුණු තාපය තවත් අණු සමුහයක් කරා ගමන් කිරීම (=thermal conduction).
තාප සන්නායකය(පාරිභා.) [නා.] සන්නයනය මගින් තාපය ගලා යෑමට සලසන වස්තුව; තාපය ගෙන යන වස්තුව (=conductor of heat).
තාප සමකය(පාරිභා.) [නා.] යම් කාල පරිච්ඡේදයක් තුළ දී ලොවෙහි පැවතෙන උපරිම මධ්‍යන්‍ය උෂ්ණත්වය පවතින තැන් සම්බන්ධ කරන හිතලු රේඛාව (=heat equator).
තාප සම්ප්‍රේෂණය(පාරිභා.) [නා.] එක් තැනක සිට තවත් තැනකට හෝ එක් දෙයක සිට තවත් දෙයකට තාපය ගමන් කරවීම (=heat transmission).
තාප සුවිකාර්ය(පාරිභා.) [වි.] රත් කිරීමේ දී මොළොක් වන හෝ හැඩහුරු කළ හැකි හෝ සුවිකාර්ය වන (=thermoplastic).
තාපක දඟරය(පාරිභා.) [නා.] තාපය (ගමන්) කරන වෙළුම හෙවත් දරණුව.
තාපකය(පාරිභා.) [නා.] ශීත කාලයේ දී ගෙවල් ආදිය උණුසුම් කිරීම සඳහා භාවිත වන විදුලි හෝ ගෑස් උපකරණය; ජලය ආදිය උණුසුම් කර ගැනීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය (=heater).
තාපකාරක(පාරිභා.) [වි.] තාපය ඇති කරන; තාප උත්පාදක; තාපජනක.
තාපකාර්යක්ෂමතාව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයකට සැපයෙන ඉන්ධනයෙන් හෝ වාෂ්පයෙන් ජනිත වන තාප ප්‍රමාණයත්, ඒ මගින් ඇති වන ක්‍රියාකාරිත්වයත් අතර දක්නට ලැබෙන අනුපාතය (=heat efficiency).
තාපචූෂී(පාරිභා.) [වි.] තාපය උරා ගන්නා වූ හෝ ඇද ගන්නා වූ; තාපය අවශෝෂණය කරන.
තාපජනක(පාරිභා.) [වි.] තාපය උපදවන; උෂ්ණත්වය ඇති කරන (=calorific).
තාපජල ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වය සමග ජලයෙ ඝනත්වයේ විචලනය හෙවත් වෙනස් වීම පෙන්වන ප්‍රස්තාරය හෙවත් සටහන.
තාපතරඞ්ග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක් ප්‍රදේශයකින් තවත් ප්‍රදේශයකට හමා එන රත් වූ වායු ධාරා හෙවත් රැලි.
තාපතීව්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වයේ හෙවත් තාපයේ ප්‍රබලතාව හෙවත් දැඩිබව.
තාපතුලාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොව හා වායුගෝලය සූර්යයාගෙන් ලබන විකිරණයත් පෙරළා වායු ගෝලය හා පොළොව විසින් නිකුත් කරනු ලබන විකිරණයත් අතර පවත්නා සාමාන්‍යය පිළිබඳ සමතුලිතතාව (=heat balance).
තාපදීප්තිය(පාරිභා.) [නා.] දැඩි උෂ්ණත්වය හේතු කොට ගෙන ද්‍රව්‍යයකින් ආලෝකය විමෝචනය වීම.
තාපධාරිතාව(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක විශිෂ්ට තාපයේත් ස්කන්ධයේත් ගුණිතය; යම් වස්තුවක උෂ්ණත්වය කිසියම් ප්‍රමාණයක් වැඩි කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වන තාප ප්‍රමාණය (=heat capacity).
තාපනය1. [නා.] අධික උෂ්ණයෙන් රත් කිරීම; ගිනියම් කිරීම. 2. [නා.] ශෝකය; කනගාටුව; සිත් තැවුල; චිත්ත පීඩාව. 3. [නා.] කෙලෙසුන් මැඩ පැවැත්වීම/මර්දනය කිරීම.
තාපමානය1. (පාරිභා.) [නා.] තාපය මැනීමේ උපකරණය; කැලරිමීටරය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ උෂ්ණත්වය මැණීමේ උපකරණය; උණකටුව.
තාපමිතිය(පාරිභා.) [නා.] විශිෂ්ට තාපය ගුප්ත තාපය තාප අගය ආදි තාප නියත මැනීම (=calorimetry).
තාපය1. [නා.] රස්නය; උණුසුම ඇති කිරීමේ ශක්තිය; උෂ්ණත්වය; ග්‍රීෂ්මය. 2. (පාරිභා.) [නා.] වස්තුවකට ඇතුළු කළ විට එහි උෂ්ණත්වය වැඩි කරන්නා වූ ද, ඉන් ඉවත් කළ විට එහි උෂ්ණත්වය අඩු කරන්නා වූ ද ශක්තිය. 3. [නා.] සිතේ ඇතිවන වේදනාව; තැවුල; පීඩාව; සන්තාපය. 4. [නා.] (කෙලෙසුන්) තැවීම; මැඩීම; මර්දනය. 5. [නා.] නිරයක නමක්; තාපනරකය.
තාපරක්ත(පාරිභා.) [වි.] රක්ත වර්ණ වනතුරු රත් වූ; ගිනියම් වූ.
තාපවිකාසී[වි.] රස්නය නිකුත් කරන; තාපය මෝචනය කරන; තාපය මුදාලන; තාපදායක.
තාපසන්නමනය[නා.] තාපය නිසා ශාකයක කොටස්වල ඇති වන චලනය හෝ නැමීම.
තාපසයා[නා.] කෙලෙසුන් තවන්නා; තපස් රකින්නා; තවුසා; යෝගියා.
තාපසහ(පාරිභා.) [වි.] අධික තාපයට ඔරොත්තු දෙන්නාවූ (=refractory).
තාපසාරාමය[තාපස+ආරාමය] 1. [නා.] තාපසයන් වසන තැන; අසපුව; ආශ්‍රමය; පන්සල. 2. [නා.] රෝමානු කතෝලික පූජකයන් හෝ කන්‍යා සහෝදරියන් වසන පූජකාරාමය.
තාප්පමෝල[නා.] ගොඩනැගිලි ආදිය තැනීමේ දී ගෙබිම තළා තද කොට සමතලා කරගැනීම සඳහා භාවිත කරන ලී උපකරණයක්.
තාප්පය, තාප්පේ[නා.] බළකොටු, උද්‍යාන, මන්දිර ආදිය වටා බඳින බැම්බ; ප්‍රාකාරය; පවුර.
තාපාංකය[තාප+අංකය] (පාරිභා.) [නා.]ද්‍රවයක් රත් වී වාෂ්ප වීමට උවමනා කරන උෂ්ණත්වය; ජලය උතුරන උෂ්ණත්වය (=boiling point).
තාපාංශකය[තාප+අංශකය] (පාරිභා.) [නා.] ආහාර දහනය වීමෙන් ඇති වන තාපය මැනීමේ ඒකකය; කැලරිය (=calorie).
තාපාන්තරය[තාප+අන්තරය] (පාරිභා.) [නා.] යම් තැනක එක් දිනක ඇති උපරිම තාපයේත් අවම තාපයේත් අන්තරය.
තාපාවර්තනය[තාප+ආවර්තනය] (පාරිභා.) [නා.] ශාකයක් තාපයට දක්වන ප්‍රතිචාරය; පැළෑටි උෂ්ණත්වයේ වෙනස් වීම අනු ව හැරීම (=thermotropism).
තාපික[වි.] තවන ලද; රත් කරන ලද; තප්ත වූ.
තාපී භවනය[නා.] උණු වීම; තාපනය වීම.
තාම1. [නා.ප්‍ර.] බිය; හඩ; භීතිය. 2. [නා.ප්‍ර.] පව; පාපය.
තාමර1. [නා.ප්‍ර.] (රතු ලප ඇති) කුෂ්ඨ රෝගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ජලය; දිය; වතුර. 3. [නා.ප්‍ර.] ගිතෙල් 4. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම්; පද්ම; කමල.
තාමරසය1. [නා.] රතු නෙළුම; පියුම. 2. [නා.] තඹ ලෝහය. 3. [නා.] රත්රන්; රන්; ස්වර්ණ.
තාමරසාකරය[තාමරස+ආකරය] [නා.] පියුම් පොකුණ; පියුම් විල.
තාමස[වි.] මෝහයෙන් වැසුණා වූ; අඥාන; තමෝ ගුණ අධික; අන්ධකාරය.
තාම්බර ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] අතවර කරනවා; හිරිහැර කරනවා.
තාම්බ්‍ර, තාම්‍ර1. [නා.] තඹ ලෝගය. 2. [නා.] ඇත් කුලයක්. [වි.] තඹවන්; තඹපාට.
තාම්බූල1. [නා.ප්‍ර.] බුලත්; නාගලතා. 2. [නා.ප්‍ර.] බුලත් විට.
තාම්‍ර ලේඛය[නා.] තඹ පතෙක ලියවිල්ල.
තාම්‍ර ලෝහෝදකය[තාම්‍රලෝහ+උදකය] [නා.] (උණු කිරීමෙන්) දියර බවට පත් වූ තඹ; තඹ වතුර.
තාම්‍රගර්භ[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ සඳහා ගනු ලබන උපධාතු වර්ගයක්; තුත්තම්.
තාම්‍රපට්ටය[නා.] තඹ ලෝහයෙන් නිම වූ තහඩුව; තඹපත.
තාම්‍රපද්ම[නා.ප්‍ර.] රතු නෙළුම්.
තාම්‍රපර්ණි1. [නා.] ඈත අතීතයේ දී ලංකාව හැඳින්වුණූ නාමයක්. 2. [නා.] විජය කුමරු ඉදි කළ නගරය. 3. [නා.] දකුණු ඉන්දියාවේ ගඟක්.
තාම්‍රපල්ලව[නා.ප්‍ර.] තඹ පාට දලු; ළා දලු; ළපටි කොළ.
තාම්‍රවර්ණය1. [නා.] තඹ පැහැය; මඳ රතුපාට. 2. [නා.] උපධාතු විශේෂයක්; සිවංගුරු.
තාම්‍රෝඝය[තාම්‍ර+ඕඝය] [නා.] තඹපාට ජල ප්‍රවාහය; තඹ වතුර; අළුත් දිය දහර.
තාම්‍රෝදක[නා.ප්‍ර.] පැසෙන තඹ වතුර ඇති නරකය; ලෝකුඹු නරකය.
තායම1. [නා.] චාටුව; රැවටිල්ල; කපටිකම. 2. [නා.] රැවටිලි වචනය; කපටිබස. 3. [නා.] සූදානම; ලක ලෑස්තිය.
තායම් මායම්[නා.බහු.] චාටුකම්; රැවටීම්.
තාර1. (සංගී.) [වි.] උස් වූ; උච්ච; සංගීතයේ උච්ච ස්වර නාදය පිළිබඳ ව කියැවේ. 2. [වි.] පිරිසිදු; නිර්මල. 3. [වි.] ලස්සණ; ශෝභන. 1. [නා.ප්‍ර.] තරු; තාරකා. 2. [නා.ප්‍ර.] රිදී ලෝහය. 3. [නා.ප්‍ර.] නැව පදවන්නා; නාවිකයා. 5. [නා.ප්‍ර.] ගල් අඟුරින් ලබා ගන්නා වූ අතුරු නිෂ්පාදනයක්.
තාරක1. [නා.ප්‍ර.] තරුව; තාරකාව. 2.[නා.ප්‍ර.] (පාතඤ්ජලී දර්ශනය අනු ව) යෝගීන් හට සසරින් එතර වීමට උපකාරී වන ඥාන විශේෂයක්.
තාරකකුල[නා.ප්‍ර.] තාරකා සමූහය; තරුකැල.
තාරකපති[නා.ප්‍ර.] තාරකාවලට අධිපතියා; චන්ද්‍රයා.
තාරකා මානය(පාරිභා.) [නා.] තාරකාවල දෘශ්‍යමාන විශාලත්වය මනින උපකරණය (=astrometer).
තාරකා මේඝය[නා.] වෙන් වෙන් ව නොපෙනෙන තරම් ඈතින් පිහිටි තාරකා රාශියකින් හෝ විසරණය වූ වායු පදාර්ථවලින් හෝ අහසෙහි ඇති වන වළාකුළක් වැනි පටලය; නුබවළාව.
තාරකා වර්ණාවලිය(පාරිභා.) [නා.] තාරකා කිරණින් බෙදී විහිදෙන වර්ණ මාලාව.
තාරකා විද්‍යාව, තාරකා ශාස්ත්‍රය[නා.] ආකාශ වස්තුවල නිර්මාණය, ස්ථිතිය හා චලනය ආදිය හැදෑරීම පිළිබඳ විද්‍යාව.
තාරකාකාර(පාරිභා.) [වි.] තරුවක රැස් විහිදෙන්නාක් මෙන් එක් කේන්ද්‍රස්ථානයකින් පැතිරෙන හෝ විහිදෙන.
තාරකාධිප, තාරකාධිපති[නා.] තාරකාවනට අධිපති; චන්ද්‍රයා; තාරපති.
තාරකානිකර[නා.ප්‍ර.] තරු සමූහය; තාරකා රාශිය; තරු රැස.
තාරකාව1. [නා.] ස්වකීය එළියෙන් ම බබළන ආකාශ වස්තුවක්. 2. [නා.] තාරකා හැඩයෙන් යුත් සැරසිලි අවයවයක් හෝ පහන් කූඩු ආදිය.
තාරකාවලිය[නා.] තාරකා සමූහය; තරුවැළ.
තාරකැන්පති[නා.ප්‍ර.] තරු සමූහයේ අධිපතියා; චන්ද්‍රයා; සඳ.
තාරච්ඡායය[නා.] තාරකාවල පිළිබිඹුව.
තාරණය[නා.] එතෙර කරවීම; එගොඩ ලෑම.
තාරතා අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] තාරතාවේ, එනම්, හඬ උස් වීම හෝ පහත් වීම හෝ සමග ඇති වන ස්වරයේ වෙනස්බව (=difference of pitch).
තාරතාව[නා.] හඬ උස් වීම හෝ පහත්වීම හෝ සමග ඇතිවන ස්වරයේ ගුණය; තාරත්වය.
තාරතැන්න(කථා.) [නා.] නියම තත්ත්වය; ඇති සැටිය.
තාරතැලි[නා.ප්‍ර.] රිදියෙන් තැනූ තැල්ල; රිදී තැල්ල.
තාරපති, තාරාපති[නා.ප්‍ර.] තරුවලට අධිපතියා; සඳ; චන්ද්‍රයා.
තාරබර1. [නා.] භාණ්ඩ ආදියෙහි ශුද්ධ බර ගණන් බලා ගැනීම සඳහා දළ බරින් අඩු කරන බර; භාණ්ඩවල බර රහිත ව එවා ඔතා ඇති දැවටුම්, බහා ඇති භාජන, පෙට්ටි, වාහන ආදියෙහි පමණක් බර. 2. [නා.] වැඩිපුර හෙවත් අතිශයෝක්තියෙන් කියන දේ; ප්‍රයෝජනයෙන් තොර අනවශ්‍ය දේ.
තාරම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] උඩඟුකම.
තාරය1. [නා.] එතෙර වීම. 2. [නා.] තරුවක් බඳු මුතු ඇටය. 3. [නා.] උස් හඬ; උච්ච ස්වරය; සංගීතයෙහි දැක්වෙන පළමු වන ලය. 4. [නා.] රිදී ලෝහය. 5. [නා.] ඇට සැකිල්ල.
තාරයිකා[නා.ප්‍ර.] එතර කරවන තැනැත්තා; එගොඩට පමුණුවන්නා; තරණය කරවන්නා.
තාරල්‍යය(පාරිභා.) [නා.] තරල බව; ගලා බසින ගතිය; ඉතා ම අඩු පීඩනයට ඉඩ දෙන ස්වභාවය (=fluidity).
තාරහාර ලතාව[නා.] ඉතා පැහැපත් මුතු වැළ; දිලිසෙන මුතුමාලය.
තාර්කික[වි.] තර්ක කරන; තර්කානුකූල.
තාර්කිකයා[නා.] තර්ක කරන්නා; තර්ක විෂයයෙහි දක්ෂයා; තර්ක ශාස්ත්‍රය උගත් තැනැත්තා.
තාරා1. [නා.ප්‍ර.] තරුව; ග්‍රහ තාරකාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇසේ කළු ඉංගිරියාව. 3. [නා.ප්‍ර.] උල්කා වර්ගයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] අවලෝකිතේශ්වර නාථ බෝධි සත්වයන්ගේ භාර්යාව වූ දෙවඟන.
තාරා මණ්ඩලය1. [නා.] ඇසේ දෘෂ්ටි විතානයට පිටුපසින් පිහිටි මැද කනීනිකාව නමින් හැඳින්වෙන (විවරයක් ඇති) කවාකාර වර්ණවත් සිවිය. 2. [නා.] තාරා මණ්ඩලයේ ඉදිමුම සහිත දාහය ඇති කරන අක්ෂිරෝගය; ධනුෂ්ප්‍රදාහය.
තාරාපථය[නා.] අහස; ආකාශය.
තාරාභය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක් තවත් වෘත්තයක් මත අභ්‍යන්තර වශයෙන් පෙරැළීමෙන් වෘත්ත පරිධිය මත ලක්ෂ්‍යයකින් අනුරේඛනය වන තුඩු හතරකින් යුත් චක්‍රය (=asteroid).
තාරාවා[නා.] ජාලපාද සහිත ගෘහාශ්‍රිත ජලචර පක්ෂියා.
තාරුණ්‍යය[නා.] තරුණකම; යොවුන්බව.
තාල1. [නා.ප්‍ර.] බෙහෙවින් ශාඛා නොමැති ව තනි කඳකින් කෙළින් නැඟී සිටින්නා වූ ද, මුදුනෙහි නොයෙක් හැඩයෙන් ඇති විශාල කොළ (අතු) මණ්ඩලයකින් යුක්ත වූ ඝර්ම කලාපික ඒකබීජ පත්‍ර ශාක වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ගායන නර්තනාදිය හා සම්බන්ධ කාල මානය. 1. [වි.] තල්ගස හෝ තාල වර්ගය පිළිබඳ. 2. [වි.] තාලය පිළිබඳ.
තාල පත්‍රය, තාල පර්ණය1. [නා.] තල් කොළය. 2. [නා.] ලිවීම සඳහා සකස් කර ගත් තල් කොළය. 3. [නා.] වැසි ආදියෙන් වැළකීම සඳහා ඉහලන තල් අත්ත.
තාල පාගනවා[ක්‍රි.] තාලයට අනු ව පා තබනවා; පාදවලින් තාලය අල්ලනවා; භූමිතාලය නටවනවා.
තාල වර්ගය[නා.] තල්, පොල්, කිතුල් පුවක් වැනි මුදුන් මුල් රහිත වූ ද, කඳ ශාඛාවලට නොබෙදී කෙළින් ම ඉහළට නඟින්නා වූ ද ගස් පවුල; තල් ගසේ උද්භිද ලක්ෂණ ඇති ගස් ගණය.
තාල වාස්තුව1. [නා.] තල්ගස. 2. [නා.] තල්ගස් පිහිටි ඉඩම.
තාලක1. [නා.ප්‍ර.] හිරියල්. 2. [නා.ප්‍ර.] තලිය.
තාලක්ඛන්ධය[නා.] තල් ගසේ කඳ, තල් කඳ.
තාලක්ෂීරක[නා.ප්‍ර.] තල් හකුරු.
තාලකී[නා.ප්‍ර.] තල් රා.
තාලච්ඡිද්‍රය[නා.] යතුරු කපොල්ල; අගුල වැටෙන සිදුර; කෙසි සිදුර.
තාලනය[නා.] අත්තල එකට තට්ටු කිරීම.
තාලන්පොට, තාලම්පොට[නා.] ඝන වාද්‍ය විශේෂයක්; කයිතාලම.
තාලනාදය[නා.] තාලමක් හෝ අත්තල හෝ එකට ගැටීමෙන් නඟන රිද්මයානුකූල හඬ.
තාලප්‍රාණ[නා.ප්‍ර.] තාලය නිසා උපදින නර්තනශීලී ගතිය; රිත්මය.
තාලඵලය[නා.] තල් ගසේ ගෙඩිය; තල් ගෙඩිය.
තාලය1. [නා.] නැටුම්, ගැයුම හා වැයුම කිසියම් (අභිමත) කාල සීමාවක් තුළ පිහිටුවීම සඳහා අත්ල, තාලම්පට, බෙර ආදියෙන් දක්වන තාල භේදය; තාලමානය; රිද්මය; ලය. 2. [නා.] ආකාරය; විලාසය; ලීලාව. 3. [නා.] දණ්ඩකින් ගැසීමෙන් හඬනංවන ලෝහමය තැටිය; තලිය. 4. [නා.] අල්ල; අත්ල.
තාලව ග්‍රන්ථි(පාරිභා.) [නා.] තල්ලේ දැඩි කොටස වසා සිටින අර්ධ ශ්ලේෂමවත් පටලයේ පසු භාගයෙහි පොකුරු වශයෙන් පිහිටි ග්‍රන්ථි සමූහය. (=palatine gland).
තාලවචරය[නා.] තූර්ය භාණ්ඩය; තාලවාද්‍යය.
තාලවණ්ටකය[නා.] තල් අතු විජිනිපත හැඩයට රැලි ගස්වා එල්ලෙන සේ අඳින, එහෙත්, බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලාට අකැප ඇඳුමක්.
තාලවණ්ටය[නා.] තල් අතු විජිනි පත; තල් වැට.
තාලව්‍ය[වි.] (ව්‍යාක.) තලෙන් උපදින; තල්ල උත්පත්ති ස්ථාන කොට ඇති.
තාලවාස්ථිය[නා.] (සත්ව.) කොඳු ඇට සහිත සතුන්ගේ මුඛයේ මුදුන සෑදී තිබෙන සඟල පටලාස්ථිය.
තාලවෘන්තය[නා.] තල් අතු විජිනි පත; තල් අත්ත; තල් වැට.
තාලස්කන්ධය[නා.] තල්ගසේ කඳ; තල් ගස.
තාල්කට(කථා.) [නා.] වාත්තු කිරීමේ දී ලෝහ වත්කරන කට.
තාල්කට්ට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පිත්තල වාත්තු වැඩවල දී පාවිච්චි කරන උපකරණයක්.
තාල්කට්ටාරය(කථා.) [නා.] කුඩා පිළිම තැබීම පිණිස තනන අසුන් වෙසෙසක්.
තාල්කට්ටු කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පමා කරනවා; ප්‍රමාද කරනවා; පරක්කු කරනවා.
තාල්පාට්ටුව(කථා.) [නා.] පමාව; ප්‍රමාදය; පසුබැස්ම.
තාල්වග්‍රය[තාලු+අග්‍රය] [නා.] තල්ලේ මුදුන; තද තල්ල.
තාලාවචර[වි.] තූර්ය භාණ්ඩය වාදක; සංගීතයෙහි යෙදුණු.
තාලිමාන[නා.ප්‍ර.] කම්මලෙහි ලිප ඇවිළවීමට සුළග දෙන උපකරණය; මයිනහම.
තාලිය, තාළිය1. [නා.] (මැටි, ගල්, ලෝහාදියෙන් කළ) කට ලොකු විශාල භාජනය; ලොකු හැළිය. 2. [නා.] හින්දු චාරිත්‍රානුකූල ව මනාලයා විසින් මනාලියගේ ගෙලෙහි පලඳවනු ලබන මංගල මාල විශේෂය; තැල්ල.
තාලිව්‍යාජයෙන්[ක්‍රි.වි.] තලියක් හෙවත් තැටියක් මෙන්; තැටියක ආකාරයෙන්.
තාලු[නා.ප්‍ර.] මුඛයේ උඩු හෝ යටි කොටස; තල්ල.
තාලු කණ්ටකය[නා.] තල්ල වණවීම; මුඛය කැසීම හා වමනය ඇති කරන ළදරු රෝගයක්.
තාලුක[වි.] තල්ල හා සම්බන්ධ.
තාලුකාව[නා.ප්‍ර.] උඩුතල්ල.
තාලුජ වර්ණ[නා.] තල්ලෙන් උපදින හෙවත් උච්චාරණයේ දී දිව තල්ලේ ගැටීමෙන් උපදින ශබ්ද හා සම්බන්ධ අකුර තාලුජක්ෂරය; 'ච' වර්ගය හා ඉ, ඊ, ශ යන අක්ෂර.
තාලෝපයෝගී[තාල+උපයෝගී] [වි.] තාලය ප්‍රකට කිරීමට අවශ්‍ය වූ; තාලයට අනුරූප වූ; තාලයට උපයෝගී වූ.
තාවකාලික[වි.] සුළු කාලයක් පවත්නා; අස්ථිර.
තාවකාලික චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] මෘදු යකඩ කැබැල්ලක් වටේ ඔතට ලද කම්බි දගරයක් ඔස්සේ විදුලිබලය යැවීමෙන් සාදාගන්නා කාන්දම (=temporary magnet).
තාවකාලික භාරය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි කෙනකු වෙනුවෙන් තවත් අයකු උසාවියේ නියෝගය පිට සුළු කාලයකට ලබන වගකීම (=provisional burden).
තාවත්[නි.] එපමණ; ඒතාක්; එතරම්.
තාවතිංසය[නා.] තව්තිසාව දෙලොව.
තාවභාවය[නා.] එම ප්‍රමාණත්වය.
තාවර[වි.] නොවෙනස් ව පවතින; තිර; ස්ථිර.
තාවර කරනවා1. [ක්‍රි.] ස්ථිර කරනවා; තීරණය කරනවා; තහවුරු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පමා කරනවා; ප්‍රමාද කරනවා.
තාවරය, තාවරේ1. (කථා.) [නා.] වර්ෂාව පවතින අතර සුළු කාලයක පෑයීම. 2. ඉඩ කඩ; අවස්ථාව; සුදුසු කාලය; පමාව; ප්‍රමාදය.
තාවරවිස1. [නා.] ශාකවල මුල්, කොළ, මල්, ඛනිජ ආදි ද්‍රව්‍යවල ඇති ස්ථාවර විෂ. 2. [නා.] අනුභව කරන ලද ආහාරපානාදිය එකිනෙකට විරුද්ධ වීමෙන් ඇති වන විෂ; ප්‍රතිවිෂ.
තාවරසෝප[නා.ප්‍ර.] කල් අල්ලන ඉදිමුම; ස්ථාවර ශෝඵය.
තාවල්ල1. [නා.] වැවක යාබද පිහිටි වගා කළ හැකි කොටස; වැව ඉස්මත්තේ ඇති කුඹුරු කට්ටිය හෝ වගා කරන බිම. 2. [නා.] තාවලු වගා කිරීමට ලබාගන්නා ඔප්පුව.
තාවළම[නා.] තවලමෙන් ගෙන යන වෙළඳ බඩු හුවමාරු කරන මධ්‍යස්ථානය.
තාවාදිය[නා.] ගලා නොයන දිය රැඳීම නිසා මඩගොහොරු බවට පත් වගුරු බිම; පල්වන දිය සහිත වගුර.
තාවාලය, තාවාලෙ[නා.] කුඹුරුවල වැඩි වතුර ඉස දමන යොතුගහ හෙවත් යොත්ත එල්ලන තුන් පා කතිරය.
තාවුරු1. [වි.] තිර; ස්ථිර; තහවුරු. 2. [වි.] ප්‍රමාද; ප්‍රපඤ්ච.
තාවුරු කරනවා[ක්‍රි.] තිර කරනවා; ස්ථිර කරනවා; ස්ථාවර බවට පත් කරනවා.
තාසය(කථා.) [නා.] දිය පිපාසය; පැන් පවස.
තාළම, තාලම1. [නා.] නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් ආදිය අභිමත කාල සීමාවක පිහිටුවීම සඳහා අතුල්, තාළම්පට, බෙර ආදියෙන් දක්වන තාල භේදය; සංගීත තාලමානය; රිද්මය; ලය. 2. [නා.] ඝන වාද්‍ය විශේෂයක්; තාළම්පට; කයිතාලම. 3. [නා.] තාලයට අනුව වයනු ලබන හෝ ගසනු ලබන පදය. 4. [නා.] භක්ති පූර්වක නර්තන විශේෂයක්.
තාළිච්චිය(කථා.) [නා.] තෙම්පරාදුව.
තැක්[නා.ප්‍ර.] දී කිරි කොටස් තුනකට ජලය කොටස් එකක් මිශ්‍රකොට සාදාගන්නා පානය; පස්ගෝරසයන්ගෙන් එකක් වන මෝරු හෙවත් මොහොරු.
තැකිල්ල[නා.] සැලකීම; ගරුබුහුමන.
තැග[නා.] දීම; අත්හැර දැමීම; ත්‍යාගය.
තැජ[නා.ප්‍ර.] තරවටුව; තර්ජනය. [වි.] අත් හළ; දුරු කළ; නොසැලකිය යුතු.
තැටි නඟුල[නා.] පොළොවට හුලස් ව තබන ලද පීරිසියක හැඩය ඇති වානේ තැටියක් ඇති නඟුල.
තැටි වැල්වය(පාරිභා.) [නා.] පොම්පවල සම්පීඩකවල හා අන්තර්ගත ව චූෂණ හා විසර්ජන ක්‍රියාවක් කරන කවාකාර වැල්ව වර්ගයක් (=disc valve).
තැටිකරුවා[නා.] තල්කොළ, පන් ආදියෙන් තැටි ආදිය තනන්නා; තට්ටිකා සාදන්නා.
තැටිගත කරනවා[ක්‍රි.] ශබ්දය ශබ්දවාහිනී තැටියකට ගන්නවා.
තැටිත්ත1. (පාරිභා.) [නා.] රුධිරයෙහි අඩංගු ඉතා සියුම් පැතැලි දේහයක්; පට්ටිකාව (=platelet). 2. [නා.] ඇතැම් ආරෝහක ශාක වර්ග නැගීමේ ඉහළ ධාරකය දැඩි ලෙස අල්ලා ගැනීම සඳහා පහුරු අග පිහිටා ඇති (කුඩා තැටි වැනි) පැතලි කොටස (=disc).
තැටින් කටුව(කථා.) [නා.] මහන නූල්වලින් රේන්ද පටි (තැටින්) ගෙතීම සඳහා කැස්බෑ ලෙලි ආදි ද්‍රව්‍යයකින් සාදා ගැනෙන උපකරණය.
තැටින්, ටැටින්[නා.ප්‍ර.] ඇඳුම් වැඩ දැමීමට, අලංකාර කිරීමට ගනු ලබන රේන්ද පටි විශේෂයක්; පැතලි උපකරණයක් කටුව වශයෙන් උපයෝගී කර, මහන නූල්වලින් කරන ගෙතීම් වෙසෙසක්.
තැටිපත[නා.] ආහාර අනුභව කිරීම සඳහා ගනු ලබන භාජනය; තැටිය; පිඟාන.
තැටිපෝරු ගානවා[ක්‍රි.] බීජ වැපිරීම සඳහා තැටිපෝරුවකින් බිම සකස් කරනවා.
තැටිපෝරුව[නා.] අක්ෂ දඬු දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් මත නැංවූ අඟල් දොළහටත් විස්සටත් අතර විෂ්කම්භය ඇති තැටි ගණනාවකින් යුක්ත ගොවි උපකරණයක්.
තැටිබත[නා.] තැටියට බෙදූ ආහාරය; කෑමට බෙදා ගත් බත.
තැටිය1. [නා.] ආහාර අනුභවයට භාවිත කරනු ලබන පැතලි භාජනය; තලිය. 2. [නා.] යමක් බීම සඳහා ගන්නා නොගැඹුරු පැතලි භාජන විශේෂය; ඔඩම; චෂකය; විත. 3. [නා.] පාන්, කේක් ආදිය පුලුස්සා ගැනීමට ගනු ලබන නොගැඹුරු පැතලි හතරැස් භාජන විශේෂය. 4. [නා.] මස් ආදිය බැද ගැනීමට යොදා ගන්නා පැතලි භාජනය. 5. (පාරිභා.) [නා.] කවාකාර පෙත්ත; මඬල; මණ්ඩලය (=disc). 6. (පාරිභා.) [නා.] ලෝහමය තහඩුව; තටුව; තට්ටුව (=plate). 7. [නා.] ශබ්දවාහිනි යන්ත්‍රයකින් නැවත ඇසිය හැකි පරිදි සටහන් කරන ලද කථා, ගීත ආදිය ඇතුළත් ඉටි විශේෂයකින් සකස් කළ වටකුරු පෙතලි තහඩු විශේෂය (=record). 8. [නා.] තරාදි දණ්ඩ දෙපස එල්ලා ඇති තට්ටුවක තරාදි තටුව. 9. (පාරිභා.) [නා.] බන්දේසිය; භාජන ධාරකය (=tray). 10. [නා.] රබර් කිරි මිදවීමට ගන්නා හතරැස් බඳුන් විශේෂය. 11. [නා.] කෙස් වැටුණු හිස; තට්ටය.
තැටිරෝදය(පාරිභා.) [නා.] වෙන වෙන ම ගරාදි නොමැති ව රෝදයක නාභියත් නිම්වළල්ලත් සම්බන්ධ කරන කවාකාර ඝන ලෝහ තැටිය (=disc wheel).
තැටිල්ල[නා.] කුඩාවට හා පැතලියට ලෝහාදියෙන් තැනූ තලය; කුඩා තැටිය.
තැටිලිපත[නා.] (ලෑලි, ලෝහ වැනි දෙයකින්) පැතලියට හා කුඩාවට තැනූ දෙයක්; කුඩා තට්ටුව.
තැටිසැර[නා.] පැතලි බඳුන; තටු මාලාව.
තැත1. [නා.] වෑයම; උත්සාහය; යත්නය; පරිශ්‍රමය. 2. [නා.] බලය; ශක්තිය; වේගය; ජවය; නියැලීම; තත්පරතාව. 4. [නා.] කාර්යය; ව්‍යවසාය; ව්‍යාපාරය. 5. [නා.] පෙළඹවීම; මෙහෙයවීම; ප්‍රේරණය.
තැතනුම1. [නා.] කෙඳිරි ගෑම. 2. [නා.] මේඝ ගර්ජනාව; වල්සතුන්ගේ ගර්ජනය. 3. [නා.] රෞද්‍ර බව.
තැත් කරනවා[ක්‍රි.] උත්සාහ කරනවා; වෑයම් කරනවා; යත්න දරනවා.
තැත් කවනවා1. [ක්‍රි.] හී පහරේ ජවබලය වැඩි කිරීම පිණිස දුනුදිය පොළනවා. 2. [ක්‍රි.] අරමුණ ඉටුකර ගැනීමට වෑයම් කරනවා.
තැත්තා(කථා.) [නා.] ගවයා හෝ වසුපැටියා; කුඩා ළමුන් හරකාට භාවිත කරන සුරතල් නාමයකි.
තැත්වර ලනවා[ක්‍රි.] හී පහරේ ජවබලය වැඩි කිරීම පිණිස දුනුදිය පොළනවා.
තැත්සිත[නා.] උත්සාහ සිත; වීර්යාධික චිත්තය.
තැති1. [නා.ප්‍ර.] හිටි හැටියේ සිතෙහි පහළ වන බිය; තිගැස්ම; ත්‍රාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] දැපීම; උදාරම් ගතිය; උද්ධතභාවය.
තැති ගන්නවා1. [ක්‍රි.] තිගැස්සෙනවා; බිය වෙනවා; ත්‍රස්ත වෙනවා 2. [ක්‍රි.] දර්පිත වෙනවා; දැඩි වෙනවා; ස්තබ්ධ වෙනවා.
තැතිල්ල[නා.] නඟුලක හෝ ඉස්කෝප්පයක හෝ වානේ තලය.
තැදැල්ල[නා.] දිය ඇද ඉසින ඝටිකා යන්ත්‍රය.
තැදි ගන්නවා1. [ක්‍රි.] කම්පා වෙනවා; තිගැස්සෙනවා. බිය වෙනවා; ත්‍රස්ත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] දැඩි වෙනවා; ස්තබ්ධ වෙනවා.
තැන1. [නා.] ස්ථානය; භූමිය; භූමිභාගය. 2. [නා.] අවස්ථාව; අවසරය; අවකාශය. 3. [නා.] දුර ප්‍රමාණය. 4. [නා.] පදවිය; ධූරය; තනතුර. 5. [නා.] කරුණ; තොරතුර. 6. [නා.] තැනැත්තා; ගෞරව කටයුතු පුද්ගලයා; හිමිනම; භික්ෂුනම. 7. [නා.] කම්මැලිකම; අලසකම; නිරුත්සාහය; ථීනය. [ක්‍රි.වි.] වේලාවෙහි; අවස්ථාවෙහි.
තැනවැටෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ශරීරය දුර්වල වෙනවා; සෞඛ්‍ය තත්ත්වය හීනවෙනවා. 2. [ක්‍රි.] වස්තුව නැති වී යනවා; දුප්පත් වෙනවා.
තැන්තුව(කථා.) [නා.] සූදුව සඳහා තබන මුදල; ඔට්ටුව.
තැන්පත්1. [වි.] හික්මුණු; සන්සුන්; කලබලකාරි නොවන. 2. [වි.] සුරැකිව තැබූ; පරිස්සම් සහිතව තබා ඇති. 3. [වි.] ස්ථිර; ස්ථාවර; තහවුරු වු.
තැන්පත් කරනවා1. [ක්‍රි.] සුරක්ෂිතව තබනවා; ආරක්ෂිත ලෙස තබනවා. 2. [ක්‍රි.] තහවුරු කරනවා; ස්ථිර කරනවා. 3. [ක්‍රි.] වළලනවා; වළ දමනවා. 4. (පාරිභා.) [ක්‍රි.] බැංකුවක හෝ එවැනි වෙනත් ස්ථානයක මුදල් ආරක්ෂාවට තබනවා.
තැන්පත් ගිණුම[නා.] නියමිත කාලයකට නිශ්චිත පොළිය අනුපාතිකයක් යටතේ බැංකුවක හෝ එවැනි වෙනත් ආයතනයක හෝ තැන්පත් කරනු ලබන මුදල වෙනුවෙන් විවෘත කරන ගිණුම (=deposit account).
තැන්පත් වෙනවා1. [ක්‍රි.] සන්සුන් වෙනවා; සමථයකට පත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] තහවුරු වෙනවා; මුල්බැස ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] එකතු වෙනවා; ගොඩ ගැසෙනවා; රාශිභූත වෙනවා.
තැන්පතු පරිමාව[නා.] බැංකුවක මුදල් තැන්පත් කිරීමෙන් හෝ බැංකුවෙන් මුදල් ණයට ගැනීමෙන් හෝ ඇති වන ගිණුම්වල මුළු ප්‍රමාණය.
තැන්පතුව[නා.] නියමිත කාලයක් තුළ දී නිශ්චිත පොළී අනුපාතිකයක් යටතේ බැංකුවක හෝ එවැනි වෙනත් ස්ථානයක තැන්පත් කරන ලද මුදල.
තැන්මාරුව1. (පාරිභා.) [නා.] එක් ස්ථානයක් වෙනුවට අනෙක් ස්ථානයකට කරන මාරුව. 2. [නා.] දවසේ එක් වේලාවක් එක් අයකු ද වශයෙන් මාරුවෙන් මාරුවට වැඩ කිරීම (=shift).
තැන්මිල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගනුදෙනු කරන අවස්ථාවේ දී (වට්ටම් පොළිය සහිත වූ) වෙළඳ බිල්පතක පවත්නා අගය (=spot price).
තැන්වැසි1. [වි.] ස්ථානයෙහි වාසය කරන; ආගන්තුක නොවූ; නේවාසික. 2. [වි.] තැනට සුදුසු; ස්ථානෝචිත.
තැනැත්තෑ[නා.] ගරු කටයුතු තැනැත්තා.
තැනි අවස්ථාව(පාරිභා.) [නා.] තැන්නක් හෙවත් තැනිතලාවක් බවට පත් වීමේ අවස්ථාව (=plain stage).
තැනිතලාව[නා.] තැනිතලා; බිම තලාව.
තැනිපථය(පාරිභා.) [නා.] ගංගාවක පහළ කොටසෙදී ගංගාව මඟින් ගෙනයනු ලබන ද්‍රව්‍ය විසුරුවීමෙන් සෑදෙන තැනිතලා බිම (=plain tract).
තැනූරුව[නා.] (ඉඩම්) බුක්තිය.
තැප්පෙනවා[ක්‍රි.] ගින්දර මඳ වීමෙන් ඇට්ටකුණා වෙනවා.
තැපැල[වි.] ස්ථිර අදහසක් නැති; චපල, වංචාකාර. [නා.] රැවටීම; මුළාව.
තැපැල, තැපෑල1. [නා.] ලියුම්, විදුලිපණිවුඩ ආදිය මෙරට හා පිටරට සිටින තැනැත්තන්ට යැවීම සඳහා රජය සංවිධානය කර ඇති ක්‍රමය. 2. [නා.] තැපැල් මගින් ලැබෙන සහ යවනු ලබන භාණ්ඩ.
තැපැලයා[නා.] ස්ථිර ප්‍රතිපත්තියක් නැති තැනැත්තා; චපල පුද්ගලයා; චපලයා.
තැපැල් ඇණවුම(පාරිභා.) [නා.] තැපෑලෙන් මුදල් යැවීමේ උපක්‍රමයක්; දුර බැහැර සිටින්නකුට සුළු මුදලක් යැවීමේ දී, එම මුදල් තැපැල් කාර්යාලයට ගෙවා ඒ වෙනුවෙන් ලබා ගන්නා බලපත්‍රය; පෝස්ටල් ඕඩරය.
තැපැල් කන්තෝරුව[නා.] තැපැල් කටයුතු සම්බන්ධ වැඩ කාර්යාලය; තැපැල්හල.
තැපැල් කරනවා[ක්‍රි.] තැපැල් ක්‍රමය අනු ව ලියුම, පාර්සල් ආදිය යවනවා.
තැපැල් ගාස්තුව(පාරිභා.) [නා.] තැපැල් මගින් යවන ලිපි, ද්‍රව්‍ය ආදියට බර අනු ව මුද්දරවලින් ගෙවන මුදල; මුද්දර ගාස්තුව.
තැපැල්කරු, තැපැල්කාරයා[නා.] ලියුම්, තැපැල් භාණ්ඩ, නියමිත අයට බෙදාදීම රජයෙන් පත් කළ පුද්ගලයා; තැපැල් පියුන්.
තැපැල්පත[නා.] කවරයක් රහිත ව තැපෑලෙන් යැවීම සඳහා එක්තරා මුදලක වටිනාකම ඇති ව මුද්‍රිත මුද්දරයක් සහිත ව සකස් කළ ලිපි පත.
තැබ්බරය, තැබ්බරේ1. (කථා.) [නා.] පරක්කුව; පමාව; ප්‍රමාදය. 2. [නා.] බලවත් ඉල්ලීම; පෙරැත්තය.
තැබෑරුම[නා.] (රජයේ අවසර ඇති ව) මත්පැන් විකුණන ස්ථානය; සුරාසල; අවන්හල; ආපනශාලාව.
තැම්බුම්හොද්ද[නා.ප්‍ර.] ගිලන් අයට හා උදරාබාධයෙන් පෙළෙන්නන්ට දෙන සූපයක් හෙවත් හොදි වර්ගයක්; මිරිස් හොද්ද.
තැම්බෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] පිසෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (නොපැසුණු ගෙඩි ආදිය) අව්වට තැවෙනවා. 3. [ක්‍රි.] විනාශ වී යනවා.
තැඹ[නා.ප්‍ර.] කණුව; කුලුන; ටැඹ; ස්තම්භය.
තැඹිටි(කථා.) [වි.] මේරීමට පළමු නරක් වූ; කුරුවල්; කුරෝලු.
තැඹිටිය, තැඹිට්ට(කථා.) [නා.] නොමේරූ ගෙඩිය; ළපටි ගෙඩිය.
තැඹිලි[නා.ප්‍ර.] රන්වන් හෝ තද කහ පැහැයෙන් යුත් ලෙල්ලක් සහ මිහිරි රසැති මදයකින් හා දියරයකින් යුතූ කුඩා පොල් විශේෂයක්.
තැඹිලිතෙල්[නා.ප්‍ර.] පැසුණු තැඹිලි පොල්වලින් සිඳගත් තෙල්; තැලි තෙල්.
තැඹිලිතොට1. [නා.ප්‍ර.] ගංගා නම් ගඟෙහි මෝයෙහි පිහිටි නැව් තොටක නාමය; තාම්‍රලිප්තිය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙවැනි මිහිඳු රජු විසින් පොළොන්නරුවේ ඉදි කළ පිරිවෙනක නාමය.
තැර දෙනවා[ක්‍රි.] තෙරපෙනවා; ගැටී සිටිනවා.
තැරව් කරුවා1. [නා.] අනුන් වෙනුවෙන් බඩු මිලට ගැනීමේ හෝ විකිණීමේ කටයුතුවල යෙදී කොමිස් මුදලක් (ලබන තැනැත්තා) අතරමැදි පුද්ගලයා. 2. කොටස් වෙළඳපොලේ ගනුදෙනුවල දී කටයුතු කරන අතරමැදි පුද්ගලයා.
තැරැව් ගාස්තුව[නා.] තැරවුකාරයන් අයකර ගන්නා කොමිස් මුදල; බ්‍රෝකර් ගාස්තුව; තැරැව්ව.
තැරි ගහනවා1. [ක්‍රි.] ඉරනවා; ඉරා දමනවා. 2.(කථා.) [ක්‍රි.] පොල් ගෙඩියක තැරියේ සිට අනෙක් කොන දෙසට සිහින් පටියක් වැනි කොටසක් මතුකර ගන්නවා.
තැරිය1. [නා.] පොල්, තල් ආදියෙහි නැට්ට හා ගෙඩිය හා කරන පෙත්ත; මණිපත්‍රය. 2. (කථා.) [නා.] ගහක අතු දෙක බෙදෙන තැන; දෙබල. 3. [නා.] දෙකලවා අතර ඇති ඉඩ; දෙපරැන්ද. 4. [නා.] රාජකාරිය උසස් ලෙස ඉටු කළ රජයේ නිලධාරීන්ට ප්‍රදානය කෙරෙන පදක්කම. 5. [නා.] ළපටි ගෙඩිය; නොමේරූ ඵලය.
තැලමස(පාරිභා.) [නා.] මොළයේ කොටසක්; ස්නායුවක් විශේෂයෙන් දෘෂ්ටි ස්නායුව පටන් ගන්නා හෝ පටන් ගන්නා සේ පෙනෙන හෝ ස්ථානය (=thalamus).
තැල්ම[නා.] පහර දීමකින් හෝ යමක් වැදීමකින් සම යටින් ඇති වන තුවාලය; සමෙහි ඇති වන දැඩිබවකදී ලේ කැටි ගැසීම; තැළුම.
තැල්ල1. [නා.] (පිහි, උදලු ආදියෙහි) තලය. 2. [නා.] අත්ලෙහි අල්ලන ප්‍රමාණය. 3. [නා.] මනමාලයා මනමාලියගේ කරෙහි බඳින මාලය; කර පලඳනාව; තාලිය. 4. [නා.] කුකුළු, කලුකුම් ආදි පක්ෂීන්ගේ හිසෙන් නැගී සිටින හෝ බෙල්ලෙන් පහළට එල්ලෙන වර්ණවත් මස් වැදැල්ල. 5. [නා.] එළු, ගව ආදි සතුන්ගේ බෙල්ලෙන් පහළට එල්ලා වැටෙන හම; තැලිපට; ගල කම්බලය. 6. (පාරිභා.) [නා.] හත්තක කුඩය වැනි කොටසෙහි යටිපැත්තේ වලයාකාර කුහරය මුදුනේ තිරස් අතට විහිදෙන තුනි දාර රැස හෙවත් සුස්කර. 7. [නා.] ඔරු පාරු, ගල්තලා ආදියෙහි තල්ලක් මෙන් ඉදිරියට නෙරා යන කෙළවර. 8. [නා.] බඳුන; භාජනය; තලිය. 9. [නා.] ඔක්කාරය; උද්ගාරය. 10. [නා.] රාම තෙල් නැඟීම.
තැල්ලියම්, තැලියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=thallium).
තැලි[වි.] බුරුල්; ලිහිල්.
තැලි ගන්නවා1. [ක්‍රි.] ඔක්කාරය කරනවා; වමනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] රාමතෙල් නඟනවා.
තැලි නඟනවා[ක්‍රි.] වමනයට එනවා; ඔක්කාරයට එනවා. සතුන්ගේ බෙල්ලෙන් පහළට
තැලිතෙල්[නා.ප්‍ර.] තැඹිලි තෙල්.
තැලිපට[නා.ප්‍ර.] එළු ගව ආදි එල්ලා වැටෙන හම; ගල කම්බලය.
තැලිපිළි[නා.බහු.] මංගල පෝරුව මත දී මනමාලයා මනමාලියට පළදවන මාලය සහ අන්දවන වස්ත්‍රය.
තැලිමදය(පාරිභා.) [නා.] හත්තේ තැල්ලෙහි මැද පෙදෙසේ ඇති එකිනෙක මත වෙළුණු දිලීර සූත්‍රිකාවලින් සෑදුණු කොටස (=trama).
තැලියා(කථා.) [නා.] වලහා.
තැලිවළ[නා.] උදරයට ඉහළින් පපුවෙහි වළ ගැසුණාක් මෙන් ඇති ස්ථානය.
තැලිවැල්[නා.බහු.] ස්ත්‍රී ආභරණ විශේෂයක්.
තැව[නා.ප්‍ර.] තපෝගුණය; තපස.
තැව් ගහනවා[ක්‍රි.] මද වශයෙන් අවුවට වේලෙනවා.
තැව්කඩ(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් තාපයක තිබෙන තාපය ඇති කරවන කොටස; ප්‍රතිරෝධ කම්බිය (=element).
තැව්ව(කථා.) [නා.] ලොකු ගස් පොරොවෙන් කැපීමේ දී ඇදේට කපන කැපුම; අලුව.
තැවුම1. [නා.] තැවීම; රත් කිරීම; රත් වීම; උණුසුම් කිරීම; උණුසුම් වීම. 2. [නා.] සිත්තැවුල; චිත්ත සන්තාපය; මානසික වේදනාව.
තැවුම්කඩ[නා.] (සිරුර) තැවීම සඳහා ගන්නා රෙදිකඩ.
තැවුල1. [නා.] තාපයට භාජනය වීම; තැවීම. 2. [නා.] පසුතැවිල්ල; පශ්චත්තාපය.
තැස1. [නා.] සත්ත්ව ශරීරයෙහි සිවිය; ඇඟේ හම. 2. [නා.] හාල් ඇටය වටා ඇති ඉතා තුනී වූ දුඹුරු පැහැති සිවිය; නිවුඩ්ඩ. 3. [නා.] ඊයම්.
තැස් ලනවා[ක්‍රි.] ගොනුන් තප්පුලනවා.
තැසි[නා.ප්‍ර.] වඩුවා.
තැහැරි[නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීමේ දී (හරස්) නූල් පුරවා නඩාවට දමන උපකරණය; නූල් වෙළුව; ඉද්ද.
තැහැරි පැස[නා.] තැහැරි දැමූ බඳුන; නූල්කූරු පෙට්ටිය; තසර භාජනය.
තැළිම්බුව, තැළුම්බුව(කථා.) [නා.] යටිපතුලේ කිසියම් තැනක තැළීම නිසා තද ස්වභාවයක් ඇතිවීමෙන් හටගන්නා ගෙඩි විශේෂය; ගල් තැළුම.
තැළුම් කනවා[ක්‍රි.] තැලීම් ලබනවා; පහර ලබනවා.
තෑගය[නා.] තෑග්ග.
තෑග්ග[නා.] සුහදතාවයෙන් දෙන දෙය; තුටු පඬුර; තිළිණය.
තෑගි ඔප්පුව[නා.] චංචල හෝ නිශ්චල දේපළ හෝ තෑගි වශයෙන් පවරා දීමේදී ලියා දෙන නීත්‍යනුකූල ලියවිල්ල.
තෑගිබෝග[නා.ප්‍ර.] තෑගි වසයෙන් දෙන දේ.
තෑජ කරනවා[ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා; පන්නා හරිනවා; තෙරපනවා.
තෑන්ද1. [නා.] ඇඳක වියන් තට්ටුව. 2. [නා.] ඇඳක ඉස පැත්තේ සහ පය පැත්තෙ සවිකළ ගරාදි සහිත රාමුව.
තෑය(කථා.) [නා.] කැලේ කඩන ලද මී වද ගෙන ඒම සඳහා වැල්වලින් සාදාගන්නා උපකරණය.
තෑල[නා.ප්‍ර.] සරුව පිත්තල පටි; අලංකාර ලෙස පෙනෙන, එහෙත් නොවටින දේ.
තිංස[වි.] තිස් ආකාර; තිසක් වූ; තිස් වැදෑරුම්.
තිංසකය[නා.] (විනය.) සංඛ්‍යා වශයෙන් තිහක් වූ ගොඩ; තිසකින් යුක්ත කොටස; තිහක් අඩංගු කාණ්ඩය.
තික[වි.] තුනකින් යුතු; තුනක් පිළිබඳ; තුනේ කොටස්වලින් යුක්ත. [නා.ප්‍ර.] තුන; තුනකින් යුක්ත වූව; ත්‍රිකය.
තික නිපාතය[නා.] අංගුත්තර නිකායේ ධර්ම කොටස් තුන තුන බැගින් දක්වන නිපාතයේ නාමය.
තිකල්ප[නා.ප්‍ර.] බුදු, පසේ බුදු, මහ රහත් දෙමාපිය ආදින්ට ගැරහූ අය උපදනා, කල්ප තුනක් දුක් විඳුවන නරකය.
තික්1. [නා.ප්‍ර.] සැඩ කිරණ; චණ්ඩ රශ්මිය. 2. [නා.ප්‍ර.] පුල්ලි; ලප. 3. [වි.] පුල්ලි වැටුණු; ලප ඇති; තිත් ඉසුණු. 4. [වි.] තියුණු; තීක්ෂණ.
තික් මෙරද, තික් මෙරජ1. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රශ්මිය.
තික් රැස1. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රශ්මිය.
තික් හුලිහිය[නා.] තියුණු වූ උල් අඟ; තීක්ෂ්ණ වූ ශෘඞ්ගය.
තික්කල්[නා.] චණ්ඩ රශ්මිය ඇති කාලය; ග්‍රීෂ්ම කාලය.
තික්කු[වි.] කලබල; තිගැස්සෙන; හදිසියේ ම පැන නඟින.
තික්කු වෙනවා[ක්‍රි.] කලබල වෙනවා; තිගැස්සෙනවා; බිය වෙනවා.
තික්ඛින්ද්‍රිය[නා.] තියුණු ඉන්ද්‍රිය; තීක්ෂ්ය ඉන්ද්‍රිය.
තික්ඛින්ද්‍රියයා[නා.] තියුණු ඉන්ද්‍රිය ඇත්තා; ප්‍රඥා ආදි ඉන්ද්‍රිය මේරු තැනැත්තා.
තික්ත[වි.] පැණිරසට විරුද්ධ රසැති; අමිහිරි; කටුක රසයෙන් යුක්ත.
තික්ත වතුර[නා.] (ක්‍රිස්ති.) විවාහක ස්ත්‍රියකගේ පතිව්‍රතාව පිරික්සීම සඳහා ඇයට බීමට දෙන ශුද්ධ ජලය.
තික්ත වෙනවා1. [ක්‍රි.] අමිහිරි වෙනවා; තික්ත රසයෙන් යුක්ත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අප්‍රිය වෙනවා; අප්‍රසන්න වෙනවා; එපා වෙනවා.
තික්තාශය[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ පිත නිපදවන ඉන්ද්‍රිය; පිත්තාශය.
තිකිච්ඡක[නා.ප්‍ර.] රෝගවලට පිළියම් කරන්නා; වෛද්‍යවරයා; චිකිත්සකයා.
තිකිච්ජාව[නා.] ලෙඩට කරන පිළියම; වෙදකම; චිකිත්සාව.
තිකිණි[වි.] තියුණු; දැඩි; තීක්ෂණ.
තිකිණිය[නා.] තියුණු කුස ගින්න; තීක්ෂ්ණාග්නිය.
තිකුළු1. [නා.ප්‍ර.] ත්‍රිකටුකය; කටුක රසය ඇති ගම්මිරිස්, ඉඟුරු, තිප්පිලි යන කටුක හෙවත් කුළු ද්‍රව්‍ය තුන. 2. [නා.ප්‍ර.] මහමෙර උසුලා සිටින බව කියන මුදුන් තුනක් ඇති ත්‍රිකුට පර්වතය.
තිඛිණ[වි.] තියුණු; තීක්ෂ්ණ වූ.
තිගන්ධය[නා.] කපුරු, අගිල් සහ සඳුන් යන සුවඳ වර්ග.
තිගාවුත[නා.ප්‍ර.] තුන් ගවුව; ගවු තුන.
තිගැස්සෙනවා[ක්‍රි.] බිය, හදිසි කලබල ආදිය නිසා තැති ගැනෙනවා; කම්පනය වෙනවා.
තිගුණ1. [නා.] තුනෙන් වැඩි වූ ප්‍රමාණය; තුන් ගුණය; තෙගුණය. 2. [නා.] සාංඛ්‍ය දර්ශනය අනුව ලොවෙහි නිර්මිත සැම වස්තුවක ම ඇතැයි සලකනු ලබන සත්ත්ව, රජස්, තමස් යන ගුණ තුන.
තිචීවරය[නා.] තනිපට (උත්තරාසංග), සිවුර දෙපට සිවුර (සංඝාටි) සහ අඳනය (අන්තරවාසක) යන තුන් සිවුර.
තිජ[වි.] කර්මාදි හේතු තුනකින් උපන්. [නා.ප්‍ර.] ගින්න.
තිණ[නා.ප්‍ර.] තෘණ; තණ පත.
තිණ සන්ධාරකය[නා.] (විනය.) තණ අතුරා සකස් කළ අසුන; තණ ඇතිරිය.
තිණ සයනය[නා.] තණ අසුන; සිද්ධාර්ථ බෝධි සත්ත්වයන් කුස තණ ඇතිරීමෙන් බෝ මැඩ සාදාගත් ආසනය.
තිණදද[නා.ප්‍ර.] උණ ගස.
තිණපස[නා.ප්‍ර.] ඊතණ, උක්, වැලුක්, රණඋණ හා ඉලුක් යන තෘණ වර්ග පස.
තිණපුප්ඵක[නා.ප්‍ර.] විෂ මල් ඇසුරින් හමන සුළඟ වැදීමෙන් හටගන්නා රෝගයක්.
තිණබිසි, තිණභිසි[නා.ප්‍ර.] (විනය.) වියළි තණ පත් බහා සාදන ලදුව භික්ෂූන්ගේ පරිහරණයට කැප බිසි වර්ග පහෙන් එකක්.
තිණරුක්[නා.ප්‍ර.] තෘණ පවුලට හෙවත් තාල වර්ගයට අයත් ගස්.
තිත[නා.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යයන් අවසානයේ යොදන විරාම ලකුණ; නැවතීමේ ලකුණ.
තිතඳුර[තිත්+අඳුර] [නා.] තීර්ථක අන්ධකාරය; මිසදිටු අඳුර.
තිත්1. [නා.ප්‍ර.] තොටුපළ; තොට; තීර්ථය. 2. [නා.ප්‍ර.] (මිථ්‍යා) ලබ්ධිය. 3. [නා.ප්‍ර.] උපාය. 4. [නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු ජලය. 5. [නා.ප්‍ර.] ගුරුවරයා; උපදේශකයා. 6. [නා.ප්‍ර.] තිත්ත රසය. 7. [නා.ප්‍ර.] සෑහීම; තෘප්තිය.
තිත්ගැසෙනවා[ක්‍රි.] ලප ඇතිවෙනවා; තිත් ඇති වෙනවා.
තිත්ත1. [වි.] තික්ත හෙවත් අප්‍රසන්න; අමිහිරි 2. [වි.] දැඩි; තද.
තිත්ත වෙනවා[ක්‍රි.] එපා වෙනවා; අප්‍රිය වෙනවා.
තිත්තයා[නා.] මිරිදිය මත්ස්‍ය විශේෂයක්.
තිත්ථ1. [නා.ප්‍ර.] තොටුපළ; නානතොට. 2. [නා.ප්‍ර.] දෘෂ්ටිය (බුදුන් වහන්සේගේ කාලයෙහි වූ) දෙසැටක් දෘෂ්ටි. 3. [නා.ප්‍ර.] තීර්ථකයා; දෙසැටක් දෘෂ්ටීන්ගෙන් එකක පිහිටි තැනැත්තා.
තිත්ථචෝළය[නා.] නාන තොටක දමාගිය රෙදිකඩ.
තිත්ථඤ්ඤුතාව[නා.] බහුශ්‍රැතයන්ගේ ඇසුර; තීර්ථඥතාව.
තිත්ථවාසය[නා.] සුදුසු ස්ථානයක වාසය කිරීම.
තිත්ථිය[වි.] තීර්ථකයන් පිළිබඳ වූ; තීර්ථක.
තිත්ථිය පබ්බජ්ජාව[නා.] බුදුසසුනෙන් පිටස්තර ව බලන පැවිද්ද; තීර්ථක ප්‍රව්‍රජ්‍යාව.
තිත්ථිය ව්‍රතය[නා.] තිර්ථකයන්ගේ ආගමික වත් පිළිවෙත.
තිත්ථියපක්කන්තකයා[නා.] තීර්ථකයන්ගේ දහම පිළිගෙන ඔවුන් කරා ගොස් එම වේශය පිළිගන්නා බෞද්ධ උපසම්පදා භික්ෂුව.
තිත්පළ, තිත්පොළ[නා.] තිප්පොළ.
තිත්මුවා[නා.] සම මත සුදු පුල්ලි වැටි ඇති මුව වර්ගය.
තිතික්ෂාව[නා.] ඉවසීම; ක්ෂමාව; ක්ෂාන්තිය.
තිතු[නා.බහු.] තීර්ථක සමූහය; තීර්ථකයෝ; අන්‍යලබ්ධිකයෝ.
තිථය[නා.] (බුද්ධකාලීන) දෙසැට මිථ්‍යා දෘෂ්ටීන්ගෙන් එකක්.
තිථලද[නා.ප්‍ර.] තීර්ථක ලබ්ධිය.
තිථි පසළොස[නා.] චන්ද්‍ර මාසයේ පුර පක්ෂයේ පසළොස් දින හෝ අව පක්ෂයේ පසළොස් දින.
තිථිදානය[නා.] තිථියකට වරක් දෙන දානය.
තිථිය[නා.] චන්ද්‍රමාස ක්‍රමයෙන් මාසයේ එක් දිනයක්; සිංහල පැය හැටක කාලය.
තිදඬු[නා.ප්‍ර.] තුන් පැත්තකට විහිදි දඬු තුනකින් සකස් වූ පැන් කෙණ්ඩිය තබා ගැනීම ආදියේ දී ආධාරකයක් ලෙස යොදාගැනෙන තවුස් පිරිකරට අයත් උපකරණයක්.
තිදස[නා.] ශක්‍රභවනය; තව්තිසාව; තාවතිංසය.
තිදසඉසුරු[නා.ප්‍ර.] තිදස් පුරයට අධිපතියා; ඉන්ද්‍රයා.
තිදසපුර[නා.] ශක්‍ර භවනය; තව්තිසාව.
තිදසරද අවිය[නා.] ඉන්ද්‍රචාපය; දේදුන්න.
තිදසරුක[නා.] කල්පවෘක්ෂය; කප්රුක.
තිදසිඳු[තිදස්+ඉඳු] [නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොවට අධිපතියා; ශක්‍රයා.
තිදිව[නා.] දෙව්ලොව; තිදස්පුරය.
තිදිවපුර[නා.ප්‍ර.] තව්තිසාව.
තිදිවාධිප[නා.ප්‍ර.] සුරලොවට අධිපති සක් දෙවියා; ශක්‍රයා; ඉන්ද්‍රයා.
තිදොර[නා.ප්‍ර.] සිත, කය, වචනය යන දොරටු තුන; තුන්දොර.
තිදොස්[නා.ප්‍ර.] (රෝග වැලදීමට හේතු වන) වා, පිත්, සෙම් යන දොස් තුන.
තිනමිද[නා.] (අරමුණු ගැන්ම සම්බන්ධයෙන්) සිතේ මැළිගතිය හා (වේදනා, සංඥා, සංස්කාරය යන) නාමකායෙහි මැළි ගතිය; ථීන මිද්ධය.
තිනය, තිනයන[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයා; තිනේත්‍රයා.
තින්ත, තීන්ත1. [නා.ප්‍ර.] පෑන්වලින් ලිවීමට ගනු ලබන වර්ණවත් ද්‍රව වර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] මුද්‍රණ කටයුතු සඳහා ගැනෙන වර්ණවත් උකු ද්‍රව වර්ග. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇඳීම්, ආලේප කිරීම්, චිත්‍රකර්ම ආදිය සඳහා යොදා ගන්නා පාට ද්‍රව වර්ග; පින්තාරු සායම් (=paint).
තින්තිණ[නා.ප්‍ර.] අන් සතු දේ තමාට අයත්බව හැඟවීමේ ලෝබකම; කෑමට ලොල්බව.
තින්දුක[නා.ප්‍ර.] බර මනින මිණුම් විශේෂයක්; කළං තුන.
තින්නූරු, තින්නෝරු[නා.ප්‍ර.] ශිව භක්තිකයින් නළලේ ගෑම සඳහා ගොම පිලිස්සීමෙන් ලබා ගන්නා අළු.
තිනියෙනවා[ක්‍රි.] සෙලවෙනවා; සසල වෙනවා; චලිත වෙනවා; තතනනවා.
තිනෙත්[නා.ප්‍ර.] තුන් ඇසක් ඇත්තා; ඊශ්වර දෙවි.
තිනෙත් පුත්[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියාගේ පුතා; ස්කන්ධ කුමාරයා; කඳ කුමරා.
තිනෙත්රිපු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියාගේ විරුද්ධකාරයා; අනංගයා.
තිපද(පාරිභා.) [වි.] පද තුනක් සහිත. [නා.ප්‍ර.] පද තුනකින් සමන්විත වූව.
තිපල්[නා.ප්‍ර.] අරළු, බුළු, නෙල්ලි යන ඵල වර්ග තුන.
තිපස්තිති[නා.ප්‍ර.] [ති] පසළොස්වක් තිථියක් ඇත්තා; පසළොස්වක දා චන්ද්‍රයා; පුන්සඳ.
තිප්[නා.ප්‍ර.] තිත්; පුල්ලි.
තිප්පළ, තිප්පොළ[නා.ප්‍ර.] හැසිරෙන ස්ථානය; ගැවසෙන ස්ථානය; ඇතැම් සතුන් ලගින තැන.
තිප්පාව(කථා.) [නා.] තරබාරු ගතිය.
තිපාව[නා.] කනප්පුව.
තිපාස[නා.ප්‍ර.] තිබහ.
තිපිටකය[නා.] පිටකත්‍රය; සූත්‍ර, විනය, අභිධර්මය යන පිටක තුන.
තිපු[නා.ප්‍ර.] සුදු ඊයම්.
තිපුර[නා.ප්‍ර.] "මය" නමැති අසුරයා විසින් ආකාශයෙහි රනින් ද වාතයෙහි රිදියෙන් ද පොළවෙහි යකඩින් ද තනන ලද නගර තුන.
තිබහ[නා.] දිය බීමේ දැඩි අවශ්‍යතාව; පවස; පිපාසය.
තිබ්බතය[නා.] ටිබෙට් දේශය.
තිභුවන[නා.ප්‍ර.] කාම, රූප, අරූප, නැතහොත්, ස්වර්ග, මර්ත්‍ය, පාතාල, යන ලෝකත්‍රය.
තිමඬුලු, තෙමඬුලු[නා.ප්‍ර.] දෙදණ හා නාභිය යන තුන් තැන.
තිමද[නා.ප්‍ර.] හස්තීන්ගේ දෙකපොල හා කෝෂය යන තුන් ස්ථානයෙන් වැගිරෙන මදය.
තිම්බරු1. [නා.ප්‍ර.] ගාන්ධර්ව දිව්‍යපුත්‍රයකුගේ නාමය; සුරියවච්චසා නම් දිව්‍යාංගනාවගේ පියා. 2. [නා.ප්‍ර.] තිමිර ගස.
තිමි1. [නා.ප්‍ර.] මුළාව; මෝහය. 2. [නා.ප්‍ර.] සිදුර; බිලය 3. [නා.ප්‍ර.] මහමුහුද; සාගරය. 4. [නා.ප්‍ර.] මුහුදෙහි වෙසෙතැයි කියන විශාල මත්ස්‍යයෙක්.
තිමිර1. [නා.ප්‍ර.] අඳුර; කළුවර. 2. [නා.ප්‍ර.] දෑසෙහි අඳුර ඇති කරන රෝගයක්; ඇස් ඇඳිරිය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇස් වෙදකම සඳහා ගන්නා ඖෂධයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] පැරණි සංගීත භාණ්ඩයක්. 5. [නා.ප්‍ර.] අදියර; පරිච්ඡේදය.
තිමිර පටල1. [නා.ප්‍ර.] අන්ධකාර පටලය; ඝනාන්ධකාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇසෙහි අඳුරු සිවියක් ඇත්තාක් මෙන් දැනීම.
තිමිරගල[නා.] පූර්ව දිශාව නමැති කන්ද; පෙරගිර.
තිමිරපිඞ්ගල, තිමිරපිංගල[නා.ප්‍ර.] ගැඹුරු මුහුදෙහි වෙසෙතැ යි සැලකෙන විශාලතම මත්ස්‍ය වර්ග සතෙන් එකක්.
තිමිරරිපු[නා.ප්‍ර.] අඳුරෙහි සතුරා වන ඉර හෝ සඳ.
තිමිරි ගෙය, තිඹිරි ගෙය[නා.] දරු ප්‍රසූතිය සඳහා වෙන් කළ ගෙය; වැදුම් ගෙය.
තිමිරි, තිඹිරි[වි.] අඳුරු; අන්ධකාර; කළුවර.
තිමිස[නා.] අඳුර.
තිමුව[නා.ප්‍ර.] කූඩැල්ලා; පූඩාවා.
තිඹ[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය, ජලය ආදිය මනින පුරාණ මිම්ම; ලාස් සතරක ප්‍රමාණය.
තිඹිරි සමය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දරු ප්‍රසූතියෙන් පසු මවක් විවේකී ව සිටිය යුතු කාල සීමාව.
තිය, තියා1. [නා.ප්‍ර.] තුන. 2. [නා.ප්‍ර.] බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන රත්නත්‍රය. 3. (ක්‍රිස්ති.) [නා.ප්‍ර.] පියා, පුතා, ශුද්ධාත්මය යන ත්‍රිත්වය.
තියග්ගල1. [නා.ප්‍ර.] හිමාලයෙහි ඇති පොකූණක නාමය. 2. [නා.ප්‍ර.] හිමාලයෙහි ඇති ගල් තලාවක නාමය.
තියටර්, තියෙටර්[නා.ප්‍ර.] නෘත්‍යය; නාට්‍යය.
තියදා[නා.] (අදින්) තුන්වැනි දවස.
තියනෙත්[නා.ප්‍ර.] තිනෙත්; ඇස් තුනක් ඇත්තා; ඊශ්වර දෙවියා.
තියම[නා.] රාත්‍රියෙහි පූර්ව, මධ්‍යම, පශ්චිම යන යාම තුන; තුන් යම.
තියමු රැය[නා.] තුන්යම් රාත්‍රිය; මුළු රැය.
තියවක[නා.] (ජ්‍යෝති.) චන්ද්‍ර මාසයේ පුර පක්ෂයේ හෝ අව පක්ෂයේ හෝ තුන් වැනි දිනය.
තියසක්1. [නා.] ඊශ්වරයා. 2. [නා.] තේජස, උත්සාහය, මන්ත්‍රණය යන ශක්ති තුන, ත්‍රිවිධ ශක්තිය.
තියසක්රුපු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ සතුරා; අනංගයා.
තියැසමිතුරු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවියා ගේ මිතුරා; කුවේරයා.
තියු1. [නා.ප්‍ර.] ස්තුතිය; ගුණ ගායනය. 2. [නා.ප්‍ර.] තීර්ථකයා. [වි.] තියුණු වූ; තීක්ෂ්ණ වූ; තීව්‍ර වූ.
තියුකරු[නා.ප්‍ර.] වන්දි භට්ටයා; ගුණ ගී ගයන්නා.
තියුගී[නා.ප්‍ර.] ස්තුති ගීතිකා; තුති ගී.
තියුණු1. [වි.] ඉතා සියුම් වූ; තීක්ෂ්ණ වූ; ඉතා මුවහත් වූ. 2. [වි.] වහා වැටහෙන. 3. [වි.] තද; දැඩි; චණ්ඩ. 4. [වි.] තුන් ගුණයක් වූ; තෙගුණ. 1. [නා.ප්‍ර.] යකඩ. 2. [නා.ප්‍ර.] උණුසුම; රස්නය. 3. [නා.ප්‍ර.] අගුණ තුන; අගුණත්‍රය.
තියුණු බෙත්ම(පාරිභා.) [නා.] දෙපසට දිය බෙදී යන සේ තියුණු මුදුනින් යුත් කඳුවැටිය (=knife edge divide).
තියුණු ස්වරය(පාරිභා.) [නා.] විනිවිද යන හඬ; තීව්‍ර හඬ (=shrill note).
තියුරුපු[නා.ප්‍ර.] තීර්ථකයන්ගේ සතුරා; බෝධිසත්වයන් වහන්සේ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
තියුලියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් (=thulium).
තිර[වි.] නොවෙනස් ව පවතින; ස්ථාවර. 1. [නා.ප්‍ර.] ස්ථිරබව. 2. [නා.ප්‍ර.] බැඳීම; බන්ධනය. 3. [නා.ප්‍ර.] පොළොව; පෘථිවිය. 4. [නා.ප්‍ර.] කඩතුරාව; ජවනිකාව. 5. [නා.ප්‍ර.] කැමරාවක, සිනමා ප්‍රොජෙක්ටරයක ලෙන්සය තුළින් නිකුත් වන ආලෝක කදම්භයේ ප්‍රතිබිම්බය ලබා ගැනීමට උපකාර වන සුදුපැහැති තලය. 6. [නා.ප්‍ර.] පහන් වැටිය.
තිර නෙරුව[නා.] දොර හා ජනෙල් රෙදිවල උඩ කෙළවර හා ඊට අනුබද්ධ ආම්පන්න පිටට පෙනීම වැළැක්වීමට උළුවහු මුදුනේ සවි කරන ලෑලි කූඩුව (=pelmet).
තිර පෝරුව[නා.] දොරතිර ආදියෙහි වටේට එල්ලෙන රැලි දැමූ රෙදි තීරුව; තිරවල පහළට එල්ලා වැටෙන ලොවිච්චිය.
තිර වස්ත්‍රය[නා.] බලි ආදි ශාන්ති කර්ම පිණිස තුඹස වට කොට බැඳ හැර දැමූ වස්ත්‍රය.
තිර වායුව[නා.] ද්‍රවීභූත අවස්ථාවේ පවතිනවාට වඩා වෙනස් වූ පීඩනයක හා උෂ්ණත්වයක පවත්නා වායුව.
තිරඟි කඳ[නා.] ගොනුන් කර ඇඹීම සඳහා යොදා ගන්නා උපකරණයක නාමය.
තිරච්ඡාන1. [වි.] තිරිසන්: තිරශ්චීන. 2. [වි.] පහත්; ලාමක. [නා.ප්‍ර.] තිරිසන් භාවය; තිරිසන් උපත.
තිරච්ඡාන කථා[නා.බහු.] බෞද්ධ භික්ෂුවක විසින් නොකළ යුතුය යි දැක්වෙන අන්න කතා ආදි දෙතිස් කථා; ස්වර්ග මෝක්ෂ දෙකට බාධක වන කතා.
තිරච්ඡාන යෝනිය[නා.] තිරිසන් ජාතිය; තිරිසන් භාවය.
තිරට්ටුව(කථා.) [නා.] තීරණය; තීන්දුව.
තිරත්නය[නා.] බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන තුන් රුවන; තෙරුවන.
තිරදත්(පාරිභා.) [නා.බහු.] කිරි දත්වලට පසු ව එන දත්; ස්ථිර දත් (=permanent teeth).
තිරප්පුවා[නා.] ඉබාගාතේ ඇවිදින්නා; ස්ථිර වාසයක් නැති තැනැත්තා.
තිරම[නා.] පොළොන්නරු යුගයේ භාවිත වූ කාසි වර්ගයක්.
තිරමානය1. [නා.] තීරණය; නිශ්චය. 2. [නා.] තිර අදින ලද සීමාව.
තිරය1. [නා.] රෙද්දක් වැනි දෙයකින් කරන ආවරණය; කඩතුරාව; ජවනිකාව. 2. [නා.] පහන් වැටිය.
තිරවුර(පාරිභා.) [නා.] ඉඩමක හෝ ගෙයකට හෝ සවි වූ දෙය; ස්ථාපිතය (=fixture).
තිරවුව[නා.] සිහි කල්පනාව; නිනවුව.
තිරශ්චිකාව(පාරිභා.) [නා.] පාෂාණයක අවපාතයට සෘජුකෝණික වූ තිරස් දිසාව (=strike).
තිරශ්චීන[නා.ප්‍ර.] කොන්ද තිරස් ව ඇත්තා; හරස් අතට යන්නා; තිරිසනා.
තිරශ්චීන ශාස්ත්‍රය[නා.] බොරු තර්කය පිහිට කොට ඇති ලෝකායත විතණ්ඩ ශාස්ත්‍රය.
තිරශ්චීනගතයා[නා.] තිරිසන් සතෙකු ව උපත ලැබූ සත්ත්වයා; තිරිසනා.
තිරශ්චීනයා1. [නා.] තිරිසන් ආත්ම භාවය ලැබූ ප්‍රාණියා; තිරිසනා. 2. [නා.] තිරිසනකු මෙන් පහත් ගති පැවතුම් ඇත්තා; අධමයා.
තිරසර, තිරසාර[වි.] අතිශයින් ස්ථිර; ස්ථිරසාර.
තිරස්[වි.] හරස්; හරහට සිටි; පොළොවට සමාන්තර. [නා.ප්‍ර.] අන්තර්ධානය; නොපෙනී යාම; අතුරුදහන් වීම.
තිරස් අක්ෂය1. [නා.] ක්ෂිතිජයට සමාන්තර ව විහිදෙන සේ සැලකෙන රේඛාව. 2. [නා.] ප්‍රස්තාර ඇඳීමේ දී හරස් අතට අඳින ප්‍රධාන රේඛාව.
තිරස් ඒකාධිකාරය[නා.] එක වර්ගයේ භාණ්ඩ නිපදවන ආයතන කීපයක් සංවිධානය වී හිමි කර ගන්නා තනි අයිතිය.
තිරස් පරාසය[නා.] යම් ලක්ෂ්‍යයක සිට වස්තුවක් ප්‍රක්ෂේපණය කළ විට ඒ වස්තුව පොළොවට පතිත වන ස්ථානයත් ආරම්භක ස්ථානයත් අතර දුර.
තිරස් රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් පෘෂ්ඨයක හරස් අතට අඳින ලද රේඛාව; ඇසින් බලන කල අවකාශයෙහි හරස් අතට ඇති සේ සැලකෙන රේඛාව (=horizontal line).
තිරස් ව්‍යාකෘතිය(පාරිභා.) [නා.] චතුරස්‍රයක් සමාන්තරාස්‍ර වන්නාසේ වස්තුවක සමාන්තර අංශක සමාන්තර ව තිබියදී හරස් අතට ඇල වී හැඩය වෙනස් වීම (=horizontal shear).
තිරස් විභේදය(පාරිභා.) [නා.] පාෂාණ පත්ලෙහි ඇති වන විවිධ පීඩන නිසා තිරස් ව පිහිටි පාෂාණ පෙළක හරස් අතට සිදු වන බිඳුම හෝ පිපිරීම (=tear fault).
තිරස් සංයෝජනය(පාරිභා.) [නා.] එක ම කර්මාන්තයේ යෙදී සිටින සමාගම් සමූහයක් අතර ඇති වන ඒකාබද්ධතාව (=horizontal combination).
තිරස් ස්තර(පාරිභා.) [නා.බහු.] පාෂාණ ස්කන්ධයක හෙවත් විශාල ගලක සිරස් කැපුමක දක්නට ලැබෙන හරස් අතට විහිද යන ස්තර; පාෂාණ තට්ටු.
තිරස්කඩ[නා.] හරස් අතට කැපූ කොටස.
තිරස්කරණීය1. [නා.] කඩතුරාව; තිරය. 2. [නා.] මඩුවක් වටා බැඳි පිට මඩුව.
තිරස්කාරය[නා.] නින්දාව; අපහාසය; අවඥාව.
තිරස්කෘත[වි.] හරස් කරන ලද; මුවහ කරන ලද.
තිරස්තලය[නා.] ක්ෂිතිජයට සමාන්තර ව විහිදෙන සේ සැලකෙන රේඛාව.
තිරසේවායා[නා.] සේවය සඳහා බැඳී සිටින යුද සෙබළා.
තිර්යක්[වි.] හරස්; ඇල වූ; තිරස්. [නා.ප්‍ර.] තිරිසන් අපාය; තිරිසන් ගතිය; තිරිසන් සත්ත්ව ලෝකය.
තිර්යක් මහාන්ත්‍රකය[නා.] ආමාශයට යටින් උදරයෙහි ඉහළ කොටස හරහට වැටී ඇති මහා බඩවැලේ දෙවැනි කොටස; වෘහන්ත්‍රය.
තිර්යක් විඛණ්ඩනය[නා.] ඇතැම් ජීවියකු හරස් අතට කැඩී යෑමෙන් සිදු වන අලිංගික ප්‍රජනක ක්‍රමය.
තිර්යග්ගත[වි.] තිරිසන ආත්ම භාවයෙහි උපන්; තිරිසන් බවට පැමිණි.
තිරි1. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතිරිය; ඇතිරිල්ල 3. [නා.ප්‍ර.] හීතණ. [වි.] තුන් ආකාර වූ; ත්‍රිවිධ.
තිරිංක බැම්ම[නා.] (වෛද්‍ය.) ලේ ගැලීම නතර කිරීමට නහර හිරවන සේ යොදන තිරිංගය.
තිරිංග කඳ[නා.] හරස් අත් කියතෙන් දැව ඉරීමේ දී ඒවා හිර කර තබා ගැනීමට යොදා ගන්නා තිරිංගයකින් තද කළ හැකි දැවමුවා උපකරණය.
තිරිංගය1. [නා.] බැම්මක රැහැන් එකට ඇඹරෙන කරකැවීමෙන් හිර කිරීම සඳහා රැහැන් දෙපොටට හෝ ගැටයට හෝ අතරින් දමා ගන්නා දණ්ඩ. 2. [නා.] වාහන එන්ජින් ආදියේ ගමන් වේගය හෝ චලනය අඩු කිරීමට හෝ නැවැත්වීමට ඉවහල් වන පරිදි රෝදවලට කෙළින් සම්බන්ධ වන සේ සවිකර ඇති උපකරණය. 3. [නා.] ලේ ගැලීම වැළැක්වීමට රුධිරනාළ හිර කිරීමට යොදා ගන්නා උපකරණය.
තිරික්කලය[නා.] තනි ගොනකු බඳින බක්කිය රහිත කුඩා කරත්ත විශේෂය.
තිරිඟු[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන වශයෙන් සෞම්‍ය කලාපයේ රටවල වැවෙන ප්‍රධාන ධාන්‍ය වර්ගයක්; ගෝධූම.
තිරිඟුව[නා.] මා දැලක ලණු දැල් කොටස සහ නූල් දැල් කොටස එකට සම්බන්ධ කරන ගැටය.
තිරිත්තම[නා.] සිරිත් විරිත් පිළිවෙළ; ගැළපෙන විධිය.
තිරිත්තිය, තිරිත්තුව(කථා.) [නා.] තෘප්තිය.
තිරින්දාදිය, තිලින්තාඩිය, තිලින්දාඩිය[නා.] යාඥා කිරීමේ කාලය ඇඟවීමට සවස් කල පල්ලියේ නාද කරන ඝණ්ටාව.
තිරිප්පුව(කථා.) [නා.] පිටුපසට හෝ පැත්තට හෝ කරකැවී කෙළින් සිටින සේ ගසන පිනුම.
තිරිමාරුව(කථා.) [නා.] මනමාලියකගේ කොණ්ඩයේ ගසන පනාව.
තිරිය[නා.] නොවිහිදුණු ළපැටි තේ දලුව; අරම්බුව.
තිරියක්[වි.] හරස් අතට පිහිටි; හරස්. [නා.ප්‍ර.] තිරිසන් අපාය; තිරිසන් ලෝකය.
තිරිසනා[නා.] තිරශ්චිනයා.
තිරිහං, තිරිහන්1. [වි.] තරුණ; ඉලන්දාරි; ගැටවර; යොවුන්. 2. [වි.] පහත්.
තිරු කරනවා[ක්‍රි.] හිර කරනවා; වට කරනවා.
තිරුනූරු අළු, තිරුනූර් අළු[නා.ප්‍ර.] ශිව භක්තිකයන් ශුද්ධ වස්තුවක් ලෙස සලකන, නළලේ ගෑම සඳහා ගොම පිලිස්සීමෙන් ලබාගන්නා අළු.
තිරෝකුඩ්ඩ ප්‍රාතිහාර්යය[නා.] බිත්ති පර්වත ආදිය විනිවිද යෑමේ පෙළහර.
තිරෝකුඩ්ඩ සූත්‍රය[නා.] ඛුද්දකපාඨයෙහි ඇතුළත් සූත්‍රයක් වන මෙය බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් බිම්බිසාර රජතුමන්ට, මළවුන්ට පින්පෙත් දීම පිළිබඳ කරුණු අන්තර්ගත කොට දේශනා කරන ලද්දකි.
තිරෝධානය[නා.] ආවරණය; පියන; වැස්ම; මුවාව.
තිරෝභාවය[නා.] මුවහ වීම; නොපෙනී යෑම.
තිල1. [නා.ප්‍ර.] තල නම් ධාන්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] ශරීර අභ්‍යන්තරයෙහි අක්මාවට ආසන්න ව පිහිටි අවයවයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] කුඩා ලපය.
තිලක1. [නා.ප්‍ර.] ශරීරාලංකාරය සඳහා නළලෙහි තබන වර්ණවත් කුඩා සලකුණ. 2. [නා.ප්‍ර.] උපන් ලප විශේෂයක්. 3. [නා.ප්‍ර.] සමෙහි ඇති වන ආබාධයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] ශරීර අභ්‍යන්තරයෙහි පිහිටි දලබුව හෙවත් පූයාශය නම් අවයවය.
තිලකවාදියා[නා.] වාද කිරීමෙහි අග තැන්පත් තැනැත්තා.
තිලකා[නා.ප්‍ර.] තලතෙල්.
තිලකාභරණය[නා.] නළලට ආභරණයක් වශයෙන් තබන තිලකය.
තිලකායමාන[වි.] තිලකයක් වැනි වූ; තිලකයක් හා සමාන වූ.
තිලකුණු[නා.බහු.] සංස්කාර ධර්මවල අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන ලක්ෂණ තුන.
තිලකුසුම[නා.] තලමල; තිලපුෂ්පය.
තිලට[නා.ප්‍ර.] තල ඇටයක් හෙවත් වී ඇටයකින් නවයෙන් පංගුවක් පමණ වූ බර ප්‍රමාණය.
තිලවාහය[නා.] ගැලකින් ගෙන යා හැකි තල ප්‍රමාණය.
තිල්ල1. [නා.] තණ, පුළුන්, ලොම් ආදිය ඇතුළු කොට පිළියෙල කරගත් කොට්ට, මෙට්ට ආදිය. 2. [නා.] ඇතිරිල්ල.
තිලිඟු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) පුරුෂ, ස්ත්‍රී, නපුංසක යන ලිංග තුන; ලිංගත්‍රය.
තිලිය1. [නා.] බඳුන; තලිය. 2. [නා.] සමාන කිරීම; සැසඳීම.
තිලොව[නා.] කාම, රූප, අරූප නොහොත් ස්වර්ග, මර්ත්‍ය, පාතාල යැයි හෝ සත්ත්ව, සංස්කාර, ආකාශ යැයි හෝ දේව, මනුෂ්‍ය, නාග යැයි හැඳින්වෙන තුන්ලොව; ලෝකත්‍රය; ත්‍රිභූවන; තිලෝකය.
තිලෝගුරු[නා.ප්‍ර.] තුන් ලොවට ම ඇදුරු වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ.
තිලෝතලය[නා.] කාම රූප අරූප යන තුන් ලෝකය.
තිලෝනා[නා.ප්‍ර.] තුන් ලොවට නායක වූ උත්තමයාණන් වන බුදුරජාණන් වහන්සේ.
තිවංක[වි.] වක් තුනක් ඇති; දෙදණ, උකුළ, බෙල්ල යන තුන් තැනින් නැමුණු.
තිවග1. [නා.ප්‍ර.] ධර්ම, අර්ථ, කාම යන සම්පත් තුන. 2. [නා.ප්‍ර.] කරාබු, වසාවාසි, සාදික්කා යන බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය තුන. 3. [නා.ප්‍ර.] ධනය, ස්ත්‍රිය, ධර්මය යන සම්පත් තුන. 4. [නා.ප්‍ර.] තිදෙනකු ගෙන් යුත් සමූහය; ත්‍රිවර්ගය.
තිවඞ්ගික1. [වි.] සිත, කය, වචනය යන අංග තුනෙන් යුත්. 2. [වි.] පීති, සුඛ, ඒකග්ගතා යන අංග තුනෙන් යුත්.
තිවට1. [නා.ප්‍ර.] පැවතුම් තුන; කර්ම, ක්ලේශ, විපාක යන තුන් වටය. 2. [නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා. 3. [නා.ප්‍ර.] විශ්ව කර්ම දිව්‍ය පුත්‍රයා.
තිවන්[නා.ප්‍ර.] වර්ණ තුනක් ඇත්තා හෙවත් ගිරවා.
තිවිජ්ජා[නා.ප්‍ර.] පුබ්බේනිවාසානුස්සති, දිබ්බචක්ඛු, ආසවක්ඛය යන ඥාන තුන.
තිවුණු1. [වි.] තීක්ෂ්ණ; තියුණු; මුවහත්. 2. [වි.] බලවත්; දැඩි.
තිවෘත්තය[නා.] ක්ලේශ, කර්ම, විපාක යන තුන එකිනෙකා ඩැහැ ගනිමින් පරිවර්තනය වීම.
තිෂ්‍ය1. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමය අනු ව අටවෙනි මාසය; දුරුතු මාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] ලෝකය පිළිබඳ වර්තමාන යුගය; කලියුගය. [වි.] භාග්‍ය සම්පන්න; වාසනාවන්ත.
තිසක්1. [නා.ප්‍ර.] චක්ෂු හෙවත් ඇස් තුනක් ඇති තැනැත්තා; ඊශ්වරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] පාලකයකුට තිබිය යුතු පෞද්ගලික ශක්තිය, අණසක පැවැත්වීමේ ශක්තිය හා දඬුවම් පැමිණවීමේ ශක්තිය යන ත්‍රිවිධ ශක්තිය.
තිසමුට්ඨානක, තිසමුට්ඨානික[වි.] චිත්ත, ඍතු, ආහාර යන හේතු තුනෙන් උපන්.
තිසර1. [නා.ප්‍ර.] තුන් පටකින් යුතු මුතු වැළ. 2. [නා.ප්‍ර.] ශ්වේත හෙවත් සුදු හංසයා. [වි.] උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ; උසස්.
තිසරඟන[නා.] ශ්වේත හංස ධේනුව.
තිසරණ[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන රත්න තුන; තෙරුවන; තුන්සරණය.
තිසරපට1. [නා.] තුන්පටකින් යුත් මුතුමාලය; හංස පේළියකින් යුත් මාලය. 2. [නා.] හංස රූප සහිත අලංකාර රෙදිකඩ.
තිසලාදුව(කථා.) [නා.] උඩඟුව; අහංකාර.
තිස් ඇඳිරිය(කථා.) [නා.] තිස් අවුරුදු වයසෙහිදී ඇස්වල ඇතිවන පෙනීමේ දුර්වලකම.
තිස්පැය[නා.] සිංහල පැය ගණන අනු ව පැය තිහක කාලය; දවසින් අර්ධයක්.
තිස්මැඬිල්ල[නා.] භික්ෂුවරයකුගේ සිවුරක කඩ හෙවත් කොටස්.
තිසැරුම, තිසෑරුම(කථා.) [නා.] ක්ලාන්තය; විඩාව; අධික වෙහෙස.
තිසුම්[නා.ප්‍ර.] සතුට; සන්තෝෂය.
තිසුලත්[නා.ප්‍ර.] ත්‍රිශුලායුධයක් අතෙහි ඇත්තා හෙවත් ඊශ්වරයා; ශිව.
තිසුල්1. [නා.ප්‍ර.] උල් තුන. 2. [නා.ප්‍ර.] උල් තුන ඇති ආයුධය; ත්‍රිශූලය. 3. [නා.ප්‍ර.] පද්‍ය පාදයක අක්ෂර ත්‍රිශූලය රූප සටහන අනුව යෙදිය හැකි යමක විශේෂය.
තිහිණි, තිහිණු[වි.] තීක්ෂ්ණ.
තිහිරි[වි.] පට; කෞශේය. [නා.ප්‍ර.] තිරීටක හෙවත් රිටි ගසෙහි කෙඳි හෝ පට්ටා; රිටි සුඹුළු.
තිහිරිපක්[නා.ප්‍ර.] පට පණුවන් විසින් තනනු ලබන කෝෂය; කෘමි කෝෂය.
තිහිරිපිළි[නා.ප්‍ර.] පට නූලෙන් වියූ රෙදි; කොසෙය්‍ය වස්ත්‍ර.
තිහේතුක[වි.] අලෝභ, අදෝස, අමෝහ යන කුසල මුල් තුනෙන් යුක්ත වූ.
තිළි[නා.ප්‍ර.] සතුට; සන්තෝෂය.
තිළිණය[නා.] තෑග්ග; ත්‍යාගය; පරිත්‍යාගය.
තිළිය1. [නා.] ඇඳ පුටු ආදිය මත අතුරන පිළිය; ඇතිරිය; ආස්තරණය. 2. [නා.] මෙට්ටය; ගුදිරිය; කූලිච්චම.
තීක්ෂ්ණ1. [වි.] මුවහත්; සියුම්; තියුණු. 2. [වි.] වහා වැටහෙන; විනිවිද දකින; විශාරද; විචක්ෂණ. 3. [වි.] බලවත් තේජසට පත් කළ; ප්‍රබල. 4. [වි.] වේගවත්; ජව සම්පන්න; ශීඝ්‍ර. 5. [වි.] සැර; කටුක; තදබල.
තීන්[නා.ප්‍ර.] තේවල ඇති ශරීරය ප්‍රාණවත් කරන පදාර්ථය.
තීන්තමඩිය[නා.] ඇතැම් ශීර්ෂ පාදිකයන්ගේ ගුදය අසලින් ආහාර මාර්ගයට විවෘත වන තද දුඹුරු පැහැ වර්ණකයක් ස්‍රාවය කරන ග්‍රන්ථිය.
තීන්දුව1. [නා.] යම් ප්‍රශ්නයක් පිළිබඳ අවසාන තීරණය; අවසාන නිගමනය; විනිශ්චය. 2. [නා.] අවසානය; නිමාව.
තීරක ඡන්දය(පාරිභා.) [නා.] අවසාන තීරණය කෙරෙහි බලපාන ඡන්දය; පක්ෂ විපක්ෂ ගණන සමාන වූ කල තීරණයක් දීම සඳහා ගැනෙන අමතර ඡන්දය; තීරණාත්මක ඡන්දය.
තීරක දිවුරුම(පාරිභා.) [නා.] අධිකරණ විනිශ්චය ආදියෙහි දී තීරණයට වහල් වන දිවුරුම; නඩු තීන්දුවට පදනම් කරගන්නා දිවිරීම; තීරණාත්මක සපථය.
තීරකය[නා.] තීරණය කරන්නා හෙවත් තීරකයා විසින් දෙනු ලබන අවසාන විනිශ්චය.
තීරකයා1. [නා.] අවුලකට යොමු වූ කරුණු බේරුම් කරනු සඳහා තීරණය දෙන තැනැත්තා. 2. [නා.] තරග විනිශ්චයකරුවා.
තීරණ ආඥාව[නා.] විනිශ්චය ඇතුළත් නියෝගය; තීන්දු නියෝගය.
තීරණ නීතිය[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තීරණ පදනම් කරගෙන ඇති වන නීතිය; නීතිය වශයෙන් අනාගතයෙහි වලංගුවන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ තීන්දුව.
තීරණ සාක්ෂිය[නා.] තීරණාත්මක නිගමනයකට හෙවත් අවසාන විනිශ්චයකට බැස ගැනීමට උපකාර වන සාක්ෂිය.
තීරණය[නා.] විනිශ්චය; නිගමනය; තීන්දුව.
තීරභූමි[නා.ප්‍ර.] ගංගා ඇළ දොළ ආදි ජලාශ අසල බිම්; ඉවුරු බිම්.
තීරය1. [නා.] මුහුදු ගංගා ඇළ දොළ ආදි ජලාශ දෙපස බිම් තීරුව; ඉවුරු බිම; වෙරළ. 2. [නා.] දාරය; සිහින් දිග පටිය. 3. [නා.] පුවත්පත් පිටු උඩ සිට පහළට වශයෙන් බෙදා ඇති සිහින් දිග පටිය; තීරුව.
තීරලේඛා[නා.ප්‍ර.] ඉවුරු පෙළ; ඉවුරු පන්තිය.
තීර්ථ1. [නා.ප්‍ර.] ගංගා ඇළ දොළ ආදියෙන් එගොඩ මෙගොඩ වන ස්ථානය; තොට; තොටුපළ. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙසැට මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය. 3. [නා.ප්‍ර.] කෙත; කුඹුර. 4. [නා.ප්‍ර.] ශාස්ත්‍රය. 5. [නා.ප්‍ර.] උපාය. 6. [නා.ප්‍ර.] ඍෂීන් සේවනය කළ ජලය. 7. [නා.ප්‍ර.] (බ්‍රාහ්මණයන්ගේ පාප ප්‍රවාහය කරන) පවිත්‍ර ස්ථානය. 8. [නා.ප්‍ර.] උපාධ්‍යායයා.
තීර්ථංකරයා[නා.] සංසාරයෙන් එතෙරට ගිය බව කියන හෝ සිතන මිථ්‍යා දෘෂ්ටිකයා; ජෛන ශාස්තෘවරයා.
තීර්ථක[වි.] මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය ගත්; මිසදිටු.
තීර්ථක පාෂාණ්ඩයා[නා.] තීර්ථක මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය වැලඳ ගත් පුද්ගලයා.
තීර්ථක මථනය[නා.] මිථ්‍යා ලබ්ධිය වැලඳ ගත් අය මර්දනය කිරීම; තීර්ථකයන් මැඬලීම.
තීර්ථකයා[නා.] දෙසැට මිථ්‍යා දෘෂ්ටි අතුරෙන් කිසියම් දෘෂ්ටියක් පිළිගෙන පැවිදි වූ තැනැත්තා.
තීර්ථායතනය[නා.] තීර්ථකයන් වසන ආශ්‍රමය; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිකයන්ගේ ආරාමය.
තීරිත[වි.] තීරණය කළ; නිගමනයට පැමිණි; තීන්දු කළ.
තීරු ගාස්තුව[නා.] රටකින් රටකට භාණ්ඩ ගෙන ඒමේ දී හෝ යැවීමේ දී රජය හෝ ප්‍රාදේශීය මණ්ඩලයක් විසින් අය කරනු ලබන ගාස්තුව; ආනයන අපනයන සඳහා අය කෙරෙන බද්ද; තීරු බද්ද.
තීරු බද්ද[නා.] ආනයන හා අපනයන සඳහා අය කරනු ලබන ගාස්තුව; තීරු ගාස්තුව.
තීරු විල[නා.] තීරුවක් හෝ පටියක් හෝ ආකාරයෙන් පිහිටි විල.
තීරුව1. [නා.] දික් අතට විහිදෙන හා බිම් කොටස; දිගපටිය. 2. [නා.] අයින; අයිනේ පිහිටි පටිය. 3. [නා.] පුවත්පත් ආදියෙහි පිටු උඩ සිට පහළට වශයෙන් බෙදා ඇති හීන් දිග පටිය. 4. [නා.] තීරු ගාස්තුව.
තීව්‍ර[වි.] තියුණු; කටුක; කර්කශ.
තීෂ්ණාග්නිය[නා.] පිත වැඩිකම නිසා හට ගන්නා අධික බඩගින්න; ජඨරාග්නිය.
තුඟු, තුංග[වි.] උස් වූ; ඉහළට ගිය; උත්තුඞ්ග.
තුච්ඡ වෙනවා[ක්‍රි.] සැහැල්ලු බවට පත් වෙනවා; නිස්සාර වෙනවා.
තුච්ඡපුරුෂයා[නා.] ගුණ ධර්මයන්ගෙන් තොර වූ තැනැත්තා; හිස් තැනැත්තා; මෝඝ පුරුෂයා.
තුට, තුටු[වි.]කැමති වූ; සතුටු වූ; සෑහීමට පත්; සොම්නසින් යුත්.
තුට්ටුව[නා.] පණමකින් හතරෙන් පංගුවක අගයෙන් යුත් පැරණි කාසියක්; සත එකහමාර; කාකිණිය.
තුට්ටුවට යනවා[ක්‍රි.] තත්ත්වය හෝ අගය හෝ ඉතා පහත වැටෙනවා.
තුටු පඬුර[නා.] සතුටින් දෙන දෙය; තෑග්ග; පරිත්‍යාගය.
තුටු පහටු[වි.] ඉතා සතුටු වූ; ප්‍රීති වූ.
තුඩ1. [නා.] කුරුල්ලන්ගේ හොට; පක්ෂීන්ගේ මුඛයෙහි උල් කෙළවර; චංචුව; තුණ්ඩය. 2. [නා.] කට; මුඛය. 3· [නා.] උලක මුදුන; කෙළවර. 4. [නා.] දත; දළය. 5. [නා.] මුහුණ. 6. (පාරිභා.) [නා.] නළයක විවෘත ව ඇති උල් වූ කොන; කෙමිය (=nozzle). 7. [නා.] චාප දෙකක් කැපෙන තැන ඇති වන පොදු ලක්ෂ්‍යය (=cuspidal point). 8. (පාරිභා.) [නා.] එක් කොනකින් ගොඩබිමට සම්බන්ධ වී මුහුදට නෙරා ගිය පටු දික් වැලි හෝ පස් වැටිය; තුඩුව (=spit).
තුඩ තුඩ[ක්‍රි.වි.] මුවක් පාසා; හැමදෙනා අතර කියැවෙන.
තුඩ පහුර[නා.] සපා කෑම වැළැක්වීමට බල්ලන්ගේ හොම්බට දමන මුකවාඩම; මුක්කච්චිය.
තුඩපත, තුඩපොත, තුඩුපොත1. [නා.] සිංහල රාජ සමයෙහි ඉඩමක් හෝ යම් ස්ථානයක අයිතිවාසිකම පවරා රජුන් හෝ රාජකීයයන් විසින් දෙනු ලැබූ තල් පතක ලියූ ඔප්පුව; පූජා කිරීම්, නිරවුල් තීරණ හෝ විනිශ්චය පනත් ඇතුළත් ලියවිල්ල. 2. [නා.] රජුගෙන් ලත් සන්නසක් නැති කල රාජකීය නිලධරයන් විසින් දෙනු ලබන පිටපත.
තුඩවැඩි[වි.] අහංකාර; පුරසාරම් දොඩන; දොඩමලු.
තුඩාව1. [නා.] කණ මීමැස්සන් විසින් සාදනු ලබන මීයේ මුවදොර; කණමීමැස්සන් ඇතුළු වන හා පිටවන සිදුර. 2. [නා.] කම්මල් උදුනේ කට; කම්මලේ ගිනි උදුනේ මුව දොර.
තුඩිය[නා.] මැණික් ගලක පැහැය; මැණික් ඌරුව.
තුඩු කරනවා1. [ක්‍රි.] උල් කරනවා; මුවහත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] යමක් කිරීමට මානනවා; අයථා උපක්‍රම දරනවා.
තුඩු දෙනවා1. [ක්‍රි.] කිසියම් අරමුණක් වෙත ළං කරනවා. 2. [ක්‍රි.] මුහුණත මතු කරනවා; කොන් උඩු අතට හරවනවා. 3. [ක්‍රි.] හේතු වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] හොට ළං කරනවා.
තුඩු පුටය[නා.] හොටෙහි තුඩ; හොටය.
තුඩුව1. [නා.] මුහුදට හෝ විලකට හෝ නෙරාගිය බිම් කොටස. 2. (පාරිභා.) [නා.] ඉස්සීම සඳහා හෝ චලනය නවතාලීම සඳහා හෝ යෙදෙන කොටසක පිටට නෙරා ආ කුඩුම්බිය; දිවත.
තුඩුහිරි වියමන(පාරිභා.) [නා.] දෙපසකින් එන හිරි රේඛා දෙකක් එක් තැනක දී හමුව තුඩු සෑදෙන සේ විවීම.
තුණ්ඩ කශේරුකාව[නා.] කොඳු ඇට පෙළෙහි කෙළවර කොටස.
තුණ්ඩ කාටිලේජය[නා.] තුඩක් වැනි කාටිලේජය; තුඩක ආකාරය ඇති සම්බන්ධ පටකය.
තුණ්ඩම[නා.] කෑල්ල; කැබැල්ල.
තුණ්ඩය1. [නා.] කුරුලුහොට; චඤ්චුව. 2. [නා.] ගව ආදින්ගේ හොම්බ. 3. [නා.] කට; මුඛය. 4. [නා.] මුදුරුමැසි ආදින්ගේ දිග තුඩ. 5. [නා.] ගස්වැල් ආදියෙහි උල්වූ නෙරුම.
තුණ්ඩාග්‍රය1. [නා.] මදුරුමැසි පක්ෂි ආදීන්ගේ තුඩෙහි අග. 2. [නා.] තොල් අග.
තුණ්ඩාවාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පක්ෂි තුඩ තුළ වූ උඩු-යටි හනුවල ඝන ආවරණය.
තුණ්ඩිකාව[නා.] පෙකණිය; නාභිය.
තුණ්ඩිබෙර[නා.ප්‍ර.] මැදින් මහත් වූ දෙකොණ සිහින් බෙර; උණ්ඩි බෙර.
තුණ්ඩිල1. [වි.] කටු සහිත; කටු ඇති; නෙරුණු තුඩක් තිබෙන. 2. [වි.] ඉදිරියට නෙරා ගිය නාභියකින් යුතු. 3. [වි.] ඉතා තදින් කථා කරන; රළු වදන් පවසන.
තුණ්ඩිලයා1. [නා.ප්‍ර.] නෙරුණු නාභියක් ඇත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] රළු ලෙස කථා කරන්නා. 3. [නා.ප්‍ර.] ගිරවා.
තුණ්ඩු අදිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමක් තීරණය කර ගැනීමට කුසපත් අදිනවා.
තුණ්ඩුව1. [නා.] යම් කිසිවක් සටහන් කළ කුඩා පත්‍ර කැබැල්ල. 2. [නා.] සීට්ටුව; කුසපත.
තුඬැතියා[නා.] කට ඇති තැනැත්තා; මුව ඇත්තා.
තුත්තනාගම්[නා.ප්‍ර.] නිලට හුරු සුදු ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්; සින්ක්.
තුති1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රශංසා කිරීම; ස්තුතිය; ගුණ වර්ණනාව. 2. [නා.ප්‍ර.] කැබලිත්තක් පාදයෙන් විදිමින් කරන ක්‍රීඩාවක්.
තුතු කරනවා[ක්‍රි.] සිහින් කැබලිවලට කඩා බිඳ දමනවා; සුනු විසුනු කරනවා.
තුතුව, තුත්ත1. [නා.] ලෝහ උණු කරන කෝව; උදුන. 2. [නා.] තරාදි තටුව. 3. [නා.] අර්ධ ගෝලාකාර තැටිය. 4. [නා.] හෙණ්ඩුව; කුන්තායුධය.
තුදා කරනවා[ක්‍රි.] අංකුස ආදියෙන් අනිනවා.
තුදු[නා.ප්‍ර.] සිනාව; හාසය.
තුදුර, තුදුරු[නා.ප්‍ර.] දහ හතර; තුදුස.
තුදුස්බත්[නා.බහු.] සඟ බත, උද්දේස බත ආදි භික්ෂූන්ට කැපයැ යි බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් අනුදැන වදාළ ආහාර දාන දහහතර.
තුදුස්වක[නා.] චන්ද්‍ර මාසයක අමාවකින් හෝ පසළොස්වකින් පසු දහහතර වැනි දිනය; පුර පසළොස්වකට හෝ අවපසළොස්වකට පෙර දින.
තුන1. [නා.] එම සංඛ්‍යාව සහ ඉලක්කම. 2. [නා.] යොත; රැහැන; හුය.
තුනටිය[නා.] කොඳු ඇට පෙළ හා උකුළු ඇටය එක් වුණු සන්ධි ස්ථානය.
තුනත්ත, තුනැත්ත[නා.] කුඹුරක නියරවල් තුනක් එක් වන බිම් කණ්ඩිය; තුන් නියරක් එක් වූ මුල්ල.
තුනපහ[නා.ප්‍ර.] ව්‍යඤ්ජන රසවත් කිරීම ආදිය පිණිස යොදන කුළුබඩු මිශ්‍රණය.
තුනවි[නා.ප්‍ර.] ඇඳුම් මහන්නා; සන්නාලියා; තුනහයා.
තුන් අඩිය(කථා.) [නා.] නැටුම් පුහුණුවෙහි තුන්වන හරඹය හෙවත් උඩරට නැටුමෙහි ගොඩ හරඹ දොළහ සහ පා හරඹ දොළහ.
තුන් ඉරියව්ව[නා.] ඉඳීම, සිටීම, සක්මන් කිරීම යන ඉරියවු තුන.
තුන් ඍතුව[නා.] හේමන්ත, ගිම්හාන, වස්සාන යන ඍතු තුන.
තුන් කුළුඳුල්(කථා ) [වි.] කුලුඳුල් මව්පිය දෙදෙනකුට ද, ඔවුන්ට ලැබෙන කුලුඳුල් දරුවා ද යන කුලුඳුල් තුනක් එක් වූ; තුන්වැනි වරට කුලුඳුල් වූ.
තුන් තිරවුව[නා.] ඇසීමෙන්, දැකීමෙන් හා කිරීමෙන් දැන යමක් නිශ්චය කිරීම.
තුන් තේරවිල්ල1. [නා.] (කථා.) වචන දෙකක අර්ථය වෙන වෙන ගෙන එය ආපසු පද පෙරළි බසින් පැවසූ විට ලැබෙන අර්ථය; තුන් පියවරකින් විසඳිය යුතු ප්‍රහේළිකාව. 2. [නා.] සැඟවුණු අර්ථය ඇති ප්‍රකාශය; යමක් වක්‍රව කීම.
තුන් දණ්ඩය[නා.] කාය දණ්ඩ, වාග් දණ්ඩ, මනෝ දණ්ඩ යනුවෙන් ජෛනාගමෙහි දැක්වෙන කර්ම තුන.
තුන් පිටකය[නා.] ප්‍රථම ධර්ම සංගායනාවේ දී බුද්ධ ධර්මය බෙදන ලද විනය, සූත්‍ර, අභිධර්ම යන පිටක තුන.
තුන් භවය[නා.] සත්වයන් උපදනා කාම, රූප, අරූප යන භව තුන.
තුන් මඬුල්ල[නා.] දෙදණ හා නාභිය යන මණ්ඩල තුන.
තුන් වට්ටම(කථා.) [නා.] තුන්වාරය; තුන්විට.
තුන් සිංහලය[නා.] පුරාණ ලංකාවේ වූ රුහුණු, මායා, පිහිටි යන රටවල් තුන.
තුන් සුසිරි[නා.ප්‍ර.] කාය, වාක්, මනඃ යන ත්‍රිවිධ සුචරිතය.
තුන්ඉරි කාරයා[නා.] ලේනා.
තුන්කත[නා.] භාර්යාවන් තිදෙනකු ඇති තැනැත්තා; ශිව දෙවියා.
තුන්කම[නා.] කාය, වාග්, මනෝ යන කර්ම තුන.
තුන්කල1. [නා.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන කාල තුන. 2. [නා.] හේමන්ත, ගිම්හාන, වස්සාන යන ඍතු තුන. 3. [නා.] වයස, දිනය, රාත්‍රිය ආදියෙහි මුල මැද අග යන අවස්ථා තුන. 4. [නා.] දන් දීමේ දී පූර්ව, මුඤ්චන, අපර යන චේතනාවල අවස්ථා තුන.
තුන්කැලැති[නා.බහු.] ස්ත්‍රීන්ගේ නාභිය ආසන්න උදර ප්‍රදේශයෙහි පිහිටන රැළි තුන; තෙවලිය.
තුන්කුදය[නා.] දෙදණ, උකුළ, බෙල්ල යන තුන් තැනෙහි නැමීම.
තුන්කුළු[නා.ප්‍ර.] මහමෙර දරා සිටිතැයි සැලකෙන පර්වත තුන.
තුන්කොන[නා.] (ජ්‍යෝති.) දළ කේන්ද්‍රයෙහි නොහොත් තත්කාල කේන්ද්‍රයෙහි කේන්ද්‍රස්ථාන සමඟ සෑදෙන ත්‍රිකෝණ.
තුන්ගිනි[නා.බහු.] සත්ත්වයා පීඩාවට පත් කරන රාග, ද්වේෂ, මෝහ යන ගිනි තුන.
තුන්තරම[නා.] උත්කෘෂ්ඨ, මධ්‍යම, මෘදුක යන තෙළෙස් ධූතාංග පිරීමේ තත්ත්ව තුන.
තුන්තරා බෝධිය[නා.] සියලු කෙලෙසුන් නසා නිවන අවබෝධයට උපයෝගී වන බුදු පසේබුදු, මහරහත් යන තුන් වැදෑරුම් බෝධි.
තුන්තරාගමන1. [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ ඍද්ධිමතුන්ට පමණක් විශේෂ වූ පොළෝ කිමිද යන ගමන, අහසින් යන ගමන, ප්‍රකෘති ගමන, යන ගමන් ක්‍රම තුන. 2. [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ ලංකාවට වැඩි ගමන් තුන.
තුන්තලය1. [නා.] ලෝකතුන; ආකාශතලය, මහීතලය, රසාතලය යන තලත්‍රය. 2. [නා.] දිව්‍ය, මනුෂ්‍ය, නාග යන තුන් ලොව. 3. [නා.] වායු, ජල, පෘථිවි යන ස්තර තුන.
තුන්තැනැන් වහන්සේ[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පිතා, පුත්‍ර, ශුද්ධත්ම යන ත්‍රිත්වය.
තුන්තිස් පැය[නා.] සිංහල පැය ගණනින් තිස් පෑ තුන හෙවත් පැය අනු ව වරු තුන; ඉංග්‍රීසි පැය ගණනින් පැය තිස්හය.
තුන්දිභ[නා.ප්‍ර.] නෙරාගිය උදරයක් හෝ නාභියක් හෝ ඇති තැනැත්තා.
තුන්දුමය, තුන්දුමාව, තුන්දුමේ[නා.] එක නටුවේ හට ගන්නා ගෙඩි තුන; මව් ගෙඩිය හා දූ ගෙඩි දෙකක් ඇති පොකුර.
තුන්දොර[නා.] කුසල් අකුසල් සිදුවන කය, වචනය, සිත යන දොරටු තුන.
තුන්දොස1. [නා.] ශරීරගත වාතය, පිත, සෙම යන තුන. 2. [නා.] ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ යන තුන.
තුන්දොස්මල[නා.] සිතෙහි අපිරිසිදු බවට හේතු වන ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ යන තුන.
තුන්න[නා.] ඉදිකටුවෙන් මැසීම.
තුන්නකම්[නා.ප්‍ර.] මැහීම; සන්නාලිකම; සූචිකර්මය.
තුන්නකය[නා.] මහාවිහාර, අභයගිරිය, ජේතවනය යනුවෙන් අනුරාධපුර අවදියෙහි ලංකාවේ පැවති භික්ෂු නිකාය තුන.
තුන්නූරු(කථා.) [වි.] තුන්පට තබා අඹරන ලද; තුන්වෙළුවට ඇඹරූ.
තුන්නෙතකල්[නා.ප්‍ර.] උමාව; පාර්වතිය; ගිරිදුව.
තුන්පත් රැළ(කථා.) [නා.] ඇතා, ඇතින්න, පැටවා යන තුන් දෙනාගෙන් සැදුණු ඇත් පවුල.
තුන්පද්ද[නා.] තුන් නැළිය; පත දොළහ.
තුන්පනත[නා.] තුන් ආකාරය; ත්‍රිවිධ ස්වභාවය.
තුන්පාකය[නා.] මෘදු, මධ්‍ය, බර යනුවෙන් දැක්වෙන පාකය පිසීමේ ක්‍රම තුන.
තුන්බලය[නා.] ගසක අතු තුනකට බෙදි ගිය කරුව; එබඳු කරුවකින් තනා ගත් ආධාරකය.
තුන්බෑ[නා.ප්‍ර.] සහෝදරයින් තිදෙනා.
තුන්බෑජටිල[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් දහම් අසා රහත්ඵල ලැබූ තීර්ථක සහෝදරයන් තිදෙනා වන උරුවෙල කාශ්‍යප, නදී කාශ්‍යප සහ ගයා කාශ්‍යප යන සහෝදරයින් තිදෙනා.
තුන්බිත්ත[නා.] සහෝදර සහෝදරියන් තිදෙනා.
තුන්බුමු[වි.] තට්ටු තුනකින් යුත්; තුන් මහල්. [නා.ප්‍ර.] නාම, රූප, අරූප යන ත්‍රිවිධ භූමිය.
තුන්බෝධිය[නා.] සම්මා සම්බෝධිය, පච්චේක බෝධිය, අරහත්ත බෝධිය යන බෝධි තුන; තුන්තරා බෝධිය.
තුන්භය[නා.ප්‍ර.] දුර්භික්ෂ, රෝග, අමනුෂ්‍ය යන ත්‍රිවිධභය.
තුන්මංසල[නා.ප්‍ර.] මාර්ග තුනක් එක්වන සන්ධිස්ථානය.
තුන්මඟ1. [නා.ප්‍ර.] මාර්ග තුන; ක්‍රම තුන. 2. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි වූ මුඛ, වර්චස්, මූත්‍ර යන මාර්ග තුන.
තුන්මදය[නා.] මද කිපුණු ඇතුන්ගෙන් පිළිවෙළින් අවස්ථා තුනකදී දෙකපෝලය හා කෝෂය යන තුන් තැනින් වැගිරෙන මදය.
තුන්මධුර[නා.ප්‍ර.] මී පැණි, සීනි, ගිතෙල් යන තුන හෝ කුඩාමී, මහමී, දඬුවැල් බෑ මී යන තුන.
තුන්මහා පුරුෂ ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී මුඛය වැසිය හැකි පෘථුල ජිහ්වාව, ඌර්ණරෝම ධාතුව හා කෝසාවහිත අඞ්ගජාතය යන දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ අතර සුවිශේෂ වූ ත්‍රිවිධ පුරුෂ ලක්ෂණ.
තුන්මාල් පේසාව[නා.] ස්තූපයන් වටා පදනමට ආසන්න ව පිහිටි මාලක තුන; පේසාවළලු තුන.
තුන්මුල[නා.] සමූහ තුන; කණ්ඩායම් තුන.
තුන්මෝදර[නා.ප්‍ර.] ගංගා තුනක් හෝ අතු ගංගා තුනක් හෝ එක්වන සන්ධිස්ථානය.
තුන්යම[නා.] ප්‍රථම, මධ්‍යම, පශ්චිම වශයෙන් රාත්‍රිය බෙදෙන කාල පරිච්ඡේද හෙවත් යාම තුන.
තුන්යම් රාත්‍රිය[නා.] සම්පූර්ණ රාත්‍රිය; යාම තුනකින් ම යුතු රාත්‍රිය.
තුන්යල[නා.] තුන් වාරය; තෙවර.
තුන්ලක[නා.] තුන් සිංහලය; රුහුණු, පිහිටි, මායා යන රාජ්‍යයන් තුන.
තුන්ලොව[නා.] තිලොව.
තුන්වට1. [නා.ප්‍ර.] වට තුන; තුන් රවුම. 2. [නා.ප්‍ර.] නැවත නැවත පෙරළෙන කර්ම, ක්ලේශ, විපාක යන තුන.
තුන්වැට සන්ධිය[නා.] තුනටිය; සිරුරෙහි කොඳු ඇටය සහ දෙකකුල් ඇට එක්වන සන්ධිස්ථානය.
තුන්වේල1. [නා.] උදය, දහවල, රාත්‍රිය යන කෑම වේල් තුන. 2. [නා.] උදය, දහවල, රාත්‍රිය යන තුන් වරුව; වරු තුන.
තුන්සංවර්තය[නා.] ගින්නෙන්, ජලයෙන්, වාතයෙන් සිදුවන කල්ප විනාශ තුන.
තුන්සක1. [නා.] රන් සක, රිදී සක, දකුණු සක යන හක්ගෙඩි තුන; සංඛත්‍රය. 2. [නා.] ඇස් තුනක් ඇත්තා; ඊශ්වරයා.
තුන්සණ[නා.ප්‍ර.] කුරගල, කරගල, හණගල යන ආයුධ මුවහත් කිරීමට ගන්නා ගල් වර්ග තුන.
තුන්සිඛය[නා.] පැවිදි උතුමන් විසින් පුරනු ලබන අධිශීල, අධිචිත්ත, අධි ප්‍රඥා යන ත්‍රිවිධ ශික්ෂාව.
තුන්සිත[නා.] දානාදි කුසල ක්‍රියාවක පූර්ව, මධ්‍යම, අවසාන යන අවස්ථා තුනේ දී බල පැවැත්වෙන තුන් ආකාරවූ සිත.
තුන්සිවුර[නා.] (විනය.) භික්ෂූන් වහන්සේලාට කැප සරුප් ලෙස සැකසූ තනිපට සිවුර, දෙපට සිවුර හා අඳනය යන තුන; අන්තරවාසකය, උත්තරාසංගය, සංඝාටිය යන චීවරත්‍රය.
තුන්හන[නා.ප්‍ර.] ආයුධ මුවහත් තබන වියළි ගල, දිය ගල හා තෙල්ගල යන තුන.
තුන්හුලස්[වි.] දාර තුනක් ඇති; තුන් පැති සහිත.
තුනාකම්[නා.ප්‍ර.] ඇඳුම් මැහීම; සූචිකර්මය.
තුනැඟිල්ල[නා.] අතේ මහපටැඟිල්ල දබරැඟිල්ල හා මැදැඟිල්ල යන ඇඟිලි තුන.
තුනැස[නා.] ඇස් තුනක් ඇති ඊශ්වරයා; තිනෙත්.
තුනැසරුපු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවිගේ රුපු හෙවත් සතුරා; අනංගයා; කාමදේවයා; මල්සරා.
තුනැස්[වි.] කොන් තුනක් ඇති; තුන් හුලස්.
තුනැස්ගිරි[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයා වසන පර්වතය වන කෛලාශය; කෙලෙස් ගිර.
තුනිංචිය, තුනිඤ්චිය, තුනින්චිය1. [නා.] කැමැත්ත; අවසරය. 2. [නා.] සැනසීම; අස්වැසිල්ල. 3. [නා.] කෙළිබඩුව. 4. [නා.] සතුට.
තුනී1. [වි.] ඝනකම නැති; ඝන නොවූ. 2. [වි.] අඩු වූ; අල්ප වූ. 3. [වි.] දැඩි නොවූ; ප්‍රමාණයෙන් අඩු; සැහැල්ලු. 4. [වි.] දියාරු; උකු නැති.
තුනීලෑලි[නා.ප්‍ර.] තුනී ව පතුරු ආකාරයට ඉරූ ලී ස්තර ලෙස දිග අතටත් හරස් අතටත් මාරුවෙන් මාරුවට අලවා නිෂ්පාදනය කරන දැව පුවරු වර්ගය (=plywood).
තුනු1. [වි.] ඝනකමින් අඩු; තුනී. 2. [වි.] තුන් ආකාර. 3. [වි.] උසින් අඩු; මිටි; කුඩා. 4. [වි.] මහතින් අඩු; සිහින්; කෙට්ටු. 1. [නා.ප්‍ර.] කුඩා දෙය; සියුම් දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇඟ; සිරුර. 3. [නා.ප්‍ර.] තුන.
තුනු විල[නා.] සිරුර නමැති විල; ශරීරය නමැති තඩාගය.
තුනුකලල්[නා.ප්‍ර.] තුනී හෝ සිනිඳු මඩ; සියුම් මඩ.
තුනුකෙහට[නා.ප්‍ර.] සිරුර සපා ඉතිරි වන රොඩ්ඩ; ශරීර නැමැති හපය.
තුනුතඹ[නා.ප්‍ර.] ඇටි කුකුළා.
තුනුපල[නා.ප්‍ර.] පියොවුරු; පයෝධර.
තුනුපියුම්පෙති[නා.බහු.] රත්පියුම් මල් පෙති.
තුනුයටිය[නා.] සිහින් සිරුර.
තුනුරුව[නා.] සිරුරෙහි හැඩ රුව; ශරීර ශෝභාව.
තුනුරුවන[නා.] බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන රත්න තුන; තෙරුවන.
තුනුලිය[නා.] ශරීරය නමැති ලතාව; සිරුර නමැති වැල.
තුනුවඟ1. [නා.ප්‍ර.] සිහින් සිරුර; කෙට්ටු ශරීරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රී නිමිත්ත; යෝනිය. 3. [නා.ප්‍ර.] සිහින් සිරුරක් ඇත්තී; කාන්තාව. 4. [නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
තුනුවට[නා.] බෙල්ල; ගෙල.
තුනුවිය[නා.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය.
තුනුවේදය[නා.] ඍග්, යජුර්, සාම යන තුන් වේදය; ත්‍රිවේදය; වේදත්‍රය.
තුනුසපුව[නා.] දේහ සම්පත්තිය; රූපශ්‍රීය.
තුනුසා[නා.ප්‍ර.] අත; බාහුව.
තුනුහව්ව[නා.] ශරීර ලීලාව.
තුනුහිරු[නා.ප්‍ර.] අනංගයා; මල්සරා.
තුනුහොළ[නා.ප්‍ර.] සිරුර පිළිබඳ දුක.
තුප්පහි සංස්කෘතිය[නා.] සිංහල සංස්කෘතියට නොගැළපෙන හැඩගැසීම; පෘතුගීසි, ලන්දේසි ආදි විජාතීන්ගේ පිළිවෙළ අනු ව සකස් සංකර හැදියාව.
තුප්පහියා1. [නා.] එක් බසකින් කියන දෙය වෙනත් බසකට හරවන්නා; තෝල්කයා. 2. [නා.] ලංකාවේ වසන ඕලන්ද හෝ පෘතුගීසි ජාතියට අයත් තැනැත්තා. 3. [නා.] සිංහල සංස්කෘතියට නොගැළපෙන හැඩගැසීම් ඇත්තා; සංකරයා.
තුප්පිය, තුප්පෙ[නා.] හිස් වැස්ම; තොප්පිය.
තුප්පොට්ටිය1. [නා.] උඩරට රජුන් හා ප්‍රභූන්ගේ පාරම්පරික ඇඳුම; මනා ලෙස මැදින් සන්ධි වන කැබලි දෙකකින් යුත් අටරියන් හෝ දහරියන් සුදු රෙද්ද. 2. [නා.] වර්ණවත් දළ රෙද්දෙන් කළ ඇඳ ඇතිරිල්ල. 3. [නා.] දෙවුර වසා පොරවන තුවාය.
තුමං කරාමය[නා.] තුන් ආකාරයකට විවෘත කළ හැකි කරාමය.
තුම්[වි.] උතුම්; උත්තම.
තුම්බය1. [නා.] මළ සිරුර ගෙන යන දෙණ. 2. [නා.] ථූපය; චෛත්‍යය. 3. [නා.] නැළි හතරක ප්‍රමාණය; කුරුණිය. 4. [නා.] දරු බොක්ක; ගර්භාෂය. 5. [නා.] යටි පැත්ත; පහටිය. 6. [නා.] කයිතාලම් විශේෂයක්; සම්මය. 7. [නා.] තෙල් බඳුන. 8. [නා.] දිය ඇළ.
තුම්බිකා[වි.] බීජාකාර; අණ්ඩාකාර.
තුම්බිකා කවාටය[නා.] මැද කනේ ඇතුළු බිත්තියේ ඇති සිදුරු දෙකෙන් උඩ සිදුර.
තුම්බු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කොහු බත් සහිත පොල්කොහු.
තුමුටු[නි.] වහ වහා; ඉක්මනින්; ලහි ලහියේ.
තුමුල, තුමුල්[වි.] මහත්; විශාල; අධික.
තුඹ1. [නා.ප්‍ර.] ඊයම්. 2. [නා.ප්‍ර.] චෛත්‍යය; ස්තූපය. 3. [නා.ප්‍ර.] එළවළුවක් වශයෙන් ගැනෙන කුඩා ඵලයක් දරන වැලක්.
තුඹපට, තුඹුපට[නා.] තුනී ඊයම් තහඩුව; ඊයම් පට්ටය.
තුඹපත1. [නා.] ඊයම් පත්‍රය; ඊයම් පට්ටය. 2. [නා.] ගැටතුඹ කොළය.
තුඹරම් විහාරය[නා.] ථූපාරාම විහාරය.
තුඹරඹ[නා.] ථූපාරාමය.
තුඹස, තුඹහ, තුඹැස[නා.] වේයන් විසින් මැටියෙන් ගොඩනගනු ලබන වාසස්ථානය; හුඹස; හුඹහ.
තුඹස්දලුව[නා.] වියළී නැති තුඹස් මුදුන; තුඹස මුදුනේ ඇති අලුත් ම කොටස.
තුඹස්බඩ[නා.ප්‍ර.] හුඹහ අසබඩ; තුඹස අසල.
තුඹසුනු[නා.] ඊයම් කුඩු.
තුඹු1. [නා.ප්‍ර.] මොටෙයියා. 2. [නා.ප්‍ර.] එළිවෙන යාමය; අලුයම. 3. [නා.ප්‍ර.] ඊතලය. 4. [නා.ප්‍ර.] මිනී ගෙන යන මැස්ස; දෙණ.
තුඹුපිටි[නා.ප්‍ර.] ඊයම් පිටි; ඊයම් කුඩු.
තුර1. [නා.] ගස; රුක. 2. [නා.] ඇතුළත; මැද. 3. [නා.] අතරතුර; අතරතුර ප්‍රදේශය.
තුරංගුව, තුරන්ගුව[නා.] දඬුවම් පිණිස අත් පා හිර කොට තබන උපකරණය; දඬුකඳ.
තුරග1. [නා.ප්‍ර.] වේගයෙන් යන්නා; අශ්වයා. 2. [නා.ප්‍ර.] රුක් මුදුන.
තුරඞ්ග ශාලාව[නා.] අස්හල; ඉස්තාලය.
තුරඟ අක්ෂාංශ[නා.බහු.] නිරක්ෂයෙන් අංශක තිහක් උතුරින් හා දකුණින් අත්ලන්තික් සාගරයේ පිහිටි නිශ්චල කලාප.
තුරඟ වන්නම, තුරඟා වන්නම[නා.] අසුන්ගේ ගමන් විලාසය නිරූපණය කරන වන්නම.
තුරඟතරග[නා.ප්‍ර.] තරගයට අසුන් ධාවනය කරවීම; අශ්වරේස්.
තුරඟතරග පිටිය[නා.] තරගයට අසුන් ධාවනය කරන පිට්ටනිය; අශ්වරේස් පවත්වන පිට්ටනිය.
තුරඟදෙන[නා.] අශ්වයාගේ ගැහැනු සතා; වෙළඹ; අශ්වධේනුව.
තුරඟා1. [නා.] අශ්වයා. 2. [නා.] ඉෂ්ටානිෂ්ට පද්‍ය බන්ධනයට අයත් අෂ්ටයෝනිවලින් එකක්. 3. [නා.] වන්නම්වල එන දෙතිස් තාලවලින් එකක්. 4. [නා.] අස්විද නැකත. 5. [නා.] ඉඹුල්. 6. [නා.] අමුක්කරා.
තුරත්තිය, තුරිත්තිය[නා.] සමින් තැනූ කට කුඩා භාජනය; සම්පීඩාව; චර්මප්‍රසේවිකාව.
තුරන් කරනවා[ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා; අයින් කරනවා.
තුරන්දු[නා.ප්‍ර.] ඉවත් කිරීම; අයින් කිරීම;ඈත්වීම.
තුරල් කරනවා, තූරල් කරනවා[ක්‍රි.] වැස්ස අඩු කරනවා; මඳ කරනවා.
තුරල්, තූරල්[වි.] අඩු; මඳ.
තුරහ[නා.ප්‍ර.] හතුරුකම; එදිරිවාදුකම.
තුරා, තුරු[නි.] තෙක්. [වි.] අධික; වැඩි.
තුරාණ[නා.ප්‍ර.] ලෝක භාෂා ගණයක නාමය; ද්‍රවිඩ භාෂා ගණය.
තුරි[වි.] මුවහ නොවූ; උඩුකුරු.
තුරිච්ච(කථා.) [වි.] දියාරු.
තුරිත[වි.] ඉක්මන්; කඩිසර.
තුරිත චාරිකාව[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දුර සිටින බෝධනෙය්‍ය පුද්ගලයකු දැක ඔහුගේ යහපත සඳහා වඩින ගමන.
තුරිබලය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සුවඳ දුම්කබල; දුම්පෝච්චිය.
තුරිය[නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයෙහි අවයවයක්; නඩාව.
තුරු1. [නා.ප්‍ර.] ගස; රුක. 2. [නා.ප්‍ර.] තාරකා; තරු. 3. [නා.ප්‍ර.] බෙර දවුල් ආදි තූර්ය භාණ්ඩ. 4. [නා.ප්‍ර.] නාදය. 5. [නා.ප්‍ර.] පක්ෂියා. 6. [නා.ප්‍ර.] සතුට. 7. [නා.ප්‍ර.] පරතරය; අන්තරය. 1. [වි.] උතුරු දෙසට අයත්; උතුරු. 2. [වි.] ඉහළ. 3. [වි.] අධික; අතිශය 4. [වි.] තරණය කළ; එතෙර වූ.
තුරු සළුපට[නා.] උත්තරසාටකය; උඩුකය වැසෙන සේ පොරවන සළුපට.
තුරුගොස[නා.] තූර්ය ඝෝෂාව; සංගීත භාණ්ඩයන්ගෙන් නැගෙන නාදය.
තුරුණු[වි.] තරුණ.
තුරුණුරිවි[නා.] උදය කාලයේ සූර්යයා; ළහිරු.
තුරුණුව1. [නා.] තරුණබව. 2. [නා.] අලුත්දෙය. 3. [නා.] කලල රූපය.
තුරුදෙවියා[නා.] ගසකට අරක් ගත් දේවතාවා; රුක්දෙවියා; වෘක්ෂ දේවයා.
තුරුනා[නා.] හඳ; චන්ද්‍රයා.
තුරුනාඅබරණ[නා.ප්‍ර.] ජටාවෙහි චන්ද්‍රකලාවක් පලඳිතැයි සැලකෙන ඊශ්වර දෙවියා.
තුරුපතර[නා.ප්‍ර.] තාරකා සමූහය; තාරකා රාශිය.
තුරුපති[නා.ප්‍ර.] හඳ; චන්ද්‍රයා.
තුරුපල්[නා.ප්‍ර.] උතුරුපල් නැකත; උත්‍රඵල නැකත.
තුරුපා1. [නා.ප්‍ර.] රුක්මුල; රුප්පය; වෘක්ෂමූලය. 2. [නා.ප්‍ර.] සේවනය.
තුරුපෙත1. [නා.] රුක් පෙළ; වෘක්ෂ පංතිය. 2. [නා.] තරු රැස; තාරකා පංතිය.
තුරුපෙළ1. [නා.] ගස් සමූහය; රුක් පෙළ. 2. [නා.] තාරකා සමූහය; තරු රැස.
තුරුබිජු[නා.ප්‍ර.] තාරකා නමැති බීජ.
තුරුමරු[නා.ප්‍ර.] ගස්කොළ නොවැවෙන බිම; මුඩුබිම.
තුරුමල්[නා.ප්‍ර.] තාරකා නමැති පුෂ්ප; තාරකාමාලා.
තුරුම්පුව, තුරුම්බුව1. [නා.] කඩදාසි කුට්ටමෙන් කරන ක්‍රීඩාවල දී එක් අතක වංශයට අයත් ප්‍රධාන කොළය. 2. [නා.] වාසිය සඳහා ඉදිරිපත් කළ හැකි බලවත් තර්කය. 3. [නා.] ආඩම්බරය; උඩඟුකම.
තුරුමුල[නා.] රුප්පාව; වෘක්ෂමූලය.
තුරුයටිය[නා.] ගසෙහි අත්ත.
තුරුරජ[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා; සඳ.
තුරුරාජ[නා.ප්‍ර.] කල්පවෘක්ෂය; කප්තුර.
තුරුරැව්[නා.ප්‍ර.] බෙර හඬ; තූර්ය නාදය.
තුරුල්ල1. [නා.] ළය පෙදෙස; ඇකය. 2. [නා.] ඉතා කිට්ටු ඇසුර; සමීප ආශ්‍රය.
තුරුලිය1. [නා.ප්‍ර.] ගස් සහ වැල්; වෘක්ෂලතා. 2. [නා.ප්‍ර.] තාරකා සමූහය; තරුවැළ.
තුරුලු කරගන්නවා, තුරුල් කරගන්නවා[ක්‍රි.] ළයට තද කර ගන්නවා; වැලඳ ගන්නවා.
තුරුවැළ[නා.] තරු සමූහය; තාරකාවලිය.
තුරුසා[නා.ප්‍ර.] ගසක අත්ත; වෘක්ෂ ශාඛාව.
තුරුසියපත්[නා.ප්‍ර.] තරු නමැති නෙළුම් මල්; තාරකා නමැති පද්ම.
තුරුසු, තුරුස්[නා.ප්‍ර.] ණය; ඍණය.
තුරුසෙන්[නා.ප්‍ර.] තාරකා සමූහය.
තුරුහිමි[නා.ප්‍ර.] ගස් නමැති ස්වාමියා; වෘක්ෂ නමැති වල්ලභයා.
තුල, තුල්[වි.] සමාන; සදෘශ; එක් බඳු.
තුලන[වි.] සමාන; සදෘශ; තුල්‍ය.
තුලනය1. [නා.] බර කිරීම. 2. [නා.] සසඳා බැලීම. 3. (පාරිභා.) [නා.] අය හා වැය සැසඳීම.
තුලනාත්මක[වි.] සසඳා බැලීම ලක්ෂණ කොට ඇති; සංසන්දනාත්මක.
තුලනාත්මක රූපවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීවියකුගේ ජීවය ඉතිහාසයේ කුමන අවස්ථාවක වුවද පවත්නා ජීව ව්‍යුහය හා රූපාකාරය පිළිබඳ ව සන්සන්දනාත්මක ව හැදෑරීම පිළිබඳ ජීව විද්‍යාශය.
තුලනාත්මක වාග්විද්‍යාව[නා.] එක ම ගණයකට අයත් භාෂා දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් වාග්විද්‍යා මූලධර්ම අනු ව සංසන්දනය කොට විමර්ශනය කිරීමේ ක්‍රමය; වාග් විද්‍යාවේ ප්‍රභේදයන්ගෙන් එකක්.
තුලනායතනය[නා.] (ආර්ථි.) වෙනස් බැංකුවලට අයත් චෙක්පත්වල මුදල් මාරුකිරීම් සිදුකරන ආයතනය; නිෂ්කාසනාගාරය.
තුලනාව[නා.] සැසඳීම; සමාන කිරීම.
තුලනිගය[නා.] කපු පුළුන් හෝ ගෝස් රෙදි ආදියෙන් තැනූ ඇබය.
තුල්[වි.] මහා; විශාල; තර; ස්ථූල.
තුල්ල, තුල්1. [වි.] මහා; විශාල; තර. 2. [වි.] සමාන; සදෘශ.
තුල්හිරු[නා.ප්‍ර.] අනංගයා; මල්සරා.
තුල්‍යකරණය[නා.] දත්තයක උපකාරයෙන් අඥාතයක අගය සොයා ගැනීම සඳහා එකින් එක සමාන ලකුණකින් සම්බන්ධ කර සාදා ගනු ලබන ගණිත ප්‍රකාශය; සමීකරණය.
තුල්‍යකුලක(පාරිභා.) [නා.බහු.] සමාන අවයව ඇති කුලක. (=equivalent sets).
තුල්‍යජාතීය[වි.] සමාන ප්‍රභව ඇති; ව්‍යුහය අතින් අනුකූලතාව දක්වන.
තුල්‍යය1. [නා.] වස්තුවක් වෙන වස්තුවක් වැනි යැයි හැඟවීමට භාවිත කරන සංකේතය; සමානබව දැක්වීමේ ලකුණ. 2. [නා.] සමාන වූ දෙය.
තුල්‍යයෝගය1. [නා.] (ව්‍යාක.) එක ම ක්‍රියා පදයකින් ප්‍රකාශ වෙන අසම්බන්ධ පද 'සහ' යන්නෙන් හෝ අව්‍ය පදයකින් හෝ එක්කොට දැක්වීම. 2. [නා.] අසමාන වස්තූන් සමාන කොට දැක්වීම.
තුල්‍යවාදය[නා.] සමානය යන කීම; සමානතාව ගැන ප්‍රකාශ කිරීම.
තුල්‍යාර්ථ[වි.] (ව්‍යාක.) සමාන තේරුම් ඇති; සමාන අර්ථ ඇති.
තුලා කටුව[නා.] තරාදි දණ්ඩෙහි මැද පිහිටි එහි සමතුලනය පෙන්නුම් කරන තුඩ.
තුලා කෝෂ්ඨය[නා.] අවකාශයේ පවත්නා චලනාදිය දැනගැනීමට (ඇතැම් සතුන්ගේ) සිරුරෙහි පවත්නා කෝෂාකාර සංතුලන අවයවය.
තුලා චක්‍රය[නා.] කුඩා ප්‍රමාණයේ ඔරලෝසුවල ගමන් වේගය පාලනය කරන අවයවය.
තුලා දණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] තරාදියෙහි තටු දෙක එල්ලා ඇති හරස් කඳ; තරාදි කඳ.
තුලා පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අයවැය සමකර දක්වන ලේඛනය; ශේෂ ගණන් පත්‍රය.
තුලා භාරය[නා.] යමකුගේ බර හා සම වූ බරින් යුත් වස්තුවෙන් දෙන දානය.
තුලා යෂ්ටිය[නා.] තරාදි කඳ; තරාදි දණ්ඩ.
තුලාකරණය(පාරිභා.) [නා.] ගණන් තැබීමේ දී අයවැය දෙපැත්ත සමබර කිරීම; ශේෂ කිරීම.
තුලාකූට[නා.ප්‍ර.] තරාදියෙන් හොරට බඩු කිරීමෙන් අනුන් රැවටීම.
තුලාදර[නා.ප්‍ර.] රන් ආභරණ සාදන්නා; රන්කරුවා; තරහලුවා.
තුලාධාරය[නා.] තරාදිය; තුලාව; සමබරතාව පදනම් කරගෙන බඩු කිරන උපකරණය.
තුලාධාරයා[නා.] වෙළෙන්දා.
තුලාන1. [නා.ප්‍ර.] ආරච්චි කොට්ඨාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගම් කොටස; ගම්ගොඩ.
තුලාම්[නා.ප්‍ර.] හරස් බාල්කය; තලාඳ.
තුලාර[නා.ප්‍ර.] රන් කරුවා; ස්වර්ණකාරයා.
තුලාරපිත්[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ණකාර පුත්‍රයා; රන්කරු පුතා.
තුලාරූඪ කරනවා[ක්‍රි.] තුලාව නම් ඝාතක යන්ත්‍ර විශේෂය මාර්ගයෙන් එල්ලා මරනවා.
තුලාරෝදය(පාරිභා.) [නා.] තුලා චක්‍රය; දෝලන චක්‍රය (=balance wheel).
තුලාලපය[නා.] සමේ ස්වාභාවික වර්ණයට වෙනස කැපීපෙනෙන සේ පිහිටි, එහෙත් එහි සාමාන්‍ය මට්ටමට වඩා උස් නොවූ කුඩා සලකුණ; තල කැළල.
තුලාව1. [නා.] තරාදිය. 2. [නා.] තරාදිය සංකේතය වශයෙන් යොදනු ලබන රාශි චක්‍රයේ හත්වැනි රාශිය. 3. [නා.] පලම් සියයක බර ප්‍රමාණය. 4. [නා.] තලාඳය. 5. [නා.] ළිඳෙන් වතුර ඇදීමට පාවිච්චි කරන උපකරණය; ආඬියා. 6. [නා.] ළමයින් දෙදෙනකු දෙකොනේ වාඩි වී ඉහළ පහළට පැදිය හැකි වන සේ මැදින් රඳවා පවතින ලෑල්ල; සීසෝ ලෑල්ල. 7. [නා.] ඉතිරි ප්‍රමාණය; ශේෂය. 8. [නා.] උපමා කරනු ලබන්නා; උපමෙය්‍යය.
තුලිකාව1. [නා.] පින්සලය; බුරුසුව; තෙලිකූර. 2. [නා.] කුඩා හරස්කඩක වර්ග ඵලයකින් යුත් සමාන්තර කදම්බය.
තුලිත[වි.] සමාන; තුල්‍ය; සමබර.
තුලිත ක්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] රසායනික සමතුලිතතාව ඇති කරන ක්‍රියාව; ඉදිරි ප්‍රතික්‍රියාව හා ප්‍රතිවිරුද්ධ ප්‍රතික්‍රියාව සමාන ප්‍රවේගයෙන් සිදුවීම.
තුලු, තුලූ[සර්ව.] අර තැනැත්තා; ඔහු; මැය; ඇය; මේ තැනැත්තා.
තුලුණු[වි.] නොමේරූ; ළපටි.
තුලුල[නා.] වැලඳ ගැනීම; ආලිංගනය.
තුවක්කුව[නා.] ලී මිටකින් ද ද පතරොම් දැමීම සඳහා දිග ලෝහ බටයකින් ද යුත් ආයුධය.
තුවට[ක්‍රි.වි.] ඉක්මනින්; ශීඝ්‍රයෙන්.
තුවටුව[නා.] ගෙඩියක හෝ කොළයක නැට්ට.
තුවරලා[නා.ප්‍ර.] සුගන්ධ ද්‍රව්‍යයක්; තගර.
තුවාය[නා.] ඇඟ පිස දැමීමට භාවිත කරන විශේෂ රෙදිකඩ; සාළුව.
තුවාලය1. [නා.] යම් බාහිර හේතුවකින් සිරුරේ පටකවලට හානි වූ තැන; වණය. 2. [නා.] සිතේ වේදනාවෙන් ඇති වන පෑරීම.
තුෂ[නා.ප්‍ර.] දහයියා; වී ආදී ධාන්‍ය වර්ගවල පොතු.
තුෂ ඛණ්ඩනය[නා.] නිෂ්ඵල ප්‍රයත්නය; නිරර්ථක ක්‍රියාව.
තුෂ්ට1. [වි.] තුටු වූ; සතුටු. 2. [වි.] හොබනා; ශෝභන.
තුෂ්ටරවය[නා.] ප්‍රීති ඝෝෂාව; සතුට ප්‍රකාශ කරන නාදය.
තුෂ්ටරුෂ්ටකාලය[නා.] සන්තෝෂයට හෝ ක්‍රෝධයට පැමිණි වෙලාව.
තුෂ්ටිය[නා.] සතුට; සොම්නස.
තුෂ්ණිම්භාවය[නා.] නිහඬ බව; නිශ්ශබ්දභාවය.
තුෂ්ණිම්භූත[වි.] නිහඬ; නිශ්ශබ්ද; කතාවකින් තොර.
තුෂාර අංකය[නා.] තෙත් වාතය සිසිල් කළ විට පිනි බවට ඝනීභවනය වන උෂ්ණත්වය; පිනි අංකය.
තුෂාර කණිකා[නා.ප්‍ර.] පිනිබින්දු.
තුෂාරකර[නා.ප්‍ර.] සඳ; චන්ද්‍රයා.
තුෂිකාව[නා.] තණකොළ මලක ඩිම්බකෝෂ පාදයේ ඇති පටලමය අවයව දෙකෙන් එකක්.
තුස1. [නා.] සතුට; සන්තෝෂය. 2. [නා.] හාල් කුඩු. 3. [නා.] නිවුඩ්ඩ. 4. [නා.] දහයියා.
තුසඹු[නා.ප්‍ර.] නිවුඩු සහිත සහලින් පිසූ බත; නිවුඩු බත.
තුසරසමා[නා.ප්‍ර.] හිම කාලය; හේමන්ත ඍතුව.
තුස්න[වි.] සතුටුදායක; ප්‍රීතිමත්.
තුසිත[වි.] තුසිත දෙව්ලොවට අයත්.
තුසිත දෙව්ලොව[නා.] බෝසත්වරුන් බුදුවීමට පෙර අවසාන ජන්මයේදී උපදිතැයි සැලකෙන සදෙව්ලොවින් සතරවැනි දිව්‍යලෝකය.
තුසිනවා, තුස්නවා[ක්‍රි.] ප්‍රීති වෙනවා; සන්තෝෂ වෙනවා.
තුහින1. [නා.ප්‍ර.] පිනි; තුෂාර. 2. [නා.ප්‍ර.] හිම. 3. [නා.ප්‍ර.] හඳපාන; සඳරැස්.
තුළ[වි.] අතුරන ලද; අතුළ. [නා.] ඇතුළ; අභ්‍යන්තරය.
තුළුල1. [නා.] තුනී වස්ත්‍රය; දුහුල. 2. [නා.] සිනිඳු රෙදි කැබැල්ල; පෙරහන්කඩ. 3. [නා.] සතුට; ප්‍රීතිය. 1. [වි.] මහත; තර. 2. [වි.] බලවත්; බරපතළ. 3. [වි.] දොස් සහිත.
තූණීරය[නා.] දුනු හී බහාලන කොපුව; හියවුර.
තූත්තුකුඩිය1. [නා.] දකුණු ඉන්දියාවේ තිරිනෙල්වෙලි දිස්ත්‍රික්කයට අයත් නගරයක්. 2. (කථා.) [නා.] හරිහැටි නොදත් ඈත ප්‍රදේශය.
තූප්පය[නා.] දෙ පස උස් ව සිටින සේ පීරා සකස් කරන කොණ්ඩා මෝස්තරය.
තූර්යභාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] වාදනය පිණිස යොදාගන්නා වීණා බෙර දවුල් ආදිය.
තූර්යය[නා.] සක්බෙර, වීණා, තාලම් ආදි වාදනය කරනු ලබන භාණ්ඩය; වාද්‍ය භාණ්ඩය.
තූල1. [වි.] තර; මහත; ස්ථූල. 2. [වි.] පටු නොවූ; පළල් වූ. 3. [වි.] බොහෝ වූ; අධික වූ. 1. [නා.] සුදු ඊයම්. 2. [නා.] පුළුන්.
තූල පටකය[නා.] මේද සෛල සම්බන්ධ පටකය; මේද පටකය.
තූලපිහාටු[නා.ප්‍ර.] පක්ෂීන්ගේ ආවරණ පිහාටුවලට යටින් ඇති පුළුන් වැනි පිහාටු.
තූලික, තූලිකා[නා.ප්‍ර.] පුළුන් වර්ග පුරවා සාදාගන්නා කොට්ට මෙට්ට.
තූවර[වි.] රැවුල් නැති; නිකටෙහි රැවුල් නොවැඩූ.
තූෂ්ණික[වි.] නිහඬ; නිශ්ශබ්ද.
තෘණ[නා.ප්‍ර.] තණ; තණකොළ. [වි.] තෘණ වර්ගයට අයත්.
තෘණ විද්‍යාව[නා.] ගස්වැල් ආදි ශාක පිළිබඳ අධ්‍යයන විෂය.
තෘණද්‍රැම[නා.ප්‍ර.] පොල්, තල්, පුවක් ආදි ගස්.
තෘණපුරුෂ[නා.ප්‍ර.] තණ පිදුරු ආදියෙන් සැදූ මිනිස් රුව; පඹයා.
තෘණමණි[නා.ප්‍ර.] නෂ්ට වූ කේතුධර වෘක්ෂ වලින් වෑස්සී පාෂාණිභූත ව ඇති ලාටු වර්ගයක්; ඇම්බර.
තෘණලවය[නා.] තණ පතක් වැනි ඉතා සුළු දෙය; පිදුරු රොඩු කැබැල්ලක් මෙන් සුළු කොට තැකිය යුතු දෙය.
තෘණෝල්කය, තෘණෝල්කාව[තෘණ+උල්ක] [නා.] ගිනි දැල්වීම සඳහා තණවලින් සාදාගන්නා පන්දම; තණ සුළ.
තෘතීය[වි.] තුන්වැනි; තෙවැනි.
තෘතීයක[වි.] සෑම තුන් වැනි දිනයෙහි ම ඇති වන.
තෘතීයා[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) විභක්ති මාලාවේ තුන්වැන්න; තතියා විබත.
තෘතීයික(පාරිභා.) [වි.] තුන්වැනි; තෘතීය.
තෘප්ත[වි.] සෑහීමට පත් වූ; සතුටු වූ; සන්සිඳුණු.
තෘප්තිය1. [නා.] සෑහීම; සතුට. 2. [නා.] ආහාර අරුචිය ඇති කරන රෝගයක්.
තෘෂ්ණාචරිතයා[නා.] රාගයට වහල් ව ගිය හැසිරීම් ඇත්තා: කාමාශාවෙන් පෙළෙන චරිතයක් ඇති පුද්ගලයා.
තෘෂ්ණාචාර[නා.ප්‍ර.] ආශාවට වසඟ ව හැසිරීම; සියලු වස්තුන් කෙරෙහි අධික ආශාවෙන් යුතු බව.
තෘෂ්ණාව1. [නා.] (අභි.) ලෝභය; උපාදානස්කන්ධ සංඛ්‍යාත සත්ත්වයාගේ උත්පත්තියට හේතු වන ලෝභ චෛතසිකය; තණ්හාව. 2. [නා.] පැන් පවස; පිපාසය.
තෙකල[නා.] අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන කාල තුන, කාලත්‍රය.
තෙක්1. [නි.] (අවසාන සීමාව ද ඇතුළුව) තුරු; දක්වා. 2. [නි.] තරම්; පමණ.
තෙජ1. [නා.] ගින්න; වහ්නිය; තේජෝධාතුව. 2. [නා.] ප්‍රතාපය; ආනුභාවය; තේජස.
තෙජනවා1. [ක්‍රි.] තර්ජනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තැති ගන්වනවා; බිය ගන්වනවා.
තෙඩිය, තෙඩියතේට්ටම්[නා.ප්‍ර.] (නීති.) තේසවලමායි නීතියට අනු ව, අඹු සැමියන් විසින් තමන්ගේ විවාහය බලපවත්නා කාලය තුළ මිලයට ගන්නා ලද දේපළ.
තෙඩියම(කථා.) [නා.] අලසබව; කම්මැළිකම; කුසීත බව.
තෙණ්ඩිප්පුව(කථා.) [නා.] මහන්සිය; තෙහෙට්ටුව; වෙහෙස.
තෙත මාත්තුව[නා.] තෙත් ගතිය උරා ගන්නට සැලැස්වීම; තෙත සිඳුවීම.
තෙතබරි(කථා.) [වි.] අධික ලෙස තෙත් වූ; තෙතමනයෙන් බර වූ.
තෙතමනය1. [නා.] ජලයෙන් හෝ වෙනත් ද්‍රවයකින් තෙමුණු ගතිය; ආර්ද්‍රතාව. 2. [නා.] සිතෙහි මොළොක්බව; අනුකම්පා සහගතබව.
තෙත්1. [වි.] ජලයෙන් හෝ වෙනත් ද්‍රවයකින් තෙමුණු; ආර්ද්‍ර. 2. [වි.] කරුණාවන්ත; මුදු මොළොක්.
තෙත් කනවා[ක්‍රි.] තෙතමනය ඇද ගන්නවා; තෙත් වෙනවා.
තෙත් කලාපය[නා.] අවුරුද්දේ වැඩි කලක් වැසි පවත්නා පෙදෙස; වර්ෂා කලාපය.
තෙත් කැටීම(පාරිභා.) [නා.] ඇඹරුණු නූලක් නූල් රාමුවට ඉහළින් ඇති උණුසුම් ජලය සහිත ඇලියක් ඔස්සේ යවා මැලියම් මෘදු කිරීමෙන් සිනිඳුබවට පත් කිරීමේ ක්‍රමය.
තෙත් බහිනවා1. [ක්‍රි.] තෙත්ගතිය ඇති වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] සිහින් සිදුරු අතරින් දිය වෑහෙනවා; දිය කාන්දු වෙනවා.
තෙත්තා[නා.] හිතේ මුදු මොළොක් ගතිය ඇත්තා; කරුණාවන්තයා.
තෙත්තියඟ(කථා.) [නා.] අං කෙළියේදී අඟේ බැම්ම තදවීමට ගසන කූඤ්ඤය.
තෙත්තියන් කරනවා, තේතියම් කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කිසියම් වැඩක් නුවමනා තරම් ප්‍රමාද කරනවා; නොසැලකිලිමත් ලෙස කරනවා.
තෙත්තියම1. [නා.] කියතේ දැතිවල තුඩු එකක් හැර එකක් මාරුවෙන් මාරුවට වමට සහ දකුණට මඳක් නැමී තිබෙන ලෙස සකස් කිරීම. 2. [නා.] චාටුබස; ප්‍රයෝගය.
තෙත්තුව[නා.] අකීකරුකම.
තෙද1. [නා.] කිසිවක පවත්නා උණුසුම් ගතිය; පැසවීමේ ශක්තිය; අග්නිය. 2. [නා.] දිලිසෙන ස්වභාවය; කාන්තිය. 3. [නා.] තේජස; ප්‍රතාපය; බලපරාක්‍රමය. 4. [නා.] ජීවබලය; ජීව ශක්තිය. 5. [නා.] ශුක්‍ර ධාතුව.
තෙද කළඹ[නා.] තේජස් කදම්බය; තේජස් කලාපය.
තෙදකර[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
තෙදකි[නා.ප්‍ර.] බලය හීනවීම; ප්‍රතාපය අඩුවීම.
තෙදග[නා.ප්‍ර.] ගින්නට සම වූ ප්‍රතාපය; තේජාග්නිය.
තෙදණ[නා.ප්‍ර.] තෙදබලයෙන් යුතු ආඥාව; තේජාඥාව.
තෙදබල[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතාපයෙහි ප්‍රබලතාව; තේජෝබලය. [වි.] ආනුභාවසම්පන්න; ප්‍රතාපවත්.
තෙදිය[නා.] ස්වර්ග, මර්ත්‍ය, පාතාල යන තුන්ලොව; තිලොව.
තෙන1. [නා.] තැන; ස්ථානය. 2. [නා.] කාලය; අවධිය. 3. [නා.] තනතුර; පදවිය. 4. [නා.] පුතා; පුත්‍රයා. 5. [නා.] තන; පියයුරු. 6. [නා.] ඊශ්වරයා.
තෙන තනතුර[නා.] තමාගේ දූ දරුවකු නොවූවත් ඒ ආකාරයෙන් පිළිගනු ලැබීමේ තත්ත්වය; පුත්‍ර පදවිය.
තෙනනවා[ක්‍රි.] සොරකම් කරනවා; සොරා ගන්නවා.
තෙනයන[තෙ+නයන] [නා.ප්‍ර.] (ඇස් තුනක් ඇත්තා) මහ දෙවියා; ඊශ්වරයා.
තෙනයනසතුරු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයාගේ සතුරා; අනංගයා.
තෙන්මිරි(කථා.) [වි.] කම්මැළි; කුසීත.
තෙනා[නා.] හොරා.
තෙනා ගන්නවා[ක්‍රි.] හොරකම් කර ගන්නවා; සොරා ගන්නවා.
තෙනැත්තා[නා.ප්‍ර.] පුද්ගලයා; තැනැත්තා.
තෙනැන්නැහේ[නා.] උසස් තනතුරකට පත් පුද්ගලයා; ඨානාන්තරලාභියා.
තෙනෙත්[නා.] ඊශ්වරයා; මෙහෙසුරු.
තෙපර බානවා[ක්‍රි.] ළත වෙවී ඉන්නවා; පමාවෙමින් සූදානම් වෙනවා.
තෙපල, තෙපුල[නා.] වචනය; වදන; කියමන.
තෙපලනවා[ක්‍රි.] කියනවා; පවසනවා; ප්‍රකාශ කරනවා.
තෙප්ප කුට්ටිය[නා.] (ධීව.) කුඹ ගස සවි කිරීම සඳහා ඔරුවෙහි සවිකර ඇති කුහරය සහිත දැවකඩ.
තෙප්පකුළම, තෙප්පුකුළම[නා.] වැවකට වඩා ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වූ ජලාශය; වතුර රඳා සිටින විශාල වළ.
තෙප්පම[නා.] කලපුවල සහ නොගැඹුරු මුහුදේ මසුන් මැරීම සඳහා සැහැල්ලු ලීකොට තුනහතරක් එක් කොට සාදාගනු ලබන යාත්‍රා විශේෂය.
තෙප්පින්න[නා.] පොළොව හෑරීම ආදිය සඳහා කෙළවරක් උල් කර සාදාගත් ලීය; ලී උල.
තෙප්පිරැට්ටිය(කථා.) [නා.] යමක් කිරීමට ඇති මැළිකම; සැලකිල්ලට නොගැනීම.
තෙප්පුල1. [නා.] කෙළවරක් උල් කර සාදාගත් ලීය; ලී උල. 2. [නා.] ඉන්න; හරක් බඳින කණුව.
තෙප්ල1. [නා.] තෙපල. 2. [නා.] හෙල්ල; තෙබ.
තෙපාව1. [නා.] පාද තුනක් සහිත ආධාරකය; විශේෂයෙන් ඉඩම් මැනීමේදී භාවිත කෙරෙන තියොඩලයිට්ටුව, කැමරාව ආදි උපකරණ තබන පාද එහා මෙයා කොට අවශ්‍ය පරිදි එක් තලයකට සකස් කරගත හැකි ඇකිළිය හැකි කකුල් තුනකින් යුත් ආධාරයකය. 2. [නා.] පිලිස්සීම සඳහා පෝරනුවෙහි ඇහිරීමේ දී පිඟන් මැටි භාණ්ඩ රඳවා තබන අවයවය.
තෙපුල් දෙනවා1. [ක්‍රි.] කියනවා; බස් දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] මෘදු ලී ආදිය මඳක් නැමී පවතිනවා; උස් පාත් වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] බෙහෙත් පොට්ටනි ආදිය ඇස පිට හෙමින් තබා ඔබ ඔබ ගන්නවා. 4. [ක්‍රි.] ඇස ඇද ගන්නවා.
තෙබ[නා.ප්‍ර.] හෙල්ල.
තෙබිඩි[වි.] තුනට බෙදුණු; තුනට පැළුණු.
තෙබුමු1. [වි.] කාම, රූප, අරූප යන භූමිත්‍රයට අයත් වූ. 2. [වි.] මහල් තුනකින් යුත්.
තෙමඟුල[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උපත, බුදුවීම, පිරිනිවන්පෑම යන මංගල්‍ය තුන.
තෙමඬුලු[නා.බහු.] දණදෙක හා නාභිය යන ස්ථාන තුන; ත්‍රිමණ්ඩලය.
තෙමනවා1. [ක්‍රි.] ජලය ආදි ද්‍රවයකින් තෙත් කරනවා; පොඟවනවා. 2. [ක්‍රි.] මූත්‍ර කරනවා. 3. [ක්‍රි.] මොළොක් කරනවා; මෘදු කරනවා. 4. [ක්‍රි.] ස්තුති කරනවා; ප්‍රශංසා කරනවා.
තෙමර, තෙමරි, තෙමැරි, තෙමෙර, තෙමෙරි[වි.] අලස; කම්මැළි; සෝමාරි; නිදිබර.
තෙමරි ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] දුබල වෙනවා; අඩපණ වෙනවා; අප්‍රාණික වෙනවා.
තෙම්පට්ටු වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වෙහෙසට පත්වෙනවා; විඩාවට පැමිණෙනවා.
තෙම්පරාදුව, තෙම්ප්‍රාදුව[නා.] ව්‍යඤ්ජන රස කර ගැනීමට රතු ලූනු කරපිංචා ආදි ද්‍රව්‍ය රත් වූ තෙල් ස්වල්පයකට දමා රන්වන් පැහැය වන තුරු බැද, පිසින ලද ව්‍යඤ්ජනයට දමා සකස් කර ගැනීම; කර කළ තෙලේ දමා ව්‍යංජන රස ගැන්වීම.
තෙමී[නා.ප්‍ර.] මධු ධාරා තුන; ඇතුන් ගේ දෙකපෝලය හා කෝෂය යන තුන් තැනින් වෑහෙන මදය.
තෙඹිරිය(කථා.) [නා.] කම්මැළි ගතිය; අලසකම.
තෙර1. [නා.ප්‍ර.] උපසම්පදා වී අවුරුදු දහයක් සම්පූර්ණ කළ භික්ෂුනම; ස්ථවිර. 2. [නා.ප්‍ර.] තවුසා; තාපසයා. 3. [නා.ප්‍ර.] වැඩිහිටියා; මහල්ලා. 4. [නා.ප්‍ර.] ඉවුර; වෙරළ. 5. [නා.ප්‍ර.] කෙළවර; ඉම.
තෙරපනවා1. [ක්‍රි.] මඬිනවා; මිරිකනවා. 2. [ක්‍රි.] යම් පැත්තකට වැරෙන් තල්ලු කරනවා.
තෙරපරපුර[නා.ප්‍ර.] මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගෙන් පැවත එන ථේරවාදී භික්ෂු පරම්පරාව; ස්ථවීර පරම්පරාව; අනුරපුර මහා විහාර භික්ෂු පරපුර.
තෙරපුම් මෝල[නා.] ලණු, කඹ කම්බි ආදියෙකින් බඳනා ලද්දක් තව තවත් තද කිරීමට පාවිච්චි කරන ලී හෝ ලෝහ දඬු කැබෙල්ල.
තෙල1. [නා.] ඇතැම් ශාකවල ගෙඩි ඇට කොළ පොතු ආදියෙන් සිඳ ගන්නා වූ ද ජලයට වඩා සැහැල්ලු වූ ද රසායනික වශයෙන් කාබනික සංයුතියකින් යුත් ද්‍රව්‍යයක්. 2. [නා.] සතුන්ගේ මස් කිරි ආදියේ අඩංගු මේදය. 3. (කථා.) [නා.] ඉන්ධන ලෙස භාවිත වන ඛනිජ තෙල. 4. [නා.] ශරීරයේ අධික ක්‍රියාකාරී ශක්තිය; දාංගලය. 5. (කථා.) [නා.] මත්පැන්. 1. [සර්ව.] ඔහු; ඒ තැනැත්තා. 2. [සර්ව.]මොහු; මේ තැනැත්තා. 1. [වි.] ඈතින් පෙනෙන; අර. 2. [වි.] ඉදිරියෙහි තිබෙන; ඔය.
තෙල් ආකරය[නා.] ඛනිජ තෙල් ලබා ගැනීම සඳහා පොළොව ගැබ කැන තැනූ මහා පතලය; ඛනිජ තෙල් උපදවා ගනු ලබන ස්ථානය.
තෙල් කඩදාසිය[නා.] දිය නොඋරන සේ හෝ විනිවිද පෙනෙන සේ තෙලෙහි පොඟවා සාදනු ලබන කඩදාසි විශේෂය.
තෙල් කරමත(කථා.) [නා.] තරුණ බව නිසා ඇති වන අහංකාරය; තරුණ බව නිසා ඇති වන උඩඟුව; තරුණ මදය; යෞවන මදය.
තෙල් ගල[නා.] දැළිපිහියා, නියන්, යතුතල වැනි ආයුධ තෙල් යොදා මුවාත් තබන ගල.
තෙල් ගහනවා1. [ක්‍රි.] ඇතුළට කා වදින සේ තෙල් ආලේප කරනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] වාහන සඳහා ඉන්ධන යොදනවා. 3. [ක්‍රි.] කෘෂිකාර්මික කටයුතුවලදී කෘමිනාශක වල්නාශක ආදිය යන්ත්‍ර මගින් ඉසිනවා. 4. [ක්‍රි.] මදුරුවන් බෝවන ස්ථාන විනාශ කිරීම සඳහා රසායනික දියර ඉසිනවා.
තෙල් මතුරනවා[ක්‍රි.] යක්ෂ භූතාදින් ගෙන් වැලඳෙන රෝග නිවාරණය සඳහා තෙරුවන් ගුණ ආදිය මුල් කොට තෙල් ජීවම් කරනවා.
තෙල් වළල්ල[නා.] එන්ජිමක් ක්‍රියා කරන විට දී සිලින්ඩර බිත්තිවලින් වැඩිපුර තෙල් සූරාලීම සඳහා පිස්ටනයට සවි කොට ඇති ලෝහ වළල්ල.
තෙල් වෑල්වය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රාදියෙහි තෙල් එක් දිශාවකට පමණක් යා හැකි සේ සවිකළ කපාටය; තෙල් කපාටය.
තෙල් සණ[නා.] දැළිපිහියාදිය, මුවහත් තියන තෙල්ගල.
තෙල් සායම[නා.] තෙලෙන් දිය කර ගන්නා සායම; තෙල් මිශ්‍ර තීන්ත වර්ගය (=oil paint).
තෙල් හැන්ද(කථා.) [නා.] තෙලෙන් බැඳ කැවිලි සෑදීමේ දී ඊට උපයෝගී කරගන්නා සිදුරු සහිත ලෝහමය හැන්ද.
තෙල් ළිඳ[නා.] තෙල් ලබා ගැනීමට හාරනු ලබන ගැඹුරු ආවාටය; තෙල් ආකරය.
තෙල්තැටිය[නා.] රසකැවිලි තැනීමට ගන්නා තෙල් දැමූ බඳුන; තාච්චිය.
තෙල්දෙණ1. [නා.] තෙල් වත්කළ මංජුසාව. 2. [නා.] මෝටර් රථ එන්ජිමක දඟර කඳ කුටීරය යට සවි කොට ඇති ස්නේහනය සඳහා යෙදවෙන තෙල් ගබඩාවක් මෙන් ක්‍රියා කරන තෙල් තැටිය (=oil sump).
තෙල්බූ1. [නා.ප්‍ර.] කැරපොත්තා. 2. [නා.ප්‍ර.] තෙල් කුහුඹියා. 3. [නා.ප්‍ර.] ගෝනුස්සා.
තෙල්මේ[නා.ප්‍ර.] දෙවොල් නැටුම් විශේෂයක්; මෙය දෙවියන් උදෙසා දක්වන නෘත්‍ය කාණ්ඩයකි; තොවිල්වලට අයත් ප්‍රධාන නාට්‍යාංගයකි.
තෙල්ල[නා.] සිතුවම් අඳින කූර; තෙලිකූර.
තෙල්වළ1. [නා.] සිතුවම් අඳින කූර; තෙලිකූර. 2. [නා.] තෙලොළුව.
තෙල්ශල්ක[නා.ප්‍ර.] අවසාදනයෙන් සැදුණු මැටි පාෂාණවලින් එකක්.
තෙල්සාත්තුව[නා.] ඇතැම් රෝග සුව කිරීමට තෙල් මතුරා ගෙල වට හා මුහුණේ ගෑම.
තෙලි1. [නා.ප්‍ර.] සිතුවම් අඳින කූර; පින්සල; තුලිකාව. 2. [නා.ප්‍ර.] සිතුවමක් සිටින දරා ද්‍රව්‍යය. 3. [නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍යයෙක්. 4. [නා.ප්‍ර.] රන්රිදී බඩු සාදන්නා. 1. [වි.] තෙල් ඇති; තෙල් සහිත. 2. [වි.] තෙල් කැමැති. 3. [වි.] තල් ගසින් උපන්.
තෙලි කූර1. [නා.] සිතුවම් කිරීමේදී භාවිත කරන උපකරණයක්; පින්සලය. 2. (කථා.) [නා.] පුස් කොළවල රූල් අඳින කටුව.
තෙලික, තෙලිකා, තෙල්කා[නා.] අත් තෙල් සිඳීමේ දී තෙල් බේරාගත් පසු හට්ටියේ පතුලේ ගන ව බැඳී ඉතිරි වන තෙල් බොර.
තෙලිකම1. [නා.] පින්සලෙන් ඇඳීම. 2. [නා.] ඉස්සාගේ ගැහැනු සතාගේ අවසාන චරපාද යුගල අතර පිහිටි වටකුරු මධ්‍යස්ථ උදරීය සිදුරක් සහිත වූ අවයවය.
තෙලිඟු, තෙලුගු[නා.ප්‍ර.] දකුණු ඉන්දියාවේ වාසය කරන ජන කොට්ඨාසයක් හඳුන්වන නාමය සහ ඔවුන්ගේ භාෂාව.
තෙලිජ්ජ[නා.] පොල්, කිතුල් වැනි ගස්වල මල මේරීමට පෙර තැළීමෙන් ලබා ගන්නා ප්ලෝයම් යුෂය; තෙලිදිය; මීරා.
තෙලෙන් කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සැපවත් ජීවිතයක් ගත කරනවා; සුඛෝපභෝගී ජිවිතයක් ගත කරනවා.
තෙලෙන් දිවුරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පැරණි දිවුරුම් ක්‍රමයක්; නඩුවක් විභාග කිරීමේ දී කකියන තෙල් භාජනයකට අත දමා තමා සත්‍යය ප්‍රකාශ කරන බව දිවුරා ප්‍රකාශ කරනවා.
තෙලොළුව[නා.] ළදරුවන්ගේ හිස් මුදුනේ පිහිටි එබෙනසුලු ස්ථානය; තෙල්වළ.
තෙවට1. [නා.] තුන්වර; අවස්ථා තුන. 2. [නා.] සත්ත්වයා නැවත නැවත ඉපදීමට හේතු වන කර්ම, විපාක, ක්ලේශ යන කරුණු තුන.
තෙවණක් පිරිස[නා.] දෙව්, මිනිස්, අසුර යන තුන් පිරිස.
තෙවළා දහම[නා.] සූත්‍ර , විනය අභිධර්ම යන පිටක තුන; ත්‍රිපිටකය; පිටකත්‍රය.
තෙවැනි බලය[නා.] සංඛ්‍යාවක් එම සංඛ්‍යාවෙන් ම තුන් වරක් ගුණ වීමෙන් ලැබෙන ඵලය; තුන් වැනි බලය.
තෙවුනවා, තෙව්නවා[ක්‍රි.] බබළනවා; දීප්තිමත් වෙනවා.
තෙවුම්[නා.] ස්තුතිය; තුතිය.
තෙස[නා.] තැතිගන්නාසුලුබව.
තෙසක්[නා.ප්‍ර.] ඇස් තුනක් ඇත්තා; ඊශ්වරයා; මහේශ්වරයා.
තෙසර1. [නා.ප්‍ර.] තුන් ආකාර යහපත් හැසිරීම; ලෝකාර්ථ චර්යා, ඥාත්‍යර්ථ චර්යා; බුද්ධි චර්යා යන ත්‍රිවිධ චර්යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] සංගීතයේ ඇති ත්‍රිවිධ ස්වරය; හීන, මධ්‍යම, උත්තම යනුවෙන් හෝ මන්ද්‍ර, මධ්‍ය, තාර යනුවෙන් හෝ ප්‍රභේද තුනක් ඇති ස්වරය. 3. [නා.ප්‍ර.] හිමාලයේ පිහිටියේයැයි බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ දැක්වෙන අනවතප්ත, කුණාල, ඡද්දන්ත යන මහවිල් තුන.
තෙස්තමේන්තුව1. [නා.] කෙනෙකු විසින් සිය චංචල හා නිශ්චල දේපළ තමාගෙන් පසු ව කාට කෙසේ අයත් විය යුතු ද යන්න දැක්වෙන නීත්‍යනුකූල ලියවිල්ල; අන්තිම කැමැත්ත දක්වන ඔප්පුව. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] බයිබලයේ පරණ හෝ අලුත් යනුවෙන් බෙදී ඇති කොටස; ගිවිසුම.
තෙසු[වි.] සෙසු; වෙනත්; අවශේෂ.
තෙහෙට්ටුව(කථා.) [නා.] විඩාව; වෙහෙස.
තෙළෙස[නා.] දහතුන.
තෙළෙස්දුවඟ[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් තුනී කිරීම සඳහා පුරන තවුස් දම් දහතුන; පාංශුකූලික අඞ්ගය, තේචීවරික°, පිණ්ඩපාතික°, සපදානචාරික°, ඒකාසනික°, පත්තපිණ්ඩික° ආදි තෙළෙස් ධුතාඞ්ග.
තෙළෙස්වක[නා.] චන්ද්‍රයාගේ පුර අව දෙපක්ෂයෙහි දහතුන් වැනි තිථිය.
තේචීවරික[වි.] තනිපට සිවුර, දෙපට සිවුර, අඳනය යන තුන් සිවුරු පමණක් දරන.
තේජ[වි.] තෙදවන්ත; ප්‍රතාපවත්; ආනුභාව සම්පන්න.
තේජනය1. [නා.] ආනුභාව; ප්‍රකාශය. 2. [නා.] මුවහත් කිරීම. 3. [නා.] ඊය; හීය.
තේජස1. [නා.] කිසිවක පවත්නා උණුසුම් ස්වභාවය; ගින්න; අග්නිය; තේජෝධාතුව. 2. [නා.] දිලිසෙන ගතිය; ආනුභාවය. 3. [නා.] ජීව ශක්තිය.
තේජස්වී[වි.] ආනුභාව ඇති; තෙදින් යුත්.
තේජාංශු[නා.ප්‍ර.] තේජ ගතිය ඇති කිරණ; එක්ස් කිරණ.
තේජෝ[වි.] රශ්මියෙන් යුතු තාප ශක්තිය ඇති. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; අග්නිය.
තේජෝ ධාතුව1. [නා.] ශීත උෂ්ණ ස්වභාවය. 2. [නා.] ගින්න; අග්නිය.
තේට්ටන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හිංසාව; පීඩාව; හිරිහැරය.
තේඩාව[නා.] සිහින් දිග කඹය.
තේත්තම්[නා.ප්‍ර.] උපස්ථානය; උවටැන; සාත්තුව.
තේන්1. [නා.ප්‍ර.] තේ කොළවල ඇති උත්තේජන පදාර්ථය. 2. [නා.ප්‍ර.] මීපැණි.
තේන්දය, තෑන්ද1. [නා.] ඇඳක උඩුවියන. 2. [නා.] ගැල් අඹරාව.
තේමාව1. [නා.] මාතෘකාව; විෂයය. 2. [නා.] ප්‍රකෘතිය; ධාතුව.
තේරවිල්ල[නා.] සැගවුණු අරුත් ඇති කියමන; ප්‍රහේළිකාව.
තේරස[නා.ප්‍ර.] දහතුන; තෙළෙස.
තේරීම් කාරක සභාව සභාව[නා.] පාර්ලිමේන්තු සභා වාරයක දී මතුවන විශේෂ කරුණක් පිළිබඳව පරික්ෂා කොට වාර්තා කිරීමට පාර්ලිමේන්තුව මගින් පත් කෙරෙන විශේෂ කාරක සභාව.
තේරීම්භාර නිලධාරියා[නා.] ඡන්ද විමසීම් හා ඡන්දයෙන් අපේක්ෂකයන් තෝරා ගැනීමේ කටයුතු භාර නිලධාරියා; මැතිවරණ නිලධාරියා.
තේරෙනවා[ක්‍රි.] වැටහෙනවා; අවබෝධ වෙනවා.
තේවය[නා.] ආගමික ස්ථානවල කරනු ලබන පූජා වත්පිළිවෙත්; තේවාව.
තේසවලමායි, තේසවලමෙයි[නා.ප්‍ර.] යාපන අර්ධද්වීපයේ ද්‍රවිඩ ජනයාගේ පාරම්පරික සිරිත් විරිත් අනු ව පිළියෙල වූ නීතිමාලාව.
තෛරොක්සින්[නා.ප්‍ර.] තෛයිරොයිඩ් ග්‍රන්ථියෙන් නිකුත්වන හෝමෝනය.
තෛරොයිඩ් ග්‍රන්ථිය[නා.] කොඳු ඇට සහිත සතුන්ගේ (උගුරේ ශ්වාසනාලයේ) ගෙලෙහි පිහිටා ඇති අන්තරාස්‍රාවී ග්‍රන්ථිය.
තෛල ග්‍රන්ථිය1. (පාරිභා.) [නා.] චර්මයෙහි කෝරියාව තුළ කේශදෘතිකාවලට සම්බන්ධ වී පිහිටි ස්නේහස්‍රාවී පොකුරු ග්‍රන්ථිවලින් එකක්. 2. තෙල් ස්‍රාවය සඳහා පක්ෂීන්ගේ පෙඳය මුල පිහිටි ග්‍රන්ථියක්.
තෛලය1. [නා.] ඇට, ගෙඩි, කොළ, පොතු වර්ග හා කිරි වර්ගවලින් සිඳ ගන්නා තෙල්. 2. [නා.] ඖෂධ මිශ්‍ර කොට විවිධ රෝගාබාධ සඳහා තනා ගන්නා තෙල්. 3. [නා.] සත්ත්ව ශරීරයේ ඇති තෙල; මේදය
තෛලහාරකය[නා.] (පාරිභා.) යාන්ත්‍රික කොටස් ආදියෙහි බැඳෙන ග්‍රීස් සහ ආගන්තුක ද්‍රව්‍ය වාෂ්පිකෘත හෝ අන් ද්‍රාවණ මගින් පවිත්‍රීකරණය සඳහා යොදන යන්ත්‍රය.
තෛලෝදය(පාරිභා.) [නා.] එකට මිශ්‍ර නොවන ද්‍රව දෙකක් එකට කැලතීමෙන් ලැබෙන අපකිරණ පද්ධතිය; එමල්ෂන්.
තෛෂ[නා.ප්‍ර.] දෙසැම්බර් ජනවාරි මාස දෙකට ඇතුළත් වන චන්ද්‍ර මාසය; දුරුතු මස.
තො කෙළිය, තෝ කෙළිය[නා.] දියකෙළිය; ජල ක්‍රීඩාව.
තො පෙට්ටිය[නා.] කුරුල්ලන්ගේ වාසය සඳහා තබන දහයියා ආදිය දැමූ පක්ෂි කූඩු විශේෂයක්.
තො, තෝ[සර්ව.] ‘ත’ ශබ්දයෙහි ප්‍රථමා විභක්ති ඒකවචන රූපය. 1. [නා.ප්‍ර.] වියෙහි පොත්ත; වී පොත්ත; දහයියා. 2. [නා.ප්‍ර.] දිය; කොය.
තොංගල, තොන්ගල(කථා.) [නා.] කොන; කෙළවර; අග්ගිස්ස.
තොක[නා.ප්‍ර.] ගස්වැල් ආදියෙහි පොත්ත; සුඹුල; සිවිය.
තොකන්දුව, තොකොන්දුව[නා.] හදිස්සිය; කරදරය; ඇබැද්දිය.
තොග වෙළෙන්දා[නා.] විශාල ප්‍රමාණ වශයෙන් බඩු විකුණන්නා; තොග වශයෙන් වෙළඳ ද්‍රව්‍ය අලෙවි කරන්නා.
තොගය[නා.] ඒකකයක් වශයෙන් සැලකෙන රාශිය; (එක් කොට සලකනු ලබන) ගොඩ.
තොච්චි කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] මදිපුංචිකම් කරනවා; සුළු කොට සලකනවා; හෙළා දකිනවා.
තොට1. [නා.] ගං හෝ මුහුද ආදි ජල තලාවකින් එගොඩ වන ස්ථානය; තොටුපළ; තීර්ථය. 2. [නා.] යාත්‍රා නවත්වන ස්ථානය; නැව්තොට; වරාය. 3. [නා.] ගඟක් මුහුදට වැටෙන ස්ථානය; මෝය. 4. [නා.] (නෑම, රෙදි සේදීම, දිය ගැනීම ආදිය සඳහා) දියට බසින ස්ථානය. 5. [නා.] වර; වාරය; වතාව.
තොට්ටම(කථා.) [නා.] වන මැද පිහිටි එළිමහන් හිස් බිම.
තොට්ටමුරය, තොට්ටමුරේ(කථා.) [නා.] විපත; වැරදීම; අබග්ගය.
තොටියා[නා.] තොටුපළේ දී ඔරුපාරු මගින් ජනයා එතෙර මෙතෙර කරන්නා.
තොටිල්ල[නා.] ළදරුවන් නිදි කරවනු සඳහා (එල්ලා) පැද්දිය හැකි ලෙස සෑදූ කුඩා කොටු යහන; ළදරුවන් නළවා නිදි කරවන පැද්දෙන කුඩා ඇඳ.
තොටු නැව(පාරිභා.) [නා.] මගීන්, භාණ්ඩ, රථවාහන ආදිය ජලතලයකින් එගොඩ මෙගොඩ කිරීම සඳහා යොදන ධූම යාත්‍රාව (=ferry steamer).
තොටු මළුව(පාරිභා.) [නා.] නැව්වල බඩු බෑමත් පැටවීමත් පහසු කරනු සඳහා නැව්තොටෙහි ඉදිකර ඇති ඉවුරු බැම්ම; ජැටිය.
තොටුව1. [නා.] දිය කඩකට බැස එගොඩ මෙගොඩ වන තැන; පාදියමංකඩ. 2. [නා.] ලියැද්දක වතුර රඳා සිටින තැන.
තොටුවා[නා.] (බුද්ධ ශාසනයෙන් බැහැර) මිථ්‍යාදෘෂ්ටියක් පිළිගෙන පැවිදි වූ තැනැත්තා; තීර්ථකයා.
තොඩොත්තු කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (හරකුන්ගේ) නාස් ලණුව කරපටියට අල්ලා තදින් බඳිනවා.
තොණ්ඩුව, තාංඩුව1. [නා.] ඇදීමේදී හිරවන ආකාරයෙන් ලණු, කඹ ආදියෙන් තනා ගන්නා පුඩු රැහැනින් තැනූ වළල්ල. 2. [නා.] සතුන් ඇල්ලීම ආදිය සඳහා වළල්ලක් සේ සාදාගත් උගුල; මලපුඩුව; මන්ද.
තොත්ත1. [නා.] අනින ආයුධයක්; හෙල්ල; තෙබ. 2. [නා.] පලිහ. [වි.] සිඟිති; ළදරු.
තොත්තනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] යම් කාරියක් හරියාකාර ව නොකර යන්තමින් කරනවා; ඕනෑවට එපාවට කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බැම්මක් බුරුලට බඳිනවා; යන්තමට ගැට ගසනවා.
තොත්තුව[නා.] හාද්ද; සිඹීම; චුම්බනය.
තොන්ගු1. [නා.ප්‍ර.] එල්බ සිටීම; ආලම්බක ව සිටීම; තනි පයින් සිටීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉක්මන්වීම; කලබලවීම; කුලප්පුවීම. 3. [නා.ප්‍ර.] පරලවීම; ආවේශවීම.
තොඳොල්[වි.] (වචන සම්බන්ධයෙන් යෙදේ) සුරතල්; බොළඳ.
තොප්පාරම[නා.] හිස් වෙළුම; ජටාව; තලප්පාව; උඩරට රදළවරුන්ගේ හිස්වැස්ම.
තොප්පිය1. [නා.] හිස් වෙළුම; ජටාව; නළල් පට. 2. [නා.] හිස් වැස්ම; ශීර්ෂාවරණය.
තොමනයා[නා.] අදක්ෂයා; මෝඩයා.
තොමරි(කථා.) (උඩ.) [වි.] සෝමාරි; අලස; කම්මැළි.
තොම්බ[නා.] නාසය හා දෙතොල් ඇතුළු මුඛයේ ඉදිරි කොටස; හොම්බ.
තොය, තෝ[නා.] දිය; ජලය; වතුර.
තොර[නා.ප්‍ර.] අවසානය; කෙළවර; සමාප්තිය. [වි.] වෙනස්; විශේෂ.
තොරණ1. [නා.ප්‍ර.] දොරටුව; බිහිදොර; වාසල. 2. [නා.ප්‍ර.] මාර්ගයක් හරහා නොහොත් විවෘත ස්ථානයක මල්, ඵල ආදිය යොදා හෝ ජාතක කථා චිත්‍රයට නංවා විදුලි ආලෝක ආදිය ඇසුරින් අලංකාර ව ඉදි කරනු ලබන නිර්මාණය; ගෙඩිගෙය. 3. [නා.ප්‍ර.] වෙසක් පොසොන් ආදි පොහෝදිනවලදී බුද්ධ චරිතය හෝ ජාතක කතා මුල් කොට විචිත්‍රවත් චිත්‍රකර්මාන්ත හා විදුලි බුබුලින් අලංකෘත සැරසිල්ල.
තොරතුර1. [නා.] ආරංචිය; ප්‍රවෘත්තිය. 2. [නා.] ඉඩ ප්‍රස්තාව; අවකාශය; අවස්ථාව. 3. [නා.] මිට. 4. [නා.] මිටින් දෙන පහර. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රවෘත්තිය; ආරංචිය; විස්තරය.
තොරතුරු තාක්ෂණය[නා.] පරිගණක තාක්ෂණය මගින් හා අන්තර්ජාලය ඇසුරින් තොරතුරු ලබා ගැනීම.
තොරතෝංචිය(කථා.) [නා.] නැවතීම; අවකාශය; විරාමය.
තොරපනය, තොරපනේ[නා.] තවු විඳින වඩු උපකරණයක්; දුනු බුරුමය.
තොරොට්ටුව(කථා.) [නා.] රැවටීම; වංචාව; කපටිකම.
තොරොත්තාව[නා.] සෑහීම; තෘප්තිය.
තොරොම්බල්[නා.ප්‍ර.] ගෙන් ගෙට ගොස විකුණන වටිනාකමින් අඩු වෙළඳ බඩු; මණිබඩු.
තොල[නා.] දන්තාවරණ මස් පිඬුව; අධරය.
තොල බිඳිනවා[ක්‍රි.] (නැතැයි යනු හැඟවීමට) තොල පෙරළා දක්වනවා.
තොල මතුරනවා, තොල් මතුරනවා[ක්‍රි.] නොපැහැදිලි ලෙස පහත් හඬින් යමක් කියනවා; මුමුණනවා.
තොලිල[නා.] ජීවනෝපාය සඳහා කරන ශිල්ප කර්මාන්තය; වෘත්තිය; රක්ෂාව.
තොලිලැදුරු[තොලිල්+ඇදුරු] [නා.ප්‍ර.] රන් රිදී ආදි ශිල්ප කර්මාන්තයෙහි නිපුණ තැනැත්තා; ශිල්පාචාර්යා.
තොලු දෙනවා[ක්‍රි.] (මුව ගව ආදි සතුන්) තොලින් යමක් ස්පර්ශ කරනවා; කනවා හෝ ඉඹ බලනවා.
තොලු පත[නා.] දෙතොල් පෙදෙස; හොම්බ.
තොලුකන1. [නා.] එල්බෙනාකාර කන. 2. [නා.] යම්කිසිවක අග කෙළවර; අග්ගිස්ස.
තොලුගානවා[ක්‍රි.] (මුව ගව ආදි සතුන්) තණකොළ ආදිය හෙමින් කඩාගෙන කනවා; උළාකනවා.
තොලුව1. [නා.] පිස්ටන් වළලු කුලවල ඉදිරියට නෙරූ කොටස. 2. [නා.] (ප්‍ර.යෙදේ) ගව, ඌරු ආදි සතුන්ගේ මුවෙහි ඉදිරියට දික් ව පිහිටා ඇති දෙතලු කෙළවර. 3. [නා.] වැල්වල ලියලමින් ඇදෙන දලුව; කරටිය.
තොලොංචි වෙනවා[නා.] තුරන් වෙනවා; දුරු වෙනවා; ඉවත් වෙනවා; නොපෙනී යනවා.
තොවිලය1. [නා.] අමනුෂ්‍ය උපද්‍රව දුරලීම සඳහා කරන ශාන්ති කර්මය; දෙවියන් ද යකුන් ද පුදනු සඳහා කරන නැටුම. 2. [නා.] මෙහෙය.
තොස1. [නා.ප්‍ර.] සතුට; සන්තෝෂය. 2. [නා.ප්‍ර.] තුස; දහයියා; වී පොතු.
තොහනවා[ක්‍රි.] සතුටු කරනවා; තුති කරනවා.
තොහල්[නා.ප්‍ර.] කුඩය; ජත්‍රය.
තෝ[සර්ව.] ඔබ; නුඹ (විශේෂයෙන් අය තත්ත්වයෙන පහත සම්බන්ධයෙන් යෙදේ). 1. [නා.ප්‍ර.] ජලය; වතුර. 2. [නා.ප්‍ර.] වියෙහි පොත්ත; දහයියා. 3. [නා.ප්‍ර.] වාරය; වතාව. 4. [නා.ප්‍ර.] කොටස; පංගුව. 5. [නා.ප්‍ර.] කෑඳැත්තා.
තෝං ලණුව, තෝන් ලණුව[නා.] ගොනා මහෙයවන ලණුව; කරත්තය බැඳි ගොනාගේ නාස් ලණුවට සම්බන්ධ කොට රියදුරා අත රඳවා ඇති ලණුව.
තෝං, තෝන්[නා.ප්‍ර.] සූදූ ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන්නන්ගෙන් අය කරන ගාස්තුව; සූදූ ගාස්තුව.
තෝංගු පනිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බළලුන්, රිළවුන් ආදි සතුන්, අත හෝ පොල්ලක් වෙතට උඩින් පනිනවා.
තෝංචිය1. [නා.] පරක්කුව; ප්‍රමාදය. 2. [නා.] නැවැත්ම; අවකාශය.
තෝක[නා.] අඩුබව; ඌනත්වය.
තෝටාව1. [නා.] පතරොම. 2. [නා.] පතරොම් තුවක්කුව.
තෝඩුව1. [නා.] කර්ණාභරණය. 2. [නා.] ලඹ දෙන පැද්දෙන සැරසිල්ල.
තෝණ්ඩිය[නා.] ළිඳකින් වතුර අදින උපකරණය; ආඬියා.
තෝත්තරය[නා.] (දෙවියන් යකුන් ප්‍රභූන් ආදින් වෙත කෙරෙන) ස්තුති ගීතිකාව; ප්‍රශස්තිය; ස්තෝත්‍රය.
තෝත්‍රය[නා.] ඇතුන් හසුරුවන කටුව; හෙණ්ඩුව; අංකුශය.
තෝතැන්න1. [නා.] ගසක් වටේ දිය රැඳවීම සඳහා තැනූ පහත් කවාකාර කණ්ඩිය; ආලවාලය. 2. [නා.] බීජ රෝපණය සඳහා උස් කොට සකස් කළ බිම; පාත්තිය. 3. [නා.] යම් අදහසක් හෝ කාර්යයක් වෙත ආරම්භය සැලසූ පරිසරය. 4. [නා.] ජලතලාව.
තෝදනය[නා.] වේදනාව; පීඩාව.
තෝන් පටි[නා.ප්‍ර.] අශ්වයකු මෙහෙයවීමට රියදුරු අතෙහි රඳවා ගන්නා කටකලියාවට සම්බන්ධ කළ පටිය.
තෝන්තු[වි.] ප්‍රබෝධවත් ගතියෙන් තොර; මලානික; දුක්මුසු; ශෝකී.
තෝන්තුව1. [නා.] සිහි නැති වීම; විසංඥ වීම. 2. [නා.] සිහි මුළා ගතිය; ක්ලාන්ත ස්වභාවය. 3. [නා.] ඔල්මාද ගතිය; විකාර ස්වභාවය.
තෝනිය[නා.] යාත්‍රා විශේෂයක්; ඔරුව.
තෝමරය[නා.] දිගු මිටක් ඇති තනි සූචියකින් යුතු අනින ආයුධය.
තෝමරාංකුශය[නා.] හෙණ්ඩුව; අකුස්ස.
තෝමස්පතුරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශරීර හන්දි කැඩුණු බිඳුණු අවස්ථාවලදී එහි තබා වෙලීම සඳහා උපයෝගී කොට ගනු ලබන ලෝහමය පතුරු.
තෝම්බුව1. [නා.] පුද්ගල හා ආයතන සතු ඉඩකඩම් වතුපිටි පිළිබඳ විස්තර සටහන් කළ ලේඛනය. 2. [නා.] පුද්ගලයකුගේ පෙළපත්, පවුල්, උප්පැන්න, විවාහ මරණ ආදි විස්තර ඇතුළත් වන සේ සකස් කළ ලේඛනය. 3. [නා.] ජාතිය, ජන්මය පිළිබඳ වගතුග.
තෝයද1. [නා.ප්‍ර.] වැහි වලාකුළ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගිතෙල්.
තෝරතය[නා.] (නීති.) පෞද්ගලික වරද; සිවිල් වරද.
තෝරනවා1. [ක්‍රි.] රාශියකින් හෙවත් ගොඩකින් යමක් වෙන් කර ගන්නවා; වර්ග කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ගැටලු ස්වභාවය විසඳනවා; අර්ථ දක්වනවා.
තෝරමල්ලි[නා.ප්‍ර.] මැණික් ගල් වර්ගයක නාමය; මෙය කහ, පලා, පැණි, සුදු, කනක වශයෙන් පාට අනුව පස් වර්ගයකි.
තෝරයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තෝරියම් සිලිකේට් අඩංගු වූත්, කහ සහ තද දුඹුරු අතර පාටකින් යුක්ත වූත් ඛනිජයකි.
තෝරා[නා.] ආහාර වශයෙන් බෙහෙවින් අගය කොට සැලකෙන මූදු මත්ස්‍ය වර්ගයක්.
තෝරියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විකිරණශීලී මූල ද්‍රව්‍යයක්.
තෝලන(පාරිභා.) [වි.] ඔබ-මොබ පැද්දෙන; සමබරතාව පවත්වන.
තෝල්කමුදලි[නා.ප්‍ර.] උසාවි ආදියේ භාෂා පරිවර්තනයෙහි යෙදෙන නිලධාරියා.
තෝෂණ[නා.ප්‍ර.] සතුටු කිරීම; ප්‍රීතියට පත් කිරීම.
ත’මයන විද්‍යාව[නා.] තප්ත වස්තුවක් තුළින් ඉලෙක්ට්‍රෝන විමෝචනය වීමත් ඒවායේ හැසිරීමත් ඒවා පාලනය කිරීමත් පිළිබඳ විද්‍යාව.
ත’මෝමීටරය, තර්මෝ මීටරය, තර්මෝමීටරය[නා.] උෂ්ණත්වමානය.
ත’මෝස් ප්ලාස්කුව, තමෝස් ප්ලාස්කුව[නා.] බහාලන ලද කිසියම් ද්‍රව්‍යයක හෝ ද්‍රවයක උෂ්ණත්වය රඳවා ගැනීම සඳහා පිළියෙල කොට ඇති බෝතල විශේෂයක්; උණුවතුර බෝතලය (=thermos flask).
ථද්ධ[වි.] මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්‍ෂර පටිපාටියේ හතළිස් වැනි අකුර; තද; දැඩි.
ථද්ධමානය[නා.] තමා පමණකට වඩා උසස් කොට සලකා ගන්නා දැඩි මානය.
ථනය1. [නා.ප්‍ර.] තනය; ස්තනය; පියයුර. 2. [නා.ප්‍ර.] තනකිරි; මව්කිරි.
ථම්භය1. [නා.] සිතෙහි ඇතිවන අනුන්ගේ අවවාදවලට නොනැමෙන ස්වභාවය. 2. [නා.] ටැඹ; ස්තම්භය; කණුව.
ථල[නා.ප්‍ර.] ජලයෙන් බැහැර භූමි ප්‍රදේශය; ගොඩබිම.
ථලට්ඨ[වි.] ගොඩ බිම හට ගන්නා; ගොඩ පිහිටි; තලාටු.
ථවිකාව[නා.] පාත්‍ර ආදිය බහාලන උරය; පසුම්බිය; මල්ල.
ථාමය[නා.] ශක්තිය; මානසික ශක්තිය; චෛතසික බලය.
ථාලි[නා.ප්‍ර.] තලිය; තැටිය.
ථාවර[වි.] ස්ථිර; ස්ථාවර; ජංගම නොවන. [නා.ප්‍ර.] (විනය.) සත්ව ඝාතනය සඳහා සතුන් යනෙන මාර්ගවල බොරු වළවල් තැනීම, ළිං පොකුණු ආදියෙහි වස බහාලීම් ආදි වශයෙන් කරනු ලබන ස්ථාවර ප්‍රයෝගය.
ථිනමිද්ධය[නා.] අරමුණු ගැනීම පිළිබඳ ව සිතෙහි මැළි ගතිය හා කයේ මැලි බව; අකර්මණ්‍ය භාවය.
ථීනය[නා.] අරමුණු ගැනීමේ දී සිතෙහි මැළිබව.
ථීර[වි.] නොසැලෙන; ස්ථිර; අචල.
ථුති[නා.ප්‍ර.] ස්තුතිය; ප්‍රශංසාව.
ථුල්ල කුමාරිකාව[නා.] විවාහ නොවී දෙමාපියන්ගේ ගෙදර ම තුරුණු විය පසු කළ කාන්තාව.
ථුල්ල, ථූල1. [වි.] මහත; තර; ස්ථූල. 2. [වි.] බලවත්; බැරෑරුම්; භාරධූර; බරපතළ.
ථුස[නා.] වී පොතු; දහයියා.
ථූපඝර[නා.ප්‍ර.] දාගැබක ආරක්ෂාව හා ආවරණය පිණිස ඒ වටා කළ ගෙය; චේතිය ඝර.
ථූපය1. [නා.] බුදු, පසේබුදු, රහත්, සක්විති යන සිවු ගණයට අයත් උතුමන්ගේ ධාතු නිදන් කොට ගොඩ නඟන ලද දාගැබ; ස්තූපය. 2. [නා.] වේයන් ආදි සතුන් විසින් ගොඩලන පස් ගොඩ; තුඹස.
ථූපිකාව[නා.] ස්තූපයක කැරැල්ල මුදුනෙහි හෝ ප්‍රාසාදාදියක මුදුනෙහි පිහිටි ශෘඞ්ගාකාර කොටස; කොත.
ථූපීකත[වි.] මුවවිට ඉක්මවා පිරුණු; මුදුන් වන සේ පිරුණු.
ථෙය්‍ය[වි.] සොර; හොර.
ථෙය්‍ය පරිභෝගය[නා.] (විනය.) දුසිල් ව සිට විචාරාදි සිව්පසය ප්‍රයෝජනයට ගැනීම.
ථෙය්‍යාවහාරය[නා.] (විනය.)වංචා සිතින් අන් සතු යමක් තමන් සතු කර ගැනීම.
ථේර[නා.ප්‍ර.] උපසම්පදා වී දස වසක් සම්පූර්ණ වූ භික්ෂුව.
ථේරගාථා[නා.ප්‍ර.] රහත් තෙරවරුන් විසින් ප්‍රකාශ කරන ලද උදාන ගාථා; එම ගාථා සංග්‍රහ කොට සකස් කළ ඛුද්ධක නිකායේ කොටස.
ථේරවාදය[නා.] පළමුවන ධර්ම සංගායනාවේ දී ස්ථවිරයන් වහන්සේලා විසින් සකස් කරන ලද බුද්ධ දේශනාව; ස්ථවිරවාදි ත්‍රිපිටක බුද්ධ ධර්මය.
ථෝක[වි.] ටික; අල්ප; ස්වල්ප.
ථෝමනය[නා.] පැසසුම; ස්තුතිය; ගුණකථනය.
ථෝමිත[වි.] ස්තුති කරන ලද; ප්‍රශංසා කරන ලද.
ද1. මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ හතළිස් එක් වැනි අකුර සහ විසිදෙවැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; “ත” වර්ගයේ තුන්වැනි අකුර. 2. [නි.] සමුච්චයාර්ථය, අවධාරණාර්ථය, ප්‍රශ්නාර්ථය යන අර්ථවල යෙදේ. 3. [නි.] (සමාසයක පසුපද වශයෙන් යෙදේ) දෙන්නා; දායකයා.
ද අරුත් සමස්[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ද-කාරාර්ථ සමාසය; ද නිපාතයෙන් සම්බන්ධ විය යුතු පද එක් පදයක් වන සේ ගැළපෙන සමාසය.
දංකුඩ, දංකොඩ, දම්කුඩ[නා.ප්‍ර.] බත් සැළියේ අඩියේ බැඳී රොස් වී කළු පැහැ වූ බත් කොටස; දඹු හෙවත් දැවුණු කොටස.
දංශනය[නා.] (මදුරුවන් ආදි සතුන්) විදීම; දෂ්ට කිරීම.
දංශය(පාරිභා.) [නා.] (මීමැසි ආදින්ගේ) විත; අනින තුඩ; දළය.
දංශයා[නා.] දෂ්ට කොට ලේ බොන මැස්සා; පිඟුවන් මැස්සා.
දංෂ්ට්‍රාව1. [නා.] දත; විශේෂයෙන් බුදුරදුන්ගේ දළදාව. 2. [නා.] උල් වූ මහ දත; දළය. 3. [නා.] හකුවල ඉදිරි දත් හතර; දෙපස වූ උල් හතරෙන් ඕනෑම එකක්; දඩයම් දත; රදනකය.
දක[නා.ප්‍ර.] දිය; ජලය; උදකය.
දක සෝතය[නා.] ස්ත්‍රී නිමිත්ත.
දකපතිය[නා.] ගොවියන් ලබා ගත් දියවර සඳහා වැව් හිමියාට පුරාණයේ දී ගෙවූ බද්ද.
දක්කනවා1. [ක්‍රි.] දකින්නට සලස්වනවා; පෙන්නුම් කරනවා; ඉදිරිපත් කරනවා; ප්‍රදර්ශනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ගවාදි සතුන් හෝ අදින රිය හෝ ගමන් කරවනවා; සතුන්ගේ හෝ රියවල ගමන මෙහෙයවනවා; ඉදිරියට යවනවා. 3. [ක්‍රි.] තමන්ට රිසි පරිදි අනිකකු ලවා ක්‍රියා කරවනවා; අනිකකුගේ ක්‍රියාමාර්ගය මෙහෙයවනවා.
දක්ඛිණ, දක්ෂිණ[වි.] දකුණු; උතුරට ප්‍රතිමුඛ.
දක්ඛිණාව[නා.] දක්ෂිණාව.
දක්ඛිණාවත්ත[නා.] දක්ෂිණාවර්ත.
දක්ඛිණෙය්‍ය, දක්ෂිණෙය්‍ය[වි.] දක්ෂිණාව ලැබීමට සුදුසු; චීවරාදි සිවුපසය ලැබීමට සුදුසු.
දක්න පේනුව[නා.] මෝටර් එන්ජිමේ කාබියුරේටරයේ කොටසක්; ඉන්ධන තෙල් මට්ටම බලාගැනීමේ සිදුරේ ඇබය.
දක්නපතය[නා.] අණු දක්නයේ කාචයෙන් පිරික්සා බැලෙන වස්තුව තැන්පත් කොට තබා ගැනීම සඳහා කාචයට යටින් සවි කොට ඇති තළිය.
දක්නාසුල්ලා[දක්නා+සුලු+ආ] [නා.] දැකීමේ ශක්තිය ඇත්තා; දක්නා ස්වභාව ඇත්තා; දැකීමේ පුරුද්ද ඇත්තා.
දක්නාසුලු[වි.] දැකීමේ ස්වභාව ඇති; දර්ශනශීලි.
දක්ෂ[වි.] යම්කිසි කාර්යයක හපන්කම් ඇති; මහත් හැකියාවෙන් යුක්ත; සපන්; සමර්ථ; ශූර; නිපුණ.
දක්ෂපක්ෂ[වි.] දක්ෂ; හැකියාවක් සහිත; හපන්; සමර්ථ.
දක්ෂිණ[වි.] දකුණු.
දක්ෂිණ අක්ෂාංශය[නා.] පෘථිවි කක්ෂයේ සමකයෙන් දකුණු කොටසේ පිහිටි අක්ෂාංශ; දක්ෂිණාක්ෂය.
දක්ෂිණ ධ්‍රැවය[නා.] පෘථිවි කක්ෂයේ අක්ෂ දෙකෙන් දකුණෙහි පිහිටි අක්ෂය; පෘථිවියේ දකුණු කොන.
දක්ෂිණ බුද්ධාගම[නා.] ලංකා, සියම්, බුරුම ආදි දකුණු ආසියානු රටවල පැතිර ඇති ථේරවාද බුද්ධ ධර්මය.
දක්ෂිණ සංඛය[නා.] දකුණට කරකැවුණු හක්ගෙඩිය; දකුණු සක.
දක්ෂිණ සාගරය1. [නා.] මහාමේරු පර්වතයට දකුණින් පිහිටා ඇතැයි සලකනු ලබන කල්පිත සාගරය. 2. [නා.] දක්ෂිණ ධ්‍රැවය වටා ඇති සාගරය; ඇන්ටාක්ටිකාව හාත්පස පිහිටි සාගරය.
දක්ෂිණාක්ෂ[නා.බහු.] පෘථිවියේ නිරක්ෂයට දකුණින් පිහිටි අර්ධ ගෝලයේ නිරක්ෂය හා සමාන්තරව විහිදෙන අක්ෂාංශ වෘත්ත.
දක්ෂිණායනය[නා.] සූර්යයා නිරක්ෂ රේඛාවෙන් දකුණට බර ව යන කල්පිත ගමන; ඒ ගමන් වීථිය; එසේ ගමන් කරන කාලසීමාව.
දක්ෂිණාර්ධ ගෝලය[දක්ෂිණ+අර්ධ ගෝලය] [නා.] පෘථිවි ගෝලයේ නිරක්ෂ රේඛාවට දකුණින් පිහිටි අර්ධය.
දක්ෂිණාර්හ[වි.] දානය පිළිගැනීමට සුදුසු.
දක්ෂිණාලෝකය[නා.] පෘථිවියේ දකුණු ධ්‍රැවාසන්න ඉහළ අහසේ දක්නට ලැබෙන අත්‍යලංකාර රතු - කොළ පැහැ ආලෝකධාරා සංසිද්ධියක්.
දක්ෂිණාව, දක්ඛිණාව1. [නා.] දන් දෙන වස්තුව; පිදීමට සුදුසු දාන වස්තුව. 2. [නා.] දානය; පූජාව; භික්ෂූන් වහන්සේලාට දෙන දානය.
දක්ෂිණාවර්ත, දක්ඛිණාවත්ත[වි.] දකුණට කරකැවුණු; දකුණට හැරුණු.
දක්ෂිණාවර්තශංඛය[වි.] දකුණට හැරුණු හක්ගෙඩිය.
දක්ෂිණෙය්‍ය[වි.] දක්ඛිණෙය්‍ය.
දක්ෂිණෝදකය[නා.] දක්ෂිණාර්හ කෙනෙකුට ආහාර පාන, ගෘහෝද්‍යාන ආදිය කැප කිරීම පූජා කිරීම වැනි අවස්ථාවක ඒ සඳහා ආරාධනා කිරීමේ දී ප්‍රතිග්‍රාහකයා අත වත්කරන ජලය.
දකින මණ්ඩපය, දකිනා මණ්ඩපය[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ මඟුල් මඬුවටත් උඩු වාහල්කඩටත් අතර පිහිටි රාජකීය මණ්ඩපයක්; රජතුමා හමුවීමට විදේශ රාජ්‍ය නිලධාරීන් පැමිණි විට රජු අසුන් ගෙන සිටි මණ්ඩපය.
දකිනවා1. [ක්‍රි.] (යමක් හෝ යමකු) ඇසට ගොදුරු වෙනවා; පෙනී යනවා; දෘෂ්ටිගෝචර වෙනවා; දර්ශනය වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] වටහා ගන්නවා; අවබෝධ කරගන්නවා; ඥාන ගෝචර වෙනවා; ප්‍රත්‍යක්ෂ කරනවා.
දකුණ1. [නා.] උතුරට ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාව; දක්ෂිණ දිශාව. 2. [නා.] සිරුරේ වම් අත තිබෙන පැත්තට විරුද්ධ පැත්ත; දක්ෂිණ පාර්ශ්වය. 3. [නා.] දක්ෂිණාංශික දේශපාලන මත දරන කණ්ඩායම. 4. [නා.] (පූජ්‍යයන්, දෙවියන් ආදින් විෂයයෙහි දෙන) දානය; දක්ෂිණාව.
දකුණත[දකුණු+අත] 1. [නා.] සිරුරේ වම් අතට ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේ තිබෙන අත; දක්ෂිණ හස්තය. 2. [නා.] දකුණු පැත්ත; දකුණු අත පැත්ත.
දකුණත් කරනවා[ක්‍රි.] (පූජාර්හ කෙනකු හෝ වස්තුවක් වටා) දකුණු අත යොමු වන සේ ගමන් කරනවා; ප්‍රදක්ෂිණා කරනවා.
දකුණත්සවු[නා.ප්‍ර.] සර්වඥයන් වහන්සේගේ දකුණු පසින් වැඩ සිටින ප්‍රධාන අග්‍ර ශ්‍රාවක නම; අගසවු දෙනමගෙන් ජ්‍යේෂ්ඨ උතුමා.
දකුණැලය[දකුණු+ඇලය] 1. [නා.] දකුණු කිහිල්ලට පහළ ඉඟටියට උඩ ශරීර ප්‍රදේශය; දකුණු ඇලපත; දක්ෂිණ පාර්ශ්වය; දකුණු අංශය. 2. [නා.] දකුණු අතේ පැත්ත; දකුණ පිහිටි දිශාව; දකුණු පස; දක්ෂිණ මුඛය.
දකුණු උදරාකාර කෝෂය[නා.] හෘදය වස්තුවේ දකුණු පැත්තේ පහළින් පිහිටි (මල්ලක් වැනි කොටස) කුටීරය; දකුණු හෘද් කෝෂිකාව.
දකුණු කර්ණිකාව(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවේ දකුණු පැත්තේ ඉහළින් පිහිටි කුහරය.
දකුණු ක්ලෝමය(පාරිභා.) [නා.] ශ්වාසනාලයේ බෙදී යන අතු දෙකෙන් දකුණු පෙණහැල්ල කරා විහිදෙන ශාඛාව.
දකුණු කුරුස තරුව[නා.] දකුණු අහසේ කුරුසයක හැඩය ගෙන පිහිටි තාරකා හතර.
දකුණු නළ[නා.බහු.] ශරීරයේ දකුණු පස පිහිටි නාඩි; කොඳු ඇට පෙළට දකුණු පැත්තෙන් වූ නාඩි; පිංගල නාඩි.
දකුණු මන්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] උගුරේ හෝ බෙල්ලේ හෝ දකුණු පස පිහිටි මහ නහරය.
දකුණු මුව[නා.] දකුණු පැත්ත.
දකුණු සක[නා.] දකුණතට කරකැවුණු ආවර්ත සහිත හක්ගෙඩිය; දක්ෂිණා සංඛය; වාලම්පුරිය.
දකුණු හෘද්කෝෂිකාව(පාරිභා.) [නා.] ශිරා මගින් දකුණු කර්ණිකාවට එන ලේ ලබා ගෙන තම බිත්ති හැකිළීමෙන් පුප්ඵුසීය ධමනියට යවන (හෘදය වස්තුවේ) දකුණු කුහරය.
දකුණුදසහිමි, දකුණු දෙසහිමි[නා.ප්‍ර.] දකුණු දිශාවට අධිපතියා; යමරජ.
දකුණුපුට[නා.ප්‍ර.] දකුණු නාසා සිදුර.
දකුණුලක[නා.] දක්ෂිණ ලංකාව; රුහුණු පෙදෙස.
දකුණුවත්[වි.] දකුණට කැරකුණු; දකුණට ඇඹරුණු; දක්ෂිණාවර්ත
දග්ගසනවා, දග්ගහනවා[ක්‍රි.] (යම්කිසි දෙයක් තවත් දෙයකින්) තළනවා; තළා පොඩි කරනවා.
දග්ධ1. [වි.] දැවුණු; පිලිස්සුණු; පැලැහුණු. 2. [වි.] වැටහීමකින් තොර; මෝඩ; අඥාන.
දග්ධ මානය[නා.] මෝඩකම නිසා හටගන්නා උඩඟුව; මුග්ධ අහංකාරය.
දග්ධ යෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) මුහුර්ත ශුද්ධ කිරීමේ දී දුරු කටයුතු මහා දෝෂවලින් එකක්.
දග්ධය1. [නා.] පිලිස්සීමෙන් ඇති වන තුවාලය. 2. [නා.] අග්නිකර්ම චිකිත්සා ක්‍රමයට අනුව පිලිස්සීම.
දග්ධයා1. [නා.] සල්ලාලයා; කාමුකයා. 2. [නා.] මෝඩයා; අඥානයා; මන්ද බුද්ධිකයා.
දග්ධිකා[නා.ප්‍ර.] බත් හැළිය අඩියේ රොස් වුණු කොටස; බත් දංකුඩ.
දගිනවා[ක්‍රි.] පිරිසිදු කරනවා; අමදනවා; සකස් කරනවා.
දඝ්න[නා.ප්‍ර.] කිට්ටු වීම; ළං වීම; ස්පර්ශ කිරීම.
දඟ1. [නා.ප්‍ර.] පාදයේ දණහිසින් පහළ පසු භාගයේ පිහිටි මස් ගොබය; ජංඝාව; කෙණ්ඩය; බත් කෙණ්ඩය. 2. [නා.ප්‍ර.] පෙරළිය; නොසන්සුන්කම; තක්කඩිකම; කලබලකාරී ගතිය; අවිනය. 3. [නා.ප්‍ර.] කපටිකම; කෛරාටිකකම; වංචාව; ප්‍රයෝගය; යටි උගුල. 4. [නා.ප්‍ර.] බන්ධනය; සිර කිරීම; අත් අඩංගුව; ග්‍රහණය; අවනත කිරීම; අල්ලා ගැනීම. 5. [නා.ප්‍ර.] හැකිල්ල; මාංචුව; විලංගුව. 6. [නා.ප්‍ර.] ඇතුන් බඳිනා දම්වැල. 7. [නා.ප්‍ර.] වෙළුම; ඇඹරුම. 8. [නා.ප්‍ර.] සර්පයන්ගේ දරණ. 1. [වි.] කොටු වුණු; හිර වුණු. 2. [වි.] නොසන්සුන්; නොතැන්පත්; පෙරළිකාර; තක්කඩි.
දඟ ඇටය[නා.] දණහිසත් වළලුකරත් අතර පිහිටි දිග ඇටය; කෙණ්ඩා ඇටය; ජඞ්ඝාස්ථිය.
දඟ කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඇඹරෙනවා; වෙළුකනවා.
දඟ ගසනවා1. [ක්‍රි.] නා පොළොං ආදි සර්පයන් තමන්ගේ ශරීර කඳ යමක පටලවා ගන්නවා; වෙළා ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] දඟර වැටෙන්නට ලණුවක් අඹරනවා. 3. [ක්‍රි.] හිර කරනවා; නොසැලෙන සේ වෙළා තද කරනවා.
දඟ ගෙය[නා.] වරදකරුවන් හිරකර තබනු ලබන නිවාසය; හිර ගෙදර; බන්ධනාගාරය.
දඟ වැටෙනවා[ක්‍රි.] ඇඹරුම් වැටෙනවා; වෙළු කැවෙනවා.
දඟ-පඟ[නා.ප්‍ර.] දැඟලිලි ගතිය; කලබලකාර ස්වභාවය; විහිළු තහළු කිරීම; කොලොප්පම.
දඟකරනවා1. [ක්‍රි.] තද කරනවා; හිර කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (මන) බඳනවා; (සිත දැඩි සේ) ග්‍රහණය කරනවා; බන්ධනය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] කලබල කරනවා; දඟකාර ලෙස හැසිරෙනවා.
දඟකාර[වි.] දුවපැන ඇවිදින; දඟ ගතිය ඇති; කලබල කරන.
දඟර1. [වි.] වක්‍ර වෙමින් යන; දෙපසට නැමි නැමී ගිය; වංගු වංගු නැවුණු. 2. [වි.] වළලු වශයෙන් නැමී ගිය; වලයාකාර ව වෙළුණු. 3. (පාරිභා.) [වි.] වටේට කරකැවී ගිය; රවුම් වශයෙන් විහිදෙන; සර්පිලාකාර. 1. [නා.] (රැහැන් පොටින්) වළලු වශයෙන් ඔතන ලද්ද; දරනය; දරණුව. 2. (පාරිභා.) [නා.] (ඉස්කුරුප්පුවක පොට මෙන්) වටා කරකැවෙන ලෙස තනන ලද්ද; රවුම් රවුම් වශයෙන් (වලයාකාරව) තැනුණු දෙය; සර්පිලය. 3. [නා.] සර්පාදින් කඳින් තනාගන්නා වළල්ල; දරණය. 4. [නා.] වෙළුම; ඇඹරුම. 5. [නා.] ගංගාවක දඟරාකාර නැම්ම, වක්කලම.
දඟර ගසනවා, දඟර ගහනවා[ක්‍රි.] ඇඹරුම් දමනවා; වෙළු කවනවා.
දඟර නිම්නය[නා.] වක්‍ර වෙමින් ගලා යන ගංගාවක සැඩ පහර නිසා යටට හැරෙමින් සෑදෙන ගංදඟර මළු සහිත මිටියාවත; ගංදඟර මළු පංති සහිත පහත් බිම් තීරුව.
දඟරකඳ(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් වාහන ආදියෙහි යන්ත්‍රවල සවිකර ඇති ඍජුකෝණාකාර දඟරවලින් යුත් දණ්ඩ.
දඟලනවා1. [ක්‍රි.] අවයව එහා මෙහා කරනවා; සෙලවෙනවා; චලනය කරනවා; චලනය වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] තැන්පත් ගතියෙන් තොර ව ක්‍රියා කරනවා; දඟකාර ලෙස හැසිරෙනවා. 3. [ක්‍රි.] වෑයම් කරනවා; දිරි දරනවා. 4. [ක්‍රි.] නොසන්සුන් වෙනවා; කලබල වෙනවා.
දජය[නා.] කොඩිය; දදය.
දට[වි.] දෂ්ට කරන ලද; දළයෙන් පහර දෙන ලද; ඩසින ලද.
දඨිකාව[නා.] උඩු රැවුල.
දඩ1. [නා.ප්‍ර.] කැලෑව; වනය; වනාන්තරය; අරණ්‍යය, 2. [නා.ප්‍ර.] ගෙයින් පිටත කර්මාන්ත කරන ස්ථානය; ගොවිපොළ; කුඹුර. 3. [නා.ප්‍ර.] දඩයම; වනසතුන් මැරීම. 4. [නා.ප්‍ර.] මෙහෙවර; මෙහෙය. 5. [නා.ප්‍ර.] දඬුවමක් වශයෙන් ගෙවන මුදල. 6. [නා.ප්‍ර.] වරදක් කළ තැනැත්තාට දෙන දඬුවම.
දඩ ගසනවා[ක්‍රි.] දඬුවම් දෙනවා; දඬුවමක් වශයෙන් මුදල් ආදිය ගෙවීමට නියම කරනවා.
දඩ පැල[නා.] වනයේ සාදන ලද පැල්පත; දඩයමට රැක සිටීම සඳහා කැලයේ සෑදූ පැල.
දඩ පොත(පාරිභා.) [නා.] අය කරනු ලබන දඩ මුදල් පිළිබඳ විස්තර සටහන් කරන පොත (=fine book).
දඩ පොළිය[නා.] බැංකුවක් මගින් වට්ටම් සමාගම්වලට ණය සැපයීමේ දී බැංකු පොළී පිළිබඳ ක්‍රියාවලියට වෙනස් ව අය කරනු ලබන පොළිය.
දඩ වහල්ල[නා.] කෙසෙල් කැනේ ඇවරි සම්බන්ධ වී තිබෙන මහ නාරටිය; වැල වරකා ගෙඩිය තුළ පිහිටි වහල්ල.
දඩ වැද්දා1. [නා.] සිංහල රජසමයෙහි රජවාසලට දඩමස් සැපයූ තැනැත්තා. 2. [නා.] දඩයම් කිරීමෙන් සතුන් මරන තැනැත්තා; වන සතුන් මරන්නා.
දඩබඩය[නා.] ඉක්මන්කම; කලබල ගතිය; නොසන්සුන්කම.
දඩබ්බර1. [වි.] නොහික්මුණු; කලබලකාරී; අසංවර. 2. [වි.] පිළිවෙළක් නැති; අක්‍රමවත්.
දඩබිම1. [නා.] ගෙයින් පිටත වැඩ කරන තැන; ගොවිකම ආදි කර්මාන්ත කරන ස්ථානය; ගොවිපොළ; කුඹුර. 2. [නා.] වන සතුන් දඩයම් කරනු ලබන භූමි ප්‍රදේශය.
දඩමස[නා.] වනසතුන් දඩයම් කොට ලබා ගන්නා මස්; පලහා වියළා ගත් සත්ත්ව මාංස.
දඩමැස්ස[නා.] වනසතුන් දඩයම් කිරීම සඳහා රැක සිටීමට කැලේ ගසක් උඩ බඳින මැස්ස.
දඩමීමා1. [නා.] වනසතුන් දඩයමට උදවු කරගනු ලබන මීහරකා. 2. [නා.] (රූඪි.) අභිප්‍රේත අරමුණ ඉටුකර ගැනීම සඳහා උපක්‍රමශිලී ව හවුල් කරගන්නා පුද්ගලයන් ආයතන ආදිය.
දඩයක්කාරයා[නා.] වන සතුන් මරන්නා; දඩයම් කරන්නා; දඩයමේ යෙදෙන්නා.
දඩයම1. [නා.] විනෝදය සඳහා හෝ ආහාර සඳහා වනසතුන් මැරීම. 2. [නා.] දඩයමට ලක් වූ සතා; ගොදුර. 3. [නා.] අස්ථානයේ ලබන වාසිය: අයුතු ලෙස ලබන මිල මුදල් ආදිය.
දඩයම් ආරක්ෂකයා(පාරිභා.) [නා.] දඩයමට යෝග්‍ය සතුන් වෙසෙන වන භූමිය රකින නිලධරයා; වනෝද්‍යාන පාලකයා.
දඩයම් දත්[නා.බහු.] පරශු දත්වලට දෙපසින් පිහිටි මුදුන උල්වූ දත් හතරෙන් ඕනෑම එකක්; රදනක දත්.
දඩයම් බල්ලා[නා.] සුනඛ විශේෂයක්; වන සතුන් ඝාතනය සඳහා යොදවන බල්ලා; දඩ බල්ලා.
දඩාවතේ1. [ක්‍රි.වි.] නිශ්චිත අරමුණක් නැති ව; හිස හැරුණු අතේ; ඉබාගාතේ. 2. හිතුමනාපයේ; පාලනයකින් තොර ව; නිදැල්ලේ. 3. රස්තියාදුවේ; පාදඩකමේ; අවලමේ.
දඩැතා[දඩ+ඇතා] [නා.] වනයෙහි වසන හස්තියා; වල් ඇතා.
දණ[නා.] කළවයේ යටි කෙළවරත් කෙණ්ඩයේ මුලත් එක් වූ සන්ධි ස්ථානය; ජාණුව; දණහිස.
දණ ඇහැ[නා.] දණහිස; දණිහ.
දණ උතුකටුව[නා.] දණ හිසෙහි පවතින කවාකාර අස්ථිය හා ඒ වටා ප්‍රදේශය; දණ පොල් කටුව.
දණ ගසනවා, දණ ගහනවා[ක්‍රි.] දණ බිම ඔබනවා; දණින් සිටිනවා.
දණ ගානවා[ක්‍රි.] ළදරුවන් සේ දෙදණ හා දෑත් බිම තබමින් යනවා; දණින් යනවා.
දණ නමනවා1. [ක්‍රි.] දණ හිස ළඟින් කකුල නැමෙන්නට සලස්වනවා. 2. [ක්‍රි.] ගෞරව වශයෙන් දණ නමා ආචාර කරනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] යටත් වෙනවා; අණට කීකරු වෙනවා; හිස නමනවා.
දණ පොල් කට්ට(කථා.) [නා.] දණ හිස් කටුව; දණ පොල්ල.
දණ පොලුත්ත[නා.] දණපොල් කටුව.
දණ මඬල[නා.] වටකුරු වූ දණ; දණහිස; ජාණු මණ්ඩලය.
දණවට[නා.ප්‍ර.] දණ හිස; දණ මඬුල්ල.
දණ්ඩ1. [නා.ප්‍ර.] දැවය; ලීය. 2. [නා.ප්‍ර.] පොල්ල; මුගුර; කෝටුව. 3. [නා.ප්‍ර.] ඊතල ආදියෙහි කූර; මිට. 4. [නා.ප්‍ර.] රියන් හතරක් හෙවත් බඹයක් වන පුරාණ මිම්මක්. 5. [නා.ප්‍ර.] මල් නටුව; වෘන්තය. 6. [නා.ප්‍ර.] දඬුවම; දඩය; දඬුවම් පැමිණවීම.
දණ්ඩ කර්මය[නා.] වරදකරුවකු හික්මවීම සඳහා සිදු කරන සිරකිරීම් දඩ ගැසීම් ආදිය.
දණ්ඩ කර්මාන්තය[නා.] ලී වැඩ; කාෂ්ට කර්මාන්තය.
දණ්ඩ චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] දැති රෝදයක මාර්ගයෙන් භ්‍රමණ චලිතය රේඛීය චලිතය බවට හෝ, රේඛීය චලිතය භ්‍රමණ චලිතය බවට හෝ හරවන උපක්‍රමය.
දණ්ඩ චුම්බකය[නා.] පට්ටම් කෑල්ලක හැඩ ඇති නිත්‍ය චුම්බකය; කොන් දෙකේ ධ්‍රැව ඇති දඬු කාන්දම.
දණ්ඩ නමස්කාරය[නා.] පොළොවෙහි වැතිර කරන ප්‍රණාමය; බිම දිග ඇදී කරන වැඳීම.
දණ්ඩ නියමය, දණ්ඩන නියමය[නා.] නඩු විභාගයක විනිශ්චයකාර තීරණය; නඩු තීන්දුව; දඬුවම් නියම කිරීම (=sentence).
දණ්ඩ නීතිය1. [නා.] (නීති.) දඬුවම් පැමිණවීමේ රාජනීතිය; අපරාධ නීතිය. 2. [නා.] යුක්තිය පසිඳලීමේ අධිකරණ බලය. 3. [නා.] දේශපාලන ශාස්ත්‍රය.
දණ්ඩ යෝගය[නා.] රජුගේ අණ; රාජාඥාව.
දණ්ඩක1. [නා.ප්‍ර.] දඬු; ලී. 2. (ඡන්ද.) [නා.ප්‍ර.] සිවුපද විරිතක්. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරය දණ්ඩක් මෙන් තද (දරදඬු) වන වාතරෝගයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] ඒරියා කඳ.
දණ්ඩකසේතු[නා.ප්‍ර.] තනි දණ්ඩෙන් තැනූ හෙය; ඒදණ්ඩ.
දණ්ඩනය1. [නා.] දඬුවම; දඬුවම් කිරීම; දඬුවම් දීම. 2. [නා.] දඩය; දඩගැනීම. 3. [නා.] අනුමැතිය; අනුදැනීම.
දණ්ඩනායක1. [නා.ප්‍ර.] දඬුවම් පැමිණවීමේ බලය ලත් නිලධාරියා; විනිශ්චයකාරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩුකාර සෙන්පතියා.
දණ්ඩනිශ්චය[නා.ප්‍ර.] (නීති.) විත්තිකරු චෝදනාවට වැරදිකරු බව තීරණය කිරීම.
දණ්ඩනීය[වි.] දඬුවම් ලැබිය යුතු; දඬුවම් වසයෙන් කරන.
දණ්ඩපර්ණක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කොළයක හැඩහුරුකම ඇති ව කොළයක් මෙන් ක්‍රියාකාරී වන පැතලි අතු සහිත ශාකය; කොළ බඳු දඬු ඇති පැළෑටිය.
දණ්ඩමණික[නා.ප්‍ර.] නඟුලක් සේ පතිත වන අකුණ; හෙණය; නවවිධ අකුණුවලින් එකකි.
දණ්ඩව්‍යුහය[නා.] බළ මුළුවක් පෙළ ගැස්වීම.
දණ්ඩවාල(කථා.) [වි.] වුවමනාවට වඩා කඩිසර; තැන්පත් නොවූ; නොහික්මුණු.
දණ්ඩාග්නි[දණ්ඩ+අග්නි] [නා.ප්‍ර.] ලීයෙන් උපදවන ගින්න; අරණි ගින්න; දඬු දෙකක් ගැටීමෙන් නිපන් ගින්න.
දණ්ඩාඩම්බරය[නා.] සේනා බළ සම්පත් නිසා සතුරන් ජයගත හැකි ශක්තිය හේතු කොට ගෙන රජකු තුළ පහළ වන මානය.
දණ්ඩාණු[දණ්ඩ+අණු] (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.]රෝගකාරක ක්ෂුද්‍ර විෂ බීජ වර්ගයක්.
දණ්ඩාදාන[දණ්ඩ+ආදාන] [නා.ප්‍ර.] දඬුමුගුරු ගැනීම.
දණ්ඩාභිහත[දණ්ඩ+අභිහත] [වි.] පොලු පහර ලත්; මුගුරු පහර ලැබූ.
දණ්ඩායමාන[දණ්ඩ+ආයමාන] [වි.] දඬුකඩක් වැනි; රිටක් වැනි වූ.
දණ්ඩාර්හ[දණ්ඩ+අර්හ] [වි.] දඬුවමට භාජන විය යුතු; දඬුවම් විඳීමට සුදුසු.
දණ්ඩාහත[වි.] දණ්ඩෙන් පහර ලත්.
දණ්ඩිත[වි.] දඬුවම් කරන ලද.
දණ්ඩියම1. [නා.] බර උසුලන හෝ බර මෙහෙයවන හෝ ආධාරකය; උත්තෝලනය; ලීවරය. 2. [නා.] නැටුම් පුහුණු කිරීමේ දී ආධුනිකයනට දෑතින් අල්ලා ගැන්මට තිරස් ව යොදා ඇති දණ්ඩ.
දණ්ඩේශ[නා.ප්‍ර.] දණ්ඩ නායක; දඬුවම් පැමිණවීමේ බලයලත් නිලධරයා; විනිශ්චයකාරයා.
දණිපණි ගානවා1. [ක්‍රි.] අමාරුවෙන් යෑම් නැඟී සිටීම් ආදිය කරනවා; අතින් පයින් වාරු ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] ඉක්මනින් නැඟී සිටිනවා.
දඬ1. [නා.] දිග දැව කැබැල්ල; දණ්ඩ. 2. [නා.] දඬුවම. 3. [නා.] කෝටුව; කෙවිට. 1. [වි.] ලී මුවා; ලීයෙන් සෑදූ. 2. [වි.] ලොකු; විශාල.
දඬු අඬුව[නා.] දැව හා යකඩ කර්මාන්තයෙහි දී යමක් අවශ්‍ය පරිදි නොසෙල් වී හකු අතර තබා ගැනීමට භාවිත කරන ලොකු අඬුව.
දඬු අඹරනවා[ක්‍රි.] (නූල් සෑදීම සඳහා) කපු පුළුන් (වලු කර) අඹරා ගන්නවා.
දඬු කරාමය(පාරිභා.) [නා.] දැව හෝ දඬු හිර කරන උපකරණයක්.
දඬු ගසනවා, දඬු ගහනවා[ක්‍රි.] දඬුකඳ නම් විලංගුවෙහි සිරකර තබනවා; තුරංගුවෙහි සිර කරනවා.
දඬු ගානවා[ක්‍රි.] ලීයකින් කලත්තනවා; කූරු ගානවා; හැඳි ගානවා.
දඬු නැමුම් අච්චුව(පාරිභා.) [නා.] යකඩ වානේ ආදි දඬු අවශ්‍ය හැඩයට නමා ගැනීම සඳහා පිළියෙල කළ අච්චුව.
දඬු පන්නය[නා.] යම් කාර්යයක් සඳහා අවශ්‍ය ලී දඬු ප්‍රමාණය; දැව භාණ්ඩ හෝ දැව උපකරණ.
දඬු පියුම[නා.] එක ම දණ්ඩෙහි සෑදෙන පෙති තට්ටු හතකින් යුත් විශාල නෙළුම් මල; සත්බුමු පියුම.
දඬු මඩුව1. [නා.] (වඩුකම් කරන තැන; වඩුමඩුව යන අර්ථයි) මහනුවර රාජ සමයේ දී රාජකීය වඩු කර්මාන්ත ශාලාව හැඳින් වූ නාමය. 2. [නා.] රජුගේ දැව මඩුව; දැව රැස් කොට තැබූ ගොඩනැඟිල්ල.
දඬු මාරුව(කථා. උඩ.) [නා.] ඒ දඬු විශේෂයක්; ගං හෝ ආදියෙන් එතර වීමට වැල්වලින් හා ලීවලින් තනනු ලබන පාලම.
දඬු මොනරය[නා.] ලංකාධිපති රාවණ රජුට තිබිණැයි සඳහන් වන (දැවමුවා මොනරකුගේ හැඩයෙන් යුත්) අහස් යානාව.
දඬු ලීය(කථා.) [නා.] දඩාවතේ යන ගොවිපළවලට වැදීම හරකුන් වළකනු පිණිස උන්ගේ බෙල්ල හරහා බඳින ලීය.
දඬු වැට1. [නා.] දැව දඬු ආදියෙන් තැනූ වැට; ලී වැට. 2. [නා.] හුළු අත්ත; ගිනිහුළ; පන්දම. 3. [නා.] යකඩ දඬු සිටුවා තැනූ වැට; ගරාදි වැට; රේලිම.
දඬු සරක්කුව(කථා.) [නා.] ඉම්වැට; ගව ආදි සතුන්ගෙන් හේන් රැක ගැනීම සඳහා ලී දඬුවලින් සාදා ගැනෙන වැට.
දඬු හිණ[නා.] පුරාණයේ දී සිවුරු මැසීම් ආදියට උපයෝගී කර ගත් උපකරණයක්; සිවුරේ ප්‍රමාණයට සතර වටේට ලී හතරක් බැඳ තනාගත් සිවුරු අච්චුව.
දඬු හෙය[නා.] ඒදණ්ඩ; සේතුව.
දඬුකඳ[නා.ප්‍ර.] පුරාණයෙ අපරාධකරුවන්ට දඬුවම් දුන් උපකරණයක්.
දඬුකොට්ට[නා.ප්‍ර.] ලී කොටය; දඬුකඩ.
දඬුකොස්[නා.ප්‍ර.] මඳක් පැසුණු කොස්.
දඬුකෝඩු[නා.ප්‍ර.] පළමුවරට සිරිපා වන්දනාවේ යන වැඩිහිටියා.
දඬුපත්1. [නා.ප්‍ර.] ලී; දැව; ලී කඳන්. 2. [නා.ප්‍ර.] දඬු; පොලු මුගුරු. 3. [නා.ප්‍ර.] දැව කඳක් යොදා සාදා ගන්නා ලද්ද; පහුරක් වැනි දෙය.
දඬුපත් බානවා[ක්‍රි.] මුගුරින් තළනවා; දණ්ඩෙන් පහර දෙනවා.
දඬුපිටින් ඉන්නවා[ක්‍රි.] නිරුවතින් සිටිනවා; නග්න ව ඉන්නවා.
දඬුබිත්ත[නා.ප්‍ර.] දඬුවලින් කරන ලද බිත්තිය; වරිච්චි බිත්තිය.
දඬුමැස්ස[නා.] ලෑලි අතුරා සකස් කළ ඇඳ.
දඬුමුවා[වි.] ලීයෙන් තනන ලද; දාරුමය.
දඬුව1. [නා.] දණ්ඩ; මුගුර; කෝටුව. 2. [නා.] අත්පා යන අගපසඟ. 3. [නා.] සිරුර; කය. 4. [නා.] නූල් සඳහා කටින ලද කපු. 5. [නා.] වීණා දණ්ඩ.
දඬුවම[නා.] වරදකරුවකු හික්මවීම සඳහා කරන අච්චු දීම; වරදක් කළ කෙනෙකුට සිදුකරන (තැළීම්, පෙළීම්, සිරගෙයි ලෑම්, දඩගැසීම් ආදි) ක්‍රියාව.
දඬුවම් පනත(පාරිභා.) [නා.] රාජාපරාධයක් කළ රට වැසියකුගේ අයිතිවාසිකම් අහිමි කරන පනත.
දඬුවැට පහන[නා.] දණ්ඩක රිටක සවි කළ ප්‍රදීපය; දඬුඅග දල්වන පහන/පන්දම; යෂ්ටි ප්‍රදීපය.
දඬුවැල් බෑය, දඬුවෙල් බෑය[නා.] මී මැසි වර්ගයක් විසින් ගස් අතුවල බඳින කුඩා මීය.
දඬුහල[නා.] වඩුවැඩ කරන ස්ථානය; වඩුමඩුව.
දඬුහැකිල්ල[නා.] දැවයෙන් කළ බැම්ම.
දත1. [නා.] ආහාර විකීම, ඉරීම, ඇඹරීම වැනි කාර්ය සඳහා මුඛ කුහරය තුළ පේළි වශයෙන් පවතින ශක්තිමත් ව්‍යුහයක්. 2. [නා.] ඇත්, ඌරු ආදි සතුන්ගේ කට දෙපසින් පිටතට දික් ව වැඩුණු දළ. 3. [නා.] රෝදයක ගරාදිය; දැවිය. 4. [නා.] කියත් ආදි ආයුධවල එකිනෙකින් වෙන් වී පෙළට පිහිටි දන්තාකාර තුඩු; දැති. 5. [නා.] උරහිස්; දසරුව; අංස කූටය.
දත කංසය[නා.] දත විදුරුමසට සවි වී තිබෙන ස්ථානය; දත පිහිටා ඇති කූපය.
දත නියවනවා1. [ක්‍රි.] දත් පෙනෙන සේ තද කොට තොල් විවර කරනවා; අවඥාව විහිළුව, සරදම, සඳහා විරිත්තනවා; විලිස්සනවා. 2. (කථා.) (රූඪි.) [ක්‍රි.] (තමන් සතු අයිතිය අනුන්ට පවරා දී අවසානයේ ඒ නිමිති කොට) බැගෑපත් වෙනවා; දතපත නියවනවා.
දත පත[නා.] දත්පොළ; දන්ත පන්තිය.
දත සුද්දා1. [නා.] (රූඪි.) දත් සුදු පුද්ගලයා; බුලත් නොසපන අය. 2. (කථා.) වඳුරා; වානරයා.
දත්1. [නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා. 2. [නා.ප්‍ර.] දැනගැනීම; අවබෝධය.
දත් ඇතිරිය(පාරිභා.) [නා.] දතක් විකසනය සඳහා විදුරුමස දිගට පිහිටි අපිචර්මීය දන්ත ස්තරය.
දත් ඇන්ද[නා.] උඩු හෝ යටි දත් පෙළ.
දත් කනවා[ක්‍රි.] අසිහිය, කෝපය ආදිය නිසා උඩු යටි දත් එකිනෙක ගටවමින් එහා මෙහා කරනවා.
දත් කාරම(පාරිභා.) [නා.] දතේ පසු පැත්තේ තැන්පත් වන කැල්සියම් පොස්පේට් හා අනිකුත් ද්‍රව්‍ය තට්ටුව.
දත් පිළු[නා.ප්‍ර.] උරහිස; දසරුව; උරහිස නමැති ස්ථලය; මුදුන.
දත් බැම්ම[නා.] මුදු ආදි රන්රිදී ආභරණවල මැණික් ගල්, මුතු ආදිය රඳවන දත් වැනි බැඳුම; මැණික් ගල් එබ්බවීමට යෙදෙන දැති රවුම.
දත් යතුරු වැටෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (සිහි මුර්ඡා වී) කට ඇරිය නොහැකි සේ තද වෙනවා; හනු එකිනෙක පූට්ටු වෙනවා.
දත් වහල්ල[නා.] විදුරු මස සහිත දත් ඇන්ද.
දත්ගෙල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දතේ මස්තකය හා මූලය එක් වන තැන ඇති සිහින් කොටස; දන්ත ග්‍රීවය.
දත්ත[නා.] දෙන ලද දෙය; නිගමනයකට එළඹීම සඳහා දෙන මූලික කරුණු; නිර්දිෂ්ටය; උපන්‍යාසය.
දත්තාභිෂේක[වි.] (දෙන ලද අභිෂේක ඇත්තා) දැනීමෙන් අගතැන් පත්; අවබෝධයෙහි මුදුන් පැමිණි.
දත්මල, දත්මැලි[නා.ප්‍ර.] දත් මැලියම්; දන්ත මල.
දත්රිපු, දත්රුපු[නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ සතුරා වන සිංහයා.
දද[වි.] මෝඩ; අඥාන; දග්ධ. 1. [නා.] කොඩිය; ධ්වජය. 2. [නා.] පුරුෂ ලිංගය; පුරුෂ නිමිත්ත. 3. [නා.] මත්ස්‍යධ්වජය දරන්නා; අනංගයා. 4. [නා.] දත්; දළය; දන්තය. 5. [නා.] චර්ම රෝගයක්; දද. 6. [නා.] දහසක් ඇස් ඇත්තා; ශක්‍රයා. 7. [නා.] ඇසිපිය හෙළන කාලය; නිමේෂය. 8. [නා.] තාරකාව; තරුව.
දදඉඳු[නා.ප්‍ර.] තාරකා නායකයා; සඳ.
දදමිනා[නා.] මින්දද; මීන හෙවත් මත්ස්‍ය රූපයක් කොඩියෙහි ඇත්තා; අනංගයා.
දදර1. [නා.ප්‍ර.] මලානික ස්වභාවය; මැලවුණු ගතිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මැඩියා; ගෙම්බා.
දදරද1. [නා.ප්‍ර.] තාරකාවල රාජයා; සඳ; චන්ද්‍රයා. 2. [නා.ප්‍ර.] පක්ෂීන්ගේ රාජයා; ගුරුළා.
දද්දර[නා.ප්‍ර.] සංගීත භාණ්ඩ විශේෂයක්; වීණා වර්ගයක්.
දදිමඬ[නා.ප්‍ර.] මුදවන ලද කිරෙන් පෑදුණු දිය; දධිමණ්ඩ; මෝරු.
දදුරු, දැදුරු[වි.] දෙදරි ගිය; කැබලි වී ගිය. 1. [නා.ප්‍ර.] හදවත. 2. [නා.ප්‍ර.] මැඩියා.
දධි[නා.ප්‍ර.] මුදවාපු කිරි; දීකිරි; දී.
දන1. [නා.] සතුටින් දෙන දෙය; දානය; දීම; ත්‍යාගය; පරිත්‍යාගය. 2. [නා.] බත්. 3. [නා.] ජනයා; ජනතාව. 4. [නා.] ධනය; වස්තුව; සම්පත්තිය. 5. [නා.] ධාන්‍ය බීජ; ආහාර සඳහා ගන්නා වී, තල මුං ආදි ඇට. 6. [නා.] දැනීම; ජානනය. 7. සිත එක අරමුණක යෙදවීම; ධ්‍යානය. 8. සෙනෙහස.
දනංජය[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ පැතිර සිටිනා දශ ආකාර වායුවෙන් එකක්; කටහඬ ඇති කරන්නා වූ වායුව.
දනකැන්[නා.ප්‍ර.] ජන සමූහයා.
දනග[දන+අග] [නා.ප්‍ර.] උත්කෘෂ්ට දානය; අග්‍ර දානය.
දනද1. [නා.] ධනයට අධිපති දෙවියා වන වෛශ්‍රවණ හෙවත් වෙසමුණි. 2. [නා.] ධනවතා.
දනන1. [නා.] යුද්ධය; සටන; සංග්‍රාමය. 2. [නා.] ධ්‍යාන නමැති ආහාරය.
දනනවා1. [ක්‍රි.] දිනනවා; ජයග්‍රහණය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උපදිනවා; ජනිත වෙනවා; බිහි වෙනවා.
දනඹුල1. [නා.ප්‍ර.] කන්ද. 2. [නා.ප්‍ර.] විනාකිරි. 3. [නා.ප්‍ර.] හාල් පානු වතුර.
දනවට, දන්වැට1. [නා.ප්‍ර.] කඩ නොකොට පිළිවෙළින් දෙන දානය. 2. [නා.ප්‍ර.] දන් වශයෙන් දෙනු ලබන ආහාර හා අන් ද්‍රව්‍ය.
දනවනවා[ක්‍රි.] ඇති කරනවා; උපදවනවා; ජනිත කරනවා.
දනවා1. [ක්‍රි.] ගින්නේ විනාශ වෙනවා; පිලිස්සෙනවා; දැවෙනවා; ගිනිබත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] දාහය ඇති වෙනවා; දැවිල්ල ඇති වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] ගොයම්, තණ ආදිය කපනවා.
දනවිරිඳු[නා.ප්‍ර.] මිනිස් සමූහයා; ජන බෘන්දය.
දනවුකලණ[නා.] ජනපද කල්‍යාණිය; රටේ හෝ ප්‍රදේශයේ රූපසුන්දරිය.
දනවුව, දනව්ව[නා.] ජනපදය.
දන්1. [නා.ප්‍ර.] දානය; දීම; දෙන දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ කන්මුල් ආදි තැන්වලින් වෑහෙන මද; ඇත්මද. 3. [නා.ප්‍ර.] දාමය; දම්වැල.
දන් උදියා[නා.] පන්සලක දාන කටයුතු සම්බන්ධයෙන් මෙහෙවර කරන්නා; දන්කැමියා.
දන් කැමියා[නා.] දානය පිළිබඳ කටයුතුවල නියුතු තැනැත්තා; දානවස්තු පිළියෙල කරන්නා.
දන් වතුර[නා.] දාන ප්‍රවාහය; ගලා යන මහවතුරක් මෙන් සීමා නැති ව වස්තු පරිත්‍යාග කිරීම.
දන්කෙළි[නා.ප්‍ර.] නිරතුරුව දන්දීම.
දන්ගෙඩිය1. [නා.] හිස ගසා දමනු සඳහා යොදාගත් දඬුකඩ; දම්ගෙඩිය. 2. [නා.] දහම්බෙරය; භික්ෂූන්වහන්සේට වේලාව දැන්වීම සඳහා දණ්ඩක් හෝ ඝණ්ඨාරයක් මගින් කරනු ලබන නාදය.
දන්ගෙය[නා.] දානශාලාව, දන් පිළියෙල කරන තැන.
දන්ත[නා.] දත. [වි.] දැමුණු; හික්මුණු.
දන්ත කල්‍යාණය[නා.] විශේෂයෙන් කාන්තාවන්ගේ දත් පිළිබඳ යහපත් බව; සිදුරු නැති ව විදුරු පෙළක් මෙන් දත් තිබීමේ ලක්ෂණය.
දන්ත ධාතුව[නා.] බුදුරජුන්ගේ දාඨා ධාතුව; දළදාව; දංෂ්ට්‍රා ධාතුව.
දන්ත න්‍යාසය(පාරිභා.) [නා.] දත් පෙළ; දන්ත පංක්තිය.
දන්ත මඩිය(පාරිභා.) [නා.] වැඩෙන දතක් (මෝදු වීමට පෙර) වසා සිටින පටකය.
දන්ත මස්තකය(පාරිභා.) [නා.] විදුරුමසින් නොවැසුණු දත් කොටස.
දන්ත මාංසය[නා.] කටේ දත් දරා සිටින තද මස; විදුරුමස.
දන්ත මොළ[නා.ප්‍ර.] දතක කුහරයෙහි ඇති රතුපාට මෘදු ද්‍රව්‍යය.
දන්ත වෛද්‍ය[නා.ප්‍ර.] දත් වෙදකම්හි යෙදෙන්නා.
දන්ත සූත්‍රය[නා.] උඩුහණුවේ හා යටිහණුවේ පිහිටන දත් වර්ග හා ගණන පිළිබඳ සූත්‍ර සටහන.
දන්තකර[නා.ප්‍ර.] දත් සෑදී ඇති ප්‍රධාන ද්‍රව්‍යය; දන්තිනය.
දන්තකර්මය[නා.] ඇත්දත්වලින් භාණ්ඩ සෑදීම; ඇත්දත් කර්මාන්තය; ඇත්දත් ශිල්පය.
දන්තකාරයා[නා.] ඇත්දත්වලින් (කැටයම් ආදි) වැඩකරන ශිල්පියා.
දන්තකාෂ්ඨ[නා.ප්‍ර.] දත් පිරිසිදු කර ගැනීමට භාවිත කරන දැහැටි කූර; දැහැට්ට.
දන්තජ[වි.] දත්වලින් උපදින; දත උත්පත්ති ස්ථානය කොට ඇති වූ. [නා.] දත්වලින් උපදින ‘ත’ වර්ගයේ අක්ෂර ; ඏ, ඏෟ, ල, ස යන අක්ෂර.
දන්තමල[නා.ප්‍ර.] දත් මැලියම්.
දන්ත්‍ය[වි.] දන්තාශ්‍රිත ව උපදින; දත හා සම්බන්ධ.
දන්තාග්‍රය[නා.] දත් අග; දත් කෙළවර.
දන්තාරෝග්‍ය ශාලාව[නා.] දත් රෝගවලට ප්‍රතිකාර කරන රෝහල.
දන්තාවරණ[නා.ප්‍ර.] දෙතොල; තොල් සඟල.
දන්තාවලයා[නා.] ඇතා; හස්තියා.
දන්තුර1. [වි.] සම ව නොපිහිටි; විෂම වූ; අතරතුර හිස් ව ඇති. 2. [වි.] දැති සහිත; දත් බඳු දැති ඇති.
දන්තුරිත[වි.] දත්වලින් පිරුණු; දැතිවලින් ගහන.
දන්තේන්ද්‍රිය[වි.] දමනය කළ ඉන්ද්‍රිය ඇති.
දන්තොෂ්ඨජ[වි.] (ව්‍යාක.) දත් හා තොල් ඇසුරින් උපදින.
දන්ධ1. [වි.] අනුවණ; මෝඩ. 2. [වි.] සෙමින් කටයුතු කරන.
දන්ධාභිඥ[වි.] වහා නොවැටහෙන නුවණින් යුතු; සියුම් නොවූ නුවණ ඇති.
දන්පත[නා.] යමක් දාන වශයෙන් දීමේ දී ඒ පිණිස ලියා දෙන සීට්ටුව; පූජා පත්‍රය; දාන පත්‍රය.
දන්පෙත්[නා.ප්‍ර.] දානය සඳහා දිය යුතු කොටස; දාන භාගය.
දන්වට, දන්වැට1. [නා.] අඛණ්ඩව දෙන දානය. 2. [නා.] දාන වස්තුව; දානෝපකරණය.
දන්වනවා1. [ක්‍රි.] දැනුම් දෙනවා; නිවේදනය කරනවා; යමක් දැනගැනීමට සලස්වනවා. 2. [ක්‍රි.] දක්වනවා; පෙන්නුම් කරනවා; පෙනෙන්නට සලස්වනවා; අඟවනවා.
දන්වරුපෙත[නා.] වාර වශයෙන් දෙන දානයට වෙන්කර ඇති කොටස; වාර දානයක් වශයෙන් භික්ෂූන්වහන්සේලාට පූජා කර ඇති කුඹුරු හෝ කුඹුරු යාය.
දන්වසුන්[නා.ප්‍ර.] දානය සඳහා පිළියෙල කළ ආහාරපාන බහාලූ භාජන; දන් බඳුන්.
දන්වා[නා.ප්‍ර.] දානවයා; අසුරයා.
දන්සල, දන්සැල1. [නා.] දන්දීම සඳහා තනා ඇති ශාලාව; දන්හල. 2. [නා.] වන්දනාකරු හා යාචක ආදින් වෙත ඇතැම් පොහෝ දිනවල දී ආහාරපාන සපයන තාවකාලික දානශාලාව.
දනා[නා.] ජනයා.
දනාග්‍රය[නා.] දන්ගේ; දන් කළමනා එක්රැස් කොට තබන ගෘහය.
දනාදිප[නා.ප්‍ර.] ධනයට අධිපතියා වන කුවේර හෙවත් වෛශ්‍රවණ.
දනිත[නා.ප්‍ර.] ශබ්ද නඟා කියවිය යුතු මහාප්‍රාණක්ෂර.
දනු1. [නා.ප්‍ර.] (බඹර මීමැසි ආදින්ගේ) නාදය; (ගී) රාවය; ධ්වනිය; හඬ. 2. [නා.ප්‍ර.] දුන්න; චාපය.
දනුදර[නා.ප්‍ර.] දුන්නෙන් විදීම පිළිබඳ ශිල්පය දන්නා තැනැත්තා; ධනුර්ධරයා.
දනුමැති, දැනුමැති1. [වි.] දැනුම ඇති; දන්නාවූ; ප්‍රඥාන්විත. 2. [වි.] අවවාදාත්මක; උපදේශාත්මක.
දනුවෙය[නා.] ධනුර්වේදය.
දප1. [නා.] දර්පය; උදාර හැඟීම; අහංකාරය; එඩිය; ආඩම්බරය. 2. [නා.] රතී ක්‍රීඩාව; මෛථුනය. 3. [නා.] ජප කිරීම; මැතිරීම; ජීවම් කිරීම. 4. [නා.] කැඩපත.
දපණතලය[නා.] කැඩපතෙහි මුහුණ බලන පැත්ත.
දපණය[නා.] කැඩපත.
දපනය, දැපනය[නා.] (කොඩිවින ආදියෙන්) සිහිමුළා බවට පත් වීම; වසඟවීම.
දපනවා1. [ක්‍රි.] මතුරනවා; ජප කරනවා; ජීවම් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] නිසරු බස් දොඩවනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] නැවතී සිටිනවා. 4. [ක්‍රි.] උඩුකුරු අතට බිම වැතිරෙනවා; බිම හොවිනවා.
දප්සර[වි.] එඩි සහිත; මානයෙන් පිරුණු; දර්පයෙන් සාර.
දබරඟිල්ල, දබරැඟිල්ල[නා.] මහපට ඇඟිල්ලත් මැදඟිල්ලත් අතර පිහිටි ඇඟිල්ල.
දබරය, දබරෙ1. [නා.] කලහය 2. [නා.] බර එසවීම සඳහා ගැනෙන කරකැවෙන කඳ සහිත උපකරණය.
දබරාව[නා.] පෙරහනක් සහිත පැන් බඳුන.
දබරැල්ල1. (කථා.) [නා.] පුලුස්සන ලද කැලය. 2. [නා.] හේන්වල ඇති කැකිල්ල පඳුරු.
දබ්බ1. [වි.] දන්නා; නුවණැති; පණ්ඩිත. 2. [වි.] විශාල; ලොකු. [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව්‍ය.
දබ්බීය[නා.ප්‍ර.] ලීයෙන් කළ හැන්ද; සරළුව.
දම, දම්1. [නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශිත නවලොව්තුරා දහම; ධර්මය; ත්‍රිපිටක ධර්මය. 2. [නා.ප්‍ර.] දශරාජ ධර්මය; රජුන් කෙරෙහි පැවැතිය යුතු දශවිධ පාලන ප්‍රතිපත්ති. 3. [නා.ප්‍ර.] ලෝක ස්වභාව; ප්‍රකෘති තත්ත්වය. 4. [නා.ප්‍ර.] යුක්තිය; නීතිය; සාධාරණය. 5. [නා.ප්‍ර.] කුශලය; පින. 6. [නා.ප්‍ර.] චාරිත්‍ර සිරිත් විරිත් 7. [නා.ප්‍ර.] එකින් එක ඇඳුණු පුරුක්වැළ; දම්වැල; දාමය; මාලය; හර. 8. [නා.ප්‍ර.] හික්මීම; දමනය.
දමක[නා.] හික්මවන්නා; දමනය කරන්නා; හීලෑ කරන්නා.
දමථය[නා.] දැමුණුබව; හික්වීම; දමනය වීම.
දමන[නා.ප්‍ර.] කුඩා කැලෑරොද; ගස් අඩු හේනක් වැනි බිම; ලඳුබිම.
දමනය[නා.] හික්මීම; සංවර බව; සන්සුන්බව; මෙල්ලවීම; සංයමය.
දමනවා1. [ක්‍රි.] හෙළනවා; තබනවා; බහාලනවා; යොදනවා. 2. [ක්‍රි.] අත් හරිනවා; බැහැර කරනවා; ඉවත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] දමනය කරනවා.
දම්1. [නා.ප්‍ර.] ධර්මය. 2. [නා.ප්‍ර.] දුම; ධූමය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉඳුණු දම්ගෙඩියේ පැහැය; දම්පාට. 4. [නා.ප්‍ර.] බිරිය; භාර්යාව. 5. [නා.ප්‍ර.] හික්මීම; සංවරබව; සන්සුන්බව; මෙල්ල වීම; සංයමය. [වි.] හික්මුණු; සංවර; සන්සුන්.
දම්ගෙඩිය1. [නා.] දහම් නමැති බෙරය; ධර්ම භේරිය. 2. [නා.] මරණයට නිම වූවන්ගේ හිස ගසා දමනු සඳහා යොදාගත් දඩුකඳ; හිස තබා කපන කොළොම්බුව. 3. [නා.] මස් කොටන ලී කොටය.
දම්නිය[නා.] දැහැමි රාජනීතිය; ධර්ම නීතිය.
දම්පති[නා.ප්‍ර.] අඹුසැමි යුවළ; භාර්යාව සහ ස්වාමියා.
දම්බ1. [නා.ප්‍ර.] අනුන් මුළා කිරීම සඳහා ක්‍රියාවෙන් හෝ වචනයෙන් දැක්වෙන අමුතු තත්ත්වය; රැවටිල්ල. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පිළිස්සුණු දෙය; භස්මය.
දම්ම[නා.ප්‍ර.] කිරෙන් ඇරුණු ගවයා; ගව පැටියා; නහඹු ගවයා.
දම්මිල්ල[නා.ප්‍ර.] මල්දම් ආදියෙන් යුතු ව සකස් කරන ලද කෙස්කලඹ; සැරසූ කේශ කලාපය.
දම්මෝල[නා.] කෙළවර පිලිස්සුණු ලීය; නිවුණු ගිනිපෙනෙල්ල.
දම්රජ1. [නා.ප්‍ර.] යමරජ. 2. [නා.ප්‍ර.] ධර්මරාජ; බුදුරජ.
දම්වැල1. [නා.] (සාමාන්‍යයෙන් ලෝහයෙන්) පුරුක්වලින් යුත් හොඳින් නැමෙන සුලු; දාමය. 2. [නා.] යාර විසි දෙකක මැනුම් ඒකකය. 3. [නා.] ඉණෙහි බඳින හවඩිය.
දම්වැල් පාලම[නා.] දම්වැල්වලින් එල්ලා සාදා ඇති පාලම; සංගිලි
දම්වැල් බොලොක්කය[නා.] එකට ගැළපු කප්පි කීපයක් කරකැවීමෙන් විශාල බරක් පහසුවෙන් එසවීම සඳහා නිර්මිත විශේෂ බොලොක්කයක්.
දම්සක්, දහම්සක්1. [නා.] බුදුන් වහන්සේ විසින් ස්වකීය ධර්මය ඇතුළත් කොට පළමු ව දේශිත ධර්ම දේශනාව; ධම්ම චක්කය; දම්සක් පැවැතුම් සූත්‍රය. 2. [නා.] බුදුන් වහන්සේ නොහොත් උන්වහන්සේගේ ආර්ය අෂ්ටාංගික ධර්මය නිරූපණය කරන අර අටකින් යුත් චක්‍ර සංකේතය; ධර්ම චක්‍රය.
දම්සබය, දම්සභාව1. [නා.] ධර්මය ඇසීම, සාකච්ඡා කිරීම ආදිය සඳහා පැවැත්වෙන සභා රැස්වීම. 2. [නා.] දම්සභා මණ්ඩපය.
දම්හල[නා.] දහම් දෙසීම හා දහම් ඇසීම් සඳහා පිළියෙල වූ ශාලාව; ධර්මශාලාව; බණමඩුව.
දම්‍ය[වි.] දමනය කළයුතු; හික්මවිය යුතු. [නා.ප්‍ර.] ගවපැටියා.
දමිටු, දැමිටු[වි.] ධර්මයෙහි පිහිටි; ධර්මයට අනුකූල ව ජීවත් වන; ධර්මිෂ්ඨ; යුක්තියෙහි පිහිටි.
දමිඳු[නා.ප්‍ර.] ධර්මයට අදිපති වන්නා.
දමිළ, දෙමළ[වි.] ද්‍රවිඩ ජාතියට හා භාෂාවට අයත්. [නා.ප්‍ර.] දෙමළ ජාතිකයා; ද්‍රවිඩ වර්ගයට අයත් තැනැත්තා.
දමී[නා.ප්‍ර.බහු.] දහම්දර පඬිවරු; ධර්මධර තෙරවරු.
දමු[වි.] පිළිස්සුණු; ගින්නෙන් දැවුණු; පැලැහුණු.
දඹ1. [නා.ප්‍ර.] දාමය; වැල; මාලාව. 2. [නා.ප්‍ර.] තද බෑවුම සහිත ගල්කුළ; තද බෑවුම සහිත කන්ද.
දඹරත්රන්, දඹරන්1. [නා.ප්‍ර.] දඹදිව ජම්බු නදියෙන් උපනැයි කියන රන්; ජාම්බෝනද ස්වර්ණ. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ගල් පර්වත කඳු සානු පාර්ශ්වයෙහි බෙහෙවින් සිරස් ව පවතින බෑවුම් හෙවත් මුහුණත්.
දඹරැල්ල(කථා.) [නා.] ගින්නෙන් දැවීගිය බිම; දඹුව.
දඹු1. [නා.ප්‍ර.] කොළ රොඩු ආදිය දැවීමෙන් සුළඟේ පාවී යන අළු. 2. [නා.ප්‍ර.] හේන්වල සම්පූර්ණයෙන් නොදැවී ඉතිරි වූ දඬුකැබලි. 3. [නා.ප්‍ර.] නිවීගිය පහනක දැවී ඉතිරි වූ පහන් තිරය; දැල්ල. 4. [නා.ප්‍ර.] හිවලා; කැණහිලා. 5. [නා.ප්‍ර.] හෝතඹුවා. 6. [නා.ප්‍ර.] කඩමාලු; කිත්තන්; අත් පන්දම් සඳහා ගැනෙන තණ කෙඳි බෝල. 7. [වි.] දාගිය; දැවීගිය.
දඹු ගසනවා[ක්‍රි.] පිඹිනවා.
දඹුජ්ජ1. (කථා.) [වි.] මඳක් උණු කළ තෙලිජ්ජ; රත් කළ මීරා. 2. [වි.] සකුරු සෑදීමට පැණි උණු කළ වළඳට වතුර වත්කර සාදන පානය.
දඹුබත[නා.] පිළිස්සුණු බත; දංකුඩ.
දඹෝර[නා.] මහා සමුද්‍රයෙහි ඇතැයි සැලකෙන ශංඛ විශේෂවලින් එකක්.
දය1. [නා.ප්‍ර.] දයාව; කරුණාව; මෛත්‍රිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගොයම් තණ ආදිය කැපීමට ගන්නා උපකරණය; දෑකැත්ත.
දයනීය[වි.] දයා කටයුතු වූ; කරුණාව දැක්විය යුතු වූ.
දයළ[වි.] කරුණා සිත් ඇති; දයාව ඇති.
දයා ආසනය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තු භක්තිකයන්ගේ පූජනීය වස්තුවක්; කරුණාසනය.
දයා වීරයා[නා.] අනුනට දයාව දැක්වීමෙන් වීරත්වයට පැමිණි තැනැත්තා.
දයාකර[වි.] අධික කරුණාව ඇති; කරුණා පරවශ.
දයාදාක්ෂිණ්‍යය[නා.] කරුණාව හා පරිත්‍යාගශීලි භාවය.
දයානුග්‍රහය[නා.] කරුණා සහගත දීමනාව; මෛත්‍රී සහගත උපකාරය; දයා පූර්වක ප්‍රදානය.
දයාපරවශ[වි.] කරුණාව මුල්කොට ගත්.
දයාබර[වි.] දයාවෙන් පිරුණ.
දයාලු[වි.] දයාව ඇති.
දයාව[නා.] අන්‍යයන්ගේ දුකෙහි දී සිත කම්පා වන ස්වභාවය; කරුණාව; අනුකම්පාව; මෛත්‍රිය.
දයාවත්, දයාවන්ත[වි.] අනුකම්පා සහගත වූ.
දයිතාව[නා.] භාර්යාව; බිරිය.
දර[වි.] දරන; දැරීම කරන. 1. [නා.] ගිනි ඇවිලීමට ගන්නා වියළි ලී දඬු. 2. [නා.] දරන දෙය; ධාරකය. 3. [නා.] දෙරණ; පොළොව; පෘථිවිය. 4. [නා.] (වෑස්සෙන) ජලය; දහර; ධාරාව. 5. [නා.] අවියක මුවහත; තියුණු දාරය. 6. [නා.] දිරීම; ජරාව. 7. [නා.] ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය. 8. [නා.] වළ; සිදුර; හිල.
දරකැටියා1. [නා.] දර ගෙනෙන්නා; දරකාරයා. 2. [නා.] කෘමිගණයට අයත් සතෙක්.
දරණ1. [නා.ප්‍ර.] දඟරය; රවුම් කීපයකට එතුණු දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] සර්පයන් සිය සිරුර ඔතා ගැන්මෙන් ඇති කර ගන්නා වළයාකාර හැඩය; ලණුව; රැහැන. 3. [නා.ප්‍ර.] ඉත්තෑවා. 4. [නා.ප්‍ර.] දැරීම; ධාරණය; ඉහිලීම. 5. [නා.ප්‍ර.] දරුණුකම; දාරුණ්‍යය. 6. [නා.ප්‍ර.] දාරණය; පැල්ම; විවරය.
දරණ මඬුල්ල1. [නා.] භෝගාවලිය; දරණවැළ. 2. [නා.] වළලු ගැසුණු රැහැන් සමූහය; මණ්ඩලාකාර ව එතුණු ලණු රැස.
දරණගබ, දරණගැබ[නා.] භෝගාවලිය ඇතුළත; උරග දරණයෙන් වටවුණු තැන.
දරණිපා[නා.ප්‍ර.] රජ; භූපාල.
දරණිය1. [නා.] දරණුව. 2. (උද්භි.) [නා.] දිලීර බීජාණුවක් දරන බොහෝ විට තරමක් ඉදිමී ගිය කොට දිලීර සූත්‍රිකාව.
දරණිසුරු[නා.ප්‍ර.] රජ; මිහිපල්; මහීපාලයා.
දරණුව1. [නා.] හැළි වළං වැනි භාජන තැබීමට කොහු ලණු පන් ආදියෙන් තනා ගන්නා ලද වළල්ල. 2. (පාරිභා.) [නා.] කම්බි ආදියෙන් සාදන දඟරය; වෙළුම (=coil).
දරත්[නා.ප්‍ර.] මුවහත; කැපෙනසුලුබව; ආයුධයක තියුණු ලෙස කැපෙන කොටස.
දරථය[නා.] කායික හෝ මානසික පීඩාව; සිත්තැවුල; විඩාව; කලකිරීම.
දරදඬු[නා.ප්‍ර.] දරලීය; දරකෝටු; ලීදඬු. 1. [වි.] දරදඬුවක් මෙන් නොනැමෙන; අනම්‍ය වූ. 2. [වි.] දඩබ්බර; හිතුවක්කාර.
දරදිය1. [නා.] ආපසු දීම සඳහා යමකුගෙන් ගන්නා මුදල් ආදි දෙය; ණය; ඉණ. 2. [නා.] ගැතිබව.
දරනවා1. [ක්‍රි. [පූර්වක්‍රි. දරා.]] රඳවනවා; උසුලනවා. 2. [ක්‍රි.] ඇති කරගන්නවා; ලබා ගන්නවා; පමුණුවනවා. 3. [ක්‍රි.] ස්වභාව; පවතිනවා. 4. (පාරිභා.) [ක්‍රි.] දොස් ලබනවා; දෝෂාරෝපණයකට පත් වෙනවා. 5. [ක්‍රි.] යුක්ත වෙනවා; සමන්විත වෙනවා. 6. [ක්‍රි.] තේරුම් ගන්නවා; සලකනවා. 7. [ක්‍රි.] (ගෙඩි ආදිය) හටගන්නවා; ඇති වෙනවා; උපදිනවා. 8. [ක්‍රි.] සිත් තුළ තබා ගන්නවා; සිතෙහි උපදවා ගන්නවා; ඇති කර ගන්නවා.
දරමනු[වි.] ධරමාන; ජීවත්වන; පවතින.
දරමිටි පෝය(කථා.) [නා.] (ශ්‍රී මහා බෝධියට පූජා පිණිස) දරමිටි රැගෙන එන පොහෝ දිනය; ඇසළ පසළොස්වකට පසු ව එන අටවක පොහොය.
දරවි, දරිවි, දැරිවි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගැහැනු දරුවා; ළදැරිය.
දරසර[නා.ප්‍ර.] මහී කාන්තාව; පොළොවට අධිපති දෙවඟන.
දරසිවුරු[නා.ප්‍ර.] ලී පතුරු ගොතා ගෙන සාදාගත් සිවුරු; වල්කලා සිවුරු.
දරහඬ, දරාඬ1. [නා.] කුඹුරෙහි ඉස්මත්ත; කුඹුරට දිය ගලා එන මඟ. 2. [නා.] වෑකණ්ඩියේ ඉස්මත්ත. 3. [නා.] ගැලෙක ගොනා බඳින ඉදිරි කෙළවර; වියගහ; ධුරය. 4. [නා.] කෙත්වතු; කුඹුරු.
දරහැය, දරහැව, දැරහැව[නා.] යක් තොවිල්වල දී මළ පිදේන්න ගෙන යෑම සඳහා තනන මැස්ස.
දර්පණ[නා.] (මුහුණ බලන) කැඩපත; කන්නාඩිය.
දර්පය[නා.] ආඩම්බරය; එඩිය; ගර්වය; ඔද.
දර්වී[නා.ප්‍ර.] ලීයෙන් සාදන හැන්ද.
දර්වීකර[නා.ප්‍ර.] පෙණය සහිත සර්පයා; නයා.
දර්ශක1. [වි.] පෙන්වන; දක්වන; අඟවන; ප්‍රකට කරන. 2. [වි.] (ඇසට) පෙනීම ගෙන දෙන්නාවූ.
දර්ශක අංක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ආර්ථි.) කිසියම් නියමිත කාලයක මිල මට්ටම් හා වෙළඳ පරිමාව ආදිය ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සඳහා පාවිච්චි කරන ගණිතාංකයක්.
දර්ශක නාලය[නා.] ඇසට පෙනීමේ ශක්තිය ගෙන දෙන දෘෂ්ටි ස්නායුව.
දර්ශක පරිමාණය[නා.] කිරුම් බර බලා ගැනීම සඳහා තුලාවකට සවි කොට ඇති මිනුම් පටිය.
දර්ශක රාශිය[නා.] (ගණිත.) ඝාතීය රාශිය.
දර්ශක රූපය[නා.] (ගණිත.) ප්‍රස්තාර, රේඛා චිත්‍ර ආදියෙන් කරුණු විදහා දක්වන රූපය; සූචක ප්‍රස්තාරය.
දර්ශකය1. (පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යාවක් සමග යොදන වැඩි කිරීමේ බලය පෙන්වන අංකය නොහොත් සංකේතය. 2. [නා.] යමක විද්‍යුතය ඇති නැති බව පෙන්වන උපකරණයක විද්යුත් දර්ශකය. 3. [නා.] මෝටර් රථයක ධාවන වේගය ආදිය දක්වන උපකරණය. 4. [නා.] කිසියම් ප්‍රමාණයක් ප්‍රකට කිරීමට යොදන ලද ලකුණු හෝ රේඛා සහිත ඵලකය. 5. [නා.] රසායනික ද්‍රව්‍යයක අම්ලත්වය හෝ ක්ෂාරත්වය සොයා ගැනීමට උපකාර වන ලිත්මස් වැනි දෙය. 6. [නා.] ආදර්ශය; නිදසුන. 7. [නා.] කැඩපත; කණ්ණාඩිය.
දර්ශකයා1. [නා.] පෙන්වන්නා. 2. [නා.] බලන්නා; නරඹන්නා.
දර්ශන ආර්යයා[නා.] සිවු වැදෑරුම් ආර්යයන්ගෙන් එක් තැනැත්තෙක්; ප්‍රසාද එළවන දැකුම්කලු වූ රූපයෙන් ඉරියවුවෙන් ද යුත් තැනැත්තා.
දර්ශන ඉන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] ඇස.
දර්ශන උන්මාදය[නා.] විසංඥා කරවන හෙවත් සිත විපරීත කරවන උන්මත්ත භාවය.
දර්ශන ක්ෂේත්‍රය[නා.] ඇසේ පෙනීමට හසු වන ප්‍රදේශය.
දර්ශන කෘත්‍යය[නා.] රූප ආරම්මණ දැකීමේ ක්‍රියාව.
දර්ශන ජාලය(පාරිභා.) [නා.] ඇසෙහි පෙනීමට ගෙන දෙන ඇතුළු සිවිය.
දර්ශන ඥානය[නා.] (අභි.) චතුස්සත්‍ය ධර්මය දක්නා නුවණ; මාර්ග ඥානය.
දර්ශන පටලය[නා.] ඇස පිටුපස පිහිටා ඇසට පෙනෙන දෙයෙහි ප්‍රතිබිම්බය ලබා ගන්නා සියුම් පටලය.
දර්ශන පථය1. [නා.] ඇසට පෙනෙන තෙක් මානය; දෘෂ්ටිගෝචර ප්‍රදේශය. 2. [නා.] වටහා ගැනීමේ මඟ.
දර්ශන ප්‍රතිවේධය(අභි.) [නා.] නුවණින් දැකීමෙන් ලබන වැටහීම; චතුරාර්ය සත්‍යාවබෝධය.
දර්ශන මාර්ගය[නා.] (අභි.) පළමු කොට නිවන් අවබෝධ කර ගැනීමට උපකාරී වන මාර්ගය; සෝවාන් මඟ.
දර්ශන රේඛනය(පාරිභා.) [නා.] තල මේස (ප්ලේන් ටේබල්) මැනීමේ දී භාවිතයට ගන්නා උපකරණයක්.
දර්ශන රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] මිනුම් දුරේක්ෂයක ප්‍රකාශ කේන්ද්‍රය හා ප්‍රාචීරයේ හරස් කෙඳි කැපී යන තැන හරහා ගමන් කරන මනඃකල්පිත රේඛාව.
දර්ශන ලාභය[නා.] දැක ගන්නට ලැබීම; දැකීම.
දර්ශන ශක්තිය1. [නා.] ඇසේ පෙනීමේ බලය. 2. [නා.] ඥානයෙන් දැනීමේ ශක්තිය; බුද්ධි බලය.
දර්ශන සූචකය[නා.] කැමරාවක කාචයට හසු වන දර්ශනය; උපනෙතට දර්ශනය වන මායිම හෝ එම දර්ශනය පිළිබිඹු වන කොටස.
දර්ශනඥයා[නා.] කිසියම් දර්ශනයක් දත් තැනැත්තා; දාර්ශනිකයා.
දර්ශනප්‍රාය[නා.ප්‍ර.] (යමක්) දැකිය හැකි තත්ත්වයට පත්වීම.
දර්ශනය1. [නා.] (යමක්) ඇසින් දැකීම; (දෑසට පෙනීම). 2. [නා.] දැක්වීම; ගෙනහැර පෑම. 3. (අභි.) [නා.] (නුවණින්) දැකීම. 4. [නා.] යථා ස්වභාව පරමාර්ථ තත්ව අවබෝධ කර ගැනීමට ඉවහල් වන විද්‍යාව. 5. (අභි.) [නා.] සෝවාන් මාර්ගය.
දර්ශනවාදය[නා.] සත්‍ය දැකීම (අවබෝධ කිරීම) පිළිබඳ ව ඉදිරිපත් කර ඇති මතය.
දර්ශනවාදී[වි.] දාර්ශනික මත දරන.
දර්ශනාත්මක[වි.] දර්ශනයට අදාළ
දර්ශනාන්තර[නා.ප්‍ර.] විවිධ දර්ශන.
දර්ශනානුත්තරිය[දර්ශන+අනුත්තරිය] [නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ දර්ශනය; අසමාන වූ දර්ශනය.
දර්ශනීය[වි.] මනහර පෙනුමෙන් යුතු; දැකුම්කලු.
දර්ශනෝපචාරය[දර්ශන+උපචාර] 1. [නා.] ඇසින් බැලූ තෙක් මානය; දෘෂ්ටි පථයට අසුවන ප්‍රමාණය. 2. [නා.] ඇසට පෙනෙන තෙක් මානය; දොළොස් රියනකින් ඇතුළත වූ උපචාර සීමාව.
දර්ශපූර්ණ මාස, දර්ශපෞර්ණ මාස1. [නා.බහු.] නව සඳ හා පුර සඳ උදාවන දවස්. 2. [නා.බහු.] පුර පෑළවිය දා හා පුර පසළොස්වක් දා පවත්වන යාග.
දර්ශය1. [නා.] කෘෂ්ණ පක්ෂයේ සඳ නොපෙනී ගොස් නැවත පෙනෙන්නට පටන් ගන්නා පළමු දිනය; පුර පෑළවිය. 2. [නා.] පුර පෑළවිය දිනයෙහි පවත්වන හෝම විධිය. 3. [නා.] නිදසුන; උදාහරණය. 4. [නා.] වර්ගය.
දර්ශී[වි.] දක්නා; දකිනසුලු. [නා.ප්‍ර.] දකින්නා; පෙනෙන තැනැත්තා.
දර්ශීය1. [වි.] ආදර්ශයක් වශයෙන් දැක්විය හැකි. 2. [වි.] ස්වකීය වර්ගයට අයත් ගති ලක්ෂණ ඇති.
දරා[වි.] මහලු; වයස්ගත; ජරපත්.
දරාන1. (කථා.) [නා.] දර හේත්තු කර තබන ආධාරකය. 2. [නා.] කෙට්ටු වීම නිසා ඉළඇට පෑදුණු ශරීරයක් ඇත්තා.
දරාව[නා.] පොළොව; පෘථිවිය; භූමිය.
දරිද්‍ර[වි.] දුප්පත්; දිළිඳු; නිර්ධන.
දරිය1. [නා.] දරුවා; පුතා. 2. [නා.] දැරිය; දුව.
දරිසි[වි.] සියල්ල දන්වා වූ; සර්වඥ.
දරීමුඛ[නා.ප්‍ර.] පර්වත විවරය; පර්වත කපොල්ල; ලෙනෙහි දොර.
දරීසය[නා.ප්‍ර.] ලෙන් ගුහා බිළ ආදිය වාසස්ථාන කොට ගත් සතා.
දරු1. [වි.] ළා; නොමේරු; නොපැසුණු. 2. [වි.] කුඩා; විශාල නොවූ. 3. (උද්භි.) [වි.] දරු ශාක පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] දර.
දරු දෙබින්න[නා.] එක් කුස උපන් සහෝදර සහෝදරියන් දෙදෙනා.
දරු බොරදම[නා.] ලොකු කැටයමක දාරය සරසන කුඩා කැටයම.
දරු මඟ[නා.] දරුවා බිහිවන මඟ; යෝනිමඟ.
දරුකනටිය[නා.] කුඩා ලියැද්ද.
දරුණු1. [වි.] තද; දැඩි; උග්‍ර. 2. [වි.] බිහිසුණු; බියකරු; නපුරු; රෞද්‍ර, 3. [වි.] ඉතා අමාරු; සුව කළ නොහැකි; අසාධ්‍ය.
දරුදොළ[නා.] දරුවකු පිළිසිඳ ගැනීමේදී ඇතිවන ආශාව; දොළදුක.
දරුපත1. [නා.] දරුවකු ඉපදීම; ප්‍රසූතිය 2. [නා.] කුඹුරක මහ ලියැද්දට යාබද කුඩා ලියැද්ද.
දරුබොක්ක[නා.] ගර්භාශය.
දරුමල1. [නා.ප්‍ර.] දරු නමැති පාශය හෙවත් බන්ධනය; දරු බැම්ම. 2. [නා.ප්‍ර.] දරුවකුගේ අශුචි.
දරුමල්ලෝ[නා.බහු.] දරු පිරිස; දරුවෝ.
දරුමා[නා.ප්‍ර.] දරුවන්ගේ මව; දරුවන් ලද ස්ත්‍රිය.
දරුමා වෙනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] දරුවකු රැකබලා ගැනීමේ ව්‍යාවෘත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] යම්කිසි වැඩකට උපකාරී ලෙස සහභාගී වෙනවා.
දරුමාකම[නා.] මවක විසින් දරුවකු වෙත දක්වන සැලකිල්ල.
දරුවා1. [නා.] පුතා හෝ දුව; දාරකයා; ළමයා. 2. [නා.] පුතා; පිරිමි දරුවා.
දල1. [නා.ප්‍ර.] කොළය; පත්‍රය; දලුව. 2. [නා.ප්‍ර.] පෙත්ත; මල්පෙත්ත. 3. [නා.ප්‍ර.] දිය; ජලය; මේඝය. 4. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; ගිනිදැල්ල. 5. [නා.ප්‍ර.] දාහය; දැවිල්ල. 6. [නා.ප්‍ර.] දැල; ජාලය. 7. [නා.ප්‍ර.] ලෝහය. [වි.] දිලිසෙන.
දල බම, දල බැම[වි.] දිය සුළිය; දිය සළාව.
දල මණ්ඩලය[නා.] මලක වටේට පිහිටි පෙති රැස; පෙතිවලය.
දලකිඳු[නා.ප්‍ර.] ගිනිදැල්ල.
දලකුරු[නා.ප්‍ර.] අංකුර අවස්ථාවෙහි තිබෙන පත්‍රය.
දලගැබ[නා.] වැහිවලාව; මේඝය.
දලතල[නා.ප්‍ර.] දියතලාව; ජල තලය.
දලද, දලදා[නා.ප්‍ර.] වැහිවලාකුළු; මේඝය.
දලදර[නා.ප්‍ර.] දියදහර; ජල ධාරාව.
දලදර යතුර[නා.] දිය විදින යන්ත්‍රය.
දලදහස්[නා.ප්‍ර.] දල හෙවත් පෙති දහසක් ඇති පුෂ්ප; නෙළුම්; පියුම්.
දලනවා[ක්‍රි.] දිලෙනවා; දිලිසෙනවා.
දලනි, දලනිදි, දලනිදු, ජලනිඳු[නා.ප්‍ර.] ජලපංක දුර්ගය; දිය හා මඬින් යුත් දුර්ග මාර්ගය.
දලපෙළ[නා.ප්‍ර.] දිය කඳ; ජලස්කන්ධය.
දලබද්ධ[වි.] මල්පෙතිවලට සම්බන්ධ.
දලබුකඩ[නා.] වැදෑමස් කඩ.
දලබුද[නා.] කලල රූපය.
දලබුව1. [නා.] වසා හෙවත් වුරුණු තෙල වැලඳගෙන සිටි සම. 2. [නා.] වැදෑමහ. 3. [නා.] ගර්භාශය. 4. [නා.] කලල රූපය.
දලයන්[නා.ප්‍ර.] ජලයාන; ජල යාත්‍රාව.
දලරද[නා.ප්‍ර.] මුහුද; සමුද්‍රය.
දලරැස්[නා.ප්‍ර.] සාගරය.
දලරොන්[නා.ප්‍ර.] ගිනිපුපුරු; පුලිඟු.
දලසර1. [නා.ප්‍ර.] මාළුවා; මත්ස්‍යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] වලාකුළ; මේඝය.
දලසා[නා.ප්‍ර.] ගිනි දලුව.
දලහ1. [නා.ප්‍ර.] (මහලු වීමෙන් ඇති වන) ජරාව. 2. [නා.ප්‍ර.] සලකුණ; ලාංඡනය.
දලහ දඬුව[නා.] (පුද්ගලයාගේ සමාජ තත්ත්වය හෝ නිලය හෝ පෙන්නුම් කරන) ලාංඡන යෂ්ටිය; ලා දඬුව; සෝළු ලීය.
දල්වන හැන්ද(පාරිභා.) [නා.] වහා ගිනි ගන්නා රසායන ද්‍රව්‍ය පාවිච්චියේ දී උපයෝගී කොට ගන්නා හැන්දක් වැනි උපකරණය.
දල්වනවා1. [ක්‍රි.] (ගින්දර පහන් ආදිය) අවුළුවනවා; පත්තු කරනවා; මොලවනවා. 2. [ක්‍රි.] (ඇස්, මුව ආදිය) අරිනවා; විවර කරනවා; අයනවා; විදහනවා. 3. [ක්‍රි.] ආලෝක කරනවා; බබළවනවා. 4. [ක්‍රි.] ගින්නෙන් දවනවා.
දල්හ[වි.] දැඩි; කර්කශ; ශක්තිමත්.
දල්‍යාසය[නා.] මලක අවයව පිණ්ඩය.
දලාහ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පුෂ්ප පත්‍ර මෙන් වර්ණවත් වූ නිපත්‍ර.
දලැඳිලි[නා.ප්‍ර.] දියදොහොත; ජලාඤ්ජලිය.
දලැල[නා.ප්‍ර.] ජලය රැඳී තිබෙන තැන; ජලාලය.
දලු කඩිගය(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පැළ කිරීමට ගන්නා බුලත් රිකිල්ල; බුලත් අංකුරය.
දලුක්, දළුක්[නා.] උසට වැවෙන පතොක් වර්ගයක්.
දලුපත, දලුපොත[නා.] අලුතින් වගා කරනු සඳහා සකස් කෙරුණු බිම් කොටස; අස්වැද්දුම.
දලුපත්කාරයා1. [නා.] ගමක වාසයට අලුතින් ආ තැනැත්තා; අස්ථිර වාසයක් ඇත්තා. 2. [නා.] ඉඩමක් මුල් පංගුකාරයා ගෙන් ලබාගෙන අස්වද්දන්නා.
දලුමුර1. [නා.] බුලත්; බුලත් විට. 2. [නා.] බුලත් කොළ කඩන වාරය; ඉඩම් හිමියෙකුට බුලත් සැපයීමේ වාරය. 3. [නා.] ඇතැම් ශාන්තිකර්මවලට අයත් පූජා නොහොත් නර්තන අංගයක්.
දලුව, දල්ල1. [නා.] ළපටි කොළය; නොමේරූ කොළය; අංකුරය. 2. [නා.] (ප්‍ර. යෙදේ) බුලත්. 3. [නා.] තේ දලුව.
දව1. [නා.] අලුයම. 2. [නා.] ඉක්මන; වේගය; ජවය. 3. [නා.] ධාවනය; දිවීම. 4. [නා.] ඡන්ද රාගය. 5. [නා.] දෙක; ද්වි සංඛ්‍යාව. 6. [නා.] වනය; කැලෑව. 7. [නා.] පිතෙන් හටගන්නා රෝග විශේෂයක්.
දව රෝදය(පාරිභා.) [නා.] වාහනයක ගියර රෝද යුගලයෙහි කුඩා රෝදය; ගියර පෙළෙහි කුඩාතම රෝදය.
දවටනවා1. [ක්‍රි.] ඔතනවා; වෙළනවා; පටලවනවා. 2. [ක්‍රි.] රඳවනවා. 3. [ක්‍රි.] තවරනවා; මතුපිටින් ගානවා 4. [ක්‍රි.] කලවම් කරනවා; මිශ්‍ර කරනවා. 5. [ක්‍රි.] සම්බන්ධ කරනවා; එකිනෙක අමුණනවා.
දවනවා1. [ක්‍රි.] පුච්චනවා; පුලුස්සනවා. 2. [ක්‍රි.] දුවනවා; ධාවනය කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ගොයම් ආදිය කපනවා.
දවමිණි[නා.] දිවා කල්හි මැණික වන සූර්යයා; හිරු.
දවය[නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩාව; සෙල්ලම.
දවස1. [නා.] දිනය; ඉංග්‍රීසි පැය 24 ක කාලය. 2. [නා.] වකවානුව; කාල පරිච්ඡේදය.
දවසත්[දවස්+අත්] [නා.] දවසේ කෙළවර; දිවසාවසානය.
දවසමුව[නා.ප්‍ර.] දවසේ උදාව; උදය; පාන්දර.
දවස් දෙබාගය1. [නා.] දවාලත් රැයත් වෙන් වන කඩයිම; ඇඳිරි වැටෙන වේලාව; ගොම්මන් වේලාව. 2. [නා.] රැයත් දවාලත් වෙන් වන කඩයිම; අරුණ වැටෙන වේලාව; හිමිදිරි පාන්දර.
දවස්මැණ[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
දවසිඳු[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා; හිරු.
දවහ[නා.] දවල්. 1. [ක්‍රි.වි.] දිනපතා; දවසක් පාසා. 2. [ක්‍රි.වි.] නිරන්තරයෙන්.
දවහත් තරුව[නා.] ඉරබටු තරුව.
දව්ව(කථා.) [නා.] අළු.
දවාග්නි[නා.ප්‍ර.] වනයක ඉබේ හටගන්නා ගින්න; ලැව් ගින්න.
දවාන[නා.] පඬුරු; තෑග්ග.
දවාල1. [නා.ප්‍ර.] සූර්ය උදාවේ සිට බැසීම දක්වා වූ කාලය. 2. [නා.ප්‍ර.] උදයත් සන්ධ්‍යාවත් අතර කාලය.
දවි[නා.ප්‍ර.] හැන්ද; කරඬිය.
දවු1. [වි.] ඉක්මන් බව; ශීඝ්‍රතාව. 2. [වි.] විශාල; ලොකු.
දවුඩනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දවටනවා; අමුණනවා.
දවුල[නා.] බෙර විශේෂයක්.
දශ අකුශල[නා.බහු.] අකුශල් දහය; කය, වචනය, සිත යන තිදොරින් සිදු වන ප්‍රාණඝාතාදි පව්කම් දහය.
දශ ක්ලේශ[නා.බහු.] සිත කිලුටු කරන ලෝභ දෝස ආදි කෙලෙස් දහය.
දශ කාලය[නා.] (ජ්‍යෝති.) කෙනෙකුගේ උපන් මොහොතෙහි බලපෑ ග්‍රහයාගේ පටන් ජීවන කාලය තුළ එක් එක් ග්‍රහයන්ට අයත් වන කාල පරිච්ඡේදය.
දශ ගුණය, දස ගුණය1. [නා.] දහයකින් ගුණ හෙවත් වැඩි වූව. 2. [නා.] තපස් රකින අයට වෘක්ෂ මූලයක වාසය කිරීමෙන් ඇතිවන අනුසස් දහය.
දශ ධර්මය1. [නා.] ධර්ම දහය; නවවිධ ලෝකෝත්තර ධර්මය හා පාලි ත්‍රිපිටක ධර්මය. 2. [නා.] දශරාජ ධර්මය. 3. [නා.] පැවිද්දන් විසින් නිතර සිහි කළ යුතු කරුණු දහය.
දශ මහාදෝෂය[නා.] කාව්‍යයේ රස වින්දනයට බාධා පමුණුවන ප්‍රධාන දෝෂ දහය.
දශආනන[නා.ප්‍ර.] මුඛ දහයක් ඇත්තා; රාවණ රජ; දසිස්.
දශකණ්ඨයා[නා.] ගෙල දහයක් ඇත්තා; රාවණ රජ.
දශකය, දසකය1. [නා.] දහයේ ගොඩ; දහය; දහයේ පංගුව. 2. [නා.] දශ අවුරුදු කාල පරිච්ඡේදය.
දශකායබල[නා.ප්‍ර.] ෂඩ්ලන්ත හස්තීන් දස දෙනකුගේ කාය ශක්තියක් දැරූ බුදුන් වහන්සේගේ බලය.
දශන1. [නා.] දන්තය; දත. 2. [නා.] ගිරිකුළ. 3. [නා.] කඤ්චුකය; සන්නාහය. 4. [නා.] දර්ශනය; පෙනෙන දෙය.
දශනඛ සමෝධානය1. [නා.] දෑතේ නිය දහය එකට සිටින සේ දෑත් එක් කිරීම. 2. [නා.] එසේ කිරීමෙන් කරන වැඳීම.
දශබල, දසබල1. [නා.ප්‍ර.] දශවිධ කාය බල හෝ දශවිධ වූ ඥාන බලය. 2. [නා.ප්‍ර.] දශවිධ වූ කාය බලයෙන් හා ඥාන බලයෙන් යුත් බුදුරජාණන් වහන්සේ.
දශම අංකනය(පාරිභා.) [නා.] දහයෙන් කොටස් සියයෙන් කොටස් ආදිය දැක්වීම සඳහා දශම තිතට දකුණෙන් අංක යෙදීමේ ක්‍රමය.
දශම කරනවා[ක්‍රි.] දහයේ කොටස් බවට පමුණුවා දශම භාග බවට පත් කරනවා.
දශම ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] දහයෙන් හා දහයේ බලවල පංගු දැක්වීමට එකස්ථානයේ ඉලක්කමට දකුණෙන් දශම තිත යොදා ඉක්බිති ව ඉලක්කම් ලියා භාග දක්වන ක්‍රමය.
දශම තිත(පාරිභා.) [නා.] දශම සහිත ප්‍රකාශනයක පූර්ණ සංඛ්‍යා කොටස භාග කොටසින් වෙන් කරන තිත.
දශම භාගය(පාරිභා.) [නා.] හරය වශයෙන් දහයේ බලයක් ඇති භාගය.
දශම ස්ථානය[නා.] දශම තිතේ සිට දකුණට පිහිටි දහයෙන් කොටස් වශයෙන් දැක්වෙන ස්ථානය.
දශමය[නා.] දහයෙන් පංගුව හෝ කොටස; දහයෙන් දහය ප්‍රගමනය වන සංඛ්‍යාව.
දශමාංශය[දශම+අංශය] [නා.] (ගණිත.) ලඝු ගණකයක ඇති දශම සංඛ්‍යා කොටස.
දශය, දසය, දහය[නා.] නවයකට එකක් වැඩි වූ සංඛ්‍යාව.
දශරාජ ධර්මය[නා.] යහපත් රජකු විසින් රට පාලනයේදී උපයෝගි කරගනු ලබන දානය, ශීලය, පරිත්‍යාගය, ඍජු බව, මෘදු බව, තපස, අක්‍රෝධය, අවිහිංසාව, ක්ෂාන්තිය හා අවිරුද්ධතාව යන ධර්ම දහය.
දශසංයෝජන[නා.ප්‍ර.] සත්ත්වයා සසරෙහි බැඳ තබනු ලබන බැඳුම් දහය:- එනම් සක්කාය දිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බත පරාමාස, කාමරාග, ව්‍යාපාද, රූපරාග අරූපරාග, මාන, උද්ධච්ච, අවිජ්ජා යන දසයයි.
දශසහශ්‍රී[වි.] දස දහසකින් යුක්ත; දස දහසක් වූ.
දශ්‍යු[නා.ප්‍ර.] ආර්ය ජන කොටස්වලට අයත් නොවන තැනැත්තා; අනාර්යයා.
දශාධිපතියා[නා.] (ජ්‍යෝති.) එක් එක් දශාවට ප්‍රධාන වූ ග්‍රහයා.
දශාන්තය[නා.] රෙදි කෙළවර; වාටිය; දාවල්ල.
දශාපහරණය[දශා+අපහරණය] [නා.] (ජ්‍යෝති.) යම් අයකු උපදින විට ඔහු උපන් දශාවෙන් ගෙවීගිය කාලය හා ඉදිරියට ගෙවිමට ඇති කොපමණ දැයි ගණන් කාලය බැලීම.
දශාව1. [නා.] වස්ත්‍රයක කෙළවර වාටිය. 2. [නා.] දශා කාලය. 3. [නා.] කාලය; අවධිය; අවස්ථාව. 4. [නා.] නක්ෂත්‍රයට අනු ව එක් එක් ග්‍රහයාට හිමිවන කාලපරිච්ඡේදය.
දෂ්ට[වි.] හපා කන ලද; විදින ලද; සිදුරු කරන ලද; ඩසින ලද; දළයෙන් තුවාල කළ.
දෂ්ටය1. [නා.] ඩසින ලද තැන; දෂ්ට කරන ලද ස්ථානය. 2. (පාරිභා.) [නා.] දළය; දංශය.
දස1. [නා.ප්‍ර.] දහය. 2. [නා.ප්‍ර.] දිශාව; දෙස; පැත්ත. 3. [නා.ප්‍ර.] අනුන්ට බැළ කරන තැනැත්තා නොහොත් තැනැත්තිය; දාසයා/දාසිය. 4. [නා.ප්‍ර.] රෙද්දේ වාටිය; දාවල්ල 5. [නා.ප්‍ර.] කෙළවර; අවසානය; අන්තය. 6. [නා.ප්‍ර.] ස්වභාවය.
දස අත1. [නා.] දශ දිශාව; සතර දිශා, සතර අනු දිශා සහ උඩ යට යන දස දිසා දහය. 2. [නා.] දිශා අන්තය; දිසා කෙළවර.
දස එකඩමස, දසකඩ මස[දස+අකඩ මස] [නා.බහු.] අඛණ්ඩ දස මාසය (චන්ද්‍ර මාස පිළිවෙළින්) සම්පූර්ණ වූ දස මාසය.
දස කුසල[නා.බහු.] කුසල කර්ම දහය;- ප්‍රාණඝාත, අදත්තාදාන, කාමමිථ්‍යාචාර, මුසාවාද, පිසුනාවාචා, ඵරූසා වාචා, සම්ප්‍රලාප, අභිධ්‍යා, ව්‍යාපාද, මිථ්‍යාදෘෂ්ටි යන දස අකුසල්වලින් වෙන්වීම.
දස දුක1. [නා.] දුඃඛ සත්‍යයෙහි දැක්වෙන දුක් දහය. 2. [නා.] අප්‍රමාණ දුක් කම්කටොලු.
දස පනත[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තු ධර්මයේ සඳහන් වන ප්‍රඥප්ති දහය.
දස පාරමිතා[නා.බහු.] බෝසත් කෙනෙකු විසින් පිරිය යුතු දාන, ශීල, නෛෂ්ක්‍රම්‍ය, ප්‍රඥා, වීර්ය, ක්ෂාන්ති, සත්‍ය, අධිෂ්ඨාන, මෛත්‍රී, උපේක්ෂා ආදි මූලික ගුණ දහම් දහය.
දස පොරොන්දම[නා.] (ජ්‍යෝති.) ආවාහ විවාහයේ දී යුවතිපතින්ගේ ගැළපීම ජ්‍යෝතිෂය අනු ව සුදුසු දැයි විමසා බලන සීහුම් විදි දහය.
දස මදය[නා.] දස තැනෙකින් වෑහෙන මදය; මෙය ඇතුන්ගේ දෙකපොල, කෝෂ, දෙකන් සිදුරු, දෙඇස්, දෙනාසාපුට, ගුද යන දස තැනින් වැගිරෙන බව සැලකෙයි.
දස මරගාතය(කථා.) [නා.] දහයක් පමණ වූ හිරිහැරය; දැඩි කරදරය.
දස හස[නා.] දශ දිශාව; දස දෙස.
දසකස්ථානය1. [නා.] දහයේ ඒකකයේ තැන. 2. [නා.] දහයේ රාශියට අයත් තැන.
දසකසිණ[නා.ප්‍ර.] (අභි.) සමථ භාවනාව සඳහා අරමුණු කර ගනු ලබන දස වැදෑරුම් කසිණ; පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ, නීල, පීත, ලෝහිත, ඕදාත, ආලෝක, පරිච්ඡින්න යන කසින දහය.
දසතුරු[දස+උතුරු] 1. [වි.] දහයකින් වැඩි. 2. [වි.] දිසා අතුරෙහි; දිසා අතර.
දසනය[නා.] දැකීම; දර්ශනය; පෙනෙන දෙය.
දසන්[නා.ප්‍ර.] දත; දන්තය.
දසන්වරණ[නා.] තොල; අධරය.
දසනිඳු[දසන්+ඉඳු] [නා.] දන්ත ධාතූන් වහන්සේ; දළදා හිමි.
දසපදියා(පාරිභා.) [නා.] පා හෙවත් අඬු 10 ක් ඇති සතා; ඩෙකපෝඩා.
දසබලකුරු[දසබල+අකුරු] [නා.ප්‍ර.] බුද්ධාඞ්කුරයා; බෝසතාණන් වහන්සේ.
දසබිම්බර[නා.ප්‍ර.] බිම්බර නම් ප්‍රමාණ දසය; දේව, මාර, යක්ෂ, රාක්ෂස, ගරුඩ, සර්ප, චතුප්පාද, භූත, නර, අසුර යන ගණයන්ගෙන් යුත් බිම්බර දසයක සෙනඟ.
දසමාව[නා.] මාත්‍රා දසයක නොහොත්, මෑ ඇට දස ප්‍රමාණයක බර දැක්වෙන මිනුම් විශේෂයක්.
දසමුණ1. [නා.] අමුණු දහයක හෙවත් කුඹ එකක ධාන්‍ය ප්‍රමාණය. 2. [නා.] අමුණු දහයක වපසරිය ඇති බිම.
දසඹු[දස+අඹු] [නා.ප්‍ර.] දිශා නැමැති කාන්තාව; දිශා කාන්තාව.
දසඹුල්[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ.
දසයන[වි.] (රත්රන්වල පිරිසිදු බව මනින) කැරට් දසයකින් යුත් මානය.
දසරු කණ්ඨය[නා.] ග්‍රීවය උස් පහත් කිරීමට හා දෙපසට හැරවීමට උපකාරී වන පේශිය.
දසරුව1. [නා.] උරහිස; උරපත්ත; කර; අංසකූටය. 2. [නා.] ඉඟ. 3. [නා.] පලඳනා විශේෂයක්.
දසවක[නා.] අමාවක පසු වී හෝ පසළොස්වක පසු වී එන දහවන දිනය.
දසවමිය[නා.] දිශා නමැති කාන්තාව.
දසවිධ[වි.] දස ප්‍රකාර; දශා කර.
දසසතකිරණ[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා; දසසත පා.
දසසතනයන[නා.ප්‍ර.] සක් දෙවිඳු; ශක්‍රයා.
දසසිව් වක[නා.] (චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයෙන්) දාහතර වැනි දිනය; තුදුස්වක.
දස්1. [නා.ප්‍ර.] දාසයා; මෙහෙකරුවා. 2. [නා.ප්‍ර.] දක්ෂ; සමත්.
දස්කම්1. [නා.ප්‍ර.] දක්ෂ ක්‍රියා; සමත්කම්; හපන්කම්; සුරු විරුකම්. 2. [නා.ප්‍ර.] දාස කර්මයා; බැළමෙහෙවර.
දස්සනය1. [නා.] දර්ශනය; දසුන. 2. [නා.] සෝවාන් මඟ; නුවණ. 3. [නා.] දැනුම; ඥානය.
දසාල[නා.] සමුද්‍රය; මුහුද.
දසාව1. [නා.] දිශාව; දෙස; පැත්ත. 2. [නා.] වස්ත්‍රයක කෙළවර; වාටිය; කොන; දාවල්ල. 3. [නා.] නක්ෂත්‍රයට අනු ව එක් එක් ග්‍රහයාට හිමි වන කාල පරිච්ඡේදය. 4. [නා.] කාලය; අවධිය; අවස්ථාව.
දසිස්[නා.ප්‍ර.] හිස් දහසක් ඇත්තා; රාවණා රජ.
දසු[වි.] දක්නාසුලු; දර්ශී.
දසුන1. [නා.] දර්ශනය; පෙනීම; දැකීම; දෘෂ්ටිය. 2. [නා.] අවබෝධය; වැටහීම; අධිගමය; සිත්හි එකඟබව; චිත්ත සමාධිය.
දහ1. [නා.ප්‍ර.] දහයේ සංඛ්‍යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] වාටිය; දාවල්ල. 3. [නා.ප්‍ර.] දවස. 4. [නා.ප්‍ර.] විල. 5. [නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි ඇතිවන දැවිල්ල; දාහය. 6. [නා.ප්‍ර.] තරහ; කෝපය. 7. [නා.ප්‍ර.] යහපත. 8. [නා.ප්‍ර.] වක්‍රනාභිය. 9. [නා.ප්‍ර.] නූල; හුය. 10. [නා.ප්‍ර.] ධාතු.
දහ ජරාව(කථා.) [නා.] ඉතා අපිරිසිදු දෙය; කුණු වී පල් වෙමින් පවතින දෙය; දුර්ගන්ධ ද්‍රව්‍යය.
දහංගැටේ, දහම්ගැටේ1. [නා.] යමකු අමාරුවකට පත් කිරීම නොහොත් යමකු ලබා දුෂ්කර යමක් කරවා ගැනීම සඳහා යොදන උපක්‍රමය. 2. [නා.] ධර්මය පිළිබඳ දුරවබෝධ තැන්; ධර්මය පිළිබඳ ගැටලු සහිත තැන්.
දහඅට පාලිය[නා.බහු.] සන්නි යක්ෂයාගේ අවතාර දහඅටට අනුකූල වන සේ තොවිල්වල දී නටන නැටුම් විලාස දහඅට.
දහකන්[නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍රයක සිවුරක වාටි කෙළවර; වාටියේ කොන; දාවල්ල.
දහඩිය, දාඩිය[නා.] දාහගතියෙන් ශරීරයේ රෝම කූපවලින් පිට කරන දියර; ස්වේදය; ඩහදිය.
දහතළය1. [නා.] විල; තඩාගය. 2. [නා.] විල ආශ්‍රිත පෙදෙස; විල්තෙර.
දහන කුටීරය(පාරිභා.) [නා.] ඉන්ධන කුටීරය; වාෂ්පයෙන් ක්‍රියා කරන යන්ත්‍රයක හෝ අභ්‍යන්තර දහන යන්ත්‍රයක හෝ ක්‍රියාකාරිත්වයට අවශ්‍ය තාපය දැනවීම පිණිස ඉන්ධන දැවෙන කාමරය.
දහන තාපය(පාරිභා.) [නා.] දැවීමට අවශ්‍ය උෂ්ණත්වය.
දහනග[නා.ප්‍ර.] වී ඇටවල බූව.
දහනය1. [නා.] ගින්න; අග්නිය; වහ්නිය. 2. [නා.] දැවීම; ගිනිබත් කිරීම. 3. [නා.] ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් වශයෙන් ශරීරයෙහි යම් යම් ස්ථාන පිලිස්සීම; ගිනියම් කළ සැත් උපකරණයකින් දැවීම. 4. (පාරිභා.) [නා.] දැවීම; වායු, ඝන, ද්‍රව යන කවර හෝ ඉන්ධනයක් (උෂ්ණයක්, බොහෝ විට, ආලෝකයක් උපදවමින්) හුදු අම්ලකර හෝ අම්ලකර සංයෝගයක් වන පරිදි දැවීම.
දහනවා1. [ක්‍රි.] කෝප වෙනවා; කිපෙනවා. 2. [ක්‍රි.] බැහැර කරනවා; දුරු කරනවා.
දහන්[වි.] ධ්‍යානය සම්බන්ධ වූ; ධ්‍යානය පිළිබඳ වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] ධ්‍යානය. 2. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය. 3. [නා.ප්‍ර.] ගින්න.
දහන්දැල[නා.ප්‍ර.] ඇවිලෙන ගින්න; ගිනිජාලාව.
දහන්සැරි[නා.ප්‍ර.] වාතය; සුළඟ; පවන.
දහන්හූ[නා.ප්‍ර.] ධ්‍යාන නූල; පුන නූල; යඥ සූත්‍රය.
දහනා[නා.ප්‍ර.] මුහුද; සමූද්‍රය.
දහනැඹුල1. [නා.] භස්ම කරන ලද ද්‍රව විශේෂයක්; කාඩි. 2. [නා.] හාල්පානු.
දහනේ[නා.ප්‍ර.] සමානතාව; සදෘශබව.
දහපට්ටම(කථා.) [නා.] උගත්කම කෙරෙහි පවරන උපාධි හෙවත් තනතුරු දහය.
දහපේරුව(කථා.) [නා.] පරපුරු දහය; මවුපිය දෙපාර්ශවයේ පරම්පරා දහය.
දහම1. [නා.] ත්‍රිපිටක ධර්මය; බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කොට වදාළ දහම. 2. [නා.] නව ලොව්තුරා දහම; සතර මග, සතර ඵල: නිවන යන ධර්ම නවය. 3. [නා.] දශරාජ ධර්මය. 4. [නා.] කුශල ධර්ම දාන, ශීලාදි පුණ්‍ය කර්ම. 5. [නා.] දැහැමි බව, ධර්මිෂ්ඨතාවය. 6. [නා.] වස්තුවක ස්වභාවය. 7. [නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ තත්ත්වය; උත්තරීතර බව. 8. [නා.] සංස්කාර ධර්ම.
දහම් පඬුර1. [නා.] ධර්මයට පූජා වශයෙන් දෙන දෙය. 2. [නා.] පඬුරක් වශයෙන් දෙන ධර්ම පුස්තකය.
දහම් පලඟ[නා.] දහම් දෙසීම සඳහා භාවිත කරන ආසනය; ධර්ම පර්යඞ්කය; ධර්මාසනය.
දහම්කෙළි[නා.ප්‍ර.] ධර්ම ක්‍රීඩාව; නිතර පින් කිරීම.
දහම්ගේ[නා.ප්‍ර.] ධර්ම පුස්තකාලය.
දහම්නය[නා.ප්‍ර.] ධර්ම ක්‍රමය; ධර්ම න්‍යාය.
දහම්පසක්නා[නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල රජුන් කල ශාසනික කටයුතු භාර වූ ප්‍රධාන නිලධාරියා; ධර්මමහාමාත්‍ය.
දහම්සර[නා.ප්‍ර.] දම්දෙසුම් හඬ.
දහම්සරණ1. [නා.ප්‍ර.] තුන් සරණයේ දෙවැන්න; දහම පිහිට කොට ගැනීම හා ඇදහීම; ධර්මය තමාට රක්ෂා ස්ථානයකැයි පිළිගැනීම. 2. [නා.ප්‍ර.] එනම් ග්‍රන්ථය.
දහමිසුරු[වි.] දහමට ඉසුරු වන; ධර්මයට අධිපති.
දහමොද[නා.] ධර්ම නැමැති ඕජස: ධර්මා මෘතය.
දහයියා, දහය්යා[නා.] වී ආදි ධාන්‍යවල කොටා අස් කරනු කරනු ලබන පිටපොත්ත; වී පොතු.
දහර1. [වි.] වයසින් අඩු; බාල වියෙහි වූ; ළාබාල; ළපටි; ළමා. 2. [වි.] තරුණ; නව යොවුන්. 3. [වි.] අලුත්; නව. 1. [නා.ප්‍ර.] බාලයා; නව. 2. [නා.ප්‍ර.] තරුණයා. 3. [නා.ප්‍ර.] වේගයෙන් ඇද හැලෙන හෝ ගලායන දිය පාර; විහිද යන කාන්තිය; ධාරාව. 4. [නා.ප්‍ර.] වැස්ස. 5. [නා.ප්‍ර.] අශ්වයකුගේ ගමන් වේගය. 6. [නා.ප්‍ර.] පිඹුරා.
දහර පස[නා.] අශ්වකුලේ ගමන් වේග පහ; ධෝරිත, වල්ගිත, ප්ලුත, උත්තේජිත, උත්තේරිත.
දහර මණ්ඩිය(කථා.) [නා.] එක් පයක් අනික් පයට උඩින් සිටින සේ හිඳ ගන්නා විලාසය; අරමිණිය ගොතා සිටීම.
දහරගල්ල, දාරගල්ල[නා.] ධාරාවක් මෙන් බිම වැටී දිග ඇදීම; දහරක් මෙන් වැතිර ගැනීම; වැදීමේ ක්‍රමයකි.
දහරලුව(කථා.) [නා.] ඉඩෝරය; පෑවිල්ල; නියඟ.
දහල්[නා.ප්‍ර.] කදෝපැණියා; කනමැදිරියා.
දහවට[නා.] පටපිළි.
දහවල, දවාල[නා.ප්‍ර.] දිවා කාලය; දවාල.
දහවල්ල, දාවල්ල1. [නා.] රෙදිසළු ඇතිරිලි ආදියක වාටිය. 2. [නා.] (සැරසිලි) වාටියක්, දාවල්ලක් සහිත වස්ත්‍රය.
දහස්පත[නා.] නෙළුම් මල.
දහසැස්[නා.ප්‍ර.] දහස් ඇස් ඇත්තා; ශක්‍රයා.
දහළු[නි.] සමාන වූ; වැනි. [නා.ප්‍ර.] පටවස්ත්‍ර.
දහ්‍යමාන[වි.] දැවෙමින් පවතින; දැවෙන.
දහිර වාට්ටුව1. (කථා.) [නා.] මරණාසන්න රෝගීන් රඳවා තැබීමට වෙන් කළ වාට්ටුව. 2. [නා.] අතිශයින් අබලන් බවට පත් රථය.
දහුර(කථා. උඩ.) [නා.ප්‍ර.] කරේ දාගැනීමට ගනු ලබන රෙදිකඩ.
දළ1. [වි.] ස්ථිර. 2. [වි.] මහත් වූ; විශාල. 3. [වි.] දැඩි; දෘඪ; අධික; බලවත්. 4. [වි.] තුනී නැති: නොසියුම්; රළු; ගොරෝසු; ගොරහැඩි. 5. [වි.] මුළු; සම්පූර්ණ. 6. [වි.] නොනිමි; අසම්පූර්ණ. 7. [වි.] අඩමාන; අනුමාන. 1. [නා.] හැඩපලු ගෙතුණු කෙස්වැටිය; කැරලි ගැසුණු කේශකලාපය; ජටාව. 2. [නා.] නළල; ලලාටය. 3. [නා.] ක්‍රීඩාවල යෙදීම; ක්‍රීඩා කාර්යය. 4. [නා.] මෙවුන්දම. 5. [නා.] ලෝභය; තණ්හාව.
දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය[නා.] නිශ්චිත කාල පරිච්ඡේදයක් තුළ දී රටත් එයට හිමි සියලුම සාධක උපයෝගී කරගෙන නිපදවනු ලබන සියලුම භාණ්ඩ හා සේවාවන්ගේ අගය.
දළ තල්මහ[නා.] ආක්ටික් මුහුදු පෙදෙසෙහි වෙසෙන දිග දළයක් ඇති තල්මසා.
දළ ලාභය[නා.] ව්‍යාපාරිකයා යෙදූ ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලැබෙන මුළු ලාභ ප්‍රමාණය (=gross profit).
දළඋළිඳු[නා.] ජටායෙහි උළිඳු හෙවත් සඳ දරන තැනැත්තා වන ඊශ්වර දෙවි.
දළකඩ1. [නා.] ඇත් දත; හස්ති දන්තය. 2. [නා.] ගොරෝසු වස්ත්‍රය.
දළකඩකම්[නා.ප්‍ර.] ඇත් දළයෙන් කරන කර්මාන්ත; ඇත්දත් වැඩ.
දළකම්[නා.ප්‍ර.] ගොරහැඩි වැඩ; නොසියුම් කර්මාන්ත.
දළකවචය(පාරිභා.) [නා.] ගොරෝසු පිට කටුව; දැඩි පිට වැස්ම.
දළකාරයා1. [නා.] ඇතා; හස්තියා. 2. [නා.] විෂ සහිත විතක් ඇත්තා; මී මැස්සා හෝ ඒ වර්ගයේ දළ ඇති කෘමියා. 3. [නා.] බලපුළුවන්කාරයා; කෙරුම්කාරයා.
දළකෙළිය[නා.] රතිකෙළිය; මෙවුන්දම් සේවනය.
දළකේන්ද්‍රය[නා.] (ජ්‍යෝති.) භාව දොළහේ ග්‍රහයන්ගේ පිහිටීම පමණක් දැක්වෙන සේ සාදන කේන්ද්‍ර සටහන; වේලාපත්කඩය.
දළතුඬු[නා.ප්‍ර.] ගිරවා; කීර පක්ෂියා.
දළදඬු1. [වි.] තද; දැඩි; රළු; ගොරෝසු. 2. [වි.] නොනැමෙනසුලු; තහවුරු; ස්ථිර. 3. [වි.] පහසුවෙන් වෙනස් කළ නොහැකි; තදින් මුල් බැසගත්.
දළදළ[නා.] රකුසා; රාක්ෂසයා.
දළදා මළුව1. [නා.] දළදා මන්දිරය; ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ වඩා හිඳුවීම සඳහා පැනවූ ධාතූ මන්දිරය. 2. [නා.] දළදා මන්දිර හාත්පස මිදුල හෙවත් අංගනය.
දළදා මුත්තෙට්ටුව[නා.] දළදා මාළිගයට අයත් වුවද දළදා මෙහෙයෙහි නියුතු වූ පිරිසට බුක්ති විඳීම සඳහා දී ඇති ඉඩකඩම්.
දළදාව[නා.] දන්ත ධාතුව.
දළනැණ[නා.] සුරගුරු; බ්‍රහස්පති.
දළනුවන1. [නා.] නළලෙහි ද ඇසක් ඇත්තා වන ඊශ්වර දෙවි. 2. [නා.] ඊශ්වර දෙවියාගේ නළලෙහි පිහිටි ඇස.
දළනෙත[නා.] (ඊශ්වර දෙවිඳුගේ) නළලෙහි වූ නෙත.
දළපුඩු[වි.] ඇත් දළින් කරන ලද මිටක් ඇති.
දළබර(පාරිභා.) [නා.] යමක සියල්ල එක් කොට ගත් බර; මුළු බර.
දළමඬුල්ල[නා.] (හිස මුදුනට රොක් කළ) හැඩපලු ගෙතුණු කෙස්වැටිය; ජටාමණ්ඩලය.
දළඹුවා[නා.] බිහිවීමට පෙර සමනලයකු හෝ සලඹයකු ලෙස ගතවන කීට අවදිය.
දළය1. [නා.] (ප්‍ර. යෙදේ) පක්ෂීන් හැර සෙසු පෘෂ්ඨවංශීන් ඉතා වැඩි කොටසකගේ මුඛයෙහි පේළියට එක් එක් හනුවට සම්බන්ධ වී ඇති ප්‍රසරය; දත. 2. [නා.] ඇත්, ඌරු ආදි සතුන්ගේ මුඛයෙන් පිටතට නික්මුණු දත. 3. [නා.] සර්පයන් හා මදුරු මීමැසි ආදි සතුන් දෂ්ට කිරීමට භාවිත කරන දත/කුඩා විත.
දළලොඹු[නා.ප්‍ර.] ඇත් දළින් කරනු ලදුව රෙදි ආදිය එල්ලීමට බිත්තියක සවි කරන ලද කොකු.
දළලෝහය(පාරිභා.) [නා.] ශුද්ධ නොකළ ඛනිජය; අමු ලෝහය.
දළවඩුවා[නා.] ඇත්දළින් කර්මාන්ත කරන්නා; ඇත්දළ කැටයම්කරුවා.
දළවර[නා.] ශක්තිමත් රැහැන; දෘඪ බන්ධනය.
දළවසන[නා.ප්‍ර.] දන්තාවරණය; තොල්.
දළවළල්ල1. [නා.] ඇත්දළින් නිමවන ලද වළල්ල; දළමුවා දරණුව. 2. [නා.] වළල්ලක් වැනි දළය.
දළවිසඹි[නා.ප්‍ර.] අතිශයින් හිතවත් යාළුවා; දෘඪ මිත්‍රයා.
දළසක්1. [නා.ප්‍ර.] නළලෙහි චක්ෂුවක් හෙවත් ඇසක් ඇති ශිව දෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] ශිව දෙවිගේ නළලෙහි පිහිටා ඇති ඇස.
දළසඳ[නා.] ජටාවෙහි නව සඳක් දරන ශිව දෙවියා.
දළසිඟ[නා.ප්‍ර.] (නළලෙහි අඟක් ඇති) කඟවේණා.
දළහර1. [නා.ප්‍ර.] දැඩි අරටුව; ලී අරටුව. 2. [නා.ප්‍ර.] මුතු මාලය.
දළිද්ද[වි.] දිළිඳු; දුප්පත්; නිර්ධන.
ද්වඞ්ගුල[නා.ප්‍ර.] දෑඟුල; ඇඟිලි දෙකක පළල.
ද්වන්ද යුද්ධය[නා.] දෙදෙනකු පමණක් අතර සිදු වන සටන.
ද්වන්ද්ව1. [වි.] දෙදෙනකු හෝ යුග්මයක් අතරවන, දෙදෙනකු හෝ යුග්මයක් පිළිබඳව 2. [වි.] තර්කානුකූල; හේතුවක් සහිත; විද්‍යාත්මක. [නා.] යුග්මය; යුගල; ජෝඩුව.
ද්ව්‍යාංගී(පාරිභා.) [වි.] කොටස් දෙකකින් යුක්ත; අංග දෙකකින් සමන්විත.
ද්වාදශ[නා.ප්‍ර.] සංඛ්‍යාවක්; දොළහ; දොළස.
ද්වාදශාස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) කෝණ දොළහක් ඇති සමතලය; පැති දොළසකින් යුත් බහු අස්‍රය (=duodecagon).
ද්වාර වාතපානය[නා.] වාතය ඇතළුවීම සහ පිටවීම සඳහා ගෙයක තබන කවුළුව; වාකවුළුව.
ද්වාර ශිරාව(පාරිභා.) [නා.] අක්මාව කරා රුධිරය ගෙන එන ශිරාව; ප්‍රතිහාරි ශිරාව (=portal vein).
ද්වාරපථය[නා.] දොරටු මග; පිවිසුම් මාර්ගය; ප්‍රවේශ මාර්ගය.
ද්වාරමණ්ඩපය1. [නා.] පැරණි ගෘහ නිර්මාණ අංගයක්; වටේට ආවරණය වන ලෙස තනන ලද ගෘහය හෝ ශාලාව; දොරටු තබා මණ්ඩපයක ආකාරයට තැනූ ගෘහය. 2. [නා.] යෝනිය සම්බන්ධ කුඩා අවයවයක්; ආලින්දය (=vestibule). 3. [නා.] මනුෂ්‍යයාගේ කණ හා සම්බන්ධ කුඩා අවයවයක්; කර්ණාලින්දය.
ද්වාරය1. [නා.] දොර; දොරටුව; දොරකඩ. 2. [නා.] ඇතුළුවීම හා පිටවීම වැළැක්වීම පිණිස දොරටුව වසන පියන; දොරටුව වළකන ආවරණය. 3. [නා.] ගෘහාභිමුඛය; මිදුල. 4. [නා.] හදවත් කුහරය කරා ලේ ගලන කුඩා විවරය (=ostium).
ද්වාරාලින්දය[නා.] ගෙයක ප්‍රධාන දොරකඩ හා සම්බන්ධ කොට ඇති ආලින්දය.
ද්වි[නා.ප්‍ර.] දෙක. [වි.] දෙකකින් යුක්ත වූ; දෙකක් වූ.
ද්වි අවතල(පාරිභා.) [වි.] මැදින් ඇතුළත එබී ගියාක් වැනි පැති දෙකක් ඇති; අවතල පැති දෙකක් සහිත.
ද්විකය1. [නා.] දෙකකින් යුත් කැටිය; දෙකකින් සෑදුණු ඒකකය; යුගලය; කුට්ටම. 2. (පාරිභා.) [නා.] සංයුජතාව දෙක වශයෙන් පවත්නා මූලද්‍රව්‍ය.
ද්විගුණ[වි.] දෙකෙන් වැඩි කරන ලද; දෙගුණයක් වූ. [නා.ප්‍ර.] දෙකෙන් වැඩි කර ලබන උත්තරය; දෙගුණය.
ද්විගුණ වියෝජනය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික සංයෝග දෙකක් අතර අන් සංයෝග දෙකක් ඇතිවන ආකාරයෙන් ප්‍රතික්‍රියා වීම (=double decomposition).
ද්විච්ඡේද[වි.] එක සමාන කොටස් දෙකකට වෙන් කරන ලද; සමසේ දෙකට කැපූ.
ද්විජ1. [නා.] බ්‍රාහ්මණයා; බමුණා. 2. [නා.] පක්ෂියා; දෙවරක් උපන් බැවින් පක්ෂියා ද්විජ වේ.
ද්විත්ව[වි.] දෙකක් වූ; දෙකක්බවට පත් වූ; යුග්ම; ද්වන්දව.
ද්විත්ව ගණුදෙනු[නා.ප්‍ර.] එක් රටක මුදල් වෙනත් රටක මුදල් බවට (වැඩි ලාභයත් තිරසර බවත් පතා) මාරු කර ගැනීමෙන් කරන හුවමාරුව.
ද්විත්ව සටහන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගණන් තැබීමේ ක්‍රමයක්; එක් කාරණය දෙවරක් ලෙජරයේ සටහන් කොට ගණන් තැබීමේ ක්‍රමය (=double entry).
ද්විතීය[වි.] දෙවැනි; දෙවැනි ස්ථානය ගන්නා; අප්‍රධාන.
ද්විතුණ්ඩ කපාටය(පාරිභා.) [නා.] වම්හෘත් කර්ණිකාවේ සිට වම්හෘත් කෝෂිකාවට ලේ යෑම පාලනය කරන එහෙත් ආපසු යාමට ඉඩ නොදෙන කපාටය (=bicuspid valve).
ද්විප[නා.] දෙවරක් බොන්නා; ඇතා; හස්තියා.
ද්විපද1. [වි.] පා දෙකක් ඇති; ද්විපාද. 2. [වි.] පද හෝ පාදක දෙකක් ඇති.
ද්විපය[නා.] හාත්පසින් ම ජලයෙන් වට වූ ගොඩබිම; දිවයින.
ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාම(පාරිභා.) [නා.] රටවල් දෙකක් අතර කෙරෙන වෙළඳ කටයුතු; පාර්ශ්ව දෙකක් එකිනෙක පාර්ශ්ව සමග ගනුදෙනු කරන ක්‍රියාපටිපාටිය.
ද්විභාෂා[වි.] භාෂා දෙකකින් උගන්වන; ද්විභාෂාත්මක
ද්විභූමක[වි.] මහල් දෙකක් ඇති; විශේෂයෙන් දෙමහල් ගොඩනැගිලි සඳහා යෙදේ.
ද්විමාන[වි.] දිග සහ පළල යන මාන දෙකෙන් යුතු.
ද්විලිංග1. (පාරිභා.) [වි.] ස්ත්‍රී ලිංගික සහ පුරුෂ ලිංගික අවයව ඇති (=bisexual). 2. [වි.] ජායාංගය සහ පුමංගය යන කොටස් දෙකෙන් ම යුක්ත; ද්විකේශර. 3. (ව්‍යාක.) [වි.] ස්ත්‍රී ලිංග සහ පුරුෂ ලිංග යන දෙකටම පොදු.
ද්විලිංගිකයා[නා.] ස්වභාවයෙන් ම ස්ත්‍රී පුරුෂ ලිංග දෙකෙන් යුත් සත්ත්වයා.
ද්විවාර්ෂික1. (පාරිභා.) [වි.] අවුරුදු දෙකක් ජීවත් වන; ආයුකාලය අවුරුදු දෙකක් තුළ සම්පූර්ණ කරන්නාවූ; දෙවැනි අවුරුද්දේ දී මල්පල හටගන්නා. 2. [වි.] දෙවසරක් පවත්නා; දෑවුරුද්දකට වරක් සිදුවන.
ද්විවිධ[වි.] දෙවැදෑරුම්; දෙයාකාර.
ද්වේෂය[නා.] වෛරය; ක්‍රෝධය; නුරුස්සන ස්වභාවය.
ද්වෛත[වි.] දෙකකින් යුක්ත; දෙකක් සහිත: දෙකකට හෝ දෙදෙනෙකුට සම්බන්ධ.
ද්වෛධය1. [නා.] දෙයාකාර බව; ද්විධත්වය. 2. [නා.] බැලූ බැල්මට එකට එක ප්‍රතිවිරුද්ධ මෙන් පෙනී යන මතය; විරෝධෝක්තිය.
ද්වෝධරි[නා.ප්‍ර.] හනු ඇටය පහත් කිරීමටත් උගුරු ඇටය උස් කිරීමටත් උපකාරි වන දිව මතුපිට ඇති ශීර්ෂ දෙකකින් යුත් පේශිය.
ද්‍යුත[නා.ප්‍ර.] දූ කෙළිය, සූදු ක්‍රීඩාව.
ද්‍යුත ක්‍රීඩාව[නා.] යම්කිසි වස්තු ආදියක් ඔට්ටුවට තබා පස ඇට හෝ සතුන් තරගයෙහි යොදවා, ජය ගැනීම පිණිස කරනු ලබන ක්‍රීඩාව.
ද්‍යුති[නා.ප්‍ර.] කාන්තිය, ප්‍රභාව, දිලිසීම.
ද්‍යුතිමත්[වි.] කාන්ති ඇති; ප්‍රභාවෙන් යුක්ත; දිලිසෙන.
ද්‍යෝතක[වි.] හෙළිකරන, ප්‍රකට කරන, පැහැදිලි කරන, ප්‍රශංසා කරන.
ද්‍රව විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක ගති ලක්ෂණ පැවැත්ම ආදිය පිළිබඳ හදාරන ශාස්ත්‍රය; ද්‍රව ගලායාම පිළිබඳ ව උගන්වන විද්‍යාව.
ද්‍රවණය[නා.] ද්‍රවයක් මගින් යම්කිසි ද්‍රව්‍යයක් දිය කරමින් සම ජාතීය ද්‍රාවණයක් සෑදීම; දියරබවට පැමිණ වීම.
ද්‍රවපීඩනය[නා.] දියරයකින් හට ගන්නා තෙරපීමේ ප්‍රමාණය; ජලයේ තෙරපීම.
ද්‍රවමානය[නා.] ද්‍රවයක විශිෂ්ට ගුරුත්වය මැන ගැනීම සඳහා යොදා ගනු ලබන උපකරණය; හයිඩ්‍රොමීටරය.
ද්‍රවය1. [නා.] යම්කිසි පදාර්ථයක ඝන අවස්ථාවටත් වායුමය අවස්ථාවටත් අතර ස්වභාවය; දියරය; තරලය. 2. [නා.] මෝරු. 3. [නා.] උක්සකුරු.
ද්‍රවශීලතා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිසියම් ධනයක් හෝ වස්තුවක් මුදල් බවට හැරවිය හැකි ශක්තිය.
ද්‍රවස්ථිති විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] නිශ්චල ද්‍රවවල පීඩනය හා බලය හැදෑරීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
ද්‍රව්‍ය යෝගය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දිව්‍ය හා මනුෂ්‍ය ස්වභාවයන් එක්වීම; දේවමානුෂ ස්වභාවයෝගය.
ද්‍රව්‍යක්ෂය[නා.] ධන ධාන්‍ය නැති වී යාම; ධන විනාශය; වස්තු හානිය.
ද්‍රව්‍යධර්ම විද්‍යාව[නා.] භෞතික වූ ද්‍රව්‍යවල ගති ලක්ෂණ පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; භෞතික විද්‍යාව.
ද්‍රව්‍යය1. [නා.] භෞතික වස්තුව; භාණ්ඩය; දෙය. 2. [නා.] මිලමුදල්, ඉඩකඩම් ආදි වස්තුව; ධනය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ස්කන්ධයක් සහ පරිමාවක් ඇති වස්තුව; බොහෝ විට නිශ්චිත සංයුතියකින් යුත් සමජාතීය පදාර්ථ විශේෂයක්. 4. [නා.] මූල ද්‍රව්‍යය; මූල පදාර්ථය.
ද්‍රව්‍යවාදය[නා.] සියල්ල රඳා පවත්නේ ද්‍රව්‍ය මතබවත්, ඒ නිසා ද්‍රව්‍ය ප්‍රධානබවත් කියැවෙන දර්ශනය; භෞතික වාදය.
ද්‍රව්‍යාන්විත[වි.] මූල පදාර්ථයන්ට අනුකූල වූ; ද්‍රව්‍යයන්ට අනුරූප වූ.
ද්‍රවාංකය[නා.] ඝන වස්තුවක් ද්‍රවයක්බවට පත් වීමට අවශ්‍ය වන උෂ්ණත්වය; ඝන වස්තුවක් උණු වී දියර බවට පත්වීමේ දී පවතින උෂ්ණත්වය.
ද්‍රවිඩ, ද්‍රාවිඩ[නා.ප්‍ර.] ජන වර්ගයක නාමය හා එම ජන වර්ගයට අයත් පුද්ගලයින් ව්‍යවහාර කරන භාෂාව.
ද්‍රවීකරණය(පාරිභා.) [නා.] ගෑස් ආදි වායුවක් හෝ ඝන ද්‍රව්‍යයක් දියර බවට පත් කිරීම; ද්‍රවකරණය (=liquefaction).
ද්‍රවීකෘත[වි.] දියර බවට පත් කරන ලද; ද්‍රව ස්වභාවයට හැරවූ.
ද්‍රවීභූත[වි.] දියරයක් බවට පත්; ද්‍රවයක් බවට හැරවුණු.
ද්‍රාව(පාරිභා.) [වි.] ව විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාව; ජලශක්ති හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව වූ දෙය; දියරය.
ද්‍රාවක ශක්තිය[නා.] දිය කළ හැකි බලය; දිය කිරීමේ බලය.
ද්‍රාවකය[නා.] (රසා.) ද්‍රව්‍යයක් දිය කරනු ලැබීමේ බලයක් ඇති දෙය.
ද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) යම් ද්‍රව්‍යයක් ද්‍රාවයක දිය කළ විට සෑදෙන මිශ්‍රණය (=solution).
ද්‍රාව්‍ය[වි.] දියවනසුලු; දිය කළ හැකි.
ද්‍රාව්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවකයක දිය කරනු ලැබූ ද්‍රාව්‍යය (=solute).
ද්‍රාවිත1. (පාරිභා.) [වි.] ජලයෙහි දිය වූ; දියරබවට පත් වූ 2. [වි.] දියවන; දියර බවට පත් කළ හැකි; ජලයෙහි ද්‍රාවණය වූ.
ද්‍රැත[වි.] වේගවත්; ඉක්මන්; ශීඝ්‍ර.
ද්‍රැමය[නා.] ගස; වෘක්ෂය; රුක; තුර.
ද්‍රැමේන්ද්‍රයා[නා.] වෘක්ෂරාජයා; දුමිඳු; බෝධිවෘක්ෂය.
ද්‍රෝණ1. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය මැනීමේ මිම්මක්; ද්‍රෝණය. කුරුණිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මුහුදු ලුණු. 3. [නා.ප්‍ර.] සඳුන් වර්ගයක්.
ද්‍රෝණිකාව1. [නා.] බේසම් කොරොස් ආදියක හැඩය ඇති බඳුන. 2. [නා.] දිගට විහිදී ගිය පටු අවපාතය; දෙකිඳ.
ද්‍රෝණිය1. [නා.] විශාල භාජනය; සැළියක් බඳු බඳුන; කටාහය. 2. [නා.] මිනී පෙට්ටිය; දෙණ. 3. [නා.] ගංගා ආශ්‍රිත ව පිහිටි පහත් තැනිතලාව; දෙණිය. 4. [නා.] ඔරුව; බෝට්ටුව. 5. [නා.] ධාන්‍යාදිය මැනීමට භාවිත වූ ද්‍රෝණ හතරක ප්‍රමාණයේ පුරාණ මිම්මක්.
ද්‍රෝහ[වි.] විරුද්ධ; සතුරු; එදිරිවාදි.
ද්‍රෝහියා[නා.] ද්‍රෝහිබව පාන්නා; ද්‍රෝහි කටයුතුවල යෙදෙන්නා; ස්වකීය මිත්‍රයකුට, ජාතියට, රටට, මෙහෙවරට විරුද්ධ වූ, සතුරු වූ තැනැත්තා.
දා1. [නා.ප්‍ර.] චක්‍රවාටය; සක්වළ. 2. [නා.ප්‍ර.] බුද්ධාදි උතුමන්ගේ ශරීරයෙහි පූජනීය වශයෙන් සැලකෙන ඇතැම් කොටස්; අකු දා; කෙස් දා ආදිය. 3. [නා.ප්‍ර.] බුදුන් වහන්සේගේ පෙර ආත්මභාවයන් පිළිබඳ විස්තර කථාව; ජාතක කථාව. 4. [නා.ප්‍ර.] පූජාව; වැඳීම. 5. [නා.ප්‍ර.] දවස; දිනය. 6. [නා.ප්‍ර.] ආඛ්‍යාත පදවල ප්‍රකෘතිය. 7. [නා.ප්‍ර.] හුය; නූල. 8. [නා.ප්‍ර.] තෑග්ග. 9. [නා.ප්‍ර.] රෙද්දෙහි කෙළවර; වාටිය. 10. [නා.ප්‍ර.] මීමැස්සා. 1. [වි.] උපන්; හටගත්. 2. [වි.] දෙන්නා වූ දායක.
දා කරනවා[ක්‍රි.] ජනිත කරනවා; උපදවනවා.
දා කෙළිය[නා.] උත්සවාකාරයෙන් සිදු කෙරෙන ධාතු පූජාව.
දා ගන්නවා[ක්‍රි.] ධාන්‍ය නෙළා ගන්නවා.
දා ගසනවා[ක්‍රි.] ඇඹරුම්ගලින් අඹරනවා.
දා ගෙය1. [නා.] බුද්ධාදි උතුමන්ගේ ධාතු තැන්පත් කොට තැනූ ගෙය. 2. [නා.] චෛත්‍ය වසා සිටින සේ කළ ගෘහය; වටදාගෙය.
දාං, දාන්, දාම්[නා.ප්‍ර.] කොටු සහිත පෙතක් මත ඉත්තන් දුවවමින් දෙ දෙනකුට යෙදිය හැකි ගෘහ ක්‍රීඩාවක්.
දාංගලය, දාගලේ[නා.] දඟකාර ස්වභාවය; නොසන්සුන් ගතිය.
දාකන්1. [නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍රයෙහි කෙළවර; රෙද්දෙහි වාටිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කනෙහි පලඳින ආභරණ විශේෂයක්.
දාක්ෂිණබන්ධ[නා.ප්‍ර.] (දර්ශන.) දෙව් මිනිසුන් පිළිබඳ ව දක්ෂිණා දීම් පවත්නා අනුරාගය.
දාක්ෂිණ්‍යය1. [නා.] කාරුණික ව අවනත වන ස්වභාවය; අනුකූලතාව; මුදු මොළොක්බව; ත්‍යාගශීලීබව. 2. [නා.] දක්ෂභාවය.
දාකුස[නා.] සර්වඥ ධාතු ආදි පූජනීය වස්තු නිදන් කරනු ලබන ගර්භය; ධාතු ගර්භය.
දාගබ, දාගැබ, දාගොබ[නා.] ධාතු ගර්භය; සෑය; බුදු පසේ බුදු රහත් ආදින්ගේ ධාතු නිදන් කර තැනූ ගොඩනැගිලි විශේෂය; චෛත්‍යය.
දාගබඟණ[නා.] දාගබක් වටා සකස් කර ඇති භූමි භාගය හෙවත් අංගණය.
දාගල[නා.] මිරිස් ආදි කුළුබඩු ඇඹරිමට යොදාගන්නා ගල; ඇඹරුම්ගල.
දාගැබ් කැරැල්ල[නා.] දාගැබේ කොත පිහිටි කොටස; කොත් කැරැල්ල.
දාච්ච, දාච්චි[වි.] දා ගිය, දැවුණු; පිළිස්සුණු.
දාඨා ධාතුව[නා.] දන්ත ධාතූන් වහන්සේ.
දාතම[නා.] දිනය; දවස.
දාතව්‍ය1. [නා.ප්‍ර.] දිය යුත්ත. 2. (දර්ශන.) [නා.ප්‍ර.] දන් පිළිගැනීමට සුදුසු තැනැත්තා.
දාත්ත[නා.] දෑකැත්ත.
දාතැන්[නා.ප්‍ර.] ජාතක කළ තැනැත්තා; පිළිසිඳ ගැනීමට සහාය වූ තැනැත්තා; පියා.
දාතෘ[නා.] දෙන තැනැත්තා.
දාදු[නා.] එකේ සිට හය දක්වා අගය දැක්වෙන සටහන් ඇති පැති හයේ ලී කැටයක් සහිත පෙතක් ආධාරයෙන් කරනු ලබන ගෘහ ක්‍රීඩාවක්.
දාන උපපාරමිතාව[නා.ප්‍ර.] බුදුබව පතා ස්වකීය ශරීරාවයව පරිත්‍යාගය ආශ්‍රිත පාරමිතාව.
දාන ක්ෂේත්‍රය[නා.] තුනුරුවන් උදෙසා පිදූ කුඹුර හෝ ඉඩම; භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා පරිත්‍යාගයක් වශයෙන් දුන් කුඹුර හෝ ඉඩම.
දාන දාසයා[නා.] තමා රසවත්දේ අනුභව කොට අන්‍යයන්ට නීරස දෙය දෙන්නා;- ත්‍රිවිධ දායකයන් අතුරින් එක් වර්ගයක්.
දාන ධර්මය[නා.] දන් දීමෙහි චර්යාව; පරිත්‍යාගී ක්‍රියාව.
දාන පථය[නා.] දන්දීමේ පිළිවෙළ; පරිත්‍යාග පවත්වාගෙන යන ක්‍රමය; දාන පරිපාටිය.
දාන ප්‍රවේණිය[නා.] කාලයක් මුළුල්ලේ පැවතෙන දන් පිළිවෙළ; දාන පරම්පරාව; දන් වැට.
දාන පාරමිතාව[නා.] දන් දීමෙන් පුරන පාරමිතාව.
දාන වෘත්තය, දාන වෘත්තිය[නා.] නොකඩවා දෙන දන් පිළිවෙළ.
දාන ශාලාව1. [නා.] දන් දෙන ශාලාව. 2. [නා.] භික්ෂූන් දන් වළඳන ශාලාව.
දාන සංවිභාගය[නා.] තමා වැළඳිය යුතු දැයින් පවා අනුනට බෙදා දීම; තමා ලත් කොටස බෙදා දීම.
දාන සම්පත්තිය[නා.] දීම නිසා හටගත් සොම්නස හෙවත් සැපත.
දානපතියා1. [නා.] දීමෙහි ප්‍රමුඛත්වය ලත් තැනැත්තා; මහත්සේ පරිත්‍යාගයෙහි යෙදෙන්නා. 2. [නා.] තමන් පරිභෝග කරනවාට වඩා උසස් ලෙස පරිත්‍යාග කරන තැනැත්තා. 3. [නා.] තමාට යම්තමක් තබාගෙන හොඳ දේ අනුන්ට දෙන තැනැත්තා.
දානමානන[නා.ප්‍ර.] දන්දීම හා බුහුමන් කිරීම.
දානය1. [නා.] දීම; පරිත්‍යාගය (කම්පල අදහා කරන) දීමනාව. 2. (නීති.) [නා.] නීත්‍යනුකූලව කෙරෙන ප්‍රදානය. 3. [නා.] දීම පිණිස පිළියෙල කරන දෙය; දාන වස්තුව. 4. (අභි.) [නා.] (තමා සතු දැය) දීම් වශයෙන් උපදනා චේතනාව. 5. [නා.] සතර සංග්‍රහ වස්තුවෙන් එකක් වූ රාජ්‍ය උපායක් වශයෙන් කරන දීම හෝ පරිත්‍යාගය. 6. [නා.] බෙදීම; විභාගය. 7. [නා.] පවිත්‍රතාව; පාරිශුද්ධිය. 8. [නා.] ආරක්ෂාව; පාලනය.
දානව[නා.ප්‍ර.] අසුරයා.
දානවගුරු[නා.ප්‍ර.] අසුරයන්ගේ ගුරුවරයා වන සිකුරා හෙවත් ශුක්‍ර.
දානවසතර[නා.ප්‍ර.] අසුරයන්ගේ සතුරා වන විෂ්ණු දෙවි.
දානවිෂය[නා.ප්‍ර.] දන් දීමෙහි ක්ෂේත්‍රය; පරිත්‍යාගය නම් කාර්යය; දාන මුඛය.
දාන්ත[වි.] ඉන්ද්‍රිය දැමුණු; හික්මුණු; සන්සුන් වූ;නිවුණු.
දාන්තිය1. [නා.] යටහත් පහත් බව; නිහතමානිත්වය. 2. [නා.] ඉවසීම.
දානාධ්‍යාශය[දාන+අධ්‍යාශ] [නා.] දන්දීමේ කැමැත්ත.
දානාන්තරාය[නා.ප්‍ර.] දනට බාධා කිරීම; දානය වැළැක්වීම.
දානානිසංසය[නා.] දන් දීමෙන් ඇති වන පුණ්‍ය ඵලය; දානයෙන් සිදු වන යහපත් ප්‍රතිඵල හෙවත් කුසල විපාකය.
දානාපහාස[වි.] අන්‍යයන්ගේ පරිත්‍යාගයට නිගා කර සුලු; අනුන්ගේ දීමනා දීමනා අභිභවනය කරන.
දානාභිරත[වි.] දීමෙහි ඇලුණු; පරිත්‍යාගයෙහි ඇලුණු.
දානාර්හ[වි.] දීමට සුදුසු; පරිත්‍යාග ලැබීමට යෝග්‍ය වූ.
දානි, දානී[නා.ප්‍ර.] (රූඪි.) යෝග්‍ය වූ තැනැත්තා; බමුණා; බ්‍රාහ්මණයා.
දාපත[නා.] ජන්ම පත්‍රය; කේන්ද්‍රය.
දාපදය[නා.] ධාතු පදය; ධාතුවෙන් සිද්ධ පදය; ක්‍රියා පදය.
දාපාය[නා.] සර්වඥ ධාතු තැන්පත් කර තබන ගෘහය; ධාතු මන්දිරය.
දාපිට[නා.] දාගලේ මතුපිට; ඇඹරුම් ගලේ උඩ පැත්ත.
දාපියෙවි[නා.ප්‍ර.] ධාතු ප්‍රකෘතිය; ක්‍රියාපදයේ මුල් ස්වභාවය.
දාපුවක්[නා.ප්‍ර.] පෙති වියළා ගත් ළපටි පුවක්.
දාම චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ආධාරක දෙකක් මත දෙකොනින් රැඳවූ රැහැනක ගුරුත්වාකර්ෂණය නිසා ඇති වන වක්‍රය (= Catenary).
දාමන් කවුඩුව[නා.] (ධීව.) රුවලේ පහත කොනට සම්බන්ධ පුඩුව.
දාමය1. [නා.] මාලාව; ආවලිය; වැල. 2. [නා.] බන්ධනය; විලංගුව; දම්වැල. 3. (පාරිභා.) (ගණිත.) [නා.] වරහන් වෙනුවට උඩින් අඳින තිරස් රේඛාව (= vinculum). 4. (පාරිභා.) (භෞති.) [නා.] එකකට එකක් සම්බන්ධ වුණු කාබනික අණුවල ඇති පරමාණු පේළිය (= chain).
දාමරික[වි.] දරුණු ස්වභාවය ඇති; සාහසික; චණ්ඩ.
දාම්කෙත[නා.] පුලුස්සන ලද කෙත; දවන ලද භූමි භාගය; දාගිය හේන.
දාමාලය, දාමාලේ[නා.] ධාතු මාලකය.
දායක1. [වි.] දෙන්නා වූ; දීමෙහි යෙදුණු; ප්‍රදානය කරන. 2. [වි.] උපදවන; ජනිත කරන; ඇති කරන; ගෙන දෙන. 3. [වි.] සහභාගි වන; කොටස්කරුවකු වන. 1. [නා.] සිවුපසයෙන් සංග්‍රහ කරන්නා. 2. [නා.] අනුග්‍රාහකයා; කොටස්කාරයා; මුදලින් හෝ වෙනත් අයුරකින් ආධාරෝපකාර කරන තැනැත්තා. 3. [නා.] විහාරස්ථානයක කැපකරුවා.
දායක මිල[නා.] කොටස් කරුවකු වීමේ දී ගෙවන මුදල; සාමාජික මුදල.
දායජ[නා.ප්‍ර.] දායාදය; ධනය; වස්තුව.
දායාදය1. [නා.] මවුපිය උරුමයෙන් ලැබෙන වස්තු සම්පත් ආදිය; උත්පත්තියෙන් ම හිමිකම් ඇති දේ. 2. [නා.] කාන්තාවක සරණ පාවා දීමේ දී ඇය වෙනුවෙන් ස්වාමිපුත්‍රයාට දෙනු ලබන වස්තු සම්පත් ආදිය; දෑවැද්ද.
දාර ගලනවා1. [ක්‍රි.] දහර හෙවත් ධාරා වශයෙන් වැගිරෙනවා. 2. [ක්‍රි.] මුණින් වැටෙනවා.
දාර පරිග්‍රහය[නා.] භාර්යාවක් පාවා ගැනීම; ආවාහය.
දාර, දාරා1. [නා.ප්‍ර.] භාර්යාව. 2. [නා.ප්‍ර.] පිඹුරා 3. [නා.ප්‍ර.] කිඹුලා. 4. [නා.ප්‍ර.] දැරීම;ඉසිලීම.
දාරක බීජය[නා.] දරුවකු ඉපදවීමට ශක්තිය ඇති බීජය; දරුබීජය.
දාරක මෝචනය[නා.] ප්‍රසූතිය.
දාරකයා[නා.] ළදරුවා; දරුවා.
දාරකාභිවෘද්ධිය[නා.] දරුවන්ගේ ශුභසිද්ධිය.
දාරකෝත්පත්තිය[නා.] දරුවකු ඉපදීම; දරු උපත.
දාරණය[නා.] පැළීම; විදාරණය; ඔසුවලින් හෝ ශල්‍ය මගින් හෝ වණයක් පැළීම.
දාරභරණය, ධාරාභරණය[නා.] භාර්යාවක පාවාගෙන පෝෂණය කිරීම.
දාරභාරය, දාරාභාරය[නා.] භාර්යා රක්ෂණය; අඹුවක රැක ගැනීමේ බර.
දාරය1. [නා.] යමක සීමාව; අයින; ගැට්ට; වාටිය; නෙත්තිය; කෙළවර; දසාව. 2. [නා.] උඩට නෙරාගිය තීරය; ගැඹුරු රේඛා දෙකක් අතර උස් ව තිබෙන කොටස; සමතලා දෙකක් අතර රේඛාවක් මෙන් උස් ව පිහිටි නාරටිය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බ කෝෂයක ඩිම්බ බන්ධනවල පිහිටීම හෙවත් වින්‍යාසය (=margin). 4. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රස්තාරයක සිරස් සම්බන්ධ කරන රේඛා ඛණ්ඩය. 5. (පාරිභා.) [නා.] අලවංකුවකින් කොටසක් වූ දික් ගියර දත් හා සමාන සමාන්තර නාරටි සමූහයෙන් එකක් (= spline).
දාරයා[නා.] වැඩුණු දරුවා; වැඩුණු තරුණයා; දහරයා.
දාරලුව1. (කථා.) [නා.] තද අවුව; තද සූර්ය රශ්මිය. 2. [නා.] අධික ලෙස පෑවීම; තද ඉඩෝරය. 3. [නා.] මධ්‍යහ්න වෙලාව.
දාර්ඪ්‍යය[නා.] (ලී, යකඩ ආදියෙහි) කැඩීම හා බිඳීම වළක්වන එකට බැඳී සිටින ස්වභාවය; දැඩි ගතිය.
දාර්ශනික[වි.] දර්ශන ශාස්ත්‍ර විෂයෙහි නිපුණත්වයක් ලබා ඇති; දර්ශනය හා සම්බන්ධ.
දාරා පරිග්‍රහය[නා.] භාර්යාවක් පාවා ගැනීම; බිරිඳක් සරණ කර ගැනීම.
දාරාත්මජයා[නා.] බිරිඳ හා දරු පිරිස; අඹුදරු පිරිස.
දාරිද්‍රය[නා.] ධන සම්පතින් තොර බව; දිළිඳුබව; දුප්පත්කම.
දාරිය[නා.] භාර්යාව; බිරිය.
දාරු, දාර්ව[නා.] ලී; දැව; දර.
දාරුකුටිය[නා.] දැවයෙන් සැදූ කුඩා ගෙය; ලී කුටිය.
දාරුණ1. [වි.] දරුණු; බිහිසුණු; භයානක. 2. [වි.] හැඩි දැඩි; මහත්.
දාරුමක්කටක[නා.ප්‍ර.] ගසක් මැරීම සඳහා ඇණ කටු ආදිය කඳේ ඇනීමේ උපාය ක්‍රමය.
දාරුමය[වි.] දැවයෙන් කළ; ලීයෙන් තැනූ; දැවමුවා.
දාරුව1. [නා.] (වී විසුරුවීම් වැනි වැඩට ගනු ලබන) ඇඟිලි දෙකක් සහිත දැව උපකරණයක්; උකුණු දැත්ත. 2. (පාරිභා.) [නා.] ශාක කඳක මදයට හෙවත් බොඩයට පිටතින් ඇති කොටස; ශාක හරයේ පිහිටි සෛල කෙඳි ආදිය මිශ්‍රණයෙන් සෑදුණු ජලය ගෙන යන ඌති සහිත කොටස; අරටුව (= xylem). 3. [නා.] යාරයක පමණ බිම් ප්‍රමාණයක්.
දාරූ[නා.ප්‍ර.] ජාතරූප; රත්රන්.
දාලමධු[නා.ප්‍ර.] පත්‍රවල රැස් වන පැණි; රුක් සිදුරුවල සෑදූ වදවල පැණි; කණ මීපැණි.
දාවා[නා.ප්‍ර.] සෝදන්නා; ධෝවනය කරන්නා.
දාවාග්නිය[නා.] වනයෙහි ඉබේ හටගන්නා ගින්න; ළැව් ගින්න.
දාස භාර්‍යාව, දාසි භාර්යාව[නා.] දාසියක් සේ සැමියාට මෙහෙ කරන භාර්යාව; ඉතාම කීකරු බිරිඳ.
දාසයා[නා.] වහල් බවට පත් පුද්ගලයා; මෙහෙකරුවා; යටත් වූ පුද්ගලයා.
දාසිය[නා.] දාසකම් කරන ස්ත්‍රිය; සේවිකාව; දැස්ස.
දාසෙවිය[නා.] වී පොතු; දහයියා.
දාහක කාචය(පාරිභා.) [නා.] දවන වීදුරුව; සම්පූර්ණ මතුපිට තලයට වැටෙන තාක් ආලෝකධාරා මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යයට (නාභියට) යොමු කරවන කාචය (=burning glass).
දාහකක්ෂාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් රසායනික ද්‍රව්‍ය දවාලන කෝස්ටික් සෝඩා වැනි ක්ෂාර වර්ග (=caustic alkali).
දාහකය(පාරිභා.) [නා.] දවන දෙය; ගිනි ගන්වන ද්‍රව්‍යය (= burner).
දාහය[නා.] දාඩිය; දහඩියගතිය; (ඇඟ) දැවෙන ගතිය; ඇඟේ රත්වීම; උණ ගතිය.
දාහ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] දැවෙනසුලු; පිළිස්සීමට භාජන වන; දැවෙන ස්වභාවය ඇති; ගිනි ගන්නා (= inflammable).
දාහි[නා.] වී පොතු; දහයියා.
දාහිමිය1. [නා.] දෙමාපියන්ගෙන් අනුජාත දරුවන්ට අයිති වන දේපළ ආදිය. 2. [නා.] පියාගෙන් ජාතක දරුවන්ට ලැබෙන උරුමය. 3. [නා.] දරුවන්ට හිමි කළ දේපළ ඔවුන්ගේ අභාවයෙන් පසු යළිත් පියාට අයිති වීම.
දාහුය[නා.] දාවල්ලේ නූල්පට; රෙදි කොනක නූල.
දැකුම[නා.] නිල පංගුකාරයකු පිළිගන්වන චාරිත්‍රානුකූල ත්‍යාගය; පුද්ගලයකු දකින්නට යන විට ගෙන යන තෑග්ග; පුදපඬුරු.
දැකුම් පත[නා.] කැඩපත; දර්පණතලය.
දැකුම්කද[නා.ප්‍ර.] මහනුවර යුගයේ රාජකීයන් හෝ නෑ හිතවතුන් හමුවීමට යන විට කදක් වශයෙන් ගෙන ගිය තුටු පඬුරු.
දැකුම්කලු[වි.] දැකීමට ප්‍රිය උපදවන; දර්ශනීය.
දැකුම්පඬුරු[නා.ප්‍ර.] තෑගි බෝග; තුටු පඬුරු.
දැඟුම්[වි.] එක් තැනක නොපවතින; ඇවිදින; ගමන් කරන; ජඞ්ගම. [නා.ප්‍ර.] ගමන; ඇවිදීම.
දැට්ට[නා.] ගැට්ට; අද්දර; අයින.
දැඩි1. [වි.] මෘදු නොවූ; රළු; ගොරෝසු; ඝන; හයිය; ස්තබ්ධ. 2. [වි.] කරුණාවක් නැති; තද හිතක් ඇති. 3. [වි.] කුඩා නොවූ; මහත්; විශාල; ලොකු. 4. [වි.] සුළු නොවූ; බලවත්; බරපතළ; අධික; උග්‍ර.
දැඩි කරනවා1. [ක්‍රි.] ලොකු මහත් කරනවා; වර්ධනය කරනවා; ඇති දැඩි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බරපතළ කරනවා; උග්‍ර කරනවා. 3. [ක්‍රි.] තිර කරනවා; හිර කරනවා; තද කරනවා.
දැඩිමුණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] ලාංකික දෙවියකුගේ නාමය.
දැඩිය බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] (ගොවි.) අවුව වැටෙනවා; හිරු රැස් වදිනවා.
දැඩිවීදුරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රත් කිරීම්, රසායනික ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ඔරොත්තු දෙන වීදුරු; කඨින කාච (=hard glass).
දැණ්ඩිකාරයා, දැන්ඩිකාරයා(කථා.) [නා.] කල එළියට අඳින පලඳින තැනැත්තා; උජාරුව පෙන්වන්නා; ආඩම්බරකාරයා.
දැණ්ඩිපට, දණ්ඩිපොට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හවඩියෙහි පහතට එල්ලෙන කොටස.
දැත්ත1. [නා.] දතක හැඩය ඇති දෙය; තුඩ. 2. [නා.] ගැටිය; වාටිය: අයින; අද්දර; (කුඹුරේ) වේල්ල; නියර. 3. [නා.] උකුණුගහ; දැති ගොයියා.
දැති[වි.] දෙන ලද; දුන්.
දැති අඳිනවා[ක්‍රි.] (ගොවි.) කුඹුර මුල් වරට කොටනවා.
දැති අඹනවා[ක්‍රි.] (ගොවි.) ලියද්දේ නියර තද කරනවා.
දැති ගසනවා[ක්‍රි.] (කියතේ) දැති පිළිවෙළින් ඒ මේ පැත්තට සුළු ඒ වශයෙන් නමනවා.
දැති ගානවා[ක්‍රි.] (ගොවි.) වැපිරීම සඳහා කුඹුරේ ලියදි සමතලා කරනවා.
දැති ගොයිය, දැති ගොයියා[නා.] (ගොවි.) කමත් උපකරණයක්; කමතේ මැඩුවන් ඇවිස්සීම සඳහා භාවිත කරන අගින් වකක් සහිත දිග ලීය; උකුණු ගහ.
දැති පෝරුව[නා.] කුඹුරක් පෝරු ගෑම පිණිස ගැනෙන උපකරණයක්; ඇණ දත් පෝරුව.
දැති බරුව(කථා.) [නා.] කුල්ල.
දැති බෝය(කථා.) [නා.] පොල් ගාන උපකරණය; හිරමනය.
දැති යත්ත[නා.] උල් දත්වලින් යුත් යතු විශේෂයක්.
දැති රෝදය[නා.] දැති සහිත රෝදය.
දැතිකටුව(කථා.) [නා.] රෙදි විවීමේ දී තව් ලොකු කිරීම පිණිස භාවිත කරන උපකරණයක්.
දැතිචක්‍ර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (කුඩා) දැති රෝදය; දවරෝදය (=pinion).
දැදුරනවා1. [ක්‍රි.] පැළෙනවා; පිපිරෙනවා; කැඩී බිඳී යනවා; දෙදරුම් කනවා. 2. [ක්‍රි.] ජරාවට පත් වෙනවා; දිරා යනවා.
දැදුරු1. [නා.ප්‍ර.] දැදුර. 2. [නා.ප්‍ර.] සිදුර; බෙනය. 3. [නා.ප්‍ර.] විහිදීම. 4. [නා.ප්‍ර.] බෙර විශේෂයක්. 5. [නා.ප්‍ර.] ජරාව; දිරන ගතිය. 6. [නා.ප්‍ර.] මැඩියා.
දැදුරුනිම්න(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැඩී බිඳී යෑමෙන් ඇති වූ මිටියාවත්; විදාරිත පහත්බිම් (=rift valley).
දැදුරුබෙර[නා.ප්‍ර.] බෙර වර්ගයක්.
දැනක(කථා.) [නි.] දැන්; මේ; මොහොතෙහි.
දැනමිති රාල[නා.] (මහනුවර රාජ සමයෙහි රජයේ කාර්යාංශ පිළිබඳ) කාර්ය සංවිධානයෙහි ප්‍රධානයා.
දැනමිති වෙනවා, දැනමුතු වෙනවා1. [ක්‍රි.] සුදුසු-නුසුදුසු කරුණු වටහා ගන්නවා; පාඩම් ඉගෙන ගන්නවා; අත්දැකීම් ලබනවා. 2. [ක්‍රි.] වැඩිවියට පැමිණෙනවා; මල්වර වෙනවා.
දැනමිති, දැනමුතු, දැනුමැති[වි.] කටයුතු නොකටයුතු වැටහෙන; දැන උගත්කම් ඇති; පළපුරුදුකම් ලද; බහුශ්‍රැත.
දැන්වීම1. [නා.] දැනුම් දීම; අවබෝධ කරවීම; තේරුම් කිරීම. 2. [නා.] දැනුම් දීම සඳහා වන ප්‍රකාශය; ප්‍රචාරක පත්‍රය; දැන්වීම් පත; නිවේදනය.
දැන්වීම් නියෝජිත[නා.ප්‍ර.] ප්‍රචාරක කාර්යාංශයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නා; ප්‍රචාරක අධිකාරයක පාලකයා.
දැනුම් වාදය[නා.] (දර්ශන.) දැනුම් හා දැනීම ලබා ගැනීමේ විධිය පිළිබඳ න්‍යාය; අනුභව වාදය.
දැපනෙ වැටෙනවා[ක්‍රි.] වශී වෙනවා.
දැපි1. [නා.ප්‍ර.] රති ක්‍රීඩාව; මෙවුන්දම් සේවනය. 2. [නා.ප්‍ර.] අනඞ්ගයා.
දැපෙනවා1. [ක්‍රි.] ආඩම්බර වෙනවා; දර්පිත වෙනවා; අභිමානවත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] නිරත වෙනවා; නියුක්ත වෙනවා.
දැබි[වි.] එක් ව යෙදුණු; සංයුක්ත; බැඳුණු; ගොතන ලද.
දැමි1. [වි.] දමනය වූ; හික්මුණු; දාන්ත. 2. [වි.] දහමට අනු ව වසන; ගුණ දහමින් යුතු; ධාර්මික. [නා.ප්‍ර.] දහම්හි නියුතු තැනැත්තා; දැහැමියා; ධාර්මිකයා.
දැමිටු[වි.] ධර්මයෙහි නියුක්ත; ධර්මිෂ්ඨ.
දැමිඳුරු[නා.ප්‍ර.] දමනය කරන ලද ඉඳුරන් ඇත්තා වන බුදුරජ.
දැමුවා[නා.ප්‍ර.] ඉවත දමන ලද දෙය; වීසි කරන ලද්ද.
දැය1. [නා.] උපත; ඉපදීම. 2. [නා.] කුලය; වංශය; ජාතිය; ප්‍රජාව. 3. [නා.] ද්‍රව්‍යය; දෙය; කාරණය; කරුණ. 4. [නා.] කාර්යය; ක්‍රියාව. 5. [නා.] සමූහය.
දැයඳු[දැ+අඳු] [නා.ප්‍ර.] උපතින් ම අන්ධ වූ තැනැත්තා; ජාත්‍යන්ධයා.
දැයරු[වි.] රත්රන්; ස්වර්ණ; ජාතරූප.
දැරටිය[නා.] දිය කළය; පැන් තලිය.
දැරඬි කරනවා[ක්‍රි.] කල් දමනවා; අතපසු කරනවා; ප්‍රමාද කරනවා.
දැරැහැ සන්නිය[නා.] සන්නියකාගේ එක් අවතාරයක්.
දැරි ඇති[වි.] කුසෙහි දරුවකු දරන; බඩදරු; ගර්භණී වූ.
දැරිය[නා.] ගැහැණු දරුවා; දාරිකාව; ළාබාල ස්ත්‍රිය.
දැරූ[වි.] කෙට්ටු; දිරාගිය; කෘශ.
දැල1. [නා.] නූල් ලණු කම්බි ආදියෙන් විවර හෙවත් ඇස් සහිත ව වියා ගනු ලබන්නක්. 2. [නා.] මකුළු ආදි සතුන් ගොදුරු අල්ලා ගැනීමට උගුලක් ලෙස අටවාගනු ලබන වියමන. 3. [නා.] සිහින් සිදුරු සහිත සිනිඳු රෙද්ද; දුහුල. 4. [නා.] යුදට අඳින හැට්ටය; සන්නාහය; කවචය. 5. [නා.] යමකු බැඳ ගැනීමට අටවන උගුල; මායාව; ප්‍රයෝගය. 6. [නා.] එකිනෙකට කතිර කැපෙන සේ අඳින ලද ඍජු රේඛා වලින් පිළියෙල කළ මෝස්තරය.
දැල්1. [නා.ප්‍ර.] සිදුරු සහිත ව වියන ලද්ද; ජාලාව; දැල. 2. [නා.ප්‍ර.] සුවඳවත් ඖෂධ ද්‍රව්‍යයක්; කස්තුරි.
දැල් ඇස[නා.ප්‍ර.] දැලක හරස් නූල් අතර විවරය; දැලේ සිදුරු අතුරෙන් එකක්.
දැල් කවුළුව[නා.] දැලක ආකාරයට සිදුරු සිටින සේ කළ කවුළුව; ජාලාකවාටය.
දැල් ගසනවා1. [ක්‍රි.] කවුළු, කපොලු, වට ආදියට දැල් සවි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සතුන් ඇල්ලීමට දැල් දමනවා.
දැල් දමනවා1. [ක්‍රි.] මසුන් කුරුල්ලන් වැනි සතුන් අල්ලා ගැනීමට දැල දිගහැරී වැටෙන සේ විසි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] උගුල් අටවනවා; අයුතු සබඳකම් ඇති කරනවා; අමාරුවේ දමනවා.
දැල් බානවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] දැල් සාදනවා; දැල් ගොතනවා. 2. [ක්‍රි.] දැල් දියත් කරනවා; දැල් දමනවා.
දැල්කා[නා.ප්‍ර.] කූඩැල්ලා; පූඩාවා.
දැල්පණම්[නා.ප්‍ර.] පෘතුගීසි යුගයෙහි මසුන් මරන්නන්ගේ දැල් වෙනුවෙන් අය කළ බද්දක්.
දැල්පන්, දැල්පන්නේ, දැලපන්න[නා.ප්‍ර.] දැල සහ ඊට නිසි උපකරණ; මසුන් මැරීමට ගන්නා දැල් බිලීකටු ආදිය.
දැල්ල1. [නා.] දැවී ඉතිරි වූ දෙයක අඟුර. 2. [නා.] ගින්නෙන් ඉහළට නැඟෙන දලුව; ගිනි දලුව; ගිනිගත් වායු කලාපය. 3. [නා.] ලෝහ ආයුධ තල මුවහත් තැබීමට පීරි ගෑමේ දී මුවහතේ මතු වන තුනී සිහින් පටලය. 4. (කථා.) [නා.] සමහර මැණික් ගල් තුළ පෙනෙන අඳුරු ඡායාව.
දැලි1. [නා.ප්‍ර.] දෙකෙන් පංගුව; අඩ; අර්ධය. 2. [නා.ප්‍ර.] හඳ පලුව; අඩසඳ. 3. [නා.ප්‍ර.] පැළෑටිවල අංකුරය; මොටියා. 4. [නා.ප්‍ර.] ළපටි නෙළුම් පත; නෙළුම් දලුව. 5. [නා.ප්‍ර.] දුම් වැදීමෙන් බැඳෙන කළු පැහැති කුඩු; කාබන් සහිත ද්‍රව්‍ය පිළිස්සීමේ දී ලැබෙන කළු කුඩු.
දැලි අකුර[නා.] කළු අකුර; අඟුරෙන් හෝ පහන් දැලියෙන් ලියූ අක්ෂරය.
දැලි ගත්තා[නා.] දැලක් අතින් ගත් තැනැත්තා; කුරුල්ලන් අල්ලන්නා.
දැලි ගානවා1. [ක්‍රි.] දැලි, අඟුරු කුඩු, කළු තීන්ත ආදිය ආලේප කරනවා; දැලි තවරනවා; අපිරිසිදු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (රූඪි.) අපහාස කරනවා; අවනම්බු කරනවා; පරිභව කරනවා; අවමාන කරනවා.
දැලි දිය1. [නා.] දැලි හෝ අඟුරු මිශ්‍ර ජලය; දැලි දිය කළ කළු වතුර. 2. [නා.] ඩාදිය; ස්වේද.
දැලි නූල[නා.] දැලි මිශ්‍ර දියෙන් පොඟවා ගත් නූල; දැව මත දැලි ඉරි ලකුණු කරන කළු ලණුව.
දැලි පල්ල(කථා.) [නා.] දැලිවළන් තැබීමට ගන්නා වැල් ආදියෙකින් තනාගත් වළල්ල; දරණුව.
දැලි පාත්තරය[නා.] දුම්වැටි ආදියේ අළු (දැල්ල) කඩා දමන භාජනය; අළු බඳුන.
දැලි ලෑල්ල(පාරිභා.) [නා.] දැලි හෙවත් කාබන් තැවරූ පුවරුව (=carbon board).
දැලි වළන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කෑම පිසීමෙන් දැලි බැඳුණු හැළි වළන් ආදිය.
දැලිඅඟුරු[නා.ප්‍ර.] දර ලිපෙහි ගින්දරවලින් සෑදෙන කළු පැහැති ද්‍රව්‍යය; දැලි.
දැලිපුස්[නා.ප්‍ර.] පැළවල බෝවෙන ‛කුඩිත්තන්' ස්‍රාවය කරන ශර්කර ද්‍රාවණයක් නිසා කොළවල පිට පැත්තේ සෑදෙන කළු පාට දිලීර; කළු පුස්.
දැව1. [නා.] ලී කඳක් ඉරා නැතහොත් වෑයෙන් සැස සකස් කළ ලී. 2. [නා.] ද්‍රව්‍ය; වස්තුව. 3. [නා.] ජවය; වේගය; ධාවනය; දිවීම. [වි.] විශාල; ලොකු; දැවැන්ත.
දැව කර්මාන්තය[නා.] ලී දඬු සැකසීම, සැපයීම වැනි කාර්ය; දාරු කර්මාන්තය.
දැව මස්ස[නා.] ලී තල්පත් ආදියෙහි රාජ්‍ය මුද්‍රාව යෙදීමෙන් සකසා ගත් පුරාණ කාසියක්.
දැවකඩ1. [නා.ප්‍ර.] බාල්කය; තලාඳය. 2. [නා.ප්‍ර.] ලීය; ලී කොටය; දාරු ඛණ්ඩය.
දැවකම්[නා.] ලී දඬුවලින් කරනු ලබන කාර්ය; වඩුකම්; දාරු කර්මය.
දැවටි, දැවටු, දැවැටි[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් දත් මැදීමට ගන්නා සිහින් කෝටුව; දැහැටි.
දැවතලාම්, දැවතුලාම්[නා.ප්‍ර.] ලීයෙන් තැනූ හරස් බාල්කය; තලාඳය.
දැවමුවා[වි.] ලීයෙන් තනන ලද.
දැවැන්ත[වි.] විශාල; මහත්; යෝධ.
දැවිය1. [නා.] ආහාර පිසීම ආදි කටයුතුවල දී භාවිත කරන දිග මිටක් හා බොකු තලයක් ඇති උපකරණය; හැන්ද; සරළුව. 2. [නා.] (රෝදයක) ගරාදිය; දැත්ත; දාරය.
දැවුතෙල[නා.] දුම්තෙල්; ගිතෙල්.
දැවෙන උෂ්ණත්වය(පාරිභා.) [නා.] යමක් ගිනි ගැනීම ආරම්භ වීම සඳහා ලබා දිය යුතු උෂ්ණත්වය; ජ්වලන උෂ්ණත්වය. (=ignition temperature).
දැවෙන ප්‍රශ්නය[නා.] වහාම විසඳිය යුතු උග්‍ර ප්‍රශ්නය; බැරෑරුම් ප්‍රශ්නය.
දැවෙනවා1. [ක්‍රි.] දැවීම කෙරෙනවා; දවනු ලබනවා. 2. [ක්‍රි.] ක්‍රීඩා වාරය අහිමි වෙනවා; දැවී යනවා.
දැස්ස, දැසිය[නා.] දාස ස්ත්‍රිය; මෙහෙකාරිය.
දැසි[වි.] සමාන; තුල්‍ය; සදෘශ.
දැසිදස්[නා.ප්‍ර.] මෙහෙ කරන ස්ත්‍රී පුරුෂ (පිරිස); දාසි-දාස (පිරිස); සේවක-සේවිකා.
දැහැ1. [නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍ර ඇතිරිලි ආදියේ වාටිය; දාරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇස් දෙක; දෙඇස; දෑස.
දැහැටි කනවා[ක්‍රි.] දැහැට්ටෙන් උලා දත් හා කට පිරිසිදු කරනවා.
දැහැටි, දැහැටු[නා.ප්‍ර.] දත් මැදීම සඳහා එක් කොණක් තලා අනික් කොණ උල් කොට සාදා ගන්නා සිහින් කෝටු විශේෂය; දැහැටි කූර.
දැහැටිපැල්[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා දැහැටි රැස් කර තබන කිළිය; දැහැටි කිළිය.
දැහැඩි[වි.] සැඬ; රළු; ක්‍රෑර.
දැහැත්[නා.ප්‍ර.] බුලත්.
දැහැත් අත(කථා.) [නා.] කොළ 40 කින් යුත් බුලත් කොළ සමූහය; බුලත් හුරුල්ල.
දැහැත් වට්ටිය[නා.] දැහැත් විටට අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය බහාලූ වට්ටිය.
දැහැත්විට, දැහැත්විඩ[නා.] බුලත්, පුවක්, හුණු ආදියෙන් යුක්තව භික්ෂුන් වහන්සේලාට සැපීමට පිළිගන්වන විට; බුලත්විට.
දැහැන, දෑන1. (අභි.) [නා.] යෝගාවචරයන් විසින් භාවනා වශයෙන් පිහිටුවා ගනු ලබන චිත්ත සමාධිය; ධ්‍යානය. 2. (කථා.) [නා.] ආරක්ෂාව පිණිස සිහි කරන හෝ ජප කරන මන්ත්‍ර විශේෂයක්.
දැහැමි[වි.] ධර්මානුකූල.
දැහැමින් සෙමින්, දැහැමෙන් සෙමෙන්[ක්‍රි.වි.] ධර්මයෙන් හා සාමයෙන් යුතුව; ධර්මානුකූලව හා සමගි සම්පන්න.
දැහැවි[වි.] කිපුණු; උදහස් වූ; අමනාප වූ; ද්වේෂ සහගත වූ.
දැහැවිල්ල[නා.] උදහස; කෝපය; තර්ජනය.
දැහැළිය[නා.] සේදීම; ශෝධනය; ඔප දැමීම.
දැළි[නා.] පුරුෂයන්ගේ උඩු තොලෙහි ද, දෙ කොපුල්හි ද, නිකටෙහි ද වැඩෙන රෝම; රැවුල.
දැළිපිහිය[නා.ප්‍ර.] රැවුල කපන උපකරණය; කරකැත්ත; බුරය.
දැළිරොද[නා.ප්‍ර.] වැඩී එන රැවුල් ගස් කැටිය; රැවුල.
දැළිවල්ල[නා.] නිකටෙහි වැඩුණු රෝම රාශිය; යටි රැවුල.
දැළිවලුමෙහෙ[නා.ප්‍ර.] රැවුල බෑමේ සේවය.
දෑ1. [නා.] ඉපදීම; ජාතිය. 2. [නා.] ද්‍රව්‍යය.
දෑ අඳ[වි.] උපතින් අන්ධ වූ.
දෑක[දෙ+අක] [නා.] කළඳෙන් අටෙන් පංගු දෙකක මිම්ම; කළඳෙන් 1/4 ක්.
දෑකම්[නා.ප්‍ර.] දරුවකු උපන් මොහොතෙහි සිදු කරන (රන් කිරි කටගෑම් ආදි) මංගල චාරිත්‍ර විධි; ජාත කර්ම.
දෑකැත්ත[නා.] ගොයම් කැපීමට ගන්නා වක් ආයුධය; දාත්‍රය; දාත්තය; දාකැත්ත.
දෑකැතිවාරම්[නා.ප්‍ර.] දෑකැත්තෙන් ගොයම් කැපීමේදී කියන වාරම් කවි.
දෑගසවු[දෙ+අගසවු] [නා.ප්‍ර.] බුදුවරයකුගේ අග්‍රශ්‍රාවක රහතන් වහන්සේ දෙනම.
දෑගොත්[නා.ප්‍ර.] උපන් කුලය හා පරම්පරාව; ජාති ගෝත්‍ර.
දෑඟිලි[දෙ+ඇඟිලි] [නා.ප්‍ර.] ඇඟිලි දෙක
දෑඟුල්[දෙ+ඟුල්] [නා.ප්‍ර.] අඟල් දෙක; දෑඟුල.
දෑඩිය[දෙ+අඩිය] [නා.] (නාට්‍ය.) පියවර දෙක; දෙ පියවර.
දෑත[දෙ+අත] 1. [නා.] දෙ අත; හස්ත යුගලය. 2. [නා.] දෙ අත්ල; දොහොත. 3. [නා.] (දෙපැත්ත) පැති දෙක; දෙපස. 4. (කථා.) [නා.] වාර දෙක; දෙ පාර; දෙ විට; දෙ වතාව.
දෑත් කඩුව[නා.] දෙපැත්තෙහි ම මුවහත් සහිත කඩුව.
දෑතුර[දෙ+අතුර] 1. [නා.ප්‍ර.] (කාල සීමා) දෙකක අන්තරය. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි වස්තු දෙකක් අතර ඇති පරතරය.
දෑමුගු[නා.ප්‍ර.] උපතින් ම ගොළු තැනැත්තා; උපන් ගොළුවා; ජාතිමූගයා.
දෑරඟමිණ[නා.] කපා ඔප දැමීමක් නොමැති ව ස්වභාවයෙන් ම කාන්ති විහිදුවන මැණික; ජාති රංග මාණික්‍යය.
දෑරන්[නා.ප්‍ර.] රත්රන්; කනක; ස්වර්ණ.
දෑලපත[දෙ+ඇලපත] [නා.] ශරීරයේ කිසිලි දෙකට පහතින් ඉඟ පෙදෙස දක්වා පිහිටි පැති දෙක; ඇලපත් දෙක.
දෑලය[දෙ+ඇලය] [නා.] උභය පාර්ශ්වය; දෙපැත්ත.
දෑවර[දෙ+ඈවර] 1. [නා.] අහවර හෙවත් කෙළවර කිරීම් දෙක. 2. [නා.] වාර දෙක; දෙවතාව.
දෑවාණ[නා.ප්‍ර.] දිලිසෙන පාෂාණ විශේෂයක්; පළිඟු; ස්ඵටික.
දෑවැද්ද[නා.] විවාහයේ දී මනාලියගේ පාර්ශ්වයෙන් මනාලයාට ලැබෙන දේපළ; දායාදය.
දෑවිරිදි[දෙ+ඇවිරිදි] [වි.] අවුරුදු දෙකක් වයස් වූ.
දෑස[දෙ+ඇස] [නා.] ඇස් දෙක; අක්ෂි යුග්මය.
දෑස් කන්නාඩි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇස් දෙක ම යොදා බැලිය හැකි දුර දර්ශක කන්නාඩි විශේෂය (=binocular).
දෑස් දල්වනවා[ක්‍රි.] ඇස් දෙක විදහනවා; දෑස පළල් කරනවා.
දෑහුර[නා.] අහුරු දෙක; ඇඟිල් පස විහිදා අත්ලෙන් අල්ලා ගන්නට පිළිවන් ප්‍රමාණය මෙන් දෙගුණය.
දික්[වි.] කෙටි නොවූ; ලුහුඬු නොවන; දිග. 1. [නා.ප්‍ර.] දිසාව; පැත්ත. 2. [නා.ප්‍ර.] අහස.
දික් ඇදය[නා.] සිංහලයේ "ඈ" ශබ්දය ව්‍යංජනාරූඪ හැඳින්වීම පිණිස යොදනු ලබන සංකේතය; දීර්ඝ ඇලපිල්ල.
දික් ඇලපිලි ගැටය[නා.] සිංහලයේ ව්‍යංජනාරූඪ "ඎ" වර්‍ණය හැඳින්වීම පිණිස යොදනු ලබන සංකේතය "ෲ".
දික් ඉස්පිල්ල[නා.] සිංහලයේ ව්‍යංජනාරූඪ "ඊ" ස්වර ශබ්ද හැඳින්වීම පිණිස සංකේතය; දීර්ඝ ඉස්පිල්ල.
දික් ඕසය[නා.] ගීත තාල විශේෂයක්.
දික් පාපිල්ල[නා.] සිංහලයේ ව්‍යංජනාරූඪ "ඌ" ස්වරය හැඳින්වීම සඳහා යොදන ( ූ ,ෑ) රූප.
දික්කසාදය[නා.] (ආවාහ විවාහයට පත්) අඹු සැමි දෙදෙනකු නීත්‍යනුකූල ව වෙන් වීම; විවාහ නීත්‍යනුකූල ව අවලංගු කිරීම; කසාදය කටුගා දැමීම.
දික්ගස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පමණට වඩා කාලය ගන්නවා; වැඩක් නිමවීම ප්‍රමාද කරනවා.
දික්ගැබ[නා.] සිවුරක දික් අතට අල්ලන රෙදි තීරුව.
දික්තටය[නා.] අහසෙහි කෙළවර; අම්බරාන්තය.
දික්දාහය[නා.] විවිධ දිශාවෙන් නැගෙන දුරොටු මුසු වීමෙන් අහසෙහි ඇති වන කිලිටි පෙනුම.
දික්දැරැඩි කරනවා[ක්‍රි.] කල් දමනවා; ප්‍රමාද කරනවා.
දික්දෑවා[නා.] බඩගා යන සතා; සර්පයා; උරගයා; දීර්ඝ ජාතිකයා.
දික්පාතය[නා.] දිශා දර්ශකයෙන් මාලිමාවෙන් දක්වන උතුරත් සැබෑ උතුරත් අතර තිබෙන කෝණය.
දික්භාගය[නා.] දිශාව; පැත්ත.
දිග1. [නා.] කාලය හෝ පරතරය අනු ව පවතින දුර; එක් සීමාවක සිට තවත් සීමාවක් තෙක් පවතින දුර; ආයාමය. 2. [නා.] මාත්‍රා දෙකක් ඇති අකුරු; දීඝාක්ෂර 3. [නා.] දිශාව; දිශාභාගය.
දිග අරිනවා, දිග හරිනවා1. [ක්‍රි.] දුවන්නට සලස්සනවා; එළවනවා. 2. [ක්‍රි.] වක් වූ දෙයක් කෙළින් කරනවා; දික් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] හකුළා හෝ වසා තිබූ දෙයක් විවෘත කරනවා. 4. [ක්‍රි.] නොපිපිණු මලක් පුබුදු කරනවා; විදහනවා. 5. [ක්‍රි.] තුනී කරනවා; අතුරනවා.
දිග ඇදෙනවා1. [ක්‍රි.] ශරීරය දිගහැර සිටිනවා; වැතිරෙනවා. 2. [ක්‍රි.] වැඳීම සඳහා දෙඅත් හිස තබා මුනින් වැටී දිගාවෙනවා.
දිග-දුර[නා.] අනාගතය; ඉදිරි කාලය; ඈත.
දිගංශ රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] සියලුම මධ්‍යාහ්න රේඛා එක ම කෝණයක් ඇති ව ඡේදනය වන රේඛාව (=rhumb line).
දිගංශය1. (පාරිභා.) [නා.] රේඛාවක් හා ආකාශ වස්තුවක් අන්තර්ගත තිරස් තලය හා මධ්‍යහ්න රේඛා තලයක් අතර ඇති කෝණය (=azimuth). 2. [නා.] නිශ්චිත චිහ්නයක සිට ඕනෑ ම චිහ්නයක් කොම්පාසුවක ආධාරයෙන් (අංශකවලින්) මැන ගත හැකි පරිදි පිහිටා ඇති දිශාව (=bearing).
දිගටි, දිගැටි, දිගිටි[වි.] දිගට හුරු; පළලට වඩා දිග ඇති.
දිගත[නා.] දිශා කෙළවර; දිශා ඉම; දුර බැහැර ප්‍රදේශය; දිශාන්තය.
දිගදෑ, දිග්දෑ[නා.ප්‍ර.] සර්පයා; උරගයා.
දිගන1. (කථා.) [නා.] පළලට වඩා දිගින් වැඩි භූමිය. 2. [නා.] සෙක්කු කඳ, නඟුල් වියගහ ආදි දේ සඳහා ගන්නා දිග ලීය; පතල්වල දිග අතට යොදන මුක්කු ලීය; ලී ඉරන පට්ටලයක දික් අතට දාන ලීය.
දිගන්තය[නා.] දිශා කෙළවර.
දිගන්තර1. [නා.ප්‍ර.] උතුරු නැගෙනහිරාදි වශයෙන් ගැනෙන විවිධ දිශා. 2. [නා.ප්‍ර.] අන්‍ය දිශාව; විදේශය.
දිගන්තරයා(කථා.) [නා.] පිටස්තරයා; පිට පළාතකින් ආ තැනැත්තා.
දිගන්තරාලය[නා.] පුළුල් ව පැතිරී ගිය අවකාශය.
දිගනා[නා.] සාමාන්‍ය උසට වඩා වැඩි උසක් ඇති තැනැත්තා; උස මිනිහා.
දිගම්බර[නා.ප්‍ර.] ජෛන නිකාය දෙකෙන් එකක නාමය; පිළී නොහඳින නිකාය.
දිගවෙලුව, දිගවෙල්ල[නා.] ගවයන් බඳින දිග රැහැන හෙවත් කඹය.
දිග් දර්ශකය[නා.] දිශා දක්වන උපකරණය; මාලිමා යන්ත්‍රය; කොම්පාසුව.
දිග් භාගය[නා.] දිශාව; දිශාභාගය.
දිග් මැඩිල්ල(කථා.) [නා.] සිවුරක කඩ අතුරෙන් වඩා දික් වූ ද උස් වූ ද රෙදි කැබැල්ල; මහමැඩිල්ල.
දිග්ගස්සනවා, දිග්ගහනවා1. [ක්‍රි.] ලෝහ ආදිය තැළීමෙන් දිග වැඩි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] එකට ඈඳීමෙන් දිග වැඩි කරනවා. 3. [ක්‍රි.] ඕනෑවට වඩා කාලය ගත කරනවා; අතපසු කරනවා. 4. [ක්‍රි.] වෛරය, අමනාපය ආදිය නොනවත්වා ඉදිරියටත් පවත්වා ගෙන යනවා. 5. [ක්‍රි.] රෙදි විවීමේ දී දික් නූල් යොදනවා; හැදලනවා. 6. [ක්‍රි.] රෙදි විවීමේ දී නූල් කැරැල්ල තාවකාලික ව කෝටු රාමුවක යොදනවා. 7. [ක්‍රි.] අකුළා තිබෙන යමක් දිග හරිනවා.
දිග්ගෙය, දිග්ගේ[නා.] දිනපතා තේවා වශයෙන් නැටුම් ගැයුම් ආදිය පැවැත්වීමට දේවාලවල ඉදිරිපිට තනා ඇති දිග ශාලාව; ද්වාර මණ්ඩපය.
දිග්දර්ශක පත්‍රය[නා.] මාලිමා යන්ත්‍රයක කාන්දම් කටුවට යටින් අලවා තිබෙන දිශා සටහන් පත්‍රය; කොම්පාසු පත්‍රය.
දිග්දැහැ[නා.ප්‍ර.] සර්පයා; උරගයා.
දිග්ධ[වි.] ආලේප කළ; ගෑ; මිශ්‍ර කළ.
දිග්වලය[නා.] සියලු අවකාශය; මුළු වටපිටාව; මුළුලොව; සියලු පරිසරය.
දිග්විජය, දික්විජය[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ කොට නොයෙක් දිශා ජය ගැනීම; රටවල් ජය ගැනීම.
දිගා[වි.] දිග; දික් වූ; දීර්ඝ. 1. [නා.ප්‍ර.] බොහෝ වූ ආයුෂ; දීර්ඝායුෂ. 2. [නා.ප්‍ර.] බොහෝ වූ ආයුෂ ඇති තැනැත්තා; දීර්ඝායුෂ ඇත්තා. 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] බොහෝ සිහින් වූත්, කෙට්ටු වූත් තැනැත්තා; දිගුල්ලා.
දිගා කරනවා1. [ක්‍රි.] බොහෝ වූ ආයුෂ ඇති කරනවා; දීර්ඝායුෂ ලබා දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] ශරීරය කෙළින් තබා ගෙන වැතිර ගැනීමට සලස්වනවා.
දිගා-දිප්පනේ යනවා[ක්‍රි.] (රහස් ඖෂධයක් වැනි දෙයක්) කෙනෙකුගෙන් තවත් කෙනෙකුට යෑමෙන් ප්‍රකට වෙනවා.
දිගාපතේ යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (ධීව.) අයහපත් කාලගුණය ආදිය නිසා ධීවරයන් කිසිදු පරිසර සලකුණක් නොදැක නොමඟ යනවා.
දිගායු[නා.ප්‍ර.] බොහෝ වූ ආයුෂ; දීර්ඝායුෂ.
දිගාසිරි[නා.ප්‍ර.] දීර්ඝායු සම්පත; දීර්ඝායුශ්‍රිය.
දිගැලි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගොවිතැනට ජලය ලබා ගැනීම සඳහා සෑදූ ඇළ; වාරිමාර්ගය (=canali).
දිගැසිය[නා.] දික් වූ ඇස් හෙවත් දීර්ඝාක්ෂි ඇති කාන්තාව.
දිගිලිය1. (කථා.) [නා.] දිය කඩිත්ත; වැව් ආදියට ජලය ගලා එන කුඩා දිය ඇළ. 2. [නා.] කඳු දෙකක් අතර වූ පටු බිම් තීරය.
දිගිවිල්ල, දිගෙල්ල, දිගේල්ල(කථා.) [නා.] ගව ආදි සතුන් බඳින දිග ලණුව; දිගේලි කිරීමට ගන්නා ලණුව.
දිගු[වි.] දික් වූ; දීර්ඝ.
දිගු පරාසය(පාරිභා.) [නා.] දික් දුර ප්‍රමාණය; වැඩිදුර සීමාව (=long range).
දිගුකාලීන[වි.] බොහෝ කාලයක් ක්‍රියාත්මකව පවත්නා.
දිගුකුරු[නා.ප්‍ර.] දික් අකුර; මාත්‍රා දෙකකින් කියැවෙන අකුර.
දිගුණය[නා.] ප්‍රමාණ දෙක; දෙගුණය; ද්විත්ව ගුණය.
දිගුනෙත1. [නා.] දික්වූ ඇස; දීර්ඝ වූ නේත්‍රය. 2. [නා.] දික් වූ ඇස් ඇත්ති; දීර්ඝාක්ෂිය; කාන්තාව.
දිගුපති1. [නා.] දිශාවලට අධිපති ඉන්ද්‍රාදි දෙවිවරු. 2. [නා.] ප්‍රදේශාධිපති; දිසාපති.
දිගුපිටු[නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ පිටක් ඇත්තා වන නාගයා.
දිගුබිත[නා.] දිශා නමැති භිත්තිය.
දිගුව1. [නා.] දිග; දීර්ඝත්වය; 2. [නා.] මාත්‍රා දෙකක් ඇති අක්ෂරය. 3. [නා.] දිශාව; පැත්ත. 4. [නා.] නින්දාව; ගැරහුම. 5. [නා.] ප්‍රධාන දුරකථන අංකයක් ආශ්‍රයෙන් සම්බන්ධ කර ගත හැකි අනු අංකයක්.
දිගෙලි කරනවා, දිගේලි කරනවා[ක්‍රි.] ඇවිද තණකොළ කෑමට හැකිවන සේ ගවයන් වැනි සතුන් දිග කඹයකින් බැඳ තබනවා; දිගවෙලි කරනවා.
දිගේ[ක්‍රි.වි.] ඔස්සේ; අනුකූල ව.
දිගෝවිලි1. [නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය වෘත්තයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] දික් ඕවිල්ල; දිග ඔංචිල්ලාව.
දිජ[නා.ප්‍ර.] බමුණා; ද්විජ.
දිට[නා.] දෘෂ්ටිය; ඇස; නෙත; නයනය; නුවන.
දිටන්[නා.ප්‍ර.] අදිටන්; ස්ථිර ව සිතා ගැනීම; අධිෂ්ඨානය.
දිට්ඨ[වි.] දුටු; දක්නා ලද.
දිට්ඨධම්මවේදනීය[වි.] මේ භවයෙහි දී ම විපාක දෙන.
දිට්ඨාලම්බනය[නා.] සත්ත්වයා සසර ගිල්වන මිථ්‍යාදෘෂ්ටි නමැති මහ ජලස්කන්ධය; මිසදිටු බව නමැති සැඩපහර.
දිටි1. [නා.ප්‍ර.] ඇස; නෙත; නයන; නුවන. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇදහීම; විශ්වාසය. 3. [නා.ප්‍ර.] දැකීම; පෙනීම.
දිටු1. [නා.ප්‍ර.] ඇදහීම; විශ්වාසය; දෘෂ්ටිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇස; නේත්‍රය.
දිටුහත්[නා.ප්‍ර.] දෘෂ්ටාන්තය; උදාහරණය; සාධකය.
දිඩ1. [වි.] බලවත්; තදබල; දෘඪ. 2. [වි.] නපුරු; හැඩිදැඩි; චණ්ඩ. 3. තහවුරු; අචල. 4. උතුම්; උදාර; උසස්.
දිණු[වි.] ජීර්ණ වූ; දිරාපත්; දිරූ; දිරාගිය.
දිත[නා.] අසුරයා; දෛත්‍යයා.
දිතරුපු, දිත්රුපු[නා.ප්‍ර.] දෛත්‍යයන්ගේ සතුරු වූ විෂ්ණු දේවගණයා.
දිත්ති[නා.ප්‍ර.] දීප්තිය; ආලෝකය; ප්‍රභාව.
දිත්තිකාව[නා.] දියණිය; දුව; දුහිතාව.
දිදාලය[නා.] ගෙත්තම් ආදිය කිරීමේ දී ඇඟිලි තුඩේ ආරක්ෂාවට දමන ලෝහ කොපුව.
දිදී[නා.ප්‍ර.] දී කිරි; මිදුණු කිරි.
දිදුල[නා.] දීප්තිය; ආලෝකය; බැබළීම.
දින1. [නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] ජෛන ආගමේ කර්තෘවරයා; නිගණ්ඨනාථ පුත්‍ර. 3. [නා.ප්‍ර.] තාපසයා. 4. [නා.ප්‍ර.] භික්ෂුව. 5. [නා.ප්‍ර.] දවස; දාතම.
දින චර්යාව[නා.] දිනයෙහි හැසිරිය යුතු පිළිවෙළ; දවසේ කළයුතු වැඩ කටයුතු.
දින දර්ශනය[නා.] අවුරුද්ද තුළ මාස සති දින දක්වන සටහන; දින සටහන; කැලැන්ඩරය.
දින සිරිත[නා.] දේවාලයාදි ස්ථානවල දිනකට කළ යුතු වැඩ ප්‍රමාණාදිය ද ඒවා පැවැත්විය යුතු කාලවේලාදිය ද සඳහන් ලියවිල්ල.
දිනඉඳු[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා; දිනකර; දිනරද.
දිනඉසුරු1. [නා.ප්‍ර.] ජිනේශ්වර; බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] ජිනයන්ට අධිපති; නිගණ්ඨනාථ පුත්‍ර. 3. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
දිනකර[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
දිනකරකුල[නා.ප්‍ර.] සූර්ය වංශය.
දිනකරසිය[නා.ප්‍ර.] සූර්යයාගේ ස්වකීයයා ලෙස සැලකෙන පියුම්; පද්ම.
දිනක්ෂය[නා.ප්‍ර.] දවස ගෙවී යන කාලය; සැඳෑව.
දිනචක්‍ර[නා.ප්‍ර.] (ඓතිහාසික කරුණු පිළිබඳ වූ කාලානුකූල) දින වකවානු සටහන.
දිනදින[ක්‍රි.වි.] දවස්පතා; දිනපතා; දවස ගානේ.
දිනනවා[ක්‍රි.] ජයගන්නවා; ජයග්‍රහණය කරනවා; දිනුම ලබනවා.
දිනපතා[ක්‍රි.වි.] දවස්පතා; දවසින් දවස; දවස ගානේ.
දිනපතිකුල[නා.ප්‍ර.] සූර්ය වංශ.
දිනප්‍රණි[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
දිනපොත[නා.] එදිනෙදාට අවශ්‍ය කරුණු සටහන් කර ගැනීම සඳහා තබා ගන්නා පොත; දින ලේඛනය.
දිනමිණ[නා.] සූර්යයා; හිරු.
දිනමුඛය[නා.] උදය; අරුණ.
දිනරේඛාව[නා.] (භූගෝ.) දිනවලට සම්බන්ධ වන රේඛාව; ග්‍රීනිච් මධ්‍යාහ්න රේඛාවෙන් අංශක 180° බටහිරට හා නැගෙනහිරට මධ්‍යාහ්න රේඛාව හා සම්බන්ධ ව යන කල්පිත රේඛාව.
දිනලුප්[දින+අලුප්] [නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේගේ වචනය; බුද්ධ වචනය.
දිනශූලය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ඒ ඒ දිනවල දී ගමන් ආරම්භ නොකළ යුතු අශුභ දිශාව (රිවි, කිවි දෙදින පෙරදිග ද සඳු, ශනි, ගුරු, බුද දිනවල උතුරු දිග ද, කුජ දින දකුණු දිග ද අසුබ යැයි සැලකේ).
දින්[නා.ප්‍ර.] උකුල; ජඝනය; දුවඟ.
දින්න[වි.] දෙන ලද; දුන්.
දින්නක[නා.ප්‍ර.] හදා ගත් දරුවා; පෝෂණය කිරීම සඳහා තමනට දෙන ලද දාරකයා.
දිනාන්තය[නා.] දවාලෙහි කෙළවර; සවස; සැන්දෑව.
දිනාපගමන කාලය[දින+අපගමන] [නා.] හිරු බසින වේලාව; ඇඳිරි වැටෙන කාලය; සන්ධ්‍යා සමය.
දිනාරය[නා.] කාසි වර්ගයක්; පර්සියාවේ මුලින් භාවිත වී පසු ව විශේෂයෙන් අරාබි රටවල භාවිත වන්නට වුණු කාසියක්.
දිනි[නා.ප්‍ර.] උපත; හටගැනීම.
දිනිතිය1. [නා.] මව; මෑණියෝ; ජනනි. 2. [නා.] ස්ත්‍රිය; කාන්තාව.
දිනිඳා[නා.] හිරු; සූර්යයා.
දිනිඳු1. [නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහසේ. 2. [නා.ප්‍ර.] කුවේරයා; වෛශ්‍රවණයා. 3. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
දිනිඳුදය[දිනිඳු+උදය] [නා.] ඉර පායන වේලාව; හිරු උදාව; සූර්යෝදය.
දිනිසුරු1. [නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] කුවේර. 3. [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
දිනුම් අදිනවා[ක්‍රි.] ලොතරැයි වැනි තෑගි තරගයක දී ජයග්‍රාහකයන් තෝරනවා.
දිනුම් කණුව[නා.] තරගයක දී අවසාන ඉලක්කය වන ස්ථානය; ජයස්තම්භය.
දිනුරැස[නා.] තත්කාල කේන්ද්‍රයේ ප්‍රථම ස්ථානයට සිටින රාශිය; ලග්නය.
දිනේන්ද්‍රයා[නා.] දිනයට අධිපතියා; සූර්යයා; හිරු.
දිනෝදය[නා.] දවසෙහි ආරම්භය; අලුයම; පාන්දර.
දිප1. [නා.] ජලයෙන් වට වූ ගොඩබිම; දිවයින; දූපත. 2. [නා.] දීප්තිය; බැබළීම.
දිපදුත්තම[නා.ප්‍ර.] දෙපා ඇත්තවුන් අතර උත්තමයා; එනම්, මනුෂ්‍යයන් අතර ශ්‍රේෂ්ඨ වූ බුදුන්වහන්සේ.
දිබ්බ[වි.] දෙවියන් පිළිබඳ වූ; දෙවියන් සතු වූ; දිව්‍යමය වූ.
දිබ්බ චක්ඛු ඤාණය[නා.] (අභි.) භාවනා බලයෙන් උපදවා ගත් දිව්‍යමය ප්‍රඥා චක්ෂුසය; දිව ඇස; ඉතා දුර වූ ද ඉතා සූක්ෂ්ම වූ ද රූප දිවසින් දක්නා නුවණ.
දිබ්බාගය(කථා.) [නා.] දිසාව; දිසාභාගය.
දිබ්බාගෙය1. [නා.] දෙවියන් වැඩ වසන ගෙය. 2. [නා.] දෙවියන් උදෙසා පිළියෙල කළ මල් අසුන; දේව පූජාසනය.
දිමුත, දිමුතු, දිමුත්[වි.] බැබළෙන සුලු; දිලිසෙන ගතියෙන් යුත්; දීප්තිමත්.
දිඹිලි, දිඹුල1. [නා.ප්‍ර.] දුම්පැහැය; ධූම වර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] මඳ කසාවන් පැහැය; දුනුකේ මල් රොන් පාට.
දිය1. [නා.ප්‍ර.] ජලය; වතුර; පැන්; සිලිල්. 2. [නා.ප්‍ර.] කඳුළු. 3. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර; සුළුදිය. 4. [නා.ප්‍ර.] ලෝකය; දියත. 5. [නා.ප්‍ර.] දුන්නෙහි ලණුව; දුනුදිය. 6. [නා.ප්‍ර.] ජය; දිනුම. 7. [නා.ප්‍ර.] දෑවැද්ද; දායාදය. [වි.] දෙවැනි; ද්විතීය.
දිය අග[නා.] ලොව කෙළවර; ලෝකාන්තය.
දිය අත1. [නා.] දිය කෙළවර; ජල කෙළවර. 2. [නා.] දිය ගමන් කරන දිසාව; සාගර ජලය ගමන් කරන පැත්ත. 3. [නා.] ලෝකාන්තය.
දිය අත පායනවා(කථා.) [ක්‍රි.] මූදු පත්ල පැහැදිලි ව පෙනෙනවා; මූදු දිය නිශ්චල ව තිබෙනවා.
දිය ආර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (භූගෝ.) ගිරි කඳුරක සිට ගලා බස්නා වූ දිය පාර (=flume).
දිය ඇල්ල[නා.] කඳු පර්වත මුදුනින් ගලා හැලෙන දිය පාර.
දිය ඇස1. [නා.] ලොවට ඇසක් වූ සූර්යයා; හිරු. 2. [නා.] ලොවට ඇසක් වූ බුදුරජ නොහොත් බෝධි සත්ත්ව.
දිය ඔරුව1. [නා.] ජලය රැස් කර තැබීමට සෑදූ ඔරුවක හැඩය ඇති භාජනය; නෑම සඳහා වතුර පුරවා තබන භාජන විශේෂයක්. 2. [නා.] රසායනාගාර උපකරණයක්; ජල උෂ්ණකය.
දිය කච්චිය[නා.] දිය රෙද්ද; පැරැන්නන්ගේ යට ඇඳුමක්.
දිය කඩනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කුඹුරේ වතුර බස්සනවා.
දිය කඩිත්ත[නා.] දිය රැඳී තිබෙන කුඩා නොගැඹුරු වළ; කුඩා මඩ වගුර.
දිය කපනවා1. [ක්‍රි.] වතුර දෙබෑ කරනවා; ඇසළ පෙරහැර ආදි මහා පූජා උත්සවයක් අවසානයෙහි එහි විශේෂ අංගයක් වශයෙන් කඩුවෙන් ගසා ගඟ දිය දෙපලු කොට එතැනින් ජලය බඳුනකට ලබා ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] එක් කුඹුරකට යන ජලය තවත් කුඹුරකට හරවා ගන්නවා; වතුර කඩා ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] පසට වතුර උරාගැනීමට සලස්වනවා; දිය කාවද්දනවා.
දිය කපොල්ල[නා.] ගංගා ජලය බැස යන විවරය.
දිය කරනවා1. [ක්‍රි.] දියාරු කරනවා; ඝනත්වයට පත් වූවක් දිය වෙන්නට සලස්වනවා; ඝනකම අඩු කරනවා; ද්‍රව කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (රූඪි.) නාස්ති කර දමනවා; විනාශ කර දමනවා.
දිය කෙළිය[නා.] උත්සවයක් වශයෙන් ගඟක හෝ පොකුණක දියට බැස පිහිනීම් ආදි වශයෙන් කරන ජල ක්‍රීඩාව; දිය කෙළීම.
දිය ගහනවා[ක්‍රි.] වතුර ඉසිනවා; ජලය යොදනවා.
දිය ගිල්ම[නා.] ජලාශයක ජලය පිරුණු විට යටවන බිම් ප්‍රදේශය.
දිය ඩොහරේ(කථා.) [නා.] සතුන් බිය වැද්දීම සඳහා කුඹුරේ අටවන උණ ලීයෙන් සෑදූ උපකරණයක්; දිය හොල්මන.
දිය තුවක්කුව[නා.] වේගයෙන් දිය විදින යන්ත්‍රය.
දිය දැකීම[නා.] ප්‍රතිමාවක නේත්‍ර ප්‍රතිෂ්ඨාපනයෙන් පසු ශිල්පියා පළමුවරට (කොරහක දැමූ) ජලය දෙස බැලීමේ චාරිත්‍රය.
දිය දෙව්[නා.ප්‍ර.] ජලයට අධිපති දෙවියා; වරුණ.
දිය නමනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ජලය වත් කරනවා; භාජනයක ඇති දිය ඉන් පිටතට ඇළ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කුඹුරු ආදියට ඇළ වේලි මගින් දිය හරවනවා; දිය පාරක් කැමැති තැනකට ගෙන යනවා.
දිය නයා[නා.] දියෙහි වසන විස රහිත සර්පයෙක්; දියබරියා.
දිය නලය[නා.] තැනකින් තැනකට දිය ගමන් කරවන බටය; ජලනලය.
දිය නිපාතය[නා.] පසට දිය උරා ගැනීම.
දිය නියමුවා[නා.] අතීතයේ වැව්වලින් කෙත්වලට දිය බෙදා හැරීමේ කාර්ය භාර ව සිටි නිලධාරියා.
දිය පහරනවා[ක්‍රි.] වතුර පෙරනවා.
දිය පෑතැටිය[නා.] පුරාණයේ වේලාව මැන ගැනීමට ඉවහල් වූ උපකරණයක්.
දිය පීරනවා1. [ක්‍රි.] ජලය දෙපසට කර බලනවා; දිය පාදා සෝදිසි කරනවා. 2. [ක්‍රි.] ජලය දෙබෑ කරනවා.
දිය පොම්පය[නා.] ජලය ඉහළට ඇද හා පිට කිරීම සඳහා භාවිත කරන නළ සහිත යන්ත්‍රය.
දිය පොරය1. (කථා.) [නා.] දියේ බැස ක්‍රීඩාවක් වශයෙන් පොර බැඳීම. 2. [නා.] දියේ අයිතිය සඳහා සටන් කිරීම.
දිය බල්ලා[නා.] මිරිදිය ආශ්‍රය කොට ජීවත්වන ලොම් සහිත මාංස භක්ෂක ක්ෂීරපායි සතෙක්.
දිය බා වෙනවා[ක්‍රි.] ජලයට ගොදුරු වෙනවා; දියබත් වෙනවා; කිඳෙනවා.
දිය බුබුළ1. [නා.] වතුර යට සිට අර්ධ ගෝලාකාර හැඩයෙන් යුක්ත ව ඉහළට නැගී මතු පිට කරා නැඟ එන වායු පිණ්ඩය; පෙණ බුබුළ. 2. [නා.] පොළොව යටින් දිය මතුවන ස්ථානය; උල්පත. 3. [නා.] සිරුරේ හම මතුපිට හටගන්නා වූ ගඩු විශේෂයක්.
දිය මඩිත්ත[නා.] මඩදිය; බොරදිය.
දිය මලාව[නා.] දියබඳුන; වතුර භාජනය.
දිය මැස්ස1. [නා.] වතුර කළ ආදිය තබන මැස්ස. 2. [නා.] වළං ආදියෙහි වතුර බේරෙන්නට නමා තැබීමට සඳහා තනන ලද මැස්ස.
දිය මිදෙනවා[ක්‍රි.] අධික ශීතලෙන් ජලය කැටි වෙනවා; ජලය හිම බවට පත් වෙනවා.
දිය මොල්ලි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ජලාශයක මතු තලය මත (වායු පීඩනය නිසා) තැනින් තැන උස් ව නැඟී සිටින දිය බුබුළු.
දිය මෝලන් කනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමක් බොහෝ සේ තෙත් ව පැවතීමෙන් දිරාපත් වෙනවා.
දිය යතුර1. [නා.] ජල යන්ත්‍රය; දිය ඉසීම කරන උපකරණය. 2. [නා.] ජල යාත්‍රාව; දියෙහි ගමන් කරන යානය. 3. [නා.] දියෙහි නෑම.
දිය රෙද්ද(කථා.) [නා.] නෑම හා ඇග සේදීම සඳහා අඳින වස්ත්‍රය; (වෙසෙසින් කාන්තාවන්) දියට අඳින රෙදි කඩ.
දිය රෝදය[නා.] යන්ත්‍ර ක්‍රියා කරවීමේ බලය ලබා ගැනීම සඳහා වේගවත් ජල පාරකට සවි කළ රෝදය; ජල චක්‍රය; තල බමනය.
දිය ලබුව, දිය ලබ්බ[නා.] මේරූ ලබු ගෙඩියේ කට්ටෙන් තනාගත් භාජනය; ලබු කැටය.
දිය වක[නා.] චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමය අනු පුරපක්ෂයෙහි හෝ අවපක්ෂයෙහි දෙවන දිනය; චන්ද්‍රයාගේ දෙවැනි කලාව පැමිණි දිනය.
දිය වඩනවා[ක්‍රි.] (කෙණ්ඩියෙන්) පැන් ඉසිනවා/ වත් කරනවා; පැන් වඩනවා.
දිය වැසිකිළිය(පාරිභා.) [නා.] ජල පහරකින් මල ගසා ගෙන යන පරිදි සාදන ලද වැසිකිළිය (=water closet).
දිය වෑහීම[නා.] නාසයෙන් දිය මෙන් සොටු ශ්ලේෂ්මල වහනය වීම හෝ ඇසින් දිය මෙන් කඳුළු යෑම.
දිය සලකුණ(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් කඩදාසි වර්ග සහ මුදල් නෝට්ටු ආදිය ආලෝකය දෙසට අල්ලා බැලූ කල පෙනෙන සේ යොදා ඇති ලකුණ; ජල ලකුණ (=watermark).
දිය සලනවා[ක්‍රි.] මූත්‍ර වගුරනවා; මූත්‍ර කරනවා.
දිය සළාව[නා.] ජලය එක තැන වේගයෙන් කරකැවීම නිසා ඇති වන සුළිය; දිය සුළිය.
දිය සීරාව[නා.] දියර ගතිය; තෙත් බව, තෙතමනය.
දිය සීරාවරණය(පාරිභා.) [නා.] (බිත්ති ආදියට) තෙතමන උරාගැනීම වැළැක්වීම සඳහා අත්තිවාරම මත අතුරන සිමෙන්ති බදාම තට්ටුව. (=damp proof course).
දිය සෙවෙල[නා.] ඇල්ගී පැළෑටි විශේෂයක්; ශෛවාල; දිය හවරිය.
දිය හිමියා1. [නා.] ලොවට ස්වාමි වූ බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.] රජ; මිහිපල්.
දිය හුන්නත[නා.] ඔයට/ඇළට හෝ වැවට උඩුපැත්තේ පිහිටි ඉඩම; වැවට ජලය වැටෙන පැත්තේ ඇති ඉඩම.
දියඅළුව[දිය+අළුව] 1. (කථා.) [නා.] ජලය ඉවත ලන හැඳි විශේෂයක්; කුඩා ජල යාත්‍රාවක් ඇතුළට වැදුණු ජලය ඉවත් කිරීමට ලීයෙන් ලීයෙන් සෑදූ කුඩා උපකරණය. 2. [නා.] ඇත් දත් ආදිය ලියන පට්ටලයෙහි ලා කරනු ලබන ඉතා පහසු කැපුම.
දියකටාර[නා.ප්‍ර.] වැසි ජලය ලෙනක් ඇතුළට රූරා නොඑන ලෙස එහි මහල අද්දර දිගට කපන කානුව; කටාරම.
දියකඩ1. [නා.] ජලය රැඳුණු තැන; වතුරකඩ. 2. [නා.] ජලයෙන් තෙත් කළ රෙදි කැබැල්ල.
දියකඩනය[නා.] දිය පහර කඩන බැම්ම; මුහුදින් එන රළ වේගය වැළැක්වීම හෝ අඩු කිරීම සඳහා වරායක් වැනි තැනක බැඳි බැම්ම.
දියකඳ[නා.] එක්තැන් ව පිහිටි මහත් ජල රාශිය; ජලස්කන්ධය.
දියකඳුර[නා.] කඳු අතරින් ගලා බසින දිය පහර; කන්දකින් රූරා වැටෙන කුඩා ඔය.
දියකස්[නා.ප්‍ර.] කූඩැල්ලා; පූඩාවා.
දියකැටපහණ[නා.ප්‍ර.] වැවක ජල ප්‍රමාණය දක්වන ගල්කණු විශේෂයක්.
දියකැටය[නා.] දිය එක්රැස්වීම සඳහා වැවේ සොරොවු වැසීමටත්, දිය නිකුත් කරන විට එකිනෙක ඉවත් කිරීමටත් හැකි වන පරිදි හරස් අතට තැබූ පිළිස්සූ මැටි කුට්ටිය හෙවත් කැටය.
දියකැදලි[නා.ප්‍ර.] කැරකෙන දියෙන් සෑදෙන දිය සුළි.
දියකිරි[නා.ප්‍ර.] ගාන ලද පොල්වලට තෙවැනි වරට ද දිය මුසු කොට මිරිකාගත් පොල්කිරි.
දියකිස[නා.ප්‍ර.] මල ධෝවනය; අතපය සේදීම.
දියකුස්[නා.ප්‍ර.] ලෝකය ඇතුළත; ලෝගැබ; ලෝක කුහරය.
දියකෙම[නා.] දිය පිරුණු ගල් පොකුණ.
දියකොටුව[නා.] ඉසින දිය රැඳවීමට ශාකයක් වටා බඳින පහත් වැටිය; තෝතැන්න.
දියකොත්[දිය+කොත්] [නා.ප්‍ර.] ජයග්‍රහණය හඟවන කොඩිය; ජයකොඩිය; ජල කෙහෙළිය; ජල ධ්වජය. [වි.] ලොවට කොඩියක් වැනි වූ; ජගත් කේතු වූ.
දියකොල[දිය+කොල] [නා.ප්‍ර.] (ගං හෝ මුහුදු ආදියෙහි) දිය කෙළවර; ඉවුර හෝ වෙරළ; දිය කෝල්බඩ.
දියකෝනම(කථා.) [නා.] දිය නෑම සඳහා අඳින රෙදිකඩ; අමුඩය.
දියග[දිය+අග] [නා.ප්‍ර.]ලෝකයට අග්‍ර වූ තැනැත්තා.
දියගතිය1. [නා.] ජලයෙහි ගමන; දියෙහි සැලෙන ගතිය; ජල චලනය. 2. [නා.] දියාරුබව; උදක ස්වරූපය; ද්‍රවතාව.
දියගල[දිය+අගල] [නා.] නගරයක ප්‍රාකාරය වට කොට පිහිටි දිය ඇළ; පරිබාව.
දියගොබය1. [නා.] නොකැඩී ගලා බස්නා දිය දහර; අඛණ්ඩ ජලධාරාව. 2. [නා.] උඩට නැගෙන ජල කදම්බය.
දියගොස[නා.] ජයග්‍රහණය නිමිත්තෙන් නගන ඔල්වරසන්; ජයඝෝෂාව; ජයහඬ.
දියටනය[නා.] මූත්‍ර පහ කිරීම; සුලුදිය කිරීම; ප්‍රසවණය.
දියඩමස[නා.] මාස එකහමාර; සති හය.
දියණිය[නා.] ගැහැනු දරුවා; දුව; දුහිතෘව.
දියත[නා.] ලෝකය; ලොව.
දියතත්තය, දියතත්තෙ[දිය+තත්තය] [නා.] දිය පිපාසය; තිබහ.
දියතර[දිය+අතර] 1. [නා.ප්‍ර.] ජලය ස්ථිර ලෙස ලැබෙන කුඹුර; වැව් ආදියෙහි ජලයෙන් වගා කරන කුඹුර. 2. [නා.ප්‍ර.] ලොවෙහි ඇතුළත; ලෝකාභ්‍යන්තරය.
දියතරිප්පු[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රකාන්තිය වන් විට දිය වගුරතැයි සැලකෙන ශිලා වර්ගයක්; චන්ද්‍රකාන්ති පාෂාණය.
දියතලාව[දිය+තලාව] 1. [නා.] පැතිරී ගිය දියකඳ; ජල මස්තකය; ජලපෘෂ්ඨය. 2. [නා.] ජලය රඳා සිටින තැනිතලා බිම.
දියත් කරනවා1. [ක්‍රි.] ජල යාත්‍රාවක් මුලින් දියට පිවිසවනවා; යාත්‍රා කිරීම ආරම්භ කරනවා; දියෙහි පාකර යවනවා. 2. [ක්‍රි.] (රූඪි.) කිසියම් වැඩ පිළිවෙළක් අලුතෙන් ආරම්භ කරනවා.
දියත් බඩේ[නා.] (ධීව.) රොඩු බොඩු ඉතුරු වී ඇති තැන්.
දියත්ත[නා.] ස්වල්ප වූ ජලය; දිය ස්වල්පය; වතුර ටික.
දියතු[දිය+අතු] 1. [නා.ප්‍ර.] ගඟකින් වෙන් වී යන අතුගඟ; ජලපාර. 2. [නා.ප්‍ර.] තාරකාව; තරුව.
දියතුරු[දිය+තුරු] (කථා.) [නා.ප්‍ර.] ළපටි පුවක්ගෙඩි; පැන්තුරු.
දියදද[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ ආදිය ජය ගැනීමේ ප්‍රීතිය මුල් කොටගෙන නංවන කොඩිය; ජය කෙහෙළිය.
දියදබරාව[නා.] (ලබු කැට ආදියෙන් තනාගත්) පෙරහනක් සහිත පැන් බඳුන් විශේෂය.
දියදර1. [නා.] ජලධාරාව ගලා යන දියපාර; ගලා හැලෙන දිය කඳ; ජලධාරාව. 2. [නා.] ඇසින් වැගිරෙන දිය; කඳුළු.
දියදරාඬ[නා.ප්‍ර.] දිය දරන බිම් කඩ; දිය පිරුණු තැන.
දියදහර1. [නා.ප්‍ර.] ගලා යන දියපාර; ගලා හැලෙන දිය කඳ; ජල ධාරාව. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇසින් වැගිරෙන දිය; කඳුළු.
දියදැලි[නා.ප්‍ර.] දියෙහි ඇති දැලි හෙවත් රොන්මඩ.
දියදෑවා[නා.] මාළුවා; මත්ස්‍යයා; ජලජයා.
දියදුන්න(කථා.) [නා.] බිලී පිත්ත.
දියදෙණ1. [නා.] දිය පුරවා තබන ඔරුවක් බඳු භාජනය. 2. [නා.] කිසියම් උෂ්ණත්වයකට ජලය රත් කොට තබා ගැනීම සඳහා (රසායනාගාරවල) භාවිත කරන භාජනයක් (=water path).
දියදෙණ්ඩිය[නා.ප්‍ර.] ඇපිල්ලීම සඳහා ජලයෙන් තෙමා ගත් රෙද්ද; තෙත රෙද්ද.
දියදෙවට[නා.] දෙපස පිහිටි ගංගාවලට දිය බෙදී යන සීමාව දක්වන බිම්තීරුව; දියබෙත්ම.
දියදෙස්1. [නා.ප්‍ර.] ජගත් සාක්ෂ්‍යය; ලෝක සාක්ෂ්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රසිද්ධිය; පරසිඳුව.
දියදොර[නා.] දිය බස්නා දොරටුව; සොරොවුව.
දියදොස්[දිය+දොස්] [නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි ඇති දෝෂ; දිය අපිරිසිදු කරන කරුණු.
දියනදන[නා.] ජල නිධානය වන මහමුහුද; සාගරය.
දියනඳ[වි.] ලෝකයා සතුටු කරන; ජගත් නන්දන.
දියනඳන[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ.
දියනා[දිය+නා] [වි.] ජගත් නාථ වූ; ලෝක නායක වූ; ලෝකයට පිහිටක් වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] ලෝකයට නාථ වූ තැනැත්තා වන බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] මහ මුහුද; සාගරය. 3. [නා.ප්‍ර.] රජ.
දියනිඳු[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ.
දියනෙත1. [නා.ප්‍ර.] ලොවට ඇසක් වන බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
දියපට්ටය1. [නා.] ගසක කඳෙහිත් මුලෙහිත් ද්විතීයික වර්ධනය සිදු කරන සජීවි විභාජක පටකය. 2. [නා.] දැවීමෙන් හෝ තැළීමෙන් හෝ කිසිවක නිරතුරු ගැටීමෙන් සම මතුපිට ඇති වන දියබුබුළ.
දියපණ[නා.ප්‍ර.] ලෝකයේ ප්‍රාණය වන සුළඟ; වාතය.
දියපත[දිය+පත] 1. [නා.] ජලයෙන් පිරුණු භාජනය; දියතලිය. 2. [නා.] වතුර පත; වතුර නැළියකින් හතරෙන් පංගුව.
දියපරාමය[නා.] උරස උදරයෙන් වෙන් කරන ශරීර අවයවය; ප්‍රාචීරය.
දියපල්ල(කථා.) [නා.] ඔරුවකින් වතුර අස් කිරීමට භාවිත කරන උපකරණයක්.
දියපා[නා.ප්‍ර.] දියත හෙවත් ලොව පාලනය කරන්නා; බෝධිසත්ත්වයා.
දියපානවා[ක්‍රි.] ගොවිතැන ආදි කටයුතු සඳහා වතුර දෙනවා; වතුර ලබා දෙනවා.
දියපාර[නා.] වතුර ගලා බසින මාර්ගය.
දියපැන්නුම[නා.] ජලාශයක වැඩි වතුර බැස යෑමට යොදා ඇති තැන; සොරොව්ව.
දියපෑ[නා.ප්‍ර.] දියතැටිය; ජලපාතිය.
දියපිත්ත1. (කථා.) [නා.] (ධීව.) උණ බම්බු කැබැල්ලකින් සාදා ගනු ලදුව ධීවරයන් විසින් භාවිත කරනු ලබන භාජන විශේෂයක්. 2. ක්‍රීඩාවක් වශයෙන් දිය මතුපිට ගසා යවන කුඩා කැට කැබලිත්ත.
දියපිය[දිය+පිය] [නා.ප්‍ර.] ලෝකයට ප්‍රිය වූ තැනැත්තිය; කාන්තාව.
දියපියා[දිය+පියා] 1. [නා.] ලෝකයට පියෙකු බඳු වූ බුදුන්වහන්සේ. 2. [නා.] බෝසතුන් වහන්සේ.
දියපිරි[නා.ප්‍ර.] (නගරයක් වටා පිහිටි) දිය අගල; පරිබාව.
දියපුස්[නා.ප්‍ර.] (වැහි කාලයෙහි දී පැළෑටිවලට වැලඳෙන) පුස් රෝගයක්.
දියපූවළ[නා.ප්‍ර.] නියං කාලවල දී ජලය ලබා ගැනීම සඳහා ඇළදොළ ආදියෙහි හාරන කුඩා වළ.
දියපෙත්[නා.ප්‍ර.] ජල බින්දු; දිය පොඳ.
දියපොද(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පැන් ටික; දිය බිඳ; පැනිත්ත.
දියපොල්1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] පොල් බෑ මදයේ මතුපිට කිරි රස අඩු, දිය රසැති මෙළෙක් ස්තරය. 2. [නා.ප්‍ර.] මදය හා දිය මිශ්‍ර ව පවතින පොල් වෙසෙසක්.
දියපොළොව[නා.] ලෝකය පිළිබඳ පුරාණ විශ්වාසය අනු ව, පස් පොළොව හෙවත් තට්ටුව රඳා සිටීමට ආධාර වන ජල පොළොව හෙවත් ජල තට්ටුව; ජල ගෝලය.
දියබත්1. [නා.ප්‍ර.] ඇල්දිය වත්කොට තබා පෙඟෙන්නට සලස්වන ලද බත. 2. [නා.ප්‍ර.] පෙඟුණු බත; රාත්‍රියෙහි බත් දියෙහි දමා තබා පසු දින උදෑසන පෙරා පොල්කිරි, රතුලූනු, ලුණු ආදිය දමා සකස් කරගන්නා බත.
දියබත් කරනවා[ක්‍රි.] (රූඪි.) වතුරට යට කරනවා; ජලයට ගොදුරු කරනවා.
දියබත් වෙනවා1. [ක්‍රි.] දියෙන් නෑවෙනවා; පෙඟෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (නැව් ආදිය) වතුරේ ගිලී විනාශ වෙනවා.
දියබඳ[නා.] විෂ්ණු දෙවි.
දියබඳිනවා[ක්‍රි.] (කුඹුරෙහි) ජලය රැස්කර තබනවා; කුඹුරේ වක්කඩ බඳිනවා.
දියබප්[නා.ප්‍ර.] (ලොවට පියෙකු බඳු වූ තැනැත්තා) බුදුරජාණන් වහන්සේ.
දියබරණ[නා.] දියබරියා; දියනයා.
දියබස්නාව1. [නා.] ජලය බසින පැත්ත. 2. [නා.] ලියදි පෙළක පහළින් ම පිහිටි ලියද්ද. 3. [නා.] (වැවක) සොරොව්ව. 4. [නා.] වතුර බැස යන කාණුව. 5. [නා.] දියපාර; ඇළ; දොළ. 6. (කථා.) [නා.] වහලේ පහළ කෙළවර.
දියබැළ1. [නා.ප්‍ර.] කුලියට දිය ඇදීම; බැළයට වතුර ගෙන ඒම. 2. [නා.ප්‍ර.] දිය ඇදීමෙන් ලැබෙන කුලිය.
දියබුං[නා.ප්‍ර.] දිය අභ්‍යන්තරයට දෑතින් පහර දෙමින් ඈතට ඇසෙන හඩක් නංවන ජල ක්‍රීඩාව.
දියබෙත්ම1. [නා.] ගංඟාවකට වර්ෂා ජලය සපයන භූමි ප්‍රදේශය; ගංගාධාරය. 2. (කථා.) [නා.] ගඟකට ඇළ, දොළ ආදි දියපාරක් සම්බන්ධ වන ස්ථානය; ඇළ; මෝදර. 3. (පාරිභා.) [නා.] වෙනත් ගංගාවලට හෝ ගංගාධාරවලට ජලය වෙන් කර යවන කඳු සීමාව; එක ගංගාවක් තවත් ගංගාවකින් වෙන් කරන උස්බිම (=watershed).
දියමංකඩ1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] වන සතුන් වතුර බීමට එන ස්ථානය. 2. [නා.ප්‍ර.] මහා මාර්ගයන්හි උඩින් එන වතුර බැස යන ස්ථානය.
දියමදු[නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
දියමන්ති[නා.ප්‍ර.] වජ්‍ර මාණික්‍යය; විදුරුමිණ.
දියමල1. [නා.] සිහින් ජලධාරා විහිදුවන ජලනලය; වතුර මල. 2. [නා.] මූත්‍ර මාර්ගය; මූත්‍ර සිදුර.
දියමලන් කනවා1. [ක්‍රි.] වැසි ජලය නිසා ගොයම් පැළෑටි කෙට්ටු වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] දිය සෙවෙල් අල්ලනවා.
දියමස්[නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි වසන මසුන්ගේ මාංස.
දියමාන1. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට කුඹුරුවලට ජලය ගෙන යන කුඩා ඇළ; කුඹුරු මැදින් වතුර ගැනීමට කපන කුඩා ඇළ. 2. [නා.ප්‍ර.] දිය ගමන් කරවිය හැකි සමභූමි ප්‍රමාණය.
දියමාරුව1. (කථා.) [නා.] කුඹුරුවලට තනි වක්කඩෙන් දිය බස්සවන ඉස්මත්තේ ලියද්ද. 2. [නා.] ඉස්මත්තේ ලියද්දේ සිට කුඹුරුවලට දිය ගෙන යන කුඩා ඇළ. 3. [නා.] කුඹුරක දිය බැස යෑම.
දියමිටියන් කෑම[නා.] මිනිසුන්ගේ පාදයන්හි තිබෙන සියුම් කූපවලින් හෝ පාදයන් සිදුරු කරමින් හෝ කොකුපණුවන් ශරීරය ඇතුළට වැදීමෙන් ඇතිවන ක්ෂුද්‍ර ව්‍යාධි විශේෂයක්.
දියමුනුමඟ[නා.ප්‍ර.] යෝනිය.
දියඹ[නා.ප්‍ර.] ගංඟා මුහුදු ආදියෙහි ගැඹුරු පෙදෙස; හොකරය.
දියඹනැම්ම(කථා.) [නා.] ඈත මුහුද දෙසට ඇදෙන බාදිය කඳ; ගැඹුරු මුහුද පැත්තට ගලන ජලප්‍රවාහය.
දියඹහන(කථා.) [නා.] ඈත ගැඹුරු මුහුදේදී ගොඩ සනිටුහන් කර ගැනීමට ධීවරයින් තබන සලකුණ.
දියර[නා.ප්‍ර.] ගලා යා හැකි දෑ; ද්‍රවය; ජලය.
දියරන්[නා.ප්‍ර.] ගංඟා පතුලෙහි වැලි හා මිශ්‍ර ව පවත්නා රත්රන්.
දියරැළ[නා.ප්‍ර.] විශාල ජලස්කන්ධයක මතු පිට මුදුන්වැටි හා අවනම්න සදමින් ඉහළට නඟිමින් ද පහළට බසිමින් ද චංචල වන ජලය; ජල තරඞ්ගය.
දියරෑන1. (කථා.) [නා.] අමුඩය ඉනෙහි රැඳවීම පිණිස බඳින රැහැන් පට; දිය ලණුව. 2. [නා.] ඔරුවේ වියල එහා මෙහා නොයන පිණිස යොදන යොත.
දියරිකිලි[නා.ප්‍ර.] දිය සීරාව වැඩි වීම නිසා ගසක කඳින් ඇදෙන පුහු රිකිලි; මඳක් හැදී ඇට්ටර වන බොරු අතු.
දියරොන්[නා.ප්‍ර.] වේගවත් දියපහරක් යමක වැදීම නිසා හෝ ඉහළ සිට වැටීම නිසා හෝ විහිදී යන කුඩා වතුර බින්දු සමූහය; ජල රේණු.
දියලුණු[නා.ප්‍ර.] ආහාරයට යොදා ගන්නා ලුණු.
දියවටන්1. [නා.ප්‍ර.] කැසිකිළිය. 2. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර මාර්ගය; පුරුෂ ලිංගය.
දියවඩන1. [වි.] ජය වර්ධනයට පත් කරන. 2. [වි.] දිය හෙවත් ජලය පූජා කරන, පිරිනමන, ඉදිරිපත් කරන.
දියවඩන නිලමේ, දියවඩනා නිලමේ1. [නා.ප්‍ර.] සිංහල රජ සමයෙහි රජුට අත කට සේදීම සඳහා දිය පිළිගැන්වීමේ නිලය දැරූ නිලධාරියා. 2. [නා.ප්‍ර.] දන්ත ධාතුන් වහන්සේගේ ගිහි භාරකරු; දළදා මාලිගාවේ පාලන කටයුතු භාර ව ක්‍රියා කරන උසස් ගිහි නිලය.
දියවතුර[නා.ප්‍ර.] ගලා යන සැඩ දිය පහර.
දියවන්නා[නා.ප්‍ර.] ඇළ; ඔය.
දියවර1. [නා.ප්‍ර.] ජලය දිය යුතු වාරය; දිය සැපයෙන වාරය; දිය මුරය. 2. [නා.ප්‍ර.] ජල ධාරාව; ජලස්කන්ධය. 3. [නා.ප්‍ර.] ජලය; වතුර. 4. [නා.ප්‍ර.] වී ගොවිතැන සඳහා වැව හා අමුණකින් ලබාගන්නා ජලය වෙනුවෙන් වැව් හෝ අමුණු හිමියාට ගොවිතැන් ආදායමෙන් ගෙවන කොටස. [වි.] දියාරු; ද්‍රව වූ.
දියවර කරනවා[ක්‍රි.] දියෙන් තෙත් කරනවා; තෙමනවා.
දියවරණ(පාරිභා.) [වි.] දිය උරා ගැනීම හෝ දිය නිසා වෙනස් වීම් හෝ සිදු නොවන; ජලයට ඔරොත්තු දෙන; ජලරෝධක; ජලවාරක (=water proof).
දියවලාකඩ[නා.ප්‍ර.] වැසිවලාකුළු කැබැල්ල.
දියවළ1. [නා.] දිය පිරුණු ආවාටය; ජලය සහිත වළ. 2. [නා.] ගංගා හොය ආදියෙහි ගැඹුරු තැන; හොකරය.
දියවාන[නා.] වැවක වැඩි ජලය උතුරා පිටට වහනය වන සොරොව්ව.
දියවැඩ[නා.] ලෝවැඩ; ලෝකයාගේ යහපතට කරන ක්‍රියාව; ලොවට හිත වූ කාර්යය.
දියවැඩියාව[නා.] බහු-මූත්‍ර රෝගය; මධුමේහය.
දියවැද්දා(කථා. උඩ.) [නා.] මසුන් අල්ලන්නා; මස් මරන්නා.
දියවැල1. [නා.] නොකඩවා ගලා බස්නා දිය දහර; ජලධාරාව; ජලාවලිය. 2. [නා.] පෘථිවි භ්‍රමණය හා හුළං නිසා සාගර දියෙහි මතුපිට දිය ඇදී යාමෙන් ඇති වන ඕඝය. 3. [නා.] ජලාකෘතිය විදහාපාන චිත්‍රකලා මෝස්තරයක්.
දියවිත1. [නා.] දිය නෑමට භාවිත කරන බඳුන. 2. [නා.] දිය ගොටුව; දිය භාජනය.
දියවුරු[දිය+අවුරු] [වි.] ජලය පිරවූ.
දියවුරු කොට්ටය[නා.] කොට්ටයක ආකාරයට රබර්වලින් සාදා ජලය පිරවූ උපකරණය.
දියස[දිය+ඇස] [නා.] ලොවට ඇසක් වන හිරු; සූර්යයා.
දියසක1. [නා.] ලෝකයට ඇසක් බඳු තැනැත්තා; බුදුන් වහන්සේ; බෝසතුන් වහන්සේ. 2. [නා.] හිරු; සූර්යයා. 3. [නා.] යුද්ධ ජයග්‍රහණයකදී පිඹින හක්ගෙඩිය; ජයශඞ්ඛය.
දියසක්[නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි වෙසෙන ශංඛ හෙවත් හක් බෙල්ලන් විශේෂයක්.
දියසරණ[වි.] ලොවට පිහිට ලෝකයට සරණ වන. වන;
දියසළුව[නා.] දිය නෑමේදී අඳින වස්ත්‍රය; දිය රෙද්ද; නානකඩය.
දියස්බඩ[දිය+අස්බඩ] [නා.ප්‍ර.] දිය පහරේ අයින; ජලයෙහි අද්දර හෝ සමීපය.
දියසායම්[නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර ඇඳීම සඳහා ජලයෙන් දිය කර පාවිච්චියට ගන්නා සායම්.
දියසිදුර[නා.ප්‍ර.] දිය උනන සිදුරු; උල්පත.
දියසිර[නා.ප්‍ර.] ලෝක පරිසරයෙහි මුදුන; අහසේ මුදුන.
දියසිළ[නා.] වේගවත්ව ගලා යන දිය දහර; සැඩපහර; මහෝඝය.
දියසුන්1. [වි.] ජලය සිඳී ගිය; වියළි. 2. [වි.] දුන්නෙහි ජ්‍යාය හෙවත් ලණුව කැඩුණු.
දියසුන්නත(කථා.) [නා.] කුඹුරුවලට වතුර ගැනීම සඳහා ඇළ ආදියේ ඉවුර කපා වතුර පාර හැර වු කපොල්ල.
දියසෙට[වි.] ලොවට උතුම්; ජගත් ශ්‍රේෂ්ඨ.
දියසෙණ[නා.ප්‍ර.] අධික ලෙස රත් වු ජලය පතිත වන අකුණ.
දියහළුවා[නා.] රෙදි සෝදා පිරිසිදු කරන්නා; රජකයා.
දියහුණුකැන්[නා.ප්‍ර.] දියාරු කැඳ; කැඳ වතුර.
දියහුනු1. [නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි දියකර පාවිච්චියට ගන්නා හුනු; තම්බාපු හුනු. 2. [නා.ප්‍ර.] පොල් ගෙඩියේ මදය මතුපිට ඇති දිය කළ හුනු වැනි වූ කොටස.
දියහෙබ[නා.] ජලය පිරුණු ගැඹුරු වළ; හෙබ; විල.
දියහොල්මන[නා.] කුඹුරු පාළු කරන මීයන් ආදි සතුන් බිය වැද්දීම සඳහා උණ බම්බුවෙන් සාදන ලද, හඬ නැගෙන උපකරණයක්; දියබෙරය.
දියළු අවාන(පාරිභා.) [නා.] දියළු පස් අවානක හැඩයට තැන්පත් වීමෙන් සෑදුණු භූමි ප්‍රදේශය (=alluvial fan).
දියළු කේකුව(පාරිභා.) [නා.] දියළු පස් තැනිතලා බිමෙක කේතුවක් හැඩයෙන් සෑදෙන භූමි ප්‍රදේශය (=alluvial cone).
දියළු තලාව(පාරිභා.) [නා.] දියළු පස් තැන්පත් වීමෙන් සෑදුණු උස් තැනිතලා බිම (=alluvial flat).
දියළු නිධිය(පාරිභා.) [නා.] ඝන ව ගැඹුරට තැන්පත් ව පවතින දියළු ස්තරය; දියළු පසෙහි යටට කිඳා බැස තැන්පත් වන ලෝහ, ගල් ආදිය (=alluvial deposit).
දියළු මළුව(පාරිභා.) [නා.] උස් ව වේදිකාවක් මෙන් පිහිටි දියළු පස් තට්ටුව (=alluvial terrace).
දියළුව(පාරිභා.) [නා.] වතුරෙන් ගසා ගෙන අවුත් තැන්පත් වන රොන් බොර සහිත සාරවත් පස; දියළුපස (=alluvium).
දියාටු[වි.] ජලයෙහි වූ; දියෙහි පිහිටි; ජලයෙහි වැඩෙන; ජලස්ථ.
දියාරු1. [වි.] දියර ගතියෙන් යුත්; 2. (කථා.) [වි.] නුසුදුසු; නොහොබිනා.
දියාළුව1. [නා.] ඔරුවල දිය ඉවත් කිරීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක්. 2. [නා.] දිය නෑමට භාවිත කරන භාජනය; සේක පාත්‍රය.
දියාළුවා[නා.] ඇළ ආදිය මගින් කෙත් ආදියට දිය සපයන්නා; උදක හාරකයා.
දියැටි[වි.] දෙනු කැමති; දෙන්නට ආශා කරන.
දියැත්ත[නා.] දිය ටික; ස්වල්ප වූ ජලය; පැනිත්ත.
දියැඳිල්ල[දිය+ඇඳිල්ල] [නා.] දිය දෝත.
දියුණ[නා.] එකකට එකකින් වැඩි ප්‍රමාණය; දෙගුණය; ද්විගුණය.
දියුණනවා[ක්‍රි.] දෙගුණ කරනවා; තව ගුණයකින් වැඩි කරනවා.
දියුණුව1. [නා.] වඩා හොඳ තත්ත්වය; අභිවෘද්ධිය. 2. [නා.] දෙගුණය.
දියුල්[නා.ප්‍ර.] සිනිඳු තුනී රෙදි; දුහුල්; දූකුල.
දියොතු[නා.ප්‍ර.] තාරකා; තරු.
දිර1. [වි.] දැඩි; මහත් බලවත්; දෘඪ. 2. [වි.] ධීර; ධෛර්ය සම්පන්න; එඩිතර.
දිරකඩ1. [වි.] ජරාවට පත්; අබලන් වූ. 2. [වි.] ගසක හෝ දැවයක දිරා දිය කොටස; දිරීම නිසා කඳක ඇතිවූ පලුද්ද. 3. [වි.] දිරාගිය ලීය; වියළි ලීදඬුව හෙවත් කැබැල්ල; දර ලීය.
දිරච්චලණු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] (රූඪි.) වැරදි තොරතුරු; බොරු ආරංචිය; ව්‍යාජ උපදේශය.
දිරච්චලණු කනවා[ක්‍රි.] (රූඪි.) මුළාවේ වැටෙනවා; රැවටෙනවා.
දිරද[නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා.
දිරනවා1. [ක්‍රි.] (කාලය ගෙවී යෑම, අව්වැසි සුළං ආදියට අසු වීම ආදි හේතු නිසා) යම් ද්‍රව්‍යයක ස්වභාවය ක්‍රමයෙන් ක්ෂය බවට පත්වෙනවා; දිරාපත් වෙනවා; ජරාවට පත්වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (ආහාරාදිය) ජීර්ණ වෙනවා; අනුභව කළ දැ පාකයට පැමිණෙනවා. 3. [ක්‍රි.] කෘශ වෙනවා; කෙට්ටු වෙනවා; සිහින් වෙනවා; දිරීමට පත්වෙනවා.
දිරපොතු වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දුර්වල වෙනවා; කෙට්ටු වෙනවා; දිරාපත් වෙනවා.
දිරාපත් වෙනවා[ක්‍රි.] දිරා යනවා; දිරීමට පැමිණෙනවා.
දිරි1. [නා.ප්‍ර.] ධෛර්යය; එඩිතරබව දැඩි උත්සාහය; උනන්දුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ශක්තිය; බලවත්කම. [නි.] අලි ඇතුනට "තල්ලු කරනු", "බිම හෙළනු" සහ "බිද හෙළනු" යන උපදේශය හඟවන විධානය.
දිරි අනිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බිම ඇද වැටෙනවා.
දිරි ගන්නවා[ක්‍රි.] උත්සාහ කරනවා; වීර්ය කරනවා; ධෛර්යවත් වෙනවා.
දිරි ගස්සනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමක් තල්ලු කිරීමට අලි ඇතුන් දණ ගස්සනවා; අලි ඇතුන්ට දණ ගැසීමට විධානය දෙනවා.
දිරි ගහනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] ඇද වැටෙනවා; පතිත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] පිරිහෙනවා; විනාශ වෙනවා. විපතට පත් වෙනවා. 3. [ක්‍රි.] තළාපෙළා දමනවා; නැති කරනවා; නසනවා; මට්ටු කරනවා.
දිරිතර[වි.] ඉතා උත්සාහවත්; ඉතාම ධෛර්ය සම්පන්න.
දිරිති[නා.ප්‍ර.] මහලු ස්ත්‍රිය; මැහැලිය.
දිරිමත්[වි.] උනන්දුවෙන් ක්‍රියා කරන; ධෛර්ය සම්පන්න.
දිරිය1. [නා.] දැඩි උත්සාහය; උනන්දුව; උද්යෝගය; ධෛර්යය. 2. [නා.] ශක්තිය; බලවත්කම. 3. [නා.] නුවණ; අවබෝධ ඥානය. 4. [නා.] එළිය; ආලෝකය.
දිරිවත[නා.] දිරූ වස්ත්‍රය; කඩමාල්ල.
දිල්රුබාව[නා.] ඉන්දියානු තන්ත්‍රීය තූර්ය භාණ්ඩයක්.
දිලික්තය[නා.] (නීති.) හිංසනයක් ලැබූ පුද්ගලයකුට තමාගේ වාසිය පිණිස නඩුවක් පැවරිමට අවශ්‍ය පදනම ලබා දෙන වරදකාරී ක්‍රියාව; සිවිල් වරද.
දිලිතුහින(පාරිභා.) [නා.] තද ඔපයක් ඇති සිනිඳු තලයෙන් යුත් හිම (=galaced frost).
දිලිබු, දිලිබ්, දිලුබු, දිලුබ්[වි.] ලබාගැනීමට අපහසු; දුලබ; හිඟ; දුර්ලභ.
දිලියුම[නා.] (භෞති.රසා.) (ගින්නකින් තොර ව) දැඩි තාපයක් ඇතිව දිලිසීම; දැඩි උණුසුමක් ඇතිව දිලිසීම.
දිලියුම් පහන[නා.] යම්කිසි ද්‍රව්‍යයක් අධික තාපයට රත් කිරිම නිසා එමගින් අලෝකය ලබා ගන්නා පහන.
දිලියෙනවා, දිලිසෙනවා, දිලිහෙනවා[ක්‍රි.] ආලෝකය විහිදෙනවා; රැස් පැතිරෙනවා; දීප්තිය නැගෙනවා; බැබළෙනවා.
දිලීර උපුලුව(පාරිභා.) [නා.] දිලීර හෝ බැක්ටීරියා හෝ හේතු කොට ගෙන සෑදෙන ලේ ගෙඩිය (=mycotic aneurysm).
දිලීර රෝග[නා.ප්‍ර.] දිලීර නිසා හටගන්නා ශාක රෝග විශේෂයක්.
දිලීර විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] දිලීර පිළිබඳ අධ්‍යයනය කරන ශාස්ත්‍රය (=mycology).
දිලීරය(පාරිභා.) [නා.] න්‍යෂ්ටිකා සහිත වූ ද, සාමාන්‍යයෙන් සූත්‍රිකාමය වූ ද, බීජාණු දරන්නා වූ ද, හරිතප්‍රද රහිත වීමේ ලක්ෂණයෙන් ඇල්ගීවලින් වෙනස් වූ ද ක්ෂුද්‍ර ශාක වර්ගයක් (=fungus).
දිලෙනවා[ක්‍රි.] ආලෝකය විහිදුවනවා; දිලිසෙනවා.
දිව ඔසුව[නා.] දිව්‍ය ඖෂධය; නිසැක වූ සුවය දෙන ඔසුව; අත්දුටු බෙහෙත.
දිව මාලය(පාරිභා.) [නා.] කළපුවක් වටා මාලයක් මෙන් පිහිටි හිරිගල් දූපත් සමූහය (= atoll).
දිව, දිව්1. [නා.] ආහාර රස විඳීමට උපකාර වනු සඳහා මුඛයේ පිහිටි මාංසමය අවයවය; දිවත; ජිහ්වාව. 2. [නා.] ද්වීමය ජලයෙන් වට වූ ගොඩබිම; දූපත; දිවයින. 3. [නා.] දෙව්ලොව. 4. [නා.] අහස; ගුවන. 5. [නා.] දීපය; ආලෝකය ගෙන දෙන උපකරණය; පහන; ප්‍රදීපය. 6. [නා.] පණ; ප්‍රාණය; ජීවය. [වි.] දිව්‍ය; දෙවියන්ට අයත්; දෙව්ලොවෙහි වන්නාවූ; දිව්‍යමය.
දිවංගත, දිවඞ්ගත[වි.] ස්වර්ගස්ථ; මියගිය; අභාවප්‍රාප්ත.
දිවඔතැලි[නා.ප්‍ර.] (බඩ පිරුණු විට) කටින් පිටවන වාතය; රාම තැල්ල.
දිවඕජස්[නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ රස ඕජස; ඕජෝ ගුණය.
දිවකන්, දිව්කන්[නා.ප්‍ර.] බුදු, රහත්, දෙවි, බඹ ආදි උතුමන්ට ඇතැයි සැලකෙන අතිශය තියුණු ශ්‍රවණ ශක්තිය; දිව්‍යශ්‍රෝතය.
දිවගඳ, දිව්ගඳ[නා.] දිව්‍යමය සුගන්ධය.
දිවගඳඹ, දිව්ගදඹ[නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ සංගීතය; දිව්‍ය සංගීතය.
දිවගුරු[දිව+ගුරු] [නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ ගුරු වන ගුරු හෙවත් බ්‍රහස්පති.
දිවගුරු බඳිනවා[ක්‍රි.] (දිව හා උගුර හිරවී) කතා කිරීමට නොහැකි වෙනවා; (මන්ත්‍ර බලයෙන්) දිව හා උගුරු බැඳී පවතිනවා.
දිවගුළ[දිව+අගුළ] [නා.] මන්ත්‍ර ජපයෙන් ප්‍රාණවත් කළ බන්ධනය; ජීවම් කළ බන්ධනය.
දිවඟන[දිව+අඟන] [නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය ස්ත්‍රිය; සුරඟන.
දිවත1. [නා.] දිව. 2. [නා.] නඟුලේ පොළොවට වදින තලය. 3. [නා.] ඝණ්ඨාවක් සීනුවක් හෝ සොකඩයක් (ටකයක්) හැඬවීම සඳහා එහි මැදින් එල්ලෙන සේ සවි කළ ලී හෝ ලෝහමය දිවක් වැනි උපාංගය. 4. [නා.] දිවක හැඩය ඇති ව මුහුදට නෙරා ගිය ගොඩබිම. 5. [නා.] අත් කියතක පිට දාරයේ තිබෙන දිවක් වැනි කුඩුම්බිය.
දිවපඬුරු[නා.ප්‍ර.] දිව්‍යමය ත්‍යාග.
දිවපූ[නා.ප්‍ර.] දෙවියන් අනුභව කරන පූප; දිව්‍යපූප; දිව්‍යකැවුම්.
දිවබරණ[දිව+අබරණ] 1. [නා.ප්‍ර.] දෙවියන් පලඳින ආභරණ. 2. [නා.ප්‍ර.] දිව්‍යාභරණ වැනි අලංකාර ආභරණ.
දිවමන්[වි.] ජීවමාන.
දිවමල්[නා.ප්‍ර.] දෙවිලොව හටගන්නා මල්; දිව්‍ය පුෂ්ප.
දිවඹ[දිවි+අඹ] [නා.ප්‍ර.] දෙවඟන; දිව්‍යාඞ්ගනවා.
දිවයින[නා.] ජලයෙන් වට වූ භූමිභාගය; දූපත; ද්වීපය.
දිවයුරු1. [නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] පහනක ආකාරය; ප්‍රදීපයක ස්වභාවය.
දිවරස1. [නා.] දිව්‍ය රශ්මි; සුරරැස්. 2. [නා.] දිව්‍යභෝජනයෙහි රසය; අමෘතරසය.
දිවවදන්[නා.] දේව භාෂාව; දෙව් බස; සකු බස.
දිවස[නා.] දහවල් කාලය.
දිවස, දිවැස1. [නා.] (අභි.) භාවනා බලයෙන් උපදවා ගනු ලබන නුවණැස; ප්‍රඥා චක්ෂූසය; දිව්‍ය චක්ෂූරභිඥානය. 2. [නා.] දිව්‍යමය බලයෙන් යුතු ඇස; මිනිස් බව ඉක්මවා සිටි ඇස; අතිමානුෂික චක්ෂු ඉන්ද්‍රිය.
දිවසකර[නා.ප්‍ර.] දහවල් කාලය ඇති කරන හිරු; සූර්යයා.
දිවසක්[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය චක්ෂුසය; දිව ඇස.
දිවසත්[දිවස+අත්] [නා.ප්‍ර.] දිවා කාලයේ අවසානය.
දිවසමුව[නා.ප්‍ර.] දවසේ ආරම්භය; පාන්දර.
දිවසර[දිව+අසර] [නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය අප්සරාව.
දිවස් උල[නා.] වධය පිණිස අපරාධකරුවන් පණ පිටින් හිඳුවන උල; මරණ දණ්ඩනයට නියම කරනු ලැබූවන් ජීවත්වෙද්දී ම හිඳුවන උල; ජීවශූලය.
දිවස් එළිය[නා.] රජතුමන්ගේ විශේෂ සැලකිල්ල; රජුගේ අවධානය; රාජ බැල්ම.
දිවස් කියනවා[ක්‍රි.] මතු සිදුවන දේ කල් මත්තෙන් කියනවා.
දිවස් ප්‍රාසාදය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) අනාවැකි හෙවත් දෙවියන් වහන්සේ විසින් එළිදරවු කරන ලද පණිවුඩයක් ලොවට පැවසීමේ හැකියාව.
දිවස් ලනවා[ක්‍රි.] දිවනෙත් යොමු කරනවා; දිවැසින් බලනවා; දිව්‍යඥානයෙන් බලනවා; එසේ බලා ප්‍රකාශ කරනවා.
දිවස්පති[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
දිවස්වරයා, දිවැස්වරයා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දෙවියන් වහන්සේ විසින් එළිදරවු කරන ලද පණිවුඩයක් ලොවට පවසන තැනැත්තා; අනාගතවක්තෘ.
දිවසෝ, දිවසෝධා[නා.ප්‍ර.] මිනිස් කනට නොඇසෙන ඉතා සියුම් වූ ද දුරු වූ ද ශබ්ද ඇසීමට සමත් විශිෂ්ට ඥාන විශේෂය; දිව්‍ය ශ්‍රෝතය; දිව්‍යකර්ණය.
දිව් කෙරෙනවා[ක්‍රි.] ජීවය ඇති කරනවා; පණ දෙනවා.
දිව්‍ය1. [වි.] දෙවියන් හා සම්බන්ධ; දෙවියන්ට අයත්; දෙවියන් පිළිබඳ වූ. 2. [වි.] ලෝක ස්වභාවය ඉක්මවූ; අලෞකික; ඍද්ධිමය. 3. [වි.] ආශ්චර්යවත් බලයක් ඇති; අද්භූත; තේජස්වී. 1. [නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොව උපන් තැනැත්තා; දෙවියා; දිව්‍යයා. 2. [නා.ප්‍ර.] කාන්තිය; ප්‍රභාව; තේජස.
දිව්‍ය ගංගාව[නා.] (පුරා,) ආකාශයෙන් ගලා බසිතැයි සඳහන් ජලධාරාව; දෙව් ගඟුලැල්ල; සුර ගඟ.
දිව්‍ය ඥානය[නා.] මසැසින් නොදැකිය හැකි දුර වූ ද, ආවරණය වූ ද දෑ දැකිය හැකි නුවණ; ඍද්ධිමය ඥානය.
දිව්‍ය පථය1. [නා.] දෙවියන් විසින් මැවූ මඟ; දිව්‍යමය මාර්ගය. 2. [නා.] අහස් මඟ; ආකාශ මාර්ගය.
දිව්‍ය පුත්‍රයා[නා.] දෙවියා; දේවතාවා.
දිව්‍ය පූජාව1. [නා.] දෙවියන් විසින් කරනු ලබන පූජාව. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] යේසුස් වහන්සේ මනුෂ්‍ය සංහතියේ ගැළවීම සිහිපත් කරමින් පූජා පිණිස පවත්වන යාගය; සත්ප්‍රසාදය.
දිව්‍ය සත්ප්‍රසාදය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පූප අනුභවය හා වයින් බීම මගින් ක්‍රිස්තුතුමන්ගේ කුරුසයේ යාගය සිහි කිරීම පිණිස පවත්වන වත්පිළිවෙත.
දිව්‍ය හෘදය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දෙවියන් වහන්සේගේ ප්‍රේමය පිළිබිඹු කරන ක්‍රිස්තුතුමන්ගේ හදවත.
දිව්‍යකුම්භ[නා.ප්‍ර.] සිතූ පැතූ සම්පත් ලබා දෙන බව කියන ඝටය; දෙව්කුඹු; භද්‍රඝටය.
දිව්‍යමය1. [වි.] දේව ලක්ෂණයෙන් යුක්ත; දේව ස්වභාව ඇති. 2. [වි.] ආශ්චර්යවත්; ඍද්ධිමය.
දිව්‍යාංගනාව, දිව්‍යාඞ්ගනාව[නා.] දෙව්ලොව වෙසෙන අගන; දෙවඟන; සුරඟන.
දිව්‍යාම්බර[දිව්‍ය+අම්බර] [නා.ප්‍ර.] පින්බෙලෙන් දෙවියන්ට පහළ වන සළු; දිවසළු.
දිවා[නා.ප්‍ර.] දවල් කාලය; දාවල් කාලය; දිවා කාලය.
දිවා විහරණය[නා.] දිවා බොජුනෙන් පසු දාවල් කාලය විවේක සුවයෙන් ගෙවීම.
දිවාකර[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
දිවාතන[වි.] දාවල්හි වූ; දිවාකල්හි වූ.
දිවාන[නා.ප්‍ර.] දිගා වී සිටිය හැකි ඇන්ද රහිත පුටුව; දික්සඟලා පුටුව.
දිවාබොජුන[නා.] දහවල් ආහාරය; දිවා භෝජනය.
දිවි1. [නා.ප්‍ර.] ජීවිතය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෛවය; ඉරණම; නියමය; වාසනාව. 3. [නා.ප්‍ර.] මුහුදෙන් වට වූ බිම් පෙදෙස; දූපත; දිවයින; ද්වීපය. 4. [නා.ප්‍ර.] දිව්රුම. 5. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] දෙස්; ශාප.
දිවි කියනවා[ක්‍රි.] දෙස් දෙනවා; ශාප කරනවා; අවලාද කරනවා.
දිවි ගලවනවා1. [ක්‍රි.] දිවි තොර කරනවා; මරා දමනවා. 2. [ක්‍රි.] ජීවිතය බේරා ගන්නවා; මරණයෙන් මුදවනවා.
දිවි දෙනවා1. [ක්‍රි.] ජීවිතය පූජා කරනවා; අනුන් වෙනුවෙන් ජීවිතය පරිත්‍යාග කරනවා. 2. [ක්‍රි.] මරණයෙන් ගලවනවා.
දිවි නසාගන්නවා[ක්‍රි.] (තමා විසින් ම) ජීවිතය හානි කරගන්නවා; මැරෙනවා.
දිවි පියනවා[ක්‍රි.] ජීවිතය අත්හරිනවා; ජීවිතය පුදනවා.
දිවි පෙවත, දිවි පෙවෙත[නා.] ජීවිතය පවත්වාගෙන යෑම; ජීවිත ප්‍රවෘත්තිය.
දිවි වටනවා[ක්‍රි.] ජීවිතය පවත්වනවා; ජීවිකාව කරගන්නවා.
දිවි වාසගම[නා.] දිවිරීම සඳහා ලියනු ලබන ප්‍රකාශය.
දිවි සීට්ටුව[නා.] දිවිරීමේ සීට්ටුව; දිවිරීමෙන් විමැසිය යුතු නඩු විභාගවලදී ලියනු ලබන ප්‍රකාශනය.
දිවිතුරා[ක්‍රි.වි.] ජීවිතය ඇති තුරු; ජීවිත කාලය මුළුල්ලේ.
දිවිබා[නා.ප්‍ර.] ජීවත් වීමේ භාග්‍යය; ජීවිත ප්‍රතිලාභය.
දිවිබුන්[වි.] ජීවිතය නැසුණු; පණ ගිය.
දිවිමැඬිල්ල1. [නා.] අනවින හූනියම් ආදි විපත්තිදායක අභිචාර කටයුතු කරන ස්ථානය. 2. [නා.] එවැනි කාර්යයක් කිරීම.
දිවිය[වි.] දෙවියන් පිළිබඳ වූ; දිව්‍ය.
දිවියටි, දෙවියැටි[ක්‍රි.වි.] ධෝවනය කරනු කැමති; සේදීමට අදහස් කරන.
දිවියම[නා.] දිවිරීම; දිවිරිල්ල.
දිවිහිම්[නා.ප්‍ර.] ජීවිතාන්තය; ජීවත් වන කාලය; ජීවිත සීමාව.
දිවුණනවා[ක්‍රි.] දෙගුණ කරනවා; තව ගුණයකින් වැඩි කරනවා.
දිවුරනවා, දිව්රනවා[නා.ප්‍ර.] තමන් කියන දෙයෙහි සත්‍යතාව සහතික කිරීම සඳහා ගරු ගම්භීරාකාරයෙන් ප්‍රකාශයක් කරනවා; ශපථ කරනවා.
දිවුරුම් කොමසාරිස්[නා.ප්‍ර.] දිවුරුම්පත්‍ර ආදිය සහතික කිරීම සඳහා අධිකරණ සේවා කොමිසම විසින් පත් කරනු ලබන නිලධාරියෙක්.
දිවුරුම් පත්‍රය[නා.] (නීති.) දිවුරුම් කොමසාරිස්වරයකුගේ සහතිකය සහිතව දිවුරුම් දෙන්නකු කරන ලිඛිත ප්‍රකාශය.
දිවුරුම් පෙත්සම[නා.] නීතියෙන් බලයලත් අයකු ඉදිරියේ දිවුරා සහතික කොට අත්සන් කරන ප්‍රකාශය; දිවුරුම් පත්‍රය.
දිවුරුම් සාක්ෂිය, දිවුරුම් සාක්ෂ්‍යය[නා.] (නීති.) සත්‍යය ම ප්‍රකාශ කරන බවට දිවුරීමෙන් පසු උසාවියේදී දෙන සාක්ෂ්‍යය.
දිවුල්1. [නා.ප්‍ර.] සේද නූලෙන් සියුම්, සිනිඳු වස්ත්‍ර වර්ගයක්; දුහුල. 2. [නා.ප්‍ර.] සුදු තද කට්ටක් සහිත වියළි කලාපික පලතුරු වර්ගයක්; ජූල්.
දිවෙල1. [නා.] දිවි පැවැත්ම; ජීවිකාව; ජීවත් වීම. 2. [නා.] ජීවත් වීම සඳහා කරන වෘත්තිය; ජීවනෝපාය; ජීවන වෘත්තිය. 3. [නා.] ජීවිකාව ගෙන යෑම සඳහා යම්කිසි මෙහෙයක් වෙනුවෙන් දෙන ලද ගම් බිම් හෙවත් භෝග ග්‍රාම, තෑගි බෝග ආදිය. 4. සුළු බද්දක් ගෙන වගා කිරීමට දෙන ඉඩම. 5. ජීවිකාව ගෙන යෑම සඳහා දෙනු ලබන දීමනාව.
දිශා දර්ශකය[නා.] දිසාව පෙන්නුම් කරන කාන්දම් කටුවක් සහිත උපකරණය; මාලිමා යන්ත්‍රය; කොම්පාසුව.
දිශාචාරක[වි.] ඒ ඒ දිශාවල සැරිසරන; තැන තැන ඇවිදින.
දිශානත(පාරිභා.) [වි.] දිසාවකට යොමු වූ ( =directional).
දිශාන්තරය[නා.] දිශාව; දික්භාගය; දිගන්තරය.
දිශාපරිවර්තක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විදුලි ධාරාවේ දිසාව වෙනස් කරන උපකරණය (=commutator).
දිශාලක්ෂ්‍ය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන දිසා හතර (=cardinal points).
දිශාව[නා.] පැත්ත; දිසාව.
දිශාසූචකය(පාරිභා.) [නා.] දිශාව දක්වන්න; දිසාව පෙන්වන කටුව; සලකුණ (=direction finder).
දිෂ්ට[වි.] යොමු කරන ලද; දක්වන ලද; පෙන්නුම් කරන ලද.
දිෂ්ටය[නා.] සිදුවිය යුතු දෙය; දෛවය; ඉරණම.
දිෂ්ටිය, දිස්ටිය1. [නා.] බැල්ම; අමනුෂ්‍ය බැල්ම; (මිනිසුන්ට ආරූඪ වන) අමනුෂ්‍යාවේශය. 2. [නා.] (පේන කීම ආදිය සඳහා අමනුෂ්‍ය දිෂ්ටිය ලබා ගැනීමට මතුරන) මන්ත්‍රය; දිෂ්ටි මන්ත්‍රය. 3. (කථා.) [නා.] බැබළීම; කාන්තිය.
දිසසර[නා.ප්‍ර.] දියෙහි හැසිරෙන්නා වන මත්ස්‍යයා.
දිස් වෙනවා[ක්‍රි.] පෙනෙනවා; දර්ශනය වෙනවා.
දිස්ත්‍රික් උසාවිය[නා.] ඒ ඒ දිස්ත්‍රික්කයට අයත් ප්‍රදේශය තුළ ඇතැම් නඩු විසඳන උසාවිය; දිසාධිකරණය.
දිස්ත්‍රික්කය, දිස්තිරික්කය[නා.] පළාතක් පරිපාලන වශයෙන් බෙදා ඇති ප්‍රධාන ඒකකය; දිසාව.
දිස්නය1. [නා.] දිලිසීම; බැබලීම; කාන්තිය; ඔපය. 2. [නා.] රශ්මිය. 3. [නා.] මැටි, දැව ආදියෙන් කළ භාණ්ඩවලට ඔපයක් ලබාදීම පිණිස ඒවා මතුපිට ගෑමෙන් පසු ආලෝක පරාවර්තන භාවයට (කාච) පත්වන ආලේප විශේෂයක් ( =glaze)
දිසානා[නා.ප්‍ර.] දිසාවට ප්‍රධානයා; දිසානායකයා.
දිසානුදිසා[නා.ප්‍ර.] දිසාවට ප්‍රධානයා; දිසානායකයා. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන දිසා සතර සහ අනු දිසා සතර.
දිසාපති[නා.ප්‍ර.] දිසාවක, දිස්ත්‍රික්කයක පාලනය භාර ප්‍රධාන රාජ්‍ය නිලධාරයා; දිසා ප්‍රධානයා; ආණ්ඩුවේ ඒජන්ත; ප්‍රාදේශීය ලේකම්.
දිසාපාමොක් ආචාර්ය[නා.ප්‍ර.] පැරණි දඹදිව ප්‍රකට ශාස්ත්‍ර පීඨයක ප්‍රධාන ආචාර්යවරයා.
දිසාව1. [නා.] (උතුර, දකුණ ආදි) පැත්ත; දිශාව; දිග්භාගය. 2. [නා.] උඩරට රාජධානියේ ප්‍රධාන පාලන කොට්ඨාස ඒකකයක්; දිසාව හෙවත් දිසාපති විසින් පාලිත ප්‍රදේශය; දිසාවනිය; පළාත. 3. [නා.] දිසාවක ප්‍රධාන පාලකයා; දිසාපති.
දිසුව, දිස්කාන්සුව(කථා.) [නා.] ඉඩ පහසුව; ඉවරය; නිවාඩුව; නිස්කාසුව.
දිසෙනවා[ක්‍රි.] ඇසට ලක් වෙනවා; පෙනෙනවා; දෘශ්‍යමාන වෙනවා.
දිහාව, දිහෑව1. [නා.] දිසාව; දෙස; පැත්ත. 2. (කථා.) [නා.] ගෙදර; නිවහන.
දිහිය[නා.] දීකිරි; මුදවාපු කිරි.
දිළින්දා, දිළිඳා[නා.] දුප්පත් තැනැත්තා; දුගියා; අසරණයා.
දිළිඳු[වි.] දුප්පත්; ධනය නැති; සැප සම්පත් නැති.
දී1. [නා.ප්‍ර.] දී කිරි; කැටි ගැසුණු ගව කිරි; මිදුණු කිරි. 2. [නා.ප්‍ර.] වතුර; ජලය. 3. [නා.ප්‍ර.] භාජනය.
දීකිරි[දී+කිරි] 1. [නා.] මිදුණු කිරි. 2. [නා.] පොල් දෙවෙනි වරට මිරිකා ලබා ගන්නා කිරි; දියකිරි.
දීග කනවා[ක්‍රි.] විවාපත් ව පවුල් ජීවිතය ගත කරනවා.
දීග දෙනවා[ක්‍රි.] දියණියක් විවාහ කර දෙනවා.
දීගන්නවා1. [ක්‍රි.] දෙනවා; පිළි ගන්වනවා; පූජා කරනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] පහර දී ගන්නවා; ගුටි බැට හුවමාරු කරගන්නවා.
දීගය, දීගෙ[නා.] සරණ බන්ධනයට පත් ස්ත්‍රියක ස්වාමිපුරුෂයාගේ ගෙදර පදිංචියට යෑම.
දීණ[නා.ප්‍ර.] දියුණුව; ද්විගුණය; දෙගුණය.
දීධිති[නා.ප්‍ර.] කාන්තිය; රශ්මිය; අලෝකය; බැබළීම; ප්‍රභාවය.
දීන1. [වි.] නිවට; නියාලු; පහත්. 2. [වි.] දුකට පත්; බැගෑපත්; 3. [වි.] කලකිරුණු; උකටලී 4. [වි.] චීන ජාතික; චීනයට අයත්. 5. [වි.] තියුණු; තීක්ෂ්ණ; සියුම්. 6. [වි.] නපුරු; රෞද්‍ර.
දීන පුටුව[නා.] අත් තබා ගැනීම පිණිස දෙපස ඇඳි ඇති පුටුව; හාන්සි පුටුව.
දීනනුවණ[නා.ප්‍ර.] තියුණු නුවණ; සියුම් දැනුම; සූක්ෂ්ම ඥානය.
දීනයා1. [නා.] නිවටයා; නියාලු තැනැත්තා; නිස්තේජස්කයා. 2. [නා.] බැගෑපත් තැනැත්තා; දුක්ඛිතයා; පීඩිතයා.
දීප1. [නා.ප්‍ර.] රට; දේශය; රාජ්‍යය. 2. [නා.ප්‍ර.] පහන; ප්‍රදීපය.
දීප බලය[නා.] විදුලි පහනක ආලෝක ශක්තිය විසර්ජනය වන ශීඝ්‍රතාව; වොට් අගය (=candle power)
දීප විලෝකනය[නා.] (බුදු වීම සඳහා) ඉපදීම සුදුසු කවර දීපයේ දැයි දිවැසින් විමසා බැලීම; බෝධිසත්වයන් බුදු වන අන්තිම ආත්මභාවයේදී බලන පංච මහා විලෝකනවලින් එකක්.
දීපක[වි.] දක්වන; දල්වන; ඉදිරිපත් කරන; බබළවන.
දීපකය[නා.] ආලෝකය නිකුත් කරන තැන; එළිය විහිදුවන දෙය; ප්‍රදීපය.
දීපද[වි.] දෙපා ඇති; පාද දෙකක් සහිත.
දීපන, දීපනී1. [වි.] බඩගින්න වඩන; කුසගින්න වැඩි කරන; ආහාර රුවිය. වර්ධනය කරන. 2. [වි.] දල්වන; ජ්වලිත කරන. 3. [වි.] (අරුත් ආදිය) පැහැදිලි කරන; විස්තර කරන.
දීපනය1. [නා.] දැල්වීම; ඇවිලීම; ජ්වලනය. 2. [නා.] පැහැදිලි කිරීම; විස්තර කිරීම. 3. [නා.] කුසගින්න වැඩි දියුණු කිරීම.
දීපනීය[වි.] ආහාර පැසවීමේ ශක්තිය ඇති කරන; ආහාර රුචිය වඩන. 1. [නා.] ආහාර පැසවීමේ ශක්තිය ඇති කරන දෙය. 2. [නා.] (අරුත් ආදිය) පැහැදිලි කිරීම; විවරණය; ව්‍යාඛ්‍යානය.
දීපශිඛාව[නා.] පහන් සිළුව; පාන් දැල්ල.
දීපස්තම්බය[නා.] පහන් කණුව; පහන් කුලුන; ප්‍රදීප ස්තම්භය.
දීප්ත[වි.] ආලෝකය නිකුත් කරන; එළිය විහිදෙන; දීප්තිමත්.
දීප්තිමත්[වි.] ආලෝකය විහිදුවන; බබළන; දිලිසෙන; දිස්න දෙන.
දීප්තිමානය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රභව දෙකක ආලෝකයේ තීව්‍රතා සැසඳීමේ උපකරණයක් (=photometry)
දීප්තිය1. [නා.] ආලෝකය නිකුත් කිරීම; බැබලීම; දිලිසුම; උජ්ජවලනය. 2. [නා.] ලාකිරි; ලාකඩ.
දීප්‍ය[වි.] එළිය කළ යුතු; දීපනීය.
දීපාග්නි කරනවා[ක්‍රි.] පහනක් දල්වා ඇල්ලීමෙන් රත් කරනවා; පහන් සිළුවෙන් තරමකට උණුහම් කරනවා.
දීපාවලී[නා.ප්‍ර.] හින්දු භක්තිකයන් දෙවියන් උදෙසා පවත්වන වාර්ෂික ආලෝක පූජාව.
දීපිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා දූපත; දූව.
දීපිත[වි.] පැහැදිලි කරන ලද; ප්‍රකාශ කරන ලද; විස්තර කරන ලද.
දීපෙරලි දිය[නා.] මිදුණු කිරෙන් පෙරා ගත් ජලය; දී කිරෙන් පෙරූ දිය.
දීමන[නා.] ප්‍රදානය; දීමනාව.
දීමනාව1. [නා.] තෑග්ග; ප්‍රදානය. 2. [නා.] වියදම් පිරිමසා ගැනීම සඳහා ගෙවන මුදල්; වේතනය; ප්‍රතිභාගය (=allowance)
දීමනු[වි.] ජීවත් ව සිටින; ජීවමාන.
දීර1. [වි.] දක්ෂ; ශූර; ක්‍රියාශීලි. 2. [වි.] නිර්භීත; ධෛර්ය සම්පන්න; පරාක්‍රමයෙන් යුක්ත; ධීර. 3. [වි.] බුද්ධිමත්; නැණවත්.
දීර්ඝ1. [වි.] කෙටි නොවන; දිග; ආයත. 2. [වි.] දිගු කලක් පවන්නා. 3. [වි.] මාත්‍රා දෙකකින් යුක්ත; ගුරු.
දීර්ඝ ජඞ්ගයා1. [නා.] ඔටුවා 2. [නා.] කොකා.
දීර්ඝ ජාතියා[නා.] දිග ශරීරයක් ඇත්තා වන සර්පයා.
දීර්ඝ දෘෂ්ටිය1. [නා.] දුර දිග දැකීම; දුර දක්නා නුවණ; දූරදර්ශී ඥානය. 2. [නා.] දෘෂ්ටි ආබාධයක්.
දීර්ඝ ප්‍රණාමය[නා.] බිම දිගා වී කරන නමස්කාරය; දණ්ඩ නමස්කාරය.
දීර්ඝකරණය(පාරිභා.) [නා.] දිගු බවට පත් කිරීම; දික් කිරීම (=elongation)
දීර්ඝකාව[නා.] දිගැටි හැඩයට තැනුණු පොකුණ; දිග්විල; ගෙදිගුවිල.
දීර්ඝච්ඡේදය[නා.] දික් කැපුම; දිග අතට කරන ඉරුම.
දීර්ඝනාද[නා.ප්‍ර.] හක්ගෙඩිය; ශඞ්ඛය.
දීර්ඝනිද්‍රාව1. [නා.ප්‍ර.] බොහෝ කල් නිදා ගැනීම. 2. [නා.ප්‍ර.] මරණය.
දීර්ඝය1. [නා.] එක ලක්ෂ්‍යයක සිට තවත් ලක්ෂ්‍යයකට ඇති දුර ප්‍රමාණය; ආයාමය; දුර බව. 2. [නා.] දීර්ඝ වූ ස්වරය.
දීර්ඝාක්ෂිය[නා.] දිගැසිය; දික් ඇස් ඇත්තී; කාන්තාව.
දීර්ඝායත[වි.] හැඩයෙන් දික් වූ; දිගැටි.
දීර්ඝායු, දීර්ඝායුෂ, දීර්ඝායුස[නා.ප්‍ර.] දික් වූ ජීවන කාලය; දිගු කල් ජීවත් වීම.
දීසිය[නා.] කෑම වර්ග දැමීම සඳහා මැටි, වීදුරු, ලෝහාදියෙන් තනා ඇති නොගැඹුරු කට පළල් භාජන විශේෂයක්.
දු[නා.] සමුච්චයාර්ථයෙහි, අවධාරණයෙහි, ප්‍රශ්නාර්ථයෙහි යෙදේ. [උ.] දුෂ්කර, අධම, සදොස්, අල්ප, දුෂ්ට, නොමනා ආදි අර්ථවල යෙදේ.
දුං කරත්තය, දුම් කරත්තය[නා.] වාෂ්ප බලයෙන් ධාවනය වන හෙයින් මුල දී දුම්රියට යෙදූ ව්‍යවහාරයකි.
දුංකොළ, දුන්කොළ, දුම්කොළ[නා.ප්‍ර.] දුම් ගසේ කොළ; දුම්වැටි නිෂ්පාදනයට ගන්නා මූලික ද්‍රව්‍යයක්; මේවා බුලත්විට සඳහා ද ගනු ලැබේ.
දුංකෝව, දුම්කෝව[නා.] දුම්බීම සඳහා පාවිච්චි කරන පයිප්පය; දුම්කොළ පයිප්පය.
දුඃඛ, දුක්ඛ[නා.ප්‍ර.] කායික හා මානසික පීඩන නිසා ඇති වන වේදනා සහගත හැඟීම්; දොම්නස්.
දුඃස්‍රාවී, දුස්ස්‍රාවී(පාරිභා.) [වි.] ඇලෙනසුලු (=viscous).
දුකඳුරු[දුක+අඳුර] [නා.ප්‍ර.] දුක් නමැති අඳුර; දුඃඛාන්ධකාරය.
දුකම්[නා.ප්‍ර.] දුෂ්ට ක්‍රියාව; සතුරුකම.
දුකය[නා.] දෙක බැගින් ඇති සමූහය; යුග්මය; ද්වීකය.
දුකර[වි.] කරන්නට අමාරු; අපහසු; දුෂ්කර.
දුක් ගන්නා රාල, දුග් ගන්නා රාල[වි.] මෑත සිංහල රාජ්‍ය සමයේ දී රජුට පෞද්ගලික ව සේවය කළ නිලධාරියෙක්; ඔම්බුඩ්ස්මන්.
දුක් පූජාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) මළවුන් වෙනුවෙන් කරන යාච්ඤාව; දේව මෙහෙය.
දුක් මුළා වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දුක් පීඩා විඳිනවා; දුක් කරදර වෙනවා.
දුක් විලිකුන්[වි.] නොමනා ලෙස ඉදුණු; හොඳට නොපැසුණු.
දුක් සතිය(කථා.) [නා.] (ක්‍රිස්ති.) යේසුස් වහන්සේ කුරුසියේ ඇණ ගසනු ලබන තෙක් ගත කළ දුක්බර දින හත; පාස්කු සතිය.
දුක්කට[වි.] අපහසු වූ; දුෂ්කෘත වූ; ඉටු කිරීමට අසීරු. [නා.] එනම් ඇවත; හෙවත් ආපත්තිය; හෙවත් දෝෂය; දුකුළාව.
දුක්කිරිය[නා.] දුෂ්කර ක්‍රියාව.
දුක්ඛ නිරෝධය[නා.] (අභි.) දුක් නැති කිරීම.
දුක්ඛ සත්‍යය[නා.] ජාති, ජරා, මරණ ආදිය ද, සැකෙවින් පඤ්ච උපාදානස්කන්ධය ද දුක් යැයි බුද්ධාදි ආර්යයන් අවබෝධ කරගත් සත්‍යය; දුක පිළිබඳ සත්‍යය.
දුක්ඛ සමුදය[නා.ප්‍ර.] දුක හට ගැනීමට හේතුව; දුකට මුල.
දුක්ඛදායී[වි.] දුක් ගෙන දෙන; කනගාටුදායක; ශෝචනීය; සංවේගජනක.
දුක්ඛනිරෝධාර්ය සත්‍යය[නා.] (අභි.) තණ්හාව සහමුලින් නැති කිරීම පිළිබඳ සත්‍යය, නිවන අවබෝධ කරගැනීම පිළිබඳ සත්‍යය.
දුක්ඛය[නා.] කායික මානසික පීඩන නිසා ඇතිවන වේදනා සහගත හැඟීම; දොම්නස.
දුක්ඛාපගමය[නා.] දුක් පහ කරලීම; දුක් බැහැරලීම; දුකින් මිදීම.
දුක්ඛිත[වි.] දුක් ඇති; දුකට පැමිණි; දුගී.
දුක්ගත්, දුග්ගත්[වි.] වෙහෙස වූ; වෙහෙසුණු; (තමන් ම හෝ අනුන් වෙනුවෙන්) දුක් විඳී.
දුක්ගන්නවා, දුග්ගන්නවා1. [ක්‍රි.] දුක් විඳිනවා; කරදර වෙනවා; දුකට පත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] යමක් උදෙසා වෙහෙසෙනවා. 3. [ක්‍රි.] මෑත සිංහල රාජ්‍ය සමයේ දී රජුට රාජකාරියක් වශයෙන් සේවය කරනවා; රජුට සේවය කරනවා.
දුක්ගවිනා[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) දුක් (විඳීම); වේදනා; කරදර හිරිහැර.
දුක්ගැතියා[නා.] යටත් මෙහෙකරුවා; දාසයා; පාක්ෂිකයා.
දුක්ගැනවිල්ල, දුග්ගැනවිල්ල[නා.] හිරිහැරයක්, දුක් කරදරයක් සම්බන්ධයෙන් සහනයක් පතා වාචික ව හෝ ලිඛිත ව හෝ කරන ආයාචනය; එසේ කරන ප්‍රකාශය හෝ ඉල්ලීම.
දුක්ගැහැට[නා.] හිත් වේදනා ශාරීරික වේදනා ඇති කරන කරදර, හිරිහැර ආදිය.
දුක්දා[වි.] දුක් දෙන්නා වූ; දුක්ඛදායක.
දුක්පත්, දුප්පත්1. [වි.] දුකට පැමිණි; දුක් ගැහැට විඳින; දුක්ඛිත. 2. [වි.] වස්තු හීන; දිළිඳු; දුගී. 3. [වි.] නොතැකිය යුතු; අල්පමාත්‍ර.
දුක්පතියා[නා.] දුගියා; දුප්පතා.
දුක්මන්[නා.ප්‍ර.] දුකින් යුතු සිත; දොම්නස.
දුක්සත්[නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ දේශනාවෙහි සඳහන් දුක්ඛ සත්‍යය.
දුකුළාව[නා.] නොමනා සේ යමක් කිරීමෙන් ඇතිවන සුළු ඇවත; දුක්කට ආපත්තිය.
දුකූල[වි.] දුහුල්; සිනිඳු.
දුග[නා.ප්‍ර.] දුර්ගය; දුක සේ යා යුතු මඟ.
දුගතිය1. [නා.] අකුශල කර්මවල විපාක වශයෙන් උපදින තැන; නරකය, තිරිසන් භාවය, ප්‍රේත ලෝකය ආදිය. 2. [නා.] නරක ගතිය; දුෂ්ට පැවැත්ම; අවගතිය; දුර්ගතිය.
දුගඳ[නා.] ගඳ; නරක ගඳ; අප්‍රිය ගන්ධය; දුර්ගන්ධය. [වි.] නාසයට දැනෙන අප්‍රිය ස්වභාවයෙන් යුක්ත වූ; දුර්ගන්ධය ඇති.
දුග්ගත[වි.] දුකට පත්; දුගී; දිළිඳු.
දුග්ගාචල[නා.ප්‍ර.] කඳුවලින් වට වූ හෙයින් ගමනාගමනය අපහසු ප්‍රදේශය; ගිරි දුර්ගය; කඳු බලකොටුව.
දුග්ධ[නා.ප්‍ර.] දී; කිරි.
දුග්ධවතී[නා.] කිරි ඇති සිවුපා දෙන.
දුගැටි[වි.] දුකට පත් වූ; කෑම හිඟ; දුර්භික්ෂ; සාගත.
දුගැටි සාවිය[නා.] කෑම බීම හිඟ කාලය.
දුගැති, දුගැත්[වි.] දිළිඳු; දුප්පත්.
දුගි, දුගී[වි.] දුකට පත් වූ; දිළිඳු; දුප්පත්.
දුගී නීතිය(පාරිභා.) [නා.] දිළින්දන්ට ආධාර කිරීමේ නීතිය; මහජන මුදලින් දුගියන් නඩත්තු කිරීම පිළිබඳ නීතිය හෝ නීති මාලාව ( =the poor law)
දුගුණ[නා.ප්‍ර.] නරක චරිත ලක්ෂණ; නොමනා ගති; දුර්ගුණ.
දුගේ දෙනවා[ක්‍රි.] පහර දෙනවා; ගුටිබැට දෙනවා.
දුච්ඡන්න[වි.] මැනවින් සෙවිලි නොකෙරුණු; හොඳින් නොවැසුණු.
දුජ්ජර[නා.ප්‍ර.] දිරවීමට අමාරු දේ; දුක සේ දිරවිය යුක්ත.
දුජුල[වි.] බබළන; දිලෙන.
දුට, දුටු1. [නා.ප්‍ර.] දක්නා ලද දෙය; දුටු දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] අමිත්‍රයා; සතුරා.
දුටහට1. [ක්‍රි.වි.] දුටු පමණින්. 2. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] ඕනෑවට එපාවටත නොසැලකිල්ලෙන්. 3. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] විටින් විට; ඉඳහිට. 4. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] හිතුවක්කාර ලෙස. 5. (කථා.) [ක්‍රි.වි.] ප්‍රයෝජනයක් නොගෙන; පාළුවට.
දුට්ඨුල්ල[වි.] (විනය.) ක්ලේශ භරිත; අසභ්‍ය. [නා.ප්‍ර.] වරදට හිත වුව; වරදට පොළඹවන්න.
දුටු1. [වි.] නපුරු; කෙලෙසුණු. 2. [වි.] අකීකරු; දුෂ්ට.
දුටු ගස්වනවා[ක්‍රි.] ඉදිරියේ පෙනී සිටින්නට සලස්වනවා.
දුටු දෙවියෝ[නා.බහු.] මවුපියෝ; දෙගුරුහු.
දුටුදැමිය[නා.] පවත්නා ආත්ම භාවය; පුද්ගලයකු ගත කරන වර්තමාන ජීවිතය.
දුටුපාඩු[වි.] මරණයක් සිදු වූ.
දුටුවන(පාරිභා.) [වි.] දුටු ගමන් ම; කලින් දැනුම් දීමකින් තොර ව; දුටු වහා ම ක්‍රියාත්මක වන (=at sight)
දුණු, දුනු1. [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයාගෙන් නිකුත් වන රශ්මිය; සඳරැස්. 2. [නා.ප්‍ර.] මහල්ලා; වෘද්ධයා. [වි.] මහලු; වෘද්ධ; දිරාපත් වූ; ජරාවට පත්; වැරහැලි වූ; ජීර්ණ.
දුත[වි.] ඉක්මන්; වේගවත්; ඉක්මන් ගමන් ඇති. [නා.] සුරා සූදු බහු ස්ත්‍රී සේවන ආදියට ඇබ්බැහි වූ තැනැත්තා; ධූර්තයා.
දුත්තිකථා[නා.ප්‍ර.] ධූර්තයන් පිළිබඳ කථා.
දුතිය[වි.] දෙවැනි; ද්විතීය.
දුතියිකාව1. [නා.] බිරිඳ; භාර්යාව. 2. [නා.] දෙවැන්නිය; කැටුව යන තැනැත්තිය; යෙහෙළිය.
දුතිරිය[වි.] එතෙර වීමට අමාරු; තරණය කිරීමට අපහසු; දුෂ්කර.
දුදනා[නා.] යහපත් ගුණ නැති තැනැත්තා; අසත්පුරුෂයා; දුර්ජනයා; දුෂ්ටයා.
දුදසුන්[වි.] මහත් වෑයමෙන් ලබාගත යුතු දැක්මක් ඇති; ආයාසයෙන් දැකිය යුතු; දුරවබෝධ වූ.
දුදැති[වි.] දැනගැනීම දුෂ්කර; අවබෝධයට අසීරු.
දුදිටු[නා.ප්‍ර.] මිසදිටු; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය; සාවද්‍ය දර්ශනය.
දුදින, දුද්දින[නා.] අහස වලාකුළින් වැසුණු දවස; වැලලි දිනය; දුර්දිනය.
දුදු[නා.ප්‍ර.] කිරි.
දුදුළ[නා.] අසීරුවෙන් යා යුතු දුෂ්කර මාර්ගය; දුර්ග මාර්ගය.
දුන්[වි.] උපන්නා වූ; ජනිත වූ. [ක්‍රි.] ආලේප කළ; තැවරූ
දුන්කලප්[නා.ප්‍ර.] දුනු ඊතල කොපුව; හියොවුර.
දුන්න1. [නා.] ඊතල යොදා විදීම පිණිස භාවිත කරන ආයුධයක්. 2. [නා.] ඔරලෝසු ආදියෙහි යාන්ත්‍රික ක්‍රියාකාරිත්වය හැසිරවීමට දරණු ගසා සවි කොට තිබෙන තුනී වානේ පටිය. 3. [නා.] පීඩනය අනු ව තෙරපීමට ද යළි දිග හැරීමට ද හැකි වන සේ ගසාගත් වානේ කම්බිය හෝ පටිය. 4. [නා.] පුරාණයේ භාවිත වූ දිග මනින මිම්මක්. 5. [නා.] දුන් දෙය; දෙන ලද්ද.
දුන්වත්[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) දෙන ලද වස්ත්‍රය හෝ වස්තුව ඇත්තා; බමුණා.
දුනු1. [වි.] තෙත් වූ; තෙමුණු; දිය සහිත. 2. [වි.] තියුණු; තීක්ෂ්ණ. 1. [නා.ප්‍ර.] දුන්න. 2. [නා.ප්‍ර.] සඳරැස්; චන්ද්‍රකාන්තිය.
දුනු අටවනවා[ක්‍රි.] දුනු දියෙහි ඊතලය රඳවා විදීමට සැරසෙනවා; දුන්න මානනවා.
දුනු අදිනවා[ක්‍රි.] ඊතලය ඉලක්කය කරා වේගයෙන් යන ලෙසට දුන්නෙහි ලණුව තමා වෙතට අදිනවා; දුනුදිය අදිනවා.
දුනු කරත්තය(කථා.) [නා.] අලවංගුවත් තට්ටුවත් අතර දුනු යොදා රෝද දෙකක් සහිත ව තැනුවා වූ ද, එක් ගොනකුට පමණක් ඇද ගෙන යා හැකි වූ ද කුඩා වාහනය.
දුනු කොළය[නා.] වාහනවල තට්ටුවත් අලවංගුවත් අතර සවි කරන දුන්නක් සෑදීම සඳහා ගැනෙන එකිනෙකට කුඩා වූ වානේ පත්‍ර කිහිපය (=leaf spring).
දුනු තරාදිය(පාරිභා.) [නා.] දුන්නක ආතතියේ උපයෝගිත්වයෙන් බර කිරන තරාදියක්; දුනු බැලන්සය (=spring balance).
දුනු දිය1. [නා.] දුන්න ඇද බැඳ තිබෙන ලණුව; දුනු දණ්ඩ දෙකෙළවර සම්බන්ධ කරන රැහැන. 2. (පාරිභා.) [නා.] ලාක්ෂා කර්මාන්ත ප්‍රමුඛ ඇතැම් හස්ත කර්මාන්තවලදී හරස් කඳ කරකැවීම පිණිස යොදාගන්නා දුන්නක් වැනි උපකරණයෙහි හරස් ලණුව (=bow string).
දුනු බොක්ක(පාරිභා.) [නා.] මුහුදක හෝ ගඟක දුන්නක හැඩයෙන් වක් ව පිහිටි ඉවුර (=bight).
දුනු බොත්තම(පාරිභා.) [නා.] තද කොට අත්හැරිය කල්හි තද වන බොත්තම (=spring stud).
දුනු වානේ(පාරිභා.) [නා.] දුනුවලට අවශ්‍ය දැඩි ගතියත් ශක්තියක් ලබා දෙන අයුරින් පදම් කළ හැකි කාබන් හෝ මිශ්‍ර ලෝහ අඩු වානේ.
දුනුකාරයා1. (කථා.) [නා.] දුන්නෙන් විදින්නා; ධනුර්ධරයා. 2. [නා.] දුනු හමුදාවට අයත් තැනැත්තා; දුනු හේවා භටයා. 3. [නා.] දුනු සාදන්නා; ධනු කාර්මිකයා.
දුනුදිය නඟනවා[ක්‍රි.] විදින්නට සැරසී දුන්නෙහි ලණුව අදිනවා.
දුනුදිය පොළනවා[ක්‍රි.] (ඊය රඳවා) දුණු රැහැන පස්සට වේගයෙන් අදිනවා; දුන්න තැත් කවනවා.
දුනුසර[නා.ප්‍ර.] දුන්නට යොදන හීය; විදීම සඳහා දුන්නට යෙදූ ඊතලය.
දුපත[නා.] ගමන් කිරීමට අපහසු පාර; දුර්ග මාර්ගය.
දුපනය[නා.] දුම්වැවූ දෙය; බැදුම.
දුප්‍රාඥ[වි.] මෝඩ; අඥාන.
දුබගය[නා.] අවාසනාව; දුර්භාග්‍යය.
දුබල[වි.] සවිය අඩු; බලය අඩු; දුර්වල.
දුබා[නා.ප්‍ර.] භාග දෙක; ද්විභාගය.
දුබැසි[වි.] අයහපත් වදන් ඇති; නො මනා කියුම් කියන; දුර්භාෂිත.
දුබික්[නා.ප්‍ර.] භික්ෂා හෙවත් ආහාර දුර්ලභත්වය; දුර්භික්ෂය.
දුබුක්, දුඹුක්(කථා.) [වි.] ඉදීගෙන එන; ඉදෙන්නට පටන් ගත්.
දුබුල්[වි.] දුර්වල; අසරණ; දුබල.
දුම1. [නා.] යමක් ගිනිගැනීමේදී එයින් නැගෙන අඳුරු පැහැගත් උණුසුම් වායුව; ධූමය. 2. [නා.] යම් ද්‍රවයක් රත්වීමේ දී පිටකරන වාෂ්පය. 3. [නා.] නාගයා විසින් පිට කරනු ලබන හුස්ම; විෂ ධූමය. 4. [නා.] ගස; වෘක්ෂය; ද්‍රැමය. 5. [නා.] (මුළුතැන්ගෙයි හැළි වළං ආදිය තැබීම සඳහාත්, යම් යම් ආහාර ද්‍රව්‍ය තෙතමනය නොවැදී තබා ගැනීම සඳහාත්) ලිපට උඩින් තනා ඇති මැස්ස. 6. [නා.] දුම්පාට.
දුමග[නා.ප්‍ර.] දුර්ග මාර්ගය; දුෂ්කර මාර්ගය.
දුමත[නා.ප්‍ර.] වැරදි අදහස; දුර්මතය.
දුමන1. [නා.ප්‍ර.] නපුරු සිත. 2. [නා.ප්‍ර.] දොම්නස; අසන්තෝෂය.
දුමනවා1. [ක්‍රි.] දුම් ගස්සනවා; දුම් විහිදුවනවා; දුම් දමනවා. 2. [ක්‍රි.] (තෙලෙන්) බඳිනවා; තෙම්පරාදු කරනවා.
දුමරජ, දුමරද[නා.] ද්‍රැමරාජයා; ශ්‍රී මහ බෝධි වෘක්ෂය.
දුමරිළු[නා.ප්‍ර.] ගස් සමූහය; වෘක්ෂ පඞ්ක්තිය.
දුම් අල්ලනවා[ක්‍රි.] විෂබීජ බැක්ටීරියා කෘමිවර්ග ආදින් නැසීම සඳහා දුම් ගසනවා; මන්ත්‍ර ජීවම් කිරිම සඳහා දුම් දෙනවා; සුවඳ වර්ග දැමූ දුම් අල්ලනවා.
දුම් උදුන[නා.] අමු කොළ වියළා සකස් කර ගැනීම සඳහා පාවිච්චි කරන උදුන.
දුම් උරනවා1. [ක්‍රි.] ඖෂධ ආදිය දහනය වීමෙන් නඟින දුම (රෝග ප්‍රතිකාරයක් වශයෙන්) නාසයෙන් ඇතුළට ඇද ගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] සිගරට්, සුරුට්ටු ආදිය උරනවා; දුම් බොනවා.
දුම් කඩතිරය(පාරිභා.) [නා.] යුද කටයුතු අන්‍යයන්ට නොපා සඟවා තැබීම සඳහා නිකුත් කරන දුමානය (=smoke screen).
දුම් කවුළුව[නා.] මුළුතැන් ගෙවල දුම් පිටවීම සඳහා තනා ඇති කවුළුව.
දුම් කූඩුව[නා.] රසායනික පරීක්ෂණ කිරීම සඳහා පාවිච්චි කරන ඇතැම් (විෂ සහිත හෝ දුර්ගන්ධයෙන් යුත්) දුම් වාෂ්ප ආදිය පිට කිරීමට ඉවහල් වන වීදුරු කුටිය; දුම් කොටුව.
දුම් කොටුව1. [නා.] දුම් කූඩුව. 2. (කථා., දකුණු) [නා.] වී ආදිය තැන්පත් කර තැබීම සඳහා කුස්සියේ දුමට ඉහළින් කොටු කර සාදන මැස්ස.
දුම් ගසනවා, දුම් ගහනවා1. [ක්‍රි.] දුම පිටවෙනවා; දුමාරය නිකුත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (රබර් ෂීට් වේලීමට ද සීතලය, සන්නිය ආදිය වැළැක්වීමට ද, යමක තෙතමනය සිඳවා වියළීමට ද, කෙසෙල්කැන් ආදිය ඉදවීමට ද) දුම් අල්ලනවා; දුම් වද්දනවා; දුම් ගස්සනවා.
දුම් ගාල1. [නා.] දුම් ගස් වගා කළ ගොවිපළ. 2. (කථා.) [නා.] දුම්කොළ වේලන ස්ථානය.
දුම් ගෙය, දුම් ගේ[නා.] රබර් රොටි වේලීම සඳහා දුම් ගස්වන ගෙය.
දුම් නළය1. [නා.] (ඖෂධ වර්ග දැවීමෙන් නැඟෙන) දුමාරය ඉරීමට පාවිච්චි කරන නළය; දුම්පයිප්පය. 2. [නා.] කර්මාන්තශාලා ආදියේ දුම් පිටවීමට තනා ඇති උපකරණය.
දුම් නැව[නා.] වාෂ්ප බලයෙන් යාත්‍රා කරන නැව.
දුම් පයිප්පය(කථා.) [නා.] දුම්බීම සඳහා පාවිච්චි කරන දුම්බට විශේෂය; දුම්නළය; පයිප්පය.
දුම් පිඹිනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] දුම් වැදීමට සලස්වනවා; කෙසෙල්කැන් ආදි පලතුරු වර්ග ඉදවීම සඳහා නොගැඹුරු වළක දමා වසා දුම් ගස්සනවා. 2. [ක්‍රි.] මී, බඹර කැඩීමේදී මැස්සන් පලවා හැරීම සඳහා දුමාරය වද්දනවා. 3. [ක්‍රි.] තුවාල ආදියට ඖෂධ වර්ග දැවීමෙන් නැගෙන දුමාරය වැදීමට සලස්වනවා.
දුම් පූජාසනය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සුවඳ දුම් පූජාව තැන්පත් කරන අල්තාරය.
දුම් පෙට්ටිය[නා.] දුම්කූඩුව.
දුම් බොනවා1. [ක්‍රි.] දුම් උරනවා; ප්‍රතිකාරයක් වශයෙන් ඖෂධ වර්ග දැවීමෙන් නැගෙන දුම් උරනවා. 2. [ක්‍රි.] සුරුට්ටු, සිගරට්, පයිප්ප ආදියෙහි දුම්කොළ දැවීමෙන් නැගෙන දුම් උරනවා; දුම්පානය කරනවා.
දුම්කෙහෙලි1. [නා.ප්‍ර.] උඩට නඟින ගින්න; ගිනිදළුව. 2. [නා.ප්‍ර.] ධූමකේතුව; වල්ගාතරුව.
දුම්මල1. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ගස්වලින් ලබාගන්නා ලාටු වැනි ඇලෙන සුළු ඝන ද්‍රව්‍යයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ගස් වර්ග මඩ සහිත පසට යට වී බොහෝ කලක් ගත වීමේ දී දිරාපත් වීමෙන් සෑදෙන ගිනිගන්නාසුලු ඝන භංගුර ද්‍රව්‍යයක්; බිම්දුම්මල; රෙසින වර්ගයක්.
දුම්මල ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යක් තොවිල්වලදී දැල්වෙන පන්දමට දුම්මල ගහනවා.
දුම්මැස්ස, දුංමැස්ස1. [නා.] ළිපට උඩින් බඳින මැස්ස; දුම. 2. [නා.] යටින් ගිනිගසා කොප්පරා ආදිය වියළා ගැනීම සඳහා තනා ඇති මැස්ස.
දුම්මේධයා[නා.] මෝඩයා; අඥානයා.
දුම්රිය[නා.ප්‍ර.] වානේ පීලි මත යම් බල ශක්තියක ආධාරයෙන් දුවන වාහන විශේෂය; ධූම රථය; කෝච්චිය; රේල්ලුව.
දුම්රිය අංගණය[නා.] දුම්රිය ඇංජින් හා රිය මැදිරි ආරක්ෂාවත් අලුත්වැඩියාවත් සඳහා තැබීමට වෙන් කරනු ලබන භූමිභාගය.
දුම්රියපළ, දුම්රියපොළ[නා.] දුම්රිය නවත්වන ස්ථානය; දුම්රිය ස්ථානය; ස්ටේසම.
දුම්රොන්1. [නා.ප්‍ර.] වැහිවලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; අග්නිය.
දුම්වැටිය1. [නා.] (කරකැවෙමින් නඟින පාවෙන) දුම්රොටුව; දුම්රොද. 2. [නා.] දුම්පානය පිණිස දුම්කොළ යොදා ඔතා දිගටි ආකාරයට සකසා ගත් සුරුට්ටු, සිගරට් ආදිය.
දුම්සුඹුළු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] දුම්මැසි, පෝරණු ආදි තැන්වල බැඳෙන හෝ බැඳී ඇති දුම් කැදලි.
දුමානය[නා.] නඟින හෝ නංවන දුම; දුමාරය.
දුමාර ගහනවා[ක්‍රි.] විෂ හරිනු පිණිස බෙහෙත් දුම් ගහනවා; ධූමනය කරනවා (=fumigation).
දුමාරය1. [නා.] දුමට හුරු ගතිය; දුම් ගතිය. 2. [නා.] දුම; ධූමය. 3. [නා.] හුමාලය; වාෂ්පය.
දුමින්ද1. [නා.ප්‍ර.] (සුරලොව ඇතැයි සැලකෙන) සිතු පැතු දේ දෙන වෘක්ෂය; කල්ප වෘක්ෂය, දුමිඳු. 2. [නා.ප්‍ර.] මහබෝසතුන් බුදු වීමේ දී පිට දුන් වෘක්ෂරාජයා. 3. [නා.ප්‍ර.] ලංකාවට වැඩමවනු ලැබූ දැනට අනුරාධපුරයෙහි වැඩවසන ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ.
දුමිඳු[නා.ප්‍ර.] දුමින්ද.
දුමුක්1. [වි.] මහත් සේ කැලැඹුණු; දොම්නස් බවට පත්. 2. [වි.] බාගෙට ඉදුණු; ඉදීමට ළං වුණු.
දුමුව[වි.] දුර්මුඛ වූ; කනස්සල්ලට පත්.
දුමොළොසුව[නා.] දුම් ගැස්වීම සඳහා අඟුරු දැමීමට භාවිත කරන මිටක් සහිත බඳුන් විශේෂය; අඟුරු කබල; දුම්කබල.
දුඹුටු[නා.] (කථා.) දුම නිසා දුම් මැස්සේ ඇතිවන කළු පැහැති ද්‍රව්‍යය.
දුඹුරු[නා.ප්‍ර.] රතු හා කළු මිශ්‍ර පාට; දුම් පාට.
දුඹුලු, දුඹුල්, දුඹුළු[වි.] දැවුණු; දුම් ගැන්වූ; පිළිස්සූ. 1. [නා.ප්‍ර.] දුම් වැදීම නිසා හටගන්නා වැදලි; දුම් සුඹුලු. 2. [නා.ප්‍ර.] දුම; ධූමය.
දුඹුළොසු, දුඹොළොසු[නා.ප්‍ර.] අගුරු කබල; දුමළොසුව.
දුර1. [නා.ප්‍ර.] ඈත; එපිට; දුරබැහැර. 2. [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි ස්ථාන දෙකක් හෝ වස්තු දෙකක් අතර පරතරය; දිග ප්‍රමාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] තූර්යවාදකයා.
දුර ගෙවනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] කිසියම් දුර ප්‍රමාණයක් පසු කරනවා 2. [ක්‍රි.] ඉවතලනවා; දුරලනවා.
දුර දකිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඈතට කල්පනා කරනවා; අනාගතය දකිනවා.
දුර නිදානය, දූරේ නිදානය1. [නා.] දීපංකර පාදමූලයෙහි සිට ගෞතම බෝසතුන්ගේ තුසිත දෙව්ලොව උපත දක්වා කාල සීමාව. 2. [නා.] රෝගයක දුර හේතුව; ශරීරගත රෝග බීජයක් වර්ධනයට ආධාර වන අපථ්‍ය ආහාර ආදි දුර කාරණය.
දුර හරිනවා[ක්‍රි.] දුරු කරනවා; ඈත් කරනවා.
දුරකතර[නා.ප්‍ර.] ඉතා ඈත ප්‍රදේශය; දුරබැහැර.
දුරකථනය, දූරකථනය[නා.] එක් ස්ථානයක සිට තවත් ස්ථානයක සිටි අයකුට කථා කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණය; ටෙලිපෝනය.
දුරතික්‍රමය[නා.] ජයගැනීමට අමාරු බව; ඉක්මවිය නොහැකි බව; පසු කොට ගෙවා යෑමට බැරි බව.
දුරදක්නය[නා.] දුර බැලීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක නාමය; එළිමහනෙහි දී භාවිත කිරීම සඳහා ගෙන යා හැකි ලෙන්ස දෙකකින් යුත් දූරදර්ශකයක්.
දුරදිග පෙනෙනවා[ක්‍රි.] ඉදිරියට සිදු වන දේ කල් තබා දකිනවා; අනාගත ප්‍රතිඵල ගැන දැන ගන්නවා.
දුරදිග යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යම් කිසි කටයුත්තක් බැරෑරුම් තත්ත්වයකට පත් වෙනවා; නරක අතට හැරෙනවා.
දුරදිගදක්නා[වි.] ඈත පෙනෙන; අනාගතය දකින.
දුරධිගම1. [වි.] පැමිණීමට අමාරු; නොපැමිණිය හැකි; යා නොහැකි. 2. [වි.] වටහා ගැනීමට අමාරු; අවබෝධයට අපහසු; දත නොහැකි.
දුරනුබෝධ[වි.] වටහා ගැනීමට අමාරු.
දුරනුවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] සමාජයට නොගැළපීම. (=maladjustment).
දුරනුවර්තිත(පාරිභා.) [වි.] වෙනත් ස්ථානයකට හෝ කාලගුණයකට හෝ ඔරොත්තු දෙන ශාරීරික විපර්යාසය සිදු නොවුණු (=ill- adapted).
දුරපතර(පාරිභා.) [වි.] කඩින්කඩ විශාල ප්‍රදේශයක පැතිර ඇති; විකීර්ණ (=sporadic).
දුරපවාදය[නා.] නින්දාලාපය; දොස් දැකීම.
දුරඵල[නා.ප්‍ර.] කල් පසු වී ලැබෙන ප්‍රතිඵලය; කලකින් සිදුවන විපාකය.
දුරබත්[නා.ප්‍ර.] (විනය.) සාංඝික ව හෝ පෞද්ගලික ව හෝ මහා සංඝයාට නිතිපතා දෙන දානය; සංඝයාට කැප යයි සඳහන් වන තුදුස් බතින් එකක්.
දුරබැහැර[නා.ප්‍ර.] බොහෝ ඈත.
දුරලනවා1. [ක්‍රි.] ඈතට දමනවා; ඉවත් කරනවා; අත්හැර දමනවා. 2. [ක්‍රි.] රෝග උපද්‍රව ආදිය නැති කරනවා.
දුරවබෝධය[නා.] පහසුවෙන් නොතේරෙන බව; අමාරුවෙන් වටහා ගත යුතු බව.
දුරස් කරනවා[ක්‍රි.] ඈත් කරනවා; ඈත් ව තබනවා.
දුරස්තර[වි.] වඩා දුර වූ; දුරතර; වඩා ඈත් වූ.
දුර්ග මාර්ගය[නා.] ගමන් කිරීමට දුෂ්කර වූ මඟ; දුක සේ යා යුතු කාන්තාර, ගිරි, වන, ජල ආදිය ඔස්සේ වැටුණු මඟ.
දුර්ගත[වි.] දුකට පත්; දුප්පත්; දුඃඛිත.
දුර්ගතිගාමී[වි.] දුගතියට යනසුලු; අපාගත වන.
දුර්ගතිය[නා.] දුගතිය; නිරය.
දුර්ගන්ධ[නා.ප්‍ර.] දුගඳ.
දුර්ගම1. [වි.] ගමන් කිරීමට අපහසු; යෑමට දුෂ්කර. 2. [වි.] අවබෝධයට දුෂ්කර; තේරුම් ගැනීමට අපහසු.
දුර්ගය1. [නා.] යෑමට අමාරු තැන; දුක සේ ගමන් කළ යුතු තැන. 2. [නා.] (පැරණි) රාජ්‍යයකට අයත් විය යුතු අංශවලින් එකක් වන බලකොටුව.
දුර්ගුණ[නා.ප්‍ර.] නරක ගතිගුණ; දුෂ්ට ගති.
දුර්ඝට1. [වි.] ගැටලු සහිත; දුරවබෝධ. 2. [වි.] කළ නොහැකි; එක් කරන්ට අපහසු.
දුර්ජනයා[නා.] අසත්පුරුෂයා; නපුරු ගති ඇත්තා; දුදනා.
දුර්ජය[වි.] ජය ගැනීම දුෂ්කර; දිනීමට අපහසු.
දුර්ජර[වි.] දිරවීමට අපහසු; දිරවාගත නොගෙන.
දුර්දම[වි.] හික්මවීමට දුෂ්කර වූ; දමනය කිරීමට අපහසු.
දුර්දර්ශ1. [වි.] බැලීමට අමාරු; දැකීමට අපහසු. 2. [වි.] අවබෝධ කරගැනීමට අපහසු.
දුර්දර්ශක1. [වි.] පෙනීම අඩු වූ. 2. [වි.] නපුරු බැල්මක් ඇති; නරක පෙනුමකින් යුතු.
දුර්දර්ශන[වි.] අවලක්ෂණ වූ; විරූපී.
දුර්දාන්ත[වි.] දමනය නුවූ; හික්මවීමට අපහසු; නොහික්මුණු.
දුර්දින[නා.ප්‍ර.] නොපායන මනා ලෙස හිරු දින; වැසිබර වලාකුළින් වැසුණු අඳුරු දවස.
දුර්ධර[වි.] දැරීම දුෂ්කර; නඩත්තුව අසීරු; ඉසිලීම පහසු නැති.
දුර්නිරීක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] වැරදි ලෙස බැලීම; හරි හැටි නොබැලීම (=malobservation).
දුර්නිවාර[වි.] වැළකීම දුෂ්කර; පහසුවෙන් වළක්වාලිය නොහෙන.
දුර්නිවිෂ්ට[වි.] මනා සේ තැන්පත් නොකරන ලද; මනා සේ නොරක්නා ලද.
දුර්බල[වි.] සවිශක්තිය පිරිහුණු; බලයෙන් හීන; දුබල
දුර්බෝධය[නා.] වටහා ගත නොහැකිකම; අනවබෝධය.
දුර්භක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] අමාරුවෙන් ආහාර ගැනීම; ගිලින්නට ඇති අමාරුව (=dysphagia).
දුර්භග[වි.] නිසරු; අවාසනාවන්ත; නිශ්‍රිත
දුර්භරණය[නා.] අමාරුවෙන් පෝෂණය කිරීම.
දුර්භාග්‍ය[වි.] අවාසනාවන්ත; අභාග්‍යසම්පන්න.
දුර්භාෂිත[වි.] නොමනා ලෙස කියන ලද; නපුරු ලෙස පැවසූ. 1. [නා.ප්‍ර.] නපුරු වචන. 2. [නා.ප්‍ර.] විනයාගත වූ අල්ප සාවද්‍ය ඇවැත් වෙසෙසක්.
දුර්භික්ෂය[නා.] කෑම්බීම් නැති වී යෑම; උග්‍ර වූ ආහාර හිඟය; සාගතය.
දුර්භෝජනය[නා.] අයහපත් ආහාරය; දුකසේ ගන්නා බොජුන.
දුර්මතය[නා.] වැරදි සිතුවිල්ල; සදොස් අදහස.
දුර්මුඛ[වි.] අසතුටු මුහුණක් ඇති; කලකිරුණු; උකටලී බවට පත්.
දුර්මුඛ කරනවා[ක්‍රි.] (කථා.) නිහඬ කරනවා; පරාජිත බවට පත් කරනවා.
දුර්මුඛය1. [නා.] වස් දොස් ඇති කට; දුර්භාෂිත නඟන මුව. 2. [නා.] විරූපී මුහුණ; අප්‍රියකර මුව.
දුර්මුඛයා[නා.] නොපහන් මුහුණක් ඇත්තා; කලකිරුණු පුද්ගලයා.
දුර්මේධ[වි.] මෝඩ; අඥාන.
දුර්ලක්ෂ්‍ය[වි.] ලක් කර ගැනීමට අමාරු; එල්ල කර ගැනීමට අපහසු; දැකීමට දුෂ්කර වූ.
දුර්ලඞ්ඝ්‍ය[වි.] ඉක්මවීම අපහසු.
දුර්ලබ්ධිය[නා.] වැරදි විශ්වාසය; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය.
දුර්ලභ[වි.] ලබා ගැනීමට අමාරු; සපයා ගැනීමට දුෂ්කර; හිඟ; විරල.
දුර්වචයා[නා.] අවවාද නොපිළිගන්නා තැනැත්තා; අකීකරු තැනැත්තා.
දුර්වල[වි.] ශක්තිය අඩු; බෙලහීන; දුඹුල්.
දුර්වල ස්කන්ධ[නා.ප්‍ර.] (තනි ව නැගී සිටීමේ) ශක්තිය නැති කඳ; (වැල් ආදියේ) දුබල කඳ.
දුර්වාර[වි.] වැළැක්වීමට අපහසු.
දුර්විඥෙය[වි.] අවබෝධ කර ගැනීමට දුෂ්කර.
දුර්විනීත[වි.] නොහික්මුණු; චපල.
දුර්විපාක[නා.ප්‍ර.] අයහපත් ප්‍රතිඵල.
දුර්වෘත්තිය[නා.] අයහපත් රැකියාව; ධාර්මික නොවන රක්ෂාව.
දුරාඛ්‍යාත[දුර්+ආඛ්‍යාත] [වි.] නපුරු කොට කියූ.
දුරාචාරය1. [නා.] සම්මත ආචාර ධර්මයට විරුද්ධ වූ හැසිරීම; අයහපත් පැවැත්ම; අනාචාරය. 2. [නා.] කාමයෙහි වැරදි ලෙස හැසිරීම; පරපුරුෂ සේවනය හෝ පරස්ත්‍රී සේවනය.
දුරාචාරී[නා.ප්‍ර.] නපුරු පැවැතුම් ඇති; අශිෂ්ට.
දුරාත්ම[වි.] නරක අදහස් ඇති; දුෂ්ට සිත් ඇති.
දුරාමර්ශය[නා.] අකැප ස්පර්ශය; අයෝග්‍ය ඇල්ලීම හෝ ස්පර්ශය.
දුරාරාධ[වි.] සතුටු කළ නොහැකි; අතෘප්තිකර.
දුරාරෝහ[වි.] නැඟීමට අපහසු; අමාරුවෙන් නැගිය යුතු.
දුරාලාපය[නා.] නින්දා සහගත කියමන; දුෂ්ට ප්‍රකාශය.
දුරාවිෂ්ට[වි.] රෝග බෝකරන ජීවීන් පිවිසි; විෂබීජවලට ගොදුරු වූ; රෝග බීජ සහිත.
දුරාශය[වි.] දුෂ්ට අදහස් ඇති.
දුරාසද[වි.] ළං විය නොහැකි; එළඹීමට දුෂ්කර.
දුරු1. [නා.ප්‍ර.] පොළොව; පෘථිවිය; දෙරණ. 2. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාරය; කතර; දුර්ග මාර්ගය. 3. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රත්‍යක්ෂ දෙය. 4. [නා.ප්‍ර.] කුළුබඩු වර්ගයක්. [වි.] දුරින් පිහිටි; ඈත.
දුරු වෙනවා[ක්‍රි.] ඈත් වෙනවා; දූරීභූත වෙනවා.
දුරුකතර[නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ වූ ද දුෂ්කර වූ ද ගමන් මාර්ගය; බොහෝ දුරබැහැර.
දුරුක්තය[නා.] වැරදි කියමන; නොමනා ප්‍රකාශය; දුර්භාෂිතය.
දුරුච්චාර්ය[වි.] උච්චාරණය කිරීමට අපහසු.
දුරුචිය[නා.] භෝජනයෙහි ඇල්ම අඩුකම; අරුචිය.
දුරුණු[නා.ප්‍ර.] දිරාගිය සිරුරක් ඇත්තා; මහල්ලා.
දුරුත්ත[වි.] නපුරු ලෙස කියන ලද. [නා.] දුරුතු මාසය.
දුරුතු1. [නා.ප්‍ර.] සිංහල මාස ක්‍රමයෙහි දස වැන්න; ජනවාරියෙහි අග භාගයත් පෙබරවාරියෙහි මුල් භාගයත් ඇතුළත් චන්ද්‍ර මාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] ධූර්තයා; දූ කෙළින්නා.
දුරුපත්තන් කරනවා[ක්‍රි.] එලවා දමනවා; පන්නා ගන්නවා; දුරු කරනවා.
දුරුපයෝග[දුර්+උපයෝග] [නා.ප්‍ර.] වැරදි ලෙස යෙදීම; නොමනා ලෙස පාවිච්චි කිරීම.
දුරුබා1. [නා.ප්‍ර.] දුර පෙදෙස; ඈත පළාත. 2. [නා.ප්‍ර.] දොහොත; ඇඳිලි බැඳි දෑත.
දුරුවන් කරනවා[ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා; ඈත් කරනවා.
දුරූප[දු+රූප] [වි.] නොමනා හැඩරුව ඇති; විරූපී.
දුල, දුලන, දුලු, දුලුනු, දුල්[වි.] දිලිසෙන; බබලන.
දුලද[නා.] වැරදි ඇදහීම; මිථ්‍යා විශ්වාසය; දුර්ලබ්ධිය.
දුලනවා1. [ක්‍රි.] දිලිසෙනවා; බබළනවා; ජ්වලිත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] දැල්වෙනවා.
දුලබ[වි.] ලබාගැනීමට අපහසු; දුක සේ ලැබ ගත යුතු; දුර්ලභ; හිඟ.
දුල්[නා.ප්‍ර.] පත්‍ර; කොළ.
දුලිළිපන්[වි.] වැරදි මඟට වැටුණු.
දුව1. [නා.] දූ; දුහිතෘව. 2. [නා.] දෙක; යුගල.
දුවත්[නා.ප්‍ර.] නපුරු මඟ; අයහපත් මාර්ගය.
දුවනවා1. [ක්‍රි.] දිවීමෙහි යෙදෙනවා; ධාවනය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තෙලෙන් බදිනවා; තෙම්පරාදු කරනවා; සුවඳ කවනවා.
දුවන්තල[නා.ප්‍ර.] උකුළු තලය; කටී පෙදෙස.
දුවර්ණ[වි.] කිලිටි පැහැයෙන් යුක්ත; දුර්වර්ණ වූ.
දුවරුවා[නා.] සූදු කෙළියෙහි යෙදෙන්නා.
දුවා නමනවා[නා.] තෙලෙන් සුවඳ කවනවා; තෙම්පරාදු කරනවා; ධූපනය කරනවා.
දුවාලිය[නා.ළ.] අසුන් දුවවන මණ්ඩලාකාර මාර්ගය; අශ්ව ධාවන පථය.
දුශ්[උ.] සංස්කෘතයෙන් තත්සම වූ වචන සමග සිංහලයෙහි තත්සම වශයෙන් දුෂ්ට, අයහපත්, වැරදි, නරක, අමාරු යන අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්.
දුශ්චරිතය[නා.] කය, වචනය, සිත යන තුන්දොරින් කෙරෙන නරක හැසිරීම; වැරදි පැවැත්ම; දුසිරිත; දුරාචාරය.
දුශ්චරිත්‍රාව[නා.] අයහපත් සිරිත් ඇත්තිය; නරක පැවැත්මෙන් යුත් කාන්තාව; දුරාචාරයෙහි හැසිරෙන්නිය.
දුශ්ශ්වසනය[නා.] දුක සේ හුස්ම ගැනීම හා හෙළීම; අපහසුවෙන් කරන ආශ්වාස-ප්‍රශ්වාස.
දුශ්ශ්‍රාධ්‍ය[වි.] ඇදහිය නොහැකි; අසම්භාවිත.
දුශ්ශීල1. [වි.] ශීලයෙහි නොපිහිටි; දුසිල්. 2. [වි.] වැරදි ලෙස හැසිරෙන; දුශ්චරිත ඇති.
දුශ්ශීල කරනවා[ක්‍රි.] නොමනා වැඩ කරනවා; නරක කටයුතු කරනවා.
දුෂ්කර[වි.] කිරීමට අපහසු; දුක සේ කළ යුතු; අසීරු; අමාරු.
දුෂ්කර ක්‍රියාව1. [නා.] බුද්ධ ඥානය පතා පිරීමට අමාරු ව්‍රතවල යෙදීම; බුද්ධත්වය පතා යෙදෙන අත්තකිලමථානුයෝගය. 2. [නා.] කිරීමට අමාරු කාර්යය; වෙහෙස ගෙන දෙන කාර්යය.
දුෂ්කාරය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) (චිත්ත පාරිශුද්ධිය පතා පුරන) දුෂ්කර ව්‍රතාදි කාර්යය.
දුෂ්කුලීන[වි.] පහත් කුලයට අයත්; අඩු ජන්මය ඇති.
දුෂ්කෘත[වි.] වැරදි ලෙස කළ; නොමනා අයුරින් කළ.
දුෂ්කෘතය1. [නා.] වැරදි සහගත කාර්යය; පව්කම. 2. [නා.] එනම් ආපත්තිය.
දුෂ්ට1. [වි.] නපුරු; අයහපත්; දරුණු. 2. [වි.] දොසින් යුත්; කිලිටි; දූෂිත. 3. [වි.] ද්වේෂයෙන් යුත්. 4. [වි.] නොහික්මුණු; අකීකරු.
දුෂ්ටක්ෂණය[නා.] පින් නොකළ හැකි අයහපත් කාලය.
දුෂ්ටාත්මය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) මිනිසුන්ට ආවේශ වන සේ සැලකෙන භූතාත්මය.
දුෂ්ටාධ්‍යාශය[නා.ප්‍ර.] නරක අදහස; නපුරු සිතිවිල්ල; අයහපත් අරමුණ.
දුෂ්ටාර්ථය1. [නා.] වැරදි කාරණය; අයහපත් අරුත; වැරදි අදහස. 2. [නා.] පද යෙදීමෙහි (ක්‍රියාකාරක පද සම්බන්ධ ආදියෙහි) වරදින් ලැබෙන ග්‍රාම්‍ය අර්ථය.
දුෂ්ටාලාප[නා.ප්‍ර.] වැරදි කතාබහ; නොමනා ආකාරයෙන් කරන කතාව.
දුෂ්ටාහාර[නා.ප්‍ර.] නුසුදුසු කෑමබීම.
දුෂ්පරිභෝගය[නා.] වැරදි ලෙස පාවිච්චි කිරීම; සාවද්‍ය පරිහරණය.
දුෂ්ප්‍රතිපත්තිය1. [නා.] වැරදි පිළිපැදීම; අයහපත් පැවැත්ම. 2. (දර්ශන.) [නා.] යමක් මුලින් වූ පිරිසිදු තත්ත්වයෙන් වෙනස් ව දූෂණය වීම.
දුෂ්ප්‍රතිපන්න[වි.] වැරදි පිළිවෙතට පැමිණි; අයහපත් පිළිපැදීම් ඇති.
දුෂ්ප්‍රාඥයා[නා.] අනුවණයා; සම්‍යක් දෘෂ්ටි නැත්තා.
දුෂ්ප්‍රාප්‍ය1. [වි.] දුක සේ ළං විය යුතු; අමාරුවෙන් පැමිණිය යුතු; දුර වූ. 2. [වි.] අයත් කර ගැනීමට අපහසු; ලබාගැනීමට අපහසු.
දුෂ්පාලනය[නා.] දුර්වල වූ පාලනය.
දුෂ්පාව[වි.] (ආහාර) දිරවීමට අපහසු.
දුෂ්පූර[වි.] තෘප්තිමත් කළ නොහැකි; සෑහීමට පත් කළ නොහැකි.
දුෂ්පෝෂණය1. [නා.] පෝෂණ ද්‍රව්‍ය ආහාර මගින් නොලැබීම නිසා සිරුරේ ඇති වන දුබලතාව; මන්දපෝෂණය. 2. [නා.] අයථා පෝෂණය.
දුෂ්ඵල[නා.ප්‍ර.] අනිෂ්ට විපාක; අයහපත් පල.
දුසන්නායක(පාරිභා.) [වි.] (වස්තුවක් දිගේ) තාපය ගමන් නොකරන; තාප සන්නයනයෙන් දුර්වල; කුසන්නායක (=bad conduct).
දුසඳ[නා.] උතුම් වූ දුහිතෘව.
දුසර[නා.ප්‍ර.] නොමනා හැසිරීම; වැරදි පැවැත්ම.
දුස්තර[වි.] එතෙර වීමට අපහසු; දුකසේ තරණය කටයුතු වූ; අමාරුවෙන් එතෙර විය යුතු.
දුස්සංගත(පාරිභා.) [වි.] එකඟතාවක් නැති; නොපෑහෙන; අසංගත (=discordant).
දුස්සංගමය(පාරිභා.) [නා.] එකමුතු බවෙන් තොරවීම (=discord).
දුස්සන්නද්ධ[වි.] ප්‍රමාණවත් මනා සන්නද්ධභාවයක් නැති; අවිබලයක් නැති.
දුස්සමාහිත දරුවා(පාරිභා.) [නා.] සමාජයට නොගැළපෙන අයුරින් හැදුණු ළමයා (=maladjusted child).
දුස්සයන[නා.ප්‍ර.] දුක සේ නිදීම.
දුස්සහ වෙනවා[ක්‍රි.] නොහැකි වෙනවා; ඉවසිය දුකසේ ඉවසනවා.
දුස්ස්‍රාවය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව ගලා යන ආකාරයක්; ද්‍රවයෙ අංශු නොනැවතී නිතර චලනය වන අතර එක් නිත්‍ය ලක්ෂ්‍යයක නිතර නියතයක් ව පැවැතීම (=viscous flow).
දුස්ස්‍රාවි, දුස්ස්‍රාවී[වි.] ගලා නොගොස් ඇලී පවත්නා; ඇලෙන සුලු; උකු; ඝන.
දුස්සාධ්‍ය1. [වි.] (නැවත) සකස් කළ නොහැකි. 2. [වි.] සනීප කළ නොහැකි; සුව කිරීමට අමාරු; අසාධ්‍ය.
දුස්සිත්[නා.ප්‍ර.] නරක සිත; දුෂ්‍ය වූ සිත.
දුස්සිරි[නා.ප්‍ර.] අයහපත් ගතිය; දුඃශ්‍රීය.
දුස්සීලය[නා.] පාප චේතනාව; වැරදි සිතිවිල්ල.
දුසිත[නා.] නරක සිත; නපුරු සිත.
දුසිම[නා.] ගිණුම් ප්‍රමාණයක්; කිසියම් දෙයකින් දොළොසක එකතුව; දොළහේ ගොඩ.
දුසිරිත[නා.] වැරදි හැසිරීම; දුශ්චරිතය; අකුසලය.
දුසිල්[වි.] දුසිරිතෙහි යෙදෙන; වැරදි හැසිරීම් ඇති; දුශ්ශීල.
දුහද[වි.] දූෂිත වූ සිත් ඇති; වෛරී වූ.
දුහදු[වි.] ඇදහිය නොහැකි; පිළි ගැනීමට අමාරු.
දුහිණි[නා.] දුවණි; දුව.
දුහිතෘ භාෂාව[නා.] භාෂාවකින් ප්‍රභව වී සකස් වුණු භාෂාව; මූල භාෂාවකින් වැඩී ගිය භාෂාව.
දුහිතෘ සෛලය(පාරිභා.) [නා.] සෛලයක් බෙදීමෙන් ඇති වන අලුත් සෛලය (=daughter cell).
දුහිතෘව[නා.] ගැහැණු දරුවා; දුව; දියණි.
දුහු1. [නා.ප්‍ර.] දුව; දූ; දියණි. 2. [නා.ප්‍ර.] සූදුව; සූදු කෙළිය; ද්‍යුත ක්‍රීඩාව. 3. [නා.ප්‍ර.] වෙවුලුම; ස්පන්දනය; මඳ සැලීම. 4. [නා.ප්‍ර.] මහල්ලා; වෘද්ධයා. 5. [නා.ප්‍ර.] සතුරා; වෛර කරන්නා; ද්‍රෝහියා. [වි.] අත් හළ; දුරැලූ; බැහැර කළ.
දුහුදු[නා.ප්‍ර.] සතුරා; පසමිතුරා.
දුහුන්[නා.ප්‍ර.] (සූපව්‍යංජන ආදිය) තෙම්පරාදු කිරිම; දුම් කැවීම; ධූපනය.
දුහුනා[නා.] (විද්‍යා ශාස්ත්‍ර ආදිය) ඉගෙනීම අලුතින් ආරම්භ කරන්නා; ආධුනිකයා; නවකයා.
දුහුල1. [නා.] සිහින් නූලෙන් වියන ලද තුනී වස්ත්‍රය; දූල; සිනිඳු වස්ත්‍රය. 2. [නා.] කොටු වැහැරියෙන් වියන ලද රෙද්ද; කොටු පිළිය.
දුහුල්[වි.] තුනී; සිනිඳු; මෘදු; සියුම්.
දුහුල්කඩ[නා.ප්‍ර.] දුහුල් වූ වස්ත්‍රය; ඉතා සිනිඳු වූ වස්ත්‍රය; දූල.
දුහුලි[නා.ප්‍ර.] දූලි; දූවිලි; ධූලි.
දුහුවිල්ල1. [නා.] සුළගේ පාවෙන තරමට සියුම් කැබලිවලට කැඩුණු පස් සහ වෙනත් ද්‍රව්‍ය අංශු; දූවිල්ල; රජස්. 2. [නා.] නැත්තටම නැති වී යන්නා වූ දෙය; නිෂ්ප්‍රයෝජන වන්නා වූ දෙය.
දුහෘද්‍යයා[නා.] පසමිතුරා; සතුරා.
දුළු, දුළුලු[නා.ප්‍ර.] ගෙතුණු ඉසකේ; හැඩපලු ගැසුණු ඉසකේ.
දුළුල්[වි.] නොමනා; නොසරුප්; අසභ්‍ය; අශ්ලීල. [නා.ප්‍ර.] ජටාව.
දුළුල්ලා1. [නා.] ගෙතුණු හිසකේ ජටාවක් මෙන් හිස දරන තාපසයා; ජටිලයා. 2. [නා.] ඊශ්වර; මහදෙවි.
දූ1. [නා.ප්‍ර.] දුවණිය; දුහිතෘව. 2. [නා.ප්‍ර.] දූතයා. 3. [නා.ප්‍ර.] දාදු කැටය; පස ඇටය; අක්ෂය. 4. [නා.ප්‍ර.] දාදු කැටය උපයෝගීකරගෙන කරන ක්‍රීඩා විශේෂය; දූකෙළිය; සූදුව. 5. [නා.ප්‍ර.] කුඩා දූපත.
දූ කෙළිය[නා.] දාදු කැට ගෙන තරගයට කෙරෙන සූදුව; ද්‍යුත ක්‍රීඩාව.
දූත1. [වි.] පණිවිඩ රැගෙන යන; පණිවිඩකාර. 2. [වි.] දුසිරිත්හි නිරත; අනාචාරයෙහි යෙදුණ.
දූත කර්මය1. [නා.] පණිවුඩ ගෙනයාමේ සහ ගෙනඒමේ කාර්යය; දූත කාර්යය; පණිවුඩ මෙහෙය. 2. (විනය.) [නා.] අයුතු ලෙස සිව්පසය සෙවීමේ ක්‍රමයන්ගෙන් එකක්; ගිහියන්ට පණිවුඩ ගෙනයාම් ආදියෙන් සිව්පසය සෙවීම.
දූත කාව්‍යය[නා.] දූතයකු අත යවන සන්දේශයක ස්වරූපයෙන් ලියවුණු කාව්‍ය ග්‍රන්ථය; සන්දේශ කාව්‍යය.
දූතයා1. [නා.] පණිවුඩකරුවා. 2. [නා.] චර පුරුෂයා; ඔත්තු සපයන්නා. 3. (දූත කාව්‍යයක) [නා.] සන්දේශය රැගෙන යන්නා; සන්දේශ භාරකයා.
දූතිකාව1. [නා.] තොරතුරු ගෙන යන තැනැත්තිය; පණිවුඩකාරිය. 2. [නා.] බිරිඳ; භාර්යාව.
දූදරු[නා.ප්‍ර.] දූවරු සහ පුත්තු; දරුමල්ලෝ.
දූපත[නා.] හාත්පසින් ජලයෙන් වට වූ ගොඩබිම; දිවයින; ද්වීපය.
දූපනය[නා.] දුම්දීම; ධූපනය; දුම.
දූපය[නා.] පූජා වශයෙන් අල්ලන සුවඳ දුම; ධූපය.
දූපෝරුව[නා.] දූ කෙළියෙහි දී උපයෝගී කරගන්නා ලෑල්ල; පසැට කෙළිය සඳහා ගන්නා පුවරුව.
දූමකේතුව[නා.] වල්ගා තරුව; දුම් කෙහෙලිය; ධූමකේතුව.
දූර[වි.] දුරින් පිහිටි; ඈත් වූ; ළං නොවූ.
දූර දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] දුර දක්නය; දුරේක්ෂය; දූර දර්ශක කන්නාඩිය.
දූර දෘෂ්ටිකත්වය(පාරිභා.) [නා.] ළඟ පිහිටි වස්තු පැහැදිලි ව නොපෙනීමෙන් හට ගන්නා දෘෂ්ටි දෝෂය; ළඟ නොපෙනෙන දුර පමණක් පෙනෙන රෝගය (=hypermetropia).
දූර ප්‍රකාශ කාචය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා ඈත තිබෙන වස්තුවල පිළිබිඹු ලබාගන්නා කාචය. (=telephoto lens).
දූර භණන සම්ප්‍රේෂකය(පාරිභා.) [නා.] දුරකථන පණිවිඩ යැවීමේ දී කථා කරන ශබ්ද විදුලි සංඥා බවට හරවා යවන උපකරණය (=telephone transmitter).
දූර භණනය(පාරිභා.) [නා.] දූරකථනය; ටෙලිෆෝනය.
දූර මානය(පාරිභා.) [නා.] (වොල්ටීයතාව, බලය) ආදි විද්‍යුත් ප්‍රමාණ දුර සිට මැනීමට භාවිත කරන උපකරණය.
දූර මුද්‍රකය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි යතුරු ලේඛන විශේෂයක්; දුරලේඛ උකහා ගන්නා යන්ත්‍රයකින් සමන්විත මෙම යන්ත්‍රයෙන් ලබන පණිවුඩ යතුරුලේඛන යන්ත්‍රයකින් මෙන් දිග කඩදාසියක සටහන් කෙරේ; ටෙලිප්‍රින්ටරය.
දූර ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ඈතින් වූ තිත; දුරින් පිහිටි තිත (=distant point).
දූර ලේඛය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි සංකේත බවට හැර වූ පණිවුඩ ක මගින් ඈත තැනකට යැවීමේ විදුලි පණිවුඩ හුවමාරු ක්‍රමය හෝ එම උපකරණ කට්ටලය.
දූර විදමන[නා.] ධනු ශිල්පයේ දහඅට වැදෑරුම් විදීමේ ක්‍රමවලින් එකක් වශයෙන් බොහෝ දුර සිට දුන්නෙන් විදීම.
දූරදර්ශි[වි.] ඉදිරිය බලා ක්‍රියා කරන; මතු කාලය ගැන සිතා ක්‍රියාකරන.
දූරප්‍රතිග්‍රාහක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දුර ඇති දේ දැනගැනීමට උපකාර වන (සමහර සතුන්ගේ) සංවේදනීය ස්නායු තුඩු.
දූරස්ථ[වි.] දුරින් පිහිටි; ඈතින් පිහිටි.
දූරස්ථ පාර්ශ්වය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) ඍජු සම්බන්ධයක් නැති පක්ෂය (=remote party).
දූරාතීතය[දූර+අතීතය] [නා.] ඈත අතීතය; ඉතා පැරණි කාලය.
දූරාන්තිකය1. [නා.] විහාර, ආරාම, දේවස්ථාන ආදි සුවිශේෂ ගොඩනැගිලිවල කෙළවර පිහිටි අර්ධ ගෝලාකාර හෝ පට්ටම් බහුල ගෘහ අංගය. 2. [නා.] ග්‍රහ වස්තුවක ආකර්ෂණ කේන්ද්‍රයේ සිට කක්ෂයේ ඉතා ම ළඟින් පිහිටි හෝ ඉතා ම දුරින් පිහිටි ලක්ෂ්‍යය (=apse).
දූරැස[නා.ප්‍ර.] දූත සමූහයා.
දූරිභූත[වි.] දුරු කළ ; දුරු කරන ලද; පහ වූ; ඉවත් වූ.
දූරීකරණය[නා.] දුරු කිරීම; ඉවත් කිරීම; පහ කිරීම.
දූරීභූත වෙනවා[ක්‍රි.] දුරු වෙනවා; පහ වෙනවා; ඉවත් වෙනවා.
දූරේක්ෂය[දූර+ඊක්ෂය] (පාරිභා.) [නා.] දුර බලන උපකරණය; දූරදර්ශකය; දුරදක්නය (=telescope).
දූල[නා.] සියුම් වස්ත්‍රය; දුහුල් ඇඳුම.
දූලඳ[නා.ප්‍ර.] දුවක වන තරුණ කාන්තාව.
දූලි කුණාටුව[නා.] වාතය පුරා වැලි සහ ධූලි නංවමින් හමන කුණාටුව; කාන්තාර හරහා හමන වේගවත් සුළඟින් දූවිලි නැඟී ඇතිවන කුණාටුව.
දූලි වසුන(පාරිභා.) [නා.] රථ රෝදවල සුළං ගැසීමට යොදා ගනු ලබන වැල්වයෙහි ඇතුළට දූවිලි ආදිය යෑම වැළැක්වීම පිණිස වසා තැබීමට සවිකර ඇති පියන (=dust cap).
දූලි, දූවිලි[නා.ප්‍ර.] ඉතා ම සියුම් පස් අංශු; රජස්.
දූලිකඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දූවිලි ගසා දමන රෙදිකඩ (=duster).
දූලිකඩ වැස්ම(පාරිභා.) [නා.] පොත්පත් වැනි දෑ දූවිල්ලෙන් ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහා යොදන කවරය. (=dust cover).
දූව[නා.] හාත්පසින් ජලයෙන් වට වූ කුඩා බිම් කොටස; දූපත; කුඩා දිවයින.
දූෂක[වි.] කිලිටි කරන; අපවිත්‍ර කරන.
දූෂකයා1. [නා.] කිළිටි කරන්නා; කෙළෙසන්නා. 2. [නා.] කාන්තාවන්ට හෝ දරුවන්ට අපචාර ක්‍රියාකරන්නා. 3. [නා.] දුශ්ශීල පැවතුම් ඇත්තා; විනාශකාරි හැසිරීම් ඇත්තා.
දූෂණ1. [වි.] කිලුටු; අපිරිසිදු; අපවිත්‍ර. 2. [වි.] නුසුදුසු; අයථා; නීති විරෝධි.
දූෂණය1. [නා.] අපිරිසිදු වීම; කිලුටු වීම. 2. [නා.] සමාජ විරෝධී කටයුත්ත; නීති විරෝධී ක්‍රියාව; අකටයුත්ත. 3. [නා.] ස්ත්‍රීන්ට හා දරුවන්ට බලහත්කාරකම් කිරීම; කාමාපරාධ කිරීම.
දූෂ්‍ය[වි.] කිලිටි; අපිරිසිදු; දොසින් යුත්.
දූෂිත[වි.] අපිරිසිදු වුණු; කෙලෙසුණු; දූෂණය වූ.
දූසමාන[වි.] අනුමාන; අවිනිශ්චිත; සැක සහිත.
දූසාව[නා.] බොරු ආරංචිය; අසත්‍ය ප්‍රවෘත්තිය.
දූසොඬ[වි.] සූදු ක්‍රීඩාවෙහි ගිජු; දූකෙළියෙහි ඇලුණු.
දූහනය(පාරිභා.) [නා.] පියවි ඇසට පෙනෙන (ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් නොවන) පරපෝෂිතයන් විසින් ආක්‍රමණය කිරීම.
දූළඳ[නා.] දුහිතෘ වූ කාන්තාව; දියණිය.
දෘක්ශක්තිය[නා.] දැකීමේ හැකියාව.
දෘකාණ[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) රාශියක් තුනට බෙදු කොටසක ප්‍රමාණය; දෙර්කාණය.
දෘඩොත්සාහය[නා.] බලවත් උත්සාහය.
දෘඪ1. [වි.] දැඩි; දළ; තද; ස්ථාවර; අනම්‍ය. 2. [වි.] දැඩි ව එල්බ ගත්. 3. [වි.] රළු; ගොරෝසු; කටුක.
දෘඪ ග්‍රහණය1. [නා.] තදින් අල්ලා ගැනීම; දැඩි සේ ගැනීම. 2. [නා.] සිත්හි දැඩිලෙස ධාරණය කර ගැනීම; දැඩි ව එල්බ ගැනීම.
දෘඪ ව්‍රතය[නා.] කටුක පැවැත්ම; දැඩි පැවැත්ම; උග්‍රචර්යාව.
දෘඪග්‍රාහී[වි.] දැඩි ව ගන්නාසුලු; තදින් එල්බ ගන්නා.
දෘඪාංපේක්ෂාව[නා.] දැඩි බලාපොරොත්තුව.
දෘඪාඞ්ග[නා.ප්‍ර.] හැඩි දැඩි ශරීරාංග; ස්ථූල වූ ශරීර අවයව.
දෘශ්‍ය[වි.] පෙනෙන; දැකිය හැකි; දර්ශන ගෝචර.
දෘශ්‍ය ආයාත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දැකිය හැකි හා කිරීම් මැනීම් ආදියෙන් ගිණිය හැකි ආනයන භාණ්ඩ.
දෘශ්‍ය කලාව[නා.] නැරඹීමෙන් රස විඳිය හැකි කලා මාධ්‍යය; නාට්‍ය, චිත්‍ර, මූර්ති, ගෘහ නිර්මාණ ආදි කලා මාධ්‍යය.
දෘශ්‍ය ක්ෂිතිජය(පාරිභා.) [නා.] අහසත් පොළවත් යා වෙන්නාක් මෙන් පෙනෙන කවාකාර රේඛාව; සැබෑ නොවන ක්ෂිතිජය; දෘශ්‍ය දිශා මණ්ඩලය (=visible horizon).
දෘශ්‍ය ක්ෂේත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] දෘෂ්ටිය හෝ ආලෝකය පිළිබඳ උපකරණවල ඇස තබන කොටස මත දිස්වන ප්‍රතිබිම්බය ඇතුළත් වන ප්‍රදේශය; දෘෂ්ටි ප්‍රදේශය (=field of view).
දෘශ්‍ය කාව්‍යය[නා.] නැරඹීමෙන් රස විඳීම පිණිස රවිත කාව්‍ය කෘතිය; නාට්‍යය; නෘත්‍යය.
දෘශ්‍ය නිරූපණය(පාරිභා.) [නා.] ඇසින් දැක ප්‍රත්‍යක්ෂ කරගැනීමට හැකි දෙයක් ඉදිරිපත් කිරීම (=visible representation).
දෘශ්‍ය වර්ණාවලිය[නා.] ඇසට පෙනෙන වර්ණ මාලාව; සූර්යාලෝකයෙහි පෙනෙන්ට ඇති වර්ණ මාලාව; සුදු ආලෝකය; සංයුක්ත වර්ණ සමූහය.
දෘශ්‍ය විකිරණය(පාරිභා.) [නා.] දෘශ්‍ය වර්ණාවලියට සීමිත වූ විකිරණය (=visible radiator).
දෘශ්‍ය වේලාව(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයාගේ පිහිටීම අනු ව ගන්නා වේලාව (=apparent time).
දෘශ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෙනීම; දර්ශනය වීම; (වායුගෝලීය කුඩා ජලබින්දු ඔස්සේ) ඈත පිහිටි වස්තු නිරීක්ෂණය කළ හැකිවීම (=visibility).
දෘශ්‍යමාන[වි.] පෙනෙන; දක්නට ලැබෙන; දැකිය හැකි.
දෘශ්‍යාධාරය1. [නා.] දකින දෙය මතකයට නඟා ගැනීමට උපකාර වන දේ; රූප සටහන් ආදි දෘෂ්ටිගෝචර දේ. 2. [නා.] ඇසේ දුබලතා මඟ හරවා ගැන්මට පිහිට වන කාච ආදි දෑ.
දෘෂ්ට ජන්මය[නා.] වත්මන්හි මෙලොව ලබා ඇති උපත; මේ ආත්මභාවය.
දෘෂ්ට ධර්මය[නා.] මෙලොව; මේ භවය; පවත්නා භවය.
දෘෂ්ට මාත්‍රය[නා.] හුදු දැකීම; දර්ශන මාත්‍රය.
දෘෂ්ටජන්මවේදනීය[වි.] ඇස ඉදිරියේ ඇස් පනාපිට ම විඳිය යුතු; මේ භවයේ දී විපාක දෙන. [නා.] මෙලොව දීම විපාක විඳිය යුතු කර්මය.
දෘෂ්ටධර්මවේද්‍ය කර්මය[නා.] දිට්ඨධම්මවේදනීය කර්මය.
දෘෂ්ටපූර්ව[වි.] පෙර දක්නා ලද; පෙර දුටු විරූ.
දෘෂ්ටය1. [නා.] දුටු දෙය; දක්නා ලද්ද. 2. [නා.] විෂය ප්‍රත්‍යක්ෂ ඥානය; අවබෝධ ඥානය.
දෘෂ්ටාන්තය[නා.] ප්‍රස්තුත කාරණය පැහැදිලි කිරීම සඳහා ඉදිරිපත් කරන නිදර්ශනය.
දෘෂ්ටානුරාගය[නා.] දැකීමෙන් ඇති වන ඇල්ම; අනුරාගය.
දෘෂ්ටි[වි.] ඇසට අයත්; ඇස හා සම්බන්ධ; පෙනීම හෝ දැකීම පිළිබඳ. 1. [නා.ප්‍ර.] මතය. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] ග්‍රහයකුට තවත් ග්‍රහයකුගේ ආලෝකය වැටීම; ග්‍රහයන් එකිනෙකා දැකීම.
දෘෂ්ටි අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ අක්ෂය; ඇසේ බබාගේත් (කනීනිකාවේත්) පළිඟු කාචයේත් කේන්ද්‍ර අතර ඇතැයි සැලකෙන ඍජු රේඛාව හෙවත් අක්ෂය. (=optic axis).
දෘෂ්ටි අසමතාව(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ ව්‍යුහයේ ඌනතාව; විෂම දෘෂ්ටිකතාව.
දෘෂ්ටි උපකරණය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ පෙනීම පවත්වා ගැනීමට උදවු වන මෙවලම; ඇස් කන්නාඩිය (=optical instrument).
දෘෂ්ටි කෝණය1. [නා.] (පාරිභා.) ඇසට පෙනෙන යම් වස්තුවක බාහිර සීමාවේ සිට විහිදෙන රේඛා එක්වීමෙන් දෘෂ්ටි විතානය මත සෑදෙන කෝණය (=visual angle). 2. [නා.] යම් වස්තුවක් හෝ කාරණයක් හෝ දෙස බලන ආකාරය; බලන අංශය; දක්වන ආකල්පය.
දෘෂ්ටි ගතිකයා[නා.] වැරදි විශ්වාස වැලඳ ගත් තැනැත්තා; මිථ්‍යා ඇදහිලිවල තදින් එල්බ ගත් තැනැත්තා.
දෘෂ්ටි ග්‍රාහය[නා.] මිථ්‍යා අදහස් තදින් ගැනීම.
දෘෂ්ටි චලනය(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය බැල්මට පෙනෙන සෙලවීම; චලිතයට බලපාන බාහිර කරුණු ගණන් නොගත් විට පෙන්නුම් කෙරෙන සෙලවීම (=apparent movement).
දෘෂ්ටි තීක්ෂ්ණතාව(පාරිභා.) [නා.] ඇස් පෙනීමේ තියුණු බව; දැකීමේ සියුම්බව.
දෘෂ්ටි පථය[නා.] මසැසට පෙනෙන තෙක් මානය.
දෘෂ්ටි පාතය[නා.] නෙත් යොමු කිරීම; බැලීම; නෙත් හෙළීම.
දෘෂ්ටි මණ්ඩලය1. [නා.] ඇසේ පෙනීමට හේතු වන මණ්ඩලාකාර කුඩා කොටස; ඇහේ බබා. 2. [නා.] හාත්පසින් ඇසට පෙනෙන තෙක් මානය; ඇසට පෙනෙන ප්‍රමාණය.
දෘෂ්ටි මායාව(පාරිභා.) [නා.] පෙනීමෙන් ඇස රැවටීම; නොපවතින දෙයක් පවතින ලෙසින් ඇසට පෙනීම; මායාමය දෘෂ්ටිය.
දෘෂ්ටි රූල(පාරිභා.) [නා.] බිම් මිනුමේ දී භාවිත කරන උපකරණයක් (=sight ruler).
දෘෂ්ටි විකෘතිය[නා.] ඇසට පෙනෙන දෑ ඒවායේ නියම ස්වරූපයෙන් නොපෙනී විකෘතව පෙනීම.
දෘෂ්ටි විතානිකාව(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ ස්ඵටික සෛලවලට යටින් පිහිටි සෛල සමූහය (=retinula).
දෘෂ්ටි විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකය සහ ඇස අතර සම්බන්ධය පිළිබඳව විද්‍යාව.
දෘෂ්ටි වෛවර්ණ්‍යය[නා.] වර්ණ අඳුනා ගැනීමේ දුර්වලතාව.
දෘෂ්ටි ශාස්ත්‍රඥයා[නා.] ඇස් පෙනීම පිළිබඳ උපකරණ සාදන්නා; ඇස් කන්නාඩි සාදන්නා.
දෘෂ්ටි හීනත්වය1. (පාරිභා.) [නා.] ඇසේ පෙනීමේ මඳබව; දෘෂ්ටි ස්නායුවේ දුබල බැවින් අඩක් අන්ධ වීම. 2. [නා.] ඇසේ ව්‍යුහයේ හෝ දෘෂ්ටි ස්නායුවේ දැන ගත හැකි වරදක් නැති ව අන්ධ වීම.
දෘෂ්ටික ජිද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂි කූපය පිටුපසින් දෘෂ්ටික ස්නායුවට සහ රුධිර නාලවලට ඇස තුළට පිවිසීම සඳහා මග සලසන සිදුර.
දෘෂ්ටික බිම්බය[නා.] ඇසේ දෘෂ්ටි විතානයේ පිහිටි සුදු තිත; නේත්‍ර කනීනිකා පටල; අන්ධ බින්දුව.
දෘෂ්ටික ස්නායුව[නා.] පෙනීම (දෘෂ්ටිය) පිළිබඳ දෙවැනි කපාල ස්නායුව.
දෘෂ්ටිගෝචර[වි.] ඇසට ගොදුරු වන; පෙනීමට හසු වන.
දෘෂ්ටින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] පෙනීම ඇති කරන ඉන්ද්‍රිය; ඇස.
දෘෂ්ටිය1. [නා.] පෙනීම; ඇස් පෙනීමේ ශක්තිය 2. [නා.] මනසින් දැකීම; මානසිකව පෙනීම. 3. [නා.] ඇදහිල්ල; විශ්වාසය. 4. [නා.] වැරදි සහගත දැකීම; මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය. 5. [නා.] ග්‍රහයින්ගේ ආලෝකය එකිනෙකා කෙරෙහි වැටීම.
දෘෂ්ටිවාදියා[නා.] මිථ්‍යා ඇදහිලි ඇත්තා; මිථ්‍යාලබ්ධිවාදයෙහි පිහිටි තැනැත්තා.
දෘෂ්ටිවිතාන ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] දෘෂ්ටිවිතානයට ලේ සපයන රුධිරවාහිනිය.
දෘෂ්ටිවිතානය[නා.] අක්ෂි ගෝලයේ පිටතින් වූ පටලය; දෘෂ්ටිගෝලය ආවරණය වූ සංවේදී ස්තරය.
දෘෂ්ටිවිපන්න[වි.] වැරදි දෘෂ්ටියට ගිය; දෘෂ්ටියෙන් වැරදි මඟට පැමිණි.
දෘස්ටි අභිනිවේශය(පාරිභා.) [නා.] පෙනීමට හසු වන වස්තුවෙන් ඇස ඉවත් කළ පසු ද එහි රූපය ඇසෙහි රැඳී පැවතීම.
දෙ1. [නා.ප්‍ර.] දෙක; ද්වි සංඛ්‍යාව; ද්විත්වය; දෙගුණය; යුගලය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙය; ද්‍රව්‍යය; කාරණය; විෂයය. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරය; දේහය; කය.
දෙ අඩපලම[නා.] බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය ආදිය කිරීමේ දී භාවිත කරනු ලබන බර මිණුමක්; කළන් දොළහක බර.
දෙ අඩමස[නා.] පුර අව යන පක්ෂ දෙක; චන්ද්‍රමාසය; අර්ධ මාස දෙක.
දෙ අතුර, දෑතුර[නා.] දෙකකට අතර; දෙකකට මැද; උභයාන්තරය.
දෙ ඇලය1. [නා.] දෙපැත්ත; දෙපාර්ශ්වය; අංශ දෙක. 2. [නා.] ශරීරයේ ඇලපත් දෙක; වම් ඇලය හා දකුණු ඇලය.
දෙඅක[නා.] බර කිරීමේ පුරාතන මිම්මක්; අක දෙකක නොහොත් වී ඇට හතළිහක බර.
දෙඇස් බෙර, දෑස් බෙර[නා.ප්‍ර.] බෙර කඳ දෙපැත්තේ මුහුණත් දෙකක් ඇති බෙර විශේෂය.
දෙඋර[නා.ප්‍ර.] උරහිස් දෙක; දෙ උරය.
දෙඋරස්[වි.] එක පිට එක වැටෙන ඉදිරිපස කොටස් සහිත (උඩුකයේ ඇඳුම සම්බන්ධයෙන් ව්‍යවහාර වේ).
දෙකක් කරනවා1. [ක්‍රි.] දෙකට බෙදනවා; දෙකකට වෙන් කරනවා; දෙබේ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තදින් කලබල කරනවා; දෙවනත් කරනවා.
දෙකට දෙවාරමේ[ක්‍රි.වි.] දෙගිඩියාවෙන්; තීරණයක් නැතිව; අවිනිශ්චිත ස්වභාවයෙන්.
දෙකට යතුර(පාරිභා.) [නා.] ඇණ ගැලවීමට ගන්නා කටවල් දෙකක් ඇති යතුර; දෙ කොන ම භාවිත කළ හැකි යතුර.
දෙකටසන[නා.] හූ හඬ දෙකක දුර ප්‍රමාණය; දෙ හූවක දුර.
දෙකට්ටුව[නා.] (රජ, දෙවි, විනිසකරු ආදි) සම්භාවනීය පුද්ගල යුගලයකින් සමන්විත මණ්ඩලය.
දෙකඩ[නා.] දෙකොටස; කැබලි දෙක; කොටස් දෙක; දෙපලුව.
දෙකරල[නා.] කන්න දෙකින් ලබාගන්නා අස්වනු දෙක; යලමහ දෙකේ ගොවිතැනින් ලැබෙන අස්වැන්න.
දෙකරල් වෙළුම(පාරිභා.) [නා.] තුවාල වෙළුම් ක්‍රමයක්; තිරිඟු හෝ බාර්ලි කරල් දෙකක ආකාරයට වෙළුම් පටියෙන් තුවාලයක් වෙළීම.
දෙකැපුම[නා.] දෑතට යොදා ඇති කතිර කැපුම.
දෙකුලුඳුල[නා.] ද්‍රව්‍ය සහ ද්‍රව මැනීමේ පුරාණ මිම්මක්; පතක ප්‍රමාණය.
දෙකුලුඳුල්(කථා.) [වි.] පවුල් දෙකක පළමුවෙන් උපන්; මුලින් ඉපදුණු.
දෙකේ කොළය, දෙකේ කොළේ1. [නා.] කඩදාසි කුට්ටමේ අඩුම වටිනාකම සහිත කොළය. 2. (කථා.) (රූඪි.) [නා.] අගය නැතිබව; වැදගැම්මකට නැති වීම.
දෙකොන විලක්කුව[නා.] සමහර තොවිල්වල දී පාවිච්චි කරනු ලබන දෙකෙළවරින් දල්වන කුඩා පන්දම් විශේෂය.
දෙකොන් තරගය[නා.] දෙදෙනකු හෝ දෙපක්ෂයක් අතර එක එල්ලේ පැවැත්වෙන තරගය.
දෙකොන් පැනය(කථා.) [නා.] නිගමන දෙකකට තුඩු දෙන ප්‍රශ්නය; උභතෝකෝටිකය.
දෙකොන්පොට ඇණය(පාරිභා.) [නා.] මැද හැර දෙකෙළවරේම පොටවල් කපා ඇති ඇණය.
දෙගං(ම්) බ(බො)ඩ[නා.] ගඟ දෙපස ප්‍රදේශය; ගං ඉවුරු දෙක; ගං ඉවුරු දෙකට යාබද පෙදෙස.
දෙගඩහාල්[නා.ප්‍ර.] බාගෙට වේළුණු වී කෙටීමෙන් ලැබෙන හාල්.
දෙගම්බිත්තිය[නා.] ගඟෙහි ඉවුරු දෙක; ගඟ දෙතෙර.
දෙගම්මැද්ද, දෙගම්මැදියාව[නා.] සමාන්තරව ගලන ගංගා දෙකකට මැදි වූ ප්‍රදේශය.
දෙගාරාව1. (කථා.) [නා.] කඳු දෙකක් අතර දිය පාර. 2. [නා.] ගල් දෙකක් අතර කුඩා මාර්ගය.
දෙගිඩියාව, දෙගෙඩියාව[නා.] අවිනිශ්චිත ස්වභාවය; තීරණයක් නැතිකම.
දෙගුණය[නා.] දෙකෙන් වැඩි කරනු ලැබූ විට ඇති වන ප්‍රමාණය; ද්විත්ව වූ ප්‍රමාණය.
දෙගුරු[නා.ප්‍ර.] මව සහ පියා; මව් පිය දෙදෙන.
දෙගොඩ තළා යනවා[ක්‍රි.] ගං හෝ ආදිය උතුරා දිය ඉවුරු පැන යනවා; ගඟ දෙපස යට කරගෙන දිය ගලනවා.
දෙගොඩ වාරන්, දෙගොඩ වාරම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] මුහුද හා ගොඩ දෙ දිසාවෙන් ම එකවර පැමිණෙන වැස්ස.
දෙගොඩහරි ජාමය[නා.] රෑ මධ්‍යම යාමය; මැදියම් රැය; මධ්‍යම රාත්‍රිය.
දෙට, දෙටු1. [වි.] වැඩිමහල්; ජ්‍යේෂ්ඨ. 2. [වි.] නායක; ප්‍රධාන. 3. [වි.] උත්කෘෂ්ට; උතුම්. 1. [නා.ප්‍ර.] නායකයා; ප්‍රධානියා; ප්‍රමුඛයා. 2. [නා.ප්‍ර.] සත්විසි නැකතින් එකක නාමය.
දෙටු පිළිවෙත(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) පවුලේ වැඩිමහලු පිරිමි දරුවාට දේපළ අයත්වීමේ ක්‍රමය.
දෙඩවිල්ල1. [නා.] තේරුමක් නැති ව දිගින් දිගට කතා කිරීම; නිෂ්ඵල අර්ථ ශුන්‍ය කථාව. 2. [නා.] සිහිවිකලයෙන් කියන අසම්බන්ධ කතාව හෝ උමතුවෙන් හෝ කියන දෙය.
දෙණ1. [නා.] ඔරුවක හැඩයට තනන පෙට්ටිය; පෝටිකාව; මංජුසාව. 2. [නා.] රෝගීන් බෙහෙත් දියෙහි බහාලීම සඳහා පාවිච්චි කරන ආධාරක විශේෂය; බෙහෙත් ඔරුවක හැඩය ඇති භාජන විශේෂය. 3. [නා.] මළසිරුර තැන්පත් කරන පෙට්ටිය; මිනී පෙට්ටිය; තුම්බය. 4. [නා.] වීණාවෙහි පහළ කොටසෙහි වූ වලයාකාර චෂකය; වීණා පොකුර. 5. [නා.] භාජනය; සැළිය. 6. [නා.] උස්බිම අද්දර පිහිටි බිම්කඩ.
දෙණිකඩ[නා.] නිස්සාර වූ පුරන් වූ කුඹුරු කොටස.
දෙණිය1. [නා.] කඳු අතර මඩ බිම; නිම්නය; මිටියාවත. 2. [නා.] කුඹුර අද්දර පිහිටි ගොඩබිම; ඕවිට. 3. [නා.] වීණාවෙහි ඇති වලයාකාර කොටස; වීණා පොකුර. 4. (කථා.) [නා.] තුම්බය; මෘත දේහය තබා උසුලා ගෙන යන ගෙය.
දෙතන1. [නා.] පියොවුරු දෙක; දෙතන මඬල. 2. [නා.] ස්ථාන දෙක; දෙතැන.
දෙතැරිය[නා.] ගසක අතු දෙකක් බෙදී ගිය තැන; දෙබල.
දෙතිත[නා.] විරුද්ධාර්ථ, නිදර්ශන, උද්ධෘත, අනුපාතය ආදිය දැක්වීමට යොදනු ලබන විරාම ලකුණක්.
දෙතිස[නා.] තිස් දෙක.
දෙතිස්වධ[නා.ප්‍ර.] පුරාණයෙහි රජවරුන් විසින් වරද කළ අය සඳහා දඬුවම් වශයෙන් නියම කළ වද තිස් දෙක.
දෙතෙර[නා.ප්‍ර.] ජලාශයක ඉවුරු දෙක; එතෙර හා මෙතෙර; උභය තීරය.
දෙදරනවා1. [ක්‍රි.] පැළෙනවා; දෙපලු වෙනවා; පුපුරා යනවා. 2. [ක්‍රි.] සැලෙනවා; කම්පනය වෙනවා.
දෙදිය1. [නා.] මිරිදිය හා කරදිය යන දෙක. 2. [නා.] ඇල්දිය හා උණු දිය යන දෙක මිශ්‍ර කොට ඇල්මරා ගන්නා ජලය.
දෙදිව්1. [නා.ප්‍ර.] දිව දෙකක් ඇති සර්පයන් වැන්නා; නාගයා; නයා. 2. (රූඪි.) [නා.ප්‍ර.] සත්‍ය වචනය නොමැත්තා; මුලින් එකක් කියා පසු ව අනෙකක් කියන්නා; බොරු කියන්නා; කේලාම් කියන්නා.
දෙදුම, දෙදුමාව[නා.] ගෙඩි දෙකකින් යුත් කොස් පොකුර; ගෙඩිය සහ මවු ගෙඩිය.
දෙදුරු1. [නා.ප්‍ර.] සූදුරු මාදුරු යන දුරු වර්ග දෙක. 2. [නා.ප්‍ර.] නිතර දිය සීරාව ඇති පහත් බිම. [වි.] දිරාගිය; පැළීගිය; දිරූ.
දෙන1. [නා.] තිරිසන් සතුන්ගේ විශේෂයෙන් සිවුපාවුන්ගේ ගැහැනු සතා; ධේනුව. 2. [නා.] පුද්ගල සමූහය; ජනයා.
දෙනට[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) නැකත් විසි හතෙන් එකක්.
දෙනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රදානය කරනවා; පිරිනමනවා; පිළිගන්වනවා. 2. (කථා.) [ක්‍රි.] ගැහැනු ළමයකු විවාහ කර දෙනවා; දීග දෙනවා 3. [ක්‍රි.] ජීවත් වෙනවා; දිවි ගෙවනවා; කල් ගෙවනවා. 4. [ක්‍රි.] උපදිනවා; ජනිත වෙනවා.
දෙන්නා දෙමාල්ලෝ[නා.බහු.] අඹු සැමි දෙදෙනා; බිරිය හා සැමියා.
දෙනෙතා[නා.ප්‍ර.] ජනතාව; ජන සමූහය.
දෙනෙතිය(පාරිභා.) [නා.] දෑසට තබා බලන දුර දක්නය; බයිනොකියුලරය; චීනක් කන්නාඩිය.
දෙනෝදහසක්[නා.ප්‍ර.] බොහෝ දෙනෙක්; දහස් ගණන් ජනයා.
දෙපට ලණුව, දෙපොට ලණුව[නා.] පුරාණ සිංහල චිත්‍ර මෝස්තරයක්; ඍජු කෝණ ව යෙදූ පොල් අතු වියමනට සමාන චිත්‍ර මෝස්තරයක්.
දෙපණ බානවා(කථා.) [ක්‍රි.] දමනය වෙනවා; වසී වෙනවා; දැපණයෙහි වැටෙනවා; අවනත වෙනවා.
දෙපත[නා.] (ඇට වර්ග ද්‍රව ආදිය) මනින මිම්මක්; පත දෙක; මනාව; අඩ නැළිය.
දෙපත්1. [නා.ප්‍ර.] කොළ දෙක. 2. [නා.ප්‍ර.] පැති දෙක.
දෙපත් නයා1. [නා.] රතු, කහ, දුඹුරු පුල්ලි සහිත විෂ රහිත නාග විශේෂයක්. 2. [නා.] ඉදිරියට හා පස්සට ගමන් කළ හැකි දෙපසම සමාන වූ දික් පණු විශේෂයක්. 3. (කථා.) (රූඪි.) [නා.] දෙපසට ම කේලම් කියන ප්‍රතිපත්තියක් නැති තැනැත්තා.
දෙපරන්ස(කථා.) [නා.] පරස්පර කතා; එකට එක විරුද්ධ කීම්; සැක සහිත කීම්.
දෙපරැන්ද[නා.] දෙපා අතරෙහි වු ඉඩ ප්‍රමාණය.
දෙපහර එන්ජිම(පාරිභා.) [නා.] (සම්පීඩන, ශූන්‍යක යන) පිස්ටන් ප්‍රහාර දෙකින් ක්‍රියා කරන එන්ජිම.
දෙපළ, දෙපොළ1. [නා.ප්‍ර.] ස්ථාන දෙක. 2. [නා.ප්‍ර.] පුද්ගලයෝ දෙදෙනා.
දෙපා1. [වි.] කකුල් දෙකක් ඇති; පා දෙකකින් යුක්ත. 2. (ඡන්ද.) [වි.] පාද දෙකක් ඇති. 3. [වි.] පැති දෙකක සහිත; දෙපැත්තට ම සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] කකුල් දෙක; කකුල් දෙකකින් යුතු සත්ත්වයා.
දෙපාර්තමේන්තුව[නා.] යම්කිසි කාර්යයක් ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා වන ආයතනය; යම් විශේෂ සේවාවක් පවත්වාගෙන යෑම සඳහා රජය මගින් හෝ වෙනත් පාලනාධිකාරයක් මගින් හෝ පවත්වාගෙන යන ආයතනය.
දෙපාර්ශ්වය(කථා.) [නා.] දෙපසෙහි කණ්ඩායම් දෙක; පැති දෙක; පාර්ශ්ව දෙක.
දෙපාව[නා.] කුඹුරු යායක් මැදින් ගලා බස්නා ජලමාර්ගයේ දෙපැත්ත; ඇළවේලි දෙකක් අතරින් ගලා යන දියපාර.
දෙපැත්ත1. [නා.] කොටස් දෙක; දෙපළුව. 2. [නා.] අංශ දෙක; දෙපස. 3. [නා.] දෙදිසාව. 4. [නා.] දෙ ආකාරය; දෙවිධිය. 5. [නා.] කණ්ඩායම් දෙක; දෙපිරිස.
දෙපිට1. [නා.ප්‍ර.] උඩු හා යටි පැති දෙක. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉදිරිපස හා පසුපස. 3. [නා.ප්‍ර.] යටි අදහස හා උඩු අදහස. [වි.] දෙවැනි; ද්විතීයික.
දෙපිටකාටු, දෙපිටකාට්ටු[වි.] එකක් කියා අනෙකක් කරන; දෙපැත්ත කොට වන; පිළිවෙතක් නැති.
දෙපියන් කවචය(පාරිභා.) [නා.] (මට්ටි බෙල්ලාගේ) පියන් දෙකක් මෙන් පිහිටි පියලි දෙක.
දෙපියලි පැළය(පාරිභා.) [නා.] කලලය බීජ පත්‍ර දෙකකින් යුත් පැළය.
දෙපිල1. [නා.] කණ්ඩායම් දෙක; දෙපාර්ශ්වය. 2. [නා.] පොල් ගැසීම, අං ඇදීම ආදි ක්‍රීඩාවලදී බෙදෙන උඩුපිල හා යටිපිල 3. [නා.] දෙගොඩ; ඉවුරු දෙක.
දෙපෙති ගැහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (බිලිඳකු) දෙපය බිම තබා ඇවිදින්නට සැරැසෙනවා.
දෙපෝය, දෙපොහොය1. [නා.] පුර පසළොස්වක හා අව පසළොස්වක. 2. [නා.] දෙවන පෝය. 3. [නා.] සති දෙක; අඩ මස. 4. [නා.] අඩ මස් දෙක; චන්ද්‍රමාසය.
දෙබර[නා.] ගස්වල අතු, පර්වත පියසි ආශ්‍රිතව වද බඳින ඉතා විෂ තුඩක් සහිත මැසි වර්ගයක්.
දෙබරාදු1. (කථා.) [වි.] බාල; හොඳ වර්ගයේ නොවන; නොවටිනා. 2. [වි.] කපට; වංචා සහගත; උපායශීලී.
දෙබලය1. [නා.] ගසක අතු බෙදි ගිය තැන; කරුව. 2. [නා.] පක්ෂියකුගේ පක්ෂ පත්‍රයෙහි පනාවක් මෙන් අතු බෙදී ගිය නාරටිය. 3. (කථා.) [නා.] කරුවක් සහිත මුක්කුව. 4. (කථා.) [නා.] කෙක්ක; බලට්ට.
දෙබල් කටුව[නා.] අනින ආයුධ විශේෂයක්; තෝමරය; දෙබල කටුව.
දෙබස1. [නා.] (ව්‍යාක.) ඒකවචනය සහ බහුවචනය යන දෙක. 2. [නා.] සාකච්ඡාව; සංවාදය.
දෙබෑ1. [වි.] පලු දෙකක් ඇති; කොටස් දෙකක් ඇති. 2. [වි.] දෙබිඩි; දෙකක් එකට බද්ධ වූ.
දෙබිඩි[වි.] දෙකක් එකට බැඳුණු; ද්විබද්ධය. [නා.ප්‍ර.] දෙගිඩියාව; අවිනිශ්චිත භාවය.
දෙබිඩි දරුවා[නා.] සිරුරේ කිසියම් තැනකින් එකට බැඳී උපන් නිවුන් දරු දෙදෙනා.
දෙබිත්තිය1. [නා.] (කථා.) ගෙවල් දෙකක් අතර ඇති පටු මඟ; බිත්ති දෙකක් අතර ඇති අවකාශය. 2. [නා.] ගඟක ඉවුරු දෙක; දෙගං ඉවුර.
දෙබින්න, දෙබිහින්න1. [නා.බහු.] සහෝදරයා සහ සහෝදරිය. 2. [නා.බහු.] අක්කා සහ නංගී. 3. [නා.බහු.] නිවුන් සොහොයුරියන් දෙදෙනා. 4. [නා.බහු.] සහෝදරිය සහ මස්සිනා.
දෙබුක්ක, දෙබොක්ක[නා.] ළං ළං ව පිහිටි ගස් හෝ ගල් දෙකක් අතර ඇති ඉඩ.
දෙබුන්1. [වි.] දෙකට බෙදුණු; දෙකොටසකින් යුත්; ද්විත්ව. 2. [වි.] ඛණ්ඩිකා (බිඳුණු කොටස්) දෙකක් තිබෙන; ද්වි - ඛණ්ඩකීය.
දෙබෝව1. [නා.] (කථා.) කඳු දෙකක් අතර පිහිටි පහත්බිම. 2. [නා.] කඳු මුදුන; පර්වත ශිඛරය.
දෙමංසල, දෙමන්සල1. [නා.] පාරවල් දෙකක් එක්වන තැන; දෙමං සන්ධිය. 2. [නා.] දෙමංසන්ධියෙහි වූ ගිමන්හල; අම්බලම.
දෙමද1. [නා.ප්‍ර.] (කථා.) ගොඩ ඉඩමක මැද පෙදෙස. 2. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කඳු දෙකක් අතර වූ පහත් බිම. 3. (ගොවි.) [නා.ප්‍ර.] වතුර බැස යන පහත් බිම; මිටියාවත. 4. වැටවල් දෙකක් අතරින් වැටුණු මඟ; දෙවැට.
දෙමන්දම[නා.] රැයෙහි හෝ දවාලෙහි මැදියම් වේලාව; මද්දහනය හෝ මැදියම.
දෙමහල්ලෝ, දෙමාල්ලෝ[නා.] අඹුසැමි දෙදෙන; ස්වාමියා හා භාර්යාව.
දෙමාපිය[නා.ප්‍ර.] මව්පිය දෙදෙනා.
දෙමුනුපුරා, දෙමුනුබුරා[නා.] මුනුපුරකුගේ හෝ මිනිපිරියකගේ දරුවා; දරුවකුගේ මුනුපුරා.
දෙමුහුං, දෙමුහුන්[වි.] ප්‍රභේද දෙකක සංයෝගයෙන් සෑදුණු; ජාති දෙකක් කළවම් වීමෙන් හටගත්.
දෙමුහුන් අභිජනනය[නා.] වර්ග දෙකක් සම්මිශ්‍රණය කොට (සතුන් හෝ ශාක) බිහිකිරීම; වර්ග දෙකකට අයිති සතුන් මගින් බෝවීම.
දෙමෝදර[නා.] ගංගා දෙකක් හෝ අතු ගංගා දෙකක් එක් වන ස්ථානය.
දෙමෝදු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] දුව, මව සහ මවගේ මව.
දෙය, දේ1. [නා.] බඩුව; උපකරණය. 2. [නා.] කාරණය; කටයුත්ත. 3. [නා.] සිද්ධිය; ක්‍රියාව.
දෙයකුර[දෙ+අකුර] [නා.] (ව්‍යාක.) අකුරු දෙවර්ගය; ඝෝෂ සහ අඝෝෂ අක්ෂර.
දෙය්‍ය[වි.] දිය යුතු; දීමට සුදුසු; දානයට යෝග්‍ය.
දෙය්‍ය ධර්මය, දේය ධර්මය[නා.] දීමට සුදුසු දේ; දීමට සුදුසු වස්තුව.
දෙරණ[නා.] පෘථිවිය; පෘථිවි ගෝලය; ධරණිය.
දෙරණ තෙනේ[නා.] (ජ්‍යෝති.) අඟහරු ග්‍රහයා; කුජ.
දෙරණම්බා[දෙරණ+අම්බා] [නා.] පොළොව නමැති කාන්තාව; මිහිකත.
දෙරණි සුරු[නා.ප්‍ර.] දෙරණට අධිපතියා; රජ; මිහිපල්.
දෙර්කාණය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ද්‍රෝෂ්කාණය; රාශියෙන් තුනෙන් කොටස.
දෙරැස1. [නා.] ගොඩවල් දෙක; පිරිස් දෙක. 2. (ජ්‍යෝති.) [නා.] ග්‍රහ රාශි දෙක.
දෙරූ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) අකුරක් හෝ පදයක් දෙකක් බවට පත්වීමේ වියරණ විධිය; ද්විත්ව රූපය.
දෙලහෙනවා, දෙලෙහෙනවා[ක්‍රි.] තැවෙනවා; සිත් තැවුලට පත් වෙනවා; උද්වේගයක් ඇති වෙනවා.
දෙලොව[නා.] මෙලොව හා පරලොව යන ලෝක දෙක; වර්තමාන ජන්මය සහ මරණින් මතු ජන්මය.
දෙවංගිය[නා.] වාර දෙක; දෙවතාව; දෙවිට.
දෙවක[නා.] වක්‍ර දෙක; නැමුම් දෙක; වංගු දෙක.
දෙවඟන[නා.] දිව්‍ය ස්ත්‍රිය; දිව්‍ය කාන්තාව; දෙව්ලිය; දිව්‍යාඞ්ගනාව.
දෙවට1. [නා.] වාර දෙක; ද්වාරය. 2. [නා.] දෙපැත්තේ වැටවල් දෙකක් සහිත පාර; වැට දෙකකින් මායිම් වූ පටු මාවත; දෙවැට.
දෙවනත[නා.] දෙපැත්ත; දෙපස; උභය පාර්ශ්වය.
දෙවනත් කරනවා1. [නා.] කලබලකාරි තත්ත්වයක් ඇති කරනවා; ආන්දෝලනයක් ඇති කරනවා. 2. [නා.] කඩා බිඳ ගෙන යනවා.
දෙවන්මිණ[නා.] දෙවියන්ගේ මාණික්‍යය; සිතු පැතු සම්පත් සාදා දෙන මැණික; චිත්තා මාණික්‍යය; සිතුමිණ.
දෙවඹු[නා.ප්‍ර.] දිව්‍යාඞ්ගනාව; දිව්‍ය ස්ත්‍රිය; දෙවඟන; දෙව්ලිය.
දෙවරුව[නා.] දහවල් කාලයේ හෝ රාත්‍රී කාලයේ වරු දෙක; පෙරවරුව හා පස්වරුව.
දෙවලය1. [නා.] සැකය; සංකාව. 2. [නා.] දෙවන වතාව 3. [නා.] යුගලය; යුග්මය. 4. [නා.] පටවල් දෙක.
දෙව්1. [නා.] දෙවියා; දිව්‍යමය උත්පත්තියක් ඇත්තා. 2. [නා.] අහස; ආකාශය; නුබ. 3. [නා.] වලාකුළ; මේඝකූටය; මේකුළ. [වි.] දෙවියන්ට අයත්; දිව්‍ය.
දෙව් අසර[නා.] දිව්‍ය අප්සරාව; දිව්‍ය ස්ත්‍රිය; දෙවඟන.
දෙව් කෙළිය[නා.] දෙවියන් උදෙසා පැවැත්වෙන පූජෝත්සවය; දේව පුද පෙරහර.
දෙව් මැදුර[නා.] ක්‍රිස්තියානි පල්ලිය; දේවස්ථානය; දේව මන්දිරය.
දෙව්තුර[නා.] දිව්‍ය ලෝකයේ ඇතැයි දැක්වෙන සිතු පැතු සම්පත් ලබා දෙන ගස; කල්ප වෘක්ෂය; කප්රුක.
දෙව්තුරු[නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ ගුරුවරයා; සුරගුරු; සුර ඇදුරු; බෘහස්පති.
දෙව්දුව[නා.] දිව්‍යාඞ්ගනාව; දෙව්ලිය.
දෙව්දෙන[නා.] දෙව්ලොව වසන සිතු පැතූදේ ලබා දෙතියි සැලකෙන ගව දෙන; සුරභිධේනුව; ගවඟන.
දෙව්බස්[නා.ප්‍ර.] සංස්කෘත භාෂාව; දේව භාෂාව; දෛවි භාෂාව,
දෙව්මඟ[නා.] අහස් මඟ; ආකාශය; ගුවන.
දෙව්මව්[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ මෑණියෝ; දේවමාතාව; කන්‍යාමරියතුමිය.
දෙව්ලොව[නා.] දෙවියන් වසන ලෝකය; දිව්‍යලෝකය; සුරලොව.
දෙව්සත්හල[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි පූජකවරුන් වීමට කැමති දරුවන් පුහුණු කරන සහ ඔවුන්ට අධ්‍යාපනය ලබාදෙන ආයතනය.
දෙව්සිරි[නා.ප්‍ර.] දෙවියන් විඳින සැපත; දිව්‍යමය ඓශ්චර්යය.
දෙවාරන්න1. [වි.] පාට දෙකකින් යුත්; වර්ණ දෙකකින් සමන්විත. 2. [වි.] තීරණයකට බැස නොගත්; සැක සහිත.
දෙවාරාව1. (කථා.) [නා.] කඳු දෙකක අතර පිහිටි දිය සීරාවෙන් යුතු පහත් බිම. 2. [නා.] වරින් වර මාරු වීම; වරෙක එක් අතකටත්, නැවත අනෙක් අතටත් හැරීම.
දෙවැනිය[නා.] භාර්යාව; බිරිය; දුයිතිකාව.
දෙවි[වි.] දෙවියන්ට සම්බන්ධ; දිව්‍ය. [නා.] දෙවියා; දේවතාවා.
දෙවිඳු1. [නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ රජ; දේවේන්ද්‍රයා; සක්දෙව් රජ. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨතම වූත් ප්‍රබල වූත් දේවෝත්තමයා; දෙවියන් වහන්සේ.
දෙවිඳුසැව්, දෙවිසැව්[නා.ප්‍ර.] දෙව් දුන්න; දේදුන්න; ඉන්ද්‍රචාපය.
දෙවියන් වහන්සේ[නා.බහු. ගෞරව] (ක්‍රිස්ති.) ස්වර්ගයෙහි වැඩ වෙසෙතියි සැලකෙන සර්වබල ධාරින් වහන්සේ; මැවුම්කරු.
දෙවියා1. [නා.] දෙව්ලොව උපන් තැනැත්තා; දිව්‍ය පුත්‍රයා. 2. [නා.] දෙවි බවට පත් වූ හෝ නිර්මිත වූ හෝ පුද්ගලයා. 3. [නා.] (ගස් ගල් ආදියෙහි වසතැයි අදහන තළාටු භූමාටු ආදි) අල්පේශාඛ්‍ය දේවතාවා. 4. [නා.] රජ; නරශ්‍රේෂ්ඨයා. 5. [නා.] දේවත්වයෙන් සලකනු ලබන වස්තුව.
දෙවෙනි ගමන[නා.] (කථා.) විවාහ මංගල්‍යයකින් පසු ව මනාලියගේ නෑදෑ පිරිස මනාලයාගේ නිවසට යන පළමු ගමන; ඉසදියට යෑම.
දෙවෙනි දවාල[නා.] දවාලෙනුත් දවාල; මහදවල්; මධ්‍යාහ්නය.
දෙවෙස්[නා.ප්‍ර.] එදිරිය; ද්වේෂය; වෛරය; ක්‍රෝධය.
දෙවොල[නා.] දෙවියන් සඳහා වෙන් කොට ඇති ගෘහය; දේව ප්‍රතිමාව තැන්පත් කොට ඇති ස්ථානය; දේවාලය.
දෙවොල්[නා.] ශ්‍රී ලංකාවෙහි විශේෂයෙන්, නිරිත දිග වෙරළ තීරුවෙහි පුද පූජාවට පත් වන දෙවියෙක්. [වි.] දෙවියන්ට අයත්; දෙවියන් වසන.
දෙවොල් නැටීම1. [නා.] දෙවොල් දේවාලවල ඒ දෙවි කෙරෙහි වාර්ෂික ව කරනු ලබන නැටුම් ඇතුළු යාතු කර්මය. 2. [නා.] දේවාලවල කරනු ලබන එවන් කටයුතු.
දෙවොල් පත්තිනි[නා.] සත් පත්තිනි අම්මාවරුන් අතරින් එක් අම්මා කෙනෙක්.
දෙවොල් පූනාව[නා.] පූජා භාජන විශේෂයක්; දෙවියන් ඉදිරියේ නිර්දෝෂත්වය ඔප්පු කිරිම සඳහා කොටි ඔළු හැඩයෙන්ද නයිපෙණ වැනි කෙමි දොළොසකින් ද යුක්ත ව මැටියෙන් සාදා ගැනෙන කොතලය.
දෙවොල් බඳිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දෙවියන් ඉදිරියේ සිට සතුරකුට ශාප කරනවා.
දෙවොල් මඩුව1. [නා.] දෙවියන් යකුන් සතුටු කිරීම් වස් පවත්වන දේවපූජා ශාන්ති කර්මයක්. 2. (කථා.) [නා.] දෙවොල් දෙවියාට හෝ යකාට පුද දෙන මඩුව; දෙවොල් සෙත් ශාන්තිය කරන මඩුව.
දෙවොල් යකා[නා.] අයහපත් සිදුවීම් සහ කටයුතු ආශ්‍රිත යකෙක්.
දෙවොල් යදිනවා[ක්‍රි.] දෙවියන් වෙත කන්නලවු කරනවා.
දෙවොල් රුක[නා.] දෙවියන්ගේ හා යක්ෂයන්ගේ විමාන බවට පත් ගස.
දෙස1. [නා.] දේශය; රටක ජනපදය; ප්‍රදේශය. 2. [නා.] කොටස; භාගය; කඩ. 3. [නා.] පැත්ත; දිශාව. 4. [නා.] යමක් ඔප්පු කිරීම සඳහා ඉදිරිපත් කරන කරුණ; සාක්ෂ්‍යය; සාක්කිය. 5. [නා.] ධර්මදේශනය.
දෙසනවා1. [ක්‍රි.] කියනවා; වදාරනවා; දේශනා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දොස් කියනවා; බණිනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] බඩකට පිරෙන්නට කනවා; හිතේ හැටියට අනුභව කරනවා.
දෙස් කියනවා1. [ක්‍රි.] සාක්ෂි කියනවා; සත්‍ය බවට කරුණු දක්වනවා. 2. [ක්‍රි.] දිවුරනවා; සහතික කොට කියනවා; ශපථ කරනවා. 3. [ක්‍රි.] (තමන්ට වරදක් කළ අයකුට) විපතක් වන ලෙස කියා සිටිනවා; ශාප කරනවා; අවලාද කරනවා; හවනවා; දෙස් තියනවා.
දෙස්දෙවොල්[නා.ප්‍ර.] ශාප; හැවිලි; අවලාද; ඇණුම් බැණුම්.
දෙස්සා1. [නා.] සාක්කි කියන්නා; සාක්ෂිකාරයා. 2. [නා.] යාග කර්මවල යෙදෙන්නා; කට්ටඩියා; යක්දෙස්සා. 3. [නා.] දේශයෙහි වාසය කරන්නා; දේශවාසියා; රටවැසියා.
දෙසා බානවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] විචාරයක් නැති ව දිගින් දිගට කතා කරනවා; වරද පෙන්වමින් දෝෂාරෝපණය කරනවා. 2. ඉතා කෑදර ලෙස බඩපුරා කනවා.
දෙසුහුරු බඩු, දෙසුරු බඩු[නා.ප්‍ර.] සුහුරන් හෙවත් මස්සිනාවරු දෙදෙනා; දෙමස්සිනෝ.
දෙහදුව, දෙහොදුව(කථා.) [නා.] හිරිහැරය; කලබලය; කැළඹීම; විනාශය.
දෙහි කපනවා1. [ක්‍රි.] ඇස්වහ මතුරා දෙහි කැපීමෙන් ශාන්ති කර්මයක් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] කිසියම් වරදකට තරයේ දෝෂාරෝපණය කරනවා; තදින් බණිනවා.
දෙහිරු[නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා; බමරා; භෘඞ්ගයා.
දෙහෙටිල්ල[නා.] ගෙඩි, මල් ආදිය නෙළා ගැනීමට පාවිච්චි කරනු ලබන කෙක්ක.
දේදුන්න[නා.] වාතයෙහි තිබෙන කුඩා දිය බිංදුවලට වැටෙන සූර්යාලෝකය වර්තනය වීම නිසා සෑදෙන වර්ණ සමූහය; දෙව් දුන්න; ඉන්ද්‍ර චාපය.
දේපළ ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] පුද්ගලයකුගේ බූදලයේ වටිනාකම දැක්වෙන ගිණුම.
දේපළ බද්ද[නා.] රජය විසින් පුද්ගලයන් සතු දේපළවලින් අය කරන බදු මුදල.
දේපළ, දේපොළ[නා.] පුද්ගලයකුට හෝ ආයතනයකට අයිති ඉඩකඩම්, මිල මුදල් ආදි වස්තුව.
දේය ධර්මය[නා.] පිනට දීමට සුදුසු දෙය; දානය සඳහා යෝග්‍ය වස්තුව; දක්ෂිණාව.
දේව[වි.] දෙවියන් සම්බන්ධ වූ; දෙවියන්ට හෝ දිව්‍ය ලෝකයට අයත්; දිව්‍ය. 1. [නා.] දෙවියා; දේවතාවා. 2. [නා.] රජු; නරනිඳු. 3. [නා.] වැහි වලාකුළ; මේඝය. 4. [නා.] සංස්කෘත භාෂාව.
දේව අපරාධය(කථා.) [නා.] ඉතා බරපතල අපරාධය; අති මහත් වරද.
දේව ඇදහිල්ල1. [නා.] දෙවියන් කෙරෙහි ඇති භක්තිමත් විශ්වාසය. 2. [නා.] දෙවියන්ට කරන පුද පූජා.
දේව උරුමය(පාරිභා.) [නා.] රජවීමට හෝ මිනිසුන් පාලනය කිරීමට දෙවියන්ගෙන් ලද අයිතිය (=diving right).
දේව කථාව1. [නා.] දෙවියන් පිළිබඳ ව ගොඩ නැගුණු කතාන්දරය; දේව චරිත වටා ගොඩ නැගුණු කථාව. 2. [නා.] ස්වභාව ධර්මයේ සිද්ධීන් මත ප්‍රාතිහාර්යයන් ලෙස ගොඩ නැගුණු කථාව; අද්භූත කථාව.
දේව කෝපය[නා.] දෙවියන්ගේ උදහස; පාපයට සහ අධර්මිෂ්ඨ භාවයට දෙවියන්ගෙන් ලැබෙන දඬුවම; දෙවියන් කිපීම නිසා ඇතිවන උපද්‍රව.
දේව දාසයා[නා.] දෙවියන් වෙනුවෙන් කැප වී සේවය කරන්නා.
දේව දාසිය[නා.] දේවාලයෙහි නර්තනයේ යෙදෙන කාන්තාව.
දේව දෘෂ්ටිය[නා.] ලෝකය මවා රක්ෂා කරන සර්ව බලධාරි දෙවි කෙනෙක් ඇතැයි යන ඇදහීම; දේවාගම; දෙවියන් පිළිබඳ විශ්වාසය.
දේව දේවයා[නා.] දෙවියන්ගේ දෙවියා; මහාදේවයා; බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු ආදි දෙවියන් සඳහා විහිතයි.
දේව නීතිය1. [නා.] රාජ නීතියටත්, ස්වාභාවික නීතියටත් උත්තරීතර වූ සේ සැලකුණු දෙවියන්ගේ නීතිය; දේව නියමය. 2. [නා.] අන්තිම නඩු තීන්දුව නම් ක්‍රිස්තියානි ග්‍රන්ථය.
දේව පනත[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දෙවියන් වහන්සේ විසින් මිනිසාගේ පිළිපැදීම පිණිස පනවන ලද දස වැදෑරුම් ප්‍රඥප්තිය; දස පණත.
දේව පුත්‍රයා1. [නා.] දිව්‍ය ආත්ම භාවයක් ලබා සිටින තැනැත්තා; දෙව්ලොව වසන්නා; දෙවියා. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] දෙවියන් වහන්සේගේ පුත්‍රයා; යේසුස් ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ.
දේව මන්දිරය[නා.] දෙවියන් වෙනුවෙන් කැප කරන ලද සිද්ධස්ථානය; කෝවිල; දේවාලය; පල්ලිය; දේවස්ථානය.
දේව මාතාව1. [නා.] ආදිත්‍යයන්ගේ මාතෘ වූ දෙවඟන; සූර්යයාගේ මව; අදිතිය. 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ මව.
දේව මෙහෙය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි දේවස්ථානයන්හි දෙවියන් වහන්සේ වෙනුවෙන් පවත්වන පූජාව; දිනපතා හෝ සතියකට වරක් හෝ යාච්ඤා කිරීම් ආදියෙන් පවත්වන ආවතේවය; භෞතීස්මය, විවාහය, මරණය, ස්මරණ කටයුතු ආදි විශේෂ අවස්ථාවන්හි දෙවියන් වෙනුවෙන් පවත්වන පූජාව.
දේව සන්හිඳ[නා.] දෙවියන් සඳහා පුද පූජා පවත්වන ස්ථානය.
දේවකාරිය[නා.] අලුත ලබාගත් අස්වැන්නෙන් දෙවියන්ට කරන පූජාව.
දේවකේඩුව[නා.] දෙවියන් කිපීම නිසා ඇතිවන දුර්විපාකය; දෙවියන්ගෙන් ලැබෙන දඬුවම.
දේවගැතියා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තු සභාවක පූජකවරයා; ක්‍රිස්තු දේවස්ථානයක් භාර ව සිටින පූජකවරයා; දෙවියන්ගේ සේවයට කැපවුණු පුද්ගලයා.
දේවත්වය[නා.] දෙව් බව; දිව්‍ය භාවය; දේව ස්වරූපය.
දේවතා බලිය[නා.] ආරක්ෂක දෙවියන්ට දිය යුතු දානය; දේව දානය.
දේවතාවා1. [නා.] දෙවියා; දේව පුත්‍රයා. 2. [නා.] විෂ්ණු, බ්‍රහ්ම, මහේශ්වරාදි මහේශාක්‍ය දෙවියන් සම්බන්ධයෙන් යෙදේ. 3. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] ශුද්ධ වූ දිව්‍යමය ත්‍රිත්වය; පීතෘ, පුත්‍ර, ශුද්ධාත්ම යන ත්‍රිගුණයෙන් යුතු දෙවියන් වහන්සේ.
දේවදූතයා1. [නා.] දෙවියන්ගේ පණිවුඩකරුවා; දෙවියන් විසින් එවන නියෝජිතයා. 2. [නා.] බෞද්ධ පිරිත් පිංකම්වලදී දොරකඩ අස්න කියවීම නම් චාරිත්‍රයෙහි යෙදෙන කුඩා දරුවා හඳුන්වන නාමය.
දේවධර්මය1. [නා.] දේවභක්තිකයන් දෙවියන් පිළිබඳ ලියූ දේ; විවිධ දේවවාදීන් අදහන මත; දේවමතය. 2. [නා.] ලැජ්ජාව සහ බිය; හිරි ඔතප්; ලෝක පාලන ධර්මය.
දේවනාගර, දේවනාගරී[නා.] සංස්කෘත භාෂාව ලිවීමේ දී භාවිත කරනු ලබන අක්ෂර විශේෂය.
දේවාගම[නා.ප්‍ර.] දෙවියන් විසින් ලොව මවන ලද බව අදහන ආගම; සර්වබලධාරි දෙවියකු කෙරෙහි විශ්වාසයෙන් යුතු ව අදහන ආගම.
දේවාලය[නා.] දෙවියන් සඳහා ඉදි කළ ස්ථානය; දෙවියන් වෙනුවෙන් කැප කළ ගෘහය; දේවස්ථානය; දේව මන්දිරය.
දේවිය1. [නා.] දිව්‍යාංගනාව; දිව්‍ය ස්ත්‍රිය; දිව්‍ය කාන්තාව. 2. [නා.] රජ බිසව; මෙහෙසිය. 3. [නා.] උතුම් ස්ත්‍රිය; උත්තමාඞ්ගනාව.
දේශ ගවේෂකයා[නා.] අලුතින් රටවල් සොයා ගන්නා; කලින් නොදත් රටවල් ගවේෂණය කරන්නා.
දේශ විජය[නා.] රටවල් යටත් කරගැනීම; රටවල් ජය ගැනීම; දිග් විජය කිරීම.
දේශකයා1. [නා.] දේශනා පවත්වන තැනැත්තා; ධර්මදේශකයන් වහන්සේ. 2. [නා.] විශ්වවිද්‍යාල ආදි අධ්‍යාපන ආයතනයන්හි ඉගැන්වීම් දේශන ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් කරන්නා; කථිකාචාර්යවරයා. 3. [නා.] එක් එක් විෂයයන් අරබයා ප්‍රසිද්ධියේ දේශන පවත්වන්නා; සභා අමතන්නා.
දේශක්කාරයා[නා.] පිටරැටියා; පරදේසක්කාරයා; විදේශිකයා.
දේශගුණ කලාප[නා.ප්‍ර.] දේශගුණය පදනම් කොට ගෙන පෘථිවිය බෙදා තිබෙන කලාප; එකිනෙකට වෙනස් දේශගුණයක් ඇති ප්‍රදේශ.
දේශගුණ චිකිත්සාව(පාරිභා.) [නා.] රෝග සුව කිරීම පිණිස දේශගුණයෙන් කරන ප්‍රතිකාර; ඇතැම් රෝග සුව කිරීම සඳහා දේශගුණය ප්‍රතිකර්මයක් ලෙස යොදා ගන්නා ක්‍රමය (=climatotherapy).
දේශගුණ සාධක[නා.බහු.] දේශගුණය කෙරෙහි බලපාන උෂ්ණත්වය, භූ විෂමතාව, වායු පීඩන, දියවැල් ආදි සාධක.
දේශගුණය[නා.] කිසියම් නිශ්චිත ප්‍රදේශයක හෝ රටක දිගු කලක් තිස්සේ පවතින වායුගෝලීය ස්වභාවය.
දේශජ[වි.] ස්වදේශයෙහි උපන්නා වූ; සිය රටෙහි හටගත්; විදේශික නොවූ.
දේශත්‍යාගය1. [නා.] රට අත්හැර යාම; විදේශගත වීම. 2. [නා.] රටින් පිටුවහල් කිරීම; රටින් නෙරපා දැමීම.
දේශද්‍රෝහියා[නා.] තම දේශයට එරෙහි වන්නා වූ පුද්ගලයා; තම රටට සතුරුකම් කරන්නා; තම රටට ද්‍රෝහිකම් කරන්නා; තම රටට විරුද්ධ ව කුමන්ත්‍රණවල යෙදෙන්නා.
දේශදේශාන්තර[වි.] නා නා දේශයන් තුළ; නොයෙක් රටවල් පිළිබඳ.
දේශනය1. [නා.] දේශනවා; පූජකවරුන් විසින් බැතිමතුන්ට කරන ආගමික කතාව. 2. [නා.] යම් විෂයයක් ඉගැන්වීම සඳහා කරන දීර්ඝ කතාව; යමක් පැහැදිලි කිරීමට හෝ විස්තර කිරීමට පවත්වන දීර්ඝ කතාව.
දේශනාපාලිය[නා.] බුදුරජාණන්වහන්සේ දෙසූ ධර්මය; ත්‍රිපිටක බුද්ධ ධර්මය.
දේශපරිස්තිථිය[නා.] එක් එක් ප්‍රදේශයන්ගේ පිහිටීම; රටවල් වෙන් වශයෙන් පිහිටා ඇති ආකාරය.
දේශප්‍රවාසී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රටින් පැනගිය තැනැත්තා; රටින් පලා ගිය තැනැත්තා (=emigre).
දේශප්‍රේමියා[නා.] රටට ඇල්ම ඇති පුද්ගලයා; රට තමන්ගේය යන හැඟීම ඇත්තා.
දේශපාලකයා[නා.] රටක පාලන කටයුතුවලට හවුල් වී කටයුතු කරන්නා; රටක පාලන කටයුතු සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාකාරී ව මැදහත් ව සිටින්නා; යම් දේශපාලන පක්ෂයක ක්‍රියාකාරිකයා.
දේශපාලන ඒකකය[නා.] පාලනය සඳහා වෙන් කර ගත් ප්‍රදේශ ඒකකය; පළාත් දිස්ත්‍රික්ක, නගර ආදි වශයෙන් වෙන් කර ගත් පාලන කොට්ඨාසය.
දේශපාලන නිදහස[නා.] ජනතා පරමාධිපත්‍යය ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඇති නිදහස; දේශපාලනය අතින් ලබන ස්වාධීනතාව.
දේශපාලන පක්ෂ[නා.ප්‍ර.] ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි රටක දේශපාලන කටයුතු සඳහා ජනතාව විසින් පිහිටුවා ගන්නා පක්ෂ; එකිනෙකට වෙනස් දේශපාලන මත හෝ ප්‍රතිපත්ති දරන කණ්ඩායම්.
දේශපාලන විද්‍යාව[නා.] ආණ්ඩු කිරීම පිළිබඳ විද්‍යාව; දේශපාලන මූලධර්ම ඇතුළත් විද්‍යාව; විද්‍යාවක් ලෙස ඉගැන්වෙන දේශපාලන දර්ශනය.
දේශපාලන සම්මුතිය[නා.] දේශපාලනික ගැටලු විසදා ගැනීම සඳහා පක්ෂ දෙකක් හෝ වැඩි ගණනනක් අතර ඇති කර ගන්නා පොදු තීරණය; දේශපාලනමය කටයුතු සම්බන්ධයෙන් පක්ෂ දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් අතර ඇති කරගන්නා එකඟත්වය.
දේශපාලන ස්වාධිපත්‍යය[නා.] ව්‍යවස්ථාදායකය සතු අධිකාරි බලය.
දේශපාලනය[නා.] රට පාලනය කිරීමේ කටයුතු; රට පාලනය කිරීමේ ක්‍රමය.
දේශපූර්ණත්වය[නා.] රටක ඒකීයභාවය; රටක සමස්ත භාවය; එක් රටක් ලෙස පැවතීම.
දේශභාෂා1. [නා.ප්‍ර.] දේශීය ව්‍යවහාරය; රට තුළ ව්‍යවහාර වන භාෂාව. 2. [නා.ප්‍ර.] අන්‍ය දේශයන්හි ව්‍යවහාර වන භාෂාව; විදේශීය භාෂාව.
දේශමාමක[වි.] රට කෙරෙහි ඇල්ම ඇති; රට මගේ ය යන හැඟීමෙන් යුත්.
දේශය1. [නා.] රට; ජනපදය; භූමි ප්‍රදේශය. 2. [නා.] කොටස; කැබැල්ල; ඛණ්ඩය. 3. [නා.] තැන; ස්ථානය. 4. [නා.] පිටරට; විදේශය.
දේශව්‍යවහාරය[නා.] දේශයෙහි පවත්නා ව්‍යවහාරය; රට තුළ පවත්නා නීති රීති හා චාරිත්‍ර විධි; රටෙහි සම්මත නීති රීති සම්ප්‍රදාය.
දේශවාත්සල්‍ය[නා.ප්‍ර.] දේශයට ඇති ඇල්ම; රට කෙරෙහි පවත්නා ආදරය; දේශප්‍රේමය.
දේශසන්ධිය[නා.] ගොඩබිම් දෙකක් එකිනෙක යා කරන පටු බිම් තීරය; මහාද්වීපයක් හෝ අර්ධද්වීපයක් යා කෙරෙන බිම් කඩ.
දේශසීමාව[නා.] රටවල් දෙකක් වෙන් කරන මායිම; රාජ්‍ය සීමාව.
දේශාංශය, දේශාංශකය[නා.] ස්ථානයක මධ්‍යාහ්න රේඛාවත් ග්‍රිනිච් මධ්‍යාහ්න රේඛාවත් අතර, නැගෙනහිරට හෝ බටහිරට අංශක වලින් මනින ලද සමකයේ චාපය; පෘථිවියේ ධ්‍රැවයෙන් ධ්‍රැවයට වැටුණු කල්පිත රේඛා; මධ්‍යාහ්න රේඛා; දේශාන්තර රේඛා.
දේශාටක[වි.] දේශයන්හි හැසිරෙන; දේශයන්හි සංචාරය කරන.
දේශාධිපතියා1. [නා.] රටක පාලකයා. 2. [නා.] ප්‍රදේශයක් පාලනය කරන්නා; ප්‍රදේශාධිපතියා.
දේශාන්තර1. [වි.] රටවල් අතර පවත්නා; දේශයන් අතර වන; ජාත්‍යන්තර. 2. [වි.] නා නා රටවලට අයත්; විදේශීය. 1. [නා.ප්‍ර.] විදේශය; පිටරට; අන්‍ය දේශය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රදේශය; භූමිභාගය; බිම්පෙදෙස. 3. [නා.ප්‍ර.] දේශාංශ.
දේශාන්තර රේඛා[නා.ප්‍ර.] ස්ථානයක මධ්‍යාහ්න රේඛාවත් ග්‍රිනිච් මධ්‍යාහ්න රේඛාවත් අතර නැගෙනහිරට හෝ බටහිරට අංශකවලින් මනිනු ලබන සමකයේ චාපය. (=longitude).
දේශානුකූලකෘත(පාරිභා.) [වි.] රටවැසියකු බවට පත් කරන ලද; රටට උචිත පරිදි සකස් කළ; දේශීයත්වයට පත් කළ.
දේශානුරාගය[දේශ+අනුරාගය] [නා.] දේශයට පවත්නා ආදරය; රට කෙරෙහි ඇති භක්තිය; දේශය කෙරෙහි වූ ඇල්ම.
දේශීය[වි.] රටට අයත්; දේශය හා සම්බන්ධ; රටෙහි වූ.
දේසදීපංකරේ(කථා.) [නා.] නාඳුනන ප්‍රදේශය; අප්‍රකට ප්‍රදේශය; නිශ්චිත තොරතුරු නොදන්නා ප්‍රදේශය.
දේහ ලක්ෂණ ශාස්ත්‍රය[නා.] ශරීර ලක්ෂණ අනු ව පුද්ගලයකු පිළිබඳ තොරතුරු උගන්වන ශාස්ත්‍රය; දේහ ලක්ෂණ විද්‍යාව.
දේහත්‍යාගය1. [නා.] (ශරීරය අත්හැර දැමීම යනු වාව්‍යාර්ථයි) මරණය; මියයෑම. 2. [නා.] ශරීර පරිත්‍යාගය; දිවි පිදීම.
දේහනික්ෂේප[වි.] මරණයෙන් පසු සිරුර තැන්පත් කරන; මළසිරුර තැන්පත් කරන.
දේහය[නා.] ශරීරය; සිරුර; කය.
දේහාණුව[නා.] (සත්ව.) සෛලයක් තුළ තිබෙන ඕනෑ ම කුඩා අංශුවක්; රුධිරයේ ඝන කොටස් හා සම්බන්ධ නොවී ද්‍රව හෝ ඝන හෝ පූරකයක නිදැල්ලේ තිබෙන සෛලයක්.
දේහිනිය[නා.] කාන්තාව; ස්ත්‍රිය.
දෛනික[වි.] දිනය හා සම්බන්ධ; දිනයට අයත්.
දෛවඥයා[නා.] නක්ෂත්‍රය උගත් තැනැත්තා; නක්ෂත්‍රය ඉවහල් කොට ගෙන යම් පුද්ගලයකුගේ ජීවිතය පිළිබඳ අනාවැකි කියන්නා.
දෛවය1. [නා.] පුද්ගලයකුගේ ජීවිත සිදුවීම් දෙවියන් විසින් කල්තබා තීරණය කොට ඇතැයි කරන උපකල්පනය; ඉරණම; නියතිය. 2. [නා.] භාග්‍යය; වාසනවා.
දෛවයෝගය[නා.] නොසිතූ අයුරින් පුද්ගලයකුගේ ජීවිතයේ සිදුවන සිදුවීම්; ඉරණමේ ක්‍රියාකාරිත්වය; දෛවයේ හේතුවෙන් ජීවිතයේ සිදුවෙතැයි සිතන දේ.
දොක්කම්, දොක්කන්1. [නා.ප්‍ර.] පෙරළා දැමීම; තල්ලු කිරීම; ප්‍රපාතයකට හෙළීම. 2. [නා.ප්‍ර.] වනසා දැමීම; විනාශයට පත් කිරීම. 3. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] කර පින්නා ගැනීම; උරහිස මත තබා ගැනීම.
දොට්ට යනවා1. (කථා.) [ක්‍රි.] එළියට යනවා; බැහැරට යනවා. 2. [ක්‍රි.] ශරීර කෘත්‍යයන්හි යෙදෙනවා.
දොඩමලු[වි.] නිතර කතා කරන; කතාව බහුල ව ඇති; මුඛරි; වාචාල.
දොම්නස[නා.ප්‍ර.] අසතුට; කනගාටුව; කනස්සල්ල.
දොඹකරය1. [නා.] කරකැවීමෙන් බර එසවීම හා බෑම කළ හැකි යන්ත්‍රය; විශාල බරක් එසවීමට භාවිතා කරන යන්ත්‍රය. 2. (කථා.) [නා.] ගවයන්ගේ කරපටෙහි එල්ලන බොලොක්කය.
දොර1. [නා.ප්‍ර.] ගෙයකට හෝ ගොඩනැගිල්ලකට ඇතුළුවන විවරය; දොරකඩ; ද්වාරය; ප්‍රවේශය; නුවරක් වටා ඇති පවුරක මුවදොර. 2. [නා.ප්‍ර.] දොරටුව වසන ලෑල්ල; ඇතුළුවීම වළක්වන ආවරණය; කඩුල්ල. 3. [නා.ප්‍ර.] ගෙදර; නිවස; වාසස්ථානය. 4. [නා.ප්‍ර.] මිදුල; ගෙදර ඉදිරිපස හෝ පිටුපස වත්ත. 5. [නා.ප්‍ර.] සඳැල්ල; සඳලුතලය. 6. [නා.ප්‍ර.] ආසන්න තැන; සමීපය. 7. [නා.ප්‍ර.] වීදිය; මාර්ගය; පාර. 8. (අභි.) [නා.ප්‍ර.] රූපාදි අරමුණු ඇතුළුවන මාර්ගය; අරමුණු පිවිසෙන මඟ; තුන්තිස්පෑ හෝ සති.
දොරකඩ අස්න[නා.ප්‍ර.] පිරිත් පිංකමකදී පිරිත් මණ්ඩපයේ දොරටුවේ සිට කියන සංදේශය; සති පිරිත් දේශනාවෙහි අවසන් දින උදයේ විහාර අස්නයෙන් මංගල-ආටානාටිය සූත්‍ර අසනු පිණිස පැමිණෙන ලෙස මහා සංඝරත්නය විසින් දෙවියන්ට අණ කළ පසු තල්පතක ලියු ඒ සංඝානත්තිය රැගත් දේවදූතයා සතරවරම් දෙවියන් ඇතුළු සියලු දෙවියන් පිරිත් ඇසීමට සූදානමින් සිටින බව කියන ප්‍රකාශනය.
දොරටුපාලයා[නා.] නුවරක හෝ මාළිගාවක දොරටුවෙන් අනවසරයෙන් ඇතුලුවීමට එන පුද්ගලයන් හෝ පරසතුරු ආදින් වැළැක්වීමෙහි නියුක්ත සේවකයා; ද්වාරිකයා.
දොරදන් දෙනවා1. [ක්‍රි.] නිවසේ හෝ ඵ් අබියස ම දන් දෙනවා; ලබන්නා ගෙදරට ම කැඳවා දානය පිරිනමනවා. 2. [ක්‍රි.] තමන් සතු සියලුම දේ අන්‍යයනට පිරිනමනවා; තමන්ට නැති වුනත් තිබෙන සියල්ල දන් දෙනවා.
දොරුව1. [නා.] දළ බෑවුමක් සහිත පටු නිම්නය; උස් වූ බිම් දෙකක් අතර පිහිටි රළු ගල් සහිත ප්‍රදේශය. 2. [නා.] ගල් දෙබොක්කාව; කඳු දෙකක් අතර පිහිටි පටු මාර්ගය. 3. [නා.] දිය යට ගල්පරවල ඇති කුහරය. 4. (කථා.) [නා.] මැටි බඳුන් පුලුස්සන පෝරණුවේ ඉදිරිපස. 5. [නා.] දොර; දොරටුව.
දොවනවා, දෝනවා1. [ක්‍රි.] සෝදනවා; පිරිසිදු කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (විශේෂයෙන් එළදෙනගේ) තනපුඩුවෙන් කිරි ඇදගන්නවා; කිරි දොවනවා.
දොස්1. [නා.ප්‍ර.] වරද; වරැද්ද; අන්තරාය; දෝෂ. 2. [නා.ප්‍ර.] වා පිත් සෙම් කිපීම් නිසා ශරීරයේ ඇතිවන රෝගී තත්ත්වය.
දොහෝ[නා.] සංශය, විස්මය ආදි අර්ථයන්හි යෙදෙන නිපාතයක්.
දොළ1. [නා.ප්‍ර.] හිතේ හට ගන්නා දැඩි ආශාව; අභිරුචිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගර්භණී කාන්තාවන්ට ඇති වන විශේෂ ආශාව. 3. [නා.ප්‍ර.] යක්ෂ ප්‍රේතාදින් සඳහා දීමට ගන්නා ආහාරපාන සහිත පිදේනිය; දොළ පිදේනි තටුව. 4. [නා.ප්‍ර.] ගලා බස්නා දිය පාර; දිය කඳුර 5. [නා.ප්‍ර.] රමණීය වන ප්‍රදේශය.
දොළ දුක[නා.] ගැබිණියකට ඇති වන විශේෂ ආශාව; එය සන්සිඳෙන තෙක් පවතින දුක.
දොළදෙනවා1. [ක්‍රි.] ප්‍රේතාදීනට ආහාර පානාදිය යක්ෂ පුදනවා; නැටුම් ආදිය පවත්වා පිදේනි බාර දෙනවා. 2. [ක්‍රි.] (රූඪි.) අල්ලස් දෙනවා.
දොළපිදවිලි, දොළපිදේනි1. [නා.ප්‍ර.] යක්ෂ ප්‍රේතාදින්ට දෙන ආහාර පානාදියෙන් යුත් තටුව; දොළ පුද මැස්ස. 2. (රූඪි.) [නා.ප්‍ර.] අල්ලස් වශයෙන් දෙන දෙය.
දොළස, දොළහ[නා.] දහයට දෙකකින් වැඩි ගණන; ද්වාදශය.
දොළො[නා.ප්‍ර.] දුක; ආශාව නිසා හටගන්නා දැඩි දුක.
දොළොස්වක[නා.] පුරපක්ෂයේ හෝ අවපක්ෂයේ දොළොස් වැනි තිථිය.
දෝ1. [නා.ප්‍ර.] රශ්මිය; ආලෝකය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙක; යුගල. 3. [නා.ප්‍ර.] තාරකාව. [වි.] සෝදන ලද; සේදූ.
දෝංකාරය[නා.ප්‍ර.] ශබ්ද පරාවර්තනයෙන් හටගන්නා රාවය; ප්‍රතිරාවය; ප්‍රතිධ්වනිය.
දෝඩු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] සූදානම; ලෑස්තිවීම.
දෝණ[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය මැනීමේ මිම්මක්; ලාස් හතර; ද්‍රෝණය; තිඹ.
දෝණිකාව1. [නා.] ඔරුව හෝ එබඳු හැඩය ඇති භාජනය; ජලමුද්‍රිත වැසිකිළියක මල මූත්‍ර ධාරකය. 2. [නා.] කෝෂය; නළය.
දෝණිය1. [නා.] දුවණි; දියණිය; දූ. 2. [නා.] භාජනය; ඔරුවක් වැනි භාජනය. 3. [නා.] කුඩා ඔරුව; සුලුප්පුව.
දෝණියන් දෑ[නා.] (ගෞර.) දියණියෝ; දුහිතෘ.
දෝත1. [නා.] අත් දෙක; දෑත. 2. [නා.] අත් දෙක බොකු කර එකට ඇල්ලූ කල එහි රඳන ප්‍රමාණය; හස්තපුටය.
දෝතලු[නා.ප්‍ර.] කුඩා පුවක් වර්ගයක්; ලේන්තැරි මෙන් කුඩා රත් පැහැති ගෙඩි ඇති තාල වර්ගයේ ගසක්.
දෝතිය[නා.] ඉන්දියාවේ පිරිමින් අඳින ඇඳුමක නාමය; අධෝකාය වසා අඳින ඇඳුමකි.
දෝදු[වි.] සිහිවිකල්; සිහිමද; උමතු.
දෝන[වි.] පුර්තුගීසි නම් අනුව කාන්තාවගේ නමෙහි මුලට යෙදෙන ගරු නාමයක්.
දෝනාව[නා.] පතල්වල උමඟ හාරන ඉල්ලම් මග; හරස් අතට කනින බිම්ගෙය; පොළොව යට හාරන උමඟ.
දෝපණ[නා.] දෝත; අත්දෙක.
දෝපත[නා.] පහත් තෙත් බිම්; දෙණිය.
දෝපෙළ[නා.ප්‍ර.] තාරකා පේළිය; තරු වැළ.
දෝමනස්සය[නා.] දොම්නස; දුක්වේදනාවට බර චිත්තලක්ෂණය.
දෝරය[නා.] ගලායන දියරය; ගලන ද්‍රවය; දහර; ධාරාව; දියකඩ (=flush)
දෝර්දණඩ[නා.ප්‍ර.] දිග අත්; අත් අඩුව; බාහු දණ්ඩ.
දෝරේ ගලනවා[ක්‍රි.] දියරක් ගලා යනවා; දහරාවක් වශයෙන් යනවා; හැම අතට ම ගලා පැතිර යනවා.
දෝලකය[නා.] දෝලනය ඇති කරන දෙය; පැද්දෙන දෙය.
දෝලනය[නා.] දෙපසට පැද්දීම; නියම් කාල රිද්මයක් අනුව එක් පසෙක සිට අනෙක් පසට පැද්දීම (= oscillation).
දෝලාකෙළිය[නා.] ඔන්චිලි පැදීමේ ක්‍රීඩාව; කෙළි පිණිස ඔන්චිලි පැදීම.
දෝලාව1. [නා.] මිනිසුන් විසින් උසුලා ගෙන යා යුතු වන යාන විශේෂයක්. 2. [නා.] ඔංචිල්ලාව; ඕවිල්ල.
දෝලිය1. [නා.] දෝලාව; සිවි ගෙය; තොටිල්ල; භූමිදානය සඳහා මිනිය දමාගෙන යන පැස හෝ පෙට්ටිය. 2. [නා.] රාජ කන්‍යාව; රජ මෙහෙසිය; රජ කුමරිය.
දෝවනය[නා.] සේදීම; පිරිසිදු කිරීම; ධෝවනය.
දෝවාරිකයා[නා.] දොරටුවෙහි නියුක්තයා; දොරටුපාලයා.
දෝෂය[නා.] වැරැද්ද; අනිටු විපාකය; රාගාදී කෙලෙස්; අපලය; වා පිත් සෙම් ආදි දොස්; ශරීරයෙහි ඇතිවන යම් යම් රෝග පීඩාදිය; ආබාධය.
දෝෂාභියෝගය[දෝෂ+අභියෝගය] [නා.] නීතිය, සදාචාරය ඉක්මවා නිලයෙන් පැවරී ඇති රාජකාරි බලය වරප්‍රසාද ආදිය පාවිච්චි කරන, ජනාධිපතිවරුන්, විනිසුරුවන් වැනි රජය කරවන්නන් සඳහා වූ අධිකරණ ක්‍රියාවලියක මුල් පියවර වූ චෝදනා ඉදිරිපත් කිරීම; රාජ්‍ය ද්‍රෝහී වීම වැනි රජයට විරුද්ධ බරපතල සාපරාධී ක්‍රියාවන් සම්බන්ධයෙන් පාර්ලිමේන්තු හෝ නිල වරප්‍රසාද නිසා හෝ අධිකරණයට යොමු කළ නොහැකි අයට විරුද්ධ ව ගන්නා වූ අධිකරණමය ක්‍රියාමාර්ගයක් (= impeachment).
දෝෂාරෝපණය[දෝෂ+ආරෝපණය] [නා.] දොස් පැවරීම; දොස් නැගීම; යම්කිසිවකුගේ වැරැද්දකට දොස් තැබීම.
දෝස1. [නා.ප්‍ර.] ත්‍රිවිධ අකුශල මූලයන්ගෙන් එකක්; ද්වේශය; අනුන් පිළිබඳ ඇතිවන නපුරු හැඟීම. 2. [නා.ප්‍ර.] වැරැද්ද; අයහපත; දොස. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි වා පිත් සෙම් කිපීමෙන් සිදුවන අයහපත. 4. [නා.ප්‍ර.] කිසියම් උපකරණයක හෝ යන්ත්‍ර සූත්‍රාදියක ඇතිවන අඩුපාඩු.
දෝසි[නා.ප්‍ර.] සීනි යොදා නෙල්ලි, ඉඟුරු, පුහුල් ආදියෙන් සාදාගන්නා කල් තබාගත හැකි කැවිලි වර්ගයක්.
දෝහ[නා.ප්‍ර.] සතුරුකම; විශ්වාසය කඩ කිරීම.
දෝහන[නා.ප්‍ර.] පියයුරුවලින් කිරි දොවා ගැනීම, දෙවීම.
දෝහළය[නා.] දොළ දුක; ආශාව.
දෞර්ජන්‍යය[නා.] දුර්ජනභාවය.
දෞර්මනස්‍යය[නා.] දොම්නස; කනස්සල්ල; අප්‍රසන්නතාව
ධමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ හතළිස් දෙවැනි අකුර; විසිතුන් වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය; දන්තජ මහාප්‍රාණ ඝෝෂ ස්පර්ශ ශබ්දය.
ධජය1. [නා.] රටක්, ජාතියක්, ආගමක්, වංශයක්, ආයතනයක් ආදියේ අනන්‍යතාව පිළිඹිබු කරන සංකේතය; කොඩිය; ධ්වජය; දදය. 2. [නා.] පිහාටුවක පිච්ඡිකා සහ පිච්ඡිකාංගවලින් සමන්විත කොටස (=vane).
ධන1. [නා.] ධනය. 2. (පාරිභා.) [නා.] එකතු කිරීම දක්වන ලකුණ; එකතු කිරීමේ ලකුණ වන + ලකුණ (=plus). 3. (පාරිභා.) [නා.] ඇති පැත්ත; තිබෙන දෙය; ඇති දෙය; පවත්නා දෙය (=positive).
ධන අග්‍රය(පාරිභා.) [නා.] විදුලියේ/ විද්‍යුතයේ අග්‍ර දෙකෙන් එකක්; දැඩි ආරෝපණය ඇති විදුලි මාර්ගයේ අග (=positive terminal).
ධන උත්ප්‍රේරකය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක වේගය වැඩි කරන ද්‍රව්‍යය.
ධන කුවේරයා[නා.] බොහෝ වස්තු ඇත්තා; ධනයෙන් ආඪ්‍ය තැනැත්තා; ධනයට අධිපතියා.
ධන දණ්ඩය[නා.] ධනය රාජසන්තක කිරීමෙන් දෙන දඬුවම; දේපල හා වස්තුව රජය අත්පත් කර ගැනීම.
ධන ධ්‍රැවය[නා.] කාන්දමක නිතැතින්ම ස්වාභාවික ලෙස උතුරට හැරෙන ධ්‍රැවය.
ධන විදුලිය[නා.] සාපේක්ෂ වශයෙන් ඉලෙක්ට්‍රෝන අඩුවීමෙන් සැදෙන විදුලිය.
ධන ස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ජන්ම කේන්ද්‍රයේ දෙවැන්න; ලග්නයෙන් දෙවැනි රාශිය.
ධනක්කීතා[නා.ප්‍ර.] පුරුෂයා විසින් මිලයට ගෙන භාර්යා භාවයෙහි තබා ගන්නා ලද ස්ත්‍රිය.
ධනකිරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වායුවක් තුළ විද්යුත් විසර්ජනයට භාජන වන ධන විදුලිය ආරෝපණය වූ අණු හෝ පරමාණු ධාරා; නාල කිරණ (=positive rays).
ධනධාන්‍ය[නා.ප්‍ර.] මිල මුදල් සහ භෝග සම්පත්.
ධනපති1. [වි.] ධනයට ස්වාමි වූ; බොහෝ ධනය ඇති; ධනයෙන් ආඪ්‍ය; ධනවත්. 2. [වි.] ධනපතියන් පිළිබඳ; ධනවතුනට අදාළ; ධනපති ක්‍රමයට අයත්.
ධනභාණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.ප.] නිෂ්පාදනයෙන් ධනය උපයා ගැනීමට මිල කළ හැකි භාණ්ඩ; නිෂ්පාදනය සඳහා උපයෝගී වන යන්ත්‍ර සූත්‍ර භාණ්ඩ.
ධනය[නා.] රන් රිදී ආදි වස්තුව; දේපොළ; මැණික් ගව මහිෂාදි සම්පත්.
ධනවත්[වි.] වස්තුව ඇති; ධනයෙන් යුක්ත; පොහොසත්; ඓශ්වර්ය සම්පන්න.
ධනවාදය[නා.] රටක නිෂ්පාදන මාර්ගවල අයිතිය පුද්ගලයන් සතු ව තබා ගැනීමේ ආර්ථික ක්‍රමය; ධනේශ්වර වාදය.
ධනස්කන්ධය[නා.] අති විශාල වස්තු ප්‍රමාණය; ධන රාශිය; ධන සම්භාරය.
ධනහානිය[නා.] ධනය විනාශ වී යාම; වස්තු භංගය.
ධන්‍ය[වි.] ධනය ලැබීමට වාසනාව ඇති; ධනවත්; වාසනාවන්ත; භාග්‍යසම්පන්න.
ධනාගාරය[නා.] වස්තු රැස්කර තබන ගබඩාව; භාණ්ඩාගාරය.
ධනාඪ්‍ය[වි.] වස්තුවෙන් පිරී ගිය; බොහෝ සම්පත් ඇති; සමෘද්ධිමත්.
ධනාත්මක චින්තනය[නා.] ජීවිතයේ කර්තව්‍යය දෙස සුභවාදී ව බැලීම; ඇති දෙය, පවත්නා දෙය පිළිබඳ යහපත් ආකල්පයක් පවත්වා ගැනීම.
ධනාර්ථි[නා.ප්‍ර.] වස්තුව ලබා ගැනීමට ආශා ඇත්තා; වස්තු තණ්හාව ඇත්තා; ධනලෝභියා.
ධනික[නා.ප්‍ර.] වස්තු ඇත්තා; ධන හිමියා; ධනවතා.
ධනිතාක්ෂරය[නා.] ධ්වනි හෙවත් ශබ්ද නංවන අකුරු; මහප්‍රාණ අකුරු.
ධනී[වි.] ධනය ඇති; පොහොසත්. [නා.ප්‍ර.] ධනවතා.
ධනු1. [නා.ප්‍ර.] දුන්න; චාපය. 2. [නා.ප්‍ර.] පැරණි දුර මිනුමක්; දුනු මිටේ දිග; හතර රියන.
ධනු කලාපය[නා.] ඊතල දමන කොපුව; හී කොපුව; හියවුර.
ධනුඃශිල්පය[නා.] දුන්නෙන් කරනු ලබන විදීම් ක්‍රමය උගන්වන ශාස්ත්‍රය; ධනුර්වේදය.
ධනුර්ධරයා[නා.] දුන්නෙන් විදීමේ ශිල්පය මනා සේ දත් තැනැත්තා; දුනුවායා.
ධනුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ දෘෂ්ටි විතානයට පිටුපසින් පිහිටි මැද විවරයක් ඇති කවාකාර වර්ණවත් සිවිය; තාරාමණ්ඩලය.
ධනේෂ්වර1. [වි.] මුදල් හිමි; ධනය ඇති; පොහොසත්; ධනවත්. 2. [වි.] මූලධනය ඇති; ප්‍රාග්ධනය හිමි.
ධනේෂ්වර වාදය[නා.] මූලධන හිමියන්ගේ වාසියට නැඹුරු වූ දේශපාලන න්‍යාය; ධනපති වාදය.
ධනෝපාර්ජනය[නා.] වස්තුව හරි හම්බ කිරීම; ධනය ඉපයීම; ධන සැපයීම; ධනාර්ජනය.
ධමනය1. [නා.] මුවින් වාතය වේගයෙන් නිකුත් කිරීම; පිඹීම. 2. [නා.] හක්ගෙඩිය; පිඹිනා සක.
ධමනිකාව[නා.] ධමනියක් නැවත බෙදී සිහින් ව සෑදෙන සිහින් ලේ නහරය; කුඩා ධමනිය.
ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවේ සිට ශරීරය පුරා රුධිරය ගෙන යන රුධිරවාහිනී විශේෂය (=artery).
ධමනී නාඩිය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවෙහි ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ලේ ගමන් කරන නහරවල සිදුවන ස්පන්දනය.
ධමනී පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] සමාන පටකවලින් යුත් ධමනි රාශිය.
ධම්ම1. [නා.ප්‍ර.] ලොව්තුරා දහම; ලෞකික තත්ත්වයෙන් මිදීමට උපකාරී වන ඥේය වස්තුව. 2. [නා.ප්‍ර.] පර්යාප්ති දේශනාව; ත්‍රිපිටක ධර්මය. 3. [නා.ප්‍ර.] චෛතසික ධර්ම; සිතේ උපදින කුසලාකුසල සිතිවිලි. 4. [නා.ප්‍ර.] පඤ්චස්කන්ධය; සත්ත්ව ශරීරයට අයත් කොටස්. 5. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රඥාව; ලෞකික නුවණ. 6. [නා.ප්‍ර.] යුක්තිය; සාධාරණත්වය. 7. [නා.ප්‍ර.] ස්වභාවය; යථා තත්ත්වය. 8. [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙත්; ආචාර විධි; ප්‍රතිපත්ති. 9. [නා.ප්‍ර.] දිය යුතු දෙය; දෙන වස්තුව.
ධම්ම නියාමය[නා.] ධර්ම ස්වභාවය; නියත වශයෙන් ම සිදුවන ස්වභාවය; හේතුව නිසා ඵලය අනිවාර්යයෙන් ම සිදුවන බව.
ධම්මචාරි[වි.] ධර්මය අනු ව හැසිරෙන.
ධර1. [වි.] උසුලන, දරන, දරා සිටින (ශිල්ප ශාස්ත්‍රාදිය) මනා සේ ධාරණය කර ගත්. 2. [වි.] එක දිගට ඇදහැලෙන ද්‍රව්‍ය.
ධරණ[වි.] උසුලන; දරණ.
ධරණය1. [නා.] පුරාතන බර මිනුමක්. 2. [නා.] පසෙහි ඇති දිරාපත් කාබනික ද්‍රව්‍ය කොටස. 3. [නා.] කෝණ මානයක යට සරල දාරය. 4. [නා.] සන්නායක ද්‍රව්‍යයක විදුලිය දැරීමේ ශක්තිය.
ධරණිතලය[නා.] පොළොව මතුපිට පෙදෙස; පෘථිවි පෘෂ්ඨය; පොළෝතලය.
ධරණීධර1. [නා.ප්‍ර.] කන්ද; කඳුවැටිය; පර්වතය. 2. [නා.ප්‍ර.] පෘථිවිය දරන්නා.
ධරණීපති[නා.ප්‍ර.] පොළවට අධිපතියා.
ධරනවා1. [ක්‍රි.] උසුලනවා; රඳා පවත්වා ගන්නවා; දරනවා. 2. [ක්‍රි.] පිළිගන්නවා; භාරගන්නවා 3. [ක්‍රි.] ඉගෙන ගන්නවා; ධාරණය කරනවා.
ධරමාන[වි.] පවතින; ජීවත් වන.
ධරය1. [නා.] යමක් උසුලන හෝ දරා සිටින දෙය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ලීවරයක ස්ථාවර ව පිහිටි තැන; විවර්තනිය හෙවත් දරා සිටින ලක්ෂ්‍යය.
ධර්ම කථිකයා[නා.] ධර්ම දේශකයා; බණ කියන්නා; දහම් කතා කියන්නා.
ධර්ම චක්‍රය1. [නා.] බුදුදහම නිරූපණය කිරීමේ සංකේතයක් ලෙස දැක්වෙන චක්‍රාකාර රූපය. 2. [නා.] දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය. 3. [නා.] දහමේ අණසක; ධර්මයේ ආඥා බලය.
ධර්ම ජීවිකාව[නා.] වැරදි පැවතුම්වලින් මිදී ජීවත් වීම; ධර්මානුකූල ජීවිතය; දැහැමි පැවැත්ම.
ධර්ම ද්වීපය[නා.] ථෙරවාද බුද්ධ ධර්මය ආරක්ෂා කොට පවත්වාගෙන ආ දිවයින; දහම් දිවයින; ශ්‍රී ලංකාව.
ධර්ම දූතයා[නා.] ධර්මය පිළිබඳ පණිවුඩය ලොව නොයෙක් දිග් භාගවලට ගෙන යන්නා; ධර්ම ප්‍රචාරයෙහි යෙදෙන්නා.
ධර්ම දේශකයා[නා.] ධර්මය දේශනා කරන්නා; ධර්ම කථිකයා.
ධර්ම මණ්ඩපය[නා.] දහම් දෙසීම සඳහා භාවිත වන ශාලාව; බණ මඩුව.
ධර්ම යාත්‍රාව[නා.] ධර්මය දේශනා කිරීම සඳහා යෙදෙන චාරිකාව; ධර්ම ප්‍රචාරය සඳහා සැරිසැරීම.
ධර්ම යුක්තිය[නා.] අපක්ෂපාතී විසඳීම; සාධාරණ නඩු විසඳීම; ධාර්මික විසඳුම.
ධර්ම රත්නය[නා.] බුදුරදුන් විසින් වදාරන ලද ත්‍රිවිධ රත්නයෙන් දෙවැන්න වන ත්‍රිපිටක ධර්මය.
ධර්ම විජය[නා.] ධාර්මික භාවයෙන් ලබන ජය; යුද්ධයෙන් නොව දැහැමිබවෙන් ලබන දිනුම.
ධර්ම විනය[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ධර්ම දේශනාවලින් අන්තර්ගත සහ විනය කොට්ඨාස.
ධර්ම ශාසනය[නා.] බුදුරදුන් විසින් වදාරන ලද දහම; බුද්ධ දේශනාව හෙවත් ත්‍රිපිටක ධර්මය.
ධර්ම සංගායනාව[නා.] එක්රැස් ව ධර්මය සාකච්ඡා කිරීම; ධර්මය පිළිබඳ ව ඇති වන වැරදි මතවාද පරික්ෂා කොට ධර්මය සංස්ථාපනය සඳහා සම්මත කිරීම.
ධර්ම සභාව[නා.] ධර්ම දේශනා, ධර්ම සාකච්ඡා ආදිය පවත්වන තැන; දම් සබය.
ධර්ම ස්කන්ධය[නා.] සමස්ත බුද්ධ ධර්මය; ත්‍රිපිටක බුද්ධ ධර්මය.
ධර්මකාමී[වි.] ධර්මයට කැමති; දහමට රිසි.
ධර්මකාය1. [නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දසබල, චතුර් වෛශාරද්‍ය ආදි ගුණ සමූදාය. 2. [නා.ප්‍ර.] මහායානය අනු ව බුදුන් පිළිබඳ තුන් කායයෙන් එකක්.
ධර්මචින්තා1. [නා.ප්‍ර.] යහපත් අදහස්; දහමට නැඹුරු සිතිවිල්ල. 2. [නා.ප්‍ර.] මනෝ විඤ්ඤාණයට විෂය වන ධර්මතාව.
ධර්මතාව1. [නා.] ස්වභාවය; ස්වාභාවික ආකාරය. 2. [නා.] කලක් පුරුදු කළ චාරිත්‍ර ධර්ම; සිරිත් විරිත්
ධර්මදාන[නා.ප්‍ර.] ධර්මය (ප්‍රචාරයෙන්) අනුනට දීම; බණ කීම හා කියවීම.
ධර්මධරයා[නා.] ධර්මය මනා සේ දත් තැනැත්තා; ධර්මය දරන්නා; බුද්ධ ධර්මයෙහි විශාරදයා.
ධර්මය1. [නා.] බුදුන් දෙසූ දහම; බුද්ධ ධර්මය; පර්යාප්ති ශාසනය. 2. [නා.] දත යුතු දෙය; ඥෙය්‍යපථය. 3. [නා.] ස්වභාවය; දෙය; ප්‍රකෘතිය. 4. [නා.] නිවන; නිර්වාණය. 5. [නා.] ශීලය; ආචාර සම්ප්‍රදාය. 6. [නා.] යහපත; ගුණයහපත්කම. 7. [නා.] කුසල; පින්කම; පුණ්‍යකර්මය. 8. [නා.] යුක්තිය. 9. [නා.] හේතුව; ඵල උත්පාදක ශක්තිය. 10. [නා.] ආගමික ඉගැන්වීම්; චින්තනය; දර්ශනය. 11. (පාරිභා.) [නා.] නියමය; සිද්ධාන්තය (=law).
ධර්මවේදි[වි.] දහම පිළිබඳ දැන උගත්කම් ඇති; ධර්මය මැනවින් දන්නා.
ධර්මශාස්ත්‍ර1. [නා.ප්‍ර.] ආගම; ධර්මෝපදේශ. 2. [නා.ප්‍ර.] ධර්මය හා කලාශිල්ප. 3. [නා.ප්‍ර.] ධර්මානුකූල නීතිය.
ධර්මාචාර්යයා[නා.] ධර්මය ඉගැන්වීමෙහි හා පුහුණු කිරීමෙහි යෙදෙන ගුරුවරයා.
ධර්මාධිකරණය[නා.] යුක්තිය පසිඳින තැන; අධිකරණ ශාලාව; විනිශ්චය ශාලාව; උසාවිය.
ධර්මාධිපති[නා.ප්‍ර.] ධර්මයට නායකයා හෙවත් ධර්ම රාජයා වන බුදුරජාණන්වහන්සේ.
ධර්මානුකූල[වි.] ධර්මයට එකඟ; ධර්මය අනු ව පවත්නා; දහමට ගැළපෙන.
ධර්මානුස්මෘතිය[නා.] බුදුරජුන් විසින් වදාරන ලද ධර්මය නැවත නැවත මෙනෙහි කිරීම; අනුස්මෘති දහයෙන් එකක්.
ධර්මානුසාරි[වි.] ධර්මිෂ්ඨ; දහමට අනු ව හැසිරෙන්නා වූ; ධර්මය පිළිපදින්නා වූ; දැහැමි.
ධර්මාභියෝගය[නා.] ධර්මය නිතර පුරුදු පුහුණු කිරීම; ධර්මය අවබෝධ කර ගැනීම.
ධර්මාභිසමය[නා.ප්‍ර.] ධර්මය සපුරා අවබෝධ කර ගැනීම; මාර්ගඵලාවබෝධය.
ධර්මායතනය1. [නා.] ධර්මය උගන්වන ආයතනය. 2. [නා.] චක්ඛු, සෝත ආදි ආයතන දොළසින් එකක්.
ධර්මාසනය1. [නා.] ධර්ම දේශනාව සඳහා ම පිළියෙල කළ ආසනය. 2. [නා.] නඩු ඇසීමට හිඳිනා අසුන; විනිශ්චයාසනය.
ධර්මිෂ්ඨ[වි.] ධර්මයෙහි නියුතු; දහම්හි හැසිරෙන; දැහැමි.
ධරාග්‍රය[නා.] කඳු මුදුන; පර්වත මස්තකය; ගිරිහිස.
ධරාව(පාරිභා.) [නා.] ගර්භාශය; දරු බොක්ක.
ධව[නා.ප්‍ර.] ස්වාමි පුරුෂයා; භර්තෘ.
ධවල[වි.] සුදු; ශ්වේත; ශුභ්‍ර; හෙළ. [නා.] හක්ගෙඩිය; ශඞ්ඛය; සක.
ධවල පත්‍රිකාව[නා.] ඇතැම් අණ පනත් ආදිය නීතිගත කිරිමට පෙර ඒවා මහජනයාට කල් තබා දැනගැනීමට හැකි වීම සඳහා නිකුත් කෙරෙන නිල ලියවිල්ල.
ධවල මන්දිරය[නා.] අමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිගේ නිල නිවාසය.
ධවලච්ඡත්‍රය[නා.] රජබවේ සංකේතයක් වශයෙන් පුරාණයේ දී සිංහාසනය මත නංවා තබන ලද සුදු කුඩය; සේසත.
ධවලාත පත්‍රය[නා.] සුදු කුඩය; ධවලච්ඡත්‍රය; සේසත.
ධ්වංසනය[නා.] විනාශ කිරීම; නසා දැමීම; වැනසීම.
ධ්වජ කේතුව[නා.] කොඩිය.
ධ්වජය1. [නා.] රටක හෝ ආයතනයක හෝ අනන්‍යතාව හඟවන සලකුණකින් යුත් රෙදි ආදියෙන් සකසා ගත් දෙය; කොඩිය. 2. [නා.] පුරුෂ නිමිත්ත. 3. [නා.] ලාඤ්ඡනය. 4. [නා.] වංචාව; කපටිකම.
ධ්වනි1. [නා.ප්‍ර.] ශබ්ද; හඬ; රාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] වාච්‍ය අදහස ඉක්මවා මතු වන හැඟීම්; හැගෙන අදහස්; ගම්‍යමාන අර්ථ; ව්‍යංග්‍ය අර්ථ. 3. [නා.ප්‍ර.] භේරී තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක්. 4. [නා.ප්‍ර.] කනෙට දැනෙන සංවේදකය; ශ්‍රවණ උත්තේජ ජනිත කරන කම්පන හා තරංග චලිත.
ධ්වනි තන්ත්‍රි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශ්වසනාලයේ ඉහළ කොටසේ ඇති සියුම් ශ්ලේෂ්මවත් පටල දෙක; ශබ්දතන්ත්‍රී (=vocal chords).
ධ්වනි තරංග(පාරිභා.) [නා.] ශබ්ද තරංගය.
ධ්වනි විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ධ්වනිය පිළිබඳ වූ හැදෑරීම; ශබ්ද විද්‍යාව.
ධ්වනි සණ්ඨානය(පාරිභා.) [නා.] තැටියකට ශබ්ද කැවීමාදියෙන් ධ්වනිය සටහන් කරගැනීම.
ධ්වනිචාරය(පාරිභා.) [නා.] ශාලාවක ධ්වනිය විසිරී යන ආකාරය.
ධ්වනිතාර්ථය[නා.] වචනයෙන් පැවසෙන අර්ථයට වඩා වැඩි අදහසක් (ව්‍යංග්‍යයෙන්) ප්‍රකාශවීම; වාව්‍යාර්ථය ඉක්මවා මතුවන ව්‍යංග්‍ය අර්ථය; ව්‍යංග්‍යාර්ථය.
ධ්වනිපේටිකාව[නා.] එක් පැත්තක ග්‍රැමෆෝන් නළාවක් හා අනෙක් පැත්තෙහි ඉදිකටුවකට සම්බන්ධ උපකරණයක් ද තිබෙන පටලයක් වටකොට පිහිටි අනුනාද පෙට්ටිය (=sound box).
ධ්වනිරෝධක(පාරිභා.) [වි.] ශබ්දය ගමන් නොකරන; හඬ පැතිරීම වළක්වන.
ධ්වනිවාදය[නා.] ධ්වනිය කාව්‍යයේ ආත්මය ලෙසට සැලකීමෙන් ආලංකාරිකයන් අතර ඇති වූ කාව්‍ය විචාරවාදය; කාව්‍යයක රස නිෂ්පාදනයේදී ව්‍යංග්‍යාර්ථය ප්‍රධානබවට පළ වූ මතය.
ධ්‍යාන සමාපත්ති[නා.ප්‍ර.] ධ්‍යාන සුවය.
ධ්‍යානය[නා.] භාවනාවෙන් ලබන දැඩි චෛතසික ඒකාග්‍රතාව; කිසියම් අරමුණක සිත යෙදීම.
ධ්‍යානලාභියා[නා.] ධ්‍යානයක් ලබා ගත් තැනැත්තා.
ධ්‍රැව1. [වි.] වෙනස් නොවන; නිත්‍ය; ස්ථිර. 2. [වි.] පෘථිවියේ හෝ ග්‍රහ ලෝකයක හෝ ධ්‍රැව ප්‍රදේශ හා සම්බන්ධ. 1. [නා.] පෘථිවියේ හෝ ග්‍රහ ලෝකයක හෝ අක්ෂයේ උතුරු දකුණු කෙළවර පිහිටි ලක්ෂ්‍ය. 2. [නා.] චුම්බකය මෙන් ආකර්ෂණ බලය හෝ විකර්ෂණ බලය එක් රැස් වුණු ලක්ෂ්‍ය දෙකින් එකක්; විද්‍යුත් අග්‍රයක්.
ධ්‍රැව තාරකාව[නා.] උත්තර ධ්‍රැවයට සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ මුදුන් වී පිහිටි තාරකාව (=polo star).
ධ්‍රැවණය(පාරිභා.) [නා.] අණුවක ධන හා ඍණ ආරෝපණය වෙන් වීම; ආලෝකයේ කම්පනය එක තලයක පමණක් සීමා කිරීම.
ධ්‍රැවිය දේහය[නා.] කිසියම් ජීවී විශේෂයකත් ජන්මාණුවකත් ධ්‍රැවය වටා ඇති ස්ථරය (=polocyte).
ධාතු1. [නා.ප්‍ර.] සෑම වස්තුවක් ම දරා සිටීමට උපකාරී වන මූල ද්‍රව්‍ය. 2. [නා.ප්‍ර.] බුද්ධාදි උතුමන්ගේ ශරීරයෙහි පූජනීය කොට සලකන ඇතැම් කොටස්. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ පැවැත්මට හේතුවන ශුක්‍ර ආදි පදාර්ථ. 4. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ආඛ්‍යාත පදවල ප්‍රකෘතිය.
ධාතු කරඬුව[නා.] බුද්ධාදි පූජනීය උතුමන්ගේ ධාතු තැන්පත් කර ඇති මඤ්ජුසාව.
ධාතු ගර්භය[නා.] සර්වඥ ධාතු ආදි පූජනීය වස්තු තැන්පත් කිරීම සඳහා ස්තූපයක බඳෙහි මැද හිස් ව තබන කොටස.
ධාතු නිධානය1. [නා.] ශාරීරික ධාතු හා අන් පූජනීය වස්තු ආරක්ෂාව සඳහා නිධන් කොට තබන ස්ථානය. 2. [නා.] බුදුරදුන් ආදි උතුමන්ගේ ධාතු චෛත්‍යාදියක නිදන් කිරීම.
ධාතු පරිනිර්වාණය[නා.] (ශාසනය පවතින කාලසීමාව අවසානයෙහි) බුදුරදුන්ගේ ශාරීරික ධාතු සියල්ල මහ බෝමැඩට එක්රැස් ව ඉබේ ම ආදාහනය වීම.
ධාතු ප්‍රකෘතිය[නා.] (ව්‍යාක.) ප්‍රත්‍ය එක්වීමට කලින් ආඛ්‍යාතයක මූල ස්වභාවය; දාපියවිය.
ධාතු මන්දිරය[නා.] සර්වඥ ආදි උතුමන්ගේ ධාතු වඩා හිඳුවා ඇති මැදුර; ධාතු ගෘහය.
ධාතුක්ෂෝභය1. [නා.] ශරීරයේ තුන්දොස් කිපීම. 2. [නා.] පඨවි ආදි ධාතුන්ගේ කැළඹීම; පොළොවේ ධාතු කෝපවීම.
ධාතුඝර[නා.ප්‍ර.] දාගැබ්, චෛත්‍ය වටා ඉදි කරනු ලබන ආවරණ ගොඩනැගිල්ල.
ධාන්‍ය1. [නා.ප්‍ර.] තෘණ වර්ගයට අයත් වී, තිරිඟු. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක් ඇටයක් සහිත කුඩා ඵලය.
ධාන්‍යාකාර[වි.] වී ගොඩක හැඩය ගත්.
ධාන්‍යාගාරය[නා.] ධාන්‍ය රැස් කර තබනු ලබන ගබඩා ගෙය; කොටුගෙය; ධාන්‍ය අටුව.
ධාරක[වි.] දරන; උසුලන; දරා සිටින. 1. [නා.] වාහකයා; උසුලන්නා; ගෙනයන්නා. 2. [නා.] ජීවියකු දරා සිටින ජීවියා; පරපෝෂකයා.
ධාරක චෙක්පත(පාරිභා.) [නා.] රැගෙන එන්නාට නියමිත බැංකුවට ඉදිරිපත් කිරීමෙන් මුදල් ලබාගත හැකි චෙක්පත.
ධාරක බිල්පත්(පාරිභා.) [නා.බහු.] ගෙවීමේ දී ඉදිරිපත් කරන්නාට ගෙවිය හැකි (නමක් සඳහන් නොකරන) බිල්පත්.
ධාරණ1. [වි.] රඳා පවතින; උසුලා සිටින; දරන; අල්ලා සිටින. 2. [වි.] මතකයේ සිටින.
ධාරණය1. [නා.] දැරීම; ඉසිලීම. 2. [නා.] සිතෙහි දැරීම. 3. [නා.] සිත නියමිත අරමුණක පිහිටුවා ගැනීම. 4. (පාරිභා.) [නා.] අහිතකර පරිසර තත්ත්වයන් දරා සිටීම සඳහා ශාකයකට ඇති හැකියාව. 5. [නා.] ශාක තුළ වැඩෙන පරපෝෂිත දරා සිටීම. 6. (පාරිභා.) [නා.] පිළිසිඳ ගැන්මේ සිට ප්‍රසූතිය දක්වා ගැබ දරා සිටීම. 7. (පාරිභා.) [නා.] මලමුත්‍ර පහ කිරීම වැනි වේගයන්ගෙන් වැළකී සිටීමේ හැකියාව.
ධාරණශීලතාව(පාරිභා.) [නා.] යකඩ, වානේ ආදියට කවන ලද කාන්දම් බලය රඳා පවත්වා ගැනීමේ ශක්තිය (=remanence).
ධාර්මික[වි.] දහමට අනුකූල; දැහැමි; ධර්මයෙන් යුක්ත; ධර්මානුකූල.
ධාරා ඌෂ්මකය(පාරිභා.) [නා.] වාතය ඇදෙන ගිනි උදුන (=blast burnance).
ධාරා ගෘහය[නා.] ස්නානය සඳහා වතුර මල් යොදා ඇති නාන කාමරය.
ධාරා මාපකය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ධාරාව මනින උපකරණය; ඇමීටරය.
ධාරාධර1. [නා.ප්‍ර.] ජල ධාරා දරා සිටින්නා; වලාකුළ; මේඝය. 2. [නා.ප්‍ර.] කඩුව; අසිපත.
ධාරානිපාතය[නා.] නොකඩවා ඇද හැලෙන වැසි දහර; මහවැස්ස.
ධාරාව1. [නා.] නොකඩවා ගලා යන දෙය; අඛණ්ඩ ප්‍රවාහය. 2. [නා.] ගලා යන විදුලි බලය; විද්‍යුත් ප්‍රවාහය.
ධාරිත නිෂ්පාදිතය(පාරිභා.) [නා.] නිෂ්පාදනය කරන ලද දෙයින් ඉතිරි කර ගන්නා ලද කොටස.
ධාරිතය[නා.] සිතෙහි ධාරණය කළ පෙළ දහම; ඇසූ පිරූ පිටකත්‍ර ධර්මය.
ධාරිතා බලය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ආරෝපණයක් ගබඩා කර තබා ගැනීමට ඇති හැකියාව.
ධාරිතාව[නා.] යමක් තුළ යමක් රඳවා තබා තවත් ගත හැකි ප්‍රමාණය; දරා සිටීමේ හැකියාව; ඉඩ ප්‍රමාණය; පරිමාව (=capacity).
ධාරී[වි.] උසුලා සිටින; දරා සිටින. [නා.] දරන්නා; උසුලන්නා; දරා සිටින්නා.
ධාවක[නා.ප්‍ර.] දුවන්නා; ධාවනයෙහි යෙදෙන්නා (=runner).
ධාවකය1. (පාරිභා.) [නා.] බිමට මුල් අල්ලමින් යන වැල. 2. [නා.] උපකරණයක ඒ මේ අත ගමන් කරවිය හැකි කොටස (=cursor).
ධාවනය1. [නා.] වේගයෙන් ගමන් කරවීම; ඉතා වේගවත් ගමන; දිවීම. 2. [නා.] ගලා යෑම; ගැලීම.
ධීමත්[වි.] ප්‍රඥාවන්ත; නැණවත්; බුද්ධිමත්. [නා.ප්‍ර.] බ්‍රහස්පති ග්‍රහයා.
ධීර1. [වි.] නුවණින් යුත්; ප්‍රාඥ. 2. [වි.] ධෛර්ය ඇති; දිරිමත්. 3. [වි.] හික්මුණු ගතියෙන් යුතු; ඉවසනසුලු. 4. [වි.] බලසම්පන්න.
ධීවරයා[නා.] කරදිය හා මිරිදිය මසුන් මැරීම පිළිබඳ කර්මාන්තයේ නියුක්තිකයා; මසුන් මරන්නා.
ධුත, ධූත[වි.] කම්පිත වූ; කෙලෙස් නැසූ.
ධුතඞ්ගය, ධුතංගය, ධුතාඞ්ගය[නා.] කෙලෙසුන් තැවීමේ අඞ්ගය; ක්ලේශයන් තැවීමට උපකාර වන චර්යාව.
ධුනනය[නා.] කම්පා කිරීම; සෙලවීම.
ධුර කාලය[නා.] තනතුරෙහි කටයුතු කරන කාලය; නිල කාලය; පදවිය; දරන කාලය.
ධුරන්ධර1. [වි.] පදවිය උසුලන; ධුරය දරන; නිලය දරන. 2. [වි.] ගැල් බර උහුලන; වියගස් දරන.
ධුරනික්ෂේපය1. [නා.] යම්කිසි වස්තුවක් හෝ කාර්යයක් පිළිබඳ ව ආශාව වගකීම හෝ භාරය අත්හැර දැමීම. 2. [නා.] බලාපොරොත්තුවක් නැතිකම; ධුරය අත්හැර දැමීම.
ධුරය1. [නා.] පදවිය; තනතුර; නිලය. 2. [නා.] ඉටු කළ යුතු කාර්යය; වගකීම; කාර්යය. 3. [නා.] වියගහ; රිය හිස; රථ ශීර්ෂය. 4. [නා.] දැරිය යුතු දෙය. 5. [නා.] උත්සාහය; වීර්යය; පරිශ්‍රමය.
ධුරාවලිය[නා.] තානාන්තර පද්ධතිය; තනතුර අනුපිළිවෙළ; නිල පන්තිය.
ධූපනය1. [නා.] දුම්ගැස්වීම; දුම් 2. [නා.] තෙල්වලින් තෙම්පරාදු කිරීම.
ධූපය1. [නා.] පූජා පිණිස දල්වන සුවඳ ද්‍රව්‍යය; ධූපන වර්ග; සුවඳ දුම් සඳහා ගන්නා ද්‍රව්‍යය. 2. [නා.] ඖෂධ ද්‍රව්‍ය දැවීමෙන් නඟින දුම ඉරීම.
ධූම1. [නා.ප්‍ර.] ගින්නෙන් නඟින දුම; යමක් පිලිස්සීමෙන් නඟින දුම. 2. [නා.ප්‍ර.] වාෂ්ප පටලය; මීදුම. 3. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ පිත කෝප වීමෙන් හටගන්නා රෝග සතළිසෙන් එකක්.
ධූම කේතුව[නා.] වල්ගා තරුව.
ධූම පානය[නා.] දුම්කොළ ආදි කොළ වර්ග පිලිස්සීමෙන් නොහොත් තැම්බීමෙන් උපදින දුම ඉරීම; දුම්බීම.
ධූම යන්ත්‍රය[නා.] වාෂ්ප බලයෙන් ක්‍රියා කරන යන්ත්‍රය.
ධූම යාත්‍රාව[නා.] වාෂ්ප බලයෙන් ධාවනය වන යාත්‍රාව; දුම් බෝට්ටුව; දුම් නැව.
ධූම රථය[නා.] වාෂ්ප බලයෙන් ක්‍රියා කරන ඇන්ජිමකින් ධාවනය වන රථය; දුම්රිය.
ධූම රාජිය[නා.] දුම්රොද.
ධූමක ක්‍රියාව[නා.] විෂබීජ නාශනය සඳහා දුම්ගැස්වීමේ ක්‍රියාව; විෂබීජ නාශක ධූපනය.
ධූමකරය[නා.] කෘෂිකර්මයේ දී පසෙහි ජීවාණුකරණය සඳහා පාංශුධූම යෙදීම.
ධූමනය, ධූමායනය[නා.] දුම් ගැසීම; දුම් ඇල්ලීම; දුම්දීම.
ධූමලය[නා.] අහසට නැගුණු දූවිලි පටලය; ධූලි වලාකුළ.
ධූමවර්ණ[නා.ප්‍ර.] දුඹුරු පාට; දුඹුරු පැහැය.
ධූමසිඛා[නා.ප්‍ර.] ක්‍රමයෙන් සිහින් වී යන දුම් කඳ.
ධූමිකාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොව මතුපිට හෝ ඊට ආසන්න වු තාවකාලික ව ඇතිවන ජල වාෂ්ප පටලය.
ධූර්තයාව[නා.] සුරාව, සූදුව, සල්ලාලකම ආදි දුසිරිත්වල ගැලුණු තැනැත්තා.
ධූලක රක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ පටක විෂ වීම; ලේ විෂ වීම.
ධූලකය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්වයන්ගේ සහ ශාකවල අභ්‍යන්තරයෙහි හටගන්නා රෝග කාරක ඓන්ද්‍රීය විෂ වර්ගයක්.
ධූලි, ධූලී[නා.ප්‍ර.] දූවිලි; දූවිල්ල; රජස්.
ධූසර1. [වි.] මඳ පඬු පැහැය ඇති; අළු පාටින් යුත්. 2. [වි.] ප්‍රසන්න නොවූ; නොපැහැදුණු.
ධූසරය[නා.] අළු පාට; අඳුරු පැහැය.
ධෘත[වි.] දරන ලද; පුරුදු කළ.
ධෘතරාස්ට්‍ර[නා.ප්‍ර.] සතරවරම් දෙවිවරු අතරින් එක් දෙවි කෙනෙකුගේ නාමය.
ධෘතිකය(පාරිභා.) [නා.] සමනලයන් වැනි කෘමින්ගේ ඉදිරිපස සහ පිටුපස පියාපත් එකට සම්බන්ධ කරන බද්ධය.
ධෘතිමත්[වි.] දිරිමත්; වීර්යවන්ත.
ධෘතිය1. [නා.] ධෛර්යය; වීර්යය. 2. [නා.] ස්ථිරසාරභාවය. 3. [නා.] සතුට; සන්තෝෂය; තෘප්තිය. 4. [නා.] යාගය.
ධෘෂ්ට[වි.] ගරු සරු නැති; බිය සැක නැති; පැකිලීමක් නොමැති.
ධේනුව[නා.] ගැහැනු සතා; සිව්පා සතුන්ගේ සහ පක්ෂීන්ගේ ගැහැනු සතා.
ධේය[වි.] දැරිය යුතු; ගත යුතු.
ධෛර්යය[නා.] නොවෙනස් ව ස්ථිර ව පැවතීමේ චිත්ත ශක්තිය; උත්සාහය; ධීරභාවය; විඳ දරා ගැනීමේ ශක්තිය.
ධෝත[වි.] සෝදන ලද; ධෝවනය කරන ලද.
ධෝතසඞ්ඛ[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු හක්ගෙඩිය.
ධෝවනය[නා.] ශුද්ධ පවිත්‍ර කිරීම සඳහා සේදීම; දෙවීම.
ධෞත[වි.] ධෝවනය කරන ලද.
නසිංහල හෝඩියේ හතළිස් තුන් වැනි අකුර; විසිහතර වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය වූ මෙය අල්පප්‍රාණ ඝෝෂාක්ෂරයකි. දන්තජ අනුනාසිකයකි.
නං දොඩවනවා, නන්දොඩවනවා1. [ක්‍රි.] සිහිය විපරීත වීම නිසා දිගින් දිගට කියවනවා; විකාරයෙන් කතා කරනවා. 2. [ක්‍රි.] තේරුමක් නැති දේ පවසනවා; ප්‍රලාප දොඩනවා; හිස්බස් කියනවා.
නංගී1. [නා.] බාල සහෝදරිය; නැගණිය. 2. [නා.] වයසින් තමාට වඩා බාල ස්ත්‍රීන් සඳහා යොදන ආමන්ත්‍රණ පදයක්.
නංඩුව, නණ්ඩුව1. [නා.] වී, තිරිඟු ආදි ධාන්‍ය ඇටවල පවතින සිහින් දැඩි කෙන්ද; නරුව. 2. (පාරිභා.) [නා.] ඇණ ගැලවීම සහ තද කිරීම සදහා භාවිත කරන අඬුව.
නක, නඛ1. [නා.ප්‍ර.] නියපොත්ත; නිය. 2. [නා.ප්‍ර.] නිකාය; ආගමික නිකාය.
නකත, නැකත1. [නා.] අහසේ රාශි චක්‍රයෙහි පිහිටි විසි වැදෑරුම් තාරකා ගණ විසිහතෙන් එකක්. 2. [නා.] සුබ මොහොත; නැකත් වේලාව. 3. [නා.] තරුව; තාරකාව.
නකත් කෙළිය, නැකැත් කෙළිය[නා.] නක්ෂත්‍ර යෝගයක් මුල් කොට ගෙන පවත්වන ලද සැණකෙළියක්.
නක්කලය1. (කථා.) [නා.] අවහිරය; බාධාව; සම්බාධකය; කරදරය. 2. (කථා.) [නා.] සමච්චලය.
නක්කල්(කථා.) [වි.] නරක; නුසුදුසු; අශෝභන; අගෝචර.
නක්ත[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රි කාලය; රාත්‍රිය; රැය.
නක්ෂත්‍ර ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය තුළ දුර මැනීම සඳහා භාවිත කරන ප්‍රධාන ඒකකය.
නක්ෂත්‍ර දවස(පාරිභා.) [නා.] ධ්‍රැව තාරකාව වටා සම්පූර්ණ වටයක් යන පරිදි තාරකාවක දෘශ්‍ය ගමන සඳහා ගතවන කාලය.
නක්ෂත්‍ර මහාදශාව[නා.] මිනිසකුගේ පරමායුෂ අවුරුදු එකසිය විස්සක් කොට සලකා, කාලය පිළිවෙළින් රවි, චන්ද්‍ර, කුජ, රාහු, ගුරු, ශනි, බුධ, කේතු, කිවි යන ග්‍රහයන් අතර බෙදීමේ දශා ක්‍රමය; විංශෝත්තරී දශාව.
නක්ෂත්‍ර විද්‍යාව[නා.] ග්‍රහතාරකා සහ එයින් ලෝකයට වන බලපෑම පිළිබඳ වූ ශාස්ත්‍රය; ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රය.
නක්ෂත්‍රඥයා[නා.] ජ්‍යොතිශ්ශාස්ත්‍රඥයා; දෛවඥයා.
නක්ෂත්‍රය1. [නා.] තරුව; තරු සමූහය; නැකත. 2. [නා.] ආකාශ වස්තු පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය; නැකැත් ශාස්ත්‍රය; ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රය. 3. [නා.] රාශි චක්‍රයේ විසි හතෙන් පංගුව. 4. [නා.] යම්කිසි සිදුවීමක වේලාව හෝ යම් කාර්යයක් සිදු කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා සුබ වේලාව; නැකත.
නක්ෂත්‍රයෝගය[නා.] ඇතැම් නැකැත් සහ ග්‍රහයන් එක් ව යෙදීම.
නකුල[නා.ප්‍ර.] මාංශ භක්ෂක කුඩා සිවුපාවෙක් වන මුගටියා.
නඛපඤ්ජරය[නා.] සිවුපාවුන්ගේ සහ පක්ෂීන්ගේ නිය පොකුර; නියපඳුර.
නඛරය1. (පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ උල් නියපොත්ත; සිවුපාවන්ගේ හා පක්ෂීන්ගේ ගාත්‍රයක අග තිබෙන උල් වකුටු නිය. 2. [නා.] ඇතැම් මල්වල දලයේ සිහින් දිග පහටිය.
නඛායුධ[නා.ප්‍ර.] උල් වූ නිය ඇති සතා; සටනෙහි දී සහ ගොදුරු අල්ලා ගැනීමෙහි දී නිය ආයුධ කොට ගන්නා සතා.
නගණය[නා.] (ඡන්දස් ශාස්ත්‍රයෙහි එන ගණ අට අතුරෙන්) ලඝු අක්ෂර තුනක් ඇති ගණය.
නගනය[නා.] ඇස් පිහාටු පර්යන්තයෙහි මතු වී වේදනා ගෙන දෙමින් දින කීපයකින් සුව වන බිබිලි වෙසෙසක්.
නගනවා, නඟනවා1. [ක්‍රි.] ඉහළට ඔසොවනවා; උස්සනවා; උස් සිටිනසේ සාදනවා. 2. [ක්‍රි.] මතු කරනවා; ගොඩ ගන්නවා; උඩට ගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] තනනවා; සාදනවා; ගොඩ නගනවා. 4. [ක්‍රි.] පිටුවහල් කරනවා; පිටත් කරනවා; නෙරපනවා. 5. [ක්‍රි.] වමාරනවා; පිට කරනවා. 6. [ක්‍රි.] ඇති කරනවා; උපදනවා; උපයනවා. 7. [ක්‍රි.] දමනවා; ලනවා; තැන්පත් කරනවා. 8. [ක්‍රි.] එක් භාෂාවකින් තවත් භාෂාවකට පරිවර්තනය කරනවා. 9. [ක්‍රි.] උසස් කරනවා; වැඩි දියුණු කරනවා.
නගර ද්වාරය[නා.] නගරයට ඇතුළුවීමට තිබෙන දොරටුව; නුවර දොරටුව.
නගරබද1. [වි.] නගරයට කිට්ටුව පිහිටි; නුවරට යාබද; නගරාසන්න. 2. (කථා.) [වි.] නගරයට අයත්; නුවර හා සම්බන්ධ; නාගරික.
නගරය[නා.] වැඩි ජනගහනයක් සහිත ජනතාවට අවශ්‍ය පහසුකම්වලින් යුක්ත කාර්යාල, ආයතන, කර්මාන්තශාලා, වෙළඳසැල්, වීදි මන්දිර ආදියෙන් පිරුණු ජනාවාස ප්‍රදේශය.
නගරවින්‍යාසය[නා.] නගරයක ව්‍යාප්තිය සහ සංවර්ධනය විධිමත් ලෙස කිරීම සඳහා සැලසුම් සම්පාදනය.
නගරශාලාව1. [නා.] නගර පාලනය පිළිබඳ මූලස්ථානය වශයෙන් යොදාගනු ගොඩනැගිල්ල ලබන; පුරහල. 2. [නා.] නගරසභා කාර්යාල භූමියේ පිහිටා ඇති ප්‍රධාන දේශනාදිය පැවැත්විය හැකි ගොඩනැගිලි කොටස; දෙසුම්හල.
නගරශෝභිනිය1. [නා.] පුරාණ සමාජයන්හි නගරයට අත්‍යවශ්‍ය අංගයන් සේ සැලකුණු නෘත්‍ය ගීතාදියෙන් අගතැන්පත් රූප සුන්දරිය. 2. [නා.] ඉහළ පෙළේ වෛශ්‍යාව.
නගරසභාව[නා.] නගර පාලනය සඳහා නගර වැසියන්ගේ ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කරනු ලබන නියෝජිත මණ්ඩලය (=urban council).
නගරසභිකයා[නා.] නගරසභාවක කොට්ඨාසයක් නියෝජනය කිරීම සඳහා ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කරන ලද තැනැත්තා; නගරසභාවේ සාමාජිකයා.
නගරාඞ්ගණය[නා.] නගරයක උත්සව, සමාජ සන්දර්ශන පොදු ක්‍රීඩා, සැණකෙළි ආදිය පැවැත්වීම සඳහා වෙන් කරන ලද ප්‍රධාන පිට්ටනිය.
නගරාධිපති[නා.ප්‍ර.] නගරවාසීන්ගේ ඡන්දයෙන් තේරී පත්වී නගරය පාලනය කරන සභාවේ සභාපති; නගරසභාවේ ප්‍රධානයා.
නගරාරක්ෂකයා[නා.] නුවර රැකවල් කිරීමේ යෙදී සිටින්නා; නගරය රැකබලා ගන්නා නිලධාරියා.
නග්න1. [වි.] විළි නොවසන; නිරුවත්; නිර්වස්ත්‍ර. 2. [වි.] ගහකොළ කිසිවක් නැති; මුඩු. 3. (පාරිභා.) [වි.] ඇවිරීමක් නැති; අනාරක්ෂිත; පරිවරණයෙන් තොර.
නග්නීකරණය1. (පාරිභා.) [නා.] ස්වාභාවික හේතු නිසා හෝ කෘත්‍රිම උපක්‍රමවලින් හෝ පෙදෙසක් ගස්වැල්වලින් තොර මුඩුබිමක් බවට පත්වීම. 2. [නා.] පාෂාණවල රසායනික හා යාන්ත්‍රික ඛණ්ඩනය; පෘථිවි පෘෂ්ඨය ගෙවී යෑම.
නඞ්ගලාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] නාස් කුහර දෙක එකිනෙකින් වෙන් කරන නඟුලක හැඩය ගත් මෘදු ඇටය. (=vomer).
නඟිනවා, නගිනවා1. [ක්‍රි.] කිසිවක් මතට ගොඩවෙනවා; ආරෝහණය වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] උඩට එනවා; උදාවෙනවා; මතුවෙනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] උසස් දියුණුවට පත් වෙනවා. 4. (රූඪි.) [ක්‍රි.] කෝපයට පත් වෙනවා; කේන්ති යනවා; තරහ යනවා. 5. [ක්‍රි.] වැඩෙනවා.
නඟුට, නගුට[නා.] වලිගය; වාලධිය.
නඟුල, නගුල1. [නා.] සී සෑම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක්. 2. [නා.] වලග; වාලධිය.
නඟුල් තරුව[නා.] නගුලක හැඩය ගන්නා තරුපෙළ; මහවලස් තරුව; සප්තර්ෂි තාරුකා පංතිය.
නච්ච[නා.ප්‍ර.] නැටුම; නෘත්‍යය.
නටනවා1. [ක්‍රි.] නර්තනය කරනවා; රඟපානවා. 2. [ක්‍රි.] ද්‍රවයක් තාපාංශකයට රත් වෙනවා; කැකෑරෙනවා; පැසෙනවා. 3. [ක්‍රි.] සෙලවෙනවා; චලිත වෙනවා.
නටබුන්[නා.ප්‍ර.] යමක් විනාශයකට පත්වීමෙන් පසු ඉතිරි වී ඇති එහි කොටස්; කැඩී බිඳී විනාශ වී ඉතිරි ව ඇති කොටස්; නෂ්ටාවශේෂ.
නටරාජා[නා.] නැටුමට අධිපති දෙවියා වන ශිවදෙවි; ඊශ්වර.
නටු1. [වි.] කෙට්ටු; සිහින්; කෘශ. 2. [වි.] නාස්ති වූ; විනාශ වූ; නෂ්ට වූ.
නටුව, නැටිය, නැට්ට[නා.] ශාකයක කොළ, මල් ගෙඩි ආදිය අත්තට හෝ කඳකට සම්බන්ධ කරන සිහින් දිගැටි අවයවය; තුවටුව; වෘන්තය.
නඩංගු වෙනවා[ක්‍රි.] (කිසියම් කාර්යයක් සඳහා ) බෙහෙවින් වෙහෙස වෙනවා; හිරිහැර වෙනවා; කරදර වෙනවා.
නඩත්තුව1. [නා.] අවශ්‍යතා සපුරමින් පෝපෝෂණය කිරීම; ජීවිකාව සැලැස්වීම; රැකීම; පරිපෝෂණය 2. [නා.] යම්කිසි දෙයක් මැනවින් පවත්වා ගැනීම; නිසි ලෙස පවත්වා ගැනීම; ආරක්ෂා කරමින් රැකගැනීම.
නඩය, නඩේ1. [නා.] (වන්දනා, ගමන් ආදිය යාමේ දී) එකට එකතු වන පිරිස, කණ්ඩායම. 2. [නා.] ආලින්දය; පිළ; වටපිළ.
නඩලම[නා.] කෝලම; විකාරය; විහිළුව; විගඩම.
නඩාව[නා.] රෙදි විවීමේ දී දික් නූල් අතරෙන් හරස් නූල් යැවීම සඳහා යොදා ගන්නා උපකරණය; සටලය.
නඩු තීන්දුව[නා.] නඩු විභාගයක අවසානයෙහි අධිකරණය විසින් දෙනු ලබන තීරණය; නඩුවේ විසඳුම (=judgement).
නඩු විභාගය[නා.] අධිකරණයට ඉදිරිපත් වූ කරුණ පිළිබඳ ව තීරණයක් ගැනීම සඳහා පැමිණිලිකාර සහ විත්තිකාර දෙපක්ෂයෙන් කරුණු විමසීමේ ක්‍රියාවලිය.
නඩුකාරයා[නා.] නඩු ඇසීම සඳහා නිත්‍යනුකූල ව පත්වීමක් ලැබ සිටින පුද්ගලයා; අධිකරණ නායකයා; විනිසකරු; විනිසුරු.
නඩුව1. [නා.] විනිශ්චය සඳහා අධිකරණයක් වෙත ඉදිරිපත් කරනු ලබන පැමිණිල්ල. 2. [නා.] චෝදනාවක් පිළිබඳ ව අධිකරණය විසින් පවත්වනු ලබන විභාගය; නඩු විභාගය. 3. [නා.] යුක්තිය; සාධාරණත්වය; ධර්මය. 4. [නා.] පැමිණිල්ල; දුක්ගැනවිල්ල.
නඩේගුරා(කථා.) [නා.] පිරිසක ප්‍රධානියා (විශේෂයෙන් වන්දනා ගමනක දී); යමක් මෙහෙයවන පුද්ගලයා; මඟ පෙන්වන තැනැත්තා.
නත[වි.] නැමුණු; වක් වූ; වකුටු. 1. [නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] ස්වාමියා; අධිපතියා; ප්‍රධානයා.
නත්තල[නා.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ උත්පත්තිය නිමිති කොට ගෙන පවත්වනු ලබන උත්සවය.
නත්තා[නා.] හත්මුතු පරම්පරාවේ එක් පරම්පරාවක්; පියාගේ සීයා; හත්මුතුන්ගේ තුන්වැන්නා.
නත්තිරම(කථා.) [නා.] පතල් දෙකක් අතර ඇති බිම් කොටස.
නතිය1. (පාරිභා.) [නා.] ඇල වීම; නැමීම; ප්‍රවණතාව. 2. [නා.] බෑවුම; අවතරණය. 3. [නා.] පහත් තැන; අවපාතය; අවනමනය.
නතු1. [වි.] නැමුණු; නැඹුරු වූ; යොමු වූ; අවනත වූ. 2. [වි.] අයිති; සතු; අයත්; හිමි.
නතෝදර(පාරිභා.) [වි.] ඇතුළට නෙරා ගිය; මැදින් එබුණු; බොකු ගැසුණු; අවතල.
නද1. [නා.] නාදය; ශබ්දය; හඬ; ඝෝෂාව. 2. [නා.] තෙල; තෛලය. 3. [නා.] ගඟ; නඳිය. 4. [නා.] නිධානය; නිධිය.
නදන, නදන්1. [නා.] සුරක්ෂිත ව තැන්පත් කොට ඇති වස්තුව. 2. [නා.] දරුවා; පුත්‍රයා. [වි.] ප්‍රීතිය ගෙන දෙන; ප්‍රිය උපදවන; සන්තෝෂදායක.
නදනිය, නඳනිය[නා.] දුව; දුවණිය; දුහිතෘව.
නදවනවා[ක්‍රි.] උණු කරනවා; කකාරවනවා; සිඳුවනවා; පැසවනවා.
නදිය[නා.] මුහුදට හෝ විශාල විලකට ගලා යන ජල ප්‍රවාහය; ගඟ; ගංගාව.
නදී[වි.] ගඟ හා සම්බන්ධ; ගඟ පිළිබඳ.
නදී කූලය[නා.] ගඟ දෙපසෙහි ඇති උස්බිම; ගං ඉවුරු.
නදී තීරය[නා.] ගංතෙර; ගංඉවුර.
නදීකූඤ්ජරය[නා.] පර්වතයකින් හැලෙන මහ දියපාර; ගිරිකඳුර; ජල නිර්ඣරය; මහ දියඇල්ල.
නදීතීර්ථය[නා.] ගඟකින් එතෙර මෙතෙර වන තැන; ගඟේ තොටුපොළ; ගංතොට.
නදීපති[නා.] ගංගාවන්ගේ ස්වාමියා වන මුහුද; සාගරය.
නදීශ්‍රෝතාවර්තය[නා.] ගඟෙහි දිය පහර කිසියම් තැනක වටේට කැරකීම; ගඟේ සළා වැටුම; ගඟේ දිය සුළිය.
නන[නා.ප්‍ර.] කුඩයේ රෙද්ද දරා සිටින කූරු. [වි.] නොයෙක්; විවිධ.
නනරුත්[නන්+අරුත්] [වි.] නොයෙක් තේරුම් ඇති; විවිධ අර්ථවලින් යුක්ත; නානාර්ථවාචී.
නනවරණ[නන්+අවරණ] [නා.ප්‍ර.] නොයෙක් උවදුරු; විවිධ උපද්‍රව.
නන්(කථා.) [වි.] නොයෙක්; අනේක; විවිධ. (කථා.) [නා.ප්‍ර.] සැකිල්ල; රාමුව.
නන්දන[වි.] ප්‍රීතිය ගෙන දෙන; මන පිනවන; සන්තෝෂදායක. 1. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රීතිය; සතුට. 2. [නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයාගේ උයන; නන්දනෝද්‍යානය. 3. [නා.ප්‍ර.] උණ දඬුවෙන් ඉදි කරන ලද නිවස.
නන්දනා, නන්දනීය[නා.] දුව; දියණිය; දුහිතෘව.
නන්දි[නා.ප්‍ර.] රූප ශබ්ද ආදි කාම වස්තු කෙරෙහි සිත් ඇලවීම; ආශාව; තෘෂ්ණාව.
නන්නත්තාරේ1. [ක්‍රි.වි.] නොයෙක් අත; තැන්තැන්වල; හිස් ලූ ලූ අත; ඉබාගාතේ; අරමුණක් නැති ව. 2. [ක්‍රි.වි.] නිකරුණේ.
නන්නාඳුනන[වි.] කිසිදු ඇඳිනීමක් නැති; තොරතුරු නොදන්නා; අඥාත.
නන්වැදෑරුම්[වි.] නානාප්‍රකාර; නොයෙක් ආකාර වූ; විවිධාකාර.
නඳ[වි.] සතුට උපදවන; ප්‍රීතිදායක.
නඳුන්1. [නා.ප්‍ර.] සතුට; සන්තෝෂය; නන්දනය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොව ඇතැයි සැලකෙන ශක්‍රයාගේ උයන; නඳුන් උයන.
නප්තෘ[නා.ප්‍ර.] පුත්‍රයාගේ පුත්‍රයා හෝ දියණියගේ පුත්‍රයා; මුණුපුරා.
නපුංසක1. [වි.] ස්ත්‍රී හෝ පුරුෂ ලිංග නොමැති; ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවයෙන් තොර. 2.(ව්‍යාක.) [වි.] ස්ත්‍රී ලිඞ්ගය හෝ පුරුෂ ලිඞ්ගයට අයත් නොවන.
නපුංසකයා[නා.] ස්ත්‍රී ලිංග හෝ පුරුෂ ලිංග ලක්ෂණ නැති තැනැත්තා.
නපුර1. [නා.] දෝෂය; අයහපත; අනර්ථය; විනාශය; විපත්තිය. 2. [නා.] පාපය; දුසිරිත.
නපුරු1. [වි.] ක්‍රෑර; දුෂ්ට; අධම; රෞද්‍ර. 2. [වි.] අපල සහිත; අනිෂ්ට; අනිටු; අරිටු; නපුරු.
නබ[නා.ප්‍ර.] අහස; ගුවන; නුබ.
නබි[නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ භාෂිතය මිනිස් ලොව ප්‍රකාශ කරන්නා; දිවස් ප්‍රසාදිවරයා; ඉස්ලාම් ආගමේ වක්තෘවරයා.
නබිනායක[නා.ප්‍ර.] ඉස්ලාම් ධර්මයේ ශාස්තෘවරයා වන මහම්මත්තුමා.
නභෝමණ්ඩලය[නා.] අහස; ගුවන.
නභෝමණි[නා.ප්‍ර.] අහසෙහි මැණික; හිරු; සූර්යයා; දිනකර.
නම1. [නා.] යමකු හෝ යම් ස්ථානයක්, යම් කිසිවක් හඳුනා ගැනීමට යොදන විශේෂ වචනය හෝ පදය; අභිධානය. 2. [නා.] භික්ෂූන් වහන්සේ හෝ කිතුනු පූජකවරයා හැඳින්වීමට යොදන ගෞරවාර්ථ පදයක්. 3. [නා.] පෙළපත් නාමය; වාසගම. 4. [නා.] හොඳ හෝ නරක ප්‍රසිද්ධිය; කීර්තිය හෝ අපකීර්තිය. 5. [නා.] නමස්කාරය; වැඳීම.
නමතුන්[නා.ප්‍ර.] නිමන්ත්‍රණය; ආරාධනය.
නමදිනවා[ක්‍රි.] වඳිනවා; නමස්කාර කරනවා; අභිවාදනය කරනවා.
නමනය[නා.] නැමෙන ස්වභාවය; නැමෙනසුලු බව; නැමීම.
නමනවා1. [ක්‍රි.] කෙළින් තිබෙන දෙයක් වක් කරනවා; වකුටු කරනවා; 2. [ක්‍රි.] පටවල් එකපිට එක සිටින සේ දෙකට හෝ කීප වතාවකට අකුලනවා. 3. [ක්‍රි.] (අතු ආදිය) පහතට හරවනවා; පාත් කරනවා; (භාජන ආදිය) ඇල කරනවා. 4. [ක්‍රි.] (භාජනාදියක තිබෙන ද්‍රවයක්) වක්කරවනවා; වගුරුවනවා; වැටෙන්නට සලස්වනවා. 5. [ක්‍රි.] අවනත කරනවා; නතු කරනවා; අභිමතයට යටත් කරනවා.
නමනීය[වි.] නැමෙනසුලු; නැමෙන ගතියෙන් යුක්ත; නම්‍ය.
නමස්කාරය[නා.] වැඳීම; වන්දනය; ප්‍රණාමය; අභිවාදනය.
නම් කරනවා1. [ක්‍රි.] නමක් දෙනවා; නම් තබනවා. 2. [ක්‍රි.] ඡන්දයෙන් නොව නිලබලයෙන් (මන්ත්‍රී පදවි ආදියකට) පත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] පාර්ලිමේන්තුව තුළ නියමයක් නොපිළිපැදීම නිසා කථානායකවරයා මන්ත්‍රීවරයකු සබාගැබින් ඉවත් කිරීමට යෝජනා කරනවා.
නම් ප්‍රසිද්ධ කරනවා[ක්‍රි.] විවාහ ගිවිසගත් පසු නීත්‍යනුකූල ලියවිල්ලකින් ප්‍රකාශයට පත් කරනවා; නම් දෙනවා.
නම්ගොත්[නා.ප්‍ර.] කෙනෙකුගේ නාමය හා ඒ සම්බන්ධ පරපුර විස්තරය.
නම්න[වි.] නැමුණා වූ; වක ගැසුණු; පහත් වුණු; අවනත වූ; දැමුණු.
නම්බුකාර1. [වි.] කාගේත් සැලකිලි ලබන; හොඳ නමක් පවතින; වැදගත් පරම්පරාවකට අයත්. 2. [වි.] හොඳ චරිතයක් ඇති; හොඳ නම රකින.
නම්බුකාරයා[නා.] ගරුකටයුතු තැනැත්තා; සම්භාවනීය පුද්ගලයා; වැදගතා; උසස් පෙළපතකින් පැවැත එන තැනැත්තා.
නම්බුනාමය[නා.] කරන ලද උදාර සේවාවක් හෝ උසස් ක්‍රියාවක් අගය කිරීම් වශයෙන් රජය විසින් හෝ වෙනත් පිළිගත් ආයතනයක් විසින් හෝ පිරිනමනු ලබන ගරු නාමය; පටබැඳි නාමය.
නම්බුව[නා.] ගෞරවය; වැදගත්කම; බුහුමන.
නම්වරය1. [නා.] යමකුගේ නම පදිංචිය ආදි විස්තරය; ලියුම් ලැබෙන පිළිවෙළ; ලිපිනය. 2. [නා.] අංකය; නොම්බරය.
නම්‍යතාව1. [නා.] නැමෙනසුලු ගතිය; වෙනස්වීම. 2. [නා.] ලිහිල්බව; තද භාවයෙන් තොර; මොළොක් ස්වභාවය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ආර්ථික විද්‍යාවේ දැක්වෙන නියමයක්; කිසියම් කරුණක සිදුවන වෙනසකට තවත් කරුණක් දක්වන ප්‍රතිචාරය.
නමාගන්නවා1. [ක්‍රි.] පහතට ඇද ගන්නවා; හකුළා ගන්නවා; වක්‍රතාව ඇති කරනවා. 2. [ක්‍රි.] අවනත කරගන්නවා; කැමති කරගන්නවා; යොමු කරගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] එක පැත්තකට ගමන කරනවා; ඇදී යනවා.
නමිත[වි.] නැමුණු; නමන ලද; අවනත වූ; ඇලවූ.
නමෝවිත්තියෙන්[ක්‍රි.වි.] මුලින් ම; පළමුවෙන් ම; ආරම්භයේ දී ම; හාපුරා.
නය1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රමය; ආකාරය; පිළිවෙළ; විධිය. 2. [නා.ප්‍ර.] න්‍යායය; නීතිය; සිද්ධාන්තය.
නයන1. [නා.ප්‍ර.] පැමිණවීම; ගෙනයාම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇස; අක්ෂිය; නුවන; නේත්‍රය.
නයනාරෝග්‍ය ශාලාව[නා.] ඇස්වල ඇති වන ආබාධ සඳහා ප්‍රතිකාර කරන වෛද්‍යායතනය; ඇස් රෝහල.
නයිට්රජන්[නා.ප්‍ර.] පාටක් හෝ ගඳක් හෝ නැති ලොව බහුල ම වායුමය මූල ධාතුව; ජීවාන්තක වායුව.
නයිදෙ, නයිදේ1. [නා.ප්‍ර.] ශිල්ප කුලවල පිරිස් භාවිතා කළ ගෞරව නාමයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] සෙංකඩගල රාජධානි සමයෙහි ඇතැම් නිලධාරින් සහ කුලවතුන් භාවිත කළ ගෞරව නාමයක්.
නයිලෝන්1. [නා.ප්‍ර.] රසායනික මිශ්‍රණයකින් සාදනු ලබන ඉතා ශක්තිමත කෘත්‍රිම සේද කෙඳිවර්ගයක්. 2. [නා.ප්‍ර.] එම කෙඳිවලින් වියනු ලබන රෙදි ලණු ආදිය.
නයිසයි ආඥාව(පාරිභා.) [නා.] විනිශ්චයක් වෙනස් කිරීම සඳහා නියම කරනු ලබන දිනයට කලින් හේතු නොදැක්වුවහොත් වලංගු වන උසාවි ආඥාව.
නයු[නා.ප්‍ර.] නායක; ප්‍රධාන; අධිපති.
නර[නා.ප්‍ර.] මිනිසා; මනුෂ්‍යයා.
නර ඉසුරා[නා.] රජ; නිරිඳු.
නර කෙස්[නා.] පැසුණු හිස කෙස්.
නරංග[නා.ප්‍ර.] ආලයට අධිපති දෙවියා; අනංගයා; කාම දේවයා.
නරක1. [වි.] හොඳ යැයි සම්මත දේට විරුද්ධ; ගුණ ධර්මයෙන් තොර; පාප ක්‍රියාවල යෙදෙන. 2. [වි.] අප්‍රියකර; අසතුට දනවන; අහිතකර; අපථ්‍ය. 3. [වි.] බාල; තත්ත්වයෙන් පහත්; වටිනාකමක් නැති. [නා.ප්‍ර.] අයහපත; අයුක්තිය; නොමනා දෙය; අසාධරණය.
නරකය[නා.] පව්කළ අය උපදිතැයි සැලකෙන අතිශය දුක්බර භව තලය; අපාය; නිරය.
නරකාදිය1. [නා.] නරකය; නිරය. 2. [නා.] පිළිකුල් සහගත ස්ථානය හෝ දෙය; අපවිත්‍ර දෙය.
නරකුරු[නා.ප්‍ර.] නරාක්ෂර; මනුෂ්‍යාක්ෂර; ඉෂ්ට අනිෂ්ට අක්ෂර ගණයේ දී මධ්‍යම තරමින් යහපත් යැයි සැලකෙන උ, ප, බ, ග, හ යන අකුරු.
නරඟන[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය.
නරණ1. [නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] රජ.
නරතුර, නරතුරු1. [ක්‍රි.වි.] නිරතුරු; නිතර; නිරන්තරයෙන්. 2. අතරක් නැති ව; අතුරු සිදුරු නොමැති ව; එකින් එක හැප්පී.
නරද1. [නා.ප්‍ර.] ඊතලය; හීය; යහුල. 2. [නා.ප්‍ර.] නාගරාජයා.
නරදම්සැරි[නා.ප්‍ර.] දමනයට සුදුසු පුද්ගලයන් දමනය කොට ඔවුන් නිසි මග යවන්නා වන බුදුරජාණන් වහන්සේ.
නරදිපති[නා.ප්‍ර.] මිනිසුන්ගේ නායකයා; රජ.
නරනිඳු[නා.] රජු; නරේන්ද්‍රයා.
නරපවර1. [නා.ප්‍ර.] බුදුරද; මුනිරජ. 2. [නා.ප්‍ර.] රජ.
නරපා[නා.ප්‍ර.] නරනිඳු.
නරඹනවා[ක්‍රි.] ඇසින් බලනවා; අවලෝකනය කරනවා; නිරීක්ෂණය කරනවා.
නරඹු[නර+අඹු] [නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය ස්ත්‍රිය; ගැහැනිය.
නරයහන්[නා.ප්‍ර.] මිනිසකු වාහනය කොට ඇත්තා; වෙසවුණු දෙව්රජ; වෛශ්‍රවණ.
නරලොව[නා.] මිනිසුන් වාසය කරන ලෝකය; මිනිස් ලොව; මනුෂ්‍ය ලෝකය.
නරසිංහ1. [නා.ප්‍ර.] මිනිසුන් අතර සිංහයකු වැන්නා; ශ්‍රේෂ්ඨතම මනුෂ්‍යයා; බුදුහු. 2. [නා.ප්‍ර.] නර ශ්‍රේෂ්ඨයා; රජ.
නර්තකයා[නා.] නටන්නා; රඟ දක්වන්නා; නාට්‍ය ශිල්පියා; නළුවා.
නර්තනය1. [නා.] නැටුම; රඟපෑම; නෘත්‍යය; අභිනය. 2. [නා.] අලංකාර දර්ශනය. 3. [නා.] ගීතිකා කණ්ඩායම. 4. (පාරිභා.) [නා.] අතපය හෝ මුහුණ හෝ ඉබේ නැටවෙන ස්නායු රෝගයක්; කෝරියම.
නර්මාලාපය[නා.] නරුම බස්; අනුන් හාස්‍යයට භාජන කරන කතාව; ඇනුම්පදය.
නරාධමයා[නා.] ඉතා පහත් ගති පැවතුම් ඇති පුද්ගලයා; නීචයා.
නරාව1. [නා.] ගසක කඳ දිරා යාමෙන් ඇති වන සිදුර; රුක් බිලය; කෝටරය. 2. [නා.] ගස් මුල් දිරා ගිය තැන්වල බිම ඇති වූ වළ. 3. [නා.] ගිනි කඳු විවරය; යමහල් මුඛය.
නරාවළ1. [නා.] පල්වතුරෙන් පිරුණු ගැඹුරු වළ. 2. [නා.] කඳ දිරාගිය තැන වූ බිම් සිදුර.
නරි නාටකය[නා.] අවඥාවටත් හාස්‍යයටත් භාජන වන දෙය; විගඩම; විකාරය.
නරිවාදම[නා.] පුරසාරම් වචනය; ආත්ම වර්ණනාව; පුරාජේරුව.
නරු බලනවා[ක්‍රි.] ඇසින් ඉඟි කරනවා; ඇසක් කුඩා කොට බලනවා; ඉඟි මරනවා.
නරුපට[නා.ප්‍ර.] නෙරිපට.
නරුම[වි.] සාරධර්ම ප්‍රජා සම්මත සාධුචර්යා, චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර ආදිය අවඥාවෙන් බැහැර කරන; මිනිසා විසින් රැකිය යුතු ගුණ ධර්ම පද්ධතියක් ඇතැයි නොපිළිගන්නා.
නරුව1. [නා.] (ස්ත්‍රීන්) රෙදි ඇඳීමේ දී ඉනෙන් පිටතට එල්ලී වැටෙන සේ තබන රැලිපොට. 2. [නා.] වී වැනි ධාන්‍ය ඇටවල මුල් කොනේ තිබෙන උලකට සමාන සිහින් කොටස; නංඩුව. 3. [නා.] ගස්වල අංකුර; අතු රිකිල්ල.
නල1. [නා.ප්‍ර.] වායුව; පවන; මඳ සුළඟ. 2. [නා.ප්‍ර.] ගින්න; අග්නිය. 3. [නා.ප්‍ර.] නටුව; මල් නටුව. 4. [නා.ප්‍ර.] කකුළුවා; කකුළු අණ්ඩ. 5. [නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි වූ නාල; නහර. 6. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාදය; පමාව. 7. [නා.ප්‍ර.] සොරුන් විසින් පැහැරගත් වස්තුව, 8. [නා.ප්‍ර.] වසන්තය. 9. [නා.ප්‍ර.] මල් කලස.
නලංගුව1. [නා.] කරදරය; හිරිහැරය; කනස්සල්ල. 2. [නා.] තෙහෙට්ටුව. 3. [නා.] සුනංගුව; ප්‍රමාදය; උදාසීනබව. නිකරුනේ ඇවිදීම; රස්තියාදුව.
නලකුබර[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය පුත්‍රයකුගේ නාමය; වෙසවුණු දෙවි රජුගේ පුත්‍රයා.
නලදෙවි[නා.] සුළඟට අධිපති දේවතාවා; වාත වලාහක දෙව්; වායුදෙවියා.
නලනල[නල+අනල] [නා.ප්‍ර.] සුළඟ නැමැති ගින්න.
නලින[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මල; පද්මය; පියුම්.
නව1. [වි.] අලුත්; නවීන; අභිනව; නූතන. 2. [වි.] ආධුනික; නවක. 3. [වි.] ළපටි; තුරුණු; නොමේරු.
නව රසය[නා.] ශෘඞ්ගාර, හාස්‍ය, කරුණ, වීර, භයානක, අද්භූත, ශාන්ත, බීභත්ස්‍ය යන නවවිධ කාව්‍ය රසය; නව නාට්‍ය රස; නව නළු රසය.
නව රැල්ල1. [නා.] අලුතෙන් ඇති වූ පිබිදීම; අභිනවයෙන් ඇති වූ උද්‍යෝගය; නව ප්‍රබෝධය. 2. [නා.] නව රැල්ලට අයත් පිරිස.
නව ලෝකය1. [නා.] නූතන ඉතිහාසයේ දී සොයා ගනු ලැබූ ලෝකාර්ධයට අයත් උතුරු සහ දකුණු ඇමෙරිකා මහාද්වීප දෙක. 2. [නා.] නූතන සමාජ පරිසරය.
නව වහර1. [නා.] අලුතින් භාෂාවකට එකතු වී ඇති වචන හා වාක් ප්‍රයෝග ආදිය; නූතන භාෂා ව්‍යවහාරය. 2. [නා.] සුළං, වැසි, පාෂාණ, ආයුධ, අඟුරු, අළු, වැලි, මඩ, අඳුරු යන නවවිධ වර්ෂාව.
නව විභේදනය(පාරිභා.) [නා.] ජීවියකු ස්වකීය වර්ගයේ පාරම්පරික ලක්ෂණවලට වෙනස් ලක්ෂණ ඇති ව සකස්ව යෑම.
නවක1. [වි.] අලුත්; අභිනව; නව; නවීන. 2. [වි.] බාල තරුණ; නොමේරූ. 3. [වි.] ආධුනික; පෙර පළපුරුද්දෙන් තොර; පළමු වරට සහභාගී වන.
නවකථාව[නා.] ගද්‍ය මාධ්‍යයෙන් කරනු ලබන නිර්මාණාත්මක ආඛ්‍යාන ප්‍රබන්ධ විශේෂය.
නවකම්1. [නා.ප්‍ර.] අලුත්වැඩියා කිරීම්; ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු; පිළිසකර කිරීම්. 2. [නා.ප්‍ර.] අලංකාර කිරීම්; සැරසීම්.
නවකයා1. [නා.] අලුත මහණ වූ පැවිද්දා. 2. [නා.] ආධුනිකයා.
නවකවදය[නා.] ඇතැම් උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයකට අලුතින් ඇතුළුවූවනට ජ්‍යෙෂ්ඨ ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන් විසින් කරනු ලබන නීති විරෝධී බලපෑම්; හිංසාකාරී ක්‍රියා.
නවග්‍රහ බලිය[නා.] නවග්‍රහයන්ගෙන් වන අපල දුරු කිරීම සඳහා පවත්වනු ලබන බලියාගය.
නවගුණ[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වන්සේගේ ගුණ නවය; නව අරහාදි බුදුගුණ.
නවගුණ වැල[නා.] නවගුණ පාඨය කියමින් භාවනා කිරීමේදී වාර ගණන දැනගැනීමට යොදා ගනු ලබන ඇට 108 කින් යුත් මාලය; අක්ෂ මාලාව.
නවජයා[නා.] අලුතින් උපත ලැබූ තැනැත්තා; නව බිලිඳා.
නවජීවනය[නා.] ජීවිතය සඳහා අලුතින් ලැබෙන ප්‍රබෝධය; අලුතින් ඇතිවන පිබිදීම.
නවත[නා.ප්‍ර.] දිය පාරකින් කුඹුරට වතුර ගන්නා වක්කඩ.
නවතම[වි.] ඉතාම අලුත්; වඩාත්ම අලුත්.
නවතිනවා1. [ක්‍රි.] (පවත්වාගෙන යන හෝ සිදුකරන යමක්) නතර කරනවා; අවසාන කරනවා; ඇණ හිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] යම් ස්ථානයක නතර වෙනවා; සිටිනවා.
නවදැල්ල[නා.] අලුත ගිනි තබා පුලුස්සන ලද හේන; නව දැලි හේන.
නවදොර[නා.] ශරීරයේ අපවිත්‍ර දෑ පිට කිරීම සඳහා ශරීරයේ ඇති දොරටු නවය; දෙකන්, දෙනෙත්, නහස් සිදුරු, මුඛය, මල මාර්ගය සහ මූත්‍ර මාර්ගය යන නව දොරටුව.
නවනින්දාව[නා.] බරපතළ අවනම්බුව; තදබල අගෞරවය.
නවනීත1. [නා.] එළකිරෙහි යොදයෙන් සාදා ගනු ලබන ආහාර විශේෂයක්; වෙඬරු; බටර්. 2. [නා.] වෙඬරු මෙන් සියුම් මැටි වර්ගයක්; වෙඬරු මැටි.
නවපන්නය[නා.] අලුත් පිළිවෙළ; අභිනව ක්‍රමය; නවීන මෝස්තරය; අලුත් විලාසිතාව.
නවම්[නා.ප්‍ර.] බක්මසින් ඇරඹෙන සිංහල චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමය අනු ව එකොළොස් වැනි මාසය.
නවයුවති[නා.ප්‍ර.] අලුත තරුණ දිවියට දිවියට පැමිණි කාන්තාව; නව යෞවනිය.
නවයොවුන්[වි.] මුල් තරුණ වයසෙහි සිටින; අභිනව තාරුණ්‍යයෙහි සිටින්නා වූ.
නවයෞවනය[නා.] භද්‍ර යෞවනය.
නවරත්න[නා.ප්‍ර.] රුවන් ජාති හෙවත් මැණික් වර්ග නවය, නව රුවන්; රතුකැට, මුතු, පද්මරාග, පච්ච, පුෂ්පරාග, සුදුනිල්, නිල්කැට, ගෝමේද, වෛරෝඩි.
නවරන්[නව+රන්] [නා.ප්‍ර.] වර්ෂා කාලයෙන් පසු දලු ලා අලුත් බවට පත් වනාන්තර; අභිනව කැලෑ.
නවසදල[නා.ප්‍ර.] අලුත ලියලා ගෙන එන තණ කොළ; ළපටි තණ කොළ.
නවසඳ[නා.] අමාවකින් පසු දක්නට ලැබෙන චන්ද්‍රකලාව; අලුත් හඳ.
නවස්තන්‍යය(පාරිභා.) [නා.] දරු ප්‍රසූතියෙන් පසු සූතිකාවට ප්‍රථමයෙන් ම එරෙන කිර; අලුත් කිර.
නවහම්1. [නා.ප්‍ර.] නවම් මාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] අලංකරණය; සැරසීම.
නව්‍ය[වි.] අලුතින් ඇති වුණු; අලුත්; නව; නවීන.
නවාංශකය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශියක් නවයට බෙදු කොටස; රාශියේ අංශක 3 1/2 ක ප්‍රමාණය.
නවාගත[නව+ආගත] [වි.] අලුතින් පැමිණි; ළඟදී ආ.
නවාතැන[නා.] වාසස්ථානය; රැඳී සිටින තැන; පදිංචි නිවස.
නවීකරණය[නා.] පැරණි දෙයක් අලුත් කිරීම; අලුත් ක්‍රමයට සකස් කිරීම; නවීන කාලයට හැඩ ගැස්වීම.
නවීන1. [වි.] අලුත්; අභිනව; නූතන; නව; අදට ගැළපෙන. 2. [වි.] පළපුරුද්දෙන් අඩු; ආධුනික; නවක.
නවෝදය[නා.] නව ප්‍රබෝධය; අලුත් පිබිදීම; නව ජීවනය.
නවෝද්භවය(පාරිභා.) [නා.] පරිසරයේ බලපෑම අනු ව නව සත්ත්ව ශාක වර්ගයක් පහළ වීම.
නෂ්ට1. [වි.] පෙර තිබී දැනට නොමැති; විනාශ වූ; වැනසුණු; අභාවයට ගිය. 2. [වි.] ව්‍යර්ථ වූ; කඩ වූ; ඉටු නොවූ; භඞ්ග වූ.
නෂ්ට කාමය[නා.] පුරුෂ ශක්තිය හීන වී යාම; ධ්වජ භංගය; ලිංගික බෙලහීනතාව.
නෂ්ටාවශේෂ[නා.] විනාශ වීමෙන් පසු ඉතිරි වූ දේ; කැඩී බිඳී යාමෙන් පසු අවශේෂව තිබෙන දෙය.
නසනවා1. [ක්‍රි.] විනාශ කරනවා; වනසනවා; නැති කරනවා. 2. [ක්‍රි.] දිවිතොර කරනවා; ප්‍රාණයට හානි කරනවා. 3. [ක්‍රි.] සැඟවෙනවා; නොපෙනීයනවා. 4. [ක්‍රි.] දිරනවා.
නස්නය1. [නා.] නාසය මගින් හිස තුළට බෙහෙත් තෙල් ආදිය ඇතුළු කරවීම. 2. [නා.] නාසයට උරන හෝ වත් කරන බෙහෙත.
නස්පැත්තිය, නැස්පැත්තිය[නා.] විපත; විපත්තිය; විනාශය; අන්තරාය; අනතුර.
නස්‍ය[වි.] නාසය හා සම්බන්ධ; නාසයට හිතකර; නාසයට උපයෝගී වන.
නසිනවා1. [ක්‍රි.] මැරෙනවා; ජීවිතක්ෂයට පත් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] නටනවා; රඟනවා.
නහ1. [නා.ප්‍ර.] බල්ලා; සුනඛයා; කුක්කුරයා. 2. [නා.ප්‍ර.] නාසය; නැහැය. 3. [නා.ප්‍ර.] නාගස. 4. [නා.ප්‍ර.] ස්නානය. 5. [නා.ප්‍ර.] නැසීම.
නහ ලණුව[නා.] ගවයකුගේ නහය විද දමන ලණුව; නැහැපට; නාස් ලණුව.
නහනවා1. [ක්‍රි.] මරනවා; දිවි තොර කරනවා; විනාශ කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බරපතල විපතක් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] නහනවා; නානවා; ස්නානය කරනවා.
නහමනවා[ක්‍රි.] දකිනවා; බලනවා; නරඹනවා.
නහඹ[වි.] අලුතින් පීදුණු; පළමුවෙන් හටගත්; නොඉඳුල්; නොමේරූ.
නහය[නා.] ගඳ-සුවඳ දැනීමේ ඉන්ද්‍රියය; ඝ්‍රාණේන්ද්‍රියය.
නහර1. [නා.] ලේ ගමන සඳහා සත්ත්ව ශරීරය පුරා විහිදී ඇති රුධිරවාහිනී. 2. [නා.] මොළයට සංවේදනය ගෙන යන නාල; ස්නායු.
නහස්නා පහණ, නාස්නං පහණ[නා.] රන්, රිදීවල අගය මැන බැලීමට යොදා ගනු ලබන උපකරණය; උරගල; නිකෂ පාෂාණය.
නහාපිතයා[නා.] හිස රැවුල් බාන පුද්ගලයා; කරනවෑමියා; බාබර්.
නහුතය[නා.] අති විශාල සංඛ්‍යාවක්; කෝටි ප්‍රකෝටි සියය; ප්‍රකෝටි දස දහස; කෝටි ලක්ෂය.
නළ1. [නා.ප්‍ර.] බටය; නාළය; පයිප්පය. 2. [නා.ප්‍ර.] උණ බට ආදියෙහි පර්වය; නෙළුඹු ආදියෙහි පුරුක. 3. [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් නටුව; පියුම් දණ්ඩ. 4. [නා.ප්‍ර.] නාට්‍යය; රඟදක්වන්නා; නළුවා හෝ නිළිය. 5. [නා.ප්‍ර.] සමූහයා; රංචුව. 6. [නා.ප්‍ර.] නැළිය.
නළ කටුව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරය හිල් කොට ද්‍රව පිටත ගැනීම සඳහා භාවිත ශල්‍ය උපකරණයක්.
නළ දත[නා.] දත් ඇන්දෙහි ඇතුළතින් හෝ පිටතින් තිබෙන දත; දත් පේළියෙන් පිට පැන තිබෙන දත.
නළ දරුවා[නා.] නළයක් තුළ සංසේවනය කොට කලලය මාතෘ ගර්භයකට ඇතුළු කිරීමෙන් ජනිත කරවනු ලබන දරුවා.
නළ පුඩුව(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ හෝ වෙනත් ද්‍රව්‍යයකින් නිමවන ලද නළයක් සහිත පුඩුව (=piped loop).
නළ යතුර(පාරිභා.) [නා.] ලොකු ඉස්කුරුප්පු ඇණ ගැලවීම සහ සවි කිරීම සඳහා මැද නළයක් සහිතව සාදා ගැනෙන අඬුව.
නළ ළිඳ[නා.] පොළොව යටට නළයක් බස්වා, එහි මුදුනේ සවි කර ඇති පොම්පයක මාර්ගයෙන් ජලය ලබාගත හැකි ළිඳ.
නළකරුවා, නළකාරයා[නා.] උණ බට, වේවැල් ආදි පතුරුවලින් භාණ්ඩ සාදන්නා; නළකරුවා; කුළුපොත්තා.
නළඟන[නා.] නර්තනයෙහි යෙදෙන ස්ත්‍රිය; නාට්‍යයක රඟපෑමෙහි යෙදෙන කාන්තාව; නාටිකාඞ්ගනාව; නිළිය.
නළල[නා.] ඇස් බැම සහ කේශ පද්ධතිය අතර පිහිටි මුහුණ කොටස; ලලාටය.
නළල් පට[නා.] නළලෙහි පලඳිනු ලබන අලංකාර ආභරණයක්.
නළවනවා[ක්‍රි.] බිලිඳුන් සනසනවා; සුරතල් කරනවා; පරක් කරනවා. 2. රවටනවා; වංචා කරනවා; මුළා කරනවා.
නළාව1. [නා.] පිඹීමෙන් හඬ නංවන භාණ්ඩයක්. 2. [නා.] කටින් හෝ වෙනයම් ක්‍රමයකින් රන්ධුයක් තුළ වාතය චලනය කරවීමෙන් හඬ නංවන උපකරණය. 3. [නා.] කර්මාන්තශාලා වැඩපොළවල් ආදියෙහි වේලාව දැක්වීම ආදිය සඳහා නාද කරන උපකරණය. 4. [නා.] හෘද ස්පන්දනය මඟින් රෝගීන් පරික්ෂා කිරීම සඳහා වෛද්‍යවරුන් භාවිත කරන උපකරණය; වෙද නළාව; ස්ටෙතස්කෝපය.
නළියනවා[ක්‍රි.] ඒ මේ අතට ඇඹරෙනවා; දඟලනවා; පොපියනවා; දඟර දමනවා.
නළුව[නා.] රඟ දැක්වීම; රැඟුම; නාටකය.
නළුවා[නා.] නැටුම් නටන්නා; රඟපාන තැනැත්තා.
න්‍යෂ්ටිය1. [නා.] සෛලයක් තුළ ඇති ප්‍රධාන අවයවය. 2. [නා.] පරමාණුවක ධන අරෝපිත ප්‍රෝටෝන සහ ආරෝපිත නොවූ නියුට්‍රෝන යන දෙවර්ගයෙන් මූලික වශයෙන් සකස් වූ කේන්ද්‍රීය කොටස.
න්‍යස්ටිකාව(පාරිභා.) [නා.] සෛල න්‍යස්ටියක් තුළ පිහිටන ගෝලාකාර දේහයක්.
න්‍යාය1. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රමය; පිළිවෙළ; විධිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිපත්තිය; නීතිය; නියමය; මූලධර්මය; සූත්‍රය; සිද්ධාන්තය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආස්තික දර්ශනය; හේතු විද්‍යාව; විවාද ශාස්ත්‍රය; තර්ක ශාස්ත්‍රය.
න්‍යාය දර්ශනය[නා.] භාරතයේ පහළ වු දර්ශන ශාස්ත්‍රයක්.
න්‍යාය පත්‍රය[නා.] සභා රැස්වීම් ආදියෙහි සභාවාරයකදී කළ යුතු වැඩ කටයුතු අනුපිළිවෙළින් දක්වන ලේඛනය.
න්‍යායානුගත[වි.] නීතියට අනු පවතින.
න්‍යායානුසාර[ක්‍රි.වි.] ක්‍රමයට හෝ සම්මතයට අනුරූපවීම පිළිවෙළක් හා ගැළපීම.
න්‍යායානුසාරී[වි.] තර්කයට අනු ව යන; තර්කානුකූල.
න්‍යායාලය[නා.ප්‍ර.] නීති විසඳන ශාලාව; විනිශ්චය ශාලාව.
නා[වි.] නායක වූ; ප්‍රධාන; අධිපති; ශ්‍රේෂ්ඨ. 1. [නා.ප්‍ර.] නායකයා; ප්‍රධානයා. 2. [නා.ප්‍ර.] සර්පයා. 3. [නා.ප්‍ර.] නාගයා. 4. [නා.ප්‍ර.] නාගලෝකයේ ඇතැයි සැලකෙන දිව්‍ය නාගයා. 5. [නා.ප්‍ර.] උතුම් පුද්ගලයා; ආරක්ෂකයා. 6. [නා.ප්‍ර.] නාදය; රාවය. 7. [නා.ප්‍ර.] අනාගත කාලය.
නා තලය[නා.] නාග ලෝකය; නාග භවනය, රසාතලය.
නාකපනා වැස්ස[නා.] (කල්පය විනාශවීමට හේතුවන වර්ෂාව යනු වාච්‍යාර්ථයි) අධික වර්ෂාව; ඉතා තද වැස්ස.
නාග1. [නා.ප්‍ර.] දැඩි විස ඇති සර්ප විශේෂයක්; නයා: නාගයා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතා; හස්තියා 3. [නා.ප්‍ර.] නාග ගෝත්‍රයට අයත් මිනිසා. 4. [නා.ප්‍ර.] උපසම්පදාපේක්ෂක භික්ෂුව. 5. [නා.ප්‍ර.] සුවඳැති රේණු සහිත සුදුමල් පිපෙන වෘක්ෂයක්; නාගස. 6. [නා.ප්‍ර.] පොළෝ සහ සාගර පත්ලෙහි විමානවල වසතැයි විශ්වාසයට පත් ඍධිබල සහිත අමනුෂ්‍ය පිරිසක්; දිව්‍ය නාගයෝ. 7. [නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් නැසූ පුද්ගලයා; රහතුන් වහන්සේ.
නාග කන්‍යාව[නා.] (නාලොව වෙසෙතැයි සිතන) නාග මානවිකාව.
නාග දන්තය[නා.] ඇඳුම් ආදිය එල්වීම පිණීස ඇත් දළයක හැඩයෙන් තනා ඇති කොක්ක; බෝල කූඩුව.
නාගමාණික්‍යය[නා.] (කථා.) ඇතැම් නාගයන්ගේ කණ්ඨයෙහි ඇතැයි විශ්වාස කරන මැණික; කණ්ඨමාණික්‍යයය; නාගමිණ.
නාගර1. [නා.ප්‍ර.] සංස්කෘත භාෂාව ලිවීමේ දී භාවිත කරනු ලබන අකුරු; දේවනාගරී. 2. [නා.ප්‍ර.] අපභ්‍රංශ ගණයේ ප්‍රාකෘත උපභාෂාවක්. 3. [නා.ප්‍ර.] සර්ප විෂ. 4. [නා.ප්‍ර.] අමු කජු.
නාගරයා[නා.] ධූර්තයා; සල්ලාලයා.
නාගරික[වි.] නගරවැසි; නගරබද; නගරයෙහි වූ; නගරයට අයත්; නුවර ඇසුරු කරන.
නාගරික සමූහිතය(පාරිභා.) [නා.] නගරයක විවිධ ප්‍රදේශ සමූහය; නාගරික දිස්ත්‍රික්ක එකතුව.
නාගරේඛා[නා.ප්‍ර.] (භූගෝලීය චිත්‍රයක කඳු වැටි දැක්වීමට අඳින) සේයා රේඛා හෙවත් කඩ ඉරි.
නාගලතා[නා.ප්‍ර.] බුලත්වැල; නාලිය.
නාගලෝකය[නා.] (පොළෝ සාගර, විල් ආදිය යට පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන) නාගයන්ගේ වාසස්ථානය; නාලොව.
නාගවිභ්‍රමය[නා.] ඇතාගේ ගමන් විලාසය; ගජ ගමනාකාරයෙන් යන ගමන.
නාටක[වි.] රඟන; නටන්නා වූ; නාට්‍ය පිළිබඳ.
නාටකය, නාටකේ1. [නා.] නාට්‍යය; නෘත්‍යය; නාඩගම. 2. [නා.] දෘශ්‍යකාව්‍යය; නාට්‍යග්‍රන්ථය. 3. [නා.] අයෝග්‍ය හැසිරීම. 4. [නා.] නොමනා ක්‍රියාකලාපය.
නාට්‍ය[වි.] නෘත්‍යයට අයත්; රැඟුමට සම්බන්ධ.
නාට්‍ය දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] සංගීත නාටක නැරඹීම සඳහා භාවිත කරන කුඩා දුර දක්නා කන්නාඩි විශේෂය.
නාට්‍ය රසය[නා.] නාට්‍යයක් නැරඹීමෙන් ලැබෙන සියුම් රස වින්දනය.
නාට්‍ය ශාස්ත්‍රය[නා.] නාට්‍ය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; නාට්‍ය කලාව.
නාට්‍යකලාව[නා.] නෘත්‍ය ශිල්පය; රංගන විධි පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; සිවුසැට කලාවලින් එකක්.
නාට්‍යධර්ම[නා.ප්‍ර.] නාට්‍යයක ගැබ් විය යුතු ගුණාංග හෙවත් මූලධර්ම; නාට්‍යකලාවේ ධර්මතා.
නාට්‍යය[නා.] යම් පුවතක්, සිද්ධියක්, කථා වස්තුවක් රඟපා දැක්වීම; දෘශ්‍ය කාව්‍යය; නාටකය; නෘත්‍ය, රැඟුම.
නාටාමියා(කථා.) [නා.] කුලියට බඩු ඔසවන හෝ පටවන තැනැත්තා; බඩු ගෝනි කර ගසන්නා.
නාටිකාඞ්ගනාව, නාටිකාංගනාව[නාටිකා+අඞ්ගනාව] [නා.] නෘත්‍ය කරන ස්ත්‍රිය; නාටිකාව; නළඟන.
නාටු(කථා.) [වි.] කෘශ; කෙට්ටු; කැහැටු; කේඩෑරි; සිහින්.
නාඩගම1. [නා.] ජන නාටක විශේෂයක්. 2. [නා.] විහිළුව; විගඩම; කෝලම; අයෝග්‍ය හැසිරීම.
නාඩි1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හෘදයේ සිට ශරීරයේ සෙසු කොටස් කරා ලේ ගෙන යන වාහිනි; ලේ නහර ධමනි. 2. [නා.ප්‍ර.] ජීවියකුගේ හෘද ස්ඵන්දනය අනු ව ධමනි තුළ ඇතිවන සැලීම. 3. [නා.ප්‍ර.] ශාකයක පත්‍ර තලයේ විහිද ඇති පෝෂක කොටස් අන්තර්ගත නාල සමූහය. 4. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] පුද්ගලයකුගේ ජන්ම නැකත අනු ව කේන්දරයක සඳහන් ගණ යෝනිවලට අයත් අංගයක්. 5. (ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] කාලය මනින මිම්මක්; මුහුර්තියකින් භාගය, ක්ෂණ හයක පමණ කාලය.
නාඩි වින්‍යාසය(පාරිභා.) [නා.] නාඩි පද්ධතියේ සැකැස්ම; ධමනි විහිදී ඇති ආකාරය.
නාඩි ශාස්ත්‍රය1. [නා.] නාඩි ගැස්මේ ස්වභාවය පරික්ෂා කොට රෝග නිශ්චය කිරීමේ වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය. 2. [නා.] යෝගාභ්‍යාස පිළිබඳ ශාස්ත්‍ර විධියක්.
නාඩි ස්පන්දනය(පාරිභා.) [නා.] ධමනි සැලීම; නාඩි වැටීම; ධමනිවල සිදුවන ඉහිල්වීම හා සංකෝචනය.
නාඩික[නා.ප්‍ර.] කල්ක වර්ග ආදිය සිඳීමේ දී ඒවා පදම් වී ගෙන එන අවස්ථාව.
නාඩිකාව1. [නා.] ශාකයක නටුව හෝ නාළය. 2. [නා.] නහරය; රුධිරවාහිනිය. 3. (ජ්‍යෝති.) [නා.] කාල ප්‍රමාණයක්; ඉන්දියානු පැය; විනාඩි විසිහතරක සිංහල පැය.
නාඩිකෝෂය[නා.] පවිත්‍ර රුධිරය නාඩිවලට නිකුත් කරන හෘදයේ සංකෝචන කාමරවලින් එකක්.
නාඩිප්‍රදාහය(පාරිභා.) [නා.] නහරගත ආබාධයක්; නාඩිවල ඉදිමීම සහ දැවිල්ල.
නාඩිබිල[නා.] ස්නායු සෛල.
නාඩිමාත්‍රා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ධමනිවල සැලීම් ප්‍රමාණය; හෘදයේ ස්පන්දන වේගය; නාඩි ගැහීමේ වාර ප්‍රමාණය.
නාඩිමානක යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] රුධිර පීඩන මානකය; නාඩි ප්‍රකාශන යන්ත්‍රය.
නාඩිවණ, නාඩිව්‍රණ[නා.ප්‍ර.] ඔඩු දිවූ වණය; කල්යෑමෙන් බරපතළ වූ තුවාලය.
නාඩිවාක්‍ය[නා.] අනාවැකි සඳහන් ග්‍රන්ථයක්; අනාගතයේ පහළ වන පුද්ගලයන්ගේ විවිධ ජීවන තොරතුරු ඇතුළත් කොට පැරණි ඉසිවරයන් විසින් ලියන ලදැයි සැලකෙන ඉන්දියාවේ පමණක් දක්නට ලැබෙන දුබල ගණයේ ජ්‍යෝතිෂ්‍ය පොත් ගණය.
නාඩිසූචකය(පාරිභා.) [නා.] නාඩිගැස්ම හෙවත් හෘදස්පන්දනය පරික්ෂා කරන නළය; දොස්තර නළාව; උරසීක්ෂය: ස්ටෙතස්කෝපය.
නාඩු1. [නා.ප්‍ර.] රට; දේශය; පළාත; දිස්ත්‍රික්කය. 2. [නා.ප්‍ර.] දෝෂාරෝපණය; අපවාදය. 3. [නා.ප්‍ර.] තර්ජනය; සැරවැර වීම. 4. [නා.ප්‍ර.] කලහය; අවුල. 5. [නා.ප්‍ර.] සහල් වර්ගයක්.
නාණක[නා.ප්‍ර.] කාසිය; පදක්කම; මුද්‍රාපිත ලෝහ කැබැල්ල.
නාථ1. [නා.ප්‍ර.] බෝධිසත්වවරයකු වූ අවලෝකිතේශ්වර හෙවත් අවලෝකිතේශ්වර නාථ දෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] ලෝකයට පිහිටවන තැනැත්තා; බුදුරජාණන්වහන්සේ. 1. [වි.] පිහිට වන්නා වූ; සරණ වූ· 2. [වි.] ප්‍රධාන; නායක; ස්වාමි.
නාථ දේවාලය[නා.] නාථ දෙවි කෙරෙහි කැප වුණු දේවාලය; නාථ දෙවියන් උදෙසා කළ දෙවොල.
නාථකයා[නා.] (නීති.) භාරකරුවා; භාරකාරයා.
නාථපුත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ජෛනාගමේ ශාස්තෘවරයා; නිගණ්ඨනාථ පුත්‍ර; ජෛන මහාවීර
නාදමානය[නා.] ශබ්දය මැනීමේ උපකරණයක්; ධ්වනිමානය.
නාදය[නා.] හඬ; අව්‍යක්ත ශබ්දය; රාවය; ධ්වනිය.
නාදැත්ත1. [නා.] කුහරයකට කා වැදීමෙන් සන්ධියක් සාදන්නා වූ නාදැත්තක් වැනි ඇටය. 2. [නා.] මුදුන ගුළියක් මෙන් වූ අස්ථිය. 3. [නා.] කුඤ්ඤය; ලී ඇණය. 4. (උද්භි.) [නා.] කැකිරි, පිපිඤ්ඤා ආදියේ අධඃකොටිලයේ තිබෙන ප්‍රසරයක්.
නාදිව, නාදිවයින[නා.] නාග ද්වීපය.
නාදේය[නා.ප්‍ර.] මුහුදු ලුණු; ලේවා ලුණු. [වි.] ගංගාවල වාසය කරන; ගඟෙහි සිටින; නදියෙහි හටගත්.
නානගෙය1. [නා.] දිය නෑම සඳහා සකස් කළ කුටිය; නාන කාමරය. 2. [නා.] වැසිකිළිය.
නානවා1. [ක්‍රි.] දිය නහනවා; ජල ස්නානය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සිරුර පුරා යමක් තවරා ගන්නවා.
නාන්තරීයක[න+අන්තරීයක] [වි.] අතරක් නැති වූ; ඉඩක් නැති ව ඒ සමග ම යෙදෙන.
නාන්දි[වි.] ප්‍රශංසාත්මක; ස්තුතිපූර්ව; වන්දනීය.
නානා[නි.] නොයෙක්; අනේකවිධ; නන් අයුරු.
නානාංගකරණය[නානා+අංගකරණය] (පාරිභා.) [නා.] අනේකාකාර කිරීම; විවිධත්වයට පැමිණවීම; නොයෙක් ආකාර ඇති කිරීම.
නානාකරණ[නා.ප්‍ර.] වෙනස.
නානාගතිය[නා.] නොයෙක් භවවල ඉපදීම; විවිධ උත්පත්තිය.
නානාත්වය[නා.] විවිධබව; වෙනස් ස්වභාවය; ඒකාකාර නොවන ගතිය.
නානානය[නා.ප්‍ර.] විවිධබව; වෙනස් ස්වභාවය; ඒකාකාර නොවන ගතිය.
නානාප්‍රකාර[වි.] නොයෙක් ආකාර; නන්වැදෑරුම්; විවිධ; අනේක ප්‍රකාර; නානාවිධ.
නානාභිධාන[නානා+අභිධාන] [නා.ප්‍ර.] නොයෙක් අයුරින් හැඳින්වීම හෝ කථනය.
නානාභිධේය[නානා+අභිධේය] [නා.ප්‍ර.] නානාවිධ අර්ථ; නොයෙක් තේරුම්.
නානාරූපේක්ෂය[නානා+රූප+ඊක්ෂය] [නා.] නැවත නැවතත් සෑදෙන ප්‍රතිබිම්බ නිසා රූප සමූහයක් අලංකාර ලෙස දිස්වන සේ සාදා ඇති උපකරණය.
නානු1. [නා.ප්‍ර.] හිස සේදීමට ජලස්නානය කිරීමේ දී භාවිත උකු දියර සංයෝගය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ශාකවල අඩංගු බෙලසුල් ද්‍රව්‍යය; ශාක ද්‍රව්‍යවලින් ලැබෙන මැලියම් වැනි සංකීර්ණ කාබනික සංයෝග.
නානුමුර මංගල්‍යය1. [නා.] මහනුවර දළදා මාලිගාවේ බදාදා දිනවල දී කරනු ලබන පූජාවක්. 2. [නා.] හිස සේදීමේ උත්සවය.
නානුමුරය1. [නා.] ස්නානය පිළිබඳ මෙහෙය; ස්නාන වාරය සම්බන්ධ කාර්යය. 2. [නා.] නෑමේ දී හිස ඇඟ ගැල්වීම සඳහා ගනු ලබන ආලේප වර්ග.
නානුරෝම[නා.ප්‍ර.] පාසි ආදියේ ඇති වන මැලියම් වැනි කාබනික කේශර විශේෂයක්; නානු සහිත කෙඳි.
නාපට[නා.ප්‍ර.] නිල්පාට වස්ත්‍රය; නිල්පැහැ රෙද්ද.
නාපන්සී[නා.ප්‍ර.] හුස්ම ගැනීමත් හෙළීමත් පිළිබඳ මනා සිහිය; ආනාපාන සතිය.
නාපිතයා[නා.] කරණවෑමියා.
නාබරණ[නා.ප්‍ර.] නාගයකු ආභරණය වශයෙන් ඇති තැනැත්තා; මෙහෙසුරු; ශිව දෙවි.
නාභස[වි.] අහසෙහි පිහිටි; ආකාශයට අයත්.
නාභ්‍යන්තරය[නාභි+අන්තරය] (පාරිභා.) [නා.] කාචයක් හා ඒ කාචයේ නාභියත් අතර ඇති ඉඩ ප්‍රමාණය; යම්කිසි කාචයක තලයත් ඒ කාචයෙන් කිරණ අභිසරණය වී තැනෙන නාභියත් අතර ඇති (දුර) ඉඩ ප්‍රමාණය.
නාභි ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] කාචයකින් ආලෝකය අභිසරණය වී තැනෙන නාභියෙහි ඇති වැඩිමනත් තපෝගුණය.
නාභිචක්‍රය[නා.] පෙකණිය මධ්‍ය කේන්ද්‍රය වන්නා වූ හාත්පස ප්‍රදේශය; හැම අතට විහිදී ගිය නාඩි ආදියෙහි මූලස්ථානය.
නාභිදූරය(පාරිභා.) [නා.] කාචයක් පසු කර යවන ලද කිරණ ධාරාවක් නාභිගත වූ කේන්ද්‍රයේ සිට ඵ් කාච තලයට ඇති දුර.
නාභිනාඩිය[නා.] පෙකණිවැල; නාභි නාලය.
නාභිමණ්ඩලය1. [නා.] පෙකණිය හා එය හාත්පස පෙදෙස. 2. [නා.] රථ චක්‍රයක මධ්‍ය ප්‍රදේශය.
නාභිමධ්‍යය[නා.] ගෘහයක පදනමේ කොනින් කොනට අදින ලද ලණු පොට මුණ ගැහෙන ස්ථානය.
නාභිය1. [නා.] පෙකණිය; නැබ. 2. [නා.] රථ චක්‍රයක මධ්‍යය; බොස් ගෙඩිය. 3. (පාරිභා.) [නා.] ආලෝකය අභිසාරි ව රැස් වන ලක්ෂ්‍යය හෝ ප්‍රකාශ පද්ධතියක් තුළින් ගමන් කර අපසරණය වී විහිදෙන සේ දිස්වන ලක්ෂ්‍යය.
නාභිලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] කාචයකින් කිරණ අභිසරණය වීමෙන් තැනෙන්නා වූ කේන්ද්‍රිය චිහ්නය; කැඩපතක හෝ කාචයක අක්ෂයට සමාන්තර ව එන කිරණ ධාරා එකිනෙක හමුවන්නා සේ පෙනෙන ලක්ෂ්‍යය.
නාභීය ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] කාචයක් හරහා ගමන් කරන කිරණ අභිසරණය වී ඵකතු වන ලක්ෂ්‍යය හෝ අපසරණය වී විහිදෙන ලක්ෂණය.
නාභීයදුර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රකාශ කේන්ද්‍රයේ හෝ ධ්‍රැවයේ හෝ සිට ලෙන්සයක හෝ ගෝලීය දර්පණයක හෝ ප්‍රධාන නාභියට දුර.
නාභීයනය[නා.] (කිරණාධාරා) එක්තැන් කරවීම; එක් ලක්ෂ්‍යයකට යොමු කිරීම.
නාභීරජ්ජුව(පාරිභා.) [නා.] පෙකණි වැල.
නාම ගෝත්‍රය[නා.] පුද්ගලයකුගේ නාමය හා කුලගෝත්‍රය; මවුපියන් විසින් දෙන ලද නම හා පරම්පරා නාමය.
නාම පදය[නා.] (ව්‍යාක.)ශබ්ද ප්‍රකෘතියකට ලිංග විභක්ති වචන ගැනීමෙන් සෑදෙන ශබ්ද හෙවත් පදයක් බවට පත්වන නාමය; ව්‍යාකරණයෙහි ක්‍රියා, නිපාත, උපසර්ග යන පද තුන් වර්ගයෙන් බාහිර වූ සියලුම පද; නමක් වශයෙන් ව්‍යවහාර වන වචනය.
නාම පුවරුව[නා.] ආයතන, කාර්යාල ආදි ස්ථානයක එය හැඳින්වීම සඳහා නම ලියා සිටුවා හෝ එල්ලා තබන පුවරුව.
නාම යෝජනාව[නා.] ජනතා ඡන්දයෙන් මහජන නියෝජිතයන් තෝරා ගැනීම සඳහා අපේක්ෂකයන්ගෙ නම් නාමයෝජනා පත්‍රයක් මගින් නීත්‍යනුකූලව ඉදිරිපත් කිරීම; තනතුරක් උදෙසා සුදුස්සකුගේ නමක් යෝජනා කිරීම.
නාම ලේඛනය[නා.] ලැයිස්තු ගත කරන ලද නාමාවලිය; පුද්ගල ද්‍රව්‍ය ආදිය පිළිබඳ නම් ලැයිස්තුව.
නාම විශේෂණය[නා.] (ව්‍යාක.) නාමපදයක අර්ථය වෙසෙසන පදය; නාමපදවල ගුණ ලක්ෂණ හඟවන පදය.
නාමකථනය[නා.] නමක් දීම; නමක් තැබීම.
නාමකරණය1. [නා.] නම් තැබීම; නාමයක් නියම කිරීම; නමක් දීම. 2. [නා.] විශේෂයෙන් විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණ ආදිය සලකා සකස් කළ ශබ්දමාලාව; නාමාවලිය.
නාමකාය1. (අභි.) [නා.ප්‍ර.] නාම ධර්ම සමූහය; වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ සතර; චිත්ත චෛතසික ධර්ම සමූහය. 2. (ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ශබ්ද වශයෙන් උච්චාරණය වන නාම සමූහය.
නාමජාම්බෝනද[නා.ප්‍ර.] රත්රන් වර්ගයක්; දඹරන්.
නාමධාතුක ක්‍රියාව1. (ව්‍යාක.) [නා.] නාමයකින් සෑදෙන ක්‍රියාරූපය. 2. [නා.] නාමයකින් පර ව ප්‍රත්‍යයන් පමණක් යෙදීමෙන් ක්‍රියාර්ථයක් ගෙන දෙන පදය.
නාමධේය[නා.ප්‍ර.] නම; නාමය; අභිධානය.
නාමනා[නා.ප්‍ර.] මනා-නොමනා දෙය; හොඳ - නරක.
නාමනාමය[නා.] (ව්‍යාක.) සත්ත්ව පුද්ගලාදි සජීව-අජීව වස්තු හා සංකල්පාදිය ප්‍රකාශ වන සාමාන්‍ය නාමය.
නාමනිඝණ්ඩු[නා.ප්‍ර.] නාමාවලිය; නාම කෝෂය; අකාරාදිය.
නාමප්‍රකෘති[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) නාම පදයක ප්‍රකෘති රූපය; මූල රූපය; ශබ්ද ප්‍රකෘතිය.
නාමප්‍රත්‍යය[නා.] (ව්‍යාක.) නාමයක් යෙදෙන ප්‍රත්‍යය; සමඟ විභක්ත්‍යාර්ථය බෙදීමට ඉවහල් වන නාම ප්‍රකෘතිය.
නාමමාත්‍ර[වි.] නමින් පමණක් වූ; ද්‍රව්‍ය හෝ රූප හෝ වශයෙන් නොපවත්නා.
නාමමාත්‍ර අගය(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කිරීම පිණිස තිබිය යුතු නාමමාත්‍ර අරමුදලක එක් කොටසක අගය හෙවත් වටිනාකම.
නාමමාත්‍ර අරමුදල[නා.] වෙළඳ ව්‍යාපාරයක් පටන් ගැනීමේ දී ඊට අදාළ සමාගමේ නීති මගින් ඒ සඳහා තිබිය යුතු යැයි නියම කරන මුදල.
නාමමාත්‍ර ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] මග පෙන්වීමක් සඳහා පමණක් පිළියෙල කරන ව්‍යාජ ගිණුම් විස්තරය.
නාමය1. [නා.] සත්ත්ව පුද්ගලාදින් හැඳින්වීමට තබන ලද නම; සංඥාව; ප්‍රඥප්තිය; අභිධානය. 2. [නා.] විභක්ති ප්‍රත්‍යය ඇසුරු කොට ප්‍රථමාදි අර්ථයන්ට නැමෙන ශබ්ද ප්‍රකෘතිය. 3. [නා.] සිත; චිත්තය; විඤ්ඤාණය. චිත්ත චෛතසික ධර්ම සමූහය; වේදනාදි ස්කන්ධ.
නාමරූපස්කන්ධය[නා.] (අභි.) නාම ධර්ම හා රූප ධර්ම සමූහය; පංචස්කන්ධය.
නාමසංඥා[නා.] (ව්‍යාක.) විභක්තියෙන් තොර වූ අර්ථවත් ශබ්ද රූපය.
නාමස්කන්ධය[නා.] (අභි.) චිත්තචෛතසික හා සම්බන්ධ වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ සතර.
නාම්බා1. [නා.ප්‍ර.] තරුණ වස්සා; තරුණ පුෂ්ටිමත් සතා. 2. [නා.ප්‍ර.] ඉලන්දාරියා; නාඹරයා; තරුණයා.
නාමාඛ්‍යාතය[නා.] ක්‍රියා අර්ථයකින් යුතු වූ නාමය; ආඛ්‍යාත කාර්යයෙහි යෙදුණු නාමය; නාම ක්‍රියාව.
නාමාඞ්කිත[වි.] නම සඳහන් වූ; නම සලකුණු කොට ඇති.
නාමාන්තරය[නාම+අන්තරය] [නා.] අන්‍ය නාමය; වෙනත් නම්.
නාමාරෝපණය[නාම+ආරෝපණය] [නා.] නම් තැබීම; නම් ආරූඪ කිරීම.
නාමාවලිය[නාම+ආවලිය] 1. [නා.] නම්වැල; නම් ලැයිස්තුව; නම් වට්ටෝරුව. 2. (පාරිභා.) [නා.] පරිභාෂික වචන මාලාව; පාරිභාෂික ශබ්දාවලිය; නාමකරණය.
නාමාවශේෂ[නාම+අවශේෂ] [වි.] නම් වසයෙන් ඉතිරි වූ; නම පමණක් ශේෂ වූ.
නාමිණි[නා.] නායක මාණික්‍යය; අග්‍ර මාණික්‍යය.
නාමෝපලක්ෂිත[නාම+උපලක්ෂිත] [වි.] නමින් අලංකාර වූ; නමින් හඟවන ලද; නාමයෙන් යුතු වූ.
නාඹ, නාඹු[වි.] තරුණ; පෝතක.
නාඹර1. [වි.] නොමේරු; ළපටි; ළා. 2. [වි.] තරුණ, යෞවන.
නාඹුල්1. [වි.] කලින් ප්‍රයෝජනයට නොගත්; අලුත්; පළමුවෙන් හටගත්. 2. [වි.] තරුණ.
නාය[නා.] වැසි, භූමිකම්පා, කඳු හෙළිපෙහෙළි කිරීම ආදි සිද්ධි හේතුකොට ගෙන හෙමින් හෝ වේගයෙන් පහළට බැස යන විශාල භූමි ප්‍රදේශය (උස් මට්ටමක සිට පහළට බැස යන විශාල බිම් කොටස).
නාය ඉර[නා.] බිම් කොටසක් නාය යාමට ආසන්න ව තිබිය දී එහි ඉහළ සීමා දක්වමින් ඇති වන පැල්ම.
නායක[වි.] මඟ පෙන්වන; ප්‍රධාන; මූලික; ශ්‍රේෂ්ඨ.
නායකය1. [නා.] තරලයක් ගෙන යන නළය; ප්‍රණාලය. 2. [නා.] තාපය ගෙන යන සූත්‍රිකාව හෝ කම්බි ආදිය.
නායකයා1. [නා.] මඟ පෙන්වන්නා; ප්‍රධානයා; මූලිකයා; ශ්‍රේෂ්ඨයා. 2. [නා.] කථා නායකයා.
නායයෑම[නා.] උස් මට්ටමක ඇති විශාල බිම් කොටසක් ස්වභාවික විපර්යාස හේතුවෙන් තල්ලු වී යෑම.
නායහන්[නා.ප්‍ර.] නාගයෙකු යහන කොටගෙන වසන තැනැත්තා; විෂ්ණුදෙවි.
නායිකාව1. [නා.] අධිපති කාන්තාව; ප්‍රධාන තැනැත්තිය. 2. [නා.] කාව්‍ය, නාට්‍ය ආදියෙහි ප්‍රධාන ස්ත්‍රී චරිතය.
නාර[නා.ප්‍ර.] ජලය.
නාරටි වින්‍යාසය(පාරිභා.) [නා.] කොළයක නාරටි පිහිටා ඇති ආකාරය.
නාරටිය1. [නා.] කොළයක නටුවේ සිට අග දක්වා විහිදී යන දාරය ; පත්‍රයක සනාළ කලාපය. 2. [නා.] දාරය; ගැට්ට. 3.(පාරිභා.) [නා.] කෘමියකුගේ පියාපත් දරා සිටින හා ඊට ශක්තිය ගෙන දෙන කයිටිනීය දණ්ඩ.
නාරද[නා+රද] 1. [නා.ප්‍ර.] නාගරාජයා. 2. [නා.ප්‍ර.] අනන්ත නම් නාගරාජයා. 3. [නා.ප්‍ර.] හස්තිරාජයා; ගිජිඳු. 4. [නා.ප්‍ර.] වීණා වාදකයා; වීණාව දරන්නා.
නාරාචන1. [නා.ප්‍ර.] යකඩ ඉන්න; උල; අලවංගුව; නාරස්සනය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඊතලය; ඊය; හීය.
නාරි කුම්භය[නා.] ස්ත්‍රී රූප භාවිතයෙන් නිර්මාණය වන කුම්භ රූපය.
නාරි ලාවණ්‍යය[නා.] කාන්තාවන් කෙරෙහි පවතින සුන්දරත්වය; සිත් ගන්නාසුලු බව.
නාරි, නාරී[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය; වනිතාව; කාන්තාව.
නාරිකේල[නා.ප්‍ර.] පොල්; නෙරළු; මා රුක්.
නාරිලතා[නා.] මනඃකල්පිත මල්වැල් විශේෂයක්; කාන්තා උඩුකයක විලාසය ගත් මල් හටගන්වතැයි ද හිමාලයෙහි වැවෙතැයි ද විශ්වාස කරනු ලබන වැලක්.
නාරිලතා වැල[නා.] නාරිලතා වැල පිළිබඳ කල්පිතය ආශ්‍රිත කොට ගෙන සකස් කර ගත් චිත්‍ර මෝස්තරය.
නාරිලාලිත්‍යය[නා.] කාන්තා ශරීරය හා සම්බන්ධ ලාලිත භාවය.
නාරිවේදික(පාරිභා.) [වි.] කාන්තා රෝග සම්බන්ධ වූ (=gynaecological).
නාලරුහ(පාරිභා.) [වි.] නළයක ජීවත් වන (=tubicolous).
නාලස්ථුණය(පාරිභා.) [නා.] දණ්ඩක (මදය සහිත) සිලින්ඩරාකාර දඟර ප්‍රදේශය.
නාලි, නාළි1. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය වර්ග ආදිය මැනීම සඳහා භාවිත කරන මිනුම් භාජනය; නැලි. 2. [නා.ප්‍ර.] කුහරයක් සහිත දණ්ඩ; නළය. 3. [නා.ප්‍ර.] ලේ ගමන් කරන නහරය; ධමනිය. 4. [නා.ප්‍ර.] චර්ම රෝගයක නාමය.
නාලිකා යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව වර්ග ඇද ගැනීම සඳහා තනා ඇති චක්‍ර නළය.
නාලිකාග්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කුක්ෂිවෘන්තය; කලංකය; ස්ත්‍රී කේසර දණ්ඩ කෙළවර පරාග ග්‍රහණය සඳහා පිහිටි කුක්ෂිය.
නාලිකාව1. [නා.ප්‍ර.] ගුවන් විදුලි සහ රූපවාහිනි සේවාවන් හඳුන්වන නාමය; ගුවන් විදුලි හා රූපවාහිනි තරංග සම්ප්‍රේෂණය උදෙසා වෙන් කොට දී ඇති සංඛ්‍යාත පරාසය. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වීදුරු නළය; කුහර සහිත වීදුරු දණ්ඩ. 3. [නා.ප්‍ර.] පැරණි ඉන්දියාවේ භාවිත වූ කාලය පිළිබඳ මිනුමක්.
නාලිකේය, නාලිකේර[නා.ප්‍ර.] පොල්; නෙරළු.
නාලිය1. [නා.ප්‍ර.] බුලත්; නාගලතා. 2. [නා.ප්‍ර.] නා දලුව; නාග පල්ලවය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඇතින්න. 4. [නා.ප්‍ර.] නාගමාණවිකාව. 5. [නා.ප්‍ර.] සැපින්න.
නාලොව[නා.] නාගලෝකය; පොළොව යට ඇතැයි සැලකෙන නාගභවන; රසාතලය.
නාවර1. [නා.ප්‍ර.] අපිරිසිදු ද්‍රව; ඇඟේ ගෑවී ඇති අපද්‍රව්‍ය; ධාරා වශයෙන් වැගිරෙන අපිරිසිදු දියර. 2. [නා.ප්‍ර.] පොල්, කිතුල් ආදියෙහි පිතිවලින් ගලවා ගනු ලබන පට්ටය.
නාවා1. [නා.] නායකයා; ප්‍රධානයා. 2. [නා.] තිදෙනකුට යා හැකි අඟුල. 3. [නා.] නැව.
නාවාලකනය[නාවා+ලකනය] [නා.] නවත්වන ලද නැවක් ඔබ මොබ පා වී යෑමෙන් වළක්වන උපකරණය; නැංගුරම.
නාවැසි[නා+වැසි] [නා.ප්‍ර.] ඇත්ගොව්වා; ඇතරු.
නාවික[වි.] නැව් පිළිබඳ; නෞකාවලට සම්බන්ධ.
නාවික අවරෝධය(පාරිභා.) [නා.] නැව් හමුදාවක් විසින් වටලනු ලැබීම.
නාවික කඳවුර[නා.] යුද නැව් හමුදාවක් රඳවා ඇති තොට සහ තදාසන්න ආරක්ෂිත ප්‍රදේශය; නාවික හමුදාව රඳවා තබා ඇති බල ප්‍රදේශය.
නාවික කොම්පාසුව(පාරිභා.) [නා.] නැවියන් දිශා දැනගැනීම සඳහා භාවිත කරන මාලිමා යන්ත්‍රය; නැවියන්ගේ උතුරු කටුව.
නාවික හැතැප්ම[නා.] මුහුදේ දුර මැනීම සඳහා භාවිත වන අඩි 6080 ක් හෙවත් මීටර් 1852 ක් දිග මිම්ම.
නාවිකයා[නා.] නැව් පදවන්නා; නැවියා.
නාවිමන[නා.] නයින් වසන විමානය; නාග භවනය.
නාවිය[නා.] නෞකාව; විශාල මුහුදු යාත්‍රාව; නැව.
නාවියා[නා.] නැව් පදවන්නා; නාවිකයා.
නාවිසයා[නා.] දැළිරවුළු කපන්නා; කරනැවෑමියා; නහාපිතයා.
නාවුකාව[නා.] නැව.
නාශක[වි.] නසන; විනාශ කරන.
නාශකය[නා.] යමක් විනාශ කිරීම සඳහා ගැනෙන මාධ්‍යය.
නාසය, නාසාව[නා.] ගඳ සුවඳ දැන ගන්නා ඉන්ද්‍රිය; නහය.
නාස්කුහරය[නා.] නාසයෙහි සිදුර.
නාස්තික1. [වි.] නාස්තික දෘෂ්ටිය වැලඳ ගත් හෙවත් අනුගමනය කරන; නාස්තික දෘෂ්ටිය පිළිබඳ. 2. [වි.] විනාශදායක; වනසන; නැතිකරන.
නාස්තික දෘෂ්ටිය[නා.] කර්ම ඵලයක් හෝ පරලොවක් හෝ නැතැයි උගන්වන දර්ශනය; ලෝකායත දෘෂ්ටිය; උච්ඡේද දෘෂ්ටිය.
නාස්තික භ්‍රාන්තිය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) සංවේද ඉන්ද්‍රියවලට අසු වන වස්තුවක් ප්‍රත්‍යක්ෂ කර ගැනීමට නුපුළුවන්කම (=negative hallucination).
නාස්තිකාර[වි.] නැති කරන; වනසන; ප්‍රයෝජනයකට නැති.
නාස්තිය[නා.] තමා සතු දේ නැති භංග කරදැමීම; පමණට වඩා බඩුමුට්ටු සඳහා වියදම් කිරීම; තිබෙන දේපළ ගැන නොතකා සිටීමෙන් විනාශවන්ට ඉඩ හැරීම.
නාස්තෲත්මක[නාස්ති+ආත්මක] [වි.] (දර්ශන.) විනාශය ස්වභාව කොට ඇති; විනාශ කරනසුලු; විනාශය අවශ්‍යතාවක් කොට තකන (=destructive).
නාස්නා පහණ[නා.] රන් ආදි ලෝහ පරික්ෂා කිරීම සඳහා භාවිත කරන ගල් විශේෂයක්; උරගල.
නාස්නාලය[නා.] ස්වසන මාර්ගයෙහි බැහැරින් ම පිහිටි නාස් කුහරය.
නාස්ලණුව[නා.] (ගව ආදි සතුන්ගේ) නාසය විද දමන ලණුව.
නාසා ආයතනය[නා.] ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ පිහිටුවා ඇති ගුවන් විද්‍යාව හා අභ්‍යවකාශ පාලනය පිළිබඳ ආයතනය.
නාසා කුටීරය(පාරිභා.) [නා.] කපාලිකයන්ගේ මොළයෙහි තිබෙන ආඝ්‍රාණ ප්‍රදේශය; මස්තිෂ්ක කෝෂිකාව.
නාසා ග්‍රසනිකාව[නා.] තල්ලේ සීමාවට උසින් පිහිටි ඉහළ ග්‍රසනිකා කොටස.
නාසා ස්‍රාවය[නා.] නැහැයෙන් සොටු දිය ගැලීම.
නාසාග්‍රය[නා.] නාසයේ අග්‍රය; නහයේ කෙළවර.
නාසාදාරුව[නා.] උළුවස්සේ උඩ පඩිය; උඩෙළිපත.
නාසාධෝපාද[නාසා+අධෝපාද] (පාරිභා.) [වි.] නාසයෙහි පහත කොටසෙහි වූ.
නාසාන්තර ආවාරය(පාරිභා.) [නා.] නාසාපුට වෙන් කෙරෙන බිත්තිය.
නාසානාහ[නා.ප්‍ර.] නාසා මාර්ගය ඇහිරී යෑම; නාස් මග අපද්‍රව්‍ය වලින් වැසී යෑම.
නාසාපුටය1. [නා.] නහයෙහි සිදුර; නාස්පුඬුව. 2. [නා.] ඝ්‍රාණ රෝග විශේෂයක්; පීනස් රෝගය.
නාසික නායකය(පාරිභා.) [නා.] නාසයෙහි ද්‍රව මාර්ග නළය.
නාසික්‍ය[වි.] නාසයෙන් උපදනා; නැහැය ඇසුරු කළ.
නාසිකා ද්‍රවය[නා.] නාසයෙන් වැගිරෙන ද්‍රව්‍ය; සොටු.
නාසිකාක්ෂරය[නාසික+අක්ෂරය] [නා.] නාසය ඇසුරෙන් උපදනා ශබ්දයක් සඳහා යෙදෙන අකුර.
නාසිකාව[නා.] නාසය; නැහැය.
නාසේඛ[වි.] අසේඛ නුවූ; නොහික්මුණු; ශික්ෂා නොවූ.
නාහෙන් අඬනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඇවිටිලි කරනවා; කංකෙඳිරි ගානවා; බැගෑපත් ව ඉල්ලා සිටිනවා.
නාළ ආධමනය(පාරිභා.) [නා.] පෙනහැලි ආදියට නළ මගින් කරන වායු පිඹීම (=tubal insufflation).
නාළ ගබ්සාව(පාරිභා.) [නා.] (පැලෝපිය ආදි) නාළ වැසීමෙන් කරනු ලබන ගබ්සාව (=tubal abortion).
නාළය, නළය[නා.] සිදුරු සහිත සිලින්ඩරාකාර බටය.
නාළි1. [නා.ප්‍ර.] නහරය; නාඩිය. 2. [නා.ප්‍ර.] කුහරය සහිත දණ්ඩ.
නාළිකේර, නාලිකේර[නා.ප්‍ර.] පොල්; නෙරළු.
නාළු[වි.] අත් නොහළ; නොඇරි; නොහැරී.
නැංගුරම[නා.] මුහුදු යාත්‍රා නවත්වා තැබීමේ දී ආධාර කර ගන්නා විශාල ලෝහ උපකරණය.
නැංගුරම් කටුව(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් රථයක අවරතල මුදුනේ රෝධක පලුවල පිහිටීම පාලනය කරන කටුව.
නැංගුරම් ලනවා[ක්‍රි.] නැවක් එක් තැනක රඳවා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය නැංගුරම මුහුදු පත්ලට දමනවා.
නැංගුරම් වලය(පාරිභා.) [නා.] නැංගුරමක දම්වැල් සවි කිරීමට ඇති වළල්ල (=anchor ring).
නැකත්, නැකැත්[නා.ප්‍ර.] නක්ෂත්‍ර; නැකත්; තාරකා; ශුභ මොහොත.
නැකත්කරුවා, නැකැත්කරුවා[නා.] නැකත් යෝග සාදන්නා; ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රයට අනුකූල ව නැකැත් හදන්නා.
නැකතියා1. [නා.] නක්ෂත්‍රය දන්නා තැනැත්තා; දෛවඥයා; ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රඥයා. 2. [නා.] නැකති කුලයට අයත් තැනැත්තා.
නැගටිව්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විද්‍යුත් පරිපථයක ඍණ ධාරාව; කැමරා සේයාරූ ඡායාගත වී නොපිටට පෙනෙන රූපය (=negative).
නැගණි, නැඟණි[නා.ප්‍ර.] කනිෂ්ඨ සහෝදරිය; නංගී; නඟා.
නැගි උරුව[නා.] ළදරුවන්ගේ නාසය ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස නොවන පරිදි ඇහිරීම; නාසිකාවරෝධය.
නැගිටිනවා, නැඟිටිනවා1. [ක්‍රි.] සිට ගන්නවා; නැඟී සිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] අවදිවෙනවා; නින්දෙන් පිබිදෙනවා. 3. (කථා.) [ක්‍රි.] දියුණු වෙනවා; සමෘද්ධියට පත් වෙනවා.
නැගිවන්[වි.] වඩා උසස්; වඩා සමර්ථ; ඉහළට ගිය.
නැගී එනවා, නැඟී එනවා1. [ක්‍රි.] (සටනට) ආවේගයෙන් ඉදිරිපත් වෙනවා; රැහැණි ව ඉදිරියට එනවා. 2. [ක්‍රි.] පිටත් ව එනවා. 3. [ක්‍රි.] ධනය, බලය, අධ්‍යාපනය ආදි අංශයකින් ක්‍රමයෙන් දියුණු වෙනවා; අශ්වාදින්ගේ පිට නැගී හෝ වාහනවල නැඟී පිටත් ව යනවා.
නැගී යනවා, නැඟී යනවා1. [ක්‍රි.] පිටත් ව යනවා; පලා යනවා; පැන යනවා. 2. [ක්‍රි.] අශ්වාදීන් පිට නැගී හෝ වාහනවල නැගී පිටත් ව යනවා.
නැගී සිටිනවා1. [ක්‍රි.] රෝගාබාධ, දරිද්‍රතා ආදි දුඃඛිත තත්ත්ව නැති වීමෙන් නැඟිටිනවා. 2. [ක්‍රි.] නැඟිට සිටගන්නවා. 3. [ක්‍රි.] විරුද්ධ ව ඉදිරිපත් වෙනවා. 4. [ක්‍රි.] මතු ව පෙනෙනවා; (යම්කිසි තලයකින්) උඩට උස් ව තිබෙනවා.
නැගුම, නැඟුම, නැග්ම1. [නා.] පහත් ප්‍රදේශයක සිට උස් ප්‍රදේශයක් කරා නැගි මට්ටමෙහි පවතින බෑවුමේ ප්‍රමාණය. 2. [නා.] දියුණුව; වර්ධනය. 3. [නා.] යමක් මතට නැගීම.
නැගෙනහිර, නැඟෙනහිර[නා.] ඉර පායන දිශාව; පෙරදිග; පූර්ව දිශාව.
නැඟෙනහිර ගිනිකොන(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකොනටත් නැඟෙනහිරටත් අතර අනු දිශාව (=east south east).
නැඟෙනහිර-ඊසාන(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊසානටත් නැඟෙනහිරටත් අතර අනුදිශාව (=east north east).
නැට්ට1. [නා.] නටුව. 2. (කථා.) [නා.] සිවුපා සතුන්ගේ වලිගය.
නැට්ටුක්කාරයා1. [නා.] නර්තනයෙහි යෙදෙන තැනැත්තා; නැටුම් නටන්නා; නැට්ටුවා. 2. (කථා.) [නා.] චණ්ඩාල කුලිකයා; හුලවාලියා.
නැට්ටුක්කාරි1. [නා.] නර්තනයෙහි යෙදෙන තැනැත්තී; නැටුම් නටන්නී. 2. [නා.] චණ්ඩාල ස්ත්‍රිය; සැඩොලිය.
නැට්ටුවා[නා.] නර්තනයෙහි යෙදෙන්නා; නැට්ටුක්කාරයා; නටන්නා.
නැටිත්ත1. (පාරිභා.) (උද්භි.) [නා.] උඩවැඩියා මලක පරාග, තුණ්ඩිකයට හා කරන නානු සහිත කෙඳිවලින් සැදුණු නටුව (=caudick). 2. [නා.] වමාරා කන සතුන්ගේ දෙවැනි ආමාශය; ධෘතිකය (=retinaculum).
නැටිය[නා.] කොළ, මල්, ගෙඩි ආදිය ගසේ අත්තට සම්බන්ධ වන හීන් දණ්ඩ; නටුව; වෘන්තය.
නැටීම1. [නා.] නැටුම් පැවැත්වීම; රංගනය. 2. [නා.] රත් වීමෙන් දිය පැසීම. 3. (කථා.) [නා.] අසංවර හැසිරීම; නැටිල්ල.
නැඩ[වි.] උස මහත ඇති; හොඳින් හැදුණු වැඩුණු; විශාල.
නැඩයා[නා.] උස මහත ශරීරයක් ඇත්තා.
නැඩුඹ[නා.] ආයුර්වේදයේ දැක්වෙන මිනුම් ප්‍රමාණයක්; නැළිය; පත හතර; පලං දහසය.
නැණ[නා.ප්‍ර.] නුවණ; ඥානය.
නැණග[නැණ+අග] [නා.] නුවණින් අගතැන්පත් තැනැත්තා; ගණදෙවි.
නැණපතර[නා.] පැතුරුණු නුවණ; ඥාන සම්භාරය; ඥාන සමුදාය.
නැණපහස[නා.] නුවණින් ලබන ප්‍රත්‍යක්ෂ අවබෝධය.
නැණබඳ[වි.] නුවණ හා බැඳුණ; නැණවත්; නුවණැති.
නැණලු[නැණ+අලු] [නා.] නැණ එළිය; නුවණ නමැති ආලෝකය; ඥානාලෝකය.
නැණවතා[නා.] නුවණ ඇති තැනැත්තා; ඥානවන්තයා.
නැණසක්[නා.ප්‍ර.] නුවණ නමැති ඇස; ප්‍රඥා චක්ෂූස.
නැණසර[නා.ප්‍ර.] නුවණැත්තා; ඥානවන්තයා; ප්‍රාඥයා. [වි.] ඉතා නුවණ ඇති; ඉතා නැණවත්; ප්‍රාඥ වූ; නුවණින් සාර වූ.
නැණසුන්[වි.] ඥාන ශුන්‍ය වූ; නුවණ නැති; අනුවණ; නුවණින් හිස් වූ.
නැණැති[නැණ+ඇති] [වි.] නුවණ ඇති; ඥානවන්ත; නැණවත්.
නැණැස[නැණ+ඇස] [නා.] නුවණ නැමැති ඇස; ඥාන චක්ෂූස.
නැතක්[නැත්+අක්] [වි.] අනන්ත; අප්‍රමාණ; පමණ නැති; කෙළවරක් නැති; බොහෝ.
නැතකින්[ක්‍රි.වි.] ඉක්මනින්; වහා; කඩිනමින්; යුහුසුලුව.
නැත්ත[නා.] නොපවත්නා දෙය; බොරුව; ඇත්තට පටහැනි දෙය.
නැති වෙනවා[ක්‍රි.] අභාවයට යනවා; අයිතියෙන් ගිලිහෙනවා; නොපෙනී යනවා.
නැතිබැරිකම[නා.] අගහිඟකම; දිළිඳුකම; දරිද්‍රතාව; දුගීබව.
නැතිභංග කර දමනවා[ක්‍රි.] මුළුමනින් ම විනාශ කර දමනවා; නැත්තට ම නැති කර දමනවා; සුනුවිසුනු කර දමනවා.
නැතිවාදම(කථා.) [නා.] නැතිකම ගැන නිතර පැවසීම; හැමවිට ම තමාගේ අගහිඟකම් ගැන කථා කිරීම.
නැතුර[න+අතුර] 1. [වි.] අතරක් නැති; නිරතුරු 2. [වි.] අනතුරක් රහිත; අන්තරායෙන් තොර; විපතින් මිදී.
නැදය[නා.] නාදය; හඬ; ධ්වනිය.
නැදවටය, නැදිවටය[නා.] දකුණට කරකැවුණු රේඛා ලක්ෂණය; නන්ද්‍යාවර්තය; බුදුන්වහන්සේගේ ශ්‍රී පතුලෙහි පිහිටි මංගල ලක්ෂණයක්.
නැදි[නා.ප්‍ර.] නැන්දා; පියාගේ සහෝදරිය.
නැදිමයිල්, නැඳිමයිල්[නා.ප්‍ර.] බිරිඳගේ හෝ සැමියාගේ හෝ මව්පිය දෙදෙනා; නැන්දා සහ මාමා.
නැදුන්[නා.ප්‍ර.] තද අරටුවක් හා සිත්කලු වෛරමක් සහිත දැව වර්ගයක්.
නැන්දණිය1. [නා.] පියාගේ සහෝදරිය; නැන්දම්මා; නැන්දා. 2. [නා.] බිරිඳගේ හෝ සැමියාගේ හෝ මව; නැන්දම්මා.
නැන්දා1. [නා.]රජක කුලයේ තලතුනා ස්ත්‍රිය. 2. [නා.] නැන්දණිය.
නැප්කිනය1. [නා.] ඉඳුල්කඩ; අත් පිස්නා කඩ. 2. [නා.] ළදරුවන්ගේ මලමූත්‍ර රැඳී සිටිනු පිණිස අන්දවන රෙදි කැබැල්ල.
නැප්චුන්[නා.] සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ අටවැනි ග්‍රහයා.
නැප්තලින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෘමි නාශකයක්; කපුරු බෝල; තාර කපුරු.
නැපිය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) දරුණු පෘථිවි චලනයක ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් සැදුණු උලැඟි ස්කන්ධ තල්ලු වීම නිසා ඇති වූ විශාල කඳු රැලිය (=nappe).
නැබ නළය[නා.] මව් කුසෙහි වැඩෙන ළදරුවාගේ පෙකණිය සහ මවගේ වැදෑමස සම්බන්ධ කරන නාලය; පෙකණිවැල.
නැබ මඬල, නැඹ මඬල1. [නා.] රථ චක්‍රයක හෝ චක්‍රකාර ව බඳනා ලද මකුළු දැලක මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යය; නාභිමණ්ඩලය. 2. [නා.] පෙකණි පෙදෙස.
නැබ, නැඹ1. [නා.] නාභිය; පෙකණිය. 2. [නා.] රථ චක්‍රයක මධ්‍ය ලක්ෂණය.
නැබල, නැබළ, නැඹුලු, නැඹුළු[වි.] මහත්; විශාල; ශක්තිමත්; ප්‍රබල
නැම්ම1. [නා.] නැම්ම; හැකිළීම; (ඇඳුමක රැළිගැන්වීමෙන් සකස් කරන) පටි නැම්ම. 2. (පාරිභා.) [නා.] භූචලනය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ ඇති වන නැම්ම; උඩුනැම්ම හෝ යටිනැම්ම. 3. (කථා.) [නා.] වරක්; සැරයක්.
නැමි1. [වි.] පහතට බර වූ; නැමුණු. 2. [වි.] ඇද; වක්. 3. [වි.] යොමු වූ; නම්නවූ.
නැමි ඔපනැල්ල[නා.] ඇඳුමක් කුඩා කර ගැනීම අවශ්‍ය වූ විට, වැඩි කොටස යටට නමා මසන ඔපනැලි වෙසෙසක්.
නැමි කන්ද(පාරිභා.) [නා.] භූචලන නිසා උඩට නෙරා නැමී ගිය පාෂාණ ස්තරවලින් සැදුණු කන්ද (=fold mountain).
නැමි කලම්පය(පාරිභා.) [නා.] උපකරණ කොටස් එකට අල්ලා තැබීමට හෝ සවි කිරීමට හෝ උපයෝගී කරගන්නා ආධාරකයක් (=bent clamp).
නැමි තට්ටු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රැළි ආකාරයෙන් පිහිටි පස් තට්ටු.
නැමි පනාව[නා.] යුරෝපීය පාලන කාලය තුළ දී කොණ්ඩා බැඳි පහතරට පිරිමින් හිස් පලඳනාවක් වශයෙන් භාවිත කළ අර්ධ කවාකාර කැස්බෑ ලෙලිවලින් තැනූ පනා විශේෂයක්.
නැමි පිහිය(පාරිභා.) [නා.] ශල්‍යක්‍රම සඳහා භාවිත කරන ශල්‍ය උපකරණයක්.
නැමි බෑවුම(පාරිභා.) [නා.] පාෂාණ ස්තරවල සිදුවන ඇදවීම් හෙවත් රැළි ගැසීම්වල කෝණය (=pitch of fold).
නැමිවරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇඳුම් රැළි ගැසීම වළක්වන්න; රැළි වාරකය.
නැමුම් යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] මුද්‍රිත පත්‍ර නැමීම සඳහා මුද්‍රණාලයවල භාවිත කරන යන්ත්‍ර විශේෂයක් (=bending machine).
නැමෙනවා1. [ක්‍රි.] ('නමනවා' යන්නෙහි නිරුත්සාහක රූපය) නැඹුරු වෙනවා; නම්න වෙනවා; යොමු වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] අවනත වෙනවා; යටත්බවට පත් වෙනවා.
නැඹුරු1. [වි.] නැමුණු; ඇලවුණු; පැත්තට බර වූ. 2. [වි.] පහත් වුණු; එල්ලා වැටුණු; නෙරා ගිය.
නැඹුරුව[නා.] පැත්තකට බර; ප්‍රවණතාව.
නැයින[නා.] ස්වාමිපුරුෂයාගේ හෝ භාර්යාවගේ සහෝදරිය; නෑනා.
නැයිනි1. [නා.] සැපින්න. 2. [නා.] ජලය බැස යන දොරටුව.
නැරඹීම[නා.] බැලීම.
නැල්[නා.ප්‍ර.] බටය; නළය.
නැලැල්ල[නා.] (කථා.) ගඟේ හෝ මුහුදේ පෑදුණු විශාල වැලිතලාව.
නැව[නා.] මුහුදු යාත්‍රා විශේෂයක්; නෞකාව; කප්පර; සම්බාන; සුලුප්පුව.
නැවඩ(කථා.) [වි.] කැපී පෙනෙන උස මහත ශරීරයක් ඇති; උස් මහත් වූ.
නැවතුම් පහන(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් රථයක් නවත්වා තබන බව හැඟවීම පිණිස දල්වන විදුලි බුබුල (=stop light).
නැවතුම්පළ[නා.] නවතින ස්ථානය; නතර වන තැන; නවාතැන.
නැවතුම්රෝධකය(පාරිභා.) [නා.] වාහනයක් නැවැත්වීමට උපයෝගී කරගන්නා යාන්ත්‍රික උපකරණය; අත්රෝධකය; අත්තිරිංගය.
නැවහිස[නා.] නැව් තට්ටුව; නෞකාවේ මතුපිට; නෞකා ශීර්ෂය.
නැව් ඇපය(පාරිභා.) [නා.] නැව් ගමනාගමනයේ දී නැවෙහි ආරක්ෂාව සඳහා නැව් හිමියාට දෙන ඇප මුදල (=bottomry).
නැව් තටාකය[නා.] නැව්වලට බඩු පැටවීම, ඉන් පසු ගොඩ බෑම, නැව් අලුත්වැඩියා කිරීමාදිය සඳහා වරායේ ඇති විශේෂ ස්ථානය.
නැව් තණ්ඩලේ[නා.] කුඩා ජල යාත්‍රාවල නියමුවා.
නැව් තරුව[නා.] දීප්තිමත් තාරකාවක්; නැවියන්ට උතුරු දෙස දැන ගැනීමට උපකාර වන ධ්‍රැව තාරකාව.
නැව් තලය[නා.] නැවේ පතුල් තට්ටුව; නැව් පත්ල.
නැව් තහනම[නා.] විදේශීය නැවකට වරායකට ඇතුළු වීම හෝ ඉන් පිට වීම හෝ තහනම් කෙරෙන නියෝගය.
නැව් නඟිනවා1. [ක්‍රි.] නැවෙන් යනවා; පිටරට යනවා; විදේශගත වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] නැවට ගොඩවෙනවා.
නැව් ලිත[නා.] නැවියන්ට අවශ්‍ය තොරතුරු සංග්‍රහ කළ ලිත; නාවිකයන්ගේ ලිත.
නැව් හඟුල[නා.] විශාල ඔරු දෙකක් එකට යාකර ඉදි කෙරෙන අඟුල.
නැව්කුලී ගිවිසුම[නා.] බඩු ගෙන යෑම සඳහා නැවක් කුලියට ගැනීමේ ගිවිසුම; නෞභාර ගිවිසුම.
නැව්තොට[නා.] නැව් නතර කර තබන මුහුදු විල් හෝ ගංතොට; වරාය.
නැව්පති[නා.ප්‍ර.] නැවේ ප්‍රධානයා; නැවේ නියමුවා.
නැව්බඩු බැඳුම්කරය[නා.] නැවක ප්‍රවාහනය කරනු ලබන බඩු සඳහා වූ ණයකරය.
නැවැණි[නැව්+ඇණි] [නා.ප්‍ර.] නැව් සමූහය; නැව් හමුදාව; නෞකා සේනාංකය.
නැවෑමියා1. [නා.] කරනැවෑමියා; දැළි රැවුල් කපන්නා; නභාපිතයා. 2. [නා.] ලෝහ කර්මාන්තකරුවා; කඹුරා. 3. [නා.] ගල් වඩුවා.
නැවියා1. [නා.] නැවෙහි සේවයෙහි නියුක්තයා; නැවෙහි කටයුතු කරන්නා; නාවිකයා. 2. [නා.] නැවෙහි ප්‍රධානයා; නැව පදවන්නා; කපිත්තා; නියමුවා. 3. [නා.] නායකයා; ප්‍රධානයා; පුරෝගාමියා.
නැවුම්[වි.] අලුත්; නව; නවමු.
නැවුම් ගඳ[නා.] නවමු සුවඳ; වියැලුණු පොළොවට හෝ අලුත් මැටි බඳුනකට වතුර වැටීමෙන් පසු නැඟෙන සුවඳ.
නැස්පෙන[වි.] පැළ නොවන; අංකුර හට නොගන්නා.
නැසින්න, නැයින්න[නා.] ජලය බැසයන දොරටුව; සොරොව්ව; දිය දොරටුව.
නැහැ1. [වි.] දැළි රැවුල් කපන; කරනැවෑමි. 2. [වි.] ගල්වන ලද; තැවරූ. 1. [නා.ප්‍ර.] නහය; නාසිකාව. 2. [නා.ප්‍ර.] බල්ලා; සුනඛයා. 3. [නා.ප්‍ර.] නෑයා; ඥාතියා.
නැහැදිච්ච[වි.] යහපත් ගතිගුණ හා ආචාර ධර්මයන්ගෙන් තොර; අශිෂ්ට; අශීලාචාර; හැදියාවක් නැති.
නැහැපට[නා.ප්‍ර.] ගව ආදි සතුන්ගේ නාසය විද දමන ලණුව; නාස්ලණුව.
නැහැපුටය, නැහැපුඩුව[නා.] නාස් සිදුර; නාසිකාඡිද්‍රය; නැහැඛිල.
නැහැපුලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] නාසයෙන් පිඹිනවා; ගවයාගේ කිඹිහීම සම්බන්ධයෙන් යෙදේ.
නැහැබු[වි.] ඉතා තරුණ.
නැහැය[නා.] නහය; නාසිකාව.
නැහැරුම්1. [නා.ප්‍ර.] පිළිකුල් දෙය. 2. [නා.ප්‍ර.] නව නාට්‍ය රසවලින් එකක්; බීභත්ස රසය.
නැහැවියා[නා.] දැළි රැවුල් කපන්නා; කරනැවෑමියා; නහාපිතයා.
නැහැවුම1. (පාරිභා.) [නා.] නෑවීම; ධෝවනය. 2. [නා.] නාන බඳුන.
නැහැසුම[නා.] පරීක්ෂා කිරීම; උර ගෑම.
නැහැසුම් තලය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ පැවැත්වීමේ දී උපයෝගී කර ගන්නා උපකරණයක්.
නැළවිලි1. [වි.] හඬන දරුවන් සනසවන ස්වභාවයෙන් යුත්; කුඩා දරුවන්ගෙ සිත සතන් සනසවන්නා වූ. 2. [වි.] රැවටිලිකාර; චාටු; පොලඹනවා.
නැළි1. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය, ද්‍රව්‍ය හෝ ද්‍රව මනින මිම්මක්; පත හතරක මනා දෙකක ප්‍රමාණය; කුරුණියෙන් හතරෙන් පංගුව; අවුන්ස තිස්දෙකක ප්‍රමාණය. 2. [නා.ප්‍ර.] නළය; කොපුව. 3. [නා.ප්‍ර.] පොල්; නෙරළු.
නැළි වහන[නා.] කෙණ්ඩා දක්වා පය වැසෙන සේ තැනූ වහන; පිට පතුල වැසෙන සේ සැදූ පා වහන; සපත්තුව.
නෑ පෙළවාසිය1. [නා.] ඥාතිත්වයෙන් ඇතිවන විවාහ මංගල්‍යය. 2. [නා.] නෑයකුගේ විවාහය.
නෑකම1. [නා.] ඥාතිත්වය; බන්ධුත්වය. 2. [නා.] වර්ගී සම්බන්ධය.
නෑකම් කියනවා1. [ක්‍රි.] ඥාති සම්බන්ධකම් දක්වනවා. 2. [ක්‍රි.] සමාන ලක්ෂණ ඇති බව පවසනවා.
නෑගම් යනවා[ක්‍රි.] විශේෂයෙන් අලුත් අවුරුදු හා විවාහ අවස්ථාවලදී තෑගි බෝග ගෙන නෑයන් බලන්න යනවා.
නෑදෑයා[නා.] නෑදෑකම් ඇත්තා.
නෑනා[නා.] මවගේ සහෝදරයාගේ හෝ පියාගේ සහෝදරියගේ දුව; සැමියාගේ හෝ බිරිඳගේ හෝ සොහොයුරිය.
නෑම්බිය1. [නා.] තරුණ වයසේ පසුවන සිව්පා ගැහැනු සත්ත්වයා. 2. [නා.] තරුණ වයසේ පසුවන (කෙළිලොල්, දඟකාර) අවිවාහක ස්ත්‍රිය.
නෑඹිලිය, නෑබිලිය[නා.] හාල් ආදිය ගැරීම, සේදීම සඳහා පතුලෙහි රේඛා රටා කපා ඇති මැටි හෝ ලෝහයෙන් සැදූ භාජනය.
නෑඹුල්[වි.] නොඉඳුල්; අලුත්.
නෑයා[නා.] ඥාතියා; බන්ධුවරයා; නෑදෑයා.
නෑරැහැන[නා.] ගවයාගේ නාසය විද දමන ලණුව; නාස්ලණුව; නැහැපට.
නෑවාසිය[නා.] නෑකම; ඥාතිත්වය; ඥාති සම්බන්ධය.
නෑසිය[නා.ප්‍ර.] තමන්ගේ නෑදෑ පිරිස; ස්වකීය ඥාති වර්ගයා.
නෑසෙවණ[නා.] ඥාතීන්ගේ ඇසුර; නෑයන්ගේ සමීපය; නෑයන්ගේ රැකවරණය.
නෑහේත්තුව[නා.] තෑගි බෝග රැගෙන නෑදෑයන් වෙත යන ගමන; නෑගමන.
නි[අව්‍ය.] අභාව, ප්‍රතිෂේධ, අතිශය, මහත්, විශාල, සමීප, අවධාරණ, උපමා ආදි අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්.
නිංගිරාව(කථා.) [නා.] නිග්‍රහය; නින්දාව; අවමානය; අපහාසය.
නිඃ[අව්‍ය.] (සංස්කෘත තත්සම වචනවල) සංකල්‍ය, ප්‍රතිෂේධ, රහිත ආදි අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්.
නිඃක්ෂිප්ත[වි.] බහාලන ලද; දමන ලද.
නිඃක්ෂේපය[නා.] ඉවත දැමීම; ඉවතලීම.
නිඃශ්වාස1. [නා.ප්‍ර.] හුස්ම පිටතට හැරීම; ප්‍රශ්වාසය. 2. [නා.ප්‍ර.] දුකින් සුසුම් හෙළීම.
නිඃශ්‍රීක1. [වි.] ශෝභාවක් නැති; සුන්දරත්වයෙන් තොර. 2. [වි.] අශුභ; අභාග්‍යසම්පන්න. 3. [වි.] ප්‍රභාවත් නැති; තේජසක් හෝ යසසක් නොමැති.
නිඃශ්‍රේණි[නා.ප්‍ර.] හිණිමඟ; හිණ; ඉනිමග; සෝපානය.
නිඃශේෂ[වි.] ඉතිරි නැති; සම්පූර්ණ.
නික1. [නා.] පැරණි රන්කාසි විශේෂයක්; නිෂ්කය. 2. [නා.] කළං පසළොසක බර 3. [නා.] ඉම; සීමාව.
නිකට[නා.ප්‍ර.] යටිතල්ලෙහි ඉදිරි කොටස.
නිකටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දුම්කොළ ආශ්‍රිත විෂ සහිත ඇල්කලොයිඩයක් (=nicotine).
නිකටිනික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] විටමින් 'බී' ඇතුළත් සක්‍රීය ධාතු දෙවර්ගයෙන් එකක් (=nicotinic acid).
නිකණ්ඨනය(පාරිභා.) [නා.] මණ්ඩි රැඳෙන සේ ද්‍රාවණයක ජලය බේරා ඉවත්කර ගැනීම. (=decantation).
නිකති[නා.ප්‍ර.] වංචාව; මායාව;රැවටීම.
නිකමට[ක්‍රි.වි.] අරමුණ විරහිත; තේරුමක් නැති ව.
නිකරමාපාංකය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) කිසියම් පෘෂ්ඨයක සෑම ඉඩ කොටසකට ම සමාන බලයක් යෙදූ කල්හි එය ඇදීමෙන් හෝ පීඩනයට භාජන වීමෙන් හෝ එහි ඇති වූ වෙනස යථා තත්ත්වයට පැමිණීමට ඇති ශක්තියේ ප්‍රමාණය.
නිකරය1. [නා.] සමූහය; රාශිය; ගොඩ. 2. [නා.] රශ්මිය. 3. [නා.] බීජානුධානි පොකුර; සොරසය (=sorus). 4. [නා.] ඩිම්බයක් බෙදී යාමෙන් සෑදෙන ඝන සෛල ගෝලය; මොරුලාව (=morula).
නිකරුණෙහි, නිකරුණේ(කථා.) [ක්‍රි.වි.] කරුණු රහිත ව; හේතුවක් නොමැති ව; කාරණා විරහිත ව; නිෂ්කාරණව.
නිකල්[නා.ප්‍ර.] මිලින නොවන, දිලිසෙන ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක්; ලෝහ ආලේපයට යොදා ගන්නා මල නොකන ලෝහයක්.
නිකල් රිදී[නා.ප්‍ර.] තඹ, තුත්තනාගම් හා නිකල් අඩංගු මිශ්‍ර ලෝහ විශේෂයක්.
නිකෂය, නිකසය1. [නා.] උරගල; නිකෂ පාෂාණය. 2. [නා.] ආයුධ මුවහත් කරන ගල; කරගල.
නිකසළ[නි+කසළ] 1. [වි.] කැලැල් නැති; අකලඞ්ක; නිර්මල. 2. [වි.] කෙලෙස්වලින් මිදුණු. 3. [වි.] පැහැදිලි; නිරවුල්; නිරවද්‍ය; අව්‍යාකූල.
නික්ඛ[නා.ප්‍ර.] මිනුම් ප්‍රමාණයක්; කළන් පසළොසක බර.
නික්ඛමනය[නා.] නික්මීම; ඉවත් ව යෑම; බැහැර යෑම; නිෂ්ක්‍රමණය.
නික්ඛිත්තිය(පාරිභා.) [නා.] රුධිරවාහිනී ඇහිරීම හෝ හිරවීම (=embolism).
නික්මයාම1. [ක්‍රි.] සමුගැනීම. 2. [ක්‍රි.] පිටත්ව යාම; බැහැර යාම.
නික්මෙනවා[ක්‍රි.] බැහැර ව යනවා; පිට වෙනවා; නිෂ්ක්‍රාන්ත වෙනවා; ඉවත් ව යනවා.
නික්ලේශි[වි.] කෙලෙස් නැති; නිකෙලෙස්; රහත් වූ. [නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් නැත්තා; කෙලෙසුන් නැසූ තැනැත්තා.
නික්ෂය[නා.] දැමීම; තැන්පත් කිරීම.
නික්ෂිප්ත, නිඃක්ෂිප්ත1. [වි.] බහා තබන ලද; තැන්පත් කළ; දැමූ. 2. [වි.] සිටුවන ලද; රෝපණය කළ. 3. [වි.] එපා කරන ලද; අත් හරින ලද; අහක දමන ලද.
නික්ෂේපණ(න)ය1. [නා.] බහා තැබීම. 2. [නා.] මරණය; ච්‍යූතිය. 3. [නා.] බෙහෙත් විදීම.
නික්ෂේපය1. [නා.] දැමීම; බහා තැබීම; තැන්පත් කිරීම. 2. [නා.] තැන්පතුව; සඟවා තබන දෙය. 3. [නා.] අත් හැරීම; ඉවත දැමීම.
නිකා1. [නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොව; දිව්‍යලෝකය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇතුන් බඳින දම්වැල.
නිකාය1. [නා.] සමූහය; රාශිය; ගොඩ. 2. [නා.] දේව අසුර ආදි යෝනිය. 3. [නා.] සූත්‍ර පිටකයේ ධර්ම කොට්ඨාස ඇතුළත් ග්‍රන්ථ පහ හඳුන්වන නම. 4. [නා.] කොටස් වශයෙන් බෙදීගිය භික්ෂු පිරිස; ආගමික පූජක සමාගම. 5. [නා.] වාසස්ථානය; නිවාසය; ගෘහය.
නිකැලල්[වි.] කිලුටක් නැති; පිරිසිදු; කලඞ්ක රහිත; අකලඞ්ක.
නිකිණි, නිකිනි1. [නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍යයෙන් ජූලි මැද සිට අගෝස්තු මැද දක්වා පවතින චන්ද්‍ර මාසය. 2. (රූඪි.) [නා.ප්‍ර.] සොයා ගත නොහැකි දුර්ලභ දෙය; මනඃකල්පිතය.
නිකුජ්ජනය(පාරිභා.) [නා.] අත්ල හෝ බඳුනක කට පහතට හැරවීම; අධෝවර්තනය (=pronation).
නිකුඤ්ජය[නා.] වැල් ආදියෙන් ගැවසී ආවරණය වූ ස්ථානය; ලිය මඩුව.
නිකුටු[වි.] පහත්; නින්දිත; අධම.
නිකුත්[වි.] නික්මුණු; පිටත් වූ. [ක්‍රි.වි.] ඒකාන්තයෙන්; නිශ්චිත වශයෙන්.
නිකුත්තුව[නා.] නිකුත් කිරීම; පිටකිරීම; බෙදා හැරීම.
නිකුතු[වි.] නිකුත් කරන; පිට කරන; බෙදා හරින.
නිකෘන්තිය[නා.] ආශාව; ඇල්ම.
නිකෘෂ්ට[වි.] පහත්; නින්දිත; අධම; නිකුටු.
නිකෘෂ්ටයා[නා.] නින්දිත තැනැත්තා; අධමයා; පහත් තැනැත්තා.
නිකෙලෙස්[නි+කෙලෙස්] 1. [වි.] කෙලෙස් රහිත වූ; කෙලෙස් නැති; නොකිලිටි. 2. [වි.] රහත් වූ
නිකෙවුව(පාරිභා.) [නා.] උකස; පොලියට මුදල් ලබාගන්නා ණයකරය (=pawn).
නිකේතනය[නා.] ගෘහය; නිවාසය; වාසස්ථානය.
නිකොහොල[නි+කොහොල] [වි.] කෝල රහිත; බිය සැක නැති.
නිඛාත[වි.] හාරන ලද; කනින ලද.
නිඛිලය[නා.] දශම හෝ භාග රහිත පූර්ණ සංඛ්‍යාව.
නිගඩ[නා.ප්‍ර.] විලංගු; මාංචු; පයේ දමන යකඩ දම්වැල.
නිගණ්ඨයා[නා.] ජෛන ආගමට අයත් පැවිද්දා.
නිගන්නවා[ක්‍රි.] නිග්‍රහ කරනවා; නිගා කරනවා.
නිගම1. [නා.ප්‍ර.] ගම් කීපයකින් සැදුම්ලත් ගම; වෙළෙඳ පොළක් සහිත විශාල ග්‍රාමය. 2. [නා.ප්‍ර.] මාර්ගය; මාවත. 3. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිඥාව; පොරොන්දුව. 4. [නා.ප්‍ර.] තීරණය; නිශ්චය.
නිගමනය[නා.] හේතු සාධක ඇසුරින් ගත් තීරණය; නිශ්චය; තීන්දුව.
නිගරණය, නිගිරණය1. [නා.] (ආහාර ආදිය) ගිලීම; කා දැමීම. 2. [නා.] වැගිරීම; වැමෑරීම; (මුවින් පහතට) බැහැර කිරීම.
නිගරු[නා.ප්‍ර.] අවමානය; නින්දාව; නිග්‍රහය.
නිගහළ[නි+ගහළ] [වි.] කසළ නැති; නොකිලිටි; නිකසළ; පිරිසිදු; පවිත්‍ර.
නිගළ[නා.ප්‍ර.] විලංගුව; පයේ දමන යකඩ දම්වැල; ඇතුන් බඳිනා දම්වැල.
නිග්ගණ්ඩි[වි.] ගැටවලින් තොර.
නිග්ගහීතය[නා.] අක්ෂර මාලාවට අයත් බින්දු වර්ණය; බින්දුව.
නිග්ඝෝසය[නා.] මහා ඝෝෂාව; (මහජනයා එක් වී) නඟන මහත් වූ හඬ.
නිග්‍රහ[වි.] නින්දා සහගත; අවඥාවෙන් යුත්.
නිග්‍රහණය(පාරිභා.) [නා.] වායුවේ ඇති නයිට්‍රජන්වලින් සංයෝග වර්ග සෑදීම; නයිට්‍රජන් ස්ථිරීකරණය (=fixing).
නිග්‍රහය1. [නා.] කායික හෝ මානසික හෝ පීඩාව; පෙළීම. 2. [නා.] නින්දාව; අවමානය. 3. [නා.] චෝදනාව; දොස් දැක්වීම. 4. [නා.] සන්සිඳුවීම; ශමනය. 5. [නා.] සංයමය; දමනය.
නිග්‍රහාත්මක[නිග්‍රහ+ආත්මක] [වි.] නින්දා සහගත; නිගාව ගැබ් කළ.
නිග්‍රාහකයා[නා.] නිගා කරන්නා; හෙළා දකින්නා; ගර්හා කරන්නා.
නිග්‍රාහ්‍යයා[නා.] නිගා කළ යුතු තැනැත්තා; හෙළා දැක්ක යුතු පුද්ගලයා; ගර්හාවට භාජන විය යුත්තා.
නිගාමි[වි.] නිගමනාත්මක; නිගමන වශයෙන් වන.
නිගාව, නිඟාව1. [නා.] අවමානය; අපහාසය; නින්දාව, 2. [නා.] දණ්ඩනය; දඬුවම.
නිගීර්ණ[වි.] අභ්‍යන්තරගත; ඇතුළත් වූ.
නිගූහනය[වි.] සැඟවීම; යටපත් කිරීම.
නිගොස්1. [නා.ප්‍ර.] නැවත මතු වන නාදය; ප්‍රතිරාවය. 2. [නා.ප්‍ර.] මහා ඝෝෂාව. 3. [නා.ප්‍ර.] වැළපීම; හැඬීම. [වි.] හඬ නැති; නිහඬ.
නිඝණ්ටු, නිඝණ්ඩු[නා.ප්‍ර.] පුරාණ පර්යාය ශබ්දකෝෂ විශේෂයක්.
නිඝණ්ඩුමාලාව[නා.] පර්යාය වචන ගොනු කළ ග්‍රන්ථ සමූහය.
නිඝර්ෂණය[නා.] තදින් එකට ගැටීම; හැපීම; ස්පර්ශ වීම.
නිඝාතිය(පාරිභා.) [නා.] කන් අඩිය තුළ පිහිටි කිණිහිරක හැඩය ගත් අස්ථිකාවක්; කිණිර ඇට. (=incus).
නිඝෝස[නා.ප්‍ර.] හඬ; ශබ්දය; නිර්ඝෝෂය; නින්නාදය.
නිචය[නා.] රාශිය; සමූහය; ගොඩ.
නිච්චිය[නා.] නිශ්චයක් ඇති බව; කල්පනාව; මතකය.
නිච්ඡන්දය[නා.] ආශාවෙන් දුරු වීම; තෘෂ්ණාවෙන් වෙන් වීම; ඡන්ද රාගයෙන් තොර වීම.
නිච්ඡාරය[නා.] විහිදුවීම; නිකුත් කිරීම; පිට කිරීම.
නිචිත1. [වි.] රැස් කළ; එකතු කළ; තැන්පත් කළ. 2. [වි.] පිපුණු.
නිජ[වි.] උපතින් අයත්; තමාගේ; තමන් පිළිබඳ වූ; ස්වකීය; ස්වීය.
නිජබිම[නා.] තමන්ගේ මුල් බිම; මව්බිම; ජන්මභූමිය; නිජභූමිය.
නිජර[නා.ප්‍ර.] ජරාවට පත් වීමක් හෙවත් මහලු වීමක් නැත්තා; අමරණීය වූ තැනැත්තා; දෙවියා.
නිජශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යමය පද්ධතියක තිබෙන ශක්තිය; නෛසර්ගික ශක්තිය (=intrinsic energy).
නිජ්ජට[නා.] අවුල් රහිත; වියවුල් නැති.
නිජ්ඣත්තිය[නා.] යමක තත්ත්වාකාරයෙන් තේරුම් ගැනීම; යථාර්ථ නිරූපණය; තත්ත්වාවබෝධය.
නිජ්ඣාන1. [නා.ප්‍ර.] විදර්ශනා ඥානය. 2. [නා.ප්‍ර.] වැටහීම; අවබෝධය; තීක්ෂ්ය බුද්ධිය.
නිජ්ඣාම[වි.] (කෙලෙසුන්) දවන; පුලුස්සන; විනාශ කරන.
නිජ්වලිත[වි.] (ගිනිසිළු මෙන්) දිලිසුණු; දැල්වුණු.
නිට[නා.ප්‍ර.] අනර්ඝ දෙය; මහඟු දේ.
නිට්ටාව[නා.] අවසානය; සම්පූර්ණබව; කෙළවර; නිට්ඨාව.
නිට්ඨුර[වි.] සැරපරුෂ; ඉතා රළු.
නිඩුහුරු[නා.ප්‍ර.] උඩුකුරු මුවින් නික්මෙන සුසුම; සුසුම් හෙළීම.
නිතම්බ අර්පණය(පාරිභා.) [නා.] (නිතඹ පෙදෙස පෙරටු කොට ගෙන) මව් කුසින් බිහිවන භ්‍රෑණයා (=breech presentation).
නිතම්බ කශේරුකා[නා.ප්‍ර.] කොඳු ඇට පෙළ බෙදෙන කොටස් පහෙන් එකක නාමය.
නිතම්බය, නිතඹය[නා.] උකුළ; කටිය; දුවන් පෙදෙස; ජඝනය.
නිතම්බිනී[නා.ප්‍ර.] මනා උකූල් (ප්‍රදේශයක්) ඇති ස්ත්‍රිය.
නිතඹ තලය(පාරිභා.) [නා.] කෘමීන්ගේ ගුද ප්‍රදේශයේ ඇති කාෂ්ටක දෙක.
නිතර, නිතොර[ක්‍රි.වි.] හැමවිට ම; නොනැවතීම; නිරතුරුව ම.
නිතරග[වි.] තරගයක් නොමැතිව.
නිතල(පාරිභා.) [වි.] මුහුදු පත්ල හෙවත් සාගර පතුල හා සම්බන්ධ. (=benthic).
නිත්ථරණ[නා.ප්‍ර.] එතර වීම; එගොඩ වීම.
නිත්‍ය1. [වි.] සැමදා පවතින; ස්ථිර; නියත; නොවෙනස්. 2. [වි.] නියමිත.
නිත්‍ය අනුප්‍රාප්තිය[නා.] ස්ථිර ව සිදු වන අනුක්‍රමික පැමිණීම; නියත වශයෙන් අන්තරාගමනය.
නිත්‍ය අනුපාතය[නා.] නියමිත අනුකූල ප්‍රමාණය; අනුපාත දෙකක් අතර ඇති ස්ථිර සමානත්වය.
නිත්‍ය ආඥාව[නා.] වෙනස් නොවන අණ; ස්ථිර නියෝගය.
නිත්‍ය ඉන්ජන්ෂන් තහනම[නා.] (නීති.) නඩු මාර්ගයෙන් පනවන ස්ථිර තහනම් ආඥාව.
නිත්‍ය චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] වරක් කාන්දම් කැවීමෙන් අනතුරු ව කාන්දම් ශක්තිය අඛණ්ඩ ව පවත්වා ගත හැකි වීම; ස්ථීර කාන්දම.
නිත්‍ය තාපාංකය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක් වාෂ්පයට හැරෙන උෂ්ණත්වය.
නිත්‍ය දෘෂ්ටිය[නා.] ආත්මය සදාකාලිකය යන මතය; ශාස්වතවාදය.
නිත්‍ය භාරය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) භාණ්ඩ පැටවීමට පෙර හා පසු පැවති විස්ථාපනයේ වෙනස (=dead weight).
නිත්‍ය ලෙජරය(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාරික කටයුතුවල හර සහ බැර සටහන් තැබීමේ මූලික පොත. (=perpetual ledger).
නිත්‍ය වාසය[නා.] ස්ථිර පදිංචිය.
නිත්‍ය විධානය(පාරිභා.) [නා.] ස්ථාවර තහනම් නියෝගය (=perpetual interdict).
නිත්‍ය ස්ථායිතාව[නා.] (මුදලේ අගය) වෙනස් නොවී පැවතීම; මූල්‍ය අගයේ ස්ථාවරත්වය.
නිත්‍යගති(පාරිභා.) [නා.] නොකඩවා පවත්නා වූ සුළඟ.
නිත්‍යග්‍රාහය[නා.] (අභි.) (පැවැත්ම) ස්ථිරය යන අදහස්හි පිහිටීම; සදාකාලිකය යන හැඟීම ඇති කර ගැනීම.
නිත්‍යතාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සදාකාලිකබව; අමරණීයත්වය; ආනන්ත්‍යය.
නිත්‍යතුහින(පාරිභා.) [වි.] නිතරම දිය මිදී පවතින; නිතර හිම පවතින (=permafrost).
නිත්‍යද්‍රව්‍ය[නා.ප්‍ර.] (තර්ක.) ද්‍රව්‍ය පදාර්ථයට අයත් කොටස් නවය; පෘථිවිය, ජලය, තේජස, වායුව, ආකාශය, කාලය, දිශාව, ආත්මය, මනස යන භාව රූප.
නිත්‍යඵල[වි.] නිතොරව පල දරන; හැම විටම ගෙඩි හටගන්නා වූ.
නිත්‍යයෝගය1. [නා.] (ව්‍යාක.) නිරතුරුව එකට පැවැත්ම; සැමවිට එකට බැඳීම. 2. [නා.] නිරන්තර භාවිතය; නිතර (අනුභවය සඳහා) යෙදීම.
නිත්‍යලේකම්[නා.ප්‍ර.] අමාත්‍යාංශයක පරිපාලනය හා වගකීම භාර ප්‍රධාන නිලධාරියා; ස්ථිර ලේකම්.
නිත්‍යවිරෝධි[වි.] සදා විරුද්ධ වූ; සදා ප්‍රතිවාදී; ජන්ම සතුරු.
නිත්‍යවේතන[නා.ප්‍ර.] වෘත්තියක යෙදී සිටින්නකුට සියලු ම දීමනාවන් සහිත ව ලැබෙන ස්ථිර ගෙවීම.
නිතාන්ත[වි.] අත්‍යන්ත; ඉතා අධික.
නිතැත[නා.] තැතකින් හෙවත් යත්නයකින් තොරබව; නිරායාසය; නිරුත්සාහය.
නිතැතින්[ක්‍රි.වි.] නිරායාසයෙන්; නිරුත්සාහයෙන්; ඉබේ ම.
නිති[ක්‍රි.වි.] නිත්‍ය; නිරතුරු; හැමවිට; අනවරතයෙන්.
නිතිති[නා.ප්‍ර.] තිත්ත රස නොවු ව; පැණි රස.
නිතිපතා[ක්‍රි.වි.] නිරතුරුව; නොකඩවා ; අනවරතයෙන්.
නිතෙජ[වි.] තේජසින් තොර; බැගෑපත්; ලජ්ජාවට පත් වූ; උදාරබවෙන් තොර.
නිදන1. [වි.] නින්දෙහි යෙදී සිටින; නිදා සිටින; ශයනය කරන. 2. (පාරිභා.) [වි.] ක්‍රියාකාරී නොවන; නිෂ්ක්‍රීය; නිහඬ (=dormant). 3. [වි.] ධනය නැති; දුප්පත්; නිර්ධන. 1. [නා.] මුල් වූ කරුණ; මූලාශ්‍රය; උත්පත්තිය; (රෝග) කාරකය. 2. [නා.] (රහසිගත ව) තැන්පත් කොට තැබූ වස්තුව; නිධානය.
නිදන මල්ල[නා.] එළිමහනේ නිදා ගැනීම සඳහා ගුදිරියක හා පොරෝනයක කාර්යය ඉටු කරන ලොකු මලු විශේෂයක්.
නිදන මැදිරිය1. [නා.] නිදාගන්නා මැදිරිය. 2. [නා.] දිගු ගමනක් යාමේ දී දුම්රියේ නිදාගැනීම සඳහා වෙන් කර ඇති දුම්රිය මැදිරිය.
නිදන යමහල(පාරිභා.) [නා.] බොහෝ කලක් ක්‍රියා විරහිත වුවද, කවදා හෝ පිපිරීමට ඉඩ ඇති ගිනිකන්ද (=dormant volcano).
නිදනවා[ක්‍රි.] නින්දට වැටෙනවා; ශයනය කරනවා; සැතපෙනවා.
නිදන් අරමුදල[නා.] (ආර්ථි.) පොදු ණයක් ගෙවීම සඳහා රැස්කොට ඇති අරමුදල (=sinking fund).
නිදන් කරනවා1. [ක්‍රි.] චෛත්‍ය ප්‍රතිමා ආදියෙහි ධාතු හා වටිනා වස්තු තැන්පත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] රහසිගත ලෙස හෝ විශේෂ ආරක්ෂා සහිත ව ධනය, වස්තුව තැන්පත් කරනවා. 3. [ක්‍රි.] වළලනවා; මිහිදන් කරනවා.
නිදන් වදුල(කථා.) [නා.] රහසිගත ව තැන්පත් කරනු ලැබූ නිධාන පිළිබඳ තොරතුරු ඇතුළත් ලියවිලි විශේෂය.
නිදන්ගත1. [වි.] මුල් බැස ගත්; කල් අල්ලා සිටින; සුව නොවී පවත්නා. 2. [වි.] සුරක්ෂිත ව තබන ලද.
නිදර[නි+දර] 1. [නා.ප්‍ර.] දෙව්ලෝ වැසියා; දෙවියා. 2. [නා.ප්‍ර.] දිය ඇල්ල; කඳුරැලිය.
නිදර්ශකය[නා.] විශාල යමක් නියෝජනය කිරීමට ගනු ලබන සුළු කොටස; නියැදිය.
නිදර්ශනය1. [නා.] උදාහරණයක් වශයෙන් කිසියම් ද්‍රව්‍යයකින් ගන්නා කොටස; (=නියැඳිය) සංකීර්ණ හෝ එකවර අවබෝධ කර ගැනීමට අපහසු යමක් පැහැදිලි කිරීමට යොදා ගන්නා උපමාමය ප්‍රකාශනය. 2. [නා.] හේතුව; මුල් වූ කරුණ. 3.(පාරිභා.) [නා.] ආදර්ශය; නිදර්ශනය; ආකෘතිය; අනුරුව.
නිදර්ශි[වි.] විස්තර කරන; පෙන්වා දෙන; දකින.
නිදරැල්ල[නා.] දිය ඇල්ල.
නිදලය(පාරිභා.) [නා.] මලක පෙතිවලටත් නටුවටත් අතර ජායාංගය වටා පිහිටා ඇති කුඩා පත්‍ර; ඩිම්බ පත්‍රය; මණිපත්‍රය (=sepal).
නිදහස1. [නා.] නිවහල්බව; ස්වාධීනත්වය; ස්වෛරීභාවය; වගකීම් ආදියෙන් මිදීම; බාධාවක් නොමැති. 2. [නා.] ගාස්තු අය කිරීමක් නැති; මුදල් නොගන්නා.
නිදහස් අධ්‍යාපනය[නා.] මුදල් අයකිරීමෙන් තොර ව දෙනු ලබන අධ්‍යාපනය; රජයේ වියදමින් දෙනු ලබන අධ්‍යාපනය.
නිදහස් ආණ්ඩුව[නා.] බාහිර බලවේගයකට යටත් නොවී රටක පවත්නා ස්වතන්ත්‍ර පාලන ක්‍රමය.
නිදහස් චතුරශ්‍රය[නා.] නිදහස සැමරීම සඳහා තනන ලද නිදහස් මන්දිරයට අයත් සතරැස් භූමි භාගය.
නිදහස් චෙක්පත[නා.] මුදල් ගණන සඳහන් නොකළ චෙක්පත; ආදායකයාට කැමති මුදලක් ගත හැකි පරිදි දෙනු ලබන චෙක්පත.
නිදහස් පනත[නා.] නිදහස් ස්වෛරී ස්වාධීන ජනරජයක් ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටුවීම සඳහා 1972 මැයි මස 22 දින සම්මත කර පනවා ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කළ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව.
නිදහස් මන්දිරය[නා.] 1948 දී ශ්‍රී ලංකාවට ජාතික නිදහස ලැබීමේ අවස්ථාව අනුස්මරණය සඳහා කොළඹ 7 පෙදෙසේ තනවා ඇති ගොඩනැගිල්ල.
නිදහස් වෙළඳාම් ක්‍රමය[නා.] රජයේ බාධාවක් නොමැති ව කරන ආනයන හා අපනයන වෙළඳාම.
නිද්දන[වි.] ධනය නැති; දුප්පත්; දිළිඳු; නිර්ධන.
නිද්දානය1. [නා.] කැපීම. 2. [නා.] වල් පැළෑටි ඉවත් කිරීම; වල් නෙළීම.
නිද්දිට්ඨ[වි.] දක්වන ලද; නිර්දේශ කළ.
නිද්ධමනය[නා.] අපිරිසිදු ජලය පිට වන මඟ; ජලාපවහන මාර්ගය; කානුව.
නිද්ධාරණය1. [නා.]වෙන් කර ගැනීම; උපුටා එකතු කර ගැනීම. 2. (ව්‍යාක.) [නා.] සමූහයකින් එකක් වෙන් කර ගැනීම; නිර්ධාරණය.
නිද්‍රාකාරකය(පාරිභා.) [නා.] නින්ද ඇති කරන දෙය; නිද්‍රා ජනකය (=soporific).
නිද්‍රාචලනය(පාරිභා.) [නා.] ස්පර්ශය හේතු කොටගෙන නිදිකුම්බා, මී මොසොයිඩේ ආදි ශාකවල පත්‍රිකා හැකිළීම; සංයුක්ත පත්‍රයක පත්‍රිකා රාත්‍රියේ දී හැකිළීම. (=sleep movement).
නිද්‍රාජනක1. [වි.] නිදි උපදවනසුලු. 2. [වි.] ක්‍රියාශීලී නොවන; අලස; උදාසීන.
නිද්‍රානාශය, නිද්‍රානාසය[නා.] නිදි නැති වීම; නින්ද නොයාමේ ස්වභාවය.
නිද්‍රාපගමනය[නිද්‍රා+අපගමනය] [නා.] නින්ද පහවීම; නින්ද දුරු කිරීම; නිදි වැළැක්වීම.
නිද්‍රාව[නා.] නින්ද; නිදීම; සැතපීම.
නිද්‍රෝපගත[නිද්‍රා+උපගත] 1. [වි.] නින්දට වන්; නිඳි ගත්; නින්දට පැමිණි. 2.(රූඪි.) [වි.] කුසීත; අක්‍රිය; ක්‍රියාශීලී නොවන.
නිදාඝය1. [නා.] නියඟය; නියං සමය. 2. [නා.] ගිම්හානය; ගිම්හානයේ උණුසුම. 3. [නා.] උණුසුම.
නිදානය1. [නා.] මුල් වූ හේතුව; මුල් කරුණ. 2. [නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සූත්‍ර දේශනාවල ඇති පරිදි ඒ දේශනා පැවැත්වීමට හේතු වූ අවස්ථාව දක්වන කොටස.
නිදැල්ලේ[ක්‍රි.වි.] අවහිර, බාධා නොමැති ව; බැඳීමකින් තොර ව; නිදහස්.
නිදැළියා[නා.] කරුණාව නැති තැනැත්තා; අකාරුණිකයා.
නිදි කිරනවා[ක්‍රි.] නිදිමත නිසා හිස පහත් වෙනවා හෝ කඩා වැටෙනවා; නිදි කිරා වැටෙනවා.
නිදි, නිඳි1. [නා.ප්‍ර.] නින්ද. 2. [නා.ප්‍ර.] නින්දා; අවමාන. 1. [වි.] නින්දිත; පහත්; ගර්හිත. 2. [වි.] නින්දට ගිය; නින්ද පිළිබඳ; නින්ද හා සම්බන්ධ.
නිදිකලන්ගාතේ[ක්‍රි.වි.] නින්ද සහිත ක්ලාන්තයෙන්; නිදිමත ඇති ව; නිදිබර ගතියෙන්; නින්දට බර වූ; නිදිමතේ.
නිදිගැට[නා.ප්‍ර.] නින්ද නමැති බන්ධනය; නිදිබර ගතිය.
නිදිමත[නා.] නින්දට නැඹුරු ගතිය; නිදිබරබව නිසා ඇති වන මත් ගතිය.
නිදිමරනවා[ක්‍රි.] නිදිවර්ජිත ව සිටිනවා; නොනිදා සිටිනවා; නිදි වරනවා.
නිදිවර්ජිත[වි.] නින්ද නොමැති; නිදි නොලබන; නිදා නොගත්.
නිදිවැරීම[නා.ප්‍ර.] නින්ද වැළැක්වීම; නිදිමැරීම.
නිදු1. [නා.ප්‍ර.] නින්ද; නිදාගැනීම. 2. [නා.ප්‍ර.] හීන කුල ඇත්තා; කුලහීනයා; සැඩොලා; වසලයා. 3. [නා.ප්‍ර.] සොරා.
නිදුක්[වි.] දුක් නැති; දුකින් තොර.
නිදුකා[නා.] දුක් නැති තැනැත්තා; දුකින් තොර පුද්ගලයා.
නිදෙස[නා.] හේතු දැක්වීම; විස්තර කිරීම; විස්තර විභාගය; නිර්දේශය.
නිදොස්[වි.] දොසින් තොර; වරද රහිත; නිවැරදි.
නිධන[නා.ප්‍ර.] අභාවය; මරණය.
නිධනප්‍රාප්ත[වි.] මියගිය; අභාවයට පත්.
නිධ්‍රැවකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් කෝෂයක හයිඩ්‍රජන් වායු බුබුලු හටගැන්ම වැළැක්වීම (=depolarisation (of cell)).
නිධාන මුදල(පාරිභා.) [නා.] රජයට හෝ වෙළඳ සමාගමකට හෝ ණයට දෙන මුදල (=stock).
නිධානය1. [නා.] සඟවා තැබූ වස්තුව; නිදන් වස්තුව, 2. [නා.] ස්වයංජාත රත්න සම්භාරය. 3. [නා.] ප්‍රභවයට හේතු වූ ස්ථානය; උත්පත්ති ස්ථානය. 4. [නා.] ආකරය.
නිධිකර්පර රේඛනය(පාරිභා.) [නා.] එක්ස් (X) කිරණ ආධාරයෙන් මස්තිෂ්කයේ හෙවත් මොළයේ ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ රේඛීය සටහන් සකස් කර ගැනීම (=encephalography).
නිධිකර්පරදාහය(පාරිභා.) [නා.] මොළය ඉදිමීමෙන් වන ආබාධයක් (=encephalitis).
නිධිකර්පරය(පාරිභා.) [නා.] මොළය; මස්තිෂ්කය (=encephalon).
නිධිප්‍රාප්ත[වි.] නිදන් වස්තුව අත්පත් කරගත්; නිධානය ලබාගත්.
නිධිය1. [නා.] උත්පත්ති ස්ථානය; වාසස්ථානය. 2. [නා.] නිධානය; තැන්පත් කොට හෝ සඟවා තැබූ වස්තුව. 3. [නා.] ගංගා, සුළං ආදියෙන් ගෙනවුත් තැන්පත් වූ ද්‍රව්‍ය සම්භාරය.
නිධිසාධනය(පාරිභා.) [නා.] ගංගා, සුළං ආදි ස්වාභාවික කාරකයන් මගින් ගෙනවුත් නිධියක් වශයෙන් තැන්පත් කිරීම (=deposition).
නිධීශ[නා.ප්‍ර.] නිධිපතියා; කුවේරයා.
නිනද, නිදාද1. [නා.ප්‍ර.] නාදය; හඬ; ඝෝෂාව. 2. [නා.ප්‍ර.] බෙර ගී ආදියෙහි හඬ; භෘංග ආදින් නඟන රාවය.
නිනව්ව1. [නා.] නිගමනය; තීරණය. 2. [නා.] සිහිකල්පනාව; නිච්චිය; නිශ්චය; මතකය. 3. (කථා.) [නා.] නියම ස්ථානය; නිවැරදි ප්‍රදේශය.
නින්ද[නා.] නිද්‍රාව; චෛතසිකය හා ශරීරය අක්‍රියව ද, දෑස් වැසී ද පවතින අවස්ථාව; ස්වාභාවික විවේකි තත්ත්වය. 1. [වි.] ස්ථිර; නිත්‍ය ව පවතින. 2. [වි.] උරුමයෙන් සතු.
නින්ද පරවේණිය(කථා.) [නා.] වගා කිරීමට තමාට ප්‍රවේණියෙන් අයත් වූ ඉඩම හෝ කුඹුර.
නින්ද මුත්තෙට්ටුව[නා.] ඉඩම් හිමියාට මුළු අස්වැන්න ප්‍රමාණය ම දෙන පොරොන්දුව පිට අන්‍යයන් විසින් වගා කරන කුඹුර හෝ ගොවිපොළ.
නින්දගම[නා.] රාජ සේවය සඳහා සිංහල රජුන් විසින් පෞද්ගලික දේපළ වශයෙන් ප්‍රදානය කරන ලද ජනාවාස, වතු-පිටි, කුඹුරු ආදිය සහිත ප්‍රදේශය.
නින්දනය[නා.] නින්දා කිරීම; නිග්‍රහය; අපහාසය.
නින්දනීය[වි.] නින්දා කටයුතු; හෙළාදැකිය යුතු; අවමන් ලැබිය යුතු.
නින්ද්‍ය[වි.] නින්දා කටයුතු; ගර්හා කළ යුතු.
නින්දා පරිභවය[නා.] නින්දාව හා අපහාසය.
නින්දාව[නා.] ගර්හාව; හෙළා දැකීම; අපහාසය; නිගාව,
නින්දිත[වි.] ගරහන ලද; නින්දා සහගත.
නින්න1. [වි.] පහත්; මිටි. 2. [වි.] බෑවුම් සහිත; ගැඹුරු.
නින්නහුතය[නා.] නහුත ලක්ෂ සියයකින් යුත් සංඛ්‍යාව.
නින්නාදය[නා.] බෙර, ගී ආදියෙහි හඬ, ඝෝෂාව; භෘංගාදින්ගේ ශබ්දය; අබරණ ගැටීමේ ශබ්දය.
නිනාලය(පාරිභා.) [නා.] ජලය උරා ගැනීම හා පිට කිරීම සඳහා ඇතැම් ජලජ ජීවීන්ගේ ශරීරයෙහි පිහිටි, කුඩා නළ විශේෂයක්.
නිනීල1. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉන්ඩිගෝපෙරා හෙවත් නිල් අවරිය නම් පැළෑටියේ යුෂයෙන් නිපදවා ගනු ලබන නිල් පැහැ ද්‍රව්‍යයක් (=indigo). 2. [නා.ප්‍ර.] නිල් වර්ණය.
නිඳු[නා.] නදීන්ට අධිපති වන මුහුද; සාගරය.
නිපක[නා.ප්‍ර.] ප්‍රඥාව; විශිෂ්ට ඥානය.
නිපක්ෂමධර(පාරිභා.) [වි.] පක්ෂම රහිත; සත්ත්ව, ශාකවල චලනයට, ක්‍රියාකාරිත්වයට උපකාරී වන සියුම් කෙඳි වැනි උපාංග නැති (=unciltate).
නිපතන[නා.ප්‍ර.] වැටීම; පතිත වීම.
නිපත්1. [නා.ප්‍ර.] ඉපදීම; නිපදීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඵලය; සමෘද්ධිය.
නිපත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පුෂ්පයක හෝ පුෂ්ප මංජරී ශාඛාවක හෝ හටගත් කක්ෂයෙන් විහිදෙන කුඩා පත්‍රය (=bract).
නිපත්‍රවලය(පාරිභා.) [නා.] පුෂ්පයක ඡත්‍ර පාදයෙහි වැඩෙන වලය යටින් ඇති කුඩා පත්‍ර සමූහය (=involucral).
නිපත්‍රශල්කය(පාරිභා.) [නා.] මලක ඩිම්බධර ශල්ක ආශ්‍රිත අක්ෂයෙන් කෙළින් ම විකසනය වන කුඩා කොරල පත්‍රය.
නිපත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා නිපත්‍රය (=bracteole).
නිපදවනවා[ක්‍රි.] උපදවනවා; සම්පාදනය කරනවා; නිෂ්පාදනය කරනවා; තනනවා.
නිපන්1. [වි.] ඇති වූ; ජනිත වූ; හටගත්; ඉපදුණු. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] වෙනත් භාෂාවකින් නොපැමිණි; දේශජ; ස්වදේශයේ ම උපන්; නිෂ්පන්න.
නිපයනවා[ක්‍රි.] උපදවනවා; නිෂ්පාදනය කරනවා; නිපදවනවා.
නිපරමාදි[වි.] සිතෙහි එකඟබව නොසිඳී; චිත්ත ඒකාග්‍රතාවෙන් යුත්; සිහියෙන් තොර නුවූ.
නිපාත1. [නා.] වැටීම; හෙළීම; පතනය. 2.(ව්‍යාක.) [නා.] පද වර්ගයක්. 3. [නා.] වාක්‍යයක නාම සහ ක්‍රියා යන පද අතරට එක් ව එයින් විවිධ අර්ථ ප්‍රකාශ කිරීමට පිහිට වන්නා වූ ද විභක්තිවල වර නොනැගෙන්නා වූ ද අව්‍යය පද, 4. [නා.] ඇතැම් පැරණි සම්භාව්‍ය ග්‍රන්ථවල පරිච්ඡේද. 5. [නා.] ක්ෂීරපායීන්ගේ ලක්ෂණයක් වශයෙන් ප්‍රසූතියෙන් පසු නිකුත් කෙරෙන, විතරණය වූ ගර්භාෂ පටලය (=decidua).
නිපාත දාහය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ ශ්‍රෝණිය ඉදිමීම (=pyelitis).
නිපානය1. [නා.] ඝන ද්‍රව්‍යයක් මගින් ජලය අවශෝෂණය හෝ අධිශෝෂණය හෝ කිරීම. 2. [නා.] ගව ආදි සතුන්ට පැන් බොනු පිණිස තබන දිය බඳුන; දියවළ.
නිපාලිකාව(පාරිභා.) [නා.] උසස් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ අනුමස්තිෂ්කයේ පැත්තක වැඩී ඇති කුඩා ප්‍රසරයක් (=flocculus).
නිපැදවුම[නා.] නිෂ්පාදනය කිරීම.
නිපැදවුම් ගිණුම[නා.] නිෂ්පාදනය සම්බන්ධ අය-වැය දැක්වෙන ගිණුම.
නිපැයුම[නා.] නිෂ්පාදනය.
නිපීඩිත[වි.] බෙහෙවින් පෙළනු ලැබූ; අතිශයින් පීඩනය කරනු ලැබූ.
නිපුණ1. [වි.] ප්‍රවීණ; සමත්; ශූර; විශාරද. 2. [වි.] සියුම්; සූක්ෂ්ම.
නිපුල, නිපොල[නා.] ගිනිකණ; බෙහෙත් කොටන තුවක්කුවක කැප් කැටය තබන තැන.
නිපුස්1. [නා.ප්‍ර.] නපුංසකයා. 2. [නා.ප්‍ර.] නපුංසක ලිංගය. 3. [නා.ප්‍ර.] ඔසප් වූ ස්ත්‍රිය; මල්වර වී සිටින තැනැත්තිය.
නිපූතිය(පාරිභා.) [නා.] විෂබීජ හා බැක්ටීරියා ආදි ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගෙන් තොර වීම; පූති විරහිතත්වය (=asepsis).
නිපේය[වි.] බීමට සුදුසු; පානයට යෝග්‍ය.
නිපොපි[වි.] කම්පා නොවූ; නොසැලුණු; සන්සුන්.
නිබද්ධ1. [වි.] එකට බැඳුණු; ඈඳුණු. 2. [වි.] රචනා කළ; විරචිත; නිබැඳුණු. 3. [වි.] අඛණ්ඩ; නොකැඩී පවත්වන.
නිබන්ධනය1. [නා.] බැඳීම; එකට යෙදීම; සංයුතිය. 2. [නා.] ගද්‍ය පද්‍ය රචනය; සාහිත්‍ය ලේඛනය. 3. [නා.] ඇලීම; අභිරතිය. 4. [නා.] තහවුරු අදහස; අධිෂ්ඨානය. 5. [නා.] අවහිරය; බාධකය. 6. [නා.] දීමනාව; පිරිනැමීම. 7. [නා.] හේතුව; කාරණය. 8. [නා.] යමක් ඔප්පු කිරීමට මූලික සාධකයක් කොට ගත් නිගමනය; පූර්ව සිද්ධාන්තය (=lemma).
නිබන්ධය1. [නා.] බැඳී පවත්නා බව; අස්තිත්වය; සංයුතිය. 2. [නා.] ගද්‍ය/පද්‍ය රචනය; සාහිත්‍ය /ශාස්ත්‍රීය කෘතිය.
නිබඳ[ක්‍රි.වි.] නිරතුරු; නිරන්තරයෙන්; නිතොර; හැම විට. [නා.ප්‍ර.] විරෝධය; දරදඬු ගතිය; මුරණ්ඩුකම.
නිබ්බකෝෂය[නා.] පියස අග; අගුකොන; වහල කොන.
නිබ්බානය[නා.] තෘෂ්ණාව මුළුමනින් ම නැති කිරීමෙන් ලබන අග්‍ර ඵලය; නිර්වාණය; නිවන; බුදු දහමේ ඉගැන්වෙන පරම විමුක්තිය.
නිබ්බුත1. [වි.] නිවන් සුවයෙන් නිවී සැනහුණු; කෙලෙස් ගිනි නිවූ; පිරිනිවුණු. 2. [වි.] නිවුණු; සැනසුණු.
නිබුල්, නිඹුල්[වි.] යුගල; නිවුන්; නිමුන්; නිඹුන්.
නිම1. [නා.] කෙළවර; අවසානය; අන්තිමය; තීන්දුව; සීමාව. 2. [නා.] රෝදයේ පට්ටම; නේමිය; නිම්වළල්ල 3. [නා.] වැටුප; වේතනය.
නිමග්න[වි.] (දියෙහි) ගිලුණු; කිමිදුණු; යට ගිය; එබුණු.
නිමජ්ජකය(පාරිභා.) [නා.] (මෝටර් ඇන්ජිමක කාබියුලේටරයෙහි ඉන්ධන පාලනය කිරීම සඳහා ඇති) ඉපියාව; බල පොම්පයක පිස්ටනය (=plunger).
නිමජ්ජනය[නා.] (දියෙහි) ගිලීම; ගැලීම; කිඳීම.
නිමත[නා.] අග; කෙළවර; අග්‍රය.
නිමතනවා[ක්‍රි.] කැඳවනවා; ආරාධනය කරනවා; අමතනවා.
නිමන[නා.] උඩඟු නැතිබව; මානයෙන් තොරබව.
නිමනවා1. [ක්‍රි.] අවසන් කරනවා; ඉවර කරනවා; නිෂ්ඨාවට පත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] (බදු) උපදිනවා; අය ලබා දෙනවා; ආදායම් සපයනවා. 3. [ක්‍රි.] සතුටු කරනවා; සනහනවා; සංසිඳුවනවා.
නිමන්[නි+මන්] [වි.] මානයෙන් තොර; උඩඟුකමක් නැති; විනීත.
නිමන්තනය, නිමන්ත්‍රණය[නා.] ආරාධනය; ඇරියුම; කැඳවීම; පැවරීම; නිමන්ත්‍රණය.
නිමන්ත්‍රණ පත්‍රය[නා.] නම ගම ආදි තමා හඳුනා ගැනීමට අවශ්‍ය කෙටි විස්තර ඇතුළත් කුඩා පත්‍රිකාව (=visiting card).
නිමල, නිමල්[වි.] මල රහිත; පිරිසිදු; නිදොස්; යහපත්; නිර්මල; පාරිශුද්ධ.
නිමහම[නා.] යම් නිෂ්පාදනයක් සම්පූර්ණයෙන් සාදා අවසන් කිරීම; කර්මාන්තයක් හෝ කාර්යයක් හෝ සම්පූර්ණ කිරීම.
නිම් වළල්ල[නා.] රෝදයේ පට්ටම.
නිම්න1. [වි.] නැමුණු; ඇලවුණු; නැඹුරුවුණු; බරවුණු. 2. [වි.] පහත්; එබුණු; වළගැසුණු; ගැඹුරු. 3. [වි.] නතු; සතු; අයිති.
නිම්න ග්ලැසියරය(පාරිභා.) [නා.] කඳු මුදුනකින් ගලා බස්නා හිම ප්‍රවාහය (=valley glacier).
නිම්න පථය(පාරිභා.) [නා.] ගඟක ඉහළ කොටස; ගංආර ගැඹුරු වී ඇති කොටස (=valley tract).
නිම්න භූමිය1. [නා.] පහත්බිම; මිටි තැන. 2. [නා.] මිටියාවත; දෙණිය; හෑරී ගිය දිග බිම් පෙදෙස; නිම්නය.
නිම්නොන්නත[නිම්න+උන්නත] [වි.] පහත් හා උස්; නැමුණු හා නැඟුණු; සමතලා නැති.
නිම්බ[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ශාකයක්; කොහොඹ; නිඹ; නිබ.
නිම්බුර[නා.ප්‍ර.] දෙහි.
නිම්ම1. [නා.] මුදුන; ශීර්ෂය. 2. [නා.] කෙළවර; සීමාව.
නිම්මදන[නා.ප්‍ර.] මැඩලීම; යටපත් කිරීම.
නිම්මදය[නා.] උඩඟුකමින් තොර වීම; මාන රහිත භාවය; නිරහංකාරය.
නිම්මල[වි.] පිරිසිදු; පවිත්‍ර; නිර්මල.
නිමානය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසිවක අගය හෝ තරම හෝ සලකා බැලීම; නිර්ණනය (=estimation).
නිමායන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] භාණ්ඩයක නිමාව සකස් කරන යන්ත්‍රෝපකරණය (=finishing machine).
නිමාව, නිමාම1. [නා.] අවසානය; කෙළවර වීම; පරිසමාප්තිය. 2. [නා.] කාර්ය සිද්ධිය; නිෂ්පත්තිය. 3. [නා.] නිමැවුම; නිර්මාණය.
නිමැවුම1. [නා.] නිෂ්පාදන කටයුත්තක අවසානය; ක්‍රියා නිෂ්පත්තිය; පරිසමාප්තිය. 2. [නා.] නිර්මාණය; අමුතුවෙන් තැනීම. 3. [නා.] වෙළඳ ද්‍රව්‍යයක මුළු මහත් නිෂ්පාදිතය (=output).
නිමැවුම්කරු[නා.ප්‍ර.] යමක් අලුතෙන් නිපදවන්නා; නිර්මාපකයා; යමක් ප්‍රථම වශයෙන් නිපදවන්නා.
නිමි[නා.ප්‍ර.] අවසානය; කෙළවර; සමාප්තිය; නිෂ්ඨාව.
නිමි ටැප් කටුව(පාරිභා.) [නා.] සිදුරක පතුල තෙක් සම්පූර්ණයෙන් පොට කැපීමට භාවිත කරන උපකරණය; පතුල් කටුව.
නිමිත1. [නා.] සලකුණ; සංඥාව; සංකේතය; ඉඟිය. 2. [නා.] ලිංගේන්ද්‍රිය; පුරුෂ ලිංගය / යෝනිය. 3. [නා.] යෝගාවචරයකු අරමුණු වශයෙන් ලබා ගන්නා දෙය. 1. [වි.] නිර්මාණය කරන ලද; සාදනු ලැබූ. 2. [වි.] ප්‍රමාණය සලකනු ලැබූ; මනින ලද. 3. [වි.] සලකුණක් වශයෙන් ගැනෙන. 4. [වි.] මනින ලද.
නිමිත තාරබර(පාරිභා.) [නා.] ගණන් ගනු ලැබූ දැවටුම් ආදියෙහි බර (=estimated tare).
නිමිත මුදල්[නා.ප්‍ර.] සංකේතයක් ලෙස පමණක් භාවිත වන්නා වූ ද මතුපිට සඳහන් වටිනාකමට සමාන ලෝහ ප්‍රමාණයකින් නොසෑදූ කාසි.
නිමිත්ත1. [නා.] සිදුවිය හැකි ඉටුනිටු කරුණු පිළිබඳ ව පහළවන සලකුණ; පෙර නිමිත්ත. 2. [නා.] හේතුව; මුල් වූ කාරණය; නිදානය.
නිමිතිකරුවා[නා.] සලකුණු, තත්කාලය ආදිය අනු ව පලාපල කියන්නා; නිමිත්ත පාඨකයා; නෛමිත්තකයා.
නිමිභාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය එක් කොට සාදා නිම කළ භාණ්ඩ.
නිමිස, නිමිෂ, නිමේෂ[නා.] කාලය මැනීමේ මිම්මක්; මාත්‍රාවක් උච්චාරණය කිරීමට ගතවන කාලය; ඇසිපියක් හෙළීමේ කාලය.
නිමිහිම්[නා.ප්‍ර.] අවසන් සීමාව; ප්‍රමාණය; මට්ටම; පරිමාණය.
නිමීලන පටලය[නා.] ඇස වසා ගැනීමට යොදා ගත හැකි වන සේ ඇතැම් සතුන්ගේ ඇස්වල අමතර ව පිහිටි සිවිය; තුන් වන ඇසිපිය.
නිමීලනය[නා.] (ඇසිපිය, මල්පෙති වැනි දේ) වැසීම; ඇසිපිය හෙළීම.
නිමීලයෝගය(පාරිභා.) [නා.] මණි විවෘත නොවී පරාග පෝෂණය වන කුඩා අසංකීර්ණ මල් හටගැනීම (=cleistogamy).
නිමීලිත[වි.] පියූ; වැසූ.
නිමුජ්ජනය[නා.] කිඳීම; ගිලීම.
නිමුන්[වි.] යුගල; යුග්ම; නිඹුල්; නිවුන්.
නිමුන්මිට[නා.ප්‍ර.] නඟුල් මිට.
නිමුවු, නිමුඬු, නිවුඩු[නා.ප්‍ර.] සහල් ඇටය වසා පවතින රතු පැහැති හෝ සුදු තුනී ආවරණය.
නිමෙනවා1. [ක්‍රි.] අවසන් වෙනවා; කෙළවර වෙනවා; නිම වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] නිර්මාණය වෙනවා; මැවෙනවා; සෑදෙනවා; 3. [ක්‍රි.] නිවෙනවා; නිර්වාපණය වෙනවා; සන්හිඳෙනවා.
නිමේෂය1. [නා.] ඇසිපිය හෙළීම; ඇස්පිල්ලන් ගැසීම. 2. [නා.] ඇසිපියක් හෙළන කාලය; මාත්‍රාවක් උසුරුවන කාලය; මොහොත; නිමිසය.
නිමොක්[නා.ප්‍ර.] සර්පයා බැහැර කරන හම; හැවය; නිර්මෝකය.
නිඹුල්1. [වි.] එක් කුස එකට උපන්; නිබුල්. 2. [වි.] දෙබිඩි.
නිය1. [නා.ප්‍ර.] ඇඟිලි කෙළවර පිහිටි පොත්තක් වැනි තද කොටස; නියපොත්ත; නඛය. 2. [නා.ප්‍ර.] නුවණ; නැණ; ඤාණය. 3. [නා.ප්‍ර.] ආකාරය; ක්‍රමය; න්‍යාය; උපාය. 4. [නා.ප්‍ර.] නීතිය; රෙගුලාසිය; රීතිය. 5. [නා.ප්‍ර.] සුවඳ ද්‍රව්‍යයක්; තෝර; තුවරලා. 6. [නා.ප්‍ර.] කාන්තාර මාර්ගය. 7. [නා.ප්‍ර.] ගංගාව; නදිය. 8. [නා.ප්‍ර.] ජලය; වතුර. 9. [නා.ප්‍ර.] නිධානය; නිධිය.
නිය තලවුව(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ අඩිතලය; කුරය. (=sole plate).
නිය සැත1. [නා.] නියපොතු නමැති ආයුධය; නිය නමැති ශස්ත්‍රය. 2. [නා.] නියපොතු කපන පිහිය; නිය කපන උපකරණය.
නිය සිළ[නා.] නිය අග; නිය පොතු අග.
නියං[නා.ප්‍ර.] නියග; පෑවිල්ල; ඉඩෝරය; නිදාඝය.
නියං කඩනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කොනිත්තනවා.
නියං දියාලුව[නා.] රුවල් ඔරුවල රුවල වියළෙන විට එය තෙත් කිරීමට යොදා ගන්නා උපකරණය.
නියං ප්‍රතිරෝධක(පාරිභා.) [වි.] ඉඩෝරයට ඔරොත්තු දෙන; නියඟයට ඔරොත්තු දීමේ ශක්තිය ඇති (=drought resistant).
නියං සාය[නා.] දැඩි නියඟය නිසා ඇති වන සාගතය; වැසි නැතිවීමෙන් ඇති වන දුර්භික්ෂය.
නියංකෝඩය(කථා.) [නා.] තද පෑවිල්ල; ඉඩෝරය.
නියඅස[නා.ප්‍ර.] ඤාණ අංශුව; අංශුවක් ප්‍රමාණ ඥානය.
නියකන, නියකන්න(කථා.) [නා.] නියපොත්ත කෙළවර, නියපොතු කොන; නඛාග්‍රය.
නියකය[නා.] තමා කෙරෙහි උපන් දෙය; තමාටම අයත් වුව.
නියඟ[නා.] වැසි නැති කාලය; ඉඩෝර සමය; පෑවිලි කාලය; වියලිබව.
නියත1. [නා.] ඒකාන්ත; නිශ්චිත; වෙනස් නොවන; නිසැක; නොඅනුමාන; ස්ථීර. 2. [නා.] නියම වූ; නියමිත; නිමය කරන ලද. 3. [නා.] ක්‍රමවත්; නිසි ලෙස පවත්වන.
නියත ගලනාංකය(පාරිභා.) [නා.] සමජාතීය සංයෝගයක් සම්බන්ධ නිශ්චිත ද්‍රවණාංකය.
නියත ප්‍රතිරෝධකය(පාරිභා.) [නා.] නියත වශයෙන් ම විදුලි ධාරාව ගලා යාමට ප්‍රතිරෝධ දක්වන උපකරණය; ස්ථාවර ප්‍රතිරෝධකය; (=fixed resistance).
නියත ප්‍රවේශය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) නොවෙනස් වන ප්‍රවේගය (=velocity constant).
නියත මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය[නා.] නියම වශයෙන් ම වැරදි දැක්ම; සම්‍යක් දෘෂ්ටියට ඉඳුරා ප්‍රතිපක්ෂ මතවාදය.
නියත වේගය(පාරිභා.) [නා.] සෑම අවස්ථාවක ම එක ම ප්‍රමාණයෙන් පවත්නා ධාවනය; අඩු වැඩි නොවී ඒකාකාර ව පවත්නා වේගය. (=constant speed).
නියත හිමිකම(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) සැකයක් නැති අයිතිය; උරුමකම් කීමට ඇති ස්ථිර වූත් නිසැක වූත් අයිතිවාසිකම (=certain claim).
නියතගාමී[වි.] නියත වශයෙන් ම හමා යන; නිශ්චිතගාමී; ඒකාන්ත යෙන් හමන.
නියතය1. [නා.] වෙනස් නොවන දෙය; නොවෙනස් වන සාධකය; ස්ථිර දෙය. 2. [නා.] නියමය; අණ; නියෝගය. 3. [නා.] තීරණය; තීන්දුව; විනිශ්චය; (ආරවුල්) සංසිඳවීම.
නියතවිවරණය[නා.] බෝධිසත්ත්ව කෙනකු ඒකාන්තයෙන් ම මතු බුදු වෙතියි බුදුවරයකු විසින් සම්මුඛයෙහි කරනු ලබන ප්‍රකාශය.
නියතාන්තර[වි.] නොවෙනස් වන අන්තර කාල සීමාවක් ඇති ව සිදුවන; නියත කාලාන්තරයකින් සිද්ධ වන්නාවූ.
නියතාර්ථය[නියත+අර්ථය] [නා.] නිශ්චිත තේරුම; යථාතථ්‍යතාව.
නියතිය[නා.] (අභි.) (ගති, ජාති ආදි මගින්) පෙර පසු වීමෙන් සුදුසු හට ගැනීම; හට ගැනීමේ ඒකාන්තබව; ඉදිරියෙහි සිද්ධ විය යුත්ත; නියමය; ඉරණම; දෛවය.
නියතිවාදය[නා.] (අභි.) යමක් පූර්වයේ නිශ්චිත වූ පරිදි නිශ්චිතව හෝ සිදුව ඇත යන මතවාදය.
නියන[නා.] ලීවල කුඩුම්බි කැපීම් හෑරීම ආදිය සඳහා ගැනෙන තියුණු කැපෙන මුවහතක් සහිත වඩු කාර්මික උපකරණයක්.
නියබලාව, නියඹලාව[නා.] ව්‍යඤ්ජන පිසින සූප ක්‍රමයක්; උකුවට සකස් කළ ව්‍යඤ්ජන විශේෂය.
නියම1. [වි.] ස්ථිර; නියත; නිශ්චිත; ඒකාන්ත; නියමිත. 2. [වි.] සුදුසු; උචිත; ගැළපෙන; යෝග්‍ය. 3. [වි.] සැබෑ; සත්‍ය; අව්‍යාජ; නීත්‍යනුකූල. 4. [වි.] ඉතා ම යෝග්‍ය; පංකාදු; කියාපු.
නියම කරනවා1. [ක්‍රි.] ස්ථිර කරනවා; නිශ්චය කරනවා; තීරණය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] නියෝග කරනවා; අණ කරනවා; විධානය කරනවා.
නියම බලධාරි[නා.ප්‍ර.] කිසියම් කටයුත්තක් ඉටු කිරීම සඳහා අති විශේෂ හා අවසාන බලතල, වරප්‍රසාද ඇති ව පත් කරනු ලබන තැනැත්තා; නිසි බලධාරි.
නියම භාගය[නා.] (ගණිත.) හරයට වඩා වටිනාකමින් අඩු ලවයක් ඇති භාග ගණන; භාජකය භාජ්‍යයට වඩා විශාල වූ භාග සංඛ්‍යාව (=proper fraction).
නියම වෙනවා1. [ක්‍රි.] නිශ්චය වෙනවා; නිගමනය වෙනවා; තීරණය වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] සැබෑ වෙනවා; නියත වෙනවා.
නියමන[වි.] විස්තර වන; පැහැදිලි වන; නියම වන. [නා.ප්‍ර.] විස්තරය; අර්ථකථනය; විවරණය.
නියමය1. [නා.] ස්ථිර භාවය; නියතබව; නිශ්චය. 2. [නා.] නිගමනය; තීන්දුව; විනිශ්චය. 3. [නා.] සුදුසුබව; යෝග්‍යතාව; උරුමය; ඉරණම. 4. [නා.] අණ; නියෝගය; විධානය; නීතිය; කොන්දේසි. 5. [නා.] සිද්ධාන්තය; න්‍යායය. 6. [නා.] ආකාරය; පිළිවෙළ; විධිය; ක්‍රමය. 7. [නා.] ඉම; සීමාව.
නියමල්[නා.] නියපොත්ත යට සෑදෙන සුදු ලපය; නඛ පුෂ්පය.
නියම් විදි[නා.ප්‍ර.] පද සාධනය පිළිබඳ ව සිදතෙහි ඉගැන්වෙන වියරණ විදිය.
නියමාතිරික්ත[නියම+අතිරික්ත] [වි.] සාමාන්‍ය නියමයක් ඉක්ම ගිය; අසාමාන්‍ය.
නියමාන්තරය[නියම+අන්තරය] [නා.] නියම බහු සංඛ්‍යාවක් පවතින තත්ත්වය; අන්‍ය නියමය.
නියමානුසාරී[නියම+අනුසාරි] [වි.] (ක්‍රිස්ති.) ආගමික නියම හා එකඟ වූ; ධර්ම නියමයක් හා ගැළපෙන්නා වූ (=canonical).
නියමාර්ථය[නියම+අර්ථය] [නා.] නිවැරදි අදහස; සැබෑ තේරුම.
නියමාවලිය[නියම+ආවලිය] [නා.] පිළිවෙළින් ගොනු කළ නියම සමූහය; නීතිරීති පද්ධතිය.
නියමිත1. [වි.] නියම වූ; නියම කළ; තීරණය කළ. 2. [වි.] වෙනස් නොවන, ස්ථිර; ස්ථාවර.
නියමිත අගය[නා.] (ගණිත.) බිල්පත්‍ර ආදියෙහි සඳහන් කර ඇති මුදල; ස්ථිර මිල.
නියමිතය1. [නා.] නියම කරනු ලැබූව; නියමිත වූව; නියම වූ දෙය. 2. [නා.] නියම කළ බේත් හේත් ආදිය.
නියමු[වි.] මුලින් යන; මඟ පෙන්වන; පෙර ගමන් කරන; පුරෝගාමී; මූලික ව යොදනු ලබන; නියාමක.
නියමු ඇන්ජිම(පාරිභා.) [නා.] පෙර ගමන් ගන්නා විශේෂ දුම්රිය යන්ත්‍රය (=pilot engine).
නියමු එළිය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි පරිපථයක විදුලිය සජීවිබව හෙවත් ක්‍රියාත්මක ව පවත්නා බව දෘශ්‍යමාන කිරීමට යොදන කුඩා විදුලි පහන (=pilot light).
නියමු කටුව(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ කර්මාන්තයේ දී භාවිත වන මිනුම් කටු විශේෂයක් (=pilot drill).
නියමු බැලු(ලූ)නය(පාරිභා.) [නා.] ඉහළ ආකාශයේ වායුවේ වේගයත්, හමන දිශාවත් නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා වූ ද, ජලකර හෝ හයිඩ්‍රජන් වායුව පුරවන ලද්දා වූ ද, කුඩා රබර් බැලුනය.
නියමු යාත්‍රාව[නා.] ගල්පර ආදියෙන් යුක්ත තොටක් තුළට ඇතුළු වන නැවකට මඟ පෙන්වීම සඳහා පෙරටු ව යන කුඩා යාත්‍රාව.
නියමු සේවය(පාරිභා.) [නා.] නැව්, ගුවන් යනාදියට මඟ පෙන්වීමේ සේවාව; නියාමක සේවය (=pilot service).
නියමුව1. [නා.ප්‍ර.] විදුලි වාහකය; සන්නාහනය. 2. [නා.ප්‍ර.] නියපොතු කෙළවර.
නියමුවා1. [නා.] නැව් පදවන්නා; ගුවන් නැව් පදවන්නා; නියාමකයා. 2. [නා.] තවලම් ගැල් සාත්තු ආදියේ පෙර ගමන කරන්නා හෝ ප්‍රධානයා. 3. [නා.] වාහන පේළියකට මඟ පෙන්නීම සඳහා පෙරටුව යන වාහනය. 4. [නා.] ගල්පර ආදියෙන් යුක්ත තොටක් තුළට ඇතුළු වන නැවකට මඟ පෙන්වීම සඳහා පෙරටු ව යන කුඩා යාත්‍රාව. 5. [නා.] වාහන පදවන්නා; රියැදුරු. 6. [නා.] (යමක) ප්‍රධානයා; මූලිකයා; පුරෝගාමියා.
නියර1. [නා.] කුඹුර හා ලියදි එකිනෙක වෙන් කිරීමටත්, ඒ තුළ දිය රැස් කිරීමටත් ඒ වටා බඳින වැටිය; මියර; වේල්ල, 2. [නා.] ආකාරය; ක්‍රමය; විධිය.
නියලෙනවා, නියැලෙනවා[ක්‍රි.] නියුක්ත වෙනවා; නිරත වෙනවා.
නියවත්[වි.] නැණවත්; ඥානවන්ත; පණ්ඩිත; නුවණැති.
නියවතා[නා.] ඥානවන්තයා; නුවණැත්තා; නැණවතා; පණ්ඩිතයා.
නියවනවා[ක්‍රි.] දත් විලිස්සනවා; විරිත්තනවා.
නියහනවා[ක්‍රි.] (බතින්) දිය පෙරනවා; කැඳ පෙරා ගන්නවා.
නියළුම්[නා.ප්‍ර.] දුක; ශෝකය; ඛේදය.
නියා[නි.] ආකාර; වැනි; බඳු.
නියාම ධර්ම[නා.ප්‍ර.] ස්වභාවයෙන් සිදු වන ධර්මතා; නියම්දම්.
නියාමක1. [වි.] මඟපෙන්වන; පුරෝගාමී. 2. [වි.] ආදර්ශක; මාදිලියේ වූ. 3. [වි.] පාලනය කරන; හසුරුවන.
නියාමක අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) කේතුවක හැම ලක්‍ෂ්‍යයකම සිට ඇති දුර නොවෙනස් ව නියතයක් ව සිටිනා අයුරු) තනි ලක්ෂ්‍යයක් ගත හැකි සේ පිහිටි රේඛාව (=directrix).
නියාමක රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] (විවිධ ස්ථානවලට කිසියම් තැනක සිට ඇති දුරත්, ඵ් අතර ඇති කෝණයත් මැනීමට) පාදක කරගන්නා රේඛාව.
නියාමකය[නා.] ධාරාවක් හෝ වේගයක් පාලනය කරන උපකරණය; පාලකය.
නියාමකයා1. [නා.] මුල් වූ තැනැත්තා; පුරෝගාමියා. 2. [නා.] ගැල් ආදි රථවාහන මෙහෙයවන්නා; නියමුවා; (නැව්) කප්පිත්තා.
නියාමනය[නා.] නිරන්තරයෙන් ම සිදු කරන මඟ පෙන්වීම.
නියාමය[නා.] ස්වභාව ධර්මයෙන් ඇති වන නියමය.
නියාය[නා.] ආකාරය; අන්දම; ක්‍රමය; විධිය.
නියාලු1. [වි.] නිවට; මෝඩ; බැගෑපත්. 2. [වි.] දුප්පත්; දිලිඳු.
නියාලුව(කථා.) [නා.] නිවටකම; මූඪත්වය.
නියැතියා[නිය+ඇතියා] [නා.] ඥානවන්තයා; නුවණැත්තා.
නියැදිය(පාරිභා.) [නා.] ආදර්ශකය; සාම්පලය (=sample).
නියැදුරා[නිය+ඇදුරු] [නා.ප්‍ර.] නීතිය දන්නා තැනැත්තා; නීතිඥයා.
නියැළුම[නා.] කලකිරීම; වෙහෙසවීම; දුක්වීම.
නියුක්ත[වි.] යෙදුණු; තත්පර වූ; ව්‍යාවෘත වූ; නියුතු.
නියුක්තිය[නා.] යෙදීම; තත්පර වීම; නියැළීම.
නියුට්‍රෝනය[නා.] අනාරෝපිත අනු පරමාණුක අංශුව; හයිඩ්‍රජන්වල හැර අනික් හැම පරමාණු න්‍යෂ්ටිවලම අඩංගු විද්‍යුත් ආරෝපණ රහිත මූලික සංඝටක අංශුව; ප්‍රොටෝනයට වඩා ස්කන්ධය අතින් ස්වල්පයක් වැඩිය; මූලද්‍රව්‍ය ස්කන්ධය සහ පරමාණුක ක්‍රමාංකය වෙනස් වීමට මෙය හේතුවේ.
නියුත[නා.] දශ ලක්ෂය.
නියුතු, නියුත්[වි.] යෙදුණු; නිරත වූ; නියුක්ත.
නියුමෝනියාව, නිවුමෝනියාව[නා.] ශ්වාසනාලිකාව හා පුප්ඵුසය ආශ්‍රිත ව සෑදෙන රෝගයක්; වා-සෙම් සන්නිපාතය; පෙනහැලිවල ඇති වායුකෝෂවලට විෂබීජ ඇතුළු වීම නිසා ඒවා ඉදිමීමෙන් සෑදෙන රෝගය.
නියුරෝනය[නා.] ස්නායු සෛල; ස්නායු පද්ධතියේ අත්‍යවශ්‍ය මූලය.
නියුරෝමාව(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) ස්නායු පද්ධති‍යේ සෑදෙන ශෛලමය ගඩු; සෛලවල අසාමාන්‍ය එකතුවකින් ස්නායු පද්ධතියේ වර්ධනය වන ස්ඵෝට විශේෂය (=neuroma).
නියුරෝසියාව(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) ස්නායු හෝ මානසික රෝගයක් හා සම්බන්ධ වූ ස්නායු කෘත්‍යය; ස්නාස්‍යය (=neurosis).
නියුලුව[නා.] කනගාටුව; දුක.
නියොන් පහන(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) නියොන් වායුව පුරවන ලද විදුලි පහන (=neon lamp).
නියොන්, නියෝන්[නා.ප්‍ර.] නිෂ්ක්‍රිය වායුවක්; රසයක්, වර්ණයක් හෝ ගන්ධ රහිතය; ප්‍රතිදීප්ත විදුලි පහන් තැනීමේ දී බහුල ව යොදා ගැනේ (=neon).
නියොලිතික් මිනිසා[නා.] නව ශිලා සමයෙහි ජීවත් වූ ගල් ආයුධ වර්ග භාවිත කළ මනුෂ්‍ය වර්ගයා හඳුන්වන නාමය.
නියෝගය1. [නා.] විධානය; නියමය; අධිකරණ නියමය. 2. (පාරිභා.) [නා.] ප්‍රතිපත්ති කාර්ය පරිපාටි පිළිබඳ ව නිශ්චිත ලෙස මඟ පෙන්වීම සඳහා නිකුත් කරන ලේඛනය (=directive).
නියෝජකයා1. [නා.] මෙහෙයවන්නා; ක්‍රියා කරවන්නා. 2. (පාරිභා.) [නා.] බාර දෙන්නා; පිටරටක හෝ පිට පළාතක සිටින තම නියෝජිතයා වෙත තමාගේ වගකීම පිට විකිණීම සඳහා බඩු යවන්නා (=consignor).
නියෝජනය1. [නා.] යෙදවීම; මෙහෙයවීම. 2. [නා.] යමකු හෝ යමක් වෙනුවෙන් යොදවනු ලබන අය හෝ දෙය; (යමකු වෙනුවෙන්) ක්‍රියා කිරීම හෝ පෙනී සිටීම. 3. [නා.] කොමිස් පිට විකිණීම; නියෝජිතයකුට යවන හෝ බාර දුන් බඩු තොගය (=consignment).
නියෝජනය කරනවා1. [ක්‍රි.] (යමකු වෙනුවෙන්) පෙනී සිටිනවා; ක්‍රියා කරනවා; යොදවනවා. 2. (පාරිභා.) [ක්‍රි.] බාර කරනවා; බාර දෙනවා (=consign).
නියෝජ්‍ය1. [වි.] ප්‍රධානයා ළඟට සිටින; ප්‍රධානයා වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීමේ වගකීම භාර ව සිටින; උපප්‍රධාන. 2. [වි.] යමක් වෙනුවට යොදා ගනු ලබන.
නියෝජ්‍ය මුදල්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රාමාණික මුදල්වලට පෙරළිය හැකි නෝට්ටු මුදල්.
නියෝජ්‍යයා1. [නා.] ප්‍රධානයා ළඟට සිටින තැනැත්තා; උප ප්‍රධානයා. 2. [නා.] (කොමිස් පිට විකිණීම පිණිස) බඩු භාර ගැනීම හෝ ලබා ගැනීම හෝ කරන තැනැත්තා. 3. [නා.] නියෝජකයකු වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමට බලය ලත් හෝ තවෙකකු වෙනුවෙන් මිලට ගැනීම හෝ විකිණීම කරන තැනැත්තා.
නියෝජිත ආණ්ඩු ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] තෝරා පත්කර ගත් නියෝජිතයන්ගෙන් යුත් ආණ්ඩුව (=government representative).
නියෝජිත බලය(පාරිභා.) [නා.] වෙනත් කෙනකු හෝ ආයතනයක් හෝ වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීමට පවරා දෙනු ලබන බලය (=agency).
නියෝජිත මණ්ඩලය[නා.] නියෝජනය පිණිස තෝරා පත් කරගත් කණ්ඩායම.
නියෝජිත මන්ත්‍රණ සභාව[නා.] මහජන නියෝජිත පිරිසගෙන් සැදුම් ලත් සභාව; ජනතාව නියෝජනය කරන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය.
නියෝජිත සභාව(පාරිභා.) [නා.] මහජනයා විසින් තෝරා පත් කර ගැනුණු නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත සභාව (=chamber of).
නියෝජිතයා[නා.] පෙනී සිටින්නා; සමූහයක් ආයතනයක් හෝ පුද්ගලයෙකු වෙනුවට ක්‍රියා කිරීමට බලය ලත් තැනැත්තා; පුද්ගල හෝ පොදු අවශ්‍යතා සඳහා රජය හෝ පුද්ගල සංවිධානාදිය වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වෙන්නා.
නියෝලිතික සමය[නා.] මානව පරිණාමයෙහි ගල් අවි භාවිත කළ යුගයේ මෑත අවදිය; නව පාෂාණ සමය.
නිරංකුශ, නිරඞ්කුශ1. [නා.] නිවහල්; නිදහස්; ස්වාධීන. 2. (පාරිභා.) [නා.] අවියෙන් නොසැරහුණු; දළ රහිත.
නිරංජන[වි.] ආසාව නැති; විරාගී; කෙලෙස් කසටින් තොර.
නිරක්ෂය[නා.] (භූගෝ.) පෘථිවියේ උතුරු අර්ධ ගෝලයත් දකුණු අර්ධ ගෝලයත් සම සේ වෙන් කරන කල්පිත මහා වෘත්තය; සමකය (=equator).
නිරක්ෂාංශ[නිරක්ෂ+අංශ] [නා.ප්‍ර.] නිරක්ෂයේ සිට උතුරට සහ දකුණට ඇති අක්ෂභාග.
නිරක්ෂීය[වි.] නිරක්ෂයට අයත්; නිරක්ෂය සම්බන්ධ වූ; සමකය පිළිබඳ.
නිරග්ගික[වි.] ගිනි නැති; අග්නියෙන් තොර.
නිරණය[නා.] සැක නැති බව; නිශ්චය.
නිරණරුත[නිරණ+අරුත] [නා.] නිශ්චිත අර්ථය; නියතාර්ථය; නිසැක තේරුම.
නිරත[නා.ප්‍ර.] (යමක) නියැළීම; නිතොර ව යෙදීම. [වි.] නියැළුණු; යෙදුණු; නියුක්ත.
නිරත්ථක[වි.] තේරුමක් නැති; ප්‍රයෝජනයක් නැති; නිෂ්ඵල; නිරර්ථක.
නිරත්‍යය[නා.ප්‍ර.] බාධා රහිතබව; වරද රහිතබව.
නිරතුර[නා.] අතරක් නැති බව.
නිරතුරු[ක්‍රි.වි.] අතරක් නැති; නොනැවති; නිතර; අනවරත; නිරන්තර.
නිරද[නා.ප්‍ර.] නදීවලට රජ වූ මුහුද; සාගරය.
නිරන්තර[වි.] අතරක් නැති; තොරක් නැති; නිතර; නිත්‍ය.
නිරන්තර අධිකය(පාරිභා.) [නා.] නොකඩවා පවත්නා ඉතිරිය (=persisting surplus).
නිරන්තර ජ්වරය[නා.] නිතොර පවත්නා උණ.
නිරන්තර සංයෝගය[නා.] අතරක් නැති ව පවත්නා එකතු වීම; සම්බන්ධය.
නිරන්තරේ[ක්‍රි.වි.] නොනැවතී; අතරක් නැති ව; නිතොරව.
නිරන්ධ්‍ර1. [වි.] සිදුරු නැති. 2. [වි.] අවකාශ නොවන; ඉඩ නැති.
නිරනාව(කථා.) [නා.] වගාවක දක්නට ලැබෙන පාලුව.
නිරනුකම්පක[නිර්+අනුකම්පක] [වි.] අනුකම්පා රහිත; කරුණාගුණයෙන් තොර.
නිරනුකම්පා[නිර්+අනුකම්ප්‍ය] [වි.] අනුකම්පාව නොලැබිය යුතු; කරුණාව නොදැක්විය යුතු.
නිරනුනාසික[වි.] (ව්‍යාක.) නාසය ආශ්‍රයෙන් උච්චාරණය නොවන; අනුනාසික භාවයෙන් තොර.
නිරනුපාත[වි.] අරමුණු රහිත; නිරාලම්බන
නිරනුබන්ධ[නා.] බැඳීමක් නැති; අනුබන්ධ අක්ෂර රහිත.
නිරනුභූත[නිර්+අනුභූත] [වි.] අනුභව නොකළ; විඳිනු නොලැබූ; නොවිඳි.
නිරනුමාන[වි.] සැක නැති; නොඅනුමාන; නිසැක.
නිරනුවර්තන[වි.] අනු ව නොපවත්නා; අනුකූල නොවන.
නිරනුවර්තී(පාරිභා.) [වි.] අනු ව නොපවත්නා; සුදුසු සේ සකස් කර නොගත් (=nonadaptive).
නිරනුශය1. [වි.] ඇල්මෙන් හෝ පක්ෂපාතිත්වයෙන් තොර; නිරනුසය. 2. [වි.] කෙලෙස් ප්‍රහීණ කළ.
නිරපරාද1. [වි.] වරදින් තොර; නිදොස්; 2. [වි.] වැඩක් නැති; යහපතක් නොවන; ප්‍රයෝජනයක් නැති; නිරපරාධ.
නිරපරාදේ1. [ක්‍රි.වි.] දොසක් නැති ව; වරදක් නැති ව. 2. [ක්‍රි.වි.] පලක් නැති ව; ප්‍රයෝජනයක් නොවන සේ.
නිරපරාධී[වි.] වරදින් තෙර; නිදොස් වූ; නිර්දෝෂි.
නිරපුර[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) සුරපුරයට හාත්පසින් වෙනස් තැන; නිරය.
නිරපේක්ෂ1. [වි.] බලාපොරොත්තු රහිත; අපේක්ෂා නොකරන; නොපතන. 2. [වි.] අනෙක් දේ හා සබඳකමක් හෝ එකමුතුවක් හෝ නැති; තනි; කේවල; හුදු; අමිශ්‍ර; සංශුද්ධ; යමක් සංසන්දනය කරලීමට පාදක වන සම්මතය.
නිරපේක්ෂ අගය(පාරිභා.) [නා.] කේවල වටිනාකම; අමිශ්‍ර අගය; වෙනස් නොවූ මුල් අගය.
නිරපේක්ෂ තාරකාව(පාරිභා.) [නා.] හුදු අඳුර; ශුද්ධ අන්ධකාරය (=absolute pitch).
නිරපේක්ෂ වාසිය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ගනුදෙනුවකින් ලබන ශුද්ධ ලාභය (=absolute advantage).
නිරපේක්ෂතාව, නිරපේක්ෂකත්වය[නා.] අපේක්ෂාවෙන් තොරබව; බලාපොරොත්තු රහිත භාවය.
නිරබ්බුදය1. [නා.] අබ්බුද සියයක් වන සංඛ්‍යාව; අක්ෂෞහිණී දසලක්ෂයක ප්‍රමාණය. 2. [නා.] අවීචි මහ නරකයට පරිවාර වූ උස්සද නිරය දහසයෙන් එකක්.
නිරභිමානත්වය[නිර්+අභිමාන+ත්වය] [නා.] අභිමානයෙන් තොරබව; අහංකාරයෙන් තොර බව; උඩඟු නැතිකම; නිරහංකාර භාවය.
නිරභිලාෂ[නා.ප්‍ර.] ආශා නැතිබව; රිසි නැතිබව; නොකැමැතිකම.
නිරය1. [නා.] ප්‍රීතියෙන් තොර වූ ස්ථානය; අපාය; නරකය. 2. [නා.] ක්‍රීඩාවක යෙදී සිටින පුද්ගලයකුට නොහොත් පිලකට හිමි වන වාරය; ක්‍රීඩා වාරය; අත; ඉනිම.
නිරය ගතිය[නා.] සතර දුගතියෙන් එකක් වශයෙන් නරකයෙහි ඉපදීම; නරකාත්මභාවය.
නිරයගාමිණී[වි.] නිරයට යනසුලු; නිරයට පැමිණෙන.
නිරයපාලයා[නා.] යමපල්ලා; නිරය පාලනය කරන්නා.
නිරර්ගල[වි.] අගුල් රහිත; යතුරු තරංගවලින් තොර; බාධාවකින් තොර.
නිරර්ථක[වි.] පලක් නැති; නිෂ්ප්‍රයෝජන.
නිරලඞ්කෘත[වි.] අලංකරණයෙන් තොර; සැරසීම් හැඩ වැඩ කිරීම් ආදිය රහිත.
නිරලඹ[වි.] ආලම්බයක් හෙවත් එල්බීමක් නැති; පිහිටක් නැති; ආධාර රහිත. 1. [නා.] අහස; ගුවන්ගැබ; ආකාශය. 2. [නා.] පොළොවින් යට පිහිටි සේ සැලකෙන රාජ්‍යය; රසාතලය; පාතාලය. 3. [නා.] කඳු බෑවුම; පර්වත ප්‍රපාතය. 4. [නා.] දිය වැගිරීම; ජලධාරා පතනය.
නිරලොව[නා.] නරකය; නිරාලොව; අපාය.
නිරවකාශ[වි.] ඉඩකඩ නැති; අවකාශයක් නැති; අනවකාශ.
නිරවග්‍රහ[වි.] නොවැළැක්විය හැකි හැසිරීම් ඇති; වෙනස් කළ නොහැකි පැවතුම් ඇති; මුරණ්ඩු.
නිරවච්ඡින්න[නා.] නොවෙන් වූ; වෙන කිරීමෙන් තොර; නොපිරිසිඳිනා ලද.
නිරවද්‍ය[වි.] වැරදි නැති; නිවැරදි; යහපත්; නිදොස්.
නිරවද්‍යය1. [නා.] වරදින් තොරවූව; දෝෂයක් නොමැති දෙය; අඩුලුහුඬුකමක් නොමැති දෙය; යහපත් දෙය. 2. [නා.] දෝෂයක්, අඩුලුහුඬුකමක්, වරදක් නොමැතිබව.
නිරවධි[වි.] සීමාවක් නැති; අප්‍රමාණ.
නිරවනත[වි.] නොනැමුණු; ඇද නැති; කෙළින්.
නිරවබෝධය[වි.] තේරුම් නොගත් බව; අවබෝධයක් නැතිකම; නොදත්කම.
නිරවයව[නිර්+අවයව] [වි.] අවයව නැති; කොටස් රහිත; උපාඞ්ග වලින් තොර.
නිරවරෝධ[වි.] බාධාවකින් තොර; විරුද්ධත්වයක් නැති.
නිරවශිෂ්ට1. [වි.] ඉතිරියක් නැති; සම්පූර්ණ; සියලු; අනූන. 2. [වි.] වෙනස් නොවන; ඒකාන්ත; සර්වග්‍රාහී 3. (දර්ශන.) [වි.] අවශ්‍ය වූ ද වැදගත් වූ ද සියල්ල ඇතුළත් වන; සවිස්තර.
නිරවශේෂය1. [නා.] සම්පූර්ණයෙන් අවසන් කිරීම; කම්මුතුව. 2. [නා.] විනාශය.
නිරවසාන[වි.] අවසන් නොවූ; කෙළවරකට පත් නොවූ.
නිරවැද්ද[නා.ප්‍ර.] නිවරැද්ද; නිරවද්‍ය.
නිරවුල්[වි.] අවුලක් නැති; පැටලීමක් නොමැති; නිරාකුල; පැහැදිලි.
නිරවුල් කරනවා1. [ක්‍රි.] අවුල් හරිනවා; දුෂ්කර ස්ථාන පැහැදිලි කරනවා; ගැටමුසු තැන් තේරුම් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බේරුම් කරනවා; සමථ කරනවා; සම්බාධක දුරු කරනවා. 3. [ක්‍රි.] වියවුලින් තොර කරනවා; සාමය ඇති කරනවා.
නිරස1. [වි.] රසයෙන් තොර; රස සුන්; අමිහිරි. 2. [වි.] දියර ගතිය නැති; යුෂ රහිත. 1. [නා.ප්‍ර.] රසයක් නැතිකම; නීරසබව. 2. [නා.ප්‍ර.] වියළි දෙය.
නිරසක්[නා.ප්‍ර.] සැක නැතිකම; ශඞ්කා රහිතබව.
නිරසනය1. [වි.] ඉවතලීම; බැහැර කිරීම; නෙරපීම. 2. [වි.] තහනම. 3. [වි.] විනාශය; ඝාතනය.
නිරස්ත[වි.] ඉවත් කරන ලද; දුරු කළා වූ; විධ්වංශනය කරනු ලැබූ.
නිරස්ථි[නිර්+අස්ථි] [වි.] ඇටකටු නැති; අස්ථි රහිත.
නිරහංකාර, නිරහඞ්කාර1. [වි.] උඩඟු නොවූ; ආඩම්බර නැති; නිහතමානි. 2. [වි.] සරල; ආටෝප රහිත.
නිර්[උ.] සිංහල භාෂාවෙහි තත්සම වශයෙන් නිෂේධ, නිෂ්ක්‍රාන්ත සහ නිශ්ශේෂ යන අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ගයක්.
නිර්ගත[වි.] බැහැරට ගිය; පිටතට ගමන් කළ; ඉවත් ව ගිය.
නිර්ගම, නිර්ගමන[වි.] නික්ම යන; පිට වන; බැහැරට යන.
නිර්ගමන නලය(පාරිභා.) [නා.] පිට වෙන නලය; නිකුත් කරන නාලය (=exit tube).
නිර්ගමය1. [නා.] පිටවීම; නිකුත්වීම; ඉවත් ව යෑම. 2.(පාරිභා.) [නා.] නික්මවන උපකරණය; පිට කරන උපකරණය (=exhaust).
නිර්ග්‍රන්ථ[වි.] කෙලෙස් ගැට නැතැයි යන වාදය ඇති; නිගණ්ඨ.
නිර්ග්‍රන්ථික(පාරිභා.) [වි.] ග්‍රන්ථි නැති; ද්‍රව කූපවලින් තොර වූ.
නිර්ගුණ1. [වි.] යහපත් ගුණ නැති; ගුණවත්බවින් තොර; පහ වූ ගුණ ඇති. 2. (භා.දර්ශන.) [වි.] පදාර්ථ මත පිහිටි; පදාර්ථ විශේෂත්වය ප්‍රකට කරන ධර්මතාවලින් තොර; රූප රස ගන්ධ ආදි සූවිසි ගුණවලින් පහ වූ.
නිර්ගුම්බය[නා.] අවුල් නැතිබව; නිරවුල්බව; පැටලුම් නැතිබව.
නිර්ඝාත[නා.ප්‍ර.] අකුණ; හෙණපාර; අසනිය.
නිර්ඝාතනය[නා.] පහ කිරීම; ඉවත් කිරීම; පිට කිරීම.
නිර්ඝෝෂණය[නා.] රැව් පිළිරුව් හඬ; ඝෝෂාව.
නිර්ජට[වි.] ගැට නැති; අවුල්වලින් තොර.
නිර්ජන[වි.] ජනාවාසයෙන් තොර; ජනශූන්‍ය; පාළු.
නිර්ජර[වි.] ජරාවට නොයන; දිරාපත් නොවන. [නා.ප්‍ර.] දෙවියා.
නිර්ජල1. [වි.] ජලයෙන් තොර; ජලය නැති; වියළි; ශුෂ්ක. 2. [වි.] ස්ඵටිකායික හෝ සම්මිශ්‍රිත වූ ජල මාත්‍රයක් නොමැති (=anhydrous).
නිර්ජල ක්ලෝමීය(පාරිභා.) [වි.] කරමල රහිත; ශ්වසනය සඳහා කරමලක් නැති (=abranchiate).
නිර්ජල කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] වියළි කෝෂය; ශුෂ්ක කෝෂය; නිරුදක බැටරිය (=dry cell).
නිර්ජලකය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයකට බැඳී ඇති ජලය ඉවත් කළ විට ඉතිරි වන ද්‍රව්‍යය; ජලය රහිත (=anhydride).
නිර්ජාතිකත්වය[නා.] ජාතිකත්වයෙන් තොරබව.
නිර්ඣරය[නා.] උස් තැනකින් පහතට ඇද හැලෙන ජලධාරාව; දිය ඇල්ල; ගඟුලැල්ල.
නිර්ණය1. [නා.ප්‍ර.] නිශ්චය; අනුමිතිය; නිගමනය. 2. [නා.ප්‍ර.] විනිශ්චය; තීන්දුව; තීරණය.
නිර්ණාමික[වි.] (ලියූ තැනැත්තාගේ හෝ අයිතිකරුගේ) නම සඳහන් නොවන; නාමය නොදැක්වූ; කර්තෘ නාමය නොයෙදූ.
නිර්ණායක[වි.] නිශ්චය කරන; ප්‍රමාණ කරන; තීරණය කරන. [නා.ප්‍ර.] නිර්ණයට වහල් වන සාධකය; නිර්ණ හේතුව.
නිර්ණායනය[නා.] අගය කිරීම; අගය නිශ්චය කිරීම; තත්ත්වය ඇගයීම.
නිර්ණිත[වි.] තීරණය කරන ලද; නිශ්චය කරන ලද.
නිර්ණේජකයා[නා.] රෙදි සේදීම වෘත්තිය කරගත් තැනැත්තා; රජකයා.
නිර්දන්ත(පාරිභා.) [වි.] විදුරුමසින් උඩට වැඩුණු දත් නැති. [නා.ප්‍ර.] විදුරුමසින් උඩට දත් නැති ක්ෂීරපායී ගණයට අයත් සත්ත්ව විශේෂය (=edentate).
නිර්දය[වි.] දයාව නැති; කරුණාවෙන් තොර; අනුකම්පා විරහිත; දැඩි.
නිර්දශ[වි.] ආශ්‍රවයන් ක්ෂය කරන; අර්හත්වය ලබාදෙන.
නිර්ද්ධාරණය[නා.] (ව්‍යාක.) සමූහකින් එකක් වෙන් කොට ගැනීම; නිර්ධාරණ යෝගය.
නිර්ද්ධාරණාර්ථය[නා.] (ව්‍යාක.) ජාති, ගුණ, ක්‍රියා, සංඥා ආදි විශේෂයක් නිසා සමූහයකින් එකක් වෙන් කොට ගැනීම; නිර්ධාරණ යෝගය.
නිර්ද්‍රව[වි.] දියර ගතිය හෝ දියරයක ක්‍රියාකාරිත්වය හෝ නැති; අනාර්ද්‍ර.
නිර්දිශ්‍ය[වි.] දැක්වුව මනා; පෙන්වා දිය යුතු.
නිර්දිෂ්ට[වි.] දක්වන ලද; නිර්දේශ කළ; ඉදිරිපත් කළ.
නිර්දිෂ්ටය[නා.] ඉදිරිපත් කළ දෙය; නිර්දේශ කළ දෙය; දත්ත.
නිර්දිෂ්ටාර්ථය[නා.] ගෙනහැර දක්වන ලද තේරුම; නිදර්ශනවලින් දැක්වෙන අර්ථය.
නිර්දුඃඛ[වි.] දුක් නැති; දුකින් තොර; නිදුක්.
නිර්දුෂ්ට[වි.] දූෂිත භාවයෙන් තොර; සාවද්‍ය නොවන; දෝෂ විරහිත.
නිර්දේශ අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ලක්ෂ්‍ය දෙකක් අතර සම්බන්ධය ඇති කරන රේඛාව (=axis of reference).
නිර්දේශ කරනවා1. [ක්‍රි.] ඉදිරිපත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] මැනවැයි දක්වනවා. 3. [ක්‍රි.] නියම කරනවා.
නිර්දේශ පත්‍රය[නා.] අධ්‍යාපන විෂයමාලා හෝ විභාග ආදිය පිළිබඳ නියමිත ව්‍යවස්ථා පාඨග්‍රන්ථ ආදි විස්තර දැක්වෙන ලේඛනය; නිර්දේශ පත්‍රිකාව.
නිර්දේශ පරිණාමය(පාරිභා.) [නා.] විවිධ ශාකවල හෝ සතුන්ගේ හෝ කිසියම් නියත න්‍යායක් ඔස්සේ සිදුවීගන එන පරිණාමය (=directive evolution).
නිර්දේශ ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් තැනක උස, පිහිටීම, දුර ආදිය ප්‍රකාශ කරන්නට මුල් කරගන්නා ලක්ෂ්‍යය (=reference point).
නිර්දේශක[වි.] දක්වන; ඉදිරිපත් කරන; විස්තර කොට දක්වන; නිර්දේශ කරන.
නිර්දේශකය1. [නා.] යමක් පෙන්නුම් කරන දෙය; යමක් ලකුණු කොට දැක්වීමට යොදා ගන්නා දෙය. 2.(පාරිභා.) [නා.] ඝාතාංකය; දර්ශකය (=index).
නිර්දේශකයා1. (පාරිභා.) [නා.] විස්තර ඉදිරිපත් කරන්නා (=commentator). 2. [නා.] පෞද්ගලික බිල්පත්‍ර ආදිය පරික්ෂා කොට බලා තීරණ දීම සඳහා පාලක මණ්ඩලයකින් බලය පැවරුණු තැනැත්තා.
නිර්දේශය1. [නා.] ඉදිරිපත් කිරීම. 2. [නා.] නියම කිරීම; නියමය; නියෝගය. 3. [නා.] විස්තර කථනය; විස්තර දැක්වීම; විස්තරය.
නිර්දේහ(පාරිභා.) [වි.] ශරීරයක් නැති; කොඳුඇට පෙළක් නැති වුව ද කොඳු ඇට නූලක ඇති (=acentrous).
නිර්දෝෂී[වි.] දොසින් යුක්ත නොවූ; නිදොස් වූ.
නිර්ධන[වි.] ධනය නැති; ධන හීන; දුප්පත්.
නිර්ධමනය[නා.] නෙරපා දැමීම; දුරු කිරීම; පලවා හැරීම.
නිර්ධ්මාපනය[නා.] කටින් හඬ ඇති ව වායුව පිට කිරීම; පිඹීම.
නිර්ධාරණය[නා.] වෙන් කිරීම; වර්ග කිරීම.
නිර්ධූත[වි.] පහ කළ; සොලවා ඉවත් කළ; ගසා දමන ලද.
නිර්ධූනන[නා.ප්‍ර.] උඩුකුරු කොට සෙලවීම; උඩට ඔසොවා බිම හෙළීම.
නිර්පාත්‍රි(පාරිභා.) [වි.] පහසුවෙන් රෝගාදිය නොවැලඳෙන; නීරෝගපාත්‍රී (=insusceptible).
නිර්බන්ධය1. [නා.] බලවත් අයැදුම; නැවත නැවත අයදීම; ඇවිටිල්ල. 2. [නා.] දෘඪ ග්‍රහණය; බලවත් ආශාව.
නිර්බාධිත[වි.] අවහිර නොකරනු ලැබූ; බාධා විරහිත
නිර්බෝධ[වි.] බුද්ධිමත් නොවූ; වැටහීමක් නැති; අනුවණ.
නිර්භක්ත ඖෂධය[නා.] ආහාර අනුභවයෙන් තොර ව ගනු ලබන බෙහෙත; නිරාහාර ව සිට බුදින ඔසුව.
නිර්භය[නා.] භය රහිත; බිය නැති; බිය නොවන.
නිර්භර[වි.] අතිශය; දැඩි; ඉතා වැඩි.
නිර්භරණය(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) මන්දපෝෂණය නිසා ශරීරයේ ඇති වන වැහැරී යෑම; කායික ක්ෂයතාව (=atrophy).
නිර්භින්න1. [වි.] මුළුමනින් බිඳී ගිය; කැඩී විසුරුණු හෝ පිරුණු; පොඩි පට්ටම් වුණු. 2. [වි.] ඒකාකාර.
නිර්භීත[වි.] භය නැති; බිය නොවන.
නිර්භෞමික[වි.] පොළොවට හෝ මෙලොවට අයිති නැති.
නිර්මථනය[නා.] මැඩපැවැත්වීම; යටපත් කිරීම; පරාජය කිරීම; වැඩීම.
නිර්මද1. [වි.] මදයෙන් තොර; මද රහිත. 2. [වි.] මත්බව හෝ අභිමානය හෝ නැති.
නිර්මල1. [වි.] කිලුටෙන් තොර; පිරිසිදු; පවිත්‍ර. 2. [වි.] වරද නැති; දෝෂ රහිත; පවින් තොර; නිකෙලෙස්. 3. [වි.] පැහැදිලි; නිරවුල්.
නිර්මලීකරණය[නා.] අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම; පිරිසිදුබවට පත් කිරීම.
නිර්මාංශ භෝජක[නා.] මාංශ රහිත ආහාර අනුභව කරන්නා.
නිර්මාණ බුද්ධිය1. [නා.] නැති යමක් ඇති කිරීම; හටගැන්වීම; මැවීම.
නිර්මාණ රේඛා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සැලැස්මවල් ඇඳීමේ දී භාවිත කරන රේඛා වර්ගයක් (=construction line).
නිර්මාණක[වි.] නිර්මාණය වන; නිමවන; සාදන හෝ සෑදෙන.
නිර්මාණකයා1. [නා.] අලුත් දේ සාදන තැනැත්තා. 2. [නා.] මැවුම්කරු; විශ්වයේ නිර්මාතෘ.
නිර්මාණක්ෂම[වි.] නිමැවුමෙහි දක්ෂ වූ; නිමැවීමට තුඩු දෙන.
නිර්මාණකාය[නා.ප්‍ර.] මහායාන ධර්මයෙහි දැක්වෙන පරිදි බුදුරදුන් පිළිබඳ අවස්ථා තුනෙන් එකක්; නිර්මිත බුද්ධ රූපය.
නිර්මාණය1. [නා.] සෑදීම; නිෂ්පාදනය; නිපදවීම. 2. [නා.] ප්‍රබන්ධය; රචනය.
නිර්මාණවාදය[නා.] විශ්වය සර්ව බලධාරී දෙවියෙකුගේ බලමහිමයෙන් නිමැවූවක්ය යන මතය.
නිර්මාණශිල්පි[නා.ප්‍ර.] ගෙවල් සහ වෙනත් ගොඩනැගිලි ආදිය තැනීම පිළිබඳ සැලසුම් ආකෘති පිළියෙල කරන්නා; ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා.
නිර්මාණාත්මක[වි.] (අලුත් දේ) නිපදවීම සම්බන්ධ; නව නිපැයුම පිළිබඳ.
නිර්මාණෝපාය[නා.ප්‍ර.] තැනීම්, ඉදිකිරීම් පිළිබඳ උපාය.
නිර්මාත්‍ර[නා.ප්‍ර.] මාත්‍රයකුදු ඉතිරි නොකිරීම; මුළුමනින් නැති කිරීම.
නිර්මාතෘ1. [නා.ප්‍ර.] (යම්කිසිවක්) නිපදවන්නා; මවන්නා; නිර්මාණය කරන්නා; (යම්කිසිවක) ආරම්භය. 2. [නා.ප්‍ර.] (විශ්වය හෝ ලෝකය) මැවූ තැනැත්තා; මැවුම්කරුවා; නිර්මාපකයා.
නිර්මානය[නා.] නිරහංකාරය; උඩඟු බැවින් තොරවීම.
නිර්මාපිත[වි.] නිපදවන ලද; නිමවනු ලැබූ.
නිර්මාල්‍ය1. [වි.] මල රහිත; පවිත්‍ර. 2. [වි.] පූජාවෙන් පසු ඉවත ලූ මල්.
නිර්මිත[වි.] මවන ලද; නිෂ්පාදිත; නිමවන ලද.
නිර්මිතිය[නා.] නිර්මාණය කළ දෙය; නිමවුම.
නිර්මුක්ත[වි.] නිදහස් වුණු; මිදුණු.
නිර්මූල[වි.] මූලයක් නැති; හේතුවක් නැති; නිදානයක් නැති.
නිර්මූලනය[නා.] සහමුලින් විනාශ කිරීම; සමූල ඝාතනය, සම්පූර්ණයෙන් ම නැසීම.
නිර්මේද[වි.] මේද තෙල් රහිත; මේද නොමැති; වුරුණු තෙල් නැති.
නිර්මෝචනය[නා.] පක්ෂීන්ගේ පිහාටු හැලීම හෝ සර්පාදින්ගේ හැව ඇරීම.
නිර්යන්ත්‍රණ[වි.] බාධා නැති; අවහිරයක් නොමැති.
නිර්ය්‍යාණය, නිර්ය්‍යානය[නා.] නිවනට පමුණුවන ධර්මය; සසර දුකින් නිදහස් කරන දහම.
නිර්යාණ, නිර්යාන, නිර්ය්‍යාණ[වි.] සසරින් බැහැර කරවන; සසර දුකින් නිදහස් කරවන.
නිර්යාණාවරණ[වි.] නිවන්මඟ අවුරන; නිවනට බාධා කරන.
නිර්යාත[වි.] වෙළඳ භාණ්ඩ වශයෙන් විදේශයකට යවන ලද; අපනයනය කළ. [නා.ප්‍ර.] අපනයනය කරන ලද භාණ්ඩ සමූහය.
නිර්යාත ආර්ථික ක්‍රමය[නා.] වෙළඳ භාණ්ඩ වශයෙන් විදේශවලට යැවීමෙන් ආර්ථික සම්පත් ලබාගැනීමේ ක්‍රමය; අපනයන ආර්ථික සැලැස්ම.
නිර්යාත වෙළඳපොළ[නා.] පිටරට යවන ද්‍රව්‍ය අලෙවි කරන ස්ථානය; අපනයන ද්‍රව්‍ය අලෙවි මධ්‍යස්ථානය.
නිර්යාත ස්ථානය[නා.] බැහැරවන තැන; පිටවන ස්ථානය.
නිර්යාතනය[නා.] පිටුදැකීම; බැහැර කිරීම; පාවාදීම.
නිර්යාසය[නා.] ගස්වැල් ආදියෙහි මැලියම් හා ලාටු; වෘක්ෂලතාදියෙහි කිරි.
නිර්යූහය[නා.] කසාය; ඍතය.
නිර්රෝගපාත්‍රි[වි.] රෝගයනට ඔරොත්තු දෙන.
නිර්ලජ්ජ, නිර්ලජ්ජා, නිර්ලැජ්ජා[වි.] ලැජ්ජා නැති; හිරියෙන් තොර.
නිර්ලම්බ[වි.] නොඑල්ලෙන; එල්බීමක් නැති.
නිර්ලිංගික[නා.] ලිංග ලක්ෂණ පැහැදිලි ව නැති ජීවියා; නපුංසකයා.
නිර්ලෝභ, නිර්ලෝභී[වි.] ලෝභ නැති; මසුරු නොවන; ආශා නොකරන; තණ්හාව නැති.
නිර්ලෝහිත(පාරිභා.) [වි.] ලේ සම්බන්ධ නැති; රුධිරය හා නොබැඳි (=blood less).
නිර්වචන[වි.] වචනයක හෝ පදයක හෝ අර්ථ විග්‍රහය පිළිබඳ.
නිර්වචනය[නා.] යම් වචනයක් හෝ වචන ව්‍යවහාරයක් පිළිබඳ ව සියුම් පැහැදිලි පරිපූර්ණ අර්ථ ප්‍රකාශනය; වචන ආදියෙහි නිෂ්පත්තිය අනු ව අරුත් කීම; පදයක හෝ වාක්‍යඛණ්ඩයක අර්ථය සූක්ෂ්ම ව දක්වන ප්‍රකාශනය; නිශ්චිත අර්ථ ප්‍රකාශනය.
නිර්වරණ(පාරිභා.) [වි.] තේරීමක් නැති; තෝරා නොගත්; විමසා බලා වෙන් කර ගැන්මක් නොකළ හැකි (=non-selective).
නිර්වර්ණක(පාරිභා.) [වි.] පැහැයෙන් තොර වූ; පාටක් නැති (=unpigmented).
නිර්වර්තක[වි.] හටගන්වන; නිපදවන්නා වූ; උපදවන. [නා.ප්‍ර.] ඉපිදවීම.
නිර්වර්තනය[නා.] හටගැන්වීම; ඉපැද්දීම; නිපැදවීම.
නිර්වර්ත්‍ය[වි.] නිපදවිය යුතු; හටගැන්වීමට සුදුසු.
නිර්වස්ත්‍ර[වි.] ඇඳුම් නො-ඇඳි; නග්න; නිරුවත්.
නිර්ව්‍යාකූල[වි.] වියවුල් නැති.
නිර්ව්‍යාජ[වි.] බොරු නැති; රැවටීමක් නැති; සත්‍ය වූ.
නිර්ව්‍යාධිගමය1. [නා.] නීරෝගීබවට පත් වීම. 2. [නා.] නිවන් සුවය ලැබීම; නිවන් දැකීම.
නිර්ව්‍රත[වි.] ධර්මයෙන් ලද; අනුන්ට පීඩාවක් නො කොට ලැබූ.
නිර්වාණ1. [වි.] නිවීයන; නිවෙන. 2. [වි.] නිවන පිළිබඳ; මෝක්ෂයට අයත්.
නිර්වාණය[නා.] ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණාදියෙන් තොර විශිෂ්ට ස්වභාවය; බුදු දහමෙන් ඉගැන්වෙන පරම විමුක්තිය.
නිර්වාණාධිගමය[නිර්වාණ+අධිගමය] [නා.] නිර්වාණය සාක්ෂාත් කිරීම; නිවන් අවබෝධය.
නිර්වාන්ත[වි.] ගලා හැලුණු; ඇද හැලුණු; වහනය වුණු; වැගුරුණු.
නිර්වාපණය[නා.] නිවීම; සංහිඳීම; නිවී සැනහීම.
නිර්වාපණීය[වි.] නිවිය හැකි.
නිර්වාපිත[වි.] නිවුණු; සැනහුණු; නිවී සැනහීම කළ.
නිර්වායු[වි.] වායුව නැති; වාතය නැති.
නිර්වාර[වි.] වළක්වනු ලැබූ; නවත්වන ලද.
නිර්වාහක1. [වි.] හටගන්නා; උපදනා; නිෂ්පාදනය වන. 2. [වි.] උෂ්ණය පිට කරන; (උණුසුම) උපද්දන; (රස්නය) ගලා යන්නට සලස්වන.
නිර්වාහකය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණය පිට කරන ද්‍රවයය (=conductor).
නිර්වාහණය1. [නා.] ඉසිලීම; දැරීම. 2. [නා.] ඇදී යෑම; පැමිණවීම.
නිර්වාහය[නා.] මුළුමනින් නිමාවට පත්කිරීම; පරිසමාපත්තිය; නිෂ්පත්තිය.
නිර්වාහී(පාරිභා.) [වි.] කිසියම් ද්‍රව්‍යයක් හෝ ද්‍රවයක් හෝ එය තිබෙන තැනින් බැහැරට ගෙන යන; බැහැර කරන (=exportative).
නිර්විකරණය[නා.] සැක දුරු කිරීම; ගැටලු විසඳීම.
නිර්විකල්ප[වි.] නොවෙනස් ; නියත ලෙස සිදු වන.
නිර්විකාර[වි.] වෙනසක් නැති; එක සේ පවත්නා.
නිර්විඛාදක(පාරිභා.) [වි.] දිරාපත් නොවන; ජීර්ණ නොවන (=non-corrosive).
නිර්විඝ්න[වි.] අන්තරායක් නැති; උවදුරක් නොමැති; නිරුපද්‍රැත.
නිර්විඥාන[වි.] නොදැනුවත් ව සිතෙහි පවතින; (යටි සිතෙහි) සැඟවුණු; උපවිඥානයෙහි රැඳී පවත්නා.
නිර්විටමිනෝසියාව(පාරිභා.) [නා.] ආහාරවල විටමින් වර්ගයක් හෝ කීප වර්ගයක් අඩුවීම නිසා ඇති වන ආබාධය (=avitaminosis).
නිර්විදා[නා.ප්‍ර.] සංස්කාර පිළිබඳ උකටලී බව හෙවත් කලකිරීම; සියලු සංස්කාර ධර්ම පිළිබඳ ව උකටලී වීම.
නිර්වින්දකය(පාරිභා.) [නා.]නිර්වින්දන ලක්ෂණ ඇති කරන ඖෂධය; අසංවේදකය. (=anesthetic).
නිර්වින්දනය1. (පාරිභා.) [නා.] ස්පර්ශ සංවේදයත්, වේදනාව හා උෂ්ණත්වය දැනීමත් නැති වීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] නිර්වින්දනයක් දීමේ ශාස්ත්‍රය (=anaesthesia).
නිර්විරෝධය[නා.] නොවෙනස්කම; විරුද්ධත්වයක් නොවීම; අවිරුද්ධතාව.
නිර්විශේෂ[වි.] විශේෂයක් නැති; සමාන වූ; සාමාන්‍ය.
නිර්විසාද[වි.] කලකිරීම් රහිත; බලවත් සිත් තැවුල් නැති.
නිර්වූඪ[වි.] අතිශයින් බලවත් වූ; තදින් නැගුණු.
නිර්වෘත, නිර්වෘන්ත[වි.] නිවුණු; නිවන් පත්.
නිර්වෘත්ත, නිර්වෘත්ක[වි.] නිපදවා දෙන; නිෂ්පත්තියට කාරණ වූ; උපදවන ලද.
නිර්වෘතිය, නිර්වෘත්තිය[නා.] නිවීම; සැනසීම; නිර්වාණය.
නිර්වෘන්ත පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] නටුවක් නැති මල; වෘන්තයක් නැති පුෂ්පය (=sessile flower).
නිර්වෙෂ්ටනය[නා.] අවුල් හැරීම; ලිහීම.
නිර්වේඨනය[නා.] ලිහීම; අවුල් හැරීම; නිරවුල් කිරීම.
නිර්වේදය, නිර්වේධය[නා.] කලකිරීම; සංවේගය.
නිර්වේමතික[වි.] විමතියක් නැති; සැක නැති.
නිර්හරණය[නා.] බැහැර කිරීම; නොගැනීම; ඉවත් කිරීම.
නිර්හාරි[වි.] ඈතට ගමන් කරන; දූරගාමි ගන්ධය.
නිරා[නා.ප්‍ර.] නිරය; නරකාදිය.
නිරාකරණය1. [නා.] විසඳීම; බේරීම; අවුල් හැරීම; සමථය. 2. [නා.] දුරු කිරීම; වැළැක්වීම; තෙරපීම; නිවාරණය.
නිරාකර්ෂිත[නිර්+ආකර්ෂිත] [වි.] ඇදී ගොස් නැති; ආකර්ෂණය වී නැති.
නිරාකාර[වි.] ආකාරයක් නැති; රූපයක් නැති; ශරීරයක් නොමැති; හැඩයක් නොමැති.
නිරාකීර්ණ[නිර්+ආකීර්ණ] [වි.] ගහන වී නොමැති; ගැවැසී නොසිටින.
නිරාකූල1. [වි.] අවුල් නොවූ; වියවුල් නොමැති; සෙමෙහි පිහිටි. 2. [වි.] කලබල නැති; කරදර නැති. අසම්බාධිත. 3. [වි.] පැහැදිලි; සරල; ගැට මුසු නොවූ.
නිරාකෘත[වි.] නිරාකරණය කළ; නිරවුල් කරන ලද; විසර්ජිත.
නිරාගැබ[නා.] නිරයෙහි අභ්‍යන්තරය; නිරය; නරකය.
නිරාගින්න[නා.] නරකයෙහි ඇති වහ්නිය හෙවත් ගින්න; නරකාග්නිය.
නිරාචාරවත්(පාරිභා.) [වි.]ආචාරධර්ම සීමාවලින් බැහැර වූ; ආචාරධර්ම පක්ෂයෙන් උපේක්ෂාශීලී (=amoral).
නිරාඩම්බර[වි.] උඩඟුකමින් තොර; නිහතමානී. [නා.] නිහතමානී බව; නිරහංකාරකම.
නිරාතඞ්ක[නා.ප්‍ර.] භයින් හා රෝගයෙන් තොර බව; භය වේදනා නොඉපදවීම.
නිරාතපා[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය; නිශාකාලය.
නිරාදර[නා.ප්‍ර.] ඇල්ම නොමැතිකම; සෙනෙහසින් තොරවීම; අනාදරය.
නිරාදීනව[නා.ප්‍ර.] ආදීනවයෙන් තොරබව; දෝෂ විරහිතබව; විපත් නැතිකම.
නිරාදුක[නා.] නිරයෙහි දී විඳීමට සිදුවන වධ වේදනාව; නිරය; දුඃඛය.
නිරාදූතයා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) යමදූතයා; යක්ෂයා.
නිරාධාර1. [වි.] ආධාරයක් නැති; පිහිටක් නැති; කිසිවක එල්බී හෝ රැඳී නොපවන්නා. 2. [වි.] සාක්ෂ්‍ය විරහිත; ඔප්පු කළ නොහැකි. 3. [වි.] ස්වාධීන; අනුන්ගේ උපකාර අනවශ්‍ය.
නිරානන්ද[වි.] ප්‍රීතියෙන් තොර; සතුටක් නැති; දුක්මුසු.
නිරාපත්තිය[නිර්+ආපත්තිය] [නා.] ආපත්ති ඇති නොවීම; ඇවැත් සිදු නොවීම.
නිරාපද[වි.] අනතුරු රහිත; ආපදාවකට තුඩු නොදෙන; විපතකට හේතු නොවන.
නිරාපල්ලා[නා.] නිරය පාලකයා; යමපල්ලා.
නිරාබාධ[වි.] ආබාධ රහිත; ලෙඩ නැති; නිරෝගී.
නිරාමය[නා.] නිරෝගිබව; ලෙඩින් මිදීම; සුවපහසුව. [වි.] කෙලෙස්වලින් වෙන් වූ; පස්කම් සැපතට යොමු නොවන.
නිරාමිෂ1. [වි.] ආමිෂයෙන් තොර; කාම නිශ්‍රිත නොවූ; උතුම්; කෙලෙසුන්ගෙන් වෙන් වූ. 2. [වි.] මස් මාළු කෑමෙන් තොර; මාංසාහාරයෙන් වැළකුණු. 3. [වි.] ආහාර ගැනීමෙන් තොර.
නිරාමිෂ ප්‍රීතිය[නා.] පඤ්චකාමවලින් වෙන්වීමෙන් ලබන සතුට; ත්‍රිවිධ ආමිෂ හා නොබැඳුණු ප්‍රීතිය.
නිරාමිෂ පූජාව, නිරාමිස පූජාව[නා.] ප්‍රතිපත්ති පූජාව; උතුම් හැසිරීමෙන් කරන පූජාව; උසස් ගෞරවය.
නිරායාස[වි.] ආයාස රහිතබව; නිරුත්සාහය; වෑයමක් නොකිරීම.
නිරායුධ[වි.] ආයුධ රහිත; යුද අවි නැති; සටනට නොසැරසුණු.
නිරායුධකරණය[නා.] යුධ අවි තැනීම නවතා සටන් වැදීමේ ශක්තිය නැතිකර දැමීම; යුද්ධ සේනා සංවිධානය නතර කිරීම.
නිරායෝජනය(පාරිභා.) [නා.] ආයෝජනයෙන් ඉවත්වීම හෝ බැහැරවීම (=disinvestment).
නිරාරක්ෂිත[වි.] රැකවල් කරනු නොලැබූ; රැකවලක් නැති; අනාරක්ෂිත.
නිරාරෝපිත[වි.] ආරෝපණය නොකළ; නොනැංවූ; නොතබන ලද.
නිරාලම්බ1. [වි.] නොඑල්බෙන; තම බලයෙහි පිහිටි; නිදහස්. 2. [වි.] හිස්; එල්බීමට කිසිවක් නැති; ප්‍රතිෂ්ඨා විරහිත; පිහිටක් නැති. 3. [වි.] අරමුණක් නැති.
නිරාලය1. [නා.ප්‍ර.] නොඇලීම; අසතුට; පඤ්චකාමයෙහි නොඇලෙන බව. 2. [නා.ප්‍ර.] මඳ වෑයම; උදාසීනබව.
නිරාලස්‍ය[වි.] අලසබව නැති; කඩිසර.
නිරාලෝක[වි.] ආලෝකයෙන් තොර; එළියක් නැති; අඳුරු; නොපැහැදිලි.
නිරාවරණ[වි.] ඇවිරීමක් නැති; නොවැසුණු; විවෘත.
නිරාවරණය1. (පාරිභා.) [නා.] අනාවරණය; එළිදරව් කිරීම; ප්‍රකාශයට පත්වීම; හෙළිවීම. 2. [නා.] ආලෝකය වැටෙන්නට සැලැස්වීම; අවධානයට යොමු කිරීම (=exposure).
නිරාවර්ජන[වි.] ආවර්ජනය නොවන; මෙනෙහි නොකරන.
නිරාවර්ත(පාරිභා.) [වි.] ආවර්තනය නොවන; නොකරකැවෙන; යළි යළිත් නොලැබෙන (=non-recurring); කැරකී ඒමෙන් තවත් ළඟා නොවන.
නිරාවළ[නිරා+වළ] [නා.ප්‍ර.] නිරය; නරකාවාටය.
නිරාවේණික(පාරිභා.) [වි.] පාරම්පරික නොවන; පරම්පරාවෙන් උරුම නොවන; පරවේණියක් ලෙස නොලැබෙන (=non-inheritable).
නිරාවේණිය[නා.] පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට උරුම නොකිරීම; ප්‍රවේණියට අයත් නොකිරීම.
නිරාශ[වි.] ආශා රහිත; ඇලීම නැති; තෘෂ්ණා විරහිත.
නිරාශක[වි.] බලාපොරොත්තු කඩවුණු; අපේක්ෂා රහිත; උදාසීන.
නිරාශඞ්ක1. [වි.] නිසැක; අවිශ්වාසයට නොපැමිණි. 2. [වි.] බිය නැති; නිර්භය; පරසතුරු උවදුරු නැති. 3. [වි.] පිරිසිදු; නිවැරදි.
නිරාශද්‍ය[වි.] සිටගත නොහැකි; ගමන් කළ නොහැකි.
නිරාශ්වාසක[වි.] ආශ්වාස කිරීමෙන් තොර; හුස්ම ගැනීම නැවැත්වූ.
නිරාශ්‍රය[වි.] පිහිටක් නැති; ආශ්‍රයක් නැති; අසරණ; හුදෙකලා.
නිරාශා[නා.ප්‍ර.] ආශාවන්ගෙන් තොරවීම; තෘෂ්ණාව නැති කිරීම. [වි.] ආශාවලින් තොර; තෘෂ්ණාව නැති.
නිරාස[වි.] ආශා නැති; පිහිට නැති; අනාථ; බලාපොරොත්තු රහිත.
නිරාසය[නා.] බැහැර කිරීම; ඉවත් කිරීම; නැවැත්වීම; වැළැක්වීම.
නිරාසව[වි.] කාම, භව, දිට්ඨි, අවිජ්ජා යන චතුරාශ්‍රවයන් කෙරෙන් දුරු වූ; ආශාව රහිත; නිකෙලෙස්.
නිරාස්වාද[වි.] ආස්වාද රහිත; රස විඳීමක් නැති.
නිරාහාර[වි.] ආහාරයෙන් තොර; කෑම නැති ව සිටින; කෑමෙන් වැළකුණු.
නිරීක්ෂ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] නිරීක්ෂණය කළ හැකි; නිරීක්ෂණය කළ යුතු; නිරීක්ෂණ ගෝචර (=observable).
නිරීක්ෂ්‍යය[නා.] නිරීක්ෂණයට ගෝචර වන වස්තුව.
නිරීශ්වර[වි.] සර්ව බලධාරී මැවුම්කරුවකු නැතැයි සලකන; නිර්මාතෘ දෙවියකු ගැන විශ්වාස නොකරන.
නිරීහ, නිරීහක[වි.] උත්සාහයක් නැති; අනුත්සාහික; නිෂ්ක්‍රීය.
නිරීහකත්වය[නා.] උත්සාහයක් නැති බව; ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් තොරබව; අක්‍රියත්වය.
නිරු[නා.ප්‍ර.] නිරය; අපාය; නරකය.
නිරුක්ති1. [නා.ප්‍ර.] ශබ්දයක ප්‍රකෘති ප්‍රත්‍යයාදි ලක්ෂණ විභාග කොට අර්ථ දැක්වීම. 2. [නා.ප්‍ර.] නිරුක්ති ශාස්ත්‍රය. 3. [නා.ප්‍ර.] විභාග කොට අර්ථ දැක්වීම. 4. [නා.ප්‍ර.] චතුපටිසම්භිදා ඤාණ අතර එකක්.
නිරුක්ති ශාස්ත්‍රය[නා.] ශබ්දයක ප්‍රකෘතිය ප්‍රත්‍යය ආදින්හි ප්‍රභවය, වර්ධනය හා අර්ථය හැදෑරීමේ ක්‍රමවේදය.
නිරුච්ජ්වාස[නා.ප්‍ර.] ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස රහිතබව.
නිරුජ්ඣයනය[නා.] නිරුද්ධ කිරීම; නැති කිරීම; වැනසීම.
නිරුත්1. [වි.] බස්නාහිරටත් දකුණටත් අතර ඇති අනුදිශාවෙහි වූ; නිරිත දිග වූ, 2. [වි.] නැතිවුණ; අභාවයට ගිය. [නා.ප්‍ර.] නිරුක්ති ශාස්ත්‍රය.
නිරුත්තර1. [වි.] උත්තර දිය නොහැකි; පිළිතුරු නැති. 2. [වි.] වඩා ශ්‍රේෂ්ඨයකු නැති; උත්තරීතර; අනුත්තර.
නිරුත්මරු[නා.ප්‍ර.] නිරිතදිගින් හමන සුළඟ.
නිරුත්සාහක[වි.] උත්සාහයක් නැති; පරිශ්‍රමයක් නැති.
නිරුත්සාහය[නා.] උත්සාහ නැතිබව; ධෛර්ය හීනතාව; උද්යෝගයක් නොමැතිබව.
නිරුත්සුක[වි.] උනන්දුවක් නැති; උත්සාහයෙන් තොර.
නිරුදක[වි.] දිය නැති; උදක රහිත; ජල ශූන්‍ය.
නිරුද්ධ[වි.] විනාශයට පත්; අභාවයට ගිය; වළක්වන ලද.
නිරුපක්ලේශ[වි.] කිලුටු නැති; කෙලෙස් රහිත; සිත කිලුටු කරන ධර්ම රහිත.
නිරුපකාර[වි.] උපකාර රහිත.
නිරුපඨිශේෂ[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ශරීරය ශේෂ ව තිබියදී කෙලෙසුන් නැසීම.
නිරුපද[වි.] උවදුරු නැති; උපද්‍රව නැති.
නිරුපද්‍රතාව[නා.] උවදුරු නැතිබව; උපද්‍රව රහිතබව.
නිරුපද්‍රව1. [වි.] උවදුරු නැති; හානි නැති; උපද්‍රව රහිත; ක්ෂේම. 2. [වි.] අසාධ්‍ය නොවන; මාත්සරික නොවූ (=benign).
නිරුපදිසේස, නිරුපධිසේස[වි.] (අභි.) ශරීරය ශේෂ ව තිබියදී කෙලෙසුන් නැසූ.
නිරුපදෘත, නිරුපද්‍රැත, නිරුපද්දුත[වි.] උවදුරු රහිත.
නිරුපධි[වි.] උපධි සංඛ්‍යාත කෙලෙස් නැති කළ; උපධි රහිත.
නිරුපම[වි.] උපමා රහිත; උපමා කළ නොහැකි.
නිරුපහත[වි.] නොනැසූ; විනාශ නොකළ; නොමඬනා ලද.
නිරුපාදාන[වි.] (අභි.) තෘෂ්ණා, දෘෂ්ටි ආදි උපාදාන නැති; භව පැවැත්මට හේතු වන කරුණු විරහිත.
නිරුපාධික(පාරිභා.) [වි.] (දර්ශන.) නිශ්චිත; ඒකාන්ත; අවධාරාණාත්මක (=categorical, unconditional).
නිරුවත[නා.] වස්ත්‍ර නැතිව සිටීම; නග්නතාව; සෙළුව.
නිරුවත්[වි.] වස්ත්‍ර රහිත; නග්න; නිර්වස්ත්‍ර.
නිරුවත් ආක්‍රමණය[නා.] (රූඪි.) නිර්ලජ්ජි අයුරින් රටක් යටත් කර ගැනීමේ අදහසින් රටකට කඩා වැදීම.
නිරුවළ[නා.] කුණු කසළ එකතුවන වළ.
නිරූඪ[වි.] යෙදුණ; ව්‍යවහෘත; භාවිත.
නිරූඪි[නා.ප්‍ර.] ව්‍යවහාරය; ආරෝපණය; ප්‍රකටතාව.
නිරූපකයා[නා.] දක්වන්නා; විස්තර කර දෙන්නා; නිරූපණය කරන්නා; පැහැදිලි කරන්නා.
නිරූපණය1. [නා.] පැහැදිලි කිරීම; විස්තර කිරීම; දැක්වීම. 2. [නා.] ක්‍රියාත්මක කර පෙන්වීම; ප්‍රදර්ශනය. 3. [නා.] මානසික චිත්‍ර තනා ගැනීම; චෛතසික කාර්යය.
නිරූපිත[වි.] දක්වන ලද; නිරූපණය කරන ලද.
නිරූහණය1. (වෛද්‍ය.) [නා.] බඩට කසාය විදීම; උදරයට කසාය වස්ති කිරීම. 2. [නා.] පංචකර්ම විධියෙන් එකක්.
නිරේඛනය(පාරිභා.) [නා.] (කපන කටු ආදි ආයුධ භාවිතයෙන් තොර ව ක්ෂාර අම්ල භාවිතයෙන්) ලෝහ, වීදුරු ආදියෙහි විවිධ රූප කැපීම (=etching).
නිරොක්සිජනීකෘත(පාරිභා.) [වි.] ඔක්සිජනීකරණය නොකරන ලද; ඔක්සිජන් නොකැවුණු (=non-oxygenated).
නිරොද, නිරොදු[නා.ප්‍ර.] නිරෝධය; දුක නැති කිරීම.
නිරොස[වි.] රෝෂය නැති; කෝපය නොමැති.
නිරෝධ චිත්තය[නා.] නිවන පිළිබඳ වූ සිත; නිවන් අවබෝධ කිරීමේ දී නිවන ප්‍රත්‍යක්ෂ කරමින් පහළ වන සිත.
නිරෝධ ඤාණය[නා.] (අභි.) දුඃඛ නිරෝධය අවබෝධ කරවන නුවණ; නිරෝධ සත්‍යාවබෝධය සමඟ ඇති වන නුවණ.
නිරෝධ ධර්මය[නා.] (අභි.) නිරුද්ධ වන ස්වභාවය; නැති වීම ස්වභාව කොට ඇතිබව.
නිරෝධ සත්‍යය[නා.] (අභි.) තෘෂ්ණාව මඳකුත් ඉතිරි නොකොට නැති කිරීම; දුරලීම; තෘෂ්ණාවෙන් මිදීම පිළිබඳ සත්‍යය.
නිරෝධනය(පාරිභා.) [නා.] බාධා පැමිණවීම; එක වස්තුවක චලනයට තවත් වස්තුවකින් ඇති වන බාධාව (=interfere).
නිරෝධය1. [නා.] අභාවය; විනාශය; විධ්වංශනය. 2. [නා.] වැළැක්වීම; යටපත් කිරීම. 3. (අභි.) [නා.] දුක නැති කොට නිවන අවබෝධ කිරීම; නිවන; නිර්වාණය. 4. [නා.] චතුරාර්ය සත්‍ය අතුරින් තුන්වැන්න.
නිරෝධාඥා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යමක් කිරීම වළක්වාලීමට උසාවියකින් කරන තහනම් නියෝගය; වළක්වාලීමේ විධානය.
නිරෝධාධිගමය[නා.] (අභි.) නිවන අවබෝධ කිරීම; නිර්වාණය සාක්ෂාත් කිරීම.
නිරෝධානුපස්සනාව[නා.] (අභි.) නිරෝධය අනු ව බැලීම; සියලු සංස්කාර නිරෝධයට පැමිණෙන සේ දැකීම.
නිරෝධිත[වි.] නිරුද්ධ වූ හෝ නිරෝධයට පැමිණි; විනාශයට හෙවත් අභාවයට පත් කළ.
නිරෝහි, නීරෝහී[නා.ප්‍ර.] සතුටෙන් ජයෙන් උදම් වී කරන ක්‍රීඩාව හෝ නර්තනය; ප්‍රීතිඝෝෂා කරමින් කරන උත්සවය.
නිල1. [වි.] නියම; උරුම; නිශ්චිත. 2. [වි.] රාජකාරිය පිළිබඳ; තනතුරට අයත්; සේවයට හිමි. 1. [නා.ප්‍ර.] තනතුර; පදවිය; ධුරය. 2. [නා.ප්‍ර.] රාජකාර්යය භාර වූ මණ්ඩලය; රාජකාරි අංශය. 3. [නා.ප්‍ර.] නියමය; අණ; නියෝගය. 4. [නා.ප්‍ර.] ආකාරය; ස්වභාවය; අලංකාරය. 5. [නා.ප්‍ර.] නීල වර්ණය. 6. [නා.ප්‍ර.] මිනිසුන් අලි ඇතුන් සතුන්ගේ ශරීරයේ පවතින අධිසංවේදන ස්ථාන. 7. [නා.ප්‍ර.] මැණික් වර්ගය.
නිල අල්ලනවා[ක්‍රි.] වෛද්‍ය චිකිත්සාවේදී රෝග නිවාරණයට අදාළ පරිද්දෙන් රෝගියාගේ මර්මස්ථාන අල්ලනවා.
නිල ආයිත්තම[නා.] නිලය අඟවන පලඳනාව.
නිල ඇඳුම[නා.] නිලයට නොහොත් පදවියට නියමිත ඇඳුම.
නිල ගමන[නා.] තනතුරට හෝ පදවියට හෝ අදාළ මෙහෙයක් සම්බන්ධයෙන් යන ගමන; රාජකාරියක් සඳහා යෑම.
නිල නිවාසය[නා.] නිලධරයකුට පැවරෙන නිවෙස; තනතුරක් දරන්නාගේ වාසයට වෙන් වූ නිවෙස.
නිල මැස්සා[නා.] ඩිප්ටෙරා ගෝත්‍රයට අයත් අපිරිසිදු දැයෙහි වහන, නිල්පැහැති මැසි වර්ගයක්.
නිල මුද්‍රාව[නා.] පදවිය පිළිබඳ සලකුණ; ලාංඡනය; පදවිය, නිලය දරන සහතික ලකුණ.
නිලංකාර වෙනවා[ක්‍රි.] තද ආලෝකය හමුවේ පෙනීම නොපැහැදිලි වෙනවා.
නිලංකාරය, නිලඞ්කාරය[නා.] ශාරීරික ක්ලාන්ත භාවයට පෙර මොහොතකට පමණ ඇති වන ඇස් අඳුරු වීම; විභ්‍රමය.
නිලංග[නා.ප්‍ර.] නිල්පැහැති සිරුරක් ඇත්තා; විෂ්ණු දෙවි.
නිලකට[නා.] නිල්පැහැති ගෙලක් ඇත්තා; ඊශ්වර දෙවි.
නිලකර[නා.ප්‍ර.] නිල් වූ ග්‍රීවයක් ඇත්තා; මොනරා.
නිලකාර මුළුව(පාරිභා.) [නා.] නියමිත නිලධාරි පිරිස (=cader).
නිලකාරයා1. [නා.] රාජකාරියෙහි නියුක්ත වූ තැනැත්තා; රාජසේවකයා. 2. [නා.] නිලපංකුව බුක්ති විඳිමින් සේවය කරන්නා; බදුකාරයා; (ඉඩම්හිමි) ගම්කාරයා.
නිලඟ[නිල්+අඟ] [වි.] නීලවර්ණ වූ; නිල්පාටින් යුතු; සැඟවුණු අංග ඇති; මුවා වූ. 1. [නා.ප්‍ර.] නිල්පැහැති ශරීරයක් ඇත්තා; විෂ්ණු දෙවි. 2. [නා.ප්‍ර.] සෙනසුරු ග්‍රහයා; ශනි ග්‍රහයා. 3. [නා.ප්‍ර.] නීල කොබෙයියා.
නිලතලය[නා.] නිලය හා ඊට අදාළ බලතල තනතුර; පදවිය.
නිලධරයා, නිලධාරියා[නා.] තනතුරක් දරන්නා; මුලාදෑනියා.
නිලන[නා.ප්‍ර.] ලැගීම; රැඳීම; විසීම.
නිලනවා1. [ක්‍රි.] නිල්පාට වෙනවා; නිල්වන් වෙනවා. 2. [ක්‍රි.] නවාතැන් ගන්නවා; ලගිනවා.
නිලනාමය[නා.] රාජකාරිය හැඳින්වෙන නාමය; උසුලන තනතුරු නාමය.
නිලනොලත්[වි.] තනතුරු හා සම්බන්ධ කාර්යභාරයට අයත් නොවූ.
නිලනොලත් මන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ලංකාවේ පැවති ව්‍යවස්ථාදායක මන්ත්‍රණ සභාවට නිලබලයක් නැති ව පත් කරනු ලැබූ මන්ත්‍රීවරයා.
නිලඳුන්[නිල්+අඳුන්] [නා.ප්‍ර.] (ඇසෙහි ගල්වන) නිල්වන් අඳුන; නීලාඤ්ජනය.
නිලපට, නීලපට[නා.ප්‍ර.] නිල්පාට රෙද්ද; නිල්වන් වස්ත්‍රය.
නිලබ, නිලඹ[නිල්+අබ] [නා.] නිල්පාට වලාකුළ; අඳුරු පැහැති වලාව; මේඝකූටය.
නිලබලය[නා.] තනතුර නිසා හිමි වන අධිකාරය; නිලය නිසා පැවරෙන හිමිකම.
නිලමක්කාරයා[නා.] නිලයක් ලද තැනැත්තා; තනතුරක් දරන්නා; නිලධරයා.
නිලමණ්ඩලය[නා.] රාජකාරි සඳහා වූ කාර්ය මණ්ඩලය; නිලමඬුල්ල.
නිලමය[නා.] තනතුර නිලය.
නිලම්බය(පාරිභා.) [නා.] උදරයේ යටි කොනට සම්බන්ධ වූ ද වෘෂණ දරා සිටින්නා වූ ද, එයට ආවරණය දෙන්නා වූ ද තුනී පේශී කදම්බය (=cremaster).
නිලමෙ, නිලමේ1. [නා.] රජවරු විසින් පත් කරන ලද නිලධාරයා. 2. [නා.] උඩරට ප්‍රභූ පවුල්වලට අයත් තැනැත්තා.
නිලඹර[නිල්+අඹර] 1. [නා.] නිල්වන් අහස. 2. [නා.] නිල්පාට රෙද්ද; නීල පටලය; නිල් වස්ත්‍රය. 3. [නා.] විෂ්ණු දෙවි; බලභද්‍ර.
නිලය, නිලා1. [නා.] වාසය; වාසස්ථානය; ගෙය; ස්ථානය. 2. [නා.] නවාතැන; රැකවල් ලූ තැන; සැඟවී සිටින ස්ථානය. 3. [නා.] පොළොව; බිම.
නිලයනය1. [නා.] නවාතැන් ගැනීම; ලැගුම. 2. [නා.] සැඟවීම.
නිලයෂ්ටිය, නිලයෂ්ඨිය[නා.] තනතුර හඳුන්වන සංකේතය වශයෙන් දරන යෂ්ටිය; සෙංකෝලය.
නිලලකුණ[නා.] තමන් දරණ නිලය හැඳින්වීම සඳහා භාවිත කරන සලකුණ; නිල ලාඤ්ඡනය (=badge).
නිලලනවා[නිල+ලනවා] 1. [ක්‍රි.] අයත් කර ගන්නවා; හිමිකර ගන්නවා; තහවුරු කරගන්නවා. 2. [ක්‍රි.] රාජකාරියෙහි යොදවනවා; බලතල යොදනවා. 3. [ක්‍රි.] නොපෙනෙන්නට සලස්වනවා; සඟවනවා. 4. [ක්‍රි.] රකිනවා; වාඩිලනවා; රැකවල් දමනවා.
නිලවර[නා.ප්‍ර.] තනතුර; තානාන්තරය.
නිලස[නා.] ඉක්මන; නොපමාව.
නිල්1. [නා.ප්‍ර.] සෙවෙල; දියසෙවෙල; දිය හවරිය. 2. [නා.ප්‍ර.] ගසක නාමය; බෙලි. 3. [නා.ප්‍ර.] ළපටි ඵලය; මැලැස්ස.
නිල්කට, නිලකටා1. [නා.] ඊශ්වර; මහදෙවි. 2. [නා.] මොනරා.
නිල්කදාමිණි[නා.ප්‍ර.] නිල්පැහැති වීදුරු; විනිවිද පෙනෙන ශක්තිමත් මැටි විශේෂයක්.
නිල්ගල1. [නා.] මොනරා; නිල්ගෙල. 2. [නා.] නිල් පැහැති පාෂාණ.
නිල්ගහ[නිල්+ගහ] [නා.] නිල්පැහැති සිරුරක් ඇති ග්‍රහයා; සෙනසුරා.
නිල්දින[නා.] ශනි ග්‍රහයාගේ දිනය; සෙනසුරාදා; ශනිදින.
නිල්දෙව්[නා.ප්‍ර.] වැහිවලාකුළ; ජලධර වලාව; කළුපැහැය ගත් වලාකුළ.
නිල්නුවන්[නා.ප්‍ර.] නිල් පැහැ ඇස්; නීලනේත්‍ර.
නිල්බඳා[නා.] නිල් සිරුරක් ඇත්තා; විෂ්ණු; උවිඳු.
නිල්බැමලේ[නා.ප්‍ර.] නිල්පැහැ ඇස්බැම; නීල භ්‍රෑ රේඛාව.
නිල්ල අඹනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ඉතා සාරවත් ව වැඩෙනවා.
නිල්වලා1. [නා.ප්‍ර.] නිල්පැහැති වලාකුළු; වැහි වලාකුළු. 2. [නා.ප්‍ර.] නීලවර්ණ ජලය.
නිල්වෛදූර්ය[නා.ප්‍ර.] මැණික් වර්ගයක්; බළල් ඇස් සේ නිලට හුරු වර්‍ණයෙන් යුත් සුදුනිල් මැණික් වර්ගය.
නිලා[නා.ප්‍ර.] දැල්වූ විට (නිල්වන්) ආලෝකයක් විහිදුවන ගිනිකෙළි විශේෂයක්.
නිලාපත[නා.ප්‍ර.] අහස් මඟ; අහස.
නිලාමිණි[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය; නිල්වන් මැණික්; නිල්මිණි.
නිලි1. [නා.ප්‍ර.] නිල්පාට; නිල්පැහැය; නීලවර්ණය. 2. [නා.ප්‍ර.] වැසි වලාවෙන් වූ ගන අඳුර; ඝන වලාකුළු නිසා ඇති වූ තද අන්ධකාරය. 3. [නා.ප්‍ර.] නිවෙස; වාසස්ථානය; නිවාසය.
නිලිපුලැසි[වි.] නිල් මානෙල් වැනි ඇස් ඇති. 1. [නා.] මුව දෙන; මුවඟන. 2. [නා.] ගැහැනිය; ස්ත්‍රිය.
නිලිවැස්ස(කථා.) [නා.] නොකඩවා වසින සිහින් පොද සහිත වැස්ස; මඳ සුළඟ සහිත ඉතා හීන් පොද වරුසාව.
නිලීන[වි.] සැඟවුණු; නොපෙන්වන; රහස්; අප්‍රකට. [නා.ප්‍ර.] ශනි ග්‍රහයාගේ දිනය; ශනි දින; සෙනසුරාදා.
නිලීන ලක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] ජීවීන් හට පාරම්පරික ව උරුම වී, මුල් අවස්ථාවෙහි වැසී යට වී, පසු ව කිසියම් අවස්ථාවක මතු විය හැකි ලක්ෂණය (=recessive character).
නිලීනය[නා.] සිය පරපුරේ මූලිකයාට අයත් ව (සැඟවී) පැවති ඇතැම් ලක්ෂණ යම් තැනැත්තකු කෙරෙහි මතු වී පෙනෙන්නට වීම (=recessive).
නිලීයන[වි.] සැඟවෙන; නොපෙනී සිටින; අප්‍රකට ව සිටින.
නිවජ්[වි.] වැරදි නැති; දොස් නැති; නිරවද්‍ය.
නිවට[වි.] පහත්; දීන; බැගෑපත්; මෝඩ; අඥාන.
නිවටයා[නා.] දීනයා; මෝඩයා; අඥානයා; ළාමකයා; බියගුල්ලා.
නිවත්1. [නා.ප්‍ර.] ඉපදීම; හටගැනීම; පැවතීම. 2. [නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍ර නොමැති. 3. [නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍ර නොමැත්තා; නිඝණ්ඨයා. 1. [වි.] වස්තුව නැති; දිළිඳු; දුගී; නිර්ධන. 2. [වි.] නුවණැති; ප්‍රඥාසම්පන්න; බුද්ධිමත්. 3. [වි.] ගිලන්.
නිවන[නා.] රාගාදි ගිනි නිවාලීමෙන් ලබන සැනසිල්ල; තෘෂ්ණාව ක්ෂය කිරීමෙන් ලබන විමුක්තිය; නිර්වාණය.
නිවනවා1. [ක්‍රි.] ගින්න නැති කරනවා; උෂ්ණය නැති කරනවා; සිසිල් කරනවා; ඇල් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] සන්සිඳුවනවා; වූපසමනය කරනවා; 3. [ක්‍රි.] නිර්වාණය අවබෝධ කරනවා; නිවන් දකිනවා.
නිවන් දකිනවා[ක්‍රි.] විදර්ශනා ඥානයෙන් නිර්වාණය අවබෝධ කරනවා; නිර්වාණය ප්‍රත්‍යක්ෂ කරනවා.
නිවන් මග[නා.] නිර්වාණය අවබෝධ කිරීමේ මාර්ගය; ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය.
නිවන් සුව[නා.ප්‍ර.] රාගාදි ක්ලේශ සන්සිඳවීමෙන් ලබන ශ්‍රේෂ්ඨ සුඛය; නිර්වාණ සුඛය.
නිවරණ[නා.ප්‍ර.] ගවයන්ගේ සිරුරේ හම පුලුස්සා තබන සලකුණ; හන්වඩුව; අඩයාළම.
නිවරද, නිවරදි[වි.] දොස් නැති; වරද රහිත; නිදොස්; නිර්දෝෂී.
නිවර්තක[වි.] ආපසු හරවන; නවතන; වළක්වන.
නිවර්තක දණ්ඩනය(පාරිභා.) [නා.] නැවත අපරාධ කිරීම වළක්වන ලෙස දෙන බරපතළ දඬුවම. (=deterrent sentence).
නිවර්තන1. [වි.] නවතන; අවසන් වන; වළකන. 2. [වි.] කර්කටක නිවර්තනය සහ මකර නිවර්තනය අතර පිහිටි හෝ ඒවා හා සම්බන්ධ.
නිවර්තන කලාපය[නා.] පෘථිවියෙහි කර්කටක සහ මකර නිවර්තන අතර, සමකය දෙපස පවතින භූමි ප්‍රදේශය; උත්තරාක්ෂ 23 1/2 ත්, දක්ෂිණාක්ෂ 23 1/2 ත් අතර ප්‍රදේශය; ඝර්ම කලාපය.
නිවර්තන ජීරණය(පාරිභා.) [නා.] ඝර්ම කලාපයේ පවත්නා වායුගෝලීය බලපෑම්වලට භාජන වී පෘථිවි පාෂාණ දිරාපත් වීම (=tropical weathering).
නිවර්තන දේශගුණය[නා.] උෂ්ණ දේශගුණයක්; සමක තීරයටත් උෂ්ණ කාන්තාර තීරයටත් අතර ප්‍රදේශවල පවත්නා දේශගුණය.
නිවර්තන නිවාසය[නා.] කෙනෙකු සිර අඩස්සියේ තබා ගෙන මුදාහරින තෙක් රැක බලාගන්නා නිවෙස; රැඳවුම් නිවාසය.
නිවර්තනය1. [නා.] වැළැක්වීම; නැවැත්වීම. 2. [නා.] සූර්ය සංක්‍රමණය ආපසු හැරෙන සේ දිස්වන කර්කටක නිවර්තනය හෝ මකර නිවර්තනය.
නිවර්තිත[වි.] නැවතුණු; වැළකුණු.
නිවරැද්ද, නිවැරැද්ද[නා.] දෝෂ රහිත වූව; නිදොස්බව; නිරවද්‍යය.
නිවස[නා.] වසන තැන; නිවාසය; නිවෙස; නිවසනය.
නිවසනය[නා.] වසන තැන; නිවෙස; නිවස්න; නිවස.
නිවසනවා1. [ක්‍රි.] වසනවා; වාසය කරනවා. 2. [ක්‍රි.] හඳිනවා; ඇඳුමින් සැරසෙනවා; සිවුරු ආදිය පොරවනවා.
නිවහන[නා.ප්‍ර.] නිවාසය; නිවස; නිවස්න.
නිවහය[නා.] රාශිය; සමූහය; ගොඩ.
නිවහල්1. [වි.] අනුන්ගෙන් පිහිටක් නැති; අත් උදවුවක් නැති; අසරණ. 2. [වි.] යටත් නැති; වහල් නොවන; නිදහස්.
නිවහලුකම, නිවාලුකම, නියාලුබව(කථා.) [නා.] බියසුලු ගතිය.
නිව්ටනය(පාරිභා.) [නා.] මීටර කිලෝග්‍රෑම් තත්පර ක්‍රමය අනු ව බලය මැනීමේ ඒකකය (=newton unit).
නිව්මෝනියාව[නා.] පෙනහැල්ල ඉදිමීමෙන් හටගන්නා සන්නිපාත රෝගයක්; පෙනහැල්ලේ ප්‍රදාහය. (=pneumonia).
නිවාඩුපාඩුව[නා.] විවේකය; අවකාශය; ඉස්පාසුව.
නිවාඩුව1. [නා.] ඉඩ ඇති වේලාව; අවසරය; විවේකය. 2. [නා.] නිවාඩු කාලය; යම් වැඩක නොයෙදෙන කාලය.
නිවාත[නා.ප්‍ර.] වාතය රහිත ස්ථාන; වාතය නැති තැන. 1. [වි.] මාන විරහිත: තමා උසස් කොට නොසිතන; නිහතමාන. 2. [වි.] හමන සුළං නැති; නිසසල වාතය ඇති.
නිවාත ගුණය[නා.] යටහත් පැවැත්ම; නිහතමානී ගුණය; උඩඟු නොවන ස්වභාවය.
නිවාතතීරය[නා.] සමකය දෙපස 10° ක් පමණ උතුරටත් දකුණටත් පිහිටා ඇති අඩු වායු පීඩනයෙන් යුත් නිසල ප්‍රදේශය; ඩොල්ඩ්‍රම්ස් තීරය.
නිවාප1. [නා.ප්‍ර.] ආහාර; ගොදුර; කෑම. 2. [නා.ප්‍ර.] මළවුන් උදෙසා දෙන දානය. 3. [නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය.
නිවාපය(පාරිභා.) [නා.] මොළයේ යටිපැත්තේ වැඩෙන ප්‍රසරයක්; කාහලිකාව (=infundibulum).
නිවාරක ජාලය(පාරිභා.) [නා.] ගොඩනැගිලි බදාම ආදිය සකස් කර ගැනීමට වැලි, කළු ගල් ආදිය ගරා ගැනීම සඳහා පිළියෙල කර ගන්නා දැල (=gri screen).
නිවාරකය1. [නා.] නිවාරණය කරන දෙය; රෝගාදිය වැලඳීම වළක්වන දෙය. 2. [නා.] ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ගන්නා ආවරණය; වැස්ම.
නිවාරණය1. [නා.] (රෝග භය ආදිය) දුරු කිරීම; (උපද්‍රවාදිය) සන්සිඳවීම; වැළැක්වීම. (ක්‍රිස්ති.) 2. (ක්‍රිස්ති.) [නා.] නිදහස.
නිවාරිත[වි.] වැළැක්වූ; වළක්වන ලද.
නිවාස1. [නා.ප්‍ර.] වසන තැන්; වාසස්ථාන; ගෘහ; නිවෙස්. 2. [නා.ප්‍ර.] තාවකාලික නවාතැන්; ළදරු නිවාස, වැඩිහිටි නිවාස ආදිය. 3. [නා.ප්‍ර.] පාසැල් ආදි ආයතනවල ක්‍රීඩා තරග ආදිය සඳහා සංවිධානය කරනු ලබන කණ්ඩායම්.
නිවාස අඩස්සිය[නා.] පදිංචි තැනින් පිටවීම නීතියෙන් තහනම් කිරීම; නිවාසයෙහි ම සිර කිරීම.
නිවාසන[වි.] (ඇඳුම්) අඳින.
නිවාසනය1. [නා.] (ඇඳුම්) ඇඳීම. 2. [නා.] (භික්ෂූන්ගේ තුන් සිවුරෙන් එකක් වූ) අඳනය. 3. [නා.] අඳින වස්ත්‍රය.
නිවාසාන්තර[නිවාස+අන්තර] [වි.] ‛නිවාස’ නමින් හැඳින්වෙන ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම් අතර; නිවාස අතර.
නිවාසිත[වි.] විසූ; වාසය කළ; රැඳී හුන්; පදිංචි ව සිටි.
නිවැකුම්[නා.ප්‍ර.] ආලේප නොකිරීම; නොගෑම; අනාලේපය.
නිවැරදි අගය(පාරිභා.) [නා.] නියම අගය; නියම වටිනාකම (=accurate value).
නිවැරදි කරනවා[ක්‍රි.] වරද ඉවත් කරනවා; වැරැද්ද හරි ගස්සනවා; වැරදි අස් කර ශුද්ධ කරනවා.
නිවැරදි, නිවැරැදි[වි.] වරද නැති; නිදොස්; යහපත්.
නිවැරදිකාරයා[නා.] වරදක් නොකළ තැනැත්තා; අපරාධයක් නොකළ පුද්ගලයා; වරදින් මිදුණු තැනැත්තා.
නිවැරැද්ද[නා.] වැරදි නොවූව; නිදොස්බව; නිරවද්‍යය.
නිවැසි[වි.] වාසය කරන; ආවාසික; නේවාසික.
නිවැසිය(පාරිභා.) [නා.] කුලී ගෙවීමට පදිංචි වීම. (=tenancy).
නිවැසියා1. [නා.] වාසය කරන්නා; නේවාසිකයා; පදිංචිකරු. 2. [නා.] කුලී ගෙයක පදිංචිකාරයා; බදුකරු.
නිවි, නිවී[නා.ප්‍ර.] ගොවියා; කෘෂිකාර්මිකයා.
නිවිට්ඨ[වි.] ඇතුළු වූ; පිහිටි; නිවිෂ්ට.
නිවී1. [නා.ප්‍ර.] නෙරිය; නරුපට; රැළිපට. 2. [නා.ප්‍ර.] වෙළඳාම්; වෙළෙඳ බඩු.
නිවීග්‍රාහක[නා.ප්‍ර.] ගණන් ගැනීම හා ගණන් පිරික්සීම කරන්නා.
නිවීසැනහිල්ලේ[ක්‍රි.වි.] නිදහස්ව; විවේකීව; බාහිර කරදරයක් නැති ව.
නිවුගෙඩියා1. [නා.] විෂ වෛද්‍යවරයා; සර්ප වෙදා. 2. [නා.] නයින් අල්ලා නටවන්නා; අහිගුණ්ඨිකයා.
නිවුඩ්ඩ[නා.] සහල්, මුං ආදි ඇට වර්ගවල පිට පොත්තට යටින් බීජය වසා සිටින තුනී සිවිය; කුරුට්ට.
නිවුඩුහාල්, නිවුඩුසහල්, නිවුඩු සාල්[නා.ප්‍ර.] රතුපාට සිවිය සහිත සහල්; ශුද්ධ නොකරන ලද හාල්; නොපාහින ලද සහල්.
නිවුන[නා.] නගුල් මිට.
නිවුන්[වි.] එකවර උපන්; එකට බිහිවුණු.
නිවුන් දරුවා[නා.] තවත් බිලිඳකු හා උපන් දරුවා; නිඹුල් දරුවා.
නිවෘත1. [වි.] වැසුණු; වැළකුණු; වට වී ඇති. 2. [වි.] කිලිටු; අපිරිසිදු. [නා.] වැස්ම; තිරය; සළුව.
නිවෘත්ත[වි.] නැවතුණා වූ; වැළකුණු.
නිවෘත්තිය[නා.] නැවතීම; සන්සිඳීම; අභාවය; වැළකීම.
නිවෘන්ත[වි.] නටුව රහිත; නැටි නැති.
නිවෙනවා[ක්‍රි.] ගින්දර නිවී යනවා; සිසිල් වෙනවා; උණුසුම අඩු වෙනවා; ඇල් වෙනවා.
නිවෙස, නිවෙස්න[නා.] නිවාසය; ගෘහය, ගෙය.
නිවෙස්පති[නා.ප්‍ර.] නිවාසයෙහි හිමියා; ගෙහිමියා; ගෘහමූලිකයා.
නිවේදක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නිවේදනය කරන්නා; දන්වන්නා (=announcer).
නිවේදනය[නා.] දැන්වීම; දැනුම්දීම; දන්වා සිටීම; රජයකින් හෝ ආයතනයකින් හෝ වගකිව යුත්තකු හෝ කරන නියමය; නීත්‍යනුකූල ප්‍රකාශනය; දැනුම් දිය යුත්ත.
නිවේද්‍ය[වි.] දැන්විය යුතු; දැනුම් දිය යුතු.
නිවේද්‍යරෝග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යමකුට වැලඳුන හොත් ඒබව සෞඛ්‍ය හේතු සලකා රජයේ සෞඛ්‍ය බලධාරීන්ටත් මහජනතාවටත් දැන්විය යුතු රෝග (=notifiable diseases).
නිවේදිත[වි.] දන්වන ලද; නිවේදනයක් කරන ලද.
නිවේධනය(පාරිභා.) [නා.] ස්‍රාවයක් හෝ ස්‍රාවය විදින අවයවයක් හෝ ජීවියකුගේ ශරීරයට ඇතුළු වීම. (=penetration).
නිවේශනය1. [නා.] ඇතුළු කිරීම; ප්‍රවිෂ්ට කිරීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] ජීවියකුගේ ශරීරයට හිඟ වී ඇති ලේ හෝ ලේ වලින් වෙන්කර ගත් කොටසක් හෝ ඇතුළු කිරීම (=transfusion).
නිවේශය1. [නා.] තැබීම; පිහිටුවීම; ප්‍රවේශය. 2. [නා.] යම්කිසි ස්ථානයක රැඳී සිටීම.
නිවේසනය[නා.] නිවාසය; නිවෙස; ගෘහය.
නිශරණ[වි.] අසරණ; පිහිටක් නැති; තනි.
නිශ්කේශර(පාරිභා.) [වි.] කේශර රහිත (=atrichous).
නිශ්චය[නා.ප්‍ර.] ස්ථීර ලෙස ගන්නා ලද නිගමනය; තීරණය; තීන්දුව; නිර්ණය.
නිශ්චය කරනවා[ක්‍රි.] ස්ථිර නිගමනයක් ගන්නවා; තීරණය කරනවා; නිර්ණය කරනවා.
නිශ්චල[වි.] සෙලවීමක් නැති; ස්ථාවර; කැලඹීමක් නැති; චංචල නොවන; අචල.
නිශ්චල භාවය1. [නා.] වංචල නොවන ස්වභාවය. 2. [නා.] අටලෝ දහම්හි නොසැලෙන ගුණය; අකම්ප්‍යතාව; තාදි ගුණය.
නිශ්චලදේපළ[නා.ප්‍ර.] ඉඩකඩම්, නිවාස ආදි ස්ථාවර දේපළ.
නිශ්චලනය(පාරිභා.) [නා.] ආයෝජන බාධක හේතුවෙන් නිෂ්පාදන හීන වී ආර්ථිකයේ ඉදිරි ගමන වැළැකීම. (=stagnation).
නිශ්චලීකරණය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) නිශ්චල කිරීම; අක්‍රියකරණය (=immobilization).
නිශ්චායක[වි.] නිශ්චය කරන.
නිශ්චායකය1. [නා.] යමක් කිරීමට සහාය වන සාධකය හෝ හේතුව; ආසන්න හේතුව. 2. [නා.] ගණිත ගැටලු ආදිය විසඳීමේ දී නිගමනයකට එළඹීමට, අවසාන නිශ්චයක් කිරීමට සහාය වන දෙය (=determinant).
නිශ්චිත[වි.] නියමිත; ඒකාන්ත; නොඅනුමාන; තීරණ වූ; නිශ්චය කළ.
නිශ්චිතාර්ථය[නිශ්චිත+අර්ථය] [නා.] නියත වසයෙන් ගත හැකි තේරුම; නියම අදහස; පැහැදිලි අරුත.
නිශ්චේතකය(පාරිභා.) [නා.] නිර්වින්දනය ඇති කරන ඖෂධය; නිර්වින්දකය (=anaesthetic).
නිශ්චේෂ්ට[වි.] ක්‍රියා නොකරන; උත්සාහ රහිත.
නිශ්චේෂ්ටිත[වි.] අක්‍රිය; නොසෙල්වෙන; අකම්ප්‍ය.
නිශ්ශඞ්ක, නිශ්ශංක[වි.] සැකයෙන් තොර; නිසැක.
නිශ්ශබ්ද[වි.] ශබ්දයක් නැති; නිහඬ; තුෂ්ණිම්භූත.
නිශ්ශාඛ(පාරිභා.) [වි.] අතු බෙදීමක් නැති; නිහඬ; තුෂ්ණිම්භූත.
නිශ්ශේෂ[වි.] ශේෂයක් නොමැති; සකල; සියලු.
නිශ්ශෝක, නිශ්ශෝකි, නිස්සෝක[වි.] ශෝක නොකරන; කනගාටුවක් නැති.
නිශ්ශෝභ[වි.] ශෝභා රහිත; කනගාටුවක් නැති.
නිශ්ශෝභා[නා.] ශෝභාවෙන් තොර වීම; බැබළීමක් නැතිකම.
නිශ්‍රය1. [නා.ප්‍ර.] ඇසුර; ආශ්‍රය; සබඳතාව. 2. [නා.ප්‍ර.] හේතුව; නිමිත්ත; මුල් වූ කරුණ.
නිශ්‍රයාක්ෂර[නා.බහු.] ප්‍රාණාක්ෂර; ස්වර.
නිශ්‍රිත[වි.] ඇසුරු කළ; ඇසුරු කොට පැවති; පිළිබඳ; ඇතුළත්; යුක්ත; යෙදුණු.
නිශ්‍රීක1. [වි.] නිසරු; හරවත්බවක් නැති. 2. [වි.] අභාග්‍ය සම්පන්න; අවාසනාවන්ත; කාලකණ්ණි.
නිශා1. [නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය; රැය; රෑ. 2. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රකට ඖෂධ විශේෂයක්; කහ, කසා.
නිශා පුෂ්පය[නා.] චන්ද්‍රයා; සඳ; නිශානාථ; නිශාපති.
නිශා භාගය[නා.] රාත්‍රී කාලය; රාත්‍රිය.
නිශා මුඛය[නා.] සැන්දෑ කාලය; ගොම්මං වේලාව.
නිශාකරයා[නා.] චන්ද්‍රයා; සඳ.
නිශාකාශය[නිශා+ආකාශය] [නා.] රෑ අහස.
නිශාචර[වි.] රාත්‍රි කාලයේ හැසිරෙන; රාත්‍රියේ ඇවිදින; රෑ ගමන් ඇති.
නිශාචරයා1. [නා.] රාත්‍රියෙහි ඇවිදින පුද්ගලයා; රෑ හැසිරෙන්නා. 2. [නා.] සොරා. 3. [නා.] යක්ෂයා.
නිශාදිය[නිශා+ආදිය] [නා.] රාත්‍රියේ ආරම්භය; සන්ධ්‍යාව; සැඳෑ කල.
නිශාදීප්ත වලාකුළ(පාරිභා.) [නා.] පොළොවේ සිට කිලෝමීටර් 70ක් 90ක් අතර තරම් දුරින් අහසේ පෙනෙන වලාකුළු විශේෂය (=noctilucent cloud).
නිශාධීශ[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා; සඳ; නිශානාථ; නිශාපති.
නිශාපුෂ්පී(පාරිභා.) [වි.] රෑට පිපෙන මල් ඇති (=nyctanthous).
නිශිත[වි.] මුවහත් කළ; තියුණු; තීක්ෂ්ණ.
නිශේන්ද්‍ර[නිශා+ඉන්ද්‍ර] [නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා; සඳ.
නිෂණ්ණ[වි.] හිඳගත්; වාඩිවුණු.
නිෂණ්ණය[නා.] හිඳගැනීම; නිසීදනය.
නිෂදනය[නා.] හිඳීම; වාඩි වීම.
නිෂද්‍ය[වි.] හිඳීම පිළිබඳ; ඉඳගැනීම සම්බන්ධ.
නිෂද්‍යදෝෂ[නා.ප්‍ර.] හිඳගැනීම පිළිබඳ දෝෂ; උතුමන් ඉදිරියේ හිඳ කථා කරන්නකු විසින් දුරු කළ යුතු දෝෂ.
නිෂද්‍යය, නිසද්‍යය[නා.] සතර ඉරියවුවෙන් එකක් වන හිඳ ගැනීම; වාඩි වීම.
නිෂ්කණ්ටක1. [වි.] කටු නැති. 2. [වි.] සොර සතුරු උවදුරු නැති; නිරවුල්.
නිෂ්කරණ[වි.] මුල් අරුතට සම්පූර්ණයෙන් ඈත් වූ; වෙන් වූ.
නිෂ්කර්දම[වි.] මඩ නැති; පිරිසුදු.
නිෂ්කර්මතාව[නා.] ක්‍රියා නොකරන තත්ත්වය; අක්‍රියශීලී භාවය.
නිෂ්කර්ෂණය1. [නා.] සාරය වෙන් කොට ලබා ගැනීම. 2.(පාරිභා.) [නා.] යම් සමස්ත වස්තුවකින් අංශයක් හෝ ගුණයක් හෝ පමණක් වෙන් කර ගැනීම (=abstraction).
නිෂ්කර්ෂය1. [නා.] අර්ථයෙහි හරය; අර්ථසාරය. 2. (පාරිභා.) [නා.] සාරකය (=extract).
නිෂ්කලඞ්ක, නිෂ්කලංක1. (පාරිභා.) [නා.] කැලැල් නැති; නිකැලැල්; නිර්මල· 2. [නා.] ආබාධ රහිත; සන්සුන්. 3. [නා.] සම්බාධවලින් තොර; විවේකී.
නිෂ්ක්‍රමණය1. [නා.] නික්මීම; නික්ම යෑම. 2.(පාරිභා.) [නා.] රටක් හැර අනෙක් රටකට යෑම; විගමනය (=emigration).
නිෂ්ක්‍රාන්ත1. [වි.] නික්මුණු; පහව ගිය. 2. [වි.] පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ ඇති මැග්වා පොළොව මතුපිටට අවුත් ඝනවීමෙන් සෑදෙන පාෂාණ හා සම්බන්ධ.
නිෂ්ක්‍රිය, නිෂ්ක්‍රීය[වි.] ක්‍රියාකාරී නොවන; අක්‍රියකාරී; ප්‍රතිඵලයක් නොදෙන.
නිෂ්ක්‍රියතාව, නිස්ක්‍රියතාව[නා.] ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් තොරබව; උනන්දුවෙන් තොරබව; කුසීතභාවය.
නිෂ්කාම ක්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] පෞද්ගලික ලාභය ගැන නොතකන ක්‍රියාව (=disinterested action).
නිෂ්කාම, නිෂ්කාමී[වි.] ආශා රහිත; ආත්මාර්ථකාමී නොවූ.
නිෂ්කාරණ[වි.] කාරණ රහිත; හේතු රහිත; හේතුවක් නැති.
නිෂ්කාරණය1. [නා.] හේතුවක් නොවූව; ආකාරයණය. 2. [නා.] කාරණා රහිත බව.
නිෂ්කාසනය1. (පාරිභා.) [නා.] වරායකින් පිටත් ව යෑමට පෙර නැවක් ඒ වරායට තීරුබදු ආදිය ගෙවීම හා සියලු බැඳීම් වලින් නිදහස් වීම (=cleaning). 2. [නා.] බැංකුවක් මගින් චෙක්පත් සහ බිල්පත් හුවමාරු කර වෙනස පමණක් මුදලින් ගෙවීම.
නිෂ්කාසය(පාරිභා.) [නා.] පිට කිරීම; නිර්ගමය (=exhaust).
නිෂ්කෘතිය1. [නා.] කළ වරදට කමා කරවා, ඉන් නිදහස් වීම හෝ ඊට වන්දි ගෙවීම. 2. [නා.] යම් ක්‍රියාවක ඵල රහිතබව.
නිෂ්ඨා කාරණය(පාරිභා.) [නා.] අවසන් හේතුව (=cause final).
නිෂ්ඨාව1. [නා.] කෙළවර; අවසානය; පරතෙර. 2. [නා.] අර්හත් ඵලය; රහත්බව.
නිෂ්ඨුර[නා.ප්‍ර.] සැර; චන්ඩ; කඨින; තද.
නිෂ්ණාත[වි.] නිපුණ; දක්ෂ; හසල.
නිෂ්පත්තිය1. [නා.] හටගැනීම; උපත; ඇති වීම; ප්‍රභවය. 2. [නා.] නිමාව; අවසන; කෙළවර.
නිෂ්පන්න1. [වි.] උපන්; හටගත්; පහළ වූ; නිපන්. 2. (ව්‍යාක.) [වි.] තම රටෙහි ම පහළ වූ; දේශීය ශබ්ද හා සම්බන්ධ; තත්සම හෝ තද්භව හෝ නොවන. 3. [වි.] පෙර නොපැවති යමක් අලුතින් උපදවන.
නිෂ්ප්‍රපඤ්චය(අභි.) [නා.] ප්‍රමාද රහිතබව; අප්‍රමාදය.
නිෂ්ප්‍රභ කරනවා[ක්‍රි.] ඉවතලනවා; ප්‍රතික්ෂේප කරනවා.
නිෂ්ප්‍රභ කරනවා, නිෂ්ප්‍රභා කරනවා1. [ක්‍රි.] බැබළීම නවත්වනවා; එළිය නැති කරනවා. 2. [ක්‍රි.] බලරහිත කරනවා; නිෂ්ඵල කරනවා; ක්‍රියා විරහිත කරනවා.
නිෂ්ප්‍රභ, නිෂ්ප්‍රභා1. [නා.ප්‍ර.] කාන්ති රහිතබව; නොබැබළීම. 2. [නා.ප්‍ර.] බල රහිත; අක්‍රිය.
නිෂ්ප්‍රයෝජන[වි.] පල ප්‍රයෝජන රහිත; නිරර්ථක.
නිෂ්පාදක1. [නා.] උපදවන හෝ නිපදවන හෝ තැනැත්තා. 2. [නා.] පෙර නොපැවති යමක් අලුතින් උපදවන තැනැත්තා. [වි.] උපදවන; නිපදවන; නිෂ්පාදනය කරන.
නිෂ්පාදන[නා.ප්‍ර.] අලුතින් නිපදවීම; නිර්මාණය කිරීම. 1. [වි.] උපදවන හෝ නිපදවන; සම්පාදනය කරන. 2. [වි.] පෙර නොපැවති යමක් අලුතින් උපදවන.
නිෂ්පාදන අවදානම[නා.] නිපදවීම පිළිබඳ අස්ථීර තත්ත්වය.
නිෂ්පාදන සාධක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නිෂ්පාදනයට මූලික වන කරුණු; නිපදවීම සඳහා උපකාරී වන දේ.
නිෂ්පාදනය[නා.] අලුතින් උපදවීම; නිපදවීම; නිර්මාණය.
නිෂ්පාදිත[වි.] සෑදූ; නිපදවන ලද.
නිෂ්පාදිතය[නා.] සාදන ලද දෙය; නිපද වූ ද්‍රව්‍යය.
නිෂ්පාප[වි.] පවින් තොර; පාප රහිත; පව් නැති; නිෂ්පාපී.
නිෂ්පාපියා[නා.] පවින් තොර තැනැත්තා; පව් කිරීමෙන් ඈත් වූ පුද්ගලයා.
නිෂ්පීඩන[නා.ප්‍ර.] පීඩන ගතියෙන් යුතු වීම; තෙරපීම; මිරිකීම.
නිෂ්පේෂණය(පාරිභා.) [නා.] ඇඹරීම; අඹරා සකස් කිරීම; ඖෂධ චූර්ණ සෑදීම.
නිෂ්ඵල[වි.] ඵලයක් නැති; වැඩකට නැති; ප්‍රයෝජන රහිත; නිරර්ථක.
නිෂේචනය, නිෂේකය[නා.] ඉසීම; වත් කිරීම; වැගිරැවීම.
නිෂේධ[වි.] වළක්වන; බාධා කරන; තහනම් කරන.
නිෂේධ බලය(පාරිභා.) [නා.] වැළැක්වීමට ඇති බලය; බාධා කිරීමේ බලය; තහනම් බලය (=veto).
නිෂේධකය[නා.] (රසා.) රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක් බාල කරන නැතහොත් වළක්වන ද්‍රව්‍යයක්; වැළැක්වීම; තහනම; තහනම් නියමය.
නිෂේධනය[නා.] වැළැක්වීම; බාධා කිරීම; තහනම.
නිෂේධය1. [නා.] වැළැකීම; බාධා කිරීම; ප්‍රතිෂේධය; තහනම. 2. [නා.] මොළයේ ප්‍රතික්‍රියාවක් නිසා ඇති වන චලනාදියේ දරුණු බව වළක්වා පාලනය කිරීම.
නිෂේධාර්ථය[නිෂේධ+අර්ථය] [නා.] විරුද්ධාර්ථය; ප්‍රතිෂේධාර්ථය.
නිෂේධිත[වි.] වළක්වන ලද; තහනම් කරන ලද.
නිස1. [නා.] උපසම්පදාව ලත් හිමිනමක් ආචාර්යවරයකු ඇසුරෙහි වසන පස් වසරක කාලය. 2. [නා.] එසේ සමාදන්ව විසීම. 3. [නා.] පිහිට; උදවුව. 4. [නා.] ප්‍රතිරාවය; නින්නාදය. [වි.] නිරන්තර; නිත්‍ය.
නිස ගන්නවා[ක්‍රි.] (විනය.) අන්තේවාසික භික්ෂූන් ආචාර්යවරයන් ආශ්‍රයෙන් නිස බණ දහම් ඉගෙනීම හා ඉගැන්වීම පිළිබඳ නිසවත් ලබා ගන්නවා; නිසවත් සමාදන් වෙනවා.
නිස දෙනවා[ක්‍රි.] (විනය.) නිස බණ දහම් උගන්වනවා.
නිසකත[නා.] රාත්‍රිය නමැති ස්ත්‍රිය; නිශා කාන්තාව.
නිසග[වි.] උපතින් ඇති වුණු; සහජ.
නිසග අගය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් සංඛ්‍යාවක ඇති ස්වභාවික අගය; අඩු-වැඩි නොකැරුණු, වෙනස් නොකැරුණු අගය; සහජ අගය.
නිසග ගුණය[නා.] ස්වාභාවික ගුණය; ස්වභාවයෙන් ම පිහිටි ගුණය.
නිසග දීප්තිය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් වස්තුවක ඇති ස්වභාවික දීප්තිය.
නිසග බර(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක හෝ වායුවක හෝ ඇති ස්වාභාවික බර.
නිසග ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] නිජ ශක්තිය; ද්‍රව්‍යමය පද්ධතියක තිබෙන ශක්තිය (=intrinsic energy).
නිසගය[නා.] ස්වාභාවය; ඇතිසැටිය; නිසර්ගය.
නිසඟල(පාරිභා.) [වි.] සඟල නොවූ; දෙකට නොබෙදුණු; ද්විත්ව නොවූ.
නිසද[වි.] ශබ්ද රහිත.
නිසදනවා[ක්‍රි.] අත් හරිනවා; හැරලනවා; පරිත්‍යාග කරනවා.
නිසදමස[නා.] තට්ටම් ප්‍රදේශයට අයත් මාංසය; තට්ටම.
නිසන[නා.ප්‍ර.] මුලාව; මෝහය.
නිසන්[නා.ප්‍ර.] සමීපය; අබියස; ආසන්නය; ළඟ.
නිසන්න[වි.] සංඥා නොමැති; සිහි නැති; විසංඥ.
නිසන්සල, නිසංසල[වි.] නොසෙල්වෙන; නොසැලෙන; නිසොල්මන්; නිශ්චල
නිසඳුරු[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රි අන්ධකාරය.
නිසභ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨයා; උත්තමයා; මනුෂ්‍යයන් අතරෙහි ශ්‍රේෂ්ඨ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ.
නිසයුරු, නිසයුර[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය කරන්නා වන චන්ද්‍රයා; නිශාකරයා.
නිසරණ[වි.] පිහිටක් නැති; සරණක් නැති; අසරණ.
නිසර්ග[වි.] ස්වාභාවික; උපතින්ම වූ; නිසග.
නිසර්ගය[නා.] ස්වභාව ගතිය; ඇතිසැටිය.
නිසරු1. [වි.] හරයක් නැති; නිෂ්ඵල; නිස්සාර. 2. [වි.] නින්දා සහගත; නින්දනීය; ගර්හිත.
නිසරු කරනවා1. [ක්‍රි.] නිස්සාර කරනවා; පලක් නැති කරනවා; නිෂ්ඵල කරනවා. 2. [ක්‍රි.] නින්දා කරනවා; අවඥා කරනවා; හෙළා දකිනවා.
නිසරු දිය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් බහුල වශයෙන් ද්‍රාවණය වි ඇති පැළෑටි ආහාර හිඟ ජලය.
නිසරුබිම[නා.ප්‍ර.] වෘක්ෂ ජීවිතයට හෝ සත්ත්ව ජීවිතයට හෝ හිතකර නැති බිම.
නිසල[වි.] නොසෙල්වෙන; නිශ්චල,
නිසවත්ත, නිසවැත්ත[නා.] නිවසක ඉදිරිපස ශාලාව; ඉදිරි ආලින්දය; පෝටිකෝව.
නිසවර[නා.ප්‍ර.] රැයෙහි ශ්‍රේෂ්ඨයා; චන්ද්‍රයා; සඳ.
නිස්කම[වි.] නිෂ්ඵල; වැඩකට නැති; නිකරුණේ.
නිස්කරණේ[ක්‍රි.වි.] නිකරුණේ; නිශ්ඵල ව; වැඩකට නැති ව.
නිස්කලංක1. [වි.] කැළලින් තොර; නිර්මල; දෝෂ නැති. 2. [වි.] කරදර හිරිහැර නැති; විවේක පහසුව ඇති.
නිස්කලංකය[නා.] කරදර හිරිහැර නැතිබව; සැනසිල්ල.
නිස්ක්‍රියතාව[නා.] කුසීතභාවය; උනන්දු නැතිකම.
නිස්ටැග්මය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අක්ෂිගෝලයේ ස්වයංක්‍රීය චලනය.
නිස්තබ්ධ[වි.] පණ නැති වූ; හිරිවැටුණු; මුර්ඡා වූ; සිහි නැති.
නිස්තරණය[නා.] (විනය.) එතරවීම; නිදහස්වීම.
නිස්තල1. [වි.] වටකුරු; ගෝලාකාර. 2. [වි.] චංචල.
නිස්ත්වවිකෘත[වි.] පොතු ගලවන ලද; පතුරු හරින ලද.
නිස්ත්‍රිංශ[නා.ප්‍ර.] ආයුධ විශේෂයක්; කඩුව.
නිස්තාදි[නා.බහු.] අතමිට හිඟකම; මුදල් හදල් නැති බව.
නිස්තාර(පාරිභා.) [වි.] දෙකොන සම්බන්ධ නොකොට ශබ්ද ධ්වනියක් යැවිය හැකි උපකරණය පිළිබඳ වූ; ගුවන් විදුලි යන්ත්‍ර පිළිබඳ.
නිස්තාරණ[වි.] එතෙර කරවන; තරණය කරවන.
නිස්තීර්ණ[වි.] (සංසාරයෙන්) එතෙර වූ; මිදුණු; නිදහස් වූ.
නිස්තුෂ[වි.] පිරිසුදු; පවිත්‍ර.
නිස්තෝදන[වි.] අනින; විදින.
නිස්පර්යාය[වි.] සමාන අර්ථවත් වචන නැති; පරියාය වචනයෙන්ගෙන් තොර.
නිස්ප්‍රපංච[නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාදයෙන් තොරවීම; අප්‍රමාදබව.
නිස්ප්‍රභා[වි.] කාන්තිය නැති; රශ්මිය නැති; ප්‍රභාවෙන් තොර.
නිස්වාස[නා.ප්‍ර.] මුඛයෙන් පිටවන වායුව; සුසුම.
නිස්සංක්‍රාම්‍ය(පාරිභා.) [වි.] තැනින් තැනට මාරු නොවන; අචල; ස්ථිර.
නිස්සංකා[නා.ප්‍ර.] සැක නැතිබව.
නිස්සංග, නිස්සඞ්ග[වි.] ඇලීමකින් තොර; නොබැඳෙන; ආශා රහිත.
නිස්සංශය[වි.] සැකයෙන් තොර; අනුමාන කිරීමකින් තොර.
නිස්සග්ගිය1. [නා.ප්‍ර.] අදත්තාදාන පාරාජිකාවේ එන පස්විසි අවහාරයන් අතුරෙන් එකක්. 2. [නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය විග්‍රහ පාරාජිකාවේ එන, මිනිසකු මැරීමේ උපක්‍රම සයෙන් තෙවැන්නෙහි නාමය. 3. [නා.ප්‍ර.] පචිති ඇවැත් විශේෂයක්.
නිස්සඞ්කාව[නා.] සැක නැතිබව; විශ්වාසය; නිරනුමානය.
නිස්සජ්ජනය[නා.] (විනය.)මුදා හැරීම; ඉවත් කිරීම; අත්හැරීම.
නිස්සත්ත්ව[වි.] සත්ත්වයකු නොවූ; පුද්ගලයකු නොවූ; ආත්මයෙන් තොර.
නිස්සන්දඵලය[නා.] අනුරූප විපාකය; කරන ලද යහපත් හෝ අයහපත් ක්‍රියාවන්ගෙන් ලැබෙන හොඳ හෝ නරක ප්‍රතිඵලය.
නිස්සන්දය[නා.] ගලා යෑම; විපාකය; ඇතිවීම; උත්පත්තිය; නිෂ්පත්තිය.
නිස්සන්දේහ[නා.ප්‍ර.] නිසැකබව; සංශය විරහිතාව; විචිකිච්ඡාවෙන් තොරවීම.
නිස්සය1. (විනය.) [නා.ප්‍ර.] ඇසුරෙහි විසීම; පිහිටකොට ගෙන වාසය කිරීම; නිස දුන් ආචාර්යවරයා ආශ්‍රයෙහි නවක උපසපන් භික්ෂූන් බණදහම් පුහුණුවෙමින් විසීම. 2. [නා.ප්‍ර.] ඇලීම; බැඳීම; වැලඳ ගැනීම. 3. [නා.ප්‍ර.] භික්ෂු ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය සිවුපසය.
නිස්සරණ1. [නා.ප්‍ර.] සසරින් නික්මීම; නිවන; කෙලෙසුන්ගෙන් මිදීම; නොපැවතීම. 2. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වායුවෙහි ගමන; තද විසරණයට ම සුදුසු සිදුරුවලට වඩා විශාල සිදුරු අතරෙන් සිදුවන වායු ස්‍රවය. 3. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගලයෑම; පැතිරීම. 4. [නා.ප්‍ර.] කාන්දුවීම; සෙමෙන් වැගිරීම.
නිස්සරණ ගුණකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් යන්ත්‍රයක වූ චුම්බක පරිපථයක සම්පූර්ණ ස්‍රාවය.
නිස්සරණ පාතය(පාරිභා.) [නා.] කාන්දුවීම නිසා සිදුවන බැස්ම; ගලායෑම.
නිස්සරණ මානය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා ඡිද්‍රයකින් වායු අපගමනයට ගත වන කාලය; වායුවෙහි අණුක බර සැසඳීමේ උපකරණයක්.
නිස්සරණාධ්‍යාසය[නා.] ලාභ, සත්කාර, කීර්ති, ප්‍රශංසාදියකින් තොර අදහස; පෙරලා කිසිවක් බලාපොරොත්තු නැතිකම.
නිස්ස්‍යන්දය[නා.] ගලාබැසීම; ද්‍රවයක් බින්දු බින්දු වශයෙන් ඇද හැලීම.
නිස්ස්‍රාවය(පාරිභා.) [නා.] ආශයකින් යමක් පිට වීම; නික්මීම හෝ ගලායාම; විහිදීම.
නිස්සාර[වි.] සාරයක් නැති; හරයක් නොමැති; ගත යුත්තක් නැති; අගය කිරීමට යමක් නැත්තා වූ.
නිස්සාරක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දියරයක මිශ්‍ර වී ඇති රසායන ද්‍රව්‍යයන් එකිනෙක වෙන් කර ගැනීමේ ශක්තිය ඇති ද්‍රව. [වි.] ජලයෙහි මිශ්‍ර වී ඇති රසායන ද්‍රව්‍ය උද්ධරණය කරන.
නිස්සාරණය1. (විනය.) [නා.] යහපත් පැවතුම් නැති භික්ෂුව (ආයති සංවරය පිණිස) සංඝ සමාජයෙන් බැහැර කිරීම. 2. (පාරිභා.) [නා.] උද්ධරණය; උපුටා ගැනීම; වෙන් කර ඉවත් කිරීම.
නිස්සාරභාවය[නා.] නිසරුබව; හරයක් නැතිබව.
නිස්සාරිතය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයකින් වෙන් කර ගත් රසායන ද්‍රව්‍ය නිස්සාරණය කරනු ලැබූ දේ; උපුටන ලද දේ.
නිස්සිත[වි.] ආශ්‍රය කළ හෝ සඳහන් කළ; ආරක්ෂිත.
නිස්සේචනය(පාරිභා.) [නා.] සේදීම; ජලය පැමිණවීම.
නිස්සේය[වි.] ශේෂ රහිත; ඉතිරියක් නොමැති.
නිස්සෛලීය(පාරිභා.) [වි.] සෛල පිළිබඳ නොවූ; සජීවී සෛල හා බැඳීමක් නොමැති.
නිස්සෝක[වි.] ශෝක රහිත; දුකින් මිදුණු.
නිස්සෝභ[වි.] ශෝභාවෙන් තොර; බැබලීම නැති; ප්‍රභා විරහිත; හැඩ නැති.
නිසා[නා.ප්‍ර.] රැය; රාත්‍රිය. [නි.] හේතු කොට ගෙන; කරණ කොට ගෙන; බැවින්.
නිසාකර[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය ඇති කරන්නා; සඳ; නිසයුර.
නිසාචර[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රියෙහි හැසිරෙන්නා; සොරා; චෞරයා.
නිසානාථ[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රියට අධිපති වන චන්ද්‍රයා; සඳ; නිශාකර.
නිසැක, නිසක[වි.] සැකයක් නැති; ශංකා රහිත; ස්ථිර.
නිසැදි[වි.] නිරතුරු; නිරන්තර; නිතර.
නිසැදු[වි.] නිස්සජ්ජනය කළ; පැවරූ; අත්හළ.
නිසැදුරු[නා.ප්‍ර.] (විනය.) නවක භික්ෂූන්ට නිස්සය හෙවත් නිස උගන්වන ආචාර්යවරයා.
නිසි1. [වි.] සුදුසු; යෝග්‍ය; ගැළපෙන; අවශ්‍ය. 2. [වි.] නිත්‍ය; ස්ථිර නියත.
නිසිණිය[නා.] ඉණිමඟ; හිණ; පඩිපෙළ.
නිසිත[නා.] ව්‍යංජනාක්ෂර; හල් අකුරු. [වි.] තියුණු කළ; තීක්ෂ්ණ වූ; මුවහත් කළ.
නිසිත රැය[නා.] මධ්‍යම රාත්‍රිය.
නිසිතා[වි.] සුදුසු; යෝග්‍ය.
නිසින්[ක්‍රි.වි.] නිතින්; නිත්‍ය වශයෙන්; සැබැවින්.
නිසින්න[වි.] හිඳගත්; වාඩිගත්.
නිසින්නාසනය1. [නා.] හිඳගත් අසුන. 2. [නා.] හිඳගත් විලාසය; හිඳගත් ඉරියවුව.
නිසිඳු[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රියට අධිපතියා; සඳ; චන්ද්‍රයා.
නිසිපිය, නිසාපිය[නා.] රාත්‍රියෙහි ප්‍රියයා වූ චන්ද්‍රයා; සඳ.
නිසිම්[නා.ප්‍ර.] (විනය.)සීමාවක් නැති තැන; සීමාවෙන් පිටත; අසීමාව.
නිසියාකාර[නිසි+ආකාර] [ක්‍රි.වි.] යෝග්‍ය පරිදි; සුදුසු අන්දමින්; නියම ආකාරයෙන්.
නිසිරි1. [වි.] නිශ්‍රීක; නිසරු. 2. [වි.] ශ්‍රී නැති; අවාසනාවන්ත; කාලකණ්ණි; නින්දිත.
නිසීදනය1. [නා.] හිඳීම; හිඳ ගැනීම. 2. [නා.] භික්ෂූන් වැඩ හිඳිනා ඇතිරිය හෝ සම්කඩ; පත්කඩ; ඇතිරිල්ල.
නිසු, නිසූ[වි.] ඇසුරු කළ; ආශ්‍රයෙහි වාසය කරන; නිශ්‍රිත.
නිසෙනි[ක්‍රි.වි.] මුළුමනින්; ඉතිරි නැති ව; ශේෂයක් නැති ව.
නිසේවිත1. [වි.] ඇසුරු කරන ලද; වාසය කරනු ලැබූ; ගැවසී ගත්. 2. [වි.] පුරුදු කරන ලද; භාවිත කරන ලද.
නිසොර[වි.] සොර නොවන.
නිසොල්මන[නා.] නිසලබව; කතාබහක් නැතිබව; නිහඬතාව; නිශ්ශබ්දතාව.
නිසොල්මනේ[ක්‍රි.වි.] හොර රහසේ; නිහඬව.
නිහඬ[වි.] ශබ්දයක් නැති; නිශ්ශබ්ද. 1. [නා.] කළයුත්ත; කළ යුතු කාර්යය; කිරීමට අවශ්‍ය දෙය. 2. [නා.] සමෘද්ධිය; කාර්ය සිද්ධිය; සම්පූර්ණ කිරීම.
නිහඬුරු ලනවා[ක්‍රි.] සෝ සුසුම් හෙළනවා; දුක් සුසුම් ලනවා.
නිහත[වි.] නසන ලද; විනාශ කරන ලද.
නිහතමාන, නිහතමානී[වි.] නසන ලද මානය ඇති; මානය වනසා දැමූ; මාන රහිත; ආඩම්බර නැති.
නිහන්කාර(කථා.) [වි.] නිරහංකාර; උඩඟු නැති.
නිහර, නීහර[නා.ප්‍ර.] පිනි බින්දු; තුෂාර; හිම.
නිහාරිකා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෞරග්‍රහ මණ්ඩල සීමාවෙන් පිටත අතිදුර ආකාශයෙහි දක්නට ලැබෙන වලාකුළු බඳු නොපැහැදිලි තාරකාවලිය.
නිහාරිකාව(පාරිභා.) [නා.] තාරකා සමූහයක් නිසා හෝ වායුමය ද්‍රව්‍යයක් නිසා හෝ සෑදී සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයෙන් පිටත ඉතා ඈත පිහිටි යන්තමින් පෙනෙන නොපැහැදිලි තාරකාවලිය.
නිහාලු[වි.] නිවට; නියාලු.
නිහැඬියාය, නිහැඬියාව[නා.] නිහඬබව; නිශ්ශබ්දතාව; ඝෝෂා රහිත බව.
නිහිත[වි.] පිහිටුවා ගන්නා ලද; තැන්පත් කළ; තබන ලද; ස්ථාපිත.
නිහින්දු, නිහිඳු[වි.] පහත්; නිහීන; නින්දා සහගත.
නිහින්දුව[නා.] නින්දාව; පහත්කම.
නිහිම්[ක්‍රි.වි.] සීමා නැති ව; සම්පූර්ණයෙන් ම; මුළුමනින් ම.
නිහිය[ක්‍රි.වි.] සෙමෙන්; ඉක්මන් නොවී.
නිහීන[වි.] ලාමක; පහත්; දීන; නීච.
නිහීනයා[නා.] ලාමක පුද්ගලයා; පහත්ගති ඇත්තා; නීචයා.
නිහුණු[නා.ප්‍ර.] ආයුධ මුවහත් තබන ගල; හණගල.
නිහුණු ගානවා[ක්‍රි.] හණ ගහනවා; මුවහත් කරනවා.
නිළිය[නා.] නාටිකාංගනාව; නළඟන.
නී1. [නා.ප්‍ර.] වතුර; ජලය; දිය. 2. [නා.ප්‍ර.] නදිය; ගඟ. 3. [නා.ප්‍ර.] නිධානය; නිධිය. 4. [නා.ප්‍ර.] නාදය; හඬ; අහස් ගිගුරුම; මේඝ ගර්ජනාව. 5. [නා.ප්‍ර.] නියපොත්ත; නිය. 6. [නා.ප්‍ර.] නුවණ; ඥානය; ප්‍රඥාව. 7. [නා.ප්‍ර.] නීතිය.
නීකාර[වි.] කේලම් කියන; නින්දා කරන; ගැරහුම් කරන.
නීකාශ[වි.] සමාන; සම වූ; සදෘශ.
නීකාශය[නා.] නිශ්චිතය; සහතික භාවය.
නීකුසුම්[නා.ප්‍ර.] බක්මී මල්.
නීච1. [නා.] පහත්; හීන. 2. [නා.] ප්‍රමාණයෙන් කුඩා.
නීච භාණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පහත් මිල පරිමාණයක් හා අඩු පාරිභෝගික සංඛ්‍යාවක් ඇති භාණ්ඩ.
නීච රාශිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයකුට බලය අඩු ම රාශිය; ඒ ඒ ග්‍රහයාගේ උච්ච රාශියෙන් සත්වැනි රාශිය; නීචරැස.
නීච ලෝහය(පාරිභා.) [නා.] රිදී රත්රන් හැර, අනිකුත් ලෝහ.
නීචයා[නා.] අශිෂ්ටයා; පහත් ගති පැවතුම් ඇත්තා; අධමයා.
නීචායුෂ[නීච+ආයුෂ] [නා.ප්‍ර.] අඩු හෝ කෙටි ආයුෂ; හීනායුෂ.
නීචාසනය[නීච+ආසනය] [නා.] පහත් ආසනය; මිටි අසුන.
නීඩය1. [නා.] කූඩුව; කැදැල්ල. 2. [නා.] නවාතැන් පළ.
නීත[වි.] පමුණුවන ලද; හෙළි කරන ලද.
නීත්‍යනුකූල[නීති+අනුකූල] [වි.] නීතියට එකඟ; නීතියට අනුගත; නීති විරෝධී නොවන.
නීත්‍යනුකූල අයිතිය(පාරිභා.) [නා.] නීතියට අනු ව කිසියම් දේපළක් හෝ වස්තුවක් පිළිබඳ ව ලැබෙන හිමිකම; නීති ප්‍රතිපාදනවලට අනු ව ලැබෙන අයිතිය.
නීත්‍යනුකූල භාරය(පාරිභා.) [නා.] (දරුවකු පිළිබඳ) අධිකරණ තීරණයකින ලැබෙන භාරකාරත්වය ලැබීමේ අයිතිය.
නීත්‍යාවලිය[නීති+ආවලිය] [නා.] නීති මාලාව; නීති පද්ධතිය.
නීති කෙටුම්පත[නා.] නීති සැලසුම් ලේඛණය; නීති කෙටුම්පත් දෙපාර්තමේන්තුව මගින් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීමට සැලසුම් කරන රාජ්‍ය පාලනයට අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථා අණ පනත්.
නීති කෙටුම්පත් දෙපාර්තමේන්තුව[නා.] පාලන තන්ත්‍රයට අදාළ සියලු ම ව්‍යවස්ථා අණපනත් ආදිය පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා සැලසුම් කරන ආයතනය; නීති අණපණත් අවසන් වරට සකස් කරන ආයතනය.
නීති කෙටුම්පත්කරු[නා.] නීතිය සැලසුම් කරන්නා; රාජ්‍ය පාලනය සඳහා අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථා අණපනත් ආදිය පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා සැලසුම් කරන්නා; නීති කෙටුම්පත් කරන තැනැත්තා.
නීති ග්‍රන්ථය[නා.] නීතිය ඇතුළත් පොත.
නීති පද්ධතිය[නා.] නීති පිළිවෙළ; නීති පරිපාටිය; අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතිබද්ධ නීති සමූහය.
නීති මාලාව[නා.] ජන ජීවිතයේ යහපත් චර්යාව සඳහා පනවනු ලබන රීති පද්ධතිය; පොදු ජන ජීවිතය විනයානුකූල ව, සදාචාරාත්මක ව, සාධාරණ ව පවත්වාගෙන යාමට යොදා ගන්නා විෂය; ජන සමාජයක් විසින් අවශ්‍යයෙන් ම පිළිපැදිය යුතු අධිකරණයක දී යොදා ගනු ලබන චර්යා ධර්ම සමූහය.
නීති වාක්‍යය[නා.] යහපත් ප්‍රකාශය; සදූපදේශය; සුභාෂිතය.
නීති වාර්තා[නා.බහු.] උසස් අධිකරණවල නඩු තීන්දු ඇතුළත් වාර්තා.
නීති විද්‍යාව[නා.] මිනිස් සමාජයෙහි පවත්නා සම්මත නීති සංගෘහිත ශාස්ත්‍රය; මානව නීති පිළිබඳ දර්ශනය පෙන්නුම් කරන ශාස්ත්‍රය.
නීති විරෝධී[වි.] නීතියට පටහැනි; නීතිමය විධිවිධානවලට එකඟ නොවන; ව්‍යවස්ථානුරූප නොවන.
නීති විරෝධී ක්‍රියාව[නා.] නීතියට එකඟ නොවන කාර්යය; නීතියට පටහැණි කටයුත්ත.
නීති ශාස්ත්‍රය[නා.] ආචාරධර්ම සංගෘහිත ශාස්ත්‍රය; සමාජධර්ම ආදි කරුණු උගන්වන ශාස්ත්‍රය; පාලනය පිළිබඳ බලපැවැත්වෙන ව්‍යවස්ථා රෙගුලාසි නියෝගය ආදිය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය; නීති විද්‍යාව.
නීති සංග්‍රහය[නා.] විවිධ නීති අණපනත් ආදිය එක්රැස් කොට සකස් කරන ලද කෘතිය; නීති ව්‍යවස්ථාපන සංගෘහිත ග්‍රන්ථය.
නීති සංස්ථාව[නා.] නීතිමය කාර්යයන් සඳහා පිහිටුවන ලද ආයතනය.
නීති සම්ප්‍රයෝගය(පාරිභා.) [නා.] සැබෑවට ම නොවූ හෝ නොපවතින හෝ කරුණක් කිසියම් ප්‍රයෝජනවත් අරමුණක් සඳහා, නීතියට අනු ව වී යැයි පිළිගැනීම.
නීති සම්පාදකයා[නා.] නීතිය සකස් කරන පුද්ගලයා; නීති කෙටුම්පත් කරන නිලධාරියා.
නීතිකරණය[නා.] නීති කෙටුම්පත් කිරීම; නීති සකස් කිරීම; නීති සම්පාදනය.
නීතිකාරක[වි.] නීතිය සකස් කරන; නීති සම්පාදනය කරන.
නීතිකාරකය[නා.] නීතිය සකස් කරන මණ්ඩලය හෝ සංස්ථාව; නීති සම්පාදක මණ්ඩලය.
නීතිගත කරනවා[ක්‍රි.] නීතිය යටතට පත් කරනවා; නීතියට අනුකූල ව ලියාපදිංචි කරනවා; නීතිමය වශයෙන් සංස්ථාපිත කරනවා.
නීතිගත සංස්ථාව[නා.] නීතියට යටත් කළ, එහෙත් ස්වාධීන ව ක්‍රියා කිරීමේ බලය ඇති ආයතනය.
නීතිගරුක[වි.] නීතියට ගරු කරන; නීතිය පිළිගන්නා; නීතිය අනුගමනය කරන.
නීතිඥ මණ්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] නීතිඥයන්ගෙන් සමන්විත සභාව; නීතිඥයන්ගෙන් යුත් මණ්ඩලය.
නීතිඥයා[නා.] නීතිය හදාරා ඒ පිළිබඳ කටයුතු කිරීමට බලය ලත් තැනැත්තා; නීති න්‍යාය දන්නා පුද්ගලයා; නීතිවේදියා.
නීතිදායක[වි.] ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය කරන; රාජ්‍ය පාලනය පිළිබඳ නීති සකස් කරන.
නීතිදායකයා[නා.] ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය කරන්නා; නීති සකස් කරන තැනැත්තා.
නීතිනාථයා[නා.] නීතියට පිහිටවන්නා; නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට උපකාර වන පුද්ගලයා; විනිශ්චයකාරයා; නඩු අසන්නා.
නීතිනායක[නා.ප්‍ර.] නීතිය මෙහෙයවීමේ ප්‍රධානයා; අධිකරණ නායක.
නීතිපති[නා.ප්‍ර.] රජයේ ප්‍රධාන නීති නිලධරයා; ඇටර්නි ජනරාල්.
නීතිපදය[නා.] නීත්‍යනුකූල අර්ථය පැවසෙන පදය; නීතිමය වචනය.
නීතිපනත්[නා.ප්‍ර.] නීතියෙන් පනවන ලද ව්‍යවස්ථා.
නීතිමය[වි.] නීතියෙන් ම වූ; නීතිය හා බැඳුණු; නීත්‍යනූකූල.
නීතිමය බලතල[නා.ප්‍ර.] නීතිය මාර්ගයෙන් ම ලබාගත අයිතිවාසිකම්; නීත්‍යනුකූල හිමිකම්.
නීතිරීති1. [නා.බහු.] ප්‍රධාන නීති හා රෙගුලාසි. 2. [නා.බහු.] නීතිය පිළිබඳ රෙගුලාසි; නීතියට අනු ව පැනවෙන ව්‍යවස්ථා.
නීතිවේදියා[නා.] නීතිය උගත් තැනැත්තා; නීතිඥයා.
නීධ්‍රය1. [නා.] වහලේ අද්දර පලයේ කොන. 2. [නා.] වෘත්තයක හෝ රෝදයක හෝ වටය.
නීනා[නා.ප්‍ර.] ගංගාවලට නායකයා; මුහුද; සමුද්‍රය; සාගරය.
නීඳු[නී+ඉඳු] 1. [නා.ප්‍ර.] ජලයට ප්‍රධානයා; සාගරය; මුහුද; සමුද්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] සමුද්‍රයට නායකයා වන කුවේරයා; වෛශ්‍රවණයා. 3. [නා.ප්‍ර.] සොරා; චෞරයා.
නීප[නා.ප්‍ර.] බක් මී.
නීපණයා[නා.] ජලයේ ප්‍රාණියා වන මත්ස්‍යයා; මාලුවා.
නීයාන1. [වි.] නික්ම යන; නික්මෙන. 2. [වි.] සසරින් මිදීමට හේතු වන.
නීයානික[වි.] නිවන කරා පමුණුවන; නිවනට පමුණුවන.
නීර[නා.ප්‍ර.] ජලය; දිය.
නීරක්තිය[නා.] රුධිරය හීන වීමේ රෝගය; රක්ත හීනකම.
නීරක්‍රීඩා[නා.ප්‍ර.] ජලක්‍රීඩාව; දියකෙළිය.
නීරජ[නී+රජ] [වි.] දියෙහි උපන්; ජලජ. 1. [නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි හටගන්නා දෙය; නෙළුම්; පියුම්. 2. [නා.ප්‍ර.] නදීන්ගේ රාජයා.
නීරද1. [නා.] සමුද්‍රය; මුහුද. 2. [නා.] වළාකුළ; මේඝය. 3. [නා.] පියුම; පද්මය.
නීරස[වි.] රසවත් නොවූ; රුචිය හෙවත් ඇල්ම නැති; අප්‍රිය.
නීරූප[වි.] රූපයක් නැති; අරූප.
නීරෝග[වි.] ශරීරික ආබාධවලින් තොර; ලෙඩ රෝග නැති; නීරෝගී.
නීල1. [නා.ප්‍ර.] පාට විශේෂයක්; නිල්පැහැය. 2. [නා.ප්‍ර.] උගුර දෙපස හනුව ආශ්‍රිත ව පිහිටි ධමනි විශේෂය.
නීල ගුළිය(පාරිභා.) [නා.] රසදිය ගුළිය.
නීලකණ්ඨ1. [නා.ප්‍ර.] නිල් ගෙලක් ඇත්තා වන ඊශ්වර; මෙහෙසුරු. 2. [නා.ප්‍ර.] නිල් ගෙලක් ඇත්තා වන මොනරා; මයූරයා.
නීලකසිණ[නා.ප්‍ර.] යෝගාවචරයකු විසින් භාවනාවට අරමුණු කරගනු ලබන නිල් පැහැති මණ්ඩලය; සම සතළිස් කර්මස්ථානවලට අයත් දස කසිණ අතරින් එකක්.
නීලකහාපණ[නා.ප්‍ර.] කහවණු විශේෂයක්; නිල් කහවණු.
නීලකාන්ත[නා.ප්‍ර.] මැණික් වර්ගයක නාමය.
නීලග්‍රීවයා1. [නා.] මෙහෙසුරා. 2. [නා.] මොනරා.
නීලදල[නා.ප්‍ර.] නිල්පාට කොළ; නිල් කොළ.
නීලපට[නා.] නිල් වස්ත්‍රය.
නීලපත්‍ර[නා.ප්‍ර.] නිල්පාට කොළ; නිල් කොළ.
නීලපද්ම[නා.ප්‍ර.] නිල් මහනෙල්.
නීලමණි[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය; නිල්මිණි; නීලමාණික්‍යය.
නීලමේහ[නා.ප්‍ර.] රෝගයක නාමය; පිත ඇසුරෙන් වැලඳෙන ප්‍රමේහ රෝගවලින් එකක්.
නීලලෝහිත[වි.] නිල් හා රතු මිශ්‍ර වර්ණය; දම්පාට.
නීලවර්ණතාව(පාරිභා.) [නා.] රුධිරය ඔක්සිජනීකෘත වීම නිසා හම සහ ශ්ලේෂ්මල පටල නිල්පාට වීම; සයිනෝසිස් (=cyanosis).
නීලවර්ණය[නා.] නිල්පාට; කවි සමයාගත කළුපාට.
නීලවලාහක[නා.ප්‍ර.] නිල් වලාකුළ; ජලවාෂ්පයෙන් බර වූ මේඝය.
නීලහරිත(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) පහසුවෙන් පිස දැමිය හැකි ළා දුඹුරුපැහැ යුත් චූර්ණමය ආලේපයකින් වැසී ඇති.
නීලාංජනය, නීලාඤ්ජනය[නා.] නිල් පැහැති අංජනයෙන් කළ ආලේපය; නිලඳුන.
නීලාංශු[නීල+අංශු] [නා.ප්‍ර.] නිල්පාට රශ්මිය; නීලවර්ණ කාන්තිය.
නීලාක්ෂි[වි.] නිල් ඇස් ඇති.
නීලාභ[වි.] නිල් පැහැයට හුරු; නිල්පාට ඇති.
නීලාභ්‍ර[නා.ප්‍ර.] නිල්පැහැයෙන් යුත් වලාකුළ; අඳුරු වලාව.
නීලාම්බරය1. [නා.] නිල්පාට ආකාශය; නිල්වන් අහස; අඳුරු අහස. 2. [නා.] නීල වස්ත්‍රය; නිල් පැහැති රෙද්ද.
නීලෝත්පල[නා.] නිල් මහනෙල්; නිල් උපුල්.
නීවරණ[වි.] සිත කුසලයට යොමු වන්නට නොදී වසාගෙන සිටින ක්ලේශ ධර්ම; කාමච්ඡන්ද ආදි පංච නීවරණයන්ගෙන් එකක්.
නීව්‍රය[නා.] වහලේ බිත්තිවලට පිටතින් ඇති කොටස; පියසි කොන.
නීවි, නීවී1. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් කාන්තා ඇඳුම්වල ඉණ වටා වැටෙන සේ තිබෙන රැලි කොටස; නෙරිය; නෙරිපට. 2. [නා.ප්‍ර.] මූල ධනය.
නීවීභාරය[නා.] නෙරිය; නරු පොටෙහි බර.
නීහර[නා.ප්‍ර.] පිනි; තුෂාර; හිම.
නීහරණ1. [නා.ප්‍ර.] පැහැර ගැනීම; කොල්ලකෑම. 2. [නා.ප්‍ර.] පහ කිරීම; බැහැර කිරීම; ඉවත් කිරීම. 3. [නා.ප්‍ර.] ගෙන ඒම.
නීහාර1. [නා.] ක්‍රමය; පිළිවෙළ; ආකාරය. 2. [නා.] පිනි; තුහින.
නීහාරක[වි.] ගෙන එන; පමුණුවන.
නීහිමි[නා.ප්‍ර.] නදීවලට අධිපතියා; මුහුද; සමුද්‍රය.
නුකම්[නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළ; අනුක්‍රමය.
නුකුල[වි.] කුලහීන; අකුලීන. [නා.ප්‍ර.] කුලහීනයා.
නුකුසී[වි.] කුසිත නොවන; අලස නොවන; නුකූසීත.
නුකුහුල[නා.] සැකයක් නැති බව; කුතුහලයෙන් තොර වීම.
නුගි1. [වි.] ඵකඟ; අනුකූල. 2. [වි.] අවනත; වසඟ; ළැදි.
නුගුණ1. [නා.ප්‍ර.] නොමනා ගුණ; අවගුණ; පහත් ගති; දුර්ගුණ. 2. [නා.ප්‍ර.] අයහපත; අවැඩ; හානිය; විපත. 3. [නා.ප්‍ර.] වරද; දෝෂය.
නුදුටුවිරී, නුදුටුවිරූ[වි.] කවදාවත් නොදුටු; කිසිකලෙක දැක නැති; අදෘෂ්ට පූර්ව.
නුදුර[නා.] දුර නොවූ තැන; සමීපය; ළඟ.
නුනුවණ[වි.] නුවණ නැති; අනුවණ; අඥාන; මෝඩ. [නා.] මෝඩකම; අඥානතාව.
නුපා[නා.ප්‍ර.] රජ; නිරිඳු.
නුපුන්1. [වි.] නොපැසුණු; නොමේරූ; ළා; ළපටි. 2. [වි.] නොපිබිදුණු; නොපිපුණු.
නුපුපුළ[වි.] නොපිපිරුණු; නොකැඩුණු.
නුපුරනවා[ක්‍රි.] සම්පූර්ණ නොකරනවා; නොපුරනවා.
නුපුව[නා.] අනුපූර්වතාව; පිළිවෙළ; අනුපිළිවෙළ; ක්‍රමය.
නුපුස්නා[වි.] නොපොහොනා; නොවටිනා; අගය රහිත.
නුපූ[වි.] නොබොන ලද; පානය නොකරන ලද.
නුබ අබ[නා.ප්‍ර.] අහස එළිය කරන්නා; කණමැදිරියා; කලාමැදිරියා.
නුබ මඬල[නා.ප්‍ර.] මණ්ඩලාකාර වූ ආකාශය; නභෝ මණ්ඩලය; අහස.
නුබ මැණ, නුබ මිණ[නා.] අහසෙහි මැණික වන සූර්යයා; හිරු.
නුබ, නුඹ1. [නා.ප්‍ර.] අහස; ආකාශය. 2. [නා.ප්‍ර.] ඔබ; යුෂ්මතා. 3. [නා.ප්‍ර.] මොබ; මෙතැන.
නුබකුස[නා.] අහස; අහස්තලය; අහස්හැබ; ආකාශ කුක්ෂිය.
නුබගබ, නුබගැබ[නා.] අහස්තලය; නභස්ථලය; අහස.
නුබමිණිකුල[නා.ප්‍ර.] සූර්යවංශය; හිරු ගොත් කුලය.
නුබයා[නා.ප්‍ර.] අහසින් යෑම; ආකාශ ගමන.
නුබරඟ[නා.] අහස නැමැති රංග භූමිය; අහස.
නුබවත්[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා; සඳ.
නුබසර[වි.] අහසෙහි සැරිසරන; අහසේ ගමන් කරන; නභශ්චර.
නුබසරණ[නා.ප්‍ර.] අහසෙහි සැරිසරන්නා; නභශ්වරයා.
නුබි[වි.] භය නැති; නොබිය වූ; නිර්භීත වූ; අභීත වූ.
නුබුන්[වි.] නොබිඳුණු; භින්න නොවූ.
නුබුන් වත්කම(පාරිභා.) [නා.] ගෙන ඇති සියලු ණය ආපසු ගෙවීමේ හැකියාව.
නුමුත[වි.] පහ නොවූ; නොමිදුණා වූ; මුක්ත නොවූ.
නුමුලා, නුමුළා1. [වි.] මුළා නොවී; නොරැවටී; නොවරදවා. 2. [වි.] අප්‍රමාදව; නොපමාව.
නුමුස්නා[වි.] නොමිදුණා වූ; යුක්ත වූ.
නුමුසු[වි.] අමිශ්‍ර වූ; මිශ්‍ර නැති; මුහු නොවූ.
නුමුසු හෝඩිය[නා.] අමිශ්‍ර හෝඩි; කව් ලැකියට අදාළ අක්ෂර මාලාව.
නුමුහුකළ1. [වි.] නොමේරූ; නොපිරුණු. 2. [වි.] මුසු නොකරන ලද.
නුමුහුන්, නුමුහුම්[වි.] අන්‍ය වර්ගයක් හා මිශ්‍ර වී නැති; පිරිසිදු.
නුයුන්[නා.ප්‍ර.] නයන; ඇස; නුවන; නෙත.
නුයුළ[වි.] අනුකූල; එකඟ.
නුරා[වි.] අනුරාගයෙන් යුත්; ස්නේහය සහිත; ඇල්මෙන් යුත්; අනුරාගී.
නුරාමත[නා.] අනුරාගය නමැති මත් බව; ස්නේහයෙන් මත් වීම.
නුරාව[නා.] අනුරාගය; ආදරය; ඇල්ම.
නුරාවෑරි[නා.ප්‍ර.] ඕපාදූප.
නුරාසිත[නා.] ස්නේහබර සිත; ආදර චිත්තය; අනුරාගී සිත.
නුරු[නා.ප්‍ර.] ගිගිරි; පාසලඹ; නුපුර; සිලම්බු.
නුරුරැවු, නුරුරැව්[නා.ප්‍ර.] ගිගිරි හඬ; නුපුර රාවය.
නුරුව[නා.] අනුරුව; සමාන දෙය; අනුරූපය; උපමාව.
නුරුවළ, නුරුවැළ[නා.] සළඹ; නුපුර; ගෙජ්ජි වැල; නුරුවළාව.
නුරුස්සනවා[ක්‍රි.] නොකැමති වෙනවා; නොකැමැත්ත දක්වනවා; රුචි නොවෙනවා; නොරිසි වෙනවා; නුරුස්සනවා.
නුලඹ[වි.] එල්බෙන්නා වූ; ලම්බමාන වූ.
නුලස්[ක්‍රි.වි.] ප්‍රමාද නොවී; අනලස්ව.
නුලෙළු[වි.] චංචල වූ; සෙලවන ලද; ලෙල දුන්.
නුවණ[නා.] ඥානය; නැණ.
නුවණ පෙරුම්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රඥා පාරමිතාව; බුදුබව ලබන්නට පිරිය යුතු දස පෙරුම්දම් අතරින් සිවුවැන්න.
නුවණක්කාරකම[නා.] ඥානවන්තකම; නුවණින් කටයුතු කරන බව.
නුවණදත්[නා.ප්‍ර.] වයස අවුරුදු 18- 25 අතර හෝ ඊටත් පසු ව මෝදු වන දත් සතර.
නුවණැත්තා[නා.] ඥානවන්තයා; නුවණින් යුත් තැනැත්තා; නැණැතියා.
නුවණැති[නුවණ+ඇති] [වි.] නුවණ යුතු; ඥානවන්ත; නැණැති.
නුවණැස[නුවණ+ඇස] [නා.ප්‍ර.] නුවණ නැමැති ඇස; ප්‍රඥා චක්ෂුස.
නුවන[නා.] නයන; ඇස; නුවන; නෙත; නේත්‍රය.
නුවනග[නුවන්+අග] [නා.] නෙත් කොන; ඇස් කෙළවර.
නුවනඹ[නුවන්+අඹ] [නා.ප්‍ර.] ඇසින් ගලන දිය; කඳුළු; අශ්‍රැධාරා.
නුවනවිය[නුවන්+අවිය] 1. [නා.] ඇස නමැති ආයුධය; නේත්‍රායුධය. 2. [නා.] ඇස ආයුධයක් කොටගත් ඇත්තා; ඊශ්වරයා.
නුවන් ගහ[නා.] නඟුලේ කඳ; නඟුල් කඳ.
නුවන්තුන[නා.] නෙත් තුනක් ඇති දෙවියා; ඊශ්වර.
නුවන්තුන්ලිය[නා.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ භාර්යාව; උමා දෙවඟන.
නුවන්පිය[නා.ප්‍ර.] ඇසිපිය; නෙත්පිය.
නුවන්බර[නා.ප්‍ර.] නෙත් දොළසක් ඇත්තා; කඳ කුමරු; ස්කන්ධ දෙවි.
නුවන්රස[නා.ප්‍ර.] ඇස පිනවන දේ.
නුවන්සහස්[නා.ප්‍ර.] ඇස් දහසක් ඇත්තා; සක්දෙවි.
නුවන්සැල[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා; සක්දෙවිඳු.
නුවරදොර[නා.ප්‍ර.] නගරයට පිවිසෙන දොරටුව; නගර ද්වාරය.
නුවරවඩු[නා.ප්‍ර.] නගර නිර්මාණ ශිල්පියා.
නුවළනවා[ක්‍රි.] කළකිරෙනවා; උකටලී වෙනවා.
නුවාව[නා.] සිවුරෙහි වාටිය.
නුසර[නා.ප්‍ර.] සිහිය; සැමරුම; ස්මරණය.
නුසුදුසු[වි.] සුදුසු නොවූ; අයෝග්‍ය; නිසි නොවූ.
නුසුන්1. [වි.] සුන් නොවූ; නොසිඳුණු; අවිච්ඡින්න. 2. [වි.] සිස් නොවූ; ශුන්‍ය නොවූ.
නුසුව[නා.ප්‍ර.] සුවයක් නැතිවීම; රෝගය; අසනීපය.
නුහුගුණය[නා.] ඔල්මාදය; මානසික විකෘතිතාව.
නුහුණු[වි.] නොහැකි වූ; නුපුළුවන් වූ.
නුහුරු[වි.] හුරු නොවූ; හුරු නැති; නුපුරුදු.
නුහුරු පාහිනවා[ක්‍රි.] කුරුඳු පඳුරු නැවත සුද්ධ කරනවා.
නුහුරු බඳිනවා[ක්‍රි.] පසු පස්සෙන් එළවා යනවා; ලුහුබඳිනවා.
නුහුස්, නූස්[නො+උස්] [වි.] උස නොවූ; මිටි.
නුහුසු[නා.ප්‍ර.] ගෝනුස්සා. [වි.] උචිත නොවූ; යෝග්‍ය නොවූ.
නුහුසුරැස[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) රාශි දොළසෙන් අටවැන්න; වෘශ්චික රාශිය.
නූගත්[වි.] ඉගෙනීමක් නැති; උගත්කමක් නොලැබූ.
නූතන[වි.] නවීන; අලුත්; අභිනව.
නූතන යුගය[නා.] මෑත කාල පරිච්ජේදය; වර්තමාන කාලය.
නූන[න+ඌන] [වි.] අඩුවක් නැති; ඌනතාවයක් නැති.
නූපුර[නා.ප්‍ර.] පාදාභරණ විශේෂයක්; පාදාංගය.
නූර්ති[නා.ප්‍ර.] සිංහල සංගීත නාට්‍ය විශේෂයක්.
නූරාව[නා.] (කථා.) මහා වැස්ස; අනෝරා වැස්ස; ඉවරයක් නැති වර්ෂාව.
නූල1. [නා.] කපු, සේද, පට, කෘත්‍රිම කෙඳි ආදිය අඹරා සාදාගන්නා යොත; හුය; සුත්‍රය. 2. [නා.] වඩුවැඩ ආදිය කරන්නන්ගේ මිණුම් ක්‍රමයක්; අඟලෙන් අටෙන් පංගුව.
නූල් කටිනවා[ක්‍රි.] කපු පුළුන් නූල්බවට පෙරළනවා.
නූල් කලඹ(පාරිභා.) [නා.] සම්මත ප්‍රමාණයකට එක් කොට බැඳුණු නූල් පොදිය.
නූල් කැටය[නා.] නූල් බෝලය.
නූල් කැටීම[නා.] රෙදි විවීම හා මැසීම සඳහා අවශ්‍ය පරිදි කපුවලින් නූල් සාදා ගැනීම.
නූල් කැරැල්ල[නා.] අවුල් නොවන සේ වළල්ලක් ආකාරයෙන් සකස් කරන නූල් වෙලුම.
නූල් ගහනවා[ක්‍රි.] ලී ඉරීමේ දී ලකුණු යොදනවා.
නූල් බඳිනවා[ක්‍රි.] පිරිත් කියවා පේකර ගැනීමෙන්, මන්ත්‍ර ජප කිරීමෙන් හෝ සකස් කළ නූල ගෙල, දකුණත, ඉණ ආදි තැන්වල බඳිනවා.
නූල් බෙරය(පාරිභා.) [නා.] වියන රෙද්දේ රටාවට අනු ව නූල් සකස් ව කර ගැනුමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය.
නූල් බෝලය[නා.] ගෝලාකාරව නූල් එතීමෙන් සකස් කරන පන්දුව; නූල් පන්දුව.
නූල් මතුරනවා[ක්‍රි.] ශාන්ති කර්මයක් සඳහා නූලක් ජප කරනවා.
නූල් සැදය, නූල් හැදය[නා.] රෙද්දක් විවීමට යොදා ගන්නා දික් නූල් සමූහය.
නූල්මල[නා.ප්‍ර.] කපුවලින් සහ සේදවලින් සාදන නූල් කැරැල්ල.
නූල්රෝදය[නා.] කරකැවීමට හැකිවන පරිදි රවුම් ලී බටයක් වැනි දෙයක ඔතන ලද නූල් පන්දුව.
නෘ[නා.ප්‍ර.] නර; මනුෂ්‍ය.
නෘත්‍ය1. [නා.ප්‍ර.] තාලාන්විත ව කරන නැටීම. 2. [නා.ප්‍ර.] රඟ දැක්වීම; නාට්‍යය; නැටුම් විශේෂයක්.
නෘත්‍ය ශාලාව[නා.] නාට්‍යදිය රඟ දක්වන ශාලාව; නාට්‍ය ශාලාව; නැටුම් හල.
නෘත්‍යගීත, නෘත්‍යගීතිකා[නා.ප්‍ර.] නැටුම් හා ගැයුම්; රඟ දැක්වීම හා ගායනය.
නෘත්‍යු[නා.ප්‍ර.] රඟපාන ස්ත්‍රිය; නාටිකාංගනාව; නිළිය.
නෘදේව[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය දේවයා; රජ.
නෘපස්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] රාජකීය කාන්තාව; බිසොව; රාජ කුමාරිකාව.
නෘපාසනය[නා.] රජු හිඳගන්නා අසුන; සිංහනාසනය.
නෘමානය[නා.] කඩවසම් පෙනුම; ආරෝහ සම්පත්තිය.
නෘයුග්මය[නා.] රාශි දොළහෙන් එකක්; මිථුන රාශිය.
නෘවර[නා.ප්‍ර.] උතුම් පුද්ගලයා; මිනිසුන්ගේ ශ්‍රේෂ්ඨයා හෝ ප්‍රධානයා; රජ.
නෘසිංහ1. [නා.ප්‍ර.] විෂ්ණුගේ දශ අවතාර වලින් එකක් වන නරසිංහ ස්වරූපය. 2. [නා.ප්‍ර.] සිංහයකු වැනි මනුෂ්‍යයා; නිර්භීත මිනිසා.
නෙ[වි.] අනේක; බොහෝ.
නෙක, නෙක්[වි.] නොයෙක්; අනේක; බොහෝ.
නෙකත[නා.] ඇතින්න; හස්තිනී.
නෙකතුරු[නා.ප්‍ර.] නොයෙක්; අනතුරු; නානාවිධ උපද්‍රව,
නෙකරඟ[වි.] නොයෙක් ආකාර.
නෙකවග[වි.] නොයෙක් වර්ග.
නෙක්ඛම්ම[නා.ප්‍ර.] ගිහිගෙන් නික්මීම; ගෘහවාසය හැර දැමීම; නෛෂ්ක්‍රම්‍යය.
නෙක්නෙත්[නා.ප්‍ර.] අනන්ත නාගරාජයා.
නෙත[නා.] දර්ශනේන්ද්‍රිය; නේත්‍රය; ඇස.
නෙතග[නෙත්+අග] [නා.ප්‍ර.] ඇස් කෙළවර; නෙත් කොන.
නෙතඳුන[නෙත්+අඳුන] [නා.] ඇසෙහි ගල්වන අඳුන; නේත්‍රාඤ්ජනය.
නෙතඳුර[නෙත්+අඳුර] [නා.] ඇස් පෙනීම අඩු වීම; ඇස් ඇඳිරිය.
නෙත් පූජාව, නේත්‍ර පූජාව[නා.] බුදුරදුන් සිරිමා බෝරුකට කළ නේත්‍ර පූජාව; අනිමිසලෝචන පූජාව.
නෙත් සැරය[නා.] ඇස නමැති ඊතලය.
නෙත්අට[නා.ප්‍ර.] නෙත් අටක් ඇත්තා; මහා බ්‍රහ්මයා.
නෙත්කලු, නෙත්කල්[වි.] නෙත් පිනවන; ඇසට ප්‍රිය.
නෙත්ත[නා.ප්‍ර.] නෘත්‍යය; නැටීම.
නෙත්තම්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිමාවල නෙත් තැබීම; නේත්‍ර ප්‍රතිෂ්ඨාපනය.
නෙත්ති1. [නා.ප්‍ර.] හික්මවිය යුතු ජනයා ලොවුතුරා දහමට පමුණුවන ධර්ම ශාස්ත්‍රය;බෞද්ධ න්‍යාය ශාස්ත්‍රය. 2. [නා.ප්‍ර.] කුඹුරුවලට ඇළ මාර්ගයෙන් ජලය සපයන්නා; දියාළුවා; උදකභාරකයා.
නෙත්ති කානුව1. [නා.] කුඩා හරස් කානු හා සම්බන්ධ මහා කානුව. 2. [නා.] කිරි පොල් කට්ටට වැටීම සඳහා රබර් ගසේ පොත්තෙහි කපන කැපුම.
නෙත්ති ලෑල්ල[නා.] පාරුවේ අද්දර ලෑල්ල.
නෙත්ති ශාස්ත්‍රය[නා.] බුදු දහමෙහි අර්ථ විමසීම පිණිස නෙත්තිප්පකරණයෙහි දක්වා ඇති න්‍යාය ක්‍රමය.
නෙත්ති සන්ධි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අතුල් පතුල් ක්‍රියා කැරවිය හැකි සේ පිහිටා ඇති මැණික්කටු සන්ධි සහ වළලුකර සන්ධි; ප්‍රසර්පණ සන්ධි.
නෙත්තිප්පකරණය[නා.] මහා කච්චයාන නම් රහත් හිමි නම විසින් විරචිත යයි සලකනු ලබන න්‍යාය ඇතුළත් ත්‍රිපිටකයට අයත් ග්‍රන්ථයේ නාමය.
නෙත්තිය1. [නා.] අද්දර; ගැටිය; කෙළවර. 2. [නා.] කුඩ; පෙරමුණ; ඉදිරිය. 3. [නා.] නළය.
නෙත්දළ[නා.ප්‍ර.] ජටාවෙහි නේත්‍රයක් ඇත්තා වන ඊශ්වර දෙවි; තිනෙත්.
නෙත්සඟළ[නා.ප්‍ර.] ඇස් දෙක; දෙ ඇස.
නෙතුයුග[නා.ප්‍ර.] ඇස් දෙක; දෙනෙත.
නෙදිගු[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් දිශා; විවිධ දිශා.
නෙමටෝඩාවා[නා.] ක්ෂුද්‍ර පණු විශේෂයක්;පට පණුවා.
නෙමිය, නේමිය1. [නා.] රෝදයක් වටා ඇති පට්ටම; නිම් වළල්ල. 2. [නා.] වෘත්තයක කවාකාර සටහන.
නෙය, නේය[වි.] නුවණ මෙහෙයා දත යුතු; අවබෝධ කටයුතු; පැමිණවිය යුතු; අධ්‍යාහාර වශයෙන් ගත යුතු.
නෙය්‍ය[වි.] පැමිණිය යුතු; යොමුවිය යුතු; (ආර්ය මාර්ග ඵලාධිගමය පිණිස) මෙහෙයවිය යුතු.
නෙයියාඩම[නා.] විකට කෙළිනළුව; නැටුම; විගඩම; විහිළුතහළුව.
නෙර[නා.] අකුලෙන් වැසුණු තැන; කැලෑව; වනය.
නෙරනවා1. [ක්‍රි.] පන්නා දමනවා; එළවා දමනවා; ඉවත් කරනවා. 2. [ක්‍රි.] පිටතට මතු වෙනවා.
නෙරපනවා[ක්‍රි.] පන්නා දමනවා; බැහැර කරනවා.
නෙරලු, නෙරළු[නා.ප්‍ර.] පොල්; මාරුක්.
නෙරවනවා[ක්‍රි.] ඉදිරියට හෝ පිටතට දික්කරනවා; (ඇස් කන් ආදිය) මතු කර පෙන්වනවා.
නෙර්ත[නා.ප්‍ර.] නර්තනය; නැටුම; නැටුම් කලාව.
නෙරිය1. [නා.] ස්ත්‍රීන් හඳිනා වස්ත්‍රයෙහි ඉණෙන් පිටතට වැටෙන රැලි කොණ; නෙරිපට. 2. [නා.] පොළෝ මතු පිටට පැමිණ පෙනෙන්නට තිබෙන පාෂාණ තට්ටුවක කොටස; උද්ගතය. 3. [නා.] පැත්තකින් නෙරා ඇති කඳු සහිත කොටස (=spur); නෙරා ගිය යමක්. 4. [නා.] අනින උල; තුඩ ඇති කටුව.
නෙරෙක්කුව[නා.] පීඩාව; හිරිහැරය; දුක්ගැහැට.
නෙළනවා1. [ක්‍රි.] කඩනවා; සිඳිනවා; උදුරනවා. 2. [ක්‍රි.] ටික ටික හැඩ ගැන්වීමෙන් යමක් කපාකොටා නිර්මාණය කරනවා; මැටි ආදියෙන් අඹනවා; සාදනවා.
නෙළුම්, නෙළුන්[නා.ප්‍ර.] පෙති සියයකින් යුක්ත සේ සැලසෙන අලංකාර ජලජ පුෂ්ප විශේෂය; පියුම්; පද්ම.
නෙළුඹල[නෙළුඹු+අල] [නා.ප්‍ර.] නෙළුම් ශාකයෙහි අල; නෙළුම් අලය.
නෙළුඹු දැලි[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් අලයෙන් පැළවෙන දලුව; නෙළුම් ගොබය.
නෙෆ්රයිට්ස්[නා.ප්‍ර.] වකුගඩු ඉදිමීමෙන් හටගන්නා රෝගයක්.
නෙෆ්රෝසියාව(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ නාලිකා දිරායාමෙන් ඇති වන රෝගයක්; වක්ක්‍යය.
නේ1. [නා.ප්‍ර.] දත යුතු සියල්ල; අවශ්‍යයෙන් ම අවබෝධ කරගත යුතු දෙය; ඥේය මණ්ඩලය. 2. [නා.ප්‍ර.] නීතිය; න්‍යාය. [වි.] නොයෙක්; බොහෝ; අපමණ; අපරිමිත. [නි.] නොවේ ද, නේ ද යන ප්‍රශ්නාර්ථයෙන් යුත් නිපාතයකි.
නේක[වි.] අනේක; නොයෙක්; බොහෝ.
නේත්‍ර කල්‍යාණ[වි.] ඇස ප්‍රිය කරන; ඇස සතුටු කරන.
නේත්‍ර කාචය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ පිටිපස පිහිටි කාචයක් බඳු කොටස.
නේත්‍ර ගෝලකය(පාරිභා.) [නා.] ඇසෙහි ගෝලාකාර කොටස; අක්ෂි ගෝලය.
නේත්‍ර ඡිද්‍රය[නා.] ඇසේ කෘෂ්ණ මණ්ඩලය මැද පිහිටි ඉතා තද කළු කවය; ඇසේ බබා; නේත්‍ර තාරකාව.
නේත්‍ර ධාතුව[නා.] පිරිනිවි බුදුරජුන්ගේ ඇස.
නේත්‍ර ධාරාව[නා.] ඇස් දහර; කඳුළු.
නේත්‍ර පථය[නා.] ඇසට පෙනෙන ප්‍රමාණයෙන් සීමා වූ ප්‍රදේශය.
නේත්‍ර ප්‍රතිෂ්ඨාපනය[නා.] බුදු පිළිමයක නෙත්වල කළු ඉංගිරියාව පිහිටුවීමේ පුණෝත්සවය; නේත්‍ර පින්කම.
නේත්‍ර මණ්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] දූරදර්ශකයක ඇස තබා බලන කාචය.
නේත්‍ර යුග්මය[නා.] ඇස් යුවළ; ඇස් දෙක.
නේත්‍ර රසායන[වි.] ඇසට රස අඳුනක් වූ; ඇස පිනවන.
නේත්‍ර ස්ඵටිකය[නා.] අක්ෂි කාචයෙහි ප්‍රධාන සංඝටකය; ස්ඵටික කාචය.
නේත්‍රබාධය[නේත්‍ර+ආබාධය] [නා.] ඇසෙහි හටගන්නා රෝගය; ඇස් ලෙඩ.
නේත්‍රමල[නා.ප්‍ර.] ඇසින් වැගිරනෙ මල; අක්ෂි ගූථ; ඇස් මල; කබ.
නේත්‍රය1. [නා.] දෘෂ්ටි ඉන්ද්‍රිය; ඇස. 2.(ජ්‍යෝති.) [නා.] කේන්ද්‍රයක දෙවැනි ස්ථානය; ධන ස්ථානය. 3. [නා.] භූත සංඛ්‍යා ක්‍රමයෙහි දෙක. 4. [නා.] වෘක්ෂයක මූල.
නේත්‍රාඤ්ජන[නා.] ඇසේ ගාන අඳුන.
නේත්‍රාභිරාම[වි.] නෙත් පිනවන; ඇහැ සතුටු කරවන.
නේත්‍රාලෝකය[නා.] ඇසෙහි ආලෝකය; නෙත් කැලුම; නේත්‍ර ප්‍රභාව.
නේතෘ[වි.] අනේක; නොයෙක්; බොහෝ.
නේපථ්‍යය1. [නා.] ඇඳුම් පැලඳුම්; වේශය; භූෂණය. 2. [නා.] නොයක් වේශ මවා පෑම; නෛපථ්‍යය. 3. [නා.] රඟහලක නළුවන් වේශ ගන්වන කොටස.
නේපාතික[වි.] (ව්‍යාක.) නිපාත ස්වභාවය ඇති; නිපාත ලෙස ගැනෙන; නෛපාතික.
නේමිත්තකයා, නේමිත්තිකයා[නා.] සංඥා හෝ ලකුණු හෝ බලා අනාගතයෙහි විය හැකි ඉෂ්ටානිෂ්ට කරුණු කියන්නා.
නේයාර්ථය[නා.] අවබෝධ කළ යුතු අදහස; නුවණින් දත යුතු තේරුම.
නේරයික[වි.] නිරයෙහි උපන්; නිරයෙහි වසන; නිරයට අයත්.
නේරයිකයා[නා.] නිරයෙහි උපන්; නිරයෙහි උපන් තැනැත්තා; තිරිසනා.
නේලක[වි.] තරුණ; නොමේරූ.
නේවාසික[වි.] නැවතී සිටින; නිත්‍යවාසී වූ.
නේවාසික පෘථක්කරණය(පාරිභා.) [නා.] වසංගත රෝග පැතිරෙන කාලයක රෝගීන් සෙසු අයගෙන් වෙන් කර නිවාසයෙහි ම තැබීම.
නේවාසිකයා[නා.] නිත්‍යවාසී වූ තැනැත්තා; ආගන්තුක නොවූ පුද්ගලයා.
නේවාසිකාගාරය[නේවාසික+ආගාරය] [නා.] ස්වකීය නිවසින් බාහිර ව එබඳු තවත් අය හා එක් ව වාසය කරන ගෙය; ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන්ගේ හෝ රැකියාවල නියුක්තවූවන්ගේ හෝ වාසය සඳහා වූ නිවාසය.
නේසජ්ජික[වි.] වාඩි වී හිඳීමෙන් කාලය ගෙවන්නා වූ; නොනිදා ඉන්නා වූ.
නේසජ්ජිකඞ්ගය[නා.] සයන ඉරියවු ප්‍රතික්ෂේප කොට, වාඩි වී හිඳීමෙන් කල් ගෙවීම පිළිබඳ භික්ෂු ව්‍රතය.
නෛක[වි.] එකකට වැඩි වූ; නොයෙක්; අනේක; විවිධ.
නෛකවිධ[වි.] නොයෙක් ආකාර; අනේක; විවිධ.
නෛකශ්‍රී[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් ආකාර වූ සම්පත්තිය; නානාවිධ සෞභාග්‍ය; අනේකවිධ සමෘද්ධිය.
නෛකායික[වි.] නිකාය පිළිබඳ; නිකායට අයත්; සමූහයට අයත්.
නෛකාර්ථ[නෛක+අර්ථ] [නා.ප්‍ර.] නානා අරුත්; විවිධ තේරුම්; අනේකවිධ අර්ථ.
නෛජ[වි.] තමාට ම අයත්; ස්වකීය; නිජ.
නෛජ ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] යමකට ම අයත් වූ ශක්තිය; සහජ ශක්තිය; ද්‍රව්‍යමය පද්ධතියක අඩංගු ශක්තිය.
නෛතික[වි.] නීතිය පිළිබඳ; නීතියට අයත්; නීතිමය.
නෛදානික[වි.] රෝග නිදානය පිළිබඳ; නිදානය අනු ව කරන.
නෛපාතික[වි.] නිපාත පද පිළිබඳ.
නෛපුණ්‍යය[නා.] සපුරා දත් බව; නිපුණබව; කුශලතාව.
නෛමිත්තක, නෛමිත්තික[වි.] නිමිති ලකුණු අනු ව මතුවට වන හොඳ නරක පවසන්නා; නිමිති කියන්නා.
නෛමිෂ[වි.] ඉක්මන්; නිමේෂයක් වූ.
නෛයායික[වි.] න්‍යාය දන්නා; න්‍යායෙහි ශූර වූ; තර්කයෙහි සමත් වූ.
නෛයායිකයා[නා.] න්‍යාය දන්නා තැනැත්තා; තර්ක ශාස්ත්‍රයෙහි හසළ පුද්ගලයා; තාර්කිකයා.
නෛර්යාණික[වි.] නිවනට පමුණුවන; නිවන් පිණිස පවත්නා; නිවනට අයත්.
නෛරුක්තික[වි.] භාෂාවක ශබ්දවල මුල ප්‍රභවය ආදි ලක්ෂණ සම්බන්ධ වු; නිරුක්ති පිළිබඳ.
නෛරුක්තිකයා[නා.] භාෂාවක ශබ්දවල ප්‍රකෘති ප්‍රත්‍යාදි අර්ථ දක්වන්නා; නිරුක්ති දන්නා.
නෛෂ්ක්‍රම්‍ය පාරමිතාව[නා.] ගිහිගෙයින් නික්මයාමෙන් කරන පාරමිතාව; අඹුදරු සැපසම්පත් හැරපියා පැවිදි වීමෙන් පුරන පාරමිතාව.
නෛසර්ගික සාක්ෂි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (නීති.) ස්වභාවයෙන් ම ලැබෙන සාක්ෂි.
නොංඩි, නොණ්ඩි[වි.] එක් පයක් වක් කොට යන; පයක් කොර.
නොංඩියා, නොණ්ඩියා[නා.] පාදයක් කොර වූ තැනැත්තා; කොරා.
නොඇකිළෙන(පාරිභා.) [වි.] සේදීමේ දී ඇකිළීමෙන් නොඇහිරෙන; සංකෝචනය නොවන; පටු වීමට භාජන නොවන.
නොඉඳුල්, නොයිඳුල්[වි.] අනුභව නොකළ; යන්තමින් වත් කෑමට නොගත්; රස නොබැලූ.
නොඉපයූ(පාරිභා.) [වි.] ශ්‍රමය වැය කිරීමෙන් උපයා ගනු නොලැබූ මහන්සියෙන් නොඋපයන ලද.
නොඑක, නොඑක්, නොයෙක්[වි.] එකකට වැඩි; නානා; අනේක; විවිධ; බොහෝ.
නොඑනී[ක්‍රි.වි.] අන් උපායකින්; වෙනත් උපක්‍රමයකින්.
නොකටයුත්ත[නා.] අසාධාරණ ක්‍රියාව; අයතු දෙය; වැරැද්ද; අයුත්ත.
නොකඩ[වි.] නොකැඩුණු; අඛණ්ඩ
නොකමස[නා.ප්‍ර.] අකමැත්ත; අරුචිය.
නොකමසේ[වි.] අවසන් නොවන; අවසානයක් නැති; විරාම රහිත. [ක්‍රි.වි.] අකමැති සේ; නුරුස්සන පරිද්දෙන්.
නොකල්[නා.ප්‍ර.] අවේලාව; අකාලය; අනියම් කාලය; නුසුදුසු කාලය; නපුරු කල.
නොකැලැල්[වි.] කැලලක් නැති; අකලංක; පවිත්‍ර; නිර්මල
නොකිලිටි[වි.] කිලිටි නොවූ; පවිත්‍ර; නිර්මල.
නොට්[නා.ප්‍ර.] මුහුදේ දුර මැනීම සඳහා භාවිත කරන අඩි 6080 ක මිම්ම; නාවික සැතැප්ම.
නොතනි[වි.] හුදකලා නැති; තනි නැති.
නොතබා[ක්‍රි.වි.] ඉතිරි නොකොට; අඩු නොකොට; සම්පූර්ණ වසයෙන්.
නොතරම්[වි.] තත්ත්වයට නොගැළපෙන; සුදුසු තරම් නොවන; නොසෑහෙන; අයෝග්‍ය.
නොතාරිස්[නා.ප්‍ර.] ඔප්පු තිරප්පු ආදිය නීත්‍යනුකූල ව ලියා සහතික කිරීමට බලය ලත් තැනැත්තා.
නොතැන[නා.] සුදුසු නොවූ තැන; නුසුදුසු ස්ථානය; නොනිසි තැන.
නොතිත්[වි.] සෑහීමක් නැති; තෘප්තිමත් නොවන; අතෘප්තිකර.
නොතිරබව[නා.] අස්ථිරබව.
නොතීසිය[නා.] අධිකරණයේ පෙනී සිටින ලෙස දන්වන නිවේදනය.
නොතුස්[වි.] අසතුටු; අසන්තෝෂ; අභිනන්දනය නොවන.
නොදරුවා[නා.] යමක් කමක් තේරුම් ගත හැකි වයසට පත් නොවූ කුඩා දරුවා.
නොදැමි[වි.] දමනය නොවූ; නොහික්මුණු; අදම්‍ය වූ.
නොදිටුවිරී, නොදිටුවිරූ[වි.] පෙර නොදන්නා ලද; අදෘෂ්ට පූර්ව.
නොදියටි[වි.] දීමට අකමැති.
නොදිලි[වි.] දිලිසෙන්නේ නැති; තරමක් රළු සේ පෙනෙන.
නොදිලි නිමාව(පාරිභා.) [නා.] තරමක් ගොරෝසු සේ පෙනෙන නිමාව.
නොදුරු[වි.] දුර නැති; ආසන්න; ළං වූ; සමීප.
නොදෙවන, නොදෙවැනි[වි.] දෙවන නොවන; පළමු තැනට ම එන; අද්විතීය.
නොදෙවි[වි.] නොසේදූ; නොදොවන ලද; ධෝවනය නොකළ.
නොනගතය, නොනගතේ[නා.] නැකැත් නැති කාලය; පුණ්‍ය කාලය.
නොනැමෙන[වි.] නැමෙන්නේ නැති; නැමිය නොහැකි; අනම්‍ය.
නොනැවත[ක්‍රි.වි.] නැවතීමක් නැති ව; වහා; වේගයෙන්.
නොනෑ1. [වි.] නෑකම් නැති; නැදෑ නොවන; ඥාති නොවූ· 2. [වි.] නොනැසිය හැකි; අවධ්‍ය.
නොනෑයා[නා.] නෑ නොවන තැනැත්තා; නෑයකු නොවන්නා; නෑකම් නැති පුද්ගලයා.
නොනිමන[වි.] අවසාන නොවන; නිම නොවන.
නොනිමි[වි.] නිමාවට පත් නොකළ; සම්පූර්ණ නොකළ.
නොනිසි[වි.] සුදුසු නොවූ; නුසුදුසු; අයෝග්‍ය; අනිසි.
නොපණත්[වි.] වැරදි සහගත; නීති විරෝධි; අකීකරු.
නොපණත්කම[නා.] සමාජ සම්මතයට පටහැනි ක්‍රියාව; අකීකරු.
නොපමාව[නා.] පමා නැතිබව; අප්‍රමාදබව.
නොපසුබට[වි.] පමා නැතිබව; අප්‍රමාද බව.
නොපැකිල, නොපැකිළ[ක්‍රි.වි.] නැවතීමක් නැති ව; පැකිලීමක් රහිත ව.
නොපැටු[වි.] (රාජ්‍ය මුද්‍රාවෙන්) මුද්‍රා නොතබන ලද.
නොපැටු මදඩිය[නා.] (රාජ්‍ය මුද්‍රාවෙන්) මුද්‍රා නොතබන ලද තරාදි පඩිය; රාජ්‍ය සම්මතය නොලත් තුලා පඩිය.
නොපැළෙන(පාරිභා.) [වි.] පැසුණු විට ස්වභාවයෙන් ම පැළී විවෘත නොවන.
නොපිට[නා.] පිට පැත්ත; වැරදි පැත්ත; කණපිට.
නොපිරියත්1. [වි.] කෙළවරක් නැති; සීමා රහිත. 2. [වි.] සෑහීමකට පත් නොවන.
නොපිහිකුළු[වි.] නොවැසුණු; ආවරණය නොවූ; අපටිච්ඡන්න.
නොපොහොසත්[වි.] නොහැකි; අසමත්; අපොහොසත්.
නොපෝනා1. [වි.] නොසෑහෙන; දැරිය නොහැකි තරම් වූ. 2. [වි.] කෙනෙකුගේ මුළු උස ඉක්මවා යන; ගැඹුරු.
නොබා1. [ක්‍රි.වි.] බිය නොවී; භය නැති ව; අභීත ව. 2. [ක්‍රි.වි.] (හිස කර ආදිය) පහත් නොකර; නොහෙළා.
නොබැඳි[වි.] (ගිවිසුම් ආදියට) බැඳී නැති; අපක්ෂපාත; (බල කඳවුරකට) නැඹුරු නැති.
නොබුනු[වි.] බිඳුණේ නැති; නොබිඳුණු; අභින්න.
නොබොරු[වි.] බොරු නොවූ; ඇත්ත වූ; සත්‍ය වූ.
නොබෝ[වි.] බොහෝ නොවූ; මඳ; ටික; ස්වල්ප.
නොමග, නොමඟ[නා.] වැරදි මාර්ගය; අයථා මග; නරක මාර්ගය; උත්පථය.
නොමද, නොමඳ[වි.] ටිකක් නොවූ; අනල්ප; අප්‍රමාණ.
නොමනා1. [වි.] නොහොබිනා; නුසුදුසු; අයෝග්‍ය; වැරදි සහගත. 2. [වි.] අමනෝඥ; අප්‍රිය.
නොමනාප1. [වි.] තරහ; නොසතුටු; අමනාප. 2. [වි.] නුසුදුසු; නොගැළපෙන.
නොමරූල්[නොමර+ඌල්] [නා.ප්‍ර.] වැලි රහිත දිය උල්පත.
නොමසුරු[වි.] මසුරුකමින් තොර; ලෝභ නැති; නිර්ලෝභී.
නොමළ[වි.] මැරුණේ නැති, නොමැරුණු.
නොම්මර අදිනවා[ක්‍රි.] කුසපත් අදිනවා; සීට්ටු අදිනවා.
නොම්මර කණුව[නා.] (කථා.) පාරක කිසියම් විශේෂ ස්ථානයක සිට වූ කණුව; සැතැප්ම කණුව.
නොම්මරය1. [නා.] සංඛ්‍යාවක් හඳුන්වන ලකුණ; අංකය; ඉලක්කම; සංඛ්‍යාව. 2. (කථා.) [නා.] තරාතිරම; කල්කිරියාව; ස්වභාවය.
නොමැකෙන[වි.] මකා දැමිය නොහැකි; මකන්නට බැරි.
නොමැති[නොම+ඇති] [වි.] නැති; නැත්තා වූ; අවිද්‍යමාන.
නොමැදහත්[වි.] මධ්‍යස්ථ නොවූ; පක්ෂපාත; අගති.
නොමැනව[නා.] නුසුදුස්ස; නොමනා දෙය; නොකළ යුත්ත.
නොමැලසි[වි.] මැලි නොවූ; මිලාන නොවූ.
නොමැළි[වි.] කම්මැළි නැති; අලස නැති; ක්‍රියාශූර; කඩිසර.
නොමින, නොමින්[වි.] බොහෝ; අප්‍රමාණ; ප්‍රමාණ කළ නොහැකි.
නොමිනිස්[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය නොවූ සත්වයා; අමනුෂ්‍යයා. [වි.] මිනිස්කමට නොගැළපෙන; අමනුෂ්‍ය.
නොමිලයේ[ක්‍රි.වි.] මුදල් ගෙවීමක් නැති ව; අය කිරීමක් නැති ව.
නොමුසු[වි.] මිශ්‍ර නැති; අමිශ්‍ර.
නොමුහුකළ, නොමූකළ[වි.] මෝරා නැති; පැසී නැති.
නොමේරූ[වි.] මෝරා නැති; පැසී නැති.
නොරට1. [නා.] (තමන්ගේ) රට නොවුව; පිටරට; විදේශය. 2. [නා.] අවුල් වූ රට.
නොරත[වි.] ගින්නෙන් රත් නොවූ.
නොරඹුර[නා.] සැඟවුණු තැන; රහස් ස්ථානය.
නොරැටියා[නා.] (තම) රටට අයත් නොවූ පුද්ගලයා; විදේශිකයා.
නොරිසි[වි.] කැමති නැති; ආශා නැති; රුවි නැති.
නොරුස්නා[වි.] රුස්සන්නේ නැති; කැමති නැති; ආශා නැති.
නොරොක්[නා.ප්‍ර.] අමනාපය; නොහොඳ; විරුද්ධත්වය.
නොලස, නොලසා[ක්‍රි.වි.] වහා; අප්‍රමාදව; අනලස්.
නොවක්1. [වි.] ඇද නැති; වක් නොවූ; අවංක; ඍජු. 2. (පාරිභා.) [වි.] කෙළින් ම පවත්නා; නොනැමුණු.
නොවටනා, නොවටින[වි.] වටින්නේ නැති; අගයක් නැති.
නොවත[වි.] අපොහොසත් වූ; අසමත්
නොවත්[නා.ප්‍ර.] වත් නොවූව; සිරිත් වශයෙන් ගත නොහැකි.
නොවතු[වි.] අහිමි; වස්තු හීන.
නොවතුරු[නො+අතුරු] [නා.] කෙළවරක් නැති; අන්තරයක්, අවකාශයක් නැති.
නොවරදිනසුලු(පාරිභා.) [වි.] වරදින්නේ නැති ස්වභාවය ඇති.
නොවලස[වි.] අලස නොවී; ප්‍රමාද නොවී; කම්මැළි නොවී; අනලස් ව ; වහා.
නොවලහා[ක්‍රි.වි.] සඟවන්නනේ නැති ව; නොසගවා; වසන් නොකර.
නොවලා[වි.] බාධා රහිත ව; වැළැක්මක් නැති ව; නොවරදවා.
නොවහළ1. [වි.] වැහැර නොගියා වූ; අඩු නොවූ; අනූන නූ. 2. [වි.] නොවැසුණු; ප්‍රතිච්ඡින්න නොවූ.
නොවැළැක්වියහැකි[වි.] වැළැක්වීමට අවකාශ නැති; සිදුවිය යුතු ම.
නොවිටියල[වි.] නොහික්මුණු; අසංවර; අවිටියල්.
නොවිතර[වි.] ප්‍රමාණයක් නැති; අප්‍රමාණ; බොහෝ.
නොවියත්[වි.] ව්‍යක්ත නොවූ; අව්‍යක්ත; නූගත්.
නොවියූ[වි.] නොකියා; ප්‍රකාශ නොකළා වූ.
නොවිරූ[වි.] පෙර නොසිදු වූ; අපූර්ව වූ; අද්භූත.
නොවිරෙන(පාරිභා.) [වි.] විසිර නොයන, දිය වී නොයන.
නොවුනු, නොවුන්[වි.] නොඅඩු; ඌන නැති; අනූන.
නොවූවිරූ[වි.] පෙර සිදුවී නැති; භේදයක් නැති; සමගි සම්පන්න.
නොසංශය[නා.] සැකයක් නැති බව.
නොසකස්1. [වි.] පිළියෙන නොකළ; සකස් නොකළ. 2. [වි.] අපවිත්‍ර; කිලිටි. 3. (පාරිභා.) [වි.] අමු; රළු; ගොරෝසු; නොනිමි.
නොසණ්ඩාලයා(කථා.) [නා.] නොහික්මුණු තැනැත්තා; නීචයා; අධමයා.
නොසතුට[නා.] සතුටු නැති බව; අසතුට.
නොසන්සුන්, නොසන්හුන්[වි.] සන්සිඳීමක් නැති; සන්සුන් නොවූ; කලබලකාරී.
නොසරස්1. [නි.] පමා නොවී; කල් නොයවා; ඉක්මනින් ම. 2. [නි.] නිතර; හැම විට; නිරන්තර.
නොසරුප්[වි.] නුසුදුසු; අනුචිත; අසාරුප්‍ය.
නොසරුස්[වි.] අශාන්ත; චණ්ඩ.
නොසැතින්[ක්‍රි.වි.] සැතින් තොර ව; අවියෙන් තොරව; නිරායුධ.
නොසැබි[නා.ප්‍ර.] අසභ්‍ය; නරක.
නොසැලකිල්ල1. [නා.] සැලකීමෙන් තොරවීම; නොසැලකීම; නොතැකීම. 2. [නා.] කල්පනාකාරී නොවීම; පරිස්සම් නොවීම.
නොසියමනා[වි.] නොසතුටු සිත් ඇති; ද්වේශ සහගත සිත් ඇති.
නොසිරිත[නා.] වැරදි සිරිත; නොකළ යුතු සිරිත; සම්මතය නොලත් චාරිත්‍ර.
නොහරනවා[ක්‍රි.] අත් නොහරිනවා; මුදා නොහරිනවා.
නොහසළ[වි.] ආශ්‍රය නොකළ; හුරු-පුරුදු නොකළ; නොහදාළ.
නොහැක්මුණු, නොහික්මුණ[වි.] හික්මීමක් නැති; අවිනීත; අසංවර; අශික්ෂිත.
නොහැකියාව1. [නා.] බැරිකම; අසමත්කම; දුබලතාව. 2. [නා.] බාධාව; අවහිරය; සම්බාධකය.
නොහැල[වි.] ඇල් නොවූ; උණුසුම්; උෂ්ණ ඇති.
නොහිම්[වි.] සීමාවක් නැති; ප්‍රමාණ රහිත.
නොහෙනවා[ක්‍රි.] බැරි වෙනවා; අසමත් වෙනවා; නොපිළිවන් වෙනවා.
නොහෙන්නා[නා.] නොහැකි තැනැත්තා; අසමත් තැනැත්තා.
නොහොත, නොහොත්[නි.] නොවේ නම්; නැතහොත්; නොපිළිවන් වෙනවා.
නොහොඳ1. [නා.] යහපතින් තොරබව; අයහපත; නරක. 2. [නා.] අමනාපය.
නොහොබනා1. [වි.] නොබබළන; ශෝභමාන නොවූ; 2. [වි.] නුසුදුසු; නොමනා.
නෝංජල්[වි.] නිවට; නියාලු; බයාදු; බැගෑපත්; බෙලහීන.
නෝක්කඩුව[නා.] මැසිවිල්ල; දොස් දැක්වීම; අපවාදය.
නෝට්ටුව[නා.] මුදල් කොළය; නියමිත මුදල් ගණනක් වෙනුවෙන් නීත්‍යනුකූල මුදල් ආයතනයකින් නිකුත් කෙරෙන මුද්‍රිත කඩදාසිය.
නෝම්බි[නා.ප්‍ර.] ඉස්ලාමික හෙවත් මහමදික උපවාසය; මුළු දිවා කල තුළ දියරක් හෝ ඝන ආහාරයක් නොගැනීමේ මහමදික ව්‍රතය.
නෞකාව[නා.] විශාල ජල යාත්‍රාව; නැව.
නෞකාශය[නා.] නැව් තැනීම, ප්‍රතිසංස්කරණය ආදි කටයුතු සිදු කිරීම සඳහා කොටු කරන ලද පෙදෙස; නැව් තටාංකාගනය.
ප1. සිංහල හෝඩියේ හතළිස් පස් වැනි අකුර ; ඕෂ්ඨජ, අඝෝෂ, අල්පප්‍රාණ ව්‍යඤ්ජන ශබ්දය. 2. [අව්‍ය.] උපසර්ග විස්සෙන් එකක්.
ප වර්ගය[නා.] හෝඩියේ ප අක්ෂරය මුල් කොට ඇති ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර පහ ; ප, ඵ, බ, භ, ම යන ඕෂ්ඨජාක්ෂර.
ප(ර්) කාබනේට්[නා.ප්‍ර.] දැරිය හැකි වැඩි ම ලවණ ප්‍රමාණය දරා ඇති කාබනික අම්ලය.
පංක දුර්ග[නා.ප්‍ර.] ගමන් කිරීමට අපහසු වගුරු බිම.
පංක, පඞ්ක[නා.ප්‍ර.] මඩ ; කලල්.
පංකජ, පඞ්කජ[නා.ප්‍ර.] 1. පියුම ; නෙළුම ; පද්මය. 2. උපුල ; මහනෙල්.
පංකාදු[වි.] ඉතා හොඳ ; අනගි ; වටිනා ; ඉස්තරම් ; මනාව ඔබිනා.
පංකාව[නා.] පවන් ගැසීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක්; පවන් පත.
පංගාඩම්[නා.ප්‍ර.] නියමය ; විධානය ; පැවරීම.
පංගාර්තුව[නා.] 1. නියමය ; විධානය ; පැවරීම. 2. (අදාළ කටයුතු) පිළියෙල කිරීම; සූදානම් කිරීම.
පංගුකාරයා[නා.] යමක අයිතියෙන් කොටසක් හිමි තැනැත්තා ; කොටස්හිමියා ; හවුල්කාරයා.
පංගුලයා, පඞ්ගුලයා[නා.] අබ්බගාතයා ; පිළා.
පංගුව, පඞ්ගුව[නා.] 1. කොටස; භාගය. 2. අඛණ්ඩ ව නොබෙදී පවතින ඉඩම් කට්ටිය. 3. යම් සේවයක යෙදී සිටින ජන කොට්ඨාසය. 4. වර්ගය ; ප්‍රභේදය.
පංච කෙළිය, පංචි කෙළිය[නා.] විශේෂයෙන් සිංහල අලුත් අවුරුදු සමයේ දී කිරි කවඩි පහ ආශ්‍රිත ව කරනු ලබන ජනප්‍රිය ගෘහ ක්‍රීඩාවක්.
පංච තික්ත[නා.ප්‍ර.] ආයුර්වේදයේ සඳහන් වන රසකිඳ, කොහොඹ, කටුවැල්බටු, දුම්මැල්ල (පටොල) සහ ආඩතෝඩා යන තිත්ත රසැති පස් වර්ගයකින් සමන්විත ඖෂධ.
පංච මහා බලවේගය[නා.] සඟ, වෙද, ගුරු, ගොවි සහ කම්කරු යන පුද්ගල සංවිධාන පහකින් යුත් බලය ; 1956 මහ මැතිවරණයේ දී ක්‍රියාත්මක වූ බලවේගයක්.
පංච මහා විෂ[නා.ප්‍ර.] ගෞරි, පාෂාණ, තාලක, මනඃශිලා, වත්සනාභ සහ සර්පවිෂ යන උග්‍ර වූ විෂවර්ග පහ.
පංච, පඤ්ච[නා.ප්‍ර.] සංඛ්‍යාවක්; පහ.
පංචාස්‍රය, පඤ්චාස්‍රය[නා.] පැති පහක් ඇති කොටුව ; පස් පට්ටම ; පඤ්චභූජය.
පංචි[නා.ප්‍ර.] පංච ක්‍රීඩාවට ගන්නා කිරි කවඩි.
පංචෝඩය[නා.] ඉලෙක්ට්‍රෝඩ පසකින් සමන්විත වන ත'මයන කපාටය ; කෙටි තරංග හා රූපවාහිනී ආදායකවල යොදාගනු ලැබේ.
පංජරය, පඤ්ජරය[නා.] 1. කූඩුව ; මැදිරිය. 2. සැකිල්ල ; රාමුව. 3. කවුළුව.
පංඤ්චශිඛයා, පංචශිඛයා[නා.] දෙව්ලොව වීණා ගායක දිව්‍ය පුත්‍රයා ; පන්සිළු.
පංතිය, පඞ්ක්තිය[නා.] 1. පෙළ ; පේළිය. 2. වර්ගය ; සමූහය.
පංශු පිශාච[නා.ප්‍ර.] කසළ ගොඩ ආදියෙහි වෙසෙතියි පැවසෙන ප්‍රේත විශේෂයක්.
පංසු, පාංශු[නා.ප්‍ර.] මැටි ; දූවිලි ; ධූලි.
පංසුකූලපාංශුකූල බ.
පක[නා.] 1. ගෙඩිය ; ඵලය. 2. ඉදුණු ගෙඩිය. 3. පක්ෂය ; චන්ද්‍ර මාසයේ අර්ධය. 4. පිහාටුව. 5. සමූහය.
පක්ව[වි.] 1. ඉදුණු ; පැසුණු ; මේරූ. 2. දිරවූ ; ජීර්ණ වූ.
පක්වාශය[නා.] බොක්කේ පැසුණු ආහාර තැන්පත් වන උදර පාර්ශ්වය.
පක්ෂ[වි.] 1. පැත්ත ගත්; පක්ෂපාත වූ ; හිතවත් ; අවනත 2. පක්ෂයට අයත් ; පක්ෂය පිළිබඳ.
පක්ෂ ක්‍රමය[නා.] ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමය යටතේ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක් තෝරා ගැනීම සඳහා අපේක්ෂකයන් තරග වැදිය යුතු සංවිධාන ක්‍රමය.
පක්ෂ භජනය[නා.] අගතිගාමී ලෙස එක් පක්ෂයකට පමණක් වැඩි සැලකිලි දැක්වීම ; පැත්තක් ගැනීම.
පක්ෂග්‍රාහී[වි.] (වැරදි අන්දමට) පැත්ත ගන්නා ; පක්ෂ භජනය කරන ; මධ්‍යස්ථ නොවන ; අගතිගාමී.
පක්ෂපාත[වි.] පැත්තට නැමුණු ; අවනත ; පැත්ත ගත් ; හිතවත් ; විශ්වාස කටයුතු.
පක්ෂය[නා.] 1. පැත්ත ; අංශය ; පාර්ශ්වය. 2. කණ්ඩායම ; පිල. 3. චන්ද්‍ර මාසයෙන් භාගය. 4. පක්ෂීන්ගේ පියාපත ; පක්ෂපත්‍රය.
පක්ෂාඝාතය[නා.] ශරීරයේ අංශයක් අප්‍රාණික ව අක්‍රිය වීම ; අංසබාග රෝගය.
පක්ෂාවරණය[නා.] කුරුමිණියකුගේ පිටිපස පියාපත්වලට වැස්මක්සේ පිහිටි ඉදිරි පියාපත්.
පක්ෂි විද්‍යාව[නා.] පක්ෂීන් පිළිබඳ කරුණු උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
පක්ෂියා[නා.] පියාපත් ඇත්තා; කුරුල්ලා ; විහඟා.
පකාපැකි[නා.ප්‍ර.] ලොකු කුඩා ගෙඩි.
පකිස් පෙට්ටිය[නා.] වෙළෙඳ භාණ්ඩ අසුරාලීම සඳහා සැහැල්ලු ලීවලින් සාදන ලොකු පෙට්ටිය.
පග්ඝරණ[නා.ප්‍ර.] ගැලීම ; වැගිරීම.
පගාව[නා.] අයුත්තට කෙනකු පොළඹවා ගැනීමට දෙන දීමනාව ; අල්ලස.
පගෝදිය[නා.] රුපියල් හතරක් වටිනා පැරණි රන් කාසියක්; වරාගම්.
පචනය[නා.] 1. ආහාර ආදිය පිසීම ; ඉවීම. 2. පිළිස්සීම ; දැවීම. 3. පැසීම ; දිරවීම.
පචනාගාරය[නා.] ආහාර පිසීමට ගනු ලබන ගෘහය ; මුලුතැන් ගෙය ; කුස්සිය.
පචනාරි ඝටය[නා.] ස්ත්‍රී රූප පහක් කළයක රූපයක් ඇති වන සේ ගළපා දක්වන දේශීය චිත්‍ර මෝස්තරයක්.
පචය[නා.] බොරුව ; සම්පූර්ණ අසත්‍යය ; හදාගත් කථාව ; ප්‍රලාපය.
පච්ච[නා.ප්‍ර.] 1. පච්ච පාට ; කොළ පාට. 2. මරකත මැණික්. 3. (කථා.) හම තුළට පාට යවා නොමැකෙන ලෙස ඇඳි රූප.
පච්ච කොටනවා[ක්‍රි.] හම තුළට ඉඳිකටු මගින් පාට ඇතුළු කොට නොමැකෙන ලෙස රූප සටහන් කරනවා.
පච්ච වඩම[නා.] රතු පාට රෙදි වර්ගයක්.
පච්චුපකාරය[නා.] කළ උපකාරයට පෙරළා කරන උපකාරය ; ප්‍රත්‍යුපකාරය.
පච්චුප්පන්න[නා.ප්‍ර.] වර්තමාන කාලය ; පවතින කාලය ; අද්‍යතන කාලය.
පච්චේක බුද්ධ[නා.ප්‍ර.] අන්‍යයකුගේ උපදෙස් නැති ව තමා ම චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කළ නමුත් අනුන්ට එය අවබෝධ කරවීමේ ශක්තියෙන් තොර සර්වඥයන් වහන්සේ ; පසේ බුදු.
පච්ඡිම[වි.] 1. අන්තිම ; අවසාන. 2. බටහිර ; අපරදිග.
පජාතියා[නා.] හීන කුලිකයා ; පහත් වැඩ කරන්නා ; නීචයා ; අසමජ්ජාතියා.
පඤ්ච අභිඥා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨ ඥාන පස ; - එනම් ඉද්ධිවිධ, දිබ්බසෝත, පරචිත්ත විජානන, පුබ්බේනිවාසානුස්සති හා දිබ්බචක්ඛු.
පඤ්ච උපාදානස්කන්ධ[නා.ප්‍ර.] පස් වැදෑරම් උපාදාන ස්කන්ධ; එනම් රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර හා විඤ්ඤාණ.
පඤ්ච කල්‍යාණය[නා.] කාන්තා රූප ශෝභාවට අයත් කේශ, මාංශ, දන්ත, ඡවි සහ වයඃ යන අංග පහ.
පඤ්ච නීවරණ[නා.ප්‍ර.] කුසල් සිතුවිලි පහළ විය නොදී සිත අවුරන කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ, උද්ධච්චකුක්කුච්ච, විචිකිච්ඡා යන අකුශල පස.
පඤ්ච ප්‍රකාර[වි.] විධි පහකින් යුත් ; පස් වැදෑරුම් ; පංච විධ.
පඤ්ච බාණ[නා.ප්‍ර.] පියුම්, හෝපලු, මී අඹ, දෑසමන් සහ නිලුපුල් යන මල් පස් වර්ගය ඊතල ලෙස ගෙන විදින්නා වන අනංගයා ; මල්සරා.
පඤ්ච මහා ගංගා ගංගා[නා.] ඉන්දියාවේ පිහිටි මහා නදී පහ ; ගංගා, යමුනා, අචිරවතී. සරභූ සහ මහී යන ප්‍රධාන ගංගා.
පඤ්ච මහා විලෝකනය[නා.] පස් මහ බැලුම් ; බෝසතාණන් බුදු වන ආත්මයෙහි මිනිස් ලොව ඉපදීමට ප්‍රථමයෙන් විමසා බලන ලද කාලය, දේශය, ද්වීපය, කුලය සහ මව යන කරුණු පහ.
පඤ්ච ශීලය[නා.] සතුන් මැරීම, සොරකම් කිරීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම, බොරු කීම, සුරාපානය යන පස්පවින් වැළකී සිටීමේ සීලය ; පන්සිල්.
පඤ්ච, පඤ්චක[වි.] පහකින් යුක්ත ; පහකින් සැදුම් ගත්.
පඤ්චකකුධ භාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] රාජ පදවියට අයත් ඔටුන්න, වල් විදුනාව, මඟුල් කඩුව, සේසත, මිරිවැඩි සඟළ යන භාණ්ඩ පඤ්චකය.
පඤ්චකර්ම[නා.ප්‍ර.] දේශීය වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි දැක්වෙන වමන, විරේචන, නස්‍ය, නිරූහන (වස්ති) සහ අනුවාසන යන ප්‍රතිකාර විධි පහ.
පඤ්චකාම, පංචකාම[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ධර්මයෙහි ඉගැන්වෙන රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස සහ ස්පර්ශ යන පස් ආකාර ඇලීම ; ඇස, කණ, නාසය, දිව ශරීරය යන පංචේන්ද්‍රිය මඟින් අත්දකින දේට ඇති ඇල්ම.
පඤ්චගති[නා.ප්‍ර.] බුදු සමයෙහි දැක්වෙන නිරය, තිරිසන්, ප්‍රේත, මනුෂ්‍ය සහ දිව්‍ය යන සත්ව උත්පත්ති ස්ථාන පහ.
පඤ්චගව්‍ය, පංචගව්‍ය[නා.ප්‍ර.] ගවයාගෙන් ලබාගන්නා එළකිරි, දී, ගිතෙල්, ගොම, ගෝ මුත්‍ර යන ද්‍රව්‍ය පහ.
පඤ්චතූර්ය[නා.ප්‍ර.] ආතත, විතත, විතතාතත, ඝන සහ සුසිර යන වාද්‍ය භාණ්ඩ වර්ග පහ.
පඤ්චද්වාරය[නා.ප්‍ර.] අරමුණු සිතට වැදගන්නා හෙවත් චක්ඛු, සෝත, ඝාන, ජිව්හා සහ කාය යන දොරටු හෙවත් ඉන්ද්‍රිය පහ.
පඤ්චධර්ම[නා.ප්‍ර.] බුදු දහමෙහි එන ශ්‍රද්ධා, ශීල, ශ්‍රැත, ත්‍යාග, ප්‍රඥා යන ගුණ ධර්ම පහ.
පඤ්චභූත[නා.ප්‍ර.] පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ සහ ආකාස යන මහා භූත පහ.
පඤ්චම, පංචම[වි.] සංඛ්‍යා වසයෙන් පස්වැන්නට ගැනෙන ; පස්වැනි. [නා.ප්‍ර.] ඉන්දියාවේ ක්ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, වෛශ්‍ය සහ ශුද්‍ර යන කුල සතරට වඩා පහත් යැයි සම්මත පස්වැනි කුලය ; හරිජන කුලය.
පඤ්චමාර[නා.බහු.] මාරයන් පස්දෙනා ; බුදු දහමෙහි දැක්වෙන ක්ලේශ, ස්කන්ධ, අභිසංස්කාර, දේව පුත්‍ර සහ මෘත්‍යු යන මාරයන් පස්දෙනා.
පඤ්චරස[නා.ප්‍ර.] අම්ල, ලවණ, තිත්ත, කටුක සහ කසාව යන රස පහ.
පඤ්චලෝහ[නා.ප්‍ර.] රන්, රිදී, තඹ, සුදු ඊයම් සහ කළු ඊයම් යන ලෝහ වර්ග පහ ; පස්ලෝ.
පඤ්චවිධ[වි.] විධි පහකින් යුත් ; පස් වැදෑරුම්.
පඤ්චශත[නා.ප්‍ර.] පන්සියය.
පඤ්චශිඛාව[නා.] හිසෙහි බැඳි කුඩා කොණ්ඩා පහ.
පඤ්චස්කන්ධය[නා.] බුදු දහම අනුව සත්වයා සැදී ඇති කොටස් පහ ; රූප, වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ පහ.
පඤ්චාංග[වි.] කොටස් පහකින් යුත් ; අංග පසකින් සමන්විත.
පඤ්චාඞ්ගය[නා.] 1. ඖෂධ සඳහා පැළෑටියකින් ගනු ලබන කොටස් පහ ; කොළ, මුල්, පොතු, මල් සහ ගෙඩි. 2. (ජ්‍යෝති.) (එක් හිරු උදාවක සිට අනෙක් හිරු උදාව දක්වා යෙදෙන නැතහොත් කිසියම් මොහොතකට අයත්) ජ්‍යෝතිශ් ශාස්ත්‍රානුකූල කරුණු පහ ; දිනය, තිථිය, නැකත, යෝගය හා කරණයයි.
පඤ්චානන්තරිය කර්මය[නා.] ඊළඟ ජන්මයෙහිදී නොවරදවා ම විපාක දෙන මහා සාවද්‍ය අකුසල් පහ ; මව මැරීම, පියා මැරීම, බුදු සිරුරේ ලේ සෙලවීම, රහතුන් මැරීම, සංඝ භේදය.
පඤ්චායුධ[නා.ප්‍ර.] 1. පැරණි යුද්ධවල දී පාවිච්චි කරන ලද ආයුධ පහ ; දුනු, මුගුරු, අඩයටි, පත්කොහොල් සහ පාරාවළලු හෝ දුනු, මුගුරු, කඩු, අඩයටි. 2. බාල දරුවන්ගේ ආරක්ෂාව පිණිස ගෙළ පළඳවන මේ ආයුධ පහ සටහන් කළ රන් මාල පෙත්ත.
පඤ්චේන්ද්‍රිය[නා.] 1. ඇස, කණ, නාසය, දිව සහ කය යන ඉන්ද්‍රිය පහ. 2. ශ්‍රද්ධා, වීර්ය, ස්මෘති, සමාධි සහ ප්‍රඥා යන පහ.
පට[වි.] සේදවලින් කරන ලද ; සිල්වලින් නිමවන ලද. [නා.ප්‍ර.] 1. සේද නූල් ; සේද නූලින් වියන ලද වස්ත්‍රය. 2. නූල්, කඹ ආදියේ තනි වෙළුව ; තනි රැහැන ; රෙදි ආදියේ කෙළවර ; කොන. 3. දාමය ; මාලාව. 3. තනතුරක් හෝ ගෞරව නාමයක් හෝ පිරිනැමීමේ දී නළලෙහි පළඳවනු ලැබූ අලංකාර පටිය.
පට පණුවා[නා.] පටනූල් ලබා ගැනීම සඳහා ඇති කරනු ලබන දළඹුවා ; සේද පණුවා.
පට බඳිනවා[ක්‍රි.] 1. නළල් පට බැඳීමෙන් තනතුරක් හෝ නම්බු නාමයක් හෝ දෙනවා. 2. සරදමට හෝ උපහාසයට ලක් කිරීමේ අරමුණින් කෙනකුට නම් යොදනවා ; සැබෑ නම වෙනුවට අන්වර්ථ නාම භාවිත කරනවා.
පටක[නා.ප්‍ර.] සමාන ක්‍රියාකාරිත්වයකින් යුත් සෛල සමූහය ; නිශ්චිත කාර්යයක් සඳහා එක් වූ සෛල කාණ්ඩය.
පටක ජනකය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක පටක විභේදනය වන ප්‍රදේශය.
පටක වගාව(පාරිභා.) [නා.] පෝෂක තරලයක අඩංගු වෙන් වී ඇති සත්ව හෝ ශාක පටක කොටස් වර්ධනය වන්නට සැලැස්වීම.
පටක විද්‍යාව[නා.] පටකවල ව්‍යුහය හැදෑරිම.
පටකඩ[නා.ප්‍ර.] පට නූලින් වියූ රෙද්ද ; පට රෙද්ද.
පටන[නා.ප්‍ර.] 1. වෙළෙඳ නගරය ; නැව්තොට ; පටුනු ගම. 2. පාඩම් කිරීම ; ඉගෙනීම ; පඨනය. 3. ආරම්භය ; පටන් ගැනීම ; ඇරඹුම.
පටන් ගන්නවා[ක්‍රි.] කිසියම් ක්‍රියාවකට මුල පුරනවා ; අරඹනවා ; ආරම්භ කරනවා.
පටපිළි[නා.ප්‍ර.] සේද නූලෙන් වියූ වස්ත්‍ර ; පට රෙද්ද.
පටබැඳි නාමය[නා.] 1. ගෞරවය සඳහා – නළල් පට ආදිය බැඳීමෙන් පිරිනමන නාමය ; නම්බුනාමය. 2. උපහාසයෙන් කෙනකු හැඳින්වීමට භාවිත කරන නාමය.
පටල අස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කාටිලේජිය අවස්ථාවක් පසු නොකොට, අරීයල සම්බන්ධක පටකය කෙළින් ම අස්ථි භවනයෙන් සෑදෙන අස්ථියක්.
පටල කල්පිතය[නා.] ආකාශ මේඝයක් කොටස්වලට බෙදී ඝන වීමෙන් සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය ප්‍රභවය වීය යනුවෙන් ලප්ලස් නම් තාරකා විද්‍යාඥයා ඉදිරිපත් කළ මතය.
පටල දර්ශකය[නා.] ශිෂ්‍යයන් ස්වාධ්‍යයන කටයුතුවල දී ප්‍රයෝජනයට ගනු ලබන සාමාන්‍ය විද්‍යුත් කෝෂ යොදා ක්‍රියා කරවිය හැකි, රූපමය විස්තර ඉදිරිපත් කළ යන්ත්‍රය.
පටලනවා[ක්‍රි.] 1. එකට එක අමුණනවා ; කෙකි ආදියකින් අල්ලා ගන්නවා. 2. ලණු ආදියකින් ඔතනවා වෙළනවා ; බදිනවා. 3. අවුල් කරනවා ; ව්‍යාකූල කරනවා. 4. සම්බන්ධ කරනවා ; අසු කරනවා.
පටලය[නා.] 1. තුනී ආවරණය ; සියුම් සිවිය. 2. පෙනීම නැති කරන ඇස් රෝගයක්.
පටවනවා[ක්‍රි.] 1. අහුරනවා ; යවනවා ; බැහැර කරනවා. 2. (වරදක් අනුන් මත) පවරනවා ; ආරෝපණය කරනවා.
පටවැටි[නා.ප්‍ර.] රෙද්දෙන් සාදා ගත් පහන් වැටිය ; පහන් තිරය.
පටහය[නා.] බෙර විශේෂයක්; දෙණ්ඩිම ; ඩෝලය
පට්ට බන්ධනය[නා.] 1. මුතුමැණික් ඔබ්බන ලද හිස් පලඳනාව ; හිස් වෙළුම. 2. ස්තූපයක පාදයේ ඇති පටියක් වැනි තීරය.
පට්ටනය[නා.] වෙළඳුන් පැමිණෙන තීර්ථයක් සහිත ප්‍රදේශය ; නැව්තොට.
පට්ටම[නා.] 1. රෝදයක් වටා සවි කළ ලෝහමය වළල්ල ; නිම් වළල්ල ; නේමිය. 2. පැත්ත ; අංශය. 3. උපාධිය ; බුහුමන ; ගෞරව නාමය. 4. තනතුර ; නිලය.
පට්ටය[නා.] 1. ගස්වල පොත්ත. 2. ගසක පොත්තෙන් ඉරා ගන්නා පිට පතුර 3. තලය ; තහඩුව ; ඵලකය. 4. පට වස්ත්‍රය ; සේද වස්ත්‍රය. 5. සකස් කළ පුවක් කොළපතෙහි කිරි, පැණි, දොදොල් වැනි දෑ බහා සෑදු මුල. 6. ඇගේ සෑදෙන දිය බුබුළ ; දිය පට්ටය.
පට්ටලය[නා.] 1. වැඩපොළ ; කම්හල ; කර්මාන්තශාලාව. 2. පෝරණුව ; ගිනි උදුන. 3. වඩු හෝ කම්මල් මේසය.
පටිගත කරනවා[ක්‍රි.] විද්‍යුත් මාධ්‍යයෙන් ශබ්ද හෝ රූප පටියකට ගන්නවා; පටියක රඳවනවා.
පටිඝය[නා.] ක්‍රෝධය; ද්වේෂය; තරහ.
පටිච්ච සමුප්පාදය[නා.] සංස්කාර ධර්ම පිළිබඳ හේතුඵල නියමය.
පටිච්ඡන්න[වි.] වැසුණු ; ආවරණය වූ ; සැඟවුණු.
පටිච්ඡාදනය[නා.] වැසීම ; වස්ත්‍ර ආදියෙන් සිරුර වැසීම; සැඟවීම.
පටිජග්ගනය[නා.] පෝෂණය කිරිම ; රැකබලා ගැනීම ; සාත්තු සප්පායම් කිරීම.
පටිධාතුව, පටීධාතුව[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාය බන්ධනය ; අඳන සිවුර මත බැඳි පටිය.
පටිධාවකය[නා.] පරිගණකගත කිරිම සඳහා පටිගත කළ දත්ත ඇතුළත් කරනු ලබන ධාවක යන්ත්‍රය.
පටිපදා[නා.ප්‍ර.] ක්‍රියා මාර්ගය ; පිළිවෙත ; පිළිපැදීම.
පටිපාටිය[නා.] පිළිවෙළ ; අනුක්‍රමය.
පටිමාඝර[නා.ප්‍ර.] පිළිම ගෙය; ප්‍රතිමා මන්දිරය.
පටිය[නා.] 1. රෙදි, කඩදාසි, දැව, ලෝහ ආදියෙන් දිගට හා පටුවට තනාගනු ලබන දෙය. 2. ඉඟවටෙහි බඳින පලඳනාවක් ; කාය බන්ධනය. 3. දිගට විහිද යන බිම් තීරුව. 4. තනතුරට අයත් ශ්‍රේණිය.
පටිලාභ[නා.ප්‍ර.] ලැබීම ; අයත්වීම ; ප්‍රතිලාභය.
පටිලෝමය[නා.] අග සිට මුලට පැමිණීම ; ප්‍රතිලෝමය.
පටිවාත[නා.ප්‍ර.] සුළං හමාගෙන එන දිශාවට විරුද්ධ දිශාව ; ඉදිරිපසින් හමන සුළඟ.
පටිවේද, පටිවේධ[නා.ප්‍ර.] අවබෝධය ; දැනුම.
පටිසංඛරණය[නා.] අලුත්වැඩියාව ; යළි සැකසීම ; ප්‍රතිසංස්කරණය ; පිළිසකර.
පටිසන් දෙනවා[ක්‍රි.] විපාක දෙනවා ; පඩිසන් දෙනවා ; පල දෙනවා.
පටිසන්ථාරය[නා.] සුව දුක් විමසීම ; ආගිය තොරතුරු පිළිබඳ කතාබහ ; පිළිසඳර.
පටිසන්ධිය[නා.] පිළිසිඳ ගැනීම ; භවයෙන් භවය සම්බන්ධය ; භව දෙකක් අතර එක්වීම.
පටිසම්භිදා[නා.ප්‍ර.] (අභි.) විශේෂ විභාග දන්නා නුවණ ; විශිෂ්ට ඥානය ; පිළිසිඹියාව.
පටිසල්ලාන[නා.ප්‍ර.] විවේකය ; තනි ව හිඳීම ; හුදෙකලාව.
පටිසාරණිය[වි.] පෙරළා යැවිය යුතු ; ආපසු යැවිය යුතු.
පටිසේධන[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිෂේධය; ප්‍රතික්ෂේප කිරීම; (ආහාර ආදිය) වැළැක්වීම.
පටිහාණ[නා.ප්‍ර.] වැටහීම ; ප්‍රතිභානය ; එළඹසිටි ප්‍රඥාව ; නුවණ ; රහත්වීමට අවශ්‍ය තරම් වූ ශ්‍රේෂ්ඨ ඥානය.
පටිහාණ කවි[නා.ප්‍ර.] 1. පාලි සාහිත්‍යයෙහි එන චතුර්විධ කවියන් අතරින් කෙනෙකි ; වැටහෙන නුවණින් යුතු කවියා. 2. ඒ ගණයට අයත් ප්‍රබන්ධ.
පටු[වි.] 1. පළල් නොවන; පළලින් අඩු. 2. දක්ෂ; නිපුණ; ප්‍රවීණ. 3. නුවණ මඳ; බොළඳ.
පටුත්වය[නා.] නිපුණත්වය ; දක්ෂභාවය ; ප්‍රවීණත්වය.
පටුන[නා.] 1. තොටුපළ ; වරාය. 2. තොටුපළක් හෝ වරායක් හෝ අසල ඇති වෙළඳුන් ගැවසෙන දියුණු ගම ; වෙළඳ ගම. 3. පොතක ඇතුළත් පරිච්ඡේද ආදි කොටස් ; ග්‍රන්ථාරම්භයෙහි දක්වා ඇති වගුව ; අනුක්‍රමණිකාව.
පඨනය[නා.] 1. කියවීම. 2. විශ්ලේෂණය.
පඩික්කම[නා.] විශේෂයෙන් බුලත් හපන අවස්ථාවල කෙළ ගැසීම සඳහා ගැනෙන මැටි නොහොත් පිත්තල භාජනය.
පඩිපත[නා.] 1. පඩි ලැයිස්තුව හෙවත් වැටුප් විස්තර දක්වන පත්‍රිකාව. 2. වැටුප ; වේතනය ; පඩිය.
පඩිය[නා.] 1. සේවයක් වෙනුවෙන් දෙනු ලබන මුදල් දීමනාව ; වැටුප ; වේතනය. 2. පා තබා නැඟීම හා බැසීම සඳහා ගැනෙන තට්ටුව ; පියගැටය. 3. බර කිරීම සඳහා තරාදියක ලා භාවිත වන සම්මත බරින් යුතු ලෝහමය ඒකකය.
පණ[නා.ප්‍ර.] 1. ජීවිතය ; ප්‍රාණය ; ජීව ශක්තිය. 2. ආයුධයක මුවාත. 3. නයාගේ පෙණය. 4. මල පුඩුව ; තොණ්ඩුව. 5. දැඩි අනුරාගය ; ස්නේහය ; ප්‍රේමය.
පණ පොවනවා[ක්‍රි.] පිහි තල, කියත් තල ආදි ලෝහ ආයුධවලට නිසි ප්‍රමාණයෙන් දැඩි බව හා ශක්තිමත් බව කවනවා ; මුවහත් තියනවා ; පන්නරය තබනවා.
පණකුරු[නා.බහු.] තනි තනි ව ශබ්ද කළ හැකි වූ ද, ගාත්‍රාක්ෂරයක් හා ආරූඪ ව එයට උච්චාරණ ශබ්දයක් ප්‍රදානය කරන්නා වූ ද අකුරු ; ප්‍රාණාක්ෂර ; ස්වර.
පණගබ[නා.] නයාගේ පෙණ මඩුල්ල ; පෙණ ගොබය.
පණත, පනත[නා.] 1. නියෝගය ; ව්‍යවස්ථාව : ප්‍රඥප්තිය; ශික්ෂාපදය. 2. ධර්මය; ධර්ම ග්‍රන්ථ සමූහය.
පණත් කෙටුම්පත, පනත් කෙටුම්පත[නා.] කථානායකවරයාගේ අත්සන තබා නීතියක් බවට පත්වීමට පෙර, පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත වූ පණතක් හඳුන්වනු ලබන නාමය.
පණනල[නා.] ප්‍රාණ වායුව ; ජීවය ; ජීවිතය.
පණම[නා.] 1. රිදියෙන් හෝ තඹෙන් හෝ කළ පුරාණ කාසියක්. 2. සත හයක වටිනාකම ඇති මුදල.
පණයම්, පනයම්[නා.ප්‍ර.] 1. වෙසඟනුන්ට දෙන මුදල ; බැළය ; කුලිය. 2. පිනට දෙන දෙය.
පණවනවා, පනවනවා[ක්‍රි.] 1. නීතියක් හෝ ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කරනවා ; නියම කරනවා ; ප්‍රකාශ කරනවා. 2. (ආසන) පිළියෙල කරනවා ; සකස් කරනවා ; සූදානම් කරනවා. 3.ඈත මුහුදෙහි ඔරුවක් මාළු සොයා ඒ අත මේ අත සැරි සරනවා.
පණ්ඩකයා[නා.] 1. ලිංග විකලත්වය ඇති සත්වයා 2. නපුංසකයා.
පණ්ඩර[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු පැහැය ; ශ්වේත වර්ණය. 2. දශ ඇත්කුලයන් අතුරෙන තුන්වැන්න.
පණ්ඩිත[වි.] උගත් ; වියත් ; නුවණැති. [නා.ප්‍ර.] උගතා; බහුශ්‍රැතයා ; වියතා ; ප්‍රාඥයා.
පණ්ඩිතමානි[වි.] තමා පණ්ඩිතයෙකැයි සිතන ; ව්‍යාජ උගත් බව හඟවන ; තමා කෙරෙහි නොපවතින උගත්කම් ගැන ගර්වයෙන් සිටින.
පණ්ඩු[වි.] මඳ රතු ; අඳුරු රතු; පඬු පැහැති.
පණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනය, පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනය[නා.] පඬු පැහැයෙන් යුත් කම්බිලියක් එළා ඇති සෙල්මුවා ආසනය ; පඬුඇඹුල් සලසුන ; සක්දෙවිඳුගේ ආසනය.
පණ්ණරසි[නා.ප්‍ර.] 1. පසළොස්වක් දිනය. 2. පසළොස්වක් සඳ.
පණ්ණාකාර[නා.ප්‍ර.] තුටු පඬුරු ; පරිත්‍යාග.
පණි[නා.ප්‍ර.] 1. නයා ; සර්පයා. 2. රාහු ග්‍රහයා.
පණික්කියා[නා.] 1. අලි ඇතුන් හික්මවන්නා. 2. අලි ඇතුන් අල්ලන්නා. 3. බෙර වයන්නන්ගේ ප්‍රධානයා. 4. අණ බෙරකරු. 5. කරණවෑමියා ; ඇම්බැට්ටයා.
පණිධි[නා.ප්‍ර.] 1. කිසියම් අරමුණක සිත දැඩි ව පිහිටුවීම. 2. ප්‍රාර්ථනාව ; අභිනීහාරය.
පණිවා[නා.ප්‍ර.] සතුන් මැරීම් ; ප්‍රාණඝාත.
පණිවිඩය, පණිවුඩය, පනිවිඩය, පනිවුඩය[නා.] 1. දූතයකු මගින් යවන ලිඛිත හෝ වාචික දැනුම්දීම. 2. මෙහෙය ; මෙහෙවර.
පණීත[වි.] ප්‍රණීත ; මිහිරි ; රසවත්
පණුකය(පාරිභා.) [නා.] සත්වයකුගේ කුඩා මොළය සහ මහ මොළය එකට යා කරන බද්ධකය.
පණුකැවිල්ල[නා.] ශරීරයේ සම මතුපිට සෑදෙන දද විශේෂයක්.
පණුගාය[නා.ප්‍ර.] කුඩා ළමයින්ට සෑදෙන පණු රෝගය.
පණුවා[නා.] 1. කොඳුඇට සහ අත් පා නැති ඇදි ඇදී යන කුඩා ප්‍රාණියා; කීටයා. 2. ප්‍රාණීයා.
පඬරැල්, පරඬල්, පරඬැල්[නා.ප්‍ර.] දිරා ගිය පත්‍ර ; පරණ කොළ ; පරඩල.
පඬි[නා.ප්‍ර.] 1. පණ්ඩිත 2. දකුණු ඉන්දියාවේ රාජ්‍යයක් ; පඬිරට.
පඬු[නා.ප්‍ර.] 1. පාණ්ඩු රෝගය. 2. මඳ රතු පැහැය. 3. සිවුරු රැඳවීමට හෙවත් මඳ රතු පැහැ ගැන්වීමට ගනු ලබන කහට විශේෂයක්. 4. උගතා ; වියතා.
පඬුඇඹුල් සලස්නපණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනය බ.
පඬුර[නා.] 1. කෙනෙකුට දෙනු ලබන ත්‍යාගය ; තෑග්ග. 2. දෙවියන් නොහොත් ශුද්ධස්ථානයක් වෙත පිරිනමන පූජාව. 3. ආරක්‍ෂාව, රැකවරණය පතා ආශිර්වාද ලබාගැනීමෙ අරමුණින්, දෙවියන්ට පුද පූජා පැවැත්වීමට පොරොන්දු වී සංකේතාත්මක ව වෙන්කර තබන කාසිය.
පඬුවා[නා.] පණ්ඩිතයා ; උගතා; වියතා ; බහුශ්‍රැතයා.
පඬෙර[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු පාට. 2. සුදු නෙළුම්. 3. හෙළ මානෙල්
පත[නා.] 1. ද්‍රව හෝ ධාන්‍ය මැනීමේ මිනුම් ඒකකයක් ; බෝතලයක ප්‍රමාණයෙන් 1/4 හෝ සේරුවෙන් 1/4ක ප්‍රමාණය. 2. අත්ලට ගත හැකි ප්‍රමාණය. 3. පාදය ; පය ; අඩිය. 4. පැත්ත ; ප්‍රදේශය. 5. පිහාටුව ; පියාපත. 6. ශාකයක කොළය. 7. මුද්‍රිත හෝ ලිඛිත කඩදාසිය. 8. ප්‍රවෘත්ති පත්‍රය. 9. ලියවිල්ල ; ලියුම. 10. සවි කර ඇති පිහාටුව. 11. මාර්ගය ; මග. 12. ආහාර ගැනීමට භාවිත භාජනය ; පාත්‍රය. [වි.] 1. ප්‍රාප්ත ; පැමිණ. 2. මහත ; විශාල.
පතංග, පතඞ්ග[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා ; හිරු.
පතන(පාරිභා.) [වි.] 1. වැටෙන ; පතිත වන. 2. බසින ; ආරෝහණය කරන.
පතන ශීඝ්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලීය උෂ්ණත්වය සිරස් අතට වෙනස් වන ප්‍රමාණය ; ක්‍රමයෙන් ඉහළට යන විට අඩු වන ආකාරය.
පතනය[නා.] 1. පතිත වීම ; වැටීම ; පාතනය. 2. (පාරිභා.) අවනතිය. 3. (පාරිභා.) යමක් මත පතිත වීම ; ආපතනය. 4. (ප්‍ර. යෙදේ.) තණබිම ; තෘණ පිට්ටනිය.
පතනශීල(පාරිභා.) [වි.] එක්තරා ඍතුවක දී කොළ හැළෙන.
පතර[නා.] 1. සමූහය ; රාශිය. 2. පැතුරුණාවූ දෙය. 4. ප්‍රවාහය ; රළපතර [වි.] පැතිරී ගිය ; සුවිශාල ; අතිමාත්‍ර.
පතරොම[නා.] 1. ඇඳුම් කැපීමේ දී කඩදාසියෙන් තනා ගන්නා ආකෘතිය. 2. වෙඩි තැබීම සඳහා තුවක්කුවට යොදා ගන්නා බෙහෙත් ප්‍රමාණය ; වෙඩි උණ්ඩය.
පතල, පතලෙ[නා.] මැණික්, මිනිරන් ආදි ඛණිජ ලබා ගැනීමට පොළොවේ කණිනු ලබන වළ ; ආකරය.
පතස, පතහ, පතැස[නා.] ස්වභාවිකව පිහිටියා වූ හෝ කණින ලද්දා වූ විශාල පොකුණ ; විල.
පතළ[වි.] 1. පැතුරුණා වූ ; විහිදුණා වූ ; ව්‍යාප්ත වූ. 2. ප්‍රසිද්ධ වූ ; ප්‍රකට වූ.
පත්[වි.] ප්‍රාප්ත ; පැමිණි.
පත් කුඩය[නා.] තල් ආදී අතුවලින් සාදා ගනු ලබන කුඩය.
පත් ගෙඩිය, පොත් ගෙඩිය[නා.] ලිවීම සඳහා සකස් කොට එකට බැඳ ඇති හිස් පුස්කොළ සමූහය.
පත් පත් කරනවා[ක්‍රි.] 1. රැකියා තනතුරු ආදියක යොදවනවා ; ධුරයක වගකීම භාර දෙනවා. 2. වස්තු ආදිය හකූලා තබනවා.
පත්ඉරුව, පත්තිරුව[නා.] 1. පුස්කොළ පොතක කොළය. 2. පැළ ගොයම් ගසේ අලුත ඇදෙන දල්ල 3. ඉඩම් ලියාපදිංචි ලේඛනයෙහි, ඉඩමක් ලියාපදිංචිය සම්බන්ධ විස්තර සටහන් වී ඇති පිටුව.
පත්කඩ[නා.] 1. වැඳීම හෝ හිඳ ගැනීම හෝ සඳහා බිම අතුරන සම්කඩ හෝ රෙදිකඩ. 2. ලියවිල්ල ; ලේඛනය.
පත්කරණය[නා.] ලියවිල්ල ; ඔප්පුව ; ගිවිසුම.
පත්කුර[නා.] 1. රෙද්දකින් තනන ලද මල්ල. 2. වළං සෑදීමේ දී මැටි ඉවත් කිරීමට ගන්නා කූර.
පත්කොළය[නා.] ගින්නෙන් තවා සකස් කරන ලද කෙසෙල් කොළය.
පත්ත[නා.] 1. ලී පතුර ; පැතලි ලීය. 2. කොළය ; පත්‍රය. 3. පළල් පිහිය ; පැලැස්තර පිහිය. 4. පියාපත. භාජනය ; 5. භාජනය; පාත්‍රය. 6. දිග මිටක් සහිත පැතලි හැන්ද.
පත්තඬුව[පත්+අඬුව] [නා.] (ගිනියම් කළ යකඩ, ගිනිඅඟුරු ආදිය ඇද ගැනීම සඳහා පාවිච්චි කැරෙන) දිග අඬුව.
පත්තාකාර[වි.] පැතලි දිග හැන්දක් වැනි හැඩය ඇති ; පත්තක් වැනි.
පත්තායම[නා.] 1. වී තැන්පත් කළ ගබඩාව ; ධාන්‍යාගාරය. 2. (රන් රිදී ආදී වටිනා) වස්තු තැන්පත් කරන විශාල ලී පෙට්ටිය.
පත්තෑයා[නා.] පණු හැඩය ගත් රතු පැහැති පැතලි සිරුරක් ඇති විෂ සහිත සන්ධිපාදක සතෙක්.
පත්ති[නා.ප්‍ර.] 1. පයින් ගමන් කරන භට සේනාව ; පාබළ හමුදාව. 2. (මළගිය අය වෙනුවෙන්) පින් පැමිණවීම ; පුණ්‍ය චේතනාව.
පත්ති දානය[නා.] තමන් කළ පින් අනුනට අනුමෝදන් කරවීම ; පින් දීම.
පත්තිනි[නා.ප්‍ර.] පතිව්‍රතාව පිළිබඳ ප්‍රකට දෙවඟන ; පත්තිනි දේවිය.
පත්තිය[නා.] භාර්යාව.
පත්තිරිප්පුව[නා.] පෙළපාලි ආදිය නැරඹීම සඳහා නිර්මාණය කරන ලද විසිතුරු අටැස් ගොඩනැඟිල්ල.
පත්තු කරනවා[ක්‍රි.] ගිනි දල්වනවා ; ගිනි තබනවා ; වෙඩි තබනවා.
පත්තුව[නා.] 1. ගම් වසම් කීපයක් එකතු වී සෑදෙන පාලන කොට්ඨාසය ; කෝරළයක අනු ප්‍රදේශය. 2. කැඩුම් බිඳුම් ආදියට ගල්වන ඖෂධීය ආලේපය.
පත්පැණි[නා.ප්‍ර.] උකු වන තෙක් උණු කරන ලද පැණි.
පත්ම, පද්ම[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මල ; පියුම.
පත්මත්[පත්ම+අත්] [නා.ප්‍ර.] අතෙහි නෙළුම් මලක් දරන්නා ; සූර්යයා ; හිරු දෙවි.
පත්වීම[නා.] 1. තනතුරක් ලැබීම ; පදවි ලාභය. 2. ළඟාවීම ; එළඹීම.
පත්සක[නා.] (කාසයට බෙහෙත් දුම ඉරීම සඳහා) කොළයකින් සාදාගනු ලබන මුලින් මහත් ව අගින් සිහින් වන නළය.
පත්‍ර කලාව[නා.] පුවත්පත්, සඟරා ආදිය සම්පාදනය පිළිබඳ ශිල්පය.
පත්‍ර චූෂණය(පාරිභා.) [නා.] කොළවලට ජලය ඇදගැනීම හෝ උරා ගැනීම.
පත්‍ර න්‍යාසය(පාරිභා.) [නා.] (මයිකා වැනි) ඇතැම් ඛනිජ වර්ග පොළෝ ගැබේ තැන්පත් ව ඇති රටාව.
පත්‍රකලාවේදියා[නා.] පුවත්පත් කලාව හදාරා ඇති තැනැත්තා.
පත්‍රතලය(පාරිභා.) [නා.] කොළයක පළල් පැතලි කොටස.
පත්‍රය, පත්තුය[නා.] 1. ශාකයන්ගේ අතු, කඳ ආදියේ විහිදෙන කොළය. 2. මල්පෙත්ත. 3. ලියමන ; ලියවිල්ල. 4. පියාපත. 5. පුවත් ආදිය පළවන සංග්‍රහය ; පුවත්පත.
පත්‍රවෘන්තය[නා.] කොළය අත්තට හෝ කඳට හෝ සම්බන්ධ කරන අවයවය ; කොළ නටුව.
පත්‍රිකාව[නා.] 1. තනි කොළයේ හෝ කොළ කිහිපයක හෝ මුද්‍රිත ලියැවිල්ල. 2. (පාරිභා.) සංයුක්ත පත්‍රයක පත්‍ර තලයේ කොටස්වලින් එකක් ; කුඩා කොළය.
පතාක යෝධයා[නා.] 1. මහා යුද්ධ දක්ෂයා ; මහා යෝධයා. 2. අති බලසම්පන්නයා ; ප්‍රමුඛයා.
පතාකය[නා.] ලොකු, තුන්හුලස් කොඩිය.
පති[නා.ප්‍ර.] 1. නායකයා ; ප්‍රධානයා ; මූලිකයා. 2. හිමියා ; ස්වාමියා ; ස්වාමි පුරුෂයා.
පතිකුලය[නා.] ස්වාමි පුරුෂයාගේ වාසස්ථානය ; ස්වාමි කුලය.
පතිත[වි.] වැටුණු ; පතනය වූ.
පතිදම්, පතිනිදම්[නා.ප්‍ර.] භාර්යාවක තම ස්වාමිපුරුෂයා කෙරෙහි පැවතිය යුතු චර්යාව ; පිළිවෙත ; පත්නී ධර්මය.
පතිනිය[නා.] 1. පතිවත රකින කාන්තාව. 2. නායිකාව ; අධිපතිනිය. 3. අඹුව ; භාර්යාව.
පතිරජ[නා.] ඔටුනු පළන් රජකු යටතේ ප්‍රදේශයක් පාලනය කරන්නා ; ප්‍රතිරාජයා.
පතිරූප[වි.] සුදුසු ; යෝග්‍ය ; ගැළපෙන ; නිසි.
පතිව්‍රතය[නා.] පවිත්‍ර ස්වාමි භක්තිය ; සිය සැමියා පමණක් පතා සිටීම.
පතු[නා.ප්‍ර.] 1. ගසක කුඩා අත්ත ; පත්‍රය ; කොළය. 2. පතුර ; සිවිය. 3. බර කිරිමේ මිම්මක් ; පලම් හතර. [වි.] පැතලි ; තලයක් වැනි.
පතු ගානවා[ක්‍රි.] ඉදෙන උකු දෙයක් පත්තෙන් කවලම් කරනවා.
පතු වැටිය[නා.] 1. කඳකට සම්බන්ධ වූ කොටස ; බිඩංගය. 2. පිහාටු සමූහය.
පතුඇටය[නා.] උරපත්තේ ඇටය ; අංස ඵලකය.
පතුර[නා.] 1. කොළය ; පත්‍රය ; කුඩා අත්ත; පිත්ත. 2. පොත්ත ; සිවිය ; පට්ටය. 3. තලය ; පෙත්ත; තහඩුව; ගැලවී ගිය තුනී කැබැල්ල.
පතුරනවා[ක්‍රි.] 1. ව්‍යාප්ත කරනවා ; විසුරුවනවා ; විහිදනවා. 2. ප්‍රසිද්ධ කරනවා ; පතළ කරනවා ; ප්‍රචාරය කරනවා.
පතුල, පත්ල[නා.] 1. පාදයේ යටිපැත්ත ; පාදතලය. 2. ගංගා, ළිං මුහුදු වැනි දෙයක හෝ බඳුනක අඩිය.
පතුව[නා.] මුගුර ; පොලු කැබැල්ල.
පථය[නා.] 1. පාර ; මඟ. 2. ගොදුරු වන ප්‍රදේශය ; වාසය කරන ප්‍රදේශය ; වාස භූමිය. 3. (පාරිභා.) ගණිතමය නියමයකට හෝ නියම කීපයකට හෝ එකග ව චලනය වන ලක්ෂ්‍යයක ගමන් මඟ.
පථ්‍ය[වි.] හිතකර ; යෝග්‍ය ; ගුණදායී.
පථිකාශ්‍රමය[නා.] මාර්ගිකයනට ඉඳුම් හිටුම් සපයන ස්ථානය ; තානායම.
පද[නා.ප්‍ර.] 1. කවිය ; පද්‍යය ; පැදිය. 2. භාෂාවකට අයත් අර්ථවත් (නාම, ආඛ්‍යාත ආදී)
පද බදිනවා[ක්‍රි.] 1. කවි තනනවා ; පද්‍ය බන්ධනය කරනවා. 2. (අනෙකකුට) අපහාස කතාවක් ගොතනවා ; නින්දා කිරීමට පුවතක් පතුරුවනවා.
පද විචාරය[නා.] නූතන වාග් විද්‍යාවට අයත් අංශයක් ; ප්‍රකෘති, ප්‍රත්‍යය ආදි පද අවයව, විභාග කෙරෙමින් කරනු ලබන භාෂා අධ්‍යයනය ; පදිමයෝග විචාරය ; පද සාධනය.
පද සකසනය[නා.] පරිගණක තාක්ෂණය උපයෝගී කරගනිමින් වචන සැකසීම කරනු ලබන යන්ත්‍රය.
පදක්කම[නා.] 1. විශේෂ දක්ෂතා, ප්‍රාප්ති, තනතුරු, සාමාජිකත්ව ආදිය වෙනුවෙන් සංකේතාත්මකව ලබන කුඩා විචිත්‍ර පලඳනාවක්; ආභරණයක්. 2. උඩරට කාන්තා ආභරණ විශේෂයක්.
පදනම[නා.] 1. ගොඩනැඟිල්ලක අත්තිවාරම ; පාදම ; අඩිතාලම. 2. වටපිල කයියෝරුව ; කයිරුව. 3. මූලහේතුව ; සාධක වන කරුණ ; සාක්ෂ්‍යය. 4. විශේෂ සේවාවක් සඳහා විශේෂ අරමුදලකින් පිහිටු වූ ආයතනය. 4. ආරම්භය ; පටන් ගැන්ම.
පදන්[වි.] 1. ප්‍රධාන ; මූලික ; උතුම්. 2. කෙලෙස් තවන ; දවාලන ; ප්‍රදහනය කරන.
පදනිය[නා.ප්‍ර.] පාදයෙහි ඇඟිලිවල නියපොතු ; පාදනඛ.
පදප්‍රාප්ත[වි.] තනතුරකට පැමිණි ; පදවියක් දරන.
පදපාතය[නා.] පා තැබීමේ පිළිවෙළ ; ගමන් විලාසය.
පදම[නා.] නිසි පමණ ; සුදුසු ප්‍රමාණය ; ඕනෑ කරන තත්ත්වය.
පදම් කරනවා[ක්‍රි.] නිසි පමණට පිළියෙල කරනවා ; සුදුසු තත්ත්වයට සකස් කරනවා.
පදම් පත්[වි.] විශිෂ්ට ආකාරයෙන් යම් කටයුත්තක යෙදීම සඳහා පවතින ප්‍රවණතාවෙන් යුක්ත.
පදය[නා.] 1. පියවර. 2. (ප්‍ර. යෙදේ.) පා සලකුණ ; පියසටහන. 3. (ප්‍ර. යෙදේ.) පාබල සෙනඟ ; පදික සේනාව. 4. භාෂාවකට අයත් අර්ථවත් ශබ්දය ; වචනය ; වදන. 5. පද්‍යයක පාදය ; කවියක පේළිය. 6. වාදනය, නර්තනය ආදියෙහි ලය මානය දක්වන ශබ්ද රටාව ; මාත්‍රය. 7. අපවාද වශයෙන් කියන කතාව ; නින්දාලාපය.
පදර[නා.ප්‍ර.] 1. පොළව පැළීමෙන් සෑදුණු විශාල විවරය ; මහත් වූ භූමි විවරය. 2. දැව, ගල් ආදියෙහි පළු ; පුවරු ; පෝරු ; ලෑලි. 3. ගුහාව ; බිම් ගෙය. 4. කපොල්ල.
පදවි[නා.ප්‍ර.] 1. පදවිය ; ධුරය ; තනතුර. 2. පවුල් ජීවිතය ; අඹු සැමි වශයෙන් වාසය.
පදවි නාමය[නා.] පදවිය හෝ තනතුර හෝ හැඳින්වෙන නම; නිල නාමය.
පදවිය[නා.] 1. තනතුර ; ඨානාන්තරය ; නිලය ; ධුරය. 2. වාසය ; පදිංචිය.
පදවීතිහාරය[නා.] 1. පියවරක දුර ; ගමනෙහි යෙදෙන්නකුගේ දෙපා අතරෙහි දුර 2. හොඳ වැඩක් සඳහා පාගමනින් යෑම ; පියවර තැබීම.
පද්ද[නා.] 1. පාරුව. 2. වතුර ගන්නා භාජනය ; දියවලඳ ; කළය. 3. මිනුම් ප්‍රමාණයක්; නැලි දෙකක ප්‍රමාණය. 4. පෙරහන.
පද්දනවා[ක්‍රි.] ඒ මේ අතට සොලවනවා ; එහෙ මෙහෙ වනනවා.
පද්ධති මෙනුව[නා.] පරිගණක භාවිතයේ දී කවුළුවක ප්‍රමාණය වෙනස් කිරිම සඳහා හෝ එය පිහිටි තැන වෙනස් කිරීම සඳහා සෑම කවුළුවකම මාතෘකා තීරුවේ දකුණු පැත්තේ පිහිටි බොත්තම එබූ විට මතුවෙන මෙනුව.
පද්ධතිය[නා.] 1. කිසියම් රිතියකට අනුව බැඳෙන හෝ යෙදෙන ඒකක සමූහය. 2. ක්‍රමය ; ක්‍රියා පිළිවෙළ ; සමස්තය ; අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතා සමූහය.
පද්ම[වි.] පද්මය හා සම්බන්ධ.
පද්මගර්හ[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මලේ මැද කොටස ; පියුම් ගැබ.
පද්මනාහ, පද්මනාහි[නා.ප්‍ර.] නැබෙන් පියුමක් දරන්නා; ශ්‍රී විෂ්ණු.
පද්මබන්ධු[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මලෙහි නෑයා වන හිරු ; සූර්යයා.
පද්මය[නා.] නෙළුම් මල ; කමල ; පියුම.
පද්මයෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ජන්ම පත්‍රයක සතර කේන්ද්‍රයේ ශුභාශුභ ග්‍රහයන් මිශ්‍ර ව සිටි කල සෑදෙන යෝගය.
පද්මරාගය[නා.] ඉතා වටිනා මැණික් වර්ගයක් වන රතු කැටය ; පියුම්රාමිණ.
පද්මාකරය[පද්ම+ආකරය] [නා.] නෙළුම් මල්වලින් ගැවසි ජලාශය ; පියුම්විල ; නෙළුම් පොකුණ.
පද්මාසනය[පද්ම+ආසනය] [නා.] 1. නෙළුම් මලක ආකාරයට තැනූ ආසනය. 2. එරමිණිය ගොතා හිඳීම ප්‍රධාන කොට ඇති යෝගාසන ක්‍රමයක්.
පද්මිනී[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම්මල ; පියුම ; පද්මය. 2. පියුම්විල ; නෙළුම් පොකුණ. 3. දේහ ලක්ෂණ අනුව පියුම් සුවඳ සුසුම් හෙළන කාන්තා ප්‍රභේදයක්.
පද්‍යය[නා.] වෘත්තයක් අනුව ගෙතූ පාද සහිත රචනය ; කවිය ; ගීය ; ගාථාව හෝ ශ්ලෝකය.
පදානුගත[පද+අනුගත] [වි.] වචනයෙන් වචනය අනුව යන ; වචනාර්ථය මුල් කරගත්.
පදානුපදික[පද+අනුපදික] [වි.] 1. යමකුගේ පා සටහන් අනුව ගමන් කරන. 2. වචනයෙන් වචනය, පදයෙන් පදය අනුගමනය කරන.
පදානුසාරය[පද+අනුසාරය] [නා.] යමකු ගිය පාරේ අඩිපාර අනුව යෑම ; පියසටහන් අනුගමනය කිරීම.
පදාර්ථ විද්‍යාව[නා.] භෞතික විද්‍යාව ; ද්‍රව්‍ය ධර්ම ශාස්ත්‍රය.
පදාර්ථය[නා.] 1. පදයෙහි තේරුම ; වචනාර්ථය. 2. ධර්මතාව ; මූලධර්මය ; ගුණාංගය ; ලක්ෂණය. 3. ද්‍රව්‍යය ; භෞතික වස්තුව.
පදිංචිය[නා.] 1. වාසය කිරීම ; විසීම ; වාසය. 2. වාසය කරන තැන ; නිවසන ස්ථානය.
පදික[නා.ප්‍ර.] 1. චතුරංගිනී සේනාවේ එක් අංගයක් වන පාබළ හමුදාව. 2. මාර්ගයක පයින් යන්නා.
පදික වේදිකාව[නා.] පයින් ගමන් කිරීම සඳහා මහපාර දෙපස තනා ඇති උස් පිළ.
පදිකය[නා.] බයිසිකල් ආදියෙහි පයින් පාගන කොටස ; පැඩලය.
පදිනවා[ක්‍රි.] ඔරු, පාරු, ඖචිල්ලා ආදිය ක්‍රියා කිරීමට සලස්වනවා ; බයිසිකල් ආදියෙහි නැඟී යනවා.
පදිමය[නා.] නූතන වාග් විද්‍යාවට අනුව භාෂා විග්‍රහයේ දී ලැබෙන අර්ථවත් අවම ඒකකය ; පදයක් සෑදී ඇති ප්‍රකෘතිය හා ප්‍රත්‍යය.
පදිය[නා.] කඩ වීදිය ; වෙළෙඳ වීථිය ; වෙළෙඳපොළ ; වෙළෙඳ නගරය.
පදියම[නා.] පදිංචිය ; වාසය ; තැන්පත් වීම.
පදුම[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් මල ; පියුම ; පද්මය. 2. එකයි බින්දු 119කින් යුත් ඉතා විශාල ගණන. 3. නිරයක්. 4. අටවිසි බුදුන් අතුරින් එක් බුදුවරයකුගේ නාමය.
පදුරු[නා.ප්‍ර.] නැවේ රුවල් රෙද්ද හෝ රුවල.
පදෝපකූර්චය, පාද උපකූර්චය(පාරිභා.) [නා.] පයේ ඇඟිලිවලටත් පාද කූර්චයටත් අතර කොටස.
පධන්[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් තැවීම පිණිස ගන්නා තීරණය ; කෙලෙස් තවන උත්සාහය.
පධන්ඝර[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් තැවීම පිණිස වීර්ය වැඩීමට ස්ථාන කරගන්නා ගෙය ; භාවනා ගෘහය ; පියන්ගල.
පධන්වීර්ය[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් තැවීමේ භාවනාව සඳහා දරන වෑයම ; කෙලෙසුන් මැඩීමට ගන්නා උත්සාහය.
පන[නා.] 1. කොළය ; පර්ණය ; පතුය. 2. උපධාතු විශේෂයක් ; පල්මානික්කම්. [නි.] නැවත යන අරුත්හි යෙදෙන නිපාතයක්.
පනත්තා[නා.] හත් මුතු පරපුරේ සිව්වැනියා (අත්තා, මුත්තා, නත්තා, පනත්තා වශයෙනි).
පනදා[නා.ප්‍ර.] ඊළඟ දිනය ; දෙවැනි දිනය ; පසු දිනය ; හෙට දවස.
පන්[නා.ප්‍ර.] 1. කොළය ; පත්‍රය ; පත්. 2. ලිපිය ; ලියමන ; සන්දේශ පත්‍රය. 3. මලු, පැදුරු, වට්ටි, පෙට්ටි ආදිය විවීමට ගන්නා ජලාශ්‍රිත තෘණ විශේෂය. [වි.] 1. කොළයෙන් නිම වූ පත්‍රයෙන් සෑදූ. 2. පහකින් යුතු ; පහක් අඩංගු ; පහෙන් ගුණ කරන ලද.
පන්කටුව[නා.] 1. වේළා ගැනුණු පත් මැදීම පිණිස භාවිත කරනු ලබන උපකරණය ; පන්පතුර. 2. ඉඳිකොළ බඩුවල විසිතුරු වැඩ දැමීම සඳහා භාවිත වන උපකරණයක්.
පන්තට්ටුව[නා.] පන්වලින් වියා ගන්නා ලද කට පළල් නොගැඹුරු කුඩා වට්ටි විශේෂයක් ; ඇතුල්පත ; ඇතුළුපත.
පන්තිය[නා.] 1. සමූහය ; රංචුව ; කැල. 2. එකට ඉගෙන ගන්නා එක ම අධ්‍යාපන මට්ටමේ සිසුන් කණ්ඩායම ; වර්ගය ; ශ්‍රේණිය. 3. ඇති නැති පොදු කරුණු මුල් කොට කරනු ලබන වර්ගීකරණය ; දක්ෂතා අනුව බෙදනු ලබන ඒකකය. 4. පේළිය ; පෙළ.
පන්තේරුව[නා.] වළල්ලක හැඩ ගත් සෙලවීමෙන් හඬ නංවන තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක්.
පන්ද[නා.] 1. බෝලය ; පන්දුව ; කන්දුකය. 2. ගෙඩිය ; ඵලය.
පන්දම[නා.] 1. ගිනිහුල ; විලක්කුව. 2. (රූඪි.) අයුතු වාසිය සඳහා දෙන සහයෝගය ; ඒ සඳහා ලබන උදවු උපකාර.
පන්දම් පාලිය[නා.] සිංහල නාට්‍ය කලාවේ සන්නියකුමේ එන දහඅට පාලියෙන් එකක්.
පන්දම්කාරයා[නා.] 1. ආගමික පෙරහරවල පන්දම් රැගෙන යන්නා ; විලක්කුකාරයා. 2. (රූඪි.) වාසි තකා බලවත් අයට ගැතිකම් කරන්නා.
පන්දල[නා.] විශේෂයෙන් යාතුකර්ම කටයුතුවල දී ආතුරයා වෙනුවෙන් කොළ අතු සෙවිලි කොට සාදා ගැනෙන තාවකාලික කුඩා ගෙය.
පන්දලම[නා.] බුලත්, පතෝල වැනි වැල් යැවීම සඳහා සාදනු ලබන මැස්ස.
පන්දු කෙළිනවා[ක්‍රි.] පන්දුවක් උපයෝගී කරමින් දෙ පිලට බෙදී ක්‍රීඩා කරනවා ; පන්දු ගසනවා.
පන්දුව[නා.] බෝලය ; ගෝලාකාර දෙය ; කන්දුකය.
පන්න[නා.ප්‍ර.] 1. මසුන් මැරීම, කෘෂිකර්මය ආදි රැකියා සඳහා අවශ්‍ය කරන ආම්පන්න. 2. රැකියාව ; ජීවනෝපාය ; අතේ හුරුවෙන් කරනු ලබන කර්මාන්තය. 3. පිළිවෙළ ; ආකාරය ; ලීලාව ; විලාසිතාව ; මෝස්තරය.
පන්නනවා, පන්වනවා[ක්‍රි.] 1. එළවනවා ; ලුහුබඳිනවා ; පළවා හරිනවා. 2. අත්හරිනවා ; පිළිවෙළ සිඳිනවා ; මග හරිනවා. 3. හොරෙන් ගෙන යනවා ; නොදැනුවත්ව පිට කරනවා ; රහසේ ඉවත් කරනවා.
පන්නම්[පන්+කම්] [නා.ප්‍ර.] පන්වලින් පැදුරු, පෙට්ටි, මලු ආදිය වියන කර්මාන්තය ; පන් විවීම.
පන්නරය[නා.] 1. ආයුධයක මුවහත. 2. ලෝහයේ තද ගතිය ; දැඩි ගතිය.
පන්ලිය[නා.] පැණි වැනි දෑ එකතු කිරීමට ගන්නා ලබු කැටය.
පන්සර, පන්සරා, පන්සැර[නා.ප්‍ර.] ශර හෙවත් ඊ පසක් ආයුධ කොටගත් දෙවියා වන අනංගයා ; කාමදේවයා.
පන්සල[නා.] 1. බෞද්ධ විහාරස්ථානය ; දාගබ, බෝධිය, බුදුමැදුර, ආවාස ගෘහය ආදි අංග සහිත ශුද්ධ භූමිය. 2. වහළෙහි කොළ හොයා සාදා ගැනුණු කුටිය. 3. භික්ෂුන්, තවුසන් හා යෝගාවචරයන් වසන ආරාමය.
පන්සාළිස[නා.] සතළිස් පහ.
පන්සිකා[නා.] කොණ්ඩ පහක් ඇති දිව්‍යපුත්‍රයා ; ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයාගේ වීණා වාදක දිව්‍යපුත්‍රයා ; පඤ්චශිඛ ; පන්සිළු.
පන්සිල්[නා.ප්‍ර.] 1. ගිහි බෞද්ධයන් විසින් අඩුම වශයෙන් ආරක්ෂා කළ යුතු සිල් පහ ; ප්‍රාණඝාතය, සොරකම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම, බොරුකීම, සුරාපානය යන පස් පවින් වැළකීම යන - පංච ශීලය. 2. ශික්ෂාපද පහ ආරක්ෂා කරන ශිලය.
පන්හිඳ[නා.] පුස්කොළ, තඹපත් ආදියේ ලිවීම සඳහා ලෝහයකින් තනා ගන්නා ලද තියුණු තුඩක් සහිත උපකරණය.
පනා[නා.ප්‍ර.] 1. පනස වෘක්ෂය ; කොස්ගස. 2. කොස්, දෙල් ආදි ගස්වල පිරිමි මල්. 3. බෙර විශේෂයක්. 4. හිස පීරිමේ උපකරණ.
පනික්කයා, පනික්කියා[නා.] කොණ්ඩා සහ රැවුල් කපන්නා.
පනිට්ටුව[නා.] ජලය ගැනීම සඳහා පාවිච්චි කොක්කක් සහිත ලෝහමය භාජනය.
පනිනවා[ක්‍රි.] සිටි තැනින් එකවර උඩට නැගී වෙන තැනක පා පතිත වන්නට සලස්වනවා ; පිම්මෙන් ඉදිරියට යනවා ; උත්සාහ වෙනවා.
පනීත[වි.] මිහිරි ; රසවත් ; ප්‍රණීත.
පනේලය[නා.] දොර, ජනෙල්, කවුළු ආදියේ පියන් පත්වල රාමු බේරා සාදන කොටස.
පඳුර[නා.] එකම මුලින් හෝ ළඟ ළඟ පිහිටි මුල් පද්ධතියෙන් හෝ පැන නැගුණු මිටි ශාක සමූහය ; වඩා උසට නොගොස් මුලින් ආ අතු සමූහයකින් යුත් ගස.
පපටිකාව[නා.] 1. ගස්වල කඳෙහි වියැළී ඉරි තැළී ගිය පිටපොත්ත. 2. ගල් ආදියක පැතලි කැබැල්ල ; පතුර.
පපාතය[නා.] හෙල ; එක්වර නැග සිටි පර්වත ප්‍රාන්තය ; උස් බිමක් හා ආශ්‍රිත ව පවතින දළ බෑවුම ; ප්‍රපාතය.
පපුව[නා.] 1. බෙල්ලත්, උදරයත් අතර ශරීරයේ ඉදිරිපස කොටස ; ළය පෙදෙස ; උරය. 2. පෙණහැල්ල ; පුප්ඵුසය. 3. හදවත ; හෘදය වස්තුව.
පබකර[නා.ප්‍ර.] ප්‍රභාකරය ; ප්‍රභාව ඇති කරන්නා හෙවත් සූර්යයා.
පබඳ[වි.] 1. නොකඩවා පවත්නා ; එකට බැඳුණු ; අඛණ්ඩ වූ. 2. ප්‍රසිද්ධ වූ ; ප්‍රකට වූ. 3. රචනා සම්බන්ධ වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. රචනාව ; ප්‍රබන්ධය. 2. නොකැඩී පවත්නා ධාරාව ; එක දිගට පවත්නා සම්බන්ධය. [ක්‍රි.වි.] නිරන්තරයෙන් ; නිරතුරු.
පබමඬල[නා.] බුදුරැස් මඬුල්ල ; ව්‍යාම ප්‍රභා මණ්ඩලය.
පබල[වි.] ඉතා බලවත් වූ ; ප්‍රබල වූ.
පබසර[නා.ප්‍ර.] 1. විශිෂ්ට වූ රශ්මිය ; ප්‍රභාසාරය. 2. බුදුන් වහන්සේගේ සිරුරින් නිකුත්වන ෂඩ්වර්ණ රශ්මියෙන් එකකි.
පබළු, පබුළු[නා.ප්‍ර.] 1. සමුද්‍ර ජීවීන් විශේෂයක අස්ථි අවශේෂවලින් මුහුදු දිය තුළ සෑදෙන හුණුගල් වර්ගයක් ; කොරල්. 2. රතු පැහැයෙන් යුත් රත්න විශේෂයක් ; පවාළ හෙවත් ප්‍රවාල.
පබ්බජ්ජාව[නා.] ගිහිගෙය අත්හැර ආගමික හුදු ජීවිතයකට පිවිසීම ; පැවිද්ද ; ප්‍රව්‍රජ්‍යාව.
පබ්බජිත[වි.] පැවිදි ජීවිතයට පත්; මහණ වූ ; ප්‍රව්‍රජිත.
පබ්බජිතයා[නා.] පැවිදි බවට පත් පුද්ගලයා ; පැවිද්දා ; ප්‍රව්‍රජිතයා.
පබ්බතය[නා.] පර්වතය ; පවුව; ගිර ; කන්ද.
පබ්බාජනීය කර්මය[නා.] (විනය.) අනාචාරයෙහි හැසිරෙන භික්ෂුන්ට දඬුවම් වශයෙන් ආරාමයෙන් නෙරපා හැරීමේ විනය කර්මය.
පබ්භාර[වි.] නැමුණු ; බර වුණු ; ඇල වුණු. [නා.ප්‍ර.] පර්වතයක් හෝ ගල්කුළක් හෝ නැමී යෑමෙන් සෑදුණු පියස්ස සහිත ගල්ගෙය ; ගල්කුළක් ඉදිරියට නෙරා යාමෙන් සෑදුණු ලෙන.
පබොද[වි.] සතුට ගෙන දෙන ; සිත් සතන් පුබුදු කරවන ; ප්‍රබෝධ ජනක.
පබෝදය[නා.] සතුට ; ප්‍රීතිය ; තෘප්තිය ; ප්‍රබෝධය.
පභ; පභා[නා.ප්‍ර.] ආලෝකය ; කාන්තිය ; දීප්තිය ; ප්‍රභාව.
පමණ[නා.] 1. ප්‍රමාණය ; තරම ; විතර ; විශාලත්වය. 2. සංඛ්‍යාවකින් හෝ ගණනින් දක්වන ප්‍රමාණය. 3. සෑහෙන ප්‍රමාණය ; සුදුසු තරම ; ටික.
පමත්[වි.] සිහියෙන් තොර වූ ; කටයුත්තෙහි අලස වූ ; ප්‍රමාද වූ.
පමද, පමදා[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රමදාව ; ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව. 2. ප්‍රමාදය.
පම්පෝරිය[නා.] අතිශයෝක්තියෙන් ආත්ම වර්ණනයෙහි යෙදීම ; පුරසාරම ; පුරාජේරුව ; වාගාඩම්බරය.
පමා[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රමාදය. 2. කාන්තාව.
පමා කරනවා[ක්‍රි.] කල් පසු කරනවා ; අතපසු කරනවා ; කල් දමනවා.
පමා වෙනවා[ක්‍රි.] ප්‍රමාද වෙනවා ; කල්ගත වෙනවා ; නිසි කලට කළ නොහැකි වෙනවා.
පමාකාරි නිෂේධය(පාරිභා.) [නා.] යෝජනාවක්, වැඩ පිළිවෙළක්, තීරණයක් හෝ නීතියක් ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කිරීමට අධිකාර බලධාරියකුට ඇති නීත්‍යනුකූල බලය.
පමිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වායු මිශ්‍රිත ලාවාවල පෙණවලින් සෑදෙන සැහැල්ලු ගල් විශේෂයක්.
පමුණනවා[ක්‍රි.] 1. පමුණුවනවා ; සම්ප්‍රාප්ත කරවනවා ; ළඟා කරවනවා. 2. දක්වනවා ; සැල කරනවා ; කියා සිටිනවා ; ඔප්පු කර සිටිනවා.
පමුණු[නා.ප්‍ර.] පාරම්පරිකව අයිතිය පවතින සේ තෑගි කරන ලද ඉඩම ; පරවේණි ඉඩම.
පමුව[නා.] හවඩිය ; දාමය ; පටිය.
පය[නා.ප්‍ර.] 1. පාදය ; කකුල. 2. පාත්‍රය. 3. ජලය ; වතුර ; දිය. 3. මලපුඩුව ; පාශය.
පයනේරුවා[නා.] මඟ හෙළි කර දෙන්නා ; කිසියම් කාර්යයක ආරම්භකයා ; මාර්ග දර්ශකයා.
පයරියා[නා.ප්‍ර.] විදුරු මස් ඉදිමී සැරව ගැළීම ලක්ෂණ කොට ඇති මුඛ රෝගයක්.
පයස්[නා.ප්‍ර.] 1. කිරි ; ක්ෂීරය. 2. වතුර ; ජලය ; දිය. 3. පායාසය ; කිරි මුසු කොට පිසූ බත; කිරිබත.
පයිංඩය, පයිණ්ඩය, පයින්ඩය[නා.] 1. (මහනුවර රාජ්‍ය පාලන සමයේ) රාජකාරිය ; නිලය ; සේවාව. 2. පණිවුඩය ; හස්න.
පයින්ට්[නා.ප්‍ර.] ගැලුමකින් අටෙන් පංගුවක ප්‍රමාණය ඇති ධාරිතා මිනුම ; ලීටර් 0.568ක ප්‍රමාණය.
පයින්ටුව[නා.] දුම්රිය මඟෙහි පීලී මාරු කරන සන්ධි ස්ථානය.
පයිප්පය[නා.] 1. ද්‍රවයක් හෝ වායුවක් ගලා යා හැකි පරිදි සිදුර සහිතව ලෝහ ආදියෙන් තැනූ නාලය ; කෘත්‍රිම බටය. 2. කෝවක් සහිත දුම් ඉරීමේ උපකරණය ; දුම්කොව.
පයිය[නා.] කුඩා මල්ල ; පසුම්බිය ; ඔලගුව ; පහිය.
පයිරුපාසනය, පයුරුපාසනය[නා.] ඉතා කුලුපග ලෙස ඇසුරු කිරීම ; සමීප ආශ්‍රය ; භජනය.
පයිරොමීටරය[නා.] අධික තාපය මනින මනුව ; උගුතාප මාපකය.
පයිලිකම්[නා.ප්‍ර.] හිතවත්කම් ; ලෙන්ගතුකම් ; යටහත් පහත්බව.
පයෝගය[නා.] ප්‍රයෝගය ; ප්‍රයත්නය ; උපක්‍රමය ; උපායය.
පයෝධරය[නා.] 1. ස්තනය ; තනය ; පියයුර. 2. වැහි වලාකුළ ; මේඝකූටය.
පයෝලසය(පාරිභා.) [නා.] දිර වූ ආහාර අන්තර්ගත කිරිපාටට හුරු ද්‍රවය.
පර[වි.] 1. වෙනත් ; පිට ; එහා ; අන්‍ය. 2. අනිකකු සතු. 3. වෙනත් රටකට හෝ ජාතියකට හෝ අයත්. 4. සතුරු ; විරුද්ධ ; ප්‍රතිවාදී. 5. පසු ; පසුව. 6. ඉකුත් වූ. 7. මැලවුණු ; ඉතා ඉදුණු. 8. නීච ; අධම ; තුච්ඡ. 9. නිරත වූ ; නියැලුණු. [නා.ප්‍ර.] 1. ගල්වැලි ආදියෙන් සෑදුණු වැටි. 2. හඬ ; ඝෝෂාව. 3. ගස් වර්ගයක්. - [අව්‍ය.] උපසර්ග අතුරෙන් එකක් ; අතිශයාර්ථ සහිත උපසර්ගයක්.
පර සංසේවනය(පාරිභා.) [නා.] එක් මලක ස්ත්‍රී ජන්මාණු තව මලක පුරුෂ ජන්මාණු සමඟ එක් වී ප්‍රජනනය ඇතිවීම.
පර සතුරා[නා.] සිය රටට විරුද්ධ ව පිටින් පැමිණි සතුරා ; විදේශීය සතුරා ; ආක්‍රමණිකයා.
පරංගි[නා.ප්‍ර.] 1. පෘතුගාලය ජන්මභුමිය කරගත් පුද්ගලයා ; පෘතුගීසි ජාතිකයා. 2. ලාදුරු වැනි බෝවෙන චර්ම රෝග විශේෂයක්.
පරක්කරනවා[ක්‍රි.] ළදරුවන් නළවා ගන්නවා.
පරක්කුව[නා.] 1. ප්‍රමාදය. 2. බරක් උසුලාගෙන යාමට යොදාගන්නා උපකරණය.
පරකාසය(කථා.) [නා.] 1. ප්‍රකාශය ; පැවසීම ; ප්‍රකාශ කිරිම. 2. ප්‍රසිද්ධිය ; ප්‍රචාරය. 3. පුහු ආත්මවර්ණතාව.
පරකීය[වි.] අනුන් සතු ; අන්‍යයන් හා සම්බන්ධ ; අන් ජාතියකට නොහොත් දේශයකට අයත් ; ස්වකීය නුවූ.
පරචිත්ත විජානනය[නා.] තම සිතින් අනුන්ගේ සිත දැනීම.
පරචිත්තය[නා.] අනුන්ගේ සිත.
පරජීවියා[නා.] වෙනත් සතකු මත හෝ තුළ එම සතාගේ ලේ උරා බොමින් ජීවත් වන සත්වයා : පරපෝෂිතයා.
පරණ[වි.] කල් ඉක්ම ගිය ; පෙර පැවති ; පුරාණ ; පැරණි ; පෞරාණික ; අලුත් නොවන.
පරඬල්, පරඬැල්[නා.ප්‍ර.] ඉදී වැටී වේලී ගිය කොළය ; බිම වැටී වේලී දිරා ගිය පත්‍රය.
පරතන්ත්‍ර[වි.] අනුනට යටත් ; අනුන් වසඟයෙහි සිටින ; පරාධීන.
පරතන්ත්‍රවාදය(පාරිභා.) [නා.] සියල්ලකම සම්බන්ධයක් ඇතැයි යන වාදය.
පරතරය[නා.] 1. සීමා දෙකක් අතර ඇති දුර ; දෙකක් අතර ඉඩ ප්‍රමාණය. 2. අවස්ථා දෙකක හෝ තත්ත්ව දෙකක ස්වභාවයේ වෙනස.
පරත්‍ර[නා.ප්‍ර.] පරලොව.
පරතීරය, පරතෙර[නා.] ජල තලයක අනෙක් පැත්ත ; විරුද්ධ පාර්ශ්වයේ ඉවුර ; එගොඩ.
පරදාර[නා.ප්‍ර.] තමනට අයිති නැති ස්ත්‍රිය ; පර අඹුව.
පරදාරය[නා.] පර ස්ත්‍රී සේවනය ; කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම ; කාමමිථ්‍යාචාරය.
පරදිනවා[ක්‍රි.] පරාජයට පත් වෙනවා ; පරාජය වෙනවා ; අභිභවනය වෙනවා ; මර්දනය වෙනවා.
පරදුව[නා.] 1. ඔට්ටුවට තබන මුදල හෝ වස්තුව ; ඔට්ටුව. 2. විශ්වාසය කඩ නොවීම සඳහා සහතිකය වශයෙන් ඉදිරිපත් කරන දෙය ; ඇපය.
පරදේශය, පරදේසය[නා.] අනුන්ගේ රට ; පිටරට ; විදේශය.
පරදේශික, පරදේසික[වි.] පිටරටකට අයත් ; විදේශයකට සම්බන්ධ ; විදේශීය.
පරන්තප[නා.ප්‍ර.] 1. අනුන් යටපත් කිරීම ; සතුරන් මැඩලීම ; අනුන් තැවීම. 2. අනුන් මැඩලන්නා ; අනුන් තවන්නා.
පරපරාගණය(පාරිභා.) [නා.] මලක පරාග එම ශාකයේම හෝ එම වර්ගයේම ශාකයක මලක හෝ වෙන මලක කලංකය මත පතිත වීම.
පරප්පුව[නා.] පැතුරුණු භූමි භාගය; යාය; කඳුපෙළ; ප්‍රාන්තය.
පරපුටු[වි.] අනුන්ගෙන් පෝෂණය වන ; වෙනත් අයගෙන් යැපෙන ; පරපුෂ්ට [නා.ප්‍ර.] උස්කෙටි නාද ඇති පක්ෂියෙක්; කොවුලා ; කෝකිලයා.
පරපුර[නා.] 1. පරම්පරාව ; වංශය ; ප්‍රවේණිය. 2. පෙළ ; පංක්තිය.
පරපුරුෂයා[නා.] 1. විවාහක ස්ත්‍රීයක් සමග නීත්‍යානුකූල නොවන සම්බන්ධතාවයක් පවත්වාගෙන යන (අනියම්) පුරුෂයා. 2. සිය සැමියා නොවන පුරුෂයා.
පරපෝෂණය(පාරිභා.) [නා.] 1. වෙනත් සත්වයකුගේ ශාකයක හෝ ආධාරයෙන් ජීවත් වීම. 2. අනුන්ගෙන් යැපීම ; අනුන් නිසා ජීවත් වීම.
පරපෝෂිතයා[නා.] සතෙකුගේ හෝ ශාකයක හෝ ආධාරයෙන් යැපෙන්නා ; පරපුටු.
පරබ්‍රහ්ම[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකයාගේ ප්‍රභවයට හේතු වී යැයි ඇතමුන් විසින් සැලකෙන ශ්‍රේෂ්ඨ ආත්මය ; පරමාත්මය. 2. ඊශ්වරයා.
පරම[වි.] උපරිම ; උසස් ; උත්තම ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; උත්කෘෂ්ට.
පරම අගය[නා.] විශාලතම වටිනාකම ; ඉහළම අගය.
පරම අයිතිය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් නොකළ හැකි හිමිකම ; නිශ්චිත අයිතිය.
පරම ප්‍රසාරණය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රසාරණය විය හැකි ඉහළ ම ප්‍රමාණය ; උපරිම ප්‍රසාරණය.
පරම බලධාරි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉහළ ම බලය දරන්නා ; උපරිම බලය සතු තැනැත්තා හෝ අධිකාරිය.
පරම මෝක්ෂය[නා.] කෙලෙස් බැමිවලින් මුළුමනින්ම මිදීම ; නිරවශේෂ විමුක්තිය.
පරම රාජාණ්ඩුව[නා.] සීමා රහිත බලයක් රජුට පැවරෙන රාජාණ්ඩුව.
පරම විඥානය(පාරිභා.) [නා.] පරමාර්ථ සත්‍යඥානය ; යම් ආගම ධර්මයක් අදහන්නවුන් විසින් තධර්මයෙහි අන්තර්ගතව ඇතැයි සැලකෙන පරමාර්ථ සත්‍යය පිළිබඳ ඥානය ; බ්‍රහ්මඥානය.
පරම ශූන්‍යය(පාරිභා.) [නා.] 1. සංස්කාර ධර්මයන්ගේ ප්‍රවර්තනයෙහි ශුන්‍යතාව (හිස්බව). 2. අගයේ පහළම අන්තය දක්වන අවස්ථාව ; කිසි ම අගයක් නැති තත්ත්වය.
පරම සතුරා, පරම හතුරා[නා.] (යමකුගේ) බලවත්ම විරුද්ධකාරයා ; දරුණුම පසමිතුරා.
පරමණ්ඩලය[නා.] 1. වෙනත් රජයකට අයත් රට ; අනුන්ගේ රට ; විදේශය. 2. (ක්‍රිස්ති.) මෝක්ෂය ; සවර්ගය.
පරමත්[නා.ප්‍ර.] උසස් අදහස් ; පරමාර්ථ. [වි.] සිහියෙන් තොර ; ප්‍රමාදී.
පරම්පරා ප්‍රත්‍යාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ජල ශාකයක් හෝ ජීවියකු ස්ථල ශාකයක් හෝ ජිවියකු බවට පරිණාමය වීම.
පරම්පරාගත[වි.] ස්වකීය මුතුන් මිත්තන්ගෙන් උරුම වූ ; පරපුරින් පැවත එන ; පරම්පරාවට අයත් වූ.
පරම්පරානීත[වි.] පරපුරෙන් පරපුරට ගෙන ආ.
පරම්පරාව[නා.] 1. එකකට එකක් අනු පිළිවෙළින් එකිනෙකට සම්බන්ධ වූ සමූහය ; නොකැඩුණු පේළිය ; සන්තතිය. 2. වංශය ; පරපුර ; පෙළපත.
පරම්මුඛය[නා.] (යමකු) නැති තැන ; අනභිමුඛය ; අසම්මුඛය.
පරමාණු බෝම්බය(පාරිභා.) [නා.] යුරේනියම් හෝ ප්ලුටෝනියම් පරමාණුවක න්‍යෂ්ටිය නියුට්‍රෝන මගින් පිපිරවීමෙන් මුදා හැරෙන බලශක්තිය යොදා ගැනීමෙන් ක්‍රියාත්මක වන බිහිසුණු විනාශකාරි බලයකින් යුතු බෝම්බය.
පරමාණුක[වි.] පරමාණුව පිළිබඳ ; පරමාණුවට අයත් ; පරමාණුවට සම්බන්ධ ; පරමාණුවෙන් හටගත්.
පරමාණුක ක්‍රමාංකය(පාරිභා.) [නා.] පරමාණුවක න්‍යෂ්ටියෙහි ඇති ප්‍රෝටෝන (මූලික ධන ආරෝපණ) සංඛ්‍යාව.
පරමාණුක භාරය(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් පරමාණුවක බරත් වෙනත් මූලද්‍රව්‍යයක පරමාණුවක බරත් අතර ඇති සාපේක්ෂක බර.
පරමාණුව[නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවකට සහභාගි විය හැකි මූල ද්‍රව්‍යයක කුඩාතම අංශුව.
පරමාත්මය[නා.] 1. හින්දු සමය අනුව විශ්වයේ සියලු ජීවීන්ගේම සම්භවයට හේතු වී යැයි සැලකෙන ශ්‍රේෂ්ඨතම ආත්මය. 2. පරමාත්මය ; පරමේශ්වරයා ; බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු, ඊශ්වර යන ත්‍රිමූර්තිය.
පරමාදර්ශය[නා.] 1. උසස්තම ආදර්ශය ; අතිශ්‍රේෂ්ඨ ආදර්ශය. 2. (පාරිභා.) එල්ලය ; කේවල ලක්ෂ්‍යය ; නියම එල්ලය.
පරමාධිකාරය(පාරිභා.) [නා.] අනෙක් කිසිවකු සමඟ හවුලක් නැති විශේෂ අධිකාරි බලය හෝ වරප්‍රසාදය.
පරමාධිපත්‍යය[නා.] කිසිවෙකුටත් යටත් නැති සියල්ලන්ට ඉහළින් වූ දේශපාලන බලය ; ස්වෛරීභාවය.
පරමානන්දය[නා.] මහත් සතුට ; උසස් ප්‍රීතිය.
පරමාන්නය[නා.] උතුම් ආහාරය ; කිරිබත ; පායාසය.
පරමාභිසම්බෝධිය[නා.] උත්තරීතම අවබෝධය ; ශ්‍රේෂ්ඨ බුද්ධත්වය ; උතුම් බුදු බව ; සර්වඥතා ඥානය.
පරමායුෂ[නා.ප්‍ර.] මිනිසකුට හෝ සත්ත්ව විශේෂයකට උපරිම වශයෙන් ජීවත් විය හැකි කාල සීමාව.
පරමාර්ථ දේශනාව[නා.] චිත්ත, චෛතසික, රූප, නිර්වාණ සංඛ්‍යාත පරමාර්ථ ගැන ඉගැන්වෙන දෙසුම ; ගැඹුරු අර්ථ ඇති ධර්මය ; අභිධර්ම දේශනාව.
පරමාර්ථය[නා.] 1. කේවල සත්‍යය ; අභිධර්මය. 2. උසස් ම බලාපොරොත්තුව ; පරම ප්‍රාර්ථනය. 3. යථාතත්වය.
පරමේශ්වර[නා.ප්‍ර.] 1. උසස්ම අධිපතියා ; අසහාය ප්‍රධානයා ; විශිෂ්ටතම නායකයා ; අධීශයා. 2. සම්බුදු රජ. 3. ඊශ්වර හෙවත් ශිව දෙවි. 4. මහා බ්‍රහ්මයා. 5. විෂ්ණු දෙවි ; නාරායණ. 6. ඉන්ද්‍රයා හෙවත් ශක්‍ර දෙවි; දෙවියන් වහන්සේ.
පරය[නා.] මුහුදු දිය මතුපිටට ආසන්න ව පිහිටි ගල්කුළු පේළිය හෝ වැලි වැටිය ; ගල්පරය ; කොරල් වැටිය ; කොරල් පරය ; හිරිගල් පරය ; හිරිගල් වැටිය.
පරයනවා[ක්‍රි.] පරදවනවා ; පරාජය කරනවා. පසුබස්වනවා ; යටපත් කරනවා ; අභිභවනය කරනවා.
පරරූප[නා.ප්‍ර.] වචනයක අවසනට – යෙදෙන ශබ්දය පසුව යෙදෙන ශබ්දයෙහි රූපය ගැනීම ; පර වර්ණයාගේ රූපය.
පරලය[නා.] අමනුෂ්‍යයකු යමකුගේ ශරීරයට ආරූඪවීම ; භූතාවේශය ; භූත බලයෙන් සිහි නැති වීම.
පරලොව[නා.] මරණින් පසු උපදින භවය ; මීළඟ උත්පත්ති ස්ථානය ; මතු ආත්මභාවය.
පරවනවා[ක්‍රි.] 1. අත් හරිනවා ; හැර දමනවා ; දුරු කරනවා ; ඉවත් කරනවා. 2. (කථා.) ආයුධ පණ පොවනවා.
පරවම්භනය[නා.] අනුන් පහත් කොට සැලකීම හා කතා කිරීම ; අනුන්ට ගැරහීම ; අනුන් හෙළා දැකීම.
පරවශ[වි.] බැඳුණු ; ගැති ; වහල්; යටත්.
පරවාදය[නා.] අන්‍යයන්ගේ මතය.
පරවැඩ[නා.ප්‍ර.] 1. අනුන්ගේ යහපත සඳහා කරන කටයුතු ; පරාර්ථකාමී කාර්ය. 2. අනුන්ගේ වැඩ. 3. පහත් වැඩ.
පරවිටිය[නා.] 1. පරම්පරාව ; පරපුර. 2. මිය යෑම ; කාලක්‍රියාව.
පරවිටිලිය[නා.] වෙන් වීම ; වියෝගය ; මරණය.
පරවෙණිය, පරවේණිය[නා.] පරපුරෙන් පරපුරට අයිති වන සේ රජුගෙන් ලැබුණු ඉඩම ; පමුණුබිම ; ප්‍රවේණිය.
පරශු, පරසු[නා.ප්‍ර.] පොරොව.
පරශුදන්ත[නා.ප්‍ර.] දත් වර්ග සතරෙන් එකක් ; දත් ඇඳි දෙකේ ඉදිරියෙන් ම පිහිටි පැතලිදත් ; පොරෝ දත්.
පරශුරාම[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවියන්ගේ දස අවතාර අතුරින් එක් අවතාරයක් ; ජමදග්නි සෘෂිහුගේ පුත්‍රයා.
පරස[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රණීත රසය ; බලවත්ම මිහිර 2. අඩුපාඩුව ; බාධකය ; වැරැද්ද ; ඌනතාව ; පරහ.
පරසක්වළ[නා.ප්‍ර.] සූර්යයාගේ ආකර්ෂණ සීමාවෙන් පිටත පිහිටි ලෝක ධාතුව ; පිට සක්වළ.
පරසතු[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය ලෝකයෙහි ඇතැයි පැවසෙන දිව්‍ය වෘක්ෂ පසින් එකක් ; පාරිජාත වෘක්ෂය. [වි.] අනුන්ට අයිති ; අනුන් සතු.
පරසර ලොප් සඳ[නා.ප්‍ර.] පරස්වර ලෝප සන්ධිය ; සන්ධි වන පද ද්වයක දෙ වැනි පදයෙහි මුල් ස්වරය ලොප් කිරීමෙන් ගළපන සන්ධිය.
පරස්පර[වි.] 1. එකිනෙක. 2. එකිනෙකට විරුද්ධ ; වෙනස්.
පරස්පර විරෝධය[නා.] එකිනෙකට විරුද්ධ බව ; අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතිවිරුද්ධතාව.
පරසිදු[වි.] ප්‍රසිද්ධ ; ප්‍රකට‚ ප්‍රචලිත.
පරහ[නා.] 1. අඩුව ; අඩුපාඩුව ; දෝෂය. 2. බාධාව ; සම්බාධකය.
පරහිත[නා.ප්‍ර.] අනුන්ට කරන යහපත ; පරනට ඇති හිතවත් බව ; පරාර්ථකාමය.
පරළු[නා.ප්‍ර.] 1. තිරිඟු පිටි අඹරා ගැනීමේ දී වෙන් වන ඇහි සහිත නිවුඩු කොටස. 2. නුග ආදි ගස්වල අතුවලින් එල්ලී වැටෙන ලණු වැනි මුල් ; අරළු ඇටුවම්. 3. ගස් යට වැටී ඇති වියළි කොළ. [වි.] කටුක ; රළු ; කර්කශ ; මෘදු නොවන.
පර්ච්[නා.ප්‍ර.] ඉඩම්වල ප්‍රමාණය දැක්වීමේ මිනුම් ඒකකයක් ; අක්කරයකින් 1/160ක ප්‍රමාණය ; පර්චස්.
පර්ජන්‍ය[නා.] 1. වලාකුළ ; වැසි වලාකුළ. 2. වර්ෂාව. 3. වේදයෙහි සඳහන් පරිදි, වර්ෂාව පිළිබඳ දෙවියා.
පර්ඩාව, පර්දාව[නා.] මුස්ලිම් කාන්තාවන්ගේ හිස්වැස්ම.
පර්ණ[නා.ප්‍ර.] 1. කොළය ; පත්‍රය 2. ඖෂධ ශාක විශේෂයක් ; බුලත් ; එරබදු හෝ කොල්ලන් කොළ.
පර්ණකය(පාරිභා.) [නා.] 1. එක ම නිෂ්පන්දයක දී දෙකෙළවරින් අවසාන වන නිෂ්පන්ද චක්‍රයක පරිමිත පුඩුව. 2. (පොල් අත්තෙහි පොල් කොළ මෙනි.) ලොකු කොළයකට අයත් කුඩා කොළය.
පර්යංකය, පර්යඞ්කය[නා.] 1. පලඟ ; හිඳිනා ආසනය ; පුටුව. 2. අරමිණිය ගොතා හිඳීම ; ඌරුබද්ධාසනය.
පර්යටක[වි.] රටකින් රටකට යන ; දේශාටනයෙහි යෙදෙන ; සංචාරය කරන. [නා.ප්‍ර.] දේශ සංචාරකයා.
පර්යන්ත[වි.] 1. කෙළවර පිහිටි ; සීමාවේ වූ. 2. (පාරිභා.) විශ්ලේෂණ කොට දැක්විය නොහැකි ; සරල නොවන. 3. (පාරිභා.) ශරීරයේ මධ්‍යයෙන් බැහැර වූ ; සිරුර හාත්පස පිහිටි. 4. (පාරිභා.) උත්තේජනයට හෙවත් වින්දනයට පත් කළ හැකි සීමාව හා සම්බන්ධ.
පර්යන්ත මට්ටම(පාරිභා.) [නා.] දිය පහරක පතුළ ගෙවී යා හැකි පහත් මට්ටම.
පර්යන්තය[නා.] 1. කෙළවර ; අවසානය. 2. විශාල ගමනාගමන මධ්‍යස්ථානයක ගමන් කෙළවර කරන්නා වූ සහ ආරම්භ කරන්නා වූ ද වාහන නැවැත්වීමට ද මගීන් වෙත පහසුකම් සලසා ගැනීමට ද පරිසරය සලසන ස්ථානය ; ගොඩනැගිල්ල.
පර්යාණය[නා.] හිඳගැනීම සඳහා අසුපිට අතුරන ආසනය ; සෑදලය.
පර්යාපන්න[වි.] ඇතුළත් ; අන්තර්ගත.
පර්යාප්ත[වි.] 1. ප්‍රමාණවත් ; සෑහෙන. 2. සම්පූර්ණ. 3. සමර්ථ.
පර්යාප්ති ධර්මය[නා.] ත්‍රිපිටක බුද්ධ වචනය ; තෙවළා බුදු දහම ;පර්යාප්තිය.
පර්යාය[නා.] 1. ආකාරය ; පිළිවෙළ ; ක්‍රමය. 2. සමාන අර්ථ ඇති වචනය.
පර්යායෝක්ති[නා.ප්‍ර.] 1. වෙනත් ආකාරයකින් කීම. 2. කාව්‍යාලංකාරයක්.
පර්යාලෝකය[නා.] 1. වස්තුවක් ඇසට පෙනෙන ආකාරය එලෙසින් ම චිත්‍රයක දැක්වීම. 2. එසේ දක්වන චිත්‍ර, මූර්ති ආදි ශිල්ප ක්‍රමය.
පර්යාලෝචනය[නා.] පරික්ෂා කිරීම ; සියුම් ලෙස විමසීම.
පර්යුපාසනය[නා.] සේවනය ; සමීප ආශ්‍රය.
පර්යුෂිත[වි.] පරණ ; පිළුණු ; දිගු කලක් පරණ කළ.
පර්යේෂකයා[නා.] (යම් විෂයයක් පිළිබඳ) තොරතුරු ඉතා තාර්කික ව, සාධාරණ ව සපයන තැනැන්තා ; දැනුම් දියුණු කිරීම උදෙසා ක්‍රමානුකූල ව සෝදිසි කරන්නා.
පර්යේෂණය[නා.] 1. උසස් සෙවීම ; දැනුම දියුණු කිරීම සඳහා කරන ක්‍රමානුකූල සෙවීම. 2. (පාරිභා.) අත්හදා බැලීම; පරීක්ෂණය
පර්යේෂණාගාරය[පර්යේෂණ+ආගාරය] [නා.] පර්යේෂණ කටයුතු කරන කාමරය පරීක්ෂණාගාරය.
පර්යේෂණාත්මක විද්‍යාව[නා.] අත්හදා බැලීම් හා සම්බන්ධ විද්‍යාව ; ප්‍රායෝගික විද්‍යාව.
පර්යේෂණායතනය[පර්යේෂණ+ආයතනය] (පාරිභා.) [නා.] පර්යේෂණ කටයුතු සඳහා වෙන් | වූ විශාල පරිමාණයේ ස්ථානය.
පර්වත කූටය[නා.] පර්වතයක මුදුන ; ශිඛරය ; ගිරිකුළ.
පර්වත ද්‍රෝණිය[නා.] පර්වත අතර පිහිටි පහත් බිම් ප්‍රදේශය.
පර්වත ප්‍රාන්තය[නා.] පර්වතයක තද බෑවුම ; කඳු බෑවුම.
පර්වත පාදය[නා.] පර්වතයක පාමුල ; කඳු පාමුල.
පර්වත භූමිකාව[නා.] පර්වත අතර පිහිටි සම භූමිය ; උස් සම බිම ; සානුව.
පර්වත විද්‍යාව[නා.] පර්වත පිළිබඳ ව ඉගැන්වෙන විද්‍යාව.
පර්වතකරණය(පාරිභා.) [නා.] පර්වත සෑදීම ; කඳු සෑදීම ; පර්වතෝත්පත්තිය.
පර්වතය[නා.] අවට ප්‍රදේශයට වඩා ඉහළට, බොහෝ අවස්ථාවල කූටයක් කරා, නැඟී සිටින සුවිශාල ශෛල ස්කන්ධය ; උස් ව සිටි ඒකඝන ශෛලය ; කන්ද ; කඳු කුළ.
පර්වය[නා.] 1. ගැට හෝ සන්ධි දෙකක් අතර කොටස ; ඇඟිලි; නහර, ස්නායු ආදි ශාරීරික අවයවයවල ගැට දෙකක් අතර කොටස. 2.ශාකයක පුරුක් දෙකක් අතර සන්ධිය ; ගැටය. 3. පොතක කොටස ; කාණ්ඩය ; ග්‍රන්ථ කාණ්ඩය.
පර්ශුකාව, පාර්ශුකාව(පාරිභා.) [නා.] ඉල ඇටය ; පර්ශුව.
පර්ෂදය[නා.] සමූහය ; පිරිස; ඒකරාශි වූ සමූහය.
පරා[උ.] අතිශය, ප්‍රතිවිරුද්ධ, ප්‍රතික්ෂේප, මර්දන, අභිභවන ආදි අරුත්හි යෙදෙන උපසර්ගයක්. [නා.ප්‍ර.] 1. අන්‍යයා. 2. වයස.
පරාංමුඛ[නා.ප්‍ර.] පිටුපෑම ; උදාසීනභාවය ; අධෛර්යය ; උද්‍යෝග හීනබව. [වි.] පිටු පා සිටින ; උද්‍යෝග හීන.
පරාක්‍රමය[නා.] 1. උත්සාහය ; වීර්යය ; ධෛර්යය. 2. බලය ; වික්‍රමය ; තේජස
පරාකොනිඩය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායින්ගේ යටි චාර්වාක දතක පූර්ව බාහිර තුණ්ඩය.
පරාකෝනිය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායීන්ගේ උඩු චාර්වක දතක පූර්ව බාහිර තුණ්ඩය.
පරාග[නා.ප්‍ර.] මලක පරාග ධානියෙහි සෑදෙන ඇලෙන සුලු කහපාට කුඩු විශේෂය.
පරාගණය(පාරිභා.) [නා.] පරාග ධානියකින් කලංකය කරා පරාග පැමිණීම ; පරාග සංක්‍රමණය.
පරාගධානිය(පාරිභා.) [නා.] මල් රේණුවක සූත්‍රිකාව අගට සවි වී ඇති පරාග සාදන කොටස.
පරාජය[නා.] තරඟකාරී ක්‍රියාවකින් ලබන අසාර්ථක ප්‍රතිඵලය ; දිනුමෙන් තොර වීම ; පැරදීම.
පරාජිතයා[නා.] පැරදුණු තැනැත්තා ; සටන් තරඟ ආදියෙන් අසාර්ථක ප්‍රතිඵල ලබන්නා ; බලාපොරොත්තු කඩ වූ පුද්ගලයා.
පරාණය[නා.] (කථා.) පණ ; ජීවිතය ; ප්‍රාණය.
පරාධීන[වි.] අනුන්ට යටත් ; අනිකකුගේ වසගයෙහි සිටින.
පරාන්‍යෂ්ටිය(පාරිභා.) [නා.] න්‍යෂ්ටියට යාබද ව ඇතැම් විටක දක්නට ලැබෙන උප න්‍යෂ්ටිය.
පරාපාදස්ථ(පාරිභා.) [වි.] පාදක තලයට සම්බන්ධ ; පාදය පිළිබඳ.
පරාභවය[නා.] පිරිහීම ; පරිහානිය ; විනාශය.
පරාභිභවනය[නා.] අනිකකු යටත් කර ගැනීම ; අන්‍යයන් මැඩලීම.
පරාමර්ශනය[නා.] අතගෑම ; පිරිමැදීම ; ස්පර්ශ කිරීම ගැනීම.
පරාමර්ශය[නා.] 1. ස්පර්ශ කිරීම ; ස්පර්ශය. 2. අල්ලා ගැනීම ; ග්‍රහණය. 3. සිහි කිරීම ; මතක් කිරීම ; අනුස්මරණය. (අනුමාන වශයෙන් වූ) නිශ්චය ; තීරණය ; නිගමනය ; විවේචනය.
පරාමාශය[නා.] 1. තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි දෙකෙන් දැඩි ව අල්ලා ගැනීම. 2. (පාරිභා.) ඉස්පන්ජියාගේ අභ්‍යන්තරයෙහි වූ කුහරය.
පරාමිති සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] ඛණ්ඩාංක පරාමිතියක් විසින් පාලනය කෙරෙන සමීකරණය.
පරාමිතිය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් ලක්ෂ්‍යයක් හෝ ඒ ගණයේ ම සමූහයකින් රේඛාවක්, රූපයක් වෙන් කොට හඳුන්වා දීමට උපයෝගී කර ගන්නා රේඛාව නොහොත් රූපය.
පරායණ[වි.] ඈඳුණු ; පිහිට කොට ඇති ; සරණ ගිය. [නා.ප්‍ර.] පිහිට; ප්‍රතිෂ්ඨාව ; සරණ ; තද ඇල්ම.
පරායණය(පාරිභා.) [නා.] දිගපළල ; අයවිතර ; විස්තාරය.
පරායත්ත[වි.] අනුන්ට අයත් ; අන් සතු ; පරාධීන.
පරාර්ථකාමී[වි.] මෙරමා හිත වැඩ කැමති ; අනුන්ට සෙත සැලසීමේ අභිලාෂී.
පරාර්ථචර්යාව[නා.] අනුන්ගේ යහපතෙහි යෙදීම ; මෙරමාගේ හිතසුව සැලසීම ; අන්‍යයන්ගේ අභිවෘද්ධිය ගෙන දීම.
පරාර්ථය[නා.] අනුන්ගේ යහපත ; මෙරමාගේ හිතසුව ; අන්‍යයන්ගේ අභිවෘද්ධිය.
පරාලය, පරාළය[නා.] ගෙයක මුදුන් යටලීයේ සිට පියසි අග දක්වා සම දුරකින් රීප්ප දැමීම සඳහා සවි කරන ලීය.
පරාවක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වෙඩි උණ්ඩ, රොකට්ටු ආදිය අවකාශයෙහි ගමන්ගන්නා වක්‍රීය මාර්ගය.
පරාවර්ත[ක්‍රි.වි.] ආපසු පෙරළෙන ; ආපසු හෝ වෙනත් දිසාවකට හෝ හැරෙන ; පෙරළා විහිදෙන.
පරාවර්ත කෝණය(පාරිභා.) [නා.] අංශක 180ට වැඩි අංශක 360ට අඩු කෝණය ; ආපසු හැරවුණු කෝණය.
පරාවර්තකය(පාරිභා.) [නා.] අවශ්‍ය දිශාවකට ආලෝකය හෝ තාපය හෝ පරාවර්තනය කරන පරිදි හැඩ ගැසූ දිලිසෙන පෘෂ්ඨය.
පරාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] 1. ආපසු හෝ අනෙක් දිසාවකට හෝ හැරීම. 2. ආලෝකය ගමන් කරන දිශාවෙන් වෙනත් අතකට හැරීම හෝ හැරවීම.
පරාවර්තිත කෝණය(පාරිභා.) [නා.] පරාවර්තනය වන ආලෝක කිරණයත් පතන ලක්ෂ්‍යයේ අභිලම්බයත් අතර සෑදෙන කෝණය.
පරාවලය(පාරිභා.) [නා.] දෙන ලද නියත තත්ත්වයක් යටතේ ගමන් කරන ලක්ෂ්‍යයක අණ්ඩාකාර පථය.
පරාවින්දනය(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය තත්ත්වයට වැඩි සංවේදිතාව ; අධික සංවේදනය.
පරාවෘත්ත[වි.] ආපසු කැරකැවෙන ; පෙරළෙන.
පරාසය[නා.] පැතුරුණු විශාල ප්‍රදේශය ; වෙඩිල්ලක් ගමන් කරන දුර ප්‍රමාණය ; විශ්වාසදායී ලෙස සංඥා යැවිය හැකි දුර.
පරාස්සයා[නා.] සාමාන්‍ය රාස්සයන්ට වඩා බලවත් රකුසා.
පරාසුව[නා.] ලොකු හතරැස් බෝතලය ; පරාස්කුව.
පරාසෝවා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පටක තට්ටු දෙකකින් පමණක් සෑදුණ ශරීරයක් ඇති, ස්නායු පද්ධතියක් නැති බහු ශෛලීය සත්ව වර්ගය.
පරි[අව්‍ය.] හාත්පස, අවට, ඔබමොබ, අතිශය, සම්පූර්ණයෙන් ආදි අර්ථවල යෙදෙන උපසර්ග අතුරෙන් එකක්.
පරිකල්ප ගර්භය[නා.] දරුවකු කුසේ නොපිළිසිඳි නමුත්, එවැන්නක් වී ඇති බවට ලකුණු පෙනීම ; මූඪ ගර්භය.
පරිකල්පනය[නා.] සිතා ගැනීම ; අනුමාන සිතිවිල්ල ; අනුමානය.
පරිකල්පිත[වි.] සිතන ලද ; සලකනු ලැබූ.
පරිකල්පිතය[නා.] සිතෙහි පහළ කරගත් අදහස, කල්පනා මාත්‍රය ; සිතුවිල්ල.
පරිකවචය(පාරිභා.) [නා.] මෘද්වඞ්ගී සතුන්ගේ කටුව පිටපැත්තේ ඇති තුනී තට්ටුව.
පරික්ඛාර[නා.ප්‍ර.] පෞද්ගලික පරිහරණය සඳහා ගනු ලබන ඇඳුම්, පාත්‍ර, සිවුරු ආදි භාණ්ඩ ; පිරිකර ; පරිෂ්කාර.
පරික්ලිෂ්ට[වි.] බෙහෙවින් හිරිහැරයට පත් ; බලවත් වේදනා සහගත වූ.
පරික්ලේශය[නා.] දුක් පීඩාව ; කරදරය ; හිරිහැරය ; අමාරුව.
පරික්ෂය[නා.ප්‍ර.] සෑම අයුරකින් ම ගෙවී යෑම ; මුළුමනින් ම නැති වීම ; සියල්ල අවසන් වීම.
පරික්ෂිණ[වි.] 1. බෙහෙවින් ගෙවී ගිය. 2. (පාරිභා.) වස්තු භංගත්වයට පත්වූ ; දේපල හානි වූ.
පරික්ෂිත[වි.] තුවාල කරන ලද ; තුවාල වූ.
පරික්ෂිප්ත[වි.] හාත්පසින් වටකරන ලද ; වටේට දමන ලද.
පරික්ෂේපය[නා.] වට කිරීම ; සිසෑරීම.
පරික්‍රමණය[නා.] වටා ගමන් කිරීම ; යමක් වටේට යාම.
පරිකීර්ණ[වි.] ගැවසී ගත් ; විසිර ගිය ; පැතුරුණු.
පරිකීර්තිත[වි.] ප්‍රකාශ කරන ලද ; එළිදරවු කරන ලද ; කියන ලද.
පරිකේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වටා ඇඳි වෘත්තයක මැද තිත ; පරිවෘත්තයේ මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යය.
පරිකෝණය(පාරිභා.) [නා.] සෘජුකෝණ සතරක ප්‍රමාණ වූ කෝණය.
පරිකෝෂ්ඨනය(පාරිභා.) [නා.] ජීවියකු ආරක්ෂාව සඳහා තමා වටා කෝෂයක් තනා ගැනීම.
පරිගණකය[නා.] විද්‍යුත් බලයෙන් ක්‍රියා කරන ස්වයංක්‍රිය ගණක යන්ත්‍රය ; කොම්පියුටරය.
පරිගණනාව[නා.] නිසැක ව අවබෝධ කර ගැනීම; නිවැරදි ව ගණන් ගැනීම ; ස්ථිර කොට දැනගැනීම.
පරිගණිත[වි.] නිසැක ව දැනගත් ; නිවැරැදි ව ගණන් ගත්.
පරිගත[වි.] වට කරන ලද ; මායිම් කරන ලද ; වට වී තිබෙන.
පරිගලිත[වි.] ගිලිහුණු ; ඇද හැලුණු ; ගිලිහී ගිය.
පරිග්‍රහ[නා.ප්‍ර.] 1. තරයේ ගැනීම ; අල්ලා ගැනීම ; ග්‍රහණය. 2. ප්‍රතිග්‍රහණය ; පිළිගැනීම. 3. මුළුමනින් ම විමසා බැලීම ; තරයේ අවබෝධ කිරීම. 4. විවාහය ; සරණ බන්ධනය ; පාණිග්‍රහණය. 5. (පාරිභා) ධාරණය ; දරා සිටීමේ ශක්තිය. 6. භාර්යාව ; බිසොව. 7. පිරිවර ; පරිවාරය.
පරිග්‍රහණ[නා.ප්‍ර.] 1. දැඩි කොට අල්ලා ගැනීම ; තරයේ ගැනීම ; දෘඪ ග්‍රහණය. 2. පරීක්ෂා කිරීම ; තරයේ කරන විමසීම ; විමංසනය. 3. විවාහය ; පාණිග්‍රහණය.
පරිග්‍රාහී(පාරිභා.) [වි.] අල්ලා ගැනීම පිණිස යොදා ගැනෙන.
පරිගුදය(පාරිභා.) [නා.] ගුදය වටේ ප්‍රදේශය ; පරිපායුව.
පරිගෘහිත[වි.] අරක් ගත් ; අයිති කර ගත් ; විසුම් ගත්.
පරිගෝලය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලයක් මැදි කර ගෙන ඒ වටා පිහිටි ගෝලය.
පරිඝය[නා.] 1. මුගුර ; යකඩ පොල්ල ; පරිඝ දණ්ඩ. 2. (පාරිභා.) ගෙල හිර කිරීමෙන් රුධිර සංසරණය නැවැත්වීම.
පරිඝාතනය[නා.] මහා විනාශය ; මුළුමනින් වනසා දැමීම.
පරිචක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සෛල කඳක මුල සිට අග තෙක් හරි මැදින් දක්නට ඇති මොළොක් පටකයෙන් පිරුණු නහරයක් වැනි නාලය ; කඳේ මැද කුහර ; ඉරුමදය.
පරිචය[නා.ප්‍ර.] පුරුද්ද ; පළපුරුද්ද ; පුහුණුව ; අත්දැකීම.
පරිචර්මය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක පොත්තේ ආරක්ෂාවට ඇති සුඹුල.
පරිච්ඡද[නා.ප්‍ර.] 1. උපකරණය. 2. පිරිවර. 3. පිරිකර.
පරිච්ඡින්න[වි.] පිරිසිඳින ලද ; සීමා කළ ; වෙන් කළ ; අන්‍යෝන්‍ය ව වෙන් කළ.
පරිච්ඡේදය[නා.] 1. (පොතක) වෙන් කොටගත් කොටස ; යම් කාරණයකට අදාළ ඛණ්ඩය හෙවත් කොටස. 2. ඉම ; වෙන් කරන ඉර ; සීමාව ; මායිම.
පරිචාරක[වි.] සේවය කරන ; පිරිවරා ගත් ; එක් ව හැසිරෙන ; උපස්ථායක.
පරිචාරිකාව[නා.] 1. පරිවාර ස්ත්‍රිය. 2. භාර්යාව ; අඹුව
පරිචිත, පරිචිති[වි.] පුරුදු කළ ; නොකඩවා පුහුණු වූ ; අත්දැකීම් ලත්.
පරිචුම්බනය[නා.] වැලඳ ගෙන සිප ගැනීම.
පරිචුම්බිත[වි.] වැලඳ සිප ගන්නා ලද.
පරිජනයා[නා.බහු.] පිරිවර ජනයා ; පරිවාර ජනයා.
පරිජානනය[නා.] පිරිසිඳ දැනීම ; සම්පූර්ණ ලෙස දැනීම.
පරිජායාංග, පරිජායාංගී(පාරිභා.) [වි.] මලක මණිපත්‍ර, දල හා රේණු දරා තිබෙන ග්‍රාහය ගැඹුරු කොපුවක් බවට වැඩී තිබෙන.
පරිජීර්ණ[වි.] බෙහෙවින් දිරාගිරය ; අතිශයින් දිරාපත්.
පරිඥානය[නා.] මනා දැනීම ; පිරිසිඳ දැනීම.
පරිණත[වි.] 1. මේරූ ; මුහුකුරා ගිය. 2. පැසුණු ; ඉඳුණු. 3. උසස් පරිණාමයකට පත්; වැඩිදියුණුවට පත්.
පරිණතිය(පාරිභා.) [නා.] මුහුකුරා යෑම ; පරිණත වීම වීම ; සම්පූර්ණයෙන් වැඩීම.
පරිණය[නා.ප්‍ර.] විවාහය ; සරණ බන්ධනය.
පරිණාම වාදය[නා.] පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට සත්වයන් වෙනස්වීමත් ඒ වෙනස්වීම් _ සහජයෙන් පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගොස් එකතු වීම නිසා මුල් සත්වයන්ට මුළුමනින්ම වෙනස් සත්ව විශේෂයක් පහළ වන බව පැවසෙන වාදය.
පරිණාමකය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යාතයේ වෙනසක් නොකොට එක්තරා වෝල්ටීයතාවක වූ ප්‍රත්‍යාවර්තක විද්‍යුත් ධාරාවක් අනෙක් වෝල්ටීයතාවකට හරවන මෙවලමක්.
පරිණාමය[නා.] 1. මේරීම ; මුහුකුරා යෑම. 2. ක්‍රමයෙන් වෙනස් වීම; විපර්යාසය ; අන්‍ය ස්වභාවයකට පත් වීම.
පරිණාමික[වි.) පිරිනමන ලද; පවරන ලද ; අත්කර දෙන ලද.
පරිණායකයා[නා.] 1. උපදේශකයා ; අනුශාසකයා. 2. රක්ෂා කරන්නා ආරක්ෂකයා ; සැමියා. 3. අධිපතියා ; අධීශ්වරයා ; ආඥාදායකයා.
පරිණාහය[නා.] මහත ; විශාලත්වය ; පළල ; වටප්‍රමාණය.
පරිණිත[වි.] විවාහ වූ ; සරණ බන්ධනයෙන් බැඳුණු.
පරිතල(පාරිභා.) [වි.] පැළයක කඳේ පෘෂ්ඨයට සමාන්තර ව පිහිටි.
පරිත්ත[නා.ප්‍ර.] 1. ආරක්ෂාව ; රැකවරණය ; රැකීම 2. ආරක්ෂාව උදෙසා දෙසනු ලබන බෞද්ධ සූත්‍ර ධර්ම සමූහයක්; පරිත්‍රාණ ධර්මය ; පිරිත්. [වි.] අල්ප ; මඳ ; ස්වල්ප ; කුඩා.
පරිත්‍යාගය[නා.] 1. හාත්පසින් හැර දැමීම; අයින් කිරීම. 2. ආදරයෙන්, ශ්‍රද්ධාවෙන්, භක්තියෙන් පිරිනැමීම ; පිදීම ; ප්‍රදානය ; ත්‍යාගය ; දීමනාව.
පරිත්‍රාණ දේශනාව[නා.] පිරිත් සජ්ඣායනා කිරීම ; පිරිත් ගායනය.
පරිත්‍රාණය[නා.] 1. ආරක්ෂාව ; රැකවරණය. 2. ආරක්ෂාව උදෙසා දේශනා කරන පිරිත්.
පරිතාපය[නා.] 1. ගින්න ; උෂ්ණය ; තාපය. 2. වේදනාව ; පීඩාව ; ශෝකය ; දුක.
පරිතුෂ්ට[වි.] හැම ලෙසින් ම සතුටු වූ ; සම්පූර්ණයෙන් සන්තෝෂයට පත්.
පරිතෝෂය[නා.] 1. මහත් සතුට ; අධික සන්තෝෂය. 2. සතුටු පඬුර. 3. වට්ටම.
පරිදහනය[නා.] 1. හාත්පසින් දැවීම ; තැවිල්ල ; පරිදාහය. 2. රෙදිපිළි සිරුර මත ඔතා ගැනීම ; වස්ත්‍රයෙන් සැරසීම ; රෙදි පිළි ඇඳීම.
පරිදාහය[නා.] හාත්පසින් දැවීම ; දැවිල්ල ; උෂ්ණය ; ගිමන ; විඩාව.
පරිදේවය[නා.] හඬමින් වැලපීම.
පරිදෝලි(පාරිභා.) [වි.] හාත්පසින් පැද්දෙන ; සෙලවෙන සුලු; දෝලායමාන.
පරිධ්රුවක[වි.] පොළොවේ ධ්‍රැවය හාත්පස පිහිටි.
පරිධානය[නා.] වැස්ම ; ඇඳුම ; යටි කයට අඳින ඇඳුම.
පරිධි කෝණය[නා.] වෘත්තයක ඉමෙහි (පරිධියෙහි) පිහිටි කෝණය.
පරිධිය[නා.] 1. (පාරිභා.) වෘත්තයක මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යයේ සිට සම දුරින් පිහිටි ලක්ෂ්‍ය සමූහය. 2. රෝදයක පට්ටම.
පරිනග්නීකරණය(පාරිභා.) [නා.] පරිසරයට විවෘත වීමෙන් හැකිළී පාළුවී හෝ පිරිහී යෑම.
පරින්‍යෂ්ටිය(පාරිභා.) [නා.] ස්නායු සෛලයක න්‍යෂ්ටිය වටා ඇති ප්‍රාක්ප්ලාස්මය.
පරිනිර්වාණය[නා.] බුදුරජුන්ගේ හෝ රහතුන්ගේ පිරිනිවන් පෑම ; සසර දුකින් නිදහස් වීම ; පිරිනිවන.
පරිපක්ව[වි.] 1. (නුවණින්) මුහුකුරා ගිය ; පැසුණු ; වැඩුණු. 2. (තාරුණ්‍යය) ගෙවී ගිය ; ජරාපත්. 3. දිරවු ; ජීර්ණ වූ. 4. ඉදුණු ; පරිපාකයට පත්.
පරිපචනය[නා.] (ආහාර) දිරවීම ; ජීරණය.
පරිපථය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරාවක් ගමන් කරන මාර්ගය ; විදුලිය මඟ.
පරිපාචනය[නා.] මේරිම ; පැසීම ; මුහුකුරා යෑම.
පරිපාටික නීතිය[නා.] නෛතික වැඩකටයුතු පවත්වාගෙන යාම පිළිබඳ නීතිය.
පරිපාටිය[නා.] පිළිවෙල ; අනුපිළිවෙල ; අනුක්‍රමය.
පරිපායුව(පාරිභා.) [නා.] ගුදය ආශ්‍රිත පෙදෙස; ගුද කේන්ද්‍රිය වූ පරිසරය.
පරිපාලක[වි.] පාලනය කරන ; ආරක්ෂක. [නා.ප්‍ර.] පරිපාලනය කරන්නා නොහොත් කරවන්නා.
පරිපාලනය[නා.] නීත්‍යනුකූල බලය දැරීම ; අධිකාරි බව ක්‍රියාත්මක කිරීම ; පාලනය කිරීම ; ආණ්ඩු කිරීම ; පවත්වාගෙන යෑම ; ආරක්‍ෂා කිරීම.
පරිපීත[වි.] පානය කළ ; බීගත් ; උරාගත්.
පරිපුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] මලක මණිය සහ මකුටය යන දෙක CHI එකට ගෙන හැඳින්වීමට යෙදෙන පොදු නාමය.
පරිපූරක[වි.] අඩුව පුරවන ; සම්පූර්ණ කරන.
පරිපූරකය[නා.] යමක් සම්පූර්ණ කිරීමට උදවුවන කොටස ; අඩුව පිරවීමට අවශ්‍ය අංගෝපාංගය.
පරිපූරණය[නා.] මුළුමනින් පිරිම ; සම්පූර්ණ කිරීම.
පරිපූර්ණ[වි.] 1. සම්පූර්ණ වූ ; පිරිපුන් ; පරිපූරිත ; පිරුණු. 2. (පාරිභා.) අවයව සියල්ල ක්‍රියා කරන.
පරිපෘච්ඡා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රශ්න කිරීම ; පිළිවිසීම.
පරිපෝෂණය[නා.] ඇති-දැඩි කිරීම ; හොඳින් හදා වඩා ගැනීම ; මැනවින් පෝෂණය කිරීම ; නඩත්තුව.
පරිබ්‍රාජකයා, පරිව්‍රාජකයා[නා.] බුදුසස්නෙන් බැහැර පැවිදි භාවයට පත් තාපසයා ; පිරිවැජියා.
පරිබාව[නා.] 1. නගරයේ ආරක්ෂාව සඳහා පවුරට පිටතින් පිහිටි අගල. 2. සෑරී ගිය තැන ; විවරය ; පැල්ම.
පරිබාහිර[වි.] මුළුමනින් බැහැර වූ ; ඈත් වූ ; පිටස්තර.
පරිබේලකය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා දරුවන් එකකු හෝ දෙදෙනකු තබා තල්ලු කරගෙන යනු ලබන රෝද තුනේ හෝ සතරේ අත් කරත්තය.
පරිභවය[නා.] 1. නින්දාව ; අපහාසය ; අවමානය ; ගර්හාව ; හෙළාදැකීම. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) මාන්දම් රෝගය.
පරිභ්‍රමකයා[නා.] වාසය වෙනස් කරමින් තැනින් තැනට ගමන් කරන්නා.
පරිභ්‍රමණය[නා.] වටා යෑම ; කක්ෂයෙහි ගමන් කිරීම ; පෘථිවි ආදි ග්‍රහ වස්තු ස්වකීය අක්ෂය වටා කරකැවෙමින් වෙනස් වෙන. ආකාශ වස්තුවක් වටා ගමන් කිරීම.
පරිභ්‍රෂ්ට[වි.] (ගුණධර්මයෙන්) පිරිහුණු ; ස්වකීයයන්ගෙන් ගිලිහුණු ; කෙලෙසුණු ; පහත් තත්ත්වයට පැමිණි.
පරිභාවිත[වි.] 1. පුරුදු කළ ; පුහුණු කරන ලද. 2. භාවිතයෙහි පැවති ; භාවිත කළ.
පරිභූත[වි.] අවමානයට පාත්‍ර වූ ; පිළිකුල් කරන ලද ; අවඥා ලැබූ.
පරිභෘත[වි.] මොනවට වැඩුණු ; මනා සේ වැඩුණු.
පරිභේද[වි.] බිඳෙන ; වැනසෙන ; වෙනස් වෙන ; නැසෙන.
පරිභෝගය[නා.] භාවිතය ; භුක්ති විඳීම ; අනුභවය ; පරිහරණය ; ප්‍රයෝජනයට ගැනීම.
පරිභෝගික, පාරිභෝගික[වි.] 1. භුක්ති විඳින ; පරිභෝග කරන. 2. භාවිත කළ ; පරිභෝගයට
පරිභෝජකයා[නා.] යම් භාණ්ඩ නොහොත් සේවා පහසුකම් භාවිත කරන්නා ; පාවිච්චි කරන්නා ; ප්‍රයෝජනයට ගන්නා ; පාරිභෝගිකයා.
පරිභෝජනය[නා.] ප්‍රයෝජනයට ගැනීම ; පාවිච්චිය ; භාවිතය ; භුක්ති විඳීම.
පරිමණ්ඩලය[නා.] 1. හාත්පසින් වට ව ඇති බව ;සම්පූර්ණ වෘත්තාකාර ස්වභාවය. 2. ආලෝකාදියෙන් නිර්මිත වෘත්තාකාර වස්තුව.
පරිමන්දනය(පාරිභා.) [නා.] දෝලනයක හෝ තරංග චලිතයක හෝ විස්තාරය කාලයත් සමග අඩු වීම ; වේගය අඩු වීම.
පරිමාණ රූපය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් රූපයක් එහි මුල් දිග පළල ආදියේ අනුපාතය නොවෙනස් ව සිටිනා සේ කුඩාවට හෝ ලොකුවට හෝ ඇඳගත් රූපය.
පරිමාණය[නා.] 1. ප්‍රමාණය ; සීමාව ; පමණ ; තරම. 2. (පාරිභා.) ක්‍රමාංකිත මිම්මක්. 3. වස්තුවකුත් එහි නිරූපිතයත් අතර අනුපාතය
පරිමාව[නා.] 1. ප්‍රමාණය ; තරම ; සීමාව ; මිම්ම. 2. ඝන ද්‍රව්‍යයන් එහි පැවැත්ම සඳහා ගන්නා ඉඩ-කඩ හෙවත් අවකාශය ; ඝනඵලය. 3. යම් භාජනයක ඇතුළත ඉඩකඩ ප්‍රමාණය.
පරිමිත[වි.] ගණනින් හෝ තරමින් හෝ ප්‍රමාණ කළ ; සීමාවක් ඇති.
පරිමිත අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] අවසාන වශයෙන් ලැබෙන අන්තරය ; නිශ්චිත අන්තරය.
පරිමිත කේතුව(පාරිභා.) [නා.] අවසාන මුදුන් ලක්ෂ්‍යය තෙක් විහිද ඇති කේතුව.
පරිමිත භාෂණය[නා.] පමණට බිණීම ; බොරු කීම්, කේලාම් කීම්, පමණට වැඩිය කතා කිරීම් ආදියෙන් දුරු ව කතාබස් කිරීම.
පරිමිත භාෂා[නා.ප්‍ර.] කිසියම් අවස්ථාවකට හෝ සමාජ ආවරණයකට හෝ සීමා වූ කමත් බස වැනි භාෂා ව්‍යවහාර.
පරිමිතිය[නා.] වක්‍ර හෝ සරල හෝ රේඛාවන්ගෙන් ඇවුරුණු ජ්‍යාමිතීය රූපයක හෝ ක්ෂේත්‍රයක හෝ බාහිර සීමාව ; එහි වටේ මුළු දිග ; වට ප්‍රමාණය ; පරිධිය.
පරිමේය[වි.] 1. ප්‍රමාණ කළ හැකි ; මිනිය හැකි ; සම්මත මිනුමකින් - මැන ගත හැකි. 2. (පාරිභා.) මූල ලකුණු භාවිත නොකොට ප්‍රකාශ කළ හැකි ; ප්‍රකෘති සංඛ්‍යාවලට එකඟ.
පරිමේය සංඛ්‍යා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අගය නිශ්චිත ව දැන ගත හැකි සංඛ්‍යා.
පරිමේය සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] අංශ දෙකේ ම අගය නිශ්චිත ව ගණනය කළ හැකි සමීකරණය.
පරියන්ත[නා.ප්‍ර.] කෙළවර ; සීමාව ; අවසානය.
පරියා[නා.ප්‍ර.] සමාන තේරුම් දෙන පද ; සමාන අර්ථය ගෙන දෙන වචන ; පර්යාය වචන.
පරිරෝදනය[නා.] හැඬීම වැලපීම.
පරිරෝධ[වි.] බාධා කරන ; අවහිර කරන ; වළකන ; පසුබස්වන.
පරිලිප්ත[වි.] හැම අතින් තැවරුණු ; මුළුමනින් ගෑවුණු.
පරිලෝකනය(පාරිභා.) [නා.] හාත්පස බැලීම ; සියල්ල ම විමැසීම ; සියුම් ලෙස බැලීම.
පරිවරණ[වි.] දාරය වටා පිහිටි ; පර්යන්ත.
පරිවරණක(පාරිභා.) [වි.] වළක්වන ; අවුරන.
පරිවරණය[නා.] (පාරිභා.) 1. සන්නයනයෙන් තාපය හෝ විදුලිය හෝ ගමන් කිරීම වැළකීම 2. වළක්වාලීම සඳහා හෝ ආරක්ෂාව සඳහා හෝ දමන ආවරණය. 4. පිටතින් ඇති වැස්ම ; සෛල එකිනෙකින් වෙන් කරන ආවරණය.
පරිවර්තක[වි.] 1. පෙරළන ; හරවන. 2. එක් බසකින් ලියූ හෝ කියූ දෙයක් තවත් බසකට හරවන.
පරිවර්තකයා[නා.] එක් බසකින් ලියූ නොහොත් කියූ දෙයක් වෙනත් බසකට හරවන්නා.
පරිවර්තනය[නා.] 1. කරකැවීම ; පෙරළීම; කැරකීම; භ්‍රමණය 2. විපර්යාසය ; වෙනස්වීම. 3. (භාණ්ඩ ආදි) හුවමාරුව ; මාරු කිරීම. 4. එක් බසකින් ලියූ නොහොත් කියූ දැයක් තවත් බසකට හැරවීම. 5. එසේ හරවන ලද්ද.
පරිවර්තී ගෝලය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු මට්ටමේ සිට උස වැඩි වත් ම, උෂ්ණත්වය අඩුවන ලක්ෂණය පවතින වායුගෝලයේ පහළ ම කොටස.
පරිවහණ, පරිවහන[වි.] ඔබ මොබ ගෙන යන ; පටවාගෙන යන ; හැරගෙන යන ; ප්‍රවාහනය කරන.
පරිවහණය, පරිවහනය[නා.] බඩු හෝ මගීන් හෝ ඔබමොබ ගෙන යාම ; ප්‍රවාහනය.
පරිවාදය[නා.] අවලාදය ; දෝෂාරෝපණය ; තදින් දොස් තැබීම.
පරිවාර[වි.] 1. ඇසුරු කරන ; සමීපයෙහි හැසිරෙන ; පිරිවර වූ ; වටා උදවුවට සිටින. 2. හාත්පස පිහිටි ; වටේට ඇති. [නා.ප්‍ර.] රැකවරණයට සිටින හෝ මෙහෙවර කරන පිරිස ; පිරිවර ; ඇසුරු කරන උදවුවට සිටින පිරිස.
පරිවාරක[වි.] උදව් වන පිරිස් ඇති ; මෙහෙකාර ; පිරිවරා ගන්න.
පරිවාරකය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය හෝ තාපය හෝ ශබ්දය හෝ සන්නායනය නොකරන ද්‍රව්‍යයක්.
පරිවාසය[නා.] 1. බාලාපරාධකරුවකු පරිවාස නිලධාරියකුගේ පරීක්ෂාව යටතේ යහපත් හැසිරීමෙන් යුතු ව කල්ගත කිරීමෙන් පසු මුදා හැරීමේ පිළිවෙත. 2. යම් නිලධාරියකුගේ සේවය ස්ථිර කිරීමට ප්‍රථම, ඔහුගේ හැසිරීම සහ කාර්යක්ෂමතාව පරීක්ෂා කිරීම.
පරිවාසිත[වි.] සුවඳ කැවූ ; සුගන්ධවත් කළ ; සුවඳ මුසු වූ.
පරිවාහය(පාරිභාග) [නා.] චලනය ; සංසරණය ; පැතිරීම.
පරිවෘත[වි.] 1. පිරිවරන ලද ; වට කර ගත්. 2. (පාරිභා.) වෙළන ලද ; ඇඹරූ.
පරිවෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] වට වූ දෙය ; වට කරන ලද්ද ; වටේ අඳින ලද වෘත්තය.
පරිවෘත්තිය[නා.] 1. පරිවර්තනය ; පෙරැළීම ; මාරුවීම ; වෙනස්වීම. 2. (පාරිභා.) ශරීරයෙහි නිරන්තරයෙන් සිදුවන රසයානික හා භෞතික විපර්යාස සමුදාය. 3. කාව්‍යාලංකාරයක්.
පරිවේණ[නා.ප්‍ර.] 1. විහාරානුබද්ධ ව පැවති හාත්පසින් සීමා වූ භික්ෂු ආශ්‍රමය ; සංඝාරාමය. 2. ඒ ඇසුරෙන් පැන නැඟි පුරාණ ලංකාවේ පැවති අධ්‍යාපනික ආයතන විශේෂය ; පිරිවෙණ. 3. පරිවේණාධිපති ; පිරිවෙනක අධිපති.
පරිවේෂය[නා.] ආහාර පානාදිය බෙදීමෙන් සාත්තු සප්පායම් කිරීම.
පරිවේෂ්ටනය[නා.] වැලඳ ගැනීම ; වටකර ගැනීම ; පරිසරය.
පරිශ්‍රමය[නා.] 1. මහන්සිය කෙඩෙත්තුව ; වෙහෙස. 2. උත්සාහය ; වෑයම ; ශ්‍රමය.
පරිශිෂ්ටය[නා.] 1. ඌනපූරණය ; ග්‍රන්ථවල අඩුපාඩු සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා එක් කළ කොටස ; උපග්‍රන්ථය. 2. ඉතිරිය ; ශේෂ වූ කොටස.
පරිශීලනය[නා.] ඇසුරු කිරීම; භාවිතය ; හැදෑරීම ; ඉගෙන ගැනීම.
පරිශුද්ධ[වි.] අතිශයින් පිරිසුදු ; පවිත්‍ර ; අකලංක.
පරිශෝධනය[නා.] පිරිසුදු කිරීම ; ශුද්ධිය ; ප්‍රතිශෝධනය.
පරිශෝෂය[නා.] ජලය සිඳී යෑම ; දියර පිට වීම ; වියළීම.
පරිෂදය[නා.] එක්රැස් වූ සමූහය ; පිරිස මණ්ඩලය ; සන්නිපාතය.
පරිෂ්කාර[නා.ප්‍ර.බහු.] (පැවිද්දන්ට දිය යුතු පාත්‍ර චීවර, ඇඳ, පුටු ගිලන්පස ආදී) පිරිකර ; පරිහරණයට අවශ්‍ය දේ.
පරිසමාප්ත[වි.] මුළුමනින් නිමාවට පත් ; නිමවා අවසන් වූ ; සම්පූර්ණ වූ.
පරිසමාප්තිය[නා.] නිමවා අවසන් වීම ; සම්පූර්ණ කිරීම; නිමාව.
පරිසර විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පරිසරය පදනම් කොට සත්ත්ව හා ශාක ජීවය හැදෑරීම.
පරිසරය(පාරිභා.) [නා.] 1. පැවැත්මට, වර්ධනයට හා බාහිර ක්‍රියාකාරිත්වයට බලපාන්නා වූ ආභ්‍යන්තරික හා බාහිර සාධකවල සමස්තය. 2. වටපිටාව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශය ; පරිවේෂ්ටනය.
පරිසර්පණය(පාරිභා.) [නා.] වැඩෙන කඳක තුඩෙහි සිදුවන සර්පිලාකාර භ්‍රමණය.
පරිස්සම, පරෙස්සම[නා.] ආරක්ෂාව ; සුරක්ෂිත බව.
පරිහරණය[නා.] 1. ආරක්ෂාව ; පරිස්සම ; රැකබලා ගැනීම. 2. පාවිච්චිය ; භාවිතය ; පරිභෝගය. 3. පුරුදු කිරීම; පුහුණුව.
පරිහාණිය, පරිහානිය[නා.] දියුණුවෙන් අඩු වීම ; හීන වීම ; පිරිහීම.
පරිහාසය[නා.] කවටකම ; විහිළුව.
පරිහෘද(පාරිභා.) [වි.] හෘත්පර්යාවරණය පිළිබඳ ; පරිකන්තුවට අයත් ; හෘත්කෝෂිය ; හෘදය හා සම්බන්ධ.
පරිහෘදය(පාරිභා.) [නා.] හෘත්පර්යාවරණය; පරිකන්තුව ; හෘදපටලය.
පරීක්ෂණ[වි.] (බුද්ධිය, දැනීම ආදිය) මැනීම හා සම්බන්ධ; විමසීම් පිළිබඳ ; අත්හදා බැලීම් පිළිබඳ.
පරීක්ෂණ නළය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික පර්යේෂණ සඳහා භාවිත කරන වීදුරු නළය.
පරීක්ෂණය[නා.] 1. බුද්ධිය, දැනීම ආදිය විභාග කිරීම ; අධ්‍යාපන තත්ත්වය මැනීම. 2. සෝදිසිය ; විභාගය ; පරීක්ෂා කිරීම. 3. විද්‍යාත්මක වශයෙන් කෙරෙන පර්යේෂණය ; අත්හදා බැලීම.
පරීක්ෂණාගාරය[නා.] විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ පවත්වන ශාලාව හෝ ගෙය.
පරීක්ෂය[පරි+ඊක්ෂය] (පාරිභා.) [නා.] සබ්මැරින් අගල් ආදී ස්ථානය තුළ දී, තමාට වඩා ඉහළින් පිහිටි ප්‍රදේශයක් දැක ගැන්මට පහසුව සලසන දෘශ්‍ය උපකරණයක් ; පරිදර්ශකය ; පෙරිස්කෝපය.
පරීක්ෂාව[නා.] 1. සෝදිසිය ; විමසුම ; පිරික්සීම ; සොයා බැලීම. 2. (පාරිභා.) ද්‍රව්‍යයක් හැඳින ගැනීම, ද්‍රව්‍යයක තිබෙන දේ දැනගැනීම හෝ භෞතික ගුණ තීරණය කිරීම සඳහා හෝ කරන අත්හදා බැලීම.
පරුෂ වචන[නා.ප්‍ර.] සිත් රිදවන බස් ; රළු වදන්.
පරුෂ, පරුස[වි.] රළු ; රෞද්‍ර ; කර්කශ.
පරූපඝාතය[නා.] අනුන් නැසීම ; පරපණ නැසීම.
පරූපවාදය, පරෝපවාදය[නා.] අන්‍යයන් විසින් කරනු ලබන දෝෂාරෝපණය.
පරෙවි පැහැ[නා.ප්‍ර.] අළු පාට.
පරොස්[නා.ප්‍ර.] කෝපාධික වචන ; නපුරු බස් ; බැණුම්.
පරෝක්ෂ[වි.] ඉන්ද්‍රිය ගෝචරයෙහි නැති ; සමීපයෙහි නොපවතින.
පරෝපකාරය[නා.] අනුන්ට කරන උපකාරය ; අන්‍යයන් උදෙසා කරන උදවුව.
පරෝපදේශය[නා.] අනුන් දෙන උපදේශය.
පල[නා.ප්‍ර.] 1. බෙහෙත් මැනීමේ මිම්මක් ; මාත්‍රා දෙක ; බින්දු සොළොස. 2. බර මැනීමේ මිම්මක් ; පලම. 3. පැරණි රන් කාසියක්. 4. විපාකය; ප්‍රතිඵලය ; ලාභය ; ප්‍රයෝජනය. 5. ගෙඩිය ; ඵලය. 6. වහල. 7. මඩ සහිත බුරුල් පස් ඇති බිම ; එරෙන බිම. 8. පලුපත ; හබල ; සුක්කානම.
පල දෙනවා[ක්‍රි.] විපාක දෙනවා ; පටිසන් දෙනවා ; දඩුවම් ලැබෙනවා.
පලංගම[නා.] රේඛා, රටා ඇතුළු විවිධ සිත්තම්වලින් යුතු ලොකු අර්ධ කවාකාර පිගන් විශේෂයක් ; පලංගාන.
පලංචිය[නා.] ගොඩනැගිලි ආදියෙහි උඩ වැඩ කිරීම් සඳහා සාදන තාවකාලික මැස්ස ; ගවහරුව ; අට්ටාලය.
පලක් බඳිනවා[ක්‍රි.] දෙපා නමා බැඳ හිඳගන්නවා ; අරමිණියා ගොතා ගොතා හිඳ ගන්නවා.
පලඟ[නා.] 1. පර්යංකය ; පුටුව ; ආසනය ; අසුන. 2. අරමිණිය ; ඌරුබද්ධාසනය. 3. භටයා ; හේවායා ; සෙබළා. 4. කුරුල්ලා ; පක්ෂියා ; ලිහිණියා.
පලදාව[නා.] වගාවකින් ලැබෙන අස්වැන්න.
පලඳනවා, පලඳිනවා[ක්‍රි.] ඇඳුම් ආයිත්තම් අබරණ ආදියෙන් සැරසෙනවා.
පලපුරුද්ද, පළපුරුද්ද[නා.] යම් කාර්යයක් කලක් තිස්සේ කිරීමෙන් ඇති වන හැකියාව ; අත්දැකීම ; පුහුණුව.
පලම[ක්‍රි.] බර මැනීම සඳහා භාවිත මිම්මක් ; කලං 12ක බර ප්‍රමාණය ; මදට ඇට 240ක ප්‍රමාණය.
පලම් දණ්ඩ, පලම් දඩුව[නා.] තරාදිය ; තුලාව.
පලරම්[නා.ප්‍ර.] පලතුරු උයන ; පලතුරු වත්ත ; ඵලාරාමය.
පලරුක[නා.] අනුභවයට සුදුසු ගෙඩි හටගන්නා වෘක්ෂය ; කෑමට ගන්නා ඵලවලින් යුත් ගස.
පලවැල[නා.ප්‍ර.] කෑමට ගත හැක්කා වූ ද මදයෙන් හා ඇටින් යුක්ත වූ ද ශාක අවයවය.
පලස[නා.] බිම එළීම, පෙරවීම ආදිය සඳහා බැටලු ලොම් ආදියෙන් ඝනකමට වියන ලද රෙද්ද ; කම්බලය.
පලස් හුවට[නා.] ලොම් නූල් ගුළිය ; ලෝමයෙන් ඇඹරූ නූල්වැටිය.
පලහනවා[ක්‍රි.] ගින්නෙන් දවනවා ‍; පුලුස්සනවා ; පුච්චනවා.
පලහිලවුව[නා.] කාරණය ; කාර්යය ; සිද්ධිය.
පල්[නා.ප්‍ර.] 1. මඩ ; කලල් ; පඩ්ක. 2. ළා කොළ ; දළු ; පල්ලව. 3. පැරණි බර කිරීමේ මිනුමක් ; පලම. [වි.] 1. ගලා යෑමකින් නොහොත් අලුතින් එකතු වීමකින් තොර ව එක තැන කලක් රැඳී පවතින 2. පාලනය කරන ; රකින ; ආරක්ෂා කරන. 3. නින්දා කටයුතු ; පහත්.
පල් කඩ[නා.ප්‍ර.] මඩ බිම ; වගුරු බිම ; එරෙන මඩ ඇති කුඹුර.
පල් කණා[නා.] 1. ඇස් කොහෙත් ම නොපෙනෙන පුද්ගලයා. 2. කිසිවක අගයක් නොතේරෙන්නා ; මහා මෝඩයා.
පල් කරනවා[ක්‍රි.] දියෙහි හෝ මඩෙහි දමා තැම්බෙන්නට හරිනවා ; පැහෙන්නට අරිනවා.
පල්පය[නා.] කඩදාසි ආදිය දියේ ලා පල් කිරීමෙන් තනාගනු ලබන තලපය.
පල්මානික්කම්[නා.ප්‍ර.] තඹ අඩංගු රසායනික සංයෝගයක් ; කොපර් සල්පේට් ස්ඵටික ; පච්ච සීනක්කාරම්.
පල්ල[නා.] 1. යට කොටස ; පතුල ; අඩිය ; පහළ පෙදෙස ; යටි පතුල. 2. කොළය ; පත්‍රය ; පල්ලවය. 3. පලු ලෑල්ල.
පල්ලම[නා.] 1. බෑවුම; බැස්ම; හෙල ; ප්‍රපාතය. 2. (රූඩී) වාසිය ; ලාභය. 3. (රූඪ) දුෂ්කර අවස්ථාව ; ගැටළුබර තත්ත්වය ; අසීරු අවස්ථාව.
පල්ලම් පොල්ල[නා.] කරත්තයේ වේගය අඩු කිරිම සඳහා ඇද තද කිරීමට රෝද පසුපස එල්ලන ලීය.
පල්ලම් බහිනවා[ක්‍රි.] 1. පල්ලමක පහතට ගමන් කරනවා ; බෑවුමක පතුල දෙසට ගමන් කරනවා. 2. පහත වැටෙනවා ; පිරිහීමට භාජන වෙනවා ; අඩු වෙනවා.
පල්ලවය[නා.] 1. ළා දල්ල ; අලුතෙන් හටගත් කොළය ; ළා පත්‍රය. 2. (පාරිභා.) ජෙලි මත්ස්‍යයාගේ ශරීර අද්දර දාර හෝ (කළුකුමා වැනි) ඇතැම් පක්ෂීන්ගේ හිස හෝ උගුරට සම්බන්ධ ව තැල්ලක් සේ නෙරා ඇති කොටස.
පල්ලැක්කිය[නා.] මිනිසුන් විසින් කරෙන් ඔසොවා ගෙන යනු ලබන පැරණි යානා විශේෂයක් ; දෝලාව ; දෝලිය ; හිදොලුව ; කුණම.
පල්ලිකුඩම[නා.] (ක්‍රිස්ති.) අකුරු උගන්නා තැන ; පාසල ; පාඨශාලාව.
පල්ලිය[නා.] ක්‍රිස්තු සහ මුස්ලිම් ආගම් අදහස ස්ථානය ; දෙව් මැදුර ; දේවස්ථානය ; ක්‍රිස්තියානි හෝ මුස්ලිම් දේවස්ථානය.
පල්ලියම[නා.] (ක්‍රිස්ති.) අගරදගුරු තනතුරට විශේෂයෙන් හිමි උතුරු සළුව.
පල්ලුව[නා.] සාරි, සෝමන වැනි ඇඳුම්වල අවශේෂ කොටසට වෙනස් වූ පාටින් යුක්ත ව ද මෝස්තර සහිත ව ද පවතින පටු කොටස ; බෝඩරය.
පල්හොරා[නා.] දිගු කලක සිට හොරකමෙහි යෙදෙන හොරා ; මංපහරන හොරා.
පලා[නා.ප්‍ර.බහු.] 1. වෘක්ෂලතාවල කොළ ; දලු ; පල්ලව ; පර්ණ. 2. පලාවල පැහැය හෙවත් කොළ පැහය ; හරිත වර්ණය.
පලාපල[නා.බහු.] 1. ලොකු කුඩා ගෙඩි ; පලතුරු ; පලවැල. 2. (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහ පිහිටීම් හා ගමන් ආදිය අනුව හට ගැනෙන සේ පිළිගැනෙන සුබ අසුබ දෙක ; ඵලාඵල.
පලාපෙති[නා.ප්‍ර.] කොළ ආදර්ශ සේ ගෙන සකසා ගැනුණු ශෛලිගත සිංහල, චිත්‍ර මෝස්තරයක්.
පලාල පීඨක, පලාල පීඨික[නා.ප්‍ර.] සම තුවාල නොවන පරිදි ශරීරයෙහි ඇට, මස් තලා පොඩි කොට සිදුරු බිස්සක් මෙන් කිරීමේ වධය.
පලාව[නා.] 1. කොළ වෑංජනය ; කොළ. 2. දැල් ඇස් ගෙතීමේ දී එහි ප්‍රමාණය දැක්වීමට ගැනෙන ලී පතුර හෝ කූර.
පලැංක්ටන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සාගර, විල්, නදී ආදියෙහි පාවී යන ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණී විශේෂයක් ; ප්ලවාංග ; පැලැංක්ටන්.
පලිගන්නවා[ක්‍රි.] කෙනෙකු කළ වරදට පෙරළා එකට එක කරනවා.
පලිගහනවා, පළිගසනවා[ක්‍රි.] 1. තමන්ට වරදක් කළවුන්ට නපුරක් සිදුවීම සඳහා දෙවියන් යදිනවා ; ශාප කරනවා ; හවනවා ; අවලාද කරනවා. 2. තමන්ට දුන් දෙයක් මදි බව කියමින් තව තවත් ඉල්ලා සිටිනවා ; ඉල්ලමින් ඇවිටිලි කරනවා.
පලිච්චිය(කථා.) [නා.] 1. සැහැල්ලු කොට කථා කිරීම ; හෙළා දැකීම. 2. පලිගැනීම ; ශාප කිරීම.
පලිත[නා.ප්‍ර.] පැසුණු හිසකෙස් ; නරකෙස්.
පලිප්පු දෑම(කථා.) [නා.ප්‍ර.] (රන් රිදී බඩු) ඔප දැමීම ; පැහැ ගැන්වීම.
පලිබෝධය[නා.] 1. හිරිහැරය ; බාධකය ; කරදරය. 2. වගාවලට හානි කරන වල් පැළෑටිය හෝ කෘමියා.
පලිය, පළිය[නා.] 1. කළ වරදට පෙරළා කරන වරද පිරිමසා ගැනෙන එදිරිවාදුකම. 2. යම් තැනැත්තකුට නපුරක් කරන ලෙස දෙවියන් වෙත කරන යැදීම ; ශාපය ; අවලාදය. 3. පාඩුවක් උදෙසා ගෙවන වන්දිය.
පලිරෝධය, පළිරෝධය[නා.] පළිබෝධය ; බාධකය ; දෝෂය ; අපවාදය ; ආඩපාලිය.
පලිස[නා.] සටනක දී පහර වැළැක්වීම පිණිස අතෙන් මෙහෙයවන ආයුධයක් ; පලිහ.
පලු ඇණය, පළු ඇණය[නා.] 1. ලී පලු හෝ ලෝහ ඛණ්ඩ දෙකක් එකට මූට්ටු කරන ඇණය. 2. නඟුලේ වක් අත්තට පතකඩය මූට්ටු කිරීමට ගසන කූඤ්ඤය.
පලු මුද්ද, පළු මුද්ද[නා.] යතුරු ආදිය ගොනු කොට තැබීමට උපයෝගි කොට ගන්නා මුදු වෙසෙසක්.
පලු ලෑල්ල[නා.] ඔරුවක අවර හෙවත් පසු කොනෙහි පසෙක සවි කොට පවතින පලුපත.
පලු, පළු[නා.ප්‍ර.] 1. දලු. 2. ශරීරයේ කැසීමෙන් හම මත නඟින කුඩා පලු. 3. කරල්. 4. බාගයක් වූ කොටස් ; බෑ. 5. වියළි කලාපික වෘක්ෂයක්.
පලුකන්, පලුකැන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පීදෙන බුලත් වැලේ කුඩා රිකිල්ල ; බුලත් දලුව.
පලුද්ද[නා.] 1. ඉරිතැළීම්, පිපිරීම්, විකෘතිවීම් ආදි වශයෙන් කිසියම් භාණ්ඩයකට/වස්තුවකට සිදු වී ඇති දෝෂය. 2. කැළල ; තුවාල බඳු ලකුණ. 3. (පාරිභා.) ගැට විවර ආදිය නිසා අළුවල ඇති වන දෝෂයක්.
පලුපත[නා.] 1. රුවල් නැවක් හෝ ඔරුවක් හරවන පැතලි ලී පලුව ; හබල. 2. ළපටි දලුව ; ළා කොළය.
පලෝහනය[නා.] ආශා කිරීම හෝ කරවීම ; ලෝභ කිරීම හෝ කරවීම; පෙලඹීම හෝ පෙලඹවීම.
පව[නා.] ආගමික හා සදාචාර ධර්මානුකූල නොවන වැරදි ක්‍රියාව ; අකුශල ක්‍රියාව ; දුශ්චරිතය ; පාපය.
පවංකාව, පවන්කාව[නා.] අතින් හෝ විදුලිය බලයෙන් හෝ ක්‍රියා කරවන අවන් පත.
පවත්[නා.ප්‍ර.] 1. පුවත ; ආරංචිය ; තොරතුරු ; ප්‍රවෘත්තිය. 2. වෘත්තාන්තය ; සිදුවීම ; සිද්ධිය.
පවතිනවා[ක්‍රි.] තිබෙනවා විද්‍යමාන වෙනවා ; ඇතිවනවා ; ජීවත්වනවා.
පවන[නා.] 1. සුළඟ ; වාතය ; මාරුතය. 2. වනය ; උයන ; උපවනය.
පවන් ගහනවා[ක්‍රි.] (විජිනිපත ආදි උපකරණයකින්) සුළං වැදෙන්නට සලස්වනවා ; එවැන්නකින් මඳ සුළං පහරක් යොමු කරනවා.
පවන් මග[නා.] විජිනිපත ; වටාපත ; අවාන. [නා.] පවන් හමන මාර්ගය හෙවත් අහස ; ගුවන ; අහස් මඟ.
පවන්දිය[නා.] වැපිරීමට පළමු වී අංකුරවලට අවසන් වරට ඉසින ජලය.
පවර[වි.] 1. උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ. 2. ප්‍රසිද්ධ ; ප්‍රකට ; ප්‍රචලිත.
පවරනවා[ක්‍රි.] 1. ආරාධනා කරනවා ; නිමන්ත්‍රණය කරනවා. 2. යම්කිසි කටයුත්තක් භාර කරනවා ; අයිතිය හෝ වගකීම භාර දෙනවා. 3. (බෞද්ධ භික්ෂුන්) වස් කාලය අවසන් කරනවා ; පවාරණය කරනවා.
පවලන්, පවලම්[නා.ප්‍ර.] පබළු ඇටවලින් කරන ලද ගෙල මාලය ; ඇටවැල.
පවස[නා.] බීමට ඇති ආශාව ; පිපාසය : තිබහ.
පවසනවා[ක්‍රි.] කියනවා ; ප්‍රකාශ කරනවා ; දෙසනවා.
පවස්[නා.ප්‍ර.] 1. කැමැත්ත ; අභිලාසය. 2. ප්‍රමාදය ; පමාව.
පව්කාරයා[නා.] පව් කරන්නා ; පාප ක්‍රියාවල යෙදෙන පුද්ගලයා ; අකුසල් කරන්නා.
පවාරණය[නා.] 1. සතුටු කිරීම. 2. වැළකීම. 3. ප්‍රතික්ෂේප කිරීම ; අත්හැරීම. 4. බෞද්ධ භික්ෂූන් වස් කාලය අවසන් කිරීම ; අටසිල් හෝ දසසිල් හෝ රැකි ගිහියන් එයින් මිදීම.
පවාහ මාර්ගය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත්ධාරා ගෙන යා හැකි පථය ; විදුලිය ගමන් කරවිය හැකි මග.
පවාළ[නා.ප්‍ර.] පබළු.
පවැත්තා[නා.] පව් ඇත්තා පව්කාරයා ; පාපී පුද්ගලයා.
පවිටා[නා.] පව්කාරයා ; පාපී පුද්ගලයා ; පාපියා.
පවිටු[වි.] බොහෝ සෙයින් පව්කාර වූ ; අතිශය පාපී ; බොහෝ සේ පාපිෂ්ඨ වූ.
පවිත්‍ර[වි.] පිරිසිදු ; පිවිතුරු ; පාරිශුද්ධ.
පවිත්‍ර ප්‍රවේශනය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පල්ලියේ ආගමික චාරිත්‍ර විධි පැවැත්වීම ; විශේෂයෙන් දරු ප්‍රසූතියෙන් පසු පවත්වන චාරිත්‍ර විධියක්.
පවුන්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] අඩි රාත්තල්, තත්පර ක්‍රමයට බලය මැනීමේ නිරපේක්ෂ ඒකකය.
පවුන්ඩේජ් ගාස්තුව[නා.] ඉබාගාතේ යන හරකුන් හෝ අල්ලා ගත් හොර බඩු හෝ කොටු කර තබා අය කරන ගාස්තුව ; කොටු ගාස්තුව.
පවුම[නා.] 1. ඉංග්‍රීසි මුදල් වහරේ භාවිත වන සම්මත ඒකකය 2. කැරට් 22 ක සංයුතියෙන් යුත් රත්රන්වලින් යුත් කාසිය. 3. ශ්‍රී ලංකාවේ කලක් භාවිත වුණු රුපියල් දහයේ වටිනාකමින් යුත් කාසියක්.
පවුර[නා.] 1. පුරාණයෙහි නගර ආරක්ෂාවට ඒ වටා බැඳි තාප්පය. 2. ප්‍රාකාරය ; කොටු බැම්ම.
පවුරු වළල්ල[නා.] වළල්ලක් මෙන් වූ ප්‍රාකාරය ; වළලු හැඩයට පිහිටා ඇති පවුර.
පවුරුණු[නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ භික්ෂුන්ගේ වස් පවාරණය.
පවුල[නා.] 1. සොහොනක්, කසල ගොඩක් වැනි තැනකින් අවුලා ගත් වස්ත්‍රවලින් මසන ලද සිවුර ; පාංශුකූල චීවරය. 2. මව, පියා සහ දරු පිරිස ඇතුළත් සමාජ ඒකකය ; කුටුම්බය. 3. පෙළපත ; කුල පරම්පරාව ; වංශය. 4. භාර්යාව ; අඹුව ; බිරින්දෑ. 5. ප්‍රභේද වශයෙන් වෙනස් වුවත්, මූලික වශයෙන් එක කොට්ඨාසයකට අයත් වන සත්ත්ව ශාක හෝ භාෂා ගණය.
පශ්ච කුටීරය(පාරිභා.) [නා.] මොළය පිටුපස පිහිටි කුහරය
පශ්චාත් උපාධිය, පශ්චාද් උපාධිය[නා.] ප්‍රථම උපාධියෙන් පසු ව ලබන උපාධිය.
පශ්චාත් ප්‍රතිබිම්බය[නා.] යමක් දෙස බලා සිටීමෙන් පසු කලක් ගත වන තෙක් සිතෙහි ඇඳී තිබෙන එහි හැඩහුරුව හෝ මතක සටහන.
පශ්චාත් ප්‍රාථමික[වි.] ප්‍රාථමික පන්තිවලට පසු ව ඇති පන්ති හා සම්බන්ධ ; විදුහලක පස්වැනි පන්තියෙන් පසු පන්ති පිළිබඳ.
පශ්චාත් පෘෂ්ඨකය(පාරිභා.) [නා.] කෘමි ගණයේ සතුන්ගේ පපු පෙදෙසෙහි පිටුතලය.
පශ්චාත් මරණ පරීක්ෂණය[නා.] හදිසි හෝ සැක කටයුතු වූ හෝ වූ මරණයක් පිළිබඳ ව හේතුව සොයා ගැනීමට කරන විධිමත් පරීක්ෂණය.
පශ්චාත් සංකල්පය(පාරිභා.) [නා.] යමක් දෙස මඳ වේලාවක් බලා ඉඳ දෑස් පියා ගත් පසු මනැසට පෙනෙන එහි සංඥාව හෙවත් රූපය.
පශ්චාත්, පශ්චාද්[අව්‍ය.] ඉක්බිති ; අනතුරුව ; පසු ව ; පසු කාලයට අයත්.
පශ්චාත්තාපය[නා.] කළ යුත්තක් නොකිරීම හෝ නොකළ යුත්තක් කිරීම නිසා සිතෙහි හටගැනෙන කනස්සලු ගතිය ; සිත්තැවුල ; පසුතැවිල්ල.
පශ්චාත්නාසික(පාරිභා.) [වි.] නාසයේ පසු පෙදෙස පිළිබඳ වූ ; උගුරට ආසන්න වූ ; නාසාභ්‍යන්තරය හා සම්බන්ධ.
පශ්චාත්පුටය(පාරිභා.) [නා.] ඉස්සන් කකුළුවන් වැනි කවච ගණයේ සතුන්ගේ යටිතොල.
පශ්චාද් උරස(පාරිභා.) [නා.] කෘමි ගණයේ සතුන්ගේ පපු පෙදෙස.
පශ්චාද් භාගය[නා.] පසු කොටස ; අවසන් කොටස ; අග කොටස
පශ්චිම[වි.] 1. අවසාන ; අන්තිම ; කෙළවරේ පිහිටි. 2. මතු කාලය සම්බන්ධ ; අනාගත. 3. බටහිරට අයත් ; බස්නාහිර පිහිටි ; අපර දිශායත්ත.
පශ්චිම කපාලය(පාරිභා.) [නා.] හිස් මොළ වසා සිටින අස්ථිමය කපාල මණ්ඩල තුනෙන් එකක්.
පශ්චිම කාලය[නා.] අවසාන කාලපරිච්ඡේදය ; අන්තිම කාලය ; ජීවිතයේ අග කොටස ; වෘද්ධාවස්ථාව.
පශ්චිම ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන ගංගාව නොහොත් ශාඛා ගංගාවක් ගලන දිශාවට විරුද්ධ අතට ගලන අතු ගඟක්.
පශ්චිම චක්‍රවාටය[නා.] බටහිර දිග සක්වළ ; චක්‍රවාටයේ බස්නාහිර පැත්ත.
පශ්චිම ජනතාව[නා.] මතු ඇති වන මනුෂ්‍ය පිරිස ; අනාගතයෙහි උපදින ජනතාව ; අනාගත පරම්පරාව ; මතුපරපුර.
පශ්චිම දොරටුව[නා.] පැළදොර ; ගෘහයක බටහිර දිශාවෙහි දොරටුව.
පශ්චිම පාර්ශ්ව කපාල සන්ධිය(පාරිභා.) [නා.] මිනිස් හිස කබලට සම්බන්ධ සන්ධියක් ; පශ්චිම කපාලයත් පාර්ශ්ව කපාලයත් යන දෙකෙහිා මූට්ටුව.
පශ්චිම බුද්ධ වචනය[නා.] බුදුරදුන් විසින් වදාරන ලද අවසාන කියමන ; අවසානයට බුදුරදුන් පැවසූ ධර්මපාඨය.
පශ්චිම භවය[නා.] යමකුගේ සසර අවසන් උපත ; අවසාන භවෝත්පත්තිය ; බුදු, පසේබුදු, මහරහත් ආදි මහෝත්තමයන්ගේ ජන්මය.
පශ්චිම භවිකයා[නා.] අවසන් භවයෙහි උපත ලැබූ උත්තමයා ; තුන්තරා බෝධියෙන් එක් බෝධියකට පැමිණීම පිණිස වාසනා ගුණ ඇති උතුමා.
පශ්චිම යාමය[නා.] රාත්‍රියෙහි හෝරා හතරේ කොටස් තුනින් කොටස ; අන්තිම යාමය.
පශ්චිමයා[නා.] මෑත කාලයට අයත් තැනැත්තා ; අන්තිමයා ; කනිෂ්ඨයා ; සියල්ලට බාලයා.
පශු[වි.] හීලෑ සතුන් පිළිබඳ ; ගෘහාශ්‍රයෙහි වසන සතුන් හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. ගව, එළු, බැටළු ආදී හීලෑ සත්තු. 2. තිරිසන් සත්තු.
පශු කර්මාන්තය[නා.] එළු, බැටළු, ගව ආදි සතුන් ආර්ථික අරමුණු සඳහා විශාල වශයෙන් ඇති කිරීමේ කාර්යාවලිය.
පශු ඝාතය[නා.] සිවුපා සතුන් මැරීම ; සත්ව ඝාතනය.
පශු විද්‍යාව[නා.] සිවුපා සත්ත්වයන් පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
පශු වෛද්‍යයා[නා.] සතුන්ගේ රෝගවලට ප්‍රතිකාර කරන වෛද්‍යවරයා ; පශු චිකිත්සක.
පශුපති[නා.ප්‍ර.] ගවයා ; ඊශ්වර දෙවියා ; මහේශ්වර ; ශිව වාහනය කරගත් දෙවියා.
පස[නා.] 1. පහ ; පහේ සංඛ්‍යාව. 2. පොළොවේ මතුපිට ස්තරයේ ඇති බුරුල් සැහැල්ලු ද්‍රව්‍ය කොට්ඨාසය. 3. පක්ෂය ; පැත්ත ; අංශය ; 4. පාශය ; මලපුඩුව ; තොණ්ඩුව 5. ජීවත්වීමට උපකාර වන දෙය ; අඩුවැඩිය 6. යමක් හා ගැටීමෙන් සිරුරට ඇති වන දැනීම ; ස්පර්ශය. 7. විවිධ අර්ථ ප්‍රකාශ කිරිම සඳහා ධාතු ප්‍රකෘතියක හෝ ශබ්ද ප්‍රකෘතියක අගට හෝ එකතු කරන ප්‍රත්‍යය විශේෂය. 8. මුත්‍ර.- [වි.] පස් වැදැරුම් වූ.
පස අරුත්[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) නාම මූලවලට හෝ ක්‍රියා මූලවලට ප්‍රත්‍යය යොදා සදා ගනු ලබන නාම ; ප්‍රත්‍යාර්ථ ශබ්ද ; තද්ධිත හා කෘදන්ත.
පස ඇටය[නා.] සූදුවෙහි දී යොදා ගන්නා කැටය ; දාදු කැටය ; අක්ෂය ; පාශකය.
පසක්[නා.ප්‍ර.] අහර පිසින්නා ; – අරක්කැමියා. [වි.] පැහැදිලි ව · පෙනෙන ; ප්‍රකට ; ප්‍රත්‍යක්‍ෂ.
පසක්කැමියා[නා.] පුරාණයේ රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයෙහි අයවැය පිළිබඳ කටයුතු කළ නිලධාරියෙක් ; පහෙක්කාරයා.
පසග[නා.ප්‍ර.] වැඳීමෙහි දී බිම පිහිටුවන දෙ දණ, දෙ වැලමිට සහ නළල යන ශරිරාංග පහ.
පසඟතුරු[නා.ප්‍ර.] ආතත, විතත, විතතාතත, ඝන සහ ශුෂිර යන අංග පහකින් යුත් තූර්ය භාණ්ඩ ; පංචතූර්යය.
පසඟි[නා.ප්‍ර.] නායකයා ; මෙහෙයවන්නා ; ප්‍රේරකයා.
පසඟිල්ල, පසැඟිල්ල[නා.] 1. ඇඟිලි පහ ; පචාංගුලිය. 2. එඩරු හෙවත් එරඬු.
පසඟුල්[නා.ප්‍ර.] 1. ඇඟිලි පසක සලකුණ. 2. අඟල් පස.
පසඟුල් දෙනවා[ක්‍රි.] 1. සඳුන් වැනි ආලේපයක අතෙහි ඇඟිලි පස ඔබා එය සටහනක් වන සේ තබනවා. 2. සඳුන් කල්කය වැනි සුවඳ දියරයකට අත දමා ඇඟිලි පස මඟින් එම දියර ඉසිනවා.
පසතරණ, පසතුරුණ[නා.ප්‍ර.] ඇඳ පුටු ආදියෙහි හෝ බිම හෝ එළන ඇතිරිල්ල ; ආස්තරණය.
පසතුරු[නා.] ආතත ආදි පස් වැදෑරුම් වාද්‍යය ; පඤ්චාංගික තූර්යය ; පසඟතුරු.
පසන්[වි.] ප්‍රසන්න ; සතුටු වූ ; නිර්මල.
පසමිතුරා[නා.] සතුරා විරෝධියා ; විරුද්ධවාදියා ; වෛරී තැනැත්තා.
පසර[නා.] 1. ලී කොටන් එක් කොට බැඳ සාදා ගත් ජල යාත්‍රා විශේෂයක් ; උඩුපය ; පහුර. 2. අනංගයා.
පසල්[වි.] නගරයෙන් ඈත පිහිටි ; පිටිසරබද ; ප්‍රත්‍යන්ත.
පසව[නා.ප්‍ර.] 1. මවක විසින් දරුගැබ බිහි කිරීම ; ගර්භ ප්‍රසූතිය ; ප්‍රසවය. 2. මල ; පුෂ්පය. 3. මුත්‍ර ; සුලුදිය.
පසසනවා[ක්‍රි.] ප්‍රශංසා කරනවා ; අගය කියනවා ; ස්තූති කරනවා.
පසස් ගී[නා.ප්‍ර.] පැසසුම් ගී ; ප්‍රශංසා ගීත.
පසළොස, පහළොහ[නා.] සංඛ්‍යාවක් ; පංච දශය ; පහළොව.
පසළොස්චරණ ධර්ම[නා.ප්‍ර.] ආර්ය ශ්‍රාවකයා නිර්වාණය කරා චරණය කරවන ධර්ම පසළොස.
පසළොස්වක[නා.] 1. චන්ද්‍ර මාසයෙහි පුරපක්ෂයේ හෝ අවපක්ෂයේ පසළොස්වක තිථිය හෙවත් දිනය. 2. පුර පසළොස්වක.
පස් අවගති[නා.ප්‍ර.] සතුන් මැරීම, සොරකම් කිරීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම, බොරුකීම සහ රහමෙර බීම යන පංච තාපය ; පස් පව්.
පස් කනවා[ක්‍රි.] 1. ප්‍රතික්ෂේප කරනවා ; බැහැර කරනවා. 2. දරුණු වේදනාවක දී හෝ පොළොවේ හැපෙමින් අඩනවා ; විලාප දෙනවා.
පස් කඳ[නා.] පඤ්චස්කන්ධය ; රූප, වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර සහ විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ පංචකය.
පස් කලණ[නා.ප්‍ර.] කාන්තාවකගේ රූප ශෝභාව පිළිබඳ අංග පහ ; – පඤ්ච කල්‍යාණය.
පස් කලාපය(පාරිභා.) [නා.] කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ අනුව පස t බෙදනු ලබන වර්ගය ; කිසියම් නියමිත පසක් අයත් කොට්ඨාසය.
පස් කැන්[නා.බහු.] කනෙහි පළඳින ආභරණයක් ඒ කුණ්ඩලාභරණ ; කො‍ඩොල්; තෝඩු.
පස් දහර[නා.] අශ්වයන්ගේ ගමන් වෙසෙස් පහ ; පංචධාර ; ආස්කන්දිත, ධෞරිත, රේචිත, වල්ගිත සහ ප්ලුත.
පස් පැතිකඩ(පාරිභා.) [නා.] පොළොවේ පසෙහි විවිධ ස්තර පෙන්වන සැටියෙන් උඩ සිට යටට කපන ලද පැතිකඩක්.
පස් පිඩැල්ල[නා.] තණකොළ ආදිය සමඟ එකට සිටින සේ උදැල්ලෙන් හෝ වෙනත් උපකරණයකින් කපා ගත් පස් කැටිය.
පස් පියුම්[නා.බහු.] ඇඹුල් (ඕලු), උපුල් (මානෙල්), කුමුදු (හෙල්මැලි), රතු නෙළුම්, සුදු නෙළුම් යන පස.
පස් පුලුටු[නා.බහු.] 1.ගින්නෙන් දවා පුලුස්සා ගත් ගොඩ දිය මස් පස් වර්ගය. 2. පුලුටු වශයෙන් පිදේනි තටුවල තබන්නට ගන්නා උඳු, මුං, තල, මෑ, වී යන ඇට පස් වර්ගය.
පස් පෙට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය හෝ වස්තූන් සමාන කිරීම සඳහා ප්‍රමිති කරන ලද ද්‍රව්‍ය සමූහය.
පස් බුදුහු[නා.බහු.] මේ මහා භද්‍ර කල්පයෙහි බුදුවරුන් පස්නම ; කකුසඳ, කෝනාගම, කාශ්‍යප, ගෞතම සහ (මතු බුදුවන) මෛත්‍රිය යන බුදුවරුන් පස්දෙනා වහන්සේ.
පස් මහබැලුම්[නා.ප්‍ර.] පඤ්ච මහා විලෝකන බ.
පස් මහල(පාරිභා.) [නා.] මතු පිටට සමාන්තර ව පිහිටි, පැහැදිලි ලක්ෂණ සහිත පස් තට්ටුවලින් එකක්.
පස් රුවන්[නා.ප්‍ර.] දියමන්ති, ඉඳුනිල්, පද්මරාග, මුතු සහ පබළු යන පංචවිධ රත්න.
පස් ලද්දා[නා.] පැරණි රාජ්‍ය පදවියක් ; පුරාණ ලංකාවෙහි පස්ස නමින් හැඳින්වුණු විශාල ප්‍රදේශයක පාලනය භාර ව සිටි නිලධාරියෙක්.
පස් ලුණු[නා.ප්‍ර.] (ඖෂධ සඳහා ගන්නා) සහිඳ, මුහුදු, සුවස, බළල් සහ කළු යන ලුණු පස් වර්ගය.
පස් ලෝ[නා.ප්‍ර.] පඤච ලෝහ බ.
පස් වෙළෙඳාම[නා.] බෞද්ධයකු විසින් නොකටයුතු වෙළඳාම් පහ ; සතුන්, ආයුධ, මස්, මත්පැන්, විෂ යන – පස වැදෑරුම් වෙළඳාම.
පස්කම්[නා.ප්‍ර.] 1. රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ යන පස සඳහා පවත්නා ලෝලත්වය ; පඤ්චකාමය. 2. ආයුර්වේදයෙහි විහිත පස් වැදෑරුම් ප්‍රතිකර්ම.
පස්කුළු[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ සඳහාත් ව්‍යඤ්ජන රසවත් කරනු සඳහාත් ගන්නා කුළුබඩු පස් වර්ගය ; (1) ඉඟුරු,ගම්මිරිස්, තිප්පිලි, අබ, වදකහ (2) සුදුදුරු, කළුදුරු, කොත්තමල්ලි, අබ, උළුහාල්.
පස්ගති[නා.ප්‍ර.] පංචභති ; පුද්ගලයකුගේ මරණින් පසු ඉපදිය හැකි යැයි විශ්වාස කරන ගති හෙවත් උත්පත්ති තත්ත්ව පහ ; පඤ්චගති.
පස්ගෝරස[නා.ප්‍ර.] ගවයන්ගෙන් ලබාගන්නා කිරි, දී, ගිතෙල්, මෝරු, වෙඬරු යන රස පහ.
පස්දොර[නා.] පඤ්චද්වාර බ.
පස්ධාතු[නා.බහු.] පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ, ආකාස යන මූල ධාතු පස.
පස්නා[වි.] 1. පැසෙන්නා වූ විපාක දුක් විඳින ; දුක් විපාකයෙන් දැවෙන. 2. ඉදෙන ; පැහෙන.
පස්පලවත[නා.] 1. බුලත්විටට ගන්නා ද්‍රව්‍ය පස් වර්ගය ; කපුරු, තකුල්, නාරංපොතු, ලමඟ හෙවත් කරාබු නැටි සහ ඉඟුරු. 2. සාදික්කා, තකුල්, එන්සාල්, අරළු, පුවක් යන පස.
පස්පලා[නා.] බෙහෙතට ගන්නා කොළ පස් වර්ගය ; එරඬු, වරා, තිටිඟ, කුඹුරු, තොටිල යන කොළ පස් වර්ගය.
පස්පව්[නා.බහු.] පන්සිල් රැකීමේ දී වැළකී සිටිය යුතු පාපධර්ම පහ ; අකුසල් පහ.
පස්පාට[නා.බහු.] නිල, රන්වන්, රතු, සුදු, කළු යන වර්ණ පහ ; පස්පැහැ.
පස්පැණි[නා.බහු.] මීපැණි, බඹර0, දෙබර0, කරාවේ0, දඩුවෙල්බෑ0 යන පැණිපස්වර්ගය.
පස්බෑ රජහු[නා.බහු.] සුද්ධෝදන, සුක්කෝදන, ධෝතෝදන, අමිතෝදන, මිතෝදන යන සහෝදර රජුන් පස් දෙනා.
පස්වග මහණ[නා.ප්‍ර.] කොණ්ඩඤ්ඤ, භද්දිය, වප්ප, මහානාම, අස්සජි යන පංච වර්ගීය ශ්‍රමණයන් වහන්සේ.
පස්වනක්[වි.] ජාති පහකට අයත්; පඤ්ච වර්ගයක් සම්බන්ධ ; පස් වැදෑරුම්.
පස්වනක් ප්‍රීතිය[නා.] පස්වැදෑරුම් සන්තෝෂය ; ක්ෂණික, ඛුද්දක, උද්වේග, ඔක්කන්තික සහ ඵරණ යන පංචවිධ ප්‍රීතිය.
පස්වරු[නා.ප්‍ර.] අපරාහ්නය ; සවස් කාලය ; හිරු මුදුන්වීමෙන් පසු කාලය.
පස්වාදහස[නා.] අවුරුදු පන් දහස ; පඤ්ච වර්ෂ සහස්‍රය.
පස්විකනවා[ක්‍රි.] ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කරනවා; නුවණින් මෙනෙහි කරනවා ; ප්‍රඥාවෙන් යුතු ව මනා සේ සලකා බලනවා.
පස්ස, පස්සා[නා.] 1. පිටුපස ; පසුපස. 2. පාර්ශ්වය ; පැත්ත ; ප්‍රදේශය. 3. පුරාණ ලංකාවේ විශාල ප්‍රදේශයක් හැඳින්වීමට භාවිත කළ නාමයක්. 4. (පාරිභා.) යතුකැටයේ කොටසක්. [වි.] 1. අවසානයට අයත් ; පශ්චිම. 2. පිටුපස වූ ; පශ්චාද්භාගයට අයත් වූ 3. ගතවුණු ; ගෙවී ගිය. 4. යට කොටසෙහි වූ. 5. මත්තෙහි වන. 6. අනුව යන.
පස්සද්ධ[වි.] සන්සිඳුණු ; සන්හුන් ; නිවීගිය ; නිවුණු.
පස්සහදැමි, පස්සැහැදැමි[නා.ප්‍ර.] භික්ඛු, භික්ඛුණී, සාමණේර, සාමණේරි, සික්ඛමානා යන පඤ්ච සහධම්මිකයෝ.
පස්සාවකුටි[නා.ප්‍ර.] මුත්‍ර කිරිම සඳහා තනන ලද කුටිය ; කෙසකිළිය ; මුත්‍ර කුටිය.
පස්හී[නා.ප්‍ර.] පියුම්, හෝපලු, මී අඹ, දෑසමන්, නිලුපුල් යන මල් සහිත හී පහක් දරන්නා වන අනඞ්ගයා ; මලවි ; පඤ්ච බාණ.
පසා කරනවා[ක්‍රි.] අනෙක් පැත්තට යන පරිදි සිදුරු කරනවා , හිල් කරනවා ; පසාරු කරනවා.
පසාධන[නා.ප්‍ර.] ප්‍රසාධනය ; වස්ත්‍රාභරණ ආදියෙන් සැරසීම ; අලංකරණය.
පසාරිත[වි.] දික් කළ ; දිගු කළ.
පසැගිල්ල, පසඟිල්ල[නා.] අතේ ඇඟිලි පහ ; පඤ්චාංගුලිය.
පසැස්[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරදුන් සතුව පැවැති ඇස් පස ; මසැස, දිවැස, පැණැස, සමතැස, බුදු ඇස. 2. පස් ඇස් ඇති උත්තමයා වන බුදුරජ.
පසිඳනවා, පසිඳිනවා[ක්‍රි.] 1. (කෙලෙස් ආදිය) සහමුලින් විනාශ කර දමනවා ; පහ කරනවා ; නැති කර දමනවා. 2. සන්සිඳවනවා; සන්සුන් කරනවා. 3. විසඳනවා ; විනිශ්චය කරනවා. 4. (ආහාරපාන ආදි අවශ්‍ය දෑ) සපයනවා ; සම්පාදනය කරනවා.
පසිඳින්නා[නා.] තරගයක ජය පරාජය හා නීති උල්ලංඝනය පිළිබඳ තීරණය දෙන්නා.
පසිඳු[වි.] ප්‍රසිද්ධ ; ප්‍රකට ; පතළ ; කීර්තිමත්.
පසී[පස්+ඊ] [නා.ප්‍ර.] ඊ පහක් ඇත්තා ; පඤ්චබාණ ; අනඞ්ගයා.
පසීනිදේහය(පාරිභා.) [නා.] කොඳු ඇට සහිත සතුන්ගේ සංවේදක ස්නායු අග්‍ර විශේෂයක්.
පසු[නා.ප්‍ර.] 1. ගව, මුව ආදි සිවුපා සතා ; පශු බ. 2. පහ. 3. පිටුපස ;පසුපස. 4. පස් ; පාංශු. 5. පස ඇටය ; දාදු කැටය. [වි.] පහසු ; සුව ඇති.
පසු කරනවා[ක්‍රි.] 1. ඉක්මවා යනවා ; දුර ගෙවනවා ; අතික්‍රමණය කරනවා ; (කාලය) ගෙවනවා. 2. යම්කිසි කටයුත්තක් කල්පහු කරනවා ; ප්‍රමාද කරනවා. 3. ඉදිරිපසින් සිටීම වළකනවා ; පස්සට කරනවා. 4. පරදවනවා ; යටත් කරනවා ; පසස්සට දමනවා.
පසු ගැසුම් ගියරය(පාරිභා.) [නා.] රෝදය ආපසු කරකැවෙන්නට සලස්වන ගියරය.
පසු ගැසෙනවා, පසු ගැහෙනවා[ක්‍රි.] ප්‍රමාද වෙනවා ; පරක්කු වෙනවා.
පසු තලය[නා.] යමකට පසුබිම් වන දෙය ; යමක පැවැත්මට ආධාර වන දෙය.
පසු දර්ශය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි වර්ගයකගේ ප්‍රභවස්ථානයෙන් ගත් ආදර්ශය ; ප්‍රතිදර්ශය.
පසු බසිනවා[ක්‍රි.] පරාජය වී පස්සට යනවා ; අධෛර්යවත් වෙනවා ; දුබල වෙනවා.
පසු මොළය(පාරිභා.) [නා.] මස්තිෂ්කයේ පශ්චාද් භාගය ; මොළයේ පසු පස කොටස.
පසු ව[ක්‍රි.වි.] පසු කාලයෙහි ; පස්සේ ; දෙවනු ව.
පසු වයස[නා.] පසු කාලය ; පශ්චිම වයස ; මහලු විය.
පසු සටහන[නා.] ලිපියක අත්සන යෙදුවාට පසු ව යටින් දක්වන විශේෂ සටහන ; අධෝලිපිය.
පසුගමන[නා.] ආපසු යන ගමනේ දී අමුත්තාට ගෞරවය පිණිස පසුපසින් මඳ දුරක් යෑම ; ඇරලීමට යන ගමන.
පසුත[නා.ප්‍ර.] දරුවන් වැදීම; ප්‍රසූතිය.
පසුතැවිල්ල[නා.] කළ යුත්තක් නොකිරීම නිසා හෝ නොකළ යුත්තක් කිරීම නිසා හෝ සිත තුළ ඇතිවන කනස්සලු ගතිය ; පශ්චාත්තාපය.
පසුතුරු[නා.ප්‍ර.බහු.] පෙරළා දෙන උත්තරය ; පිළිතුර. [වි.] බටහිර, උතුර යන දෙදිග අතර පිහිටි ; වයඹ දිශාවට අයත්.
පසුන්[වි.] 1. විනාශ කළ; නැසූ; දුරු කළ. 2. විසඳන ලද ; විනිශ්චය කළ. 3. (ආහාර ආදි අවශ්‍යතා) සැපයූ ; සම්පාදනය කළ.
පසුපති[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවි.
පසුපද(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. පූර්ව සංඛ්‍යාවට අනතුරුව එන සංඛ්‍යාව ; දෙවැනි සංඛ්‍යාව. 2. අනුපාතයක දෙවැනි සංඛ්‍යාව.
පසුපස[නා.ප්‍ර.] පස්සා පැත්ත ; පසු දෙස ; පශ්චිම පාර්ශ්වය.
පසුබට[වි.] ඉදිරියෙන් නොවන ගති ඇති ; පස්සට ගිය ; දුර්වල ; අධෛර්යවත් වූ
පසුබත[නා.] දිවා ආහාරයෙන් පසු කාලය
පසුබිම[නා.] 1. පසුපස භූමිය ; පසුතලය. 2. මුල් වූ පරිසරය ; අඩිතාලම ; පදනම. 3. (පාරිභා.) වෙරළින් හෝ වරායකින් හෝ පිටත පිහිටි භූමිය.
පසුම්බිය[නා.] බඩු දමන උරය ; මල්ල ; ඔලගුව ; කොක්කනේ.
පසුර[නා.ප්‍ර.] 1. ජලයාත්‍රා විශේෂයක් ; පහුර ; ඔරුව ; පාරුව. 2. නියපෙළ ; නිය පඳුර. 3. ඇතැම් වැල්වලට යමක එල්ලීමට නොහොත් බදා ගැනීමට උපකාර වන අවයවය. 4. (පාරිභා.) අල්ලුව ; ක්ලීපය. 5. පතුල ; අඩිය. 6. මලපුඩුව ; පාශය.
පසුරු පුවරුව[නා.] කපාගත් හෝ පිටපත් කළ දත්ත යළිත් කිසියම් ස්ථානයකට බද්ධ කරන තෙක් තාවකාලිකව රඳවා තබාගන්නා මතක කොටස.
පසුල්[නා.ප්‍ර.] පාංසු කූලය ; පස් තැවරුණු වස්ත්‍රය.
පසුවස්[නා.ප්‍ර.] (විනය.) උපසපන් භික්‍ෂූන් විසින් නිකිණි අවපෑළවිය දින එළඹෙන වස ; පෙරවස් එළඹීමට නොහැකි වූ භික්‍ෂූන් විසින් එළඹිය යුතු වස.
පසේ[වි.] වෙන වෙන ම ස්වෛරී ; ස්වෝත්සාහී ; ප්‍රත්‍යෙක.
පසේ බුදු[නා.ප්‍ර.] අනිකකුගේ මඟ පෙන්වීමක් නොමැති ව චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කළ ද අන්‍යයනට එය අවබෝධ කරවීමෙහි සමත් නැති බුදුරජාණන් වහන්සේ.
පහ[නා.ප්‍ර.] 1. එනම් සංඛ්‍යාව ; පස. 2. පැහැය ; වර්ණය ; දීප්තිය ; ප්‍රභාව. 3. පහය ; ප්‍රසාදය. 4. පහස ; ස්පර්ශය. [වි.] තොර ; අපගත ; ඉවත්.
පහ කරනවා[ක්‍රි.] ඉවත් කරනවා ; – බැහැර කරනවා.
පහට[වි.] පහර ලැබූ ; පීඩිත.
පහටිය[නා.] (ගෙඩි අල වර්ග ආදියෙහි) පහළ කොටස ; (සතුන්ගේ ශරීරයේ) පසුභාගය ; අධෝභාගය.
පහටු[වි.] ඉතා සතුටු ; අතිශයින් ම සතුටට පත්. [නා.ප්‍ර.] බලවත් සතුට ; අතිශය සන්තෝෂය.
පහඩ කෙළිය[නා.] පුරාණයේ පැවති සූදු ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
පහඩමුනේ[නා.ප්‍ර.] පැදුරු රටාවක් ; කිරිබත් රටාව.
පහඩේ[නා.] පැරණි සැරසිලි චිත්‍ර මෝස්තරයක්.
පහණ[නා.] 1. පාෂාණය ; ගල. 2. ගල්කැටය.
පහණමය[වි.] ගලින් කරන ලද ; ගලින් නිමැවූ ; සෙල්මුවා ; ශෛලමය ; පාෂාණමය.
පහත කට්ටුව[නා.] උඩරටින් බාහිර ප්‍රදේශය.
පහත රට, පාත රට[නා.] උඩරටින් බාහිර වූ ප්‍රදේශය ; අඩි 1,000ට වඩා උසින් අඩු ප්‍රදේශය.
පහද[නා.ප්‍ර.] පැහැදීම ; ප්‍රසාදය.
පහදනවා[ක්‍රි.] 1. පැහැදීමට පත් කරනවා, ප්‍රසාදය ඇති කරනවා. 2. පැහැදිලි කරනවා ; මැනවින් අවබෝධ කරනවා.
පහන[නා.] 1. ප්‍රදීපය ; දීපය ; ලාම්පුව. 2. එළිය ; ආලෝකය ; ප්‍රභාව. 3. පහන් වූ කාලය වන උදය. 4. පහනේ වැටිය. 5. නැසීම ; දුරුකිරීම.
පහන්[වි.] 1. සතුටු ; ප්‍රීතිමත් ; ප්‍රසන්න ; පැහැදුණු. 2. පිරිසිදු ; පැහැදිලි. [නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රදීපය ; පාන. 2. උදය ; ප්‍රභාතය. 3. ආලෝකය. 4. නැසීම; දුරුකිරීම.
පහන් අනුකූලනය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි පහනක ආලෝකය වෙනත් විදුලි පහනකට හැරවීම පිණිස පළමු පහනට සවි කරන අතිරේක කොටස ; පහන් අනුහුරුකුරුව.
පහන් අවුරුව(පාරිභා.) [නා.] පහනක ආලෝකය විසිර යා නොදී එක් දෙසකට පමණක් යොමු කිරීමට සවි කරන ආවරණය.
පහන් ඇගෑ[නා.ප්‍ර.] තොරණක ආකාරයට දල්වන ලද පහන් සමූහය ; පහන් දල්වා විසිතුරු කළ තොරණ.
පහන් කණුව[නා.] මුදුනේ පහනක් සවි කළ උස කණුව ; පාන් කණුව ; ප්‍රදීපස්ථම්භය.
පහන් කාඩි[නා.ප්‍ර.] තෙලෙන් දල්වන පහනක අඩියේ ඉතිරි වන තෙල් මණ්ඩි ; තෙල් බොර.
පහන් තරුව[නා.] රෑ අවසන් යාමයෙහි පායන සිකුරු තරුව ; ඉරබටු තරුව.
පහන් දඹුව[නා.] දැල්වෙන පහනක පහන්තිරයේ දැවී ගිය කොටස.
පහන් දරණය[නා.] පහනක් දරා සිටින උපකරණය හෝ කොටස.
පහන් පූජාව[නා.] බුද්ධාදී උතුමන් වෙනුවෙන් පහන් දැල්වීමෙන් කරන පූජාව ; අලෝක පූජාව.
පහන් සංවේගය[නා.] 1. ප්‍රසන්න භාවය හා කලකිරුණු බව. 2. සතුට, පැහැදීම, ප්‍රසාදය ආදිය නිසා සිතේ ඇතිවන හැඟීම.
පහන් සිළු පරීක්ෂාව(පාරිභා.) [නා.] බන්සන් දැල්ලෙහි ඇති කරන පාට අනුව මූල ද්‍රව්‍ය හඳුනා ගැනීම සඳහා කරන අත්හදා බැලීම.
පහන් සිළු මෝස්තරය(පාරිභා.) [නා.] ගෙතුම් මෝස්තරයක් ; පහන් දැල්ලක් මෙන් පෙනෙන පරිදි කරනු ලබන ගෙත්තම.
පහන්තිර වියමන(පාරිභා.) [නා.] විශේෂයෙන් ඇඳ ඇතිරිලි සඳහා වියමන් මෝස්තරයක්.
පහයනවා[ක්‍රි.] 1. ආලෝකවත් කරනවා ; එළිය කරනවා ; පැහැපත් කරනවා. 2. නිර්මල කරනවා ; පිරිසිදු කරනවා. 3. ශුද්ධ කරනවා ; හෙළිපෙහෙළි කරනවා. 4. සතුටු කරනවා ; පහදවනවා. 5. පාදනවා ; අනාවරණය කරනවා. 6. ප්‍රකට කරනවා ; පැහැදිලි කරනවා. 7. විස්තර කරනවා.
පහයින් පත[නා.] ප්‍රසාධන කටයුතු සඳහා ගැනෙන කන්නාඩිය ; කැටපත ; කැඩපත.
පහරනවා, පහරිනවා[ක්‍රි.] 1. පහරදෙනවා ; ගහනවා. 2. ගාවනවා ; ස්පර්ශ කරනවා. 3. රිදවනවා ; රුජා ඇතිකරනවා. 4. උදුරාගන්නවා ; කොල්ල කනවා. 5. විහිදනවා ; දික්කරනවා. 6. මලපහ කරනවා.
පහස[නා.] කායෙන්ද්‍රියයෙන් වින්ද යුතු ගුණය ; ස්පර්ශය ; හැපීම ; වැදීම ; ගැටීම.
පහසනවා[ක්‍රි.] සම්බන්ධ කරනවා ; ගළපනවා ; පාස්සනවා.
පහසු[වි.] 1. අමාරු නැති ; අවකාශ ඇති ; කරදර නැති ; ලේසි. 2. පීඩාවකින් සුවය ලැබීමෙන් සැප වේදනා දැනෙන.
පහසුකම් ගාස්තු[නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩා, පුස්තකාලය ආදී අතිරේක පහසුකම් සැලසීම සඳහා පාසැල් ශිෂ්‍යයන්ගෙන් අය කරන ගාස්තු.
පහළ[වි.] 1. ඇති වූ ; හටගත් ; උපන්. 2. අඩු තත්ත්වයෙන් හෝ ස්වභාවයෙන් හීන ; පහත් 3. යට පෙදෙසෙහි වන ; යට ; පාත ; පහත. 4. ගසන ලද ; තළන ලද ; පහරදෙන ලද. 5. පහ කළ ; ඉවත් කළ. [නා.ප්‍ර.] පහත් තැන ; පහත් ප්‍රදේශය.
පහළ අචල ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්ව මානයක පහළ ස්ථිරාංකය.
පහළ අපිචර්මය[නා.] ශාක පත්‍රයක චතූර්වර්ග පටක අතරින් එකක් ; කොළවල යටි පැත්තේ පිහිටි ඒක සෛල පටකය.
පහළ උසාවිය[නා.] අධිකරණ බලතල අඩු උසාවිය ; පහළ ශ්‍රේණියකට අයත් උසාවිය.
පහළ පන්තිය[නා.] 1. තත්ත්වයෙන් හෝ ස්වභාවයෙන් හෝ අඩු වෘත්තීය ශ්‍රේණිය ; අඩු තක්සේරුවක් ඇති පෙළ හෝ වර්ගය ; උසස් නොවන පංතිය. 2. පාසලක ප්‍රාථමික අංශයට අයත් ශ්‍රේණිය ; ඉහළ ශ්‍රේණියකට පූර්වයෙන් වන ශ්‍රේණිය හෙවත් පංතිය.
පහළොස් පැය(කථා.) [නා.] රැය උදාවීමෙන් අනතුරුව එළඹෙන පහළොස් වැනි පැය ; මධ්‍යම රාත්‍රිය.
පහා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රාසාදය ; පාය.
පහාණ ආඥාව(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය මගින් ලිඛිත ව නිකුත් කරන ආඥාව.
පහිණපත, පහිණිපත[නා.] 1. (යමකූ උදෙසා කරන) ආවතේව ; මෙහෙවර. 2. පණිවිඩය ; ලිපිය.
පහිනවා[ක්‍රි.] ප්‍රහීණ කරනවා ; දුරු කරනවා ; නැති කරනවා.
පහුර[නා.] 1. ලී කොට කීපයක් එක්කොට බැඳ සාදාගන්නා ජලයාත්‍රා විශේෂයක්. 2. උස් වු බැම්ම ; ප්‍රාකාරය ; පවුර. 3. (පාරිභා.) ශාකවල ඇති උඩට නැගීමට උපකාරී වන මුල් වැනි ආරෝහක අවයවයක්.
පළ[නා.ප්‍ර.] 1. තැන ; ස්ථානය ; පිහිටි තැන. 2. පීඩාව ; පෙළීම. [වි.] ප්‍රකට ; පැතුරුණු ; ව්‍යාප්ත.
පළ කරනවා[ක්‍රි.] ප්‍රකට කරනවා ; ප්‍රකාශ කරනවා ; ප්‍රසිද්ධ තෝරා කරනවා ; මුද්‍රණයෙන් (පත් පොත් ආදිය) ප්‍රචාරය කරනවා.
පළනවා[ක්‍රි.] කැබලි කරනවා ; කොටස්වලට වෙන් කරනවා ; පුපුරවනවා.
පළමු[වි.] මුල් ; මුලින් ඇති ; ප්‍රථම ; දෙවැනි නොවන.
පළමුවන බලය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යාවක මුල් අගය ; ගුණ නොවූ සංඛ්‍යාව.
පළල[නා.] 1. දිගට විරුද්ධ මානය ; හරස් අතට ඇති මිම්ම; ත්‍රිමාණයෙන් එකක්. 2. හරස් අතට ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත බව ; පුළුල ; පටු නොවූ බව.
පළාත[නා.] 1. රටක පරිපාලනය සඳහා බෙදා වෙන් කරන ලද භූමි ප්‍රදේශ ඒකකයක් ; ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම පරිපාලනය කොට්ඨාසය. 2. අවට පෙදෙස , ප්‍රදේශය ; අසල්වාසිය.
පළාත්[වි.] පළාතක් සම්බන්ධ ; ප්‍රාදේශික.
පළාත් ආණ්ඩුව[නා.] මහනගර, නගර, නියම් ගම්, ගම් ආදියේ පොදු කටයුතු පාලනය කිරීමේ සංවිධානය ; ප්‍රාදේශීය පාලන තන්ත්‍රය.
පළි ගන්නවා[ක්‍රි.] කරන ලද වරදකට හිලව් වශයෙන් පෙරළා වරද කරනවා ; වරදට වරදින් පිළිතුරු දෙනවා.
පළිඟු දිය[නා.ප්‍ර.] ඉතා පැහැදිලි පිරිසිදු ජලය ; ද්‍රව වූ පළිඟු මෙන් පිරිසිදු දිය.
පළිප්පු දමනවා[ක්‍රි.] ඔප දමනවා ; දීප්තිමත් කරනවා ; පිරිසිදු කරනවා.
පළිබෝධය[නා.] හිරිහැරය ; කරදරය ; පීඩාව ; අවහිරය.
පළු[නා.ප්‍ර.] 1. පියලි ධාන්‍ය වර්ගයක්. 2. පතුරු ; තහඩු ; පත්‍ර. 3. ගසක දළුව ; අංකුරය.
පළුදු[නා.ප්‍ර.] 1. වැරැද්ද ; අඩුපාඩුව ; දෝෂය. 2. කැළල ; ලපය.
ප්රුක්ටෝස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පැණි රස පලතුරු ඉස්මෙහි අඩංගු සීනි විශේෂයක්.
ප්ලයිස්ටෝසීන අවධිය(පාරිභා.) [නා.] ප්ලයෝසීන අවධියට පසු ව ඇති වූ භූ යුගය ; මහා අයිස් යුගය.
ප්ලයොසීන අවධිය(පාරිභා.) [නා.] මයෝසීනයට පසු ව ද ප්ලයිස්ටෝසීනයට පෙර ද පැවතුණු භූ යුගය.
ප්ලව[වි.] ජලයේ පාවෙන ; ඉල්පෙන ; පීනන.
ප්ලවංගම[වි.] පැන පැන යන. [නා.ප්‍ර.] පැන පැන යන්නා ; වඳුරා.
ප්ලවය[නා.] 1. මුහුදු ගංගා ආදියෙහි යාම්-ඊම් සඳහා උපයෝගී වන යාත්‍රාව ; නැව. 2. පීනන සතුන්ගේ මස්. 3. මුහුදු ගංගා ආදියෙහි ද, තොටවල ද නියම තැන්වල නැව් ආදිය රඳවා ගැනීම හෝ අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා දැක්වීම් ආදි ප්‍රයෝජන සඳහා ජලයේ පාවීමට සලස්වන උපකරණයක් ; බෝයාව.
ප්ලවාංග[වි.] ජල පත්ලට නොඇලී පාවෙමින් ඇති සතුන් හා පාසි ශාක.
ප්ලාවිත[වි.] ඉල්පී ; ඉපිලී.
ප්ලාවිතය[නා.] 1. ග්ලැසියර, ගංගා ආදිය නිසා තැන්පත් වන බුරුල් නිධිය. 2. ජල හෝ හෝ සුළං ප්‍රවාහ නිසා යම් වස්තු පාවී තල්ලුවීම.
ප්ලාස්කුව(පාරිභා.) [නා.] උණු ද්‍රව සීතල නොවී තබාගැනීම සඳහා ගන්නා බෝතල් විශේෂයක්.
ප්ලාස්ටික් ශල්‍යකර්මය(පාරිභා.) [නා.] අනතුරකට භාජන වී කැඩුණු හෝ දුර්වල තත්ත්වයක තිබෙන ශාරීරික අවයව සඳහා ප්ලාස්ටික් සංයෝගයකින් කරන ලද පටක හෝ අවයව බද්ධ කිරීමේ ශල්‍ය කර්මය.
ප්ලාස්ම පටලය(පාරිභා.) [නා.] 1. ඇමීබාවන්ගේ ප්‍රාක්-ප්ලාස්මය වටකොට ඇති තුනී පටලය. 2. ප්‍රොමෝප්ලාස්ම සෛල භික්තියෙහි වදින තැන්වල ප්‍රාක්-ප්ලාස්මයේ බාහිර සීමාව වෙනස්වීමෙන් සෑදෙන තුනී ස්තරය.
ප්ලාස්මය(පාරිභා.) [නා.] ලේවල හෝ වසාවල හෝ කිරිවල පවතින අවර්ණ ද්‍රව කොටස ; ප්ලාස්මාව ; ප්‍රාක්-ප්ලාස්මය.
ප්ලෑන[නා.] 1. ගොඩනැගිලි ආදිය පිළිබඳ සැලැස්ම. 2. යම්කිසි වැඩක් පිළිබඳ සැලැස්ම. 3. ඉඩමක සතර මායිම් දැක්වෙන සිතියම ; පිඹුර.
ප්ලීහාව(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයේ අපර හෘදයාසන්න ප්‍රදේශයට කිට්ටුවෙන් පිහිටා තිබෙන තද රතු අවයවය ; පිලාව ; බඩදිව ; ප්ලීහය.
ප්ලුතය[නා.] අකුරකට වඩා දීර්ඝව උච්චාරණය වන ප්‍රාණක්ෂරය ; අති දීර්ඝ ශබ්දය ; මාත්‍රා දෙකකට වඩා දිග නාදය.
ප්ලුෂ්ට(පාරිභා.) [වි.] දැවුණු ; පිළිස්සුණු ; පුලුටු.
ප්ලූටියස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉකිරියාගේ හෙවත් මූදු බළලාගේ කීට අවස්ථාව.
ප්ලූටෝ[නා.ප්‍ර.] සූර්යයාට ඉතා ඈතින් පිහිටි ඒ වටේ ගමන් කරන ග්‍රහලෝකය.
ප්ලූටෝනියම්[නා.ප්‍ර.] සැහැල්ලු යුරේනියම් පරමාණුවකට සමාන ක්‍රියාකාරිත්වයක් ඇති පරමාණු වර්ගයක්.
ප්ලූරාව(පාරිභා.) [නා.] 1. ඇතැම් කවචයන්ගේ පිටිතලයේ පිහිටි ආංශික නෙරුමක් ; පැති තලය ; ආංශිකය. 2. සන්ධිපාදිකයන්ගේ හෝ දේහ පිණ්ඩයක අංශ භික්තිය. 3. පෙනහැල්ල සහ පපු කුහරය මත වැතිරී ඇති සියුම් වස්තු පටලය.
ප්ලෙකොප්ටෙරා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගල්මැස්සන් ඇතුළත් කෘමි ගෝත්‍රය.
ප්ලෝෂණය[නා.] රත් කළ යකඩයක් හෝ දාහකයක් යොදා ශරීරයෙහි නරක් වූ කිසියම් පටකයක් පිළිස්සීම.
ප්‍ර[උ.] සිංහලයෙහි ද තත්සම වසයෙන් යෙදෙන සංස්කෘත උපසර්ගයක්.
ප්‍රකට[වි.] 1. පැහැදිලි ; මනා සේ දැක්ක හැකි ; ස්පෘෂ්ට. 2. ප්‍රසිද්ධ ; කවුරුනුත් දන්නා ; ලෝ පතළ.
ප්‍රකටිත[වි.] ප්‍රසිද්ධ කළ ; පතල කළ ; ප්‍රකාශයට පත් ; ප්‍රකට කළ.
ප්‍රකම්පනය[නා.] මහත් සේ චංචලවීම ; තදින් වෙවුලා යාම ; බොහෝ සෙයින් සැලීම.
ප්‍රකරණය[නා.] 1. ග්‍රන්ථය ; පොත. 2. ග්‍රන්ථ අංශය ; පිටකයක කොටස ; විශේෂයෙන් අභිධර්මයේ ග්‍රන්ථයක කොටස. 3. නාට්‍ය විශේෂයක්. 4. මාතෘකාව ; මූලාශ්‍රය ; ගළපා එක් කළ දෙය.
ප්‍රකරය[නා.] රාශිය ; සමූහය ; පොකුර.
ප්‍රකර්ෂ[වි.] 1. අධික ; බොහෝ ; අතිශය ; වේගවත් ; උත්කර්ෂවත්. 2. විශේෂ ; වැදගත් ; අන්තිම ; අවසාන.
ප්‍රකල්පනය[නා.] තීරණාත්මක ලෙස කල්පනා කිරීම ; මනා සේ තහවුරු කිරීම ; ස්ථිර ලෙස නිගමනය කිරීම.
ප්‍රකල්පිත[වි.] පිළියෙළ කළ; කල්පනා කළ ; යෝජනා කරන ලද.
ප්‍රකල්පිතය[නා.] අදහස් කරන ලද වැඩ පිළිවෙළ ; යෝජනා ක්‍රමය ; උපක්‍රමය.
ප්‍රක්ෂාලක[වි.] 1. සේදීම කරන්නා වූ ; පිරිසිදු කරන. 2. පාකර හරින.
ප්‍රක්ෂාලකය[නා.] සේදීම ; ධෝවනය ; දෙවුම.
ප්‍රක්ෂිප්ත[වි.] 1. දමන ලද ; දැමූ ; බහාලන ලද. 2. විසි කරන ලද ; ඉවත දැමූ. 3. නියම වූ ; තීන්දු කළා වූ ; තීරණය වූ. [නා.ප්‍ර.] තුවක්කු ආදි යමකින් විදිනු ලබන හෙවත් විසි කරනු ලබන වස්තුව.
ප්‍රක්ෂේප[වි.] දැමූ ; බහන ලද්දා වූ.
ප්‍රක්ෂේප කරනවා[ක්‍රි.] 1. බහාලනවා ; දමනවා ; ඇතුළු කරනවා. 2. ඇති කරනවා ; තැන්පත් කරනවා. 3. නෙරා සිටීමට සලස්වනවා ; පිටතට පන්නනවා.
ප්‍රක්ෂේපණ ලත්තෑරුම(පාරිභා.) [නා.] චිත්‍ර සිතුවම් ආදිය ආලෝක කිරණ මගින් පෙන්වීමට උපයෝගි කරගන්නා ලාම්පු වර්ගය ; කාච දෙකකින් යුත් ලාම්පු වර්ගය ; චිත්‍ර දර්ශන ලත්තෑරුම.
ප්‍රක්ෂේපණය[නා.] 1. නෙරා සිටින දෙය හෝ කොටස ; පිටතට පන්නන දෙය හෝ පැන්නුම. 2. පිළිබිඹු කිරීම ; ගෙනහැර දැක්වීම ; ප්‍රදර්ශනය කිරීම. 3. නියම කිරීම ; ආරෝපණය කිරීම. 4. (භූගෝ.) පෘථිවිය වැනි ගෝලාකාර පෘෂ්ඨයක පවතින නොහොත් කල්පිත දෑ සිතියමක් වැනි තල පෘෂ්ඨයක සලකුණු කිරීම.
ප්‍රක්‍රමණය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) අනුක්‍රමයෙන් වෙනස් වීම.
ප්‍රක්‍රමය[නා.] 1. ප්‍රකාරය ; ආකාරය ; ක්‍රමය. 2. ආරම්භය ; පටන්ගැන්ම.
ප්‍රක්‍රියාව[නා.] 1. (ව්‍යාක.) පද සිද්ධිය ; ව්‍යාකරණය ; ව්‍යාකරණයේ මූලික හඳුන්වාදීම ; නිරුක්ති ඝටනාව ; අධිකාරය. 2. ක්‍රියා මාර්ගය ; පිළිවෙළ. 3. වෙදකම ; චිකිත්සාව.
ප්‍රකාණ්ඩ[වි.] ප්‍රශස්ත ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; අති උසස්.
ප්‍රකාණ්ඩය[නා.] ගසක හෝ වැලක මුල සිට අතු දක්වා ඇති කඳ කොටස ; අත්ත.
ප්‍රකාර[වි.] වැනි ; සමාන වූ ; අයුරු ; ආකාර.
ප්‍රකාරය[නා.] 1. ආකාරය ; විධිය ; හැඩය ; ක්‍රමය ; විලාසය. 2. ප්‍රභේදය ; කොටස ; ගණන. 3. නිර්මාණය ; හැඩරුව ; මෝස්තරය.
ප්‍රකාශ[නා.ප්‍ර.] තඹ සහ ටින් මිශ්‍රණයෙන් සෑදෙන ලෝකඩ ; ලෝහය.
ප්‍රකාශ අග්නිමානය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) විකිරණයේ වර්ණය අනුසාරයෙන් උෂ්ණත්වය මැනීමේ උපකරණයක්.
ප්‍රකාශ අවධි ප්‍රතිචාරය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) රැයෙහි හෝ දවාලෙහි සාපේක්ෂ දිග අනුව ශාකයක් දක්වන ප්‍රතිචාරය ; ප්‍රකාශාවර්තිතාව.
ප්‍රකාශ උත්ප්‍රේරණය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක් ආලෝකය හේතු කොට ගෙන ඉක්මන්වීම හෝ මන්දනය වීම.
ප්‍රකාශ කරනවා[ක්‍රි.] 1. කියනවා ; පවසනවා. 2. ප්‍රකට කරනවා ; හෙළි කරනවා. 3. පොත්පත් ආදිය ප්‍රකාශයට පත් කරනවා. 4. ප්‍රචාරය කරනවා. 5. (නීති.) ඒකාන්ත කොට කියනවා ; ස්ථිර ලෙස හෝ සහතික ලෙස කියනවා ; දැඩිලෙස සහතික කොට කියා සිටිනවා. 7. විස්තර කර දක්වනවා. 8. (නීති.) තීන්දුවක් හෝ මතයක් දක්වනවා.
ප්‍රකාශ කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ආලෝකය පතිත වීමෙන් විද්‍යුත් ස්වභාවයේ වෙනසක් ඇති කරන ඕනෑම මෙවලමක් ; ආලෝකය පතිත වූ කල විද්‍යුත්ධාරාවක් උපදවන උපක්‍රමය ; ප්‍රකාශ නළය.
ප්‍රකාශ ජනක(පාරිභා.) [වි.] (ජීව.) ආලෝකය නිකුත් කරන ; ප්‍රභාජනක.
ප්‍රකාශ තානය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) ආලෝකය සෑහෙන ප්‍රමාණයක් ලැබීම නිසා උත්තේජනයකට අනුකූලත්වය දැක්වීමට හැකි පත්‍රයක ඇති ස්වභාවය.
ප්‍රකාශ පත්‍රය[නා.] 1. වැදගත් යම් කිසිවක් ප්‍රකාශ කිරීමට ලියන ලියවිල්ල. 2. විශේෂ බලයක් සඳහා දෙන ලද නීත්‍යනුකූල ලියවිල්ල.
ප්‍රකාශ ප්‍රේරිත(පාරිභා.) [වි.] (සත්ව.) ආලෝකයෙන් උත්තේජනය වන.
ප්‍රකාශ මාධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) යම් ක්‍රියාමාර්ගයක් සඳහා ආලෝකය සාධනය කර ගැනීම.
ප්‍රකාශ මායාව(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) දුටු දේ ගැන ඇති වන මුළාව ; දෘෂ්ටි මායාව.
ප්‍රකාශ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ආලෝකය පිළිබඳ විද්‍යාව ; ආලෝක විද්‍යාව ; දෘෂ්ටි විද්‍යාව.
ප්‍රකාශ ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ආලෝකය හේතු කොටගෙන නිපැදෙන ශක්තිය ; ප්‍රදීපන ශක්තිය.
ප්‍රකාශ සංවේදිතාව(පාරිභා.) [නා.] 1. (උද්භි.) ප්‍රකාශතානය. 2. (රසා.) දෘශ්‍ය හෝ අදෘශ්‍ය හෝ ආලෝකයට දක්වන සංවේදිතාව.
ප්‍රකාශ සංශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) හරිත ශාක හිරු එළියේ දී වායුගෝලයේ කාබන්ඩයොක්සයිඩත්, පසේ ජලයත්, කාබෝහයිඩ්රේට හා ඔක්සිජන්වලට හරවන ක්‍රියාවලිය ; ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය.
ප්‍රකාශ සක්‍රීයතාව(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ධ්රුවිත ආලෝකයේ කම්පන තලය භ්‍රමණය කිරීමට ඇතැම් ද්‍රව්‍යවලටත් ඒවායේ ද්‍රාවණවලටත් ඇති පුළුවන්කම; ප්‍රකාශ භ්‍රමණය.
ප්‍රකාශක අගය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) විනිමය බිල්පත්‍රයක සටහන් වී ඇති වටිනාකම ; නියමිත අගය.
ප්‍රකාශක යන්ත්‍රය[නා.] දත යුත්ත පැහැදිලි ලෙස සටහන් කර දක්වන යන්ත්‍රය ; වේගය ආදිය දක්වන යන්ත්‍රය.
ප්‍රකාශකයා[නා.] 1. යම් දෙයක් ගැන හෝ තමා ගැන හෝ දන්නා දේ කියා සිටින්නා ; ප්‍රකාශයක් කරන්නා. 2. (නීති.) ප්‍රසිද්ධියේ හෝ නො වළහා කියන්නා. 3. ස්ථිර ලෙස කියන්නා. 4. දැන්වීමක් පළ කිරීමට හඬ නගා කියන්නා. 5. පොත්පත් ආදිය මුද්‍රණයෙන් ප්‍රසිද්ධ කරන්නා.
ප්‍රකාශකාමී(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) ආලෝකයට කැමති ; ආලෝකය රුචි කරන.
ප්‍රකාශද[නා.ප්‍ර.] (රසා.) රසායනික මූල ධාතුවක් ; ෆොස්ෆරස්.
ප්‍රකාශන අයිතිය(පාරිභා.) [නා.] පොත්පත් සඟරා ආදි මුද්‍රණයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කිරීමේ අයිතිය ; ප්‍රකාශනාධිකාරය.
ප්‍රකාශන මාධ්‍යය[නා.] හැඟීම් හෝ අදහස් අනාවරණය කිරීමේ ක්‍රියාමාර්ගය.
ප්‍රකාශනය[නා.] 1. මැනවින් ඉදිරිපත් කිරීම ; දන්වා සිටීම; ප්‍රසිද්ධ කිරීම ; ප්‍රකාශ කිරීම ; ප්‍රකට කිරීම ; එළිදරවු කිරීම ; අනාවරණය. 2. දීප්තිමත් කිරීම ; ආලෝකවත් කිරීම. 3. තනි සංඛ්‍යාව හෝ සංඛ්‍යා කීපයක් – ධන සහ සෘණ ලකුණුවලින් සම්බන්ධ කිරීමෙන් ලැබෙන සංඛ්‍යාව. 5. පොත්පත් මුද්‍රණය කොට ප්‍රසිද්ධ කිරීම. 6. (දර්ශන) පැහැදිලි කිරීම ; විභාවනය.
ප්‍රකාශමාන[වි.] 1. දීප්තිමත් ජ්‍යෝතිමත්. 2. ප්‍රසිද්ධ ; ප්‍රකට.
ප්‍රකාශමානය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ප්‍රභව දෙකක ආලෝකයේ තීව්‍රතා සැසඳීමේ උපකරණයක් ; දීප්තිමානය ; ආලෝකමාන යන්ත්‍රය ; ප්‍රභාමානය ; ෆොටෝ මීටරය.
ප්‍රකාශය[නා.] 1. යම් සිද්ධියක් හෝ කරුණක් ගැන කියන දේ; නිවේදනය ; කියමන. 2. හෙළි කිරීම; ප්‍රසිද්ධිය ; ප්‍රසිද්ධ කිරීම. 3. (ක්‍රිස්ති.) මෝක්ෂ ලත් ශරීරයට ඇති චතුර්විධ ප්‍රසාදවලින් දෙවැන්න ; මෝක්ෂ තේජස. 4. ආලෝකය. 5. (ගණිත.) පැහැදිලි ලෙස දැක්වීම; නිරූපණය කිරීම. 6. ( නීති.) දැඩි ලෙස හෝ සහතික කොට කියා සිටීම. 7. (නීති) ප්‍රසිද්ධියේ හෝ නොවළහා කියා සිටීම. 8. අව්ව ; හිරු එළිය.
ප්‍රකාශ්‍ය[වි.] 1. (ගණිත.) ප්‍රකාශනයක් කළ හැකි. 2. කියවෙන; ප්‍රකාශවන.
ප්‍රකාශිත[වි.] 1. කියවුණ ; පවසන ලද. 2. ප්‍රකට ; ප්‍රසිද්ධ. 3. (ගණිත.) ප්‍රත්‍යක්ෂ ; නිශ්චිත ; පැහැදිලි.
ප්‍රකිරණය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) සීසීකඩ වීසි කිරීම.
ප්‍රකීර්ණ[වි.] විවිධ ; සංකීර්ණ ; මිශ්‍ර.
ප්‍රකීර්ණකය[නා.] 1. නොයෙක් වර්ගවලින් සම්මිශ්‍රණය වූ බව ; සංකීර්ණ බව ; විසිරුණු ස්වභාවය. 2. සෙමෙර වලිගය.
ප්‍රකීර්තිත[වි.] ප්‍රසිද්ධ කරන ලද ; පළ වූ ; කීර්තිමත්.
ප්‍රකීර්තිය[නා.] යසස ; උසස් වූ ගුණ කථනය.
ප්‍රකුංචනය(පාරිභා.) [නා.] ඇඹරීමෙන් ඇදීම ; කරකවමින් ඇදීම ; වලිකැවීම.
ප්‍රකුපිත[වි.] කිපුණු ; ප්‍රකෝප වූ.
ප්‍රකෘත[වි.] මනා සේ සකස් කළ ; සම්පූර්ණ වූ.
ප්‍රකෘති(පාරිභා.) [වි.] 1. ස්වභාවයෙන්ම වන ; ස්වභාවික. 2. මුල් වූ ; පළමු වූ.
ප්‍රකෘති ආලෝකය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) මධ්‍යකාලීන දර්ශනයෙහි හා දේව ධර්මයෙහි දැක්වෙන දේව ශ්‍රැතියට බැහැර වූ සාමාන්‍ය මානව විචාර ශක්තිය.
ප්‍රකෘති ගතිය[නා.] 1. ස්වාභාවික ගමන ; පයින් යෑම ; පියෙවි ගමන. 2. (සත්ත්වයන්ට) විශේෂයෙන් මනුෂ්‍යයන්ට ස්වභාවයෙන් ම පහළ වන හැසිරීම් ආදිය.
ප්‍රකෘති ජගත්[නා.ප්‍ර.] ස්වාභාවික ලෝකය ; පියෙවි ලොව.
ප්‍රකෘති රූපය[නා.] 1. මුල් ආකාරය ; ස්වාභාවික ශරීරාකාරය ; මුල් වේෂය. 2. මුල් චිත්‍ර සටහන ; මුලින් ඇඳි රූ සටහන. 3. (ව්‍යාක.) පදයක මුල් ස්වභාවය ; ප්‍රකෘතිය ; පියෙවිය ; විභක්ති ප්‍රත්‍ය ආදිය ගැනීමට පෙර පදවල මුල් ස්වභාවය.
ප්‍රකෘතිභාවය[නා.] 1. යමක වෙනස් නොකළ හැකි මුල් තත්ත්වය ; ස්වාභාවික තත්ත්වය ; ස්වභාවය ; ස්වාභාවික මානසික තත්ත්වය. 2. දේශපාලන සංවිධානයක් හෝ ආණ්ඩුවක් හෝ නොපවතින කල ඇති වන මිනිසාගේ තත්ත්වය.
ප්‍රකෘතිමත්[වි.] පියෙවි ගතියෙන් යුත් ; පළමු ආකාරයෙන් යුතු.
ප්‍රකෘතිමත් කරනවා[ක්‍රි.] මුල් තත්ත්වයට පමුණුවනවා ; නැවත මුල් ආකාරයට හරවනවා.
ප්‍රකෘතිය[නා.] 1. සැබෑ තත්ත්වය ; ස්වභාව ගතිය ; මුල් ස්වභාවය. 2. ස්වභාව ධර්මය. 2. මුලින් වූ තත්ත්වය ; මූලය ; හේතුව. 3. (ව්‍යාක.) විභක්ති ප්‍රත්‍යය ආදිය එක්වීමට පළමු පදවල මුල් ස්වභාවය ; නාම ආඛ්‍යාතාදියෙහි මූල රූප ; පියෙවිය.
ප්‍රකෘතිවාදය[නා.] ලෝකයේ මූල භෞතික තත්ත්වයෙකැයි පිළිගැනීමේ මතය ; යථාර්ථවාදය ; භෞතිකවාදය.
ප්‍රකෘෂ්ට[වි.] ඉතා උසස් ; අතිශයින් ශ්‍රේෂ්ඨ ; මාහැඟි.
ප්‍රකෝපය[නා.] අධික කෝපය ; තදින් කිපීම ; කලබලය ; ඇවිස්සීම ; කැලඹීම.
ප්‍රකෝෂ්ඨය[නා.] 1. අතේ වැලමිටත් මැණික් කටුවටත් අතර කොටස ; බාහුව. 2. මිදුල ; මාලිගයක ගේට්ටුව අසල මිදුල හෝ මැද මිදුල.
ප්‍රඛ්‍යාත[වි.] 1. ප්‍රසිද්ධ ; හැමදෙන දන්නා ; පතළ වූ ; කීර්තිමත් වූ. 2. ප්‍රසන්න වූ ; වාසනාවන්ත.
ප්‍රගති විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) බලය ගැන නොසලකා චලිතය ගැන හදාරන විද්‍යාව.
ප්‍රගතිය[නා.] ඉදිරිගමන ; දියුණුව ; වර්ධනය ; ඉදිරියට යන ස්වභාවය.
ප්‍රගතිශීලි[වි.] ඉදිරියට යන-සුලු ; දියුණුවන ස්වභාවයෙන් යුතු ; ප්‍රගමනශීලි.
ප්‍රගමනය[නා.] 1. ඉදිරියට යෑම ; පෙරට ඇදී යෑම. 2. ප්‍රගතිය.
ප්‍රගල්හ[වි.] 1. බුහුටි ; දක්ෂ. 2. උසස් ; දැඩි ; බලවත්. 3. ගරුසරු නැති. 4. නිර්භීත ; ධෛර්යවත්.
ප්‍රග්‍රහය, ප්‍රග්‍රාහය[නා.] 1. දැඩි ලෙස අල්ලා ගැනීම ; තදින් ග්‍රහණය කිරීම. 2. අසකු පිට නැඟී යාමේදී අසු හසුරුවා ගැනීමට අල්ලා ගන්නා පටිය ; කටකලියාව ; රේන්ස් පටිය. 4. උත්සාහය.
ප්‍රගාමී[වි.] ඉදිරියට යන ; දියුණු වන ; ප්‍රගතිශීලි.
ප්‍රගීතය[නා.] මිහිරි ගීය ; කන්කලු ගීය ; මධුර ගීය ; උසස් ගීතය.
ප්‍රගුණ[වි.] පුහුණු වූ ; පුරුදු කළ.
ප්‍රගුණ කරනවා[ක්‍රි.] 1. පුහුණු කරනවා ; පුරුදු කරනවා. 2. වැඩි දියුණු කරනවා ; වර්ධනය කරනවා.
ප්‍රගුණනය[නා.] 1. (සත්ව.) ඇමීබා ආදින්ගේ ශරීරය නැවත නැවත බෙදී වැඩීයාම ; දෙගුණ තෙගුණ ආදි වශයෙන් වෙන් වෙවී ජීවීන් පහළ වීම. 2. (ශාරී.) නැවත නැවත පුහුණුව ලැබීම ; අනුක්‍රමයෙන් පුරුදු ලබා ගැනීම.
ප්‍රචණ්ඩ[වි.] ඉතා සැඩ ; අතිශයින් දරුණු ; ඉතා නපුරු ; බොහෝ රෞද්‍ර.
ප්‍රචල[වි.] තදින් සැලෙන ; බොහෝ චංචල.
ප්‍රචලිත[වි.] 1. අතිශයින් කම්පිත ; මහත් සේ සැලුණු ; තදින් සෙලවුණු. 2. ප්‍රසිද්ධ වූ ; ප්‍රචාරය වූ ; ප්‍රකට ; පැතුරුණු.
ප්‍රච්ඡද[වි.] වැසුණු ; ආවරණය වුණු ; ප්‍රතිච්ඡන්න.
ප්‍රච්ඡන්න[වි.] 1. වැසුණු ; සැඟවුණු ; ආවරණය වූ ; පිහිත ; යටපත්. 2. ගැවසුණු ; සමාකීර්ණ. 3. රහස් ; ගුප්ත ; අප්‍රකට.
ප්‍රච්ඡන්නය[නා.] 1. රහස්දොර ; ගුප්ත ද්වාරය. 2. ගරාදිය ; ගරාදි කවුළුව. 3. කුඩා දොරටුව ; කුරුබිලිය.
ප්‍රච්ඡාදනය[නා.] 1. වැසීම ; ආවරණය කිරීම ; වසාලීම. 2. වැසීමට ගන්නා දෙය ; සළුව ; වස්ත්‍රය ; ප්‍රාවරණය.
ප්‍රච්ඡින්න[වි.] සිඳින ලද ; කපන ලද ; සුනු කරන ලද ; බිඳ හරින ලද ; කැඩුණු ; ඉරුණු.
ප්‍රච්ඡේදනය[නා.] කැබලි කිරීම ; සිඳීම ; පොඩි කිරීම.
ප්‍රච්‍යුත[වි.] 1. වෙන් වුණු ; මිදුණු ; ගිලිහුණු. 2. චුත වුණු ; හුන් තත්ත්වයෙන් ගිලිහුණු. 3. වෙන් වුණු ; අහක් වුණු ; අන් අතකට හැරුණු.
ප්‍රචාරක[වි.] ප්‍රසිද්ධ කරන ; පතුරුවා හරින ; තොරතුරු විසුරුවා හරින.
ප්‍රචාරක සෛලය[නා.] (සත්ව.) ජනක සෛලයකින් වෙන් වී අලුත් සෛලයක් වසයෙන් වැඩෙන කුඩා සෛලය.
ප්‍රචාරකයා[නා.] ප්‍රසිද්ධ කරන්නා ; පතුරුවන්නා ; පතළ කරන්නා ; ප්‍රචාරය කරන තැනැත්තා.
ප්‍රචාරණය[නා.] 1. ප්‍රසිද්ධ කිරීම ; ප්‍රචාරය කිරීම ; පතළ කිරීම ; පැතිරවීම. 2. (උද්භි.) වර්ධක මාර්ගවලින් ශාක සංඛ්‍යාව බෝ වීම.
ප්‍රචාරය[නා.] 1. ප්‍රසිද්ධ කිරීම ; පතළ කිරීම ; පැතිරවීම ; විහිදුවීම. 2. යෙදීම ; යෙදුම.
ප්‍රචාලක[වි.] (භෞති.) පදවන ; යාත්‍රා කරන ; පෙරට තල්ලු කරන ; ඉදිරියට ගමන් කරවන.
ප්‍රචුර[වි.] 1. මහත් ; බලවත් ; තදබල. 2. උතුම් ; මහඟු ; ශ්‍රේෂ්ඨ. 3. අධික වශයෙන් ඇති ; බහුල ; බොහෝ ; ප්‍රචලිත. 4. නිතර නිතර සිදුවන ; බොහෝ සෙයින් ඇතිවන.
ප්‍රචූෂික මූල[නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) වාතයෙහි ඇති ජල වාෂ්ප උරාගැනීම සඳහා විශේෂයෙන් උඩවැඩියා වර්ගවල සහ තවත් ඇතැම් උද්භිද විශේෂවල පුරුක්වලින් ඇදෙන මුල් විශේෂය.
ප්‍රචෝදනය[නා.] නියම කිරීම; නිර්දේශ කිරීම ; මෙහෙයවීම.
ප්‍රජතු[නා.ප්‍ර.] ඉතා දැඩිවූ ද, කාබන් අධික වූ ද අතිශය දීප්තියෙන් දැවීමේ දී දුමාරයක් නොනගින්නාවූ ද, එනිසා උසස් ම වර්ගයට අයත් ගල් අඟුරු විශේෂය.
ප්‍රජනක[වි.] හටගන්වන ස්වභාවයෙන් යුත් ; පරම්පරාවෙන් බෝ කරවන සුලු ; උත්පාදනශීලි ; ප්‍රජනනය පිළිබඳ.
ප්‍රජනක අවයවය[නා.] (ජීව.) සත්ත්වයකුගේ හෝ පැලෑටියක වර්ග පරම්පරාව බෝ කිරීම සඳහා උපයෝගී වන කවර හෝ අංග-ප්‍රත්‍යංගයක් ; ජනනය සඳහා උපයෝගී වන අවයවය.
ප්‍රජනක ඉන්ද්‍රියය[නා.] (සත්ව.) ඉපදවීමේ ඉන්ද්‍රියය ; උත්පාදක අවයවය ; ශුක්‍රාණු හෝ ඩිම්බ නිපදවන ශරීරාංගය ; ලිංග ග්‍රන්ථිය ; ඩිම්බ කෝෂය හෝ වෘෂණය ; ජනනේන්ද්‍රිය.
ප්‍රජනක පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] පුං-ස්ත්‍රී දෙපක්ෂයේ ම ජීවීන්ගේ ප්‍රජනනය සඳහා අදාළ ඉන්ද්‍රිය ප්‍රණාලිය ; පිරිමියකුගේ නම් වෘෂණය, ශිෂ්ණය, ශුක්‍ර ආශයිකාව, පුරඃස්ථ ග්‍රන්ථිය යන ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිය ; ගැහැණියකගේ නම් ගර්භාෂය, ඩිම්බකෝෂය, ගර්භාශයික නාල, යෝනිය, භගමණිය, බහිර්භගය යන ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිය.
ප්‍රජනක විවරය[නා.] (සත්ව.) ස්ත්‍රී ලිංගේන්ද්‍රියයෙහි ඇති ප්‍රජනන කාර්ය සම්බන්ධී කවාටය ; යෝනි මාර්ගය ; යෝනි විවරය.
ප්‍රජනක සෛලය[නා.] කෙනෙකුගේ ලිංග සෛලයක් ස්ව වර්ගයේ ප්‍රතිවිරුද්ධ ලිංගිකයකුගේ ලිංග සෛලයක් සමඟ එක්වීමෙන් සෑදෙන සෛලය.
ප්‍රජනන අවස්ථාව[නා.] ගැබ් දැරීමට, පල දැරීමට හෝ මුල් ඇදීමට සුදුසු කාලය ; වර්ගයා බෝ කිරීමට හිතකර කාලසීමාව.
ප්‍රජනනය(පාරිභා.) [නා.] (ජීව.) 1. ජනිත කරවීම ; ජීවත්වන සත්ත්වයකුගෙන් හෝ ශාකයකින් නව සත්වයන් හෝ ශාක ප්‍රභවකිරීම ; ජීවියෙකුගෙන් එම වර්ගයේම අලුත් ජීවීන් හට ගැනීම ; උත්පාදනය. 2. දරු මුණුබුරු ආදි තම පරපුර ; ස්ව වංශය.
ප්‍රජනනේන්ද්‍රියය[නා.] ඉපදවීමේ ඉන්ද්‍රියය ; උත්පාදන අවයවය ; ශුක්‍රාණු හෝ ඩිම්බ සෑදෙන ස්ථානය වන්නා වූ ද ප්‍රාථමික සෛලවලින් සකස් වන්නා වූ ද පටක සන්තතිය ; ඩිම්බ කෝෂය හෝ වෘෂණය ; ජනනේන්ද්‍රියය ; ගොනැඩය.
ප්‍රජවය[නා.] වේගය ; වේගවත් බව ; කඩිනම.
ප්‍රජහන[වි.] දුරු කරන ; ඉවත්කරන ; බැහැර කරන.
ප්‍රජහනය[නා.] පැහැර හැරීම ; අත්හැරීම ; දුරු කිරීම.
ප්‍රජ්වලිත[වි.] 1. දැල්වුණු ; ඇවිලුණු ; ගිනිගත්. 2. අතිශයින් බැබැළුණු ; දීප්තිමත්.
ප්‍රජා මණ්ඩලය[නා.] ජනතාවගේ ශුභසාධනය සඳහා පිහිටුවා ඇති සංවිධානය.
ප්‍රජාගරවත්[වි.] සෝදිසි කරන සුලු ; පරීක්ෂාකාරී ; අවධානය සහිත.
ප්‍රජාචාරය[නා.] පුරවැසි බවේ අයිතිය හා යුතුකම් පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; ප්‍රජාතන්ත්‍ර ශික්ෂණය.
ප්‍රජාතන්ත්‍රය[නා.] ප්‍රජාව හෙවත් ජනතාව විසින් කරනු ලබන ජනතා පාලනය ; ස්වෛරි බලය ජනතාව සතු කොට ජනතාව විසින් තෝරාගනු ලබන පිරිසක් පාලනය කිරීම.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදියා[නා.] ප්‍රජාතාන්ත්‍රිය මත දරන්නා ; ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි පක්ෂයක සාමාජිකයා.
ප්‍රජාතිය[නා.] (උද්භි.) කුඩා පවුල ; සුළු වර්ගය.
ප්‍රජාධර්ම[නා.බහු.] මනුෂ්‍යත්වයට හිමි වගකීම් ; මිනිසාට ඇති සමාජීය අයිතිවාසිකම් ; මනුෂ්‍ය ධර්ම.
ප්‍රජානක[වි.] (දර්ශන.) දැනගැන්ම පිළිබඳ වූ ; ඥානක.
ප්‍රජානනය(පාරිභා.) [නා.] 1. ප්‍රඥාවෙන් දැනගැන්ම. 2. (දර්ශන.) විෂය වස්තුවක් හා මනස ගැටීමේ දී පුද්ගලයකු තුළ ඇති වන නිර්විකල්ප දැනීම සවිකල්පිත දැනීමක් බවට පත් වීම හෙවත් එම ඥානය.
ප්‍රජාපතී[නා.ප්‍ර.] 1. වේදයෙහි දැක්වෙන විශ්ව මැවුම්කරු ; මහා බ්‍රහ්මයා. 2. මිනිස් වර්ගයාට මුල් වූ තැනැත්තා ; රටවැසියාගේ නායකයා ; රජ. 3. දේවතාවෙක්. 4. පියා. 5. මව. 6. බෑනා. 7. භාර්යාව ; බිරිය. 8. ඉර ; සූර්යයා. 9. ගින්න. 10. (ජ්‍යෝති.) නව ආකාර කාල ප්‍රභේදයෙන් එකක් ; කාලය මනින ක්‍රමයක්.
ප්‍රජාව[නා.] 1. සත්ව සමූහය ; ලෝකවාසි සත්වයා. 2. මනුෂ්‍ය වර්ගයා ; ජනතාව. 3. දරු සමූහයා ; දරු පරපුර. 4. යටත් වැසියා ; රට වැසියා. 5. වංශය ; පරම්පරාව.
ප්‍රජාහිත ඒකාධිපතිත්වය(පාරිභා.) [නා.] ජනතාවට හිතවත් ඒකාධිපතිබව ; රටවැසියන්ට හිතකර වූ ආඥාදායක ක්‍රමය.
ප්‍රජීව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ජීව.) විශ්වයේ මුල් ම ජීවින් කොටසක් ; ප්‍රථම ජීවියා ; ප්‍රෝටෝසෝවා.
ප්‍රඥප්ති ධර්මය[නා.] ලෝක ව්‍යවහාරයෙන් පනවන ලද ස්වභාවය ; පැන වූ දහම ; සම්මතයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කළ දෙය ; සත්‍ය වශයෙන් නැති, එහෙත් ඇතැම් සම්මත කළ දෙය.
ප්‍රඥප්තික[වි.] ව්‍යවහාර වූ ; සම්මුතියට අනුකූල වූ ; පණවන ලද්දා වූ ; ප්‍රඥප්ත වූ.
ප්‍රඥප්තිය[නා.] 1. පැනවූ දෙය ; නියෝගය ; පනත. 2. ව්‍යවහාරය ; සම්මුතිය ; පනවා ගන්නා ලද්ද ; සංඥාව. 3. හැඳින්වීම ; නාමය. 4. බෙදා බලන කල්හි මුල් ස්වරූපය අභාවයට යන සියල්ල. 5. (ධර්ම දේශනාවෙන්) නොයෙක් ලෙසින් සිත සතුටට පත් කිරිම. 6. බුද්ධිය විවිධාකාරයෙන් තියුණු කිරීම ; ප්‍රකර්ෂයෙන් දැනුම්දීම.
ප්‍රඥා පාරමිතා[නා.ප්‍ර.] බුද්ධත්වය ප්‍රාර්ථනා කරන බෝධිසත්වයන් විසින් ඥාන උපරිමත්වය පිළිබඳ ව සම්පූර්ණ කළ යුතු පාරමිතාව.
ප්‍රඥාගෝචර[වි.] නුවණට විෂය වන ; නුවණට ගැලපෙන ; නුවණට හුරු.
ප්‍රඥාධිකයා[නා.] නුවණ වැඩි තැනැත්තා ; ප්‍රඥාව අධික වූ බෝධිසත්වවරයා.
ප්‍රඥාධුර[වි.] ප්‍රඥාවෙන් යුක්ත ; නුවණ ඇති.
ප්‍රඥාමය[වි.] ප්‍රඥාව පෙරදැරි කරගත් ; නුවණ ප්‍රධාන වූ.
ප්‍රඥාව[නා.] 1. යම්කිසි ධර්මයක යථා ස්වභාවය දැනගන්නා නුවණ ; ඥානය ; ප්‍රකර්ෂයෙන් දැනීම ; විශේෂයෙන් දැනගැනීම. 2. (පාරිභා.) (දර්ශන.) ලෝකෝත්තර ඥානය. 3. (පාරිභා.) (දර්ශන.) දිව්‍යමය ඥානය. 4. සිහිය. 5. සමර්ථකම. 6. පාණ්ඩිත්‍යය.
ප්‍රණත[ක්‍රි.වි.] බැතියෙන් හිස නැමූ ; බෙහෙවින් අවනත වූ ; ප්‍රකර්ෂයෙන් නැමුණු ; ගෞරවයෙන් නැමුණු ; නමස්කාර කරන ලද.
ප්‍රණතිය[නා.] 1. විශේෂයෙන් මූර්ති වැනි වස්තුවල පෙනෙන නෙරුම ; ඉල්පීම ; මතුවී තිබීම. 2. වැඳීම.
ප්‍රණය[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රේමවන්තයන් ඔවුනොවුන් කෙරෙහි දක්වන ස්නේහය ; ආදරය ; ප්‍රේමය ; ඇල්ම. 2. ප්‍රීතිය ; සොම්නස ; සැපය. 3. නිර්වාණය. 4. විශ්වාසය. 5. රැස් කිරීම. 6. ඉල්ලීම ; යාච්ඤාව ; ආයාචනය.
ප්‍රණව[නා.ප්‍ර.] 1. වේදපාඨ මන්ත්‍රවල මුල යෙදෙන 'ඕම්' ශබ්දය ; ඕම්කාරය. 2. ඊශ්වර දෙවියා හැඳින්වෙන නාමයක්. 3. බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු, ඊශ්වර යන ත්‍රිමූර්තිය.
ප්‍රණාමය[නා.] 1. වැඳීම නමස්කාරය ; වන්දනය. 2. නෙරපීම ; එළවීම ; බැහැර කිරීම ; පිටමං කිරීම.
ප්‍රණාල[නා.ප්‍ර.] 1. සිදුර සහිත බටය ; නාළය ; පෙණෙල. 2. පිල්ල ; අගල ; කාණුව. 3. (පාරිභා.) තරලයක් ගෙන යන්නා වූ සෛලමය නළය.
ප්‍රණාලිකාව[නා.] 1. පීල්ල ; දිය බැස යන කානුව. 2. සොරොවුව. 3. (පාරිභා.) ඉතා සිහින් කුහරයකින් යුත් ප්‍රණාලය ; කුඩා සෛලමය නළය.
ප්‍රණාලිය[නා.] 1. දිය නළය ; දිය ගලා ගෙන යන බටය ; දිය කෙමිය. 2. දිය පිට වෙන සිදුර ; පීල්ල. 3. චක්‍ර නාභියෙහි සවි කරන ලද යකඩ නළය ; චක්‍ර නාභියෙහි පුනුව. 4. නිම්න රේඛාව. 5. ක්‍රියාදාමය ; පාලනය පිළිබඳ ක්‍රියාවලිය.
ප්‍රණිධිය[නා.ප්‍ර.] 1. සිත මනා සේ පිහිටුවීම (පළමු කොට) චිත්තය නිසි ලෙස තබා ගැනීම (ආත්මය) මනා සේ ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම ; සමාධාන කෘත්‍යය. 2. ප්‍රාර්ථනය ; අපේක්ෂාව ; පැතුම ; බලාපොරොත්තුව. 3. නීතිමය කාර්යය ; නීතිප්‍රකාර ක්‍රියා කිරීම; නෛතික ක්‍රියා විධිය. 4. (පාරිභා.) චේතනාව ; අභිලාෂය.
ප්‍රණිපාත[නා.ප්‍ර.] වැඳීම ; දෙපා ළඟ වැඳ වැටීම ; ගෞරවාභිවාදනය ; ප්‍රණාමය ; නමස්කාරය.
ප්‍රණීත[වි.] 1. මිහිරි ; රසවත් ; මන පිනවන ; මධුර. 2. උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; උසස්. 3. මනා කොට වැඩූ ; ප්‍රකර්ෂයට පැමිණ වූ ; උසස් බවට පත් වූ කළ. 4. සුවපහස් දනවන ; මනාව නිම කළ ; ඉතා යහපත්. 5. සම්පාදිත ; රචිත.
ප්‍රත්‍ය(ය) සමවායී භාෂා[නා.ප්‍ර. එම බහු.] (වාග් විද්‍යාවෙහි) ඓන්ද්‍රිය භාෂා ගණයට අයත් අතුරු භාෂා ගණයක නාමය ; නාම විභක්ති රූප හා ආඛ්‍යාත විභක්ති රූප ගෙන පද සිද්ධිය ඇති වන භාෂා.
ප්‍රත්‍යක්ෂය[නා.] 1. අවබෝධය ; වටහා ගැනීම ; පසක් වීම ; පැහැදිලි වීම. 2. යථාර්ථ ඥානයේ ප්‍රභේද දෙකෙන් එකක්. 3. න්‍යාය ශාස්ත්‍රයෙහි එන ප්‍රමාණ හතරෙන් එකක්.
ප්‍රත්‍යගාත්මය[නා.] මනුෂ්‍යයා පිළිබඳ සත්‍යය ; පුද්ගලයා සම්බන්ධ ප්‍රාණය ; පුද්ගල ආත්මය.
ප්‍රත්‍යඞ්ග[නා.ප්‍ර.] 1. විශාල අංශයක ඇති කුඩා කොටස් ; ශරීරයට අයත් ඇස්, කන්, නාසා, ඇඟිලි, නිය ආදි කුඩා අවයව. 2. යම් සංස්ථාමය ආයතනයක අනු කොටසක් ; කුඩා කොටසක් ; අවශේෂ අංගයක්.
ප්‍රත්‍යදානය[නා.] දිවි පැවැත්මට අවශ්‍ය නිවාස, ආහාර, වස්ත්‍ර, බෙහෙත් යන සිවුපසය දීම ; පරිභෝගයට අවශ්‍ය දෑ දීම.
ප්‍රත්‍යන්ත[වි.] නගර සීමාවෙන් ඈත් වූ ; පිටිසරබද.
ප්‍රත්‍යන්තය[නා.] පිටිසර පෙදෙස ; නගර සීමාවෙන් පිටත ප්‍රදේශය ; නගරයට වඩා කුඩා නොදියුණු පෙදෙස.
ප්‍රත්‍යනීක, ප්‍රත්‍යනික[වි.] 1. සතුරු වූ ; ප්‍රතිපක්ෂ වූ ; විරුද්ධ වූ. 2. සතුරු ; අහිතකර ; ප්‍රතිවිරුද්ධ.
ප්‍රත්‍යනුවේගී[වි.] (පාරිභා.) පෘෂ්ඨවංශිකයන්ගේ හිසේ දී මොළයේ පටන් ද, ත්‍රිකාස්තික ප්‍රදේශයේ දී සුෂුම්නාවේ පටන් ද ආරම්භ වී සිනිඳු පේශි හා ග්‍රන්ථි කරා දිවෙන චාලක ස්නායු තන්තු පද්ධතිය පිළිබඳ වූ.
ප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] 1. යම්කිසි ඵලයක් සිදුවීමට උපකාර වන හේතුව ; කාරණය ; මූලය ; නිදානය. 2. (අභි.) ඔවුනොවුන් හට ගැනීමට උපස්තම්භක වීම් වශයෙන් උපකාර වන ධර්මය ; පට්ඨාන ප්‍රකරණයෙහි දැක්වූ සූවිසි ප්‍රත්‍යය. 3. විශේෂයෙන් බෞද්ධ භික්ෂුවකගේ ජීවිතය ගෙන යෑමට උපකාර වන ආහාර සිවුරු ආදි (සිවු) පසය. 4. (ශබ්දයක අර්ථයක් අනුව ඒ දේ) වටහා ගැනීමේ නුවණ ; අවබෝධාත්මක ඥානය. 5. දේශපාලන න්‍යායයන් සසඳා බැලීම සඳහා යොදාගනු ලබන න්‍යායික පදනම. 6. තර්කයෙහි ලා යෙදෙන අවබෝධාත්මක ඥානය සූචනය කරවන අන්තර් වාක්‍යය. 7. ව්‍යාකරණයේ දී පද සිද්ධ කර ගැනීමට ධාතු හා නාම සමඟ යොදනු ලබන කොටස්. 8. ආර්ථික විද්‍යා මූල ධර්මයට අදාළ සංකල්පය ; අදහස ; මතය. 9. යහපත් ප්‍රතිඵල ලැබෙන හේතුව ; උපකාරක ධර්මය ; වාසනාව. 10. ආධාරය. 11. ශ්‍රද්ධාව. 12. ශබ්දය. 13. සිදුර. 14. විශ්වාසය. 15. නිශ්චය.
ප්‍රත්‍යය ජාතය[නා.] හේතු සමූහය ; කාරණ රාශිය.
ප්‍රත්‍යය දානය[නා.] සිවුරු ආදී සිවුපසය දීම ; පිරිකර ආදිය පරිභෝජනය සඳහා පිරිනැමීම.
ප්‍රත්‍යය නිශ්‍රිතශීලය[නා.] සිවුපසය ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කොට පරිභෝග කිරීමේ ශීලය.
ප්‍රත්‍යය පූජා[නා.ප්‍ර.] චීවරාදී සිවුපසය පිදීම ; ආමිස පූජාව.
ප්‍රත්‍යය ලාභය[නා.] භික්ෂුවකට ලැබෙන හෝ භික්ෂුවක විසින් ලබාගන්නා හෝ සිවුපසය.
ප්‍රත්‍යය ලාභියා[නා.] ප්‍රත්‍යය ලබන්නා ; සිවුපසය ලැබීමෙහි භාග්‍යය ඇති භික්ෂුව.
ප්‍රත්‍යය ශක්තිය[නා.] යමක් ඇතිවීමට උපකාර වන දෙයෙහි ඇති බලය.
ප්‍රත්‍යය සංග්ලිෂ්ට භාෂා[නා.ප්‍ර.බහු.] වාග් විද්‍යාවට අනුව ලෝක භාෂා වර්ගීකරණයේ දී දක්නට ලැබෙන සංග්ලිෂ්ට භාෂා ප්‍රභේදයක්.
ප්‍රත්‍යය සංයුක්ත[වි.] හේතු කාරණා ඇතුළත් ; සකාරණ ; හේතු සහිත.
ප්‍රත්‍යය සන්නිශ්‍රය[නා.ප්‍ර.] (චීවරාදි) ප්‍රත්‍යය ඇසුරු කිරීම.
ප්‍රත්‍යය සන්නිශ්‍රිත ශීලය[නා.] සිවුපසය ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කොට පරිභෝග කිරීම නැමැති ශීලය.
ප්‍රත්‍යය සමවායය[නා.] (අභි.) (ඵලයක් ඇතිවීම සඳහා) හේතූන්ගේ එක්වීම ; ප්‍රත්‍යයන්ගේ රැස්වීම.
ප්‍රත්‍යය සම්පත්තිය[නා.] දානයක් මහත්ඵල වීමට හේතු වන සම්පත් සතරෙන් එකක්.
ප්‍රත්‍යය සමුත්පන්නතාව[නා.] හේතුන් නිසා හටගත් බව ; සංඛත ධර්මයෙන් යුතු බව.
ප්‍රත්‍යයගේධය[නා.] සිවුපසය කෙරෙහි ඇති කෑදර බව ; ආමිෂයෙහි ගිජු බව.
ප්‍රත්‍යයධර්ම[නා.ප්‍ර.] (අභි.) ඒ ඒ ප්‍රත්‍යයන් නිසා හටගන්නා කරුණු ; ප්‍රත්‍යය පිළිබඳ ස්වභාව.
ප්‍රත්‍යයාගම[ප්‍රත්‍යය+ආගම] [නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) (පද සංග්‍රහයේ දී ඊට) අමුතුවෙන් ම ප්‍රත්‍යය (එකක් හෝ කීපයක්) එකතු වීම.
ප්‍රත්‍යයාන්ත[ප්‍රත්‍යය+අන්ත] [වි.] (ව්‍යාක.) ප්‍රත්‍යයකින් අවසාන වූ.
ප්‍රත්‍යයාන්තය[ප්‍රත්‍යය+අන්තය] [නා.] (ව්‍යාක.) (ප්‍රත්‍යයක් අන්ත කොට ඇති පදය යනු ව්‍යාච්‍යාර්ථයි) පද සාධනයේ දී අගට යොදනු ලබන ප්‍රත්‍යය සහිත පද.
ප්‍රත්‍යයාර්ථ[ප්‍රත්‍යය+අර්ථ] [වි.] 1. (ව්‍යාක.) අර්ථවත් ප්‍රත්‍යයන් යෙදුණු ; අර්ථවත් ප්‍රත්‍ය අන්තකොට ඇති. 2. (අභි.) පැවැත්මට උපකාර වන යන අර්ථ ඇති.
ප්‍රත්‍යයාර්ථ නාමය[නා.] (ව්‍යාක.) ධාතුවකින් හෝ නාමයකින් පරව අර්ථවත් ප්‍රත්‍ය යෙදීමෙන් සෑදෙන නාමපද විශේෂය.
ප්‍රත්‍යයාර්ථය[නා.] 1. (ව්‍යාක.) පද සංග්‍රහයේ දී යොදනු ලබන ප්‍රත්‍යයයන්ගේ අර්ථය. 2. (අභි.) (ප්‍රත්‍යය සමුත්පාදයට අයත්) හේතූන් පිළිබඳ අර්ථය.
ප්‍රත්‍යයෝත්පන්න[ප්‍රත්‍යය+උත්පන්න] [වි.] හේතුවෙන් උපන් ; (හේතු ඵල ධර්මයට අයත්) මූල කාරණයෙන් හටගත්.
ප්‍රත්‍යයෝත්පන්නය[නා.] හේතුවෙන් හටගත් දැය ; මූල කාරණය නිසා ඇති වූ ඵලය ; ප්‍රත්‍යය නිසා උපන් ධර්මය.
ප්‍රත්‍යයෝපකාර[ප්‍රත්‍යය+උපකාර] [නා.ප්‍ර.] ආහාර, ඇඳුම්, බෙහෙත් ආදී ප්‍රත්‍යයන් ලබාදීමෙන් කරනු ලබන උපකාරය.
ප්‍රත්‍යර්ථි[නා.ප්‍ර.] සතුරා ; විරුද්ධකාරයා ; පස මිතුරා.
ප්‍රත්‍යලාභී[වි.] ප්‍රත්‍යය ලැබෙන ; සිවුපසය ලබන.
ප්‍රත්‍යවයව[ප්‍රති+අවයව] [නා.ප්‍ර.] සිරුරට අයත් සියලු අංග.
ප්‍රත්‍යවේක්ෂණ[ප්‍රති+අවේක්ෂණ] [වි.] නුවණ මෙහෙයවා බලන්නා වූ ; සිහි එලවා සලකා බලන.
ප්‍රත්‍යවේක්ෂණ ඥානය[නා.] යෝගාවචර ආර්යයන් මාර්ගඵල නිර්වාණ ප්‍රහීන ක්ලේශ හා අවශිෂ්ට ක්ලේශයන් සලකා බලන එකුන් විසි ප්‍රභේදයකින් යුතු නුවණ.
ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය[නා.] 1. (අභි.) නිර්වාණාවබෝධය සඳහා නවීන මාර්ග ඇති යෝගාවචරයාට පහළ වන ඥාන විශේෂය ; චතුස්සත්‍යය අරමුණු කොට අධිගමනය කළ මාර්ගඥානය හේතු කොටගෙන ඇති වූ අතීතානාගත ප්‍රත්‍යවේක්ෂණ ඥානය. 2. නුවණින් සලකා බැලීම ; විමසුම් සහිත ව කල්පනා කිරීම. 3. භික්ෂූන් විසින් චීවරාදී සිවුපසය (පරිභෝගයේ දී) එහි යථාතත්වය නුවණින් සලකා බැලීම. 4. නැවත විමසා බැලීම ; ආවර්ජනා කිරීම. 5. (දර්ශන.) ඥාන මාර්ගයක නාමය ; ගැඹුරු නුවණ ලැබෙන ක්‍රමයක්.
ප්‍රත්‍යස්ථිතිය[නා.] පහසුවෙන් නැවත ප්‍රකෘති තත්ත්වයට පත්වීම.
ප්‍රත්‍යාක්ඛ්‍යානය, ප්‍රත්‍යාඛ්‍යානය[ප්‍රති+ආඛ්‍යානය] [නා.] 1. නොසලකා අත් හැරීම. 2. දුරු කිරීම ; බැහැර කිරීම ; ප්‍රතික්ෂේප කිරීම.
ප්‍රත්‍යාගතිය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි වස්තුවක කලින් තිබූ හැඩය හෝ තත්ත්වය හෝ එහි ප්‍රත්‍යස්ථතාව හේතුකොට ගෙන ආපසු ලැබීම.
ප්‍රත්‍යාගමනය[නා.] 1. නැවත පැමිණීම ; පෙරළා ඒම. 2. සීමාන්තික තත්ත්වයකින් සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් පහළ වීම ; ප්‍රතිගමනය ; ප්‍රතීපායනය ; ප්‍රතිගාමී වීම. 3. ප්‍රත්‍යාවර්තනය ; ආදි තත්ත්වයකට ආපසු යාම.
ප්‍රත්‍යාචාරය[නා.] කළ ආචාරය වෙනුවට පෙරළා කරන ආචාරය ; ප්‍රත්‍යභිනන්දනය.
ප්‍රත්‍යාදේශ[නා.ප්‍ර.] වැළැක්වීම ; ප්‍රතිෂේධය ; ප්‍රතික්ෂේප කිරීම.
ප්‍රත්‍යානුවේගි(පාරිභා.) [වි.] ස්වයං සාධක ස්නායු පද්ධතියේ කොටසට අයත් හෝ එ් සම්බන්ධ වූ පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ හිසේ දී මොළයේ පටන් ද ත්‍රිකාස්තික ප්‍රදේශයේ දී සුෂුම්නාවේ පටන් ද ආරම්භ වී සිනිඳු පේශි හා ග්‍රන්ථි වූ.
ප්‍රත්‍යාබලය(පාරිභා.) [නා.] 1. ප්‍රත්‍යාස්ථතාව පිළිබඳ හැදෑරීමේ දී වස්තුවක් මත ක්‍රියා කෙරෙන බලය ; වික්‍රියාවක් ඇති කිරීමට පාදක වන වස්තු විෂයික බලය. 2. යම්කිසි ලෝහයක ප්‍රත්‍යස්ථතාව සැලකීමේ දී එහි හරස්කඩෙහි ඒකක ක්ෂේත්‍ර ප්‍රමාණයෙක් මත ක්‍රියා කෙරෙන බලය. 3. පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පාෂාණ ආදියෙහි අභ්‍යන්තරික ව හටගන්නා බලය.
ප්‍රත්‍යාභාරය[නා.] (ව්‍යාක.) 1. වර්ණ සමූහයකින් එහි මුල අග අකුරු දෙකින් ඒ වර්ණ සමූහය ම ගැනීමේ සංඥාව. 2. ප්‍රත්‍යාභාර ක්‍රමයෙන් ගනු ලබන (සංක්ෂේප කළ) අක්ෂර සමූහය. 3. යෝග දර්ශනයෙහි දැක්වෙන යෝගාභ්‍යාස අවස්ථා අටෙන් එකක්.
ප්‍රත්‍යාවර්තක[වි.] 1. මාරුවෙන් මාරුවට සිදු ප්‍රත්‍යාවර්තනය වන. 2. දෙකින් එකක් තෝරා ගත හැකි ; වෙනුවට තෝරා ගත හැකි.
ප්‍රත්‍යාවර්තකය[නා.] ප්‍රත්‍යාවර්තක විදුලි ධාරාවක් සපයන යාන්ත්‍රික විද්‍යුත් හෝ යාන්ත්‍රික විද්‍යුත් උපකරණය ; ඩයිනමෝව ; ප්‍රත්‍යාවර්තක ධාරා යන්ත්‍රය ; ඔල්ටනේටරය.
ප්‍රත්‍යාවර්තනය[නා.] 1. යළි ඇති වීම ; ප්‍රත්‍යා-පෙනෙන ස්වරූප දෙකක් ඇති අතර මෙම ස්වරූපද්වය එම ජීවියාගේ ජීවිත චක්‍රයේ ක්‍රමවත් ලෙස මාරුවෙන් මාරුවට ඇති වීම. 2. (විද්‍යුත් ධාරාවක් වැන්නක) ආපසු හැරීම ; මාරුවෙන් මාරුවට ආපසු හැරීම. 3. ආපසු නැමීම ; පෙරළා නැමීම.
ප්‍රත්‍යාසන්න[වි.] ඉතා සමීප ; ඉතා කිට්ටු.
ප්‍රත්‍යාස්ථතාව[නා.] රබර් වැනි වස්තුවක් ඇදීමට සම්පිණ්ඩනයට හෝ විකරණයට හෝ භාජනය වීමෙන් අනතුරු ව ඒ වස්තුව යළිත් මුලින් පැවති ස්වභාවයට පත්වීමේ ගතිය.
ප්‍රත්‍යාස්ථිතිය[නා.] වික්‍රිය ද්‍රව්‍යයක තැන්පත් වී ඇති ශක්තිය ; නම්‍ය ඝූර්ණය බලය, ව්‍යාවර්තය, ව්‍යාකෘති බලය යන එකක් මගින් ප්‍රත්‍යාස්ථ ද්‍රව්‍යයක ආයාස උත්පාදනයේ දී එමගින් ඒකක පරිණාමගත ව සිදු කරනු ලබන කාර්යය.
ප්‍රත්‍යාහරණය[නා.] (විනය.) 1. භික්ෂූන් වහන්සේ කෙනෙකු ගිහියන්ගේ පණිවුඩ පනත් ආදිය ගෙන ගොස් ආපසු එයට පිළිතුරු ගෙන ඒම. 2. රටකින් පැන ගිය වරදකරුවකු අදාළ රටට භාරදීම.
ප්‍රත්‍යුට්ඨානය[නා.] ආචාරය පිණිස නැගී සිටීම.
ප්‍රත්‍යුත්තර[නා.ප්‍ර.] 1. පිළිතුර ; පිළිවදන. 2. (රෝ.ක.) දේව මෙහෙයක් අවසානයේ කේවල ගායකයකු හා ගායනා මණ්ඩලය විසින් මාරුවෙන් මාරුවට ගයනු ලබන හෝ කියනු ලබන හෝ ස්තෝත්‍රය ; ප්‍රතිගීතය.
ප්‍රත්‍යුත්පන්නය[නා.] වර්තමානය ; දැන් පවත්නා කාලය ; අද්‍යතන කාලය.
ප්‍රත්‍යුත්පාදක[වි.] නැවත උපදවන ; යළි ජනිත කරවන.
ප්‍රත්‍යුදාහරණය[නා.] උදාහරිත කරුණක් සනාථ කිරීමේ පිළිතුරක් වශයෙන් දක්වන උදාහරණය ; ප්‍රතිවිරුද්ධ නිදර්ශනය.
ප්‍රත්‍යුපකාරය[නා.] ලැබූ උපකාරයට පෙරළා උපකාර කිරීම.
ප්‍රත්‍යුපස්ථානය[නා.] පිරිසිඳ දැක්ම ; අවබෝධය ; පරිඥානය.
ප්‍රත්‍යුෂ කාලය[නා.] අලුයම් වේලාව ; හිමිදිරිය ; ප්‍රභාතය.
ප්‍රත්‍යුහය[නා.] උපද්‍රවය ; බාධාව ; අන්තරායය.
ප්‍රත්‍යේක[වි.] 1. වෙන් වෙන් වශයෙන් සැලකෙන ; තනි ; පෞද්ගලික. 2. පරෝපදේශ රහිත ව තමා ම චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කළ.
ප්‍රත්‍යේක බුද්ධ[නා.ප්‍ර.] තමන් විසින් ම චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කරගත් නමුත්, අන්‍යයන්ට අවබෝධ කරවීමට නොහැකි උතුමා ; පසේ බුදු.
ප්‍රත්‍යේක බෝධිය[නා.] ප්‍රත්‍යේක බුද්ධත්වය ; නිවන් ලද හැකි බෝධිත්‍රයෙන් හෙවත් තුන්තරා බෝධියෙන් එකක්.
ප්‍රතානය[නා.] 1. (සත්ව.) එකට බැඳුණු තන්තු සමූහය ; දැලක් මෙන් ගෙතුණු ස්නායු තට්ටුව. 2. (උද්භි.) වැල්වර්ගවලට ඉහළ නැඟීමට උපකාරවන අත් පසුර. 3. තට්ටුව ; ස්තරය. 4. ගොමුව ; වැල් ගාල ; සමූහය. 5. පැතිරීම ; විහිදීම.
ප්‍රතාපය[නා.] 1. තේජස ; තෙද ; වික්‍රමය ; මහන්තත්වය ; තද උෂ්ණය ; අනුන් තවනසුලු බල පරාක්‍රමය. 2. අටමහා නරකයන්ගෙන් එකක්. 3. දඬුවම්. 4. (සංගී.) උත්තර භාරතීය සංගීත රාගයක්.
ප්‍රති[උ.] නැවත, පෙරළා, සමාන, විරුද්ධ, සමීප, භාග, විවාද, ස්වභාව, ප්‍රතිපාදන, ස්වල්ප, ක්ෂේප, අනුව, පසුව, ගැටීම, වහා වැටහෙන, ඉදිරි ආදි අර්ථවල යෙදෙන සංස්කෘත හා සිංහල උපසර්ගයක්.
ප්‍රති උත්තරය[නා.] පිළිතුර ; යම් ප්‍රකාශයක් සඳහා කරන පිළිතුරු ප්‍රකාශය.
ප්‍රති නිර්දේශ්‍යමාන[වි.] නැවත පෙන්වා දෙනු ලබන ; (නිදර්ශනාදිය මඟින්) යළි විග්‍රහ කොට දක්වන්නා වූ.
ප්‍රති නිර්මාණය[නා.] යළි ගොඩනැංවීම ; නැවත සකස් කොට දැක්වීම ; නැවත නිර්මාණය කිරීම.
ප්‍රති පුරුෂ[වි.] අනිකකු වෙනුවෙන් නියෝජනය වන ; අනිකකු වෙනුවෙන් පෙනී සිටින ; කෙනෙකු සඳහා ඉදිරිපත් වන.
ප්‍රති සංයුක්ත[වි.] නැවත නැවත යෙදුණු ; ඒ හා සම්බන්ධ වූ ; ඒ පිළිබඳ වූ ; එයට අයිති වූ ; අනුකූල වූ.
ප්‍රති-අධ්‍යාත්ම විද්‍යාව[නා.] (දර්ශන.) අත්දැකීමෙන් සනාථ කළ නොහැකි අධ්‍යාත්ම විද්‍යාත්මක ප්‍රකාශනයක් වෙයි නම්, එහි ප්‍රජානක අර්ථයක් නැතැයි ද එනිසා එය ව්‍යාජ ප්‍රකාශකයෙකැයි ද සැලකීම.
ප්‍රතික ක්‍රියාව[නා.] යම්කිසි ක්‍රියාවකට පිළිතුරු වසයෙන් ලැබෙන ක්‍රියාව.
ප්‍රතිකර්මය[නා.] 1. කළ දෙයට පිළිතුරු වසයෙන් කරන ක්‍රියාව ; යම්කිසි ගැටලුවක් විසඳීම වසයෙන් යොදන පිළියම ; ප්‍රතික්‍රියාව. 2. රෝගයකට පිළියම් කිරීම ; වෙදකම ; පිළියම ; ප්‍රතිකාරය.
ප්‍රතික්ෂිප්ත[වි.] ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද ; වළක්වන ලද ; ඉවත් කළ ; අතහැර දැමූ.
ප්‍රතික්ෂේපය[නා.] යමක් නොපිළිගෙන බැහැර කිරීම; අත් හැරීම ; අහක දැමීම පිළිකෙවු කිරීම ; නිෂේධය.
ප්‍රතික්‍රමණ ශාලාව[නා.] 1. සක්මන් කරන ශාලාව. 2. ඇවැත් දෙසන ශාලාව.
ප්‍රතික්‍රමණය[නා.] 1. පසු බැසීම; පසුබට වීම ; ආපසු යෑම ; අභිමුඛ නොවීම. 2. (පාරිභා.) ග්‍රහ තාරකාදිය නැගෙනහිරින් බටහිරට යෑම ; ග්‍රහයන් වක්‍ර වීම.
ප්‍රතික්‍රියා[නා.ප්‍ර.] 1. පිළියම; ප්‍රතිකර්මය ; ප්‍රතිකාර කිරීම. 2. යම් ක්‍රියාවකට ආපසු සුදුසු දෙයක් කිරීම. 3. ප්‍රතිවිරුද්ධ ව උපදින ක්‍රියාව ; විරුද්ධ ක්‍රියාව. 4. කිසියම් රසායනික විපර්යාස ඇති කරලමින් ද්‍රව්‍ය දෙකක් හෝ කීපයක් හෝ සමග ක්‍රියාකිරීම; ප්‍රතිචාරය.
ප්‍රතික්‍රියා කාරකය(පාරිභා.) [නා.] න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාකාරකය ; පරමාණුක පුංජය ; දාම ප්‍රතික්‍රියාවක් වර්ධනය විය හැකි නියන්ත්‍රියක් සහිත වූ යුරේනියම් එකලස.
ප්‍රතිකාරකය[නා.] 1. (රසා.) රසායනික විශ්ලේෂණයේ දී ලාක්ෂණික ප්‍රතික්‍රියාවක් ඇති කිරීම සඳහා භාවිත කරන ද්‍රව්‍යයක් හෝ ද්‍රාවණයක්. 2. (නීති.) ඔවුනොවුන් අතර ක්‍රියාත්මක වීම ; අන්‍යෝන්‍ය ලෙස ක්‍රියාත්මක වීම.
ප්‍රතිකාරය, ප්‍රතීකාරය[නා.] 1. වෙදකම ; රෝගයක් සඳහා කරන පිළියම. 2. කළ උපකාරයට පෙරළා සුදුස්සක් කිරීම ; වරදකට, හානියකට හෝ රෝගයකට සුදුස්සක් කොට එය මඟ හැරවීම.
ප්‍රතිකාල්[වි.] පෘතුගාලයේ මිනිස් වර්ගයා හා සම්බන්ධ ; එම භාෂාවට සම්බන්ධ.
ප්‍රතිකැතෝඩය(පාරිභා.) [නා.] එක්ස් කිරණ නළයක එක්ස් කිරණ නිකුත් කෙරෙන්නාවූ ද ඒ මත කැතෝඩ කිරණ නාභිගත කෙරෙන්නාවූ ද ඇනෝඩය.
ප්‍රතිකුල ගංගාව[නා.] (භූගෝ.) ප්‍රධාන ගංගාවකට හරස් ව ගලා විත් එකතු වන කුඩා ගංගාවක්.
ප්‍රතිකූල[වි.] 1. පිළිකුල් වන ; අපිරිසිදු ; අප්‍රසාදාත්මක. 2. එකඟ නොවන ; විරුද්ධ. 3. (පාරිභා.) විරුද්ධ ලෙස පිහිටි.
ප්‍රතිකෘතිය[නා.] 1. සමාන දෙය ; අනුරූපය ; ප්‍රතිමාව ; මූර්තිය 2. අනු පිටපත.
ප්‍රතිඛාතය[නා.] (භූගෝ.) වෙරළේ ඇතුළට නෙරාගිය තැන ; ප්‍රධාන ලක්ෂණයට එකතු වන නිම්නය ; අවපාතය.
ප්‍රතිඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) ගංගා ආදියේ දිය ඇලි මඟින් පතුලේ තට්ටු සේදී යෑමෙන් ඉදිරියට නෙරීම.
ප්‍රතිගමන[නා.ප්‍ර.] 1. වඩා පහත් ආකාරවල ලක්ෂණ පිහිටීම පිරිහීම. 2. සීමාන්තික තත්ත්වයෙකින් සාමාන්‍ය තත්ත්වයකට පෙරළීම.
ප්‍රතිගරලය[නා.] විෂ මර්දනය කරන ද්‍රව්‍යය ; විෂාපහාරක.
ප්‍රතිග්‍රහණය[නා.] 1. යමක් පිළිගැනීම ; බාර ගැනීම ; යහපතැයි හරි යැයි තේරුම් ගෙන එයට අවනත වීම. 2. දානාදි වශයෙන් දෙන යමක් පිළිගැනීම. 3. (නීති.) වචනයෙන් හෝ මුද්‍රා නොතබන ලද ලියවිල්ලෙන් හෝ දෙන පොරොන්දුව ; වගකීම. 4. නියමිත දිනයක දී මුදල් ගෙවීමට බැංකුවෙන් නිකුත් කරන පොරොන්දු පත්‍රය ; විනිමය සඳහා දෙන බිල්පත.
ප්‍රතිග්‍රාහක සම්පත්තිය[නා.] දන් දෙනු ලැබීමට හෙවත් දන් පිළිගැනීමට සුදුසු බව.
ප්‍රතිග්‍රාහය[නා.] 1. ගැනීම ; තෑගි ආදිය පිළිගැනීම. 2. කෙළ ගසන භාජනය ; පඩික්කම.
ප්‍රතිගාමියා[නා.] ප්‍රතිගාමී අදහස් දරන්නා ; දියුණු අදහසින් තොර තැනැත්තා ; වෙන් වීමට විරුද්ධවන්නා ; ප්‍රගතිශීලි නොවන්නා.
ප්‍රතිගාමී, ප්‍රතිගාමී[වි.] 1. ක්‍රියාවෙන් හා අදහස්වලින් පස්සට යන ; ඉදිරියට නොයන ; ප්‍රගතියට විරුද්ධ වන ; ප්‍රගතිශීලි නොවන. 2. විරුද්ධ.
ප්‍රතිගෘහිත, ප්‍රතිගෘහීත[වි.] පිළිගන්නා ලද ; පිළිගත්.
ප්‍රතිගෘහිතය, ප්‍රතිගෘහීතය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) ඉදිරිපත් කරන මතය ; උපකල්පිතය.
ප්‍රතිඝ[වි.] 1. විරුද්ධ ; සතුරු. 2. සැඩ පරුස ; චණ්ඩ. 3. නොරුස්නා ; ද්වේෂ සහිත ; ද්වේෂය මුල් වූ. 4. ගැටෙන ; හැපෙන.
ප්‍රතිඝය[නා.] 1. කෝපය ; තරහ ; නොරුස්නා ගතිය ; ද්වේෂය. 2. ගැටීම ; හැපීම ; ස්පර්ශය. 3. නැසීම ; මරණය.
ප්‍රතිඝාතනය[නා.] 1. ප්‍රතික්‍රියාව. 2. මරා දැමීම.
ප්‍රතිඝාතය[නා.] 1. වැළැක්වීම ; බාධා කිරීම ; දුරු කිරීම ; ප්‍රහාණය. 2. ගැටීම ; හැප්පීම.
ප්‍රතිච්ඡන්දය[නා.] පිළිරුව ; ප්‍රතිරූපය ; මූර්තිය.
ප්‍රතිච්ඡන්න[වි.] 1. වැසුණු ; සැඟවුණු. 2. ගැවසුණු.
ප්‍රතිච්ඡාදක[වි.] වසා සිටින ; වළකා සිටින ; මුවහ කරන.
ප්‍රතිච්ඡායා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිබිම්බය ; පිළිබිඹු ව ; ප්‍රතිරූපය.
ප්‍රතිච්ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] ප්ලේන් ටේබල් මැනීමේ ක්‍රමයක් ; ස්ථානීය ලක්‍ෂ්‍යය වශයෙන් ගෙන ක්‍රියාත්මක කැරෙන චක්‍රීය මිණුම් ක්‍රමය.
ප්‍රතිචාරය[නා.] උත්තේජනයක් හෝ බලපෑමක් හෝ නිසා යම්කිසි පුද්ගලයකු හා සත්ත්වයකු කෙරෙහි ද ශාකයක ද ඇති වන ප්‍රතික්‍රියාව ; සංවේදයික හැසිරීම.
ප්‍රතිචීන[නා.] බටහිර ; අපරදිග.
ප්‍රතිචුම්බකත්වය[නා.] (භෞති.) කාන්දම් බල යෝජිත ප්‍රතිචුම්බකීය වස්තුවල ප්‍රකාශිත බලධාරිතා ප්‍රාමාණික ස්වභාවය.
ප්‍රතිචූර්ණකාරී ක්‍රියාව[නා.] චූර්ණකර බවට හැරීම වැළැක්වීම ; ඝන බවට පෙරළීම නවත්වාලීම.
ප්‍රතිඡර්දකය[නා.] වමනය වැළැක්වීම ; වමන නිවාරණය.
ප්‍රතිජග්ගනය[නා.] පෝෂ්‍ය කිරීම; රක්ෂා කිරීම ; පිළිදැගුම.
ප්‍රතිජානන[වි.] (දර්ශන.) ස්ථිර ; නිත්‍ය ; පැහැදිලි ව ප්‍රකාශ කළ ; සැක නැති ; නිරපේක්ෂ ; තථ්‍ය.
ප්‍රතිජානනය[නා.] සාපේක්ෂ වශයෙන් නොව ඉඳුරා ම දැන ප්‍රකාශ කර සිටීම ; තරයේ හෙවත් ස්ථිර වශයෙන් කරන ප්‍රකාශය.
ප්‍රතිජීවක[නා.ප්‍ර.] (රසා.) ව්‍යාධිජනක පරපෝෂිත බැක්ටීරියාවල වැඩීම වළක්වන ද්‍රව්‍යය.
ප්‍රතිජීවකතාව(පාරිභා.) [නා.] ඓන්ද්‍රිකයන් දෙදෙනෙකු අතර පවත්නා අන්‍යෝන්‍ය විරුද්ධතාව.
ප්‍රතිජීවය[නා.] යළි පණ පිහිටු වීම ; පුනරුත්ථාපනය ; නවජීවනය.
ප්‍රතිජීවියා[නා.] ශරීරයේ රුධිර වස්තුවල හෝ වෙනත් තරලවල පවතිමින් විෂබීජ ඇතුළු බැක්ටීරියා වර්ග විනාශ කර දැමීම සඳහා ප්‍රතික්‍රියා කරන, කවර හෝ දැය.
ප්‍රතිඥාත[වි.] 1. පොරොන්දු වූ ; ගිවිස්නා ලද. 2. ගෙනහැර දැක් වූ ; ව්‍යවහාරයට පැමිණ වූ ; තේරුම් කළ ; මනාව පෙන්නා දුන්.
ප්‍රතිඥාව[නා.] 1. ගිවිසීම ; පොරොන්දුව ; පිළිණය ; ප්‍රතිඥානය. 2. (තර්ක.) සාධ්‍යය දැක්වීම ; සාධ්‍ය නිර්දේශය ; සාධ්‍යවත් වූ පක්ෂ වචනය. 3. පොරොන්දු පත්‍රයකට බැඳීම (යම් කාර්යයකට) නීත්‍යනුකූල ව එකඟ වීම.
ප්‍රතිතල(පාරිභා.) [වි.] 1. (පිරමීඩයක දෙපැත්ත මෙන්) විරුද්ධ පැතිවලින් ඇල වුණු ; ප්‍රතිපාර්ශ්වයෙන් අවනතිය දක්වන. 2. වැඩෙන ලක්ෂ්‍යයක පෘෂ්ඨයට සෘජු කෝණික වූ.
ප්‍රතිතෝම්බින්[නා.ප්‍ර.] (යමෙකුගේ) රුධිරය වාහිනී තුළ පවතින විට එය කැටි ගැසීමෙන් වළක්වන ද්‍රව්‍යයක්.
ප්‍රතිදර්ශය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි වර්ග, ජාති ආදියක ගති ස්වභාව ඒ අයුරින් දැක්විය හැකි ආදර්ශය ; පසු දර්ශය.
ප්‍රතිද්වන්ද්වාත්මක[වි.] (තර්ක.) පරස්පර විරෝධතාව සහිත වූ ; අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතිවිරුද්ධතාවෙන් යුතු ; එකිනෙකට පටහැනි වූ.
ප්‍රතිදාන[නා.ප්‍ර.] 1. ගත් යමක් පෙරළා දීම ; ආපසු දීම ; නැවත දීම ; සමාන රූප වස්තු ආදි දානය. 2. බඩු ගනුදෙනු කිරීම; ද්‍රව්‍ය හුවමාරුව ; අනුන්ගෙන් ගන්නා ලද යමක් වෙනුවෙන් වෙන දෙයක් දීම. 3. (දේපල ආදිය එහි) හිමියාට ආපසු දීම ; වන්දි ගෙවීම ; යළි පවරාදීම. 4. ආරක්ෂාවට තිබූ දෙයක් නැවත ආපසු දීම. 5. (පාරිභා.) බලය, ශක්තිය, ඵල වැනි දෙයක් නියමිත කාල සීමාවක් තුළ දී නිපදවනු ලබන ප්‍රමාණය ; නියමිත කාලයක් තුළ දී යන්ත්‍රයක්, කම්හලක් හෝ මිනිසකු මඟින් නිපදවෙන සම්පූර්ණ භාණ්ඩ ප්‍රමාණය ; කිසියම් වෙළෙඳ ද්‍රව්‍යයක සම්පූර්ණ අස්වැන්න. 6. (පාරිභා.) වට්ටමක් හෝ දීමනාවක් නියමිත දිනට පෙර බිල්පත් සඳහා ගෙවීමේ දී බැංකුකරුවන් හා වෙනත් අය විසින් එසේ ගෙවන අයට දෙන දීමනාව.
ප්‍රතිදිගංශ ප්‍රක්ෂේපණය(පාරිභා.) [නා.] පැතලි තලයක පෘථිවියේ ගෝලාකාර පෘෂ්ඨය නභස්තලීය ක්ෂේත්‍රය පෙන්වාලන සිතියම් ක්‍රම අතුරින් එකක්.
ප්‍රතිදින[නි.] දවස් පතා ; දිනපතා.
ප්‍රතිදීපන අංකය(පාරිභා.) [නා.] යකඩ හෝ වානේ උණු කිරීමේ දී අවධි පරිණාමකය තුළින් ඇල්කරණයේ දී ඇති වන උෂ්ණත්වයේ විකාශන ලක්ෂ්‍යය.
ප්‍රතිදීපන පහන(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විසර්ජනයෙන් පිට කෙරෙන පාරජම්බුල විකිරණය යෝග්‍ය වර්ණයක ආලෝකය බවට පරිවර්තනය කෙරෙන පරිදි බල්බයෙහි ඇතුළු පැත්තෙහි ප්‍රතිදීප්ත ද්‍රව්‍යයක් ආලේපිත රසදිය ; වාෂ්ප පහන ; ප්‍රතිදීප්ත පහන.
ප්‍රතිදීප්ත තිරය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රතිදීපන කඩතිරය ; කැතෝඩ කිරණ නළයක දීප්ත ලපය තිබෙන කොටස.
ප්‍රතිදීප්තිය[නා.] එක්තරා තරංග ආයාමයක විකිරණය උරාගෙන ඊට අධික තරංග ආයාමයකින් යුක්ත ආලෝකය ලෙසින් යළි විමෝචනය කිරීම පිණිස ක්වීනින් සල්ෆේට් ප්ලුවොරෙසින් වැනි ද්‍රව්‍ය සතු ව පවත්නා ශක්තිය.
ප්‍රතිදේයය(පාරිභා.) [නා.] ණයහිමියකු විසින් ණයගැතියකුට දෙනු ලබන මුදල ; ණය.
ප්‍රතිදේහය(පාරිභා.) [නා.] පරපෝෂිතයකුගේ විෂ වැනි බාහිර ද්‍රව්‍යයක් හේතු කොට ගෙන ජීවියකුගේ ශරීරය තුළ නිෂ්පාදනය වන රෝගකාරක ද්‍රව්‍යයකට අහිතකර වන ද්‍රව්‍යය.
ප්‍රතිධමනය(පාරිභා.) [නා.] (ආර්ථි.) යම්කිසි රටක ආර්ථිකය විමර්ශනය කිරීමේ දී මූල්‍යය වැය කිරිම් මත වන මුදල්වල වටිනාකමේ අඩුවැඩිවීම් කාර්යාවලියේ දී ඉකුත් වූ අවධමනය ඇති වීමට පෙර ඇති මූල්‍ය තත්ත්වය.
ප්‍රතිධ්වනිය[නා.] ප්‍රතිශබ්දය ; පිළිරැව් ; දෝංකාරය ; අනුගර්ජිතය.
ප්‍රතිධාරණාව(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් යාන්ත්‍රික දුන්නක් හා ඇති සාදෘශ්‍යය මත ඝනීකාරකයක ධාරිතාවේ පවත්නා පරස්පරතාව.
ප්‍රතිනන්දනය[නා.] සතුටින් පිළිගැනීම ; (අනුමත කිරීම් වස්) පෙරළා පැසසීම.
ප්‍රතිනමනය කරනවා[ක්‍රි.] අධිකරණ විනිශ්චයක දී දෙන ලද තීරණය වෙනස් කරනවා ; නීතිමය කරුණු වඩාත් විමසිල්ලට ලක් කරමින්, මුල් තීන්දුවකට ප්‍රතිවිරුද්ධ තීරණයක් දීමට කටයුතු යොදනවා.
ප්‍රතිනාදය[නා.] 1. ප්‍රතිරාවය ; ප්‍රතිධ්වනිය ; දෝංකාරය. 2. (පාරිභා.) පරාවර්තන පෘෂ්ඨ දෙකක් අතරේ ශබ්දයක් නිකුත් කරනු ලැබූ විට, එක පෘෂ්ඨයකින් අනෙක් පෘෂ්ඨයට කීප වාරයක් පරාවර්තනය වන ශබ්දය.
ප්‍රතිනායකයා[නා.] විරුද්ධ (කථා) නායකයා ; සාහිත්‍ය කථා වස්තුවක එන චරිත අතුරින් කථා නායකයාට එරෙහි ව කටයුතු කරමින් විරුද්ධ ව නැගී සිටින චරිතයෙන් පිළිබිඹු වන තැනැත්තා.
ප්‍රතිනිධි[වි.] යමකු වෙනුවට පෙනී සිටින ; නියෝජිත ; නිරූපක ; ප්‍රතිපුරුෂ. [නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රතිබිම්බය ; ප්‍රතිමාව. 2. යමක් වෙනුවට එහි කාර්යය පිරිමැසෙන සේ යොදා ගන්නා ඊට අනුරූප ගතිගුණ, බල ස්වරූප ඇති දෙය. 3. ඇපය.
ප්‍රතිනිධියා[නා.] 1. යමකු වෙනුවට පෙනී සිටින්නා ; ආදේශකයා ; යමකට අයත් හෝ යමකුගේ ලක්ෂණ පිළිඹිඹු කරන්නා. 2. උපරාජයා ; ප්‍රතිරාජයා ; රජු වෙනුවට පෙනී සිටින්නා.
ප්‍රතිනියත[වි.] ඒකාන්තයෙන් නියම වූ ; නියම කර ඇති ; නිශ්චිත.
ප්‍රතිනියතවාදියා[නා.] සියලු දෙය ම කර්මයෙන් හෝ ප්‍රකෘතියෙන් වන්නේ යැයි සලකනු ලබන විරුද්ධවාදියා ; කර්මය තමාට යටත් කර ගැනීමට උගන්වන ප්‍රතීත්‍ය සමුත්පාද ධර්මයට පටහැනි මත දරන්නා.
ප්‍රතිනිවෘත්ත[වි.] ඉවත් කළ ; අහක් කළ ; අපාවර්තනය වූ.
ප්‍රතිපක්ෂ[වි.] 1. සතුරු ; විරුද්ධ. 2. අසමාන ; එක්බඳු නොවන.
ප්‍රතිපක්ෂයා[නා.] 1. විරුද්ධවාදියා ; පසමිතුරා. 2. නඩුවක විත්තිකාරයා ; වගඋත්තරකාරයා.
ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනය[නා.] 1. යම්කිසි ක්‍රියා පටිපාටියක් සඳහා කළ යුතු විධිය මේ යැයි දක්වන නිවේදනය. 2. (නව.) දේශපාලන පක්ෂයක් ස්වකීය පාලනය හා සම්බන්ධ ව අනුගමනය කිරීමට අදහස් කරන ක්‍රියා පටිපාටිය පිළිබඳ කරුණු ඡන්ද දායකයන්ගේ දැනගැනීම සඳහා ඉදිරිපත් කොට දක්වන නිවේදනය.
ප්‍රතිපත්තිය[නා.] 1. පිළිපැදීම ; පිළිවෙතක් අනුව ක්‍රියාකිරීම ; පිළිපැදීමේ මාර්ගය ; සම්මත පිළිවෙත. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) බුද්ධධර්මය අනුව පිළිපැදීම ; බුද්ධ දේශනා අනුව ජීවිත පැවැත්ම ; ප්‍රතිපත්ති ශාසනය ; ත්‍රිවිධ ශාසනයෙන් එකක්.
ප්‍රතිපථය[නා.] 1. ඉදිරියෙහි ඇති මාර්ගය ; පෙර මඟ. 2. විරුද්ධ මාර්ගය.
ප්‍රතිපදය[නා.] අර්ථය පැහැදිලි කරන දෙය ; අර්ථාවබෝධක පදය.
ප්‍රතිපදාව[නා.] 1. පිළිපැදීම ; පැවැත්ම ; පිළිවෙත. 2. ක්‍රමය ; මාර්ගය.
ප්‍රතිපන්න[වි.] 1. පිළිපන් ; බැසගත් ; පැමිණි. 2. අවබෝධ කළ.
ප්‍රතිප්‍රමාණ කිරීම[නා.] (ආර්ථි.) ව්‍යවහාර මුදල්වල හුවමාරු වටිනාකම් වෙනස් කිරීම.
ප්‍රතිප්‍රහාරය[නා.] ආපසු පහර දීම ; පෙරළා දෙන පහර.
ප්‍රතිප්‍රාන්ත[වි.] (භූගෝ.) කඳු බෑවුම්වල උඩු අතට නැඹුරු.
ප්‍රතිපාදක[වි.] 1. සම්පාදනය කරන ; සපයා දෙන ; ප්‍රතිපාදනය කරන. 2. විධායක ; විධානය කරන ; දක්වන ; පෙන්නා දෙන ; හඟවන. 3. පරිපාලක ; පාලක ; පරිපාලනය හා සම්බන්ධ.
ප්‍රතිපාදනය[නා.] 1. සාදා ගැනීම ; අත්කර ගැනීම ; ඇතිකර ගැනීම. 2. පැවරීම ; බාර කිරීම ; පාවා දීම. 3. ඇති කිරීම ; ඉපිදවීම ; ජනනය. 4. යෙදීම ; යුක්ත කිරීම ; ඇතුළත් කිරීම ; අන්තර්ගත කිරීම. 5. පිළියෙළ කිරීම ; සකස් කිරීම ; සම්පාදනය. 6. තේරුම් ගැනීම ; වටහා ගැනීම 7. දැක්වීම ; නිරූපණය ; උද්දේශ කිරීම. 8. ප්‍රස්තුතයක් ඔප්පු කිරීම සඳහා අදාළ ක්‍රියාවලිය පෙන්නුම් කිරීම; උපපාදනය ; සුවිදර්ශනය. 9. (යම්කිසි කාර්යයක් සඳහා මුදලක්) වෙන් කිරීම ; සැපයීම. 10. අවබෝධ කර ගැනීම ; සාක්ෂාත් කිරීම.
ප්‍රතිපාදනා[නා.ප්‍ර.] 1. වටහා ගැනීම ; අවබෝධය. 2. ඉගැන්වීම. 3. සම්පාදනය.
ප්‍රතිපාද්‍ය[වි.] 1. ප්‍රතිපාදනය කටයුතු ; පිළියෙළ කටයුතු. 2. විස්තර කරනු ලබන ; සාකච්ඡා කළ යුතු.
ප්‍රතිපීඩනය[නා.] (භෞති.) පස්සට තෙරපීම; පීඩනය.
ප්‍රතිඵලය[නා.] 1. විපාකය හේතුවක් නිසා ඇති වන ඵලය. 2. ප්‍රයෝජනය ; අර්ථසිද්ධිය ; ලාභය.
ප්‍රතිබද්ධ[වි.] 1. සම්බන්ධ ; අයිතිය පිළිබඳ වූ. 2. බැඳුණු ; ඇලුණු; ආශා කළ. 3. (ගණිත.) එකට බැඳුණු ; සංකීර්ණ සංඛ්‍යා දෙකක තාත්ත්වික කොටස සමාන වූ ද අතාත්වික කොටස සමාන එහෙත් ප්‍රතිවිරුද්ධ ලකුණින් යුක්ත වූ.
ප්‍රතිබද්ධතා සිතියම[නා.] (සත්ව.) වර්ණ දේහයෙහි ජාන පිහිටි අන්දම පෙන්වන සිතියම.
ප්‍රතිබන්ධ[වි.] 1. බාධා සහිත වූ ; වළක්වන ; හරස් වූ. 2. අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් බැඳී පවත්නා ; එකිනෙකට සම්බන්ධ.
ප්‍රතිබන්ධන මූලධර්මය[නා.] (නීති.) හවුල් ව්‍යාපාර ආදියේ දී කෙනෙකුගේ අනුදැනීම ඇති ව ඔහු වෙනුවෙන් නියෝජනය කරන්නකුට නැවත කිසිවිටක දී ඒ නියෝජ්‍යත්වය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට අවසරයක් නැති බව ප්‍රකාශිත මූලධර්මය.
ප්‍රතිබලය[නා.] 1. සුදුසු බලය ; සමර්ථ බලය ; ශක්තිමත් බව. 2. සතුරු බලය ; විරුද්ධවාදී බලය.
ප්‍රතිබාධා[නා.ප්‍ර.] එරෙහි ව එන බාධාව.
ප්‍රතිබාහනය[නා.] වැළැක්වීම ; මැඩ පැවැත්වීම; දුරු කිරීම; පහ කිරීම ; ඉවත් කිරීම.
ප්‍රතිබිම්බය[නා.] 1. පුද්ගලයකුගේ හෝ ද්‍රව්‍යයක හෝ හැඩය විදහා දැක්වෙන රූපය ; පිළිමය ; ප්‍රතිමාව ; පිළිරුව ; මූර්තිය. 2. ඡායාව ; සෙවණැල්ල ; දර්පණතල පළිඟු ආදිය තුළින් කිරණ මඟින් දිස්වන රූපය. 3. යම්කිසි සමානත්වයක් දක්වන චිත්‍රය හෝ රූපය. 4. සංකල්ප වර්ණනාදිය ඇසුරින් ගොඩනැගෙන මනෝමය රූපය.
ප්‍රතිබෝධය[නා.] අවබෝධය ; වැටහීම ; දැනගැනීම ; තේරුම් ගැනීම.
ප්‍රතිභා චින්තනය[නා.] යමක් වටහා ගැනීමේ ශක්තිය ඇති සිතිවිල්ල.
ප්‍රතිභා ඥානය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) කිසිම තර්ක ක්‍රමයකින් නොබැඳී යම් වස්තුවක් වහා මනසින් තේරුම් ගැනීමේ ශක්තිය ; හුදු බුද්ධියෙන් පමණක් ම ක්ෂණික ව අවබෝධ කර ගැනීමේ හැකියාව.
ප්‍රතිභාගය[නා.] 1. සමාන වන දෙය ; සමවන කාරණය. 2. පසු කොටස ; භාගය. 3. (පාරිභා.) (ආර්ථි.) දීමනාව ; වේතනය.
ප්‍රතිභානය[නා.] ස්වභාවයෙන් පිහිටි වැටහීම ; ප්‍රබෝධයට පැමිණෙමින් උපදන ප්‍රඥාව ; ප්‍රතිභාව.
ප්‍රතිභාව[නා.] 1. වැටහීමේ නුවණ ; බුද්ධිමය හැකියාව. 2. අපූර්ව ව වටහා ගැනීමේ චෛතසික ශක්තිය ; නිර්මාණ ශක්තිය. 3. බැබළීම ; දීප්තිය. 4. (දර්ශන.) සැකෙවින් දක්වන පැහැදිලි කිරීම ; ලුහුඬු විවරණය.
ප්‍රතිභාසය[නා.] 1. වැටහීම ; තේරුම් ගැනීම. 2. මනසින් දැකීම ; පෙනීම ; දැකීම ; දර්ශනය.
ප්‍රතිභින්න[වි.] බෙදුණු ; වෙන් වූ ; කඩ කරන ලද.
ප්‍රතිමණ්ඩිත[වි.] 1. යුක්ත ; සමන්විත ; සැකසුණු ; පිළියෙළ වුණු. 2. සැදුණු ; සැරසුණු ; ශෝභන වූ ; අලංකෘත ; විභූෂිත.
ප්‍රතිමල්ල, ප්‍රතිමල්ලව[වි.] විරුද්ධ ; සතුරු ; තරගකාර.
ප්‍රතිමා ශිල්පය[නා.] සිවුසැට කලාවලින් එකක් වන පිළිම නිර්මාණය පිළිබඳ කාර්යය ; ඒ සම්බන්ධ කලාව.
ප්‍රතිමානනය[නා.] බුහුමන් දැක්වීම; ගරු කිරීම.
ප්‍රතිමාලය[ප්‍රතිමා+ආලය] [නා.] පිළිම ගෙය.
ප්‍රතිමාව[නා.] අඹන ලද රූපය ; පිළිමය ; පිළිරුව ; අනුරුව.
ප්‍රතිමුක්ත[වි.] 1. මිදුණු ; මුදනා ලද ; අත්හළ. 2. බැඳුණු ; එතුණු. 3. ඒ මේ අතට විසි කරන ලද.
ප්‍රතිමූර්තිය[නා.] 1. හාත්පසින් ම සමාන වූ රූපය ; ප්‍රතිරූපය ; පිළිබිඹුව. 2. (පාරිභා.) පිටපත ; සමාන දෙය.
ප්‍රතියත්නය[නා.] නොපසුබට උත්සාහය.
ප්‍රතියෝග[වි.] 1. විරුද්ධ ; විරෝධි. 2. වෙන් වූ ; වෙන් වෙන් වශයෙන් යෙදෙන.
ප්‍රතියෝජකය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) 1. ප්‍රබල විද්‍යුත් ධාරාවක් පාලනය කිරීම සඳහා කුඩා විද්‍යුත් ධාරාවක් හෝ වෙන යම් දුර්වල බලයක් උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය. 2. ස්ටාටර් ස්විච්චය ක්‍රියා කළ විට පරිනාලිකාව ඔස්සේ ස්වයංක්‍රීය ලෙස විදුලිධාරාව ගලා යෑම සඳහා පරිනාලිකා පථයෙහි ඇති කොටස.
ප්‍රතියෝජනාව[නා.] එක් පක්ෂයක් තවත් පක්ෂයකට ඉදිරිපත් කරන යෝජනාවක් පිළිගැනීම වෙනුවට යෝජක පක්ෂයට ඉදිරිපත් කරන නව යෝජනාව.
ප්‍රතිරක්තහීනතා[වි.] ලේවල හිමොග්ලෝබීන් අඩුවීම (නීරක්තිය) නැති කරන.
ප්‍රතිරක්ෂණය[නා.] 1. ආරක්ෂාව සුරැකීම. 2. (පාරිභා,) ආරක්ෂණය ; රක්ෂකයා, වාරිකය නමින් හැඳින්වෙන එක්තරා වාර හෝ නිශ්චිත මුදල් ප්‍රමාණයක් පිළිබඳ වූ ප්‍රතිෂ්ඨාවක් මත ගොඩනැගිලි ගින්නෙන් විනාශ වීම ආදිය හේතු කොට ගෙන විය හැකි එක්තරා පාඩු ප්‍රමාණයක් වෙනුවෙන් අන්‍යයාට ලබා දීමට භාර ගැනීම.
ප්‍රතිරාජ[නා.ප්‍ර.] 1. පුරාණ සිංහල රජ සමයෙහි ප්‍රදානය කරන ලද ඉතා උසස් තනතුරක්. 2. යුවරජ ; උපරජ. 3. යටත් විජිතයක් භාරව කටයුතු කිරීම සඳහා ඒ ඒ රාජ්‍යවලින් පත් කර එවන නියෝජිතයා. 4. විරුද්ධ රජ ; ප්‍රතිපක්ෂ රජ.
ප්‍රතිරූඪ[නා.ප්‍ර.] වැඩීම ; වර්ධනය.
ප්‍රතිරූප[වි.] 1. සමාන ; ඒකාකාර; සදෘශ. 2. සුදුසු ; යෝග්‍ය ; ගැළපෙන. [නා.ප්‍ර.] යමක් නිරූපණය කිරීම සඳහා අඳින චිත්‍ර ; සමාන රූප ; පිළිරූ.
ප්‍රතිරූපක[වි.] 1. සමාන රූපයක් ඇති ; ස්වරූපය නිරූපණය කරන ; අනුරූප වූ ; සදෘශ්‍ය වූ 2. සමානව පෙනෙන. 3. ව්‍යාජ ආකාරයෙන් පෙනී සිටින.
ප්‍රතිරූපකරණය[නා.] යමක් නිරූපණය කිරීම සඳහා චිත්‍රයට නැඟීම ; යමක් ඒ ආකාරයෙන් ම ඇඳීම.
ප්‍රතිරූපී[වි.] 1. සමාන රුවක් දක්වන ; සාදෘශ්‍ය. 2. (රසා.) යම්කිසි වස්තුවක් කැඩපතක දක්වන ප්‍රතිබිම්බයට සමාන සම්බන්ධතාවක් පෙන්නුම් කරන.
ප්‍රතිරෝධක ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] (ඕනෑම ප්‍රතික්‍රියාවකට) ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ; (ප්‍රතික්‍රියා ආදිය) මැඩලීමේ බලය.
ප්‍රතිරෝධකය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) 1. විද්‍යුත්ධාරා ගලා යෑමට බාධා කිරීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය. 2. මෝටර් රථ නියාමකවල සාදා ඇති විදුලි සංරචකය.
ප්‍රතිරෝධය(පාරිභා.) [නා.] 1. (භෞති.) යම්කිසි වස්තුවක් ඔස්සේ විද්‍යුත් ධාරාවක් ගලා යෑම පිළිබඳව බාධක තත්ත්වයක් ඇති කිරීමේ ගුණය ; විද්‍යුත් ධාරා ගමනට ඇති කරන බාධාව. 2. අවහිරය ; බාධාව ; විරෝධය පෑමේ ස්වභාවය.
ප්‍රතිරෝපණය[නා.] සිටුවන ලද පැළෑටි උදුරා නැවත සිටුවීම.
ප්‍රතිලබ්ධ[වි.] ලබාගත් ; අත්කර ගත් ; අවබෝධයෙන් ලැබූ.
ප්‍රතිලම්බනය[නා.] එල්බ සිටීම ; ඇලී සිටීම.
ප්‍රතිලාභය[නා.] 1. ලැබීම ; අත්කර ගැනීම ; ලබා ගැනීම. 2. අවබෝධ කර ගැනීම ; අවබෝධයෙන් ලබා ගැනීම ; ප්‍රතිවේධය ; අධිගමය. 3. (පාරිභා.) ලාභාංශ අපේක්ෂාවෙන් යම්කිසි මුදලක් යොදා කරන ව්‍යාපාරයකින් ලැබෙන ලාභය.
ප්‍රතිලාභියා(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) 1. යම් අයකුගෙන් උරුමයක් හෝ උපකාරයක් ලබන්නා ; අර්ථලාභියා. 2. අන්තිම කැමති පත්‍රයකින් හිමිකම් ලබන්නා.
ප්‍රතිලෝම[වි.] 1. යථා ක්‍රමයට අනුකූල නොවූ ; නියම පිළිවෙළ ඉක්ම වූ ; ක්‍රමානුගත නොවූ. 2. අග පටන් මුල දක්වා වන අන්තයෙහි පටන් ආදියෙහි දක්වා වන.
ප්‍රතිලෝමනය[නා.ප්‍ර.] 1. අග පටන් මුල දක්වා පිළිවෙළින් ගැනීමේ ක්‍රමය ; අන්තය පටන් ආදිය දක්වා ක්‍රමානුකූලව ගන්නා පිළිවෙළ ; පංච මහා නයෙන් එකක්. 2. (පාරිභා.) යමක ප්‍රතිෂේධය වන අනිකකින් නිගමනය කරන ප්‍රස්තූතය.
ප්‍රතිලෝමය(පාරිභා.) [නා.] 1. යථාක්‍රමයට අනුකූල නොවූව. 2. අග පටන් මුල දක්වා පිළිවෙළ 3. යම්කිසි සංඛ්‍යාවක් එකතු කිරීමෙහිත් අඩු කිරීමෙහිත් ප්‍රතිඵල වශයෙන් ප්‍රතිවිරුද්ධ වීම ; ආපසු ගමනය. 4. කිසියම් උද්භිදයක බීජයෙහි ලපයට විරුද්ධ දිශාවට කලලයේ බීජමූලය යොමු වී තිබීම. 5. යමක ප්‍රතිෂේධය බවට පත් වන අන්‍ය දෙයකින් නිගමනය කරගන්නා ලද ප්‍රස්තූතය.
ප්‍රතිවචනය[නා.] 1. පිළිතුරු වශයෙන් කියනු ලබන වචනය ; පිළිවදන ; ප්‍රතිඋත්තරය. 2. විරුද්ධ මතය ; විරුද්ධ වශයෙන් දක්වන අදහස.
ප්‍රතිවර්තකය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ආපසු හැරවීමට උපයෝගී වන උපකරණය.
ප්‍රතිවර්තන ස්තරය(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රොමොස්ෆියර් හෙවත් සූර්ය වර්ණ මණ්ඩලයේ පහළ කොටස වශයෙන් පවතිමින් සූර්ය වර්ණමාලාවේ විලුප්ති රේඛා පහළ කරන ශීතල වායු තලය.
ප්‍රතිවර්තනය[නා.] ආපසු හැරීම ; පළමු තත්ත්වය කරා ආපසු යෑම.
ප්‍රතිවර්ත්‍ය(පාරිභා.) [වි.] පළමු තත්ත්වයට ආපසු හැරෙන ; ප්‍රතිවර්තනය වන.
ප්‍රතිවර්ත්‍ය ප්‍රතික්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) දෙ පැත්තට ම සිදු විය හැකි රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක්.
ප්‍රතිවර්ත්‍ය වියෝජන වෝල්ටීයතාව(පාරිභා.) [නා.] සෛද්ධාන්තික ලෙස ද්‍රාවණයක වියෝජනය සිදු නොවිය හැකි උපරිම වෝල්ටීයතාව.
ප්‍රතිවලිත(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) 1. ආපසු එතී ගිය. 2. පත්‍රයක හෙවත් කොළයක පත්‍රදාරය නාරටිය දෙසට නැමී ගිය.
ප්‍රතිවාක්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රකාශයට විරුද්ධ ව පවසන වචනය ; පරස්පර විරෝධතාව.
ප්‍රතිවාතය[නා.] විරුද්ධ දිශාවෙන් හමන සුළඟ ; උඩු සුළඟ.
ප්‍රතිවාදය[නා.] 1. වාදයකට පිළිතුරු වශයෙන් කරන කථාව ; පිළිතුරු කථාව ; විරුද්ධ කථාව. 2. විරුද්ධාර්ථය ; විරුද්ධ මතය ; ප්‍රතිවිරෝධී අදහස.
ප්‍රතිවාපය[නා.] 1. බෙහෙත් කසාය ආදියට සමානුපාතික ව මිශ්‍ර කර ගන්නා සීනි මීපැණි සහිඳ ලුණු ආදිය. 2. ඖෂධයක් ගැනීමෙන් පසු ද අනුභව කරන කිරි, මෝරු ආදි පානය ; අනුපානය.
ප්‍රතිවාහි කපාටය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ජල නළ යෙදීමේ දී ජලය ආපසු වහනය වන අවස්ථාවල දී එය තෙරපීම වැළැක්වීමේ අදහසින් භාවිත කරනු ලබන කපාට විශේෂයක්.
ප්‍රතිවේදය[නා.] 1. තේරුම් ගැනීම ; අර්ථාවබෝධය. 2. ප්‍රකාශය ; ප්‍රතිවේදනය.
ප්‍රතිවේධ[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකෝත්තර මාර්ගඵල ආදියට පැමිණීම ; අධිගමය ; මාර්ගඵලාවබෝධය. 2. ගැඹුරු නුවණ ; අන්තර්ඥානය ; අවබෝධාත්මක දර්ශනය.
ප්‍රතිශක්ත(පාරිභා.) [වි.] ප්‍රතිශක්තිය ඇති ; විගතිකාරක.
ප්‍රතිශක්තිකරණය(පාරිභා.) [නා.] රෝග මර්දන ශක්තිය ඇති කිරීම ; විගනීකරණය.
ප්‍රතිශක්තිය[නා.] යම්කිසි රෝගයකට ඔරොත්තු දීම පිණිස සිරුරෙහි පහළ වන ශක්තිය ; රෝග බාධක හැකියාව.
ප්‍රතිශතය(පාරිභා.) [නා.] දෙන ලද ප්‍රමාණයක දත්තමය සියයේ කොටස් ගණනක් ගැනීමෙන් ලැබෙන ඵලය.
ප්‍රතිශ්‍යාව[නා.] ඝ්‍රාණ රෝග විශේෂයක්; සෙම් සොටු, කඳුළු ගැලීම් ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක් ; හෙම්බිරිස්සාව.
ප්‍රතිශ්‍රැත[වි.] පොරොන්දු වූ ; සම්මත වූ ; එකඟ වූ.
ප්‍රතිශ්‍රෝත, ප්‍රතිස්‍රෝත[වි.] විරුද්ධ පැත්තට යන.
ප්‍රතිශ්‍රෝතය[නා.] පහළට ගලා යන දිය පහරේ විරුද්ධ අත ; ඔයේ උඩු අත ; උඩුගං.
ප්‍රතිශාලාව[නා.] ගෙහි ඉදිරිපස පිහිටි ශාලාව ; ආලින්දය ; ඉස්තෝප්පුව.
ප්‍රතිශීර්ෂ[වි.] 1. මුදුනට විරුද්ධ ; පහළ ; පහත. 2. එක් පුද්ගලයකුට අයිති ; තනි පුද්ගලයකුට අදාළ.
ප්‍රතිශෝධක[වි.] සංශෝධන ; නැවත බලා සකස් කරන.
ප්‍රතිශෝධනය[නා.] 1. යළි සකස් කරලීම ; නැවත සංශෝධනය. 2. (නීති.) පරිශෝධනය ; නිවැරදි කිරීම පිණිස නැවත සලකා බැලීම.
ප්‍රතිශෝධිත මද්‍යසාරය[නා.] රෙක්ටිෆයිඩ් ස්ප්‍රීතුව.
ප්‍රතිශෝෂණය(පාරිභා.) [නා.] 1. පූර්වයෙහි ස්ඵටික බවට පත් ඛනිජයක් මැග්මාවල නැවත ද්‍රාවණය වීමේ ක්‍රියා පද්ධතිය. 2. පූර්වයෙහි මුදා හරින ලද (සත්ව.) දේහය හෝ පද්ධතිය හෝ විසින් යළි උරාගනු ලැබීම.
ප්‍රතිෂ්ඨා[නා.ප්‍ර.] 1. පිහිට ; සරණ. 2. පිහිටුවීම. 3. හේතුව ; පදනම ; සාධකය. 4. (ඡන්ද.) එක් පාදයක අකුරු සතරකින් යුත් ඡන්දස් විශේෂය. 5. සතර පාදයෙහි අකුරු 16 කින් යුත් ඡන්දස. 6. දායාදය.
ප්‍රතිෂ්ඨානය[නා.] 1. පිහිටීම ; සිටීම. 2. (නීති.) (දේපල ආදිය සම්බන්ධයෙන්) යමක් කලින් තිබූ තත්ත්වයට පත් කිරීම ; ස්ථාවරත්වයක් ලබාදීම.
ප්‍රතිෂ්ඨාපනය[නා.] 1. පිහිටුවීම ; සංස්ථාපනය ; තහවුරු බව. 2. යමක් වෙනුවට යෙදූ දෙය හෝ යෙදූ තැනැත්තා ; ආදේශකයා.
ප්‍රතිෂේධය[නා.] වැළැක්වීම ; බාධාව ; නිෂේධය.
ප්‍රතිසංඥාව[නා.] ඉන්ද්‍රිය ද්වාරයෙන් හිස් මොළයේ ජීවාණුන් ලබාගත් සලකුණක් අනුව ශරීරයේ අවයව වෙත යවනු ලබන සලකුණු ; ලැබුණු සංඥාව අනුව දෙනු ලබන සංඥාව.
ප්‍රතිසංතුලනය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය මානයෙහි දී සමබර වීම සඳහා බර අඩු අංශය දරන ප්‍රතිවිරුද්ධ ප්‍රයත්නය ; සමබරතාව රැකීම පිණිස පීඩනයට පත්වන ද්‍රව්‍යයක් තුළ ඇති වන ප්‍රතිරෝධක ක්‍රියා ශක්තිය.
ප්‍රතිසංවිධාන[නා.ප්‍ර.] (සමිති, සමාගම්, සංස්ථාදිය පිළිබඳ ව පැවත ආ ක්‍රමයක් වෙනස් කොට) නැවත නිසි පරිදි පිළියෙල කිරීම ; පැවති ක්‍රමය වෙනස් කොට නව මුහුණුවරකින් (මනා සේ) පිහිටු වීම.
ප්‍රතිසංවේදනය[නා.] (කුශල අකුශල කර්ම විපාක මෙලොව දී හෝ පරලොව දී) නැවත නැවත විඳීම.
ප්‍රතිසංස්කරණය[නා.] 1. අඩුපාඩු මග හරවා නැවත හරි ගැස්සීම ; අලුත්වැඩියා කිරීම ; නැවත නැවත සකස් කිරීම ; පිළිසකර කිරීම. 2. ප්‍රකෘතිමත් කිරීම ; යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම.
ප්‍රතිසංහෘත[වි.] හකුළුවන ලද ; සම්පිණ්ඩිත වූ.
ප්‍රතිසන්ධි විපාකය[නා.] පිළිසිඳ ගැනීම ඇති කරවීමට සමත් කර්මයාගේ විපාකය හෙවත් පලදීම.
ප්‍රතිසන්ධිය[නා.] 1. නැවත ඉපදීම ; භවයෙන් භවය ගැළපීම ; එක් භවයකින් චුත වී අනෙක් භවයක ඉපදීම. 2. ගර්භග්‍රහණය ; ගැබ් ගැනීම ; පිළිසිඳ ගැනීම.
ප්‍රතිසම්පාදනය(පාරිභා.) [නා.] හිඟ පිරවීම ; ආපසු ඇති කිරීම; ප්‍රතිස්ථාපනය ; යමක් වෙනුවට හෝ හිලවුවට හෝ යෙදීම.
ප්‍රතිසම්බන්ධය(පාරිභා.) [නා.] දෙමව්පියන්ගේ සහජ ලක්ෂණවලට වෙනස් ව ඔවුන්ගේ පැවතෙන්නකු තුළ ඇතිවන ප්‍රවේණ්‍යණු.
ප්‍රතිසමාන්තර රේඛා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තීර්යක් රේඛාවක් සමඟ අනෙක් රේඛාවක් සාදන්නා වූ බාහිර කෝණයට සමාන අභ්‍යන්තර කෝණයක් සාදන රේඛාව.
ප්‍රතිසල්ලීනය[නා.] විවේකයට පැමිණීම ; හුදකලා වාසය.
ප්‍රතිස්ථාපනය[නා.] ස්ථිර ව පිහිටු වීම ; තැන්පත් කිරීම ; යමක් වෙනුවට අනිකක් යෙදීම ; යම් දෙයක් වෙනුවට ඒ හා සමාන වූවක් සැපයීම.
ප්‍රතිසාධනය[නා.] 1. පරිපෝෂණය කිරීම (රෝගයක් පීඩනයක් වැන්නකින් ඇති වූ දුබලතාව ඉවත් කොට) යථා ස්වභාවයට පමුණුවාලීම. 2. (මතයක් වැන්නක්) ගොඩ නංවා තහවුරු කිරීම ; ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම ; යළි සාධනය කොට දැක්වීම. 3. අධ්‍යාපන නීතියක් ; ප්‍රතිබෝධක හා ප්‍රතික්‍රියා මතයත් තත්ත්වාරෝපිත නීතියක් යන අධ්‍යාපන මූලධර්ම දෙක ම ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් ඉදිරිපත් කොට ඇති මතය ; හැල් විසින් ඉදිරිපත් කළ ප්‍රතිසාධනය හෙවත් පරිපෝෂණය පිළිබඳ මතය.
ප්‍රතිහත[වි.] 1. ගැටුණු ; ප්‍රතිඝ කළ. 2. පටලැවුණු. 3. කෝපයට පත්. 4. වැළැක් වූ ; පීඩිත.
ප්‍රතිහනනය[නා.] 1. ගැටීම ; හැපීම. 2. නැවත පහර දීම.
ප්‍රතිහාරයා[නා.] දොරටුපාලයා ; රැකවලා ; මුරසෙබළා.
ප්‍රතිහාර්ය[නා.ප්‍ර.] වැළැක්වීම.
ප්‍රතිහාරිකාව[නා.] ද්වාර පාලිකාව ; පිළිහැරිය.
ප්‍රතීක ක්‍රියාව[නා.] ඉබේ කෙරෙන ක්‍රියාව ; ඉච්ඡානුග නොවන චාලක ක්‍රියාව ; උත්තේජයක් නිසා ඉබේ සිදුවන ක්‍රියාව.
ප්‍රතීකය(පාරිභා.) [නා.] 1. සංකේතය ; ලකුණ. 2. පරාවර්තනය.
ප්‍රතීක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] 1. යමක් දෙස නැවත බැලීම ; බලා සිටීම. 2. බලාපොරොත්තුව ; අපේක්ෂාව.
ප්‍රතීකාරකයා[නා.] දඬුවම් ලැබීමට සුදුසු පුද්ගලයා ; (නීත්‍යනුකූල ව) දඬුවම් ලැබිය යුතු තැනැත්තා.
ප්‍රතීත[වි.] ප්‍රකට ; ප්‍රසිද්ධ.
ප්‍රතීත්‍ය සමුත්පාදය[නා.] (අභි.) අවිද්‍යාදි සංස්කාර ධර්මවල හේතුඵල නියමය ; අවිද්‍යාව ඇති කල්හි ඒ හේතු කොටගෙන සංස්කාර හටගැනීම ද සංස්කාර ඇති කල්හි ඒ නිසා විඤ්ඤාණය හටගැනීම ද ඒ ඒ ධර්ම නිසා තවත් ධර්ම හටගැනීම ද ඇතුළු ව සංසාරය නොසිඳී පවත්නා සැටි උගන්වන හේතුඵල ධර්මය.
ප්‍රතීති ඥානය[නා.] (පාරිභා.) (දර්ශන.) යම්කිසි දෙයක් හෝ පුද්ගලයකු හෝ සම්බන්ධයෙන් ඒ හා ආශ්‍රයෙන් ලබාගන්නා දැනුම.
ප්‍රතීතිය[නා.] 1. ප්‍රකට බව ; ප්‍රසිද්ධිය. 2. අවබෝධය ; තේරුම් ගැනීම.
ප්‍රතීප[වි.] විරුද්ධ ; වෙනස්.
ප්‍රතීයමාන[වි.] 1. පැහැදිලි ; ප්‍රත්‍යක්ෂ ; ප්‍රකට. 2. හැගෙන ; හැඟවෙන.
ප්‍රථම[වි.] 1. පළමුවැනි ; මුල් ; ආරම්භ ; ඉදිරියෙහි වන ; පූර්ව. 2. ප්‍රධාන ; උසස්තම.
ප්‍රථම පුරුෂය[නා.] තමන් හා තමන් ඉදිරියෙහි සිටිනවුන් හැර අන්‍යයන් හැඳින්වීම සඳහා ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රයෙහි යෙදෙන නාමය.
ප්‍රථම පුරුෂයා[නා.] (පරපූරක) ආදිම තැනැත්තා ; පළමු පුද්ගලයා.
ප්‍රථම ඵලය[නා.] 1. ප්‍රථම ඵලදාව ; පළමු අස්වැන්න. 2. සත්‍යාවබෝධය පිළිබඳ ඵල සතරෙන් පළමුවැන්න ; සෝවාන් ඵලය.
ප්‍රථම බෝධිය[නා.] බුදුබව ලැබීමෙන් පසු බුදුරදුන් ඉක්ම වූ මුල් වසර විස්ස.
ප්‍රථම භාගය[නා.] මුල් කොටස ; පළමු කාල සීමාව ; මුල් අවධිය ; මුල් අඩ.
ප්‍රථම යාමය[නා.] රාත්‍රී කාලයේ පළමු කොටස ; පෙරයම.
ප්‍රථම විධාතෘ[නා.ප්‍ර.] පළමු මැවුම්කරු ; මහා බ්‍රහ්මයා.
ප්‍රථමාධාර[නා.ප්‍ර.] හදිසි අනතුරකට හෝ ආබාධයකට ලක් වූ පුද්ගලයකුට වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබාදීමට ප්‍රථමයෙන් කරනු ලබන පිළියම.
ප්‍රථමාභිනීහාරය[ප්‍රථම+අභිනීහාරය] [නා.] බුදුබව පතන පුද්ගලයකු විසින් ඒ සඳහා මුලින් ම කරනු ලබන ප්‍රාර්ථනය.
ප්‍රථිත[වි.] 1. ප්‍රකට ; ප්‍රසිද්ධ ; පතළ. 2. පෙන්නුම් කළ ; දක්වන ලද ; නිරූපිත.
ප්‍රදක්ෂිණාපථය[නා.] 1. පුරාණයේ ස්ථූපයක් වටා පැදකුණු කිරීමට තනා තිබුණු මාර්ගය ; පේසා වළල්ල. 2. දාගැබ වටේ පිහිටි උස් කොට තැනූ වේදිකාව.
ප්‍රදක්ෂිණාව[නා.] 1. යම් තැනැත්තකූට නොහොත් තැනකට ගෞරව දැක්වීම වසයෙන් ඔහු හෝ එය දෙසට දකුණු අත තබා වටා යෑම. 2. අනුව යන ස්වභාවය ; අනුකූලත්වය ; අනුරූපතාව. 3. ගෞරවය ; සම්භාවනාව.
ප්‍රදර්ශක[වි.] විදහා දක්වන ; ප්‍රදර්ශනය කරන. [නා.ප්‍ර.] දක්වන්න ; විදහා පෙන්වන්න.
ප්‍රදර්ශකයා[නා.] පෙන්වන්නා ; ප්‍රදර්ශනය කරන්නා ; විදහා දක්වන්නා.
ප්‍රදර්ශනය[නා.] 1. විදහා දැක්වීම ; පෙන්වාදීම ; දැකබලා ගැනීමට සැලසීම. 2. මහජන දර්ශනය සඳහා භාණ්ඩ ආදිය ඉදිරිපත් කිරීම ; සන්දර්ශනය. 3. නිදර්ශනය ; ආදර්ශය.
ප්‍රදර්ශය[නා.] යම්කිසි වස්තුවක් හෝ ජීවියකු දැනට පවත්නා ස්වරූපය කරා පරිණාමය වීමට නොහොත් සකස්වීමට පෙර පැවැති අසංස්කෘත ආකෘතිය.
ප්‍රද්‍යුම්න[නා.ප්‍ර.] 1. අනංගයා ; කාමදේවයා. 2. වලාකුළ ; මේඝය ; අභ්‍රකූටය ; පර්ජන්‍ය.
ප්‍රද්‍යෝත[වි.] බබළන ; දීප්තිමත් ; ආලෝක සම්පන්න.
ප්‍රද්‍යෝතය[නා.] පහන ; දීපය ; ප්‍රදීපය.
ප්‍රදානය[නා.] 1. දීම ; දානය ; පරිත්‍යාගය. 2. යම් ආරාවුලක් විසඳීම පිණිස අධිකරණය මගින් පත් කර ඇති බේරුම්කරුගේ තීරණය. 3. කිසියම් ප්‍රතිඵලයක් ලබාගැනීම සඳහා යෙදවිය යුතු ධනය, ද්‍රව්‍ය, බලශක්තිය ආදිය පිළිබඳ ප්‍රමාණය. 4. (කෙලෙසුන් නැසීම සඳහා දරන) අධික වීර්යය ; දැඩි උත්සාහය.
ප්‍රදායක[වි.] දෙන්නා වූ ; ගෙනදෙන සුලු ; ප්‍රදානය කිරීම ස්වභාව කොට ඇති ; ත්‍යාගශීලි.
ප්‍රදායකයා[නා.] දෙන්නා ; ප්‍රදානය කරන තැනැත්තා.
ප්‍රදාලනය[නා.] 1. පැළීම ; කැඩීම ; දෙදරවීම. 2. දුරු කිරීම ; නැති කිරීම ; විනාශ කිරීම.
ප්‍රදාහය[නා.] 1. ව්‍යාධිගත ප්‍රදේශයෙහි ඉදිමුම, රක්ත වර්ණය, උෂ්ණය සහ වේදනාව ලක්ෂණ කොට ඇති රෝග තත්ත්වයක්. 2. උෂ්ණය සහිත දැවිල්ල ; දාහය.
ප්‍රදීප අංගාර[නා.ප්‍ර.] ලාම්පු දැලි ; පහන් දැලි.
ප්‍රදීප ජාලාව[නා.] පහනේ තිරයෙන් නිකුත් වන ගිනි දැල්ල; පහන් දැල්ල ; පහන් සිළුව ; ප්‍රදීපශිඛාව.
ප්‍රදීප පූජාව[නා.] පූජා වශයෙන් පහන් දැල්වීම ; දීප පූජාව ; පහන් පූජාව.
ප්‍රදීප වර්තිකාව[නා.] පහන් තිරය ; පහන් වැටිය.
ප්‍රදීපනය[නා.] 1. දැල්වීම ; ඇවිළවීම ; ආලෝක කිරීම. 2. ආලෝකය සතු දීප්ති ප්‍රමාණය.
ප්‍රදීපමානය[නා.] කිසියම් පෘෂ්ඨයකට වැටෙන ආලෝකයේ දීප්තිය හෙවත් ප්‍රදීපන තීව්‍රතාව මනින උපකරණය.
ප්‍රදීපය[නා.] පහන ; පාන ; ලාම්පුව.
ප්‍රදීපස්තම්භය[නා.] මුහුදේ යාත්‍රා කරන නැව්වලට අනතුරු ඇඟවීම සහ මග දැක්වීම සඳහා තනා ඇති ආලෝක ධාරා නිකුත් කරන උස් ටැඹ ; ප්‍රදීපාගාරය.
ප්‍රදීප්ත[වි.] ගිනිගත් ; දැල්වෙන ; ඇවිළුණු.
ප්‍රදීපාගාරය[නා.] පහන් කණුව ; පහන් වැට.
ප්‍රදීපායමාන[වි.] පහනක එළිය වැනි ; ආලෝකය ඇති කරන ; එළිය ගෙන දෙන.
ප්‍රදීපාලෝකය[නා.] පහනින් වැටෙන ආලෝකය ; පහන් එළිය.
ප්‍රදුෂ්‍ය[වි.] ඉතා කිලිටි; බෙහෙවින් දෝෂ සහිත. [නා.ප්‍ර.] දූෂණය ; කිලුට ; කෙලෙසීම.
ප්‍රදේශ රාජ[නා.ප්‍ර.] අගරජකු යටතේ රටක් හෝ විශාල පළාතක් පාලනය කරන රජ ; ප්‍රදේශ භූපාලයා ; මණ්ඩලේශ්වරයා.
ප්‍රදේශඥ[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් විෂය පිළිබඳ ව පමණක් අවබෝධයක් ලබා සිටින්නා ; සීමාසහිත දැනුමක් ඇත්තා.
ප්‍රදේශය[නා.] 1. කිසියම් දිග පළලකින් යුත් ඉඩ ප්‍රමාණය; භූමි භාගය ; බිම් පෙදෙස. 2. පරිපාලනය සඳහා බෙදා වෙන් කරන ලද භූමි කොට්ඨාසය. 3. කිසියම් පොදු ලක්ෂණයක් සහිත ඒකාබද්ධ බිම් කොටස. 4. (හිස, උදරය වැනි) ශරීර කොට්ඨාස. 5. කොටස ; ඛණ්ඩය ; පරිච්ඡේදය. 6. පාඨය ; වැකිය ; වාක්‍යය. 7. දිසාව ; පැත්ත ; දෙස.
ප්‍රදේශාධිපතියා[ප්‍රදේශ+අධිපතියා] [නා.] පළාතක පාලනාධිකාරය දරන්නා.
ප්‍රදේශාන්තර[ප්‍රදේශ+අන්තර] [වි.] වෙනත් පෙදෙසකට අයත් ; අන්‍ය වූ ප්‍රදේශයක් හා සම්බන්ධ.
ප්‍රදෝෂය[නා.] 1. බලවත් වෛරය ; අධික ද්වේෂය. 2. සැන්දෑව ; ප්‍රදෝෂ කාලය ; ප්‍රදෝෂ සමය.
ප්‍රධන්[වි.] 1. ප්‍රධාන ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; ප්‍රමුඛ. 2. කෙලෙස් තැවීමේ වීර්යය වඩන ; ප්‍රයත්නයෙන් යුතු.
ප්‍රධන් වීර්යය, ප්‍රධාන වීර්යය[නා.] (බුදුවීම සඳහා කරන) දෘඪ වීර්යය ; නිවන් ලැබීමට කරන බලවත් උත්සාහය.
ප්‍රධාන[වි.] මූලික ; ප්‍රමුඛ ; පළමු ; නායක ; වගකිව යුතු.
ප්‍රධාන වාක්‍යය[නා.] 1. සංකූල වාක්‍යයක අවසාන ක්‍රියා සම්බන්ධ කරන කොටස. 2. පුවත් පතක මාතෘකා පාඨය ; ශීර්ෂ පාඨය ; උපන්‍යාසය.
ප්‍රධාන විකර්ණය(පාරිභා.) [නා.] බහ්වශ්‍රයක (බහු+අශ්‍රයක) ප්‍රධාන කෝණය සාදන සෘජු රේඛාව.
ප්‍රධානත්වය[නා.] මූලිකත්වය ; ප්‍රමුඛත්වය ; මුල්තැන ; නායකබව ; අධිපතිබව.
ප්‍රධානයා, ප්‍රධානියා[නා.] මූලිකයා ; ප්‍රමුඛයා ; (යම් ආයතනයක) වගකීම් දරන තැනැත්තා.
ප්‍රපඤ්ච[වි.] ප්‍රමාද ; පරක්කු ; අලස ; ක්‍රියාශීලි නොවන.
ප්‍රපඤ්ච කථාව[නා.ප්‍ර.] විස්තර කථාව ; විස්තරාත්මක ආඛ්‍යානය.
ප්‍රපඤ්ච ලෝකය[නා.] (සම්මුති වසයෙන්) දක්නට ලැබෙන ලෝකය ; ඉන්ද්‍රිය ගෝචර ලෝකය.
ප්‍රපඤ්ච විද්‍යාව[නා.] වස්තු පිළිබඳ ව ඉන්ද්‍රිය ගෝචර තත්ත්වය විග්‍රහ කෙරෙන ශාස්ත්‍රය.
ප්‍රපඤ්චත්‍රයය[නා.] සත්වයන් සසර ප්‍රමාද කරවන තෘෂ්ණා, මාන, දෘෂ්ටි යන ක්ලේශ තුන.
ප්‍රපඤ්චය[නා.] 1. ප්‍රමාදය ; පමාව ; ලස් වීම. 2. පමාවට හේතු කරුණ ; ප්‍රමාදය ඇති කරන දෙය. 3. විස්තරය ; විස්තර වසයෙන් දැක්වීම. 4. (භෞතික ලෝකයෙහි) විද්‍යමාන වන දෙය ; ලෞකික සම්මුතිය ; ස්වාභාවික සංසිද්ධිය ; ඉන්ද්‍රිය ගෝචර තත්ත්වය.
ප්‍රපතනය[නා.] 1. ඇද වැටීම ; පතනය වීම. 2. (පාරිභා.) ශරීරයේ ඉන්ද්‍රිය හෝ එහි අවයව හෝ (නිසි තැනින්) ගිලිහීම හෝ කිඳා බැසීම.
ප්‍රපාත තටය[නා.] දළ බෑවුම් සහිත ඉවුර ; පල්ලම් සහිත බිම.
ප්‍රපාතනය[නා.] 1. බැසීම ; අවරෝහණය වීම ; පහළට ඒම. 2. රටක නිෂ්පාදන වියදමටත් අඩුවෙන් වෙනත් රටකට බඩු ගොඩ බා විකිණීම.
ප්‍රපාතය[නා.] 1. පර්වතාදියෙහි දළ බෑවුමින් යුක්ත තැන ; කඳු හෙල්වල බෑවුම ; පල්ලම. 2. දැඩි බෑවුමකින් යුතු කන්ද ; කෙළින් උසට පිහිටි පර්වතය ; පර්වත ප්‍රාන්තය ; හෙල. 3. පරිහාණිය ; පිරිහීම ; විනාශ මුඛයට ළංවීම. 4. අමාරු අවස්ථාව ; දුෂ්කරතාව. 5. වෙනස ; පරතරය.
ප්‍රපාතාවාටය[ප්‍රපාත+ආවාටය] [නා.] (දැඩි බෑවුමක් ඇති) ගැඹුරු වළ ; ගැඹුරු නිම්නය ; අගාධය.
ප්‍රපායුව[නා.] අධෝමාර්ගය ; ගුදය.
ප්‍රපුංපරිණතිය[නා.] උද්භිදවල අසම පරිණත විධි දෙකෙන් එකක්.
ප්‍රපෝෂකය[නා.] (කුඩා සතුන්) රස උරා බොන තුඩ ; සතුන්ගේ අතිශයින් දික් වූ නාසය ; හොඬවැල.
ප්‍රබන්ධ[වි.] 1. මැනවින් එකට බැඳුණු; කැටිවුණු; යා කැරුණු ; සම්බන්ධ වුණු. 2. නොකැඩී එක් ව පවතින ; අඛණ්ඩ ; අතුරු නැති ; නිරන්තර. 3. රචනයක් හා සම්බන්ධ හෝ රචකයාට අයත්.
ප්‍රබන්ධ කථාව[නා.] අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද කථාව ; කල්පිත කතාන්දරය ; නවකථාව.
ප්‍රබන්ධ කරනවා[ක්‍රි.] 1. (ගද්‍ය හෝ පද්‍ය) රචනාවක් කරනවා ; ගොතනවා. 2. බොරුවක් ගොතනවා. 3. නවකථාවක් ලියනවා.
ප්‍රබන්ධය[නා.] 1. ගද්‍යයෙන් හෝ පද්‍යයෙන් හෝ කරන ලද නව නිර්මාණය ; නිබන්ධය ; රචනය. 2. සමූහය ; රාශිය ; සංහතිය. 3. නොකැඩුණු බව; අඛණ්ඩතාව ; සන්තතිය. 4. පරපුර ; වංශාවලිය. 5. එකට එකතු වීම ; රාශිභූත වීම ; සංකලනය. 6. අමුතුවෙන් ගෙතූ පුවත ; කල්පිත වෘතාන්තය.
ප්‍රබන්ධස්ථිතිය[නා.] අඛණ්ඩ පැවැත්ම ; නොකැඩී, නොනැසී තිබීම.
ප්‍රබන්ධාත්මක[ප්‍රබන්ධ+ආත්මක] [වි.] නිරවද්‍යතාව පිළිබඳ සැක පහළ වන ; තථ්‍ය නොවූ.
ප්‍රබල[වි.] 1. ඉතා බලවත් ; අතිශයින් ශක්තිමත්. 2. අතිශයින් සමර්ථ ; තීක්ෂණ ; බුද්ධිමත් ; විශිෂ්ට. 3. වැදගත් ; බෙහෙවින් සැලකිය යුතු. 4. උග්‍ර ; අතිමාත්‍ර. 5. බරපතළ ; දුශ්ශාධ්‍ය. 6. (පාරිභා.) බෙහෙවින් උකු ; අධික සාන්ද්‍රණයෙන් යුත්. 7. (පාරිභා.) බෙහෙවින් ප්‍රතිඵලදායී ; අධික කාර්ය ශක්තියෙන් යුත් ; කර්මශීලි.
ප්‍රබල අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවණ තත්ත්වයේ දී හයිඩ්රජන් අයන අතිවිශාල සංඛ්‍යාවක් ඇති කරන අම්ලයක්.
ප්‍රබලයා[නා.] අධික බලයෙන් යුක්ත තැනැත්තා ; මහත් ශක්තිමතා.
ප්‍රබාහිකාව[නා.] ලේ සහිත පෙණ පිටවන්නා වූ ද, වාතය, උණ, වමන සහ දාහ සහිත වූ ද අතීසාරය.
ප්‍රබුද්ධ[වි.] 1. පිපුණු ; විකසිත. 2. නුවණ මුහුකුරා ගිය ; ප්‍රඥා ; බුද්ධිසම්පන්න. 3. නින්දෙන් නැගී සිටින. 4. අවධානශීලි ; අවදි වූ 5. සන්තෝෂයට පත් ; ප්‍රමෝදයට පැමිණි ; ප්‍රබෝධ වූ.
ප්‍රබුද්ධ බුද්ධි බලය[නා.] උසස් වැටහීමේ හැකියාවෙන් යුතු නුවණ ; බලවත් අවබෝධ ඥානය ; විචාරාක්ෂමඥාන ශක්තිය.
ප්‍රබුද්ධ රාජ්‍යය[නා.] ප්‍රඥාගෝචර, ජනහිතකාමී පාලන තන්ත්‍රය.
ප්‍රබුද්ධ සමය[නා.ප්‍ර.] දියුණු වූ ජන සමාජයකින් සමන්විත අවධිය.
ප්‍රබුද්ධි මාර්ගය[නා.] බුද්ධිය දියුණු කිරීමේ මඟ ; නුවණ අවදි කරවා ගැනීමේ ක්‍රමය.
ප්‍රබෝධක[වි.] පුබුදු කරවන සුලු ; උනන්දු කරවන ස්වභාවයෙන් යුත්.
ප්‍රබෝධකය[නා.] 1. උනන්දු කරවන්න ; දිරි ගන්වන්න ; උත්තේජකය. 2. (පාරිභා.) ක්‍රියාකාරිත්වය ලබාදෙන දෙය ; සක්‍රියකය.
ප්‍රබෝධනය[නා.] 1. පිපෙන්නට සැලැස්වීම ; විකසනය ; පුබුදුවීමට සැලැස්වීම. 2. විහිදී යෑමට සැලසීම. 3. අවදි ව සිටීමට දිරි දීම ; නිද්‍රාවෙන් තොර කරවීම.
ප්‍රබෝධය[නා.] 1. (මල්) පිපීම ; විකසිත වීම ; විකාසය. 2. උද්‍යෝගය ; උනන්දුව ; දිරිය. 3. සතුට ; ප්‍රීතිය. 4. අවදි බව ; නිද්‍රා රහිත බව. 5. දියුණුව ; අභිවර්ධනය ; උද්දීපනය.
ප්‍රභව[වි.] 1. හටගත් ; උද්ගත ; ප්‍රාදුර්භූත. 2. උපත දුන් ; හට ගැනීමට ස්ථාන වූ ; පහළ කළ.
ප්‍රභව ප්‍රඥප්තිය[නා.] දුක සහ දුක හට ගැනීම පිළිබඳ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් දක්වන ලද නියමය.
ප්‍රභව ස්ථානය[නා.] 1. හටගත් තැන ; උත්පත්ති ස්ථානය. 2. හේතු වූ කරුණ ; තුඩු දුන් දෙය ; නිදානය. 3. මුල ; ආරම්භය. 4. භූමි කම්පාවක කේන්ද්‍ර ස්ථානය. 5. මූලස්ථානය ; අධිකාරය.
ප්‍රභවය[නා.] 1. හට ගැනීම ; උපත. 2. ආශ්‍රය ස්ථානය ; ජන්ම ස්ථානය ; ආරම්භක ස්ථානය. 3. හේතු සාධකය ; මූලාශ්‍රය ; මූල හේතුව.
ප්‍රභා මණ්ඩලය[නා.] 1. රස් වළල්ල ; රස් මඬල ; ආලෝක වළල්ල. 2. ඇතැම් අවස්ථාවල හිරු සහ සඳු රැසින් අහසෙහි ඇති වන අති විශාල වෘත්තය. 3. සම්පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක දී ආවරණය වූ සූර්යයාගෙන් විහිදී චන්ද්‍ර බිම්බය වටා පෙනෙන අතිශය දීප්තිමත් වූ ද, ඔටුන්නක හැඩයට තරමක් සමාන වූ ද රශ්මි මාලාව. 4. ප්‍රභා ගෝලය.
ප්‍රභාකර[වි.] ආලෝකය ඇති කරන ; දීප්තිය දනවන ; රශ්මිය උපදවන. [නා.ප්‍ර.] හිරු ; දිවයුරු.
ප්‍රභාතය[නා.] අලුයම ; පාන්දර.
ප්‍රභාතාලෝකය[ප්‍රභාත+ආලෝකය] [නා.] උදා වන හිරුගෙන් වැටෙන එළිය ; බාලාතප කිරණ.
ප්‍රභාභීතිකාව[නා.] එළිය ඉවසිය නොහැකි බව ; ඇස්වල අසාමාන්‍ය ආලෝක සංවේදිතාව ; ආලෝකයට ඇති බිය.
ප්‍රභාමත්[වි.] කාන්තියෙන් යුත් ; දීප්තිමත් ; පැහැපත් ; ප්‍රභාවත්.
ප්‍රභාව[නා.] 1. කාන්තිය දීප්තිය ; බැබළීම. 2. රශ්මිය ; කිරණ. 3. එළිය ; ආලෝකය. 4. පාට ; වර්ණය. 5. බලපෑම ; ආභාසය ; ආනුභාව.
ප්‍රභාවර්තී[වි.] ආලෝකය වැඩි පැත්තට නැමෙන සුලු ; වැඩි ප්‍රදීපනය ඇති දිශාවට ආවර්තනය වන.
ප්‍රභාවිච්ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකය හේතු කොටගෙන වියෝජනය වීම හෝ විඝටනය වීම.
ප්‍රභාවිත[වි.] ආලෝකය ලද ; ආභාසය ලබාගත් ; ප්‍රභාව ලද.
ප්‍රභාෂණය[නා.] ශාස්ත්‍ර ධර්මාදිය සියුම් ලෙස විග්‍රහ කිරීම ; මැනවින් අරුත් පැහැදිලි කිරීම ; පැහැදිලි අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යානය.
ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය[නා.] හරිත ශාක විසින් සූර්යාලෝකය උපයෝගී කොටගෙන, කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව සහ ජලය සංයෝජනය කිරීමෙන් කාබොහයිඩ්රේට් තනා ගැනීම, කාබන්ස්වීකරණය.
ප්‍රභාසන්නමනය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකයේ තීව්‍රතාව වෙනස්වීම අනුව, දිසාවකට අසම්බන්ධ ව ප්‍රතිචාරයක් දැක්වීම.
ප්‍රභාස්වර[නා.ප්‍ර.] සියලු වර්ණ එක් වී වෙන් වෙන් ව දැක්වෙන වර්ණ සංකලනය ; එක තැන එක විට පවතින වර්ණ සමූහය. [වි.] බබළන ; දීප්තිමත් ; ප්‍රභාසම්පන්න.
ප්‍රභාස්වර විඥානය[නා.] නොවෙනස් වන සදාකාලික විඥානය.
ප්‍රභින්න[වි.] 1. විනිවිද ගිය ; විවෘත කරන ලද. 2. ප්‍රභව වූ ; පැන නැංගා වූ ; උද්ගත වූ. 3. (හස්තීන් සම්බන්ධයෙන් යෙදේ.) විදාරිත වූ කොපුල් තල ඇති ; මඳ වෑහුණු ; මදෝත්කට.
ප්‍රභූ[වි.] අධිපති ; ඉසුරුමත්. [නා.ප්‍ර.] ඉසුරු ඇත්තා ; ප්‍රධානයා ; ස්වාමියා.
ප්‍රභූ ජනයා[නා.] ප්‍රධානීන් සමූහය ; ඉසුරුමත් ජනයා.
ප්‍රභූත්වය[නා.] අධිපතිබව ; ස්වාමිත්වය ; සමර්ථභාවය ; ඉසුරුමත්බව.
ප්‍රභූරාජ[නා.ප්‍ර.] අග රජුට දෙවැනි ව රාජ්‍ය කටයුතු සංවිධානය කරන පාලකයා ; ප්‍රතිරාජයා.
ප්‍රභේදක[වි.] වෙන් කරන ; බෙදන.
ප්‍රභේදකය(පාරිභා.) [නා.] වෙන් කිරීමට, බෙදීමට උපයෝගී කරගන්නා මාධ්‍යය.
ප්‍රභේදගත[වි.] විශේෂ විභාගයට ලක් වූ ; වෙන් වූ ; විශ්ලේෂණය වූ ; විග්‍රහයෙහි බැසගත්.
ප්‍රභේදය[නා.] 1. (යමක් විග්‍රහකොට දැක්වීමේ දී කරනු ලබන) බෙදීම ; විශේෂ විභාගය. 2. (වෙනස් වූ) වර්ගය ; (නොසැසඳෙන) කොටස වෙනස් ආකාරය. 3. (පාරිභා.) ආකෘතිය ; වර්ණය යනාදියෙන් ප්‍රවේණි ලක්ෂණ ප්‍රකට කරන්නා වූ ද ඉන් ම සජාතීය කුලයේ අනෙක් සාමාජිකයන්ගෙන් වෙනස් වන්නා වූ ද සත්ව හා ශාක ගණය. 4. තර්ක ශාස්ත්‍රයේ කොටසක් ; තාර්කික විග්‍රහය.
ප්‍රභේද්‍ය[වි.] වෙන් කළ හැකි වූ ; කොටස් කිරීමට පිළිවන්. (පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (සත්ත්ව ශාක සම්බන්ධයෙන් පවත්නා) ප්‍රවේණික වෙනස්කම.
ප්‍රමත(පාරිභා.) [වි.] සාමාන්‍යයෙන් පවතින පරිදි ; අවිශේෂ ; සාමාන්‍ය.
ප්‍රමත අවකාශය(පාරිභා.) [නා.] වියුක්ත විවෘත කුලක දෙකකින් පිළිවෙළින් ආවරණය කරනු ලබන කවර හෝ වියුක්ත සංවෘත කුලක දෙකක පවත්නා ස්ථලක අවකාශය.
ප්‍රමත්ත[වි.] 1. ප්‍රකර්ෂයෙන් මත් වූ ; හොඳ සිහියෙන් තොර වූ. 2. ප්‍රමාද වූ ; ලස් වූ.
ප්‍රමත්තයා[නා.] ප්‍රමාද වූ පුද්ගලයා ; (කටයුතු බහුල වීම නිසා) අතපසු වීම්වලට පත් වන තැනැත්තා.
ප්‍රමතිය[නා.] කතිකාව ; ගිවිසුම.
ප්‍රමථනය[නා.] 1. කැළඹීම ; ඇලලීම ; කෙලෙසීම. 2. මැඩීම ; තැළීම ; වධය.
ප්‍රමද[නා.ප්‍ර.] අධික සතුට ; ප්‍රීතිය ; සොම්නස ; (සිතේ) උජ්ජවලිත භාවය.
ප්‍රමදා[වි.] ස්ත්‍රීන්ට අයත් ; ස්ත්‍රීන් හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. ස්ත්‍රිය; කාන්තාව ; උත්තමාඞ්ගනාව. 2. කන්‍යා රාශිය. 3. කාව්‍ය විරිතක්.
ප්‍රමදාරත්නය[නා.] උත්තම ස්ත්‍රිය නමැති රත්නය ; උතුම් ශ්‍රේෂ්ඨ කාන්තාව ; රුවනක් සේ සැලකෙන කාන්තාව.
ප්‍රමදාවනය[නා.] ස්ත්‍රීන් සඳහා වෙන් වුණු, ඔවුන් විසින් රක්නා ලද රජ උයන ; රජුන්ගේ අන්තඃපුරයට සම්බන්ධ උද්‍යානය ; උපවනය.
ප්‍රමර්දනය[නා.] අතිශයින් මැඩීම ; පැරදවීම ; අභිබවාලීම.
ප්‍රමා[නා.ප්‍ර.] තත්ත්ව ඥානය ; නිවැරදි දැනුම.
ප්‍රමාණ කරනවා[ක්‍රි.] 1. න්‍යායක් ලෙස ගන්නවා ; ධර්මය ආදර්ශය සේ සලකනවා. 2. සීමා කරනවා ; මිනුමක් කොට දක්වනවා.
ප්‍රමාණ පාඨය[නා.ප්‍ර.] කරුණු තහවුරු කරලීම ; කරුණු සාධනය කිරීම ආදිය සඳහා උපයෝගි කොටගත යුතු වාක්‍යය හෝ වාක්‍යාංශය.
ප්‍රමාණකය[නා.] (බල ශක්තියේ) සීමාව ඉක්ම යන්නට නොදී පාලනය කරන උපකරණය.
ප්‍රමාණකරණය(පාරිභා.) [නා.] 1. ප්‍රමිත කිරීම. 2. ද්‍රාවණයක ශක්තිය සෙවීම.
ප්‍රමාණත්වය[නා.] පිළිගත යුත්ත ; පිළිපැදිය යුත්ත ; ආදර්ශය ; න්‍යාය මාර්ගය.
ප්‍රමාණඵලය[නා.] ප්‍රත්‍යක්ෂ ඥානය ; යථාර්ථාවබෝධය.
ප්‍රමාණය[නා.] 1. කරුණක් අවබෝධ කිරීමට ඉවහල් වන පාදකය , න්‍යායය ; ධර්මය ; යථාර්ථ ඥානය. ආදර්ශය. 2. යථාර්ථ ඥානය. 3. යථාර්ථ ඥානය ඇති කරන ඉන්ද්‍රියාදිය ; ප්‍රත්‍යක්‍ෂඥානය ඇති කරන හේතුව. 4. තරම ; පමණ ; මහත ; විස්තාරය. 5. සීමාව ; මර්යාදාව. 6. මිනුම ; මානය ; මානදණ්ඩ ; සම්මත මානය. 7. ග්‍රහණ ශක්තිය ; ධාරිතාව ; දැරිය හැකි, රඳවාගත හැකි, තබාගත හැකි ප්‍රමාණය ; ඉඩ ඇති ප්‍රමාණය ; අවකාශය. 8. අවශ්‍ය ප්‍රමාණය ; අදාළ සම්භාරය ; මාත්‍රාව. 9. අනුපාතය අඩු වැඩිවීමේ ප්‍රමාණය. 10. ගණිතමය මානය ; රාශිය. 11. ජලයෙහි කඨිනත්වමානය. 12. වටිනාකම ; එකතුව. 13. යම් වස්තුවක දිග පළල ආදියෙහි විස්තාරය ; ව්‍යාප්තිය. 14. (පාඨශාලාවක) පන්තිය ; ශ්‍රේණිය. 15. වර්ධනය වීමේ දී එක ම අවස්ථාවේ පොදු මූලයකින් ශාඛා බෙදී ගිය සේ අනුමිත සත්ව යූථය.
ප්‍රමාණවත්[වි.] සෑහෙන පමණ ; අවශ්‍ය තරම්.
ප්‍රමාණාත්මක[වි.] 1. මිනුමක් ඇතුළත් ; මානක ක්‍රමයක් අඩංගු ; අන්තර්ගත. 2. නියමිත මර්යාදා සහිත ; ප්‍රමාණ පිළිබඳ වූ.
ප්‍රමාණාතික්‍රමණය[ප්‍රමාණ+අතික්‍රමණය] [වි.] පමණ ඉක්මවීම ; සීමාව පසු කිරීම.
ප්‍රමාද කරනවා[ක්‍රි.] කල්පසු කරනවා ; පමා කරනවා ; පරක්කු කරනවා.
ප්‍රමාද පාඨය[නා.] ප්‍රමාදයකින්, අනවධානයෙන් ලියවුණු වාක්‍යය ; වාක්‍යාංශය ; වැරදි වගන්තිය ; පාඨය.
ප්‍රමාද විහාරි[වි.] ඉඳුරන් පිනවාලීමෙහි නියැළී සිහිනුවණින් තොර ව දෙලෝ වැඩ සඳහා කිසිවක් නො කොට අලසකමින් ජීවත් වන ; ප්‍රමාදශීලි.
ප්‍රමාදචාරී[වි.] ප්‍රමාදයෙන් යුක්ත ව වසන.
ප්‍රමාදදෝෂය[නා.] අතපසු වීමකින් සිදු වන වරද ; සිතා මතා නොව අනවධානයෙන් සිදු වන දොස.
ප්‍රමාදය[නා.] 1. වැඩ කටයුතු කෙරෙහි ඇති උදාසීන බව ; සිහිනුවණින් තොර ව දෙලෝ වැඩ සඳහා කිසිවක් නො කොට මැළිකමින් කාලය ගෙවීම ; අනුද්‍යෝගය ; පමා බව. 2. නොසැලකිල්ල ; අනවධානය ; අතපසු වීම. 3. පරක්කුව ; ප්‍රපංචය. 4. දුර්වලතාව ; අඩුපාඩුව.
ප්‍රමාදී[නා.ප්‍ර.] 1. මත්පැන් බොන්නා. 2. දෙලොවට හිතකර කටයුත්තෙහි නො යෙදී ඉන්ද්‍රිය පිනවීමෙහි යෙදෙන්නා ; පින්දහම්හි අලසවන්නා.
ප්‍රමාපකය[නා.] ප්‍රමාණ මැනීමේ උපකරණය ; මානයන්ත්‍රය ; මාපකය.
ප්‍රමාර්ජනය[නා.] (ඇස් කන් ආදිය දෝෂ සහිත වූ විට) පුළුන් පාන්කඩ ආදියෙන් පිස දැමීම ; පිරිමැදීම.
ප්‍රමිත[වි.] 1. ප්‍රමාණ කරන ලද ; මනින ලද ; ගණන් ගන්නා ලද ; සීමා කරන ලද. 2. සම්මත කරන ලද ; සම්මත වූ ; ප්‍රමිත කරන ලද.
ප්‍රමිත කරනවා[ක්‍රි.] 1. මනිනවා ; මෙතෙකැයි ප්‍රමාණ කරනවා. 2. මිල ආදි නියමිත ප්‍රමාණය අනුව සියල්ල සකස් කරනවා ; සීමා නියම කරනවා ; ඒකස්වරූපී කරනවා.
ප්‍රමිත වචනය[නා.] කාර්යයට පොහෝනා වදන් පෙළ ; ප්‍රමාණවත් වාඞ්මාලාව.
ප්‍රමිත සත්‍යය[නා.] විද්‍යාත්මක සත්‍යය.
ප්‍රමිතිකරණය[නා.] සම්මත තත්ත්වයෙන් නියම කිරීම ; නිෂ්පාදනවල තිබිය තත්ත්ව පැනවීම.
ප්‍රමිතිය[නා.] 1. ප්‍රමාණ හෙවත් සාධක මත බැසගනු ලබන නිගමනය ; යථාර්ථ ඥානය. 2. සම්මත කරන ලද්ද ; සම්මත ගුණ තත්ත්වාදිය.
ප්‍රමුක්ත[වි.] මිදුණු ; ගැලවුණු ; නිදහස්.
ප්‍රමුක්තයා[නා.] මිදුණු තැනැත්තා ; ගැලවුණු තැනැත්තා ; ස්වාධීනයා ; නිදහස් පුද්ගලයා.
ප්‍රමුඛ[වි.] 1. ප්‍රධානකොට ඇති ; පළමු ; මුල්කොට ගත්. 2. ශාක ප්‍රජාවක වඩාලාත් බලපාන විෂය වූ.
ප්‍රමුඛ ලක්ෂණය[නා.] 1. ඉදිරියෙන් සිටීමේ ස්වභාවය ; මුල් ව සිටීමේ ගතිය. 2. අසමාන වූ ජනක දෙමුහුම් වීමෙන් ඇති වන ජනිතයා කෙරෙහි විද්‍යමාන වන ලක්ෂණය.
ප්‍රමුඛතා ලේඛනය[නා.] සැලකිල්ලට ගනු ලැබිය යුතු අනුපිළිවෙළ පෙන්වා දෙන ලියවිල්ල.
ප්‍රමුඛතාව[නා.] 1. වඩා වැදගත් තැන ; කාල, ස්ථාන, ඨානාන්තර ආදි කිසිවකින් මුල් තැන ; පූර්වතාව. 2. ශාක ප්‍රජාවක් තුළ කිසියම් විශේෂතාවක් හෝ විශේෂතා ප්‍රධාන වී සිට ඒවායේ දේහ ලක්ෂණ කෙරෙහි බලපෑම.
ප්‍රමුඛය[නා.] 1. ඉදිරිය ; ඉස්සරහ ; අභිමුඛය ; පෙරමුණ. 2. ගෙයක හෝ ගොඩනැඟිල්ලක ඉදිරියෙහි පිහිටි ඉස්සරහට නෙරා ගිය කොටස ; පෝටිකෝව. 3. ජීවශාක ප්‍රජාවක වඩා බලපාන විශේෂය.
ප්‍රමුඛයා[නා.] ප්‍රධානයා ; මූලිකයා ; නායකයා.
ප්‍රමුඛාචාර්ය[නා.ප්‍ර.] විශ්ව විද්‍යාලයක අධ්‍යයන අංශයක ප්‍රධානයා ; අංශ ප්‍රධානයා.
ප්‍රමුදිත[වි.] අතිශය ප්‍රීතියට පත් ; ඉතා සතුටට පැමිණි ; අතිශයින් තුෂ්ටි ප්‍රාප්ත.
ප්‍රමේය[වි.] ප්‍රමාණ කළ හැකි ; මෙතෙකැයි පමණ දැක්විය හැකි ; ඔප්පු කළ හැකි.
ප්‍රමේයය[නා.] 1. සාධක දක්වා ඔප්පු කළ හැකි නිගමනාත්මක ප්‍රකාශය ; සාකච්ඡා කරනු ලැබිය යුතු සිද්ධාන්තය ; තර්කයේ ප්‍රතිඥාව. 2. ඔප්පු කරනු ලැබිය යුතු සූත්‍රය ; ගණිතමය න්‍යායය.
ප්‍රමේහය[නා.] ජනනේන්ද්‍රියය සහ මූත්‍ර මාර්ගය සම්බන්ධ රෝග විශේෂයක් ; මුත්‍ර රහිත ව හෝ සහිත ව ශුක්‍ර, ලේ, තෙල්, ශ්ලේෂ්ම යන මේවා වරින් වර පිටවීමේ රෝගය.
ප්‍රමෝදය[නා.] අධික ප්‍රීතිය ; උපරිම සන්තෝෂය.
ප්‍රමෝද්‍යය[නා.] අධික සතුට ; ප්‍රීතිය ; ප්‍රමුදිතභාවය.
ප්‍රමෝදිත[වි.] මහත් වූ ප්‍රීතියට පැමිණි ; අතිශය සන්තෝෂ වූ ; අමන්දානන්දයට පත්.
ප්‍රමෝහය[නා.] (අරමුණක) කිසිසේත් සිත නොයෙදීම ; බලවත් සිහිමුළාව ; සිතෙහි මහත් වූ කැළඹීම.
ප්‍රයත්නය[නා.] දැඩි උත්සාහය ; මහත් වීර්යය ; අතිශය වෑයම ; දැඩි ආයාසය.
ප්‍රයාණංගනාව[ප්‍රයාණ+අංගනාව] [නා.] සරණ පාවාදීමට සුදුසු අඟන.
ප්‍රයාණය[නා.] 1. ගමන ; යෑම ; නික්මීම ; පිටත්වීම. 2. වැදගත් කටයුත්තක් සඳහා යන ගමන.
ප්‍රයාසය[නා.] බලවත් උත්සාහය ; මහත් වීර්යය ; වෙහෙස.
ප්‍රයුක්ත[වි.] 1. මැනවින් යෙදුණු ; මනා ව යෙදී ඇති ; නිරත වූ ; ව්‍යාවෘත වූ. 2. යොදන ලද ; භාවිත කැරුණු ; පාවිච්චියට ගත්.
ප්‍රයුක්තයා[නා.] යෙදුණු තැනැත්තා ; (යමක් කෙරෙහි) නැඹුරු වූ පුද්ගලයා ; (යම් කාර්යයක) ව්‍යාපෘතයා.
ප්‍රයුක්තිය[නා.] විද්‍යා, කලා ආදි ශාස්ත්‍රයන් භාවිතයෙහි යෙදීම; ක්‍රියාවට නැංවීම.
ප්‍රයුඤ්ජනය(පාරිභා.) [නා.] අවබෝධයට පත් කරුණක් භාවිතයෙහි යෙදීම; ක්‍රියාත්මක කොට බැලීම ; ප්‍රායෝගිකව අරමුණු ඉටු කර ගැනීම.
ප්‍රයෝක්තෘ[නා.ප්‍ර.] 1. යොදන්නා ; ක්‍රියාවට නගන්නා යෝගාකාරකයා. 2. සේවනය කරන්නා ; පරිශීලනය කරන්නා.
ප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] 1. යෙදීම ; යෝජනය. 2. උපක්‍රමය ; උපාය මාර්ගය. 3. වංචාව ; උපාය ; කපටිකම. 4. සමාචාරය ; නිසි පැවැත්ම ; (සත්වයින්ට උපකාර වසයෙන්) බුදුවරයකු විසින් අනුගමනය කරන ක්‍රියා මාර්ගයක්.
ප්‍රයෝග කරනවා[ක්‍රි.] 1. යොදනවා ; යුක්ත කරනවා. 2. උපාය මාර්ගයන් සලසනවා ; උපක්‍රමයන් යොදනවා. 3. (ප්‍රතිකාර පිණිස) ඖෂධ යොදනවා. 4. මෙහෙයවනවා ; අණවනවා ; නියම කරනවා.
ප්‍රයෝගකාර[වි.] කපටි උපාය මාර්ග යොදන ; වංචාකාර; ප්‍රයෝගී.
ප්‍රයෝගකාරයා[නා.] කපටියා ; වංචනිකයා ; රැවටිලිකාරයා ; උපාමං යොදන්නා.
ප්‍රයෝගාභිසංස්කාරය[නා.] කුසලයෙහි යෙදීම සඳහා සිත කය යන දෙක්හි ඇති කර ගත යුතු උත්සාහය ; කාය චෛතසික වීර්යය.
ප්‍රයෝජක[වි.] (අන්‍යයකු මෙහෙයෙහි) යොදවන; වැඩකරුවන් කටයුතුවල නියුතු කරවන ; හේතු කර්තෘක. [නා.ප්‍ර.] 1. යමකු යම් මෙහෙයක යොදවන්නා ; මෙහෙයවන්නා. 2. අන්‍යයකු ක්‍රියාවෙහි යොදවන්නා වූ කර්තෘ ; හේතු කර්තෘ ; ප්‍රයෝජ්‍ය කර්තෘ.
ප්‍රයෝජනය[නා.] 1. ඵලය ; ලාභය; කාර්යසිද්ධිය. 2. හේතුව ; කාරණය. 3. නියෝගය.
ප්‍රයෝජ්‍ය[වි.] 1. යෙදිය යුතු ; මෙහෙයවිය යුතු. 2. රැඳී පවතින ; අන්තර්ගත ව තිබෙන.
ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාව[නා.ප්‍ර.] අනිකකු ලවා කරවනු ලබන කාර්යය දක්වන ක්‍රියාව ; පියෙදු කිරිය.
ප්‍රයෝජ්‍යතාවාදය[නා.] සුචරිතය හා සත්ක්‍රියා ප්‍රායෝගිකව සංකලනය කොටගත් පාලන තන්ත්‍රය ; සාධාරණත්වය රජයන දේශපාලනය.
ප්‍රයෝජ්‍යය[නා.] 1. ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාව. 2. යෙදීම ; මෙහෙයවීම.
ප්‍රයෝජ්‍යයා[නා.] යමකුගේ මෙහෙයීමෙන් යම්කිසි ක්‍රියාවක්, කරන තැනැත්තා ; යොදනු ලබන්නා ; මෙහෙයවනු ලබන්නා.
ප්‍රරක්තාණු[නා.ප්‍ර.] සුහුඹුල් ක්ෂීරපායීයන්ගේ රතු ඇට මිදුලුවල රතු රුධිරාණු සෑදීමට ඉවහල් වන සෛල.
ප්‍රරසය[නා.] සියලු ජීව ද්‍රව්‍යවල පදනම වශයෙන් පවත්නා අර්ධ පාරදෘශ්‍ය, අර්ධ ද්‍රවමය ද්‍රව්‍යය ; ප්‍රාක්ප්ලාස්මය.
ප්‍රරූප උද්භිදය[නා.ප්‍ර.] (උද්භිද ගෝත්‍ර දැක්වීමේ දී) ආදර්ශනයක් වශයෙන් දැක්විය හැකි පැළෑටිය ; නිදසුන් පැළය.
ප්‍රරෝහණ ආශයිකාව(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායී ස්ත්‍රී ලිංගික ප්‍රජනන බීජවල න්‍යෂ්ටිය ; අණ්ඩ සෛලයේ න්‍යෂ්ටිය.
ප්‍රරෝහණ ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් බීජයක පැළවීමට ඇති හැකියාව ; සාමාන්‍ය ආකාරයට ජීවත් වීමට හා වර්ධනය වීමට ඇති පුළුවන්කම.
ප්‍රරෝහණය[නා.] බීජයකින් පැළයක් හටගැනීම ; බීජයක් පැළවීම.
ප්‍රරෝහය(පාරිභා.) [නා.] 1. අංකුරය ; මොටිය ; මොටෙය්යා. 2. පැළ හටගැනීම ; ප්‍රරෝහණය. 3. ශාකයක පොළොවෙන් ඉහළ තිබෙන කඳ කොළ ආදිය අන්තර්ගත කොටස.
ප්‍රලම්බ[වි.] 1. එල්ලෙන ; එල්බෙන ; ලම්බමාන. 2. (පාරිභා.) ඍජුකෝණික ; උදග්‍ර.
ප්‍රලම්බනය[නා.] 1. බලපැවැත්ම ; විරාජමාන වීම. 2. තැති ගැන්වීම ; බියකරවීම. 3. පෙලඹවීම ; කැමැති කරවීම. 4. සිතන්නාගේ දැනුමක් නොමැති ව ඔහුගේ සිතේ අවිඥානකව ඇති වන මතිය.
ප්‍රලය[නා.] 1. වැනසීම ; විනාශය ; විධ්වංශනය ; විලෝපනය. 2. කල්ප විනාශය ; ලෝක විනාශය ; යුගාන්තය. 3. දුරලීම ; දුරු කිරීම ; අභිභවනය ; පරාජය කිරීම. 4. යකුන් වැහීම ; භූතාවේශය ; භූතෝන්මාදය. 5. සියල්ල නැති වීම ; සෑම දෙයක ම අභාවයට යෑම. 6. සැලීම, වෙවුලීම, කම්පිත භාවය.
ප්‍රලය කාලය[නා.] කල්පය විනාශ වන කාල පරිච්ඡේදය ; ලෝක විනාශ කාලය ; යුගාන්ත සමය ; ප්‍රලය සමය.
ප්‍රලය මන්ත්‍රය[නා.] 1. යකුන් පලවා හරින මන්ත්‍රය. 2. පුද්ගලයකු භූතාවිෂ්ට කරවන මන්ත්‍රය ; පරල කරවන මන්ත්‍රය.
ප්‍රලාපය[නා.] 1. හිස් බස ; පලක් නැති වචන ; අර්ථ විරහිත කථාව. 2. සිහියෙන් තොර ව කියනු ලබන තේරුමක් නැති වචන; නන්දෙඩවිල්ල.
ප්‍රලීන[වි.] 1. නැතිවුණු ; අභාවයට ගිය ; අපවත් වුණු. 2. අතුරුදහන් වුණු ; නොපෙනී ගිය ; අන්තර්හිත.
ප්‍රලුබ්ධ[වි.] බලවත් ආශාවෙන් මැඩුණු ; ප්‍රලෝභයට පත් ; පෙලඹුණු.
ප්‍රලේඛනය[නා.] රෝගියකුට ප්‍රතිකාර සඳහා වෛද්‍යවරයකු විසින් ලියා දෙනු ලබන ඖෂධ වට්ටෝරුව.
ප්‍රලේපය[නා.] පිළියම් සඳහා ආබාධිත ස්ථානයෙහි ගල්වන ඖෂධය.
ප්‍රලෝභනය[නා.] පොලඹවා ගැනීම; පෙලඹවීම.
ප්‍රලෝහ කරනවා[ක්‍රි.] මහත් සේ ආශා කරනවා ; දැඩි සේ ඇලුම් කරනවා ; පෙලඹී යනවා.
ප්‍රවක්තෘ[නා.ප්‍ර.] 1. කියන්නා ; පඨනය කරන්නා ; පිරුවහන්නා. 2. බහුශ්‍රැතයා; බොහෝ ඇසූ පිරූ තැනැත්තා; ප්‍රවීණයා; විශාරදයා.
ප්‍රවඞ්ක[වි.] අතිශයින් නැමුණු ; ඇල වුණු ; බෙහෙවින් වක් වුණු.
ප්‍රවඞ්ක දශකය, ප්‍රවංක දශකය[නා.] මනුෂ්‍ය ජීවිතයෙහි අවුරුදු 70-80 අතර දශ වර්ෂය.
ප්‍රවචනය[නා.] 1. ත්‍රිපිටක බුද්ධ වචනය ; බුදුරදුන්ගේ ශ්‍රී මුඛ තෙවළා දහම. 2. ඉගැන්වීම; විස්තර කිරීම ; පඨනය.
ප්‍රවණතාව[නා.] 1. පැත්තකට වඩා බර වීම ; ඇල වීම ; ආතතිය. 2. (යමක් වෙනුවෙන් ඇති) වැඩි කැමැත්ත; අධිකතර රුචිය ; නැඹුරුව. 3. එක් අතකට යොමු වීම; නැම්ම.
ප්‍රවණය[නා.] 1. එක් දෙයකට බර වීම ; ඇල වීම ; නැමීම. 2. ක්‍රමානුකූල නැග්ම ; ක්‍රමයෙන් උස්වී යෑම.
ප්‍රවර[වි.] අතිඋතුම් ; අතිශ්‍රේෂ්ඨ ; උත්කෘෂ්ට.
ප්‍රවරණය[නා.] තෝරා ගැනීම ; වෙන්කර ගැනීම ; තේරීම.
ප්‍රවරය[නා.] 1. පාදයෙහි මාපට ඇඟිල්ලේ සහ දෙවෙනි පා ඇඟිල්ලේ පිහිටි චර්මය. 2. ගෝත්‍රයක ආදි ශ්‍රේෂ්ඨ පරපුර ; පරපුරක ආරම්භය. 3. උත්තම වූව ; අතිශ්‍රේෂ්ඨ වූව ; විශිෂ්ට වූව.
ප්‍රවරයා[නා.] ගෝත්‍රයේ ආදි පුරුෂයා ; වංශාවලියේ ආරම්භකයා.
ප්‍රවර්තක[වි.] පවතින්නට සලස්වන ; පවත්වන ; ක්‍රියා කරවන.
ප්‍රවර්තකය[නා.] පවත්වන්න ; ක්‍රියා කරවන්න ; ඉදිරියට ගෙන යන්න.
ප්‍රවර්තකයා[නා.] 1. පවත්වන්නා ; පවතින්නට සලස්වන්නා ; රක්ෂකයා. 2. දියුණු කරන්නා ; අභිවෘද්ධි දායකයා ; සංරක්ෂකයා. 3. කූටෝපායයෙහි යෙදෙන්නා ; උපක්‍රමිකයා.
ප්‍රවර්තන අගය(පාරිභා.) [නා.] ස්වභාව ධර්මයෙන් තමනට නියමිත කාර්ය කොට්ඨාසය කෘත්‍රිම බාධකවලින් හානි නොකර ගෙන, නොපිරිහෙළා පවත්වා ගැනීමට යම්කිසි ජීව ප්‍රණාලියක ඇති ශක්ති ප්‍රමාණය ; උන්නතිය නොනැසී පවත්වාගෙන යෑමේ බල තත්ත්වය.
ප්‍රවර්තන චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] නියමිත කාලසීමාවක් තුළ විකිරණයට අසු කරනු ලැබීමෙන් පසු නො මැරී ඉතුරුවන ජීවීන්ගේ සංඛ්‍යාව හෝ ප්‍රතිශතය ; රේඛනයෙන් සෑදෙන චක්‍ර රේඛාව.
ප්‍රවර්තන චලනය[නා.] යම් වේලාවක ඇති වූ චිත්ත වේගයක් නිසා ශරීරයේ අඞ්ගප්‍රත්‍යඞ්ග සෙලවීම ; ක්‍ෂණික චිත්තභාව අනුව කරන අඞ්ග වික්ෂේපණය.
ප්‍රවර්තන වියදම[නා.] නැවත නැවත ඇති වන වියදම ; දිගින් දිගට පවත්නා වියදම ; පුනරාවර්තන වියදම.
ප්‍රවර්තනය[නා.] 1. පැවැත්ම ; පැවතීම ; ප්‍රවෘත්තිය 2. පැවැත්වීම ; ක්‍රියා කරවීම ; කාර්යානුයෝගය. 3. කරකැවීම ; පෙරළීම ; කැරකෙන්නට සැලැස්වීම. 4. ක්‍රියාවක් කිරීමට මෙහෙයවන චිත්ත ගතිය ; චිත්තාවේගය. 5. (පාරිභා.) ජීව කෘත්‍රිම බාධකවලින් නො නැසී දිගට ම ජීවත් වීම.
ප්‍රවර්තනවරය(පාරිභා.) [නා.] කෘත්‍රිම බාධකයන් මැඩගෙන ස්වභාව ධර්මයෙන් අපේක්ෂිත කාර්යය ඉටුකර ගැනීමෙහි ලා ජීවියකුට ඇති හැකියා තත්ත්වය.
ප්‍රවර්ධනය[නා.] 1. බෙහෙවින් වැඩීම ; අතිමාත්‍ර වෘද්ධිය. 2. (පාරිභා.) ගණිතමය ගණන් බැලීම ; එකතු කිරීම.
ප්‍රවහණය[නා.] 1. මගීන් සහ බඩු බාහිරාදිය ඔබ-මොබ ගෙන යෑම ; රථවාහන මාර්ගයෙන් කෙරෙන ගමනාගමනය හා ද්‍රව්‍ය ඔබ මොබ ගෙන යෑම. 2. රෝගීන් හොවා උසුලගෙන යන ඇඳන් තට්ටුවක් වැනි උපකරණය ; ගිලන් මැස්ස.
ප්‍රව්‍රජ්‍යාව[නා.] පැවිද්ද ; පැවිදිවීම.
ප්‍රව්‍රජිතයා, ප්‍රව්‍රජ්ජිතයා[නා.] පැවිදි බවට පත් තැනැත්තා ; පැවිද්දා.
ප්‍රවාදය[නා.] 1. ශ්‍රේෂ්ඨ මතය ; විශිෂ්ට ප්‍රකාශය ; උත්කර්ෂවත් වාදය. 2. කටින් කට පැවත එන පුවත ; මුඛ පරම්පරාගත කතාව ; ජනශ්‍රැතිය. 3. චාරිත්‍රය; සම්ප්‍රදායය ; ප්‍රවේණිය ; ක්‍රමය. 4. සංවාදයක් සඳහා ඉදිරිපත් කරනු ලබන මතය ; තර්කයෙන් ඔප්පු කළ යුතු වාදය.
ප්‍රවාරණය[නා.] 1. අවසර දීම ; ප්‍රතිඥා දීම ; භාරගැනීම. 2. සතුටු කිරීම ; පිනවීම ; ආරාධනය. 3. බෝ කිරීම; හට ගැන්වීම ; ප්‍රජනනය. 4. විරුද්ධ වීම ; තහනම.
ප්‍රවාරය[නා.] 1. වැස්ම ; ආවරණය ; ඇඳුම. 2. වැසීම ; මුවා කිරීම.
ප්‍රවාල[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රධාන කොට ම රතු මුහුදේ සහ මධ්‍යධරණී මුහුදේ ඇති පැළෑටියක ආකාරයෙන් වැඩෙන රතුපාට ගල්මල් විශේෂයක් ; පබළු. 2. හිරිගල් ; කොරල් ගල්. 3. නොමේරූ කොළය ; තරුණ පර්ණීය.
ප්‍රවාල දාමය[නා.] පබළු ඇමිණීමෙන් සකස් කරන ලද වැල ; පබළු වැල ; පබළු මාලය.
ප්‍රවාල පණුවා[නා.] හිරිගල්, ගල් මල් ආදිය සාදන අති ක්ෂුද්‍ර, බහුපාදික, සමුද්‍ර ජීවි විශේෂයක්.
ප්‍රවාසය[නා.] 1. සිය රටෙන් හෝ පෙදෙසෙන් බැහැර ව විසීම ; විදේශගත වීම ; පරදේශ වාසය. 2. ප්‍රියයන්ගෙන් වියෝව විසීම ; වල්ලභයාගෙන් හෝ ප්‍රියාවගෙන් ඈත් ව කරන වාසය ; විරහ වාසය. 3. ග්‍රහයකුගේ ආලෝකය මුවා වීම ; අස්ත වීම ; ග්‍රහාස්තය.
ප්‍රවාසියා[නා.] පිට පෙදෙසක හෝ රටක වෙසෙන්නා ; විදේශිකයා.
ප්‍රවාහක[වි.] ගෙන යන්නා වූ ; උසුලාගෙන යන්නා වූ ; ප්‍රවාහණය කරන්නා වූ.
ප්‍රවාහකයා[නා.] ගෙන යන්නා ; ප්‍රවාහණය කරන්නා.
ප්‍රවාහණය[නා.] 1. ප්‍රවහණය. 2. (ද්‍රවයක්) ගැලීම ; ගලා බැසීම. 3. අතීසාර රෝගය.
ප්‍රවාහය[නා.] 1. වේගයෙන් ගලා යන මහා ජලස්කන්ධය ; සැඩ දිය පහර ; මහෝඝය. 2. සාගරයේ ඇතැම් තැන්වල ගඟක් මෙන් ගලා ගෙන යන ජල ධාරාව ; දිය වැල ; ජල ස්‍රෝතය. 3. එක ම දිශාවට අනවරතයෙන් ගමන් කරන්නා වූ වායුව, විදුලිය වැනි බලවේගය. 4. යමක් කරා යොමුවන්නා වූ බලවත් හැඟීම ; කිසියම් අරමුණක් කරා එල්ලවන්නා වූ බලසම්පන්න වේදයිතය. 5. නොනවත්වා කරනු ලබන වේගවත් කථාව ; අඛණ්ඩ භාෂණය 6. ඉවත් කිරීම ; බැහැර කිරීම ; දුර ලෑම.
ප්‍රවාහි[වි.] එක දිශාවකට ගමන් කරන ; දුවන ; ධාවනය කරන.
ප්‍රවිචාරණය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස සලකා බලා තෝරා ගැනුම.
ප්‍රවිදාරණය[නා.] 1. පිපිරීම ; කැඩීම. 2. ඉරීම ; පැළීම ; බෙදීම. 3. කෝලාහලය ; කලහය. 4. බිඳගෙන යෑම ; සිදුරු කරගෙන යෑම. 5. දලුලෑම. 6. යුද්ධය ; සටන.
ප්‍රවිධානය[නා.] ක්‍රියාවේ යෙදවීමේ දක්ෂතාව හා කෞශල්‍යය ; ශිල්පීය කාර්ය විධානය.
ප්‍රවිවේකය[නා.] පරිසමාප්ත විවේකය ; කාය, චිත්ත, උපධි යන ත්‍රිවිධ විවේකයෙන් යුක්ත වීම.
ප්‍රවිෂ්ට[වි.] ඇතුළු වූ ; ප්‍රවේශ වූ ; පිවිසි.
ප්‍රවිෂ්ටය[නා.] පිවිසෙන තැන ; ඇතුළු දොර.
ප්‍රවීක්ෂණය[නා.] කල්තියා දැනගැනීම ; ඉදිරියේ දී වන ලාභාලාභ පිළිබඳව දැනගත හැකි වීම.
ප්‍රවීණ[වි.] 1. දක්ෂ ; සමර්ථ ; කුසලතාවෙන් යුතු. 2. විශිෂ්ට ; අවබෝධයක් ඇති ; මුහුකුරා ගිය ඥානයෙන් යුතු. 3. වැදගත් ; උසස්.
ප්‍රවීණයා[නා.] දක්ෂයා ; විශාරදයා ; කෘතහස්තයා.
ප්‍රවීර[වි.] 1. මහත් වූ ධෛර්යයෙන් යුතු ; උත්කෘෂ්ට වීර ගුණයෙන් සමන්විත ; අතිශයින් නිර්භීත. 2. අති ශ්‍රේෂ්ඨ ; ඉතා උතුම්. 3. බලවත් ; බලසම්පන්න.
ප්‍රවීරයා[නා.] 1. උත්කෘෂ්ට වීරගුණ සම්පන්නයා ; මහා වීරයා. 2. බලසම්පන්නයා ; බලවතා.
ප්‍රවෘත්ත[වි.] 1. පැවති ; පවත්නා ; තිබෙන. 2. පැවැත්වුණු ; පවත්වන ලද ; කාර්යානුසාරි ; කරන ලද්දා වූ. 3. කියන ලද ; දේශිත ; ප්‍රකාශිත.
ප්‍රවෘත්තය[නා.] පැවැත්ම ; ස්ථිතිය.
ප්‍රවෘත්තයා[නා.] 1. යෙදෙන්නා ; යෙදී සිටින්නා ; නියුක්තයා. 2. පවතින්නා ; පවත්වන්නා ; සිටින්නා.
ප්‍රවෘත්ති කථාව[නා.] යම් කිසිවක ආරම්භයේ පටන් පැවත ගෙන එන ආකාරය සම්බන්ධ විස්තරය ; සිද්ධියක් පිළිබඳ තොරතුරු විස්තරය ; ඉතිහාසය.
ප්‍රවෘත්ති කාලය[නා.] (අභි.) ප්‍රතිසන්ධිය හා චුතිය අතර කාලපරිච්ඡේදය ; පවත්නා කාලසීමාව.
ප්‍රවෘත්ති නිවාරණය[නා.] පැවැත්ම නැති කිරීම ; ස්ථිතිය වැළැක්වීම.
ප්‍රවෘත්ති නිවේදනය[නා.] 1. තොරතුරු දැනුම් දීම ; පුවත් පැවසීම ; වාර්තා කථනය. 2. තොරතුරු දැනුම් දෙමින් ලිඛිත ව හෝ සමූහ මාධ්‍යයක් මගින් ප්‍රකාශ කොට හෝ කරන දැන්වීම.
ප්‍රවෘත්ති පත්‍රය[නා.] මහජනයා වෙත ආරංචි සපයන ප්‍රකාශනය ; දේශීය-විදේශීය ආරංචි දීම සඳහා නියමිත කාලසීමාවකට වරක් පළ කරනු ලබන ප්‍රකාශනය.
ප්‍රවෘත්ති පාඨය[නා.] යම්කිසි තොරතුරක් ගැන පුවත්පතක පළ වන වාර්තාව ; පුවත්පතක පළ වී ඇති පුවත. එසේ නැතහොත් ප්‍රවෘත්ති පිළිබඳ ශීර්ෂ පාඨය.
ප්‍රවෘත්ති පාලක[නා.ප්‍ර.] ජන සන්නිවේදන මාර්ගවලින් ප්‍රචාරය කරනු ලබන තොරතුරු, ආරංචි, ලිපි ආදිය අනුමත කිරීමේ අධිකාර බලය ලත් නිලධාරියා ; රටක හදිසි තත්ත්වයක් ඇති වූ විටක ජනතාවගේ සාමයට බාධා වන ප්‍රවෘත්ති පළවනු වැළැක්වීම සඳහා පත් කරන නිලධාරියා.
ප්‍රවෘත්ති විපාකය[නා.] (අභි.) ප්‍රතිසන්ධියෙන් පසු, චුතිය දක්වා වන කාලසීමාව තුළ පල දෙන කර්ම විපාකය ; ජීවිතය පවතිද්දී ලැබෙන පව්-පින් පලය.
ප්‍රවෘත්ති ශීර්ෂය[නා.] 1. චිත්ත පරම්පරාව නොසිඳිය දී පාලනය කරන බලය ; චිත්ත සන්තතියේ පාලන ධර්මය ; ජීවිතේන්ද්‍රියය. 2. පුවත්පතක පළ කරනු ලබන පුවතකට යොදනු ලබන මාතෘකා පාඨය ; ශීර්ෂ පාඨය ; සිරස්තලය.
ප්‍රවෘත්ති සංස්කාරක[නා.ප්‍ර.] ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර ආයතන ආදියට ලැබෙන පුවත් පළ කිරීමට හෝ ප්‍රකාශ කිරීමට හෝ සුදුසු පරිදි සකසා ඉදිරිපත් කරන නිලධාරියා.
ප්‍රවෘත්තිය[නා.] 1. පුවත ; තොරතුරු ; වෘත්තාන්තය. 2. පැවැත්ම ; පැවතීම ; ස්ථිතිය. 3. හැසිරීම ; පැවතුම; චර්යාව. 4. ජීවන මාර්ගය ; ජීවත්වීමේ ක්‍රමය ; ජීවන පටිපාටිය. 5. ක්‍රියාවේ යෙදවීම ; කාර්යානුයෝගය ; කර්ම ප්‍රයෝගය. 6. ක්‍රියාවන් කිරීම අරමුණු කොටගෙන කරන උත්සාහය ; කාර්යාරම්භය ; යත්නය. 7. තත්ත්වය ; පිළිවෙළ ; ස්වභාවය. 8. වැටුප ; බැරපැන.
ප්‍රවෘද්ධ[නා.] 1. බෙහෙවින් මහලු වූ ; බොහෝ සෙයින් වයසට ගිය ; අතිශයින් වෘද්ධ. 2. හොඳට වැඩුණු ; ශක්ති සම්පන්න ; පුෂ්ටිමත්. 3. වැඩි වුණු ; අධික වූ ; වෘද්ධියට පත්. 4. ප්‍රෞඪ ; අභිමානවත්. 5. ඉතා දැඩි.
ප්‍රවෘද්ධි[නා.ප්‍ර.] වැඩීම ; වැඩි වීම; වර්ධනය.
ප්‍රවේගය[නා.] චලනය වීමේ ශීඝ්‍රතාව ; කිසියම් නිශ්චිත දිශාවක් දෙසට එක එල්ලේ චලනය වන්නා වූ වේගය ; එක් දෙසකට යොමු ව ක්‍රියාත්මක වන අධික වේගය.
ප්‍රවේණ්‍යණුව[ප්‍රවේණි+අණුව] [නා.] වර්ණදේහ තුළ එක පෙළට පිහිටා ඇතැයි සැලැකෙන අණුව ; ආවේණික ලක්ෂණ පිළිබඳ සම්ප්‍රේෂණ හා විකසන කාර්ය ඉටු කරන ඒකකය ; ජානය.
ප්‍රවේණි අණුව[නා.] දෙමව්පියන්ගේ සහ පරම්පරාවේ ගති හා රූප ලක්ෂණ ජනිතයා කෙරෙහි ඇති කරවන අති සියුම් ජනකාණු කොට්ඨාසය.
ප්‍රවේණි අයිතිය[නා.] මව්පිය මුතුන් මිත්තන්ගෙන් හිමි ව එන අයිතිවාසිකම ; පරම්පරාගත හෙවත් පාරම්පරික උරුමය.
ප්‍රවේණි උරුමක්කාරයා[නා.] මව්පිය පරපුරෙන් ලැබූ අයිතිවාසිකම් ඇත්තා ; පරපුරෙන් ලැබූ හිමිකම් ඇත්තා ; ප්‍රවේණි උරුමය දරන්නා.
ප්‍රවේණි කර්මාන්තය[නා.] (ආදියේ සිට) පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට කරගෙන එනු ලබන වෘත්තිය ; පාරම්පරික කර්මාන්තය.
ප්‍රවේණි දර්ශනය[නා.] සමාන ප්‍රවේණ්‍යනුඝටනාවක් ඇති සමූහය ; ජීවීන්ගේ ජාත සමීකරණය.
ප්‍රවේණි දාසයා[නා.] අධිපතියකුගේ ප්‍රවේණි නින්දගමෙහි වාසය කරමින් එහි භුක්තියේ හිලව්වට ඔහුට මෙහෙ කිරීමට පරම්පරාගත ව බැඳී සිටින්නා ; පරම්පරාවෙන් කිසියම් පවුලකට දාසකම් කරන්නා.
ප්‍රවේණි ධර්මය[නා.] පරපුරෙන් පැවත එන ගුණ ධර්මය ; වංශ පරම්පරාවක් පාසා අනුගමනය කරන පිළිවෙත.
ප්‍රවේණි විද්‍යාව[නා.] ජනකයන්ගෙන් ජනිතයනට උරුමවන ගති ලක්ෂණ ස්වභාව ආදිය පිළිබඳ ව කරුණු පැහැදිලි කරන ශාස්ත්‍රය ; ආවේණිය සහ විචලනය පිළිබඳ අධ්‍යයනය.
ප්‍රවේණිය[නා.] 1. පාරම්පරික අයිතිය ; පාරම්පරිකව එන අයිතිවාසිකම්/හිමිකම්. 2. නොකැඩී පවතින සම්බන්ධය ; අඛණ්ඩ සම්බන්ධතාව. 3. චිරාගත ප්‍රතිපදාව ; වංශචාරිත්‍රය ; සම්ප්‍රදායය. 4. සන්තතිය ; පරම්පරාව. 5. දරුමුණුපුරු පරපුර ; පරම්පරා ඝටනාව ; වංශ ප්‍රබන්ධය. 6. (පාරිභා.) පූර්වජයාගෙන් උරුම වන ගති ගුණ රූප ලක්ෂණාදිය. [වි.] පරම්පරාවෙන් අයිති ; ජන්මයෙන් උරුම වූ.
ප්‍රවේණීය බහුරූපතාව[නා.] සම ස්වරූපී ප්‍රවේණියකින් විෂම ස්වරූපී ජනිතයන් උද්භවවීම.
ප්‍රවේපනය[නා.] වේගයෙන් කැලඹීම ; අධික කම්පනය ; බලවත් කම්පාව.
ප්‍රවේශ කරනවා[ක්‍රි.] යමක් ඇතුළට බහාලනවා ; ඇතුළු කරනවා ; අන්තර්ගත කරනවා.
ප්‍රවේශ පත්‍රය[නා.] අවසර ඇති ව පිවිසිය යුතු තැනකට ඇතුළුවීම සඳහා දෙන බලපත්‍රය ; අවසර පත්‍රය.
ප්‍රවේශ මාර්ගය[නා.] 1. යමකට පිවිසෙන මාර්ගය. 2. බළකොටුවක් තුළට සතුරනට පිවිසීම අතිදුෂ්කර වන සේ ඉදිකරන ලද මං පෙත.
ප්‍රවේශනය[නා.] 1. ඇතුළුවීම ; පිවිසීම. 2. ඇතුළු කරවීම ; පිවිසවීම. 3. ඇතුළුවන ස්ථානය. 4. (පාරිභා.) (ලේ වායු ආදිය) ශරීරගත කිරීම.
ප්‍රවේශය[නා.] 1. ඇතුළුවීම ; ඇතුළත් වීම ; බහාලීම; පිවිසීම. 2. හැඳින්වීම. 3. ඉගෙනීම ; හැදෑරීම ; අධ්‍යයනය. 4. දොර ; දොරටුව ; ද්වාරය. 5. එළැඹීම ; පැමිණීම ; උපස්ථිතිය. 6. විනිවිද යෑම ; විදීම ; කාවැදීම.
ප්‍රවෛධික[වි.] කල්පනාව යොමු කරවන ; අවධානය යොමු කරවන.
ප්‍රශංසනය[නා.] 1. පැසසුම ; ගුණවැනුම ; ප්‍රශංසාව. 2. (පාරිභා.) දෙවියන් කෙරෙහි ආසක්තව කටයුතු කිරීම ; (දෙවියන් කෙරෙහි පූර්ණ විශ්වාසය තබා) කීර්තනය කිරීම.
ප්‍රශංසනීය[වි.] 1. පැසසිය යුතු ; ගුණ වර්ණනා කළ යුතු, ප්‍රශංසාවට භාජන කළ යුතු. 2. (පාරිභා.) විස්මයාවහ අයුරින් දැකිය යුතු ; සෘද්ධි බල ආදියෙන් සමන්විත යැයි සැලකිය යුතු.
ප්‍රශංසා[වි.] පැසසුම් සහිත ; ගුණවර්ණනාත්මක.
ප්‍රශංසාර්හ[වි.] පැසසුම් ලැබීමට සුදුසු; ගුණ කීර්තනයට යෝග්‍ය ; ස්තූති ප්‍රශංසා කිරීමට උචිත.
ප්‍රශක්ත[වි.] පවත්නා ; යෙදුණු ; ක්‍රියාත්මක වූ.
ප්‍රශක්ති පහන[නා.] වීදුරු බටයක නොහොත් ගෝලාවක පුරවන ලද ගෑස් දැල්වීමට සැලැස්වීමෙන් ආලෝකය ලබා ගන්නා පහන් වර්ගය.
ප්‍රශමනය[නා.] 1. කෙලෙස්, ධූලි ආදිය සමනය වීම ; සන්සිඳීම ; සමනය කිරීම. 2. (රෝගාබාධයට කරන) ප්‍රතිකාරය ; පිළියම ; ලෙඩ දුක් ආදිය සුවපත් කිරීම.
ප්‍රශස්ත[වි.] 1. ප්‍රශංසා කරන ලද ; පැසසූ ; ගුණ කීර්තනය කළ. 2. උතුම් ; උසස් ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; ප්‍රවර. 3. ඉතා හොඳ ; බෙහෙවින් හිතකර ; මැනවින් යෝග්‍ය. 4. (පාරිභා.) ප්‍රමිත තත්ත්වයට අදාළ ; ප්‍රාමාණික වර්ගීකරණයට යොදාගත හැකි.
ප්‍රශස්ති කාව්‍යය[නා.] දෙවි, රජු, ප්‍රභූවර වැන්නකු වර්ණනා කරමින් පසසමින් ගද්‍යයෙන් හෝ පද්‍යයෙන් ලියන ලද ප්‍රශංසාත්මක ප්‍රබන්ධය ; පැසසුම් කව.
ප්‍රශස්තිය[නා.] 1. ස්තූතිය ; ප්‍රශංසාව ; ගුණ කීර්තනය. 2. ප්‍රශංසාත්මක වර්ණනය ; ප්‍රශංසා වසයෙන් රචිත ප්‍රබන්ධය ; ගුණ වැනුම් කව ; ස්තූති කාව්‍යය.
ප්‍රශ්න කරනවා[ක්‍රි.] 1. පිළිවිසිනවා ; විමසා බලනවා ; පිළිතුරු අපේක්ෂාවෙන් යමක් අසනවා ; සොයා බලනවා. 2. (පරීක්ෂණ, නඩු විභාග ආදියේදී ප්‍රස්තූත කාරණය පිළිබඳ යථා තත්ත්වය අවබෝධ කර ගැනීමට අදාළ) ප්‍රශ්න මාර්ගයෙන් කරුණු විමසනවා ; (චෝදනා විභාග කර බැලීමට) ප්‍රශ්න මාර්ගයෙන් කරුණු විමසනවා ; කරුණු සොයා බලනවා.
ප්‍රශ්න ගුණ්ඨිකයා[නා.] අන්‍යයන්ගෙන් ප්‍රශ්න අසා හිරිහැර කරන තැනැත්තා.
ප්‍රශ්න පත්‍රය[නා.] දැනුම විභාග කිරීම සඳහා සකස් කරන ලද ප්‍රශ්න ඇතුළත් ලිඛිත ව හෝ මුද්‍රිතව හෝ ඉදිරිපත් කරන ප්‍රශ්න පත්‍රිකාව.
ප්‍රශ්නය[නා.] 1. පැනය ; (දැනගනු කැමැත්තෙන් කරන) විමසීම ; විචාරණය ; විමසන ලද කරුණ. 2. කාරණය. 3. ගැටලුව ; විසඳීමක් අවශ්‍ය, අපේක්ෂිත දෙය. 4. (ග්‍රන්ථාදියක) පරිච්ඡේදය. 5. කරදරය ; හිරිහැරය ; ගැටලු සහිත සිද්ධිය.
ප්‍රශ්නාර්ථ ලකුණ[නා.] ලේඛනයෙහි දී යම් ප්‍රකාශනයක් ප්‍රශ්නයක් බව ඇඟවීමට යොදන ‛?' යන විරාම ලකුණ ; ප්‍රශ්න ලකුණ.
ප්‍රශ්නෝත්තර ක්‍රමය[නා.] ප්‍රශ්න මාලාවක දී ඊට ලැබෙන පිළිතුරු අනුව යම් තැනැත්තකුගේ පෞරුෂ ලක්ෂණ අවබෝධ කරගන්නා පරීක්ෂණ ක්‍රමය ; මනෝවිද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ ක්‍රමයක්.
ප්‍රශ්වාස[වි.] හුස්ම හෙළීම සම්බන්ධ ; ශ්වසන අවයවවලින් ඇදගන්නා වාතය පිට කිරීමට අදාළ.
ප්‍රශ්වාසය[නා.] යම් ජීවියකු ස්වකීය ශ්වසන අවයවවලින් වාතය හෝ ජලය හෝ පිට කිරීම ; හුස්ම ගැනීමේ දී පෙණහලු තුළ පුරවා ගත් වාතය පිටතට යැවීම.
ප්‍රශ්‍රබ්ධිය[නා.] (සිත කෙලෙස්වලින් මිදීමෙන් ඇති වන) සැහැල්ලු බව ; ශාන්ත බව ; නිවී යෑම.
ප්‍රශාඛය[නා.] කලලයෙන් ශාඛාවක් හෙවත් ප්‍රත්‍යංගයක් ලෙස පැන නැගෙන අවයවය.
ප්‍රශාඛාව[නා.] 1. කුඩා අත්ත ; ප්‍රධාන ශාඛාවකින් විහිද ගිය කුඩා ශාඛාව ; රිකිල්ල. 2. (ආයතන, ආගමික, දාර්ශනික වැනි) ප්‍රධාන දෙයකින් ආරම්භ වී ලියලා වැඩී ගිය දෙය ; කිසියම් මූලයක සම්බන්ධතාව ඇති ව බෙදී පැතිරී ගිය දෙය.
ප්‍රශිෂ්‍යයා[නා.] ශිෂ්‍යයාගේ ශිෂ්‍යයා ; ගුරු පරපුරකට අයත් ගෝලයකුගේ ගෝලයා.
ප්‍රශීල[වි.] මැනවින් හික්මවන ලද ; සංවරණීය.
ප්‍රසංගය[නා.] 1. ඇලීම ; යෙදීම. 2. පැමිණීම. 3. කාම සංසර්ගය ; මෛථූනය. 4. අවස්ථාව. 5. අතුරු ප්‍රතිඵලය ; අතුරු සිදුවීම. 6. යෙදීම ; අන්තර්ගත කිරිම. 7. දැක්වීම. 8. නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් ආදි රැඟුම්.
ප්‍රසක්ත[වි.] ඇලුණු ; ඇබ්බැහි වූ ; සොඬ ; ආසක්ත.
ප්‍රසක්තයා[නා.] යම් කිසිවකට ඇලුණු තැනැත්තා ; යමකට ඇබ්බැහි වූ පුද්ගලයා ; ඖෂධයකට වහල් වූ තැනැත්තා.
ප්‍රසක්තිය[නා.] දැඩි ඇල්ම ; මනා කැපවීම ; තද අභිලාෂය.
ප්‍රසන්න[වි.] 1. සතුටු ; පහන් ; පැහැදුණු සිත් ඇති. 2. පැහැදිලි බව ඇති ; දීප්තිමත් ; බබළන. 3. පැහැදිලි ; පවිත්‍ර ; පිරිසිදු.
ප්‍රසරය[නා.] 1. ඉදිරියට යෑම ; පැතිරීම ; විහිදීම. 2. ස්වකීය ස්ථානය හැර වෙන තැනකට යෑම. 3. වේගය ; ජවය. 4. සංචාරය ; ආගමනය. 5. ; (පාරිභා.) යම්කිසි ක්‍රියාවලියක් නිසා යම් ජීව හෝ අජීව අවයවයක අභිනවයෙන් ඇති වන වර්ධනය ; නෙරුම ; නෙරායෑම ; ඉදිරියට මතු වීම. 6. සමූහය ; රාශිය. 7. ආයාචනය ; ඉල්ලීම ; අයැද සිටීම. 8. ගඩුව ; බිබිළ. 9. යුද්ධය ; සංග්‍රාමය. 10. යකඩ ඊය.
ප්‍රසර්ජක[වි.] අත් පා ආදි අවයව දිග හැරීමට උපකාර වන පේශීය හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ශරීරාවයවවල සන්ධි ස්ථාන අනුව ඒවා දිග හැරීමට උදවු වන පේශි විශේෂ ; ප්‍රසර්ජක පේශි.
ප්‍රසර්ජන[වි.] දිග හැරීම කරන ; කෙළින් කරන ; විහිදෙන.
ප්‍රසර්ජනය[නා.] 1. දික් වීම ; විහිදීම ; විතතිය. 2. විහිදී ඇති දෙය ; විහිදවීම පිණිස යොදනු ලබන දෙය ; ශරීරයේ චර්ම ස්ථාන, අස්ථි සන්ධි යනාදිය විහිදී තිබෙන පරිදි යොදන වෙළුම් බන්ධන ආදියට අවශ්‍ය වෙළුම් පටි, පතුරු යනාදිය.
ප්‍රසර්පණය[නා.] ඉදිරියට යෑම ; පැතිරීම ; අන් අයකුගේ භූමියට ඇතුළු වී එය තමා සතු කර ගැනීම.
ප්‍රසව කරනවා[ක්‍රි.] 1. (දරුවන්) බිහි කරනවා ; ප්‍රසූත කරනවා. 2. පිටතට එළවනවා ; නිකුත් කරනවා ; හටගන්වනවා.
ප්‍රසව වේදනාව[නා.] දරු ප්‍රසූතියක දී මවකට ඇති වන දුක, දරුවකු බිහි කිරීමේ දී ඇති වන වේදනාව.
ප්‍රසවය[නා.] 1. ඉපදීම ; උත්පත්තිය ;ජනිත වීම. 2. හට ගැනීම ; පහළවීම. 3. දරුවකු බිහි කිරීම ; දරු ප්‍රසූතිය සිදු වීම. 4. පලවර්ග. 5. මලමුත්‍රාදිය. 6. දරුවා.
ප්‍රසහයා[නා.] 1. කුඩා සතුන් ගොදුරු කොට ගන්න උකුසු, ගිජුළිහිණි ආදි සත්වයෙක්. 2. මස් කන සතා ; මාංසභක්ෂකයා.
ප්‍රස්කන්දනය[නා.ප්‍ර.] පැනීම ; පතිතවීම ; අනුප්‍රවේශය.
ප්‍රස්කන්න[වි.] ප්‍රවිෂ්ට වූ ; පිවිසියා වූ ; පැමිණි ; වැදුණු.
ප්‍රස්ඛලනය[නා.] පැකිළීම ; පටලැවීම ; හැපීම.
ප්‍රස්ඛලිත[වි.] පැකුලුණු ; පටලැවුණු ; හැපුණු.
ප්‍රස්තර යුගය[නා.] පාෂාණ යුගය ; ගල් යුගය ; ශිලා යුගය.
ප්‍රස්තරය[නා.] 1. තලාව ; තලය ; තට්ටුව. 2. පාෂාණය ; ශිලාව ; ගල. 3. යමක් පැතුරුණු ප්‍රදේශය ; කොට්ඨාසය. 4. මට්ටම.
ප්‍රස්තාර කඩදාසිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රස්තාර ඇඳීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා හරි හතරැස් කුඩා කොටු සහිත කඩදාසිය.
ප්‍රස්තාර කරනවා[ක්‍රි.] දිග හරිනවා ; පතුරුවනවා ; විදහා දක්වනවා.
ප්‍රස්තාරය[නා.] 1. ඡන්දසකට අයත් සියලු වෘත්තවල ලඝු-ගුරු වින්‍යාසය දැක්වීම. 2. ගීතයක ස්වර විදහා දැක්වීම ; තාලය අංග විවරණය කිරීම. 3. සමූහය ; රාශිය ; ගොඩ. 4. රාශියක විචලනය දක්වන සටහන ; පරිමාණ, ප්‍රමාණ දක්වන රේඛා සටහන ; ගැටලුවක් පිළිබඳ කරුණු ඉස්මතු කර පෑමට අඳිනු ලබන රේඛා සටහන. 5. යන්ත්‍ර මන්ත්‍රාදිය රේඛාඞ්කිත කොට දැක්වීම. 6. යාගහෝම ඇරඹීමේ දී කරනු ලබන ප්‍රථම ගායනය ; ප්‍රස්තාවනා ගායනය.
ප්‍රස්තාව[නා.ප්‍ර.] 1. අවස්ථාව ; වේලාව. 2. කොටස ; කාණ්ඩය. 3. පටන් ගැනීම; ආරම්භය. 4. ආවාහය ; විවාහය.
ප්‍රස්තාව පිරුළ[නා.] යම් ජීවිත තත්ත්වයක් හා ගැළපෙන පොදු සත්‍යයක් හෝ උපදේශයක් සපයන කෙටි ප්‍රකාශනය ; ආප්ත වචනය ; ස්ථානෝචිත කියමන ; තැනට සුදුසු කියමන ; උපදේශ වාක්‍යය.
ප්‍රස්තාවනාව[නා.] 1. ආරම්භය ; පෙරවදන ; පූර්විකාව. 2. නාටකාදියෙහි මුලට යෙදෙන හැඳින්වීම ; පූර්ව කථිතය.
ප්‍රස්තාවෝචිත[වි.] තැනට සුදුසු ; තැනට ගැළපෙන ; අවස්ථාවෝචිත.
ප්‍රස්තුත[වි.] 1. එළඹ සිටි ; සඳහන් කළ ; වර්ණනා කිරීමට පැමිණි. 2. ප්‍රකර්ෂයෙන් ස්තූති කළ.
ප්‍රස්තූතය[නා.] 1. ඉදිරිපත් කරන ලද්ද ; පවසන ලද කාරණය ; මාතෘකාව ; කථිත වස්තුව ; ප්‍රාප්ත කාර්යය. 2. උපමේය වශයෙන් කියන වස්තුව. 3. (පාරිභා.) විසඳුම හෝ ආදර්ශය හෝ සහිතව ගැටලුවක් ඉදිරිපත් කිරීම.
ප්‍රස්ථානය[නා.] 1. පිටත්වීම ; ගමනාරම්භය ; ඉදිරිගමන. 2. කාය වේදනා ආදී ආරම්මණ අසුභය, දුකය ආදි වශයෙන් ගෙන, ඒ ආරම්මණවල සිත පිහිටුවීම.
ප්‍රස්ථාපනය[නා.] පිහිටුවීම.
ප්‍රස්ථාපිත[වි.] පිහිටුවන ලද ; ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කළ.
ප්‍රස්ථිතිය(පාරිභා.) [නා.] වෙනසක් වෙමින් හෝ නොවෙමින් හෝ කාලයක් පැවතීම.
ප්‍රස්ඵෝටනය[නා.] 1. පිපිරීම ; පැළීම ; විහිදීම. 2. මල් පිපීම. 3. ධාන්‍ය පෙළීම. 4. කුල්ල.
ප්‍රස්‍යන්දය[නා.] වැගිරීම ; ගැලීම.
ප්‍රස්‍රවණය[නා.] උල්පත ; දිය ඌල.
ප්‍රස්‍රාවය[නා.] 1. වැගිරීම ; ගලා යෑම ; පිට වී යෑම. 2. මුත්‍ර.
ප්‍රස්‍රාවස්ථානය[නා.] මූත්‍ර කරන ස්ථානය ; දියවටන් ගෙය ; කැසිකිළිය.
ප්‍රසාද[වි.] 1. පිරිසිදු ; පවිත්‍ර. 2. පැහැදිලි ; ප්‍රකට ; නිර්මල භාවය ඇති කරන.
ප්‍රසාද ගුණය[නා.] ප්‍රකට අර්ථවත් පද යෙදීමෙන් කාව්‍යයක ඇති වන ගුණය.
ප්‍රසාද චක්ෂුස[නා.] රූප දැකීමට උපකාර වන පරිදි ඇසෙහි පිහිටා ඇති ඔපය ; ඉදිරියෙහි ඇති වස්තුවල ඡායා වැටෙන කළු ඉංගිරියා මධ්‍යය ; චක්ෂු ප්‍රසාදය.
ප්‍රසාද දීමනාව[නා.] කළ සේවයට පැහැදී දෙන දීමනාව ; පාරිතෝෂික දීමනාව ; ප්‍රසාද මුදල.
ප්‍රසාද රූප[නා.ප්‍ර.] රූපාදි අරමුණු ගැනීමට උපකාර වන චක්ෂුරාදි ඉන්ද්‍රියවල ඔපය ; අරමුණු ගැනීමට සමත් ඉන්ද්‍රිය රූපය.
ප්‍රසාද සංවේගය[නා.] පැහැදීම හා කනගාටුව ; සතුට හා ශෝකය ; පහන් සංවේගය.
ප්‍රසාද ස්නානය[නා.] දියේ ගිල්වීමෙන් හෝ හිසට දිය ඉසීමෙන් හෝ කරන ආගමික වතාවත ; බෞතිස්මය ; ඥාන ස්නානය ; දේව ප්‍රසාද නිධානය.
ප්‍රසාදකර[වි.] 1. පැහැදීම ඇති කරන ; පහදවන = 2. දීප්තිමත් බව ඇති කරන. 3. පිරිසිදු කරන.
ප්‍රසාදන[වි.] 1. පිරිසිදු ; පවිත්‍ර. 2. පැහැදිලි. 3. පහදවන්නා වූ ; ප්‍රසාදය ගෙන දෙන.
ප්‍රසාදනය[නා.] 1. පිරිසිදු කිරීම ; පවිත්‍රබව. 2. සැරසීම ; අලංකාර කිරීම.
ප්‍රසාදනාගාරය[නා.] ඛණිජ තෙල් ආදිය ශුද්ධ කරන ස්ථානය ; පිරිපහදුව.
ප්‍රසාදය[නා.] 1. පැහැදීම ; සතුට සොම්නස. 2. තුටු පඬුර ; පැහැදීම නිසා දෙනු ලබන ත්‍යාගය ; ප්‍රාභෘතය. 3. කළ සේවයට පැහැදීම නිසා සේවකයකූට දෙන විශේෂ දීමනාව. 4. ඔපය ; දීප්තිය ; පැහැය.
ප්‍රසාධක[වි.] 1. කාර්ය සාධක ; ක්‍රියාකාරී. 2. ආභරණ පලඳවන ලද ; සරසන ලද ; ප්‍රසාධනය කරන ලද.
ප්‍රසාධනය[නා.] 1. පැලඳීම ; සැරසීම. 2. පලඳනාව ; ආභරණය ; පහයින ; ආයිත්තම. 3. ඉටු කිරීම; ඉෂ්ට කිරීම.
ප්‍රසාරණය[නා.] 1. (නමන ලද අත්පා ආදිය) දික් කිරීම ; දිග හැරීම. 2. උෂ්ණත්වය වැඩි වීම හෝ පීඩනය අඩු වීම නිසා හෝ වස්තුවක් විශාල වීම. 3. මිල මට්ටම ඉතා වේගවත් ලෙස ඉහළ නැඟීම.
ප්‍රසාරි[වි.] 1. දිග හැරෙන ; ප්‍රසාරණය වන ; පැතිරෙන. 2. ගලා යන. 3. හෙමින් යන. [නා.ප්‍ර.] ගීත ගායනයේ දී මුඛය බොහෝ සේ හැරීමෙන් හෝ පළල් කිරීමෙන් ගී කීම ආශ්‍රිත දෝෂය.
ප්‍රසාරිණී පේශි[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ අත් පා ආදි අවයව දිග හැරීමට උපකාර වන මස් පිඬු ; ප්‍රසාරණය සිදු කරන මාංස පේශි.
ප්‍රසික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] හයිඩ්රජන් සයනයිඩ් ද්‍රාවණය.
ප්‍රසිද්ධ[වි.] 1. බොහෝ දෙනා දන්නා හඳුනන ; ප්‍රකට ; ප්‍රචලිත ; පතළ. 2. පොදු ජනතාවට අදාළ ; රජයට හෝ මහජනයාට සම්බන්ධ ; පොදු ; විවෘත.
ප්‍රසිද්ධ කරනවා[ක්‍රි.] 1. ප්‍රචාරය කරනවා ; පතුරුවා හරිනවා ; දැනුම් දෙනවා. 2. පොත් පත් ලිපි ලේඛන මුද්‍රණය කොට පළ කරනවා ; පුවත්පත් සඟරා ආදියෙහි පළ කරනවා.
ප්‍රසිද්ධ දැන්වීම[නා.] මහජනයාගේ දැන ගැනීම සඳහා ප්‍රකාශයට පත් කරන (රජයේ) නිවේදනය.
ප්‍රසිද්ධ වෙන්දේසිය[නා.] මිල ක්‍රමක්‍රමයෙන් ඉහළ නගින්නට සලස්වා හැකි තරම් උපරිම මිලක් ගැනීමට ප්‍රසිද්ධියේ කරන වෙළඳාම ; ප්‍රසිද්ධියේ කරන වෙන්දේසිය.
ප්‍රසිද්ධිය[නා.] 1. බොහෝ දෙනා දන්නා හඳුනන බව ; පරසිදු බව ; ප්‍රකට බව ; පතළ බව. 2. කීර්තිය.
ප්‍රසූත[වි.] යෙදුණු ; නියුක්ත ; ප්‍රවෘත්ත. [නා.ප්‍ර.] මිනුම් ප්‍රමාණයක්; දෝතින් අඩ ; පලම් දෙකක් බර ප්‍රමාණය.
ප්‍රසූත, ප්‍රසූති[වි.] 1. උපත ලැබූ ; බිහි වූ ; හටගත් ; ජනිත වූ ; වැදූ.
ප්‍රසූතය, ප්‍රසූතිය[නා.ප්‍ර.] දරු උපත ; මවු කුසින් දරුවකු බිහි කිරීම ; දාරකෝත්පත්තිය.
ප්‍රසූතිකාගාරය[නා.] ප්‍රසූතිකාවන් සඳහා වූ නේවාසික ස්ථානය ; දාරකෝත්පත්තිය සඳහා වෙන් කළ නිවාසය ; මාතෘ නිවාසය.
ප්‍රසූතිකාව[නා.] අලුත් දරුවකු බිහි කළ ස්ත්‍රිය ; ගැබ්බරින් මිදුණු ස්ත්‍රිය.
ප්‍රසූන[නා.ප්‍ර.] මල් ; පුෂ්ප. ප්‍රසෘත
ප්‍රසේවකය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා ආශය ; ආශයිකාව.
ප්‍රසේවය(පාරිභා.) [නා.] ආශය ; මුත්‍රාශය ; කෝෂය.
ප්‍රහත[වි.] පැරද වූ.
ප්‍රහරණය[නා.] 1. සතුරු සෙනඟක් ආක්‍රමණය කිරීම; යුද වැදීම. 2. යම් කිසිවක් වේගයෙන් තවත් දෙයක හැපෙන්නට සැලැස්වීම ; ගැසීම. 3. පහරදීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණය ; ආයුධය ; අවිය. 4. රාශි චක්‍රයේ නවවැනි රාශිය ; ධනු රාශිය. 5. දවස බෙදනු ලබන සත් පැය හමාරක කාල පරිච්ඡේදය. 6. තදබල ශාරීරික හෝ මානසික හෝ වේදනාවක් නිසා ඇති වන කායික චෛතසික අවපීඩනය.
ප්‍රහර්ෂය[නා.] 1. අධික සන්තෝෂය ; සිත ඉතා බලවත් ලෙස පිනා යෑම ; අතිමාත්‍ර උද්දාමය ; ප්‍රහර්ෂණය. 2. නාට්‍යාලංකාර තිස් තුනෙන් එකක්.
ප්‍රහසිත[වි.] බලවත් සතුටට පත් ; අතිශය ප්‍රීතියට පැමුණුනු ; මහත් ලෙස ප්‍රමෝදවත් වූ.
ප්‍රහාණය[නා.] දුරු කිරීම ; නැති කිරීම ; නැසීම ; ප්‍රහීණ කිරීම.
ප්‍රහාරක[නා.ප්‍ර.] ගසන්නා ; පහර දෙන්නා.
ප්‍රහාරණය[නා.] කායික මානසික අව පීඩනය ; කම්පනය.
ප්‍රහාරය[නා.] 1. පහර ; පහර දීම; ගැසීම ; බලය යොදා ගසන පහර. 2. යුද්ධය ; සටන 3. කම්පනය ; තිගැස්සීම.
ප්‍රහාසය[නා.] සිනාව ; සතුට ; ප්‍රීතිය.
ප්‍රහීණ[වි.] නසන ලද ; දුරු කළ; විනාශ කළ ; ප්‍රහාණය කළ.
ප්‍රහීණය[නා.] නැති කිරීම ; විනාශ කිරීම ; දුරු කිරීම ; ප්‍රහාණ කිරීම.
ප්‍රහේලිකාව[නා.] 1. සැඟවුණු අරුත් ඇති වගන්තිය ; ගැළපෙන වචන තෝරා යෙදීම් ආදියෙන් විසඳිය යුතු ගැටලුව ; තේරවිල්ල ; තුන් තේරවිල්ල. 2. අදහස මුවහ වන සේ රචනා කර ඇති විචිත්‍ර පද්‍ය විශේෂය ; ගූඪ ප්‍රශ්න ඇතුළත් ගීතය. 3. විසඳා ගත නොහැකි තත්ත්වය (ඇති සැටියෙන්) නොවැටහෙන අවුල; ගැටලුව.
ප්‍රාංශු[වි.] උස් වූ ; උත්තුංග වූ.
ප්‍රාංශු දේහධාරි[වි.] උස් වූ දේහයක් දරන්නා වූ ; උත්තුංග ශරීරයක් ඇති.
ප්‍රාක්, ප්‍රාග්[උ.] පැරණි වූ ; අතීතයට අයත් වූ ; පළමුවෙන් වූ ; පෙරටුව පිහිටි.
ප්‍රාක්-අනුභූත[නා.ප්‍ර.] මුල දී පොළොවට උරාගත් රසය.
ප්‍රාක්-කේම්බ්‍රීය[වි.] කේම්බ්‍රීය යුගයට පෙර පැවති ; ආකීය යුගයට අයිති.
ප්‍රාක්-චක්‍රය[නා.] අතිපෞරාණික අවධියෙහි තාරකා ගමන් කළ මාර්ගය ; ප්‍රාක් කාලීන තාරකා චක්‍රය.
ප්‍රාක්තන[වි.] පෙර වූ ; පැරණි වූ ; පුරාතන වූ ; පෞරාණික වූ.
ප්‍රාක්තන කර්මජ[වි.] මුලින් කරන ලද ක්‍රියාවලින් ජනිත වූ ; පූර්ව කර්මයෙන් හටගන්නා වූ.
ප්‍රාක්තනයා[නා.] පුරාණාචාර්යවරයා ; පොරණැදුරා ; පෞරාණිකයා.
ප්‍රාක්ප්ලාස්ම[නා.ප්‍ර.] ජීවියාගේ සෛලයන් සෑදී තිබෙන අංශු විශේෂය ; න්‍යෂ්ටිය පරිවාර කොටගත් ජල්ලිය ; අංශු ජාලිකය.
ප්‍රාකාර පරිඛා[නා.ප්‍ර.] නගරයක් වටා බඳනා ලද පවුරට පිටතින් කැණ දිය පුරවා ලු අගල ; තාප්පය හා දිය අගල.
ප්‍රාකාරය[නා.] නුවරක් හෝ මැදුරක් හෝ සිසාරා බඳිනු ලබන තාප්පය ; පවුර ; ආරක්ෂක වලය.
ප්‍රාකෘතික[වි.] ස්වාභාවික වූ ; ප්‍රකෘතියෙන් පවත්නා වූ ; පියවි වූ.
ප්‍රාකෘතික විඥානය[නා.] ස්වභාව ධර්මය පිළිබඳ ව (කවියකු කෙරෙහි පැවති) ගැඹුරු දැනුම ; නෛසර්ගික ඥානය සොබාදහම පිළිබඳ වැටහීමේ නුවණ.
ප්‍රාගනුභූත[නා.] සියලු ම සිතුවිලිවලින් බාහිර ව පවා වලංගු වන නිගමන හා සිද්ධාන්ත පිළිබඳ වූ ; තර්කයෙන් පමණක් දැනගත හැකි.
ප්‍රාගභාවය[ප්‍රාග්+අභාවය] [නා.] යමක් ඇතිවීමට පෙර එහි අභාවය ; පෙර නොතිබීම.
ප්‍රාගල්භ්‍ය[නා.ප්‍ර.] 1. උඩඟු බව ; මානය ; අහංකාර පරවශභාවය. 2. බුහුටි බව ; දක්ෂභාවය ; චාතුර්යය.
ප්‍රාග් ජීවියා[නා.] ජීවීන් අතරින් පහත්තම වූ ද සරලතම වූ ද ඒක සෛලයා.
ප්‍රාග් බෞද්ධ[වි.] ආදි කාලීන බෞද්ධ යුගයෙහි වූ ; බෞද්ධ ඉතිහාසයේ මුල්ම යුගයට අයත්.
ප්‍රාග් භාජක[වි.] මුලින්ම බෙදුණු ; පළමුවෙන්ම බෙදී ගිය.
ප්‍රාග් භාජකය[නා.] සනාල ශාකවල කඳේ හා මුලේ වර්ධක ස්ථානයට මඳක් පිටිපස්සෙන් මධ්‍ය ජනකයේ දී පට බවට වෙන් වන දිග පටු සෛලවලින් යුක්ත වූ ද තවදුරටත් වර්ධනය වීමෙන් සනාල පටකය බවට පත්වන්නා වූ ද පටකය.
ප්‍රාග්-වෛදික[වි.] වෛදික යුගයට පෙර වූ ; වෛදික යුගයටත් වඩා අතීතයට අයත්.
ප්‍රාග්ධන ආයෝජනය[නා.] ව්‍යාපාරයක් සඳහා මූලික ධනය යෙදවීම.
ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළ[නා.] ව්‍යාපාරික කටයුතු සඳහා මුදල් යොදවන බැංකුව හෝ ආයතනය.
ප්‍රාග්ධන සංචිතය[නා.] රඳවාගත් ඉපැයුම් හා වෙනත් මාර්ගවලින් ලැබුණු එහෙත් ලාභාලාභ ගිණුම මගින් කොටස් හිමියන් වෙත බෙදා දීමට අවසර නොමැති අරමුදල්.
ප්‍රාග්ධන සාධකය[නා.] ප්‍රාග්ධනයේ බලපෑම.
ප්‍රාග්ධනය[නා.] ව්‍යාපාරයක ආයෝජනය කර ඇති මුදල් හා භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය හා බෙදාහැරීම සඳහා පාවිච්චි කෙරෙන ආර්ථික සම්පත ; භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය සඳහා යෙදෙන යන්ත්‍ර සූත්‍ර, අමුද්‍රව්‍ය, මුදල් ආදිය ද ඇතුලු වූ සම්පූර්ණ වත්කම ; මූලධනය.
ප්‍රාග්භාර[වි.] ඉදිරියට නැමුණු ; පෙරට බර.
ප්‍රාග්භාර දසකය[නා.] මනුෂ්‍යයාගේ වයස අවුරුදු හැට පටන් හැත්තෑව තෙක් කාලය ; ශරීරය ඉදිරියට නැමී යන දස වර්ෂය.
ප්‍රාග්භාරය[නා.] ඉදිරියට නෙරාගිය කොටස ; කඳු පර්වත ආදියෙහි බෑවුම්වල පිටට නෙරාගිය කොටස ; කඳු ප්‍රාන්තයක නෙරුම.
ප්‍රාග්භාවය[නා.] පළමු හටගැනීම; පළමු කොට ම සිදුවීම.
ප්‍රාගානුභූත ඥානය[නා.] තර්ක ඥානය ; ආනුභවික බවෙන් තොර දැනීම.
ප්‍රාගුණ්‍යතාව[නා.] ප්‍රගුණභාවය ; පුහුණු කළ බව ; දියුණු බව.
ප්‍රාගෛතිහාසික[ප්‍රාග්+ඓතිහාසික] [වි.] ඉතිහාසයේ මුල් ම යුගයට අයත්.
ප්‍රාචාර්යයා[නා.] ගුරුන්ගේ ගුරුවරයා ; පෙර ඇදුරු ; ගුරුන්ට ගුරු.
ප්‍රාචීන[වි.] නැගෙනහිරින් වූ ; පෙරදිග වූ ; පෙරදිගට අයත්. [නා.ප්‍ර.] නැගෙනහිර දිශාව ; පෙරදිග.
ප්‍රාචීන භාෂා[නා.ප්‍ර.] සිංහල, පාලි, සංස්කෘත ද ඇතුළු ව, දකුණ සහ පෙරදිග ආසියා ප්‍රදේශයට අයත් පුරාණ සහ නූතන භාෂා.
ප්‍රාචීනය[නා.] පෙරදිගට අයත් තැනැත්තා ; නැගෙනහිර දිග වැසි පුද්ගලයා.
ප්‍රාඥ[වි.] නුවණ ඇති ; බුද්ධි සම්පන්න ; විචක්ෂණ.
ප්‍රාඥයා[නා.] නුවණැත්තා ප්‍රඥාවන්තයා ; බුද්ධිමතා.
ප්‍රාණ[නා.ප්‍ර.] 1. ගල ; පර්වතය. 2. බාහුවේ අග කොටස ; අත ; හස්තය. 3. පණ ; ප්‍රාණය.
ප්‍රාණ ඇපකරුවා[නා.] තම ඉල්ලීම් ඉටු නොකළහොත් මරා දමන බවට තර්ජනය කරමින් යමෙකු හෝ යම් කණ්ඩායමක් විසින් හෝ එයට ඇප වශයෙන් සිර අඩස්සියේ රඳවාගෙන සිටින පුද්ගලයා.
ප්‍රාණ උදාන වාතය[නා.] මරණයට ළං ව පණ අදින අවස්ථාවේ දී ඉහළට ගන්නා හුස්ම.
ප්‍රාණ පරිත්‍යාගය[නා.] (අනිකකු වෙනුවෙන්) ජීවිතය අත්හැරීම ; මරණයෙන් ජීවිත පරිත්‍යාගය.
ප්‍රාණකාරයා[නා.] 1. මෙලොව ජීවත් ව සිටි පුද්ගලයාට මිය යෑමෙන් පසු ව්‍යවහාර වන නාමය ; මළ පුද්ගලයා ; මියගිය තැනැත්තා. 2. තොවිල් ආදියේ දී ආතුරයාට ව්‍යවහාර නාමය.
ප්‍රාණඝාතය[නා.] (පස් පව්වලින් එකක් වශයෙන් ගැනෙන) පර පණ නැසීම.
ප්‍රාණජීවය[නා.] ප්‍රාණේන්ද්‍රිය ; ජීවිතේන්ද්‍රිය ; ජීවය ; ප්‍රාණය.
ප්‍රාණත්වාරෝපණය[නා.] පණ ඇතියවුන් බවට පත්කිරීම ; ප්‍රාණවත්භාවයට නැංවීම.
ප්‍රාණත්‍යාගය[නා.] ප්‍රාණ අත්හැර දැමීම ; සියදිවි නසා ගැනීම ; මරණය.
ප්‍රාණදායී[වි.] පණ ගෙන දෙන ; ප්‍රාණය.
ප්‍රාණනාථයා[නා.] ජීවිතයේ ස්වාමියා ; ස්වාමිපුරුෂයා.
ප්‍රාණනායිකාව[නා.] පණ බඳු වූ ප්‍රධාන ස්ත්‍රිය.
ප්‍රාණනාලිය[නා.] ජීවබලය වැඩුණු ස්ථානය ; ජීවනාලිය.
ප්‍රාණබීජ[නා.ප්‍ර.] ජීවාණුව ; සෛලය.
ප්‍රාණභය[නා.ප්‍ර.] පණ අහිමි වෙතැයි යමකුට ඇති වන බිය ; මරණ බිය.
ප්‍රාණභුක්තිය[නා.] ජීවත් ව සිටින තාක් පරිභෝග කිරීමේ අයිතිය ; දිවි ඇති තෙක් පරිහරණය කිරීමේ අයිතිය.
ප්‍රාණය[නා.] 1. උපතේ සිට මරණය තෙක් ජීවත්වීමේ ක්‍රියාකාරී ශක්තිය ; ජීව ශක්තිය; ජීවිතේන්ද්‍රිය. 2. සිරුර තුළ සිට මුව නාසිකා දෙකින් පිටවන වාතය. 3. හුස්මක් ඇද හෙළන කාලය. 4. අලංකාර රහිත ව ද කව් සිරුර හොබවන ශ්ලේෂ ආදි දශ වැදෑරුම් ලක්ෂණ , කාව්‍යයක ශබ්ද-අර්ථ ශෝබාව ඇති කරන ගුණය.
ප්‍රාණවත්[වි.] 1. පණ ඇති ; ජීවය සහිත. 2. නැගී සිටි ; කෙළින් සිටි.
ප්‍රාණායාමය[නා.] ආශ්වාස-ප්‍රශ්වාස දෙකෙහි ගමන වැළකීම ; ප්‍රාණ වායුව පිළිබඳ ස්වාභාවික ගමන නිරුද්ධ කිරීම.
ප්‍රාතඃකාලය[නා.] ඉරිමා උදය ; උදෑසන ; අලුයම.
ප්‍රාතිකුල්‍යය[නා.] පිළිකුල ; අප්‍රිය.
ප්‍රාතිපදිකය[නා.] ධාතුවක් හෝ ප්‍රත්‍යයක් නොවූ අර්ථවත් ශබ්ද ප්‍රකෘතිය; නාම ප්‍රකෘතිය.
ප්‍රාතිභාඥානය[නා.] ඉබේ වටහා ගැනීමේ ශක්තිය ; වහා වැටහෙන නුවණ ; ප්‍රාතිභානය.
ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර ශීලය[නා.] සතර සංවර ශීලයෙන් පළමුවැන්න ; බුදුන් වහන්සේ පැනවූ විනය ශික්ෂාපද රැකීමේ ශීලය.
ප්‍රාතිහාර්යය[නා.] 1. මනුෂ්‍යත්වය ඉක්ම වූ සෘද්ධි බලයෙන් ඉටු කරන ආශ්චර්යමත් ක්‍රියාව ; උත්තර-මානුෂික ක්‍රියාව ; පෙළහර. 2. හාස්කම ; පුදුමය ; ආශ්චර්යය. 3. දුෂ්කර කාර්යය.
ප්‍රාතුර්භවනය[නා.] පහළවීම ; පෙනීමට සැලසීම ; හටගැන්ම ; පාදුර්භවය.
ප්‍රාථමික[වි.] ප්‍රථම අවස්ථාවට අයත් ; මුලින් වූ ; මුල් අවධියට අයත් ; මූලික.
ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය[නා.] පළමු ශ්‍රේණියේ සිට පස්වන ශ්‍රේණිය දක්වා පන්තිවල ලබාදෙන අධ්‍යාපනය.
ප්‍රාථමික නඩු විභාගය(පාරිභා.) [නා.] (බරපතළ අපරාධ නඩු සම්බන්ධයෙන්) පහළ උසාවියේ දී පැවැත්වෙන නඩු ඇසීම.
ප්‍රාථමික පාඨශාලාව[නා.] පාඨශාලා අධ්‍යාපනයේ මූලික ශ්‍රේණියේ සිට පස්වන ශ්‍රේණිය දක්වා පන්ති පැවැත්වෙන අධ්‍යාපන ආයතනය ; ප්‍රාථමික පාසල.
ප්‍රාථමික වර්ණ[නා.බහු.] මූලික වර්ණ ; පාට වර්ග මිශ්‍ර කිරීමෙන් තනා ගත නොහැකි පාට වර්ග ; රතු, කහ සහ නිල්.
ප්‍රාදුර්භූත[වි.] පහළ වූ ; ප්‍රකාශයට පැමිණි.
ප්‍රාදේශීය[වි.] ප්‍රදේශයකට අයත් වූ ; ප්‍රාදේශික ; පෙදෙසකට අයත්.
ප්‍රාදේශීය ආදායම් නිලධාරි[නා.ප්‍ර.] දිස්ත්‍රික්කයක් තුළ බෙදා වෙන් කරන ලද කොට්ඨාසයෙහි රජයට ආදායම් ලබාදෙන පාලන නිලධාරියා.
ප්‍රාන්ත[වි.] ප්‍රදේශ රාජ්‍යයකට අදාළ හෝ සම්බන්ධ ප්‍රාන්තයෙහි පිහිටි ; ප්‍රාන්තයෙහි වාසය කරන.
ප්‍රාන්තඥාන[නා.ප්‍ර.] කෙළවර දක්වා විහිදී ගිය බුද්ධිය ; පරිසමාප්ත ඥානය.
ප්‍රාන්තය[නා.] 1. කෙළවර ; අයින ; මායිම ; ඉම. 2. සමීප ප්‍රදේශය ; තදාසන්න ප්‍රදේශය ; අවට පෙදෙස. 3. පාද භූමිය ; බෑවුම ; පල්ලම.
ප්‍රාපණය[නා.] පැමිණවීම ; මඟ දැක්වීම.
ප්‍රාප්ත[වි.] පැමිණි ; එළඹි ; ලබාගත්.
ප්‍රාප්ත කරනවා[ක්‍රි.] පමුණුවනවා ; එළඹීමට සලස්වනවා ; ලබාගැනීමට සලස්වනවා.
ප්‍රාප්ත කාලය[නා.] එළඹි කාලය ; සුදුසු කාලය ; උචිත ඍතුව.
ප්‍රාප්තයා[නා.] පැමිණි තැනැත්තා ; ලබාගත් තැනැත්තා.
ප්‍රාප්තව්‍ය[වි.] පැමිණිය යුතු වූ ; ලබාගත යුතු වූ ; ළඟාකර ගත යුතු වූ.
ප්‍රාප්ති[වි.] පැමිණි ; පත් ; එළඹි. [නා.ප්‍ර.] 1. පැමිණීම ; එළඹීම; පත්වීම. 2. ශරීරය මහත් හෝ කැමති තැනකට ගමන සිද්ධ කරන්නා වූ ඍද්ධිමය ගුණය. 3. ගමන. 4. ලාභය. 5. පින ; කුශලය.
ප්‍රාප්තිදානය[නා.] 1. අන්‍යයන්ට (විශේෂයෙන් මියගිය අයට) පින් පැමිණවීම සඳහා දෙනු ලබන දානය ; අනුන් උදෙසා දෙන දන ; මෙරමා වෙනුවෙන් දෙන දක්ෂිණාව. 2. තමා විසින් කළ පින අනුනට අනුමෝදන් කරවීම ; පින් දීම. 3. පින් දෙන අවස්ථාවෙහි දෙන තැනැත්තාට ඇති වන දාන චේතනාව.
ප්‍රාප්‍යමාණ[වි.] පැමිණිය හැකි ; එළඹිය හැකි.
ප්‍රාබල්‍යය[නා.] බලවත්කම ; දැඩි ශක්තිය ; ප්‍රබල භාවය.
ප්‍රාභෘත[නා.ප්‍ර.] තෑග්ග ; පඬුර.
ප්‍රාමාණ්‍ය[වි.] සාක්ෂ්‍ය මගින් තහවුරු වන ; අධිකාර බල සහිත ; පිළිගත හැකි වන ; උසස් බවින් යුත් ; සම්මුතියට අදාළ.
ප්‍රාමාණ්‍යය[නා.] 1. සම්මුතිය; පිළිගත් දෙය ; ප්‍රමාණ කොට ගත හැකි දෙය ; සාක්ෂ්‍ය මගින් තහවුරු වන දෙය. 2. නීතියෙහි ලා දැක්වෙන අධිකාරය ; බලය.
ප්‍රාමාණ්‍යයා[නා.] ප්‍රාමාණ්‍ය තත්ත්වයක් දරන තැනැත්තා.
ප්‍රාමාණාත්මක[වි.] සම්මත මිම්මකට අදාළ.
ප්‍රාමාණික[වි.] 1. න්‍යාමක ; ආනුභවික නොවන. 2. සාමාන්‍ය ප්‍රමිති ප්‍රමාණයේ වෙනසක් නැති. 3. සම්මත ; අදාළ කාරණයට මාණකයක් වශයෙන් යොදා ගත හැකි. 4. ශක්තිය දන්නා වූ; ද්‍රාවණයක් වැන්නක සංයෝගයෙහි යථා ස්වභාවය නොහොත් ප්‍රමාණය අවබෝධ කළ හැකි. 5. පිළිගත හැකි ; නිදසුන් සහිත ව ඔප්පු කළ හැකි. 6. ප්‍රමාණවත් නුවණක් ඇති.
ප්‍රාමාණික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] 1. ප්‍රමාණකොට ගත හැක්කක් හෝ තත්ත්වයක් ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරන ශාස්ත්‍රය. 2. දාර්ශනික ප්‍රමාණයන් ඇති කරන ශාස්ත්‍රය.
ප්‍රාමාණිකත්වය[නා.] ප්‍රමාණවත් බව ; සම්මතය ; සම්මතයකට පොහොනා තරම.
ප්‍රාමාණිකයා[නා.] ප්‍රමාණ කොට ගත හැකි තරම් වූ පණ්ඩිතයා ; ප්‍රාඥයා ; පණ්ඩිතයා.
ප්‍රායශ් චිත්තය[නා.] කළ වරද පවසා සමා කරවා ගැනීම ; පාප ශෝධනානුකූල කර්මය ; පව්වලට වන්දි ගෙවා නැති කර ගැනීම ; පව් කමාව.
ප්‍රායාසය[නා.] බලවත් උත්සාහය ; දඩි ආයාසය ; මහා ප්‍රයත්නය ; දැඩි වෙහෙස.
ප්‍රායෝගික[වි.] 1. අත්හදා බලන ; ක්‍රියාවෙහි යොදන. 2. වැඩට යෙදිය හැකි ; නිතර භාවිතයට ගැළපෙන ; සිද්ධාන්ත නොවූ. 3. කාල්පනික නොවූ ; නිරන්තර භාවිත ; ප්‍රතිඵල ලබා ගැනීමෙහි යෙදුණු.
ප්‍රායෝගික අධ්‍යාපනය[නා.] සිද්ධාන්ත වශයෙන් හැදෑරීමට නොව, භාවිතයෙහි යෙදීමට උපයෝගී කොට ගන්නා ශාස්ත්‍ර ඥානය ලැබීම ; ක්‍රියාවෙහි යොදනු ලබන ඉගෙනීම.
ප්‍රායෝගික ජ්‍යාමිතිය(පාරිභා.) [නා.] සිද්ධාන්ත වශයෙන් නොව, ප්‍රයෝජනවත් ලෙස භාවිතයට ගැනීම පිණිස අරමුණු කරන ලද ජ්‍යාමිතිය ; ව්‍යවහාරික ජ්‍යාමිතිය.
ප්‍රායෝගික පරීක්ෂණය[නා.] යම් දැනුමක් ක්‍රියාවෙහි යෙදීම සම්බන්ධයෙන් කරන පිරික්සුම හෙවත් විභාගය.
ප්‍රායෝගික පාඨශාලාව[නා.] වඩුවැඩ ආදි ප්‍රායෝගික විෂය ඉගැන්වීමට ප්‍රමුඛත්වය දී ඇති පාඨශාලාව.
ප්‍රායෝගික වැඩ[නා.ප්‍ර.] අත්හදා බලන කටයුතු ; ක්‍රියාත්මක කරන කාර්යය ; භාවිත ක්‍රියාව.
ප්‍රායෝගික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] භාවිත කටයුතුවල නිරත වෙමින් හදාරන ශිල්ප ශාස්ත්‍රය ; ව්‍යවහාර්ය විද්‍යාව.
ප්‍රාරබ්ධ[වි.] ආරම්භ කරන ලද ; පටන් ගන්නා ලද ; ඇරඹූ.
ප්‍රාරම්භ[වි.] 1. පටන් ගත් ආරම්භ කළ ; ඇරඹූ. 2. පළමුවන ; ආරම්භක.
ප්‍රාරම්භක[වි.] පටන් ගැනීමට අදාළ වූ ; පටන් ගැනීමට සම්බන්ධ වූ ; පටන් ගැනීම සඳහා යොදා ගත්.
ප්‍රාරම්භය[නා.] ආරම්භය ; පටන් ගැනීම.
ප්‍රාර්ථනා[වි.] බලාපොරොත්තු පිළිබඳ ; පැතුම හා සම්බන්ධ ; අපේක්ෂාවට අදාළ.
ප්‍රාර්ථනා ගාථා[නා.ප්‍ර.] පැතුම් ගැන කියැවෙන ගාථා ; කුසල් කොට තමා අභිමත දෙයක් ප්‍රාර්ථනා කරන ගාථා.
ප්‍රාර්ථනාව[නා.] පැතූම ; බලාපොරොත්තුව ; අපේක්ෂාව ; ප්‍රාර්ථනය.
ප්‍රාර්ථනීය[වි.] පැතිය යුතු වූ ; බලාපොරොත්තු විය යුතු ; පැතීමට සුදුසු ; පතන ලද.
ප්‍රාවරණය[නා.] 1. පොරෝණය ; වැස්ම. 2. (පාරිභා.) මෘද්වංගීන්ගේ ශරීරය වසා ඇති සම් වැදැල්ල. 3. (පාරිභා.) පෘෂ්ඨ වංශීන්ගේ මොළයේ මස්තිෂ්ක අර්ධගෝලවල බිත්තියේ කොටසක්.
ප්‍රාවරය[නා.] 1. වැස්ම ; කොපුව ; කවරය. 2. ගස් ආදිය ආරක්ෂාව සඳහා වටකොට බඳින කොරටුව. 3. ශාක ඵල වර්ගීකරණයට අදාළ කපු, බණ්ඩක්කා ආදිය ඇතුළත් ප්‍රභේද විශේෂයක්. 4. ශාරීරික අවයවයක් වසා ඇති සිවියක් වැනි වැස්ම. 5. පහසුවෙන් ගිලීම සඳහා රසායනික ඖෂධ බහාලන කොපුවක්.
ප්‍රාවෘට්[නා.ප්‍ර.] වර්ෂා කාලය ; වැහි කාලය ; වර්ෂා සෘතුව.
ප්‍රාවෘත[වි.] වසන ලද ; පොරවන ලද ; ආවරණය කරන ලද.
ප්‍රාවේණික[වි.] ප්‍රවේණිය හා ආශ්‍රිත ; පරපුර හා සම්බන්ධ ; පරපුරෙන් පැවත එන ; උරුම වූ.
ප්‍රාසංගික[වි.] 1. අහම්බෙන් සිදුවන ; ඉබේ සිදුවන. 2. වෙනස් කළ නොහැකි ; අභේද්‍ය. 3. සහජ ; ස්වාභාවික.
ප්‍රාසය[නා.] සමාන ශබ්ද ආදිය නැවත නැවත යෙදීම ; අනුප්‍රාසය.
ප්‍රාස්තාවික[වි.] අවස්ථාවට සුදුසු ගැළපෙන ; අවස්ථානුකූල.
ප්‍රාසාදය[නා.] මහල් සහිත ගොඩනැගිල්ල ; මහා මන්දිරය ; මාළිගය.
ප්‍රාසාදික[වි.] දුටුවන් සිත් පහදවන ; සිත්ගන්නා සුලු ; ප්‍රාසාදනීය.
ප්‍රිය[වි.] සිත් සතුටු කරවන ; රුචි කරන ; කැමැති ; ප්‍රීති සහගත ; ප්‍රේමාන්විත. [නා.ප්‍ර.] රුචි වූ දෙය ; සිත් සතුටු කරවන දෙය; ඉෂ්ට වූව.
ප්‍රියංකර[වි.] ප්‍රිය භාවය ඇති කරන ; (නෙත් සිත්) පිනවන ; ප්‍රිය උපදවන ; පියකරු.
ප්‍රියංවද[නා.ප්‍ර.] ප්‍රිය වචන කථා කරන තැනැත්තා ; ප්‍රියවාදියා.
ප්‍රියකාමතාව[නා.] අනුන් තමා කෙරෙහි ප්‍රියමනාප කරවා ගැනීමේ ආශාව ; චාටු කම්‍යතාව.
ප්‍රියජනක[වි.] සතුට ගෙන දෙන ; ප්‍රිය උපදවන ; ප්‍රසාදජනක ; ප්‍රීතිදායක.
ප්‍රියදර්ශන[නා.ප්‍ර.] සිත් පිනවන පෙනුම ; බැලීමට ප්‍රිය උපදවන හැඩරුව ; නෙත් සිත් ඇදෙන දැකුම්කළු දෙය.
ප්‍රියදේහිනී[නා.ප්‍ර.] ප්‍රියමනාප සිරුරක් ඇති කාන්තාව ; හැඩ වැඩ දේහයක් ඇති ස්ත්‍රිය.
ප්‍රියභාෂණය[නා.] සතුට උපදින කථාව ; ප්‍රිය වචනය ; ප්‍රියජනක සම්භාෂණය.
ප්‍රියමනාප[වි.] හිතට සතුට උපදවන හා මන වඩන ; ප්‍රියංකර ; මනෝඥ ; ප්‍රියජනක ; චිත්තාකර්ෂණීය.
ප්‍රියයා[නා.] ප්‍රිය පුද්ගලයා ; කැමැති තැනැත්තා ; රුචි වූ තැනැත්තා.
ප්‍රියවාසය[නා.] ඉතා සතුටින් ගත කරන සහවාසය ; ප්‍රිය සම්භෝගය.
ප්‍රියවිප්‍රයෝග දුක්ඛය[නා.] ප්‍රියයන්ගෙන් හෝ ප්‍රිය වස්තු වලින් වෙන් වීමේ දුක.
ප්‍රියාව[නා.] ප්‍රිය මනාප භාර්යාව ; පිය බිරිඳ ; ප්‍රේමවන්තිය.
ප්‍රිස්ම මාලිමාව[නා.] වස්තුව දකින අතර ප්‍රිස්මයක ආධාරයෙන් මාලිමාවේ පාඨාංකය කියවා ගත හැකි ලෙස තැනූ මිනින්දෝරු උපකරණය.
ප්‍රිස්මය(පාරිභා.) [නා.] තුන් හුලස් වීදුරු තහඩුව ; ඍජු කෝණාකාර ඝන වස්තුව ; අක්ෂයකට සමාන්තර වූ පැති තුනක් හෝ හතරක් ඇති ස්ඵටිකය.
ප්‍රීණනය[නා.] සතුටු වීම ; ප්‍රීති වීම ; සිත පිනවීම.
ප්‍රීණනය කරනවා[ක්‍රි.] සතුට ඇති කරනවා ; ප්‍රීතිය ඇති කරනවා ; පිනවනවා.
ප්‍රීත්‍යුත්සවය[ප්‍රීති+උත්සවය] [නා.] ප්‍රීතිවීම සහ විනෝද වීම සඳහා පැවැත්වෙන උත්සවය ; සාදය.
ප්‍රීති[වි.] සතුටු ; පිනවන ; සොම්නස්.
ප්‍රීති උදානය[නා.] ප්‍රීතියෙන් ප්‍රබෝධ වී කරන ප්‍රකාශය ; සොම්නසින් ළය පිරීගිය කල පිට වෙන ප්‍රීති වාක්‍යය.
ප්‍රීති ඝෝෂාව[නා.] ප්‍රීතියෙන් උද්දාම ව නගන මහ හඬ ; සොම්නසින් ඉපිල කරන ඝෝෂය.
ප්‍රීති ප්‍රමෝද්‍ය[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීතිය හා මහත් සතුට ; අතිශය සන්තෝෂය ; සාතිශය තුෂ්ටිය ; ප්‍රමෝදය හා ප්‍රීතිය
ප්‍රීති වාක්‍යය[නා.] ප්‍රීතිය ප්‍රකාශ කරන වචන ; සතුට නිසා කියන වාක්‍යය ; උදාන වාක්‍යය.
ප්‍රීතිමත්[වි.] අතිශයින් සතුටු ; කුල්මත් වූ ; ප්‍රමුදිත.
ප්‍රීතිය[නා.] 1. සිත හා කය පිනවීම ; බලවත් සතුට ; ප්‍රමෝදය. 2. අරමුණෙහි සිත පිනවීම ඇති කරන චෛතසිකය. 3. රතිය ; ඇල්ම.
ප්‍රේක්ෂකයා[නා.] 1. මනැසින් හෝ නුවණැසින් බලන තැනැත්තා ; චක්ෂුඉන්ද්‍රිය මගින් රූපාරම්මණ ග්‍රහණය කරන්නා. 2. නාට්‍යය ආදිය නරඹන්නා ; නාට්‍යය බලන්නා.
ප්‍රේත[වි.] 1. මැරී පරලොව ගිය ; මළගිය. 2. ප්‍රේතයන් උදෙසා දෙන හෝ තබන. 3. කෑදර ; ලෝභී. [නා.ප්‍ර.] බුදු සමයෙහි දැක්වෙන සතර අපායෙන් එකක්.
ප්‍රේත ගොටුව[නා.] මළගිය තැනැත්තන් උදෙසා ආහාරපාන ආදිය තබන තටුව ; පෙරේත තටුව.
ප්‍රේත දෝෂය[නා.] ප්‍රේතයන්ගේ නපුරු බැල්මෙන් ඇති වන දොස් ; හිරිහැර.
ප්‍රේතයා[නා.] 1. ප්‍රේත ආත්මයෙහි උපන් පුද්ගලයා ; ඉතා දුක්ඛිත ජීවිතයක් ගත කරන අමනුෂ්‍ය කොට්ඨාසයකට අයත් තැනැත්තා. 2. හැසිරීමෙන් සහ විලාශයෙන් ඉතා පිළිකුල් කටයුතු පුද්ගලයා ; සිරුරින් සහ පැවතුමින් අපිරිසිදු තැනැත්තා. 3. දැඩිලෝභියා ; බලවත් මසුරා.
ප්‍රේතශය්යාව[නා.] ප්‍රේතයන් නිදන ආකාරයට නිදා ගැනීම ; උඩුකුරු අතට සැතපීම.
ප්‍රේම විවාහය[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනාගේ ප්‍රේමය පදනම් කොටගෙන සිදුවන සරණ බන්ධනය ; ගාන්ධර්ව විවාහය.
ප්‍රේමණීය[වි.] පෙම් කළ යුතු ; සෙනෙහස දැනවිය යුතු.
ප්‍රේමය[නා.] ස්නේහය ; ආදරය ; ඇල්ම.
ප්‍රේමාවනද්ධ[වි.] ප්‍රේමයෙන් වෙළුණු ; ආදරයෙන් මුළා වූ.
ප්‍රේරක[වි.] යෙදී සිටින ; නියුක්ත ව සිටින ; මෙහෙයවන.
ප්‍රේරකය[නා.] 1. විද්‍යුත් ප්‍රේරණය සිදුකරන ද්‍රව්‍යය. 2. දාම ප්‍රතික්‍රියාවක ආරම්භක වියෝජනය සිදුකරන ද්‍රව්‍යය. 3. රසායනික ප්‍රති-ක්‍රියාවක වියෝජනය සිදුකරන ද්‍රව්‍යය ; ඔක්සිභවනය.
ප්‍රේරකයා[නා.] යවන්නා ; මෙහෙයවන්නා ; ප්‍රේරණය කරන්නා ; දූත කාර්ය කරන්නා.
ප්‍රේරණ[වි.] 1. යවන මෙහෙයවන ; දක්වාලන. 2. බලකරන. 3. යොමු කරන ; ඵල සිද්ධියට පත් කරන.
ප්‍රේරණය[නා.] 1. මෙහෙයවීම ; යැවීම. 2. ක්‍රියාවක් කරවන පුද්ගලයාගේ මෙහෙයවීම. 3. නොගෑවි ළග තිබීමෙන් කාන්දම් බලය ඉපදීම. 4. බලකිරීම. 5. (සිතාසි යැවීම ආදි) නීති මාර්ගයෙන් සිදුකළ යුතු කටයුතු සිදු කිරීම.
ප්‍රේරණය කරනවා[ක්‍රි.] 1. යවනවා ; හරිනවා ; මෙහෙයවනවා. 2. චලනය කරනවා ; සොලවනවා. 3. යොදවනවා ; උපදවනවා.
ප්‍රේරිත[වි.] 1. යවන ලද ; මෙහෙයවන ලද ; දූත කාර්යයෙහි යොදන ලද. 2. ප්‍රේරණය වුණු.
ප්‍රේරිතයා[නා.] 1. යවනු ලැබූ තැනැත්තා ; මෙහෙයවන ලද්දා ; නියෝජිතයා ; දූතයා. 2. (ක්‍රිස්ති.) ධර්මදූතයා.
ප්‍රේෂණය[නා.ප්‍ර.] 1. ඇණවීම ; අයැදීම. 2. යම් තැනකින්, අවස්ථාවකින් හෝ ක්‍රමයකින් අනෙකට ගමන් කිරීම. 3. චෙක්පත් අණකර ආදිය මගින් තවත් කෙනෙකුගෙන් කෙනෙකුට යැවෙන මුදල.
ප්‍රොටෝසෝවා(පාරිභා.) [නා.] තනි සෛලයකින් සමන්විත වීම නිසා සියලු ම සත්ත්වයන්ගෙන් වෙනස් වන ජීවීන් කොටසක්.
ප්‍රොතෙස්තන්ත[නා.ප්‍ර.] කතෝලික සභාවෙන් සකස් කරගන්නා ලද ක්‍රිස්තියානි සභාවලින් කවර හෝ එකක්.
ප්‍රෝක්ත[වි.] කියන ලද ; පවසන ලද ; ප්‍රකාශිත.
ප්‍රෝක්තය[නා.] 1. කියන ලද්ද ; = මනාව කියූ තෙපුල. 2. (විනිශ්චයාත්මක) ප්‍රකාශනය ; සිද්ධාන්තය.
ප්‍රෝටීන සංශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රෝටීනවල ඇතුළත් සරල ද්‍රව්‍යවලින් සංකීර්ණ ද්‍රව්‍යයන් ගොඩනැගීමේ ක්‍රියාවලිය.
ප්‍රෝටීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව හා ශාක වර්ධනයෙහි ලා ඉවහල් වන පදාර්ථ විශේෂයක් ; මාංසජනක ධාතු.
ප්‍රෝටෝනය(පාරිභා.) [නා.] ඉලෙක්ට්‍රෝනය මෙන් 1840 ක පමණ ස්කන්ධයක් ඇති වූ ද, පරමාණුවේ න්‍යෂ්ටියේ දක්නට ලැබෙන්නා වූ ද ධන ආරෝපණයක් සහිත අංශුවක්.
ප්‍රෝඩාව[නා.] ප්‍රයෝගය ; වංචාව ; රැවටිල්ල.
ප්‍රෝත්සාහය[නා.] දැඩි උත්සාහය ; මහත් ප්‍රයත්නය ; අධික උනන්දුව.
ප්‍රෞඪ[වි.] 1. උදාර ; තේජස් භාවයෙන් යුතු ; ආඩම්බර. 2. මැදිවියේ සිටින ; මුහුකුරා ගිය ; තලතුනා.
ප්‍රෞඪයා[නා.] උදාර පුද්ගලයා ; අභිමානවත් තැනැත්තා ; ආඩම්බර පුද්ගලයා.
පා[නා.ප්‍ර.] 1. කකුලේ වළලු කරෙන් පහළ කොටස ; පාදය ; පය. 2. ඇඳ පුටු මේස වැනි උපකරණවල ආධාරකය හෙවත් කකුල. 3. පර්වත ආදියෙහි පහත් මට්ටම. 4. ගස්වැල්හි මුල ; රුක්මුල ; වෘක්ෂමූලය. 5. කණුව ; ඉන්න ; කුලුන. 6. රැස් ; රශ්මිය. 7. හතරෙන් පංගුව. 8. අත්තිවාරම ; පදනම ; පාදකය. 9. බඳුන ; භාජනය ; පාත්‍රය ; තැටිය 10. ප්‍රභූන්ගේ නිවාසය ; මන්දිරය ; ප්‍රාසාදය. 11. රුක ; වෘක්ෂය. 12. පව ; පාපය ; අකුසලය. 13. දිය ; පැන් ; ජලය. 14. කිරි ; ක්ෂීර. 15. කිරෙන් පිසූ බත ; කිරිබත. 16. පදය ; වචනය ; පද්‍යයක පාදය. 17. පැහැය ; ප්‍රභාව. 18. පෙළදහම ; ත්‍රිපිටක පාළිය ; බුද්ධ භාෂිතය. 19. පිහිට ; ආධාරය. 20. පාලනය කරන්නා ; ආරක්ෂකයා. 21. පියාපත ; පක්ෂපත්‍රය ; 22. පාශය ; පුඩුව. 23. අරණ ; වනය. 24. අපාය. 25. රාගය ; ආශාව. 26. පියා ; පිතෘ. 27. පඩි ; පියගැට. [වි.] 1. පිසන ල. 2. පානය කරන ; බොන.
පා පුවරුව[නා.] බස්රිය දුම්රිය ආදී වාහනවලට නැඟීමට හා ඒවායින් බැසීමට තනා ඇති තට්ටුව.
පා පෙළ[නා.ප්‍ර.] 1. මන්දිර පඞ්ක්තිය ; ප්‍රාසාද පඞ්ක්තිය. 2. වැටක ඇති ඉනි පෙළ. 3. පියගැට පේළිය.
පා මුල[නා.] 1. පය ළඟ ; පාද සමීපය. 2. කන්දක් අවට පහත් බිම හා සම්බන්ධ වන ප්‍රදේශය. 3. නිදාගැනීමේ දී පා තබන පැත්ත ; පා තබන දිසාව.
පා ලීය[නා.] ඉණිමඟ ; සෝපානය.
පා වරල්[නා.ප්‍ර.] මාළුවාගේ (පිහිනීමට උපකාර වන) පා තටු.
පාංශු[නා.ප්‍ර.] 1. පස් ; මැටි ; දූවිලි ; ධූලි. 2. පෝර.
පාංශු ඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රධාන වශයෙන් වැස්ස, හිම හා සුළඟ කරණ කොට ගෙන පසේ උඩ තට්ටුව ගෙවීයාම.
පාංශු ජලය(පාරිභා.) [නා.] පොළෝ පස් කැටිති තුළ හා පස් කුහරවල රැඳී තිබෙන ජලය ; පසෙහි අඩංගු ජලය.
පාංශු රසායන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පසෙහි රසායනික සංයුතිය හා පස්වල රසායනික විපර්යාසය පිළිබඳ ව හැදෑරීමේ විද්‍යාව.
පාංශු වයනය(පාරිභා.) [නා.] බීජ රෝපණය සඳහා පස සකස් කිරීම.
පාංශු වාතය(පාරිභා.) [නා.] පසෙහි අංශු අතර ඇති ඉඩ කොටස් තුළ රැඳී පවතින වාතය.
පාංශු විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පස පිළිබඳ අධ්‍යයනය ; පස පිළිබඳ හැදෑරීම.
පාංශු විශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යානුකූලව පසෙහි අන්තර්ගත ද්‍රව්‍ය විභාග කොට බැලීම.
පාංශු ශ්‍රේණිය(පාරිභා.) [නා.] පස් වර්ගය ; පස අයත් වන ගණය.
පාංශු සංවර්ධනය(පාරිභා.) [නා.] පස සරු කිරීම ; පසෙහි සාරවත් බව වැඩි කිරීම.
පාංශු ස්‍යන්දනය(පාරිභා.) [නා.] පස් හා පාෂාණ සුන්බුන් ආදිය වර්ෂාව ආදි හේතු නිසා පහතට යෑම; කඳු බෑවුම්වල පස සේදී යෑම.
පාංශු හායනය(පාරිභා.) [නා.] එක ම බෝග වර්ගය නොකඩවා වගා කිරීම නිසා පසෙහි ඛණිජ ලවණ නැති වී යෑම.
පාංශුකූලය[නා.] 1. කසල ගොඩෙහි වූ රෙදිකඩ ; සොහොන්, කසළගොඩ ආදී තන්හි පස්වැකුණු රෙදි කැබැල්ල. 2. මියගිය තැනැත්තහුට පිං පිණිස අවමගුලේ දී භික්ෂූන්ට පිරිනැමෙන රෙදිකඩ; මතක වස්ත්‍රය.
පාංශුරුභයා(පාරිභා.) [නා.] පොළොව තුළ හෝ පිට වසන ජීවියා.
පාංශූල[වි.] දුවිලි සහිත ; දූලි තැවරුණු ; ධූලින් ගැවසී ගත්
පාංශූලය[නා.] ශිව දෙවියාගේ මුදුනෙහි හිස්කබලක් සහිත සැරයටිය.
පාංශූලයා[නා.] ශිවදෙවි ; ඊශ්වර
පාංසු පිශාචකයා[නා.] කසළ ගොඩවල් ආදි අපවිත්‍ර ස්ථානවල නිතර හැසිරෙන ප්‍රේතයා.
පාක[වි.] 1. උයන ලද ; පිසූ ; පිසින ලද. 2. කකාරවන ලද; පැසවන ලද. [නා.ප්‍ර.] තරුණ බව ; යොවුන් බව.
පාක පාත්‍රය[නා.] යමක් පිසීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා බඳුන; ඉවුම් පිහුම් කරන භාජනය.
පාක ශාලාව[නා.] 1. පුරාණ රජවාසල ආහාර පිසින ගෙය ; මාලිගයෙහි මුළුතැන්ගෙය. 2. බොජුන්හල ; භෝජනාගාරය.
පාකය[නා.] 1. ඉවීම ; පිසීම ; පිසමන. 2. ආමාශයේ ආහාර පැසවීම ; ආහාර දිරවීම; ජීර්ණය. 3. පානයක්, ඖෂධයක් කැකෑරීම. 4. - තුවාල වණ ආදිය මුහුකුරා යෑමයෙහි හෝ ඇස් කන් ආදියෙහි පැසවීම. 5. මේරීම ; වැඩීම. 6. විපාකය.
පාකර[නා.ප්‍ර.] 1. ඇස්වටය ; වළලුකර 2. කකුල සහ අත ; පාදය සහ හස්තය.
පාකරනවා[ක්‍රි.] 1. යමක් දිය මත රැඳෙන්නට සලස්වනවා ; ජලයෙහි නොගිළී ගමන් කිරීමට සලසනවා ; ජලය සමඟ බැස මට සලස්වනවා. 2. පහ කරනවා ; ඉවත් කරනවා ; ඉක්මවනවා. 3. නැති කරනවා. 4. පෝෂණය කරනවා. 5. බොනවා ; පානය කරනවා.
පාකවිද්‍යාව[නා.] ආහාර පිසීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය ; ශාස්ත්‍රානුකූල ව ඉවුම් පිහුම් කිරීමේ ක්‍රමය ; සූප ශාස්ත්‍රය.
පාක්කුඩං, පාක්කුඩම්[නා.ප්‍ර.] පුදපඬුරු ; දැකුම් ; තෑගිබෝග ; ත්‍යාග.
පාක්ෂික[වි.] 1. පැත්තකට අයත් ; පැත්තක් ගත් ; පක්ෂයෙහි වූ ; පක්ෂපාත ; පක්ෂයකට අයත්. 2. අඩමසකට අයත් ; සති දෙකකට වරක් සිදුවන.
පාක්ෂිකයා[නා.] පැත්තක් ගත් තැනැත්තා ; පක්ෂයකට අයත් තැනැත්තා ; පක්ෂවාදියා.
පාකාශ ප්‍රදාහය(පාරිභා.) [නා.] මහ බඩවැලෙහි හටගන්නා කැක්කුම ; පාකාශයෙහි ඇති වන ප්‍රදාහය.
පාකාශය[පාක+ආශය] [නා.] මහ බඩවැල.
පාගනවා[ක්‍රි.] 1. යමක් මත පය තබනවා ; පතුලින් ස්පර්ශ කරනවා ; අඩිය තබනවා. 2. පයින් මඬිනවා ; පයට යට කරනවා. 3. පයෙහි ආධාරය ඇති ව යන්ත්‍රයක් ක්‍රියාත්මක කරනවා. 4. (කථා.) (රූඪි.) පහත් ලෙස සලකනවා ; පීඩනයට පත් කරනවා ; යටත් කරනවා.
පාචක[වි.] ආහාර දිරවන ; ආහාර පැසවීම කරන ; පැසවීමට උපකාර වන. [නා.ප්‍ර.] (ආහාර දිරවීමට උපයෝගී වන) පිත ; පිත්තය.
පාචන[වි.] 1. විරේක ඇති කරවන ; බඩ ශුද්ධ කරවන. 2. අජීර්ණ සහිත.
පාචනය[නා.] 1. පැසවීම ; පැසීම. 2. විරේක වීම ; බඩ ශුද්ධ වීම. 3. තුවාල වණ ආදිය පැසවාලීම. 4. අතීසාර රෝගය.
පාච්චලය(කථා.) [නා.] 1. යටහත් පහත්කම ; යටත්කම; නිවට නියාලුකම ; පමණට වඩා අනුන්ට අවනත වීම. 2. පහත් කොට සැලකීම ; නිගරු කොට තැකීම ; බාල්දුව. 3. කවටකම; කොලොප්පම සමච්චලය. 4. ඉඩ ප්‍රස්තාව ; අවකාශය. 5. බුරුල දීම ; දැඩි විනය නීති නොමැතිකම.
පාච්මන්ට්[නා.ප්‍ර.] 1. ලිවීම, සිත්තම් ඇඳීම ආදිය සඳහා පිළියෙල කරන ලද (එළු, බැටලු ආදි) සම් ; සම් පත්‍රය. 2. එබඳු සමක ලියූ ලියවිල්ල හෝ ඇඳි සිත්තම.
පාජක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ඇතැම් ශාකවල බීජාණු සමග මිශ්‍ර ව පිහිටි දිගැටි සර්පිලාකාර වැස්මක් ඇති සෛල විශේෂය. 2. කේන්ද්‍රෝපසාරි පොම්පයක භ්‍රමණය වන අවයවය.
පාට[නා.ප්‍ර.] 1. පැහැය ; වර්ණය. 2. වර්ණවත් කිරීම සඳහා ගැනෙන ද්‍රවය හෝ ද්‍රව්‍යය ; සායම. 3. ආකාරය ; විදිය. [වි.] පැහැය ඇති ; හැඩයෙන් යුත්.
පාට කවනවා[ක්‍රි.] යමකට පාට ඇතුළු කරනවා ; වර්ණවත් කරනවා.
පාටවය[නා.] 1. සාමර්ථ්‍යය ; ප්‍රවීණත්වය ; චාතූර්යය ; පටුත්වය. 2. හික්මවීම ; මර්දනය.
පාටිකාව[නා.] 1. සෝපානයක මුල තබන අඩසඳ බඳු පඩිය ; සඳකඩ පහණ. 2. පළිඟුව.
පාටිතය[නා.] 1. පැළීම ; පැළුම් විවරය. 2. (පාරිභා.) හමෙහි රැලි අතර විවර.
පාටීරාභය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ හිස්කබලේ ඇටයක් ; මොළයට යටින් පිහිටි සිදුරු සහිත ඇටය ; ඡිද්‍රාස්ථිය.
පාඨ ග්‍රන්ථය[නා.] පාඩම් පොත ; කියවීම් පොත ; පාඩම් එක්තැන් කොට කළ පුස්තකය ; පාඨ්‍ය ග්‍රන්ථය.
පාඨක[වි.] කියන ; කියවන ; පඨනය කරන ; ප්‍රකාශ කරන.
පාඨකයා[නා.] කියන්නා ; කියවන්නා ; පඨනය කරන්නා ; ප්‍රකාශ කරන්නා.
පාඨය[නා.] 1. වාක්‍යය ; වගන්තිය ; වාක්‍ය කොටස. 2. ත්‍රිපිටක පාළිය ; පෙළ. 3. කියවීම ; අක්ෂර උච්චාරණය ; පඨනය.
පාඨශාලාව[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගන්වන ආයතනය ; ප්‍රාථමික හා ද්විතීය අධ්‍යාපනය ලබාදෙන ස්ථානය ; පාසල ; විදුහල.
පාඨාංකය[පාඨ+අංකය] (පාරිභා.) [නා.] මානයක සටහන් වන ගණන ; මානයෙන් පෙන්නුම් කෙරෙන සංඛ්‍යාව.
පාඨින[නා.ප්‍ර.] උගන්වන්නා ; අධ්‍යාපනය දෙන්නා.
පාඩගං, පාඩගම්[නා.ප්‍ර.] පැරණි බිසෝ පළඳනා විශේෂයක් ස්ත්‍රීන් පයේ පළඳින වළල්ල ; නුපුරය.
පාඩම[නා.] 1. ශිෂ්‍යයකු විසින් එක් වරකට හෝ කිසියම් කාල සීමාවක් තුළ ඉගෙන ගත යුතු යැයි ඉදිරිපත් ව පවතින කරුණු සමූහය ; පොතක එක් මාතෘකාවක් යටතේ තිබෙන විස්තරය. 2. අමතක නොවන ඉගැන්වීම ; තරවටුව ; උපදේශය. 3. සිතෙහි රඳවා ගැනීම ; මතකය.
පාඩුව[නා.] අලාභය ; හානිය ; අවාසිය ; අඩුපාඩුව ; හිඟය.
පාණ වැස්ස[නා.] මිදුණු දිය කැට වැස්ස ; අයිස් වැස්ස.
පාණ්ඩර[වි.] කහ පැහැයට හුරු ; සුදු පැහැය ඇති.
පාණ්ඩරය(පාරිභා.) [නා.] සුදුමැලි ගතිය ; මිලාන ගතිය.
පාණ්ඩිත්‍යය[නා.] පණ්ඩිත ලක්ෂණ ඇති බව ; දැන උගත්කම ; ඇසූ පිරූ තැන් ඇති බව.
පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනය[නා.] ශක්‍රයාගේ ආසනය ; පඬුපුල් සලස්න.
පාණ්ඩුර[වි.] සුදු ; ශ්වේතවර්ණ ; පඬු පැහැ.
පාණ්ඩුරණය(පාරිභා.) [නා.] අඳුරෙහි වැඩෙමින් තිබීම නිසා ශාක පත්‍රවල කොළපාට නැති වී පඬු පැහැ ගැන්ම.
පාණි[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රාණය ඇත්තා ; ප්‍රාණියා ; සත්ත්වයා. 2. අත.
පාණි ග්‍රහණය[නා.] අතිනත් ගැනීම ; සරණ බන්ධනය ; කරකාර බැඳුම.
පාතක[වි.] වැරදි සහගත ; පාපී ; ; සාපරාධි.
පාතකය[නා.] පාපකර්මය ; පාපී ක්‍රියාව ; අපරාධය.
පාතනය[නා.] 1. පහත හෙලීම ; පහත වැටීම ; ප්‍රමාණයෙන් අඩු වීම ; පහළ බැසීම. 2. ගවකිරි.
පාතරාසය[නා.] උදය භෝජනය ; හීල.
පාත්තිය[නා.] එලවළු මල් ආදිය වගාව සඳහා පොළොව කොටා මට්ටම් කොට සකස් කළ බිම් කොටස.
පාත්‍ර ධාතුව, පාත්‍රා ධාතුව[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ දන් වැළඳූ පාත්‍රය.
පාත්‍රය[නා.] 1. බඳුන ; භාජනය ; තලිය ;තැටිය. 2. බුදු, පසේ බුදු, රහත්, සංඝ උත්තමයන් ආහාර වළඳින ගෝලාකාර හැඩයෙන් යුත් භාජනය. 3. මිනුම් ප්‍රමාණයක් ; පලම් හැට හතරක බර ප්‍රමාණය. 4. බේසම ; ද්‍රව පිරවූ භාජනය. .
පාත්‍රයා[නා.] 1. යමක් ලබන්නට හෝ විඳින්නට සුදුසු තැනැත්තා ; යෝග්‍ය පුද්ගලයා. 2. නාට්‍යයක හෝ ගද්‍ය පද්‍ය කාව්‍යාදියෙහි එන එක් එක් චරිතය.
පාත්‍රි(පාරිභා.) [වි.] රෝගාදියකට පාත්‍රවන සුලු හෙවත් ගොදුරු වන සුලු.
පාතාල පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි ඉතා යට ඝනීභවනය වූ ස්ඵටිකරූපි පාෂාණය.
පාථෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] දිගු ගමනක අතරතුර දී පරිහරණය කිරීම සඳහා ගෙන යන කළමනා ; මාර්ගෝපකරණ.
පාද උපකූර්චය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨ වංශීන්ගේ පස්සා ගාතයෙහි පහළ කොටසත් පයේ ඇඟිලිත් අතර කොටස.
පාද චාරිකාව[නා.] බිරිය ; භාර්යාව ; පාදපරිචාරිකාව.
පාද පරිචාරිකාව[නා.] පා ඇසුරු කරන්නිය වන බිරිය ; භාර්යාව ; අඹුව.
පාද පීඨිකාව[නා.] 1. උස් අසුනක හිඳගත් විට පය තැබීම සඳහා භාවිත කැරෙන කොළොඹුව ; පා පුටුව. 2. සේදීම පිණිස හෝ සේදීමෙන් පසු පය තබන පුවරුව.
පාද පෘෂ්ඨය[නා.] පයේ මතු පිට පැත්ත ; උඩු පතුල ; පිටිපතුල.
පාද බන්ධනය[නා.] 1. කකුල් බැඳීම ; පා දෙක එක් කොට බැඳ දැමීම ; කකුලින් බැඳීම. 2. අරමිණිය ගොතා වාඩි වීම ; බද්ධ පර්යඞ්කය. 3. පා ආවරණය ; පාවහන.
පාද රේඛාව[නා.] (භූගෝ.) සිතියම් සම්පාදනයේ දී යම් ස්ථානයක් මැනීමේ මූලික ස්ථානය වශයෙන් සලකා එතැන සිට ලකුණු කරන සෘජු රේඛාව.
පාද ලාංඡනය[නා.] පය තුබූ තැන පිහිටන පයෙහි සලකුණ ; පා සටහන.
පාදක[නා.ප්‍ර.] පදනම ; මූලාධාරය. [වි.] මුල් වූ ; ප්‍රතිෂ්ඨා වූ.
පාදකෝණය(පාරිභා.) [නා.] ජ්‍යාමිතික රූපයක පාදය වශයෙන් පිහිටන ඕනෑම කෝණයක් ; ආධාරක කෝණය.
පාදඞ්ගුලි[නා.ප්‍ර.] පයේ ඇඟිලිවල පලඳින මුදු.
පාදචාරි[නා.ප්‍ර.] පයින් යන්නා ; පාගමනින් යන තැනැත්තා.
පාදජාලා[නා.ප්‍ර.] පය වටා පැළඳි දැලක ආකාරයේ ආභරණ විශේෂයක්.
පාදඩ[වි.] 1. තැන තැන ඇවිදින ; ඉබාගාතේ යන ; රස්තියාදු වන ; ස්ථිර නවාතැනක් නැති. 2. අශීලාචාර ; නොහික්මුණු ; වනචර ; පාහර.
පාදඩයා[නා.] 1. දඩාවතේ ඇවිදින්නා ; ස්ථිර ගෙයක් දොරක් නැත්තා ; රස්තියාදු කාරයා. 2. වනචරයා ; අශික්ෂිතයා ; නොහික්මුණු පුද්ගලයා ; පාහරයා.
පාදතලචාරි(පාරිභා.) [වි.] (මනුෂ්‍යයා මෙන්) පතුල බිම තබා ඇවිදින.
පාදනවා[ක්‍රි.] 1. අවහිර ඉවත් කරනවා ; මතු කර පෙන්නනවා; බාධා නැති කරනවා ; ඉඩ සලසනවා. 2. මතු කරනවා ; හෙළිදරවු කරනවා. 3. නොපෙනී තිබුණ ඇස් පෙනෙන්නට සලස්වනවා. 4. සතුටු කරනවා ; ප්‍රසන්න කරනවා.
පාදන්‍යාස[නා.ප්‍ර.] පා තැබීම ; ^ පය ගැසීම ; පාද නික්ෂේපය.
පාදප[නා.ප්‍ර.] ගස ; වෘක්ෂය.
පාදම[නා.] 1. පතුල ; පත්ල ; අඩිය. 2. චෛත්‍ය, වාහල්කඩ, කුලුනු ආදියේ අත්තිවාරමට උඩින් පිහිටි පහළ ම කොටස.
පාදම්ගල[නා.] (වාස්තු.) උළුවහු කණු ආදිය සිටුවීම සඳහා පදනමක් වශයෙන් පොළොවේ පිහිටුවන ගල්.
පාදය[නා.] 1. පය ; කකුලෙහි අග කොටස. 2. කවි, සිව්පද, ගාථා, ශ්ලෝකාදියේ පේලිය ; කවි පදය. 3. කහවණුවෙන් හතරෙන් කොටස. 4. කඳු පර්වත වෘක්ෂ ආදියේ මුල. 5. කොටස ; අංශය. 6. ත්‍රිකෝණ, චතුරශ්‍රාදි ජ්‍යාමිතික රූපවල පැත්ත. 7. පාරුව. 8. සරමක දෙකොටසකින් එකක්. 9. නැකතකින් සතරෙන් පංගුව.
පාදවක්ත්‍ර(පාරිභා.) [වි.] මුහුණෙහි පහළ කොටසට සම්බන්ධ වූ.
පාදස්ථ[වි.] 1. පාදයෙහි පිහිටි ; පතුලෙහි වූ. 2. කවි පදයක පිහිටි.
පාදස්ථ ඩිම්බන්‍යාසය(පාරිභා.) [නා.] ඩිම්බකෝෂයෙහි ඩිම්බ පාදස්ථ ව පිහිටා තිබෙන ආකාරය.
පාදාංශකය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශියෙන් නවයෙන් පංගුව ; නවාංශකය ; නැකතේ පාදය.
පාදාතයා, පාදාතියා[නා.] 1. පයින් යන්නා. 2. පාබළ හේවායා.
පාදාන්තය[නා.] 1. කකුලේ කෙළවර ; පාදයේ කෙළවර. 2. පද්‍ය පාදයක කෙළවර ; කවි ආදියේ පදයක අග.
පාදාවිෂ්ට(පාරිභා.) [වි.] බීජාධරය විදගෙන පරාග නළය ඩිම්බයට ඇතුළුවන්නා වූ.
පාදාශ්‍රිත(පාරිභා.) [වි.] පාදයෙහි හෙවත් මුල පිහිටි ; පහළින් පිහිටි ; පා ඇසුරු කළ.
පාදාස්තරණය[පාද+ආස්තරණය] [නා.] පාවාඩය ; පියවිල්ල.
පාදික[වි.] පාදය හා සම්බන්ධ ; පාදයට අදාළ හෝ අයිති. [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් යන්ත්‍ර සූත්‍ර ක්‍රියා කරවීම සඳහා පයින් පාගන කොටස ; පැඩලය.
පාදික ත්‍රිකෝණය(පාරිභා.) [නා.] ඕනෑම ත්‍රිකෝණයක ශීර්ෂකෝණ තුනේ සිට ප්‍රතිමුඛ පාදවලට ඇඳි ලම්බ රේඛා එම පාදවලට හමුවන ලක්ෂ්‍ය තුන ශීර්ෂ වශයෙන් සිටින සේ අඳින ලද ත්‍රිකෝණය.
පාදික රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිකෝණයක පරිවෘත්ත පරිධියේ පිහිටි කිසියම් ලක්ෂ්‍යයක සිට එම ත්‍රිකෝණයේ පාද තුනට අඳින ලම්බකවල පාද යා කරන රේඛාව.
පාදික වක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් අචල ලක්ෂ්‍යයක සිට නියමිත චක්‍රයක ස්පර්ශකවලට අඳින ලම්බ රේඛාවල පාද යා කරන වක්‍රය.
පාදිය[නා.ප්‍ර.] 1. පය සෝදන වතුර. 2. ගංගා ඇළ දොළ ආදියෙහි දෙ ඉවුරු අතරේ පයින් එගොඩ මෙගොඩ යා හැකි තැන ; තොටුපොළ.
පාදිරි, පාදිලි[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි සභාවක පූජකවරයා ; පූජා ප්‍රසාදිවරයා ; දේවගැතිවරයා.
පාදීය[වි.] පාදයකට අයත් ; පාදික ; පාදස්ථ ; ප්‍රාථමික ; ආරම්භක.
පාදීය මූලය[නා.] මූලික කාරණය ; ප්‍රධාන මූල ද්‍රව්‍යය.
පාදීය සෛලය(පාරිභා.) [නා.] පාදයේ හෙවත් මුල පිහිටි සෛලය ; පාදස්ථ සෛලය.
පාදුක(පාරිභා.) [වි.] පාදයෙහි යටිපතුලට අයිති. [නා.ප්‍ර.] පතුල ; යටිපත්ල ; පාදතලය.
පාදුක ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] යටිපතුලේ පිහිටි ලේ නහරයක්.
පාදුකාව[නා.] 1. පාවහන ; සෙරෙප්පුව ; සපත්තුව. 2. අශ්වාරෝහකයකුගේ පය තබා ගැනීමට සෑදලයෙහි එල්ලා තිබෙන පුඩුව. 3. ගස්වැල් ආදියට පෝර දැමීමාදී වශයෙන් කරන සාත්තුව. 4. රෝගීන්ට කරන සැලකිල්ල. 5. වැසිකිළියේ වළට උඩින් වළ වැසෙන සේ සිදුරක් ද සහිත ව සවිකරන ලෑල්ලේ පා තබන කොටස.
පාදෝදක[නා.ප්‍ර.] 1. පය සේදීමට තබන වතුර. 2. මෝරු; කිරි මෝරු.
පාන බලය(පාරිභා.) [නා.] 1. වීජ ගණිතයෙහි භාවිත කරන වරහනක්. 2. යමක් සවි වීමට තබන ආධාරක ලීය ; මුක්කුව.
පානකය[නා.] බීම වර්ගයක් ; පලතුරු වර්ගවල යුෂ හා පැණි හෝ සීනි මිශ්‍ර කිරීමෙන් සාදාගන්නා පානය.
පානගෝෂ්ඨීය[නා.] සුරාපාන උත්සවය ; මධුපානෝත්සවය.
පානමානය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) ශාකයක ජලය උරා ගැනීමේ ප්‍රමාණය මනින උපකරණයක්.
පානය[නා.] 1. බොන දෙය ; බීමට ගන්නා ද්‍රව විශේෂය ; බීම. 2. සුරාව ; මද්‍යසාරය.
පානවා[ක්‍රි.] 1. දක්වනවා ; පෙන්වනවා ; ප්‍රදර්ශනය කරනවා. 2. අත දික් කරනවා. 3. යමක් ලබා ගැනීමට අත දිගහැර අල්ලනවා.
පාන් එළිය(කථා.) [නා.] 1. පහනින් නිකුත් වන ආලෝකය 2. හිරු උදාවීමේ දී ඇතිවන එළිය ; අරුණාලෝකය.
පාන් කළුව(කථා.) [නා.] පහන් වන වේලාවේ ඇති වන අඳුර.
පාන් තරුව[නා.] අරුණලු නැඟීමට ටික වේලාවකට පෙර නැගෙනහිර අහසෙහි පායා නැගෙන ලොකු තාරකාව ; උදයට පෙර පායන විට සිකුරු තරුවට මේ නම ව්‍යවහාර වේ.
පාන් මඩුව[නා.] 1. දෙවියන් සඳහා පවත්වන පූජා කටයුත්තක්. 2. ඒ පූජාව පැවැත්වීම සඳහා සැරසිලි සහිතව සාදන තාවකාලික මඩුව.
පාන්කඩ, පාංකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. පාන් තිරය. 2. පරණ රෙදිකඩ.
පාන්දුව[නා.] 1. කිසියම් මෝස්තරයක ඒ සඳහා යොදාගත් වස්තුව හැර අවශේෂ කොටස. 2. පන්දු යත්ත.
පානාගාරය[නා.] මත්පැන් විකුණන ස්ථානය ; තැබෑරුම; අවන්හල.
පානාර්ථියා[පාන+අර්ථියා] [නා.] දිය බොනු කැමැත්තා ; පිපාසිතයා.
පානීය[වි.] 1. බීමට සුදුසු ; පානය කිරීමට යෝග්‍ය. 2. බීම හා සම්බන්ධ ; පානයට අදාළ. [නා.ප්‍ර.] පානය කළමනා දැය ; පැන් ; ජලය.
පානු[නා.ප්‍ර.] 1. ඵලයක රසය ; ඉස්ම ; යුෂ. 2. (හාල්) සේදූ වතුර.- [වි.] පහන් වූ ; එළි වූ.
පාප[වි.] 1. පවිටු ; පාපී ; පව්කාර 2. ලාමක ; පහත් ; නින්දිත. 3. අනිටුපල ගෙනදෙන ; අශුභ ; අපල ඇති කරන. [නා.ප්‍ර.] පව් ; අකුසල්.
පාප නිර්ගමනය[නා.] පවින් වැළකීම ; පවින් ඈත් වීම.
පාප මෝචනය[නා.] පවින් මිදීම.
පාපක්ෂමාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) මනුෂ්‍යයන් විසින් කරන ලද වරදට දෙවියන් වහන්සේ විසින් සමාව දීම.
පාපතරයා[නා.] අතිශයින් පව්කාරයා ; පාපිෂ්ඨ පුද්ගලයා.
පාපන්දු[නා.ප්‍ර.] දෙපිළට බෙදී පයින් පන්දුවට ගසමින් ගෝලය කරා පන්දුව යැවීමට වෑයම් කරමින් කරන ක්‍රීඩාව.
පාපනාශක පූජාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) කළ වරදට සමාව ලබා ගැනීම පිණිස කරන පූජාව ; පවින් නිදහස් වීමට කරන වන්දි පූජාව.
පාපස්න[වි.] පව් නසන ; පව් විනාශ කරන.
පාප්තුමා[නා.] (රෝ.ක.) රෝමානු කතෝලික සභාවේ ප්‍රධාන පූජකතුමා ; ශුද්ධෝත්තම පියතුමා.
පාපැදිය[නා.] පයින් පැදගෙන යන රෝද දෙකේ සැහැල්ලු වාහනය ; බයිසිකලය.
පාපිච්ඡ, පාපිච්ඡා[පාප+ඉච්ඡා] [නා.ප්‍ර.] පවිටු අදහස ; වරද කිරීමට ඇති රුචිය.
පාපිස්ස[නා.ප්‍ර.] පය පිස දැමීම සඳහා ගැනෙන උපකරණය ; පාබිස්ස.
පාපුරුක[නා.] (සත්ව.) සන්ධි පා දැති (ආත්රොපෝඩා) සත්ත්වයන්ගේ ගාත්‍රයක පුරුකක්.
පාපෝච්චාරණය[නා.] 1. (ක්‍රිස්ති.) තමා කළ පව් පූජකවරයකු ඉදිරියේ නොසඟවා පවසා ඒ වෙනුවෙන් පසුතැවිලි වීම ; පව් සමා කරවීම. 2. තමා වැරදි කළ බව පිළිගැනීම ; කළ වැරදි එළි කිරීම.
පාබළ[නා.ප්‍ර.] අශ්වාදීන් පිට නොනැගී පයින් ගොස් සටන් කරන හමුදාව ; පා බළ සෙනග.
පාබිත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විභේදයක් යට පැතිර පවත්නා පාෂාණ ස්කන්ධය.
පාමංකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. ගං හෝ ඇළ දොළ හෝ ආදියකින් පයින් එතර වීම සඳහා යොදාගන්නා තොට. 2. වතුර පාරක් හරහා වැටී ඇති පාර.
පාමුල් පෙට්ටිය[නා.] 1. රාජ භාණ්ඩාගාරය ; මහ අරමුදල. 2. අගනා රන්රිදී බඩු ආදිය තැන්පත් කළ පෙට්ටිය ; පාඹුල් පෙට්ටිය.
පාමොක්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රාතිමෝක්ෂය. [වි.] ප්‍රමුඛ ; ප්‍රධාන ; උතුම් ; මුල්කොට ඇති.
පාය[නා.ප්‍ර.] 1. විශාල ගෘහය ; ප්‍රාසාදය ; මන්දිරය ; මාළිගය. 2. පානය. 3. බීම. 4. ජලය 5. කිරි. 6. රශ්මිය. 7. පැදුර.
පායනවා[ක්‍රි.] 1. උදා වෙනවා ; එළිය කරනවා. 2. වර්ෂාව නවතිනවා. 3. වර්ෂාව රහිත ව පවතිනවා. 4. එළි කරනවා ; පාදනවා. 5. පහුරු ගානවා ; පීරනවා.
පායාස[වි.] කිරි මුසු කොට පිසූ ; කිරිමුසු. [නා.ප්‍ර.]- 1. කිරිමුසු කොට පිසූ බත ; කිරිබත 2. තෙල් සහ වතුර එක් කිරීමෙන් සෑදෙන මිශ්‍රණය ; තෛලෝදය.
පායු අන්ධාශය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගුදයෙහි පිහිටි මඩියක් වැනි නෙරුම ; ගුදය සම්බන්ධ උණ්ඩුකය.
පායු අලකය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සතුන්ගේ ගුද ඛණ්ඩයෙහි පිහිටි සූතිකාමය ප්‍රසරය ; ගුද අලකය.
පායු කීලය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සතුන්ගේ පෞච්ඡාංගවලට අමතර ව පිහිටි සියුම් ප්‍රසරය.
පායු ප්‍රදේශය(පාරිභා.) [නා.] ගුදය හා සම්බන්ධ ප්‍රදේශය ; ගුද ප්‍රදේශය ; අපානස්ථානය.
පායුතලය(පාරිභා.) [නා.] පසු බඩවැලේ අන්ධ කෙළවරට ටිකක් ඉදිරියෙන් වූ එහි බිත්තිය.
පාර[නා.ප්‍ර.] 1. මාර්ගය ; මඟ. 2. අත් පා වැනි අවයවයකින් හෝ අවි ආයුධාදියකින් හෝ තදින් ගැසීම ; පහර. 3. වේගවත් බලශක්තියක් නිසා න.. ඇති වන තෙරපුම ; බලවේගය. 4. දැඩි විපත. 5. වාරය ; වතාව. 6. පරතෙර ; අන්තය ; කෙළවර. 7. වෙරළ ; තීරය. 8. නිවන ; නිර්වාණය.- [වි.] 1. ඉක්මවා ගිය ; අතික්‍රාන්ත. 2. විනිවිද පෙනෙන.
පාර අරිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. ඉඩමකින් පාරක් සඳහා ඉඩකඩ වෙන් කරනවා ; පාරකට ඉඩ දෙනවා. 2. මඟින් ඉවත් වෙනවා ; වසා තිබූ පාරක් විවෘත කරනවා. 3. ගසනවා ; දැඩි පහරක් දෙනවා.
පාර කණ්ඩනය[නා.] (පාරිභා.) හරස් කැපුම.
පාර ක්ෂේත්‍ර චුම්බකත්වය[නා.] (භෞති.) චුම්බක කිරණ ශක්තියක බලය යටතේ පාර ක්ෂේත්‍ර චුම්බක ද්‍රව්‍යයකින් ප්‍රදර්ශනය වන ගුණ.
පාර දෘශ්‍ය[වි.] විනිවිද පෙනෙන සුලු ; පාර දර්ශක.
පාර දෘශ්‍යය[නා.] ආලෝකයට විනිවිද යා හැකි, විනිවිද පෙනෙන සුලු ද්‍රව්‍යය.
පාර පත්‍රී[වි.] (උද්භි.) නටුව වටේට තදින් සම්බන්ධ ව පවතින පත්‍රවලින් සමන්විත.
පාර ප්ලවාංග[නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) දියෙහි පාවෙන ඉතා සියුම් පැළෑටි හෝ ක්ෂුද්‍ර ජීවියා.
පාර ප්ලාස්මය[නා.] සෛල ප්ලාස්මයේ අක්‍රීය වර්ධක කොටස.
පාර භාසක[වි.] 1. අතරින් ආලෝකය ගමන් කළ හැකි නමුත් විනිවිද නොපෙනෙන ; අර්ධපාරදෘශ්‍ය. 2. (පාරිභා.) විනිවිද පෙනෙන.
පාර භූතිය(පාරිභා.) [නා.] ගාත්‍රයක දිග ඇටය ; අස්ථි දණ්ඩ ; පාරවර්ධය.
පාර භෞම[වි.] භූමියට බාහිර වූ.
පාර ශ්වේදනය(පාරිභා.) [නා.] රුධිර සංසරණයට බාධා පැමිණ ගමන අවහිර වූ කල්හි රුධිර නාලවල බිත්තියෙන් දාඩිය ගලන ආකාරයෙන් දියර වැගිරීම.
පාරං බානවා, පාරම් බානවා[ක්‍රි.] වහසි බස් කියනවා.
පාරගත[වි.] 1. එතෙර වූ පරතෙරට ගිය. 2. ශාස්ත්‍රාදිය නිමවා දැනගත් ; කෝටිප්‍රාප්ත.
පාරගමනය(පාරිභා.) [නා.] (මැදින් හෝ තුළින් හෝ) කා වැදී අනිත් පසින් මතු වීම ; විනිවිද යෑම ; අභිව්‍යාපනය.
පාරගම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] පීඩනය පිට ඉතා කුඩා සිදුරු සහිත ද්‍රව්‍යයක් තුළින් වායුවක් හෝ ද්‍රව්‍යයක් හෝ විසරණය වීම.
පාරචෝපනය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව අවයවයක් හෝ කොටසක් හෝ එහි සාමාන්‍ය තැනින් ගලවා අනෙක් තැනකට හෝ ජීවියකුට බද්ධ කිරීම ; පාරරෝපණය.
පාරජම්බූල(පාරිභා.) [වි.] වර්ණාවලියේ ජම්බූල වර්ණ පථය ඉක්මවා යන රසායනික වර්ණ ධාරාවට අයත්. [නා.ප්‍ර.] ජම්බූල වර්ණපථය ඉක්මවා සිටි වර්ණපථය.
පාරජම්බූල ආලෝකය[නා.] පෙනෙන විකිරණවලටත් එක්ස්කිරණවලටත් අතර එනම් තරංග ආයාමය.
පාරට්ටු[වි.] 1. වර්ණනීය ; ප්‍රශංසනීය ; උත්කර්ෂවත්. 2. අභිමානවත් ; කීර්තිමත් ; උදාර. 3. කමනීය ; රමණීය ; චිත්තාකර්ෂණීය. 4. අගේ ඇති ; වටිනා. 5. ප්‍රසිද්ධ ; ප්‍රකට ; විඛ්‍යාත.
පාරට්ටුව[නා.] 1. ගුණකථනය ; ප්‍රශංසාව. 2. ආඩම්බරය ; ගර්වය ; මානය. 3. (කථා.) පුරසාරම ; පුරාජේරුව ; ආත්මෝත්කර්ෂණය. 4. ප්‍රසිද්ධිය ; කීර්තිය ; ප්‍රකටත්වය.
පාරණය[නා.] 1. උපවාසයකින් පසු ලැබෙන මුල්ම ආහාරය. 2. ගැසීම ; පහරදීම.
පාරත්‍රික[වි.] පරලොවට අයත් ; පරලොව හා සම්බන්ධ ; පාරලෞකික.
පාරතාපක[වි.] (භෞති.) විකිරණ තාපය සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකි.
පාරද[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් ; රසදිය. 2. දෙව්ලොව පිහිටියේ යැයි කියනු ලබන ගසක් ; පරසතු රුක.
පාරදර්ශක[වි.] වස්තූන් පැහැදිලි ව පෙනෙන පරිදි විනිවිද පෙනෙන ; ආලෝකය ගමන් කිරීමට ඉඩ හරින ; පාර දෘශ්‍ය.
පාරදේශික[වි.] පිටරටකට අයත් ; විදේශයකට සම්බන්ධ.
පාරනයන වෙළෙඳාම[නා.] රටක් හරහා විදේශීය බඩු ප්‍රවාහනය කිරීම.
පාරනවා[ක්‍රි.] 1. පහර දෙනවා ; යුද වදිනවා ; ආක්‍රමණය කරනවා. 2. අත ගසනවා ; අල්ලනවා. 3. කොටවනවා. 4. තියුණු උල සහිත දෙයකින් සිරුරට අනිනවා. 5. රිදවනවා. 6. තුවාල වණ ආදියක කිසිවක් වැද්ද වීමෙන් අලුත් බවට පත් කරනවා.
පාරප්‍රාප්ත[වි.] පරතෙරට ගිය ; එතෙරට පැමිණි ; පාරගත.
පාරප්‍රාප්තිය[නා.] 1. පරතෙරට පැමිණීම ; කෙළවරට පැමිණීම. 2. අවබෝධය ලැබීම.
පාරප්‍රාප්තිවාදය(පාරිභා.) [නා.] පාරමිතා පිරීමෙන් ඒ කෙළවර පුර්ණාවබෝධයට පත්විය හැකිය යන මතය.
පාරභාස්මික පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.] සියයට 45කට වඩා අඩු සිලිකා ප්‍රමාණයක් ඇති ආග්නේය පාෂාණ විශේෂයක්.
පාරම්[නා.ප්‍ර.] 1. කොප්පරා, රබර් වැනි වෙළඳ ද්‍රව්‍යවල බර කිරුමේ දී භාවිත කරනු ලබන රාත්තල් පන්සිය හැටක් හෙවත් හොණ්ඩර පහක් වන ඒකකයක්. 2. පුරසාරම්.
පාරම්පරික[වි.] පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට සම්මතයෙන් හෝ කට වචනයෙන් පවත්වාගෙන එන ; පරම්පරාවෙන් ආ.
පාරමිතාව[නා.] සර්වඥතා ඥානය සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා සසර දී පිරිය යුතු දශවිධ ගුණ ධර්මය.
පාරලෞකික[වි.] පරලොවට අයත් ; පරලොව පිළිබඳ.
පාරවිලනය(පාරිභා.) [නා.] කෙනකුගේ ලේ අන් කෙනකුගේ ශිරාවකට ඇතුළු කිරීම ; වෛද්‍ය විද්‍යානුකූල ව ලෙඩකුට ලේ දීම.
පාරස මණිය(පාරිභා.) [නා.] සියලු ලෝහ වර්ග රන් බවට හැරවීමේ බලය ඇති මනඃකල්පිත මැණික් ගලක්.
පාර්ථිව[වි.] පොළොවට අයත් ; පොළොව පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] 1. පොළොවින් ලබාගන්නා දේ; ඛනිජ ද්‍රව්‍ය. 2. පොළොවට අධිපති වන රජ.
පාර්ලිමේන්තුව[නා.] එක් එක් ඡන්ද කොට්ඨාස නියෝජනය කිරීම සඳහා මහජන ඡන්දයෙන් හෝ වෙනත් ක්‍රමයකින් තෝරාපත් වූ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ; ව්‍යවස්ථාදායක මහජන නියෝජිත සභාව ; නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ; ජාතික රාජ්‍ය සභාව.
පාර්වතේය[වි.] පර්වතයට අයත් ; පර්වත ඇසුරෙහි වෙසෙන ; කඳුකර. [නා.ප්‍ර.] ඛණිජ විශේෂයක් ; අංජන ; අඳුන්.
පාර්ශ්ව[වි.] අංශයක හෙවත් පැත්තෙහි පිහිටි ; අංශයකට අයත්.
පාර්ශ්ව කෝටරය[නා.] හරස් අතට පිහිටි (කනෙහි හෝ නාසයෙහි) කුහරය.
පාර්ශ්ව මුද්ගරිකාව(පාරිභා.) [නා.] අනුජංඝාස්ථියෙහි පහළ කෙළවර පිට පැත්තෙහි වූ ප්‍රසරය.
පාර්ශ්වගත[වි.] එක් පැත්තක් ගන්නා ; පක්ෂපාත ; පක්ෂග්‍රාහී.
පාර්ශ්වය[නා.] 1. පැත්ත ; පැත්තකට අයත් කොටස ; අංශය ; පක්ෂය. 2.පැරණි බදු විශේෂයක්.
පාර්ශ්වාන්ත්‍රික හෘද(පාරිභා.) [නා.බහු.] පණුවාගේ උදරිය වාහිනිය හා පෘෂ්ඨීය වාහිනිය සම්බන්ධ කරන හෘද යුගල.
පාර්ශ්වාස්ථි[පාර්ශ්ව+අස්ථි] [නා.ප්‍ර.] ඉල ඇට ; පර්ශුකා.
පාර්ශ්වික[වි.] 1. පැත්තට අයත් ; පැත්තෙහි පිහිටි ; අංශයකට සම්බන්ධ වූ 2. එක් පක්ෂයකට අයත්.
පාර්ශ්වික අපවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] තල දර්පණ ප්‍රතිබිම්බයක දිස්වන ප්‍රතිබිම්බයේ අපවර්තනය.
පාර්ශ්වික ආතතිය(පාරිභා.) [නා.] ආංශික ඇදීම හෝ වික්‍රියාව.
පාර්ශ්වික පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] අංශයක හටගන්නා මල ; ද්විතීය පුෂ්පය.
පාර්ශ්වික රේඛාව[නා.] මත්ස්‍යයන්ගේ ශරීරයේ අංශ දිගට විහිදෙන නොපැහැදිලි රේඛාව.
පාර්ශ්වික විස්ථාපනය(පාරිභා.) [නා.] පාවෙන යාත්‍රාවෙකින් හෝ දියෙහි ගිල්වනු ලබන කිසියම් වස්තුවකින් හෝ පාර්ශ්වික ව විසිරෙන ජල ප්‍රමාණය.
පාර්ශ්වික ශිරාව[නා.] ශරීරයේ තුන්දීය පැත්තේ සිට හෘදයවස්තුව කරා ලේ ගෙන යන නාල විශේෂය.
පාර්ශ්වීය කන්දකය(පාරිභා.) [නා.] ඇටයක තිබෙන කෙවෙණියට සවි වන පිණිස අනෙක් ඇටයක පාර්ශ්වයකින් පිහිටි ගෝලාකාර කෙළවර.
පාර්ශුකාව[නා.] ඉල ඇටය.
පාර්ෂ්ණී[නා.ප්‍ර.] 1. ඇතැම් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ විලුඹෙහි පිහිටා ඇති අස්ථිය ; අනුජංඝාස්ථිකාව. 2. කුකුළු වර්ගයේ පක්ෂීන්ගේ පොරකටුව.
පාරාජික, පාරාජිකා[නා.ප්‍ර.] (විනය) පිළියම් කළ නොහැකි ශික්ෂාපද ව්‍යතික්‍රමණයෙන් බුද්ධශාසනයෙහි පරාජයට පත්වීම.
පාරාදීසය[නා.] 1. අධික සැප ඇති ස්ථානය ; ඉතා ප්‍රීතියෙන් කල්ගෙවන උත්පත්ති ස්ථානය. 2. දෙවියන් වහන්සේගේ වාසභවනය ; ස්වර්ගය. 4. ආදම්ගේ උයන.
පාරාන්ධ[පාර+අන්ධ] [වි.] විනිවිද නොපෙනෙන ; යම්කිසි තරංග ආයාමයක කිරණ සම්පූර්ණයෙන් ම උරාගැනෙන.
පාරායන[නා.ප්‍ර.] එතර වීම ; එගොඩ වීම ; එතෙරට යාම.
පාරාරය[පාර+අරය] (පාරිභා.) [නා.] සිලෝ මාන්ත්‍රධරයන්ගේ ප්‍රාථමික අර හතරෙන් එකක්.
පාරාවළල්ල[නා.] සතුරාට දමා ගසා පහර දීමට යොදා ගැනුණු චක්‍රාකාර ආයුධයක් ; පැරණි රජුන්ගේ පංචායුධයෙන් එකක්.
පාරිචරිය[නා.ප්‍ර.] සේවය කිරීම ; මෙහෙ කිරීම ; උපස්ථාන කිරීම.
පාරිතෝෂිකය[නා.] කළ සේවයට පැහැදී දෙන දීමනාව ; පාරිතෝෂික දීමනාව.
පාරිදර්ශක[වි.] (ක්‍රිස්ති.) පූජා ප්‍රසාදිතුමා සම්බන්ධ ; රදගුරුතුමාට අයත්.
පාරිදර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] සබ්මැරින ආදිය තුළ සිට බැලිය හැකි දුරදක්නා උපකරණයක් ; පෙරිස්කෝපය.
පාරිභාෂික[වි.] කිසියම් විෂයයක් සඳහා වූ නිශ්චිත විශේෂ අර්ථයක් දක්වන ; ඒ සම්බන්ධ දේ හඳුන්වන.
පාරිභාෂික වචන[නා.බහු.] කිසියම් විෂයක් සඳහා වූ නිශ්චිත විශේෂ අර්ථයක් දක්වන වචන.
පාරිභෝගික[වි.] පරිභෝග කිරීම පිළිබඳ වූ ; පරිභෝජන කළ ; භුක්ති විඳින.
පාරිභෝගිකයා[නා.] පරිභෝජනය කරන්නා ; යමක් භුක්ති විඳින්නා.
පාරිශ්‍රමිකය[නා.] කළ සේවයට කරන ගෙවීම ; යමක් කළ පසු ඒ සඳහා ලැබෙන මුදල.
පාරිශුද්ධ[වි.] අතිශයින් පිරිසිදු ; හාත්පසින් පිරිසිදු.
පාරිසරික[වි.] පරිසරයට අනුකූල වූ ; වටපිටාවට අයත් වූ.
පාරිහාරික[වි.] ඒ ඒ තැනට හෝ අවස්ථාවට හෝ සුදුසු ; ගැළපෙන ; පරිහරණයට පහසු.
පාරුපනය[නා.] 1. පෙරවීම ; සිවුරු පෙරවීම. 2. පොරෝනා වස්ත්‍රය.
පාරුව[නා.] විශේෂයෙන් ගංගා ඔය ආදියෙහි බඩු සහ මගීන් ප්‍රවාහනය සඳහා ගැනෙන පැතලි පතුලක් සහිත ජල යාත්‍රා විශේෂයක්.
පාරුෂ්‍යය[නා.] 1. දරුණු ස්වභාවය ; තද පරුස බව. 2. රළු වචනය.
පාල, පාලක[වි.] රැක බලාගන්නා වූ ; පාලනය කරන ; මෙහෙය වන. [නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂාව ; රක්ෂා කිරීම ; රැකබලා ගැනීම.
පාලක ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] වේගය, විදුලිය වැනි දේ පාලනය කිරීමේ දී භාවිත කරන ඒ ඒ වර්ගයට අයත් සම්මත මිනුම.
පාලක කෝශ(පාරිභා.) [නා.බහු.] පුටිකාවක සිදුර දෙපැත්තෙහි තිබෙන එහි ඇරීම හා වැසීම සිදු කරන අපිචර්මීය සෛල දෙකෙන් එකක් වටා ආරක්ෂාවට සිටින සෛල.
පාලක ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මොළය පත්ලෙහි තිබෙන නිර්නාල ග්‍රන්ථියක් ; පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය.
පාලක චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය බලය උපදවන යන්ත්‍රයේ චංචලතාව පාලනය කිරීම සඳහා ගන්නා උපකරණයේ යොදාගනු ලබන කාන්දම ; පාලක කාන්දම.
පාලක මණ්ඩලය[නා.] ආයතනයක් නිත්‍යානුකූලවත් ක්‍රමානුකූලවත් පවත්වා ගැනීම සඳහා පත් කොට ඇති විධායක බලතල සහිත පිරිස ; භාරකාර පිරිස.
පාලක රජ්ජුව(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායි පිරිමි සත්ත්වයින්ගේ වෘෂණ කෝෂයෙහි වෘෂණවලට ආධාරක ව තිබෙන රැහැන.
පාලකයා[නා.] පාලනය කරන්නා ; ආණ්ඩු කරන්නා.
පාලන[වි.] ආරක්ෂා කරන ; රැකබලා ගන්නා ; පරිපාලනය කරන ; හසුරුවන. [නා.ප්‍ර.] 1. ආරක්ෂා කිරීම ; රැකබලා ගැනීම ; පරිපාලනය. 2. හැසිරවීම ; මෙහෙයීම.
පාලන කොට්ඨාසය[නා.] පරිපාලනයට අයත් වන ප්‍රදේශය ; රාජ්‍ය කාර්යාංශයක නීතිරීතිවලට අවශ්‍ය වැයික්කිය.
පාලන තන්ත්‍රය[නා.] ආණ්ඩුවක් හෝ රාජ්‍යයක් හෝ පවත්වාගෙන යෑමට උපයෝගී වන රාජ්‍ය නිලධාරි පන්තිය හා රාජ්‍ය ආයතන සමූහය.
පාලම[නා.ප්‍ර.] ගංගා ආදියේ දෙගොඩ සම්බන්ධ කොට සාදා ඇති මං කොටස ; සේතුව ; වාහන බහුල මහා පාරක් උඩින් එක්පැත්තක සිට අනික් පැත්තට යාම සඳහා සාදා ඇති මාර්ගය.
පාලම් නගරය(පාරිභා.) [නා.] ගංගා විල් ආදියෙහි දිය මතුපිට පාවෙන සැටියෙන් ගොඩ නඟන නගර.
පාලම් පාරුව[නා.] කරත්ත හා වෙනත් රථවාහන ගගින් එගොඩ මෙගොඩ කරන පාරුව ; පාරු පාලම.
පාල් ලාකඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ කොටගත් ලාක්ෂා ; ශුද්ධ ලාකඩ ; ශෙලැක්.
පාලි, පාළි[නා.ප්‍ර.] 1. ඉන්දු-ආර්ය ගණයට අයත් මාගධි බසට ඉතා කිට්ටු සම්බන්ධකමක් ඇති භාෂාවක් ; ථේරවාදි බුදුදහම ඇතුළත් භාෂාව. 2. බුද්ධ භාෂිතය ; ත්‍රිපිටක ධර්මය. 3. පේළිය ; පඞ්ක්තිය ; පෙළ.
පාලිකය(පාරිභා.) [නා.] ඇඟිලි පුරුක.
පාලිකාව[නා.] රක්නා තැනැත්තිය ; රැකබලා ගන්නිය.
පාලිත[වි.] 1. හික්මුණු ; දැමුණු. 2. පාලනය කරන ලද ; මැඩපවත්වන ලද.
පාලිත සමාගම[නා.] (පාරිභා.) සියයට 50කට වැඩියෙන් එහි නිකුත් කළ ප්‍රාග්ධන කොටස් හිමිකර ගත් වෙනත් සමාගමක් විසින් පාලනය කරනු ලබන සමාගම.
පාලිතය[නා.] පාලනය කරනු ලබන්න ; යටත් රට ; යටත් විජිතය.
පාලිතයා[නා.] පාලනය කරනු ලබන්නා ; යටත්වැසියා.
පාලිය[නා.] 1. කන්පෙත්ත. 2. අවියක මුවහත. 3. ආකාරය ; විලාසය ; අන්දම. 4. පාලිභාෂාව. 5. පේළිය ; පංක්තිය. 6. සන්නිය ; යකකු හා සම්බන්ධ නැටුමක්.
පාවකය[නා.] ගින්න ; අග්නිය.
පාවර[නා.] 1. ගොයම් මඩින ස්ථානය ; කමත ; කමත්පල ; කලවිට. 2. එක්වර පෑගීමට තරම් වූ ගොයම ; එක් වරකට මැඩලන ගොයම් ප්‍රමාණය. 3. ගොයම පාගා ලැබෙන වී.
පාවහන්[නා.ප්‍ර.] සෙරෙප්පුව ; සපත්තුව ; පාදුකාව ; මිරිවැඩිය.
පාවා දෙනවා[ක්‍රි.] 1. භාරදෙනවා ; හිමිකර දෙනවා. 2. විවාහ කර දෙනවා ; සරණ පාවා දෙනවා. 3. විනාශයක් සඳහා සතුරන්ට (රහසේ) භාර දෙනවා.
පාවාගන්නවා[ක්‍රි.] 1. භාර ගන්නවා ; පිළිගන්නවා ; වගකීම තමා වෙතට ගන්නවා. 2. (ස්ත්‍රියක) සරණ පාවා ගන්නවා ; විවාහ කර ගන්නවා ; අඹුකමට ගන්නවා.
පාවාඩය, පාවඩය[නා.] 1. ගෞරවයක් වශයෙන් පාගාගෙන ඒ මත යාම සඳහා එළන රෙද්ද ; පලස හෝ කලාලය ; පියවිළිය. 2. පූජාසනයක් හෝ මේසයක් වැනි තැනක එළන ඇතිරිය.
පාවාදීම[නා.] (නීති.) විකිණීම; අයිතිය මාරු කිරීම ; හිමිකර දීම ; පැවරීම ; (තරුණියක්) විවාහ කරදීම ; සරණ පාවා දීම.
පාවිච්චිය[නා.] 1. යමක් පරිහරණය කිරීම ; ප්‍රයෝජනයට ගැනීම ; භාවිතය ; පරිභෝගය. 2. රෝගයක් සඳහා අපථ්‍යය ආහාරපාන විහරණ ආදියෙන් වැලැකී සිටීම ; ලෙඩට පරෙස්සම් වීම.
පාවුල[නා.ප්‍ර.] (පර්වත කඳු ආදියෙහි) පාදය ; පාමුල ; බෑවුමක පහත කෙළවර ; කන්ද පහළ.
පාවෙන ඉලඇට[නා.බහු.] ඉතාමත් පහළින් පිහිටි ඉල ඇට ජෝඩු දෙක.
පාවෙනවා[ක්‍රි.] 1. යමක් ද්‍රවයක නොගිලී එහි මතුපිට එහා මෙහා ගමන් කරනවා ; සැහැල්ලුවෙන් යමක් අවකාශයේ එහා මෙහා යනවා. 2. සෙමෙන් සෙමෙන් ගමන් කරනවා. 3. පහ වෙනවා ; දුරු වෙනවා ; ඉවත් වෙනවා.
පාශය[නා.] 1. උගුල ; මලපුඩුව ; ගැටය. 2. යමක් කෙරෙහි තදින් බැඳතබන බැම්ම ; කාම, රාග ආදි කෙලෙස් බැම්ම.
පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] ගල ; ගල්කැට ; පහණ ; ශෛලය.
පාෂාණ ජීරණය[නා.] ස්වභාව ධර්මයේ ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ගල් හා පර්වත කැඩී බිඳී ගෙවී යෑම.
පාෂාණ භූත, පාෂාණීභූත[වි.] 1. ගල් මෙන් තදබවට පත් ; ගල් වූ. 2. ගලක් වැනි නොසෙල්වෙන ස්වභාව ඇති ; කිසිදු මෘදු හැඟීමකින් තොර බවට පත්.
පාෂාණ මළුව[නා.] 1. ගල් පුවරු අතුළ මිදුල. 2. ගල් සහිත උස් බිම් තීරුවක්.
පාෂාණ යුගය[නා.] මානවයන් ගල් ආයුධ පාවිච්චි කළ අවධිය ; ගල් යුගය.
පාෂාණ විද්‍යාව[නා.] ගල්වල උපත හා වැඩීම පිළිබඳ විද්‍යාව.
පාෂාණ වියුක්තිය[නා.] ස්වභාව ධර්මයේ ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ගල් කොටස්වලට කැඩී කැඩී වෙන්වීම.
පාෂාණ සංයුතිය[නා.] ගල් සෑදෙන්නට උපයෝගී වන මිශ්‍රණය.
පාෂාණමය[වි.] ගලින් කළ ; ගලින් නිමැවුණු.
පාෂාණීධාතු[නා.ප්‍ර.] පොළොවේ පාෂාණ ස්තර අතර ගල් ගැසී පවතින ඉපැරණි සත්ත්ව සහ ශාක නෂ්ටාවශේෂ ; පොසිල.
පාස[නා.ප්‍ර.] 1. මලපුඩුව ; බැඳුම ; ගැටය. 2. ඇඳුම්වලට අල්ලන නැමුණු කුඩා කොකු විශේෂයක්. 3. ස්පර්ශය ; පහස.
පාසක[නා.ප්‍ර.] 1. මලපුඩුව ; තොණ්ඩුව. 2. පොරවන ලද චීවරය සුළඟට එහා මෙහා නොයන සේ අල්ලා තබනු සඳහා සිවුරු කෙළවර ගැටය ඇතුළු කරවන පුඩුව. 4. පයින් ක්‍රියා කරවිය හැකි සක පෝරුව.
පාසනී ඇටය[නා.] විලුඹේ ඇටයක්.
පාසල, පාසැල[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර පුරුදු පුහුණු කරන ස්ථානය ; අධ්‍යාපන ආයතනය පාඨශාලාව.
පාසලඹ[නා.ප්‍ර.] (වළලුකරේ ආභරණයක් ලෙස පලඳින ගිගිරි සහිත) පා වළල්ල ; පාදකිංකිණි.
පාස්කුව[නා.] ක්‍රිස්තුන් වහන්සේ මළවුන්ගෙන් උත්ථානවීම නිමිත්තෙන් ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් විසින් පවත්වනු ලබන ආගමික උත්සවය.
පාස්සනවා[ක්‍රි.] පුරුද්දනවා ; එකට සම්බන්ධ කරනවා ; පාහනවා.
පාසාණඛීල[නා.ප්‍ර.] ගල්කණුව ; ශෛලස්තම්භය.
පාසාද[නා.ප්‍ර.] බොහෝ මහල් සහිත උස් මන්දිරය ; පහය ; ප්‍රාසාදය.
පාසි[නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) මූස්කී වර්ගයට අයත් ශාකයක් ; දිය සෙවෙල් ; පෙඳ ; ජලනීලිය.
පාසිවුරු, පාසිව්රු[නා.ප්‍ර.] පාත්‍ර හා චීවර.
පාසු[වි.] 1. කරදර පීඩා නැති ; අමාරුවක් නැති ; අවකාශ ඇති ; පහසු. 2. රෝගයකින් ව්‍යාධියකින් පීඩා විඳ ලබන සුවය නිසා සැප වේදනා දැනෙන.
පාහර[වි.] පහත් ; නීච ; ජඩ ; නින්දිත.
පාහිනවා[ක්‍රි.] ධාන්‍ය ඇටවල කුඩ්ඩ ඉවත් කරනවා ; හාල්වල නිවුඩු හරිනවා ; ශුද්ධ කරනවා ; ගසක අතු කපනවා ; අත්තක කොළ සහිත නටු කපා හරිනවා.
පාහුරුව[නා.] පාදයේ ක්‍රියාකාරිත්වය ; ගමන ; පාදයේ හුරුකම.
පාළු[වි.] හිස් ; ශුන්‍ය ; ජනශූන්‍ය.
පාළුපස[නා.] ඛනිජ සහ පෝර නැති නිසරු පස.
පාළුව[නා.] 1. හිස් බව ; ජනාවාසයන්ගෙන් තොර බව ; නිහඬකම. 2. ගොවිතැන් ආදියෙහි අස්වැන්න නැතිවීම.
පැංචා[නා.] පොඩි කොලුවා ; පිරිමි දරුවා ; පිරිමි ළමයා.
පැකිලෙනවා, පැකිළෙනවා[ක්‍රි.] 1. හැපෙනවා ; පටලැවෙනවා ; ගැටෙනවා. 2. පසුබට වෙනවා.
පැගෝඩා[නා.ප්‍ර.] ඈත පෙරදිග (චීනය බුරුමය ආදි) රටවල දක්නට ලැබෙන ආගමික ගොඩනැගිලි විශේෂයක් ; දාගැබ.
පැඟිරි[නා.ප්‍ර.] 1. දෙහි, දොඩම්, නාරන් ආදියේ ලෙල්ලෙහි ඇති සැර සුවඳ. 2. එහි යුෂ. 3. නාරං වර්ගයට අයිති දෙහි, දොඩම් ආදි ගස්. 4. පැඟිරිමානා ; පැඟිරි සුවඳැති උස තෘණ විශේෂය. 5. එයින් සිඳ ගැනෙන සුවඳැති තෙල්.
පැටලිල්ල[නා.] අවුල ; ව්‍යාකූලත්වය.
පැටවා[නා.] 1. නොවැඩුණු අවස්ථාවේ සිටින සතා ; පැටියා ; පෝතකයා. 2. කුඩා පිරිමි දරුවා ; ළාබාලයා.
පැටවුම[නා.] 1. අන්තර්ධාන වීම ; අතුරුදහන්වීම ; නොපෙනී යෑම ; සැඟවීම. 2. බඩු භාණ්ඩ ගෙනයාම පිණිස වාහන ආදියක තැන්පත් කිරීම ; පැටවීම.
පැට්‍රෝලියම්, පැට්‍රලියම්, පෙට්‍රලියම්[නා.ප්‍ර.] ස්වාභාවික ව ළිංවලින් ලබාගන්නා ගිනි ගන්නා සුලු තෙල් ; ඛනිජ තෙල්.
පැටි[වි.] 1. ප්‍රකට ; ව්‍යක්ත. 2. මුවා වුණු ; සැඟවුණු. 3. නියුක්ත ; යෙදුණු. 4. බාල ; ළදරු ; කුඩා ; පෝතක.
පැටිකිරිය, පැඩිගිරිය[නා.] පරම්පරාගත අයිතිය හැඟවෙන පරපුරු ලේඛනය ; ඉඩම් ඔප්පුවල සටහන් කෙරෙන පරම්පරාවලිය.
පැටිලිය[නා.ප්‍ර.] කුඩා දැරිය ; දාරිකාව ; පොඩිත්තිය.
පැණ, පැන[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රකට කොට දැනීම ; විශිෂ්ට වූ දැනුම ; මනාදැනීම ; ප්‍රඥාව. 2. පිළිවිසිය යුතු ගැටලුව ; විමසිය යුතු කරුණ ; ප්‍රශ්නය. 3. පුන්කලස ; පූණ ඝටය.
පැණැති, පැනැති[වි.] නැණවත් ; ඥානවන්ත ; ප්‍රඥාගුණයෙන් යුත්.
පැණි[නා.ප්‍ර.] 1. තෙලිදිය උණු කිරීමෙන්, මී බඹර වදවලින් සහ උක්ගස් ආදියෙන් ලබාගන්නා මිහිරි රසැති උකු ද්‍රවය. 2. මල්වල මකරන්දය. 3. ප්‍රාණියා ; ජීවිතය ඇති සත්ත්වයා. 4. පණුවාගේ ගෑණු සතා. 5. වලග ; නගුට. 6. ලාටු.
පැණිතෝරමල්ලි[නා.ප්‍ර.] මැණික් වර්ගයක් ; තෝරමල්ලි නම් වූ මැණික් වර්ග පහෙන් එකක්.
පැණිරස, පැණිරහ[වි.] මිහිරි රසය ඇති ; මධුර රසයෙන් යුක්ත. [නා.ප්‍ර.] සීනි පැණි ආදියෙහි රසය ; මිහිරි රසය ; මධුරත්වය.
පැතලි ඇට[නා.ප්‍ර.] මිනිස් සිරුරෙහි පිහිටි අස්ථි අතර ගනකමින් අඩු ව පළල් ව පිහිටි අස්ථි විශේෂය.
පැතලි කටුව[නා.] ලෝහ කපන කටු සතර වර්ගයෙන් එකක්.
පැතලි කප්පිය(පාරිභා.) [නා.] ඝනකමින් අඩු පළලින් වැඩි බොලොක්කය.
පැතලි, පැතැලි[වි.] 1. සමතලා ; මට්ටම්. 2. ඝනකම අඩු ; තුනී.
පැත්ත[නා.] 1. දිසාව ; පෙදෙස ; ප්‍රදේශය. 2. පිළ ; පක්ෂය ; කණ්ඩායම. 3. පාර්ශ්වය ; අංශය ; කොටස.
පැති කටුව(පාරිභා.) [නා.] මට්ටම් කිරීම සඳහා භාවිත කරන ආයුධයක්.
පැතිකඩය(පාරිභා.) [නා.] පැත්තකින් බැලූ විට පෙනෙන අන්දම ; බාහ්‍යරූපය.
පැතිකෙවුම(පාරිභා.) [නා.] ගෘහ සැලැස්මක ප්‍රධාන දොර ඉදිරිපස වූ පිල් කෙළවර ; අක්දෙරිය.
පැතිරෙනවා[ක්‍රි.] ව්‍යාප්ත වෙනවා ; විහිදෙනවා ; ප්‍රසාරණය වෙනවා ; පතළ වෙනවා ; විසිරෙනවා.
පැදකුණු[නා.ප්‍ර.] යමකට හෝ යමකුට ගරු කිරීම පිණිස එදෙසට දකුණත සිටින සේ වාර කීපයක් වටා යාම ; ප්‍රදක්ෂිණාව.
පැද්දෙනවා[ක්‍රි.] 1. ඔන්චිල්ලාව මෙන් පැත්තෙන් පැත්තට හෝ ඉදිරියට පස්සට තල්ලු වෙනවා ; දෝලනය වෙනවා. 2. ස්ථිර නිගමනයක් හෝ අධිෂ්ඨානයක් නැති ව නිතර නිතර වෙනස් වෙනවා ; චපල බවින් යුතු වෙනවා.
පැදුම් දිග[නා.] නැගෙනහිර දිශාව ; පෙරදිග.
පැදුර[නා.] පන් ලණු ආදියෙන් වියනු ලබන ආස්තරණ විශේෂය.
පැදුරු ආන[නා.] පැදුරු අකුලා එල්ලා තබන සාල්ල.
පැන[නා.] 1. පැන නැඟී ඇති ගැටලුව ; විසඳිය යුතු කාරණය ; ප්‍රශ්නය. 2. බීමට සුදුසු වතුර; පානීය ජලය. 3. ජලය මිශ්‍ර කොට සාදාගත් බීම වර්ගය ; පානය. 4. නුවණ ; ප්‍රඥාව. 5. කළය ; ඝටය. 6. අත්හළ දෙය ; හැර දැමු දෙය. 7. මල පුඩුව.
පැන නඟිනවා[ක්‍රි.] මතු වෙනවා ; පහළ වෙනවා ; උපදිනවා ; හටගන්නවා.
පැනවත්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රඥාව ඇත්තා ; ප්‍රඥාවන්තයා ; ප්‍රාඥයා. [වි.] නුවණින් යුතු ; ප්‍රඥාව ඇති.
පැනසර[වි.] ප්‍රඥාවෙන් සාර ; ප්‍රඥාවන්ත. [නා.ප්‍ර.] පැනෙහි හෙවත් දියෙහි හැසිරෙන්නා වන මාළුවා.
පැන්[නා.ප්‍ර.] දිය ; ජලය.
පැන් මඩවනවා[ක්‍රි.] වතුරෙන් අනා මිරිකනවා ; පැනින් මඩිනවා.
පැන්ගෙය[නා.] දිය නෑම සඳහා සකස් වී ඇති ගෘහය ; නාන ගෙය ; පැන්කොටුව.
පැන්ටෝග්‍රාපිය, පැන්ටෝග්‍රාපය[නා.] කිසියම් සිතියමක් හෝ රූ සටහනක් හෝ එහි පරිමාණයට නොහොත් වෙනස් පරිමාණයකට ඇඳ ගැනීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය.
පැන්ටෝමයිම්[නා.ප්‍ර.] වචන භාවිතය නැති ව අංග චලනයෙන් පමණක් අදහස් හඟවන නාට්‍ය විශේෂය ; අභිනය නාට්‍ය.
පැන්තලිය, පැන්තාලිය[නා.] පැන් දමු පැතැලි බඳුනක් ; මගීන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා මග අසල හෝ අම්බලමක් ළඟ තබා ඇති පැන් බඳුන ; පැන් කළය.
පැන්තොට[නා.] දිය නෑම බීම ආදිය සඳහා ගංගා ආදියෙහි වෙන් කොට ගෙන තිබෙන ස්ථානය.
පැන්පාසු[වි.] පහසුවෙන් ජලය ලබාගත හැකි.
පැන්මෝරු[නා.ප්‍ර.] දීකිරි හා ජලය මිශ්‍රකර සෑදූ පානය.
පැනැස[නා.] ප්‍රඥාව නැමති ඇස.
පැපිරස්[නා.ප්‍ර.]පුරාණ මිසර ජාතිකයන් විසින් සිෂෙරුස් පපිරුස් පැළෑටි කඳින් සකස් කරගත් කඩදාසි විශේෂය.
පැපොල[නා.] ශරීරයේ බිබිලි මතු වීම සහ උණ ගැනීම ලක්ෂණ කොට ඇති බෝවන රෝගයක්.
පැපොල්[නා.ප්‍ර.] ගන මදය සහිත ප්‍රණීත පලතුරු වර්ගය ; ගස් ලබු.
පැමිණිලිකරු[නා.ප්‍ර.] පොලීසිය උසාවිය හෝ යම් වගකිව යුතු තැනකට පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත් කරන තැනැත්තා ; උසාවිය ඉදිරියේ නඩුවක් පවරන්නා ; චෝදකයා.
පැය[නා.ප්‍ර.] 1. පුරාණ මිණුම් අනුව දවසින් හැටෙන් පංගුවක් ද නූතන මිණුම අනුව විසි හතරින් පංගුවක් ද වන කාල මිම්ම ; හෝරාව.
පැරකුම්, පැරැකුම්[නා.ප්‍ර.] සතුරන් මැඩ පැවැත්වීමේ බලය ; වික්‍රමය ; මහත් බලය ; පරාක්‍රමය.
පැරගොනිමස් වෙස්ටර්මානී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිනිසුන්ගේ ද, බැටළුවන් වැනි සතුන්ගේ ද ශ්වාසනාලය පෙනහැල්ල යන තැන්හි වැඩෙන කීට ගණයක්.
පැරචුටය[නා.] ගමන් කරන අහස්යානාදියේ සිට නිරුපද්‍රිත ව බිමට ළඟා වීම සඳහා සේද වැනි ද්‍රව්‍යවලින් සාදා ගනු ලබන විශාල කුඩයක හැඩය ඇති උපකරණය ; වායු ඡත්‍රය.
පැරණි[වි.] පෙර කලට අයත් ; පුරාණ ; පෞරාණික ; වර්තමාන නොවන.
පැරණියා, පැරැන්නා[නා.] 1. පුරාණ කාලයට අයත් තැනැත්තා ; පැරැන්නා. 2. අතීත ආචාර්යවරයා ; පැරණි ඇදුරා.
පැරතයිරොයිඩ ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] බෙල්ලේ තයිරොයිඩ ග්‍රන්ථියට දෙපැත්තේ පිහිටි කුඩා අන්තරාසර්ග ග්‍රන්ථිය ; පැරතයිරොයිඩය.
පැරත්ත, පැරැත්ත, පෙරත්ත[නා.ප්‍ර.] නැවත නැවත ඕනෑකමින් කරන ඉල්ලීම ; පුන පුනා කරන ආයාචනය ; බලවත් ඇවිටිල්ල.
පැරුම්[නා.ප්‍ර.] පාරමිතා ධර්ම ; බුද්ධකාරක ධර්ම ; පෙරුම්දම්.
පැල[නා.] 1. සුණු පිරියම් ආදිය නොකළ ඉතා කුඩා ගෙය ; කොළ අතු පිදුරු ආදිය සෙවෙණි කළ කුඩා නිවස. 2. ගොවිතැන් ආදිය රැකීම සඳහා තනන තාවකාලික අතුගෙය.
පැල පදිංචිය[නා.] ස්ථිර ලෙස නැවතී සිටීම ; ස්ථිර පදිංචිය ; වාසග්‍රහණය.
පැලඉන්නපැළඉන්න බ.
පැලඟි, පලැඟි[වි.] 1. ආකාරයෙන් ; අයුරින්. 2. සුදුසු වූ ; යෝග්‍ය. 3. සමාන.
පැලඹෙනවා[ක්‍රි.] 1. බබළනවා ; විරාජමාන වෙනවා. 2. පෙලඹෙනවා ; ආශා වෙනවා ; නැඹුරු වෙනවා.
පැලහී යනවා[ක්‍රි.] පිළිස්සෙනවා ; දැවී යනවා ; දැවෙනවා.
පැල්ම, පැළුම[නා.] විදාරණය වූ ස්ථානය ; විවරය.
පැල්ලම[නා.] කහට කුණු ආදිය ගෑවී දුර්වර්ණ වූ ස්ථානය ; ලපය ; කැලල ; කිලුට ; පුල්ලිය.
පැල්වාඩිය[නා.] 1. කුඩා පැල ; මඩුව. 2. තාවකාලික ව නවතින පැල.
පැල්සිඩියන් පංගුව(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) පැල්සිඩස් නැමැත්තා විසින් ඇති කරන ලද නීතිය අනුව හිමිකාර පංගුව.
පැලැල්ල, පැළැල්ල[නා.] උණ බට ආදියෙහි ලී පතුරු එක පෙළට තබා ලණුවලින් සම්බන්ධ කොට සාදනු ලබන ආවරණය.
පැලැස්ස[නා.] 1. කැලයෙන් වටවූ එළිමහන් බිම ; වනගහණය මැද පිහිටි පිට්ටනිය. 2. කුඩා වන ලැහැබ. 3. හිසකෙස්වලින් වට වී හිසේ පිහිටි කෙස් නැති කොටස. 4. සතකු වසන බෙනය.
පැලියෝසීන යුගය, පැලියොසොයික යුගය(පාරිභා.) [නා.] උරග වර්ග ද උස් ශාක වර්ග ද, ලොවෙහි පළමුව හටගත් පුරාණ කාල පරිච්ඡේදය.
පැලෙයොලිතික සමය(පාරිභා.) [නා.] පැරණි ගල් යුගය ; පුරාණ ශෛල සමය.
පැලෝපීය නාලය(පාරිභා.) [නා.) (සත්ව.) ඩිම්බකෝෂයේ සිට ගර්භාෂය දක්වා ඩිම්බ ගමන් කරන නාල දෙකින් එකක්.
පැවත එනවා[ක්‍රි.] යමක් දිගට ම පවතිනවා ; නො කඩවා පවතිනවා.
පැවරීමපවරනවා යන්නෙහි [භා.නා.] 1. යම් කටයුත්තක් හෝ දෙයක් පුද්ගලයකුට භාර කිරීම. 2. පවරා දීම ; නීත්‍යනුකූල ව අයිතිය මාරු කිරීම.
පැවරීමේ නියෝගය(පාරිභා.) [නා.] (නීති) නීත්‍යනුකූල ව අයිතිය මාරු කිරීමේ ආඥාව.
පැවරුම් නියෝගය(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) පවරා ගැනීමට කරන නියමය.
පැවැත්ම[නා.] 1. හැසිරීම ; කල්ක්‍රියාව. 2. පැතීම සිදුවීම ; ප්‍රවෘත්ත වීම.
පැෂන් ශ්‍රේණිය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) අධෝරක්ත ප්‍රදේශයේ තිබෙන හයිඩ්‍රජන් වර්ණාවලී ශ්‍රේණියක්.
පැස[නා.] 1. කූඩය ; පෙට්ටිය ; මල්ල ; කූඩුව. 2. (කැන්ගරු ආදීන්ගේ) පැටවුන්ගේ ආරක්ෂාව පිණිස උදර පෙදෙසෙහි ඇති කෝෂයක් වැනි ශරීර අවයවය. 3. පිටකය ; භාජනයක් වැනි දෙය.
පැසවනවා[ක්‍රි.] 1. (තුවාලයක්) ඉදිමී වේදනාවෙන් යුක්ත වනවා ; පැහැවනවා. 2. (සෙම) අපිරිසිදු වී දුර්වර්ණ වෙනවා. 3. (ආහාර) දිරවනවා. 4. (සුරා, ආසව) පල් වෙනවා ; පදම් වෙනවා. 5. රත් වෙනවා ; තැම්බෙනවා ; ගින්නෙන් පැහෙනවා. 6. මෝරනවා; ධාන්‍යාදිය මුහුකුරා යනවා. 7. යම් ගැටලුවක් සිතෙහි පුන - පුනා පැන නඟිනවා.
පැස් පෙට්ටිය[නා.] වේවැල්, බටපොතු ආදී දෙයකින් වියා මැලියම් ගා රෙදි අලවා තනාගනු ලබන සැහැල්ලු පෙට්ටිය ; පැරැන්නන් විසින් ගමන් මලු වශයෙන් ද මෙම පෙට්ටි භාවිතයට ගන්නා ලදී.
පැස්ටරී කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] කකාරන ලද ද්‍රව්‍යයක් ක්ෂණික ව සිහිල් කිරීමෙන් බැක්ටීරියා විනාශ කරනවා.
පැසිනී දේහාණු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ද ස්නායුවල කෙළවරවල් මුගුරක් මෙන් මහත් වී සම්බන්ධක පටක තට්ටු කීපයකින් වට වී සෑදුණු දේහ.
පැසුළු[නි.] පසු ව ; පසු කාලයෙහි ; පස්සේ ; ඉක්බිති ; පශ්චාත්. [වි.] පශ්චිම ; අවරදිග ; පෑළ දිග ; බස්නාහිර.
පැසුළු දොර[නා.] පස්සා දොර ; පසු දොර ; පෑළ දොර.
පැසෙන අංශකය(පාරිභා.) [නා.] ජලය පැහීමට පත් වන අංශක මිම්ම ; වතුර නටන්නා වූ උණුසුම් ප්‍රමාණය ; තාපාංකය.
පැසෙනවා[ක්‍රි.] 1. මෝරනවා ; මුහුකුරා යනවා ; පරිණත වෙනවා. 2. දුක් විඳිමින් තැවෙනවා ; දුක්ඛ විපාකයට භාජනය වී සිටිනවා. 3. ගින්නෙන් රත් වෙනවා ; කැකෑරෙනවා ; උණු වෙනවා. 4. පාන්පිටි තෙලිජ්ජ වැනි දේ මුහුන් යෙදීමෙන් පරිපාකයට පත් වෙනවා. 5. සිරුරේ කෙස් ආදි රෝම සුදුපාට වෙනවා.
පැහ, පැහැ[නා.ප්‍ර.] 1. තෙල් හිඳීමට භාවිත කරන උපකරණයක් ; වැල්වලින් වියා දෙපසට ලෑලි දෙකක් සවි කරන ලද තෙල් යත. 2. පාට ; වර්ණ. 3. දිස්නය ; කාන්තිය ; රශ්මිය.
පැහැදිලි[වි.] 1. පැහැයෙන් බබළන ; මනහර වර්ණයෙන් යුතු ; ප්‍රභෝජ්වලිත. 2. මැනවින් දැකිය හැකි ; අවුලක් නැති ; නිරවුල් ; අමාරුවක් නැති ව තේරුම් ගත හැකි. 3. රොන් බොර ආදිය නැති ; පිරිසිදු ; විනිවිද පෙනෙන.
පැහැදිලි කරනවා[ක්‍රි.] විස්තර කරනවා ; (නොතේරෙන දෙයක්) තේරුම් කරදෙනවා ; වටහා දෙනවා ; ගැටලු ලිහාදෙනවා.
පැහැදුල[වි.] පැහැයෙන් බබළන ; ප්‍රභාවෙන් දිලිසෙන ; කාන්තියෙන් දිදුලන.
පැහැදෙනවා[ක්‍රි.] ප්‍රසාදයට පත් වෙනවා ; සතුටට පත්වෙනවා ; සිත ඇලෙනවා.
පැහැර අරිනවා[ක්‍රි.] යමක් නො කොට අත්හැර දමනවා ; අතපසු කරනවා ; මඟ හරිනවා.
පැහැර ගන්නවා, පෑර ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. උදුරා ගන්නවා ; බලහත්කාරයෙන් ගන්නවා ; කොල්ලකනවා. 2. පහර දෙනවා ; හප්පනවා.
පැහැරම[නා.] 1. පහර දීම ; 1 පැහැරුම ; ප්‍රහාරය. 2. (පියාපත්) ගැසීම ; විහිදීම ; ප්‍රසාරණය. 3. උදුරාගැන්ම ; කොල්ලකෑම.
පැහැසර[වි.] මනා පැහැයෙන් යුතු ; ප්‍රභාවෙන් සාර ; බබලන.
පැහැසරණිය[නා.] කාන්ති සමූහය ; රශ්මි රාශිය.
පැළ[නා.ප්‍ර.] 1. පීඩා ; පෙළීම් ; හිරිහැර. 2. ළපටි ගස්. 3. ශාකයක ළදරු අවස්ථාව. 4. ගොටුව ; පුටය ; (බත්) මුල. 5. බටහිර දිසාව ; පශ්චිම දිශාව.
පැළ ඉන්න[නා.] පැළවීම සඳහා වැටක සිටුවන අමු කෝටුව.
පැළ ගොයම[නා.] ළා ගොයම ; නොවැඩුණු ළපටි ගොයම.
පැළ දිග, පෑළදිග[නා.] බටහිර දිසාව ; පශ්චිම දිසාව.
පැළදොර[නා.ප්‍ර.] 1. ගෙයි පිටිපස දොර. 2. බටහිරින් පිහිටි දොර.
පැළපත[නා.] 1. බීජයෙන් මතු වී_සතියක් දෙකක් පමණ වැඩුණු අංකුර අවස්ථාව. 2. පැළ ගොයම. 3. ළා අංකුර සමූහය.
පැළඹුම[නා.] යොමු වීම ; ඉදිරිපත් වීම ; නැඹුරු වීම.
පැළසයුර[නා.] බස්නාහිර දිසාවෙහි වූ මුහුද.
පැළැන්තිය, පෙළන්තිය[නා.] 1. පරපුර ; පෙළපත. 2. එක්තරා කොට්ඨාසයකට අයිති පිරිස ; වර්ගය ; ගෝත්‍රය.
පැළි කප්පිය(පාරිභා.) [නා.] බෙදුණු පුලිය ; වෙන් වුණු බොලොක්කය.
පැළියාව[නා.] 1. බඩට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා ආහාර – ගැනීම ; අධික කෑදරකම ; බලවත් ආහාර ගිජු බව. 2. අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා ධන ධාන්‍ය තිබීම ; සීමාන්තික ධනවත් බව. 3. පැළීම ;
පැළිවළං[නා.ප්‍ර.] තද හිරු රැසින් වියළුණු මඩ තට්ටුවක ඇති වන ඉරිතැළීම.
පෑ[නා.ප්‍ර.] 1. කාල මානක ඒකකයක් වන පැය. 2. පෑ තැටිය. 3. පැහැය ; පාට ; වර්ණය. 4. දීප්තිය ; ප්‍රභාව ; ආලෝකය. [වි.] 1. ප්‍රිය ; පිය. 2. දැක්වූ ; ගෙනහැර දක්වන ලද.
පෑගීම[නා.] 1. පය ගෑම ; පයින් මැඩීම. 2. ආක්‍රමණය ; පීඩාවට පත් වීම.
පෑතැටිය[නා.] 1. සිංහල පැයක කාලය කෙළවර දී දිය බඳුනක ගිලෙන කුඩා පාත්‍රයක් වැනි කාල මානක උපකරණයක්. 2. (කථා.) පෑදී දිලිසෙන කෙස් නැති හිස් මුදුන ; තට්ටය.
පෑදෙනවා[ක්‍රි.] 1. පැහැදෙනවා ; සතුටු වෙනවා ; ප්‍රසන්න වෙනවා. 2. (ඇස් ඇරි) පෙනී යනවා ; ප්‍රත්‍යක්ෂ වෙනවා. 3. (ජලයේ බොරගතිය ආදිය නැති වී) පිරිසිදු වෙනවා ; පැහැදිලි වෙනවා.
පෑපත[නා.] ඔපය ; දීප්තිය ; ප්‍රභාව.
පෑය[නා.] 1. පාට ; පැහැය ; වර්ණය. 2. ප්‍රභාව ; දීප්තිය ; කාන්තිය.
පෑල, පෑළ[නා.] 1. අමුණෙන් හතරෙන් පංගුවක් වන ධාන්‍ය මිනුමක් ; ලාස් 10ක ප්‍රමාණය 2. වී පෑලක් වැපිරෙන වපසරිය. 3. බටහිර දිශාව.
පෑවිල්ල(කථා.) [නා.] වර්ෂාව නොමැති ව දිගු කලක් දැඩි ඉරු රැස් වැටීම ; ඉඩෝරය ; නියඟය.
පෑස්සීම(පාරිභා.) [නා.] (ලෝහ වර්ග ආදිය) කොටස් දෙකක් එකක් වන සේ සම්බන්ධ කිරීම ; එකට පෑහීම ; යා කිරීම.
පෑළ දිග[නා.] බස්නාහිර දිශාව.
පෑළ වෙරළ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වෙරළක රළ හා උදම් ළඟා නොවන ඉහළ කලාපය.
පෑළවිය[නා.] චන්ද්‍රමාස ක්‍රමයෙහි පළමුවන දිනය ; පුර සහ අව යන පක්ෂ දෙකේ පළමුවන දිනය.
පිංකම, පින්කම[නා.] සිත පහදවාගෙන කරනු ලබන පුණ්‍ය කටයුත්ත ; කූසල ක්‍රියාව , චිත්ත සන්තානය පවිත්‍ර කරන දානමය කටයුත්ත.
පිංකැටය, පින්කටය[නා.] පුණ්‍ය කටයුතු සඳහා ආධාර මුදල් බහාලන බඳුන.
පිංගල, පිඞ්ගල[නා.ප්‍ර.] 1. ඇත් කුලයක්. 2. අති විශාල කල්පිත මත්ස්‍යයෙක්. 3. පිඟුවන් වර්ණය ; රන්වන් පැහැය. 4. පක්ෂියෙක්. 5. ඡන්දස් ශාස්ත්‍රයෙහි අති දක්ෂ පුරාණ ආචාර්යවරයෙක්. 6. මැසි වර්ගයක්. 7. සෙනසුරු ග්‍රහයා. 8. සුවඳ ද්‍රව්‍යයක් වන ගෝරෝචන. 9. වර්ෂ නාමයක්.
පිංජර[වි.] රන්වන් පැහැ ඇති ; රතු සහ කහ මිශ්‍ර වර්ණවත්.
පිංතාලිය[නා.] මගතොට යන එන්නන්ට දිය බීම සඳහා සිවු මංසල් ආදියේ තැන්පත් ව පවතින පැන් පිරවූ ලොකු සැළිය.
පිංසෙංඩු වෙනවා, පින්සෙණ්ඩු වෙනවා[ක්‍රි.] බැගෑපත්ව ඉල්ලනවා ; අයදිනවා.
පිග්මන්තනය[නා.] (වෛද්‍ය) සත්ව හා ශාක සෛලවල වර්ණය ඇති කරන ද්‍රව්‍යය ; වර්ණකය.
පිචණ්ඩිල[වි.] තරබාරු ,ස්ථුල
පිච්චිය[නා.] තරමක් පැරණි අඩු අගයකින් යුත් කාසි වෙසෙසක්; දොයිතුව, අළුක්කාල.
පිච්චෙනවා[ක්‍රි.] (කථා.) දැවෙනවා ; පිළිස්සෙනවා ; ගිනි ගන්නවා ; දහනය වෙනවා.
පිච්ඡ[නා.ප්‍ර.] 1. මොනර පිල් ; මොනර පිහාටු. 2. පෙඳය ; වල්ගය. 3. කුකුළු කරමලය. 4. ඉඹුල් ගස ; ඉන්සලු හෝ පුවක් ගස. 5. ඉඹුල් ලාටු.
පිච්ඡිකාංගය[පිච්ඡික+අංගය] (පාරිභා.) [නා.] 1. (සත්ත්ව) පිහාටුවක් තිබෙන ප්‍රසරය. 2. ඇතැම් පාසිවල පරිපුටයේ තිබෙන දත් පේලිය.
පිචුලනය(පාරිභා.) [නා.] එකට කැටි කිරීම ; සම්පිණ්ඩනය.
පිඤ්ජර[වි.] රතට හුරු කහ පැහැයෙන් යුතු ; පිඟුවන් පැහැ ඇති.
පිට[නා.ප්‍ර.] 1. සිරුරේ කොඳු පෙදෙස ; කොඳු ඇට පේළිය ඇති පැත්ත ; පසුභාගය. 2. යමක උඩුතලය ; මුදුන ; පෘෂ්ඨය. 3. පැත්ත ; පාර්ශ්වය. 4. බැහැර ; දුර. 5. බෙල්ල ; කර ; ග්‍රීවය. 7. ළඟ ; සමීපය. 8. සමූහය ; රැස ; කණ්ඩායම.
පිට කරනවා[ක්‍රි.] 1. එළියට දමනවා ; බැහැර කරනවා ; නිකුත් කරනවා. 2. පිට පැත්තට ගන්නවා ; පසුපසට යොදනවා.
පිට මයික්‍රෝමීටරය(පාරිභා.) [නා.] දුරේක්ෂයට පිටතින් සවිකරනු ලබන මයික්‍රෝමීටරය.
පිට රේඛාව[නා.] චිත්‍ර ඇඳීම් ආදියේ දී සීමා දැක්වීම සඳහා මුලින් ම අඳින රේඛාව ; බාහිර රේඛාව.
පිට ලනවා[ක්‍රි.] 1. පිටට දමනවා ; බැහැර කරනවා ; ඉවත් කරනවා. 2. පිට හරවනවා ; පිට තබා හේත්තුවෙනවා. 3. යම් කරුණක් හේතුකොට දක්වනවා ; අන් කෙනකු මත වරදක් පටවනවා.
පිට වරිගය[නා.] බාහිර කුලය ; පිටස්තර කුලය ; අන්‍ය වූ පෙළපත.
පිටංගනය, පිටංගනේ[නා.] ගෙදරක මිදුලින් පිටත ඒ වටා ඇති පෙදෙස.
පිටක ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] 1. සිරුරේ සම පිට ඇති වන උපන් ලප කැලැල් ආදිය. 2. ලප කැලැල්වල පල විපාකය.
පිටකටුව[නා.] 1. පිටිකොන්ද ; කොඳු ඇට නාරටිය. 2. දිවුල් බෙලි ආදි ගෙඩි වර්ගවල පිටතින් ඇති ඝන වූ කොටස.
පිටකත්‍රය[නා.ප්‍ර.] තුන්පිටකය ; බුද්ධ දේශනය ග්‍රන්ථ වශයෙන් වෙන් කොට ඇති තූන් කොටස; තුන් පිටකය.
පිටකය[නා.] 1. බටපතුරු වේවැල් ආදියෙන් වියනු ලබා ඇති පැස; පෙට්ටිය ; කූඩය. 2. විනය සූත්‍ර අභිධර්ම යන මුළු බුද්ධ ධර්මය සංගෘහිත වන ග්‍රන්ථාවලිය. 3. උද්භිද ස්ඵෝටිකා විශේෂයක්. 4. කොඩියක සැරසිලි වෙසෙසක්.
පිටගැටිය, පිටගැට්ට[නා.] (භාජනයක හෝ බැමි වැනි දෙයක මුව විටෙහි දක්නා ලැබෙන) බැහැරි තීරය ; පිටවාටිය.
පිටත[නා.] බැහැර ; පිටපැත්ත.
පිටත වෘත්තය[නා.] (ගණිත.) බහි වෘත්තය ; ත්‍රිකෝණයක හෝ වෙනත් උත්තල බහු අස්‍රයක සියලු කෝණ ස්පර්ශ කරගෙන යන සේ එයට පිටතින් අඳිනු ලබන වෘත්තය.
පිටපට ගසනවා, පිටපොට ගසනවා[ක්‍රි.] 1. ඇඳි රෙදි කඩෙහි හෝ සරමෙහි පහළ කෙළවර ඔසවා අඳිනවා , වලාපොට ගසනවා. 2. ඇඳි රෙදිකඩ හෝ සරම අමුඩයක් මෙන් සකසා අඳිනවා.
පිටපත[නා.] යම්කිසි ග්‍රන්ථයක හෝ ලිපියක හෝ ලියවිල්ලක අනුකෘතිය ; කොපිය.
පිටපදනම[නා.] ගෙවල බිත්තියට පිටින් ඇති බැම්ම ; වටපිළ ; කයියෝරුව.
පිටපිට[ක්‍රි.වි.] එකකින් පසු එකක් බැගින් ; යළි යළිත් ; නොකඩවා, නැවත නැවත.
පිටපොත[නා.] ග්‍රන්ථයක ගැටළු තැන් ලිහා පොතක් සේ පිළියෙළ කොට ඒ පොතටම ඈඳා තැබූ පොත.
පිටබලය[නා.] බැහැරින් ලැබෙන ශක්තිය ; පිටතින් ලැබෙන උදව්ව ; අනුබලය ; පිටුබලය
පිටමං කරනවා[ක්‍රි.] බැහැර කර හරිනවා ; ඉවත් කරනවා ; දුරු කරනවා.
පිටමළුව[නා.] ගෙයින් පිටත වූ මිදුල ; මාලිගාවේ බැහැරි මිදුල.
පිටරට[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය දේශයෙන් අන්‍ය වූ දේශය , විදේශය.
පිටලස් කඩදාසි[නා.ප්‍ර.] (සිතියම් පිඹුරුපත් ආදිය) පිටපත් කිරීමට ගන්නා විනිවිද පෙනෙන ටිෂියු කඩදාසි.
පිටවක[වි.] පිට කුදු වූ ; වක් වූ පිටක් ඇති. [නා.] 1. නගුලේ පිටපැත්ත. 2. කවයක පිටපැත්ත.
පිටවගුර[නා.] මඩ වූ තැන ; ගොහොරුව.
පිටවන්න(කථා.) [නා.] බිම එලා නිදන පැදුර හෝ සම්කඩ.
පිටවසට[නා.ප්‍ර.] පිට මැද දිගට තිබෙන ඇට පේළිය ; කොඳු ඇට ; කොන්ද ; කශේරුකාව.
පිටවහල් කරනවා[ක්‍රි.] රටින් පිට කරනවා ; නෙරපනවා ; ගෝත්‍රයෙන් ඉවතලනවා.
පිටවාන[නා.] වැවක වැඩි වතුර පිට වීම සඳහා එහි වේල්ලේ පහත් කොට සාදන ලද ඉඩ කඩ.
පිටවෙනවා[ක්‍රි.] 1. නිවසක් ශාලාවක් වැනි ගොඩනැගිල්ලක් එළියට බහිනවා. 2. නැවතී සිටි තැනකින් ඉවත් වෙනවා. 3. ද්‍රව යුෂ වැනි දෙයක් බැහැරට ගලනවා ; ස්‍රාවය වෙනවා. 3. ඇතුළත හිර වී තිබෙන දෙයක් එළියට එනවා.
පිටසක්වළ[නා.] (සතර මහාද්වීපයෙන් යුත්) මේ සක්වළින් පිටස්තර වූ සක්වළ ; පර සක්වළ.
පිටසන[නා.] යම්කිසි ලියවිල්ලක් අනුමත කිරීම ; ලිපියක යම් ප්‍රකාශයක් සහතික කිරීම ආදිය සඳහා අත්සන යෙදීම ; චෙක්පත් ආදියෙහි පිටපැත්තේ අත්සන් කිරීම.
පිටසම[නා.] සත්ත්ව ශරීරය මතුපිටින් වසා සිටින තුනී සිවිය.
පිටස්තර, පිටත්තර[වි.] බාහිර ; පිටින් වූ ; අන්‍ය වූ ; වෙනස් වූ ; ඈතින් වූ.
පිටසැකිල්ල[නා.] (සත්ව.) ඇතැම් සතුන්ගේ ශරීරයේ පිටතින් තිබෙන කංකාලය.
පිටසැකිලි හැලීම(පාරිභා.) [නා.] බොහෝ සර්පයන්ගේ හා සන්ධිපාදිකයන්ගේ හම් හෝ කටු ආවරණයේ බාහිර තට්ටු හැලීම ; හැව ඇරීම.
පිටසිවිය(පාරිභා.) [නා.] බීජාණුවක බිත්තිය නිර්මාණය වී ඇති පටල දෙක අතුරෙන් බැහැරින් පිහිටි පටලය.
පිට්ටනිය[නා.] ගස් කොලන් නැති එළිමහන් පෙදෙස ; පිටිය ; හිස් තැනිතලා පෙදෙස.
පිට්ඨි කණ්ටකය[නා.] 1. පිටිකොඳු ඇටය ; පිටිකොන්ද. 2. යම් යම් දේ එල්ලා තැබීම පිණිස බිත්තියෙහි සවි කරනු ලබන කණුව ; බිතු ඇණය.
පිටාර[වි.] පිටතට ගලා යන ; පිටාරය සිදු කරන.
පිටාරය[නා.] 1. ජලය ඉතිරි පිටට ගලායාම ; ගංගා, ඇළ, දොළ උතුරායාම ; වැසි ජලයෙන් ගොඩබිම යට වීම. 2. එන්ජිමක් ක්‍රියා කිරීමේ දී එහි තෙල් පිට වී යාම.
පිටි[නා.ප්‍ර.] 1. ධාන්‍ය සහ ඝන කරන ලද කිරි ආදිය කොටා අඹරා සාදා ගනු ලබන කුඩු. 2. එළිමහන් තැනි බිම් ; පිට්ටනි. 3. තණ බිම් ; තෘණ භූමි. [වි.] පිටත ; පිටිපස ; බැහැර.
පිටිකර[නා.ප්‍ර.] 1. බෙල්ලේ පිට පැත්ත. 2. අත්ලේ පිට පැත්ත ; පිටි අල්ල.
පිටිකාව[නා.] 1. හමේ ඇති වන කේතුකාකාර කුඩා ගැටය ; කුරුලෑව ; තරුණ පිළිකාව. 2. ඇඟිලි තුඩු, දිව මුදුන, දතක, කෙස්ගසක මුල යන තැනෙක්හි නෙරූ මෘදුල පටක කේතුව. 3. මල් පෙත්තක් මතුයෙහි වූ කුඩා නෙරුව.
පිටිදකිනවා, පිටුදකිනවා[ක්‍රි.] 1. පිටත් කරනවා ; පළවා හරිනවා ; දුර ලනවා ; ඉවතලනවා ; තුරන් කරනවා. 2. පරාජය කරනවා ; වනසනවා.
පිටින්[ක්‍රි.වි.] 1. එක්ක ; සමග ; සහිත ව. 2. සහමුලින් ; මුළුමනින්.
පිටිපතුල[නා.] පතුලේ උඩ පැත්ත ; පිටිපත්ල.
පිටිපස, පිටුපස[නා.] 1. ඉදිරිපසට විරුද්ධ දිශාව ; මුහුණ ලා සිටින පැත්තට ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්ත. 2. පිට කොන්ද.
පිටිපානවා, පිටුපානවා[ක්‍රි.] 1. මුහුණ ලා සිටින පැත්තට පිටුපස හරවනවා ; ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවට අභිමුඛ වෙනවා. 2. ප්‍රතිවිරුද්ධව ක්‍රියා කරනවා ; පටහැනි වෙනවා. 3. නොසලකා හරිනවා ; මඟහරිනවා.
පිටිය[නා.] 1. එළිමහන් සමතලා තැනි බිම ; පිට්ටනිය. 2. තණ බිම.
පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මොළය පත්ලට වන්නට පිහිටා ඇතිව ශරීර වර්ධනය සඳහා හෝමෝන උපදවන ග්‍රන්ථියක් ; පිටියුටරිය.
පිටිවහල, පිටුවහල[නා.] උදව්ව ; උපකාරය ; උපස්තම්භය ; පිහිට.
පිටිවහල් කරනවා, පිටුවහල් කරනවා[ක්‍රි.] 1. උදවුවෙනවා ; උපකාරවෙනවා. 2. පිට පෙදෙසකට නෙරපා හරිනවා ; රටින් පලවා හරිනවා.
පිටිසර[නා.ප්‍ර.] නගරයකින් දුර බැහැර ප්‍රදේශය ; ගම්බද පෙදෙස ; පසල් දෙස.
පිටු දකිනවා[ක්‍රි.] පන්නනවා ; පලවා හරිනවා ; නෙරපනවා.
පිටු දෙනවා[ක්‍රි.] 1. උදවු වෙනවා ; පිහිට වෙනවා ; උපකාරි වෙනවා ; පිටුබල සපයනවා. 2. මුහුණ දීමට ඉදිරිපත් නොවී මඟ හරිනවා ; බියෙන් පලා යනවා ; සැඟවෙනවා.
පිටුබල[නා.ප්‍ර.] උපකාරය ; අත් උදව්ව ; පිටුවහල.
පිඨරය[නා.] 1. මුට්ටිය ; මහ හැළිය. 2. හැඳිගෑම හෝ කැලඹීම සඳහා භාවිත කරන පැතලි ලීය ; මතය ; මන්ථය.
පිඩ, පිඬ[නා.ප්‍ර.] 1. ගුළි කරනු ලැබූ දෙය. 2. ආහාර පිඩ ; වරකට මුව තුළට ගනු ලබන ආහාර ප්‍රමාණය. 3. අතට ගත හැකි තරමේ සුළු ප්‍රමාණයක්.
පිඩැල්ල[නා.] උදලු පහරකට වරකට කැපෙන පස් කුට්ටිය.
පිඩු කරනවා, පිඬු කරනවා[ක්‍රි.] 1. ගුළි බවට පත් කරනවා ; කැටි කරනවා. 2. සම්පිණ්ඩනය කරනවා ; සාරාංශ කරනවා.
පිඩු සිඟනවා, පිඬු සිඟනවා[ක්‍රි.] (පැවිදි උතුමකු) ආහාර සඳහා ගෙපිළිවෙළින් යනවා · පිණ්ඩපාතයේ වඩිනවා.
පිණනවා, පිනනවා[ක්‍රි.] සතුටු වෙනවා ; සන්තෝෂ වෙනවා ; ප්‍රමුදිත ඇති වෙනවා.
පිණ්ඩපාතිකාංගය[නා.] පිඬු සිගීමෙන් ලැබෙන ආහාරය පමණක් අනුභව කිරීමෙන් රකින ව්‍රත සමාදානය.
පිණ්ඩය[නා.] 1. ගුළි කරනු ලැබූ දෙය ; පිඬු කළ දෙය ; කැටිය ; පිඬ ; වරකට මුව තුළට ගන්නා ආහාර ටික 2. සාරය ; සාරාංශය. 3. මූර්තය ; ආකෘතිය. 4. සංඛ්‍යා එකතු කිරීම වැනි ගණන් ක්‍රමයකින් ලබාගන්නා ඵලය හෙවත් උත්තරය. 5. මියගියවුන් පිණිස දෙන ආහාර දානය. 6. යකඩ. 7. ශක්තිය ; බලය. 8. සුගන්ධ ද්‍රව්‍යය ; සුවඳ ලාටු. 9. කලල රූපය. 10. කප්පිය ; ගුටකය ; බොලොක්කය. 11. නෙරීම ; ඉදිමුම.
පිණ්ඩාකාරය[පිණ්ඩ+ආකාරය] [නා.] ගුලියක හැඩය ; ගුටිකාකාරය.
පිණ්ඩාර්ථය[පිණ්ඩ+අර්ථය] [නා.] පිඬු කළ අදහස ; කැටි කළ අරුත ; සංක්ෂිප්තාර්ථය.
පිණ්ඩිකාව[නා.] 1. උඩු පතුල. 2. රියසක ; සක්නැබ ; බොස්ගෙඩිය. 3. පෙණහැල්ල, අක්මාව යන අවයවවල පවතින ගෝලාකාර ද්‍රව්‍ය විශේෂය.
පිණ්ඩිය[නා.] 1. කැටය ; කැටිය ; වැදැල්ල ; ගුළිය ; පිඬ. 2. පොකුර ; වල්ල.
පිණ්ඩිලයා[නා.] දෛවඥයා ; නක්ෂත්‍ර විද්‍යාඥයා ; නැකැත්කරුවා.
පිණ්‍යාක[නා.ප්‍ර.] 1. තල ඇට ආදියේ තෙල් මිරිකා ගැනීමෙන් පසු ඉතිරි වන රොඩ්ඩ ; තල පුන්නක්කු. 2. සුගන්ධ ද්‍රව්‍ය. 3. තල කැරලි
පිණි[වි.] 1. පිණාගිය ; සංතෘප්ත. 2. ඉතා මිහිරි ; ප්‍රණීත.
පිණිපා කරනවා[ක්‍රි.] නමස්කාර කරනවා ; පාමුල නමදිනවා ; වැඳ වැටෙනවා.
පිණිස[නි.] සඳහා, උදෙසා ආදි වශයෙන් සම්ප්‍රදාන විභක්ති අර්ථය හඟවන නිපාත පදයක්.
පිත[නා.ප්‍ර.] 1. අක්මාවෙන් ස්‍රාවය වන ද්‍රවයක් ; පිත්තය. 2. පියා. 3. පුත්‍රයා.
පිත්කෝෂය[නා.] පිත්තාශය ; පිත්බෝක්ක.
පිත්ත[නා.] 1. පොල්, තල්, කෙසෙල් ආදි ගස්හි අතුවල කොළ රහිත මුල් කොටස ; බිඩංගය. 2. පක්ෂීන්ගේ පිහාටුවේ මැද නාරටිය. 3. ඇතැම් පන්දු ක්‍රීඩාවල දී පන්දුවට පහර දීමට භාවිත කරන උපකරණය.
පිත්තනායකය(පාරිභා.) [නා.] බහිශ්‍රාවී නාල විශේෂයක් ; යාකෘතික නාලය කරා පිත ගලා යෑම සඳහා අක්මාවේ ඇති ප්‍රධාන නාලයක්.
පිත්තය[නා.] අක්මාවෙන් ස්‍රාවය වන ද්‍රවයක්.
පිත්තල[නා.ප්‍ර.] තඹ සහ තුත්තනායගම් මිශ්‍ර කොට සාදාගනු ලබන ලෝහ සංයෝගයක්.
පිත්තලාම්ල[පිත්තල+අම්ල] [නා.ප්‍ර.] පිත්තල මත සෑදෙන කොළපාට මල විශේෂය.
පිත්වතුර[නා.] පිත්තාශයේ නිපදවන, ආහාර ජීර්ණකර ශක්තිය ඇති කරවන කහපැහැ දියරක් ; පිත්දිය.
පිතාමහ[නා.ප්‍ර.] පියාගේ පියා ; මුත්තා ; සීයා.
පිතිකරුවා(නව.) [නා.] පන්දු ක්‍රීඩාවක දී පන්දුවට පිත්තෙන් පහර දෙන්නා.
පිතුපට්ඨාන[නා.ප්‍ර.] පියාට කරන උපස්ථාන හා සංග්‍රහ.
පිතෘඝාතකයා[නා.] පියා නැසූ තැනැත්තා.
පිතෘත්වය[නා.] පියබව.
පිතෘදානය[නා.] මියගිය මව්පියන් උදෙසා ආහාර වස්ත්‍ර ආදිය දීම.
පිතෘවධය[නා.] පියා මැරීම ; පිතෘ ඝාතනය.
පිතෘස්නේහය[නා.] පියකු වසයෙන් ඇති වන දරු සෙනෙහස.
පිදවිල්ල, පිදිවිල්ල[නා.] 1. දෙවියන්ට හෝ යක්ෂ, ප්‍රේතාදීන්ට දෙන පූජාව ; දොලතටුව. 2. විහාර දේවාලවලට පුද්ගලයකු විසින් පූජා කරන ඉඩකඩම් දේපළ.
පිදහන, පිදානය[නා.] 1. වැස්ම ; මූඩිය ; පියන්පත ; පියන. 2. වසා අවුරා තිබීම ; සංවර කිරීම ; වැසීම.
පිදුම[නා.] 1. පූජා කිරිම. - ආ පූජා කරන ලද ඉඩකඩම් ආදිය.
පිදුරු[නා.ප්‍ර.] ගොයම් කපා පාගා ගත් පසු ඉතිරි වන වියළි ගොයම් ගස්.
පිදේනිය[නා.] පිදවිල්ල.
පිධානය[නා.] 1. වැස්ම. 2. මසුන්ගේ හිස දෙපසේ සෑදී ඇති පියන්පත. 3. කපාටය ; වෑල්වය. 4. පාසි බීජාණුධානියේ පියන.
පින[නා.] 1. යහපත ; කුසලය ; පුණ්‍යය. 2. යහපත හා සම්බන්ධ කාර්යය. 3. යහපත් ක්‍රියා කිරීමෙන් හට ගැනී, පවතින ආත්මභාවයේ දී නොහොත් (විශේෂයෙන්) අනාගත ආත්මභවයේ දී යහපත් ප්‍රතිඵල ගෙන දිය හැකි චෛතසික බලවේගය.
පිනනවා[ක්‍රි.] සතුටු වෙනවා ; ප්‍රීති වෙනවා ; ප්‍රිය කරනවා.
පින් අනුමෝදනාව[නා.] කළ පින් අනුව සතුටු වීම.
පින් කිරිය[නා.] පුණ්‍යක්‍රියාව.
පින් දෙනවා[ක්‍රි.] පින් අනුමෝදන් කරනවා ; ප්‍රාප්තිදානය කරනවා ; යමකු විසින් ඉටු කරන ලද පින්කමකින් හට ගැනෙන පින අනුන් වෙත ද පවරනවා.
පින් පඩිය[නා.] සේවාවන් නොගෙන ජීවත්වීම සඳහා කෙනකුට ගෙවන වැටුප.
පින් පත්‍රය[නා.] සම්මාදම් පත්‍රය.
පින්තාරුකරුවා[නා.] චිත්‍ර අඳින්නා ; සායම් කරන්නා.
පින්තූරය[නා.] ඡායාරූපය ; සිතුවම ; රූපය ; චිත්‍රය.
පින්තොට[නා.] ආධ්‍යාත්මික පාරිශුද්ධිය සඳහා ජලස්නානය කරන ගංතොට ; පුණ්‍ය තීර්ථය.
පින්පෙත්[නා.ප්‍ර.] මළගිය අයට එලොව යහපත පතා දෙනු ලබන පින්.
පින්බර, පින්බැර[වි.] පුණ්‍ය ලක්ෂණයෙන් හෙබි ; අතිශයින් පින්වත්.
පින්සලය[නා.] චිත්‍ර ඇඳීමේ දී හෝ පින්තාරු කිරීමෙ දී සායම් තැවරීම සඳහා ගන්නා කෙඳි සහිත උපකරණය ; බුරුසුව ; තෙලිකූර.
පිනි[නා.ප්‍ර.] 1. රැයෙහි තණකොළ ආදියෙහි වැටෙන සිහින් සිසිල් දිය බින්දු; තුෂාර 2. මිදුණු ජලය ; හිම. 3. මත්ස්‍යයා. 4. මහනෙල් මල.
පිනි බානවා[ක්‍රි.] පිනි වැටෙනවා.
පිනිඅංකය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) වාතයේ පවතින වාෂ්ප සිසිල් වී ඝනවීමෙන් පිනි බවට හැරෙන උෂ්ණත්වය දක්වන අංකය.
පිනිදිය[නා.ප්‍ර.] 1. පිනි නමැති ජලය ; පින්නෙන් ඇති වන ජලය ; තුෂාර. 2. සුවඳ දියර වර්ගයක්. 3. බෙලි හෝ දිවුල් මල් තැම්බීමෙන් පෙරා ගත් ස්‍රාවණය. 4. මල්පැණි.
පිනිපා[නා.] 1. සඳ ; චන්ද්‍රයා ; උලිඳු. 2. ඇතා ; හස්තියා. 3. හාවා. 4. මත්ස්‍යයා.
පිනුම, පිණුම[නා.] පා බිම නොතබා සිටින තැන සිට තවත් තැනකට මාරුවීම.
පිපටය, පිපෙට්ටය, පිපෙට්ටුව[නා.] ද්‍රව මනින උපකරණයක්; ද්‍රව මානයක් ; නාලිකාව.
පිපාසය, පිපාසාව[නා.] දිය බීමට ඇති වුවමනාව ; පැන් පවස ; තිබහ.
පිපිරෙනවා[ක්‍රි.] පැළෙනවා ; කැබලි කැඩී වෙන් වෙනවා; ගැහී යනවා.
පිපෙනවා[ක්‍රි.] 1. පිම්බී එනවා ; මහත් වෙනවා. 2. විකසිත වෙනවා ; පුබුදු වෙනවා.
පිබිදෙනවා[ක්‍රි.] නින්දෙන් නැඟී සිටිනවා ; අවදි වෙනවා ; ප්‍රබුද්ධ වෙනවා.
පිම්බෙනවා[ක්‍රි.] 1. මහත් වෙනවා ; විශාල වෙනවා ; ඉදිමෙනවා. 2. (කථා.) උඩඟු වෙනවා ; අහංකාර වෙනවා ; ආඩම්බර වෙනවා.
පිම්ම[නා.] 1. පැන පැන දිවීම ; පැනීම ; පිනුම. 2. එක් පිනුමක දිග. 3. පිනුම් ගැසීම; අඩවූ ඇල්ලීම. 3. යමක් වාෂ්පයෙන් තැම්බීම පිණිස භාජනයේ කට වටා බඳින රෙදිකඩ ; කඩපිම්ම.
පිඹිනවා[ක්‍රි.] 1. නලාවක් වැනි භාණ්ඩයකින් හඬ නංවනු සඳහා එය මුවග තබා එතුළට තදින් වායුව යවනවා ; උෂ්ම හඩින් මුඛයෙන් සුළං පිට කරනවා. 2. ගිනි ඇවිලවීමට කටින් හුළං විදිනවා. 3. තරහෙන් ශබ්ද නගා හුස්ම පිට කරනවා.
පිඹුර[නා.] 1. ඉඩමක මායිම් ආදිය දැක්වෙන සටහන ; පැලෑන ; පීගුර. 2. සින්නක්කර ඔප්පුව.
පිඹුරා[නා.] ගොදුර දඟරවලින් වෙළා, මිරිකා පොඩි කොට ගිලින විශාල සර්පයෙක්.
පිය[නා.] 1. මිනිස් ආදි ජීවීන්ගේ කකුල ; පය ; පාදය. 2. පා සටහන ; පාද ලාංඣනය. 3. පය තබන තැන ; පඩිය ; පියගැටය. 4. පාර ; මඟ. 6. කවිපදය ; පද්‍ය පාදය. 7. පිහිට ; ප්‍රතිෂ්ඨාව. 8. ස්වභාවය ; තත්ත්වය. 9. පක්ෂීන් ආදීන්ගේ අත්තටු. 10. යමක් වහන උපකරණය ; පියන ; පිධානය. 11. සතුට ; ප්‍රීතිය ; ප්‍රියභාවය. 12. ප්‍රියාව ; කාන්තාව ; ස්ත්‍රිය. 13. ප්‍රියයා ; ස්වාමියා ; වල්ලභයා.
පිය නඟනවා[ක්‍රි.] ඇවිදිනවා ; ගමන් කරනවා ; යනවා.
පියකර, පියකරු[වි.] සිත සතුටු කරන ; සිත්ගන්නා ; මනපිනවන ; ප්‍රියංකර.
පියගැට, පියගැට්[නා.ප්‍ර.] 1. උඩකට නැඟීමේ දී හෝ පහතට බැසීමේ දී පය තැබීම සඳහා තැනූ පඩි. 2. ඉණිමඟ හිණ ; තරප්පුව.
පියඟන[පිය+අගන] [නා.] පෙම්වතිය ; ප්‍රියංගනාව.
පියදසුන, පියදස්න[නා.] ප්‍රිය උපදවන දැකුම ; ප්‍රියදර්ශනය.
පියන[නා.] 1. පෙට්ටි බෝතල් භාජන ආදිය වසා තැබීමට උපයෝගී කරගන්නා ආවරණය ; මූඩිය ; වැස්ම ; පිධානය. 2. දොර ජනෙල් ආදිය වැසීමට උපයෝගි කරගන්නා ලී වීදුරු ආදියෙන් සාදාගනු ලබන ආවරණය.
පියනවා[ක්‍රි.] 1. දොර කවුළු භාජන ආදියේ කට පියන් ආදියකින් වසනවා. 2. හකුළනවා ; වසාගන්නවා. 3. දුරු කරනවා ; ඉවත් කරනවා ; බැහැර කරනවා ; අත් හරිනවා ; හැර දමනවා. 4. දමනවා ; තබනවා.
පියන්[නා.ප්‍ර.] 1. කෙලෙස් දැවීමට භාවනා කිරීම ; පධානය. 2. කුඹුර ; කෙත.
පියපේරුව[නා.] පියාගේ පාර්ශ්වය.
පියබඳ[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයෙහි අංගයක් ; ළැම පෙදෙස ; පපුව. 2. ප්‍රිය වූ ශරීරයක් ඇත්තිය ; ප්‍රිය දේහිනිය ; කාන්තාව.
පියමඟ[නා.ප්‍ර.] 1. පා ගමනින් ලකුණු වී තැනෙන පාර ; අඩිපාර. 2. වනසතුන් ගමන් ගන්නා මඟ ; ඉවපාර.
පියම්බිකාව[නා.] භාර්යාව ; බිරිඳ ; ප්‍රියම්බිකාව.
පියඹ, පියඹු[නා.] 1. ස්ත්‍රිය, වනිතාව. 2. භාර්යාව ; ප්‍රියම්බිකාව. 3. ප්‍රිය වූ හමුව ; ස්ත්‍රී පුරුෂ සංවාසය. 4. ප්‍රිය වු වස්තුවෙහි ඇලීම ; කාම තෘෂ්ණාව. 5. ගස් වර්ගයක් ; කොසඹ ; කොහොඹ. 6. [පිය+අඹ] ප්‍රිය වූ ජලය.
පියයුරු, පියොවුරු[නා.ප්‍ර.] 1. ස්ත්‍රීන්ගේ දෙතන ; පයෝධර. 2. දිය දරන්නා වන වැහි වලාකුළ ; මේඝකූට. 3. ඖෂධීය පැළෑටියක්.
පියර[නා.ප්‍ර.] වත්සුනු ; පුයර.
පියරැව් දෙනවා[ක්‍රි.] මිහිරි නාදය ඇති කරනවා.
පියලපියල්ල බ.
පියල්ල, පියල[නා.] 1. රෙද්ද ; වස්ත්‍රය ; රෙදිකඩ. 2. ඇතිරිල්ල ; බුමුතුරුණුව. 3. පහන්වැටි ; පාන්කඩ. 4. බෙහෙත් කැවූ රෙදිකඩ ; රෙදිවැටි ; ඔසුවැටි. 5. කුඩා විලක්කු. 6. පුෂ්ප පත්‍රය ; මල් පෙත්ත. 7. පාත්‍රය ; භාජනය. 8. ඇටයක පලුව ; බෑය. 9. ඇටයක පළුවක හැඩය ගත් දෑ.
පියලි කපාටය[නා.] (භෞති.) වායු පීඩනය රැක ගැනීම පිණිස සරනේරුවක් වැනි උපකරණයකින් සවි කරනු ලබන ඉපියා.
පියවනවා[ක්‍රි.] 1. දුරුකරනවා ; බැහැර කරනවා ; අස් කරනවා ; නවත්වනවා. 2. වහනවා, අත්හිටවනවා.
පියවර[නා.] 1. පාදය පය ; පතුල ; විලුඹේ කෙළවර සිට මහපට ඇඟිල්ල අග දක්වා කොටස. 2. පාද සටහන ; පා සලකුණ ; පාද ලාඤ්ඡනය. 3. ගමනේ දී තබන පා දෙක අතර දුර. 4. යම්කිසි ක්‍රියාවක අවස්ථාවක් ; ක්‍රියාවලියක එක් කොටසක්.
පියවසාව[නා.] පදනම වසන බැම්ම ; පේසාව ; දාගැප්හි පේසා වළල්ල.
පියවි[වි.] ස්වභාවික ; මුල් ස්වභාවය ඇති ; ප්‍රකෘති.
පියවි රා[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වාභාවික වර්ණය ; ප්‍රකෘති පැහැය. 2. ප්‍රකෘති රාගය ; ජනානු රාගය.
පියවිළිය[නා.] පය තැබීම පිණිස එළන වස්ත්‍රය ; පාවාඩය.
පියවු පරික්‍රමණය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ) වසන ලද හරස් කැපුම.
පියස, පියෙස[නා.] 1. පෙදෙස ; දිසාව ; පළාත ; ප්‍රදේශය. 2. මළුව. 3. කිට්ටු පාත හරිය. 4. ගෙයක මන්දිරයක හෝ ස්තූපයක වහල ; ඡදනය ; පියස්ස.
පියසටහන[නා.] පා සලකුණ ; පාදසටහන.
පියසන්[පිය+සන්] [නා.ප්‍ර.] 1. පාදයේ සලකුණ ; පොළොවේ හෝ වෙන යමක් මත පය තැබූ විට දක්නට ලැබෙන පය ලකුණ. 2. පාදය තබන විට නැගෙන හඩ. 3. පියාපත් ගැසීම ; පක්ෂ ප්‍රහාරය.
පියසර[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රිය කාන්තාව ; ප්‍රියංකර ස්ත්‍රිය. 2. ප්‍රිය වූ නාදය ; පියකරු හඩ.
පියස්ස, පියැස්ස[නා.] 1. වහල ; පියස ; ඡදනය. 2. කුඩා පැල ; තාවකාලික මඩුව.
පියසුන්[වි.] 1. පියාපත් සිඳුණු. 2. පියකරු බසින් තොර ; ප්‍රිය ශූන්‍ය. [නා.ප්‍ර.] කේළාම් ; පෛශුනය.
පියසුනු[වි.] පියාපත් බිඳුණු ; පිහාටු සිඳී ගිය.
පියහඹනවා, පියා හඹනවා[ක්‍රි.] පියාපත් ගසා අහසේ ගමන් කරනවා.
පියහසර[නා.] පයින් යා හැකි පටුමඟ ; පියමඟ ; අඩිපාර.
පියළි[නා.ප්‍ර.] 1. වස්ත්‍ර කැබැල්ල ; රෙදිකඩ. 2. ගමන් කිරීමේදී හරසර ; පාවාඩය සඳහා එළන රෙදිකඩ. 3. බුමුතුරුණුව. 4. ඉරන ලද රෙදිපටිය. 5. පහන්තිරය.
පියා[නා.] 1. දරුවකු දාකළ තැනැත්තා ; උත්පාදකයා ; අප්පා ; අප්පච්චි; තාත්තා. 2. යම් මිනිස් සමාජයකට තීරණාත්මක සේවයක් කළ උත්තමයා.
පියාඩය, පියෝඩය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු වෙරළේ උස ගල් කඩතොලු අතර වූ දිග පටු කලපුව.
පියාබුන්[වි.] පියාපත් බිඳුණ ; පියා සිඳීගිය.
පියාලය[පිය+ආලය] [නා.ප්‍ර.] සිත් ඇදගන්නා වාසස්ථානය ; සිත්කලු නිවස.
පියාසර කරනවා[ක්‍රි.] පියාහඹනවා ; අහසේ ඉගිළ යනවා ; අහසේ යාත්‍රා කරනවා.
පියැලි[නා.ප්‍ර.] 1. රෙදිකෑලි. 2. බීජ පලුව. 3. පුෂ්ප පත්‍රය ; මල් පෙත්ත. 4. බඳුන ; පාත්‍රය ; කුසලාන.
පියුපියනවා යන්නෙහි [අතී.කෘද.] [වි.] 1. හැර දැමූ ; බැහැර කළ ; ඉවත් කළ ; පහ කළ. 2. වැසූ ; වසාගත්. 3. සඟවන ලද ; මුවහ කළා වූ.
පියුම[නා.] 1. ජලජ පැළෑටියක්. 2. ඒ පැළෑටියේ ඉතා රූමත් සුදු හෝ රතු මල ; පද්මය ; නෙළුම. 3. සිරිකත ; පද්මාව ; ශ්‍රී කාන්තාව. 4. පද්‍යය ; කවිය. 5. පද්‍ය වෘත්තයක නාමය.
පියුමකර, පියුමාකර[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් විල ; විල ; පද්මාකරය. 2. පද්‍ය වෘත්තයක් ; පද්මාකර.
පියුමරාමිණ, පියුම්රාමිණ[නා.ප්‍ර.] පද්මරාග මාණික්‍යය.
පියුම්[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම්. 2. වැසීම් ; සැඟවීම් ; මුවහ කිරීම්. 3. දුරු කිරීම් ; බැහැර කිරීම් ; ප්‍රතික්ෂේප කිරීම්. 5. ඇස් පිහාටු ; ඇසිපිය.
පියුම් මිතුරු[නා.ප්‍ර.] හිරු ; සූර්යයා.
පියුම්කත[නා.] සිරිකත ; ලක්ෂ්මි.
පියුමාසනය[පියුම්+ආසනය] [නා.] භාවනානුයෝගින් හිඳගන්නා ඉරියවුවක් ; අරමිණිය ගොතා දකුණත දකුණු කලවය මත්තේ ද වමත වම් කලවය මත්තේ ද තබා හිස කෙළින් තබා හිඳීම.
පියුමිළු[පියුම්+ඉළු] [නා.ප්‍ර.] පියුම් වනය ; නෙළුම් වනය.
පියෙවි[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ප්‍රකෘති නාම හෝ ක්‍රියා පදයක මූල රූප හෙවත් ප්‍රත්‍යය නො ගැන්වූ රූප. [වි.] ස්වාභාවික ; ප්‍රකෘතියෙන් වූ.
පියොදනවා[ක්‍රි.] 1. එවනවා. 2. යවනවා ; ප්‍රේරණය කරනවා ; ඇතැම් ක්‍රීඩාවල පන්දුව එයට පහර දෙන්නා නොහොත් පහර දෙන පිල කරා මෙහෙයනවා ; යවනවා.
පියොබඳ[නා.] ප්‍රියංකර ශරීරයක් ඇති කාන්තාව ; ප්‍රිය දේහිනිය ; ප්‍රියාංගිනිය.
පියොව[නා.] 1. ක්‍රියාව. 2. කරුණ ; උපාය. 3. ගමන් විලාසය. 4. ස්වභාවය ; ආකාරය.
පිරමිඩය[නා.] 1. පතුල සාමාන්‍යයෙසෘජුකෝණාස්‍රාකාර වූ ද, ත්‍රිකෝණාකාර වූ ද, මුදුන ශිඛරයක් වූ ද ඝන වස්තුවක් 2. ඒ හැඩයෙන් යුක්ත ව මිසරයේ පාරාවෝ රජවරුන් ඉදි කළ අති විශාල සොහොන්කොත්.
පිරි[වි.] පිරුණු ; සම්පූර්ණ වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. අගල ; පරිඛාව. 2. පිරිස.
පිරිකර[නා.ප්‍ර.] 1. පරිෂ්කාර ; පැවිද්දන් විසින් පරිහරණය කරනු ලබන පාත්‍ර චීවර ආදිය ; පැවිදි ජීවිතයට අවශ්‍ය දේ. 2. ආභරණ. 3. වෑ පොරෝ ආදී උපකරණ.
පිරික්සුම්[නා.ප්‍ර.] පිරික්සීම ; පරික්ෂාව ; මැනවින් සොයා බැලීම.
පිරික්සුම් පහන[නා.] (විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණවල දී සහ දුර බැලීමේ දී උපයෝගී වන) දීප්තිමත් එළියක් ඇති විදුලි පහන ; දුර පිහිටි දේ බැලීමට උපයෝගි කරගන්නා ඉතා දීප්තිමත් විදුලි එළිය.
පිරිකුඹු[නා.ප්‍ර.] පිරුණු කළය ; පුන්කළස ; පූර්ණ කුම්භය.
පිරිකෙව්, පිරිඛෙව්[නා.ප්‍ර.] 1. හාත්පසින් වට වී පැවැත්ම ; පරික්ෂේපය ; පවුරු ප්‍රාකාර ආදියෙන් වට කොට පැවැත්ම. 2. ප්‍රාකාරය ; පවුර ; වැට.
පිරිගා[නා.ප්‍ර.] 1. රැක්ම ; ආරක්ෂා කිරීම් ; ගෝපණය ; රැකවල්. 2. පරිගෘහිත දේ ; අරක්ගත් වස්තු ; සිහිනුවණින් අල්ලාගත් දේ. 3. අයිතිය ; බැඳීම; සම්බන්ධය.
පිරිණමනවා, පිරිනමනවා[ක්‍රි.] සම්භාවනා පෙරටුව දෙනවා ; පරිත්‍යාග කරනවා ; පූජා කරනවා.
පිරිත[නා.] (විපත් දුරුකර සැපත් ළංකර ගැනීමට හා සියලු දුක් බය රෝග උපද්‍රවයන් සංසිඳුවා ගැනීම සඳහා සජ්ඣායනා කරනු ලබන) බෞද්ධ සූත්‍රධර්ම කොට්ඨාසයකට දී ඇති නාමය.
පිරිදහනවා[ක්‍රි.] ඇඟලනවා ; අඳිනවා ; පරිධානය කරනවා.
පිරිනිවන[නා.] බෞද්ධ දර්ශනයෙහි සඳහන් වන පරිදි භවයෙහි නැවත උත්පත්තියක් ඇති නොවන අවසානය ; පිරිනිවන් පෑම ; සතර මාර්ග ඥානයෙන් නිවන අවබෝධ කර ගැනීම.
පිරිනිවෙනවා[ක්‍රි.] පිරිනිවන් පානවා ; පරිනිර්වාණයට පත් වෙනවා.
පිරිපත[නා.] 1. අනතුර ; උවදුර ; උපද්‍රවය ; ව්‍යසනය. 2. විරෝධය ; බාධාව.
පිරිපහදුව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර මාර්ගයෙන් බොර තෙල් පිරිසුදු කොට පැට්රෝල් භූමිතෙල් ආදිය ලබා ගන්නා ස්ථානය ; ප්‍රසාදනාගාරය.
පිරිපුන්[වි.] 1. සර්වාකාරයෙන් පිරුණු ; සම්පූර්ණ ; පරිපූර්ණ. 2. (ජීව) අවයව සියල්ල ක්‍රියා කරන.
පිරිබඩ, පිරිබඞ[නා.ප්‍ර.] ගැල්වීම ; ගෑම ; ආලේප කිරීම ; තැවරීම.
පිරිමදිනවා[ක්‍රි.] 1. අතගානවා ; ස්පර්ශ කරනවා ; පරිමාර්ජනය කරනවා. 2. (පාරිභා.) (ලෝහ) ඔප දමනවා. 3. පිරිසිදු කරනවා ; ශුද්ධ කරනවා. 4. සලකා බලනවා ; පරික්ෂා කරනවා.
පිරිමසනවා[ක්‍රි.] 1. රකිනවා ; රැකබලා ගන්නවා. 2. පෝෂණය කරනවා. 3. අඩුපාඩු සකසනවා ; මදිපාඩු පුරවනවා ; සම්පූර්ණ කරනවා. 4. ඉෂ්ට කරනවා. 5. සොයා බලනවා ; පරික්ෂා කරනවා. 6. සකස් කරනවා ; සකසනවා. 7. අරපරිස්සම් කරනවා ; පරෙස්සම් කරනවා. 8. (භාවනාව) පුරුදු කරනවා ; මනාව වඩනවා. 9. ප්‍රයෝජනයට ගන්නවා ; භාවිත කරනවා. 10. අලුත්වැඩියා කරනවා ; ප්‍රතිසංස්කරණය කරනවා.
පිරිමැසුම් නියමය(පාරිභා.) [නා.] කරුණු සනාථ කිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා හේතු සාධක හෝ බලපෑම් පරිකල්පනය නොකළ යුතුය යන තර්කශාස්ත්‍ර න්‍යාය.
පිරිමියා[නා.] 1. පුරුෂ නිමිති ඇත්තා ; පුංබව ඇත්තා ; ගැහැනියක නොවන්නා ; මිනිසා ; පුරුෂයා. 2. ප්‍රමුඛයා.
පිරිය[නා.ප්‍ර.] 1. රුචිය ; කැමැත්ත ; ආසාව 2. ප්‍රීතිය ; සතුට.
පිරියත[වි.] සෑහීමට පත් ; තෘප්තියට පැමිණි. [නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රගුණ කටයුතු ධර්මය ; ත්‍රිපිටක බුද්ධ ධර්මය. 2. කෙළවර ; අවසානය ; පර්යන්තය.
පිරියම[නා.] (අභි.) 1. (භාවනා කිරීමේ දී) පළමුව කළ යුත්ත ; පූර්ව කෘත්‍යය ; පරිකර්මය. 2. ප්‍රතිසංස්කරණය ; අලුත්වැඩියාව ; පිළියම. 3. සායම ; ආලේප කළ දේ.
පිරියම් කිස[නා.ප්‍ර.] (අභි.) පඨවි ආදී කසිණ මණ්ඩලයක් අරමුණු කොට භාවනා කිරීමේ කෘත්‍යය.
පිරිරැඹ[ක්‍රි.වි.] වැළඳගෙන ; පරිරම්භණය කොට.
පිරිවට, පිරුවට[නා.ප්‍ර.] 1. සෝදා පිරිසිදු කරන ලද වස්ත්‍ර ; අලුත් රෙදි. 2. පාවිච්චිකොට ආපසු දීමට ලබාගන්නා රෙදි. 3. ආපසු දීමට ලබාගත් භාණ්ඩ.
පිරිවටනවා[ක්‍රි.] 1. පවුරු වැට අගල් ආදියෙන් වටකරනවා ; කවාකාර බවට පත් කරනවා ; පරික්ෂේප කරනවා. 2. ගානවා ; මදිනවා ; පිරිමදිනවා. 3. කරකවනවා ; බමවනවා. 4. මනා කොට පවත්වනවා ; සංවරභාවය ඇති කරනවා.
පිරිවන, පිරිවෙන, පිරිවෙණ[නා.] 1. භික්ෂූන්ගේ වාසස්ථානය ; ආවාසය. 2. ඉගෙන ගන්නා තැන ; පිරිවහනය කරන ස්ථානය ; අධ්‍යයන ආයතනය.
පිරිවර[නා.] 1. එක්ව හැසිරෙන සහායක පිරිස , ළඟ වෙසෙන යටත් ජනයා ; ඇසුරෙහි සිටින පිරිස ; පරිවාර ජනයා. 2. ඉදිරිපත් කිරීම ; පෙරටු කිරීම. 3. අවයව ; අංගෝපාංග.
පිරිවැජි, පිරිවැදි[වි.] බුදුසසුනෙන් පිටත පැවිද්ද ලත් ; පැවිදි ; පරිබ්‍රාජක.
පිරිවැටුම[නා.] වෙළඳ භාණ්ඩයක දළ අළෙවිය.
පිරිවැටුම් බද්ද(පාරිභා.) [නා.] පිරිවැටුම පදනම් කොට රජය මගින් පනවනු ලබන බදු විශේෂයක්.
පිරිවැස්ස[නා.] යමක් දමා ගැනීම හෝ අවුරා තැබීම සඳහා පොල්කොළ ආදියෙන් සාදාගන්නා උපකරණය ; පැස ; යමක් අවුරා ඇති දෙය ; ආවරණය.
පිරිවුළු[නා.ප්‍ර.] 1. තාවකාලික දෙය ; තහවුරු නොවන දෙය. 2. ණයට ගත් දෙය ; ඉල්ලා ගත් දෙය. 3. ගනුදෙනුව ; හුවමාරුව.
පිරිස[නා.] 1. සමූහය ; කණ්ඩායම ; පිරිවර. 2. ඊශ්වර – සේනාව.
පිරිසරම[නා.] පරිශ්‍රමය වෙහෙස ; මහන්සිය.
පිරිසිදු, පිරිසුදු[වි.] 1. පරිශුද්ධ ; නොකිළිටි ; පිවිතුරු ; පවිත්‍ර ; නිර්මල. 2. අවුලක් නැති ; නිරවුල් ; පැහැදිලි.
පිරිසිඳිනවා[ක්‍රි.] 1. ඇති තතු දැනගන්නවා. 2. කාලය ප්‍රදේශය ආදිය නියමකර ගන්නවා ; මෙතෙකැයි සීමා කරනවා. 3. ඉතිරි නොකර හරිනවා ; සියල්ල නිම කරනවා. 4. මිල නියම කරනවා ; අගය තක්සේරු කරනවා. 5. නිගමනයකට පැමිණෙනවා.
පිරිසිඹුම[නා.] 1. වෙහෙස ; මහන්සිය ; පරිශ්‍රමය. 2. මැනවින් සිඹීම ; ආදරයෙන් සිපගැනීම.
පිරිසුන් කිරීම[නා.] (නීති.) පිරිසිඳීම ; කඩා දැමීම ; අවලංගු කිරීම ; නිෂ්ප්‍රභා කිරීම.
පිරිසෙය මිල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කලින් වෙන් කරන ලද මිල.
පිරිසෙව්[නා.ප්‍ර.] 1. සේවකයා ; උපස්ථායකයා. 2. සේදීම ; තෙමීම ; පරිෂේකය.
පිරිහෙනවා[ක්‍රි.] පරිහානියට යනවා ; තිබූ තත්ත්වයෙන් පහතට වැටෙනවා ; හීන භාවයට පැමිණෙනවා.
පිරිහෙළනවා[ක්‍රි.] 1. අඩු කරනවා ; හීන බවට පත්වෙනවා ; නැතිකර දමනවා ; අත්හරිනවා ; පරිහානියට පත්වෙනවා. 2. අපහාස කරනවා ; අවමන් කරනවා.
පිරිළි[නා.ප්‍ර.] රැලි ; තරංගමාලා.
පිරුම්පේනුව(පාරිභා.) [නා.] එන්ජිම පණ ගැන්වීමට උදව්වක් වශයෙන් සිලින්ඩරයට ඉන්ධන විදීමේ කටයුත්ත සිදු කිරීම සඳහා උපකාරිවන පේනුව.
පිරුවනවා[ක්‍රි.] 1. පාඩම් කරනවා ; ඉගෙන ගන්නවා ; හදාරනවා. 2. (බණ වැනි) දෙයක් කියනවා (පිරිත් ආදිය) සජ්ඣායනා කරනවා. 3. (මන්ත්‍ර ආදිය) ජප කරනවා ; පුන පුනා කියනවා.
පිරුවානා පොත[නා.] පිරිත් පොත ; සජ්ඣායනා පිණිස සංග්‍රහ කළ පිරිත් සූත්‍ර සමූහය ; පිරිත් සංග්‍රහය.
පිරුවික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] කාබෝහයිරේට් ජීර්ණය වීමේ දී සෑදෙන අන්තර් අම්ලයක්.
පිරුළ[නා.] 1. තැනට ගැළපෙන කියමන ; උපදේශාත්මක කියමන ; ආදර්ශවත් කීම; ආප්තෝපදේශය. 2. ආපසු දීමට අනුන්ගෙන් ලබා ගත් වස්ත්‍ර භාණ්ඩ වැනි දෙය ; ණය. 3. පිළිතුර ; උත්තරය ; ප්‍රතිඋත්තරය. 4. තෑග්ග ; ත්‍යාගය.
පිරුළු දෙනවා[ක්‍රි.] උත්තර දෙනවා ; පිළිතුරු දෙනවා ; ප්‍රතිඋත්තර සපයනවා.
පිරෙනවා[ක්‍රි.] රැස් වෙනවා ; එකතූ වෙනවා ; ගොඩ ගැසෙනවා ; සම්පූර්ණ වෙනවා.
පිල[නා.] 1. මොනර පිල. 2. පක්ෂය ; කණ්ඩායම පාර්ශ්වය. 3. මීවදය.
පිලච්ජාත(පාරිභා.) [වි.] (කෘමියකුගේ ජීවන ප්‍රවෘත්තියෙහි) පිලා අවස්ථාව තෙක් ම මව් ශරීරය තුළ වැඩෙන.
පිලන්ධනය, පිළන්ධනය[නා.] 1. පලඳනාව. 2. පැලඳීම ; සැරසිල්ල.
පිලරොයිඩයා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පරපෝෂිත ජීවීන්ගේ ගෝත්‍රයක්.
පිලල[නා.] මාළුන්ගේ මතුපිට ඇති කොරල.
පිලව් අතුරු රුව(පාරිභා.) [නා.] කීට හා සුහුඹුල් යන අවස්ථා දෙක අතර දී ඇති වන වෙනස්කම් අනුව කීටයා පිළිරුවා බවට පත්වීම.
පිලව් කෝෂය[නා.] පිලවා ජීවත්වන මඩිය ; පිලවාට ආවරණයක් වනු පිණිස වෙන් වී එහෙත් ඉතිරි වී පවතින ඝන වූ කීට හම.
පිලව් ජනකයා(පාරිභා.) [නා.] පිලව් අවස්ථාව දක්වා ම මව් ශරීරය තුළ වැඩෙන කීටයා.
පිලවා[නා.] 1. කෘමියකුගේ ජීවිත පැවැත්මෙහි කීට හා සුහුඹුල් යන අවස්ථා දෙකට මැද අවස්ථාව ; කෝෂයක් තුළ වැඩෙන කීටයා. 2. පැටවා ; පෝතකයා. 3. (කථා.) මී බඹර බිත්තර පිපිරීමෙන් පසු එළියට එන ඉතා ළදරු පැටවා.
පිල් කූර[නා.] පිහාටුවක කුරුල්ලකුගේ ඇඟට සවි වන කූරක් වැනි මුල් කොටස; කුරුල්ලාගේ ඇඟට සවි වී ඇති කෙඳි නැති උල් කොටස.
පිල්කඩ[නා.] පිල් කණ්ඩිය ; ආලින්දය ; වේදිකාව.
පිල්කලඹ[නා.] මොනර පිල් වැටිය.
පිල්ටරය, ෆිල්ටරය[නා.] ද්‍රවයක ඇති ද්‍රව්‍යමය කොටස් පෙරා වෙන් කිරීමට යොදා ගන්නා උපකරණය ; පෙරහන යන්ත්‍රය.
පිල්ල[නා.] 1. ස්වර ලකුණ ; ව්‍යංජනාක්ෂරයක් සමග බැඳෙන ස්වර හැඳින්වීම සඳහා ඒ ඒ අක්ෂර හා යොදන ඇලපිල්ල (ැ), ඉස්පිල්ල ( ි) ආදි ලකුණු (ක්+ඉ = කි). 2. මෝල්ගස් ආදියෙහි කෙළවර සවි කරන යකඩ වළල්ල. 3. ඇස්පිය. 4. කොළයට සම්බන්ධ දණ්ඩ ; පිත්ත.
පිල්ලාව, පිල්ලෑව[නා.] 1. කුඹුරක පිහිටි ගොඩබිම ; මඩෙන් වට වූ කුඩා ගොඩැල්ල ; ඕවිට. 2. කුඩා ඔරුව.
පිල්ලි අරිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. මන්ත්‍ර බලයෙන් යම්කිසි විනාශකාරි බලවේගයන් සතුරකු වෙත ඔහු විනාශ කිරීම සඳහා යවනවා. 2. (රූඪි.) කෙනෙකුට නොදැනෙන්ට හංගනවා ; සොරකම් කරනවා ; වංචා කරනවා.
පිල්ලිය(කථා.) [නා.] මන්ත්‍ර බලයෙන් නිර්මාණය කරනු ලබන භූතයෙක් නොහොත් භූත බලවේගයක්.
පිල්වන්න, පිල්වැන්න[නා.ප්‍ර.] සටහන ; ලකුණු ආදි තොරතුරු සඳහන් විස්තර පත්‍රිකාව.
පිලා පෙත්ත[නා.] ලී හෝ ලෝහ පුවරුවක් මත සවි කරන ලද දිග ලෑල්ලක දෙකොනේ ළමයින් දෙදෙනෙකුට වාඩි වී උස් පහත් වෙමින් ක්‍රීඩා කළ හැකි භාණ්ඩයක් ; සීසෝව.
පිලාකෝෂය[නා.] 1. බොහෝ කෘමි කීටයන් පිලා අවස්ථාවට පත් වන විට කටින සේද කෙඳි කොපුව. 2. මකුළුවන් බිම් පණුවන් බිත්තර දැමීමට සාදන කෝෂය.
පිලාව[නා.] 1. බඩදිව ; කපාලිකයන්ගේ උදර කුහරයේ ආමාශය අසල තිබෙන නිර්නාල ග්‍රන්ථියක් වැනි අවයවය ; ප්ලීභය. 2. දුන්නෙහි කෙළවර; දුනුමුඩාව. 3. කුඩා ඔරු විශේෂයක්
පිලැස්, පිලස්[නා.ප්‍ර.] 1. මොනර පිහාට්ටේ කෙළවර ඇති ඇස වැනි සලකුණ ; මොනරපිල ; සඳැස. 2. මොනරා ; මයූරයා.
පිලි[නා.ප්‍ර.] 1. මොනර පිහාටුව. 2. ඇසිපිය. 3. ගෙඩිය ; ඵලය. 4. පැසුණු හිසකේ ; සුදු කෙස් ; නර කෙස්. 5. රකුසා ; රාක්ෂසයා.
පිලි පෙරැළි[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) වචනයක අක්ෂරයක් තුළ වූ ස්වර මාරුවීම ; ස්වර මාරුව ; ස්වර විපර්යාසය.
පිලිවැස්ස(කථා.) [නා.] පොල් කොළවලින් වියා ගන්නා ගොටු හැඩයේ කූඩයක් ; පිරිවැස්ස.
පිලිස්සීම, පිලිස්සුම[නා.] 1. දැඩි තාපයකින් හෝ ගිනි වතුර වැන්නකින් සිදු වන පිච්චීම ; දැවීම. 2. ගින්නෙන් දවාලීම; ගිනි තැබීම.
පිලිහිනි[වි.] කල්ගිය ; කුණු වූ ; පිළුණු වූ.
පිලොපෝඩියා[නා.] ඇතැම් ප්‍රෝටෝසෝවාවන්ගේ සිහින් කෙඳි වැනි ව්‍යාජ පාද ; සූත්‍ර පාද.
පිවන් පාත්‍රය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පැන් ආදිය බීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන බඳුනක් ; කෝප්පය ; කුසලාන.
පිවිටු[වි.] ප්‍රවිෂ්ට වුණු ; පැමිණි ; පිවිසුණු ; ඇතුළු වූ.
පිවිතුරු[වි.] පවිත්‍ර ; පිරිසිදු ; නිර්මල ; පාපයෙන් වෙන් වූ ; නොකිලිටි.
පිවිසෙනවා[ක්‍රි.] ඇතුළු වෙනවා ; පැමිණෙනවා.
පිශාච[නා.ප්‍ර.] 1. අමනුෂ්‍ය කොට්ඨාසයක් ; ප්‍රේත විශේෂයක්. 2. පුරාණයේ දී භාරතයේ විසූ මනුෂ්‍ය ගෝත්‍රයක්.
පිශීතමාව(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) පිළිකා විශේෂයක්.
පිශුන වචන[නා.ප්‍ර.] දෙදෙනකු භේද කරවීම සඳහා දුෂ්ට චේතනාවෙන් දොඬන දේ ; කේළාම් බස්.
පිෂ්ට ආහාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිෂ්ට ධාතුව බහුල ආහාර වර්ග ; කාබෝහයිඩ්‍රේට් වැඩියෙන් ඇ අඩංගු කෑම බීම ජාති.
පිෂ්ට ද්‍රාවිතය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවිතයක් බවට හරවන ලද පිෂ්ටය ; පිසීමෙන් ලාටු ගතියට හැරවුණු පිටි.
පිෂ්ට ධාතුව[නා.] මූල ද්‍රව්‍යයක් ලෙස සලකනු ලබන පිෂ්ටය ; කාබෝහයිරේට් ; ආහාර ජලකරායිතය.
පිෂ්ට මුක්ත(පාරිභා.) [වි.] පිටි රහිත ; පිෂ්ට ධාතුව බැහැර කරන ලද ; පිෂ්ට ධාතුවෙන් තොර.
පිෂ්ට මේහය(පාරිභා.) [නා.] මුත්‍ර සමඟ පිෂ්ට ධාතුව පිටවීම ; මුත්‍ර කළ බඳුනේ පතුලට කිරි පාටට බොර මණ්ඩි බැසීම පිළිබඳ රෝගය.
පිෂ්ටය[නා.] නොයෙකුත් ශාකවල රැස්කොට තිබෙන සංකීර්ණ කාබෝහයිඩ්රේටයක් ; ධාන්‍ය ආදිය ඇඹරීමෙන් ලබාගන්නා පිටි.
පිසන ගේ[නා.ප්‍ර.] (ගෘහයක) ආහාර පිසීම සඳහා වෙන් කර ඇති කොටස ; කුස්සිය; මුළුතැන් ගෙය.
පිසනවා[ක්‍රි.] 1. (බත් ව්‍යඤ්ජන ආදිය) උයනවා ; තම්බනවා. 2. (දූවිලි කුණු ආදිය) ඉවත් කරනවා ; අතුගානවා ; ශුද්ධ කරනවා.
පිසඹුරු[නා.ප්‍ර.] 1. නිසරු කුඹුරුවල වැඩෙන දිය සෙවෙල් විශේෂයක් ; දිය පරණලා ; දියමැලි. 2. නිසරු ඉඩමකට ගෙවූ බද්ද.
පිස් පෝච්චිය(කථා.) [නා.] මුත්‍ර කිරීම සඳහා වූ භාජනය ; වැසිකිළි හා කැසිකිළි බඳුන.
පිස්කල්, පිස්කාල්[නා.ප්‍ර.] (නීති.) අධිකරණයේ විධාන ක්‍රියාත්මක කරන නිලධරයෙක්.
පිස්ටනය[නා.] යන්ත්‍ර වතුර පොම්ප ආදියෙහි සිලින්ඩරාකාර කුහරයක් තුළ ඉහළ පහළ හෝ ඉදිරියට හා පස්සට දිවෙන සිලින්ඩරාකාර කොටස.
පිස්ටිලය[නා.] පුෂ්පයක ස්ත්‍රී අංගය ; ඡායාංගය.
පිස්තෝලය[නා.] තනි අතින් අල්ලා වෙඩි තැබිය හැකි කුඩා ගිනි අවියක් ; කොට අත් තුවක්කුව.
පිස්නය[නා.] 1. (විදුලි ජනක යන්ත්‍ර වල) කොම්යුටේටරයේ ඇතිල්ලී ගෙන යන (කාබන්) කැබැල්ල ; ඇතිල්ල ; තෙල්ල. 2. පිස දැමීමට හෝ තෙත මාත්තු කිරීමට ගන්නා කුඩා රෙදි හෝ පත් කඩ.
පිස්නාකාර විසර්ජනය[නා.] විදුලි වාහකයකින් විදුලිය විසර්ජනය වීමේ ආකාරයක් ; තුලිලාකාර විසර්ජනය.
පිස්මේන්තු මැස්ම(පාරිභා.) [නා.] අතේ මැසීමේ ක්‍රමයක් ; ආපසු මැස්ම.
පිස්සන් කොටුව[නා.] මානසික රෝගීන් රැකවරණය කර ඇති ස්ථානය; මානසික රෝගීන් සඳහා වූ රෝහල ; උන්මත්තකාගාරය.
පිස්සු බලු රෝගය[නා.] පිස්සු බල්ලන් මගින් වයිරස් ශරීරගතවීම නිසා හටගන්නා රෝගයක් ; ජලභීතිකා රෝගය.
පිසුණු[නා.බහු.] දෙදෙනකු · බිඳවීමට – කියන බස ; ඔවුනොවුන් අසමගි කරවීමට කියන වදන් ; කේළාම්.
පිහනගේ, පිහනි ගෙය[නා.] ආහාර පිසීමට ඇති ගෙය ; කුස්සිය ; මුළුතැන් ගෙය.
පිහනරාළ, පිහනරාල[නා.] කෑම පිසන තැනැත්තා ; වෘත්තීය වශයෙන් කෑම පිසීම කරන්නා අරක්කැමියා.
පිහාකැත්ත[නා.] පිහියා කැත්ත ; තරමක් දිග මිටක් ඇති පිහිය.
පිහාටු[නා.ප්‍ර.] 1. පක්ෂීන්ගේ කය වසා පවතින ඉතා සැහැල්ලු මොළොක් අවයවය. 2. ඇස්පිහාටු. 3. වී වර්ගයක නාමය.
පිහාටු පෑන[නා.] (ලෝහ පෑන් තල සාදන්නට පෙර) කුරුලු පිහාටුවල මුල් කොන උල් කොට සාදාගත් පෑන.
පිහාටු පිටිකාව(පාරිභා.) [නා.] පිහාට්ටක මුල හමේ හටගන්නා කේතුකාකාර කුඩා නෙරුම ; වැඩෙන පිහාටුවක් ඇතුළට නෙරූ මෘදු පටක කේතුව.
පිහාටු ස්‍යුනිකාව(පාරිභා.) [නා.] පිහාටුව පක්ෂි ශරීරයට බැඳී සිටින තැන ඇති කුඩා මඩිස්සලයක හැඩය ඇති අවයවය ; දෘතිකාව.
පිහි කරනවා[ක්‍රි.] 1. වහනවා ; ප්‍රතිච්ඡාදනය කරනවා. 2. අවුරණවා ; හාත්පසින් වට කරනවා.
පිහිකුළු[වි.] වැසූ ; සැගවූ ; ආවරණය කළා වූ.
පිහිට[නා.] ආධාරය ; උපකාරය ; සරණ ; පිළිසරණ.
පිහිටනවා[ක්‍රි.] 1. බිම ආධාරයක ස්ථිර සේ රඳනවා ; තදින් ඇලී සිටිනවා ; ප්‍රතිෂ්ඨාපිත වෙනවා. 2. ප්‍රතිපත්තියක් සමාදන් ව රකිනවා. 3. දරු ගැබක් මව් කුසක හටගන්නවා. 4. ගස, අකුරු ආදි ඇතැම් ලක්‍ෂණ යොදනවා. 5. මුල් බැස ගන්නවා.
පිහිටාධාරය[නා.] 1. උදවුව ; අනුග්‍රහය ; පිළිසරණ. 2. ආර්ථික අතින් සපයන උදවුව ; සහනාධාරය.
පිහිටි[වි.] 1. කිසියම් ආධාරයක නැවැත්මට පිවිසි ; ස්ථාවර සේ රැඳුණ ; ප්‍රතිෂ්ඨිත වූ. 2. ඉබේ ඇති වූ ; ස්වාභාවික ව හටගන්නා වූ ; ජනිත වූ.
පිහිටි අත(පාරිභා.) [නා.] ගෙයක් පිහිටි ආ පිහිටා ඇති පැත්ත ; පිහිටි ආකාරය.
පිහිටි ගල[නා.] ස්වාභාවික ව ස්ථානගත ව පවතින ගල.
පිහිටි පස[නා.] යම්කිසි ඉඩමක ඇති ස්වාභාවික පස.
පිහිටීම[නා.] 1. ස්ථාවරව වීම ; ආධාරයක අකම්ප්‍යව පවත්නා බව. 2. පිහිටා ඇති තැන හා ආකාරය.
පිහිටීම් ඛණ්ඩාංක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ස්ථාන දර්ශක, සංඥා, ස්ථානාංශ.
පිහිටුව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරය තබා ගන්නා පිළිවෙළ ; ඉරියවුව ; ස්ථිතිය ; ස්ථාපිතය.
පිහිදාරය, පිහියදාරය(පාරිභා.) [නා.] බැලැන්සයක අක්ෂය වශයෙන් ක්‍රියාකරන පිහියක දාරයක් වැනි දැඩි දාරය.
පිහිනනවා, පීනනවා[ක්‍රි.] අත් පා සිරුර ආධාර කරගෙන දියේ නොගිලී ඔබමොබ යනවා.
පිහිනුම් අංශය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) හැඩොක් මත්ස්‍යයාගේ බඩවැලට ඉහළින් වාතයෙන් පිරී පවතින රිදී වන් මඩියක් වැනි ඉන්ද්‍රියය.
පිහිනුම් තටාකය, පිහිනුම් තඩාගය[නා.] පිහිනීම සඳහා නිර්මාණය කරගත් ජලාශය.
පිහියා හනගල(පාරිභා.) [නා.] පිහිය මුවහත් තබන ගල් විශේෂයක්.
පිහිර, පීර[නා.] 1. යකඩ ආදි තද දේ කැපීම, ගෑම හෝ මට්ටම් කිරීම් ආදියට භාවිත කරන අත් මෙවලමක්. 2. (භෞති.) සිදුරකින් නිකුත් කෙරෙන තරල ධාරාව ; චංචුව.
පිහිරනවා, පීරනවා[ක්‍රි.] 1. දෙපසට කරනවා. 2. කෙස් ආදිය අවුල් හැර සකස් කරනවා.
පිහිල්ල, පීල්ල[නා.] 1. දිය බැස යාමට සලස්වන උපකරණය ; පණල ; ද්‍රෝණිය ; ප්‍රණාලිය. 2. දුම්රිය, විදුලි රිය ආදියෙහි රෝද ගමන් කරවීම සඳහා දමා තිබෙන ලෝහමය ධාරක කඳ.
පිළ[නා.] 1. ගෘහ මණ්ඩප ආදියෙහි ඉදිරිපසින් ම පවතින කොටස ; දොරපිළ ; ඉස්තෝප්පුව ; ආලින්දය. 2. පිළෙහි කෙළින් දිගට උස් කොට තැනූ තීරුව ; වේදිකාව. 3. පා තැබීමට සාදන ලද පඩිය. 4. හිඳ ගැන්මට සාදන ලද කුඩා වේදිකාව ; පීඨිකාව. 5. පීඩාව ; පෙළීම. 6. ඇඳුම ; වස්ත්‍රය. 7. කෙළවර ; කොන.
පිළන්ධනය, පිලන්ධනය[නා.] පැලඳීම ; ඔටුනු පැලඳීම ; ආභරණ පැලඳීම.
පිළවා, පිලවා[නා.] 1. මැසි, පණු ආදීන්ගේ පැටියා ; කුඩා පණුවා. 2. ළපැටි සතා ; පැටියා ; පෝතකයා.
පිළා[නා.] උපතේ දීම කොර වූ තැනැත්තා.
පිළි[උ.] සිංහලයෙහි තද්භව වශයෙන් යෙදෙන උපසර්ගයක් [නා.ප්‍ර.] 1. උත්පත්තියේ සිට කොර තැනැත්තා ; කොරා. 2. පිළිකා ; ගඩු. 3. සිතිවිලි 4. පුටුව. 5. පළිඟුව. 7. කපා පිළියෙළ කළ රෙදි ; වස්ත්‍ර.
පිළිකන්න[නා.] ගෙයි පිටුපස කොටස ; ගෘහයක පසු භාගය ; අගුව ; බිතක්කන.
පිළිකාව[නා.] ශරීරය තුළ අසාමාන්‍ය ලෙස සෛල සෑදීමෙන් හට ගැනෙන දරුණු ව්‍යාධියක්.
පිළිකුල් භාවනාව[නා.] කෙස්, ලොම්, නිය ආදි ශරීරයේ කොටස්වල අශුභ බව මෙනෙහි කරමින් කරන භාවනාව ; අශුභ භාවනාව.
පිළිකෙවු[වි.] 1. පරික්ෂේපය ; වට කිරීම. 2. ප්‍රතික්ෂේපය ; හැර දැමීම ; නොපිළිගැනීම.
පිළිගන්නවා[ක්‍රි.] 1. කැමැත්තෙන් යමක් භාර ගන්නවා ; සතුටින් අත්පත් කර ගන්නවා ; ලබා ගන්නවා. 2. (ඉල්ලීම් යෝජනා ආදිය) අනුමත කර සිටිනවා ; එකඟ බව පෙන්වනවා.
පිළිගමන[නා.] පෙරළා ගමන් කිරීම ; ආපසු ගමන් කිරීම ; ප්‍රතිගමනය.
පිළිගැටෙනවා[ක්‍රි.] එකිනෙකට පටහැණි වන මත ඉදිරිපත් වෙනවා ; ප්‍රතිවිරුද්ධ මත මතු වෙනවා.
පිළිගැනීම, පිළිගැනුම, පිළිගැන්මපිළිගැනෙනවා යන්නෙහි [භා.නා.] 1. බාරගැනීම ; ප්‍රතිග්‍රහණය. 2. (පාරිභා.) ලැබීමේ අනුමතිය වාචික ව හෝ ලිඛිත ව හෝ ප්‍රකාශ කිරීම ; භාරගත් බවට දෙන සහතිකය. 3. (පාරිභා.) අවබෝධය ; වැටහීම ; සම්මතය ; විශ්වාසය.
පිළිජගිනවා, පිළිජග්නවා, පිළිදගිනවා[ක්‍රි.] 1. කෑම් බීම් දීමෙන් පෝෂණය කරනවා ; රැක බලාගැනීම සලසනවා. 2. සරසනවා ; අළුත්වැඩියා කරනවා. 3. අවශ්‍ය පහසුකම් සැලසීමෙන් සුව සලසනවා ; පිළියම් කරනවා.
පිළිණ පත(පාරිභා.) [නා.] (ආර්ථි.) ධාරකයා හට එක්තරා කාල සීමාවක දී දැක්වෙන පොළී ප්‍රමාණය අනුව ගෙවන බවට වන ලිඛිත පොරොන්දුව ; බැඳුම්කරය.
පිළිණය, පිළිනය[නා.] 1. පොරොන්දුව ; ගිවිසුම. 2. සාධනය පිණිස ඉදිරිපත් කරන මතය ; ප්‍රතිඥාව. 3. පිළිගැනීම. 4. බාරය ; ඇපවීම.
පිළිතුර[නා.] උත්තරය ; ප්‍රත්‍යුත්තරය.
පිළිදෙමුහුම(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් ජාති වර්ග දෙකක හටගැනීම් අතර යළිත් මුහුම් කිරීමෙන් ජනිත කිරීම.
පිළිපත[නා.] 1. (පාරිභා.) (චෙක්පත්, සහතික පත් ආදිය) නිකුත් කිරීමෙහි දී තබා ගන්නා උපපත ; අනුසටහන ; උපපත්‍රිකාව. 2. රෙදි පෙරෙදි වස්ත්‍ර.
පිළිපදනවා, පිළිපදිනවා[ක්‍රි.] 1. අනුව යනවා ; අනුව ක්‍රියා කරනවා ; අනුගමනය කරනවා ; නියම අයුරින් ක්‍රියා කරනවා. 2. මාර්ගයකට පිවිසෙනවා ; පැමිණෙනවා.
පිළිපෙරළි[නා.ප්‍ර.] ශබ්දයන්ගේ ස්වර මාරුකිරීම් ; ස්වර විපර්යාසය.
පිළිබද, පිළිබඳ[වි.] 1. අයත් වූ ; සම්බන්ධ වූ ; ප්‍රතිබද්ධ වූ. 2. (ව්‍යාක.) සම්බන්ධ විභක්ති අර්ථය ගෙන දෙන නිපාතයක්. 3. ඇඳුණු ; බැඳුණු.
පිළිබිඹු වෙනවා[ක්‍රි.] යම්කිසිවක සැබෑ ස්වරූපය ඒ සැටියෙන් ම දැක්වෙනවා ; පෙන්නුම් කරනවා.
පිළිබිඹුව[නා.] 1. සමාන රූපය ; · කැඩපතකින් දැක්වෙන රූපය. 2. පිළිරුව ; ප්‍රතිමාව.
පිළිමගේ, පිළිමගෙය[නා.] පිළිම තැන්පත් කර ඇති ගෘහය ප්‍රතිමා ගෘහය.
පිළිමය[නා.] ප්‍රතිමාව ; අඹන ලද හෝ නෙළන ලද රූපය ; පිළිබිඹුව.
පිළිමල්[නා.ප්‍ර.] සතුරා ; එදිරිවාදියා ; විරුද්ධවාදියා.
පිළිමල් ඔද[නා.ප්‍ර.] හතුරන්ගේ සවිබලය ; විරුද්ධවාදීන්ගේ උඩඟුකම ; එඩිය.
පිළිමිණි[නා.ප්‍ර.] පළිඟු.
පිළියනවා[ක්‍රි.] සූදානම් කරනවා ; සම්පාදනය කරනවා ; සකස් කරනවා.
පිළියම[නා.] 1. රෝග සුවය සඳහා බෙහෙත් දීම ; වෙදකම ; ප්‍රතිකාරය. 2. රෝගී උපස්ථානය. 3. නැවත සකස් කිරීම ; අලුත්වැඩියාව ; පෑස්සීම.
පිළියැළ, පිළියෙළ[නා.ප්‍ර.] කටයුතු සම්පාදනය ; ප්‍රතිපාදනය සැලැස්වීම සංවිධානය.
පිළිරැව්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිරාවය ; නාදයක් අනුව නඟන නාදය ; දෝංකාරය.
පිළිරුව[නා.] රූපයක් අනුව සාදා ගැනුණු අන් රූපය.
පිළිරුවා(සත්ව.) [නා.] පිලවාගේ කෝෂය පිපිරීමෙන් ඇති වන කෘමි පැටියා.
පිළිරූ මඩුලු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) කෘමි කීටයාගේ සුහුඹුල් අවයව නිපැදවෙන සෛල.
පිළිලබ[නා.ප්‍ර.] ලැබීම ; ප්‍රතිලාභය.
පිළිලය[නා.] 1. උද්භිදයක සාරය උරා බොමින් පෝෂණය වන ශාකය ; පරපෝෂිත ශාකය ; ප්‍රධාන ගසක් විනාශ කරමින් වැවෙන ලතා ආදිය. 2. අවහිරය ; බාධාව.
පිළිලොම්[නා.ප්‍ර.] අග සිට මුලට පුනරාවර්තනය වීම ; ප්‍රතිලෝමය.
පිළිවත්[නා.ප්‍ර.] 1. පැවැත්ම ප්‍රතිපත්තිය. 2. නුවණ. 3. සමාන වස්තුව.
පිළිවදන[නා.] උත්තරය ; ප්‍රතිවචනය.
පිළිවන්[වි.] හැකි ; නොබැරි ; ප්‍රමාණවත්.
පිළිවර(පාරිභා.) [නා.] (පොත්.) අවාසිය ; බාධාව.
පිළිවහනවා[ක්‍රි.] වළක්වනවා ; බාධා කරනවා.
පිළිවා සුළිය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) වායුවෙහි පීඩනය ක්‍රමයෙන් පිටතට හීන වන්නා වූ වැඩි පීඩන මණ්ඩලය.
පිළිවැරළි[නා.ප්‍ර.] පරණ වූ රෙදිකඩ ; පාන්කඩ.
පිළිවැස්ම[නා.] 1. වළන්, මාලු ආදී යමක් ගෙනයෑම සඳහා ගොක්කොළ වලින් සාදා ගන්නා කූඩය. 2. ආවරණය ; වැස්ම. 3. වැඩපළ කිරීමේ දී ඇඟ ලා ගන්නා උඩ ඇඳුම ; බාහිරාවරණය ; බාහිර ඇඳුම.
පිළිවිභේදනය(පාරිභා.) [නා.] (සෑම වර්ගයකම සෛල හීන කරමින් ඒවා පොදු උදාසීන ස්වභාවයට පත් කරන්නා වූ) විභේදක පටකයක ප්‍රත්‍යාවර්තී වෙනස්වීම.
පිළිවිසිනවා, පුළුවුසිනවා[ක්‍රි.] විමසනවා ; විචාරනවා ; තොරතුරු අසා බලනවා.
පිළිවුදු[වි.] අවබෝධ කළ ; ප්‍රතිවේධය කළ.
පිළිවෙත්[නා.ප්‍ර.] 1. පිළිපැදිය යුතු නියම ; අනුගමනය කළ යුතු ප්‍රතිපත්ති ; පිරිය යුතු වතාවත්; ඉටු කළ යුතු සිරිත්. 2. ධර්මාධර්ම මාර්ගයෙහි යෙදීම; කුසලාකුසල ක්‍රියාවල හැසිරීම.
පිළිවෙළ කථාව[නා.] අනුපිළිවෙළින් කරනු ලබන ධර්ම දේශනාව.
පිළිවෙළ, පිළිවෙල[නා.] 1. සංවිධානය කරන ලද පියවර ; විධිමත් ආකාරය ; ක්‍රමය ; අනුක්‍රමය. 2. (පාරිභා.) නියමය ; විධිය ; ක්‍රමානුගත ප්‍රකාරය.
පිළිසකර[නා.ප්‍ර.] නැවත සකස් කිරීම ; අලුත්වැඩියා කිරීම ; ප්‍රතිසංස්කරණය.
පිළිසතුරු වෙනවා[ක්‍රි.] ප්‍රතිපක්ෂ වෙනවා ; සතුරු වෙනවා ; විරුද්ධ වෙනවා.
පිළිසන්[වි.] 1. වැසුණු ; ආවරණ වුණු. 2. (පාරිභා.) තටු හා පාද ශරීරයට ඇලී තිබීම නිසා නොසෙල්වෙන ස්වභාවයක් ඇති පිළවුන් පිළිබඳ වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. නැවත ඉපදීම ; යළි හට ගැනීම. 2. සමවතින් සිටීම ; විවේකය.
පිළිසඳ[නා.ප්‍ර.] දරු ගැබක් පිහිටීම ; ප්‍රතිසන්ධිය.
පිළිසඳ සිත[නා.] වර්තමාන චිත්ත පරම්පරාවත් අනාගත චිත්ත පරම්පරාවත් සම්බන්ධ කරන සිත ; ප්‍රතිසන්ධි චිත්තය.
පිළිසඳර[නා.ප්‍ර.] හිතවත් ව කතාබහ කිරීම ; සුවදුක් විමසීමෙන් යෙදෙන සතුටු සාමීචිය.
පිළිසරණ[නා.ප්‍ර.] 1. සරණ ; පිහිට ; උදවුව ; උපකාරය. 2. ආරක්ෂාව ; රැකවරණය.
පිළිසරණ බිල[නා.] හරි වෙළඳ ගනුදෙනු නොදැක්වෙන එහෙත් මුදල් ණයට ගැනීමේ අරමුණෙන් නිකුත් කරන බඩු මිල ලේඛනය.
පිළිසැකසීම, පිළිසැකසුම[නා.] යන්ත්‍රසූත්‍රාදියක් අඩුපාඩු යොදා නැවත ගැලපීම ; වැඩට ගත හැකි වීම සඳහා නැවත අලුත් කිරීම.
පිළිසැඹියාව, පිළිසිඹියාව[නා.] (අභි.) පටිසම්භිදාව ; විශිෂ්ට ඥානය ; කෙලෙස් පහ කළ උතුමන්ට ඇති වන ශ්‍රේෂ්ඨ ඥානය.
පිළිසැසැඳුම(පාරිභා.) [නා.] වස්තු දෙකක් හෝ රේඛා දෙකක් හෝ අතර වෙනස සෙවීම ; අසමතාව.
පිළිසිඳිනවා[ක්‍රි.] දරු ගැබක උපත ලබනවා ; (ජීවය) පිහිටනවා ; ඇති වෙනවා.
පිළිසෙවු[නා.ප්‍ර.] ඇසුරින් අයින් කිරීම ;අතහැරීම ; වැළකීම ; ප්‍රතික්ෂේපය.
පිළිසේයාව(පාරිභා.) [නා.] ඡායාරූපය ; ප්‍රතිමූර්තිය.
පිළිසොයනවා[ක්‍රි.] 1. යමකින් යමක් වසනවා ; අවුරනවා ; වසන්කරනවා. 2. පරිහරණය කරනවා ; පරිභෝග කරනවා.
පිළිසෝදාව, පිළිසෝදුව[නා.] (භූගෝ.) රළ ගැසීමේ දී රළට යටින් ආපසු බසින ජලයෙන් වෙරළ සෝදාගෙන යෑම ; ආපසු බැස යන රළේ ක්‍රියාකාරිත්වය.
පිළිහස් තබනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] යමකු විසින් අත්සන තබන ලද ලිපියකට, එය තිර කිරීම් වශයෙන් අනෙකකු ඒ ළඟ ම අත්සන තබනවා.
පිළිහසුන[නා.] පිළිතුරු ලියමන.
පිළිහිනි[නා.ප්‍ර.] පරණ වීමෙන් භෝජනය සඳහා ආහාර නුසුදුසු වීම ; පිළුණුවීම.
පිළිහුඩු[නා.ප්‍ර.] මස් මාලු ; වියළි මස් මාලු.
පිළිහුඩුවා, පිළිහුඩ්ඩා[නා.] මාංශ අනුභවයෙන් ජීවත් වන කුරුල්ලෙක්.
පිළී පොතු[නා.ප්‍ර.] මසුන්ගේ කොරළ ; මාලු කොර පොතු.
පිළී හැළිය[නා.] 1. කිලිටි ඇඳුම් තැම්බීමට භාවිත කරන සැළිය ; වෙල්ලා හැළිය. 2. පුරාණයේ දී රෙදිපිළි ඇඳුම් ආදිය තැන්පත් කරන ලොකු හැළි විශේෂය.
පිළීකඩ[නා.] රෙදි කැබැල්ල ; කුඩා සාටකය.
පිළීවට(කථා., උඩ.) [නා.ප්‍ර.] අඳින වස්ත්‍රයේ ඌර්ධ්ව සීමාව ; පෙකනිය දක්වා ප්‍රමාණය ; උකුළුවට.
පිළීහිස[නා.] (හිස දෙපසින් පසු පසට එල්ලෙන නරු පට දෙකක් ඇති) තලප්පාව ; පිළියෙන් කරන ලද හිස් වැස්ම.
පිළුණු[වි.] පරණ වූ ; පල් වු ; කුණු වූ.
පී[නා.ප්‍ර.] 1. පොල් ආදි ගෙඩි පැළවෙන විට ඇතුළේ සෑදෙන මදය ; පැළමදය. 2. ප්‍රීතිය ; සතුට. 3. වැස්ම ; පිධානය. 5. පිහිය.
පීකුදු, පීගදු, පීගුදු[නා.ප්‍ර.] සතුන්ගේ අක්මාව ; කැවුත්ත ; යකෘතය.
පීටස්[නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) මවගේ ගර්භාෂය තුළ වැඩෙන අවයව සෑදීමෙන් පසු උත්පත්තිය දක්වා වූ දරුවා.
පීඨය[නා.] 1. පුටුව ; ආසනය ; පර්යඞ්කය. 2. විශ්වවිද්‍යාලයක එක් ක්‍ෂේත්‍රයකට අයත් විෂය පිළිබඳ පාඨමාලා සහිත අධ්‍යයනාංශ සංඛ්‍යාවකින් සමන්විත පරිපාලන ඒකකය. 3. පිළ ; වේදිකාව. 3. කොරාගේ සැරයටිය.
පීඨශාලාව[නා.] ගෘහ පූර්වයෙහි වෙළඳ බඩු ගැනීම පිණිස සාදන ලද වේදිකාවක් ඇති ශාලාව ; සල්පිල.
පීඨිකය[නා.] පූජාසනය අල්තාරය ; යාග ඵලකය.
පීඩතාපකය(පාරිභා.) [නා.] පීඩනයක් අධික උෂ්ණත්වයක් යටතේ යමක් තැම්බීම පිණිස ගන්නා වූ ඝන පැති සහිත භාජනය.
පීඩන ආනතිය(පාරිභා.) [නා.] සඳහන් කරන ලද ස්ථානයක එක්තරා කාල සීමාවක් තුළ හටගෙන තිබෙන වායුගෝලීය පීඩනයේ වෙනස.
පීඩන තාපලේඛය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) වායුගෝලීය පීඩනයෙහි හා තාපයෙහි වන වෙනස්වීම් සටහන් වන උපකරණයක්.
පීඩන තීරය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) වායුගෝලයේ පීඩනය ඇති වන කලාපයක්.
පීඩන දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලීය පීඩනයෙහි වන වෙනස්වීම් කඩදාසියක සටහන් වන උපකරණයක්.
පීඩන පතිතය(පාරිභා.) [නා.] වායුගෝලීය පීඩනය එහි වටාපිටාවට වඩා අඩු ප්‍රදේශය.
පීඩන පහන(පාරිභා.) [නා.] වායුවෙහි පීඩනයේ බලය ආධාරයෙන් දැල්වෙන පහන.
පීඩන ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] අස්ථි මත ධමනි තෙරපීම නිසා අස්ථිවලට ඉහළින් නාඩි වැටෙන ස්ථානය ; නාඩි වැටීම දැනෙන ස්ථානය.
පීඩනමානය[නා.] වායුවක පීඩනය මැනීමට භාවිත කරන උපකරණයක්.
පීඩනය[නා.ප්‍ර.] 1. බර මගින් තෙරපීම; පෙළීම ; හිරිහැරය. 2. (භෞති.) පෘෂ්ඨයක වර්ග ඒකකයක් මත ක්‍රියා කරන බලය.
පීඩා ආඥාපනත(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය යටතේ පීඩාව, හිරිහැරය පිළිබඳ රජය විසින් පණවන ලද ව්‍යවස්ථා නියෝග.
පීඩාව[නා.] හිරිහැරය; කරදරය ; වේදනාව ; පෙළීම ; ආබාධය.
පීඩෝ මීටරය[නා.] පයින් ගමන් කිරීමේ දී ගමන් කළ දුර සටහන් වීම සඳහා – රැගෙන යාන්ත්‍රික උපකරණය.
පීණනය[නා.] සතුටු කරවීම ; පිණවීම ; ප්‍රීණනය ; තෘප්තිය.
පීත[වි.] 1. කහපාට වූ ; කසාවන් පැහැය ගත් ; රන්වන් වූ. 2. පානය කළ ; බොනලද.
පීත ලවය(පාරිභා.) [නා.] ඇසෙහි දෘෂ්ටිවිතානය ඇතුළත ඇති කහපැහැති කුඩා ලපය ; කහ ලපය.
පීත්ත[නා.ප්‍ර.] 1. සේද ; සිල්ක්. 2. ඇඳුම් අලංකාර කර ගැනීමට, කොණ්ඩා සැරසීමට භාවිත කරන සේද පටි විශේෂයක්. 3. (පාරිභා.) ස්කිපුලාගේ එක්තරා අවස්ථාවක්.
පීත්ත පණුවා(නව.) [නා.] ටේප් පණුවා ; කොටස්වලට නමන ලද සිහින් පීත්ත පටියක ආකාරයෙන් හා හැඩයෙන් යුතු පණු විශේෂයක්.
පීදෙනවා[ක්‍රි.] (ගස් - වැල්වල පළමුවරට) මල් පිපෙනවා ; ඵල හටගැනීම ආරම්භ වෙනවා.
පීන[වි.] පිරුණු ; සම්පූර්ණ ; ස්ථූල.
පීනනවා[ක්‍රි.] ජල යාත්‍රාවක හෝ වෙනත් උපකරණයක පිහිටිවහලක් නැති ව දෑතින් හා දෙපයින් ජලය තරණය කරනවා.
පීනස[නා.] ඇස්වලින් හා නාසයෙන් දියරක් වැගිරීම ලක්ෂණය කොට ගත් නාසිකා රෝගය.
පීනික්ස්[නා.ප්‍ර.] කල්පිත පක්ෂියකුගේ නාමය.
පීනොල්, පීනෝල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) ගල් අඟුරු හා තාර ආසවයෙන් බෙන්සින්වලින් නිපදවන සුවඳක් ඇති සුදු ස්ඵටික ද්‍රව්‍යයක් ; කාබලික් අම්ලය.
පීප්පය[නා.] 1. මත්පැන්, තාර වැනි දේ දැමීම පිණිස ලෑලි හෝ ටින් ආදියෙන් සාදනු ලබන ලොකු භාජන විශේෂයක් බැරලය. 2. වයින්, අරක්කු ආදිය පිළිබඳ මැනීමේ මිනුම් ප්‍රමාණයක්.
පීර[නා.] ලෝහ පෘෂ්ඨ සූරාලෑමට භාවිත කරන වානේ උපකරණයක්.
පීරනවා[ක්‍රි.] 1. හිසකේ ආදිය පනාවකින් හෝ බුරුසුවකින් පිරිමැද සකස් කරනවා ; අවුල් හරිනවා. 2. දෙපසට කරනවා ; දෙපැත්ත අයින් කරනවා.
පීරිගානවා[ක්‍රි.] මුවාත හෝ මට්ටම් ඇති කිරීම පිණිස පීරකින් ගානවා.
පීරු ප්‍රවාහය[නා.] (භූගෝ.) පැසිපික් සාගරයේ ගිනිකොන පෙදෙසින් උතුරට ගලා යන ශීත දියවැල ; පීරු දියවැල.
පීලි පනිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. පීලි දිගේ ගමන් කරන දුම්රියේ රෝද ඉවතට යනවා. 2. වැරදි මඟක යනවා ; අරමුණෙන් බැහැරව කටයුතු කරනවා.
පුං[වි.] පුරුෂ බවට අයත් ;පුරුෂ ලිංගික ; පුරුෂ වාචක.
පුං ගර්භාශය[නා.] පිරිමි ගර්භාශය ; ධරාලය.
පුංකේසර[නා.ප්‍ර.] මල්වල ඇති පුරුෂ කේසර ; පිරිමි මල් රේණු.
පුංගත(පාරිභා.) [වි.] පුං සෛලයකින් පහළ වූ ; පුංජනිත.
පුංගවයා, පුඞ්ගවයා[නා.] 1. පිරිමි ගවයා ; ගොනා ; වෘෂභයා. 2. උසස් පුද්ගලයා ; ශ්‍රේෂ්ඨයා ; ප්‍රමුඛයා.
පුංචි[වි.] කුඩා ; ළදරු ; බාල ; පැටි ; සුළු ; කෙටි.
පුංචි හන්දිය[නා.] භාණ්ඩ සෑදීමේ දී ලෑල්ලක කට්ටයක් කපා වෙනත් ලෑල්ලක නෙත්තියක් ඊට ගිල්වා මූට්ටු කිරීමේ ක්‍රමයක් ; පසක් ගිරි මූට්ටුව.
පුංජනනය(පාරිභා.) [නා.] පුංසෛලයකින් වර්ධනය වීම ; ප්‍රමුද්භවය.
පුංජන්මාණුව(පාරිභා.) [නා.] පිරිමි ජන්මාණුව.
පුංජායාංගධරය(පාරිභා.) [නා.] මලක පුරුෂ සහ ස්ත්‍රී අවයව පිහිටි දික්වූ ග්‍රාහය. (මලක) පුරුෂ හා ස්ත්‍රී අවයව පිහිටි ග්‍රාහයක් සහිත.
පුංජායාංගී(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) එක ම මංජරියෙහි කොටස් දෙකක පුරුෂ සහ ස්ත්‍රී මල් වෙන් වෙන් ව පිහිටි.
පුංජායාණුරූපියා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) ස්ත්‍රී ලක්ෂණත් පුරුෂ ලක්ෂණත් පෙන්වන සතෙක්.
පුංලිඞ්ග, පුල්ලිඞ්ග[වි.] (ව්‍යාක.) පුරුෂ ලිංගයට අයත් ; පුරුෂ ලිංගාර්ථ.
පුංසෛලය(පාරිභා.) [නා.] පුරුෂ සෛලය.
පුඟුලා[නා.] පුද්ගලයා ; සත්වයා.
පුච්චනවා[ක්‍රි.] ගින්නෙන් දවනවා ; ගිනි තියනවා ; පුළුස්සනවා.
පුච්ඡය[නා.] 1. වලිගය ; නගුට. 2. (පාරිභා.) ගුදයට පසුව තිබෙන අවයවය ; වලිගයක් වැනි අවයවය. 3. (පාරිභා.) අවයවයකට සම්බන්ධව පවත්නා නියත වශයෙන් අවශ්‍යතාවක් අනුබද්ධය. 4. (උද්භි.) පොදු දණ්ඩක් වටා පිහිටි සරල නිර්වෘත්ත මල්වලින් සමන්විත පුෂ්ප මංජරිය.
පුඤ්ජය[නා.] කැටිය ; පිඩ ; රාශිය.
පුඤ්ඤ[නා.ප්‍ර.] සිත පිරිසිදු කරන ක්‍රියාව ; පින ; පුණ්‍යය ; කුසලය.
පුටකය[නා.] 1. කොපුව ; කෝශය. 2. බීජ සංඛ්‍යාවකින් සමන්විතව එකම අණ්ඩජයකින් සෑදුණු පහත කෙළවරින් පිපිරෙන ඵලය.
පුටපාකය[නා.] (වෛද්‍ය.) 1. ගින්නෙන් ආහාර පිසීම ; පාකය. 2. ගින්නෙහි ලා තම්බා සකස් කරගනු ලබන ඖෂධය.
පුටය[නා.] 1. ගොටුව ; කූඩය ; පැස. 2. මුඛාකාර සිදුර ; විවරය ; කුහරය. 3. ගොන්න ; එකට තබන ලද සමූහය ; ගොඩ. 4. ග්‍රහයන් හා ලග්න ඉෂ්ට කාලයේ දී සිටින නියම ස්ථානය.
පුටිකාව(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක කොළවල හා ළපටි කඳෙහි පවතින ඉතා කුඩා සිදුර.
පුටුව[නා.] පීඨය ; හිඳගන්නා ආසනය ; නිසීදනය.
පුඩු දැමීම(පාරිභා.) [නා.] වළලු සිටින සේ ගොතන ලද මෝස්තර මැස්ම.
පුඩුව[නා.] 1. තොණ්ඩුව ; වළල්ල. 2. තුඩ ; කොන. 3. කුඩ, සේසත් ආදියෙහි මිට. 4. ගුළිය ; කැටිය ; පිණ්ඩය. 5. ගණන ; ප්‍රමාණය. 6. නාසයේ සිදුර.
පුණක්කු, පුණ්ණක්කු[නා.ප්‍ර.] තල, කපු ඇට, කොප්පරා ආදිය මිරිකා තෙල් ගස් පසු ඉතිරි වන හපය ; රොඩු කොටස ; මුරුවට.
පුණ්ඩරිකය[නා.] 1. සුදු නෙළුම් මල. 2. හස්ති කුලයක්. 3. සුදු කූඩය. 4. දශවිධ නරකයන්ගෙන් එකක්.
පුණ්‍යක්ෂේත්‍රය[නා.] 1. පින් බිජුවට වැපිරීමට සුදුසු කෙත ; පින්කෙත ; සංඝ රත්නය. 2. බුදු, බුද්ධශ්‍රාවක, මව්, පිය යන සිවු පිරිස.
පුණ්‍යකාලය[නා.] සිංහල අලුත් අවුරුද්ද උදාවන දිනයෙහි පුණ්‍ය කටයුතුවල නිරත වීම සඳහා යෙදී ඇති වේලාව ; නොනගතය ; සංක්‍රාන්ති සමය.
පුණ්‍යමහිමය[නා.] පිනෙහි උදාරත්වය ; පින්බලය ; පුණ්‍යානුභාවය.
පුණ්‍යය[නා.] පින ; කුසලය.
පුණ්‍යලක්ෂණය[නා.] පින් ඇති බව දැක්වෙන රූප ලක්ෂණය ; පින් ලකුණු ; භාග්‍යසම්පන්න රූපශෝභාව.
පුණ්‍යවස්තූ[නා.ප්‍ර.බහු.] (දානය, සීලය ආදි) පුණ්‍යක්‍රියා දොළොස.
පුණ්‍යශ්‍රී[නා.ප්‍ර.] පිනෙන් පහළ වූ සිරිය ; වාසනා මහිමය.
පුණ්‍යාධාරය[නා.] පින් පිණිස පරිත්‍යාග කරන දෙය.
පුණ්‍යානුමෝදනාව[නා.] පින් පැමිණ වීම ; කරන ලද පින්කම පිළිබඳ ව අනුසස් පවසන දේශනාව.
පුණ්‍යායතනය[නා.] පුණ්‍ය කටයුතු සඳහා පිහිටු වන ලද ආයතනය.
පුණු[නා.ප්‍ර.] 1. පිරුණු දෙය; සම්පූර්ණ වූ දෙය. පසළොස්වක; පූර්ණ පොහොය. 3. එළුසැහැලි විරිතක්.
පුණුපොහොය[නා.] පූර්ණ පොහොය ; කලා සම්පූර්ණ වූ චන්ද්‍රයා ඇති උපෝසථ දිනය ; පසළොස්වක පොහොය.
පුණුයක්[නා.ප්‍ර.] පූර්ණ යක්ෂයා.
පුතණ්ඩ, පුතණ්ඩි, පුතඬ[නා.] ආදරණීය පුතා ; ප්‍රිය පුත්‍රයා.
පුතණු[නා.ප්‍ර.] උතුම් පුතා ; ශ්‍රේෂ්ඨ පුත්‍රයා.
පුත් කුමර[නා.ප්‍ර.] කුමාර තත්ත්වයේ ජීවත් වන පුතා ; පුත්‍ර කුමාරයා.
පුත්‍ර[නා.ප්‍ර.] පුතා.
පුත්‍රකලත්‍ර[නා.ප්‍ර.] දරුමලු පිරිස ; දූ පුතුන් හා භාර්යාව.
පුත්‍රකාරක[නා.ප්‍ර.] පුත්‍රයන් ලබා දෙන ගුරු ග්‍රහයා ; බ්‍රහස්පති ග්‍රහයා.
පුත්‍රගේධ[නා.ප්‍ර.] දරු සෙනෙහසෙහි ගිජු බව ; දූ පුතුන් කෙරේ පවත්නා අතිමාත්‍ර වූ ඇල්ම.
පුත්‍රධනය[නා.] දරු සම්පත ; දරුවන් නමැති වස්තුව.
පුත්‍රපෞත්‍ර[නා.ප්‍ර.] දරු මුනුබුරු.
පුත්‍රිකා[නා.ප්‍ර.] දුවණිය ; පුත්‍රිය.
පුත්‍රීකරණය(පාරිභා.) [නා.] අන් දරුවකු තමාගේ දරුවකු ලෙස පිළිගැනීම හෙවත් කුලවැද්දීම.
පුත්‍රීකෘත[වි.] පුත් බවට පමුණුවාගනු ලැබූ.
පුත්‍රීය යාගය[නා.] පුත්‍ර සම්පත බලාපොරොත්තුවෙන් කරනු ලබන යාග පූජාව.
පුතා, පුත[නා.] 1. මව්පිය දෙදෙනකුගේ පිරිමි දරුවා ; පුත්‍රයා. 2. බාල වයසේ තැනැත්තා ; තරුණයා. 3. (කථා.) දක්ෂයා ; හපනා. 4. දේව, රාජ සහ කුල ආදි තත්ත්වයක් දරන්නා. 5. ශිෂ්‍ය භාවය නිසා පුතකු සේ සැලකෙන්නා.
පුථුජ්ජන[වි.] කෙලෙස් සහගත ; මාර්ග අවබෝධයට නොපැමිණි ; පෘථග්ජන.
පුථුල[වි.] විශාල ; මහත් වූ ; පැතිරුණු ; පුළුල් ; පෘථුල.
පුද[නා.ප්‍ර.] 1. (ගඳ, මල්, පහන් පිදීම් ආදි වශයෙන් ද, වන්දනාමානාදි වශයෙන් ද, නැටුම් ගැයුම් ආදි වශයෙන් ද, ආහාරපාන පිරිනැමීම් ආදි වශයෙන් ද කරන හරසර) පූජාව. 2. වැඳීම ; අභිවාදනය.
පුද සිරිත්[නා.ප්‍ර.] පුද පූජා පැවැත්වීමේ පිළිවෙල ; පූජා සැලකිලි කටයුතුවල දී අනුගමනය කළ යුතු චාරිත්‍ර.
පුදඕලක්කම්[නා.ප්‍ර.] (පූජාර්හ කෙනකුට හෝ පූජනීය ස්ථානයකට හෝ කරනු ලබන) පුදපූජා ; පූජා සත්කාර ; පුද පඬුරු.
පුදනවා[ක්‍රි.] පූජා කරනවා ; ගෞරව භක්ති පූර්වක ව ගෞරව දක්වනවා ; පිරිනමනවා.
පුදපඬුරු[නා.ප්‍ර.බහු.] පූජා වශයෙන් පිරිනමන දේ ; පූජෝපකරණ.
පුදසත්කාර[නා.ප්‍ර.] පූජා හා ගරුබුහුමන් ; පිදීම් හා ගරු සැලකිලි.
පුද්ගල ආරක්ෂකයා[නා.] පුද්ගලයකු ආරක්ෂා කිරීමට නිල වශයෙන් හෝ පෞද්ගලික වශයෙන් හෝ කටයුතු කරන තැනැත්තා ; මුරභටයා.
පුද්ගල ගර්හාව[නා.] පුද්ගලයකුට කරන ගැරහීම.
පුද්ගල තාදාත්ම්‍යය(පාරිභා.) [නා.] නූතන බටහිර දර්ශනයට අනුව අවස්ථා ශ්‍රේණියක් තුළ පවතින පුද්ගලයකුගේ අනන්‍යතාව.
පුද්ගල නීතිය[නා.] පොදු නීතියෙන් වෙන් ව ආගම, පදිංචි ප්‍රදේශය වැනි දේ විශේෂයෙන් මුල් කොට ගෙන ඊට අදාළ පුද්ගලයා කෙරෙහි පමණක් බලපාන නීතිය.
පුද්ගල ප්‍රමාණවාදය(පාරිභා.) [නා.] පුද්ගල විශේෂතාව පරම අගය වශයෙන් ද, සත්භාවයේ අර්ථය අනාවරණය කිරීමේ යතුර වශයෙන් ද සලකන දර්ශනය.
පුද්ගල බද්ධ සාධක[නා.ප්‍ර.] පුද්ගලයා කෙරෙන් පැන නගින සාධක ; පුද්ගලානුබද්ධ සාධක.
පුද්ගල වාදය[නා.] 1. පංචස්කන්ධය හා එක් වූ පුද්ගලයකු ඇතැයි යන ධර්මය. 2. පෞද්ගලික ප්‍රයෝජනය තකා වැඩකිරීමේ ප්‍රතිපත්තිය උසස් යැයි දක්වන මතය.
පුද්ගල විඥානවාදය[නා.] පුද්ගලයා කෙරෙහි වූ සත්භාවය හා ජගත් ප්‍රතිෂ්ඨාවේ සත්භාවය අතහවුරු කිරීමේ දර්ශනවාදය.
පුද්ගල විභාගය[නා.] අර්ථවත් සජිවි සමස්තයක් වන මිනිසා කෙරෙහි වූ සත්‍ය කරුණු හැදෑරීම.
පුද්ගල ශුන්‍යතාව[නා.] භූතාර්ථ වශයෙන් සත්ත්වයකු හෙවත් පුද්ගලයකු නැති බව ; නිරාත්මකතාව.
පුද්ගලත්වය[නා.] 1. පුද්ගලභාවය ; පුද්ගලයකුගේ තත්ත්වය. 2. (වහලකු නොවී) ඉපදීමත් සමග ම පිළිගන්නා ස්වාභාවික පුද්ගලයා.
පුද්ගලභාවය[නා.] පුද්ගලයාගේ ස්වභාවය ; පුද්ගලයාගේ දක්ෂතා, හැඟීම්, ගතිපැවතුම්, ආකල්ප ආදි චරිතාඞ්ගවල ඒකත්වය ; ස්වීයත්වය ; පෞරුෂය.
පුද්ගලයා[නා.] 1. මනුෂ්‍ය ප්‍රජාවේ සාමාජිකයා ; තනි මිනිසා ; තැනැත්තා ; පුඟුලා. 2. (අභි.) ආත්මය.
පුද්ගලාර්ථ වාදය(පාරිභා.) [නා.] පුද්ගලයාගේ රුචි අරුචිකම් අනුව නිදහස් ලෙස ක්‍රියා කිරීම අනුමත කරන සමාජ දර්ශනාත්මක මතය.
පුද්ගලාර්ථතාව(පාරිභා.) [නා.] එක් පුද්ගලයකු අනෙක් පුද්ගලයකුගෙන් වෙන් කොට හැඳින ගත හැකි ලක්ෂණවල එකතුව ; සියත් බව.
පුද්ගලික දේපල ක්‍රමය[නා.] ඉඩකඩම් වස්තුව ආදිය පිළිබඳ ව පෞද්ගලික අයිතිය ගරු කරන දේශපාලන ක්‍රමය ; ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමය.
පුද්ගලික ව්‍යවසාය[නා.ප්‍ර.] පුද්ගල ව්‍යාපාරවල දී පුද්ගලයා දක්වන ස්ථිර අධිෂ්ඨානය ; පුද්ගලයා නිර්භය ව කරන අවදානම් ආයෝජනය.
පුද්ගලික සමාගම[නා.] පුද්ගලයන් කීපදෙනකු එක් වී පිහිටුවා ගනු ලබන මණ්ඩලය හෝ සමායතනය ; රජයේ නොවන ආයතනය.
පුනර්ජීවය[නා.] නැවත ප්‍රාණවත්වීම ; නැවත ප්‍රබෝධයක් ඇතිවීම.
පුනර්භවය[නා.] නැවත ඉපදීම ; මතු ජාතිය.
පුනරාවර්ත[වි.] නැවත ඇතිවන ; වරින්වර ඇතිවන.
පුනරුක්ත[වි.] නැවත කියන ලද ; යළි කියූ. [නා.ප්‍ර.] නැවත කීම.
පුනරුත්ථානය[නා.] නැවත නැගී සිටීම.
පුන්[වි.] පිරුණු ; සම්පූර්ණ වූ ; අනූන වූ.
පුප්[වි.] පිපුණු ; විකසිත. [නා.ප්‍ර.] මල්; පුෂ්ප.
පුප් මී[නා.ප්‍ර.] මල්පැණි ; පුෂ්ප මධුව.
පුප්පනවා[ක්‍රි.]1. විකසිත කරනවා ; විදහනවා ; ප්‍රසාරණය කරනවා ; පුම්බනවා. 2. ලොකුකම් පානවා ; කෝපය පෙන්වනවා.
පුප්ඵාසව[පුප්ඵ+ආසව] [නා.ප්‍ර.] පොල්, කිතුල් ආදි ගස්වල මල් රස පල්කිරීමෙන් සාදා ගන්නා මත්පැන.
පුප්ඵුස කපාටිකාව(පාරිභා.) [නා.] දකුණු කෝෂිකාවේ සිට රුධිරය ගලා යන පුප්ඵුසීය ධමනියේ මුඛය රකිමින් ලේ ආපසු නොයාමට ඇති ආවරණය ; පුප්ඵුසීය කපාටය.
පුප්ඵුස ඡවිකාව(පාරිභා.) [නා.] පෙනහැල්ල ආවරණය වී ඇති සිවිය.
පුප්ඵුසීය ධමනිය[නා.] හෘදය වස්තුවේ දක්ෂිණ කෝෂිකාවේ සිට පෙනහැලි කරා ඔක්සිජන් මුක්ත රුධිරය ගෙන යන නාලය.
පුඵුල්ල[වි.] 1. මනාව පිපුණු ; විකසිත ; මිණිමුතු. 2. ප්‍රබෝධවත් වුණු ; සතුටු වූ ; ප්‍රීතිමත්.
පුබ්බර[වි.] පිහාටු නැති ; පියාපත් නොසෑදුණු ; ඉතා ළදරු.
පුබ්බේනිවාසානුස්සති ඤාණය[නා.] අතීත ආත්මයන් සිහිකරන නුවණ
පුබුදිනවා[ක්‍රි.] පිබිදෙනවා ; ප්‍රබෝධ වෙනවා ; පිපෙනවා ; විකසිත වෙනවා.
පුබුදු[වි.] 1. පිපුණු ; විකසිත වූ. 2. නින්දෙන් අවදි වූ.
පුමංගධරය(පාරිභා.) [නා.] මලක මුකුටයත්, රේණුත් අතර දික් වූ ග්‍රාහය.
පුමංගය(පාරිභා.) [නා.] මලක බීජ ඉපදවීමට වුවමනා බීජාණු දරන අවයවය. [වි.] පුරුෂලිංගික අවයව පමණක් ඇති.
පුම්බනවා[ක්‍රි.] 1. බැලුනයක් වැනි දෙයකට හුළං පුරවනවා ; හුළං පිරවීමෙන් මහත් කරනවා. 2. ආඩම්බරය දක්වනවා.
පුමිතිරි[පුම+ඉතිරි] [නා.ප්‍ර.] පිරිමි සහ ගැහැණු ; පුරුෂ ස්ත්‍රී යන දෙපක්ෂය.
පුයිකාව(පාරිභා.) [නා.] සැරව සහිත බිබිල.
පුර[නා.ප්‍ර.] 1. පුරය. 2. ඉදිරිය ; ඉස්සරහ. 3. චන්ද්‍ර මාසයෙහි ශුක්ල හෙවත් පුර පක්ෂය. [වි.] චන්ද්‍රයා පිරෙන කාලසීමාවට අයත් ; පුර පක්ෂයට අයත්.
පුර පසළොස්වක[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර මාසයේ පුර පක්ෂයේ පසළොස්වැනි දවස ; පුර හඳ පායන දා.
පුරං කොටනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කුඹුරක් ගොවිතැනට සකස් කිරීම සඳහා මුල් වතාවට උදැල්ලෙන් පස් පෙරළනවා.
පුරං, පුරන්[වි.] ගොවිතැන් නොකර අත්හරින ලද ; වල් බිහි ව ඇති.
පුරඃ කෝෂ්ඨ(පාරිභා.) [වි.] ජීවියකු කෝෂගත වීමට පෙර ; කෝෂ්ඨ ගත වීමට කලින්.
පුරඃ පුටය(පාරිභා.) [නා.] ගැඩවිලුන් වැනි වාලයික පණුවන්ගේ මුඛයට ඉදිරියෙන් පිහිටි හිසේ කොටස.
පුරඟන[පුර+අගන] [නා.ප්‍ර.] නගරවැසි කාන්තාව.
පුරචන්ද්‍රයා[නා.] පුර පෑළවියෙහි සිට පුර පසළොස්වක තෙක් කාලය තුළ සඳ ; පුර පක්ෂයෙහි චන්ද්‍රයා.
පුරත්ථිම[වි.] නැගෙනහිරට අයත්.
පුරනවා[ක්‍රි.] 1. පිරෙන්නට සලස්වනවා ; පුරවනවා ; සම්පූර්ණ කරනවා. 2. පටන් ගන්නවා ; ආරම්භ කරනවා.
පුරඳර, පුරඳරා[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා.
පුරපක්ෂය[නා.] චන්ද්‍ර මාසයේ ක්‍රමයෙන් සඳ වැඩෙන කාලය ; ශුක්ල පක්ෂය.
පුරපති[නා.ප්‍ර.] නගරයෙහි ප්‍රධානියා ; නගරාධිපති.
පුරප්පාඩුව[නා.] තනතුරක් හිස් වීමෙන් ඇති වන අඩුව ; ඇබෑර්තුව.
පුරය[නා.] නුවර ; ඉතා විශාල ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශය.
පුරවනවා[ක්‍රි.] 1. අඩුව සම්පූර්ණ කරනවා ; හිස්බව නැති කරනවා ; සම්පූර්ණ කරනවා. 2. මන්ත්‍ර ආදිය ජප කරනවා. 3. (කමතේ දී) කෑම කනවා.
පුරවමිය[නා.] 1. සුරංගනාව ; පුර ස්ත්‍රිය. 2. අන්තඃපුර ස්ත්‍රිය.
පුරවාසල[නා.] නුවරේ දොරටුව ; නගර ද්වාරය.
පුරවැසි[වි.] නගරයෙහි වසන ; ප්‍රජා අයිතිය ඇති ; රටවැසි බව ඇති.
පුරවැසියා[නා.] නගරවැසියා ; රටවැසියා.
පුරශ්චාර්වකය(පාරිභා.) [නා.] දත් වර්ග සතරින් එකක්.
පුරස්කාරය[නා.] 1. යමෙකුට පිරිනමන ගෞරවණීය තත්ත්වය ; උසස් සම්මානය. 2. (පාරිභා.) රජකම ; රාජ්‍යත්වය. 3. (පාරිභා.) ඉඩම් හිමියාට හෝ පොතක කර්තෘට හෝ ගෙවන ආදායම් කොටස.
පුරස්ථ ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පුරුෂ ප්‍රජනක පද්ධතියට අයත් ග්‍රන්ථියක්.
පුරසාරම[නා.] අධික ව කරන ආත්ම වර්ණනාව ; පුරාජේරුව.
පුරා[ක්‍රි.වි.] සැම තැන සම්පූර්ණයෙන් ම ; මුළුල්ලෙහි ම.- [අව්‍ය.] පෙර ; පූර්වයෙහි ; ඉස්සර ; ඉහත.
පුරාකෘත[වි.] පෙර කරන ලද ; ඉහත දී කළ.
පුරාජේරුව[නා.] පුරසාරම.
පුරාණ[වි.] අලුත් නොවූ ; පැරණි ; කල්ගත වූ. [නා.ප්‍ර.] හින්දු දේවකථා ඇතුළත් වීර කාව්‍ය අන්තර්ගත අටළොස් සංඛ්‍යාත සංස්කෘත ග්‍රන්ථ සමූහයක් ; පොරාණ.
පුරාණ ගිවිසුම[නා.] (ක්‍රිස්ති.) බයිබලයේ පැරණි පිටපත ; පුරාණ තෙස්තමේන්තුව.
පුරාණ පාෂාණ යුගය[නා.] අති පුරාණයේ ගල්වලින් රළු මෙවලම් සාදාගෙන මානවයන් ජීවත් වූ කාලය ; පුරාණ ශිලා යුගය.
පුරාලිපි[නා.බහු.] පැරණි ලියවිලි ; පුරා ලේඛන.
පුරාලිපි විද්‍යාව[නා.] පැරණි ලියවිලි පිළිබඳ විද්‍යාව ; පැරණි අක්ෂර හා ලිපි පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
පුරාවර්තී පරම්පරාව(පාරිභා.) [නා.] පියමුතු පරම්පරාව ; අතීතයට යන පිළිවෙල.
පුරාවස්තු[නා.බහු.] පැරණි කාලයට අයත් පුරාවිද්‍යාත්මක අගයක් ඇති දේ.
පුරාවිද්‍යාව[වි.] පුරාවස්තු පිළිබඳ විද්‍යාව.
පුරාවෘත්තය[නා.] 1. යම් කරුණු හෝ පුද්ගලාදීන් හෝ සම්බන්ධයෙන් ගොඩනැගී සාම්ප්‍රදායික ව පැවත එන පැරණි කතා පුවත. 2. පැරණි ඉතිහාසය දැක්වෙන ප්‍රවෘත්තිය.
පුරාශිලා යුගය[නා.] මිනිසා රළු ගල් උපකරණ භාවිත කළ ආදි කාලපරිච්ඡේදය ; පාෂාණ යුගයෙහි මුල් කොටස.
පුරින්දද[නා.ප්‍ර.] දෙදෙව් ලොවට අධිපති ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා.
පුරිස, පුරිස්[වි.] 1. පුරුෂ ; පුරුෂයා පිළිබඳ. 2. ඵරුෂ ; නපුරු ; චණ්ඩ.
පුරිසදම්මසාරථි[නා.ප්‍ර.] නව අරහාදී බුදුගුණ අතරින් එකක්.
පුරුක[නා.] දාමයක් මෙන් එකිනෙකට සම්බන්ධ වී ඇති කොටස් කීපයකින් එකක්.
පුරුද්ද[නා.] යමක් කිරීමෙන් ලැබෙන පරිචය ; පළපුරුද්ද.
පුරුද්දනවා[ක්‍රි.] පූට්ටු කරනවා ; යා කරනවා.
පුරුෂ[වි.] පුරුෂයා පිළිබඳ ; පිරිමි.
පුරුෂත්‍රය[නා.] (ව්‍යාක.) වියරණයේ සඳහන් වන උත්තම, මධ්‍යම සහ ප්‍රථම යන පුරුෂ තුන.
පුරුෂයා[නා.] 1. පුද්ගලයා ; තැනැත්තා.- පිරිමියා ; පුඟුලා. 2. සැමියා ; වල්ලභයා. 3. සේවකයා.
පුරුෂලිංගය[නා.] 1. පිරිමියකු . වෙන් කර හඳුනා ගැනීමට උපකාර වන අංගය. 2. (ව්‍යාක.) පුරුෂවාචක නාම ඇතුළත් වන ලිඞ්ගය.
පුරුෂාර්ථය[නා.] 1. මිනිසා විසින් සඵල කරගත යුතු උසස් කාර්ය සිද්ධිය. 2. චතුර්වර්ග සම්පත ; ධර්ම, අර්ථ, කාම, මෝක්ෂ යන සතරින් එකක්.
පුරුෂෝත්තමයා[නා.] 1. ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයා ; උත්තම මනුෂ්‍යයා; බුදුරජාණන් වහන්සේ සඳහා යෙදේ. 2. විෂ්ණු දෙවියා.
පුරෝගමනය[නා.] යමකු සාදරයෙන් පිළිගැනීම සඳහා ඔහු එන මඟ ඉදිරියට යෑම ; පෙරගමන.
පුරෝගාමි[වි.] පෙරටුව යන ; පෙරමුණ ගන්නා.
පුරෝගාමියා[නා.] ඉදිරියෙන් යන්නා ; පෙරටුව යන්නා ; මඟ හෙළි කරන්නා.
පුරෝද්භිද විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] උද්භිද විද්‍යාවේ අංගයක් වශයෙන් පාෂාණිභූත ශාක පිළිබඳ ව හදාරන ශාස්ත්‍රය.
පුරෝභාගය[නා.] ඉදිරිපස කොටස.
පුරෝහිතයා[නා.] ප්‍රධාන අනුශාසකයා ; පෙර රජුන්ට අනුශාසනා කළ බමුණු පඬිවරයා.
පුලකය[නා.] 1. ලොමු දැහැගැන්ම. 2. මැණික් ගලක පවතින පළුදුව. 3. රසකැවිලි සහිත ව ඇතකුට දෙන ආහාරය. 4. (පාරිභා.) පහත් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ අනුමස්තිෂ්කයේ ප්‍රධාන කොටස ; ක්ෂීරපායීන්ගේ අනුමස්තිෂ්කයේ මධ්‍යම ඛණ්ඩිකාව.
පුලන්නා[නා.] යාචක විශේෂයක්.
පුල්[නා.] 1. පිපුණු ; සුපිපි ; පුබුදු ; විකසිත. 2. මලින් ගැවසී ගත් ; කුසුමින් සෑදුණු ; මල් පිරී ගිය.
පුල්ලිංගය, පුල්ලිඞ්ගය[නා.] 1. පිරිමි සතුන්ගේ නිමිත්ත ; පුරුෂ ලිංගය. 2. (ව්‍යාක.) නාමපදවල තුන් වැදෑරුම් ලිංග භේදයෙන් එකක් ; පිරිමි සතුන් හඟවන නාමය ; පුරුෂ ලිංගය.
පුල්ලිය[නා.] 1. ලපය ; පැල්ලම ; තිත ; කැළල. 2. චරිතයට සිදුවන කැළල.
පුල්ලියාර්, පුල්ලෙයාර්[නා.ප්‍ර.] දෙවි කෙනකුගේ නාමය ; ගණ දෙවියා ; ගනේෂ.
පුල්ලිරෝගය[නා.] ශාකවල දිලීර විශේෂ නිසා හෝ මැංගනීස් ආදිය හීන වීම නිසා හෝ පත්‍ර, කඳ, පුෂ්පමංජරිය ආදි තන්හි පුල්ලි වැටීම ලක්ෂණ කොට ඇති වන රෝගය.
පුල්ලෝරම[නා.] වඩු වැඩෙහි ලී ආදිය මට්ටම් කිරීමට යොදා ගන්නා පීරි විශේෂයක් ; රාස්පය.
පුලිඟක වර්ණපටය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිපාර්ශ්ව වීදුරුවක් මැදින් රශ්මියක් යැවූ විට ඉන් බෙදී යන දීප්තිමත් වර්ණ මාලාව.
පුලිඟු[නා.ප්‍ර.] 1. පුරුෂ ලිංගය ; පුල්ලිංගය. 2. ගිනිපුපුර.
පුලිඟු විභවය(පාරිභා.) [නා.] පරිවාරක මාධ්‍යයක පුලිඟුවක් වශයෙන් විසර්ජනයක් ඇති වීම පිණිස අවශ්‍ය විද්‍යුත්ගාමක බලය.
පුලින, පුළින[නා.ප්‍ර.] වැලි ; වාලුකා ; වැලිතලා.
පුලින්ද[නා.ප්‍ර.] වනගත මනුෂ්‍ය ගෝත්‍රයක්.
පුලිමුඛම්[නා.ප්‍ර.] අලංකාරය සඳහා ප්‍රාසාදියෙහි දොරටුවල බදාම ආදියෙන් සාදා තිබෙන ව්‍යාඝ්‍ර මුඛය.
පුලිය[නා.] යම්කිසි බරක් එසවීමට හෝ ඇදීමට රැහැනක ආධාරයෙන් කැරකැවිය හැකි ධාරකයකට සවිකළ පීල්ලක් සහිත රෝදය ; කප්පිය.
පුලුක්ගොබ, පුලුප්ගොබ[නා.ප්‍ර.බහු.] පොල් ගොබ ; විහිදීමට පෙර පොල් ගසේ ළපටි අත්ත ; ගොක් අත්ත.
පුලුටු[නා.ප්‍ර.] තෙලින් හෝ කබලෙන් බදින ලද මස් හෝ මාලු වර්ග ; බැදුම් වර්ග.
පුලුප් කලස[නා.] පොල් මලින් සැරසූ කළය ; සැරසිල්ලක් ලෙස ගොක් කොළෙන් කළ කලස.
පුලුප් බදනා, පුලුම්බදනා[නා.] හාල් පිටියෙන් පිළියෙල කරගන්නා රසකැවිලි වර්ගයක් ; ආස්මි ; දැල් පූ.
පුලුපු, පුලුප්[නා.ප්‍ර.] පොල් ; නාලිකේර ; නෙරළු.
පුවක්[නා.ප්‍ර.] තාල වර්ගයට අයත් වූ ද, බුලත් විටට ගෙඩි සපයන්නා වූ ද සිහින් උස ගස.
පුවක් බද්ද[නා.] බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් ලංකාව පාලනය කළ අවදියේ දී පුවක් විකිණීම වෙනුවෙන් අය කළ බද්ද.
පුවත[නා.] 1. තොරතුර ; ආරංචිය ; ප්‍රවෘත්තිය. 2. යථා තත්ත්වය ; යථා ස්වභාවය ; ඇති තතු. 3. පැවැත්ම ; පැවතුම ; පෙවෙත.
පුවතර[වි.] බොහෝ දෙනා අතර පැතිර ගිය ; ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ ; ප්‍රකට ; ප්‍රචලිත.
පුවත්පත[නා.] එදිනෙදා සිදුවීම් පිළිබඳ තොරතුරු, ලිපි, දැන්වීම්, වෙළඳ පුවත් ආදි වැදගත් කරුණු ඇතුළත් දිනපතා, සතිපතා ආදි වශයෙන් මුද්‍රණය කොට කෙරෙන ප්‍රකාශනය ; ප්‍රවෘත්ති පත්‍රය.
පුවත්පත් කලාව[නා.] පුවත්පත් සකස් කිරීම පිළිබඳ ශිල්පය ; ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර සංස්කරණය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
පුවත්පත් කලාවේදියා[නා.] පුවත්පත් සකස් කිරීමේ ශාස්ත්‍රය දත් තැනැත්තා ; පුවත්පත් කලාව වෘත්තිය කොට ගත් පුද්ගලයා.
පුවනවා[ක්‍රි.] කිසිවක් දෙසට අඞ්ග ප්‍රත්‍යඞ්ග දිගු කරනවා ; දික් කරනවා ; ප්‍රසාරණය කරනවා.
පුවරු ගෙය[නා.] ලෑලිවලින් කළ පාළම ; ලෑලි පාළම.
පුවරුව[නා.] පෝරුව ; දැව ගල් ආදියෙන් කපා සකස් කරගත් සමතලා උපකරණය ; බඳුන් ආදිය තැබීම සඳහා පිළියෙල කරගත් තටුව ; ලිවීම සඳහා සකස් කරගත් ටැඹ ; ඵලකය.
පුවළ[වි.] 1. බොහෝ අධික වූ ; බලවත් වූ ; ප්‍රබල වූ. 2. පැතිර සිටි ; විස්තීර්ණ වූ ; පෘථුල. 3. උසස් ; උත්තම ; උදාර ; ශ්‍රේෂ්ඨ. [නා.ප්‍ර.] ගරුගාම්භීරත්වය ; උදාර බව.
පුෂ්කර[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම ; පද්මය. 2. බෙරයෙහි හම. 3. කොන ; අග ; නෙත්තිය. 4. ජලය ; වතුර. 5. අහස ; ආකාසය. 6. ශරීරය. 7. පොකුණ ; විල. 8. මුඛය ; මුහුණ.
පුෂ්කර යෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) සියලු ම ශුභ වැඩට නැකත් සාදන යෝගයක්.
පුෂ්ට[වි.] 1. පෝෂණය කළ ; පෝෂිත. 2. ඇති දැඩි කළ.
පුෂ්ටකය[නා.] (උද්භි) පෝෂක ශාකයකින් පෝෂණය වන උද්භිදයක් ; පරපෝෂිත උද්භිදයක්.
පුෂ්ටිමත්[වි.] සනීපවත් ; තරබාරු ; ස්ථුල.
පුෂ්ප අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) පුෂ්පයක අවයව දරන කොටස ; පුෂ්පග්‍රාහකය හෙවත් ග්‍රාහය.
පුෂ්ප මඤ්ජරිය[නා.] 1. මල් කලඹ ; මල් පොකුර. 2. (පාරිභා.) සපුෂ්ක ශාකයක ප්‍රරෝහයේ මල් හට ගැනෙන කොටස ; මංජරිය.
පුෂ්ප මූල පත්‍රය[නා.] (උද්භි.) පුෂ්පමඤ්ජරිය ආවරණය වීමට සෑදී ඇති උපමණි පත්‍රය.
පුෂ්ප සූත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) පුෂ්පයේ ඇති කොටස්වල සම්බන්ධකම් පෙන්වන සංකේතමය සටහන.
පුෂ්පක[නා.ප්‍ර.] 1. පිත්තල බොර. 2. නිල් හෝ කොළපාට ගිනි වතුර. 3. කුවේරයාගේ රථය. 4. ඇස ගාන අඳුනක්. 5. මැණික් හෝ දියමන්ති වළල්ල. 6. කුඩා උදුනක් ; ලෝහ උණු කිරීමට ගැනෙන කෝව. 7. ඇස් රෝගයක්. 8. ඇල් වී වර්ගයක්.
පුෂ්පකෝෂය[නා.] මල් කොළපුව ; මලක ආවරණය ; මල් කෝෂය.
පුෂ්පමූල ප්‍රාවරය[නා.] (උද්භි.) පුෂ්ප මඤ්ජරිය ආවරණය කරන කොපුව.
පුෂ්පමෞලය[නා.] (ගොවි.) ගෝවා, කැරට්, බීට්, ලූනු ආදියෙහි මල් හටගැනීම.
පුෂ්පය[නා.] 1. මල ; කුසුම. 2. මල් ගස හා මල් වැල. 3. ඔසප් වීම. 4. ඇසේ සෑදෙන රෝගයක්.
පුෂ්පරාග[නා.ප්‍ර.] මැණික් විශේෂයක්.
පුෂ්පරේණු[නා.ප්‍ර.] මල්වල ඇති පිටි වැනි දේ ; මල් රොන් ; මල්වල පරාග.
පුෂ්පවෘන්තය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) මල් නටුව.
පුෂ්පසමය[නා.ප්‍ර.] මල් අධික කොට ඇති කාලය ; වසන්ත කාලය ; වෙසක් මාසය.
පුෂ්පාංකූරය[නා.] මල් පොහොට්ටුව ; කැකුළ ; කුඩ්මලය.
පුෂ්පාරාමය[නා.] මල්වත්ත ; මල් උයන.
පුෂ්පාවරණය[නා.] (උද්භි.) මණිය හා මුකුටය පැහැදිලි ව වෙන් කොට ගත නොහැකි මලක බාහිරවලය ; පරිපුෂ්පය.
පුෂ්පාසනය[නා.] මල් පුදන මැස්ස හෙවත් ඵලකය ; මල් ආසනය.
පුෂ්පාසවය[නා.] 1. තල් පොල් ආදියෙහි මල්වලින් පෙරා පැසවා ගත් සාරය ; මත්පැන්. 2. මල්වලින් ලබාගන්නා පැණි වර්ගයක් ; මී පැණි ; පැණි.
පුෂ්පිකා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) එකට කැටි වුණු මංජරියක් තිබෙන තනි මලක්.
පුෂ්පිත[වි.] මල් පිපුණු ; මල් හටගත්.
පුෂ්පිතාග්‍රය[නා.] මුදුන් මල්කැන.
පුෂ්පෝපහාරය[නා.] මලින් කරන පූජාව ; ගෞරව සම්ප්‍රයුක්ත භක්තිය දැක්වීම සංකේත කොට කරන මල් පිදීම.
පුස්[නා.] 1. දිරා පත් වෙමින් පවතින ශාක, රෙදි, කඩදාසි ආදියෙහි හට දිලීරයක්. 2. ලිවීම සඳහා පිළියෙල කරගත් තල් කොළ. 3. මල ; පුෂ්පය. 4. සවිමත් වැල් විශේෂයක්. [වි.] 1. කර ඇඹූ ; බීජෝද්ධරණය කළ. 2. ඉතා මහත්. 3. හිස් ; පුහු.
පුස් කනවා[ක්‍රි.] 1. පුස් අල්ලනවා ; පුස් බැඳෙනවා ; පුස් හටගන්නවා. 2. පාවිච්චියෙන් තොර ව පරණ වෙමින් පවතිනවා.
පුස් රථය[නා.] පුෂ්ප රථය , උත්සව අවස්ථාවල දී රජු නැගී යන රථය ; රාජකීයයන් ගමන් කරන වාහනය ; මංගල රථය.
පුස්කර[නා.ප්‍ර.] 1. ඖෂධයක් වශයෙන් ගන්නා ලවණ විශේෂයක් ; ටංකණ. 2. ලෝහ පෑස්සීමේ දී යොදන ද්‍රව්‍යයක් ; පදම් මැටි.
පුස්කොළ පොත[නා.] පුස්කොළවල ලියූ පොත.
පුස්ගඳ[නා.] පුස් බැඳුණු දෙයකින් නිකුත් වන අමිහිරි ගඳ.
පුස්තකය[නා.] පොත ; ග්‍රන්ථය.
පුස්තකාලය[පුස්තක+ආලය] [නා.] කියවීම සඳහා පොත් තැන්පත් කොට තබන ස්ථානය ; පොත්ගුල.
පුස්රෝගය[නා.] ශාකවල කඳ, මුල්, පත්‍ර ආදියේ පුස් හටගැනීමේ රෝගය.
පුස්වඩුවා, පුස්සඩුවා[නා.] 1. පරමල් බැහැර දමන සේවකයා. 2. අශූචි ආදී අපවිත්‍ර දෑ බැහැර කරන්නා.
පුස්සනවා[ක්‍රි.] ගින්නෙන් දැවීම කරනවා ; පුච්චනවා ; පුලුස්සනවා.
පුසිනවා[ක්‍රි.] රැකබලා ගන්නවා ; නඩත්තු කරනවා ; පෝෂණය කරනවා.
පුසියා[නා.] කර අඹන ලද ගොනා.
පුසුඹ[නා.ප්‍ර.] සුවඳ ; සුගන්ධය ; පුස්ඹ.
පුහු[වි.] පුස් ; හිස් ; ඇතුළත කිසිවක් නැති ; ලොඳ මද ආදි කිසිවක් නැති.
පුහු කරනවා[ක්‍රි.] සහල්වලින් වී, සුනු සහල් ආදිය කුල්ලෙන් පොලා වෙන්කර ගන්නවා ; පූ කරනවා.
පුහුණු කම්කරුවා[නා.] (ඒ ඒ කම්කරුවන්ට අයත් කාර්ය පිළිබඳ) නිපුණත්වයක් ලබා සිටින්නා ; පළපුරුද්දෙත් ලබාගත් ප්‍රවීණතාව ඇති කම්කරුවා.
පුහුණු කරනවා[ක්‍රි.] පුරුදු කරනවා ; අභ්‍යාස කරනවා ; පරිචය කරනවා.
පුහුණු ගුරු[නා.ප්‍ර.] ගුරු විදුහලක ඉගැන්වීමේ සිද්ධාන්ත හා ක්‍රම පිළිබඳ පාඨමාලාවක් හදාරා ඉගැන්වීම පිළිබඳ පුහුණුවක් ලැබූ ගුරුවරයා.
පුහුණුගත[නා.] පාඩම් කළ පොත ; පඨනය කළ පුස්තකය ; ප්‍රගුණ කළ ග්‍රන්ථය.
පුහුඬා, පුහුඬා[නා.ප්‍ර.] සතුන්ගේ ලේ උරා බොන සිහින් පණු විශේෂයක් ; කූඩැල්ලා ; පූඩාවා.
පුළුල්[වි.] 1. පළල ඇති ; පටු නොවූ ; පෘථුල වූ. 2. පැතිරුණා වූ ; පතළා වූ.
පුළුලුකුළ[නා.] පළල් වූ උකුළ ; ඇකය ; කටිය.
පුළුලුර[නා.ප්‍ර.] පළල් වූ උරහිස ; පපුව ; ළපැත්ත.
පුළුවන්පිළිවන් බ.
පුළුවන්කාරයා(කථා.) [නා.] පොහොසතා ; බලවතා ; මුදල් වියදම් කළ හැකි තැනැත්තා.
පුළුවුසිනවා[ක්‍රි.] විචාරනවා විමසනවා ; අහනවා ; ප්‍රශ්න කරනවා.
පූ[නා.ප්‍ර.] 1. මල ; කුසුම ; පුෂ්පය. 2. කැවුම් ; ගිතෙල්.
පූකූරුව[නා.] කෝප්පයකට සමාන හැඩයෙන් යුත් පැන් ආදිය බීමට පාවිච්චි කරන මැටි/වීදුරු භාජන විශේෂයක් ; කෙණ්ඩිය ; ගුරුලේත්තුව.
පූච්චම[නා.] 1. ආත්මවර්ණනාව ; පුරසාරම ; කයිවාරුව. 2. රැවටිලි බස ; තායම ; ඉච්චාව. 3. නිස්සාර කතාව ; ප්‍රලාපය.
පූජක ආවාසය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) රෝමානු කතෝලික පූජකවරයකුගේ වාසස්ථානය.
පූජක උපාය[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) තම වෘත්තියේ කටයුතු නිසිලෙස පවත්වාගෙන යාම සඳහා පූජකයකු අනුගමනය කළයුතු ක්‍රියා මාර්ගය.
පූජක තන්ත්‍රය[නා.] ප්‍රජා පාලනය දෙවියන් වහන්සේගේ නියමය වශයෙන් සලකා ආගමික නීති අනුව රට පාලනය කිරීම ; පූජකවරුන්ගේ ආණ්ඩුව.
පූජකයා[නා.] 1. පුදන්නා ; පූජා පවත්වන්නා. 2. ගෘහවාසය අතහැර පැවිදි ජීවිතයට බැසගත් තැනැත්තා ; ආගමික ජීවිතයක් ගත කරන්නා පැවිද්දා.
පූජකවරය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි ආගමේ පූජකවරුන්ගේ අනුක්‍රමික නිලපදවි.
පූජනීය[වි.] පූජා ලැබීමට සුදුසු ; පුදනු ලැබිය යුතු ; පූජාර්හ ; ගරු කටයුතු.
පූජ්‍ය[වි.] පිදිය යුතු ; පුදනු ලැබිය යුතු ; පූජාවට සුදුසු.
පූජ්‍යපක්ෂය[නා.] පිදුම් ලැබීමට සුදුසු පිරිස ; පාර්ශ්වය.
පූජා ඇඳුම[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දේව මෙහෙයවල දී හා විශේෂ අවස්ථාවල දී පූජකවරුන් විසින් අඳිනු ලබන ඇඳුම.
පූජා කරනවා[ක්‍රි.] 1. පුද කරනවා ; පූජාවක් පිරිනමනවා ; ගෞරවයෙන් දෙනවා. 2. ගෞරව කරනවා ; ගරු සැලකිලි දක්වනවා.
පූජා නගරය(නව.) [නා.] ආගමික ගොඩනැගිලි ආදියෙන් යුක්ත වූ ද පූජා භූමියක් ලෙස වෙන් කරන ලද්දා වූ ශුද්ධ භූමිය.
පූජා පූපය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දිව්‍ය ප්‍රසාදය ලැබීමේ දී අනුභව කරනු ලබන පූප විශේෂයක්.
පූජා ඵලකය[නා.] පූජා කරනු ලබන ද්‍රව්‍ය තබන ලෑල්ල ; පූජා ද්‍රව්‍ය තබන පුවරුව.
පූජා භාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] පූජාව පිණිස ගනු ලබන ද්‍රව්‍ය ; පුද පිණිස ගනු ලබන දෑ.
පූජා ලිපිය[නා.] ඉඩකඩම් ආදිය පූජා කිරීමේ දී එම පූජාව පිළිබඳ විස්තර දක්වමින් ලිඛිත ලේඛනය.
පූජාර්හ[වි.] ගරු සත්කාර ලැබීමට සුදුසු ; වැඳුම් පිදුම් ලැබීමට යෝග්‍ය ; පූජාවට නිසි.
පූජාව[නා.] 1. යමක් ගෞරව පූර්වකව දීම ; පිදීම. 2. පූජා කටයුත්තක් හා ආශ්‍රිත කාර්යාවලිය. 3. පූජා කරන දෙය ; පූජා භාණ්ඩය. 4. (ක්‍රිස්ති.) යාගය.
පූජාවත්[නා.ප්‍ර.] පූජා චාරිත්‍ර ; පුද කිරීම; වත්පිළිවෙත්.
පූජිත[වි.] වැඳුම් පිදුම් ලද ; ගරු කරනු ලැබූ ; උසස් කොට සලකනු ලැබූ ; උතුම් බවට පත්.
පූට්ටුව[නා.] 1. ලී ආදිය පුරුද්දා කරන සන්ධිය ; පෑස්ම. 2. ශරීරයේ ඇට හන්දිය. 3.දත්, හනු ආදිය අගුලු වැටීම. 4. (කථා.) රෙදි එකට එක්කොට මැහීම ; මූට්ටුව. 5. (කථා.) මාංචුව ; විලංගුව. 6. කජු ඇට, ගල්කැට ආදියෙන් කරන ළමා ක්‍රීඩාවක්. 7. සම්බන්ධය ; සමගිය.
පූටිකාව(පාරිභා.) [නා.] ශාක පත්‍රයක පාලක සෛල දෙකක් අතර පිහිටි පරතරය.
පූණනූල[නා.] බ්‍රාහ්මණ, ක්ෂත්‍රිය, වෛශ්‍ය යන කුලවලට අයත් කුල කුමරුවන් පළඳින ආගමික අගයක් ඇති නූල.
පූණ්ඩුව[නා.] 1. යා කිරීම ; එක් කිරීම ; සම්බන්ධ කිරීම ; පූට්ටු කිරීම. 2. (කථා.) දම්වැල් කොකු ආදියේ කොන් දෙක එකට සම්බන්ධ කරන කොකු විශේෂය ; ගාංචුව.
පූණාව, පූනාව[නා.] දේවාල, ප්‍රතිමා, ගෘහ ආදියෙහි පූජා කටයුතු සඳහා දෙවියන් වෙත කැප කළ ශුද්ධ පැන් භාජනය.
පූණුව(කථා.) [නා.] 1. කරත්ත රෝදයක බොස්ගෙඩිය තුළට රුවන චීනච්චට්ටි නළ කැබැල්ල. 2. මෝටර් රථයක රෝදය අක්ෂදණ්ඩට සවිවන ගුල රේසරය සහිත කොටස.
පූත[වි.] 1. පිරිසිදු කළ ; ශුද්ධ කළ ; පොළන ලද. 2. කුණු ගඳ ඇති ; දුගඳ හමන.
පූතිජීවි(පාරිභා.) [වි.] කුණු වී ගිය ස්ථානවල වැඩෙන ; දිරාපත් වූ ද්‍රව්‍ය මත වැඩෙන.
පූතිනාශක(පාරිභා.) [වි.] කුණුවීම වළක්වන ; විෂබීජ වනසන.
පූතිනිවාරණය(පාරිභා.) [නා.] කුණුවීම හෝ පැසවීම වැළැක්වීම ; කුණුවීම නැවැත්වීම.
පූතිප්ලවාංග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කුණු දියෙහි වැඩෙන ප්ලවාංග හෙවත් දියෙහි ඉල්පෙන සත්වයා හෝ පැළෑටිය.
පූතිභවනය(පාරිභා.) [නා.] කුණුවීම ; නරක්වීම ; පූතිය ; පූතිකාව.
පූතිය(පාරිභා.) [නා.] ලේවල හෝ පටකවල හෝ සැරව ඇති වීම සහ වෙනත් ව්‍යථජනක ජීවීන් හෝ ඔවුන්ගේ විෂ වර්ග පැවතීම ; කුණු වීම ; පැසවීම.
පූදිනවා[ක්‍රි.] ගස් වැල් ආදියෙහි මුල් වරට මල් හටගන්නවා ; ගොයම් ආදියෙහි බණ්ඩියෙන් කරල් එළියට එනවා ; බුලත් වැල්වල රිකිලි හටගන්නවා.
පූනෑව(පාරිභා.) [නා.] (සාමාන්‍යයෙන්) වටකුරු අඩියක් සහිත රවුම් හෝ අණ්ඩාකාර පිඟන් හෝ ලෝහ භාජනය.
පූප[නා.ප්‍ර.] 1. පිටියෙන් සෑදූ කැවිලි වර්ග ; කැවුම්, රොටී, කේක්, පාන් ආදිය. 2. ඇස් රෝගයක නාමය.
පූපගත කරනවා[ක්‍රි.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ ශරීර මාංශය, දිව්‍ය සත්ප්‍රසාදය සඳහා ගන්නා පූපවලට සමාන කරනවා.
පූරක පටකය(පාරිභා.) [නා.] ළපටි කඳක හෝ මුලක හෝ සනාල පද්ධතියට බාහිර ව හා එය අතර තිබෙන මෘදු ස්තර පටකය.
පූරක මඩිය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් කයිලොස්ටොමාටාවන්ගේ චූර්ණමය ජීවාංගාලයේ ඉදිරිපස කොටසට යටින් පිහිටියාවූ ද, ග්‍රාහිකා පිටතට දිගු කළ විට වතුරෙන් පිරී යන්නා වූ ද පටලමය බහිස්චර්මීය අන්ධාශය හෙවත් කොටුව.
පූරකය(පාරිභා.) [නා.] 1. දිලීරයක වැවීමට භූමිය වන සප්‍රාණික හෝ අප්‍රාණික උපස්තරය. 2. සම්බන්ධක පටකයේ අන්තර් ශෛලීය පූරක ද්‍රව්‍යය හෙවත් බදාමය. 3. වර්ණදේහයක සායම් අල්ලන සුලු බාහිර ස්තරය. 4. යමක් පුරවන හෙවත් සම්පූර්ණ කරන දේ. 5. හුස්ම ඉහළට ගැනීම.
පූරණ ලේඛන(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලේඛනයක අඩුපාඩු සපුරාලන නිසි සේ ගැළපී සිටින, ඌණ පූරණ ලේඛන ; ප්‍රතිමුඛ ලේඛන ; ද්විත්ව ලේඛන.
පූරණය[නා.] 1. පිරවීම ; පුරවාලීම ; සම්පූර්ණත්වය ඇති කිරීම ; පරිපූර්ණතා සිද්ධිය. 2. ජලය සහිත පෙදෙසක ජලමට්ටමට ඉහළින් තනන මඟ. 3. වියන රෙද්දක හරස් අතට යන නූල.
පූර්ණ[වි.] පිරුණු.
පූර්ණ අගය[නා.] (ගණිත.) සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාවකින් දැක්වෙන වටිනාකම ; භාගයක් නොවන ගණනක අගය.
පූර්ණ අනම්‍යතාව[නා.] (ආර්ථි.) භාණ්ඩවල මිලෙහි විශාල වෙනසක් ඇති වූවත්, ඉල්ලුමේ වෙනසක් නොවීමෙන් ඇති වන නොනැමෙන බව.
පූර්ණ අභ්‍යුනනය[නා.] (ගණිත.) විශිෂ්ට කරුණුවලින් ලබාගන්නා පූර්ණ වූ පොදු නියමය නොහොත් පොදු සාධනය.
පූර්ණ අයිතිය(පාරිභා.) [නා.] අන් කිසිවකුට නැති තනි අයිතිය ; හවුල් කිසිවක් නැති අයිතිය.
පූර්ණ ආද්‍යය[නා.] (ගණිත.) ගණිතමය නිර්මාණයක් හෝ ගණන් බැලීමක් ආරම්භ වන රේඛාව හෝ සංඛයාව වැනි මුල් දෙය ; අනිකකින් හට නොගත් පූර්ණ භාවයක් ඇති චක්‍රය ; පෘෂ්ඨය, සමීකරණය, මහත ආදිය.
පූර්ණ ආදේශනය(පාරිභා.) [නා.] එක් වෙළඳ බඩුවක් සම්පූර්ණයෙන් ම වෙළඳ පොළෙන් ඉවත් වන සේ ඒ වෙනුවට අනෙක් වෙළඳ බඩුවක් ආදේශ කිරීම.
පූර්ණ උපෝසථ[නා.ප්‍ර.] පුර පසළොස්වක ; පිරුණු පෝය දිනය ; පුන් පොහොය.
පූර්ණ ඒකාධිකාරය[නා.] (ආර්ථි.) (යම්කිසි භාණ්ඩයක් නිපදවීම හා අලෙවිය හෝ සේවයක් ඉටු කිරීම පිළිබඳ ව පවත්නා) සම්පූර්ණ තනි අයිතිය හෝ පාලනය.
පූර්ණ කරණීය[නා.] (ගණිත.) සම්පූර්ණ අපරිමේය රාශියක් ; සම්පූර්ණ වශයෙන් නියත සංඛ්‍යාවකින් නොදැක්වෙන මූලයක් වශයෙන් දැක්වෙන සංඛ්‍යාව ; සම්පූර්ණ මූලයක්.
පූර්ණ කලස[නා.] (උත්සවාදියේ දී සුබනිමිති හැටියට තබන) පුන්කලස ; පොල්මල් ආදියෙන් අලංකාර කළ සැරසිල්ලක් ලෙස තබන කළය.
පූර්ණ කාලීන[වි.] නීතිය අනුව දිනකට නියමිත සම්පූර්ණ පැය ගණන වැඩෙහි යොදන ; නියමිත වූ සම්පූර්ණ කාලපරිච්ඡේදයම සේවය කරන.
පූර්ණ කිරි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යොදය අස් නොකළ කිරි.
පූර්ණ ග්‍රහණය[නා.] (භූගෝ.) දීප්ත ආකාශ වස්තුවක ආලෝකය අදීප්ත අනෙක් වස්තුවකින් සම්පූර්ණයෙන් ; සම්පූර්ණ මුවහ වීම ; සම්පූර්ණ සූර්යග්‍රහණය හෝ සම්පූර්ණ චන්ද්‍රග්‍රහණය.
පූර්ණ ඝනය(පාරිභා.) [නා.] සමචතුරස්‍රාකාර පැති හයක් ඇති සමාකාර සම්පූර්ණ ඝනරූපය.
පූර්ණ තරලය[නා.] (භෞති.) අසම්පීඩ්‍ය වූ ද, ඒකාකාර ඝනත්වයක් ඇත්තා වූ ද, විකෘති කිරීමේ බලයකට කිසි ම ප්‍රතිරෝධයක් නැත්තා වූ ද පරමාදර්ශී තරලයක්.
පූර්ණ දර්ශකය[නා.] (ගණිත.) රාශියක් කවර සම්පූර්ණ බලයකට නංවා තිබේදැයි හගවන සංකේතය.
පූර්ණ දර්ශය[නා.] (සත්ව.) අලුත් විශේෂයක විස්තරය ස්ථිර කිරීමට භාවිත කරන මුල් නිදර්ශකය.
පූර්ණ නම්‍යතාව[නා.] (ආර්ථි.) භාණ්ඩයක මිල වෙනස් වීමත් සමග ම ඒ භාණ්ඩය පිළිබඳ ඉල්ලුමේ ඇති වන සම්පූර්ණ වෙනස්වීම.
පූර්ණ පරපෝෂිතයා[නා.] තමාට අවශ්‍ය ආහාර හා ජලය සම්පූර්ණයෙන් ම ධාරකයෙන් ලබාගෙන යැපෙන, නොහොත් ජීවියකු තුළ හෝ මත ජීවත් වෙමින් එයින් ම සාරය ලබමින් වැඩෙන සත්වයා.
පූර්ණ පරාවර්තනය[නා.] (භෞති.) සම්පූර්ණයෙන් නැමීම; ආපසු හෝ අනෙක් දිශාවකට හෝ සම්පූර්ණයෙන් හැරවීම.
පූර්ණ බලතල[නා.ප්‍ර.] යම්කිසිවක් කිරීමට සම්පූර්ණයෙන් ම නීතියෙන් ලබා ඇති අවසරය ; යම් කටයුත්තකට ඇති සම්පූර්ණ නීතිමය ඉඩකඩ.
පූර්ණ යෝගය[නා.] (සත්ව.) තරම හා ස්වරූපය අතින් එම විශේෂයේ සාමාන්‍ය සෛල වැනි ම වූ ජන්මාණු තිබීම සහ එවැනි ජන්මාණු අතර සිදුවන සංයෝජනය.
පූර්ණ ලවණය[නා.] (රසා.) අම්ලයක තිබෙන ප්‍රතිස්ථාපි හයිඩ්‍රජන් සියල්ල ම ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමෙන් සෑදෙන ලවණයක්.
පූර්ණ වර්ගය[නා.] (ගණිත.) රාශියක් එම රාශියෙන් ම ගුණ කළ විට ලැබෙන සම්පූර්ණ ඵලය.
පූර්ණ විරිදුව[නා.] නාඩගමක මූලාරම්භය දක්වමින් පොතේ ගුරා විසින් කියනු ලබන කවිය ; නාඩගමේ ආරම්භක පද්‍යය.
පූර්ණ ශ්‍රිතය[නා.] (ගණිත.) එකක වෙනසක් සිදුවුවහොත් අනිකෙහි ද අනුරූප වෙනසක් සිදුවන තරමට එකිනෙක සම්බන්ධ වූ සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාව.
පූර්ණ සංඛ්‍යාව[නා.] (ගණිත.) භාගයක් නොවන ගණන; සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාව.
පූර්ණ ස්වරාජ්‍යය[නා.] සම්පූර්ණයෙන් ම ස්වදේශීන් විසින් ම පාලනය කිරීමේ වගකීම් සහිත රාජ්‍යය ; සම්පූර්ණයෙන් ම ස්වාධීන පාලනයක් ඇති රාජ්‍යය.
පූර්ණත්වය[නා.] 1. සම්පූර්ණත්වය ; පරිපූර්ණ බව. 2. (දර්ශන.) ආලෝකය හෙවත් දේව ජීවයෙන් පිරුණු යුගවලින් සමන්විත ආධ්‍යාත්මික ලෝකය.
පූර්ණයා[නා.] ඉදිබුවා ; ඉබ්බා.
පූර්ණාංකය[නා.] සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාව ; අඛණ්ඩ ගණන ; භාග සංඛ්‍යාවක් නොවන අංකය.
පූර්ණාංශය(පාරිභා.) [නා.] (ලඝු.) සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාව ; භාග සංඛ්‍යාවක් නොවන ගණන.
පූර්ණිමා[නා.ප්‍ර.] පසළොස්වක පොහොය දවස.
පූර්නෝද්ගමනය(පාරිභා.) [නා.] සමස්ත නිගමනය ; පූර්ණ නිගමනය.
පූර්ව[වි.] 1. පසුගිය ; යටගිය ; අතීත ; ආදි ; මුල් ; ප්‍රථම. 2. (පාරිභා.) ඉදිරියෙන් පිහිටි. 3. පෙරදිගට අයත් හෝ සම්බන්ධ; නැගෙනහිරට අයත්. 4. පෙරවරුවට අයත්; උදය කාලය හා සම්බන්ධ.
පූර්ව අනුමැතිය[නා.] ක්‍රියා කිරීමට පෙර ඒ සඳහා බලධාරියාගෙන් ලබාගන්නා අවසරය.
පූර්ව ආසාදන අවස්ථාව[නා.] රෝගයක් සංක්‍රමණය වන මුල් අවස්ථාව ; රෝගයක් බෝවන මුල් කාලය.
පූර්ව උපාංගය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සතුන්ගේ ලලාටාස්ථිය සම්බන්ධව පිටට නෙරාගිය අවයවය.
පූර්ව උරස[නා.] (සත්ව.) කෘමියකුගේ හිසට යාබද ව ඇති උරසේ කොටස් තුනෙන් ඉදිරියෙන් ම තිබෙන කොටස.
පූර්ව කර්මය[නා.] පෙර ජාතිවල කරන ලද කුසලාකුසල කර්මය.
පූර්ව කල්පනය[නා.] මුල් අදහස ; මුල් මතය ; මුල් සංකල්පය.
පූර්ව චක්‍රවාටය[නා.] සූර්යයාගේ ආලෝකය සහ බලපෑම තිබෙන පෙරදිග පෙදෙස ; පෙරදිග සක්වළ.
පූර්ව චාර්වක[නා.ප්‍ර.] මුඛයෙහි පිහිටි දත් වර්ග අතුරෙන් තුඩු දෙකක් වන සේ මුදුනින් දෙකට බෙදුණු දත් විශේෂය ; ද්විතුණ්ඩ.
පූර්ව චාරිත්‍රය[නා.] පෙර සිට පැවත එන සිරිත ; පෙර සිරිත.
පූර්ව චූෂකරය(පාරිභා.) [නා.] අක්මා පැතැල්ලාගේ ශීර්ෂ ඛණ්ඩිකා මුදුනේ යමක් උරා ගැනීමට හෝ අල්ලා ගැනීමට උපකාර වන සේ පිහිටි අවයවය ; මෞඛ චූෂකරය.
පූර්ව චේතනාව[නා.] (අභි.) දශ පුණ්‍ය ක්‍රියා සම්බන්ධයෙන් ඇතිවන ත්‍රිවිධ චේතනාවන් අතුරෙන් පළමුව උපදින චේතනාව.
පූර්ව ජනකයා(පාරිභා.) [නා.] ජනකයන්ගේ ජනකයා ; දෙමාපියන්ගේ දෙමාපියෝ.
පූර්ව නිගමනය[නා.] 1. දන්නා කරුණු අනුසාරයෙන් යම් කරුණක් ගැන අනුමාන වශයෙන් බැසගත් තීරණය. 2. (ගණිත.) විවාද ඔප්පු කිරීම ආදියේදී භාවිත වන පිළිගත් සාධකය 3. (නීති) වැරදි යැයි ඔප්පු කරන තෙක් සත්‍යයයි භාරගැනීම.
පූර්ව නිදර්ශනය(පාරිභා.) [නා.] නිදර්ශනයක් වශයෙන් දැක්විය හැකි පෙර සිද්ධිය හෝ නියමය.
පූර්ව නිමිත්ත[නා.] අනාගත සිද්ධියක් සම්බන්ධයෙන් කල් තබා පහළ වන ලකුණ ; යම්කිසි සිදුවීමකට පෙර දක්නට ලැබෙන සලකුණ ; පෙර නිමිත්ත.
පූර්ව නියතිය(පාරිභා.) [නා.] කලින් සූදානම් කරන ලද අරමුණ.
පූර්ව පක්ෂය[නා.] 1. මුල් කොටස ; ප්‍රථම අංගය. 2. චන්ද්‍ර මාසයෙහි මුල් දෙසතිය ; පුර පෑළවිය සිට පුරපසළොස්වක දක්වා වූ අඩ මස. 3. විවාද ආදියේ දී පළමුවෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කරන පිල.
පූර්ව පාර්ශ්වික(පාරිභා.) [වි.] ඉදිරිපසින් අංශයකට බර ව පිහිටි.
පූර්ව භාගය[නා.] 1. ඉදිරියෙන් වන කොටස ; මුල් කොටස ; පළමු භාගය. 2. දිනයේ මුල් කොටස ; දවසේ පළමු භාගය ; පෙරවරුව.
පූර්ව මස්තිෂ්කය(පාරිභා.) [නා.] . (පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ කලල අවස්ථාවේ දී කොටස් තුනකින් සමන්විත ව තිබෙන) මොළයේ ඉස්සරහ කොටස ; පෙර මොළය.
පූර්ව රාත්‍රිය[නා.] රාත්‍රියේ ප්‍රථම කොටස ; පෙරයම.
පූර්ව රීතිය[නා.] කලින් අනුගමනය කරන ලද පිළිවෙත ; ඉහත තිබූ නියමය ; පැරණි න්‍යායය.
පූර්ව ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] 1. යමක් සිදුවීමට පෙර නිමිත්තක් වශයෙන් ඇති වන ලකුණු ; පෙර ලකුණු. 2. රෝගයක් නියම වශයෙන් මතුවීමට පෙර දක්නට ලැබෙන ලක්ෂණ ; පූර්වරූප.
පූර්ව ලිඛිතය[නා.] පෙර ලියා තබන ලද පොත්පත් වාර්තා ලිපි ආදිය ; පුරාණ ලේඛනය.
පූර්ව වායුව[නා.] නැගෙනහිරින් හමන සුළඟ ; පෙර දිගින් එන වාතය.
පූර්ව විදේහය[නා.] මහමේරු පර්වතය වටා පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන සතර මහාද්වීපයන්ගෙන් එකක්.
පූර්ව විමර්ශනය[නා.] යමක් කිරීමට කලින් ඒ ගැන මැනවින් සිතීම ; හොඳින් කල්පනා කිරීම.
පූර්ව සංක්‍රමණ අවස්ථාව(පාරිභා.) [නා.] බෝවන රෝගයක බෝවීමට පෙර අදියර ; සංක්‍රමණික රෝගයක පූර්ව ආසාදන අවස්ථාව.
පූර්ව ස්ත්‍රීපක්කතාව[නා.] (උද්භි.) මලක පුමංගයට කලින් ජායාංගය මේරීමේ ස්වභාවය.
පූර්ව ස්වදේශියා[නා.] රටක මුල් පදිංචිකරුවන්ගෙන් පැවතෙන්නා; ආදිවාසියා.
පූර්ව සිද්ධාන්තය[නා.] (ගණිත) පසුව දක්වන සාධ්‍යයකට ප්‍රාථමික වශයෙන් දක්වනු ලබන හෝ පිළිගනු ලබන සාධ්‍යය ; ආරම්භක සිද්ධාන්තය.
පූර්වකය[නා.] පෙර අත්බව ; කලින් උපන් ආත්මභාවය.
පූර්වක්‍රියාව[නා.] 1. කලින් කරන ක්‍රියාව ; පූර්වයෙන් කරන ක්‍රියාව; පළමු ක්‍රියාව. 2. (ව්‍යාක.) වාක්‍යයක එක ම කර්තෘ විසින් කරන ලද ක්‍රියා දෙකක් හෝ කීපයක් හෝ සඳහන් වන අවස්ථාවලදී අවසාන ක්‍රියාවට මුලින් යෙදෙන ක්‍රියාව හෝ ක්‍රියා හඳුන්වන නාමය ; අතීත නිපාත ක්‍රියාව.
පූර්වකාය[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ හිස සිට නැබ දක්වා උඩ කොටස.
පූර්වකාල ක්‍රියාව[නා.] කලින් සිදු වූ ක්‍රියාවක් ප්‍රකාශ කරන ක්‍රියාපදය ; අතීත කාලය පිළිබඳ ක්‍රියා පදය.
පූර්වකාලීන[වි.] අතීතයට අයත්; පෙර කාලයට අයත්.
පූර්වකුටීරය(පාරිභා.) [නා.] පෙර මොළයේ කුහරය ; කළලයේ පළමුවන මස්තිෂ්ක ආශයිකාව.
පූර්වකෘත[වි.] 1. කලින් කරන ලද. 2. පෙර ජාතියේ කරන ලද ; පුරාකෘත.
පූර්වග හැසිරීම(පාරිභා.) [නා.] පෙර හැසිරීම ; පසුගිය චර්යාව ; පූර්ව පැවැත්ම.
පූර්වගමනය[නා.] (නීති.) පෙර අනුගමනය කළ පිළිවෙල ; කලින් ගත් ක්‍රියා මාර්ගය.
පූර්වගාමියා[නා.] 1. පළමු ව ගිය තැනැත්තා ; මුලින් ගමන් කළ තැනැත්තා ; පුරෝගාමියා. 2. (පාරිභා.) (කෙනෙකුට පළමු ව) නිලයක් හෝ පදවියක් ඉසිලූ තැනැත්තා ; පදවියක හෝ නිලස්ථානයක කලින් සිටි තැනැත්තා.
පූර්වජ[වි.] පූර්වයෙහි සිට පැවත එන ; මුතුන් මිත්තන්ගෙන් පැවත එන.
පූර්වජ ක්ෂීරපායියා(පාරිභා.) [නා.] මුතුන් මිත්තන්ගෙන් පැවත එන කිරි බී වැඩෙන සත්වයා.
පූර්වතාව(පාරිභා.) [නා.] මුල්කොට සැලකීම ; මූලිකතාව ; ප්‍රමුඛතාව ; ප්‍රමුඛත්වය.
පූර්වදර්ශය(පාරිභා.) [නා.] කලින් පැවති දර්ශය ; අලුත් විශේෂයක හෝ ගණයක හෝ විස්තරයට පදනම් වුණු පුරාණ හෙවත් කලින් පැවැති නිදර්ශනය.
පූර්වදික්[නා.ප්‍ර.] නැගෙනහිර පැත්ත ; නැගෙනහිර දිශාව ; පෙරදිග ; පූර්වදිග.
පූර්වදේවතා[නා.ප්‍ර.] මව්පිය දෙදෙනා.
පූර්වදේශාංශය(පාරිභා.) [නා.] ග්‍රිනිච් මධ්‍යාහ්න රේඛාවේ සිට 180° මධ්‍යාහ්න රේඛාව දක්වා නැගෙනහිර දෙසින් පිහිටි ඕනෑම දේශාංශකයක් ; නැගෙනහිර දේශාංශය.
පූර්වනියමය(පාරිභා.) [නා.] සදාකාලික දෛවය ඇතුළු මිනිස් ජීවිතයේ සියලු ම සිදුවීම් දෙවියන් විසින් කලින් තීරණය කර ඇති පරිදි සිදුවන්නේය යන ධර්මය.
පූර්වපක්ෂඛණ්ඩනය[නා.] (තර්ක.) විවාදයේ දී පූර්වපක්ෂයෙන් හෙවත් මූලික කරුණු ඉදිරිපත් කළ පක්ෂයෙන් ඉදිරිපත් වන මත සිඳ හෙළීම.
පූර්වපදය[නා.] 1. සමාසයක මුලින් යොදන පදය ; පෙරපදය. 2. (පාරිභා.) අනුපාතයක මුලින් යොදන රාශිය ; අනුපාතයක ලවය.
පූර්වප්‍රකෘතිය[නා.] කලින් පැවැති ස්වභාවය ; මුල් ආකාරය.
පූර්වප්‍රත්නජීවකය[නා.] පෘථිවියේ මුල් ම ජීව යුගය.
පූර්වපාද[නා.ප්‍ර.] සතූන්ගේ ඉදිරිපස කකුල් ; පූර්ව ගාත්‍රා.
පූර්වපාදස්ථ(පාරිභා.) [වි.] ඉදිරිපස ඇති පාදවල පිහිටි ; පෙර ගාත්වල පිහිටි.
පූර්වපාෂාණ[වි.] ගල් යුගයට කලින් අවධියට අයත් ; පුරාණ පාෂාණ යුගයට අයත්.
පූර්වපාසැල[නා.] විධිමත් අධ්‍යාපනය ලැබීමට පෙර කුඩා ළමයකු යවන පාසල ; ළදරු පාසල.
පූර්වපිණ්ඩය[නා.] මහ මොළයෙහි ඉදිරිපස කොටස.
පූර්වභක්තකෘත්‍යය[නා.] දහවල් ආහාරයට පෙර පෙරවරු කාලයෙහි කළමනා කටයුත්ත ; පූර්වභාගයෙහි කළ යුතු දෙය ; පෙර බත් කිස.
පූර්වභවය[නා.] පෙර ජාතිය ; පෙර ආත්මය.
පූර්වමතිය[නා.] මුලින් යම් මතයක එල්බ ගෙන යමක් පිළිබඳ තීන්දු ගැනීම; පක්ෂපාතීව තීරණයකට බැස සිටීම.
පූර්වමාර්ගය[නා.] ඉදිරිමඟ ; පෙරමඟ.
පූර්වමෞඛ(පාරිභා.) [වි.] මුඛය ඉදිරිපිට වූ ; පුරෝමුඛ.
පූර්වරූප[නා.ප්‍ර.] 1. රෝගයක් ප්‍රකට ලෙස මතුවීමට පෙර පහළ වන ලකුණු සමූහය ; රෝගයක් හැඳින ගැනීමට උපකාර වන ලකුණු ; පූර්ව ලක්ෂණ. 2. (ව්‍යාක.) පදයක් පෙරටුව (මුලින්) ඇති යම් අකුරක රූපය ඊළඟ ඇති අකුරටත් පැමිණවීම ; පූර්ව වර්ණයාගේ රූපය පරවර්ණයා විසින් ද ගනු ලැබීම.
පූර්වරූප සන්ධිය[නා.] (ව්‍යාක.) සන්ධිවන පද දෙකින් මුල පදයේ අග පිහිටි ගාත්‍රාක්ෂරය පසු පදයෙ මුල පිහිටි ගාත්‍රාක්ෂරය වෙනුවට පැමිණවීමේ සන්ධි ක්‍රමය ; පෙරරූ සඳ.
පූර්වස්ථය[නා.] මුලින් යොදා තිබෙන්න ; පෙරටුව සිටින්න.
පූර්වස්වරය[නා.] (ව්‍යාක.) 1. සන්ධි වන පද දෙකින් මුල පදයේ අග පිහිටි ස්වරය. 2. ළං ළං ව පිහිටි ස්වර දෙකකින් මුලින් පිහිටි ස්වරය.
පූර්වස්වරලෝප සන්ධිය[නා.] (ව්‍යාක.) සන්ධි වන පද දෙකින් මුල් පදයේ අග ස්වරය ලොප් ‍කොට ඉතිරිවන හල් අකුරට පර පදයේ මුල් පිහිටි ස්වරය පැමිණවීමෙන් සිදු කරනු ලබන සන්ධිය.
පූර්වාංගය, පූර්වාඞ්ගය[නා.] 1. (තර්ක.) නිගමනාත්මක වාක්‍යයක නිගමනයට පාදක වූ මුල් ඛණ්ඩය.
පූර්වාකෘතිවාදය[නා.] (දර්ශන.) ජීවියකුගේ සියලු ම අවයව හා ආවේණික ලක්ෂණ බීජය තුළ ම පවතී යැයි ද ප්‍රජනනයේ දී වන්නේ ඒවා වැඩීම පමණකැයි ද යන මතය.
පූර්වාචාරී[නා.ප්‍ර.] පළමුවන ගුරුවරයා ; ප්‍රථම ගුරුවරයා ; මව්පිය දෙදෙනා.
පූර්වාත්මභාවය[නා.] කලින් ඉපිද සිටි ජන්මය ; පෙර ජන්මය ; පෙර අත්බැව.
පූර්වාදර්ශය[නා.] ගුරුකමට ගත යුතු අතීත සිද්ධිය ; ආදර්ශයට ගනු ලබන පළමු සිදුවීම.
පූර්වාපර[වි.] 1. ප්‍රථම සහ අවසාන ; මුල හා අග. 2. නැගෙනහිර හා බස්නාහිර. 3. (පාරිභා.) පසුපස පෙරමුණේ පිහිටි ; පශ්චාද්භාගය ඉදිරිපිට ඇති. [නා.ප්‍ර.] මුල හෝ මැද හෝ අග දැනගත් කල්හි ඉතිරි දෙකොටස ද දැන ගැනීමේ ශක්තිය.
පූර්වාපර න්‍යායය[නා.] (තර්ක.) ප්‍රශ්නෝත්තර මඟින් සත්‍යය හෙළිකර ගැනීමේ ක්‍රමය.
පූර්වාපරසන්ධි ගලපනවා[ක්‍රි.] (ජාතක) කථාවක අතීත කථාව හා වර්තමාන කථාව අතර සම්බන්ධතාව දක්වනවා.
පූර්වාර්ධගෝලය[පූර්ව+අර්ධගෝලය] (පාරිභා.) [නා.] භූගෝලයේ නැගෙනහිර අර්ධය.
පූර්වාර්ධය[නා.] 1. පළමු භාගය ; මුල් අඩ. 2. නැගෙනහිර පැත්තේ අර්ධය.
පූර්වාවර්තන මතය[නා.] ළමයකුගේ වර්ධන අවස්ථාවෙහි දී මානව සංහතිය පිළිබඳ පරිණාමයේ යම් අවස්ථා පිළිබිඹු කෙරෙති යි යන මතය.
පූර්වාහ්ණය[නා.] දවසෙහි මුල් කොටස ; ඉර මුදුන්වීමට පළමු කාලය ; පෙර වරුව.
පූර්විකාව[නා.] 1. පටන්ගැන්ම ; ආරම්භය. 2. පොතක හැඳින්වීම ; පෙරවදන ; ප්‍රස්තාවනාව.
පූර්වේනිවාසානුස්මෘති ඥානය[නා.] බෞද්ධ දර්ශනය අනුව තමන්ගේ ද සෙස්සන්ගේ ද පෙර අත්බව සිහිකර දැනගත හැකි ඥානය.
පූර්වෝක්තය, පූර්වෝක්තිය[නා.] පෙර කියූ දෙය ; කලින් පවසන ලද්ද.
පූර්වෝත්පත්තිය[නා.] පෙර උපත ; පූර්ව ජන්මය.
පූර්වෝදිත[වි.] කලින් කී ; පළමු ප්‍රකාශ කළ.
පූර්වෝපාය[පූර්ව+උපාය] [නා.ප්‍ර.] කලින් යොදා ගන්නා උපක්‍රමය.
පූරුව[වි.] 1. පෙර ; පෙර කාලයේ දී වූ හෝ කළ ; ගත වී ගිය ; ගෙවුණ ; ඉකුත් වූ.
පූව[නා.ප්‍ර.] පිටි ආදියෙන් තනා තෙලෙන් බැද ගන්නා කැවිලි විශේෂයක්.
පූසාරියා[නා.] 1. සිංහල රජ සමයෙහි දේවාලවල ආවතේව කරන්නන් සම්බන්ධයෙන් පැවැති උසස් තනතුරක්. 2. (කථා.) හින්දු දේවාල සහ කෝවිල්වල ආවතේව කරන ප්‍රධාන කපුරාල.
පෘතුගීසි[නා.ප්‍ර.] පෘතුගාලයේ වැසියෝ හා ඔවුන්ගේ භාෂාව.
පෘථක්කරණය[නා.] 1. (කොටස්වලට) වෙන් කිරීම. 2. (පාරිභා.) විනාශ වීම ; කුණු වීම ; දිරාපත් වීම ; වියෝජනය.
පෘථග්ජනයා[නා.] මාර්ගඵල අවබෝධ නොකළ පුහුදුන් පුද්ගලයා ; සාමාන්‍ය පුද්ගලයා.
පෘථග්පක්වතාව[නා.] (උද්භි.) ද්විලිංගික මල්වල ජායාංග සහ පුමාංගය එකිනෙකට ප්‍රමාද ව මේරීම.
පෘථිව්‍යුත්පත්තිය[පෘථිවි+උත්පත්තිය] [නා.] පොළොවේ හටගැනීම ; පොළෝ තලයේ උපත.
පෘථිවි අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියේ භ්‍රමණයට කේන්ද්‍රවන කල්පිත රේඛාව.
පෘථිවි ආනතිය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) පොළොවේ ඇලබව; පෘථිවියේ (අක්ෂය – තිරස් රේඛාවට ලම්බක නොවී) පැත්තකට නැමුණුබව.
පෘථිවි පරිභ්‍රමණය[නා.] පෘථිවිය නියමිත කක්ෂයක සූර්යයා වටේ ගමන් කිරීම.
පෘථිවි පරිවර්තනය[නා.] පෘථිවිය පැය විසිහතරකට වරක් බටහිර සිට නැගෙනහිර බලා තම අක්ෂය වටේ කැරකැවීම.
පෘථිවිගර්භ ශාස්ත්‍රය[නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨය ගවේෂණය කිරීමේ විද්‍යාව ; භූවිද්‍යාව.
පෘථිවිගර්භය[නා.] පොළොවේ ඇතුළ ; පෘථිවිය අභ්‍යන්තරය.
පෘථිවිගෝලය[නා.] ගෝලයක් වශයෙන් සැලකෙන පොළොව; භූගෝලය.
පෘථිවිජ[වි.] පොළොවෙන් හටගත්.
පෘථිවිතලය[නා.] 1. පොළොව මතුපිට ; පෘථිවි පෘෂ්ඨය. 2. පෘථිවිය ; පොළොව.
පෘථිවිපාලයා[නා.] රජ ; මිහිපල්.
පෘථිවිමණ්ඩලය, පෘථිවීමණ්ඩලය[නා.] 1. (ගෝලාකාර) පෘථිවිය ; පොළෝමඩුල්ල ; භූඛණ්ඩය. 2. (භූගෝ.) මුළු මහ පොළොව බෙදා ඇති ශිලා, වායු, ජල යන ස්වාභාවික මණ්ඩල තුන.
පෘථිවිමධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] පොළොවේ පෘථිවි කේන්ද්‍රය.
පෘථිවිය[නා.] මහ පොළොව.
පෘථුල[වි.] පැතුරුණු ; පළල් ; විශාල ; ව්‍යාප්ත.
පෘථුලාර්ථය[පෘථුල+අර්ථය] [නා.] පුළුල් අදහස ; පළල් තේරුම.
පෘෂ්ඨ ආමානය(පාරිභා.) [නා.] පිට තලය මනින උපකරණයක්.
පෘෂ්ඨ රජ්ජුව[නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ප්‍රධාන ස්නායු පද්ධතියටත්, බඩවැලටත් අතර දික් අතට විහිදී දැඩි කොපුවකින් වටවුණු කංකාලමය දණ්ඩ හෝ කූර ; කොඳු ඇට නූල.
පෘෂ්ඨ ලග්න(පාරිභා.) [වි.] පරාග ධානියක පිට පැත්ත මුළුමනින් සූත්‍රිකාවට ඇලී ඇති.
පෘෂ්ඨකණ්ටක[නා.ප්‍ර.] 1. පිටට අයත් කොටසේ කශේරුකාව. 2. යම් යම් දේ එල්ලා තැබීම සඳහා බිත්තියේ ගසන ඇණය ; සැපිණි ඇණය.
පෘෂ්ඨකය(පාරිභා.) [නා.] කෘමීන්ගේ පිටිතලය.
පෘෂ්ඨකර්ෂණය, පෘෂ්ඨාකර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවයක් මතුපිට ක්‍රියාකාරිවන බලය ; පෘෂ්ඨි ආතතිය ; පෘෂ්ඨතන්‍යතාව.
පෘෂ්ඨජලය[නා.] පොළොවේ මතුපිට රඳා ඇති ජලය.
පෘෂ්ඨබීජධාරි[වි.] පිට පැත්තෙහි බීජ දරන.
පෘෂ්ඨභූමිය[නා.] පොළොවේ මතුපිට ඇති පස් තට්ටුව.
පෘෂ්ඨය[නා.] 1. ශරීරයේ පසු පැත්ත හෝ උඩු පැත්ත ; පිට. 2. යමක බාහිර සීමාව ; මතුපිට ; තලය ; මස්තකය. 3. බාහිර ඝන තට්ටුව ; පිටඝන කටුව. 4. මොල්ලිය ; පොදිය ; නෙරාගිය කොටස.
පෘෂ්ඨවංශ රජ්ජුව[නා.] කශේරුකාව මැදින් විහිදී ඇති මහා ස්නායුව ; කශේරුකා රජ්ජුව ; සුෂුම්නාව.
පෘෂ්ඨවංශය[නා.] පිටකොන්ද ; කොඳුඇට පෙළ ; කශේරුව ; කණ්ටකය.
පෘෂ්ඨවංශාස්ථිය[නා.] කොඳු ඇටය ; පිට කොන්දට අයත් ඇට දොළොස.
පෘෂ්ඨවංශියා[නා.] කොඳු ඇට පෙළ ඇති සතා ; කශේරුව සහිත සත්වයා.
පෘෂ්ඨික ආතතිය(පාරිභා.) [නා.] මතුපිට තලයේ පවත්නා අදින බලය ; ද්‍රවයක් මතුපිට ක්‍රියාකාරි වන බලය.
පෘෂ්ඨී[නා.ප්‍ර.] පිට ; පෘෂ්ඨය.
පෘෂ්ඨීය[නා.] සිරුරේ පිට ; ශරීරයේ පිට පැත්ත ; පෘෂ්ඨය.
පෘෂ්ඨීය කශේරුකාව[නා.] පිට කොන්දේ හෙවත් කොඳු ඇට පෙළේ පිටට අයත් කොටස.
පෘෂ්ඨීය ජලවහන[නා.ප්‍ර.] ගංගාවක මුල් මාර්ගවල රැඳී පවත්නා ජලය ; ආගන්තුක වශයෙන් ගංගාවක ඇති ජලය.
පෘෂ්ඨීය මූලය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ සංවේදන තන්තු ඇතුළත් ස්නායු මූලය.
පෘෂ්ඨීය යෝජිනිය(පාරිභා.) [නා.] කපාලිකයන්ගේ මොළයේ දෙපැත්තේ කේතු දේහයට ඉදිරියෙන් ඇති තන්තු පථය.
පෘෂ්ඨීය රජ්ජුව(පාරිභා.) කොඳු ඇට නූල ; කශේරුකා රජ්ජුව.
පෘෂ්ඨීය වරල්[නා.] පිට කොන්දේ මතුපිට පිහිටි වරල්.
පෘෂ්ඨීය ශෘංගය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශී සත්ත්වයන්ගේ සුෂුම්නාවේ පිට පැත්තට නෙරා ආ අඟක් බඳු අවයවය.
පෘෂ්ඨෝදර[පෘෂ්ඨ+උදර] [වි.] (උද්භි.) පෘෂ්ඨීය උදරිය පැතිවල ව්‍යූහමය වෙනස්කම් ඇති ශාක අවයවයක් පිළිබඳ වූ.
පෘෂ්ඨෝදරීය පත්‍රය[නා.] උඩු හා යටි වශයෙන් පෘෂ්ඨ (තල) දෙකකට වෙන් කළ හැකි කොළය.
පෙකණිය[නා.] ක්ෂීරපායි සත්වයන්ගේ උදරය මැද පෙකණි වැල සම්බන්ධව තිබූ ස්ථානයෙහි පිහිටි වළ ගැසුණු තැන ; නාභිය ; නැබ ; බුරිය.
පෙකණිවැල[නා.] ක්ෂීරපායී සත්ත්වයන්ට කුසයේ දී කලල සබඳතා පැවැත්වීමට උපකාර වන උදර මධ්‍යයේ පිහිටි වාහිනීමය රැහැන ; නැබ රැහැන ; නාභි රජ්ජුව.
පෙකණී ආශයිකාව[නා.] ක්ෂීරපායීන්ගේ බ්ලාස්ට කෝෂ්ඨයේ පහළ කොටසින් විකසනය වන භ්‍රෑණ පටලයේ ඇති නාභි කුහරය ; බීජාන්ත මඩිය.
පෙක්ටික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] පෙක්ටික් ජල විච්ඡේදනයෙන් ලැබෙන අද්‍රාව්‍ය ද්‍රව්‍යයක්.
පෙක්ටිනිබ්‍රන්මියාටා[නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) කවඩි, හක් ආදි ගණයට අයත් සත්ත්ව ගෝත්‍රයක්.
පෙට්ටගම[නා.] කකුල් හතරකින් යුත් (විසිතුරු කැටයමින් ඔප වූ) යතුරු ලා වැසිය හැකි වටිනා බඩු මුට්ටු දැමීමට යොදාගන්නා හෝ ලෝහාදියෙන් සාදන තරමක් විශාල පෙට්ටි විශේෂයක්.
පෙට්ටිකාව[නා.] කුඩා පෙට්ටිය ; පැස ; පේළාව.
පෙට්ටිය[නා.] යමක් සුරක්ෂිතව තබා ගැනීම සඳහා පියනක් සහිත ව ලී, කාඩ්බෝඩ්, ලෝහ ආදියෙන් විවිධ හැඩයට තැනූ භාණ්ඩය ; මඤ්ජුසාව.
පෙට්රල් තාපකය(පාරිභා.) [නා.] පෙට්රල් රත්කරන උපකරණය.
පෙට්රිදීසිය(පාරිභා.) [නා.] බැක්ටීරියා වගාව සඳහා උපයෝගී කරගන්නා පියනක් සහිත කුඩා වීදුරු භාජනය.
පෙඩරල්[වි.] සම්මත නීතියකින් ඒකාබද්ධ වී තනි රටක් බවට පත් වුණු දේශ හෝ පළාත් හෝ කීපයක් පිළිබඳ.
පෙඩරල් ආණ්ඩුක්‍රමය[නා.] අභ්‍යන්තර පරිපාලන කාර්ය සම්බන්ධයෙන් ස්වාධීන වූ ප්‍රදේශ හෝ රාජ්‍ය හෝ කීපයක් ඒකාබද්ධ වී තනි රාජ්‍යයක් හැටියට සමූහාණ්ඩු ක්‍රමයකට අනුව සකස් කරගත් පාලන තන්ත්‍රය.
පෙණ[නා.ප්‍ර.] 1. ජලය හෝ වෙනත් ද්‍රව වර්ගයක් කැලඹීමෙන් හෝ කැකෑරීමෙන් හෝ පැසවීමෙන් ඒ මත සෑදෙන ඉතා කුඩා බුබුළු සහිත කොටස. 2. ඇතැම් සතුන්ගේ අවයවවලින් නිකුත් කෙරෙන කුඩා බුබුළු සහිත උකු ස්‍රාවය. 3. වතුරෙහි සබන් දිය කිරීමෙන් නඟින බුබුළු. 4. ද්‍රවයක සිදුවන වායු අවලම්බනය.
පෙණ බුබුළ[නා.ප්‍ර.] පෙණවල ඇති වන ගෝලාකාර බුබුළ.
පෙණගබ, පෙණගැබ[නා.] 1. නයාගේ හිසත් ගෙලත් අතර පුප්පා ගැනීමේ හා හකුළා ගැනීමේ ශක්තිය ඇතිව පිහිටා ඇති කොටස ; පෙණ මඩුල්ල ; පෙණය. 2. අත්ල ; අල්ල.
පෙණපිඬ, පෙණපිඬ[නා.ප්‍ර.] එක් රැස් වූ පෙණ රාශිය ; පෙණ කැටිය.
පෙණය[නා.] නයාගේ (පිම්බීමටත් හැකිළීමටත් හැකි) හිසටත් බෙල්ලටත් අතර කොටස.
පෙණහල්ල, පෙණහැල්ල, පෙනහල්ල, පෙනහැල්ල[නා.ප්‍ර.] හුස්ම ගැනීම සඳහා මනුෂ්‍ය ශරීරයෙහි උරකුහරයෙහි පිහිටා ඇති ජීවිතාරක්ෂක ඉන්ද්‍රිය සමූහයෙන් එකක්.
පෙණහලු අභිපාතය(පාරිභා.) [නා.] පෙණහලුවල ඇකිළීම හෙවත් සංකෝචනය වීම.
පෙණහලු නාඩිය[නා.] හදවතේ සිට පෙණහල්ලට ලේ ගෙන යන නාලය.
පෙණහැලි පැතැල්ලා, පෙනහැලි පැතැල්ලා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පෙණහැල්ලට හානි කරන ට්‍රෙමටෝඩා වර්ගයට අයත් පණුවෙක්.
පෙත[නා.] 1. පන්තිය ; පෙළ ; ප්‍රදේශය. 2. කොටස ; පංගුව ; දිය යුතු කොටස. 3. අඩි පාර ; පාද මාර්ගය. 4. පොද; බින්දුව ; ටික ; ස්වල්පය. 5. දූ පෝරුව ; ලෑල්ල ; තලය ; සටහන. 6. පාත්තිය ; ලියද්ද.
පෙතලි රූපය[නා.] 1. වඩා නොගැඹුරු, කුඩාවට කපන හෝ සාදන හෝ අඹන රූපය ; රූකඩය.
පෙත්ත[නා.] 1. (ගස් වැල්වල) කොළය ; පර්ණය ; පත්‍රය. 2. මලක කෙමිය වටා පිහිටි වර්ණවත් දලවලින් එකක් ; මල්පෙත්ත. 3. හිණිමගේ පියගැටය ; සෝපාන ශ්‍රේණිය. 4. පංතිය ; පෙළ. 5. පළල්, තුනී, සමතලා කැබැල්ල ; ඝන වස්තුවකින් වෙන්කර ගනු ලැබූ තුනී කැබැල්ල. 6. සිතුවම් කරන ලද රෙද්ද ; චිත්‍ර වස්ත්‍රය. 7. ඖෂධ රසායන සාර අඩංගු කොට තනන ලද පැතලි කුඩා පිණ්ඩය ; (බෙහෙත්) පෙත්ත. 8. මිටියේ අග කොන ; මිටියේ තලය.
පෙත්තප්පු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගිරවා ; පෙත්තා.
පෙත්තික[නා.ප්‍ර.] පියාගෙන් ලද දේපොළ.
පෙත්මග(ඟ)[නා.ප්‍ර.] පයින් ගමන් කරන මඟ ; පාද මාර්ගය.
පෙත්සම[නා.] යම්කිසි අවශ්‍යතාවකට පිළිසරණ පතා බලධරයකු වෙත ඉදිරිපත් කරනු ලබන ලේඛනය ; ලිඛිත ආයාචනය.
පෙති උළු[නා.ප්‍ර.] සමතලාවට පතුරක් ලෙසින් සාදන උළු කැටය.
පෙති ගසනවා, පෙති ගහනවා[ක්‍රි.] කෑලිවලට කපනවා ; තුනී වන්නට කඩ කඩ කොට කපනවා.
පෙති පිළිම[නා.ප්‍ර.] රෙදි ආදියෙහි අඳින ලද බුද්ධ රූප.
පෙති මාලය[නා.] පෙති සමූහයකින් යුක්ත ව සාදන ලදුව උඩරට සම්ප්‍රදායට අයත් ව පවතින මාල විශේෂයක්.
පෙතිකඩ[නා.] චිත්‍ර ඇඳීමට ගනු ලබන රෙද්ද ; බුදු රූ ආදි පිළිම අඳින ලද වස්ත්‍රය.
පෙතිගෝමර[නා.ප්‍ර.] තරුණියන්ගේ උඩුකයේ සම මතුපිට (සමහර විට) ඇති වන්නා වූ ද, රූපාලංකාරයක් සේ සැලකෙන්නා වූ ද, සුදු පැහැයට හුරු කුඩා ලප (තිත්) විශේෂයක්.
පෙද[නා.ප්‍ර.] 1. පය ; පාදය ; පියවර. 2. කාව්‍යය ; කවිය ; පැදිය. 3. සොළොස් මත් පාදවලින් යුක්ත කාව්‍ය විරිතක්. 4. රොද ; පෙළ ; පඞ්ක්තිය. 5. කනෙහි පලඳින ආභරණය ; කුණ්ඩලාභරණය. 6. පන්දුව ; බෝලය. 7. ස්වල්පය ; ටික.
පෙදරේරුවා[නා.] ගල්, ගඩොල් හා බදාම ආදිය උපයෝගී කරගෙන ගොඩනැගිලි බැඳීම ආදිය කරන තැනැත්තා ; මේසන් ; මේසන් බාස්.
පෙදවට, පෙඳවට[නා.ප්‍ර.] පන්දුව ; බෝලය.
පෙදැඟිල්ලා[නා.] (සත්ව.) කරදියෙහි වෙසෙන ක්‍රිනොයිඩ් සත්වයෙක්.
පෙදෙස[නා.] 1. ප්‍රදේශය ; රටක, දිසාවක, ගමක සීමිත කොට්ඨාසය ; පළාත. 2. ශරීරයෙහි යම්කිසි කොටසක්.
පෙන්ට අයඩයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) පස්වැදෑරුම් හයිඩ්රියොසික් අම්ල ලවණය.
පෙන්ටක්‍රීනසයා(පාරිභා.) [නා.] පස් ආකාරයකට බෙදුණු රශ්මි රේඛා සහිත තාරකාවක් වැනි මනඃකල්පිත ජීවියෙක්.
පෙන්ටක්‍රීනොයිඩ් කීටයා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පෙන්ටක්‍රීනසයකු වැනි ඇතැම් ක්‍රිනොයිඩෙයානු කීටයෙක්.
පෙන්ටේන් පහන(පාරිභා.) [නා.] පෙන්ටේන් වාෂ්පයෙන් දැල්වෙන පහනක්.
පෙන්ඩන්[නා.ප්‍ර.] සාපේක්ෂිත ලොකු ප්‍රමාණයේ මැණිකක් හෝ කැටයමක් හරි මැදින් පවතින ගෙල මාලයක් ; පැන්ඩනය.
පෙන්තකොස්ත[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) (පනහ යන අර්ථයි) ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ මරණයෙන් පනස් වන දින පවත්වන අනුස්මරණ උත්සවය.
පෙන්ද[නා.] 1. පක්ෂියකුගේ පිටුපස තිබෙන පිහාටු කලඹ ; වල්ග පිහාටුව. 2. (කථා) චලිගය.
පෙන්දා[නා.] 1. වළකජු ක්‍රීඩාවේ දී කජ්ජට ගැසීමට භාවිත කරන රවුම් පැතලි උපකරණය ; කට්ටය ; ඉට්ටා ; සිල්ලුව. 2. කල්ලි ක්‍රීඩාවට ගන්නා ලීවලින් සාදන ලද උපකරණය ; කුට්ටා. 3. තමා ඉදිරිපත් නොවී තමන්ගේ අරමුණ ඉෂ්ට කර ගැනීමට යොදන නියෝජිතයා.
පෙනිසිලින්[නා.ප්‍ර.] පෙනිසිලියම් නෝටාටුම් නම් කොළ පැහැති රෝපණයෙන් ලබාගන්නා ප්‍රතිජීවක ද්‍රව්‍යයක්; බැක්ටීරියා නාශක ඖෂධයක්.
පෙනුම[නා.] 1. දැකුම ; දර්ශනය ; රූපාකාරය ; ස්වභාවය. 2. ඇසට ප්‍රිය මනාප දර්ශනය ; මනහර ශෝභාව. 3. සිංහල රජ සමයෙහි නිල පංගුකාරයකු දෙන චාරිත්‍රානුගත තෑග්ග. 4. යතුකැටයේ තලය හිර කිරීමට ගසන ඇබය. 5. (උද්භි.) ශාක ප්‍රජාවක් දුරදීම හඳුනා ගැනීමට හැකි වන පරිදි එහි තිබෙන ලාක්ෂණික ගතිගුණ.
පෙනුම් කද[නා.] සිංහල රාජ සමයේ සේවකයන් උසස් නිලධාරීන් වෙත තෑගි බෝග රැගෙන ගිය කද ; නෑදෑයන් බැලීමට හෝ අවුරුදු කෑමට යෑමේ දී ගෙන යන ආහාරපාන, තෑගිබෝග, තුටුපඬුරු සහිත කද.
පෙනෙනවා[ක්‍රි.] ඇසට ගෝචර වෙනවා ; දකිනවා ; දර්ශනය වෙනවා ; දෘශ්‍යමාන වෙනවා.
පෙනෙල්ල[නා.] එක් කෙළවරක ගිනි දැල්වෙන හෝ ගිනි නිවුණු දර කැබෙල්ල ; දා ගොස් ඉතිරි වූ ලී කෑල්ල.
පෙනේරය[නා.] යම් රාමුවක අඩියට – සවි කළ – දැලක උපකාරයෙන් පිටි ආදි ද්‍රව්‍යවල අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කර හලා ගැනීමට යොදාගන්නා උපකරණයක්.
පෙඳ[නා.ප්‍ර.] 1. තෙතමනය ඇති ගල්, පස්, ගස් ආදි මතුපිටක රාශි වසයෙන් වැඩෙන ඉතා කුඩා ශාක විශේෂයක් ; (දිය) සෙවෙල්. 2. රොද ; කැටිය. 3. සිදුරක් වැසීමට භාවිත කරන කුඩා පියන් පත. 4. පන්දුව. 5. බුබුල. 6. අගේ අග කොටස. 7. පක්ෂියකුගේ පිටිපස තිබෙන පිහාටු කලඹ.
පෙඳැගිල්ලා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පසැඟිල්ලන් වර්ගයක්.
පෙප්ටයිස් කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] (රසා.) ද්‍රව්‍යයක කලිල ද්‍රාවණයක් සාදනවා ; ජෙලයක් සොලයක් බවට පරිවර්තනය කරනවා.
පෙප්ටික් ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පෙප්සින් හෙවත් ජීර්ණ යුෂ ස්‍රාවය කරන ග්‍රන්ථිය ; ආහාර දිරවීම හා සම්බන්ධ ග්‍රන්ථිය.
පෙප්සින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ආමාශයික ග්‍රන්ථිවල සෑදෙන ප්‍රෝටීන් දිරවන දහනයක්.
පෙබරවාරි[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තු වර්ෂ ක්‍රමය අනුව වර්ෂයක දෙවන මාසය.
පෙම[නා.] 1. ආදරය ; ස්නේහය ; ප්‍රේමය ; ආලය. 2. ආශාව ; ඇල්ම.
පෙම් වඩනවා[ක්‍රි.] 1. ආදරය | කරනවා ; ඇලුම් කරනවා. 2. අනුරාග උපදවනවා ; රාගික ප්‍රේමය වර්ධනය කරනවා.
පෙම්වතා[නා.] 1. පෙම් කරන තැනැත්තා ; ප්‍රේමවන්තයා ; ආලය කරන්නා. 2. නීති හෝ චාරිත්‍ර විරෝධී අනුරාගයකින් බැඳී සිටින්නා.
පෙය්‍යාලය[නා.] සංක්ෂේප කිරීම ; කලින් කී දෙය නැවත නොකියා මුල වචනය හා අග වචනය අතර පෙ යන්න යොදා සංක්ෂේප කිරීම.
පෙයාපත[නා.] සුළි සුළඟට අසු වූ කොළය.
පෙයාය[නා.] සුළි සුළඟ.
පෙර[වි.] 1. අතීතයට අයත් ; කලින් සිදු වූ ; පුරාණ ; ආදි ; ගත වූ ; ඉහත සිටි පෞරාණික. 2. ඉදිරියෙහි වූ ; අභිමුඛයෙහි වූ ; ඉදිරි. 3. නැගෙනහිර. 4. පළමු ; මුල් ; පළමු වැනි.
පෙර අඩ[නා.] මුල් භාගය ; පළමු කොටස.
පෙර ඇදුරා[නා.] 1. පුරාණයෙහි විසූ උගතා ; පූර්වාචාර්යවරයා. 2. මව හෝ පියා.
පෙර ජාතිය[නා.] පූර්ව ආත්ම භාවය. පෙර උපත.
පෙර නම් දෙනවා[ක්‍රි.] විවාහවීමට පෙර අදාළ යුවළගේ නම් ලියාපදිංචි කරනවා.
පෙර නිමිත්ත[නා.] යම්කිසි කාර්යයක් පටන් ගැනීමේ දී එහි සාර්ථක අසාර්ථකභාවය පෙන්වතියි සැලකෙන ලකුණු ; ගමනක් යෑමේ දී අතරමග මුලින් ම දක්නට ලැබෙන දර්ශනය.
පෙර රූ[නා.ප්‍ර.] 1. පළමු රූපයේ ආකාරය. 2. (ව්‍යාක.) වචනයක ඇති යම් අකුරක රූපය ඒ අකුරට පසු ව ඇති අකුරට පැමිණවීමේ ව්‍යාකරණ විධිය ; පූර්වරූප විධිය. 3. (වෛද්‍ය.) රෝගයක් වැලඳෙන බව පළ කරන ලක්ෂණ සමූහය; රෝග පූර්වරූප.
පෙර විබත්[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) පළමු වන විභක්තිය ; ප්‍රථමා විභක්තිය.
පෙර සිරිත[නා.] පෙර සිට පැවත එන ඇවතුම් - පැවතුම් පිළිවෙළ ; පරම්පරාගත චාරිත්‍ර ධර්ම.
පෙර හැසිරීම(පාරිභා.) [නා.] කලින් හැසිරුණු ආකාරය ; පූර්ව චර්යාව.
පෙර'පර[පෙර+අපර] [වි.] 1. පූර්වාපර ; නැගෙනහිරට සහ බටහිරට අයත්. 2. මුලින් සිටි හා පසු ව සිටි. 3. අතීතය හා වර්තමානය.
පෙර-විසි නැණ[නා.] මීට කලින් විසූ ආත්මභාවය පිළිබඳ පටිපාටිය දන්නා නුවණ ; පුබ්බේ නිවාසානුස්සති ඥානය.
පෙරකදෝරුවා[නා.] උසාවියේ නඩුවක් මෙහෙයවන නීතිඥයා ; නීතිවේදියා.
පෙරකඳ පිළිවෙළ[නා.] පෙර විසූ ආත්මභාවවල අනුපිළිවෙළ.
පෙරකලාසිය[නා.] (නීති.) නඩුවකට පෙනී සිටීමට නීතිඥයකුට බලය පවරමින් දෙනු ලබන ලිඛිත බලපත්‍රය ; අනුන් වෙනුවෙන් නඩුවක් සඳහා ඉදිරිපත්වීමට පවරන බලය.
පෙරගම[නා.] විවාහ ගිවිසගත් යුවළගේ නම්ගම් ආදිය විවාහයට පෙර විවාහ ලේකම් කෙනකු වෙත නීත්‍යනුකූල ව ලියාපදිංචි කිරීම ; නම් ප්‍රසිද්ධිය.
පෙරගමන[නා.] ඉස්සරහට යෑම ; පැමිණෙන්නකු පිළිගැනීම් සඳහා ගෞරව පිණිස ඔහු එන පෙරමඟට යෑම.
පෙරගිර[නා.] නැගෙනහිර දිශාවෙහි පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන කල්පිත පර්වතය ; උදයගිර ; උදය පර්වතය.
පෙරට යනවා[ක්‍රි.] 1. ඉදිරියට යනවා ; ඉස්සරහට යනවා. 2. යමකු පිළිගැනීමට පෙර මගට යනවා.
පෙරටුව[නා.] 1. ඉදිරිය ; අභිමුඛය. 2. පළමුවැන්න ; කලින් වූ දෙය.
පෙරඬමස[පෙර+අඩ+මස] [නා.] 1. පුර පෑළවියෙහි පටන් පුර පසළොස්වක දක්වා කාලය ; චන්ද්‍ර මාසයේ පුර පක්ෂය. 2. මාසයේ මුල් දෙසතිය ; පූර්වාර්ධ මාසය.
පෙරත්ත[නා.] නැවත නැවතත් ඉල්ලා සිටීම ; ඇවිටිල්ල ; යාච්ඤාව.
පෙරත්බව[නා.] පෙර ආත්මය ; පූර්වාත්මභාවය ; පූර්වභවය.
පෙරතුව, පෙරාතුව[නා.] ඉදිරිය ; ඉස්සරහ ; අභිමුඛය. [ක්‍රි.වි.] කලින් ; පෙර කල ; මත්තෙන්; ප්‍රථමයෙන්
පෙරදැරි[වි.] පෙරටු වූ ; මුල් වූ ; පුරඃසර - ඉදිරියෙහි ඇති ; පූර්වාංගම
පෙරදිග ඉන්දියා සමාගම[නා.] ඉන්දියාව, ලංකාව සහ නැගෙනහිර ඉන්දියානු දූපත් (වර්තමාන ඉන්දුනීසියාව) ඇතුළු කලාපය හා වෙළෙඳ හා දේශපාලන සම්බන්ධතා පැවැත්වූ බ්‍රිතාන්‍ය වෙළෙඳ සමාගම.
පෙරදිග ධාන්‍යාගාරය[නා.] ගොවිතැනින් සමෘද්ධිමත් වූ පොළොන්නරු කාලයේ ලංකාවට ව්‍යවහාර වුණු අපර නාමයක්.
පෙරදිග භාෂා[නා.ප්‍ර.] ඉන්දියානු සහ පෙරදිග ආසියානු කලාපයේ භාවිත වුණු සහ භාවිත වන භාෂා සඳහා යෙදෙන සාමූහික නම.
පෙරදිග මුතු ඇටය[නා.] බටහිරවාසීන් විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ විශිෂ්ටත්වය සහ ශ්‍රී සමෘද්ධිය දැක්වීම සඳහා භාවිත කරන ලද උපපදයක්.
පෙරදිග, පෙරදිගු[නා.ප්‍ර.] ඉර පායන පැත්ත - නැගෙනහිර දිශාව ; පෙරදිග ; පූර්ව දිශාව හා සම්බන්ධ
පෙරදුරු, පෙරැදුරු[නා.ප්‍ර.] 1. මුල් ම ගුරුවරයන් හෙවත් පූර්වාචාර්යයන් වන මව හෝ පියා 2. පුරාණ කාලයේ සිටි මහ පඬිවරයා ; ආදි විශාරදයා.
පෙරනවා[ක්‍රි.] පෙරහනයක් නොහොත් fපිල්ටරයක් මඟින් යම් ද්‍රවයක රැඳි කුණු-රොඩු ඉවත් කරනවා.
පෙරපය[නා.] 1. (සිවුපා ආදී සතුන්ගේ) ඉදිරි පාදය ; පූර්ව වූ පාදය. 2. (පාරිභා.) බඩගා යන සතුන්ගේ හිසට යටින් නෙරා ඇති පාදයෙහි ඉදිරි කොටස.
පෙරපස[නා.] 1. පුර පෑළවිය පටන් පසළොස්වක දක්වා කාලය ; පූර්ව පක්ෂය. 2. ඉදිරි පස. 3. නැගෙනහිර දිශාව.
පෙරබත් කිස[නා.] දවල් ආහාරයට පෙර ඉටු කිරිමට නියමිත වැඩ කටයුතු.
පෙරබිම[නා.] 1. (භූගෝ.) භූමිචලන නිසා පොළොවේ ද්‍රෝණි තෙරපී යෑමේ දී පහත් වී ගිය ඉදිරි කොටස. 2. චිත්‍රයක් ඇඳීමේ දී භූමි රේඛාවෙන් මෙපිට පිහිටි පහළ කොටස.
පෙරමාලය[නා.] ආලින්දය ; පිල ; ඉස්තෝප්පුව; පහත මාලය.
පෙරමුණ[නා.] 1. ඉදිරි පාර්ශ්වය ; ඉදිරිපස ; ඉස්සරහ පැත්ත. 2. ඉදිරිය ; ඉස්සරහ ; අභිමුඛය. 3. සටන සිදු වන භූමිය ; සටන්බිම ; සතුරාට මුහුණලා පවතින ප්‍රදේශය නොහොත් සිටින හමුදාව. 4. මූලිකත්වය ; මෙහෙයුම. 5. වැව් අමුණක ඉදිරි කොටස.
පෙරමුණ ගන්නවා[ක්‍රි.] මූලිකත්වය ගන්නවා ; ඉදිරියෙන් සිටිනවා ; මූලිකත්වය ගෙන ඉදිරිපත් වෙනවා.
පෙරඹර[පෙර+අඹර] [නා.] පෙරදිග ආකාශය ; නැගෙනහිර දිග අහස.
පෙරයම[නා.] ඉර අවරට ගිය තැන් පටන් සිංහල පැයෙන් දස පැයක් ගතවෙන කාලය ; පූර්ව යාමය ; ප්‍රථම යාමය.
පෙරරැස[නා.] රාශි චක්‍රයේ ප්‍රථම – රාශිය ; මේෂ රාශිය.
පෙරරූ සඳ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) සිංහල භාෂාවේ සන්ධි විධියක්; මුල පදයේ අග අකුරේ රූපය _ පසු පදයේ මුල අකුරට පැමිණවීමෙන් සිද්ධ කරන සන්ධිය ; පූර්වරූප සන්ධිය.
පෙරවදන[නා.] යම්කිසි කෘතියක් කිරීමේ දී ඒ පිළිබඳ මූලික ව කරන හැඳින්වීම ; සංඥාපනය ; ආරම්භක විස්තරය.
පෙරවරුව[නා.] ඉර පෑවූ තැන සිට ඉර මුදුන් වන තැන තෙක් කාලය ; පූර්ව භාගය ; පූර්වාහ්නය.
පෙරවහර[නා.] අතීතයේ දී පැවති භාෂා ප්‍රයෝගය ; පැරණි ව්‍යවහාරය.
පෙරවාසය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) 1. මතුවට සිදු වන දෙය කල්තියා කීම ; අනාගත සිද්ධි ප්‍රකාශනය ; භාවී කථනය. 2. පෙර භවයෙහි එක් ව සිටීම , පූර්වයෙහි එකට ජීවත් වීම.
පෙරවැස්ම[නා.] ඇඳුමට මත්තෙන් ඇඳුම කිලිටි නොවීම පිණිස අඳින ආවරණය ; ශරීරයෙහි ඉදිරි කොටස වසා සිටින සේ ඇඳුමට මත්තෙන් අඳින ප්‍රාවරණය ; තාවාඩම.
පෙරවි දද, පෙරෙවි දද[නා.ප්‍ර.] රජකුගේ අග්‍ර උපදේශක තනතුර දරන බමුණා ; පුරෝහිත බ්‍රාහ්මණයා.
පෙරවිතන්[නා.ප්‍ර.] රජුගේ අග්‍ර උපදේශක තනතුර ; පෙරවිකම; පුරෝහිත තනතුර.
පෙරස් ක්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) ජලයෙහි ද්‍රාවණය වන ඒකාන්තික ස්ඵටිකයක්.
පෙරස් ලෝහ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ග ප්‍රධාන වශයෙන් බෙදෙන කොටස් දෙකෙන් එකක් ; ද්විජ සංයුජ යකඩ හා සම්බන්ධ ලෝහ.
පෙරහංකඩය, පෙරහන්කඩය[නා.] අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කර වතුර පෙරා ගැනීම සඳහා රෙදි කඩකින් තනා ගන්නා උපකරණය.
පෙරහන, පෙරාන[නා.] 1. දියර පෙරීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා කරගන්නා උපකරණයක් ; පැන් පෙරන රෙදිකඩ ; පෙරහන්කඩ. 2. ශබ්දය, විදුලිය වැනි භෞතික වස්තු පෙරෙන්නට සලස්වන උපකරණය හෝ කාර්ය ක්‍රමය. 3. ළඟින්-ළඟින් පත්ල සිදුරු කරන ලද ලෝහ බඳුන ; පිසන ලද හෝ පිසිනු ලබන ආහාර ආදියෙහි දිය සිඳුවීම සඳහා භාවිත කරන ලෝහ බඳුන. 4. ජලය පිරිසිදු කිරීම සඳහා විද්‍යානුකූලව සාදන ලද උපකරණය. 5. (ද්‍රවය) ඇදගැනීම ; උරා ගැනීම.
පෙරහර, පෙරහැර[නා.ප්‍ර.] 1. රැක බලා ගැන්ම ; ඇප උපස්ථාන සහිත ව කෙරෙන ආරක්ෂාව ; මහත් හරසර. 2. ගරු බුහුමන් සහිත ව, ආගමික හා ජාතික උත්සවවල ප්‍රධාන කොටසක් හැටියට සැලකෙන ජනගමන ; ගෞරව පිණිස චාමර, කොඩි, සේසත් ඇති ව, නැටුම් ගැයුම්, තූර්යවාදන හා අලි, ඇතුන් සහිත ව සැරිසරා යන ජන සන්දර්ශනය.
පෙරළනවා[ක්‍රි.] 1. අනෙක් පිට හරවනවා ; උඩු යටිකූරු කරනවා. 2. උස් තැනකින් පහතට වැටෙන්ට සලස්වනවා ; තල්ලු කරනවා. 3. බිම දිගේ ඇදගෙන යනවා. 4. භාෂාවකින් තවත් භාෂාවකට පරිවර්තනය කරනවා. 5. (ඇඳුම් ආදිය) මාරු කරනවා ; වෙනස් කරනවා. 6. බඩු මුට්ටු හුවමාරු කරනවා ; වෙළඳ ගනදෙනු කරනවා. 7. පොතක පිටු පෙරළනවා. 8. - බිම වැටෙන්ට සලස්වනවා ; බිම දමනවා. 9. සංයුතිය වෙනස් කරනවා ; වෙනත් තත්ත්වයකට පත් කරනවා ; අන්දම් මාරු කරනවා. 10. අහකට දමනවා ; ඉවත් කරනවා. 11. වෙනස් කරනවා ; විකෘති කරනවා ; විපර්යාස කරනවා. 12. කලබල කරනවා ; ගාල ගෝට්ටි කරනවා. 13. පිළිසකර කරනවා ; අලුත් කරනවා. 14. (අලුතින්) ආරම්භ කරනවා.
පෙරළි බස[නා.] වචනවල අකුරු හෝ ශබ්ද මාරු කොට කතා කරන ව්‍යවහාරය.
පෙරළිකාරයා[නා.] කලබල කරන්නා ; කෝලාහල කරන්නා; අවුල්-වියවුල් ඇති කරන්නා.
පෙරළිය, පෙරැළිය[නා.] 1. (ව්‍යාක.) ස්වර, ව්‍යඤ්ජන, පද ආදිය මාරුවීම; වර්ණ . විපර්යාසය. 2. වෙනසකට | පත් වීම ; විපරීත වීම ; පරිවර්තනය. 3. කෝලාහලය ; කලබලය ; විප්ලවය.
පෙරාතු[වි.] පළමු ; පෙර ; පසුගිය ; පූර්ව.
පෙරැත්ත කරනවා[ක්‍රි.] ඉතා ඕනෑකමින් කියා සිටිනවා ; පුන පුනා අයදිනවා ; දැඩි ලෙස ඇරයුම් කරනවා ; දිගින් දිගට ඉල්ලා සිටිනවා.
පෙරීම(පාරිභා.) [නා.] 1. ද්‍රාවණයක් සුදුසු මාධ්‍යයක් තුළින් යැවීමෙන් ඝන ද්‍රව්‍ය ද්‍රවයෙන් වෙන් කිරීම ; පරිශ්‍රාවණය. 2. ද්‍රවයක් වාෂ්ප කොට නැවත ඝනීභවනය කිරිම ; ආසවනය. 3. ධාන්‍ය, පිටි ආදිය පැසවා මත්පැන් ලබා ගැනීම.
පෙරුන්කායම්, පෙරුම්කායම්[නා.ප්‍ර.] දැඩි ගඳකින් යුත් ඖෂධීය ලාටු විශේෂයක්.
පෙරුම්[නා.ප්‍ර.] 1. බුදු බව ලබා ගැනීම සඳහා සසර පිරිය යුතු දස වැදෑරුම් ගුණධර්ම. 2. බලාපොරොත්තුව ; පැතුම ; ආශාව.
පෙරුම්දම්[නා.ප්‍ර.] පාරමිතා ධර්ම ; බුද්ධ කාරක ධර්ම ; පාරමී ධර්ම ; පාරමිතා.
පෙරුමාල්[නා.ප්‍ර.] 1. උතුම් තැනැත්තා ; ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයා. 2. විෂ්ණු දෙවි.
පෙරෙට්ටුව[නා.] 1. වැඩ ආරම්භ කිරීමට පෙර ගණන් ගැනීම සඳහා වැඩ කරන්නන් පෙළ ගැසීම. 2. අපරාධයක සැකකරුවන් හඳුනාගැනීම සඳහා තවත් මිනිසුන් සමූහයක් සමග ඒ අය පේළියට සිටුවීම. 3. බළමුළුවක භටයන් උසස් නිලධාරියකුගේ පරීක්ෂාව සඳහා දු නිල ඇඳුමින් සැරසී පිළිවෙළට සිටීම.
පෙරෙනාට්ටියම්[නා.ප්‍ර.] අනුරාධපුර සමයෙහි රජවාසලට අය විය යුතු ව තිබුණු බිම්බදු විශේෂයක්.
පෙරේතයා[නා.] 1. පෙර ජාතියක කරන ලද පව් නිසා අතිශය දුක් විඳින අමනුෂ්‍ය කොට්ඨාසයකට අයත් ජීවියා ; ප්‍රේතයා. 2. (රූඪි.) පහත් තැනැත්තා ; අධමයා. 3. (කථා.) (රූඪි.) දැඩි ලෝභයා. 4. (කථා.) (රූඪි.) අපිරිසිදු පුද්ගලයා.
පෙරොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අණුවෙහි එකට බැඳුණු ඔක්සිජන් පරමාණු දෙකක් ඇත්තා වූ ද, අම්ල සමග ප්‍රතික්‍රියා කොට හයිඩ්‍රජන් පෙරොක්සයිඩ් දෙන්නාවූ ද ඔක්සයිඩ.
පෙල[නා.] 1. ගෙඩිය ; ඵලය. 2. විපාකය ; ආනිසංසය ; ප්‍රයෝජනය ; ප්‍රතිඵලය.
පෙලඹෙනවා, පෙළඹෙනවා[ක්‍රි.] 1. ආශා කරනවා ; ඇලෙනවා ; ඇදී යනවා ; කැමති වෙනවා. 2. යොමු වෙනවා ; ඇබ්බැහි වෙනවා.
පෙල්ට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුල්, කෙඳි ආදිය අඹරා සමපීඩනය කිරීමෙන් සාදනු ලබන රෙදි විශේෂයක්.
පෙල්ල[නා.] 1. පොල්ල ; ලී කැබැල්ල 2. අණ්ඩ කෝෂය ; මුෂ්කය ; බීජය. 3. වැට කඩුලුවලින් රිංගා යාමට නොහැකි වන සේ හරක් එළු ආදි සතුන්ගේ බෙල්ලේ බඳින ලී කැබැල්ල. 4. වතාව ; වාරය ; අවස්ථාව. 5. වතුර මතුපිට මාළු දැල පාවීම සඳහා සවි කරනු ලබන සැහැල්ලු ලී කැබැල්ල.
පෙවෙණි[නා.ප්‍ර.] පරම්පරාවෙන් එන අයිතිය ; පාරම්පරික හිමිකම ; උරුමය ; ප්‍රවේණිය.
පෙහෙකම්[නා.ප්‍ර.] 1. අටසිල් ගැනීම පෙහෙවස සමාදන්වීම ; උපෝසථ කර්මය. 2. රෙදි විවීම ; පේෂ කර්මාන්තය.
පෙහෙකර[නා.ප්‍ර.] 1. රෙදි වියන්නා ; පේෂ කාර්මිකයා. 2. බෙර ගසන්නා ; භේරි වාදකයා.
පෙළ[නා.] 1. පාළි භාෂාව ; බුද්ධ වචනය ; ත්‍රිපිටක ධර්මය. 2. වාක්‍යය ; වාක්‍යයක කොටස ; පාඨය. 3. ඡේදය. 4. පේළිය ; වැල ; ආවලිය. 5. ශ්‍රේණිය ; වර්ගය. 6. වංශය ; පරපුර ; පෙළපත. 7. සමූහය ; පඞ්ක්තිය.
පෙළදම්[නා.ප්‍ර.] පාළි ධර්මය ; ත්‍රිපිටකය ; මුල් බුද්ධ භාෂිතය.
පෙළනවා[ක්‍රි.] 1. පීඩා කරනවා ; හිරිහැර කරනවා ; පීඩාවට පත් කරනවා. 2. පොඩි කරනවා ; මිරිකනවා ; හිර කරනවා ; තද කරනවා. 3. විහිළු - තහළු කරනවා ; කොලොප්පන් කරනවා ; අපහාස කරනවා.
පෙළන්තිය, පෙළැන්තිය[නා.] 1. වාසගම ; මුල්නම ; පරම්පරාවෙන් පැවත එන නාමය. 2. පරම්පරාව ; වංශය; පරපුර.
පෙළපාළිය[නා.] 1. පිළිවෙළ; ක්‍රමය. 2. පෙළට ගමන් කිරීම; යුද්ධාභ්‍යාස වසයෙන් සිදු කරන සරඹ සන්දර්ශනය. 3. විරුද්ධත්වය හෝ පක්ෂපාතිත්වය දැක්වීම පිණිස උද්වේගකර ලෙස සංවිධානය කළ පෙරහැර.
පෙළපොත්[නා.බහු.] 1. බුදුසමයට අයත් මුල් පාලි ග්‍රන්ථ ; මුල් බුදු දහමට අයත් ත්‍රිපිටක පාලි ග්‍රන්ථ. 2. නූතන අධ්‍යාපනය සඳහා නිර්දිෂ්ට ග්‍රන්ථ.
පෙළබස[නා.] පාළි භාෂාව.
පෙළවස, පෙළවහ[නා.] 1. විවාහය ; කරකාර බන්ධනය. 2. පරපුර ; පවුල ; වංශය.
පෙළවාසිය[නා.] ආවාහය ; දීගය ; කසාදය ; මංගල ප්‍රස්තාව
පෙළහර, පෙළහැර[නා.ප්‍ර.] විස්මය එලවන පුදුම ක්‍රියාව; ආශ්චර්යජනක සිද්ධිය ; ප්‍රාතිහාර්යය.
පේ[නා.ප්‍ර.] 1. අධික දුක් විඳිත අමනුෂ්‍ය විශේෂයක් ; ප්‍රේතයා. 2. සිල් සමාදන් වීම ; සිල් රැකීම. 3. සූදානම ; සැරැසීම; පිළියෙල වීම.
පේකඩය[නා.] 1. යට ලීය තැන්පත් කිරීම සඳහා කණු මත තබන ලී හෝ ගල් හෝ කැබැල්ල ; කණු මුදුන ; කුලුණු හිස. 2. ස්තම්භයක පාදය හස. වටා පිටට නෙරූ කොටස.
පේටකය, පේටිකාව[නා.] 1. පෙට්ටිය ; පැස ; මල්ල. 2. (පාරිභා.) කොපුව ; විශේෂයෙන් කණ්ඩරාවක ලසිකා කොපුව. 3. රාශිය ; සමූහය.
පේටන්ට්[නා.බහු.] නව නිෂ්පාදනයක් වෙළෙඳපොළෙහි තැබීමට නිෂ්පාදකයාට තනි අයිතියක් පවරන රජයේ නිල සහතිකය හෝ බලපත්‍රය.
පේන[නා.ප්‍ර.] එක්තරා ශාස්ත්‍රයක් මගින් නොහොත් ආවේශයෙන් ප්‍රකාශ කරන අනාවැකිය නොහොත් හෙළිදරවු කරන වර්තමාන තත්ත්වය ; ශාස්ත්‍රය.
පේනකාරයා[නා.] පේන කියන්නා; ආවේශවීම් ආදියෙන් ශාස්ත්‍ර කියන්නා.
පේනි කරනවා[ක්‍රි.] පරිස්සම් කරනවා ; ආරක්ෂා කරනවා ; රැකබලා ගන්නවා.
පේනුව[නා.] 1. ඇබය ; පියන; මූඩිය ; පිධානය. 2. (විදුලිය ගැන්වීම පිණිස) කෙවෙනියට වද්දන ඇණ සහිත උපකරණය.
පේය[වි.] බීමට සුදුසු ; පානය කළ හැකි ; පානයෝග්‍ය.
පේයා සුළඟ[නා.] සුළි සුළඟ ; කුණාටුව.
පේයාව[නා.] 1. හාල්, වී, පොරි ආදිය ඉතා සුළු වශයෙන් බහා පිළියෙල කරගත් ඖෂධීය පානයක් ; බෙහෙත් කැඳ. 2. බෙහෙත් වර්ග ජලයෙහි ලා කකාර ගන්නා ඔසු පැන.
පේරස්, පේරැස්[නා.ප්‍ර.] රාජමුද්‍රාව සහිත මුද්ද ; රාජ මුද්‍රිකාව.
පේරැස් වළල්ල[නා.] ධාතු Loz තැන්පත් කර ඇති සිදුරු සහිත ඇත් දත් මුද්ද.
පේරු දන[නා.] නියම කරන ලද දිනට දෙන දානය ; ඒ ඒ පළාත්වාසීන්ට වෙන් කොට දෙන මුර දානය ; සලාක දානය.
පේරුකාරයා[නා.] උඩරට රාජ්‍ය සමයේ උසස් නිලධාරින්ගේ සේවයෙහි යෙදුණු සුළු මුලාදෑනියෙක්.
පේරුව[නා.] 1. සුළු මුලාදෑනියකුගේ රාජකාරියට අයත් ප්‍රදේශය හෝ කොට්ඨාසය. 2. කණ්ඩායම ; පිරිස. 3. පරපුර ; වර්ගය ; වංශය ; පෙළපත.
පේවමාපකය[නා.] (සාමා.වි.) කම්බියක විෂ්කම්භය තහඩුවක ඝනකම වැනි සුළු දිග ප්‍රමාණයක් මැනීමට භාවිත කරන උපකරණයක්.
පේශකාරයා, පේසකාරයා[නා.] රෙදි වියන්නා ; රෙදි වියන කුලයෙහි වූ තැනැත්තා.
පේශල, පේසල[වි.] 1. සිල්වත් වූ ; ශික්ෂාකාමී වූ ; ලජ්ජි වූ. 2. යහපත් ; ගැළපෙන. 3. ප්‍රසන්න, ප්‍රියමනාප. 4. දක්ෂ ; සමර්ථ. 5. කපටි ; ප්‍රයෝගකාර. 6. සිනිඳු ; සිලුටු.
පේශි කෝෂය[නා.] 1. පේශියක් පිහිටා තිබෙන තුනී විනිවිද පෙනෙන ප්‍රතානය. 2. කුරුලු බිජුව.
පේශි පටකය(පාරිභා.) [නා.] පේශියක් සම්බන්ධක පටක මගින් එකට මිටි බැඳුණු තන්තු රාශිය.
පේශි පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] සතකුගේ ශරීරයෙහි පිහිටි පේශි ස්කන්ධය.
පේශි ප්‍රාචීරය(පාරිභා.) [නා.] යාබද පේශි ඛණ්ඩක දෙකක් අතර තිබෙන සම්බන්ධක පටක ආවාරය ; මයෝකෝමාව.
පේශි රූපය[නා.] කලල රූපය වර්ධනය පිළිබඳ තුන් වැනි අවස්ථාව.
පේශි විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පේශි පිළිබඳ ව උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
පේශි ස්තරය(පාරිභා.) [නා.] සතකුගේ ශරීරයෙහි පිහිටි පේශි තට්ටුව.
පේශි සේත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පේශිය ඇටයට සවි කරන බැම්ම ; බලනහරය ; ඛණ්ඩරාව.
පේශි සෛලය(පාරිභා.) [නා.] පේශියක් නිර්මාණය වී ඇති සෛලය.
පේශිකර[නා.ප්‍ර.] මස්වැදලි හෙවත් පේශිවල ඇති මාංශජනක ධාතු වර්ගය.
පේශිතන්තුව[නා.] සියුම් සූත්‍රිකාවලින් සෑදුණු කෙඳි රාශියකින් යුක්ත දික් පේශි සෛලය.
පේශිතානය[නා.] පේශිවල ස්වභාවය ; ස්වාස්ත්‍යය.
පේශිය, පේසිය[නා.] 1. මස්පිඩ ; මස් ගොබය. 2. (සත්ව.) ශාරීරික චලනය ඇති කරන සංකෝචක පටකය. 3. මව් කුස උපන් කලල රූපය. 4. පක්ෂි බිජුව. 5. පිපුණු දළුව. 6. කොපුව.
පේෂ කර්මාන්තය, පේශ කර්මාන්තය[නා.] රෙදි පිළි විවීම පිළිබඳ කර්මාන්තය ; වස්ත්‍ර නිෂ්පාදනය හා සම්බන්ධ කර්මාන්තය.
පේෂක දන්තය(පාරිභා.) [නා.] ඇඹරුම් දත.
පේෂකය(පාරිභා.) [නා.] කෑම හැපීමට ආධාර වන යටි හක්කේ ඇති පේශියක්.
පේෂණය[නා.] 1. ඇඹරීම. 2. උෂ්ණ කොට ද්‍රව්‍ය අඹරා ගැනීම. 3. ඇඹරුම්ගල. 4. අතින් ක්‍රියකරවන ඇඹරුම් යන්ත්‍රය. 5. (පාරිභා.) (භෞති.) විසර්ජන නළයක කැතෝඩය පෘථක්කරණයවීම.
පේෂණීය[නා.] 1. ඇඹරුම් ගල ; මෝගල. 2. කුරුල්ලන්ගේ ආහාර ඇඹරෙන දෙවෙනි ආහාර බොක්ක. 3. සමහර මත්ස්‍ය, කෘමි ආදීන්ගේ විශේෂ . පේශිමය ආමාශය.
පේස[නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍ර විශේෂයක් ; පට;සේද.
පේසකයා[නා.] සේවකයන් වැඩෙහි යොදවන්නා ; සේවා යෝජකයා.
පේසකාරයා[නා.] රෙදි වියන කුලයට අයත් තැනැත්තා ; රෙදි වියන්නා ; පෙහෙරා.
පේසගණිතය(පාරිභා.) [නා.] රෙදි විවීම සඳහා නූල් බර ඒ ඒ රෙදිවලට අවශ්‍ය දික් හරස් නූල් ප්‍රමාණය හා ඒවායේ වටිනාකම ආදිය දැනගැනීම සඳහා ව්‍යවහාර කරනු ලබන ගණිත විශේෂය.
පේසත්[නා.ප්‍ර.] 1. පරලොව ගිය ඥාතියා ; ප්‍රේත සත්ත්වයා. 2. ප්‍රේත ආත්මයෙහි උපන් තැනැත්තා ; ප්‍රේතයා.
පේසනකයා[නා.] 1. ඔත්තුකාරයා. 2. මං පහරන්නා ; මංකොල්ලකාරයා.
පේසාව[නා.] 1. චෛත්‍යයක සාදා ඇති බිම් මහල් වළලු තුන ; පියවසාව ; වේදිකා භූමිය ; අඩිතාලම. 2. පවුරක හෝ ගොඩනැගිල්ලක හෝ පදනම සවිවීමට පිටින් බඳින ලද බැම්ම ; කයියෝරුව.
පේළාව[නා.] 1. පෙට්ටිය ; පේටිකාව. 2. මුදල් දමන පසුම්බිය.
පෛතෘක[වි.] පියාගෙන් අයිති වූ ; පියාට අයත් හෝ සම්බන්ධ.
පෛබ්‍රිනොජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රුධිර ප්ලාස්මයෙහි පවතිමින් පෛබ්‍රින් සාදන ප්‍රෝටීනය.
පෛශාචී[නා.ප්‍ර.] නොදියුණු මිනිසුන් අතර ව්‍යවහාර වූ මධ්‍යතන ඉන්දු ආර්ය ප්‍රාකෘත භාෂාවක් ; පාළි භාෂාවට සමීප වූ ප්‍රාකෘතවලට වඩා පැරණි භාෂා විශේෂයකි.
පෛශුන්‍යවාදියා[නා.] කේලාම් වචන කියන්නා.
පොංගල්[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා මකර රාශියට පැමිණීම නිමිත්තෙන් දෙමළ ජනයා විසින් (ජනවාරි පෙබරවාරි සමයේ දී) පවත්වනු ලබන සංස්කෘතික උත්සවය.
පොක්කලම[නා.] 1. මුහුදේ ගැඹුරු ප්‍රදේශය ; දියඹ. 2. සම මතුපිට නැගෙන දිය බුබුල ; ගඩුව.
පොකැට්ටුව[නා.] 1. සම් ආදියෙන් තැනූ මුදල් දමන කුඩා පසුම්බිය. 2. සාක්කුව ; ඇඳුමට, බෑගයකට, පොතකට හෝ වෙනත් එවැනි යමකට බද්ධ ව පවතින සාක්කුව.
පොකිරිස්සා[නා.] කලපුවල ද නොගැඹුරු මුහුදේ ගල්පර අතර ද වසන ලොකු ඉස්සා.
පොකුටු[වි.] රැලි ගැසුණු ; වකුටු ; බොකුටු වූ.
පොකුණ[නා.] නොගැඹුරු කුඩා ජලාශය ; පුෂ්කරණිය.
පොකුණු ප්ලවංග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කුඩා ජලාශවල මතුපිට පාවෙන ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් හා ජලජ පැළෑටි වෙසෙස් පිළිබඳ සංකීර්ණය.
පොකුර[නා.ප්‍ර.] 1. රාශිය ; සමූහය ; ගෙඩි හෝ මල් රැස ; බුරුත්ත ; මිටිය ; වල්ල. 2. නෙළුම් පැළෑටිය. 3. නෙළුම්මල 4. නෙළුම් පත්‍රය. 5. ඇත්සොඩේ අග. 6. සිරුර ; ශරීරය
පොකුරඹ[පොකුරු+අඹ] [නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් කොළය මතුයෙහි වැටෙන ජලය. 2. ඇත් සොඬින් විද පිට කරන ජලය.
පොකුරු පත[නා.] නෙළුම් කොළය ; පුෂ්කර පත්‍රය.
පොකුරු මී[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් පත්හි වැටී පින්නෙන් තෙමී හිරු රැසින් ඝන වූ නෙළුම් රොන්. 2. නෙළුම්මල් පැණි.
පොකුරු යෝගය[නා.] පලතුරු අල ආදිය සිටුවීමට ඉතා හොඳ නැකැත් යෝගයක්.
පොකුරු වැස්ස[නා.] තෙමෙනු කැමතියන් තෙමෙන, නොතෙමෙනු කැමතියන් නොතෙමෙන ආශ්චර්යවත් ව වසින අස්වාභාවික වර්ෂාවක්.
පොකුරුමිණි[නා.ප්‍ර.] රතු කැටය ; පද්මරාග මාණික්‍යය පියුම්රාමිණි.
පොඟනවා[ක්‍රි.] තෙත් වෙනවා ; තෙත් ගතියට මෘදු වෙනවා ; මෙළෙක් වෙනවා.
පොට[නා.ප්‍ර.] 1. නමන ලද කඩදාසියක හෝ වස්ත්‍රයක එක් පටක්. 2. අඹරන ලද කඹයක එක් පටක්. 3. සාරියක හෝ ඔසරියක හෝ කරෙන් පහළට වැටෙන රෙදිපට. 4. රැහැන ; කැරැල්ල ; දාමය ; වැල. 5. ඉස්කුරුප්පු ආදි උපකරණයක වැද්දූ දඟර කොටස. 6. පිළිවෙළ ; විධිය. 7. වාරය ; කාලය ; අවස්ථාව.
පොට ඇණ[නා.ප්‍ර.] තහඩු ආදිය වැද්දීම සඳහා ගැනෙන සම මහතින් යුත් ඉස්කුරුප්පු ඇණ ; බෝල්ට් ඇණ.
පොට පෑදෙනවා[ක්‍රි.] සුදුසු අවස්ථාව එළඹෙනවා ; නියම වේලාව එනවා ; නිසි මග සැලසෙනවා.
පොට වැරදෙනවා[ක්‍රි.] 1. නිසි අවස්ථාව මඟ හැරෙනවා ; සුදුසු තත්ත්වය ඉක්මෙනවා ; යෝග්‍ය පරිසරය ඉක්මෙනවා. 2. හරියට තේරුම් නොගන්නවා ; වැරදි අවබෝධයෙන් ක්‍රියා කරනවා.
පොට්ට[වි.] 1. ඇස් අන්ධ ; ඇස් නොපෙනෙන. 2. පැහැදිලි ව නොපෙනෙන. 3. කාර්ය යෝග්‍ය නොවන.
පොට්ට කාසිය[නා.] මුද්‍රාව ගෙවී ගොස් දක්නට නොමැතිකම නිසා භාවිතයට නුසුදුසු කාසිය.
පොට්ටනම[නා.] රෙදිකඩකට එක්කොට බඳින ලද ද්‍රව්‍ය සමූහය ; පොදිය ; පොට්ටනිය.
පොට්ටනිය[නා.] ද්‍රව්‍ය සමූහයක් ඇතුළු කොට රෙදි කඩකින් බඳින ලද පොදිය.
පොට්ටයා[නා.] ඇස් අන්ධයා.
පොටැහැ[නා.] කකුල් දණ්ඩ (කෙණ්ඩය) කෙළවරෙහි පතුළට උඩින් තිබෙන නෙරා ගිය කොටස ; ඇස්වටය ; බොලට.
පොටෑෂ්[නා.ප්‍ර.] පොහොර නිෂ්පාදනයේ දී බෙහෙවින් උපයෝගී කරගනු ලබන සුදු ස්ඵටිකමය ක්ෂාර ද්‍රව්‍යයක්.
පොටෑසියම්[නා.ප්‍ර.] බලවත් ප්‍රතික්‍රියාකාරී ක්ෂාර ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
පොටෑසියම් නයිට්රේට්[නා.ප්‍ර.] පොටෑසියම් ක්ලෝරයිඩ් සහ සෝඩියම් නයිට්ටේට් සංයෝගයක් ; වෙඩිලුණු.
පොටි[නා.ප්‍ර.] දොර පියන් ආදියට වීදුරු සවිකිරීම, දැව භාණ්ඩවල සිදුරු වැසීම ආදිය සඳහා භාවිතයට ගන්නා මැටි වැනි මොළොක් ඇලෙන සුලු බදාමයක්.
පොටෝ, ‍ෆොටෝ[නා.ප්‍ර.] කැමරාවකින් සේයා තහඩුවකට ගනු ලබන ඕනෑම සජීවී, අජීවී වස්තුවක ප්‍රතිබිම්බය ; ඡායාරූපය.
පොඩි[වි.] 1. කුඩා ; සුළු. 2. (වයසින්) බාල ; කනිටු. [නා.ප්‍ර.] 1. කැබලි ; කුඩු. 2. ලෝහ පෑස්සීමට ගන්නා පුෂ්කර දිය හා මිශ්‍ර කළ වෙනත් ලෝහ කැබලි. 3. වී වර්ගයක්.
පොඩි කරනවා[ක්‍රි.] 1. කැබලි කරනවා ; කඩනවා ; බිඳිනවා. 2. තළනවා ; මඩිනවා ; මිරිකනවා.
පොඩි ගැහෙනවා[ක්‍රි.] හැකිලෙනවා ; ගුලිවෙනවා.
පොඩිත්ත[නා.] 1. ඉතා ස්වල්පය ; ටික. 2. කුඩා දෙය ; සුළු දෙය. 3. ටික කාලය ; සුළු වේලාව.
පොඩිත්තා[නා.] කුඩා ළමයා ; ළදරුවා.
පොඩිස්සී[නා.ප්‍ර.] වැඩිවිය පැමිණි ස්ත්‍රිය. 2. ළාබාල දැරිය. 3. උඩරට රාජ්‍ය සමයේ කුලහීන ස්ත්‍රීන් ඇමතීමට යෙදුණු පදයක්.
පොඩොම[නා.] ලෝහ දමා උණු කරන හෝ පුලුස්සන හෝ භාජනයක්; කෝවය.
පොත[නා.] 1. මුද්‍රණය කළ හෝ ලියූ හෝ කොළ එකට බැඳ සකස් කළ ලේඛනය ; ග්‍රන්ථය ; පුස්තකය. 2. පත්‍රය ; කොළය. 3. මෝස්තර නාමයක්; පත්‍ර (කොළ) සැරසිල්ල හා වෙනත් සැරසිලි මෝස්තර සඳහා භාවිත වන නාමයක්. 4. ලියද්ද ; වෙල ; යාය. 5. භූමිය ; ඉඩම ; ප්‍රදේශය.
පොතත[පොත්+අත] [නා.] 1. මහා බ්‍රහ්මයා. 2. මහා බ්‍රහ්මයාගේ භාර්යාව ; සරස්වතී දේවිය. 3. බුද ග්‍රහයා.
පොතනය[නා.] ලියාපදිංචිය ; ලියාපදිංචි කිරීම.
පොතලු රුව[නා.] ආදර්ශ රූපය.
පොතහගාර[නා.ප්‍ර.] භික්‍ෂු සංඝයා විනය කර්ම සිදුකරන ස්ථානය ; උපෝසථාගාරය.
පොත් කම්බය[නා.] පුස්කොළ පොතේ ආරක්ෂාව සඳහා දෙපැත්ත වසාලන තුනී ලෑලි පටිය.
පොත් කරනවා[ක්‍රි.] 1. පොත් ලියනවා ; පුස්තකාරූඪ කරනවා. 2. (වැඳීම සඳහා) අත් දෙකේ අලු දෙක එක් තැන් කරනවා. 3. තැන්පත් කිරීම සඳහා රෙදි නමනවා.
පොත් කාවා[නා.] කෘමි වර්ගයක්; විශේෂයෙන් පොත් විනාශ කරන කාවුන් වර්ගයක්.
පොත් ගෙඩිය[නා.] ලිවීම සඳහා සකස් කර ගත් පුස්කොළ මිටිය.
පොත් තැබීම[නා.] ගනුදෙනු අයවැය ආදිය ලේඛනගත කිරීමේ ශාස්ත්‍රය ; ගණන් තැබීම.
පොත් නාමාවලිය[නා.] පොත්වල නම් පිළිවෙළට සකස් කළ ලැයිස්තුව.
පොත් පිංච[නා.ප්‍ර.] කුඩා පොත.
පොත්ගුල[නා.] පොත් තබා ඇති කාමරය ; ගෙය ; පුස්තකාලය.
පොත්ත[නා.] 1. ගස් ගෙඩි ආදියේ පිට ලෙල්ල ; සුඹුල. 2. මත්ස්‍ය ආදින්ගේ කොරපොත්ත. 3. හොරි වණ ආදියේ පිට සිවිය.
පොත්පත්[නා.බහු.] පොත්, ලිඛිත හා මුද්‍රිත දේ නොහොත් ග්‍රන්ථ හා පත්‍රිකා පිළිබඳ සමස්තය.
පොතාන බිම[නා.] කුඩා කැලෑරොද සහිත තැනිතලා ප්‍රදේශ.
පොතෙස්තන්ත්‍රවාදය[නා.] රෝමානු කතෝලික ආගමට අයත් නිකාය වාදයක්.
පොතේ විරිදුව[නා.] නාඩගමක පොතේගුරා විසින් ගයනු ලබන ආරම්භක ගීතය ; පොතේ සින්දුව.
පොතේගුරා[නා.] නාට්‍යයක පෙළ කියවන්නා ; නළු නිළියන් හඳුන්වා දෙන්නා ; සූත්‍රධාර.
පොද[නා.ප්‍ර.] 1. ද්‍රව බින්දුව ; දියර ස්වල්පය. 2. වැහි බින්දුව; වැසි දිය. 3. ටික ; ස්වල්පය ; ඉතා සුළු ප්‍රමාණය.
පොද ජලය[නා.] බින්දු වසයෙන් වැටෙන ජලය.
පොද වෑහෙනවා[ක්‍රි.] වර්ෂා බින්දු බිම වැටෙනවා.
පොදිකනවා[ක්‍රි.] එක ගොඩට රැස්වෙනවා ; ගොඩ , ගැහෙනවා ; රැස් කනවා ; එක් තැන රාශි භූත වෙනවා.
පොදිය[නා.] මිටිය ; ගොඩ ; පොට්ටනිය ; රාශිය.
පොදු[වි.] 1. කාටත් සාධාරණ ; හැමදෙනා සතු. 2. සාමාන්‍ය ; අවිශේෂ වූ.
පොදු අකුර[නා.] (ගණිත.) සංඛ්‍යාවක් වෙනුවෙන් කල්පිත ව යොදාගන්නා අක්ෂරය.
පොදු අගය(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය අගය.
පොදු අයිතිය(පාරිභා.) [නා.] මහජනයාගේ අයිතිය.
පොදු අරමුදල[නා.] දායක වන හැම දෙනාට ම අයිතියක් ඇති වන සේ තැන්පත් වන මුදල.
පොදු කෝණය[නා.] යම්කිසි කෝණයක් ඇතුළත එම කෝණයෙන් ම ඊට වඩා කුඩා කෝණයක් විහිදී යන කල පූර්වෝක්ත විශාල කෝණය සඳහා යෙදෙන නාමය.
පොදු ගුණාකාරය[නා.] සංඛ්‍යා කිහිපයක් ඉතිරි නැති ව බෙදිය හැකි ගණන.
පොදු ජනයා[නා.] සාමාන්‍ය මහජනයා.
පොදු ද්‍රවශීලතා න්‍යාය[නා.ප්‍ර.] මුදල් වැය වී යෑමේ සාමාන්‍ය ක්‍රමය.
පොදු නීතිය[නා.] රටක ජන සමූහයක් විසින් ඔවුන්ගේ පාරම්පරික සිරිත් විරිත් ආගම් උරුම ආදිය ඇසුරෙන් මුල් බැස ගත් හරයෙන් යුත් නීතිය.
පොදු යහපත[නා.] රටේ හැමදෙනාගේ ම ශුභ සිද්ධිය.
පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලය[නා.] බ්‍රිතාන්‍යයේ මහරජු නොහොත් මහ රැජින නාමික වසයෙන් ප්‍රධානයා ලෙස සලකන ස්වාධීන ජාතීන්ගේ එකමුතුව.
පොදු ලක්ෂණය[නා.] වෙන් වෙන් වූ දේවල ඇති සමාන ගුණය.
පොදු ලබ්ධිය[නා.] (ගණිත.) ගුණෝත්තර ශ්‍රේණියක පසු පදය පෙර පදයෙන් බෙදූ විට ලැබෙන උත්තරය.
පොදු සංස්ථාව[නා.] රජයේ මූල ධනය යොදා කාර්මික ව්‍යාපාර පිහිටුවා, ඒවා පවත්වාගෙන යෑම පිණිස විශේෂ පාර්ලිමේන්තු පණතක් යටතේ පිහිටුවන ලද නීතිමය ආයතනය.
පොදු සම්මුතිය[නා.] කාටත් පිළිගත හැකි ලෙසට සාකච්ඡාවෙන් බැස ගත් තීරණය.
පොදු සාධකය[නා.] සංඛ්‍යා කිහිපයක් ඉතිරි නැති ව බෙදිය හැකි සංඛ්‍යාව.
පොදුකරණය[නා.] එකිනෙකට වෙනස් දේවල් සමාන ලක්ෂණ අනුව පොදුවේ එකක් හැටියට සැලකීම.
පොදුවේ[ක්‍රි.වි.] කාටත් සාධාරණ ලෙසින් ; හැමට බලපාන අයුරින්.
පොපි[නා.ප්‍ර.] 1. සෙලවීම ; චංචලත්වය ; සසල බව. 2. වෙවුලුම ; ගැහීම. 3. ඇසිපිය හෙළීම. 4. කැක්කුම. 5. කැසීම. 6. පිරී ඇති බව. 7. වට-මට බව. 8. එඩිය ; මදය ; නොදැමුණු බව. 9. ඇල්ම ; ආශාව. 10. මතුපිටට නෙරා ඒම ; එක්වර ඉදිරියට තෙරපීම.
පොපිදෙනවා[ක්‍රි.] 1. සැලෙනවා ; චලනය වෙනවා ; වෙව්ලනවා ; පොපියනවා. 2. ප්‍රබෝධ වෙනවා ; නළියනවා. 3. ඇදුම් දෙනවා ; කකියනවා.
පොබ[නා.ප්‍ර.] පිබිදීම ; ප්‍රබෝධය.
පොබයනවා[ක්‍රි.] 1. නින්දෙන් නැගිටුවනවා ; අවදි කරනවා. 2. කැකුළු පිපෙන්නට සලස්වනවා. 3. සතුටු කරනවා.
පොම්පය[නා.] ද්‍රව සහ වායු එක් තැනකින් තවත් තැනට විදීම සඳහා යොදනු ලබන යන්ත්‍ර විශේෂය.
පොයින්තුකාරයා[නා.] දුම්රිය පීලි සන්ධි වන තැන්වලදී ඒවා සම්බන්ධ කිරීම, වෙන් කිරීම ආදි කටයුතු භාර සේවකයා.
පොර[නා.ප්‍ර.] 1. දබරය ; සටන ; අරගලය ; යුද්ධය. 2. යමක් ලබාගන්නට කරන උත්සාහය ; යමක් අපේක්ෂාවෙන් කරන තරගය. 3. තරග වාරය ; ක්‍රීඩා වාරය. 4. ඔට්ටුව ; පරදුව. 5. වැඩේ ; කාරිය.
පොර අනිනවා[ක්‍රි.] ගව ආදි සතුන් දබර කරනවා.
පොර කුකුළා[නා.] පොර කොටා ගැනීමට ප්‍රිය පොරකටු සහිත කුකුළා ; කුකුළන් කොටවීමට යොදා ගන්නා කුකුළා.
පොර කොටනවා[ක්‍රි.] කුකුළු ආදි සතුන් උනුන් පහර දෙනවා.
පොර පිටිය[නා.] සටන් බිම ; යුද බිම ; තරග බිම.
පොර මාරුව[නා.] 1. දැඟලිල්ල. 2. වීර්යය ; උත්සාහය.
පොර වදිනවා[ක්‍රි.] දබර කරනවා.
පොරකනවා[ක්‍රි.] 1. දබර කරනවා ; පොර බදනවා. 2. දිනීමට උත්සාහ ගන්නවා.
පොරණ[වි.] පෙර සිටි ; පැරණි ; පුරාණ ; පෞරාණික. [නා.ප්‍ර.] පොරොත්තුව [නා.] 1. නවාතැන් 1. ඉකුත් කාලය ; අතීතය ; පුරාණ යුගය. 2. පුරාණ නමින් හැඳින්වෙන සංස්කෘත ග්‍රන්ථ ගණය. 3. නැටුම් වෙසෙසක්.
පොරණැදුරා[නා.] පුරාණාචාර්යවරයා.
පොරපොල් ගැසීම[නා.] උඩුපිල යටිපිල වශයෙන් බෙදී, පත්තිනි දෙවඟන වෙනුවෙන් කරනු ලබන යාතුකර්ම පූජාවක් හා සිංහල ජාතික ක්‍රීඩාවක් ; පොල් කෙළිය.
පොරවනය[නා.] ඇඟ වසා ගන්නා වස්ත්‍රය.
පොරාදු[නා.ප්‍ර.] කොට්ට, මෙට්ට, ගුදිරි හා ඇතිරිලි.
පොරාදු කරනවා[ක්‍රි.] ඇඳ පුටු ආදියට කොට්ට, මෙට්ට, ඇතිරිලි ආදිය යොදනවා.
පොරි[නා.ප්‍ර.] විලඳ ; බැද පුපුරවා ගන්නා ලද වී, ඉරිඟු ආදි ඇට.
පොරොත්තු[වි.] නවතින ; ප්‍රමාදවන.
පොරොත්තුව[නා.] 1. නවාතැන් ගැනීම ; නැවතීම ; ප්‍රමාදවීම. 2. පදිංචි වීම ; වාසය කිරීම. 3. බලාපොරොත්තුව ; අපේක්ෂාව. 4. සේනාංකයක කොටසක්.
පොරොදු, පොරෝදු[නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ හා අසුන්ගේ පිට හා හිස සරසන සිත්කලු සැරසිලි ; ඇත් හා අස් සන්නාහයක්.
පොරොන්දම[නා.] 1. ස්ත්‍රී පුරුෂයන් දෙදෙනකු විවාහයට යෝග්‍යදැයි නිශ්චය කිරීමට සෝදිසි කරන කරුණු ; විවාහය සඳහා ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනාගේ උපන් නැකත ආදියෙන් බලන ගැළපුම. 2. අනුකූල බව.
පොරොන්දු ගිවිසුම(පාරිභා.) [නා.] දෙපක්ෂයක් හෝ වැඩි ගණනක් අතර සම්මත කරගත් යම් යම් කොන්දේසි මත නීත්‍යනුකූල බැඳීමක් ඇති ව ඇති කරගන්නා ප්‍රතිඥාව.
පොරොන්දු පත්‍රය[නා.] ගිවිසුමකට බැඳීමේ දී දෙපක්ෂයක් හෝ වැඩි ගණනක් අතර සම්මත කරගත් වගකීම් ආදිය සඳහන් ලියවිල්ල.
පොරොන්දුව[නා.] ගිවිසුම ; ප්‍රතිඥාව.
පොරොව, පොරව[නා.] 1. ගස් කැපීම, දර පැළීම ආදියට ගන්නා මිටක් සවි කළ ආයුධය ; පරසුව. 2. කඩදාසි කුට්ටමේ රැජිනගේ රූපය ඇති කාඩ්පත.
පොරෝදත්[නා.ප්‍ර.] ආහාර සිහින් කැබලිවලට කඩා ගැනීමට උපකාරි වන ඉදිරි මුවහත් දත් ; කෘන්තක දත් ; පරශුදන්ත.
පොරෝනය[නා.] 1. භික්ෂූන් වහන්සේලා පොරවන චීවරය ; පාරුපනය. 2. පෙරවීමට ගන්නා වස්ත්‍රය.
පොලඹනවා, පොලොඹනවා[ක්‍රි.] 1. ආශා ඇති කරනවා ; ඇල්ම උපදවනවා. 2. උනන්දු කරනවා ; යොමු කරනවා.
පොල්[නා.ප්‍ර.] 1. ඝර්ම කලාපයට අයත් තාල වර්ගයේ වෘක්ෂයක්. 2. එහි ඵල. 3. එහි ඵලයේ මදය ගා ගනු ලැබූ පසු නම.
පොල් ගෙඩිය[නා.] 1. ලෙලි නොගසන ලද සම්පූර්ණ පොල් ඵලය. 2. ලෙලි ඉවත් කරන ලද පොල් ඵලය.
පොල් තැරිය[නා.] පොල් ගෙඩිය නටුවට සවි වී ඇති තැන ඇති පෙති කවය.
පොල් පීය[නා.] පොල් ගෙඩියේ පැළ මදය.
පොල් මීරා[නා.ප්‍ර.] පොල් මල් තළා මැදීමෙන් ලබාගන්නා යුෂ.
පොල් සම්බලය[නා.] ගාන ලද පොල් ගෙන මිරිස්, ලූනු, ලුණු සහ දෙහි යොදා සාදා ගන්නා මිශ්‍රණය.
පොල්කුර[නා.] 1. පොල්ලෙලි ගසන උල ; පොල් උල. 2. පොල් ඉරටුව.
පොල්මඃකාරයා[නා.] බූදලයක බලකාරයා ; අයිතිකාරයා ; උරුමක්කාරයා.
පොල්ල[නා.] 1. ලෝහ දැව ආදියෙන් සාදා ගැනෙන දණ්ඩ ; ලොකු ලී කැබැල්ල ; යෂ්ටිය ; මුගුර. 2. කැබැල්ල ; කොටස ; ඛණ්ඩය. 3. ඇස් ගුළිය.
පොල්ල වරද්දනවා[ක්‍රි.] විපතක් ළඟා කර ගන්නවා ; බිහිසුණු සතුරකු ඇති කරගන්නවා.
පොලිටෙක්නික්[වි.] බහු විද්‍යාවන් පිළිබඳ ; විවිධ ශාස්ත්‍ර ශිල්ප සම්බන්ධ.
පොලිතීන්[නා.ප්‍ර.] ප්ලාස්ටික් වර්ගයක්.
පොලිය, පොළිය[නා.] ණයක් ගත් විට ඒ ණයට ගත් මුදල් ආදිය වෙනුවෙන් ණය හිමියාට ගෙවන අතිරේක කොටස.
පොලිෂ්[නා.ප්‍ර.] සම්භාණ්ඩ, දව භාණ්ඩ බඳුන් හෝ ගෙබිම් ඔප පුනහො දැමීමට භාවිත කරන මිශ්‍රණය.
පොලිස් උසාවිය[නා.] මහේස්ත්‍රාත් උසාවිය.
පොලිස් කොස්තාපල්[නා.ප්‍ර.] පොලිස් භටයා.
පොලිසිය, පොලීසිය[නා.] 1. අපරාධ මර්දනය, නීතිය හා සාමය රැකීමට රජය විසින් පත් කර ඇති නිලධාරි පිරිස. 2. ඒ නිලධාරීන් ඇතුළත් කාර්යාංශය. 3. පොලිස් සේවාව පවත්වන මධ්‍යස්ථානය. 4. රක්ෂණ ඔප්පුව ; මුදල් ගෙවීම් පිළිබඳ ගිවිසුම් පොරොන්දු පත්‍රය.
පොලී ක්‍රමය[නා.] යම්කිසි මුදලක් වෙනුවෙන් අය කෙරෙන පොලියේ සියයට ගණන.
පොලී චක්‍රය[නා.] සුළු පොලිය හා වැල් පොලිය සෙවීමේ චක්‍ර ක්‍රමය.
පොලුත්ත[නා.] පොල් කටුව.
පොවනවා[ක්‍රි.] 1. බීමට සලස්වනවා ; පානය කරවනවා. 2. සිවුරු ආදියෙහි පාට කවනවා. 3. කාවද්දවනවා ; ඇතුළු කරනවා. 4. ජලයෙහි (නාසය යට නොවන සේ) සිටීමට හැකිවෙනවා. 5. කිසිවක් දෙසට අත කිට්ටු කරනවා නොහොත් කිසිවක් තුළට අත යවනවා. 6. ආයුධ ආදිය ගිනියම් කර දියේ දමා මුවහත තියුණු කරනවා.
පොවුවා[නා.] පෝතකයා ; පැටියා.
පොස්පජින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පේශිවල තිබෙන ක්‍රියටින් හා පොස්පරික් අම්ල සංයෝගයක්.
පොස්පයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොස්පරස් සහ වෙනත් මූල ද්‍රව්‍යයක් සංයෝජනය වීමෙන් සෑදුණු සංයෝගයක්.
පොස්පරස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආවර්තිතා වගුවේ පස්වැනි කාණ්ඩයේ තිබෙන ඉටි වැනි සුදු ඝන අලෝහ මූල ද්‍රව්‍යයක්.
පොසිට්‍රෝනය(පාරිභා.) [නා.] ඉලෙක්ට්‍රෝනයකට සමාන ස්කන්ධයෙන් යුතු මූලික අංශුවක්.
පොසිලය[නා.] ඉතා දීර්ඝ කාලයක් පස් යට තිබීම නිසා පාෂාණිභූත වූ සත්ත්ව සහ ශාක නෂ්ටාවශේෂය.
පොසොන්[නා.ප්‍ර.] 1. මාසයක නාමය ; සිංහල මාස ක්‍රමය අනුව වෙසක් මසට පසු මාසය. 2. පුෂ්ප විශේෂයක්.
පොසොන් පොහොය[නා.] මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ විසින් බුදු දහම මෙරටට ගෙන ඒම නිමිත්තෙන් ඉතා වැදගත් සේ සලකන පෝ දිනයක් ; මහින්දාගමනය සිදු වූ ඓතිහාසික දිනය.
පොහොට්ටුව[නා.] 1. මල් කැකුළ ; මොට්ටුව ; කුඩ්මලය. 2. ළපටි අවස්ථාව ; නොමේරු අවදිය. 3. පුරුෂ නිමිත්තේ අග තුඩක් වැනි කොටස ; ලිඞ්ගාග්‍රය. 4. මලක් හැඩයට සකස් කළ නූල් ගුලිය.
පොහොණිය[නා.] 1. පුෂ්ටිමත්කම ; ශරීර සෞඛ්‍යය 2. යහපත් ආහාරපාන සහ සාත්තු සප්පායම ; පෝෂණය. 3. පුරුද්ද ; පරිචය.
පොහොනවා[ක්‍රි.] 1. හැකිවනවා ; සමත්වනවා ; පොහොසත් වෙනවා. 2. ප්‍රමාණවත් වෙනවා ; සෑහෙනවා. 3. වටිනවා ; අගිනවා. 4. සුදුසු වෙනවා ; යෝග්‍යවෙනවා.
පොහොනා, පෝනා[වි.] සෑහෙන ; ප්‍රමාණවත් ; පොහොසත්.
පොහොනුව[නා.] සුදුසු දෙය ; සෑහෙන දෙය ; ප්‍රමාණවත් වූව.
පොහොමන, පෝමන[නා.] ශක්ති ප්‍රමාණය ; බලය ; වත්කම ; වත්පොහොසත්කම ; පුළුවන්කම.
පොහොය, පෝය[නා.] 1. චන්ද්‍ර මාසයක එක් එක් පක්ෂයෙහි අටවැනි සහ පසළොස් වැනි දිනවලට ව්‍යවහාර වන පොදු නාමය. 2. උපෝසථ කර්මය සඳහා නියමිත දිනවලට භාවිත වන නම.
පොහොර, පෝර[නා.] 1. පස සරු කරන්නා වූ ද වෘක්ෂලතාවල වැඩීමට උපකාර වන්නා වූ ද ද්‍රව්‍යය හෝ ද්‍රව්‍ය සංයෝගය. 2. සිවුපාවුන්ගේ (විශේෂයෙන් එළ හරකුන්ගේ) ශරීරයෙහි වැටී ඇති විවිධ වර්ණවත් පුල්ලි.
පොහොසත්[වි.] 1. දක්ෂ ; බලවත් ; සපන්. 2. වස්තුව ඇති ; ධනවත්.
පොහෝ ගෙය[නා.] පෝය ගෙය ; උපෝසථාගාරය.
පොහෝනා[වි.] 1. ප්‍රමාණවත් ; සෑහෙන ; සුදුසුකම් ලබන. 2. දැරිය හැකි ; සරිලන ; පුළුවන්.
පොළ[නා.] 1. බිබිළ ; ගඩුව ; පිළිකාව. 2. ඇසෙහි සෑදෙන ගෙඩියක් වැනි දෙයක් ; සුද. 3. ඇසේ සෑදෙන ලපය. 4. ඇස් ගුළිය. 5. ස්ථානය ; තැන ; පෙදෙස. 6. එළිමහනේ භාණ්ඩ තබාගෙන විකිණීම සඳහා නියමිත දිනවල රැසක්වෙන ස්ථානය. 7. තැනැත්තා ; පුද්ගලයා.
පොළඟා[නා.] 1. පුල්ලි සහිත ශරීරයක් ඇති උග්‍ර විෂ සහිත සර්පයෙක්. 2. අවස්ථාව බලමින් නැවත නැවත පළිගන්නා පුද්ගලයා.
පොළනවා[නා.] 1. ඇඟිලි එකට එක ගසා හඬක් නංවනවා ; අසුරු සන් දෙනවා. 2. ගසා දමනවා ; ගසනවා. 3. හඬ නගින සේ (දුනු ආදිය) අතින් ගස්සනවා. 4. අත්ලෙන් අත්ල ගසනවා. 5. ධාන්‍ය ආදියෙහි රොඩු, බොල් ආදි අපද්‍රව්‍ය කුල්ල යොදා ගනිමින් ඉවත් කරනවා. 6. පුළුන් පීරා ශුද්ධ කරනවා.
පොළා ගන්නවා[ක්‍රි.] මිරිකා ගන්නවා ; මැඩ ගන්නවා.
පොළොව[නා.] 1. පෘථිවිය. 2. පස් ඛනිජ ආදිය ඇතුළත් ගොඩබිම. 3. ලෝකය. 4. පස්.
පොළෝ කම්පාව[නා.] පොළව සෙලවීම ; පෘථිවි චලනය ; භුමි කම්පාව.
පොළෝ ගුගුරනවා[ක්‍රි.] කම්පා වන පොළොව මේඝ ගර්ජනාවක් වැනි නාදයක් මතු කරනවා.
පොළෝ දෙවගන[නා.] මිහිකත ; මහී කාන්තාව.
පොළෝ බිජු[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ; කනක ; ස්වර්ණ.
පෝ[නා.ප්‍ර.] 1. පැටියා ; පෝතකයා ; පොවුවා ; බාලයා. 2. පෝය ; පොහොය.
පෝච්චිය[නා.] 1. පැළ වැවීම අලංකාරය සඳහා මල් ආදි දෑ තැන්පත් කිරීම ආදිය සඳහා යෝග්‍ය කට පළල් බඳුනක්. 2. තේ කෝපි පිළියෙල කිරීමට ගැනෙන (අඬුවක් සහ කෙමියක් සහිත) බඳුන.
පෝටනය[නා.] අත් පොළසන් දීම.
පෝටය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝක ස්‍රාවය මැනීමේ ඒකකයක්.
පෝට්ටු[නා.ප්‍ර.] ගොඩනැගිලි අලංකාර කිරීමට සාදන මල් ලියවැල.
පෝටාව[නා.] 1. වැසිදිය රැස් කර තබා ගැනීමට සකස් කරගත් කුඩා වැව ; පතැස. 2. ලොකු ඇළකින් කුඹුරු කිහිපයකට දිය ගෙන යාමට කපන ලද කුඩා ඇළ. 3. වතුර බැසීම නතර කිරීමට කඳන් සිටුවා වැලි මලු දමා බඳින බැම්ම.
පෝතකයා[නා.] වයසින් බාලයා ; පැටියා ; පොවුවා.
පෝතය[නා.] 1. රෙද්ද ; වස්ත්‍රය. 2. ගෙපළ. 3. ඔරුව ; බෝට්ටුව ; නැව ; නෞකාව. 4. අගය ; වටිනාකම.
පෝතලා[නා.ප්‍ර.] 1. හිවලා ; නරියා. 2. මුගටියා.
පෝථනය[නා.] තැළීම ; ඇඹරීම ; පොඩි කිරීම ; කුඩු කිරීම.
පෝථුජ්ජනික[වි.] බාල ජනයා විසින් සේවනය කරන ලද ; සාමාන්‍ය ජනයා හා සම්බන්ධ ; පෘථග්ජනයා පිළිබඳ ; ලෝකෝත්තර ඥානය නොලත් අය හා සම්බන්ධ.
පෝනා[වි.] 1. සෑහෙන ; ප්‍රමාණවත් ; දරා ගැනීමට පුළුවන් තරම් ; හැකිතරම්. 2. බීමට දෙන ; පොවන. 3. ගිලෙන ; පොව්වන.
පෝමන්, ෆෝමන්[නා.ප්‍ර.] කර්මාන්ත ශාලාවක කම්කරුවන්ගේ ප්‍රධානයා ; වැඩ මූලිකයා.
පෝමලින්[නා.ප්‍ර.] කුණුවීම වැළැක්වීම සඳහා යොදන රසායනික විෂබීජ නාශකයක්.
පෝය හේවිසිය[නා.] පෝයදින පූජා පිණිස විහාරස්ථානයක කරන තූර්ය වාදනය.
පෝර[නා.ප්‍ර.] වෘක්ෂලතාදියේ වැඩීමට ආහාර වශයෙන් යොදන ද්‍රව්‍ය ; පොහොර ; ගොම, කොළ රොඩු ආදිය දිරවීමෙන් හෝ රසායනික දේ මිශ්‍රකිරීමෙන් හෝ මෙය සාදාගනු ලැබේ.
පෝරකය, පෝරකේ[නා.] එල්ලුම් ගහ.
පෝරණය, පෝරණුව[නා.] උළු, ගඩොල්, හුණු, පාන් ආදිය පුළුස්සා ගැනීමට උපයෝගී කර ගන්නා අධික රස්නයෙන් යුතු ගිනි උදුන.
පෝරමය[නා.] 1. රාජකාරියක් ඉටුකර ගැනීම හෝ යමක් ලබා ගැනීම හෝ යම් දෙයක් පිළිබඳව තොරතුරු දැනුම් දීම ආදිය සඳහා සම්පූර්ණ කළ යුතු ආකෘති පත්‍රය ; ඉල්ලුම් පත්‍රය. 2. මුද්‍රිත පිටු අටකින් යුත් පොත් කලාපය.
පෝරිසාදයා[නා.] 1. බියකරු දරුණු ගති පැවතුම් ඇති පුද්ගලයා. 2. මිනී මස් කන භයානක පුද්ගලයා.
පෝරු ගානවා[ක්‍රි.] වැපිරීම සඳහා කුඹුරක් සකස් කිරීමේ දී පෙගුණු මඩ දිය වී සමතලා වීමට ඒ මත පෝරුවෙන් ඒ මේ අත අදිනවා.
පෝරුව[නා.] 1. ලෑල්ල ; පුවරුව ; තුනී තහඩුව ; ඵලකය. 2. කුඹුරේ මඩ සමතලා කරනු පිණිස ලෑලි කැබැල්ලකින් සාදා මිටක් සවිකර ඇති උපකරණය. 3. විවාහ අවස්ථාවල දී මංගල චාරිත්‍ර පැවැත්වීම සඳහා මනාළ යුවළ නංවනු ලබන මිටි දැවමුවා වේදිකාව. 4. දාදු ක්‍රීඩාවේ දී පස ඇට දමන ලෑල්ල. 5. කුඹල් සක ; සක පෝරුව. 6. ශරීරයේ ඇට ආදියේ තද පැතලි මතු පිට ; ඵලකය. 7. අත්යන්ත්‍ර රෙදි විවීමේ දී වියැවෙන නූල් තද කරන දිගටි උපකරණය. 8. ඇඳුම් මැසීමේ දී ඇඳුමේ සවි ශක්තිය සහ හැඩ වැඩ, සුවපහසුව සඳහා ඇතුළු පැත්තට අල්ලන රෙදි කොටස.
පෝලිම[නා.] පැමිණි අනුපිළිවෙළ අනුව පේළියට සිටීම.
පෝලියෝ(පාරිභා.) [නා.] වයිරසයක් නිසා සුෂුම්නාවේ ධුසර ද්‍රව්‍යයේ සෑදෙන ප්‍රදාහය ; බාලක පක්ෂාඝාත රෝගය.
පෝෂ ජීවියා(පාරිභා.) [නා.] කලලය මාර්ගයෙන් වැඩෙන ප්‍රොටොසෝවාවන්ගේ පෝෂි අවස්ථාව.
පෝෂක[වි.] 1. පෝෂණය ලබන. 2. පෝෂණය කරන.
පෝෂක ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය.
පෝෂක සෛල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බීජාණු මූලයක සමාන්තර ව තැනෙන බිත්තිවලින් විභාජනය වන බාහිර සෛල.
පෝෂකය(පාරිභා.) [නා.] 1. අවසානයේ දී දිය වී ගොස් වැඩෙන බීජාණු මාතෘ සෛල වටේ තිබෙන සෛල ස්තරය. 2. පෝෂ්‍ය ගුණ ඇති දෙය ; පෝෂණය ගෙන දෙන දෙය.
පෝෂණ[වි.] පෝෂණය පිළිබඳ වූ.
පෝෂණය[නා.] 1. ආහාර පානාදිය සපයා ඇති දැඩි කිරීම. 2. වර්ධනය කිරීම හෝ වීම.
පෝෂණීය(පාරිභා.) [වි.] පෝෂ්‍ය ජනක ආහාර අඩංගු වූ.
පෝෂ්‍ය[වි.] ශරීර ශක්තිය ඇති කරන ; පෝෂණය ලබාදෙන ; ගුණදායී.
පෝෂ්‍යය[නා.] 1. පෝෂණය කිරීම ; හදා වඩා ගැනීම. 2. පෝෂ්‍ය ගුණයෙන් යුත් කොටස.
පෝෂිත[වි.] දියුණු කළ ; පෝෂණය කළ ; රැක බලා ගත්තා වූ.
පෝස්ටර්(පාරිභා.) [නා.බහු.] බිත්ති ආදියෙහි අලවා හෝ ප්‍රදර්ශනය කිරීමෙන් යමක් නිවේදනය කිරීම සඳහා භාවිත කරන විශාල දැන්වීම් පත්.
පෝසාවනික මිල[නා.] හදා වඩා ගැනීම සඳහා ගෙවන ගාස්තුව ; පෝෂ්‍ය කිරීමේ ගාස්තුව.
පෝසිලේන්[නා.ප්‍ර.] 1. පැහැපත් දිස්නය ගෙන දෙන මැටි වර්ගයක්. 2. ඒවායෙන් සාදන ලද පිඟන් බඩු.
පෝහණිය[නා.] සැප ලැබීම ; යහපත් ආහාර පානාදියෙන් ලැබෙන ශරීර ශක්තිය.
පෞච්ඡ[වි.] වලිගය පිළිබඳ වූ ; පුච්ඡය හා සම්බන්ධ වූ.
පෞත්‍ර[වි.] පුත්‍රයන් හෝ දරුවන් පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] පුතාගේ පුතා ; මුණුබුරා.
පෞද්ගලික[වි.] 1. තනි පුද්ගලයකු හා පමණක් සම්බන්ධ ; පුද්ගලයෙකුට අයත් ; පොදු නොවන. 2. රජයට හෝ පොදු ආයතනයකට අයත් නැති.
පෞද්ගලික අංශය[නා.] තනි පුද්ගලයන්ට හෝ සමාගම්වලට අයිති, රජයට අයත් නැති අංශය.
පෞද්ගලික නිදහස[නා.] සම්මත සදාචාර හා නෛතික සම්ප්‍රදාය උල්ලඞ්ගනය නොකොට, ස්වකීය ජීවිතය රජයේ බලපෑමකට හෝ පාලනයකට යටත් නොවී පවත්වාගෙන යාම සඳහා පුද්ගලයකුට ඇති අයිතිය.
පෞද්ගලික ව්‍යවසාය[නා.ප්‍ර.] පුද්ගලයකු විසින් තමාගේ ම ප්‍රාග්ධනය යොදා ස්වශක්තියෙන් පවත්වාගෙන යනු ලබන කර්මාන්ත වෙළහෙළඳාම් ආදිය.
පෞද්ගලික සංවර්ධනය[නා.] පුද්ගලයකු ශාරීරික හා මානසික යන උභය පක්ෂයෙන් ම දියුණුවට පත් කරලීම.
පෞද්ගලිකාර්ථය[නා.] තමාගේ යහපත සැලසීම ; තමාගේ ප්‍රයෝජනය ; ආත්මාර්ථය.
පෞර[වි.] 1. පුරයට අයත් ; නගරය හා සම්බන්ධ ; නාගරික. 2. යුද්ධකාර්ය හා අසම්බන්ධ වූ ; සාමාන්‍ය ජනතාවට අදාළවන.
පෞර රාජ්‍යය[නා.] නගරයකට හා ඊට යාබද ප්‍රදේශත් ඇතුළත් ප්‍රදේශයට සීමාවන රාජ්‍යය.
පෞරයා[නා.] රටක ස්ථිර ලෙස වාසය කරන්නා ; රටවැසියා ; පුරවැසියා.
පෞර්ණිමාන්ත මාස ක්‍රමය[නා.] අවපෑළවිය පළමුවන දිනය ලෙසත් පුර පසළොස්වක අවසාන දිනය ලෙසත් සලකා චන්ද්‍ර මාස ගණන් ගැනීමේ ක්‍රමය.
පෞරාඞ්ගනාව[නා.] පුර අඟන ; නාගරික කාන්තාව.
පෞරාණික[වි.] 1. පුරාණ කාලයට අයිති. 2. උසස් ලෙස පිළිගත්.
පෞරාණිකයා[නා.] 1. පුරාණ කාලයේ විසූ තැනැත්තා ; පැරැන්නා. 2. පුරාණ ග්‍රන්ථ හදාළ තැනැත්තා ; පුරාණ පිළිබඳ විශාරදයා. 3. පැරණි තොරතුරු කථා පුවත් ආදිය කියමින් හිඟමන් ඉල්ලන්නා.
පෞරුෂත්වය[නා.] පුරුෂයෙකු සතු කාය ශක්තිය ; පරාක්‍රමය ; වීර්යය හා බලය.
පෞරුෂය[නා.] 1. පිරිමිකම ; පුරුෂත්වය ; පුරුෂ වීර්යය. 2. පුද්ගලයකුට ආවේණික වූ හැසිරීම් රටාව. 3. වැඩුණු මිනිසකුගේ උස ප්‍රමාණය.
ප’සල්පියුරික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] සියයට සල්පියුරික් අම්ලය ඉහළ ධාරා ඝනත්වයක් යොදා විද්‍යුත් විච්ඡේදනය කළ විට ලැබෙන අම්ලය.
ඵණකරයා[නා.] පෙණය කරන්නා ; නාගයා.
ඵරණය[නා.] 1. පැතිර යෑම විහිදවීම. 2. සිරුර පුරා පැතිර සිටිනා සතුට.
ඵරසුව[නා.] ගස් කැපීමට ගන්නා ආයුධයක් ; පොරොව.
ඵරිත[නා.] (හාත්පස) පැතිරීගිය ; ව්‍යාප්ත වුණු.
ඵරුෂ[වි.] රළු ; කර්කශ ; නපුරු.
ඵරුෂ වචන[නා.ප්‍ර.] රළු වචන ; කර්කශ වචන.
ඵල[නා.ප්‍ර.] 1. සෝවාන්, සකෘදාගාමි ආදි මාර්ග චිත්ත සම්බන්ධ විපාක සිත. 2. ගෙඩිය ; පලතුරු. 3. අණ්ඩය ; අණ්ඩකෝෂය ; වෘෂණය. 4. විපාකය ; ආනිශංසය. 5. ලාභය ; ප්‍රයෝජනය. 6. ප්‍රතිඵලය. 7. මහබෝසතුන්ගේ සතර මහා නිධාන අතරින් එකක්.
ඵල අධිගම[වි.] සෝවාන් ආදි ඵල ලැබූ ; ඵල අවබෝධ කළ.
ඵලක[වි.] ලී පුවරුවලින් හෝ ලී පතුරින් කළ.
ඵලක පීඨය[නා.] ලෑලි පුටුව ; සේදූ පාද තබාගන්නා පා පුටුව.
ඵලකථන[වි.] ප්‍රතිඵල කියන ; ඵලාඵල පවසන.
ඵලකය[නා.] 1. ලෑල්ල ; පුවරුව. 2. පලිහ. 3. තලය ; තැටිය. 4. ශරීරයේ මර්මයක්.
ඵලකාරී[වි.] ක්‍රියාකාරී ; ක්‍රියාත්මක වන.
ඵලඤාණය, ඵල ඥානය[නා.] 1. ආර්ය මාර්ග නිමිතිකොට කෙලෙසුන් සන්සිඳීමේ නුවණ. 2. සෝවාන් සකෘදාගාමී ආදි ඵල කෙරෙහි යෙදුණු නුවණ.
ඵලදානය[නා.] 1. (ගිහියන්ගේ සිත් ගන්නට) ගන්නට) පැසුණු ලොකු කුඩා ගෙඩි ජාති දීම. 2. කර්මයට ලැබෙන ප්‍රතිඵලය ; සර්ව පලදීම ; කම්පල දීම ; කර්ම විපාකය. 3. (ගහකොළ) ගෙඩි හටගැනීම ; ගෙඩි ලබාදීම. 4. ප්‍රයෝජනවත් වීම ; ප්‍රතිඵල ලබාදීම.
ඵලදායී[වි.] ප්‍රයෝජනවත් ; ප්‍රතිඵල දෙන ; ප්‍රතිලාභය සහිත.
ඵලදාව[නා.] 1. ගෙඩි ප්‍රමාණය ; හටගන්නා ඵල ප්‍රමාණය ; නිෂ්පාදිතය. 2. නිෂ්පාදනය; ප්‍රයෝජන ප්‍රමාණය ; උපයෝගතා ප්‍රමාණය.
ඵලපඤ්චකය[නා.] ඵල පහේ කොටස ; විඥාන, නාමරූප, සළායතන, ඵස්ස, වේදනා යන පස් වැදෑරුම් ඵල.
ඵලපල්ලව[නා.ප්‍ර.] ගෙඩි කොළ ආදිය.
ඵලප්‍රාප්තිය[නා.] 1. නිවන් මඟෙහි සෝවාන් ආදි ඵලයකට පැමිණීම. 2. අරමුණු දිනාගැනීම ; අරමුණු සාර්ථක කරගැනීම.
ඵලබීජය[නා.] පැළ කිරීම සඳහා සිටුවන ගෙඩිය ; බීජය වසයෙන් භාවිත කෙරෙන ඵලය.
ඵලභූමි[නා.ප්‍ර.] කුශලාකුශලයෙහි ප්‍රතිඵල වසයෙන් සත්වයා උත්පත්තිය ලබන ස්ථානය.
ඵලරුභ බෝධිය[නා.] ගෙඩියෙන් හටගත් බෝධි වෘක්ෂය ; ඵලයෙන් (හෙවත් ඇටයෙන්) පැන නැඟණු බෝගස.
ඵලවිද්‍යාව[නා.] ඵලවර්ග හා ඒවා හටගන්නා ගහකොළ ගැන හැදෑරීම.
ඵලවිපාක[නා.ප්‍ර.] ඉෂ්ට හා අනිෂ්ට ප්‍රතිඵල ; සිදුවන හොඳ හා නරක ; පල අපල.
ඵලසමවත[නා.] නිර්වාණය අරමුණු කොටගත් ඵල චිත්තයෙන් යුක්ත වාසය ; ඵල සමාධියට පැමිණීම.
ඵලස්ථ[වි.] 1. (සෝවාන් ආදි) ඵලයෙහි පිහිටියාවූ ; ඵලයට පැමිණි. 2. පිහිටියා වූ ; (හටගත්) ගෙඩි ඇති ; ඵල දරන.
ඵලස්ථයා[නා.] ඵලයට පැමිණි පුද්ගලයා.
ඵලාඵල[නා.ප්‍ර.] 1. ලොකු කුඩා ගෙඩි වර්ග ; කුදු මහත් ගෙඩි ; පලතුරු ; පලවැල. 2. හොඳ නරක ප්‍රතිඵල ; සුභාසුභ විපාක. 3. ආර්ථික වාසි අවාසි ; ලාභ-අලාභ.
ඵලාරාම[නා.ප්‍ර.] පලතුරු උයන්; පලතුරු වතු ; පල දරන ගසින් යුත් උද්‍යාන.
ඵලාසව[නා.ප්‍ර.] අඹ දඹ කොස් ආදි ඵලවලින් ලබාගන්නා රසය.
ඵලිත[වි.] 1. පැසුණු ; ඉදුණු ; පල දරන. 2. ඇඟවෙන ; ලක්ෂ්‍ය වන ; මුඛ්‍ය වන. 3. (පාරිභා.) ප්‍රතිඵල වසයෙන් ඇති වන ; උපලබ්ධිවන්නා වූ. 4. පැළුණු ; පුපුරා ගිය. [නා.ප්‍ර.] 1. පැසුණු කෙස් ගස් ; නර කෙස්. 2. (අකලට) කෙස් පැසීමේ රෝගය.
ඵලුපග[ඵල+උපග] [වි.] පල හටගන්නා වූ ; ගෙඩි හැදෙන.
ඵලෝත්පාදක[ඵල+උත්පාදක] [වි.] ප්‍රතිඵල ගෙන දෙන ; පල උපදවන.
ඵස්සය[නා.] පහස ; ස්පර්ශය ; යම් අරමුණක තැවරීම් ලක්ෂණයෙන් සිතෙහි උපදින ගතිය.
ඵස්සායතනය[නා.] පහස පිළිබඳ වූ (චක්ඛු සෝත ආදි) හය වැදෑරුම් ආයතන.
ඵළික[නා.ප්‍ර.] පළිඟු ; පළිඟු මිණ ; පිළිමිණි ; ස්ඵටික.
ඵළිකයා[නා.] (රජමැදුරට) පළිඟු මැණික් සපයන්නා.
ඵාණිත[නා.ප්‍ර.] 1. පැණි හකුරු. 2. උක්පැණි ; උක්හකුරු.
ඵාසු[වි.] අමාරු නැති ; ලෙහෙසියෙන් ලැබෙන ; පහසු [නා.ප්‍ර.] 1. අමාරු නැතිකම ; ලෙහෙසිය ; සුවසේ (යමක්) ලැබීම. 2. සුවය ; සැපය ; සැප විහරණය.
ඵුප්ඵුස කෝෂය[නා.] ගොළු බෙල්ලාගේ ශ්වාසපුටය සහිත කුහරය.
ඵුප්ඵුසය[නා.] පෙනහැල්ල.
ඵුප්ඵුසීය ධමනිය[නා.] දකුණු හෘත්කෝෂිකාවෙහි විහිදෙන විශාල රුධිරවාහිනිය.
ඵුල්ල[වි.] 1. පිපුණ ; විකසිත වූ. 2. පිපුණුමලින් පිරුණු ; මලින් ගැවසී ගත්. 3. බිඳුණු ; පලුදු වුණු ; පැලී ගිය.
ඵුල්ලය[නා.] පිපුණු මල ; විකසිත කුසුම.
ඵුලිඞ්ගය[නා.] ගිනිපුපුර.
ඵොට්ඨබ්බය[නා.] පහස ; ස්පර්ශය.
ඵොස්පරස්[නා.ප්‍ර.] අඳුරෙහි ආලෝකවත්ව දිලිසෙන කහපැහැ ඉටි වැනි අලෝහ මූල ද්‍රව්‍යයක්.
බමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ හතළිස් අට වන අකුර ; ප-වර්ගයේ තුන් වන අකුර.
බංකුව[නා.] 1. කීපදෙනකුට එකවර හිඳ ගැනීමට හැකිවන සේ තනන ලද දිග ආසන විශේෂය. 2. කුඩා මිටි ලෑලි අසුන ; කොලොම්බුව. 3. කාර්මිකයකුගේ වැඩ මේසය.
බංකොලොත්[වි.] ණයතුරුස් ගෙවා ගැනීමට බැරි තත්ත්වයට පැමිණි ; වස්තු භංගත්වයට පත්.
බංග කරනවා[ක්‍රි.] නැති කරනවා ; වනසනවා ; විනාශ කරනවා ; සුණු විසුණු කරනවා.
බක[නා.ප්‍ර.] 1. ජල ආශ්‍රිත පක්ෂියෙක් ; කොකා. 2. ශාස්වත දෘෂ්ටිය වැළඳ ගත් බ්‍රහ්මයකුගේ නාමය. [වි.] ලොකු ; මහා ; පමණට වඩා විශාල.
බකතපස්[නා.ප්‍ර.] කූට තාපස ව්‍රතය.
බකල[වි.] දෙපසට වක් වී ගිය පාද සහිත ; විකෘත වූ දෙපා සහිත.
බක්[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයේ පළමුවැනි මාසය ; සිංහල අවුරුද්ද පටන් ගන්නා මාසය.
බක්කර, බක්කරේ[නා.] වෘත්තියක් වසයෙන් පාන් පෝරණුවෙහි වැඩ කරන්නා ; පාන්, කේක් ආදිය පුලුස්සන්නා.
බක්කිකරත්තය[නා.] ඉඳගැනීම සඳහා බක්කියක් වැනි කොටසක් සහිත ගොන් කරත්තය.
බක්කිය[නා.] 1. කඩයක ධාන්‍ය සිල්ලර බඩු ආදිය සඳහා ගැනෙන වඩා නොගැඹුරු විවෘත පෙට්ටිය. 2. ආහාර දැමීම සඳහා භාවිත කෑම ඔරුව 3. බක්කි කරත්තය.
බකූස්සනවා[ක්‍රි.] කෝපයෙන් රවාගෙන සිටිනවා ; අසතුටු මුහුණින් බලා සිටිනවා.
බග[නා.ප්‍ර.] 1. චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයේ පළමුවන මාසය ; බක් මාසය. 2. භාග්‍යය ; වාසනාව ; පින්වත්බව. 3. කොටස ; භාගය ; පංගුව. 4. ස්ත්‍රී නිමිත්ත ; යෝනිය.
බගණය[නා.] කාව්‍යශාස්ත්‍රයේ ගණ අටෙන් එකක නාමය ; (පිළිවෙළින් ගුරක් හා ලඝු දෙකක් ඇති ගණය) චන්ද්‍ර ගණය.
බගවත්[නා.ප්‍ර.] භාග්‍යවතුන් වහන්සේ. [වි.] පින්වත් ; භාග්‍යවන්ත ; අතිඋතුම් ; මහෝත්තම.
බගවාලෙන[නා.] බුදුරදුන් සිරිපා අඩවියට වැඩමවූ අවස්ථාවෙහි දිවා විහරණය කළැයි සැලකෙන ලෙන ; දිවාගුහාව.
බගිරිනකය[නා.] අභයගිරි නිකාය ; අනුරාධපුර රාජ්‍ය සමයේ දී අභයගිරි මහා විහාරය මූලස්ථානය කොට පැවැති නිකාය.
බඟහර[නා.ප්‍ර.] සුරාව ; මත්පැන්.
බජිරි[නා.ප්‍ර.] මෙනේරි ගණයට අයත් සිහින් ඇට සහිත ධාන්‍ය වර්ගයක්.
බජුන්[නා.ප්‍ර.] බඳුන ; වළඳ ’ භාජනය ; තලිය.
බට[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත කුහර සහිත පුරුකින් සැදුණු තෘණ පඳුරු විශේෂයක්.
බට පොතු[නා.ප්‍ර.] වට්ටි, කූඩ ආදිය විවීම පිණිස බට ගසේ දණ්ඩ පළා සකස් කරගන්නා පතුරු.
බටනළාව[නා.] පිඹීම සඳහා බටදඬු පුරුකකින් තනාගන්නා සංගීත භාණ්ඩයක්; වස්දණ්ඩ.
බටය[නා.] ඇතුළත දිගට විහිදෙන සිදුරු සහිත ස්වාභාවික හෝ කෘත්‍රීම නිර්මාණය ; නළය.
බටලීය[නා.] 1. බටගසේ දණ්ඩ. 2. ළිපට හුළං පිඹීම සඳහා ගනු ලබන බටය. 3. බටනළාව.
බටහිර[නා.ප්‍ර.] 1. අවරදිග ; බස්නාහිර ; අපරදිශාව. 2. යුරෝපය සහ ඇමෙරිකාව. [වි.] 1. බස්නාහිරින් පිහිටි ; බස්නාහිරට අයත්. 2. යුරෝපීය.
බටහිර සංස්කෘතිය[නා.] යුරෝපා මහාද්වීපයෙහි සහ එක්සත් ජනපද-කැනඩා රාජ්‍යවල ජනයාගේ ශිෂ්ට සම්මත චාරිත්‍රවාරිත්‍ර හා ගුණධර්ම පද්ධතිය ; අපරදිග හැදියාව.
බට්ටා[නා.] බිත්ති ඔර්ලෝසුවක එහා මෙහා පැද්දෙන වටකුරු කොටස.
බටු[නා.ප්‍ර.] කුඩා ශාක වර්ගයක් ; එම ශාකයේ ඵල. [වි.] 1. බැස්ස; අවතීර්ණ වූ; අවරෝහණය වූ. 2. කුඩා ; පුංචි ; සිඟිති.
බඩ[නා.] 1. මිනිස් සිරුරේ පපු ප්‍රදේශයත් ලිංග ප්‍රදේශයත් අතර ප්‍රදේශය ; උදරය. 2. ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ මුල් කොටස ; ආමාශය. 3. දරුබොක්ක ; මාතෘගර්භය. 4. යමක පිටට නෙරා ගිය කොටස ; බණ්ඩිය. 5. යාබද පෙදෙස ; අද්දර ; බද්ධ ප්‍රදේශය.
බඩ දඟලනවා[ක්‍රි.] 1. වමනය ගන්න.. යන්නට එනවා ; ඔක්කාරයට එනවා. 2. බලවත් පිළිකුලක් ඇතිවෙනවා ; තදබල අප්‍රියභාවයක් හටගන්නවා.
බඩ දනවා[ක්‍රි.] 1. බඩේ දැවිල්ලක් හටගන්නවා. 2. (රූඪි.) තද ශෝකයක් ඇති වෙනවා. 3. බය හිතෙනවා ; බියෙන් තැති ගැනෙනවා.
බඩ බැඳගන්නවා[ක්‍රි.] 1. බඩට තබා යමක් බඳිනවා ; බඩේ එල්ලා ගන්නවා. 2. ඉතා විශ්වාසීව ආශ්‍රය කරනවා ; බෙහෙවින් කුලුපග වනවා.
බඩ වඩනවා[ක්‍රි.] තමන්ගේ වාසිය පමණක් තකා කටයුතු කරනවා ; උදරපෝෂණය කරනවා.
බඩඇල්[නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල වී වර්ගයක්.
බඩකිරිඇල්[නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල වී වර්ගයක්.
බඩගත්තර, බඩගැත්තර[වි.] 1. කෑමට බලවත් ආශාවක් දක්වන ; කොතෙක් කෑවත් සෑහීමට පත් නොවන ; ඉතා කෑදර ; බඩජාරි. 2. තමන්ගේ යහපත පමණක් සලකන ; තම වාසිය උදෙසා ඕනෑ ම පහත් වැඩක් කරන.
බඩගානවා[ක්‍රි.] 1. බඩ බිම ගාවමින් ඉදිරියට ඇදෙනවා. 2. ඉතා සෙමින් ඉදිරියට ගමන් කරනවා ; මන්දගාමී ප්‍රගතියක් ලබනවා. 3.ගස් නඟිනවා.
බඩගින්න[නා.] 1. ආහාර අවශ්‍යතාව නිසා පේශීන් සංකෝචනයෙන් ආමාශයේ ඇතිවන සංවේදනය ; ක්ෂුධාව ; කුසගින්න. 2. ආහාර දිරවීමේ ශක්තිය ; ජඨරාග්නිය. 3. කෑම රුචිය ; ආහාර ප්‍රියතාව.
බඩගෝස්තරය[නා.] එදිනෙදා දිවි රැක ගැනීමට අවශ්‍ය ආහාර ඇතුළු මූලික දේ.
බඩට ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යමකුගේ ජීවනෝපායයට හානි කරනවා ; ආර්ථික වශයෙන් හානි සිදු කරනවා ; කෙනෙකුගේ යහපතට බාධා කරනවා.
බඩදලය[නා.] බඩගින්න ; කුසගින්න.
බඩදලයා[නා.] බඩගින්නෙන් පෙළෙන්නා ; කුසගින්නෙන් පීඩිතයා.
බඩදිය[නා.ප්‍ර.] මුත්‍ර ; සුළුදිය.
බඩදිව[නා.] ආමාශයටත් ඇලදිවටත් වම්පසින් පිහිටි මස්කැටියක් වැනි දම් පැහැති අවයවය ; පිලාව ; ප්ලීහාව.
බඩපිස්සා[නා.] මවකට අන්තිමට ම උපදින දරුවා ; පවුලක බාලයා ; කිස්යොවුන් දරුවා.
බඩමූණ[නා.] හිස නැති මළසිරුර ; කවන්ධරූපය.
බඩය, බඩේ, බොඩේ[නා.] 1. තාල වර්ගයේ සහ අතු නොබෙදෙන කෙසෙල් වැනි ගස්වල කඳ මැද දිගට දිවෙන මෘදු කෙටස ; බොඩය ; මජ්ජාව. 2. පීදීගෙන එන ගොයම් ගසේ පිටතට නො ආ කරල ; ගොයම් බණ්ඩිය.
බඩරුජාව, බඩේරුදාව[නා.] 1. බඩේ කැක්කුම ; උදර වේදනාව. 2. දරු ප්‍රසූතිය ඉතා ආසන්න වූ විට මවකගේ ගර්භාෂය ප්‍රදේශයෙහි ඇතිවන වේදනාව ; විළි රුදාව ; ප්‍රසව වේදනාව.
බඩල්, බඩාල්[නා.ප්‍ර.] රන්රිදී කර්මාන්ත කිරීමේ පරම්පරාගත නිපුණත්වයක් ලබා ඇති කුලය ; ඊට අයත් පුද්ගලයා.
බඩවක[නා.] 1. කුසෙහි වළ ගැසීම. 2. බඩින් කුදුවීම. 3. යමක ඇතුළට හැරුණු නැම්ම.
බඩවත[නා.] 1. මත්ස්‍ය ආදීන්ගේ බඩේ යටිපැත්ත ; සිවුපාවුන්ගේ යටිබඩ පෙදෙස. 2. පොත්තක යටිපැත්ත.
බඩවැටිය[නා.] 1. පඳුරුවලින් සැකසුණු ඉඩම් මායිම. 2. වගා කළ ඉඩම්, උයන් ආදිය වටා සිටවන ලද පැළ ඉනිවැට.
බඩවැල[නා.] ආමාශයේ දිරවන ආහාර ගුදය දක්වා ගෙන යන දිග නළ මාර්ගය ; අතුණුබහන ; අන්ත්‍රය.
බඩවියත[නා.] දිගින් වියතක් පමණ වූ බඩ හෙවත් උදර කොටස අහරින් පුරවාගැන්ම නිසා රැකෙන ජීවිතය ; ජීවත්වීම ; උදර පෝෂණය ; දිවි පැවැත්ම.
බඩසාය[නා.] බඩගින්න ; කුසගින්න ; හාමත.
බඩසැල, බඬසල[නා.] ධාන්‍ය බඩු ආදිය තැන්පත් කරන ලද ගෙය ; කෝෂ්ඨාගාරය. ; භාණ්ඩාගාරය.
බඩහැල[නා.] 1. මැටි ලෝහ භාණ්ඩ ආදිය තබන ශාලාව ; වළං සාදන තැන. 2. කුලයක නාමය ; කුඹල් කුලය.
බඩැරි[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩාගාරිකයා ; ගබඩාපාලකයා ; කෝෂ්ඨාගාරිකයා.
බඩු ලේඛනය[නා.] භාණ්ඩ නාමාවලිය ; බඩු ලැයිස්තුව.
බඩු හුවමාරුව[නා.] බඩුවට බඩුවක් දීමෙන් ගනුදෙනු කිරීමේ ක්‍රමය.
බඩුගැල[නා.] වෙළඳ බඩු පුරවාගත් කරත්තය ; බඩුගෙන යන කරත්තය.
බඩුපෙට්ටිය[නා.] 1. අගනා බඩු තැන්පත් කරන පේටිකාව ; භාණ්ඩ මංජුසාව. 2. බඩුගෙන යාම සඳහා පමණක් යොදනු ලබන දුම්රිය පෙට්ටිය.
බඩුබාහිර[නා.ප්‍ර.] ගෙදර තුළත් ඉන් පිටතත් පාවිච්චි කරන භාණ්ඩ ; මෙවලම් ; ආම්පන්න ; ගෘහභාණ්ඩ සමූහය.
බඩුමුට්ටු[නා.බහු.] 1. පෞද්ගලික සහ ගෙදර දොර භාවිතය සඳහා ගනු ලබන උපකරණ. 2. වෙළඳ භාණ්ඩ.
බඩුව[නා.] 1. භාණ්ඩය ; දෙය ; ද්‍රව්‍යය ; මෙවලම ; ආම්පන්නය ; උපකරණය. 2. ආභරණය ; අබරණ ; පළඳනාව. 3. වෙළඳ ද්‍රව්‍යය ; වාණිජ භාණ්ඩය.
බඩුසැල[නා.] විවිධ වෙළෙඳ ද්‍රව්‍ය ගබඩා කර විකුණන කඩය ; සාමාන්‍ය වෙළෙඳ හල.
බඩේ ගාය[නා.ප්‍ර.] 1. බඩේ කැක්කුම. 2. විළි රුදාව ; ප්‍රසව වේදනාව.
බඩේ ගින්දර[නා.] සෙනෙහැති අයකූගේ විපතක් ගැන යමකුගේ සිතෙහි ඇතිවන වේදනාව සහ නොසන්සුන්කම.
බණ[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරදුන් වදාළ දහම. 2. ගුණ දහම් හා පින් පව් විදහා දක්වමින් කරනු ලබන දේශනය ; උපදේශ. 3. කියමන ; භාෂණය. 4. කතා කරන දෙය ; බස. 5. අකුර ; අක්ෂරය. 6. සරසවි දේවිය. 7. ඊතලය ; සැරය. 8. බෙණය ; ගුල.
බණ අස්න[නා.] ධර්ම දේශනය සඳහා හිඳින අසුන ; ධර්මාසනය.
බණ කියනවා[ක්‍රි.] 1. බුද්ධ ධර්මයට අනුගත දේශනයක් පවත්වනවා. 2. අවවාද අනුශාසනා කරනවා. 3. (කථා.) යම් තැනැත්තකුගේ රුචියට පත් නොවන අයුරේ අවවාද දෙනවා.
බණ ගෙය[නා.] බණ ඇසීම සඳහා සැදැහැවතුන් එක්රැස් වන ගෙය ; ධර්ම ශාලාව ; බණ මඩුව.
බණ පොත[නා.] බුද්ධ ධර්මය අඩංගු ග්‍රන්ථය ; බුදු දහම ලියැවුණු පුස්තකය.
බණ මග[නා.] බුද්ධ ධර්මයෙන් පෙන්නා දෙන දෙන මාර්ගය ; දහම් මග.
බණනවා[ක්‍රි.] 1. කියනවා ; පවසනවා ; කතා කරනවා ; දොඩනවා ; ප්‍රකාශ කරනවා. 2. දොස් කියනවා ; නින්දා කරනවා ; අපහාස කරනවා ; බණිනවා.
බණවර[නා.] එක වරකින් කියා නිම කළ හැකි බණ කොටස, අෂ්ට අක්ෂර විරිතින් බැඳි ගාථා 250කින් එනම් අක්ෂර 8,000කින් යුත් ධර්ම.
බණසුන[නා.] 1. බණ දෙසන අවස්ථාවේ දී ධර්ම දේශකයා වැඩ හිඳින ආසනය. 2. ඊතලයේ ආසනය වන දුන්න.
බණ්ඩාර[නා.ප්‍ර.] 1. කුමාරයා ; රාජකීයයා ; රාජවංශිකයා.- රදළ පෙළපතකින් පැවතෙන්නා ; කුලවතා. 2. දේවතාවුන්ට ගෞරව වශයෙන් යොදන උප පද නාමයක්.
බණ්ඩාරනායක[නා.ප්‍ර.] රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයේ ප්‍රධානියා ; භාණ්ඩාගාරයේ නායකයා.
බණ්ඩාරවලිය[නා.] රජ-රදළ මිශ්‍රණයෙන් පැවතෙන පරපුර.
බණ්ඩි[නා.ප්‍ර.] 1. ගොයම්, කුරහන් ආදී ධාන්‍යවල කරල පිටට ඒමට ආසන්න අවස්ථාව ; පීදීගෙන එන ගොයම. 2. කිසිවක උදරාකාර කොටස. [වි.] ඛණ්ඩිය සහිත ; පීදීගෙන එන ; බණ්ඩි වූ.
බණ්ඩි ගොයම[නා.] පීදෙන්නට ඉතා ආසන්න ගොයම.
බණිනවා[ක්‍රි.] 1. කතා කරනවා ; කියනවා. 2. පරිභව කරනවා ; අපහාස කරනවා.
බඬගැරි[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩාගාරය භාර නිලධාරියා හෝ අමාත්‍යයා ; භාණ්ඩාගාරයේ ප්‍රධානියා ; භාණ්ඩාගාරිකයා.
බඬසල්[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය තැන්පත් කරන ගෙය ; කොටුගෙය ; වී අටුව ; ධාන්‍යාගාරය ; පත්තායම.
බත[නා.] 1. සහල් වෙනත් ධාන්‍ය නිසි පරිදි තම්බා පිළියෙළ කැරෙන ආහාරය ; ඕදනය. 2. භෝජනය ; කෑම වේල. 3. ගොදුර ; බිල්ල. 4. සහෝදරයා ; සොහොවුරා.
බතරොයිය[නා.] ගොඩබිම හෝ යුද නැවක කාලතුවක්කු එකක් හෝ වැඩි ගණනක් සවිකොට ඇති ප්‍රහාරක ස්ථානය ; භටයින් හා රථවාහන සහිත හමුදා ප්‍රහාර ඒකකය.
බත් උළ[නා.ප්‍ර.] බත් ඇටය ; ඉතා ස්වල්ප වූ ආහාර ප්‍රමාණය ; බඩගින්න නිවීමට ප්‍රමාණවත් නොවන භෝජනය.
බත් ඔරුව[නා.] 1. සමූහයකට ආහාරදීමේ දී එය දැමීමට භාවිත කරන ඔරුවක හැඩය ඇති භාජනය. 2. සතුන්ට කෑම දෙන දිග බක්කිය.
බත් කවන මඟුල[නා.] දරුවකුට ප්‍රථම වරට සුබ මොහොතින් බත් කැවිලි ආදී ඝන ආහාර කැවීමේ උත්සවය ; ඉඳුල් කට ගෑමේ මංගල්‍යය.
බත් කෙණ්ඩ[නා.] කකුලේ දණහිසත් වළලු-කරත් අතර කොටසෙහි යටි පැත්තෙහි පිටතට නෙරා ඇති මාංස පේශිය.
බත් ගම[නා.] 1. රජු හෝ රජයේ ප්‍රධාන නිලධාරින් හෝ සිය සේවකයන්ට ජීවිකාව සොයා ගැනීම සඳහා දුන් ඉඩම ; දිවෙල් ගම. 2. සිංහලයන් අතර පවතින කුලයක් ; වහුම්පුර කුලය.
බත් තටුව[නා.] යක්ෂ ප්‍රේත ආදීන්ට පූජා වශයෙන් ඔප්පු කරන ආහාර තටුව ; පිදේනිය ; පිදවින්න.
බත් බැළයා[නා.] කෑමට බීමට පමණක් දාස මෙහෙවර කරන්නා.
බත් මණ්ඩය[නා.] ආහාර ගැනීමේ දී පාවිච්චි කරන තැටිය හෝ පිගාන ; බත්තලිය.
බත් මිල[නා.] ආහාර සැපයීම සඳහා වැය වන මුදල ; කෑම වියදම ; යැපීම් දීමනාව.
බත් වෙනවා[ක්‍රි.] 1. ආහාරය බවට පත්වෙනවා ; ගොදුරු වෙනවා ; බිලිවෙනවා. 2. යටවෙනවා ; ගිලෙනවා. 3.තෙමෙනවා ; පෙඟෙනවා.
බත්කිස[නා.] ආහාර කෘත්‍යය ; ආහාර අනුභවය ; දන් වැළඳීම.
බත්තන රාළ[නා.] 1. රජ මැඳුරෙහි මුළුතැන්ගේ කටයුතු සංවිධානය භාරව සිටි නිලධාරියා. 2. මුළුතැන් කදෙන් ගෙන යන ආහාර බඳුන්වලට බෙදා දෙවියන්ට පුදන දේවාල සේවකයා.
බත්තල[නා.] ඇතැම් නැව් තොටවල නැවේ සිට ගොඩටත් ගොඩ සිට නැවටත් බඩුගෙන යාම සඳහා ගනු ලබන යාත්‍රා විශේෂයක්.
බත්පත[නා.] 1. බෙදන ලද බත් කොටස ; බත් පංගුව. 2. ජීවන මාර්ගය ; ජීවනෝපායය ; රැකියාව.
බත්හල[නා.] දන් වළඳන ශාලාව ; දානශාලාව ; දන්හල.
බද[වි.] 1. ප්‍රදේශයකට අයත් ; පෙදෙසක් තුළ පිහිටි ; ප්‍රදේශයකට, කලාපයකට සම්බන්ධ. 2. සෙලවිය නොහැකි; ස්ථිර.-අචල ; දැඩි ; දෘඪ. 3. සීමා සහිත ; සීමිත ප්‍රමාණයක් ඇති ; පරිමිත ; සාධාරණ. 4. ඇලුණු ; ලග්න. 5. යාවු ; හාවුණු ; බද්ධවුණු. 6. ප්‍රබන්ධ කරන ලද ; රචිත ; පබඳින ලද. 7. වෙන් කළ නොහැකි වූ ; එක්කැටි වූ. 8. කිට්ටු ; සමීප ; ආසන්න. 9. ඝන ; එකට තද වූ. 10. උතුම් ; යහපත් ; උත්කෘෂ්ට ; ප්‍රශස්ත ; භද්‍ර.
බදන[නා.ප්‍ර.] 1. භාජනය ; බඳුන ; සැළිය ; පාත්‍රය. 2. බදාමය. ; ඇලෙන සුලු මිශ්‍රණය ; බදාගන්නා දෙය. 3. අමුණු බැම්ම ; වේල්ල ; කණ්ඩිය. 4. දැඩි කොට අල්ලා ගන්නා වූ උපකරණය හෝ අවයවය. [වි.] 1. තරයේ අල්ලා ගන්නා වූ ; බදා ගන්නා වූ ; වැළඳ ගන්නා වූ.
බදනවා[ක්‍රි.] 1. අසු කරනවා ; අල්ලනවා; අඩස්සි කරනවා ; රඳවනවා ; සිර කරනවා. 2. රවටනවා ; වංචා කරනවා ; වසග කරනවා ; පොළඹවනවා. 3. පොර අල්ලනවා ; මල්ලව පොරයෙහි යෙදෙනවා. 4. රචනා කරනවා ; ප්‍රබන්ධ කරනවා ; පබඳිනවා. 5. අඹරනවා ; වෙළු කවනවා ; ගොතනවා ; වෙළනවා.
බද්ද[නා.] 1. දේපළ ආදායම ආදියෙන් රාජ්‍යයකට ගෙවනු ලබන කොටස ; සුංගම. 2. (මහනුවර රාජ්‍ය සමයෙහි) රජය යටතේ පැවති කාර්මික දෙපාර්තමේන්තුව ; කර්මාන්ත කාර්යාංශය. 3. ඉඩකඩම් ගෙවල් දොරවල් ආදියේ භුක්තිය නිත්‍යානුකූල ලෙස යම් කාලසීමාවකට පවරා දීම.
බද්ධ[වි.] හා වුණු ; යා වුණු ; එකට බැඳුණු ; හවුල්.
බද්ධ පර්යඞ්කය[නා.] වම් කලව මත දකුණු පතුලත් දකුණු කලව මත වම් පතුලත් සිටින සේ දෙපා බැඳ හිඳීම ; පලක් බැඳ හිඳීම ; අරමිණිය ගොතා හිඳ ගැනීම ; ඌරු බද්ධාසනය.
බද්ධ රාවය[නා.] උගුලකට හසු වූ බව හැඟවීමට කරන නාදය ; මලපුඩුවක බැඳුණු බව හඟවන හඬ.
බද්ධ වාසය[නා.] එක තැන නොකඩවා විසීම ; නිබඳ වාසය.
බද්ධ වෛරය[නා.] දිගින් දිගට පවත්වාගෙන යනු ලබන ක්‍රෝධය ; තදින් බැඳුණු වෛරය.
බද්ධකෝණය[නා.] එක් රේඛාවක දෙපැත්තෙහි සිටින පරිදි එක ළඟ පිහිටි කෝණය.
බද්ධය[නා.] 1. උකුගතිය : බෙලසුල් බව ; සෙවෙල සහිත බව. 2. හිර වීම ; ඇහිරීම ; බැඳීම ; තද වීම. 3. බද්ධ කළ පැළය හෝ රිකිල්ල.
බද්ධාභිලාෂය[නා.] බැඳුණු තද ආශාව ; අධික කැමැත්ත.
බදාමය[නා.] 1. සිමෙන්ති, හුණු, වැලි ආදිය වතුරෙන් ඇනීමෙන් තනාගනු ලබන මිශ්‍රණය ; ගොඩනැගිලි තැනීමේ දී ගල්වරි දෙකක් සම්බන්ධ කිරීමට යොදාගනු ලබන මිශ්‍රණය. 2. ඇලවීම සඳහා ගනු ලබන ද්‍රව්‍යය ; ලාටු ; පාප්ප. 3. කොළ ධාන්‍ය ආදිය අඹරා උකුවට තනා ගත් කල්කය ; තලපය. 4. දතේ පිටතින් ඇති තද වැස්ම ; ඉනැමලය.
බදැඳිලි[නා.ප්‍ර.] වැඳීම දැක්වීම වශයෙන් එක් කරන ලද ඇඟිලි ; දෝත එක් කිරීම ; බද්ධාඤ්ජලිය.
බදිනවා[ක්‍රි.] 1. කබලෙහි දමා ගිනි රස්නයෙන් කර කරනවා ; පුලුටු කරනවා. 2. (කෑම වර්ග ආදිය) උණු තෙලෙහි ලා කර කරනවා.
බදු අයකැමියා[නා.] වැසියන් විසින් රජයට ගෙවනු ලැබිය යුතු බදු මුදල් අය කිරීම භාර නිලධාරියා.
බදු සහනය[නා.] (කිසියම් ව්‍යාපාර ආදියකට අනුබල දීම සඳහා) රජයට අයවිය යුතු බදු අඩුවෙන් අය කිරීමෙන් හෝ කලකට අය නොකිරීමෙන් හෝ සලසන පහසුකම.
බදුකරය[නා.] බදු ඔප්පුව.
බදුගත් මාර්ගය[නා.] පරිගණක දෙකක් සම්බන්ධ කරන ස්ථිර සන්නිවේදන මාර්ගය ; දුරකථන මාර්ගය.
බදුන[නා.] 1. බඳුන ; භාජනය ; තලිය. 2. ගිනි උදුන; පෝරණුව.
බදුරු[වි.] භද්‍ර ; හොඳ ; යහපත් ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; උත්තම ; විශිෂ්ට ; වැඩදායක ; සොඳුරු.
බදුරුකප[නා.] භද්‍ර කල්පය ; බුදුවරයන් පස් නමක් උපදනා කල්පය.
බධිර[වි.] කන් නෑසෙන ; ඇසීමේ ශක්තිය නැති ; බිහිරි.
බධිරයා[නා.] කන් ඇසීම නැති පුද්ගලයා ; බිහිරා.
බන්[වි.] බඳින ලද ; බැන්දා වූ ; ගැට ගැසූ. [නා.ප්‍ර.] බැම්ම ; බැඳීම ; බන්ධනය.
බන්කරය[නා.] 1. සටන් බිමේ දී සතුරු ප්‍රහාරවලින් ආරක්ෂා වීම සඳහා තනනු ලබන ශක්තිමත් ආවරණ කුටිය. 2. නැව්වලට තෙල් සපයන විශාල තෙල් ටැංකිය.
බන්ගසාලය[නා.] රාජකීය ගබඩා ගෙය ; කොටගුළුව.
බන්ද[නා.ප්‍ර.] 1. ලියවන පට්ටලයේ ලියවනු ලබන භාණ්ඩය සවිකරනු ලබන වට දඬු කඳ. 2. වළලු, කැතිවිලි ආදිය පෑස්සීමේ දී රඳවනු ලබන පොල්ල. 3. කිණිහිරයෙහි උල් කෙළවර. 4. වළං, කළ ආදියෙහි බඳ. 5. පොරෝ උදලු ආදියේ මිට සවි කරන සිදුරේ පිට පැත්ත. 6. බඳින ලද්ද ; බැඳුම. 7. (යමක්) වැනි දෙය ; බඳු වූව ; සමාන වස්තුව ; සදෘශ වූව.
බන්දුකමල[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මලේ නෑයා ; සූර්යයා ; කමලබන්දු ; පද්මබන්දු.
බන්දේසිය[නා.] අමුත්තන්ට සංග්‍රහ කිරීමේ දී රසකැවිලි, බීම ආදිය ඔවුන් වෙත ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා භාවිත තැටිය.
බන්ධක[වි.] 1. බැඳුණු ; සම්බන්ධ කළ ; ඈඳුණු. 2. (නීති.) ගිවිසුමකින් හෝ බැඳුම්කරයකින් බැඳුණු ; ඇප වුණු.
බන්ධකය[නා.] 1. බැඳීම සිදුකරන අවයවය ; සම්බන්ධනය. 2. ඇපය ; ලිඛිත පොරොන්දුව ; ඇපකරය. 3. වෙළුම්පට.
බන්ධකයා[නා.] 1. බඳින්නා ; බැඳ තබන්නා ; සම්බන්ධ කරන්නා. 2. (උගුල්, දැල්, මදු ආදිය මඟින්) සතුන් අල්ලන්නා. 3. ඇපකරුවා ; ගිවිසුමකින් හෝ බැඳුම්කරයකින් බැඳුණු තැනැත්තා. 4. ප්‍රබන්ධකරුවා ; ගත්කතුවරයා.
බන්ධන ශාස්ත්‍රය[නා.] යකුන් දෙවියන් ඇතුළු භූතයන් බැඳ ගැනීමේ ශාස්ත්‍රය.
බන්ධනය, බන්දනය[නා.] 1. බැඳීම ; බැම්ම ; සම්බන්ධය ; ගැටගැසීම. 2. සිරගත වීම ; දඟගෙයි වැටීම ; උගුල්, මදු ආදියට අසුවීම. 3. භාජන ආදියේ කැඩුණු බිඳුණු තැන් පිරියම් කළ ස්ථානය. 4. ගද්‍ය පද්‍ය ප්‍රබන්ධය ; (විශේෂයෙන්) පද්‍යකෘතිය. 5. මන්ත්‍ර බලයෙන් භූතයන් තම මෙහෙවර කිරීම සඳහා නතුකර ගැනීම. 6. වෙළුම්පට ; රැහැන ; පටිය. 7. දැඩි මානසික බැඳීම ; තද ඇල්ම. 8. සිත් මුළා කරවන මායම් ආදිය.
බන්ධනාගාරය[නා.] නීති විරෝධී කටයුතු සම්බන්ධ සැකකරුවන් නඩු විභාග අවසාන වනතුරු හෝ අධිකරණයෙන් දඬුවම් නියම වූවන් දඬුවම් කාලය අවසාන වනතුරු රඳවා තබන ස්ථානය ; සිපිරි ගෙය ; හිර ගෙදර.
බන්ධු[නා.ප්‍ර.] 1. නෑයා ; ඥාතියා; බන්ධුවරයා. 2. ජන්ම පත්‍රයක සතරවැනි භාවය ; බන්ධු ස්ථානය. 3. මලක නම; බඳුවද.
බන්ධුර[වි.] 1. ළගන්නා සුලු ; මනෝ-ප්‍රසන්න. 2. අසම ; සමතල නොවූ. 3. නැමුණු ; වකුටු ; වක්‍ර. 4. බිහිරි ; බධිර.
බන්ධුරය[නා.] 1. ඔටුන්න ; කිරුළ; කිරීටය. 2. පුන්නක්කු. 3. කොකා. 4. පාත්තයා.
බන්ධුවර්ගයා[නා.] නෑයන් බවට පත් පිරිස ; ඥාති සමූහයා ; ඥාති වර්ගයා.
බන්සන් දාහකය[නා.] විද්‍යාගාරවල බෙහෙවින් භාවිත වන ගෑස් දාහක විශේෂයක් , බන්සන් උදුන; බන්සන් ලාම්පුව.
බඳ[වි.] 1. බඳින ලද ; ගැට ගැසූ ; එල්ලූ ; බද්ධ වූ. 2. අනුන් සතු වූ; අන්හට අයත් වූ 3. තනන ලද ; ගොඩ නගන ලද ; ඉදි කරන ලද. 4. පටන් ගත් ; ආරම්භ කළ , ඇරැඹූ. 5. සිතින් බැඳී ගිය ; පිළිබඳ සිතින් යුත් 6. ළංව පිහිටි; යාබද ; එකට එක කිට්ටු වූ. 7. රචනා කළ , ප්‍රබන්ධ කැරුණු. 8, ස්ථිර ; තිර ; ස්ථාවර. [නා.ප්‍ර.] 1. යහළුවා ; මිතුරා ; හිතවතා. 2. සිරුර ; ශරීරය. -ගත ; දේහය. 3. හිස සහ අත් පා නැති ශරීර කොටස ; කඳ. 4. උපකරණයක භාණ්ඩයක මැද මහත කොටස. 5. උදලු පොරෝ ආදියෙහි මිට සවි කරන සිදුර. [නි.] සමානත්වය දැක්වීම සඳහා යෙදෙන නිපාත පදයක් ; බඳු ; වැනි ; සැටි.
බඳ පටිය[නා.] 1. අඳින ඇඳුම ලිහිල් වීම වළක්වනු සඳහා ඉණෙහි බඳින පටිය ; ඉණ පටිය. 2. බර ගෙන යන සතුන්ගේ සෑදලය හෝ තවලම රඳවා තබා ගැනීම සඳහා බඩ යටින් ගෙන බඳින පටිය.
බඳ වෙළුව[නා.] 1. කුස තණ ආදිය මිටි බැඳ ඉඳ ගැනීම සඳහා සාදාගනු ලැබූ සැප පහසු ආසනයක්. 2. සිරුරේ ඉණ පෙදෙස වෙළීම සඳහා ගන්නා පුළුල් රෙදි පට.
බඳදිලි, බඳැඳිලි[නා.ප්‍ර.] වැඳීම සඳහා හිස් මුදුනෙහි තබාගත් දෝත.
බඳන[නා.] මැටි, ලෝහ ආදී ද්‍රව්‍යයකින් යම් යම් දෑ බහාලීම සඳහා තනාගනු ලබන මෙවලම; භාජනය ; බඳුන. [වි.] බඳින්නා වූ ; බැඳ තබන ගැටගසන්නා වූ ; බන්ධනයක් කරන්නා වූ.
බඳිනවා[ක්‍රි.] 1. ලණු, වැල් ආදියකින් වෙළා එකට සම්බන්ධ කරනවා ; ඈඳනවා ; ගැට ගසනවා. 2. තනනවා ; ගොඩනංවනවා ; ඉදිකරනවා ; නිර්මාණය කරනවා. 3. අවහිර කරනවා ; වළක්වනවා ; අවුරනවා. 4. රචනය කරනවා ; ප්‍රබන්ධ කරනවා. 5. විවාහයෙන් සම්බන්ධ වනවා. 6. සිත් ඇදගන්නවා ; සිත නතු කරනවා ; වසී කරනවා. 7. පක්ෂ වූ හෝ විපක්ෂ වූ හෝ හැඟීමක් සිතෙහි වර්ධනය කරගන්නවා. 8. නීතියෙන් අවශ්‍ය වූ මුදල් ප්‍රමාණයක් හෝ ලිපි ලේඛන ආදියත් නියමිත ස්ථානයට ඉදිරිපත් කරනවා. 9. නියමයක් පනවනවා. 10. ආභරණවල මැණික් ගල් ඔබ්බනවා. 11. ගව ආදී සතුන් දිගේලි කරනවා.
බඳු[නි.] සමාන ; වැනි ; මෙන්; අයුරු.
බඳුන[නා.) යමක් බහාලීම සඳහා ලෝහ මැටි ආදියෙන් තනන ලද මෙවලම; භාජනය
බප[නා.] 1. පියා ; තාත්තා. 2. සැමියා; හිමියා ; ස්වාමියා. 3. මිනිසා ; පිරිමියා ; පුරුෂයා. 4. උගතා ; විද්වතා ; පඬිවරයා ; ශාස්ත්‍රධරයා. 5. කඳුළු ; ඇසිදිය ; අශ්‍රැ.
බබලතා, බවලතා[නා.] 1. ගැහැණිය ; ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව. 2. බිරින්දෑ ; භාර්යාව ; බිරිය.
බබළනවා[ක්‍රි.] දිලිසෙනවා ; කාන්තිය විහිදනවා ; දීප්තිමත් ව පවතිනවා ; ප්‍රභාමත් වෙනවා. 2. වැජඹෙනවා ; විරාජමාන වෙනවා ; භ්‍රාජමාන වෙනවා.
බබුරා, බඹුරා[නා.] 1. බර්ගර් ජාතිකයා. 2. ඉතා අඩු යුක්ත සංස්කෘතියකින් යුක්ත තැනැත්තා ; මිලේච්ඡයා.
බමණ[නා.ප්‍ර.] 1. බ්‍රාහ්මයා ; ද්විජයා. 2. බමුණන්ගේ අසපුව ; තපෝවනය. 3. කැරකීම ; භ්‍රමණය. 4. ක්ලාන්තය. [වි.] 1. කැරකෙන ; කරකැවෙන ; භ්‍රමණය වන. 2. ඔබ-මොබ ගැවසෙන ; සංචාරය කරන.
බමනවා[ක්‍රි.] 1. කැරකෙනවා ; කරකැවෙනවා ; භ්‍රමණය වෙනවා. 2. සොලවනවා; නටවනවා. 3. කලඹනවා ; කලම්බනවා ; උද්දාම කරනවා.
බමර[වි.] 1. වටා කැරකෙන ; භ්‍රමණය වන ; පරිභ්‍රමණය වන. 2. (සමහර හිසකෙස් සේ) වකුටු ; රැලි සහිත ; බඹුරු.
බමර තත[නා.] තත් සතක් ඇති වීණාවේ මුල් ම තත; මී මැසි හඬට සමාන හඬක් නංවන හෙවත් 'ස' ස්වරය හැඬවෙන තන්ත්‍රිය.
බමරය, බඹරය[නා.] අදිනු ලබන නූලක ආධාරයෙන් කූරක් මත වේගයෙන් කරකැවීමට සලස්වන ක්‍රීඩා භාණ්ඩයක්.
බමරා[නා.] 1. මල් පැණි රැස්කර විශාල වද සාදන මැසි වර්ගයක් ; බඹරා. 2. මී පැණි සාදන කුඩා මැසි වර්ගයක් ; මී මැස්සා ; භෘඞ්ගයා.
බම්බු[වි.] 1. බටයක වැනි හැඩය ඇති. 2. උණ හෝ බට ලීයෙන් තනන ලද ; උණ ගස පිළිබඳ.
බම්බුව[නා.] 1. ඇතුළත කුහර සහිත සිලින්ඩරාකාර ලොකු නළය ; පයිප්පය ; බටය. 2. කුහරය සහිත උණ බට ආදී දඬු විශේෂය. 3. උණ පුරුක ; උණ පුරුකින් තැනූ කොපුව.
බම්මන්නා[නා.] 1. පැරණි රාජසභාවල සිටි විහිළුකාරයා ; රාජකීය කවටයා. 2. දේශීය ජන නාට්‍යවල එන විකටයා ; බහුබූතයා.
බමුණා[නා.] 1. බ්‍රාහ්මණ වංශයේ උපන් තැනැත්තා ; බ්‍රාහ්මණයා. 2. පව් බැහැර කළ උතුමා ; ඉන්ද්‍රිය දමනය කළ තැනැත්තා. 3. කලට නුසුදුසු, යල් පැනගිය මත දරන්නා ; ගතානුගතික පුද්ගලයා.
බමුණු[වි.] බ්‍රාහ්මණයන්ට අයත්; බ්‍රාහ්මණ වංශයේ වූ ; බමුණන් පිළිබඳ වන ; බ්‍රාහ්මණ සම්ප්‍රදායට අයත්.
බමුණු කුලය[නා.] 1. භාරත සමාජයේ පැවැති කුල සතරින් පළමු වැන්න. 2. බමුණු පවුල ; බමුණු නිවස. 3. නාග කුල සතරෙන් එකක්. 4. සාමාන්‍ය ජනයාට වඩා තමන් උසස් ය කියා වෙන්ව වසන පිරිස.
බමුණු මහසල් කුලය[නා.] ඉතා ධනවත් බමුණු කුලය.
බඹ[නා.ප්‍ර.] 1. හින්දු ත්‍රිමූර්තියේ පළමුවැන්නා වන මහා දෙවියා ; විශ්වයේ නිර්මාතෘවරයා ; බ්‍රහ්මයා. 2. බ්‍රහ්ම ලෝක දහසයෙන් කවර එකක හෝ වාසය කරන්නා. 3. ඉහළ ම බ්‍රහ්ම ලෝකය වන අකනිට්ඨාවේ ප්‍රධාන බ්‍රහ්මයා ; සහම්පති බ්‍රහ්මරාජයා. 4. දෙවියන්ගේ ආචාර්යවරයා ; බ්‍රහස්පතී ; සුරගුරු ; සුර ඇදුරු. 5. බමුණු කුලයෙහි උපන්නා ; බ්‍රාහ්මණයා. 6. උත්තමයා ; ශ්‍රෙෂ්ඨයා ; උතුමා. 7. ගුරුවරයා , ශික්ෂකයා ; ආචාර්යවරයා. 8. කේතු ග්‍රහයා. 9. උතුම් දෙය ; උත්තමත්වය ; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය. 10. උඩුකය. 11. උත්සාහය ; ව්‍යායාමය. [වි.] උතුම් ; උත්තම ; මහාර්ඝ ; විශිෂ්ට ; ශ්‍රේෂ්ඨ.
බඹ ගොස[නා.] අංග අටකින් සමන්විත ඉතා පැහැදිලි, නිරවුල්, පැතිර යන මිහිරි ගැඹුරු කටහඬ ; බුදුරදුන්ගේ ස්වරය.
බඹ තලය[නා.] බ්‍රහ්මයන් වාසය කරන ලෝක පද්ධතිය ; දහසය ලෝකයකින් සමන්විත රූපාවචර බ්‍රහ්ම තලය.
බඹ දත්[නා.ප්‍ර.] 1. බ්‍රහ්මයා විසින් දෙන ලද්ද. 2. සිවුර ; චීවරය. 3. පුරාණ දඹදිව බරණැස් නුවර රජ කළ රාජ පරම්පරාවක්.
බඹ මොහොත[නා.] අරුණ නැගෙන්නට පෙර සිංහල පැය දෙකක් පමණ කාලය ; බ්‍රහ්ම මුහුර්තය.
බඹය[නා.] දිග මැනීමේ පැරණි මිම්මක් ; සතර රියන ; යාර දෙකේ හෙවත් අඩි හයේ දිග ප්‍රමාණය ; දෙපසට විහිදූ දෑතෙහි එක් අතක මැදැඟිලි තුඩ සිට අනෙක් මැදැඟිලි තුඩ දක්වා දිග ප්‍රමාණය.
බඹර[වි.] 1. බඹරාට අයත් ; බඹරා පිළිබඳ ; බඹරාට සමාන. 2. කරකැවෙන ; භ්‍රමණය වන ; බමන.
බඹරය[නා.] 1. බඹර මැස්සන් විසින් බඳිනු ලබන තනි වදයකින් යුත් විශාල පැණි වදය. 2. ක්‍රීඩා භාණ්ඩයක්; බමරය.
බඹරාබමරා බ.
බඹලොව[නා.] බ්‍රහ්මයන් වසන සොළොස් වැදෑරුම් ලෝකය.
බඹවිහරණය[නා.] මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ඛා යන ශ්‍රේෂ්ඨතම ගුණ සතරින් යුතුව විසීම ; උත්තම පැවැත්ම ; බ්‍රහ්ම විහරණය.
බඹසර[නා.ප්‍ර.] 1. මෛථුන සේවනයෙන් වැළකී සිටීම ; කාම සම්භෝගයෙන් වෙන් වීම ; අබ්‍රහ්මචර්යාවෙන් මිදී සිටීම. 2. කාම මිථ්‍යාචාරයෙන් වැළකීම ; කාමයේ වරදවා හැසිරීමෙන් මිදීම. 3. ගිහිගෙයින් නික්ම මහණදම් පිරීම. 4. බ්‍රහ්මචාරී ජීවිතයක් ගත කරන්නා ; පැවිද්දා ; තවුසා ; බ්‍රහ්මචාරියා. 5. ආශ්‍රමය ; අසපුව ; තපෝවනය.
බඹා[නා.] 1. විශ්වයේ නිර්මාතෘ ලෙස සැලකෙන මහාබ්‍රහ්මයා ; 2. පෙරහරවල දී ගෙන යනු ලබන විශාල විකට රූපයක්.- මහබඹා.
බඹුරාබබුරා බ.
බඹුරු[වි.] 1. (සමහර හිසකෙස් සේ) වකුටු ; නැමී ගිය රැලි සහිත ; වක්වූ ; බමර. 2. තද දුඹුරු පැහැයෙන් යුත් ; කිඹුල් වන් ; කපිලවර්ණ. [නා.ප්‍ර.] 1. අමාරු දෙය ; දුෂ්කර කාර්යය ; ව්‍යාකූල වූ ක්‍රියාව. 2. කුකුළා ; සැවුළා ; කුක්කුටයා.
බය[නා.] 1. සිදු විය හැකි විපතක් පිළිබඳ ව සිතෙහි ඇති වන වේදනා සහගත ආවේගය ; භීතිය ; බිය. 2. වැරදි සහගත දෙයක් කිරීමට ඇති වන පැකිළීම. 3. අදෘශ්‍යමාන බලවේග පිළිබඳව සිත් තුළ හට ගැනෙන ගෞරව සම්ප්‍රයුක්ත තැති ගැනීම. 4. සන්ත්‍රාසය ; පසුබෑම ; සබකෝලය. 5. ධෛර්යය නොමැතිකම ; බයාදුකම ; බියගුලු බව.
බයටින්, බයොටින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බහුල වශයෙන් ස්වභාවිකව සෑදෙන අවර්ණ, ස්ඵටිකරූපී ‘බී’ විටමින් වර්ගයක්
බයාදු[වි.] 1. බය ගතියෙන් යුත් ; බියසුලු. 2. ලජ්ජාශීලි.
බයිකාබනේට්[නා.ප්‍ර.] (රසා.) ජලයෙහි ද්‍රාව්‍ය වන ආම්ලික ලවණ විශේෂයක් ; කාබනික් අම්ලයේ ආම්ලික ලවණය.
බයිටය[නා.] පරිගණකයක දත්ත ප්‍රමාණය මනින ඒකකයක් ; බීට් අටක දත්ත ප්‍රමාණයක් බයිටයක් ලෙස හැඳින්වේ.
බයිනෙත්තුව[නා.] රයිපල් තුවක්කුවේ අගට සවි කරනු ලබන සිහින් උල් ආයුධය.
බයිනෝකියුලරය[නා.] දුර බලන කණ්ණාඩිය ; ද්වි ආක්ෂික අන්වීක්‍ෂය.
බයිබලය[නා.] ක්‍රිස්තියානි ආගමේ ප්‍රධාන ධර්ම ග්‍රන්ථය ; පරණ සහ අලුත් ගිවිසුම්වලින් සමන්විත ක්‍රිස්තියානි ශුද්ධ ග්‍රන්ථය.
බයිලා[නා.ප්‍ර.] 1. පෘතුගීසින්ගෙන් ලංකාවට ලැබුණු වේග රිත්මයට අනුව ගයන ගී විශේෂයක්. 2. ඒ තාලයට අනුව නටන නැටුම.
බර[නා.ප්‍ර.] 1. යම් වස්තුවක් කෙරෙහි ක්‍රියා කරන ගුරුත්වාකර්ෂණ බල ප්‍රමාණය ; ගුරුත්වය. 2. කිරන උපකරණයකින් දැක්වෙන ස්කන්ධයක තුලනාත්මක ගුරුත්වාකර්ෂණය පිළිබඳ මිනුම් ඒකකය ; බර ප්‍රමාණය. 3. මිනිසකූට, සතකූට හෝ වාහනයකට වරකට ගෙන යා හැකි ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය. 4. කාර්යභාරය ; වගකීම. 5. දුෂ්කර කාර්යය ; අමාරු වැඩය ; බැරි දෙය. 6. ඉසිලීමට අමාරු දෙය ; බර වස්තුව ; බරුව. 7. උසුලන්නට බැරි කරුණ ; සිතට කරදර ගෙන දෙන්න. 8. දේශීය කිරුම් ඒකකයක් ; තුලා විස්සක හෙවත් පලම් 2,000ක ප්‍රමාණය. 9. දොළහ ; ද්වාදසය. 10. තනය ; පයෝධරය ; පියොවුර. [වි.] 1. බරින් වැඩි. 2. දිරවීමට අමාරු. 3. ගැඹුරු ; පැටලිලි සහිත ; විසඳීමට අමාරු ; දුෂ්කර. 4. විශාල ; ලොකු ; අධික.
බර කරත්තය[නා.] ගොනුන් දෙන්නකු හෝ වැඩි ගණනක් බඳින ලොකු කරත්තය ; බර ගැල.
බර කරනවා[ක්‍රි.] 1. පැත්තකට ඇල කරනවා ; නැඹුරු කරනවා ; පාත් කරනවා. 2. උච්චාරණයේදී කිසියම් ශබ්දයක් අවධාරණය කරනවා ; වචනයකට අවධාරණය දෙනවා. 3. බර දැනෙන්නට සලස්වනවා ; බර පටවනවා.
බර ගහනවා[ක්‍රි.] 1. එක පැත්තකට බර වෙනවා ; ඇල වෙනවා ; සමබර නැති ව යනවා. 2. ලියනු ලබන ලීයක වැඩිපුර කොටස් ඉවත් කොට එය වටකුරු කරනවා.
බර පැන[නා.] ආගමික හෝ පුණ්‍ය කටයුත්තක් හෝ සඳහා දරන වියදම ; පොදු හෝ ආගමික සේවයක් සඳහා මහන්සිය වශයෙන් දෙන මුදල.
බර බාගය[නා.] තනි ගොනා බඳින කරත්තය.
බරංකාව[නා.] කඳු දෙකක් අතර පිහිටි බෑවුම් සහිත ඉතා පටු දෙණිය ; ගැඹුරු දොරුව ; ගිරි කඳුර.
බරණ[නා.ප්‍ර.] 1. ආභරණ ; අබරණ ; පලඳනා. 2. සර්පයා ; අහියා ; සපා. 3. වතුරේ හැසිරෙන විෂ රහිත සර්පයෙක් ; දිය බරණ ; දියබරියා.
බරණිඳු[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා ආභරණ කොට ඇති තැනැත්තා ; ඊශ්වර දෙවි ; මහේශ්වර ; මෙහෙසුරු ; ශිව.
බරණිය[නා.] 1. (මැටියෙන් හෝ වීදුරුවලින් තැනූ) කුඩා කටක් ඇති කඳ මහත විශාල භාජන විශේෂයක්; බුජම. 2. පීප්පය.
බරනෙත[නා.] ඇස් දොළසක් ඇත්තා ; කතරගම දෙවියෝ ; කඳ කුමරු.
බරපතළ[වි.] 1. සැහැල්ලු නොවන ; බරින් වැඩි. 2. බැරෑරුම් ; ගම්භීර ; භාරධූර. 3. අධික ; මහත් ; විශාල. 4. කිරීමට අමාරු ; දුෂ්කර. 5. වැදගත් ; ප්‍රමුඛත්වය ලැබිය යුතු. 6. සුව කිරීම අපහසු ; දුස්සාධ්‍ය.
බරම්[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා ; මහබඹු.
බරවා[නා.ප්‍ර.] බරවා පණුවා ඇතුළුවීම නිසා වසාවාහිනී අවහිර වීමෙන් කකුල් ඉදිමීම ආදිය ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගය ; ශ්ලීපද රෝගය.
බරවෙනවා[ක්‍රි.] 1. බර දැනෙනවා ; බරින් පෙළෙනවා. 2. යමක් බර නිසා පාත්වනවා ; බරින් නැමෙනවා ; පැත්තකට ඇලවෙනවා ; ඇල ගහනවා. 3. පක්ෂග්‍රාහි වෙනවා. 4. බරපතළ වෙනවා ; බැරෑරුම් වනවා. 5. ශරීරාංගවල බර ගතියක් දැනෙනවා ; සැහැල්ලු බවින් තොරවෙනවා. 6. මලමුත්‍ර පහවීමට ආසන්න වෙනවා.
බර්ගර්[නා.] යුරෝපීය මනුෂ්‍ය වර්ගයක් ; ලංසි ජාතිකයා.
බරාඳය[නා.] ගෙයක ඉදිරි කොටස ; ඉස්තෝප්පුව ; ආලින්දය.
බරු[වි.] බර සහිත ; බරින් යුක්ත ; බර වූ.
බරු ගහනවා[ක්‍රි.] 1. නියපොතු වලින් හූරනවා ; නියවලින් ඉරනවා ; පහුරු ගානවා. 2. ගහක් කොළක් සොලවා ගෙඩි වැටෙන්නට සලස්වනවා.
බරුව[නා.] 1. බර සහිත දෙය ; බරවන්නට තබන හෝ එල්ලන දෙය ; බරින් යුක්ත වූව. 2. නැව් ආදී යාත්‍රා නවත්වා තැබීම සඳහා දිය පත්ලට බස්සවන බර ඇති දෙය ; නැංගුරම. 3. යාන්ත්‍රික කොටසක බර දරා සිටින අවයවය.
බරුවා[නා.] සැමියා ; ස්වාමිපුරුෂයා ; වල්ලභයා.
බල[වි.] 1. ශක්තියෙන් යුතු ; දිරිමත් ; වීර්යවන්ත. 2. අධිකාර බලය සහිත ; වගකීම දරන ; බලය පවරන. [නා.ප්‍ර.] 1. සවිය ; ශක්තිය ; හැකියාව ; කුශලතාව ; කෞශල්‍යය. 2. අනුභාව ; සෘද්ධිය ; දිව්‍යමය ශක්තිය. 3. අධිකාරය ; ආධිපත්‍යය. 4. පරාක්‍රමය ; වික්‍රමය ; තේජස. 5. සැපත ; සම්පත්තිය ; ධනය. 6. (ඖෂධ, මන්ත්‍ර ආදියක) ගුණය ; ඵලදායී භාවය. 7. රජකුගේ සේනා ශක්තිය ; අයිතිය ; වරප්‍රසාදය. 8. දිරිය ; ධෛර්යය. 9. රුකුල ; මුක්කුව. 10. සංඛ්‍යාවක් ඒ සංඛ්‍යාවෙන්ම ගුණ කිරීමෙන් සෑදෙන ගුණිතය. 11. ගසක අතු බෙදී යන සන්ධිස්ථානය ; දෙබලය ; කරුව ; ගුරු වෙළප. 12. බෙණය ; ගුහාව ; ලෙණ ; බිලය ; ගස් සිදුර.
බල කඩදාසිය[නා.] බලය පවරන ලියවිල්ල ; බලපත්‍රය.
බල කණුව[නා.] 1. බරක් දරා සිටින ප්‍රධාන කණුව ; ඉන්ද්‍රඛීලය. 2. රඳා සිටීමට ආධාරයක් වශයෙන් සිටවූ කණුව ; රුකුල ; මුක්කුව. 3. (රූඪි.) බලවත් ආධාරකාරයා ; සංවිධානයක ප්‍රමුඛ සාමාජිකයා.
බල කරනවා[ක්‍රි.] 1. තදින් කියා සිටිනවා ; අවධාරණයෙන් ප්‍රකාශ කරනවා. 2. තර්ජනයෙන් මෙහෙයවනවා ; බලහත්කාරයෙන් පොලඹවනවා.
බල කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ශක්තිය විහිදෙන මධ්‍ය ස්ථානය.
බල දශකය[නා.] මිනිසාගේ පරමායුෂ අවුරුදු සියය සේ සලකා එය දහයේ කොටස්වලට බෙදූ කල ලැබෙන සතර වැනි කොටස ; තිහටත් හතළිහටත් අතර දස අවුරුදු කාලය.
බල දුර්ගය[නා.] සේනා ශක්තියත්, ආරක්ෂා සංවිධානයත් නිසා සතුරන්ට යටත් කරගැනීම දුෂ්කර බලස්ථානය ; බලකොටුව.
බල නම[නා.] නිතර පාවිච්චි කරනු ලබන නම.
බල නහරය[නා.] 1. ඇට සහ මස් පිඬු සම්බන්ධ කරන පේශි විශේෂයක් ; කණ්ඩරාව ; සන්ධි බන්ධනය. 2. ප්‍රධාන ධමනිය ; නාඩිය. 3. ස්නායුව.
බල පරාක්‍රමය[නා.] 1. ශක්තිය ; වීර්යය ; බලසම්පන්න භාවය. 2. හපන්කම ; දක්ෂකම ; කෞශල්‍යය. 3. තේජස ; එඩිය ; වික්‍රමය.
බලඔරුව[නා.] බල මාලුන් අල්ලා ගැනීම සඳහා ඈත මුහුදට යන විශාල ඔරු වර්ගයක්.
බලකරය[නා.] 1. බලය ඇති කරවන්නා ; ශක්ති ජනකය. 2. බලය යෙදීම ; බලහත්කාරය ; බලය පාවිච්චි කිරීම ; බල කිරීම. 3. ඉඩමක අයිතිවාසිකම තාවකාලිකව පවරා දෙන ලේඛනය.
බලකාමය[නා.] බලය ලබා ගැනීමට ඇති ආශාව.
බලකාය, බළකාය[නා.ප්‍ර.] 1. හමුදා සේනාංකය. 2. යුද්ධ සේනාව.
බලකාරකය[නා.] ශරීර ශක්තිය සහ ධෛර්යය වැඩි කරන ඖෂධය ; ශක්තිජනක ආහාරය.
බලකාරයා[නා.] 1. බලය ඇති තැනැත්තා ; වගකීම ඇත්තා ; නිලධාරියා. 2. පුළුවන්කාරයා ; හයිකාරයා ; දාමරිකයා. 3. බූදලයක් පාලනය කිරීමේ බලය ඇති තැනැත්තා ; උරුමක්කාරයා ; හිමියා.
බලකොටුව, බළකොටුව[නා.] 1. සතුරු උපද්‍රවවලින් ආරක්ෂා වීම සඳහාත්, සතුරාට පහරදීමේ මධ්‍යස්ථානයක් වශයෙන් යොදා ගැනීම සඳහා ඉදි කරන ලද රක්ෂිත කඳවුර. 2. ආරක්ෂිත ස්ථානය ; බලය පිළිබඳ මූලස්ථානය.
බලගතු[වි.] 1. තදබල ; දැඩි ; දෘඪ. 2. බලසම්පන්න ; බලවත් ; ශක්ති සම්පන්න ; ප්‍රබල. 3. සුව කිරීමට අපහසු ; දුස්සාධ්‍ය ; උග්‍ර. 4. මහත් ; සුවිසල් ; නොමඳ ; අධික. 5. ප්‍රතිඵලදායී ; බෙහෙවින් සාර්ථක ; උසස් ප්‍රතිඵල ගෙන දෙන. 6. යටත් කළ නොහැකි; අනභිභවනීය. 7. බරපතළ ; බැරෑරුම් ; භාරධූර. 8. ක්‍රියාශීලි; කාර්යශූර ; ප්‍රතාපවත්.
බලටුව, බලට්ට[නා.] 1. කුඩා කඳක් හෝ අත්තක් දෙකට බෙදී ගිය ස්ථානය. 2. කෙක්ක ; කෙක්කක් වශයෙන් යොදාගත හැකි ලීය.
බලතර[වි.] 1. අධික බලයෙන් යුතු ; වැඩි බලයක් තිබෙන ; ශක්ති සම්පන්න. 2. තද ; දැඩි ; මහත්.
බලතල[නා.ප්‍ර.] නීතියෙන් අයිති වන ක්‍රියාකාරි බලය ; රාජකාරිය නිසා පැවරෙන අයිතිය.
බලතා[නා.] 1. රාජකීය යුද්ධ හමුදාවේ නිලධාරියා ; සේනා ප්‍රධානයා ; බල මුදලියා. 2. රජවාසල විශ්වාසී සේවකයා ; රජ මැදුරේ මුරභටයා ; රජුගේ අභ්‍යන්තර සේවකයා.
බලධරයා[නා.] කිසියම් කාර්යයක් සඳහා විශේෂ අධිකාරි බලය ලබා සිටින තැනැත්තා.
බලධාරි[වි.] බලය දරන ; බලය ඇති ; බලවත්.
බලධාරියා[නා.] බලය ඇත්තා ; බලසම්පන්නයා ; අධිකාරි බලය ඇත්තා.
බලනවා[ක්‍රි.] 1. ඇසට අසු කරනවා ; නරඹනවා. 2. විමසනවා ; පිරික්සනවා. 3. කිසියම් පැත්තකට හැරී යනවා ; ගමන් කරනවා ; අභිමුඛ වෙනවා. 4. කියවනවා ; හදාරනවා. 5. දැන ගන්නවා ; වටහා ගන්නවා. 6. කිසිවක් බලාපොරොත්තුවෙන් සිටිනවා. 7. රැක බලා ගන්නවා ; ආරක්ෂා කරනවා ; මුර කරනවා. 8. සසඳනවා ; ගළපනවා. 9. (යමක් සිදුවන්නට) ඉඩ ඇති වෙනවා ; සූදානම් වෙනවා ; මාන බලනවා ; සැරසෙනවා. 10. පාලනය කරනවා ; ආණ්ඩු කරනවා.
බලන්සය, බැලැන්සය[නා.] දුනු සූත්‍ර මගින් ක්‍රියා කරන තරාදිය ; දුනු තරාදිය.
බලපත්‍රය[නා.] කිසියම් කාර්යයකට අවසර දෙමින් නිකුත් කරන ලද ලියවිල්ල ; අවසර පත්‍රය ; බල කඩදාසිය ; ප්‍රවේශ පත්‍රය.
බලපානවා[ක්‍රි.] 1. බලය පෙන්වනවා ; ශක්තිය ප්‍රදර්ශනය කරනවා. 2. ආභාසය ගෙන දෙනවා ; සිද්ධියකට හේතු සාධක වෙනවා ; බලපථයට අසු කර ගන්නවා. 3. බල කරනවා ; සිතට කාවදිනවා ; අවධාරණය කරනවා.
බලය[නා.] බල බ.
බලවත[නා.] බලවත් බව ; ශක්තිය.
බලවත්[වි.] බලය ඇති ; ශක්තිමත් ; දැඩි ; තද ; මහත් ; විශාල ; තදබල ; අධික.
බලවතා[නා.] බලය ඇත්තා ; බලසම්පන්නයා ; ශක්ති සම්පන්නයා.
බල්බිලය(පාරිභා.) [නා.] පොළොව යට වැඩෙන බල්බාකාර කඳන්වල විශේෂ කුඩා අංකුරය.
බල්ලා[නා.] 1. ගේ දොර රැක බලා ගැනීම දඩයම හා සුරතලය ආදිය සඳහා ඇති කරනු ලබන, මාංශ භක්ෂක සිවුපාවා ; සුනඛයා ; කුක්කුරයා. 2. කරත්තයක රෝද පස්සට යා නොදෙන සේ එහි පස්සෙන් එල්ලා ගෙන යන ලී කැබැල්ල. 3. (කථා.) බයිසිකල් ආදියේ ජවරෝද එක අතකට පමණක් කැරකෙන සේ යොදන කුඩා අඩය.
බලාක[නා.ප්‍ර.] කොකා.
බලාගාරය[බල+ආගාරය] [නා.] බෙදාහැරීම පිණිස විද්‍යුත් බලය නිපදවන ස්ථානය.
බලාවැළ[නා.ප්‍ර.] පියාඹන කොකුන් පෙළ ; කොක් වැළ ; බලාකාවලිය.
බලි[වි.] 1. බලය ඇති ; බලවත්. 2. මහත් ; විශාල. 3. මෝඩ ; බාල.
බලි අරිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බලි යාග පවත්වනවා.
බලි ඇදුරා[නා.] බලි යාග කරන පුද්ගලයා.
බලි කන්කාරිය[නා.] බලි යාගය ; බලි තොවිලය.
බලි පිදේනි[නා.ප්‍ර.] දේව, යක්ෂ ආදීන්ට කරන පූජාව.
බලි භෝජනය[නා.] බලි පුද පිණිස පිළියෙල කරන හත්මාලු ආදී කෑම.
බලි යාගය[නා.] පිදේනි බලි රූප ආදිය ඇති ව කරන ශාන්ති කර්මය ; බලි තොවිලය.
බලිකර්මාන්තය[නා.] 1. (දේව, යක්ෂ, භූත ආදින්ට) පූජා පිණිස කරන ශාන්ති කර්ම. 2. අයබදු එකතු කිරීමේ කාර්යය.
බලිබිලි[නා.ප්‍ර.] දේව පූජා, යාග කිරීම් ආදී ක්‍රියාවලට අවශ්‍ය දෑ.
බලිය[නා.] 1. දේව, යක්ෂ, භූත, ගුහාදීන්ට පිරිනමන පූජා විශේෂය. 2. යක්ෂ, භූතාදීන් සඳහා කරන යාතු කර්මය ; ශාන්ති කර්මය. 3. ශාන්තිකර්ම සඳහා අඹනු ලබන දේව, යක්ෂ, භූතාදීන්ගේ රූපය. 4. ශාන්ති කර්ම සඳහා මල්, මැටි, ගොක් සැරසිලි ආදියෙන් පිළියෙල කරනු ලබන පිදවිල්ල. 5. බද්ද ; කප්පම ; දීමනාව. 6. සම මතුපිට ඇතිවන රැල්ල. 7. යුද්ධය.
බලිවර්දයා[නා.] ගොනා ; ගවයා ; වෘෂභයා.
බලු කැණහිලා[නා.] නරියා ; හිවලා ; සිගාලයා.
බලු ගැති[වි.] ඉතා යටහත් පහත්; අත්‍යන්තයෙන් අවනත.
බලුගැත්තා[නා.] කීකරු දාසයා ; යටහත් පහත් සේවකයා ; භක්තිමත් රාජපාක්ෂිකයා.
බලුතපස[නා.] බල්ලකු සේ කෑම් බීම් හෙවීම් ආදිය කරමින් පුරන තවුස්කම ; බලුතව.
බලෝත්පාදක[බල+උත්පාදක] [වි.] අමුතුවෙන් බලයක් ඇති කරන ; බලය නිෂ්පාදනය කරන.
බව[නා.ප්‍ර.] 1. උපත මරණය වශයෙන් නොකඩවා සත්වයකුට ඇති වන ප්‍රවෘත්ති පරම්පරාව ; සංසාරය ; භවය. 2. කාරණය ; ; තත්වය ස්වභාවය. 3. පුවත ; ප්‍රවෘත්තිය.
බවකතර[නා.] සංසාර නමැති දුර්ග මාර්ගය ; භවය නමැති කාන්තාරය.
බවග[බව+අග] [නා.] ලෝක ධාතුවෙහි කෙළවර ; විශ්වයෙහි පර්යන්තය ; අකනිටා බඹලොව.
බවණ[නා.ප්‍ර.] සසර නමැති මුහුද ; බව සයුර.
බවදුක[නා.ප්‍ර.] සසර උපත නිසා සතුන් විඳින කටුක විපාක රාශිය ; භවයෙහි පවත්නා දුක.
බවන[නා.ප්‍ර.] 1. භවන ; වාසස්ථානය ; විමානය. 2. ලොව ; ලෝකය. [වි.] 1. භය කරන්නා වූ ; බිය ඇති කරන්නා වූ ; භයජනක. 2. භාවනා කරන ; බවුන් වඩන.
බවුතය[නා.] ඊයම් යොදා ලෝහ පාස්සන උපකරණය.
බවුතීස්මය, බෞතීස්මය[නා.] යමකු ක්‍රිස්තියානි සභාවට ඇතුළත් කර ගැනීමේ දී පැන් වත් කිරීමෙන් කරන සත් කර්මය ; ප්‍රසාද ස්නානය.
බවුන්[නා.ප්‍ර.] කසිණ ආදී සුදුසු අරමුණක සිත පිහිටුවීම ; භාවනාව.
බස[නා.] 1. වචනය ; වදන ; තෙපුල. 2. කීම ; ප්‍රකාශය ; පැවැසීම. 3. එක් එක් ජනතාවගේ වාක්කෝෂය සහ එය යොදන පිළිවෙල ; අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ මාධ්‍යය ; භාෂාව. 4. වචනයට අධිපති ; දෙව්දුව ; සරස්වතිය. 5. හිරු රැස් ; සූර්යාලෝකය.
බසදෙනවා[ක්‍රි.] 1. විවාහ යෝජනාවක් පිළිගන්නවා ; විවාහ වෙමැයි කැමැත්ත පළ කරනවා ; වචනයෙන් විවාහ ගිවිස ගන්නවා ; බහ දෙනවා. 2. කථා කිරීමේ හැකියාව දෙනවා.
බස්කම්[නා.ප්‍ර.] 1. අවවාදය. 2. විවාදය. 3. වචනයෙන් නොකියා අංග චලනයෙන් අදහස් දැක්වීම. 4. කැමැත්ත.
බස්තම[නා.] සැරයටිය ; හැරමිටිය.
බස්නය[නා.] 1. කලක් වළලා හෝ අව්වේ තබා නියමිත දින ගණනක් ගිය පසු තබා සාදා ගන්නා ඖෂධීය පාන විශේෂයක්. 2. ඖෂධීය චූර්ණ විශේෂයක්.
බස්නායක[නා.ප්‍ර.] දේවාලයක ප්‍රධාන ගිහි නිලධාරියා ; දේවාලය බාරකාරයා බස්නායක නිලමේ.
බස්නාව[නා.] දිය බැස යන මඟ ; ජලය බැස යන ඇළ ; කඳුරැල්ල.
බස්නාහිර[නා.] ඉර බැස යන පැත්ත ; බටහිර දිසාව.
බස්ම[නා.ප්‍ර.] දැව හෝ ඖෂධ සංයෝග දැවීමෙන් ලබාගන්නා අළු ; භස්ම බ.
බස්මල[නා.] භාෂාවක වචන මාලාව ; අකාරාදිය ; ශබ්දකෝෂය.
බස්වහර[නා.] බස් හසුරුවන ආකාරය ; භාෂා ව්‍යවහාරය.
බස්සා[නා.] දිවා කාලයේදී සැඟවී සිට රාත්‍රී කාලයේ දී ගොදුරු සොයා හැසිරෙන පක්ෂියෙක්.
බසිනවා[ක්‍රි.] 1. උඩක සිට පහතට ගමන් කරනවා ; යාන වාහන ආදියකින් ඉවත් ව බිමට එනවා ; අවරෝහණය වෙනවා. 2. පහතට වැටෙනවා ; පිරිහෙනවා ; අඩුවෙනවා ; යටට යනවා. 3. වැඩක් පටන් ගන්නවා ; අරඹනවා ; ආරම්භ කරනවා. 5. අවරට පත් වෙනවා ; අස්ත වෙනවා ; අස්තංගත වෙනවා. 6. ඉවතට ගලා යනවා ; කාන්දු වෙනවා.
බහ[නා.] 1. කථා කිරීම ; කථනය ; වචනය ; බස ; භාෂාව. 2. (විවාහ ආදියකට කරන) පොරොන්දුව ; ගිවිසුම.
බහතෝරනවා[ක්‍රි.] භාෂාව කථා කිරිම අරඹනවා ; ළදරුවකු පළමුවෙන් කථා කිරීමට තැත් දරනවා.
බහදුරු[වි.] භද්‍ර ; යහපත් ; උතුම්.
බහදුරුකළය[නා.] භද්‍ර ඝටය ; පුන්කලස.
බහනවා[ක්‍රි.] 1. ඇතුළට දමනවා; රුවනවා ; ප්‍රක්ෂේප කරනවා. 2. (බිමට) පහත් කරනවා ; (උඩක සිට) බානවා ; ඉවත් කරනවා. 3. (හිසකෙස්) දැලි රැවුල් ආදිය කපනවා.
බහන්[නා.ප්‍ර.] ලණුව ; වැල ; රැහැන ; බාන ; පටිය.
බහල[වි.] 1. දැඩි ; ඝන. 2. බොහෝ ; අධික.
බහසුරු, බාසුරු[නා.ප්‍ර.] බාහු බලයෙන් ශූර වූ සිංහයා.
බහ්වර්ථ[බහු+අර්ථ] [නා.] අදහස් සමූහය ; තේරුම් රැස.
බහ්වස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සරල රේඛා හතරකට වැඩි ගණනකින් මායිම් කළ රූපය ; කෝන හතරකට වඩා පිහිටි ක්ෂේත්‍රය.
බහි[නි.] පිටත ; බැහැර.
බහිනකලාව(කථා.) [නා.] 1. (යසඉසුරෙන්) පිරිහීම ; පරිහානිය ඇතිවන අවස්ථාව ; අවනති කාලය. 2. (ජ්‍යෝති.) සිරුරෙහි පිහිටන කලාව පහතට බැස යාම.
බහිනවා[ක්‍රි.] 1. උඩකින් පහළට යනවා ; පල්ලමකට බසිනවා. 2. ඉර සඳ ආදී වස්තු අස්තයට යනවා.
බහිරවයා[නා.] භූමිය, නිධානය ආදියට අධිගෘහිත අෂ්ට-ප්‍රභේද භූත විශේෂයක්.
බහිස්‍රාවය[නා.] ජීවීන්ගේ ශරීරයෙන් අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීමේ ක්‍රියාවලිය.
බහීර්ගෝලය[නා.] උෂ්ණත්වය පදනම් කොටගෙන වායුගෝලය බෙදා ඇති ස්තර අතරින් එකක්; වායුගෝලයේ ඉහළින්ම පිහිටි ස්තරයක්.
බහු[වි.] 1. බොහෝ වූ ; විවිධාකාර. 2. විහිළු ; විකට ; විකාර.
බහු භක්ෂ(පාරිභා.) [වි.] ධාරක සෛල කීපයක් ම එක් විට කා විනාශ කරන ; ධාරක සෛල ගණනාවකට එක විට හානි පමුණුවන.
බහු සම්මතය[නා.] බොහෝ දෙනා විසින් පිළිගන්නා ලද මත හෝ පිළිවෙල.
බහුඅස්‍රය[නා.] සෘජු රේඛා හතරකට වැඩි ගණනක් සම්බන්ධවීමෙන් සෑදෙන රූපය.
බහුබුද්ධිය[නා.] බොහෝ නුවණ ; අධික බුද්ධිය.
බහුබූත[නා.ප්‍ර.] ගත යුත්තක් නැති විකාර කථා හෝ වැඩ.
බහුබූතයා[නා.] ජන නාට්‍ය නාඩගම් ආදියෙහි එන විකට චරිතය.
බහුභක්ෂක(පාරිභා.) [වි.] බොහෝ දේ කෑමෙන් යැපෙන.
බහුභාර්යා සේවනය[නා.] එක් පුරුෂයකු එක ම කාල සීමාවේ දී භාර්යාවන් කීප දෙනකු ඇතිව විසීම ; බොහෝ භාර්යාවන් පරිහරණය.
බහුමණි පත්‍ර(පාරිභා.) [වි.] එකිනෙක සම්බන්ධ නොවූ මණිපත්‍ර සහිත මණියෙන් යුතු.
බහුමතය[නා.] බොහෝ දෙනාගේ අදහස ; සාමුහික කැමැත්ත.
බහුමාන[වි.] ගෞරවාදරය පිළිබඳ වූ.
බහුමානය[නා.] කයින් මනසින් දක්වන ආචාරසම්පන්න ගෞරවාන්විත සැලකීම ; බුහුමන ; ගෞරවාදරය.
බහුයෝගී(පාරිභා.) [වි.] පුමංගී, ජායාංගී යන ද්විලිංගික මල් එකම ශාකයේ පවත්නා.
බහුරි[නා.ප්‍ර.] වේගවත් ව ශරීරය කරකැවීම හා සම්බන්ධ නර්තන විලාසය.
බහුරු, බහුරූ[නා.ප්‍ර.] 1. හාස්‍යය හෝ බිය උපදවන රූප ; වෙස්මුහුණු. 2. (කථා.) නොයෙක් මාදිලියේ රටාවෙන් හැඩවැඩ වූ පැදුර.
බහුරූප[නා.ප්‍ර.] 1. නර්තන විලාශයක් ; එකවර බොහෝ රූප දැක්වෙන සෙ කරකැවෙමින් කරන නැටුම. 2. (පාරිභා.) ජීවියකුගේ ජීවන චක්‍රයේ වෙනස් වෙනස් අවස්ථාවල දී ව්‍යුහමය වශයෙන් පවත්නා විවිධ රූපාකාර හැඩ නිල. 3. (රසා.) එක ම මූලද්‍රව්‍යය භෞතික රසායනික ආදී ලක්ෂණවලින් වෙනස් හැඩ දෙකක් හෝ කීපයක් ලෙස පැවැත්ම.
බහුරූපී(පාරිභා.) [වි.] ජීවියකුගේ විවිධ ජීවන චක්‍රයෙහි විවිධ අවස්ථාවල ස්වකීය ව්‍යුහයෙහි වෙනස් වෙනස් ස්වභාව දක්වන සුලු ; නොයෙක් හැඩ-නිල පෙන්වන.
බහුල[වි.] වැඩි ; මඳ නොවූ ; සුලභ වූ.
බහුලතාව[නා.] බොහෝ වූ බව ; වැඩි බව.
බහුවචනය[නා.] (ව්‍යාක.) බොහෝ දෙනකු හෝ බොහෝ දේ අඟවන පදය ; ඒක වචනය යන්නට විරුද්ධ පදය.
බහුශ්‍රැත[වි.] බොහෝ සේ පත පොත කියවූ ; විද්වත් ; බෙහෝ ඇසූ පිරූ තැන් ඇති.
බහුසම්මත[වි.] බොහෝ දෙනා විසින් අනුමත කරන ලද.
බළ[නා.ප්‍ර.] 1. යුද සෙබළා. 2. ගසක ප්‍රධාන කඳක්, අත්තක් බෙදීගිය තැන ; දෙබළය.
බළඇණිය[නා.] යුද සෙබළ කණ්ඩායම ; පාබල සේනා ඛණ්ඩය.
බළකැන්[නා.ප්‍ර.] භට හමුදාව ; සෙබළ සමූහය.
බළකොටුව[නා.] සතුරු යුදහමුදාවකින් අනතුරු නොවන පරිදි පවුරු අගල් ආදිය සහිත ව ආරක්ෂා සංවිධාන යොදා ඇති ස්ථානය.
බළල්කාව[නා.] ගෙයක බිත්තියේ යට ලීයටත් වහළටත් අතර ඇති (සාමාන්‍යයෙන් බළලුන් රිංගන) හිස් පෙදෙස ; බළල්වාය.
බ්ලාස්ටකීලය[නා.] මෙඩූසාකාර අංකුර හටගැන්වීමට මුඛයත්, ග්‍රාහිකාවත් නැති, පිරිහුණු ප්‍රජනනේන්ද්‍රිය ඇති සමහර හයිඩ්‍රාරූපීන්ගේ මත සිටින ජීවාංගයෙක්.
බ්ලාස්ටිමාව[නා.] බිත්තරයක ප්‍රාක්ප්ලාස්මික කොටස ; සුදු මදය වැඩෙන්නටත්, වෙන් කරන්නටත් හැකියාව ඇති කැටි වූ ප්‍රාක්ප්ලාස්මය පුංජය.
බ්ලාස්ටුලාව[නා.] මුල් අවස්ථාවේ බහු-සෛලික කලයේ ලක්ෂණ ඇති කුහර සහිත ගෝලාකාර කලලය ; අර්බුද ගර්භය.
බ්ලේඩ් තලය[නා.] දැළි රැවුල් ගෑමේ උපකරණයට සවි කරන සියුම් මුවහත ඇති වානේ තලය.
බ්ලොටිං කඩදාසිය[නා.] තෙත් පොවන කඩදාසිය ; තීන්ත පෑනෙන් ලිවීමෙන් පසු තීන්ත ඉක්මනින් බොඳ නොවී වියළා ගැනීමට හෝ රසායනික ද්‍රව පෙරිමට භාවිත කරන ලිහිල් කඩදාසි විශේෂය.
බ්‍යඤ්ජන[නා.ප්‍ර.] 1. ශබ්දාර්ථ ප්‍රකට කරන, ගාත්‍රාක්ෂරය ; ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය. 2. අර්ථය හෙළිදරවු කිරීම. 3. ආහාර සඳහා ගනු ලබන මාලුව. 4. (අභි.) අභිධර්මයෙහි එන ප්‍රඥප්තියක් ; ශබ්ද ශක්ති ප්‍රභේදයක්; අර්ථය ප්‍රකාශ කරන වාක්‍යය. 5. ලකුණ. 6. රහස් අවයවය.
බ්‍යාමප්‍රභා[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ශරීරය වටා බඹයක් පමණ තැන මණ්ඩලාකාරව පැතිර සිටි ෂඩ්වර්ණ පැහැය.
බ්‍යාමය[නා.] බඹය ; දිග මැනීමේ ප්‍රමාණයක් ; අඩි හයක දිග ප්‍රමාණය ; සතර රියන ; බඹය.
බ්‍රම්සර[නා.ප්‍ර.] 1. උතුම් හැසිරීම ; බඹසර ; බ්‍රහ්ම චරියාව. 2. උතුම් හැසිරීම ඇති පුද්ගලයා.
බ්‍රරූහණය[නා.] 1. වැඩීම ; මහත් වීම. 2. සිරුරේ තරබව ; ස්ථූල භාවය.
බ්‍රහ්ම[නා.ප්‍ර.] 1. තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. පරමාත්මය. 3. බුද්ධිය ; ඥානය ; සිත. [වි.] උතුම් ; උත්තම ; ශ්‍රේෂ්ඨ.
බ්‍රහ්ම චර්යාව[නා.] 1. මෛථුන සේවනයෙන් වැළකී සිටීම. 2. වේදය පැවැත්වීම.
බ්‍රහ්ම දණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] 1. අවවාදක්ෂම නොවන භික්ෂූන්ට මහා සංඝයා වහන්සේ විසින් දීමට නියමිත දඬුවමක්; කතා බහ පවා නො කොට අත් හැරීමේ දඬුවම. 2. බ්‍රහ්මයාගෙන් ඇති වූ බවට සලකනු ලබන අනිෂ්ට ධූමකේතුවක්.
බ්‍රහ්ම දෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] සියලු හිමිකම් පවරමින්, අයබදුවලින් පවා නිදහස් කොට, ආපසු නොගත හැකි වන පරිදි රජු විසින් පවරා දෙන ඉඩකඩම්.
බ්‍රහ්ම මුහුර්තය[නා.] හිරු නැඟීමට සිංහල පැය දෙකකට කලින් වේලාව ; අරුණ නැගෙන වේලාව ; බඹ මොහොත.
බ්‍රහ්ම රන්ධ්‍රය[නා.] ළදරුවන්ගේ හිස් මුදුනෙහි සමින් වැසී පිහිටන සිදුර ; තෙල් වළ.
බ්‍රහ්මචාරියා[නා.] බ්‍රහ්මචර්යාව රකින පුද්ගලයා.
බ්‍රහ්මචාරී[වි.] බ්‍රහ්මචර්යා සම්පන්න වූ ; බඹ සැරි.
බ්‍රහ්මන්[නා.ප්‍ර.] 1. ආත්මය ; පරමාත්මය 2. වේදය ස්මෘතිය. 3. ඉන්ද්‍රිය දමනය.
බ්‍රහ්මයානාව[නා.] බ්‍රහ්මත්වයට හෙවත් උසස් බවට නංවාලන යානය යනු වාච්‍යාර්ථයි ; දීම; දානය.
බ්‍රහ්මලෝකය[නා.] බඹුන් වසන ලොව ; රූප අරූප දෙකොටසට අයත් බ්‍රහ්මයන් වසන ලොව ; ධ්‍යානලාභීන් හා අනාගාමී ඵලයට පැමිණියවුන් උපදනා විසිආකාර බඹලොව.
බ්‍රහ්මවාදය[නා.] විශ්වයේ ආරම්භය සර්වබලධාරි බ්‍රහ්මයකුගෙන් ඇති වී යැයි ඇදහීම.
බ්‍රහ්මස්වර[නා.ප්‍ර.] 1. බ්‍රහ්මයාගේ කටහඬ ; ඉතා පැහැදිලි මිහිරි ගැඹුරු කට හඬ. 2. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කටහඬ.
බ්‍රහ්මාණ්ඩය[නා.] 1. බඹලොව ; බ්‍රහ්මලෝකය ; බඹ තලය. 2. සක්වළ ;විශ්වය.
බ්‍රහ්මාති බ්‍රහ්ම[වි.] බ්‍රහ්මයන් ඉක්මවා සිටි බ්‍රහ්මයකු වන ; බ්‍රහ්මයනට වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ ; බ්‍රහ්මයාගෙනුත් වැඳුම් පිදුම් ලබන ; (බුදුරජාණන් වහන්සේ සඳහා යෙදේ).
බ්‍රහ්මාරාධනාව[නා.] දහම් දෙසීම සඳහා මහා බ්‍රහ්මයා විසින් බුදුරජාණන් වහන්සේට කළ ආරාධනය.
බ්‍රහ්මාසනය[නා.] යෝග භාවනා කිරීමට පහසු අන්දමට අරමිණිය ගොතා හිඳ ගැනීම ; පළක් බැඳ හිදීම ; පද්මාසනය.
බ්‍රාහ්මණ[නා.ප්‍ර.] 1. හින්දු සමාජයට අයත් කුල සතරින් එකක් ; බමුණු කුලය. 2. වෛදික සාහිත්‍යයට අයත් ග්‍රන්ථ විශේෂයක්.
බ්‍රාහ්මණයා[නා.] 1. සිල්වත් තැනැත්තා ;ආර්ය පුද්ගලයා. 2. බමුණු කුල උපන් තැනැත්තා.
බ්‍රාහ්මණික[වි.] 1. බමුණු දහම හා බැඳුණු ; බ්‍රාහ්මණයන් පිළිබඳ වූ. 2. බ්‍රාහ්මණ ග්‍රන්ථ හා සම්බන්ධ.
බ්‍රාහ්මී[නා.ප්‍ර.] ක්‍රි. පූ. යුගයන්හි දඹදිවත් ලක්දිවත් භාවිත වුණු සෙල්ලිපි අක්ෂර මාලාවක්.
බ්‍රිගේඩියර්[නා.ප්‍ර.] කර්නල්වරයකුට වඩා උසස්, මේජර් ජනරල්වරයකුට වඩා පහත් යුද්ධ නිලධාරියා ; හමුදා ඒකකයක අණ දෙන නිලධාරියා.
බ්‍රිතාන්‍යය[නා.] එංගලන්තය, වේල්සය, ස්කොට්ලන්තය සහ උතුරු අයර්ලන්තය යන පළාත්වලින් සංයුක්ත වුණු යුරෝපීය රාජ්‍යය.
බ්‍රිස්ටල් බෝඩ්[නා.ප්‍ර.] එක පැත්තක් ඔප දමා ඇති මඳක් ඝන කඩදාසි වර්ගයක්.
බ්‍රොමයිඩ්, බ්‍රෝමයිඩ්[නා.ප්‍ර.] 1. හයිඩ්රාබ්‍රෝමික් අම්ලයෙන් ලබාගන්නා ලවණයක්. 2. පරිගණකයෙන් මුද්‍රණය කිරිමේ දී විශේෂ යන්ත්‍රයකින් ලබාගන්නා ශෝධ්‍යපත්‍රය.
බ්‍රෝකර්[නා.ප්‍ර.] 1. අනුන් වෙනුවෙන් වෙළඳ ව්‍යාපාරික කටයුතු සංවිධානය කරන අතරමැදියා ; තැරැව්කාරයා. 2. මගුල් කපුවා.
බා[නා.ප්‍ර.] 1. අත ; බාහුව ; හස්තය. 2. භාගය ; කොටස ; අර්ධය. 3. වාසනාව; සිත; භාග්‍යය. 4. සැපත ; සුඛය. 5. බය. 6. සඳරැස් ; චන්ද්‍රකාන්තිය. 7. නැණවතා ; උගතා. [වි.] අඩු ; බැසගිය ; අඩු වූ.
බාග[වි.] 1. කොටසක් හෝ අඩක් වූ. 2. ඇතැම් ; සමහර.
බාගය[නා.] කොටස ; අඩ ; භාගය.
බාණ[නා.ප්‍ර.] 1. ඊතලය ; ඊය. 2. පහ ; අංක පහ.
බාණපස[නා.] අනංගයාගේ ඊතල වශයෙන් සැලකෙන පියුම්, හෝපලු, මී අඹ, දෑසමන් සහ නිලුපුල් යන මල් වර්ග පහ.
බාදිය[නා.] මුහුදු ජල මට්ටම පහළ යන අවස්ථාව ; බැස යන උදම.
බාධකය[නා.] විරුද්ධ ව ඉදිරිපත් වන දෙය ; අවහිරය ; වැළැක්ම ; බාධාව ; පීඩාව.
බාධාව[නා.] අවහිරය ; ප්‍රතිබන්ධනය ; වැළැක්ම ; සම්බාධකය.
බාන[නා.] 1. රැහැන ; කඹය ; ලණුව. 2. බැඳීම; බැම්ම; බන්ධනය. 3. සිවුපා යුග්මය; ඈඳුත්ත ; යුවළ.
බානවා[ක්‍රි.] 1. යමක් උඩක සිට පරෙස්සමින් බිමට ගන්නවා ; පහත් කරනවා ; (පටවා ඇති බඩු බාහිරාදිය) ඉවත් කරනවා. 2. සර්පවිෂ ආදිය ඉවත් කරනවා ; විෂ උරනවා. 3. (බිලිකටු, යොත්, අනංගු ආදියෙන්) මසුන් අල්ලාගන්නවා. 4. හිස කෙස් හෝ රැවුල මුඩු කරනවා. 5. පන් වියමන්වල අඩුපාඩු පුරවනවා ; පිළියම් කරනවා. 6. බය වෙනවා ; තැතිගන්නවා.
බානසුල්ලා[නා.] බියගුලු තැනැත්තා ; බියෙන් පසුබසින තැනැත්තා ; බියගුල්ලා.
බානසුලු[වි.] බියසුලු ; බියගුලු; භය සහිත.
බානු, භානු[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා ; හිරු.
බාපත[නා.] 1. පැරණි නිවෙස්වල උළුවස්සට උඩින් පිටට නෙරා සිටින සේ සවිකළ ලෑල්ල. 2. පුටු අත ; පුටු ඇන්ද.
බාපනය[නා.] නිල ඇඳුමේ අවයවයක් වශයෙන් උඩුකය හරහා යොදන පුළුල් වර්ණවත් පටිය.
බාබත්[නා.ප්‍ර.] හරක් ආදී සතුන්ගේ බඩවැලින් සාදනු ලබන ව්‍යඤ්ජනයක්.
බාර[වි.] පැවරුණු ; වගකීම් දරන ; නඩත්තු කරන ; ආරක්ෂා කරන.
බාර කරනවා[ක්‍රි.] 1. රැකබලා ගැනීම පවරනවා ; වගකීම පවරනවා ; රැකවරණය යටතට ; පත් කරනවා ; පාලනය පවරනවා ; නඩත්තුව පවරනවා. 2. යක්ෂ භූතාදින් අධිගෘහිතවීමට සලසනවා.
බාරදූර[වි.] 1. අමාරු ; දුෂ්කර ; විශාල වගකීමක් සහිත ; බැරෑරුම්. 2. ඉතා බර.
බාරය[නා.] 1. බලාපොරොත්තුව සිටින දෙයට පිහිට ලබා දුනහොත් මේ මේ දේ කරමියි දෙවි දේවතාදීන්ට දෙන ප්‍රතිඥාව ; පොරොන්දුව ; ඉල්ලීම ; සපථය. 2. වගකීම ; යුතුකම ; මෙහෙවර. 3. බර; භාරය. 4. (කථා.) බාරදූර කාර්යය ; වැදගත් කටයුත්ත. 5. පීඩනය මැනීමේ ඒකකයක්.
බාරවෙනවා[ක්‍රි.] 1. තමන්ගේ අවශ්‍යතාව ඉටු කළහොත් මේ මේ දේ කරමැයි දෙවි දේවතාදීන්ට පඬුරු ගැට ගැසීම ආදියෙන් පොරොන්දු වෙනවා ; ප්‍රතිඥා දෙනවා. 2. පාලනාධිකාරය/පාලන බලය ලැබෙනවා. 3. කැපවනවා ; බැඳෙනවා ; අරමුණකට ඇපකැප වෙනවා. 4. නීතිවිරෝධී ක්‍රියාවකට සැක කරනු ලබන්නකු සිය කැමැත්තෙන් නීතිය ක්‍රියා කරවන බලධාරිත්වයක් යටතට පත් වෙනවා ; නීතියේ බාරයට පැමිණෙනවා.
බාරහාර[නා.ප්‍ර.] තමන් අපේක්ෂිත ඉල්ලීම් ඉටුකර දුන හොත් ඒ වෙනුවෙන් කිරීමට යන දේ පිළිබඳ පොරොන්දු සහ එයට අදාළ පුද පිළිවෙත්.
බාල[වි.] 1. වයසින් අඩු ; කනිටු ; කනිෂ්ට. 2. තරුණ ; යෞවන. 3. නුවණ නැති ; අනුවණ ; අඥාන. 4. වටිනාකමින් අඩු ; ගුණයෙන් හීන. 5. නොමේරූ ; නොපැසුණු. 6. (කථා.) පහත් ; අශික්ෂිත.
බාල අපරාධ[නා.ප්‍ර.] වයසින් බාල අය හෙවත් ළමයින් විසින් සිදු කරනු ලබන අපරාධ.
බාල අපරාධකාරයා[නා.] අපරාධ සිදු කිරීමට පෙළඹෙන බාලවයස්කාර ළමයා.
බාල කරනවා[ක්‍රි.] 1. යමක වටිනාකම හෝ තත්ත්වය ඕනෑකමින් අඩුවීමට සලස්වනවා. 2. බාල දේ මිශ්‍ර කරනවා. 3. වටිනා දෙයක් තවත් දෙයක් සමග මිශ්‍ර කරනවා ; තනු කරනවා.
බාල ග්‍රහ දෝෂය[නා.] ග්‍රහයින් හෝ වෙනත් අදෘශ්‍යමාන බලවේගයන් හේතුවෙන් ළදරුවන්ට වැළදෙතැයි සැලකෙන භූතදෝෂයක්.
බාලකපක්ෂාඝාතය[නා.] ඇතැම් පේශි අක්‍රිය කිරීමේ ලක්ෂණය ඇති ව ළමා වියේ දී වැලඳෙන රෝගයක් ; පෝලියෝ රෝගය.
බාලකයා[නා.] බාල වයසෙහි සිටින්නා ; දරුවා.
බාලදක්ෂයා[නා.] බාලදක්ෂ ව්‍යාපාරයේ සාමාජිකයා.
බාලයා[නා.] 1. බාල වයස් ඇත්තා ; වයසින් අඩු තැනැත්තා. 2. ළදරුවා ; ළපැටියා ; කුඩා දරුවා ; ළමයා ; ළමා වයස නොඉක්මවූ තැනැත්තා. 3. නුවණ අඩු තැනැත්තා ; අඥානයා ; මෝඩයා. 4. යම්කිසි සේවයක යෙදී මෙහෙ කරන්නා ; සේවකයා ; මෙහෙකරු. 5. පවුලක දරුවන් අතර වයසින් අඩු ම තැනැත්තා ; බඩපිස්සා. 6. නීතියෙන් පිළිගන්නා ලද වයස සම්පූර්ණ කොට නැති තැනැත්තා.
බාලවයස්කාරයා[නා.] යම් යම් කටයුතු තනිව තීරණය කිරිමේ ශක්තියක් නැති, අඩු වයසෙහි සිටින්නා.
බාල්කය[නා.] කුරුපාව උසුලා සිටීමට යොදාන ලොකු ලීය.
බාල්දිය[නා.] පනිට්ටුව ; බකට්ටුව.
බාල්දු[වි.] පහත් ; අඩු ; සැහැල්ලු.
බාල්දුව[නා.] 1. සුළුකොට තැකීම; පහත්බව. 2. නිග්‍රහය ; නින්දාව.
බාල්‍ය[වි.] ළමාවිය පිළිබඳ ; ළදරු ; ළමා.
බාලාපචාරය[නා.] බාල වයස්කාරයන්ගේ හෙවත් ළමයින්ගේ සමාජ විරෝධී සාපරාධී පැවැත්ම ; බාලාපරාධය.
බාලාර්ක[බාල+අර්ක] [වි.] පායාගෙන එන හිරුට අයිති ; උදාවන සූර්යයා හා සම්බන්ධ.
බාලාර්කයා[නා.] උදයේ පායා ගෙන එන හිරු ; ළහිරු.
බාලිකාව[නා.] ගැහැණු ළමයා ; ළාබාල දැරිය.
බාලොලිය[නා.] ළපටි ස්ත්‍රිය ; ළාබාල යුවතිය.
බාව[නා.] 1. අත ; බාහුව. 2. කිඹුලු, කබර, තලගොයි ආදීන්ගේ වලිගය.
බාසුරු[නා.] බහසුරු බ.
බාහ්‍ය[වි.] පිටස්තර ; බාහිර වූ.
බාහිත[වි.] දුරු කළ ; බැහැර කළ.
බාහිර[වි.] 1. බැහැර ; පිටස්තර. 2. වැඩිපුර ; අමතර ; ආගන්තුක.
බාහිරස්ථ(පාරිභා) [වි.] පිටත පිහිටි ; බැහැර වූ ; පිටතින් එන.
බාහිරාවරණය[වි.] පිටතට නැමුණු ; පිටතට කැරකැවුණු.
බාහු[නා.ප්‍ර.] බාහුව.
බාහු යුද්ධය[නා.] අතින් පහර දෙමින් කරන සටන ; මල්ලව පොරය ; ගුස්ති ඇනීම.
බාහුල්‍යය[නා.] බොහෝබව ; බහුලකම ; සුලභත්වය.
බාහුලික[වි.] සිව්පසය බහුලව රැස්කොට තබාගන්නා වූ ; සුඛෝපභෝගී වූ.
බාහුව[නා.] 1. කිහිල්ල සිට ඇඟිලි කොන් දක්වා ඇති ශරීරාංගය ; අත ; හස්තය. 2. ජීවින්ගේ ඉදිරි ගාත්‍රය. 3. අතක් වැනි උපකරණය. 4. ඉණිමං පෙති සවි කොට ඇති දෙපස ලී ; ඉණිමං රිට.
බැංකු අණකරය(පාරිභා.) [නා.] බැංකු ගිණුමකින් ලිඛිත නියෝගයක් මඟින් මුදල් ලබාගැනීම ; බැංකුවකට එක් ශාඛාවකින් තවත් ශාඛාවකට මුදල් ගෙවීම කරන නියෝගය.
බැංකු ගිණුම[නා.] ගනුදෙනුකරුවන් තම මුදල් තැන්පත් කිරිමට හෝ ඒවා ගනුදෙනු කිරීම සඳහා හෝ බැංකුව සමග ඇති කරගන්නා ගණන්-හිලව් ගිවිසුම.
බැංකුව, බැන්කුව[නා.] ගනුදෙනුකරුවන්ගේ මුදල් හා මුදල් ගනුදෙනු භාරව සිටින ආයතනය.
බැක්ටීරියාව[නා.] ශාක වර්ගයට අයත් ඒක සෛලීය ජීව විශේෂයක්.
බැගෑව[නා.] අනුකම්පාවට සුදුසු වන සේ දුකට පත් වීම ; දුඃඛිතභාවය.
බැට[නා.ප්‍ර.] 1. පහර ; ප්‍රහාරය ; ගුටිය. 2. ඇටය ; අස්ථිය. 3. පිදුරු ඉවත් කළ පසු කමතේ ඉතිරි වන වී.
බැණ ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. කථා කරනවා ; සාකච්ඡා කරනවා. 2. එකිනෙකාට නින්දා අපහාස දොඩවනවා ; අන්‍යෝන්‍ය වසයෙන් පරිභව බස් කියනවා.
බැණ නගිනවා[ක්‍රි.] 1. එක්වර ම කථා කරනවා ; හදිසියේ අමතනවා. 2. හඬ නංවනවා ; ඝෝෂා කරනවා.
බැත(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගොයම් පාගා පිදුරු ඉවත් කිරීමෙන් පසු කමතේ තිබෙන වී ; කමතේ දී වී වලට ව්‍යවහාර වන නම.
බැති[වි.] ඇදහීමකින් යුත් ; විශ්වාසයෙන් යුක්ත ; භක්තියෙන් යුක්ත.
බැතිය[නා.] 1. ශ්‍රද්ධා ගෞරව සම්මිශ්‍ර අවනතභාවය ; ඇදහීම. 2. ස්නේහය ; ආදරය.
බැතිරේක[නා.ප්‍ර.] සාධ්‍යයේ අභාවය කීමෙන් හේතුවේ අභාවය දැක්වීමේ තර්ක ලක්ෂණය.
බැද්ද[නා.] කැලය ; වන ලැහැබ.
බැදෑණි[නා.ප්‍ර.] 1. සහෝදරයාගේ බිරිඳ ; බිරියගේ සහෝදරිය ; මාමාගේ හෝ නැන්දණියගේ දියණිය ; නෑනා. 2. තමා හා විවාහ ගිවිසගත් කත.
බැදුම[නා.] 1. තෙලෙන් කර කරගත් ව්‍යඤ්ජනය ; බැද ගත් මාලුව හෝ මස. 2. පොර බැදීම ; පොර ඇල්ලීම.
බැඳි[වි.] 1. බඳින ලද ; (වටකොට) දවටාලු. 2. (එක පිට එක තබා) සවි කළ ; සම්බන්ධ කළ. 3. උපයා, සපයා තිබූ ; රැස් කළා වූ. 4. (යමක්) බහාලූ ; පුරාලූ. 5. රචනා කරන ලද ; ප්‍රබන්ධිත. 6. වසඟ කළ, නතු කළ. 7. හිර වූ ; අවහිර වූ.
බැඳියාව[නා.] ඥාතී මිත්‍රත්වාදී වශයෙන් ඇති අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතාව ; පෞද්ගලික සම්බන්ධය.
බැඳීම, බැඳුම[නා.] 1. ගැට ගැසීම ; එකට සම්බන්ධ කිරීම. 2. සෑදීම ; ඉදිකිරීම. 3. වගකිව යුතු ප්‍රමාණය. 4. ඇලීම. 5. අත් අඩංගුවේ ලෑම. 6. රචනා කිරීම ; ප්‍රබන්ධ කිරීම.
බැඳුම්කරය[නා.] (පාරිභා.) දෙදෙනකු හෝ දෙපක්ෂයක් අතර මුදල් පදනම් කොට අන්‍යෝන්‍ය බැඳීමක් ඇති කර ගන්නා නීතිමය ලියවිල්ල.
බැබළෙනවා, බැබලෙනවා[ක්‍රි.] දිලෙනවා ; දිලිසෙනවා ; විරාජමාන වෙනවා ; උද්දීප්තිමත් වෙනවා.
බැබුන්[නා.ප්‍ර.] තරමක් විශාල වානර වර්ගයක් ; බබුනා.
බැම[නා.] 1. දෑසට ඉහළින් පිහිටි රෝම දෙපෙළ ; ඇහි බැම. 2. (දළ වශයෙන්) මිනිසකුගේ දෙ අත් දෙපසට විහිදු විට ඇති දිග ප්‍රමාණය ; බඹය.
බැම නගනවා[ක්‍රි.] යම්කිසි අදහසක් ඇඟවීමට ඇහි බැම උස් කරනවා.
බැමලේ[නා.] ඉරක් හෝ රේඛාවක් බඳු ඇහි බැම ; භ්‍රෑරේඛාව.
බැම්ම[නා.] 1. බැඳීම ; බන්ධනය. 2. (ගල් මැටි සිමෙන්ති ආදියෙන් කරන) තාප්පය ; බිත්තිය ; වේල්ල.
බැර ජලය(පාරිභා.) [නා.] බර වූ ජලය ; සාමාන්‍ය ජලය විද්‍යුත් විච්ඡේදනය විට අවශේෂයක් වසයෙන් ලැබෙන ඩියුට්රියම් ඔක්සයිඩ්.
බැර පැත්ත(පාරිභා.) [නා.] ගිණුම් ලෙජරයක හෝ තුලා පත්‍රයක හෝ ගිණුමකට මුදල් බැර කරන පැත්ත.
බැර සටහන[නා.] බැංකු ගිණුමක බැර පැත්තට ඇතුළත් කරන මුදල පිළිබඳ සටහන.
බැරපත(පාරිභා.) [නා.] ගිණුමට මුදල් බැර කිරීමේ දී තොරතුරු සටහන් කිරීම සඳහා බැංකුවෙන් දෙන පෝර්මය.
බැරම[වි.] 1. බොහෝ ; ඉහත ; අතිශය බරින් යුක්ත. 2. බඹුන් හට අයත් හෝ සම්බන්ධ ; බ්‍රහ්ම.
බැරැක්කය[නා.] හමුදා භටයන් සාමුහික ව නැවතී සිටින ගොඩනැගිල්ල ; සෙබළ නිවාසය.
බැරැණ්ඩිය, බැරැඬි, බැරැඬුව[නා.] උගුරින් නැගෙන රළු හඬ ; බර කර්කශ කටහඬ.
බැරෑරුම[නා.] 1. බරපතළකම ; අමාරුව ; භාරධූරතාව. 2. ආඩම්බරකම ; අහංකාරය ; උඩඟුකම ; අධිකමානය.
බැරි[වි.] 1. බර ඇති ; බරින් යුතු. 2. අපහසු ; නොකළ හැකි ; අමාරු.
බැරෝමීටරය(පාරිභා.) [නා.] වායුපීඩනය මැනීමේ උපකරණය.
බැල, බැළ[වි.] කුලිය හා සම්බන්ධ ; කුලියට අයත්. [නා.ප්‍ර.] ශක්තිය ; වීර්යය.
බැලගෙඩිය, බැළගෙඩිය[නා.] පොල් කැඩීමට ගසකට නගින මිනිසාට කුලිය වශයෙන් දෙන පොල් ගෙඩිය. [නා.ප්‍ර.] ශක්තිය ; වීර්යය.
බැලය, බැළය[නා.] 1. කුලිය ; පාරිශ්‍රමිකය. 2. සේවක මණ්ඩලය ; පරිවාරක මඩුල්ල.
බැලයා, බැළයා[නා.] කුලී වැඩ කරන්නා ; කුලීකරුවා.
බැල්ම[නා.] 1. බැලීම ; බැලුම් හෙළීම ; නෙත් පහට ; දෘෂ්ටි පාතය. 2. අමනුෂ්‍ය දෘෂ්ටිය ; භූතාවේශය.
බැලුනය, බැලූනය[නා.] 1. අවට වාතයට වඩා සැහැල්ලු වායුවක් පිර වූ විට ඉහළ නගින සේ සාදන ලද හුළං පිට නොවන දිගටි සේද කෝෂය ; බැලුන් යන්ත්‍රය. 2. උෂ්ණ වාතය පිරවීමෙන් ඉහළ යන සේ තුනී කඩදාසියෙන් සාදන ලද ගෝලාකාර පසුම්බියක්. 3. බැලුන් බෝලය.
බැලූ-බැල්මට[ක්‍රි.වි.] වැඩි විමසීමක් නො කොට ඇස යොමු කළ පමණින්; මතුපිටින් පෙනී යන පරිදි ; සියුම් විග්‍රහයක් නොමැති ව සලකා බලනු ලබන විට පෙනෙන පරිදි.
බැලේ[නා.ප්‍ර.] සංගීතයෙන් හා ඉඟියෙන් අදහස් ප්‍රකාශ කරන නාට්‍ය විශේෂය ; ඉඟිනළුව ; මුද්‍රා නාට්‍යය.
බැව[නා.ප්‍ර. බැව්] 1. භාවය ; බව. 2. භවය ; සත්වයකු චුත වීමෙන් යළි උපත සිදුවන්නා වූ ස්ථාන වන කාම, රූප, අරූප යන භව තුනෙන් එකක්. 3. තත්ත්වය ; හේතුව ; කාරණය.
බැවහර[වි.] ව්‍යවහාරයෙහි පවත්නා ; භාවිත වන. [නා.ප්‍ර.] ව්‍යවහාරය ; සම්මතය ; භාවිතය.
බැවහර කරනවා[ක්‍රි.] ව්‍යවහාර කරනවා ; භාවිත කරනවා.
බැවහර නීතිය[නා.] ලිඛිත නීතියට ඇතුළත් නොවන නමුදු, චාරිත්‍ර-වාරිත්‍රවලට, සම්ප්‍රදායට අනුව පිළිපැද අධිකරණය මඟින් පිළිගනු ලබන නීතිය.
බැවහර නුවණ[නා.] ප්‍රායෝගික ඥානය ; තන්වැසි නුවණ.
බැවින්[ක්‍රි.වි.] නිසා ; කරණකොට ගෙන ; හේතුකොටගෙන ; හේතුවෙන්.
බැවුම්[නා.ප්‍ර.] 1. භාවනාව. 2. කටමැත දෙඩීම ; පුරසාරම.
බැවුල[නා.] වනයෙන් යුත් උස්බිම් කොටස ; ගොඩැල්ල.
බැසිලය(පාරිභා.) [නා.] රෝග උත්පාදක ක්‍ෂුද්‍රජීව විශේෂයක් ; දණ්ඩාණුව ; මෙය දණ්ඩක හැඩය ඇති බැක්ටීරියා වර්ගයක් සේ සැලකේ.
බැහැ[නා.ප්‍ර.] 1. සහෝදරයා ; සොහොවුරා. 2. පිටත ; බැහැර. [නි.] නොහැකි යි ; නුපුළුවනි.
බැහැ දකිනවා[ක්‍රි.] ප්‍රභූන් ඉදිරියේ යටත් පහත් ව පෙනී සිටිනවා ; ගරු-සැලකිලි සහිත ව උතුමන් ඉදිරිපිටට යනවා.
බැහැනා, බෑනා[නා.] 1. දුවගේ සැමියා. 2. (පිරිමියකුට නම්) සෝවුරියගේ පුත්‍රයා ; (ස්ත්‍රියකට නම්) සොවුරාගේ පුත්‍රයා.
බැහැර, බෑර[වි.] පිටත වූ ; පිටස්තර ; පරිබාහිර වූ.
බැහැරි[වි.] බාහිර ; පිටස්තර ; අභ්‍යන්තර නොවූ. [නා.ප්‍ර.] පිට ; පිටස්තරය.
බැහැරියා[නා.] පිටස්තරයා ; අමුත්තා.
බැහැවුම්[නා.ප්‍ර.] 1. බැස ගැනීම ; ඇබ්බැහිකම ; පුරුද්ද. 2. අත හිස ආදිය පහත් කිරීම්. 3. රැවැටිලි බස් ; කපටිවදන් ; කෛරාටික වචන. [වි.] තරගකාරි ; දර්පයෙන් යුක්ත ; ආඩම්බර.
බැහැවෙනවා[ක්‍රි.] 1. පුරුදු වෙනවා ; භාවිත වෙනවා ; බැස ගන්නවා ; කැපවෙනවා ; යෙදෙනවා. 2. දර්පිත වෙනවා ; උඩඟුවෙනවා ; ඉහළින් සිතා ගන්නවා ; බැබළෙනවා. 3. බාහිරවෙනවා ; පිටවනවා ; ඈත්වෙනවා. 4. වැටෙනවා ; යෙදෙනවා.
බෑඟිරි ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] යටි ගිරියෙන් කෑගසනවා ; උස් හඬින් කෑගසනවා.
බෑන්ඩ්[නා.ප්‍ර.] 1. බටහිර තූර්ය වාදක කණ්ඩායම. 2. පටිය ; වාටිය.
බෑය, බෑව[නා.] භාගය ; අර්ධය ; අඩ ; පළුව ; දෙකෙන් පංගුව.
බෑවුම[නා.] 1. ඉහළ සිට ක්‍රමයෙන් පහත් ව යන බිම ; ප්‍රපාතය ; පල්ලම. 2. ඇලවන හැඩය ; නැමී යෑම ; නම්නතාව. 3. උදාරබව ; තේජස්වී ගතිය ; එඩිය ; බැහැවුම. 4. උඩඟුකම ආඩම්බර ගතිය.
බිං නඟනවා, බිම් නඟනවා[ක්‍රි.] පුරන් කොටනවා ; වගා කිරීම සඳහා බිම සකස් කරනවා.
බිංගෙය, බිම්ගෙය[නා.] 1. පොළොව යට තැනූ ගුහාව. 2. උමඟ.
බිංදු මාත්‍රය, බින්දු මාත්‍රය[නා.] ඉතා කුඩා ප්‍රමාණය ; අති ස්වල්පය.
බිංදුව, බින්දුව[නා.] 1. ඉලක්කම් ක්‍රමයට අයත් මූලික සංකේතය ; 'O' යන සංකේතය ; සෘණ සංඛ්‍යා අවසනත් ධන සංඛ්‍යා ආරම්භයත් අතර පවතින සංඛ්‍යාව ; ආරෝහණ චක්‍රයක ආරම්භය දක්වන ලකුණ ; ශූන්‍යය. 2. අනුස්වාරය. 3. කඩින්කඩ වෑස්සෙන ගෝලාකාර ද්‍රව ස්වල්පය ; පොද. 4. ආයුර්වේදීය මාන ක්‍රමයෙහි ඇතුළත් ද්‍රව මැනීම පිළිබඳ ඉතා කුඩා මිනුම. 5. ඉම්පීරියල් ද්‍රවමාන ක්‍රමයට අයත් මිනුමක් ; ඩ්රෑමයකින් හැටෙන් පංගුව. 7. තිත ; පුල්ලිය ; ලපය ; ගෝමරය. 8. ඉතා කුඩා කැබැල්ල ; අල්පමාත්‍රය.
බික[නා.] 1. දොඩම් ආදි සමහර ගෙඩිවල ද, ලූනු අල ආදියෙහි ද වෙන් වෙන් වී බෙදුණු කොටස. 2. ඇතැම් මත්ස්‍ය මාංසාදියෙහි පැතලි කොටස හෙවත් තට්ටුව. 3. භික්ෂා පාත්‍රයට බෙදන කොටස ; භික්ෂාව. 4. භික්ෂූන් වසන තැන ; ආශ්‍රමය ; අසපුව. 5. වංගෙඩිය. 6. භික්ෂාවෙන් හෙවත් සිඟා ලබන අහරින් යැපෙන්නා ; භික්ෂුව. 7. සිඟමන් යදින්නා ; සිඟන්නා ; යාචකයා. 8. සිගීමෙන් ලබන ආහාරය.
බිඟු[නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා ; බඹරා.
බිජුව[නා.] 1. පැටවුන් හටගන්නා බීජය ; බිත්තරය. 2. පැළවන ඇටය ; ධාන්‍ය ඇටය ; පැළ කිරීම සඳහා ගනු ලබන බීජය. 3. අණ්ඩකෝෂය. 4. දෙහි දොඩම් ආදි ගෙඩි වර්ගවල රේණු වසා ඇති මදුල ; බික. 5. කාරණය ; හේතුව.
බිඩාලයා[නා.] බළලා.
බිණීම, බිණුම[නා.] කතා-බහ කිරීම.
බිත[නා.] 1. භික්තිය ; පවුර ; තාප්පය ; කණ්ඩිය. 2. ප්‍රදේශය ; තලය. 3. ස්වල්පය.
බිතක්කන[නා.] අගුව ; පිළිකන්න ; බිත්ති කෙළවර.
බිත්තර වී[නා.ප්‍ර.] වැපිරීමට සුදුසු වී ; බීජ වී.
බිත්තරය[නා.] සතුන්ගේ බෝවීම සඳහා ඇති වන බිජුවට හෝ ධාන්‍යාදියේ පැළ ඇතිවීම සඳහා සුදුසු වන බීජය.
බිත්තිය[නා.] ගෙයක පියස්ස දක්වා බඳින බැම්ම ; තාප්පය.
බිතු සිතුවම[නා.] බිත්තියෙහි අඳින ලද චිත්‍රය.
බිදම්[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ධර්මයේ අඩංගු ඉතාම ගැඹුරු කොටස ; අභිධර්මය.
බිනර[නා.ප්‍ර.] සිංහල මාසයක නාමය ; චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයෙන් සය වැනි මාසය ; නිකිනි හා වප් දෙමස අතර කාලය.
බින්න[නා.ප්‍ර.] 1. බොරුව : අසත්‍යය ; මිථ්‍යාව. 2. අපහාසය ; නින්දාව ; පරිභවය. 3. එක්කුස උපන් තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය ; සොහොයුරා සොහොයුරිය. 4. විවාහයෙන් පසු සැමියා බිරියගේ නිවසෙහි පදිංචිවීමේ විවාහ ක්‍රමය.
බිනික්මන්[නා.ප්‍ර.] අභිනිෂ්ක්‍රමණය ; ගිහිගෙයින් නික්ම ගොස් පැවිදි වීම ; ගිහි ජීවිතය අතහැර දැමීම.
බිඳිනවා[ක්‍රි.] 1. කඩනවා ; පොඩි කරනවා ; කුඩු කරනවා. 2. පරාජය කරනවා ; යටපත් කරනවා (තර්ක ආදිය) නිෂ්ප්‍රභා කරනවා. 3. භේද කරනවා ; අසමඟි කරනවා. 4. (මල්ඵල ආදිය) කඩා රැස් කරනවා. 5. පොළොව හාරනවා ; බිම කණිනවා. 6. අමනාප කරනවා ; කලකිරවනවා ; විශ්වාසය පලුදු කරනවා.
බිඳීම(පාරිභා.) [නා.] 1. වැරදි බව ඔප්පු කිරිම ; නිෂ්ප්‍රභ කිරිම. 2. පෙට්රෝලියම්වල බර කොටස වඩා සැහැල්ලු වන සේ සරල අණුවලට කැඩීම.
බිබිළ[නා.] 1. සිරුරේ පිට සමට යටින් මතු වන කුඩා ගඬුව. 2. ඉතා ළපටි ගෙඩිය. 3. පොළෝ යටින් දිය මතුවන කුහරය ; උල්පත.
බිම[නා.] පොළොව ; භූමිය ; පෘථිවි තලය.
බිම් ඇඳිරිය[නා.] බිමට අඳුරු වැටීගෙන එන වෙලාව ; රැය උදා වී ගෙන එන අවස්ථාව ; රාත්‍රී මුඛය.
බිම් කඩ[නා.] 1. බිම් කොටස ; බිම් කැබැල්ල ; භූමි භාගය. 2. හිඳගැනීම සඳහා බිමට ඵලන රෙදිකඩ ; බිම් පත්කඩය.
බිම් කුලිය[නා.] තම ප්‍රයෝජනය සඳහා අනෙකකුගේ ඉඩමක් භාවිත කරන විට ඒ සඳහා ගෙවන කුලිය ; බිම් බද්ද.
බිම් පුලුටු[නා.ප්‍ර.] මළසිරුරු ආදාහන කෙරෙන භූමිය වෙනුවෙන් අය කළ බදු විශේෂයක්.
බිම් බලනවා[ක්‍රි.] 1. වටපිටාව නොබලා තමා ඉදිරියේ පොළොව දෙස බලනවා ; හිස බිම දෙසට හරවා ගෙන සිටිනවා. 2. කිසියම් භූමි භාගයක් ගෙයකට සුදුසුදයි නක්ෂත්‍රානුකූලව පිරික්සා බලනවා.
බිම්බය[නා.] 1. සූර්යයා චන්ද්‍රයා වැනි ග්‍රහලෝක වටා ඇති ඡායා වළල්ල. 2. කැඩපත් ආදී දිලිසෙන දෙයින් පෙනෙන ඡායාව.
බිම්බර[නා.] පොළොව පහත් වන තරම් බර ; පොළොවේ එක් පැත්තකට ගිය විට අනෙක් පැත්ත උඩ යන තරම් බර.
බිම්මල[නා.] හත්ත ; විශේෂයෙන් පොළොවෙන් පැන නැගෙන හතු විශේෂය.
බිම්මහල[නා.] තට්ටු ගොඩනැගිල්ලක මට්ටමේ පිහිටි තට්ටුව.
බිය[නා.] 1. මනසෙහි හටගන්නා තැතිගැන්ම ; සන්ත්‍රාසය ; භය ; භීතිය. 2. නව නාට්‍ය රස අතුරින් එකක් වන භයානක රසය. 3. බීම ; පානය කිරීම.
බියකර, බියකරු[වි.] තැති ගැන්මට පමුණුවන ; භය උපදවන ; භයංකර.
බියගුලු[වි.] යම් අවස්ථාවකට මුහුණදීමට චිත්ත ශක්තියක් නොමැති ; භයින් තැති ගැනෙන සුලු.
බියලි[නා.ප්‍ර.] 1. පියල්ල ; පළුව ; බෑය. 2. පලු සහිත මුං, තෝර, මෑ ආදි ඇට වර්ග.
බියසුල්ලා[නා.] බය ගතිය ඇති තැනැත්තා ; තැති ගන්නා ස්වභාවයෙන් යුතු පුද්ගලයා.
බිරම, බීරිම, බීරුම[නා.] වැහිවලාකුළු නිසා ඇති වන අඳුර.
බිරම්[වි.] භයානක ; භයංකර බිය උපදවන.
බිරම් තට්ටුවෙනවා[ක්‍රි.] බයෙන් ගල් ගැසෙනවා ; භ්‍රාන්ත වෙනවා.
බිරාන්ත[වි.] අධික ලෙස බිය පත් ; භ්‍රාන්ත.
බිරි[නා.ප්‍ර.] 1. භය ; බිය ; භීතිය. 2. ස්ත්‍රිය ; ගැහැණිය ; කාන්තාව. 3. භාර්යාව ; අඹුව ; බිරින්දෑ.
බිරින්ද, බිරින්දෑ[නා.] විවාහ කරගත් ස්ත්‍රිය ; භාර්යාව ; අඹුව ; බිරිඳ.
බිරු[වි.] 1. බිය උපදවන ; බියකරු ;භයංකර. 2. බිය ඇති ; බයාදු ; බියගුලු. [නා.ප්‍ර.] 1. බිය ; භීතිය ; තැති ගැනීම ; කම්පාව ; සබකෝලය. 2. කත් නෑසෙන්නා ; බිහිරා. මුවා ; මෘගයා.
බිරුසන් දෙනවා[ක්‍රි.] භයජනක හඬක් නඟනවා ; තැති ගන්වන ලෙස මොරදෙනවා.
බිල[නා.] 1. සිදුර ; ගුල ; කුහරය ; බෙනය. 2. ඖෂධ වශයෙන් පාවිච්චි කරන ලුණු. 3. (පාරිභා.) සතුන්ගේ හා ශාකවල ශරීර සෑදී ඇති ජීවකෝෂ ඒකකය. 4. කරන ලද සේවයක් සඳහා ගෙවිය යුතු ගාස්තු ඒකකය ; මිල වට්ටෝරුව.
බිල් පත්‍රය[නා.] 1. භාණ්ඩ හෝ සේවා හෝ ණයක් සඳහා නම් සඳහන් කරන පුද්ගලයාට හෝ ඔහු විසින් නම් කැරුණු තැනැත්තාට නියමිත දිනයක දී මුදල් ලබා ගැනීමට බැංකුවට ඉදිරිපත් කිරීමට ලියා දෙනු ලබන ඇණවුම හෝ චෙක්පත. 2. පාර්ලිමේන්තුවේ දී ඉදිරිපත් කරන ලද පනත් කෙටුම්පත ; ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත.
බිල්ල[නා.] 1. යක්ෂ භූතාදීන්ට කැප කරනු ලබන ප්‍රාණියා. 2. යමකුගේ ආශා තෘප්තිමත් කර ගැනීම සඳහා බලයෙන් ගොදුරු කරගන්නා පුද්ගලයා. 3. බද්ද ; සුංගම ; (කරවුවර). 4. ඝණ්ඨාව ; සීනුව.
බිල්ලා[නා.] 1. “හිල්ල” නමැති ඉන්දියානු ගෝත්‍රයට අයත් තැනැත්තා. 2. කුඩා ළමයින් අල්ලාගෙන ගොස් බිලි දෙන තැනැත්තා. 3. හඳුනාගැනීමට නොහැකි ලෙස ශරීරය, මුහුණු ආවරණය කරගෙන පැමිණ අපරාධ කරන තැනැත්තා.
බිලි[වි.] 1. බලවත් ; බලය ඇති ; ශක්තිමත්. 2. වැඩි ; බොහෝ ; අධික. 3. බිල්ලට අයත් ; බිල්ල හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. දේව, යක්ෂ පූජා කටයුතුවල දී කැප-පරිත්‍යාග සඳහා ගැනෙන සජීව-අජීව වස්තු. 2. අගය ; වටිනාකම.
බිලි ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. අමනුෂ්‍යාදින් විසින් සතුන් හා මිනිසුන් සිය ආහාරය වසයෙන් අල්ලා ගන්නවා ; ගොදුරු කර ගන්නවා. 2. ස්වකීය තෘප්තිය සඳහා අනුන් විපතට හෙළනවා.
බිලි පූජාව[නා.] තිරිසනුන් සහ මිනිසුන් මරා දේව යක්ෂ ආදින් වෙත පිදීම.
බිලි බානවා[ක්‍රි.] 1. බිලි පිත්තෙන් මසුන් අල්ලනවා. 2. උපක්‍රමයකින් තම පැත්තට අන් අය හරවා ගන්නවා.
බිලි වෙනවා[ක්‍රි.] 1. යක්ෂ පිශාචාදීන්ගේ ආහාරය බවට පත් වෙනවා ; ගොදුරු වෙනවා. 2. බලවත් වෙනවා ; අධික වෙනවා. 3. යමකට හෝ යමකුට අසු වී මරණයට පත් වෙනවා. 4. යම්කිසි දරුණු රෝග පීඩාදියකට හෝ නරක ආශ්‍රයකට අසු වෙනවා.
බිලිඳා, බිළිඳා, බිලින්දා, බිළින්දා[නා.] ළදරුවා ; ළපැටියා ; අත දරුවා.
බිලිඳු, බිළිඳු[වි.] ඉතා ළපැටි වියේ පසු වන ; ළදරු ; ළාබාල.
බිලිපුටු[නා.ප්‍ර.] 1. පිදේනි ආදියෙන් පෝෂිත වන කවුඩා ; කපුටා. 2. ඉෂ්ටානිෂ්ට පද්‍ය බන්ධනය සඳහා සිංහල හෝඩියේ වර්ණ බෙදනු ලබන යෝනි අටෙන් එකක්.
බිලිය[නා.] 1. විශේෂයෙන් මසුන් අල්ලා ගැන්ම සඳහා යොදාගන්නා බිලී පිත්තෙහි අග ඇති, ඇම අමුණන ලෝහ කොක්ක ; බිලි කටුව. 2. ඉස්සා. 3. දේව යක්ෂ ආදින් වෙත කැප කරනු ලබන ප්‍රාණීයා; පණපිටින් පුදනු ලබන්නා. 4. ආගමික පූජාව ; පිදේනිය. 5. අයබදු.
බිලියනය[නා.] 1. (බ්‍රිතාන්‍යයේ) දශ ලක්ෂයෙන් ගුණ කළ දශලක්ෂය. 2. (ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ) දාහෙන් ගුණ කළ දශලක්ෂය.
බිලියම[නා.] 1. දෙවියන්ට දෙන දානය ; පූජාව ; බිලි කර්මය. 2. යක්ෂාදීන්ට දෙන බිල්ල ; ප්‍රාණ බිල්ල.
බිෂොප්[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තියානි සභාවක දියෝකීසියක් පාලනය කරන පූජකවරයා ; රාජගුරු ප්‍රසාදිවරයා.
බිසරුව[නා.ප්‍ර.] පුරුෂයකු සමඟ එක්වීම සඳහා සලකුණු කර ගන්නා ලද ස්ථානයකට යන වෙසඟන ; අභිසාරිකාව.
බිසව, බිසොව[නා.] අභිෂේක කරන ලද රාජදේවිය ; අග මෙහෙසිය ; අග්‍ර මහේෂිකාව.
බිස්ස[නා.] 1. පාපිස්ස. 2. තද මෙට්ටය. 3. තවුසන් වාඩිවීමට ගන්නා කුඩා මෙට්ටය. 4. අටුව. 5. ඝනව වැඩුණු තණකොළ යාය ; මල් සමූහය. 6. පොකුර ; වල්ල ; ගොඩ.
බිසිනිය[නා.] නෙළුම් මල් ගොමුව ; පියුම් වනය ; නෙළුම් විල.
බිසෙව්[නා.ප්‍ර.] 1. අභිෂේක කරන ලද රාජදේවිය ; මහේෂිකාව. 2. අභිෂේකය. 3. නෑම ; ස්නානය. [වි.] ඉසදිය වත් කිරීම සම්බන්ධ ; අභිෂේකය පිළිබඳ.
බිසෝ කොටුව[නා.] 1. වැවක සොරොව්වත් ජලාශයත් අතර පිහිටි ජලය පිටවීම පාලනය වන කපාටය සහිත චතුරස්‍රාකාර කොටුව. 2. චෛත්‍යයක කොත් කැරැල්ලටත් ගර්භයටත් අතර පිහිටි චතුරස්‍රාකාර කොටස ; සතරැස් කොටුව.
බිසෝ ගබඩාව[නා.] රජ බිසෝවරුන් වසන මන්දිරය ; ඇතොවුර ; අන්තඃපුරය.
බිසෝගෙය[නා.] 1. බිසවගේ මාලිගය ; රජ මෙහෙසිය වසන මන්දිරය හෝ මැදුරු කොටස. 2. දෙවඟනක් සඳහා කැප වුණු දෙවොල.
බිහි[නා.ප්‍ර.] 1. පිටපැත්ත ; පිටත ; බැහැර. 2. ගුදිරිය ; මෙට්ටය. 3. වී අටුව ; බී බිස්ස. 4. පොකුර ; කැටිය. [වි.] 1. (බුදුසසුනෙන්) පිටතට අයත් ; බාහිර. 2. පිටතින් පිහිටි ; ඇතුළත නොවූ.
බිහි කරනවා[ක්‍රි.] 1. පිට කරනවා ; පිටතට ගන්නවා ; එළියට ගන්නවා. 2. වදනවා ; ප්‍රසූත කරනවා.
බිහි වෙනවා[ක්‍රි.] 1. මව් කුසින් පිට වෙනවා ; එළියට එනවා ; ප්‍රසූත වෙනවා. 2. අත්හැර යනවා ; පිටව යනවා ; නික්ම යනවා ; බැහැරට යනවා.
බිහිකුරු(පාරිභා.) [වි.] පිටතට නෙරාගියා ; ඉදිරියට නෙරා පිහිටි.
බිහිකෙව්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යමහල් ආදියෙන් බැහැරට විසි වී ගිය ද්‍රව්‍ය කොටස.
බිහිතැන්න(පාරිභා.) [නා.] අයිස් දියවීමෙන් ගලා යන දිය පාරවල් දිගේ ගසා ගෙන යන ද්‍රව්‍ය කොටස් එක්තැන් වීමෙන් සෑදෙන දියළුතැන්න.
බිහිදොර[නා.] 1. ගෙයින් පිට පිහිටි දොරටුව ; බහිද්වාරය. 2. (භෞති.) ඉවතට යන මාර්ගය.
බිහිරා[නා.] කන් නොඇසෙන තැනැත්තා ; බීරා ; බධිරයා.
බිහිරි[වි.] ඇසීමේ ශක්තිය නැති ; කන් නොඇසෙන ; ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය ක්‍රියා විරහිත වූ ; බීරි.
බිළ[නා.] සිදුර ; කුහරය ; බෙනය.
බිළාර ව්‍රතය[නා.] සතකු ළං වන තෙක් නිහඬ ව උපශාන්ත ව සිට, එක්වර ඌ අල්ලා ගැනීම ; හොර තපස ; කූට තාපස ව්‍රතය.
බිළාර, බිළාල[නා.ප්‍ර.] බළලා ; පූසා.
බිළිඳා, බිළින්ඳා[නා.ප්‍ර.] කුඩා දරුවා ; ළදරුවා ; පැටියා.
බීකරය[නා.] බීම සඳහා ගැනෙන ජලය ආදිය දරන ලොකු බඳුන ; විද්‍යාත්මක අත්හදා බැලීම් සඳහා තුඩක් සහ කටක් සහිත ව සාදා ගැනෙන ගැඹුරු වීදුරු භාජනය.
බීජ කෝෂය[නා.] 1. ඇට දරන කොපුව ; බීජ කොපුව. 2. අණ්ඩකෝෂය. 3. පිලා කෝෂය. 4. කරල. 5. බීජාවරණය. 6. බීජ පුටය.
බීජ ප්‍රරෝහණය[නා.] බීජයක් තුළ ඇති කළලය වර්ධනය වී අලුත් ශාකයක් හට ගැනීම.
බීජධර(පාරිභා.) [වි.] ඇට හටගන්නා ; බීජ දරන.
බීජය[නා.] 1. ඇටය ; බිජුවටය. 2. වැපිරීම සඳහා වෙන් කළ ධාන්‍ය ඇටය ; බිත්තර බීජය. 3. පැළ කිරීම සඳහා ගනු ලබන අතු, ඉනි ද්‍රව්‍යය. 4. බිත්තරය. 5. ශුක්‍රාණුව. 6. ඩිම්බාණුව ; ආර්තාණුව. 7. මුල ; මූලය.
බීජශාකය(පාරිභා.) [නා.] ඇටය තුළ ඇති කලලය ; බීජය තුළ ඇති පැළ වෙන ශාකය.
බීජාංකුරය[නා.] 1. (සත්ව.) ශුක්‍රාණුව සහ ආර්තවාණුව සංයෝගවීමෙන් සෑදෙන කලලය. 2. බීජ කලලයෙහි තිබෙන අංකුරය.
බීජාක්ෂර[නා.ප්‍ර.] මන්ත්‍රවල මුලට ම යෙදෙන ශබ්ද.
බීජාණුව[නා.] 1. (උද්භි.) අපුෂ්ප ශාකවලට විශේෂ වූ ක්ෂුද්‍ර ප්‍රජනක සෛලයක්. 2. (ජීව.) තද ප්‍රතිරෝධක කවරයකින් වැසුණු ජීව ද්‍රව්‍යයක ක්ෂුද්‍ර කොටස.
බීජාවරණය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි) බීජය වටා සෛලස්තර කීපයක් ඝනකමට පිහිටීමෙන් සෑදෙන බීජ සිවිය ; ඇටපොත්ත.
බීජෝද්ධරණය[නා.] අණ්ඩය උගුළුවා දැමීම ; බීජෝත්පාටනය ; කර ඇඹීම.
බීජෞෂකය[බීජ+ඖෂක] (පාරිභා.) [නා.] කෘත්‍රීම රස්නයෙන් බිත්තර රක්නා උපකරණය.
බීජෞෂණ සමය(පාරිභා.) [නා.] රෝග කාරක පරපෝෂිතයකු ශරීරගතවීමත් රෝග ලක්ෂණ පහළවීමත් අතර කාලය.
බීටා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ග්‍රීක හෝඩියේ දෙවැනි අකුර B ; (විවිධ ප්‍රකාශනවල යෙදෙන සංකේතයකි). 2. විකිරණශීලි ද්‍රව්‍යවලින් නිකුත්වන ශීඝ්‍ර ඉලෙක්ට්‍රෝන හෙවත් රශ්මිවර්ග තුනෙන් දෙවැන්න.
බීටා අංශු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රේඩියම් හා අනෙකුත් විකිරණශීල ද්‍රව්‍යවලින් නිකුත් වන වේගවත් ඉලෙක්ට්‍රෝන.
බීත[වි.] 1. බිය උපදවන ; භයානක. 2. භයට පත් ; බියපත් ; බිය වූ ; භීත.
බීභත්ස[නා.ප්‍ර.] 1. පිළිකුල ; අප්‍රිය භාවය ; ජුගුප්සාව. 2. නව නට්‍ය රසයන්ගෙන් එකක්.
බීම[නා.ප්‍ර.] 1. පානය කිරීම. 2. බොනදේ ; පාන වර්ගය ; සුරාව.
බීරණ[නා.ප්‍ර.] වලාකුළුවලින් අහස වැසී යාම නිසා ඇති වන අඳුර ; වැහි අන්ධකාරය.
බීරලු කොට්ටය[නා.] බීරලු පටි ගෙතීමට ගන්නා ආධාරකය ; රේන්ද කොට්ටය.
බීරලුව[නා.] රේන්ද ගෙතීමේ දී නූල ඔතා ගැන්මට භාවිත වන ඇණ ; බීරලු හා අල්පෙනෙත්ති උපකාරයෙන් ගොතනු ලබන රේන්දය.
බුක්තිය, බුත්තිය[නා.] 1. ඉඩම් දේපළ පිළිබඳ අයිතිය. 2. ඉඩම් දේපළ ආදිය ප්‍රයෝජනයට ගැනීම ; බුක්ති විඳීම. 3. නිලයක් දරන කාලය.
බුජ[නා.] අත ; බාහුව ; හස්තය.
බුජංග, බුජග[නා.ප්‍ර.] 1. සර්පයා ; නාගයා ; නාග රාජයා. 2. සල්ලාලයා ; ධූර්තයා.
බුජම[නා.] මැටි වීදුරු ආදියකින් කට කුඩා කොට තනන ලද කඳ මහත සිලින්ඩරාකාර භාජනය ; බරණිය.
බුඩ්ඩ පබ්බජිතයා[නා.] වයසට ගිය පසු මහණ වූ තැනැත්තා ; මහලු වියේ දී පැවිදි වූ පුද්ගලයා.
බුත්සරණ[නා.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පිහිට ; බුදුසරණ. 2. සුප්‍රකට සිංහල ගද්‍ය කාව්‍යයක නාමය. 3. වර්ණවත් මල් හට ගන්නා කුඩා පැළ වර්ගයක්.
බුද[නා.ප්‍ර.] 1. ග්‍රහයකුගේ නම. 2. බුදුන් වහන්සේ. 3. ටික; කුඩා ප්‍රමාණය ; ස්වල්පය. 4. බින්දුව; ශුන්‍යත්වය.
බුද්ධ[වි.] 1. අවබෝධ කළ ; චතුරාර්ය සත්‍ය මුළුමනින් ම වටහාගත්. 2. බුදුරදුන්ට අයත්; බුදුරදුන් හා සම්බන්ධ බුදුරදුන් පිළිබඳ වූ. [නා.ප්‍ර.] සියලු ඤේය මණ්ඩලය මුළුමනින් ම ස්වයම්භූ ඥානයෙන් අවබෝධ කළ උතුමාණෝ; ලොවුතුරා බුදුහු ; සර්වඥයන් වහන්සේ.
බුද්ධ කල්පය[නා.] බුදුවරයන් එක් නමක් හෝ වැඩි ගණනක් උපදින කල්පය.
බුද්ධ කාලීන[වි.] බුදුරජුන්ගේ කාලයෙහි විසූ ; බුද්ධ කාලයට අයත්.
බුද්ධ පූජාව[නා.] බුදුරදුන්ට ගෞරව දැක්වීම වශයෙන් කරනු ලබන ආමිස සහ ප්‍රතිපත්ති පූජා.
බුද්ධ භාෂිතය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශිත ධර්මය ; අටුවා, ශ්‍රාවක භාෂිත ආදිය ඇතුළත් නොවන ත්‍රිපිටක බුද්ධ වචනය ; ශ්‍රී මුඛ පාලිය.
බුද්ධ භූමි[නා.] බුදුවීමට හේතු වන දස පාරමිතාව ; බුද්ධකාරක ධර්මය.
බුද්ධ මන්ත්‍රය[නා.] 1. බුද්ධ දේශනාව ; ත්‍රිපිටක පාලිය. 2. මන්ත්‍රයක් වශයෙන් පිරුවහන දේශනා පාඨය ; බුදුගුණ ඇතුළත් ගාථාව හෝ පාඨය.
බුද්ධ මාතාව[නා.] 1. බුදු කෙනකුගේ මව. 2. මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමී.
බුද්ධ රාජ්‍යය[නා.] 1. ලොව්තුරා බුදුබව ; බුද්ධ තත්ත්වය ; පූර්ණ සත්‍යාවබෝධය පිළිබඳ ශ්‍රේෂ්ඨතම තත්ත්වය ; සම්‍යක් සම්බෝධිය. 2. බුද්ධත්වය ලැබීමේ සිට පරිනිර්වාණය දක්වා කාලය.
බුද්ධ රූපය[නා.] 1. බුදුන්ගේ රුව ; බුද්ධ දේහය. 2. බුද්ධ ප්‍රතිමාව ; බුදු පිළිමය.
බුද්ධ වංශය, බුද්ධ වංසය[නා.] 1. බුදුවරයකුගේ අතීත චරිත කථාව ; බුදුවරයකුගේ පූර්ව ජන්ම කථාව. 2. බුද්ධ පරම්පරාව ; බුදුවරුන්ගේ පරපුර. 3. එනම් පොත.
බුද්ධ වචනය[නා.] බුද්ධ භාෂිතය ; ත්‍රිපිටක පාළිය.
බුද්ධ වර්ෂය[නා.] බුද්ධ පරිනිර්වාණ වර්ෂයෙන්, හෙවත් ක්‍රි.පූ. 544 සිට ඇරඹෙන වර්ෂ ක්‍රමය.
බුද්ධ විෂය[නා.ප්‍ර.] බුදුවරයකුගේ ඥාන සෘද්ධි අනුභා ආදියෙහි බල ප්‍රමාණය.
බුද්ධ ශ්‍රාවකයා[නා.] බුදුරදුන්ගේ අනුශාසය පිළිපදින්නා ; බුදු සස්නෙහි පැවිදි වූ තැනැත්තා ; බෞද්ධ භික්ෂුව.
බුද්ධ සෙය්‍යාව[නා.] බුදුරදුන් සැතපෙන ආකාරය ; සිංහ සෙය්‍යාව.
බුද්ධක්ෂේත්‍රය[නා.] බුදුකෙනකුගේ ආඥා චක්‍රය පවතින කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළ ප්‍රදේශය.
බුද්ධකාරක[වි.] බුදුවීමට හේතුවන්නා වූ.
බුද්ධඝෝෂ[නා.ප්‍ර.] පස්වන සියවස මහානාම රජු සමයේ දී ලක්දිවට පැමිණි අටුවචාරීන් වහන්සේ කෙනකුගේ නාමය.
බුද්ධපුත්‍රයා[නා.] බුදුරදුන්ගේ ධර්ම සහ ප්‍රතිපත්ති මාර්ගයෙහි ගමන් කරන්නා ; බුද්ධ ශ්‍රාවකයා ; බෞද්ධ භික්ෂුව.
බුද්ධභෝගය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේට පූජාකිරීම සඳහා වෙන් කළ වී ; බුදුරජාණන් වහන්සේට පූජා කරන උපභෝග පරිභෝග වස්තුව ; සසුනට පුදන ලද්ද.
බුද්ධාගම[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුදහම ; බුද්ධ ධර්මය ; බුදු රජුන් දෙසූ ආර්ය මාර්ගය. 2. බුදු දහම ඇසුරින් පහළ ව පවතින පුද පූජා කටයුතු ආදියෙන් යුක්ත ආගම.
බුද්ධාන්තරය[නා.] එක් බුදුවරයකුගේ ශාසනය අන්තර්ධාන වූ තැන් සිට තවත් බුදුවරයකුගේ පහළවීම තෙක් වූ කාල පරිච්ඡේදය.
බුද්ධානුශාසනය[නා.] බුදුරදුන්ගේ ඉගැන්වීම ; බුදුරදුන් වදාළ උපදේශ පටිපාටිය ; බුද්ධ දේශනාව
බුද්ධාලය[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරදුන් වැඩ වසන ගෙය ; ගන්ධකුටිය. 2. බුද්ධ ප්‍රතිමා වඩා හිඳුවීම සඳහා තැනූ විහාර මන්දිරය.
බුද්ධාවතාරය[නා.] (වෛෂ්ණව විශ්වාසය – අනුව) බුද්ධ ස්වරූපයෙන් පෙනී සිටින විෂ්ණු දෙවියෝ ; විෂ්ණු දෙවිගේ දශ අවතාර ඇසුරින් නව වැන්න.
බුද්ධාසනය[නා.] බුදුරදුන්ගේ ආසනය ; බුදුන් වැඩ සිටින අසුන.
බුද්ධි ගෝචර[වි.] බුද්ධියට අනුකූල ; බුද්ධියට හසුවන.
බුද්ධි චරිතය[නා.] බුද්ධිය ප්‍රධාන ලක්ෂණය කොට ගත් පුද්ගල ස්වභාවය ; බුද්ධිය පිළිඹිබු වන හැසිරීම් රටාව.
බුද්ධි පරීක්ෂණය[නා.] බුද්ධිය පිළිබඳ පිරික්සුම ; බුද්ධි තත්ත්වය පරීක්ෂා කොට බැලීම.
බුද්ධි ප්‍රභාවය[නා.] බුද්ධි තේජස ; බුද්ධියේ බැබළීම.
බුද්ධි ඵලය[නා.] බුද්ධි පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵලය.
බුද්ධි යෝගය[නා.] බුද්ධිය මෙහෙයවීම ; බුද්ධි සම්බන්ධය.
බුද්ධි වාදය[නා.] බුද්ධිය සංකල්ප මත තර්කයෙහි පිහිටා සත්‍යය නිගමනය කරන ක්‍රමය.
බුද්ධි විප්ලවය[නා.] බුද්ධිමය චින්තනය පිළිබඳ ව ඇති වූ පරිවර්තනය ; බුද්ධි පෙරළිය.
බුද්ධි විෂයක[වි.] බුද්ධියට අනුකූල ; බුද්ධිගෝචර ; නුවණට හුරු.
බුද්ධින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] ඉන්ද්‍රියයක් වූ බුද්ධිය ; ඉන්ද්‍රියයක් වශයෙන් ක්‍රියා කරන බුද්ධිය.
බුද්ධිමය දේපළ[නා.ප්‍ර.] නිර්මාණශීලිත්වය මූලික කොටගෙන බිහිවන නිෂ්පාදන; කලා නිර්මාණ, වෙළඳ ලකුණු, අදහස් යනාදිය.
බුද්ධිය[නා.] ඉක්මනින් අවබෝධ වන නුවණ ; වහා වටහා ගැනීමේ හැකිකම ; වැටහෙන නුවණ ; ඥානය ; උගත්කම ; අවබෝධය.
බුද්ධිසම්පන්න[වි.] බුද්ධිමත් ; වැටහෙන නුවණ ඇති ; බුද්ධිය මෙහෙයවා කටයුතු කරන.
බුද්ධිසම්පන්නයා[නා.] බුද්ධිය ඇත්තා ; ඥානවන්තයා ; බුද්ධිමතා.
බුද්ධෝත්පාදය[නා.] 1. බුදු කෙනකුන් ලොව පහළ වීම ; බුදුවරයකුගේ ඉපදීම. 2. බුදුවරයකුගේ ශාසනය බල පවත්වමින් තිබෙන කාල පරිච්ඡේදය.
බුද්බුදාංකය[නා.] ද්‍රව්‍යයක් උණු වී බුබුළු දමන අවස්ථාව.
බුදිනවා[ක්‍රි.] කෑම කනවා ; අනුභව කරනවා ; වළඳනවා.
බුදියනවා, බුදියෙනවා[ක්‍රි.] නිදාගන්නවා ; නිදියනවා ; සැතපෙනවා.
බුදු[වි.] බුදුරදුන් සම්බන්ධ; බුදුරදුනට අදාළ හෝ අයත්. [නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජ ; සර්වඥයන් වහන්සේ. 2. දැනීම අවබෝධය. 3. බුදු බව ; බුද්ධත්වය.
බුදු ඇස[නා.] බුදුවරයකුට පමණක් විශේෂ වූ ආසයානුසයඤාණ සහ ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්ත ඤාණ යන අසාධාරණ ඥාන දෙක ; බුද්ධ චක්ෂුසය.
බුදු දහම[නා.] බුදුරදුන් දෙසූ ධර්මය ; ත්‍රිපිටක බුද්ධ වචනය.
බුදු බණ[නා.ප්‍ර.] බුදුරදුන් දෙසූ දහම ; බුද්ධධර්මය.
බුදු මැදුර[නා.] බුද්ධ ප්‍රතිමා හා බුද්ධ චරිතය විදහා දක්වන අනුරූ සඳහා වෙන් කොට ඇති ගෘහය ; විහාර ගෙය ; බුදුගෙය.
බුදු සමය[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජුන් විසින් දේශනා කරන ලද ධර්ම මාර්ගය. 2. බුද්ධාගම ;එය ආශ්‍රයෙන් පහළ වී පවතින ආගම.
බුදු සසුන, බුදු සස්න[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනය.
බුදු සිරිත[නා.] බුදුරදුන්ගේ ජීවිත පැවතුම් පිළිවෙළ ; බුද්ධ චරිතය.
බුදුකැලි[වි.] බුදුරදුන් විසූ සමය පිළිබඳ වූ ; බුදුරදුන් හා සමකාලින ; බුද්ධ කාලීන.
බුදුකුරු[වි.] බුදුවරයකු වීමට හේතු වන ; බුද්ධත්වය ලබාදෙන ; බුද්ධකාරක. [නා.ප්‍ර.] බුද්ධාංකුරය ; බුදුබව පතා පෙරුම් පුරන උතුමා ; බෝසතා.
බුදුරජාණන් වහන්සේ[නා.බහු. ගෞරව] කිසිවකුගේ උපකාරයක් නැති ව චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කොටගෙන එය අනුන්ට ද අවබෝධ කරවීමෙහි සමත් මහෝත්තමයා ; බුදුරද ; තථාගතයන් වහන්සේ ; සර්වඥයන් වහන්සේ.
බුදුරස්, බුදුරැස්[නා.ප්‍ර.] බුදු සිරුරෙන් විහිදෙන රශ්මිමාලාව.
බුදුවිසා[නා.ප්‍ර.] බුදුවරයකුට පමණක් අවබෝධ කොට ගත හැකි ඥාන මාර්ගය ; කවර ප්‍රශ්නයකට හෝ නොපැකිළ පිළිතුරු දිය හැකි නුවණ ; බුද්ධ විෂය.
බුධ[නා.ප්‍ර.] 1. නුවණැත්තා; බුද්ධිමතා ; ප්‍රාඥයා. 2. සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ සූර්යයා සමීපයෙන්ම ඇති ග්‍රහයා; බුද.
බුන්[වි.] 1. බොන ලද ; පානය කළ. 2. පිපුණු ; පුබුදු වුණු. 3. බිඳුණු ; කැඩුණු.
බුන් අරුත්[නා.ප්‍ර.] වෙනස් වූ අර්ථය ; විවිධ වූ අර්ථය.
බුන් තෙල්[නා.ප්‍ර.] මී කිරෙන් හිඳගන්නා තෙල් ; දුන්තෙල්.
බුන්න[වි.] බිඳපු ; කඩා දැමූ.
බුඳ[නා.] ටික ; ඩිංගිත්ත.
බුබ්බුල[නා.] ගෝලය ; ගෝලාකාරය.
බුබුල, බුබුළ[නා.] 1. ලෝහ වීදුරු ආදියෙන් කළ කුඩා වටකුරු දෙය ; වාතයෙන්/වායුවෙන් හෝ දියරකින් පිරුණු ගෝලය. 2. සම, සිවි, පොතු ආදියෙහි මතුපිට හටගන්නා ගඩුව. 3. පොළවෙන් මතුපිටට විහිදන දිය දහර ; උල්පත. 4. (කථා.) ළපටි ගෙඩිය ; හිරිමල. 5. ඇතැම් වාස්තු නිර්මාණවල මුදුනේ ඇති ගෝලාකාර කොටස ; බුබ්බුල.
බුභුක්ෂාව[නා.] කෑමට ඇති රුචිය ; අනුභව කිරීමේ කැමැත්ත.
බුම්මැඩිය, බුම්මැඩියා[නා.] මැටි කඳකින් ද, සමින් වසන ලද එක් ඇසකින් ද යුක්ත ව සාදන ලද්දා වූ ද ගොයම් කැපීම් ආදි අවස්ථාවල දී භාවිත වූ බෙරයක්.
බුමු[නා.ප්‍ර.] 1. (නිවාස ආදියක) තට්ටුව ; මහල. 2. බිම ; භූමිය. [වි.] පොළොවෙහි වසන ; බිම්හි වූ.
බුමුතුරුණු[නා.ප්‍ර.] බිම අතුරන පලස ; ගෙබිම වසන ඇතිරිල්ල.
බුරනවා[ක්‍රි.] 1. බල්ලා හොර හතුරන්ට, අමුත්තන්ට එරෙහි ව හඬ නඟනවා. 2. (කථා.) බුරන්නාක් මෙන් කථා කරනවා ; ඇඟට කඩා පනිනවා. 3. ගින්න තදින් ඇවිළෙමින් හඬ නඟනවා.
බුරුත්ත[නා.] 1. එකට එකතු වූ පිරිස ; සමූහය. 2. එකට යාව හටගත් කොස් ආදි ගෙඩි සමූහය ; පොකුර.
බුරුමය[නා.] 1. ලී විදීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන වඩු උපකරණයක්. 2. වර්තමාන මියන්මාර් රාජ්‍යය.
බුරුල්[වි.] තද ගතියෙන් තොර ; මොළොක්.
බුරුල්ල[නා.] 1. ගවාදි ක්ෂීරපායී දෙනුන්ගේ කිරි එරීම නිසා මහත් වන තන පුඩු පෙදෙස ; කිරි බුරුල්ල. [නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ශාක වර්ගයක් ; ගුරුල්ල.
බුරුසුව[නා.] දූවිලි පිසදැමීම, මැදීම, ඉලීම, ඇඳීම ආදී ක්‍රියා සඳහා භාවිත කරනු ලබන කෙඳි උපකරණයක්.
බුලත්[නා.ප්‍ර.] විට සැපීම සඳහා කොළ ලබාගන්නා වැලක් ; තාම්බූල.
බුලත් තටුව, බුලත් තට්ටුව[නා.] බුලත් පිදීමට ගන්නා ධාරකය ; බුලත් පුවක් තබාදෙන (පාදකයන් සහිත) භාජනය ; ඉලත්තට්ටුව.
බුලත් හුරුල්ල[නා.] 1. කොළ හතළිහකින් යුත් බුලත් ගොන්න ; බුලත් අත. 2. බුලත් හුරුල්ල සංකේතවත් කරමින් පහත් නිලධාරින් උසස් නිලධාරින්ට දෙන ගාස්තුව.
බුල්බුදය[නා.] වායු පිරි ගෝලය ; නොහොත් අර්ධ ගෝලය ; බුබුළ.
බුසල[නා.] සහල් වී ආදිය මනින මිනුම් විශේෂයක් ; සේරු දෙතිසකින් හෝ පැරණි ලාස් අටකින් හෝ යුත් මිනුම් ඒකකය.
බුහු[නා.ප්‍ර.] 1. මදය නැති පොතු වී ; බොල් දහයියා. 2. සමහර කෘමි, පත්‍ර බීජ ආදියේ ඇති කෙඳි ගතිය ; බූව. 3. (කථා.) බුහු හෙවත් බූ කෙළිය නම් ක්‍රීඩාවට යොදා ගන්නා පන්දු විශේෂයක්. [වි.] බහු ; එකකට වැඩි ; බොහෝ.
බුහු බස[නා.] නාමයක හෝ ආඛ්‍යාතයක බහුත්ව ලක්ෂණය අඟවන භාෂාප්‍රයෝගය ; බහු වචනය.
බුහුකෙළිය[නා.] සිංහල ගැමි ක්‍රීඩාවක් ; පොල් දෙකක් මත තබන ලද ලී කැබැල්ලකට පන්දුවෙන් ගැසීම.
බුහුටි[වි.] පළපුරුදු ; ශූර.
බුහුන[නා.ප්‍ර. බුහුන්] එක් කුස ඔත් සහෝදරිය ; භගිනිය.
බුහුනැණි[නා.ප්‍ර.] සහෝදරිය.
බුහුමන්[නා.] ගෞරවය ; බහුමානය.
බූ[නා.ප්‍ර.] 1. පොළොව ; පෘථිවිය. 2. ලෙල්ල; පිටවැස්ම. 3. මහල ; තට්ටුව. 4. භූතයා. 5. බූව.
බූ ගානවා[ක්‍රි.] හිසකෙස්, රෝම ආදිය මුළුමනින් (දැලිපිහි ආදියෙන්) ගා දමනවා.
බූටෑව[නා.] ඝන ව වැඩුණු කැලෑව ; වන රොද.
බූත[නා.ප්‍ර.] 1. අමනුෂ්‍යයා. 2. භූතයා ; භූතාවේශී පුද්ගලයා ; බියවීමකින් ඇතිවන විකාරය. 3. පොලොව (පෘථිවි), දිය (ආපෝ) ගිනි (තේජෝ) සුළඟ (වායෝ), අහස (ආකාශ) යන පංච මහා භූත. 5. සත්ත්ව වර්ගයා. 6. ඇදහිය නොහැකි කථාව ; නුවූ දෙය.
බූතාවේසය[බූත+ආවේසය] [නා.] මනුෂ්‍යයකුට භූතයෙක් ආරූඪ වීම.
බූදලය, බූදලේ[නා.] කෙනකු සතු දේපල ; වස්තුව.
බූනා[නා.] 1. අමනුෂ්‍යයින්ගේ නායකයා ; ඊශ්වර දෙවියා. 2. පොළොවට නායක රජු ; භූපති.
බූමාටු[වි.] පොළොව ඇසුරුකර සිටින.
බූමාටු දෙවියා[නා.] පොළොව ඇසුරුකර සිටින දෙවියා ; රුක් දෙවියා.
බූයම(කථා.) [නා.] මැටියෙන් තනනු ලබන භාජන විශේෂයක් බුජම ; බූලිය.
බූව[නා.ප්‍ර.] සමහර ගස් වැල් කොළ රිකිළි ආදියේ ඇති කෙටි තියුණු රළු කෙඳි ; සමහර සතුන්ගේ හමේ ඇති රළු ලෝම ; ඇතැම් රෙදි මතුපිට ඇති සිනිඳු ලොම්.
බූවල්ල[නා.] 1. පොල් මලේ ගෙඩි හට ගත් මහ නටුව ; පොල් ගෙඩි හටගත් පසුව වියළී ගිය ලොකු නැට්ට.
බූවල්ලා[නා.] හිසෙන් ඇදුණු පාද වැනි අඬු අටක් ඇති මුහුදේ වැඩෙන මෘද්වංගියෙක්.
බූසිය[නා.] 1. බෙහෙත් තුවක්කුවේ වෙඩි බෙහෙත් හා මූනිස්සම් නොහැළෙනු සඳහා ඔබන කොහු, රෙදි ආදියෙන් පිළියෙල කරගත් ගුළිය. 2. (කථා.) ඝන ලෙස වැඩුණු කෙසේ ආදී සමූහය ; රාශිය ; පඳුර ; ගහණය ; බූසේ.
බෘන්දය[නා.] 1. ගොඩ ; රැස ; රාශිය. 2.පිරිස ; සමූහය ; කුලය. 3. රැස්වුණු වස්තුව ; සම්පත.
බෘහස්පතී, බෘහස්පතී[නා.ප්‍ර.] 1. ග්‍රහලෝක නවයෙන් එකක නාමය ; ගුරු ග්‍රහයා. 2. දෙවියන්ගේ ආචාර්යවරයා ; සුරගුරු.
බෙක්මාන් උෂ්ණත්වමානය(පාරිභා.) (නා.] සියුම් සංවේදීතාවක් ඇති විශේෂ රසදිය උෂ්ණත්වමානයක නාමය ; උෂ්ණත්වයේ සියුම් වෙනස්වීම් අකුරට මැනිය හැකි උෂ්ණමාපකය.
බෙත්ම[නා.] 1. බෙදීම ; කොටස් කිරීම ; බෙදාදීම ; බෙදා වෙන්කර දීම. 2. ඇති ප්‍රමාණය අනුව කුඹුරුවලට දිය බෙදාදීම.
බෙත්මේ රාල[නා.] විහාරයක හෝ දේවාලයක ඉඩම්වල භාරකරු ; විහාර හෝ දේවාලාදියක ආදායම එකතු කරන නිලධාරියා.
බෙදන කටුව[නා.] දිග මැනීමට හෝ කුඩා දිග ප්‍රමාණයක් කොටස්වලට බෙදීමට භාවිත කරන මිනුම් උපකරණයක් ; පාසල් සිසුන්ගේ කවකටු පෙට්ටියක අඩංගු උපකරණ අතුරින් එකකි.
බෙදනවා[ක්‍රි.] 1. කොටස් හෝ භාගවලට වෙන් කරනවා ; කොටස් කරනවා ; විභජනය කරනවා. 2. කොටස් කර බාර දෙනවා ; කොටස් අනුන්ට හිමි කරනවා ; බෙදා දෙනවා ; වෙන්කර දෙනවා.
බෙදුම් නඩුව[නා.] ඉඩමකට හිමිකම් ඇති අය, එම ඉඩම කොටස්වලට නීත්‍යනුකූලව බෙදා වෙන්කර ගැනීම සඳහා උසාවියේ පවරන නඩුව.
බෙදෙනවා[ක්‍රි.] කොටස්වලට කැඩෙනවා ; කැබලිවලට වෙන්වෙනවා ; ගණිතයේ දී ලොකු ගණනක් කුඩා ගණනකින් ඉතිරි නැතිව කොටස්වලට කැඩිය හැකිවෙනවා.
බෙනය[නා.] ගසක හෝ බිමෙහි ඇති සිදුර ; කුහරය ; ගුළ ; බිල ; කෝටරය.
බෙම්[නා.ප්‍ර.] 1. බිය දනවන්නා ; රකුසා ; යක්ෂයා. 2. භය ; භීතිය ; භීම.
බෙයද[නා.ප්‍ර.] 1. කඳු බෑවුමක මැද තැන්නක් බඳු තැන ; කඳු පාර්ශ්වය.
බෙර[වි.] බියකරු ; භයජනක.
බෙර ඇස[නා.] බෙර කඳෙහි දෙපස ඇති සම බඳින කුහර මුඛවලින් කවර හෝ එකක් ; බෙර තලය ; බෙර මුහුණ.
බෙරය[නා.] 1. කුහර කරන ලද දැව සඳහා සමින් තැනුණු ඇසින් යුතුව සාදන ලද වාද්‍ය භාණ්ඩයක්; භේරිය ; දුන්දුභිය. 2. ධාන්‍ය මැනීමේ ඒකකයක්; කුරුණි පහ ; ලාස්පහ ; අඩපෑල.
බෙරලියන්තු[නා.ප්‍ර.] ඉතා සියුම් ලෙස කැපූ හා ඔපදැමූ දියමන්තිය.
බෙලසුල්[වි.] 1. උකු වූ ; ලිස්සන සුලු ; නානු මෙන් සෙවල වූ. 2. ශ්ලේෂ්මක ; සෙම් සහිත.
බෙලහීන[වි.] බලය අඩු වූ ; ශක්තිය පිරිහුණු ; දුර්වල.
බෙලහීනයා[නා.] බලය අඩු වූ තැනැත්තා ; ශක්තිය පිරිහුණු පුද්ගලයා ; දුබලයා.
බෙල්ල[නා.] සිරුරේ උර හා හිස අතර ඇති සිහින් කොටස.
බෙල්ලා[නා.] ජලයේ මෙන්ම ගොඩබිම ද වෙසෙන මොලුස්කා වර්ගයට අයත් මෘද්වංගික ජීවියෙක්.
බෙලෙක්[නා.ප්‍ර.] 1. මූල ද්‍රව්‍යයක ; ටින්. 2. බෙලෙක් ආලේප කළ යකඩ හෝ වානේ තුනී තහඩුව.
බෙහෙත් කවනවා[ක්‍රි.] කුණු වීම වළක්වා ගැනීමට මළ සිරුරු ආදියට ඖෂධ ගල්වනවා.
බෙහෙත් කාරකය[නා.] ගුළි කල්ක ආදි බෙහෙත් වර්ග දමන කුඩා හෙප්පුව ; බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය රැස් කර තබන කුඩා පැස.
බෙහෙත් ගෙය, බෙහෙත් ගේ[නා.] 1. ඖෂධ වර්ග මහජනයාට සපයන ස්ථානය. 2. පුරාණයේ වෙදකම් පිළිබඳ රජයේ අංශය.
බෙහෙද[නා.] 1. බෙහෙත. 2. එකිනෙකින් වෙනස් බව ; බෙදුම. 3. පර්වත මතුයෙහි වැල් ආදියෙන් වැසී පවත්නා තැනි බිම.
බේ[නා.ප්‍ර.] 1. අසමගිය ; භේදය ; භින්නතාව. 2. කොටස ; කොට්ඨාසය ; ප්‍රභේදය. 3. නැමී ගිය නිය පොත් ; වක් වූ නිය. 4. අඩ ; අර්ධය ; භාගය.
බේකරි කර්මාන්තය[නා.] තිරිඟු පිටි පෝරණුවේ පුළුස්සා නොයෙකුත් ආහාර වර්ග නිෂ්පාදනය කිරීමේ කර්මාන්තය.
බේත[නා.] රෝග පලිබෝධ ආදිය සඳහා යොදනු ලබන ප්‍රතිකාරය ; ඖෂධය ; බෙහෙත.
බේද වෙනවා[ක්‍රි.] 1. අසමඟි/සතුරු වෙනවා. 2. කැඩෙනවා ; බිඳීයනවා ; භින්නවෙනවා ; සම්බන්ධය නැතිවෙනවා.
බේබද්දා[නා.] මත් පැනට දැඩි සේ ඇබ්බැහි වූ තැනැත්තා ; සුරාසොඬා ; සුරාධූර්තයා.
බේරනවා[ක්‍රි.] 1. නිදහස් කරනවා ; මුදනවා ; අනතුරකින් හෝ විපතකින් ආරක්ෂා කර ගන්නවා. 2. ජීවිතය රැකදෙනවා ; මිය යා නොදෙනවා. 3. තෝරාගෙන ඉවත් කරනවා ; වෙන් කරනවා ; අපද්‍රව්‍ය ඉවතට දමනවා ; හලනවා. 4. ආරවුල් ආදිය සමථයකට පත්කරනවා ; නිරවුල් කරනවා ; සංසිඳුවනවා.
බේසම[නා.] සේදීම සඳහා ගන්නා නොගැඹුරු පළල් භාජන විශේෂයක්.
බොකල(ළ)යා[නා.] සැළලිහිණියාට ව්‍යවහාර වන නාමයක්.
බොක්ක[නා.] 1. බොකු ගැසුන තැන හෝ ප්‍රමාණය. 2. ජලාශයකින් ගොඩබිමට කාවැදුණු කොටස. 3. මුලුගැන්වුනු තැන ; ආවරණය වූ ස්ථානය ; ගේමුල්ල. 4. ආමාශය. 5. බාඳුරා වැලේ කොක්ක.
බොක්සල්[නා.ප්‍ර.] සමන් දෙවියන්ට ව්‍යවහාර කළ අපර නාමයක්.
බොකු[වි.] මැදින් නැමුණු ; උඩට හෝ යටට නෙරාගිය.
බොකුටු[වි.] 1. (කෙස් සම්බන්ධයෙන් යෙදේ) රැලි සහිත ; කැරලි ගැසුණු. 2. හැකිළී ගිය ; සුරුණ්ඩු වුණු 3. බෙහෙවින් වක්වූ ; බොකු ගතිය ඇති ; ඇතුළට නැමුණු.
බොජුන[නා.] භෝජනය ; ආහාරය.
බොටලේරුවා[නා.] මන්දිරයක බීම ගබඩාව හා පිගන් කෝප්ප භාරව සිටින සේවකයා.
බොටුව[නා.] බෙල්ල ; ගෙල ; ග්‍රීවය.
බොඩ[නා.ප්‍ර.] 1. ආසන්න පෙදෙස; යාබද ප්‍රදේශය ; අසබඩ. 2. තාලවර්ගයේ ගස්වල අග කඳ තුළ පිහිටි ඉතා මෘදු කොටස.
බොඩිය[නා.] 1. රථවාහනවල මගීන් හෝ බඩු පටවන මැදිරිය. 2. ස්ත්‍රීන්ගේ පියොවුරු වැස්ම ; තනපට.
බොත්තම[නා.] 1. කාසයකින් රිංගවා ඇඳුමක පලු හෝ කොටස් දෙකක් එකට යා කිරිම සඳහා අවස්ථාවට යොදනු ලබන ගැටයක් හෝ පෙත්තක්. 2. තද කිරීමෙන් උපකරණයක් ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා එහි සවිකරන පෙත්තක් වැනි අංගයක්.
බොදු[වි.] බුද්ධාගමට අදාළ ; බුදුසමයට අයත් ; බුද්ධාගමට සම්බන්ධ ; බෞද්ධ.
බොනවා[ක්‍රි.] 1. දියාරු දෙයක් (නොවිකා) ගිලිනවා ; පානය කරනවා. 2. මත්පැන් බොනවා. 3. දුම්වැටි උරනවා. 4. අවබෝධ කරනවා ; වටහා ගන්නවා.
බොන් ප්‍රක්ෂේපය[නා.] සෑම අක්ෂ භාගයක් ඔස්සේ ම දේශාන්තර රේඛා පරතරය නිවැරදිව මැනෙන කේතු ප්‍රක්ෂේපණයක්.
බොඳවෙනවා[ක්‍රි.] සායම් තීන්ත ආදී කිසියම් ද්‍රවයක් වැටී හාත්පස පැතිර යනවා.
බොයිලේරුව[නා.] වාෂ්ප නිපදවා ගැනීමට (හෝ සාමාන්‍ය අවශ්‍යතාවන්ට) ජලය උණු කිරිම සඳහා භාවිත වන විශාල භාජනය.
බොර[වි.] 1. රොන්මඩ ආදිය දියවුණු ; කැලැත්තුණු ; මඩපාටින් යුතු. 2. (ඛණිජ තෙල් ආදිය සම්බන්ධයෙන් යෙදේ) මණ්ඩි සහිත ; ශුද්ධ නොකළ අපද්‍රව්‍ය කවලම් වූ.
බොරගල්(පාරිභා) [නා.ප්‍ර.] තදින් පිළිස්සුණු ගඩොල්.
බොරදන්[නා.ප්‍ර.] ගොඩනැගිලිවල ගල් ද්‍රව ආදියෙහි කැටයම් කළ මල්වැල් ආදී සැරසිලි.
බොරලු(ළු)[නා.ප්‍ර.] 1. (කළුගල් නොවන) ගල්කැට හෝ ඒවා මිශ්‍ර පස. 2. පැළෑටි විශේෂයක්. 3. බොල් වී.
බොරවළ[නා.ප්‍ර.] කම්මලේ අවි ආම්පන්න පණ පොවන දිය සහිත බඳුන නොහොත් වළ.
බොරු[වි.] සැබෑ නොවන ; පවත්නාවූ තත්ත්වයට වෙනස්; ව්‍යාප් ; මිථ්‍යා ; අසත්‍ය.
බොරු කකුල[නා.] 1. උසට පෙනීම සඳහා යටිපතුලට සවිකරගනු ලබන සැහැල්ලු ලීයෙන් තැනුණු ආධාරකය. 2. කැඩීගිය කකුලක් වෙනුවට ලීයෙන් හෝ වෙනත් ක්‍රමයකින් හෝ දමන ලද කෘතිම පාදය.
බොරු කකුල්කාරයා(කථා.) [නා.] තමන් උසට පෙනී සිට නරඹන්නන් පිනවීම පිණිස බොරු පා සවිකර ගෙන පෙරහැර ආදියේ රඟන නළුවා.
බොරු වළ[නා.] පෑගූ කෙනකු ඇතුළට වැටෙන ලෙස, සාමාන්‍ය බිම සේ පෙනී සිටින පරිද්දෙන් වසා, සමහරවිට උල් කටු ආදිය ඇතුළට දමා ඇති වළ/ආවාටය.
බොරුඇහැ[නා.] මනුෂ්‍යයාගේ ඇහි බැමත් කනත් අතර පිහිටි නාඩි දනෙන ස්ථානයක නාමය.
බොරුව[නා.] නොසැබෑව ; අසත්‍යය ; මුසාව ; අභූතය ; ව්‍යාජය ; මිථ්‍යාව ; වංචාව.
බොල(ළ)ඳ[වි.] 1. කෝමල ; ප්‍රිය ; ලාලිත ; සුන්දර. 2. ළපටි ; සුරතල් ; ලාබාල ; නොමේරූ. 3. නැණ නුවණින් බාල ; මෝඩ.
බොලට[නා.ප්‍ර.] කකුලේ කෙණ්ඩය කෙළවර සිට පාද තලයෙහි ඇඟිලි මුල දක්වා ඇති කොටස ; වළලුකර ; ගොප් ඇටය.
බොල්[වි.] 1. මහත් වූ ; තදවූ ; ඝන වූ ; බහල. 2. දියාරු තෙත්වූ. 3. හිස් වූ ; අසාර වූ ; විනාශ වූ [නා.ප්‍ර.] මදයෙන් තොර ඵලය ; පුස්ස ; මදය ; නො ඉදුණු ඇටය ; වී පොත්ත.
බොල් ණය[නා.] ණයට දීමෙන් පසුව ආපසු බැංකුවට අයකර ගත නොහැකි ණයමුදල.
බොල්පිනි[නා.ප්‍ර.] උදෑසන අහසින් වැටෙන ඉතා කුඩා දිය බිඳු.
බොල්ල[නා.] (හිස්) කබල ; (ශීර්ෂ) කපාලය.
බොලු[වි.] ඉදිරියට නෙරාගිය දත් ඇත්තා වූ ; බොල්ලෑ දත් ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. බොල්ලා ; බෙල්ලා. 2. බොල්ල ; කබල.
බොලොක්කය[නා.] ලොකු බරක් පහසුවෙන් ඉස්සීමට හෝ ඇදීමට භාවිත වන කප්පි කීපයක් සහිත දොඹකරයකට සමාන උපකරණය ; චේන් බොලොක්කය.
බොස්ගෙඩිය[නා.] කරත්ත රෝදයේ මැද කොටස ; රථචක්‍රනාභිය ; මෝටර් රථවල ‘හබ්’ නමැති මැද කොටස.
බොහොඬා[නා.] පරිසරයට ගැළපෙන සේ පැහැය වෙනස් කර ගත හැකි, උරග ගණයට අයත් කුඩා සතෙක්; කටුස්සා ; කාකණ්ටකයා.
බොහෝ[වි.] ටිකක් නොවන ; ස්වල්ප නොවන ; අධික ; අප්‍රමාණ ; බහු ; බහුල.
බෝ[නා.ප්‍ර.] 1. බෝධිසත්ව කෙනකු බුදුබවට පැමිණෙන අවස්ථාවේදී පිට දෙනු ලබන ගස. 2. සිදුහත් බෝසතුන් බුදුවන මොහොතේ පිට දී වැඩසිටි වෘක්ෂය ; ඇසතු ගස. 3. බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයක ඇති ප්‍රධාන වන්දනීය වස්තු වූ දාගැබ, බෝධිය, පිළිමගෙය. 4. භුක්ති විඳීම ; අනුභවය ; භෝගය. 5. (කථා.) පීත්ත පටි ටයි ආදියකින් මලක් මෙන් ගැට ගසා විසිතුරු ලෙස සකස් කරන ලද්ද.
බෝ කරනවා[ක්‍රි.] ගණන හෝ ප්‍රමාණය වැඩි කරනවා ; පැළ ආදිය වගා කරනවා ; වර්ග පරම්පරාව ඇති කරනවා.
බෝංලීය[නා.] තනි ගොනා බඳින කරත්තයේ තට්ටුවේ සිට ඉදිරියට දෑළවරින් ඇති, වියගහ සවිකරන ලී දෙක ; බෝඹුලීය.
බෝක්කුව[නා.] 1. පාර හරහා කුඩා දිය මං ගලායාම සඳහා තනා ඇති කුඩා පාළම. 2. විශාල ගොඩනැගිලි ආදියෙහි අඩකව හෙවත් ආරුක්කු හැඩයට බැඳ ඇති ද්වාරය.
බෝග[නා.ප්‍ර.] 1. පරිභෝජනය හා මුදල් ඉපයීම සඳහා වගා කරන ශස්‍ය වර්ගය හෝ වෙනත් වැවිල්ල ; අල බතල ආදී වගාව. 2. භෝගය ; වස්තුව ; ධනය.
බෝගමාරුව[නා.] වාරයෙන් වාරයට එක බිම් පෙදෙසක වවනු ලබන වැවිලි මාරු කිරීම ; ශස්‍යමාරුව.
බෝට්ටුව[නා.] හබල් මගින් හෝ මෝටරයකින් හෝ දුවවනු ලබන කුඩා ජල යාත්‍රා විශේෂයක්.
බෝඩරය[නා.] යම්කිසිවක සීමාව දිගේ පිහිටි දාරය ; මායිම ; අයින දිගේ පිහිටි තීරය ; වාටිය.
බෝතලය[නා.] වටකුරු සිහින් කරක් සහිතව වීදුරු ප්ලාස්ටික් වැනි ද්‍රව්‍යවලින් විවිධ මාදිලියෙන් සාදා ඇති භාජන විශේෂයක්.
බෝදිරිමා, බෝදිලිමා[නා.] ප්‍රසව වේදනාවෙන් පෙළෙන ගැබිණියකගේ වේදනාත්මක රාවයෙන් හඬතැයි පවසන යකින්නියක්.
බෝධකර[නා.ප්‍ර.] 1. නිඳා ( සිටින්නවුන් අවදි කරවන්නා ; ප්‍රබෝධ කරවන්නා ; අවබෝධ කරවන්නා. 2. වන්දි භට්ටයා.
බෝධනය[නා.] 1. දැනගැනීම ; ඉගැන්වීම ; අවබෝධ කරවීම ; පිබිදවීම ; අවබෝධය. 2. සුවඳ ගැන්වීම ; සුගන්ධවත් කිරීම.
බෝධනීය[වි.] දත යුතු ; අවබෝධ කළයුතු හෝ කරවිය යුතු ; ඉගැන්විය යුතු ; අවබෝධ කළ හැකි.
බෝධ්‍ය[වි.] තේරුම් ගත යුතු; වටහා ගත යුතු ; අවබෝධ කළ යුතු.
බෝධි ඥානය[නා.] චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කර ගැනීමෙහි සමත් නුවණ ; ලෝකෝත්තර මාර්ග ඥානය.
බෝධි ද්‍රැමය[නා.] සර්වඥතා ඥානය ලබා ගැනීමේදී බුදුන් වහන්සේට ආධාර වූ ඇසතු රුක.
බෝධි පර්යඞ්කය[නා.] බුදුබව ලබනු සඳහා මහබෝසතුන් සිරි මහ බෝ මුලෙහි හිඳගත් ඉරියවුව ; බෝ මුල ; විදුරසුන.
බෝධිඝරය[නා.] විහාරයක බෝගස ඇතුළු වන සේ ඒ වටා සැදු ගෙය ; බෝ ගෙය.
බෝධිත්‍රය[නා.ප්‍ර.] බුදුබව ; පසේබුදුබව හා රහත්බව යන තුන්තරා බෝධිය.
බෝධිපාක්ෂික ධර්මය[නා.] බුදුබව ලැබීමට පිහිට වූ ධර්මය ; නිර්වාණාවබෝධයට පක්ෂපාත වූ ධර්මය ; බෝධි පාක්ෂීය ධර්ම ; බෝ පැකි දම් ; බෝසත් දම්.
බෝධිපූජාව[නා.] 1. සර්වඥයන් වහන්සේ බුදුබව ලත් දෙ වැනි සතියේ දී ඇසිපිය නොහෙළා බෝධිය දෙස බලා සිටීමෙන් කළ පිදීම ; අනිමිසලෝචන පූජාව. 2. ශාන්ති කර්මයක් වශයෙන් බෝධියට පුද පූජා පැවැත්වීම.
බෝධිය[නා.] 1. චතුරාර්ය සත්‍යය පිළිබඳ අවබෝධ ඥානය. 2. සියල්ල දන්නා නුවණ ; බුදු නුවණ ; සර්වඥතා ඥානය. 3. (අවබෝධ කරනු ලබන) නිර්වාණය. 4. බුදු බව. 5. පසේ බුදු බව ; ප්‍රත්‍යෙක බුද්ධත්වය. 6. රහත් බව. 7. ශ්‍රී මහා බෝධිය. 8. බෝධි වෘක්ෂය.
බෝමළුව[නා.] බෝගස වටා පිහිටි තැනිතලා බිම ; බෝධිය වටා මිදුල ; බෝ සෙවණ ; බෝධි මාලකය.
බෝම්බය[නා.] පිපිරෙන ද්‍රව්‍ය ඇතුළත් කොට සාමාන්‍යයෙන් අණ්ඩාකාර ආවරණයක් ඇති ව සාදනු ලබන විනාශකාරී වෙඩි විශේෂයක්.
බෝයාව(පාරිභා.) [නා.] (නැවියන්ට) මුහුදේ නොහොත් වරායක අනතුරු පෙදෙස් ඇඟවීම හා ආරක්ෂාව සැපයීම පිණිස දියෙහි පාවෙන්ට සලසා තබන උපකරණ විශේෂයක් ; ඉපිල් කඳ ; ඉපියාව.
බෝරදම, බෝරද[නා.ප්‍ර.] (චිත්‍ර මෝස්තර වැනි දෙයක) වටේ පිහිටි ගැට්ට ; බොරදම.
බෝරැක්ස් කැට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඛනිජවල රසායනික විශ්ලේෂණය සඳහා වන බොරැක්ස් රත් කිරීමෙන් විලීන වූ ස්ඵටික.
බෝරිච්චිය[නා.] හැට්ට අත, තොප්පිය ආදියෙහි වාටි පිම්බී සිටින සේ අල්ලන රැලි පටිය.
බෝල[වි.] ගෝලයක හැඩය ඇති ; වටකුරු. [නා.ප්‍ර.] 1. වටකුරු දෙය ; ගෝලය. 2. ඇතුළත වාතය පුරවා රබර්, හම් හා රෙදි ආදියෙන් සාදන ගෝලාකාර ක්‍රීඩා භාණ්ඩය.
බෝල අත්ත[නා.] 1. අයිතිකරුවකු ඇති බව ඇඟවීම සඳහා ඉඩමක එල්වා තබන අත්ත. 2. කමතක වී එකතු කිරීම සඳහා පාවිච්චි කරන ඉලපතක් වැනි උපකරණය.
බෝල මේසය[නා.] බිලියඩ් ක්‍රීඩාව සඳහා පාවිච්චි කරන මේසය ; බිලියඩ් මේසය.
බෝවා[වි.] බොහෝ අවුරුදු ඇති ; අවුරුදු බොහෝ ගණනක් වූ.
බෝවෙන රෝග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක් රෝගියකුගෙන් තවත් කෙනකූට සංක්‍රමණය වී පැතිරෙන රෝග ; වසංගත රෝග.
බෞද්ධ[වි.] 1. බුදුන් වහන්සේ අදහන ; බුදුන් සරණගිය. 2. බුදුන් වහන්සේට බුද්ධාගමට සම්බන්ධ.
බෞද්ධයා[නා.] බුදුන් සරණ ගිය තැනැත්තා ; අවබෝධයෙන් තෙරුවන් සරණ ගිය පුද්ගලයා.
බෞද්ධාගම[නා.] බෞද්ධයා විසින් අදහනු ලබන ආගම ; බුද්ධාගම.
භංග, භඞ්ග[වි.] බිඳුණු ; වැනසුණු; නැති වූ.
භංගක්ෂණය, භඞ්ගක්ෂණය[නා.] සිතක බිඳෙන ඇසිල්ල ; චෛතසිකයක් නැති වන මොහොත ; චිත්තක්ෂණයක් තුළ ඇති කුඩා චිත්තක්ෂණ තුනෙන් තුන්වැන්න.
භංගය, භඞ්ගය[නා.] 1. විනාශය; නැතිවීම. 2. ඇට බිඳීම ; ඇට කැඩීයාම ; භග්නය. 3. පැල්ම ; විවරය. 4. පරාජය. 5. රළ පතර. 6. රැවටිල්ල.
භංගාවර්තය[නා.] දිය සුළිය හෝ රැල්ල කරකැවී බිඳී යන ස්ථානය.
භංගිය[නා.] 1. ආකාරය විලාසය ; ලීලාව. 2. බිඳී යාම ; කැඩීම ; බිඳීම. 3. රැළ
භංගුර[වි.] බිඳෙන සුලු ; විනාශ වී යන ; නැසෙන සුලු.
භංජන[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ; කනක ; ස්වර්ණ.
භංජනය[නා.] (භෞති.) වෝල්ටීයතාව එක්තරා නිත්‍ය ප්‍රමාණයකට වඩා ඉහළ ගිය විට හදිසියේ පරිවාරක ද්‍රව්‍යයක් තුළින් විද්‍යුත් ධාරාවක් ගලන්නට වීම.
භංජය[නා.] අවයවයක් ඉරියෑම ; විදාරණය.
භක්ත[වි.] බැඳුණු ; ඇලුණු ; භක්තිමත්.
භක්තය[නා.] බත ; ආහාරය ; ආහාර වේල.
භක්ත්‍යාදරය[නා.] භක්තිය හා ආදරය ; බැඳීම හා ඇල්ම.
භක්තාග්‍රය[නා.] දාන ශාලාව ; බත්ගෙය ; භෝජනාගාරය.
භක්තානුමෝදනාව[නා.] දානය වැළඳීමෙන් පසු කරන පින්දීම ; භුක්තානුමෝදනාව.
භක්ති ප්‍රණාමය[නා.] භක්තිය මුල් කොට කරන වැඳුම.
භක්ති මාර්ගය[නා.] භක්තිය නිසා ම පුද පූජා ඇදහිලි විශ්වාසාදිය පැවැත්වීම.
භක්ති වාදය[නා.] භක්තියට ප්‍රමුඛත්වය දෙන ඇදහීම ; භක්තිය මුල් කරගත් විශ්වාසය.
භක්තික[වි.] 1. භක්තිය ඇති ; ශ්‍රද්ධා සම්පන්න ; විශ්වාසය ඇති ; ලබ්ධිය ගත්. 2. බත් කන ; ආහාර අනුභව කරන.
භක්තිකයා[නා.] කිසියම් ආගමක් කෙරෙහි භක්තිය ඇත්තා ; ශ්‍රද්ධා සම්පන්නව අදහන්නා ; විශ්වාස කරන්නා.
භක්තිපුරස්සර[වි.] භක්තිය පෙරටු කොට ගත් ; භක්තිය ප්‍රධාන කොට ඇති.
භක්තිය[නා.] 1. ගරු සැලකිල්ල ; ආදරය ; බැඳීම. 2. පැහැදීම ; ඇදහීම ; විශ්වාසය. 3. සේවනය ; භජනය ; ආශ්‍රය.
භක්ෂක[වි.] කන්නා වූ ; අනුභව කරන.
භක්ෂකයා[නා.] කන්නා ; අනුභව කරන්නා ; බුදින්නා.
භක්ෂණ[වි.] කන ; බුදින ; ආහාර කොට ගන්නා.
භක්ෂණය[නා.] කෑම ; අනුභව කිරිම ; ආහාරයට ගැනීම.
භක්ෂ්‍ය[වි.] කෑ යුතු ; අනුභව කළයුතු ; ආහාර පිණිස වූ.
භග[නා.ප්‍ර.] 1. භාග්‍යය ; වාසනාව ; ඓශ්චර්යය ; යසස. 2. මුත්‍ර මාර්ගය හා මළ මාර්ගය අතර ප්‍රදේශය. 3. යෝනි මුඛය අවට ප්‍රදේශය. 4. බක් මාසය. 5. වෛදික දෙවියෙක්.
භගමණිය[නා.] ක්ෂීරපායි ගැහැණු සතුන්ගේ යෝනි විවරය ඉදිරිපිට තිබෙන උත්පාටික පටක ගුළිය.
භගවත්[වි.] භග ධර්මයෙන් යුත් ; භාග්‍යවන්ත ; පින්වත් වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. ජෛන ශාස්තෘවරයා හෝ ජෛන ශ්‍රාවකයා ; භාග්‍යවන්තයා ; පිනැත්තා.
භග්න[වි.] බිඳුණු ; විනාශ වූ ; නැති කළ.
භග්න දෝෂ[නා.ප්‍ර.] නසන ලද දොස් ඇති බව ; නිර්දෝෂිත්වය.
භග්න ස්වරය[නා.] බිදුණු උච්චාරණය ; සිඳී ගිය උච්චාරණ හඬ ; ස්වර භේදය.
භග්නය[නා.] 1. බිඳීම ; විනාශ කිරීම ; නැතිකර දැමීම. 2. (වෛද්‍ය.) ඇට බිඳීම ; කැඩීයාම ; භංගය. 3. (සංගී.) (ප්‍ර. යෙදේ) හින්දුස්තානි සංගීතයෙහි දැක්වෙන අට වැදෑරුම් ශබ්ද දෝෂවලින් එකක්. 4. (සංගී.) (ප්‍ර.යෙදේ) හින්දුස්තානි සංගීතයෙහි දැක්වෙන සප්ත තාල ප්‍රභේදවලින් එකක්.
භගිනි, භගිනී[නා.ප්‍ර.] සහෝදරිය ; අක්කා හෝ නංගී.
භගිනිභාර්යා[නා.ප්‍ර.] සහෝදරියක මෙන් සැමියාට හිතවත් බිරිය ; සප්ත භාර්යාවන්ගෙන් හත් වර්ගයෙන් එක් වර්ගයක්.
භඞ්ගිය[නා.] 1. (අලං.) වෙනත් අයුරකින් පැවසීම ; ව්‍යංග්‍යය. 2. විලාසය ; ලීලාව.
භජනය[නා.] ඇසුරු කිරීම ; ආශ්‍රය කිරීම ; සේවනය කිරීම.
භඤ්ජනය[නා.] බිඳීම ; කැඩීම ; විනාශ කිරීම.
භටයා[නා.] 1. සෙබළා. 2. යුද සෙනෙවියා. 3. සේවකයා ; මෙහෙකරුවා ; දාසයා. 4. සොළොස් වැදෑරුම් යාචක වර්ගවලින් එකක්.
භණනය[නා.] කීම ; ප්‍රකාශ කිරීම ; පැවසීම.
භණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] 1. වෙළඳාමේ මූල ධනය. 2. (විනය.) බඩු ; භාණ්ඩ ; වස්තුව ; දේපල.
භණ්ඩනය[නා.] කලහයක පළමු අවස්ථාව ; කෝලාහලයකට පෙර ඇරඹෙන විවාදය.
භණ්ඩික[නා.ප්‍ර.] 1. රාශියක් එක් කොට බඳනා ලද පොදිය ; පොට්ටනිය. 2. දොඩම්, නාරං, ලුනු ආදියේ බික.
භත්ත සාලාව[නා.] භෝජන ශාලාව ; දාන ශාලාව.
භත්තිය[නා.] 1. බටකොළ, වේවැල්, පන් ආදියෙන් කූඩයක හැඩයට සකස් කළ තොප්පි විශේෂයක්. 2. වී ගොඩක්, බිස්සක් මතින් තනන ලද වහල ; මැස්ස. 3. ශක්තිය.
භදන්ත[වි.] භික්ෂුන් සඳහා විශේෂයෙන් යෙදෙන ගෞරව පදයක් ; පූජ්‍ය ; ගෞරවාර්හ.
භද්‍ර[වි.] යහපත් ; උතුම් ; ඉෂ්ට.
භද්‍ර කල්පය[නා.] බුදුවරයන් පස් නමක් පහළ වන හෙයින් ලෝකවාසීන් වෙත අතිශය ශුභ සිද්ධිය සැලසෙන සේ පිළිගැනෙන කල්ප කාලය.
භද්‍ර කුම්භය[නා.] ඉෂ්ටාර්ථය සලසා දෙන කලස ; දෙව්ලොව ඇතැයි සැලකෙන ඉෂ්ටාර්ථ සිද්ධ කළය ; භද්‍රඝටය.
භද්‍ර පීඨය[නා.] 1. උතුම් පුටුව ; උසස් අසුන ; සිහසුන. 2. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරිපතුලෙහි වූ 108ක් මඟුල් ලකුණුවලින් එකක් ; පුටු සලකුණ.
භද්‍ර යෞවනය[නා.] තරුණ වියේ මුල් අවධිය ; ප්‍රථම යෞවනය.
භද්‍රක[වි.] යහපත් ; සුන්දර ; ඉෂ්ට. [නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය වෘත්තයක නාමය.
භද්‍රකාලි, භද්‍රකාලී[නා.ප්‍ර.] 1. උමාවගේ හෙවත් පාර්වතීගේ බිහිසුණු ස්වරූපය. 2. යක්ෂණියකගේ නාමයක්.
භද්‍රය[නා.] 1. යහපත ; කුසලය. 2. (දර්ශන.) අලංකාරය ; සුන්දරත්වය. 3. (ප්‍ර. යෙදේ) ලෝහ විශේෂයක් ; රත්රන් කළු ඊයම්. 4. දියවක, සතවක, දොළොස්වක යන තිථි තුන. 5. වෘෂභ ලග්නය. 6. පංචාංගයෙන් එකක නාමය. 7. යහපත් තැනැත්තා.
භද්‍රා[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) 1. පස් ආකාර තිථි ප්‍රභේදයෙන් එකක්. 2. යෝගයක්. 3. ආකාශ ගංගාව ; සුර ගඟ. 4. එළදෙන. 5. සොඳුරිය ; සුන්දරිය. 6. උතුරු දිගින් පොළොව උසුලාගෙන සිටිතැයි කියන ඇතා.
භභුජංගයා, භුජඞ්ගයා[නා.] 1. සර්පයා ; උරගයා ; නාගයා. 2. ක්‍රීඩකයා ; ධූර්කයා.
භය[නා.] හානියක් වෙතැයි සිතේ හටගන්නා ආවේගය ; තැතිගැනීම ; බිය ; භීතිය ; ත්‍රාසය.
භයංකර, භයංකාර, භයඞ්කර, භයඞ්කාර[වි.] බිය උපදවන ; තැති ගන්වන ; බියකරු.
භරණය[නා.] මා පිය අඹුදරු ආදීන්ගේ පෝෂණය පිළිබඳ වගකීම.
භර්තෘ[වි.] ස්වාමි පුරුෂයා ; බිරිඳක් ඇති තැනැත්තා.
භරිත[වි.] බරවුණු ; සුසැදි.
භව මූලය[නා.] ඇතිවීමට හෙවත් හට ගැනීමට හේතු වන කරුණ; ඉපදීමට මුල් වන හේතුව.
භව ශක්තිය[නා.] උත්පත්තියෙන් යම් තැනැත්තකු ගෙන ආ බලය ; සසර පුරුද්ද අනුව යමකු සතු හැකියාව ; බලය.
භව සංඥාව[නා.] භවය පිළිබඳ සලකුණ ; ව්‍යුති උත්පත්ති වශයෙන් පවත්නා භවය සම්බන්ධ හැඟීම.
භවංග, භවඞ්ග[වි.] භවයේ පැවැත්මට හේතු වන.
භවකාරක[වි.] භවය ඇති කරන ; හටගැනීම ඇති කරන ; උපදවන.
භවචක්‍රය[නා.] ආදි අන්ත නොපෙනන සංසාර චක්‍රය.
භවතණ්හාව[නා.] භවය පිළිබඳ ආශාව.
භවත්[වි.] පින්වත් වූ ; බුහුමන් කටයුතු වූ. [නා.ප්‍ර.] පින්වත් තැනැත්තා ; පින්වතා.
භවත්‍රය[නා.] බුදු දහමෙහි සියලු සත්ව ලෝකය බෙදා දක්වන කාමභව, රූපභව, අරූපභව යන තුන් වැදෑරුම් භවය.
භවනය[නා.] නිවාසය ; වාසස්ථානය ; ස්ථිර වාසය.
භවනවා[ක්‍රි.] මනස වඩනවා ; සිත වර්ධනය කරනවා ; භාවනා කරනවා.
භවභෝග සම්පත්[නා.ප්‍ර.] 1. භව සම්පත් භෝග සම්පත් යන දෙක. 2. ලෞකික සශ්‍රීකත්වය පිළිබිඹු කරන භෞතික හෙවත් ද්‍රව්‍යමය හිමිකම්.
භවය[නා.] 1. හට ගැනීම ඇතිවීම ; පහළ වීම. 2. සත්වයකුගේ ආත්මභාවය. 3. ඉපදීමට හෙවත් ජාතියට හේතුව. 4. කාම, රූප, අරූප යන තුන් වැදෑරුම් වූ සත්වයකුට ඉපදෙන්නට පිළිවන් උත්පත්ති අවස්ථා තුන ; භවචක්‍රය. 5. මැරි මැරි ඉපදී පවත්නා තත්ත්වය ; සසර ; සංසාර චක්‍රය.
භවරාගය[නා.] භවය පිළිබඳ ඇල්ම ; භව තෘෂ්ණාව.
භව්‍ය[වි.] සුදුසු ; විය යුතු ; යෝග්‍ය ; තත්වානුරූප. [නා.ප්‍ර.] ධර්මාවබෝධයට සුදුස්සා ; වර්තමාන භවයෙහි ම මාර්ගඵල ලැබීමට සුදුස්සා.
භවාංග චිත්තය[නා.] භවයෙහි පැවැත්මට අංගයක් වූ සිත ; ප්‍රකෘති සිත ; මනෝද්වාරය.
භවාංගය[නා.] අභිනව භවයේ උපන් සත්වයාගේ චිත්ත සන්තතිය නොසිඳී පැවැත්මට හේතුවන සිත.
භවාග්‍රය[භව+අග්‍රය] [නා.] ච්‍යුති උත්පත්ති වශයෙන් පවත්නා වූ භවයෙහි කෙළවර ; අකනිටා බඹලොව.
භවාන්තරය[නා.] අන්‍ය භවය ; මේ අත්බවට පෙර වූ හෝ පසු ව වන්නා වූ භව හෙවත් උත්පත්ති.
භවාශ්‍රවය[නා.] භව තෘෂ්ණාව.
භවික[වි.] 1. භවය හා සම්බන්ධ ; භවයට අයත්. 2. භවයෙහි - උපන්.
භවිතව්‍ය[වි.] විය යුතු ; සිදුවිය යුතු.
භවිෂ්‍යත්[වි.] අනාගතයේ දී සිදුවන.
භස්ත්‍රාව[නා.] 1. සමින් හෝ සම් වැනි දෙයකින් කරන ලද මල්ල ; බතුර. 2. මල්ලක් මෙන් පිළියෙල කරන ලද්ද. 3. කම්මල් ගිනි උදුනට හුළං පිඹීමේ උපකරණය ; මයින හම.
භස්ම[නා.ප්‍ර.] 1. දැවී ශේෂ වූ දෙය; අළු. 2. (පාරිභා.) අම්ලයක් සමග ප්‍රතික්‍රියාවීමෙන් ලවණය හා ජලය පමණක් ඇතිවන ද්‍රව්‍යය. 3. ඖෂධ විශේෂයක් වන අමු කපුරු.
භස්මක[නා.ප්‍ර.] 1. රන්. 2. රිදී.
භස්මාවශේෂ[නා.ප්‍ර.] (මිනිස් සිරුර) දැවීමෙන් පසු ඉතිරි වූ ඇටකැබලි හා අළු.
භස්මීකරය[නා.] (යමක්) දැවීම සඳහා යොදාගනු ලබන උපකරණය.
භ්‍රංශය[නා.] 1. වැටීම ; පහත වැටීම. 2. (සත්ව.) අවපාතනය ; පරිවෘත්තීය ක්‍රියාකාරිත්වය අඩු වීම.
භ්‍රම බුද්ධිය[නා.] හදිසි වැටහීම ; අමුතු අවබෝධය.
භ්‍රමණ[වි.] 1. කැරකෙන ; වටායන. 2. සැරිසරන ; ගමන් කරන.
භ්‍රමණ අක්ෂය(ගණිත.) [නා.] වස්තුවක පරිභ්‍රමණයට හෝ භ්‍රමණයට කේන්ද්‍ර වන කල්පිත රේඛාව.
භ්‍රමණය[නා.] 1. (භෞති.) රෝදයක් මෙන් කැරකීම ; වස්තුවක් එහි ම ලක්ෂය වටා කැරකීම. 2. ඔබ මොබ හැසිරීම ; ගමනය ; චාරිකාවෙහි යෙදීම ; සැරිසැරීම. 3. හිසේ කැරකිල්ල ; ක්ලාන්තය.
භ්‍රමය[නා.] 1. වාත රෝගයක් වන කරකැවිල්ල. 2. වැරැද්ද ; වැරදීම. 3. වැරදි වැටහීම ; වරදවා තේරුම් ගැනීම. 4. ලියවන පට්ටලය. 5. සුළි සුළඟ. 6. දිය සුළිය. 7. ඉබාගාතේ යාම.
භ්‍රමර[වි.] 1. කරකැවෙන. 2. බඹරුන් පිළිබඳ.
භ්‍රමරයා[නා.] බඹරා ; මීමැස්සා.
භ්‍රමික[නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) යමක වෙලෙමින් ඉහළට නගින මෑ, බෝංචි ආදි වැල්.
භ්‍රෂ්ට[වි.] ගිලිහුණු ; පහත වැටුණු. [නා.ප්‍ර.] නාසිකා රෝගයක නාමය.
භ්‍රෂ්ටයා[නා.] ද්‍රෝහියා ; විනාශ කරන්නා.
භ්‍රාජමාන[වි.] බබළන ; දීප්තිමත්.
භ්‍රාජික[වි.] බැබළුණු ; දිලුණු ; දීප්තිමත් වූ.
භ්‍රාතෘ[වි.] එක ම මුලකින් පැවතෙන ; සමාන්තර සම්බන්ධයක් ඇති. [නා.ප්‍ර.] සහෝදර ; සොහොයුරු.
භ්‍රාන්තිය[නා.] 1. වැරදි හැඟීම ; මුළාව ; කැරැකිල්ල. 2. තැතිගැන්ම. 3. (දර්ශන.) සිතේ මවාගන්නා තත්ත්වයක් ; මානසික රෝගයක් වන ඔල්මාදය.
භ්‍රෑණ පටලය[නා.] (සත්ව.) අරග, පක්ෂි හා ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ කලලයෙන් වැසී තිබෙන හෙවත් බහිෂ්-කලල පටකය.
භ්‍රෑණය[නා.] (සත්ව.) ඩිම්බය හෝ මවගේ ගර්භාෂය හෝ තුළ වැඩෙන අවයව සෑදීමෙන් පසු උත්පත්තිය දක්වා වූ දරුවා.
භ්‍රෑවික්ෂේපය[නා.] ඇස් බැම නැගීම ; බැම නංවා ඔරවා බැලීම.
භාග[වි.] අඩක් හා සම්බන්ධ ; අඩක් පිළිබඳ. 2. අසම්පූර්ණ ; භාගික.
භාග සංඛ්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] අසම්පූර්ණ සංඛ්‍යාව ; භාග ගණන.
භාගධේය[නා.ප්‍ර.] 1. පින. 2. රාජ ධනය. 3. ඉරණම ; නියමය. 4. උරුමක්කාරයා ; හවුල් උරුමක්කාරයා.
භාගය[නා.] 1. කොටස ; පංගුව. 2. කාලය ; කාලපරිච්ඡේදය. 3. මිණුම් ප්‍රමාණයක් වන අඟල් දෙක. 4. (පාරිභා.) සත්ව අවයවයකින් කොටසක්. 5. සංඛ්‍යාවකින් ගන්නා ලද කොටස ; බෙදීමක ලබ්ධිය.
භාග්‍ය[වි.] වාසනාවන්ත ; පින්වත්.
භාග්‍ය ගුණ[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේ සතු ගුණ ; බුදු ගුණ.
භාග්‍යය[නා.] වාසනාව ; පින.
භාග්‍යවත්[වි.] 1. භාග්‍ය සම්පන්න ; කෙලෙස් දුරු කිරිම, භාග්‍ය ධර්මයන්ගෙන් යුක්ත වීම ආදි ගුණාංගයන්ගෙන් සමන්විත හෙයින් පුණ්‍යවන්ත වූ. 2. වාසනාවන්ත ; ඓශ්චර්යයෙන් යුතු. [නා.ප්‍ර.] චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කළ උතුමා ; බුදුන් වහන්සේ.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ[නා.] චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කළ උතුමාණන් වහන්සේ ; බුදුරජාණන් වහන්සේ ; බුදු රජ.
භාගි[වි.] 1. පංගුකාර ; පංගු හිමි ; පංගු සහිත. 2. භාග ඇති ; භාග සහිත.
භාගික(පාරිභා.) [වි.] කොටස් වශයෙන් ; භින්න ගණන්වලින් යුක්ත.
භාගිනෙය, භාගිනෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] සහෝදරියගේ පුතා ; බෑනා.
භාජක[වි.] බෙදා දෙන ; බෙදා හරින.
භාජකය[නා.] 1. ගණනක් බෙදන ගණන ; භාජ්‍යය ; බෙදන සංඛ්‍යාව. 2. යම් සංඛ්‍යාවක් තවත් සංඛ්‍යාවකින් බෙදිය යුතු බව හැඟවීම පිණිස දන්වන සලකුණ (÷).
භාජන[වි.] බෙදන ; බෙදාහරින.
භාජනය[නා.] 1. (ප්‍ර. යෙදේ) බෙදීම. 2. මැටි, දැව, ලෝහ ආදියෙන් කළ බඳුන ; වළඳ.
භාජ්‍යය[නා.] (ගණිත.) බෙදීම සඳහා පවතින සංඛ්‍යාව; බෙදිය යුතු වූ ගණන.
භාජිත[වි.] බෙදන ලද.
භාජිතය[නා.] එක් සංඛ්‍යාවක් තවත් සංඛ්‍යාවකින් බෙදීමෙන් ලැබෙන උත්තරය ; ලබ්ධිය.
භාණකයා[නා.] 1. බණ දෙසන තැනැත්තා ; දේශකයා ; සජ්ඣායනය කරන්නා. 2. කට පාඩමින් කියන්නා ; දෙසන්නා ; සජ්ඣායනය කරන්නා.
භාණ්ඩ හුවමාරු ක්‍රමය[නා.] (මුදල් නොව) බඩු බාහිරාදිය ගනුදෙනුවෙන් කරන වෙළඳාම.
භාණ්ඩය[නා.] ද්‍රව්‍යය ; උපකරණය ; බඩුව ; වස්තුව.
භාණ්ඩාගාරය[නා.] 1. භාණ්ඩ හෝ මුදල් ඇතුළු වස්තුව තැන්පත් කර තබන තැන ; ගබඩා ගෙය. 2. රටක මහජන මුදල් පාලනය කරන රාජ්‍ය අංශය.
භාණ්ඩාගාරිකයා[නා.] භාණ්ඩාගාරය සන්තක ධනය ආරක්ෂා කරන සහ පාලනය කරන නිලධාරියා ; භාණ්ඩාගාරයේ අධිපතියා ; ගබඩා නිලමේ ; බඬෑරියා.
භානු[නා.ප්‍ර.] 1. ඉර ; සූර්යයා. 2. එළිය ; ආලෝකය ; රශ්මිය ; දීප්තිය. 3. රජ කුමරා ; ස්වාමියා.
භාමි[වි.] කෝප වූ ; තරහ වූ.
භාමිතිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රකාශ ශක්තිමාපක යන්ත්‍රය ; දීප්තිමානය ; ප්‍රකාශ තීව්‍රතා මාපකය.
භාමිනී[නා.ප්‍ර.] 1. ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව. 2. කිපෙනසුලු කාන්තාව. 3. කාමුක ස්ත්‍රිය. 4. (ජ්‍යෝති.) කන්‍යා ලග්නය.
භාර ඔප්පුව(පාරිභා.) [නා.] දේපළක් විශ්වාසය උඩ පවරා දීමේ ලේඛනය/ඔප්පුව ; විශ්වස්ත පත්‍රය.
භාරත[නා.ප්‍ර.] කඩදාසි කුට්ටමේ කොළ වර්ගයක්.
භාරය[නා.] 1. බර වූ දෙය. 2. ලීවරයක් ආධාරයෙන් සොලවනු ලබන වස්තුව හෝ ද්‍රව්‍යය. 3. බර ප්‍රමාණයක් ; තුලා විස්සක බර. 4. කටයුත්ත ; වගකීම. 5. අයිතිය ; බුත්තිය. 6. ඉසිලීමට නොහැක්ක. 7. දුෂ්කරය ; අපහසුව. 8. ආරක්ෂාව.
භාව ගීතය[නා.] අර්ථයට වඩා භාවය හෙවත් හැඟීම ප්‍රකාශ වන පරිදි රචනා කළ ගීතය ; හැඟීම් ප්‍රකාශ කරන ගීතය.
භාව නාමය[නා.] යම්කිසි විශේෂයක හෝ ගුණයක හෝ අගුණයක භාවය ප්‍රකාශ කරන නාමය ; ගුණයේ භාවය පෙන්වන නාමය.
භාව ප්‍රකාශනය[නා.] හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීම ; සෞන්දර්යාත්මක චිත්තවේග පැවසීම.
භාවකලාප[නා.බහු.] භාව රූපයක් සමඟ හටගන්නා රූප සමූහය.
භාවක්ෂේත්‍රය[නා.] හැගීම් සමුදාය ; චිත්තවේග.
භාවක්‍රියාව[නා.] ක්‍රියාභාවය පමණක් හඟවන කෘදන්ත රූපී ආඛ්‍යාතය.
භාවන[නා.ප්‍ර.] 1. මෙනෙහි කිරීම ; සිතට නැඟීම. 2. වර්ධනය ; වැඩීම.
භාවනා කෘත්‍යය[නා.] මාර්ග සත්‍ය ධර්ම නැවත වැඩීමේ ක්‍රියාව.
භාවනානුයෝගී[වි.] බවුන්හි නිරතවන ; භාවනාවෙහි නැවත නැවත යෙදෙන.
භාවනාව[නා.] සිත විසිර යා නොදී එක් අරමුණක පැවැත්වීම ; කසිණාදි යම්කිසි අරමුණක සිත පිහිටුවාගෙන විසීම.
භාවනුවාද ශෛලිය[නා.] එක් භාෂාවකින් ලියන ලද ලේඛනයක අදහස පමණක් වෙනත් භාෂාවක ලේඛනයකින් දැක්වීමේ ක්‍රමය.
භාවපදාර්ථය[නා.] තත්ව ඥානය ලැබීමට අවශ්‍යයෙන් ම දත යුතු පදාර්ථ සය.
භාවපූර්ණ[වි.] හැඟීම්වලින් පිරුණු ; රසාත්මක හැඟීම්වලින් පරිපූර්ණ.
භාවය[නා.] 1. සාමාන්‍ය තේරුම ; විස්තර ප්‍රකාශනයෙන් තොර සරල අදහස. 2. අදහස් කරන දෙය ; අභිප්‍රාය. 3. ස්වභාවය ; ආකාරය. 4. රස නිෂ්පත්තියට හේතු වන හැඟීම.
භාවරූප[නා.ප්‍ර.] සත්ව ශරීරයට පුරුෂ ස්වභාවය හා ස්ත්‍රී ස්වභාවය ගන්වන රූප ; පුරුෂ භාවරූපය හා ස්ත්‍රීභාව රූපය.
භාවසන්නය[නා.] විස්තරාත්මක නොවූ සාමාන්‍ය තේරුම ; කෙටි සරල අර්ථය.
භාව්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] විය හැකි බව ; අනුමානයෙන් සිතිය හැකි බව.
භාවාත්මක[වි.] 1. භාවය හෙවත් හටගැනීම ආත්ම කොට ඇති; විද්‍යමාන වූ. 2. හැඟීම් පුබුදුවන.
භාවානුවාදය[භාව+අනුවාදය] [නා.] මූල ග්‍රන්ථයේ කරුණුවලට අමතරව බාහිර කරුණු ඇතුළත් කොට කරනු ලබන පරිවර්තනය.
භාවාර්ථය[නා.] 1. ලුහුඬු අදහස ; සාමාන්‍ය අරුත. 2. (ව්‍යාක.) ශබ්ද ප්‍රවෘත්ති නිමිත්ත ප්‍රකාශනය.
භාවික[වි.] ස්වභාව ගතිය වූ ; ගතිය ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. ස්වභාව ගතිය. 2. අලංකාරයක්.
භාවිකථනය[නා.] අනාගත වාක්‍යය ; මතු සිදුවන දේ කීම.
භාවිත[වි.] පුරුදු කරන ලද ; භාවිතයට සුදුසු.
භාවිතය[නා.] ව්‍යවහාරය ; පාවිච්චිය ; පුරුදු කිරීම ; අභ්‍යාසය.
භාවිතව්‍ය[වි.] වැඩිය යුතු වූ ; පුරුදු කළ යුතු වූ.
භාවී[වි.] 1. සිදුවනසුලු ; වන්නාවූ. 2. (පාරිභා.) බලපාන. 3. අනාගතයෙහි වන ; අනුමත වසයෙන් විශ්වාස කරන ; විශ්වාස කළ හැකි.
භාවීඵල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩේ තත්ත්වය කලින් දැන සිටීම දැක්වීම.
භාවොද්දීපන[වි.] හැඟීම් දනවන ; චමත්කාරජනක හැඟීම් උපදවන.
භාෂකයා[නා.] කියන්නා ; කථා කරන්නා.
භාෂණය[නා.] කීම ; කථා කිරීම.
භාෂ්‍යය[නා.] 1. කථාව ; කථනය කිරීම. 2. යම් මූලික ග්‍රන්ථයක් විවරණය කරමින් රචනා කළ ග්‍රන්ථය.
භාෂා තත්ත්ව විද්‍යාව[නා.] විද්‍යානුකූල ලෙස භාෂා තත්ත්වය විමසා බැලීමේ ශාස්ත්‍රය ; යම් භාෂාවක් පිළිබඳ ගැඹුරට හැදෑරීම.
භාෂා පරිණාමය[නා.]1. කාලය හා සමග භාෂා වෙනස්වීම. 2. ඒ වෙනස්වීම හා සම්බන්ධ ක්‍රියාවලිය.
භාෂා ප්‍රයෝග[නා.බහු.] භාෂාවේ විවිධාකාර යෙදීම් ; භාෂාව ව්‍යවහාර කරන විධි.
භාෂා ව්‍යවහාරය[නා.] භාෂාව භාවිත කිරීම ; බස්වහර.
භාෂා විපර්යාසය[නා.] භාෂාවේ වෙනස් ආකාර ඇතිවීම ; බසේ වෙනස්වීම.
භාෂා සාම්‍යය[නා.] අක්ෂර, පද, වාක්‍ය රීති ආදි අංගයන්ගෙන් භාෂා අතර ඇති සමානත්වය.
භාෂාන්තර[භාෂා+අන්තර] [වි.] වෙනත් භාෂා පිළිබඳ ; තම මවුබස හැර විවිධ භාෂා පිළිබඳ.
භාෂාන්තරය[නා.] අන්‍ය භාෂා ; තම මාතෘ භාෂාව හැර වෙනත් භාෂා.
භාෂාව[නා.] ලේඛනයට හෝ කථනයට මාධ්‍යය කොටගනු ලබන වාගාලාප ; අන්‍යෝන්‍යව අදහස් හුවමාරු කර ගැනීමට භාවිත කරන වාක්‍ය සමුදාය.
භාෂිත[වි.] කියන ලද්දා වූ ; දේශනා කරන ලද්දා වූ.
භාෂිතය[නා.] කියන ලද්ද ; දේශනා කරන ලද දෙය.
භාසමාන[වි.] දිලිසෙන්නා වූ ; බබළන්නා වූ.
භාස්කර[නා.ප්‍ර.] 1. සූර්යයා ; හිරු. 2. ඖෂධීය ශාක වන කපුරු.
භාස්මිකතාව(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් අම්ල අණුවෙක ඇති ප්‍රතිස්ථාපනය කළ හැකි හයිඩ්‍රජන්වල පරමාණු ගණන.
භාසිත[වි.] 1. බබළන්නා වූ දිලිසෙන්නා වූ. 2. කියන ලද්දා වූ ; දේශනා කරන ලද්දා වූ.
භිංසනක[වි.] භය උපදවන ; භය ජනක.
භිංසනය[නා.] භය උපදවන්න ; භය දායකවූව.
භික්ඛාචාර මාර්ගය[නා.] පිඬු පිණිස යන ගමන ; පිණ්ඩපාතය සඳහා කරන චාරිකාව.
භික්ඛු[නා.ප්‍ර.] බුදු සසුනෙහි පැවිද්ද ලද්දා ; බෞද්ධ ප්‍රව්‍රජිතයා.
භික්ඛු විභඞ්ගය[නා.] විනය පිටකයට අයත් සුත්ත විභංගයෙහි භික්ෂූන්ට සිදුවන ඇවැත් පිළිබඳ ව විස්තර වන කොටස.
භික්තිය[නා.] 1. නිවෙස්වල කාමර ආදිය වෙන් කිරීම පිණිස ගල් ගඩොල් මැටි ආදියෙන් ගොඩ නංවන බැම්ම. 2. ශරීරයේ අභ්‍යන්තර අවයව එකිනෙකින් වෙන් කිරීම සඳහා ඇති පටක. 3. ගංඉවුර ; කණ්ඩිය.
භික්ෂාකාලය[නා.] (ප්‍රව්‍රජිතයකු) පිඬු සිඟීමට නිසි වේලාව ; භික්ෂාව පිණිස යාමට සුදුසු අවස්ථාව.
භික්ෂාචරයා[නා.] පිණ්ඩපාතයේ යන භික්ෂුව ; අනුන් දෙන දෙයින් යැපෙන පූජ්‍යයා.
භික්ෂාටනය[නා.] පිඬු සිඟා යාම ; පිණ්ඩපාතයෙහි යෑම.
භික්ෂාදානය[නා.] පින් පිණිස දීමට සූදානම් කළ ද්‍රව්‍ය සමූහය.
භික්ෂාව[නා.] 1. සිඟීමෙන් ලබන ආහාරය ; ඉල්ලා ලබන ආහාරපානාදිය. 2. කෑමට නිසිදෙය. - ආහාරය.
භික්ෂු ප්‍රතිරූපක[වි.] භික්ෂු වේශය පමණක් ඇති ; භික්ෂු වේශධාරි.
භික්ෂු ප්‍රාතිමෝක්ෂය[නා.] (විනය) උපසම්පදා භික්ෂුන් වහන්සේලා විසින් ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවරසීලය සඳහා පිළිපැදිය යුතු විනය නීති පද්ධතිය.
භික්ෂු විභංගය[නා.] (විනය.) විනය පිටකයට අයත් උභතෝවිභංගයෙහි දෙකොටසින් එක් කොටසක් ; බුදුරජාණන් වහන්සේ භික්ෂූන් සඳහා පනවා වදාළ ශික්ෂාපද හා එහි පදභාජනිය.
භික්ෂු සංඝයා[නා.] භික්ෂු සමූහය ; ශ්‍රමණ පිරිස.
භික්ෂුණිය[නා.] භික්ෂුභාවය ලැබූ ස්ත්‍රිය ; බුද්ධ ශාසනයේ පැවිදි වූ ස්ත්‍රිය.
භික්ෂුණී ප්‍රාතිමෝක්ෂය[නා.] (විනය.) භික්ෂුණී සංඝයාගේ ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවරශීල සංරක්ෂණය සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේ පනවා වදාළ විනය ව්‍යවස්ථා සංග්‍රහය.
භික්ෂුණී විභංගය[නා.] භික්ෂුණීන් සඳහා පනවන ලද ශික්ෂාපද සංග්‍රහ කළ ග්‍රන්ථ කොට්ඨාසය.
භික්ෂුණී ශාසනය[නා.] භික්ෂුණීන් සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ ධර්ම විනය හෝ ඒ ධර්ම විනය පිළිපදිනා ස්ත්‍රී පක්ෂය.
භික්ෂුත්වය[නා.] පැවිදිබව ; ශ්‍රමණ භාවය.
භික්ෂුභූමිය[නා.] භික්ෂු ජීවිතය ; භික්ෂුත්වය.
භික්ෂුව[නා.] බුදු සසුනෙහි පැවිදි උපසපන් වූ තැනැත්තා ; අධිශීලය ආරක්ෂා කරන්නා.
භිඞ්ක[නා.ප්‍ර.] 1. ඇත් පැටවා ; ළදරු ඇතා. 2. බළල් පවුලට අයත් සිව්පාවකුගේ නාමය.
භිඞ්කාරය[නා.] කෙණ්ඩිය ; කමඩලාව.
භිණ්ඩිවාල[නා.ප්‍ර.] කුඩා හෙල්ල.
භිදකය(පාරිභා.) [නා.] වෙන් කිරීමට යොදන දෙය ; තිරය ; ආවරණය.
භින්න[වි.] 1. බෙදුණු ; වෙන් වූ ; බිඳී ගිය ; කොටස් කිහිපයකට කැඩුණු. 2. අසමාන ; නොයෙක්. 3. විසන්ධි වූ ; කොටස්වලට ගැලවුණු.
භින්න පටධර[වි.] රෙදි කැබලි එකතු කොට මැසූ රෙදි අඳින ; කැබලිවලට කපා එක් කොට මැසූ වස්ත්‍ර දරන.
භින්න මාතෘක[වි.] එක ම පියකුට දාව වෙනස් මව්වරුන් කුස උපන්.
භින්න රුචික[නා.] වෙනස් වෙනස් ආශා ඇති ; එකිනෙකට වෙනස් රුචි ඇත්තා වූ.
භින්න විවාහය[නා.] සැමියා බිරිඳගේ නිවසෙහි පදිංචිවීමේ විවාහ ක්‍රමය.
භින්න වෘත්ත[නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය රචනයේ දී වෘත්තයකට නියමිත මාත්‍රා ප්‍රමාණය අඩු හෝ වැඩි වීමෙන් ඇති වන කාව්‍යදෝෂය.
භින්න ස්වරය[නා.] බිඳුනු හඬ ; එකට බැඳී නොපවතින කට හඬ ; උච්චාරණ අශක්නුතාව ; භග්න ස්වරය.
භින්නක[වි.] කඩන්නා වූ ; බිඳින්නා වූ ; භේදක වූ.
භින්නකයා[නා.] බිඳින්නා ; භේද කරන්නා ; අසමගිය ඇති කරන්නා.
භින්නය[නා.] 1. බිඳීම ; කැඩීම ; වෙනස් කිරීම. 2. (පාරිභා.) සාමාන්‍ය භාගය.
භින්නාධිකරණය[නා.] විශේෂණ විශේෂ්‍ය පදවල ලිංග විභක්ති වචන භින්න ව හෙවත් වෙනස් ව තිබීම.
භිසි[නා.ප්‍ර.] ඇඳකට හෝ පුටුවකට දැමූ මෙට්ටය ; ගුදිරිය ; කුලිච්චම.
භීත[වි.] බිය වූ ; බියපත්.
භීතිය[නා.] භය ; බිය ; තැතිගැනීම.
භීම[වි.] භයානක ; බිහිසුණු ; දරුණු ; රෞද්‍ර. [නා.ප්‍ර.] 1. හින්දුස්ථානි සංගීතයේ තාල ප්‍රභේදයක්. 2. ශිව දෙවි.
භීරු[වි.] බියවනසුලු ; බිය වන ස්වභාවය ඇති ; බයාදු.
භීෂණ[වි.] බිය එළවන ; භයජනක ; බිහිසුණු.
භීෂණය[නා.] 1. භය උපදවන තත්ත්වය ; බියකරු ස්වභාවය ; බිහිසුණු බව. 2. භීතිය ; බිය.
භුක්ත[වි.] 1. අනුභව කළ ; වැළඳු ; බුදින ලද. 2. ගෙවූ ; ගත කළ ; පසු කළ.
භුක්තයා[නා.] අහර ගන්නා ; වළඳින්නා ; අනුභව කරන්නා.
භුක්තානුමෝදනාව[නා.] දානය වැළඳීමෙන් අනතුරුව කරන දහම් දෙසුම.
භුක්ති විඳිනවා[ක්‍රි.] 1. ප්‍රයෝජනයට ගන්නවා ; පාලනය කරනවා. 2. වළඳනවා ; ආස්වාදය ලබනවා.
භුක්තිය[නා.] අයිතිවාසිකම ; පරිහරණය.
භුඤ්ජන[වි.] බුදින ; අනුභව කරන. [නා.ප්‍ර.] අනුභවය ; බුදීම.
භුමක[වි.] කැරකෙන ; කරකැවෙන.
භුවන[නා.] 1. ලෝකය ; ලොව. 2. අහස ; අවකාශය.
භුවනත්‍රය[නා.] 1. කාම, රූප, අරූප යන ලෝක තුන. 2. ස්වර්ග, මර්ත්‍ය පාතාල යන ලෝක තුන.
භුවනත්‍රයවර්ති[වි.] තුන් ලොවෙහි ම අණසක පතුරුවන ; ත්‍රෛලෝකයට ම ආඥා පතුරන.
භුවනාග්‍ර[භුවන+අග්‍ර] [වි.] මුළු විශ්වයට ම අගතැන් පත් ; ලෝකාග්‍ර.
භුවි[නා.ප්‍ර.] පොළොව ; පෘථිවිය.
භුවිපාල[නා.ප්‍ර.] මහ පොළොව පාලනය කරන්නා ; රජු ; මහීපාලයා.
භූ[වි.] පොළොවට අදාළ වූ ; පෘථිවියට සම්බන්ධ වූ [නා.ප්‍ර.] පොළොව ; පෘථිවිය ; භූමිය.
භූ අර්ධගෝලය(පාරිභා.) [නා.] පොළොවෙහි ඇති භූමිභාග වැඩි කොටස ඇතුළත් වන අර්ධගෝලය ; උත්තරාර්ධ ගෝලය.
භූ අවස්ථාව(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියේ වෙනස් වන තත්ත්ව නිරූපණය.
භූ චලනය(පාරිභා.) [නා.] පොළොවෙහි සිදුවන සංචලනය.
භූ චුම්බකත්වය[නා.] අන්‍ය වස්තුවක් ඇද ගැනීමට පොළොවේ ඇති කාන්දම් බලය ; පෘථිවියේ ආකර්ෂණ ශක්තිය.
භූ ජලයභූගත ජලය බ.
භූ දර්ශනය[නා.] පොළොවේ භූමි ප්‍රදේශයක ස්වභාවික හා කෘත්‍රීම ලක්ෂණ ඇතුළත්ව පෙනීම.
භූ දේවයා[නා.] 1. පොළොවට සම්බන්ධ දෙවියා ; භූමාටු දේවතාවා. 2. බමුණා ; බ්‍රාහ්මණයා.
භූ දේශාංශය(පාරිභා.) [නා.] භූගෝලයේ උත්තර ධ්‍රැවයේ සිට දක්‍ෂිණ ධ්‍රැවය දක්වා වටේට වැටී ඇති සේ සළකුණු කළ රේඛා.
භූ ධරය[නා.] කන්ද ; පර්වතය ; පව්ව.
භූ නිර්මාණය[නා.] පොළොව සෑදී ඇති ආකාරය ; පෘථිවියේ ව්‍යුහය.
භූ සමය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘථිවියේ ඒ ඒ යුගවල වයස දක්වන විද්‍යාත්මක කාල බෙදීමක්.
භූගත(පාරිභා.) [වි.] පොළොව තුළ වූ.
භූගත ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොව යටින් ගලා යන ජල ප්‍රවාහය ; උමං ගංගාව.
භූගත ජලය[නා.] පොළොවෙහි පාෂාණස්තර ආශ්‍රිත ව රැඳී පවතින ජලය ; භූ ජලය.
භූගත ජලවහනය(පාරිභා.) [නා.] පොළොව යටින් දිය බැස යාමට සැලසීමේ ක්‍රමය.
භූගර්භ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොවෙහි භූ සංයුතිය, ව්‍යුහය හා පරිණාමය පිළිබඳ විද්‍යාව ; භූතත්ව විද්‍යාව.
භූගර්භය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියේ ඇතුළත හෙවත් අභ්‍යන්තරය; භූ අන්තරය ; පොළෝ ගැබ.
භූගෝල විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොවට හෙවත් පෘථිවි තලයට අදාළ හැම විෂය අංශයක්ම හැදෑරීම පිළිබඳ විද්‍යාව ; භූගෝල ශාස්ත්‍රය.
භූගෝලය[නා.] පොළොව ; පෘථිවි ගෝලය.
භූඞ්කාරය[නා.] බුඃ බුඃ යන ශබ්දය; බල්ලන්ගේ බිරීම ; බල්ලන් බුරන හඬ.
භූජ[නා.ප්‍ර.] 1. අත ; බාහුව. 2. (ගණිත.) ජ්‍යාමිතික රූපයක බාහුව.
භූජංගමයා, භූජඞ්ගමයාභූජංගයා බ.
භූත[වි.] 1. සිදු වූ ; හටගත් ; ඇති වූ ; උපන්. 2. පෙනෙන්ට තිබෙන ; විද්‍යමාන. 3. පැමිණියා වූ ; ළඟා වූ. 4. මනුෂ්‍ය නොවන ; අමනුෂ්‍ය. 5. මහා භූතයන්ට අදාළ ; ධාතුවලට සම්බන්ධ. 6. පසු වූ කාලයට අයත් ; ගත වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. ආපෝ, තේජෝ, වායෝ, පඨවි, ආකාශ යන මූලික ධාතු පහෙන් එකක්. 2. සැබෑ දේ. 3. අතීත උත්පත්තිය.
භූත භාෂාව[නා.] ප්‍රාකෘත ගණයට අයත් ආර්ය භාෂාවක් ; යක්ෂ පිශාචාදින්ගේ භාෂාව ; පෛශාවී.
භූත විද්‍යාව[නා.] 1. දේව, අසුර, ගාන්ධර්ව, යක්ෂ, රාක්ෂස, නාග ආදි භූතයන් පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය. 2. සියල්ල භූතාත්මක බවත්, තාත්වික කිසිවක් නැති බවත් පවසන විශ්වාසය.
භූතකාය[නා.ප්‍ර.] මහා භූත ඒකරාශි වීමෙන් හටගත් ශරීරය.
භූතගාම[නා.ප්‍ර.] පස් වැදෑරුම් බීජ වලින් උපන් ගස්වැල් සමූහය.
භූතඥයා[නා.] භූතයන් පිළිබඳ කරුණු දන්නා තැනැත්තා ; භූත විද්‍යාඥයා.
භූතපති[නා.ප්‍ර.] 1. සක්දෙවි රජ ; ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා ; දෙවිවරුන්ගේ අධිපතියා. 2. ශිවදෙවි ; මහේශ්වර.
භූතයා[නා.] 1. ජීවයක් ඇති තැනැත්තා ; සත්ත්වයා. 2. ප්‍රේත පිශාච ආදි අමනුෂ්‍ය ගණයට අයත් වූවෙක්.
භූතලය[නා.] පොළොවෙහි මතුපිට ; පෘථිවියෙහි උඩ හෙවත් පිට තට්ටුව.
භූතස්ථානය[නා.] භූතයන් වසන තැන ; භූත වාසස්ථානය.
භූත්තාවසේසකය[භූත්ත+අවසේසක] [නා.] කෑමෙන් පසු ඉතිරි වන කොටස ; අනුභවයෙන් පසු ඉතිරි වන ආහාර කොට්ඨාසය.
භූතාත්මක[වි.] 1. භූතයන් පිළිබඳ වූ ; භූතයන් සතු ; භූතයන් මුල් කොට ඇති ; භූත ආත්මයක් ඇති 2. පඤ්ච මහා භූතයන් පිළිබඳ වූ.
භූතාත්මය[නා.] භූත භවයක ඉපදීම ; භූතයකු වසයෙන් ඉපදීම.
භූතාර්ථය[නා.] යථාර්ථය ; සත්‍ය වූ අර්ථය ; නියම අරුත.
භූප, භූපති[නා.ප්‍ර.] පොළොවට අධිපතියා ; පොළොව පාලනය කරන්නා ; රජ.
භූම[නා.ප්‍ර.] 1. පොළොව ; භූමිය. 2. ගොඩනැගිල්ලක මහල.
භූම දෙවියා[නා.] පොළොවේ වසන දෙවියා ; භූමාටු දෙවියා.
භූම දේවිය, භූමා දේවිය, භූමි දේවිය[නා.] මිහිකත ; පොළොව මහී කාන්තාව.
භූම නාගයා[නා.] භූමි නාගයා ; පොළොවට අධිපති ව සිටිතැයි කියන නාගයා.
භූමක[වි.] 1. මහල් ඇති ; තට්ටු සහිත. 2. මල්වල මෙන් තට්ටු ඇති. 3. පොළොවෙන් යට.
භූමස්කන්‍ධ[නා.ප්‍ර.] පොළොව යට වැඩෙන කඳන්.
භූමස්ථ[වි.] පොළොවෙහි වසන ; පෘථිවිය ආශ්‍රයෙහි වසන ; භූමාටු.
භූම්‍යන්තරය[නා.] 1. අන්‍ය ප්‍රදේශය ; වෙනත් භූමිය. 2. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනා ශබ්දය ගොස් මහත් වන ස්ථාන හතරෙන් එකක්.
භූම්‍යන්තරයා[නා.] 1. පොළොවෙන් ඉහළ වසන්නා වන දෙවියා. 2. උස් තැනක සිට වැඳුම් පිදුම් ලබන්නා.
භූම්‍යස්තරණ[වි.] බිම අතුරන. [නා.ප්‍ර.] බිම් ඇතිරිල්ල.
භූම්‍යස්ථ[භූමි+අස්ථ] [වි.] 1. බිම හෝ බිම ඇසුරෙහි සිටින ; බිම පිහිටි. [නා.ප්‍ර.] බිම වසන්නා ; පොළොවේ සිටින්නා.
භූම්‍යස්ථ දෙවියා[නා.] භූමිය ඇසුරු කරමින් වෘක්ෂ දේවාල, වනාන්තර ආදියෙහි වෙසෙන දේවතාවා.
භූමාටු[වි.] පොළොවේ සිටින ; පෘථිවිය ආශ්‍රයෙහි වසන.
භූමි කම්පාව[නා.] 1. පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ සෙලවීම ; පොළෝ පෘෂ්ඨයට යට ස්වාභාවිකව ආරම්භ වී එහි කබොල්ල තුල සිදුවන චලනය. 2. අංගම් විශේෂයක නාමය.
භූමි චතුෂ්කය[නා.] අපාය, කාමසුගති, රූපාවචර, අරූපාවචර යනුවෙන් සත්වයන් උපදනා භූමි හෙවත් ස්ථාන සතර.
භූමි පරිග්‍රහය[නා.] බිම නියම කර ගැනීම ; භූමිය ගැනීම ; බිම පිළිගැනීම.
භූමි මාරුව[නා.] ගොවිතැන් කිරීමේ දී කලින් කලට වගා කළ ඉඩම හෝ හේන මාරු කිරීම.
භූමි රේඛාව[නා.] 1. චිත්‍රයක වස්තුවේ පසුබිමත් පෙරබිමත් දැක්වීමට තිරස් ව අඳින ඉර. 2. අහසත්, පොළොවත් වෙන් කොට දක්වන ඉර.
භූමි ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] 1. භූමි ප්‍රදේශයක් තුළ පවතින කඳු, සානු, තැනිතලා, ගංගා, විල් ආදි ලක්ෂණ. 2. ගෙයක් සාදන ඉඩමේ ආකාරය.
භූමිකාව[නා.] 1. නාට්‍යයක චරිත විලාසය. 2. උස් නැති පර්වතය ; උස් බිම. 3. ග්‍රන්ථයක හෝ ලේඛනයක හෝ ප්‍රාරම්භය හෙවත් ප්‍රස්තාවනාව.
භූමිජ[වි.] පොළොවෙහි උපන් ; පෘථිවියෙහි හටගත්.
භූමිජයා[නා.] පොළොවෙන් උපන්නා ; අඟහරු ග්‍රහයා.
භූමිති විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියේ වක්‍ර භාවය ගණනට ගෙන පොළොව මැනීමේ විද්‍යාව ; මහා පරිමාණ වසයෙන් පොළොව මැනීම.
භූමිතෙල්[නා.ප්‍ර.] පැට්‍රෝලියම් ආසවනයෙන් ලබා ගන්නා හයිඩ්‍රෝකාබන් ද්‍රවයේ මිශ්‍රණයක් ; දැවෙන සුළු තෙල් විශේෂයකි.
භූමිය[නා.] 1. බිම ; පොළොව ; පෘථිවිය. 2. ඉඩම ; ස්ථානය ; ප්‍රදේශය. 3. සත්වයන් උපදින වාසය කරන ස්ථානය ලෝකය. 4. තට්ටුව ; මහල. 5. ආධාරය ; පදනම.
භූමිරුහ(පාරිභා.) [වි.] පසෙහි ජීවත්වන ; පොළොවෙහි වසන.
භූයිෂ්ඨ[වි.] වැඩි ; අධික ; බහුල.
භූයිෂ්ඨය[නා.] වැඩි ම ගණන හෝ ප්‍රමාණය.
භූයෝ[වි.] වැඩි ; අධික ; බහුල.
භූයෝමකය[නා.] වැඩි දෙනාගේ අදහස ; බහුජන කල්පනාව.
භූයෝවෘත්තිය[නා.] බහුල ලෙස පැවතීම, කිරීම හෝ ප්‍රකාශ කිරීම.
භූරි[වි.] බොහෝ ; බහුල ; මහත් ; ප්‍රමාණයෙන් වැඩි.
භූරූප විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨය මතුපිට හැඩහුරුකම හා ඊට යටින් ඇති ව්‍යුහය අතර සම්බන්ධතාව ගැන අධ්‍යයනය කිරීම.
භූරූපණය(පාරිභා.) [නා.] පොළොවේ භෞතික ලක්ෂණ හා ඒ එකිනෙකට ඇති සම්බන්ධකම් දැක්වීම.
භූරූපය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) පොළොවේ පෘෂ්ඨය සෑදී තිබෙන ආකාරය ; පොළොවේ ස්වරූපය.
භූලක්ෂණ සිතියම(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) සීමාසහිත ප්‍රදේශයක විස්තරාත්මක විෂමතා නිරූපණය ; මතුපිට භූවිෂමතා ලක්ෂණ ද, වෘක්ෂලතාදිය, මතුපිට පවතින ඇළ ගංගා මංමාවත්, වගාව ආදිය දක්වන සිතියම.
භූලතා[නා.ප්‍ර.] 1. බිම්පණුවා. 2. බුලත්වැල.
භූවර්තන සුළං[නා.] ඉහළ වායුගෝලය තුළ බල පවත්නා සුළං විශේෂයක්.
භූව්‍යාප්ති විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොවේ පැතිරීම හෙවත් භූගෝලීය ව්‍යාප්තිය උගන්වන විද්‍යාව.
භූවිද්‍යාඥයා[නා.] පොළොවේ සංයුතිය, ව්‍යුහය ආදිය පිළිබඳ ප්‍රවීණයා.
භූවිරූපණය(පාරිභා.) [නා.] (භූගෝ.) පොළෝ තලයේ නැමීම්, රැලි වැටීම්, පිපිරිම් ආදියෙන් වූ විෂමතාව.
භූෂණය[නා.] සැරසිල්ල ; අලංකාරය.
භූෂිත[වි.] සරසන ලද ; අලංකාර කරන ලද.
භූසුර[නා.ප්‍ර.] මිහි පිට දෙවියා හෙවත් බමුණා ; බ්‍රාහ්මණයා.
භෘගුරතාව[නා.] ලෝහයක් සතු ගුණාංගයක් ; පහරදීමකදී කැඩී බිඳී යන සුලු බව.
භෘඞ්ගයා[නා.] මීමැස්සා ; බඹරා.
භෘඞ්ගාවලිය[නා.] මීමැසි පෙළ ; භෘඞ්ග පන්තිය.
භෘත්‍ය[වි.] පෝෂණය කටයුතු.
භෘත්‍යයා[නා.] වැඩකරුවා ; දාසයා.
භෙණ්ඩිවාල[නා.ප්‍ර.] සටන්වල දී පාවිච්චි කරනු ලබන දමා ගසන කැපෙන ආයුධයක්.
භේද-භින්න[වි.] වෙන් වුණු ; බෙදී ගිය.
භේදකය[නා.] බෙදන දෙය ; බෙදීම සිදු කරන දෙය.
භේදකයා[නා.] බෙදන්නා ; වෙන් කරන්නා.
භේදනය[නා.] බිඳීම ; වෙන් වීම.
භේදය[නා.] 1. බිඳීම ; වෙන් කිරීම. 2. බෙදනු ලබන දෙය ; කොටස. 3. වෙනස ; විෂමතාව. 4. රාජ්‍ය පාලනයෙහි ද උපකාර වන සතර උපායවලින් එකක්.
භේද්‍ය[වි.] බෙදිය යුතු ; වෙනස් කළ යුතු. [නා.ප්‍ර.] 1. බෙදීම ; භේදය. 2. බෙදිය හැකි බව.
භේරිවාදකයා[නා.] බෙර වයන්නා.
භේරුණ්ඩ පක්ෂියා, භේරුඬ පක්ෂියා[නා.] විශේෂයෙන් සිත්තර රූප ශිල්පීන් විසින් නිපදවන ලද මනඃකල්පිත පක්ෂියකු දක්වන සැරසිලි මෝස්තරයක්.
භෛරව[නා.ප්‍ර.] දේවතා කොට්ඨාශයක නාමය, බහිරවයා. [වි.] භයානක බියකරු.
භෛෂජ්‍ය පංචකය[නා.] මුව සුවඳවත් කරනු සඳහා දැහැත් විටට ගැනෙන කපුරු ආදි සුවඳ බෙහෙත් පස් වර්ගය.
භෛෂජ්‍යාගාරය[නා.] බෙහෙත් ශාලාව ; ඖෂධ වර්ග බෙදා දෙන ස්ථානය.
භෝග සුඛය[නා.] භෝග පරිහරණයෙන් ලබන වින්දනය ; වස්තු පරිභෝජනයෙන් ලබන සැපත.
භෝගමදය[නා.] ධනය හා වස්තුව නිසා සිතෙහි ඇතිවන මානය.
භෝගය[නා.] 1. වතු-පිටි, ධන ධාන්‍ය, පශු, දරු, ඥාති ආදි වස්තුව; සම්පත්. 2. පරිභෝගය ; ප්‍රයෝජනයට ගැනීම. 3. සුවදුක් ආදිය විඳීම. 4. සර්පයන්ගේ දරණවැල.
භෝගාවලිය[නා.] 1. සර්පයන් වළලු හැඩයට හකුළාගත් ශරීරය. 2. පැසසුම් කථාව ; ප්‍රශංසනීය කථාව.
භෝගී[වි.] පරිභෝග කරන ; වළඳන. [නා.ප්‍ර.] 1. භෝග ඇත්තා. 2. නාගයා.
භෝජක[වි.] අනුභව කරන ; පරිභෝග කරන. [නා.ප්‍ර.] 1. අනුභව කරන්නා ; පරිභෝග කරන්නා. 2. (ගමේ) පාලකයා ; ප්‍රධානයා.
භෝජන ඌනතාව(පාරිභා.) [නා.] ආහාර අඩුවෙන් ගැනීමෙන් හෝ පෝෂ්‍යදායක නොවන ආහාර ගැනීමෙන් ඇතිවන ශාරීරික දුර්වලතාව.
භෝජන කෘත්‍යය[නා.] ආහාර ගැනීම ; බොජුන් මෙහෙය.
භෝජන ශාලාව[නා.] ආහාර ගන්නා ශාලාව ; බොජුන් හල ; භෝජනාගාරය.
භෝජන සංග්‍රහය[නා.] කෑම් බීම් ආදියෙන් කරන සංග්‍රහය.
භෝජන සංඥා[වි.] අනුභව කිරීමෙහි පමණ දන්නා වූ.
භෝජනය[නා.] කෑමට ගන්නා දෙය.
භෝජනීය[වි.] අනුභව කටයුතු.
භෝජ්‍ය විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ආහාර පිළිබඳ විද්‍යාව.
භෝජ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] කෑමට සුදුසු බව ; ආහාරයට යෝග්‍ය බව.
භෞතවේදය(පාරිභා.) [නා.] කායික විද්‍යාව ; කාය කර්මය.
භෞතික[වි.] තාපය, ආලෝකය හා ධ්වනිය යන භෞතික වස්තු එහි අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධය ද පිළිබඳ වූ ; ද්‍රව්‍යාත්මක වූ.
භෞතික ඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] ජලය කාලගුණය ආදි භෞතික හේතු මත ගල් පර්වත ආදිය ගෙවීයාම හා පස සේදීයාම.
භෞතික චිකිත්සාව, භෞත චිකිත්සාව(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ධාරාවකින් හෝ විදුලිය උපයෝගී කරගෙන නිපද වූ විකිරණයෙන් හෝ ලෙඩ සුව කිරීම.
භෞතික ජීරණය(පාරිභා.) [නා.] පස්, ගල්, පර්වතාදි භෞතික වස්තුවල ඇතිවන දිරායාම.
භෞතික පදාර්ථ[නා.බහු.] විශ්වය නිර්මාණය වී ඇති මූල ධාතු ; භෞතික ද්‍රව්‍ය.
භෞතික පරිවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යවල වෙනස්වීම ; භෞතික වස්තුවල විපරිණාමය.
භෞතික වාදය[නා.] ඉන්ද්‍රීය විෂය දේ හැර වෙනත් කිසිවක් නැතැයි ප්‍රකාශ කිරීම ; ද්‍රව්‍යාත්මක වාදය.
භෞතික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) පොදු නියම හා ගුණ සොයා ගැනීම සඳහා ස්වාභාවික සංසිද්ධි අධ්‍යයනය කිරීමේ විද්‍යාංශය ; ශක්තිය හා පදාර්ථ ගුණ පිළිබඳ විද්‍යාව, රසායනික නොවන තාපය, ආලෝකය හා ධ්වනි යන පදාර්ථ හා ශක්ති ගුණ පිළිබඳ විද්‍යාව.
භෞම[වි.] පෘථිවිය සම්බන්ධ වූ ; භූමියේ වූ.
භෞමකී විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] භූ විද්‍යාව.
භෞමාගාරය[භෞම+ආගාරය] [නා.] පොළොව යට පිහිටි ගෙය ; බිම්ගෙය.
භෞමික[භෞම+ඉක] [වි.] භූමියට අයත් වූ ; ගොඩබිමට අයත් වූ.
ම[නා.] 1. සිංහල හෝඩියේ ‘ප’ වර්ගයේ අවසාන අකුර ; ඕෂ්ඨජ අල්පප්‍රාණ අනුනාසිකය. 2. [සර්ව.] (ව්‍යාක.) අස්මත්වාචී 'ම' ශබ්ද ප්‍රකෘතිය ; උත්තම පුරුෂ එකවචනය. 3. [නි.] අවධාරණ, නිශ්චය ආදි අර්ථවල යෙදෙන නිපාතය.
ම'කියුරස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] Hg2 අයනය අඩංගු සංයෝග විස්තර කිරීමට යොදන පදය.
මං[නා.ප්‍ර.] 1. පාර ; මාවත ; මාර්ගය. 2. විධිය ; මග ක්‍රමය.
මංකටයා[නා.] ඔරුකටත් පත්තාර කූඩුවත් සම්බන්ධ කර බැඳීමේ එහි සිදුරු අතරින් ලණුව යැවීමට ලීයෙන් කළ ඉඳිකටුවක් වැනි උපකරණය.
මංකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. අඩි පාර ; කුඩා පාර. 2. තොටුපළකට බසින තැන. 3. මංසන්ධිය. 4. (පාරිභා.) හුළං දුම් ආදිය පිටවීමට ඇති සිදුර ; වා නළය.
මංකඩිත්ත(කථා.) [නා.] 1. ඉතා කුඩා මංකඩ. 2. කුඩා තොටුපළ.
මංකොල්ලය[නා.] මඟතොට දී බලහත්කාරයෙන් අනුන් සතු දේ පැහැර ගැනීම ; මං පැහැරීම.
මංගර[නා.ප්‍ර.] ලාංකික ප්‍රාදේශික දෙවියෙකුගේ නාමය.
මංගල[වි.] ගුණ ; යහපත්. [නා.ප්‍ර.] 1. යහපත් ස්වභාවයක සලකුණ ; යහපත. 2. උත්සව අවස්ථාව ; උතුම් අවස්ථාව. 3. ආවාහ විවාහ අවස්ථාව. 4. අඟහරු ග්‍රහයා.
මංගල විධිය[නා.] 1. පෙරමඟට හමුවන යහපත් යයි සම්මත ද් ; ශුභ නිමිති. 2. මංගල උත්සවයකදී සිදුකරන චාරිත්‍ර.
මංචය(පාරිභා.) [නා.] තට්ටුව ; රාක්කය.
මංචාඩිය, මඤ්චාඩිය, මන්චාඩිය[නා.] බර ප්‍රමාණයක් ; මදටිය ඇටයක බර ප්‍රමාණය ; කළඳකින් විස්සෙන් පංගුව.
මංජරිය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක ප්‍රරෝහයේ මල් හට ගැනෙන කොටස ; පුෂ්ප මංජරිය.
මංඩලය, මණ්ඩලය[නා.] 1. වක්‍රාකාර දෙය ; මඩුල්ල. 2. ප්‍රදේශය ; දේශය. 3. සමූහය ; පිරිස ; රාශිය. 4. කොටස ; කාණ්ඩය. 5. (පරිග.) අන්තර්ජාල මාර්ගගත ව සිටියදී සමාන උනන්දුවක් සහිත පිරිසක් අදහස් හුවමාරුවට හා සල්ලාපයේ යෙදීමට එක්වෙන විශේෂ ස්ථානය.
මංපඩිය[නා.] ඉණිමගේ පිය ගැටය ; ඉණිපෙත්ත.
මංපහරනවා[ක්‍රි.] මග රැක සිට බලහත්කාරයෙන් මගීන් සතු දේ උදුරා ගන්නවා ; මංකොල්ල කනවා.
මංපෙත්[නා.ප්‍ර.] මාර්ග කොටස ; මාර්ගය.
මංමාවත්[නා.ප්‍ර.] ලොකු කුඩා පාරවල් ; මහාමාර්ග.
මංමුළාව[නා.] පාර වැරදීම ; අතරමං වීම.
මංසතානය, මාංසතානය[නා.] උගුරෙහි හටගන්නා රෝගයක නාමය.
මංසන්ධිය[නා.] මාර්ග බෙදී යන තැන ; මාර්ග සන්ධිය.
මංසය[නා.] සත්ව ශරීරයක ඇටසැකිල්ල වසා හම තෙක් පවතින පේශිවලින් හා මේදයෙන් සෑදුණු මෘදු කොටස.
මංසල, මංසලේ[නා.] 1. මංසන්ධිය. 2. (පාරිභා.) මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතියේ වමේ තන්තු දකුණටත් දකුණේ තන්තු වමටත් මාරු වන ස්ථානයක් ; තීර්යාංගය.
මකන කෑල්ල[නා.] (තීන්ත පැන්සල් ආදියෙන් ලියන ලද්දක්) මකා දැමීමට උපයෝගී කරගන්නා කුඩා රබර් කැබැල්ල ; ඉරේසරය.
මකනවා[ක්‍රි.] 1. නැති කර දමනවා ; විනාශ කරනවා ; යටපත් කරනවා. 2. උල්ලංඝනය කරනවා ; කඩ කරනවා. 3. ලෝහ වර්ග උණුකර ද්‍රව බවට පත් කරනවා. 4. (තීන්ත පැන්සල් ආදියෙන් ලියන ලද දේ ඉවත් කරනවා ; යමක් මත ඇති සටහන් උලා හැරීමෙන් නොපෙනීමට සලසනවා.
මකර[නා.] 1. මුහුදෙහි වසතැයි විශ්වාස කරනු ලබන විශාලතම මත්ස්‍යයෙක්. 2. විවිධ සංස්කෘතිවලට අයත් මිථ්‍යාකථාවල හැඳින්වෙන උරගයෙක්. 3. කාලය සංකේත කරතැයි සිතිය හැකි පෙරදිග සැරසිලි මෝස්තරයක්. 4. ලග්න හෙවත් රාශි දොළොසින් එකක්. 5. කළු කොප්පරා නම් මත්ස්‍යයා. 6. අනංගයා.
මකර කට[නා.] මුහුදු ජලය එක් රැස් ව පෘථිවිය තුළට මහ හඬින් හා වේගයෙන් පිවිසෙතැයි සලකනු ලබන විවරය ; වඩබා මුඛය.
මකර කේතන[නා.ප්‍ර.] කාමදේවයා ; මකරධ්වජ.
මකර තොරණ[නා.ප්‍ර.] එකිනෙකට හණ මුහුණලා සිටින මකර රූප දෙකකින් යුත් තොරණ විශේෂයක නාමය.
මකර නිවර්තනය[නා.] (භූගෝ.) සූර්යයා ගේ දකුණු ගමනේ සීමාව ; නිවර්තන කලාපයේ දකුණු සීමාව.
මකරධ්වජය[නා.] මකර රූප සහිත කොඩිය.
මකරන්ද[නා.ප්‍ර.] 1. මල්පැණි ; මල්රොන් ; මුවරද ; පුෂ්ප මධුව. 2. මී පැණි ; මධු. 3. ඉතා සුවඳවත් අඹ වර්ගයක්. 4. සමන්පිච්ච මල්.
මකරාලය[මකර+ආලය] [නා.] මකරාගේ වාසස්ථානය වන සාගරය.
මකසයා[නා.] මදුරුවා.
මක්කට[නා.ප්‍ර.] 1. වඳුරා ; රිළවා. 2. මෑ වර්ගයක් ; වඳුරු මෑ.
මකු[වි.] අනුන් ගුණ මකන ; කෙළෙහි ගුණ නොසලකන.
මකුට බන්ධනය[නා.] ඔටුනු පැලඳවීම.
මකුටය[නා.] 1. ඔටුන්න ; කිරීටය. 2. හිස් වැසුම ; තලප්පාව. 3. (ප්‍ර. යෙදේ) (සංගී.) බෙර විශේෂයක්.
මකුණා, මකුණුවා[නා.] 1. ඇඳ, පුටු, මෙට්ට ආදියෙහි සිට ලේ උරා බොන පැතලි කුඩා කෘමි වර්ගයක් ; ඇඳ මකුණා. 2. මකුළුවා.
මකුල[නා.ප්‍ර.] කැකූළ ; පොහොට්ටුව.
මකුළ[නා.] සුදු පැහැති සිහින් පස් හෙවත් මැටි විශේෂයක්.
මකුළුවා[නා.] කෘමි භක්ෂක ගණයට අයත් කුඩා සත්ව විශේෂයක්.
මග අරිනවා[ක්‍රි.] යමක් නො කර සිටීමට උත්සාහ ගන්නවා ; යම් ක්‍රියාවක් කිරීමෙන් වළකිනවා ; අත් හරිනවා ; පැහැර හරිනවා.
මග, මග[නා.] 1. පාර ; මාවත ; මාර්ගය. 2. යම් කාර්යයක් ඉටු කිරීම සඳහා අනුගමනය කරන ක්‍රමය ; පිළිවෙළ ; පිළිවෙත.
මගට බහිනවා[ක්‍රි.] අසරණභාවයට පත් වෙනවා ; දුප්පත් වෙනවා ; හිඟමනට බහිනවා.
මගඩි, මගිඩි[වි.] (නව.) ප්‍රයෝගකාරි ; වංචනික ; තක්කඩි ; කපටි ; රැවටිලිකාර.
මගතොට[නා.] මාර්ගය ; පාර.
මගධ[නා.ප්‍ර.] බුද්ධකාලීන දඹදිව සොළොස් මහජනපදවලින් එකක්.
මගනවා, මඟනවා[ක්‍රි.] බලනවා ; නිරීක්ෂණය කරනවා.
මගපල[නා.] බුදු දහමෙහි සඳහන් ආර්ය මාර්ගයෙහි සෝවාන්, සකෘදාගාමී, අනාගාමී, අර්හත් යන ඵල.
මග්ග[නා.ප්‍ර.] 1. මාර්ගය. - ආ නිවන් ලබන මාර්ගය ; සතර මාර්ග. 3. තණ්හාව දුරුකොට සඳහා විශුද්ධිය ලැබීම අනුගමනය කළ යුතු ආර්ය අෂ්ටාඞ්ගික මාර්ගය.
මග්න[වි.] ගිලුණු ; ගැලුණු, එරුණු.
මගියා, මඟියා[නා.] 1. මාර්ගයෙහි ගමන් කරන්නා ; මග යන්නා ; පථිකයා. 2. මාර්ගයෙහි ගමන් කරමින් යමක් යදින තැනැත්තා.
මගීපුරුෂයා[නා.] මගියා ; වන්දනාකරුවා.
මගුල, මඟුල[නා.] 1. යහපත් කටයුත්ත ; උතුම් ක්‍රියාව. 2. විවාහ මංගල්‍යය. 4. උත්සවය ; ශුභ අවස්ථාව.
මගුල් කනවා, මඟුල් කනවා(නව.) [ක්‍රි.] මංගලෝත්සවයක් පවත්වනවා ; ආවාහ විවාහ උත්සවයේ දී පැමිණි පිරිසට කෑම බීමෙන් සංග්‍රහ කරනවා.
මගුල් කපුවා, මඟුල් කපුවා[නා.] 1. රජුගේ කරණවෑමියා ; රජුගේ හිසකෙස් ඇඳුම් පැළඳුම් ආදිය පිළියෙළ කරන්නා. 2. ආවාහ විවාහ යෝජනාගෙන ඒම වෘත්තියක් වසයෙන් කරන තැනැත්තා ; ආවාහ විචාරන්නා; මඟුල් ජෝඩු කරන්නා.
මගුල් බෙරය, මඟුල් බෙරය[නා.] යහපත් කටයුතු ආරම්භයේ දී වයන බෙරය ; මංගල සම්මත අවස්ථාවලදී වාදනය කරනු ලබන බෙරය.
මගුල් මඩුව[නා.] 1. මංගල මහා ශාලාව ; රාජකීය මණ්ඩපය. 2. විවාහ මංගල උත්සවයක් සඳහා විශේෂයෙන් සාදන මඩුව හෙවත් ශාලාව.
මගුල් මුදුව[නා.] ආවාහ විවාහ ගිවිස ගැනීම අරමුණු කර මණාලයා හා මණාලිය විසින් හුවමාරු කරගනු ලබන මුද්ද.
මගුල් රථය[නා.] රාජකීය රථය ; රජුගේ වාහනය.
මගුල් ලකුණු, මඟුල් ලකුණු[නා.බහු.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහයේ වූ (අති විශේෂ) මඞ්ගල ලක්ෂණ.
මගුල් සක්වළ, මඟුල් සක්වල[නා.] බුදුවරුන්ගේ පහළවීම වැනි යහපත් දේ සිදුවන චක්‍රවාටය ; කාම ලෝකය.
මගුල් සලවට, මඟුල් සලවට[නා.] රජු හිඳිනා ගල් තලාව ; මංගල සම්මත වූ ශෛල වෘත්තය ; උතුම් වූ ගල්වටය.
මගුල් හීය, මඟුල් හීය[නා.] හා හා පුරා කරන සී සෑමේ උත්සවය ; පළමු සී සෑමේ උත්සවය.
මගුල්, මඟුල්[වි.] 1. යහපත් ; ශුභ ; උතුම්. 2. උත්සව කටයුතු සම්බන්ධයෙන් වූ. 3. විවාහ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් වූ. 4. රාජකීය ; රජුට අයත්.
මගුලැතා, මඟුලැතා[නා.] මංගල හස්තියා ; රජුගේ ඇතා.
මඞ්කු, මංකු[වි.] ලජ්ජාවට පත් ; හැකුළුණු මුහුණු ඇති ; දුර්මුඛ.
මඞ්ගල දිනය, මංගල දිනය[නා.] 1. මංගල නම් ග්‍රහයාගේ දිනය ; කුජ දිනය. 2. (නව.) මංගල උත්සව පවත්නා දිනය.
මඞ්ගල, මංගල[වි.] 1. ශුභ ; ඉතා යහපත් ; උතුම්. 2. විවාහ උත්සව සම්බන්ධයෙන් වූ ; මගුල් කටයුතු සම්බන්ධ. 3. පළමු ; ප්‍රථම ; පූර්ව.
මජර(කථා.) [වි.] 1. කෑමට ගිජු ; කෑදර. 2. කම්මැලි ; අලස.
මජ්ජ[නා.ප්‍ර.] 1. ගෙඩි ආදියේ මැද කොටස ; මදය. 2. මත්පැන්.
මජ්ජා කිරණය[නා.] (උද්භි.) කඳක හෝ මුලක හෝ හරස් කඩක අරීය ඉරි වසයෙන් ද දික් කඩක සෛල තහඩු වසයෙන් ද පෙනෙන මෘදුස්තර සෛල.
මජ්ජා කූටය[නා.] මැද මොළය ; මධ්‍ය මස්තිෂ්කය.
මජ්ජාව[නා.] 1. (ප්‍ර. යෙදේ) අස්ථි කුහරවල තිබෙන මොළොක් වූ මේද සහිත ද්‍රව්‍යය ; ඇටමිදුලු. 2. ශාකයක බඩය ; සනාල පටකයෙන් වට වී අක්ෂයක් මැද්දෙහි පිහිටා තිබෙන සෛල සිලින්ඩරය. 3. විශාල දිලීර අවයවයක තිබෙන බුරුල් දිලීර සූත්‍රිකාවලින් සමන්විත කොටස. 4. (පාරිභා.) අවයවයක හෝ පටකයක මැද කොටස.
මජ්ඣිම[වි.] මැද ; මධ්‍යම.
මජ්ඣිම පටිපදාව[නා.] ඒකාන්තයෙන් හේතු වන ප්‍රතිපත්තිය ; නිවනට පමුණුවන සෘජු මාර්ගය.
මඤ්චකය[නා.] මඤ්චය ; ඇඳ ; යහන ; ශයනය.
මඤ්චපරායන[වි.] ඇඳෙන් නැගිටිය නොහැකි ; ඇඳ ම පිහිට කොට ඇති.
මඤ්චාඩිය, මංචාඩිය, මන්චාඩිය, මන්චඩිය[නා.] බර මැනීමේ මිම්මක් ; මදටිය ඇටයක බර ප්‍රමාණය ; කළඳකින් විස්සෙන් පංගුව.
මඤ්ජරි, මංජරි[නා.ප්‍ර.] 1. (මල්) පොකුර ; සමූහය. 2. (පාරිභා.) සපුෂ්ප ශාකයක කඳෙහි මල් හටගන්නා කොටස. 3. ඖෂධීය ශාකයක්. 4. සිංහ වර්ගයක්.
මඤ්ජුෂාව, මඤ්ජුසාව[නා.] ලී වැල් ආදියෙන් සෑදු පෙට්ටිය.
මඤ්ඤනාව[නා.] හැඟීම ; සිතීම ; වැරදි හැඟීම.
මඤ්ඤා(කථා.) [නා.] (ක්‍රිස්ති.) දරුවකුගේ ප්‍රසාද ස්නාන අවස්ථාවට අදාළ ආගමික කටයුතු ආදිය කිරීමට කැප වූ තැනැත්තිය ; ඥාන මව ; ඇපකාර මව.
මට[වි.] 1. සිනිඳු ; මෘදු ; ඔපයෙන් යුත් ; ඔපමට්ටම් කළ ; මට්ටම්. 2. මෝඩ ; කුණ්ඨ ; දග්ධ.
මට්ට[වි.] මට වූ ; සිනිඳු ; මෘදු.
මට්ටම[නා.] 1. වළ ගොඩැලි නැති සමපෘෂ්ඨය ; සමතලය. 2. ද්‍රවයක මතුපිට තලය ; ද්‍රව පෘෂ්ඨය. 3. ප්‍රමාණය ; මිම්ම; තරම. 4. (කථා.) තත්ත්වය.
මට්ටම් පෝරුව[නා.] වඩු උපකරණයක් ; මට්ටම් ලෑල්ල ; මුළු මට්ටම.
මට්ටය, මට්ටෙ[නා.] 1. බුහු කෙළියෙහි දී ප්‍රයෝජනයට ගන්නා ලී කෝටුව. 2. පොල් ලෙල්ල. 3. (කථා.) කෙස් නැති හිස ; බූ ගෑ හිස ; තට්ටය.
මට්ටයා(කථා.) [නා.] 1. හිසකෙස් නැති තැනැත්තා ; කට්ටයා. 2. මඩකලපු-අම්පාර පළාතේ ගොවිතැනෙහි හා පශු පාලනයෙහි යෙදී සිටින මුස්ලිම් ජන කොටසට අයත් වූවෙක්. 3. අං කොට හරකා. 4. මෝඩයා. 5. මුහුදු වෙරළේ වසන කුඩා බෙල්ලන් විශේෂයක් ; කාවාටී.
මට්ටුව[නා.] 1. දඬුවම. 2. දඬුවමක් දී හික්මවීම.
මටුල්ල, මටොල්ල[නා.] තල් පොල් ආදි ඇතැම් තාල වර්ගයේ ගස්වල පිත්ත හා බැඳී තිබෙන කෙඳි දැලක් වැනි වූ කොටස.
මටුලුකස්ස[නා.] මටුල්ලෙන් සෑදූ කෝෂය හෝ පෙරහන.
මඨය[නා.] තවුසන් වෙසෙන ස්ථානය ; ආශ්‍රමය ; අසපුව ; තවුස් අරම.
මඩ[නා.] 1. ජලය හා මිශ්‍ර වීමෙන් දියාරු වූ සියුම් පස් හෝ මැටි. 2. සඳුන් ආදිය ජලය මුහු කොට ඇඹරීමෙන් හෝ ගල ගෑමෙන් සාදා ගන්නා කල්කය.
මඩ ගහනවා(නව.) [ක්‍රි.] කෙනෙකු ගේ හොඳ නම කිලුටු කරනවා ; නින්දා කරනවා ; නිග්‍රහ කරනවා.
මඩ ගොවිතැන[නා.] මඩ බිම්වල කරන වී වගාව ; කුඹුරු ගොවිතැන.
මඩ පුවක්[නා.ප්‍ර.] දියේ දමා පල් කරගත් පුවක් ; පල් පුවක්.
මඩ පෝරුව(කථා.) [නා.] මඩවන ලද කුඹුරක් බීජ වී වැපිරීමට පෙර එහි මතුපිට සම කිරීමට ගන්නා ලෑල්ල.
මඩ බද්ද[නා.] කුඹුරු බද්ද.
මඩ යමහල(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි ගර්භයේ ඇති තෙත් මඩ විදාරණය වී වායු සම්පීඩනයෙන් උඩට නගනු ලැබ පොළොවේ විවරයක් තුළින් විටින් විට මතු පිටට නිකුත් වී එක්රැස් වීමෙන් සෑදුණු කේතු රූපාකාර කන්ද.
මඩකලල්[නා.ප්‍ර.] මඩ ; පාකය.
මඩක්කුව[නා.] කට පළල් මැටි භාජන විශේෂයක් ; මැටි කෝප්පය.
මඩනවා, මඬනවා, මඬිනවා, මඩිනවා[ක්‍රි.] 1. අභිභවනය කරනවා ; මැඬ පවත්වනවා ; මර්දනය කරනවා. 2. මිරිකනවා ; යුෂ ලබාගැන්මට පොඩි කරනවා ; කොටනවා. 3. පාගනවා ; ඉක්මවනවා. 4. සම්බාහනය කරනවා ; පිරිමදිනවා ; අත්පා ආදිය මිරිකනවා.
මඩප්පුව[නා.] මුළුතැන්ගෙය.
මඩම[නා.] 1. විශ්‍රාම ශාලාව ; ගිමන් හල ; අම්බලම. 2. (ක්‍රිස්ති.) කන්‍යා සහෝදරියන් වාසය කරන ආශ්‍රමය ; කන්‍යාරාමය ; තාපසිකාරාමය. 3. ළමයින් සහ මහලු අය සඳහා පිහිටුවා ඇති නිවාසය ; අනාථ නිවාසය.
මඩරන් දෙනවා[ක්‍රි.] ඉඩම් හිමියෙකුගෙන් අඳේට කුඹුරක් ලබාගන්නා විට ඔහුට ගාස්තුවක් දෙනවා.
මඩරොල්ල(කථා.) [නා.] ඉතා සියුම් වූ මඩ ; රොන්මඩ.
මඩවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ගවයන් මීමුන් ලවා කුඹුරු මඩ කරනවා ; ඇස්වැද්දීමට අවශ්‍ය ලෙස කුඹුරේ මඩ පෙරළමින් සකස් කරනවා.
මඩිගය, මඩිගේ[නා.] 1. සිංහල රජ කාලයෙහි තවලම් මගින් භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමේ රාජකාරිය භාර කාර්යංශය. 2. නගරයට එන තවලම් ආදියෙන් බදු අය කළ තැන ; රේන්ද පොළ ; වෙළඳ පොළ.
මඩිනවා[ක්‍රි.] 1. අභිභවනය කරනවා ; මැඩ පවත්වනවා ; මර්දනය කරනවා. 2. (යුෂ ලබාගැනීමට) මිරිකනවා ; කොටනවා. 3. පාගනවා. 4. සම්බාහනය කරනවා ; අතපය මිරිකනවා.
මඩිය[නා.] 1. ඔලොගුව ; පසුම්බිය ; කූර පසුම්බිය මඩිස්සලය ; මල්ල. 2. මා දැලකට අසු වූ මසුන් හිර වී රඳන වඩා ශක්තිමත් මලු කොටස.
මඩිස්සලය[නා.] ඔලොගුව ; පසුම්බිය ; කූරපයිය.
මඩු[නා.ප්‍ර.] 1. ශාන්තිය පතා දෙවියන් වෙත කරන යාග කර්මයක්. 2. උතුරු පළාතේ පිහිටි කතෝලික දේවස්ථානයක්. 3. බෙර වර්ගයක්. 4. දලු ව්‍යංජන වශයෙන් ගත හැකි වූ ද, ගෙඩිවලින් පිටි ලබාගත හැකි වූ ද තෙත් කලාපීය පණාංග ශාකයක්. 5. දිග කට සහිත දිග වලගක් ඇති පෙතැලි මුහුදු මත්ස්‍යයෙක්.
මඩු ඇල්[නා.ප්‍ර.] වී වර්ගයක්.
මඩු මංගල්ලය[නා.] හලාවත ධීවරයන්ගේ වාර්ෂික පූජාව.
මඩුගෙ[නා.ප්‍ර.] වෙළඳ පොළ.
මඩුපේ කරනවා[ක්‍රි.] කංකාරියට පෙර දින දවල් වන විට සාදා නිම කෙරෙන මඩුව සහ යක් ගෙය සඳහා කැප කරනවා.
මඩුල්ල, මඬුල්ල[නා.] 1. චන්ද්‍ර සූර්ය ආදි ග්‍රහයන් වටා පිහිටි වටකුරු වූ ප්‍රදේශය ; මණ්ඩලය ; බිම්බය ; රැස්වළල්ල. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) සමේ හටගන්නා පලු විශේෂයක්. 3. සමූහය ; පිරිස. 4. ප්‍රදේශය ; ජනපදය ; ස්ථානය. 5. විචිත්‍ර ලෙස සරසන ලද වේදිකාව ; මණ්ඩපය. 6. සුවඳ ගස් වර්ගයක්.
මඩුව, මඬුව[නා.] 1. විසිතුරු ලෙස සරසන ලද ශාලාව ; මණ්ඩපය. 2. විශ්‍රාම ශාලාව; තාවකාලික ගොඩනැගිල්ල ; හරක් ආදි සත්වයන් සඳහා ඇති නිවහන.
මඩොර[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයාගේ භාර්යාවක ගේ නාමය.
මඩොල්[වි.] මත්වන ගතියෙන් යුත්. [නා.ප්‍ර.] 1. දියාරු මඩ. 2. මණ්ඩලය. 3. මධ්‍යය ; මැද කොටස.
මණමාලයා, මණාලයා[නා.] විවාහ ප්‍රාප්ත වන පුරුෂයා ; සරණ බන්ධනයට පිවිසෙන තැනැත්තා.
මණමාලිය, මණාලිය[නා.] විවාහ ප්‍රාප්ත වන යුවතිය ; සරණ බන්ධනයට පිවිසෙන කාන්තාව.
මණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] මණ්ඩය බ.
මණ්ඩ කල්පය[නා.] බුදුවරුන් දෙදෙනකු උපදනා කාලය ; අශුන්‍ය කල්ප පහෙන් එකක්.
මණ්ඩදීපය[නා.] කාශ්‍යප බුදුරදුන් සමයෙහි ලක්දිව හැඳින්වුණු නාමය.
මණ්ඩනය[නා.] 1. සැරසීම ; අලංකාර කිරීම. 2. ආභරණය ; සැරසිල්ල.
මණ්ඩපය, මංඩපය[නා.] විශේෂ අවස්ථා හෝ උත්සව අවස්ථා සඳහා විසිතුරු සැරසිලි සහිත ව තාවකාලිකව තනනු ලබන ශාලාව ; වේදිකාව ; මඩුව.
මණ්ඩය[නා.] 1. (ගිතෙල් ආදියෙහි) ඉතා පිරිසිදු කොටස ; සාරය. 2. (බැදි සහලින් පිසූ) කැඳ. 3. (රා මණ්ඩි ආදියෙහි) මුහුන්. 4. බඳුන ; භාජනය ; තලිය ; තැටිය. 5. ඖෂධීය ශාකයක් වන නෙල්ලි.
මණ්ඩල මාලය(පාරිභා.) [නා.] ග්ලැසියර ක්‍රියාව හේතුකොට ගෙන සෑදුණු අණ්ඩාකාර වූ හෝ වෘත්තාකාර වූ තැනිතලා බිම.
මණ්ඩල වාතය[නා.] කැරකෙමින් හමනා සුළඟ ; සුළි සුළඟ.
මණ්ඩලත්‍රය[නා.ප්‍ර.] 1. ඇසෙහි ඇති මණ්ඩල තුන. 2. පැරණි දඹදිව බෙදා තුබූ මණ්ඩල තුන. 3. දෙදණ හා නාභිය යන තුන් තැන.
මණ්ඩලය[නා.] 1. චක්‍රාකාර දෙය ; විශේෂයෙන් චන්ද්‍ර සූර්ය ආදි ග්‍රහයන් වටා රවුම් ව පිහිටි ප්‍රදේශය ; මඩුල්ල ; රැස්වළල්ල. 2. බෙහෙත් ගුලිය. 3. පාලන පහසුව සඳහා රට බෙදනු ලැබූ එක් කොටසක් ; ප්‍රදේශය ; ජනපදය. 4. (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයන්ට අයත් ප්‍රදේශය. 5. සමූහය ; පිරිස.
මණ්ඩලාග්‍රය[නා.] 1. කඩුව ; අසිපත ; කග ; ඛඞ්ගය. 2. ශල්‍යකර්ම සඳහා යොදාගත් ආයුධ විශේෂයක්.
මණ්ඩි පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පාෂාණ වර්ගයක්; වැසි වතුරෙන් ගල් හා පස් සෝදාගෙන ගොස් තැන්පත්වීමෙන් සෑදෙන පාෂාණ ; අවසාදිත පාෂාණ.
මණ්ඩි, මංඩි[නා.ප්‍ර.] ද්‍රවයක ඇති ද්‍රව්‍යවලින් යටට කිඳා බසින සැහැල්ලු කොටස ; දිය, තෙල් ආදි ද්‍රව තිබෙන බඳුනක පත්ලේ ම රැඳෙන ද්‍රව්‍ය කොටස ; අඩියෙහි මිදෙන දෙය ; පතුලට ම බසින රොඩු ; බොර ; අවපාතය.
මණ්ඩිත[වි.] සැරසුණු ; අලංකෘත ; අලංකාර කරන ලද ; විභූෂිත.
මණ්ඩිය[නා.] 1. ප්‍රදේශය ; පැත්ත ; පෙදෙස. 2. පැළ සිටවීමට සැකසු භූමිය. 3. නැටුම් ඉරියවුවක්.
මණ්ඩුක ප්‍රාණියා[නා.] ගොඩ දිය දෙකෙහි ම වසන සත්වයා ; ස්ථල ජලචාරී සත්වයා.
මණ්ඩුකයා[නා.] ගෙම්බා ; මැඩියා.
මණිකාරයා[නා.] මැණික් කපා ඔප මට්ටම් කිරීමේ ශිල්පියා ; මැණික් පිළිබඳ කර්මාන්තකරුවා.
මණිප[නා.ප්‍ර.] 1. සර්පයා. 2. යක්ෂයා.
මණිපත්‍ර[නා.ප්‍ර.] මලෙහි ග්‍රාහයට සවි ව පිටතින් ම පිහිටි කුඩා පත්‍ර.
මණිමාලාව[නා.] 1. මැණික්මාලය; මාණික්‍යයෙන් කළ මාලය. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) රූපශ්‍රීයෙන් අගපත් දේවතාවියක්; ලක්ෂ්මී දෙවඟන.
මණිමුක්ත[වි.] මලෙහි තැරියෙන් හෙවත් මණියෙන් මිදුණු ; පිපුණු.
මණිමේඛලා[නා.ප්‍ර.] 1. මහමුහුද අරක් ගත් සේ සැලකෙන දේවතාවිය ; සමුද්‍රයට අධිගෘහිත දෙවඟන. 2. කාන්තාවන් උකුළෙහි පලඳින ආභරණයක්; මැණික් ඔබ්බවා කළ මේඛලා දාමය.
මණිය[නා.] 1. රත්න විශේෂයක් ; මැණික ; මිණ ; මාණික්‍යය. 2. කළු ගල. 3. කුඩා ඝණ්ටාව ; කුඩා සීනුව. 4. ඉදිරි බාහුවත් අල්ලත් අතර සන්ධිය ; මැණික් කටුව. 5. මලෙහි ග්‍රාහයට සවි වී පිටතින් පිහිටි කුඩා පත්‍ර ; මණිපත්‍ර ; තැරිය.
මණිරත්න[නා.ප්‍ර.] ඉතා වටිනා මැණික ; දුර්ලභ මැණික; මිණි රුවන.
මඬලග[නා.ප්‍ර.] මණ්ඩලාග්‍රය බ.
මඬුලුසඳ[නා.] මණ්ඩලය සහිත සඳ ; රැස් වළල්ල සහිත චන්ද්‍රයා.
මත[නා.] 1. (මත්පැන් ආදිය ගැනීමෙන් හෝ අධික කෝපය මානය ආදියෙන් වන සිහිමුළා ගතිය ; ප්‍රකෘති වෙනස්වීමේ ස්වභාවය. 2. පමණ ; විතර ; ප්‍රමාණය. 3. ලඝු අක්ෂරයක් උච්චාරණය කිරිමට ගත වන කාලය ; මාත්‍රාව. 4. අළලන දණ්ඩ ; මන්ථන දණ්ඩ ; මන්ථය. 5. හැන්ද. 6. මිනිසා ; මර්ත්‍යයා. 7. උඩ ; මතුපිට ; මස්තකය. 8. අදහස් ; හැඟීම් ; සිතිවිලි; කල්පනා. [වි.] 1. ප්‍රීතියෙන් පිනා ගිය ; අධික සතුටින් කුල්මත් වූ. 2. (මධුවෙන්, මදයෙන් හෝ සුරාවෙන් මත් වී) සිහිය මුළා වූ ; පියවි සිහියෙන් ඈත් වූ. 3. මැරුණු ; මළ ; මියගිය.
මත ගානවා[ක්‍රි.] (කැඳ වැනි දෙයක් පිසීමේ දී මත් දණ්ඩෙන්) පොඩි කරනවා ; හැඳි ගානවා ; මන්ථනය කරනවා.
මත භේදය[නා.] මතවල එකගතාවක් නැතිබව ; මත ; පරස්පර වීම ; වෙනස් වූ අදහස.
මත වරඟන[නා.] 1. ඇතින්න, කෙණෙර. 2. මත් වූ උතුම් කාන්තාව ; මත්ත උත්තමාඞ්ගනාව.
මත වරණ[නා.ප්‍ර.] මද කිපුණු ඇතා ; මතැතා ; මත්ත හස්තියා.
මතංග[නා.ප්‍ර.] ඇතා ; හස්තියා.
මතක[වි.] 1. අමතක නොවන ; සිහියේ රඳා පවතින ; සිහිපත් වන ; කල්පනාවෙහි ඇති. 2. මියගිය අය පිළිබඳ ; මැරුණු අය සම්බන්ධ.
මතක පත්‍ර[නා.බහු.] මෙගාබයිට් ගණනාවක පරිගණක දත්ත හා ලේඛන තැන්පත් කළ හැකි කුඩා කාඩ්පත්.
මතක බණ[නා.ප්‍ර.] මිය ගිය අයකුට පින් පමුණුවාලීම සඳහා මියගොස් සත්වන දිනය තුලදී කියවන බණ.
මතක වස්ත්‍රය[නා.] බෞද්ධයකු මිය ගොස් අවමංගල්‍ය චාරිත්‍ර පැවැත්වීමේදී මිය ගිය පුද්ගලයාට පින් පැමිණවීම සඳහා ඥාතීන් විසින් සංඝයාට පූජා කරන වස්ත්‍රය.
මතකය[නා.] සිහිය ; කල්පනාව ; ස්මෘතිය ; අමතක නොවන ස්වභාවය.
මතධාරි[වි.] මත දරන ; අදහස්වල එල්බගෙන සිටින.
මතය[නා.] 1. අදහස ; හැඟීම ; සිතිවිල්ල ; කල්පනාව. 2. සිද්ධාන්තය ; දර්ශනය. 3. ඥානය.
මත්[වි.] මත් වූ.
මත් කරනවා[ක්‍රි.] 1. (අධික සතුටට සිත) ප්‍රීතියෙන් පිනා යනවා ; (සිත් සතුටු) ආශාවෙන් උතුරා යනවා. 2. අධික කෝපය නිසා හෝ මත් දෙයක් ගැනීමෙන් හෝ සිත් මුළා කරනවා ; පියවි සිහියෙන් ඈත් කරනවා.
මත් දණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] කැලැතීමට යොදා ගන්නා දණ්ඩ ; ඇළලීමට ගන්නා ලී පතුර.
මත් වෙනවා[ක්‍රි.] (රූප මදය ආදියෙන්) පියවි සිහිය වෙනස් වෙනවා ; සිහිමුළා වෙනවා ; උමතු වෙනවා.
මත්තිකා[නා.ප්‍ර.] මැටි ; පස්.
මත්ද්‍රව්‍යය[නා.] පාවිච්චි කිරීමෙන් මත් ගතියක් ඇති කරවන ද්‍රව්‍යය ; මත් බවට පත් කරවන දෙය ; මත් ජාතිය.
මත්පැන්[නා.ප්‍ර.] මත් ගතියක් ගෙන දෙන පානය ; මත් කරවන බීම වර්ග ; සුරාව ; මද්‍යපානය.
මත්පෙත්ත[නා.] 1. කළඹන දණ්ඩේ පෙත්ත ; මත් දණ්ඩක තිබෙන චක්‍රාකාර පෙත්ත. 2. පානය කළ විට මත් ගතියක් ඇති කරවන බෙහෙත් පෙති වර්ගයක් ; සිහිය විකෘති කරන බෙහෙත් පෙත්ත.
මත්ලීය[නා.] බඹර වද කඩා ගැනීමට උපයෝගී කරගන්නා ලීය.
මත්වැඩි[නා.ප්‍ර.] මාත්‍රා වෘද්ධිය ; ඡන්දස් හේතුවෙන් කෙටි මාත්‍රාවක් දීර්ඝ කිරීම.
මත්සර[වි.] 1. මාත්සර්යයෙන් යුත්; ලෝභ ; මසුරු. 2. ක්‍රෝධයෙන් යුතු ; ඊර්ෂ්‍යාසහගත.
මත්ස්‍ය ජාලය[නා.] මසුන් ඇල්ලීමට උපයෝගී කරගන්නා දැල ; මාලු දැල.
මත්ස්‍ය ධ්වජ[නා.ප්‍ර.] කාමයට අධිපති හින්දු දෙවියා ගේ නාමය ; අනංගයා.
මත්ස්‍ය බල්ලා[නා.] පා ඇති මාලුවා ; පාද සහිත මත්ස්‍යයා.
මත්ස්‍ය භක්ෂකයා[නා.] මසුන් ආහාරයට ගන්නා සත්වයා ; මාලු අනුභව කරන්නා.
මත්ස්‍ය මාංස[නා.ප්‍ර.] කරදියේත් මිරිදියේත් වසන මත්ස්‍යයන්ගේ මස.
මත්ස්‍ය විද්‍යාව[නා.] මසුන් පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
මත්ස්‍යයා[නා.] 1. බෙහෙවින් කරමල් මගින් ආශ්වාස-ප්‍රශ්වාස කරමින්, වලග සහ වරල් ගැසීමෙන් ඔබ මොබ යන ජලජ සත්ව විශේෂයක් ; මාලුවා. 2. (ප්‍ර.යෙදේ) (ජ්‍යෝති.) මීන රාශිය; මත්ස්‍ය යුග්මයකගේ ආකාරයෙන් පිහිටා තිබෙන තාරකා (රාශිය) සමූහය. 3. විෂ්ණු දෙවිගේ දශ අවතාරවලින් එකක්.
මතාන්තර[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් අය ගේ විවිධ අදහස් ; වෙනස් වූ චින්තා ; අන්‍ය වූ මත.
මති[නා.ප්‍ර.] 1. අදහස ; අරමුණ ; අභිප්‍රාය. 2. නුවණ ; ඥානය ; ප්‍රඥාව ; බුද්ධිය. 3. කැමැත්ත. 4. සිහිය ; ස්මෘතිය.
මති භ්‍රාන්තිය[නා.] මතිභ්‍රමය ; සිත අවුල්බව ; මනසෙහි ව්‍යාකූල භාවය.
මතිභ්‍රමය[නා.] සිත අවුල් බව ; මනසෙහි ව්‍යාකූල භාවය ; චිත්ත වික්ෂේපය.
මතු[වි.] 1. උඩ පිහිටි ; මුදුනෙහි වූ ; මස්තකයෙහි වූ. 2. ඉදිරි කාලයෙහි වන ; අනාගතයෙහි සිදුවන. [නි.] විතරක් පමණක්.
මතු කරනවා[ක්‍රි.] යට වී ඇති යමක් උඩට ගන්නවා ; යටපත් වූ දෙයක් මතුපිටට ගන්නවා ; ඉස්මතු කරනවා.
මතුභවය[නා.] ඊළඟ ආත්මභාවය; පුනර්භවය ; අනතුරුව උපදින අත්බව.
මතුරනවා[ක්‍රි.] 1. මන්ත්‍ර ආදිය නියමිත වාර ගණනක් කියමින් ජප කරනවා ; ජපනවා ; ජීවං කරනවා. 2. ශබ්දය පිටට නොයන පරිදි තමාට පමණක් ඇසෙන සේ හෙමින් යමක් කියනවා ; මුමුණනවා.
මථනය[නා.] 1. කැලඹීම ; කැලතීම ; ඇලළීම. 2. මැඬලීම ; මැඩපැවැත්වීම ; පැරදවීම ; මර්දනය.
මද[වි.] 1. පියවි සිහියෙන් ඈත් කරන ද්‍රවයක් හෝ ද්‍රව්‍යයක් ගැනීමෙන් මත් වූ ; මත් බවට පත්. 2. අධික නොවූ ; අල්ප ; ස්වල්ප ; අඩු ; සුළු. [නා.ප්‍ර.] 1. කාමාශාව ; අනුරාගය. 2. අධික මානය ; ගර්වය ආදිය නිසා ඇති වන මත්බව ; අධික අහංකාරය ; ආඩම්බරය. 3. ඇතුන්ගේ කපෝලාදියෙන් වැගිරෙන ද්‍රව විශේෂයක්. 4. පුරුෂ ශක්තිය ; කාම ශක්තිය. 5. සුවඳවත් ඖෂධ ද්‍රව්‍යයක් ; කස්තුරි.
මද අතුර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රී ක්ෂීරපායින් ගේ අපර මද කාලයට පසු ව එන වර්ධන කාලය.
මද කාලය[නා.] (ඇත් මුව ආදි සතුන්ගේ) මද කිපෙන අවස්ථාව ; මද වෑහෙන කාලය ; සංසර්ගයට පෙලඹෙන හෙවත් උත්සුක වන කාල සීමාව.
මද කිපෙනවා[ක්‍රි.] (ඇත් මුව ආදි සතුන්ගේ) මදය ඇවිස්සෙනවා.
මද ගල[වි.] මද වෑහෙන ; මද ගලන.
මද ගින්න[නා.] 1. අඩු ගින්න. 2. බඩගිනි මඳ බව ; ආහාර නොදිරවීම ; මන්දාග්නිය.
මද යුදය[නා.] අනංග යුද්ධය ; කාම සම්භෝගය ; රති ක්‍රීඩාව.
මද වැහෙනවා[ක්‍රි.] ඇතුන්ගේ දෙකපොල් ආදි ශරීරාංගවලින් මද දිය වැගිරෙනවා.
මදකාරි[වි.] මත් බව ඇති කරන ; මද වඩන.
මදගජ[නා.ප්‍ර.] මද වැගිරෙන ඇතා.
මදඩිය[නා.] මදටිය ඇටයක බර.
මදන[නා.ප්‍ර.] 1. අනංගයා ; කාමදේවයා. 2. රාගය ; කාමාශාව. 3. මත් ගතියෙන් ඇති කෙරෙන උන්මාදය ; මත් කිරීම. 4. සුරාව ; රහමෙර. 5. සතුටු වීම; ප්‍රීති වීම ; සතුටු කිරීම.
මදපානි[නා.ප්‍ර.] මද්‍යපානය කිරීමෙන් එය සිරුරට අහිතකරවීමෙන් රෝගී වූ තැනැත්තා ; මදාත්‍ය රෝගියා.
මදමත්[වි.] 1. මධුයෙන් හෝ වෙනත් දෙයක් කෑමෙන් බීමෙන් මත් වූ ; මදයෙන් මත් වූ. 2. යෞවන භාවය හෝ අධික රූප ලක්ෂණය හේතු කොටගෙන මානයෙන් මත් වූ. 3. ඇතුන්ගේ කපෝල ආදියෙන් වැගිරෙන මදයෙන් මත් වූ.
මදමරු[නා.ප්‍ර.] මන්ද මාරුතය ; මඳ සුළඟ.
මදය[නා.] ගෙඩි ඇට ආදියෙහි පිට පොත්තට ලෙල්ලට හෝ තද කටුවට ඇතුළතෙහි ඇති මෘදු කොටස.
මදයා[නා.] 1. අනංගයා ; කාමදේවයා. 2. මද වැගිරෙන ඇතා. 3. කප්පාදු නොකළ ගොනා. 4. වල් මී ගොනා ; කුළුහරකා ; මත් වූ මීමා. 5. රාගයෙන් මත් වූ තැනැත්තා. 6. සුරා මදයෙන් මත් වූ තැනැත්තා.
මදලස[වි.] මද අලස බැවින් යුත් ; ඉක්මන් නොවූ ; ලීලා සහිත වූ.
මදලිය[නා.] අනංගයා ගේ භාර්යාව.
මදවහ[වි.] මත්බව ඇති කරන ; මත්තභාවය උපදවන.
මදහස[නා.] මද සිනාව ; මන්දහාසය.
මද්ද[වි.] මධ්‍යම ; මැදි ; මැද. [නා.ප්‍ර.] (කථා.) තොණ්ඩුව ; මළ පුඩුව.
මද්දලය[නා.] තූර්ය භාණ්ඩ විශේෂයක නාමය ; දෙමළ බෙරය.
මද්දව[නා.ප්‍ර.] මෘදු ස්වභාවය ; මොළොක්බව.
මද්දහනය[නා.] මධ්‍යාහ්නය ; දවසේ මැද භාගය ; මහ දවාල.
මද්දුම[වි.] 1. මධ්‍යම ; බාල හා වැඩිමහල් දෙදෙනාට අතර මැද වූ ; මැදි. 2. පවුලේ දරු තුන්දෙනා ගෙන් දෙවැනි.
මද්‍ය[වි.] මත් කරවන ; මත් ගතිය ඇති කරවන. [නා.ප්‍ර.] මත් කරවන පානය ; මත්ගතිය ගෙන දෙන බීම ; මත්පැන්.
මද්‍යසාරය[නා.] මත්බව ඇති කරවන ද්‍රවසාරය ; ඇල්කොහොල්.
මදාරා[නා.] 1. දෙව්ලොව ඇතැයි සැලකෙන දිව්‍ය වෘක්ෂ පහෙන් එකක් හා එහි පුෂ්පය. 2. ඉතා දුර්ලභ වර්ගයේ ගසක්.
මදාවි[වි.] 1. මඳ කලක් ජීවත් වන ; අඩු වයසින් යුතු ; අල්පායුෂ්ක. 2. (කථා.) අකීකරු ; හිතුවක්කාර ; කිසිවකු ගේ අවවාද නොතකන.
මදි[නා.ප්‍ර.] 1. චන්ද්‍රයා. 2. කජුවලින් කරන ක්‍රීඩාවක් ; ඔත්තේ ඉරට්ටේ ඇල්ලීම. [නි.] අඩු ; ස්වල්ප ; ප්‍රමාණ නොවන ; අල්ප ; නොසෑහෙන.
මදිච්චිය[නා.] තෙල් බේත් ආදිය ගල්වා තදින් ඇතිල්ලීම ; ඉළීම ; උරච්චි කිරිම.
මදින ගල[නා.] දැලි පිහියා ආදිය මුවහත් තබන ගල ; කුරගල ; කරගල ; තෙල්ගල.
මදිනවා[ක්‍රි.] 1. ආයුධ ආදිය මුවහත් කරනවා ; මුවහත් කිරීමෙන් සිනිඳු කරනවා ; කර්කශ බව නැති කරනවා. 2. ඉස්ත්‍රික්කයකින් රෙදි ආදියෙහි රැලි ගැසුණු ස්වභාවය ඉවත් කරනවා ; පොඩිවුණු ගතිය නැති කරනවා. 3. බෙහෙත් තෙල් ගා අතුල්ලනවා. 5. (දත්) පිරිසිදු කරනවා.
මදින්නා(කථා.) [නා.] 1. තල්, පොල්, කිතුල් ආදි මල් කපා රා මදින තැනැත්තා. 2. මත්ස්‍යයකුගේ නාමය ; මෝරා.
මදිපාඩුව[නා.] අඩුපාඩුව ; ඌනතාව.
මදිරාව[නා.] මත් ගතියක් ඇති කරවන පානය ; සුරාව.
මදුරු[නා.ප්‍ර.] 1. මන්දාර 1. මන්දාර පර්වතය ; මහා මේරුව. 2. හීය ; ඊ ගස.
මදුරුවා[නා.] මිනිසුන්ගෙන් සතුන්ගෙන් ලේ උරා බොමින් ජීවත් වන්නා වූ ද ලෙඩ රෝග පැතිරවීමට ඉවහල් වන්නා වූ ද පියාසර කරන කුඩා කෘමි විශේෂයක්.
මදුල[නා.] කොස් ආදි ගෙඩිවල ඇටය වටා ඇති ඝන වූ මාංසමය කොටස.
මධ්‍ය කේන්ද්‍රය[නා.] වෘත්තයක හෝ ගෝලයක මධ්‍යලක්ෂ්‍යය.
මධ්‍ය ප්‍රදේශය[නා.] 1. ශරීරයෙහි මැද කොටස ; ඉඟටිය. 2. මැද පෙදෙස හෙවත් කොට්ඨාසය.
මධ්‍ය බින්දුව(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක හෝ ගෝලයක සෑම ලක්ෂ්‍යයක ම සිට එක ම දුරක · පිහිටි ලක්ෂ්‍යය ; කේන්ද්‍රය ; මධ්‍යය.
මධ්‍ය භාගය[නා.] 1. මැද කොටස. 2. මනුෂ්‍ය ශරීරයේ ඉළ ඇට හා උකුල අතර ප්‍රදේශය ; ඉඟ ; ඉණ ; කටිය.
මධ්‍ය විද්‍යාලය[නා.ප්‍ර.] දේශීය පශ්චාත් ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය සඳහා පිහිටුවා ඇති පාඨශාලා ශ්‍රේණියක්.
මධ්‍ය ස්ථුණය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක කඳෙහි හෝ මුලෙහි කේන්ද්‍රික කොටස.
මධ්‍ය සූස්තරය(පාරිභා.) [නා.] සහෝදර සෛල දෙකක් අතර පිහිටි තුනී සෛල තලයක්.
මධ්‍යක අගය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා සමූහයක එකතුව එම සංඛ්‍යා ගණනින් බෙදූ විට ලැබෙන අගය ; මධ්‍යන්‍ය අගය.
මධ්‍යකාය[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයේ මැද කොටස. 2. (පාරිභා.) ඇතැම් සන්ධිපාදිකයන් ගේ උදරයේ ඉදිරිපස කොටස.
මධ්‍යකාලීන[වි.] ඉතිහාසයෙහි මැද කාලයට අයත් ; මධ්‍ය භාගයට ඇතුළත් වූ.
මධ්‍යතන[වි.] මැද කාලය පිළිබඳ ; මධ්‍ය කාලයට අයත්.
මධ්‍යධරණී[වි.] මධ්‍යධරණී මුහුද හා ඒ අසබඩ ප්‍රදේශවල සම්බන්ධ වූ හෙවත් අයත් ; මධ්‍යධරණී දේශගුණය ඇති භූමිකලාප පිළිබඳ වූ හා එම කලාපවලට අයත්.
මධ්‍යන්‍ය සූර්යයා(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය කාලය කලාපීය කාලය ආදි කාල මානයන් නියම කරගැනීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන කල්පිත සූර්යයා.
මධ්‍යම[වි.] 1. ඉහළ හෙවත් උසස් සීමාව හා පහළ හෙවත් පහත් සීමාව අතරෙහි වූ ; යම්කිසි කාලසීමාවකට හෝ වයස් සීමාවකට හෝ මධ්‍යයෙහි වූ ; මැද වූ ; මැදුම් ; මැදි. 2. ප්‍රමාණයෙන් ඉතා විශාල හෝ කුඩා හෝ නුවූ ; සාමාන්‍ය. 3. උත්තම හෝ අධම නුවූ ; උසස් හෝ පහත් නුවූ ; සාමාන්‍ය තත්ත්වයකින් යුතු වූ. 4. ධනවත් හෝ දිළිඳු හෝ නුවූ ; දුප්පත් හෝ පොහොසත් හෝ නොවූ ; මැද පංතියට අයත්. 5. මූලික ; ප්‍රධාන. [නා.ප්‍ර.] 1. මැද වයස. 2. (සංගී.) සප්ත ස්වරයන්ගෙන් එකක්.
මධ්‍යම ආණ්ඩුව[නා.] රටක ප්‍රාන්ත රාජ්‍යවලට අහිමි වූ විශේෂ බලතල ඇති ප්‍රධාන රජය ; ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයක් ඇති රටක පොදු ප්‍රශ්න ගැන ක්‍රියා කරන රජය.
මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව[නා.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද මැදුම් පිළිවෙත ; ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය. 2. මධ්‍යස්ථ ව ක්‍රියා කිරීමේ පටිපාටිය ; මැදි පිළිවෙත.
මධ්‍යම පුරුෂ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) නාමපද හා ආඛ්‍යාත පද පුද්ගල ප්‍රධානත්වය අනුව බෙදනු ලබන වර්ග තුනෙන් 'ත' ශබ්දය (තෝ, තොපි) අයත් වන වර්ගය ; ‘ත’ ශබ්දකාරකය.
මධ්‍යම බැංකුව[නා.] රටක ප්‍රධාන බැංකුව ; සෑම බැංකුවක්ම නියෝජනය කරන මූලික බැංකුව.
මධ්‍යම මොළය[නා.] පෘෂ්ඨවංශී කලලයේ දෙවැනි හෙවත් මැද තිබෙන මස්තිෂ්ක ආශයිකාවෙන් සෑදෙන දෘෂ්ටි ඛණ්ඩිකා හා මස්තිෂ්ක අධර අන්තර්ගත මොළයේ කොටස.
මධ්‍යම රේඛාව[නා.] පෘථිවියෙහි උත්තර ධ්‍රැවයේ සිට දක්ෂිණ ධ්‍රැවය ඔස්සේ ආපසු උත්තර ධ්‍රැවය තෙක් වටා දිවෙන කල්පිත රේඛාව ; මධ්‍යාහ්න රේඛාව.
මධ්‍යම වයස[නා.] සියක් අවුරුදු ජීවිතයක කොටස් තුනෙන් දෙවන කොටස ; තිස්හතර වන වියෙහි පටන් ඇති අවුරුදු සූතිස ; මැදිවිය.
මධ්‍යම සකසනය(පාරිභා.) [නා.] පරිගණකයක ප්‍රධාන සැකසුම් ඒකකය ; පරිගණකයේ මොළය.
මධ්‍යශ්ලේෂය(පාරිභා.) [නා.] 1. සීලෝමාන්ත්‍රධරයන් ගේ බහිශ්චර්මයත් අන්තශ් චර්මයත් අතර තිබෙන ජෙලටිනීය ස්තරයක් ; මධ්‍යචර්මීය පටකය. 2. මධ්‍ය චර්මයෙහි පිහිටි කොටසක්.
මධ්‍යස්ථතාව[නා.] 1. මැදහත්බව ; අපක්ෂපාතිකම. 2. (ක්‍රිස්ති.) කෙනකු වෙනුවෙන් මැදිහත් වී කටයුතු කිරීම ; යම් අයකු උදෙසා යාච්ඤා කිරිම.
මධ්‍යස්ථානය[නා.] මූලික ස්ථානය ; ප්‍රධාන ස්ථානය ; කේන්ද්‍රස්ථානය.
මධ්‍යාංශ(පාරිභා.) [වි.] මධ්‍යයට ළං ව හෝ එය හා එකට පිහිටි.
මධ්‍යාන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අන්ත්‍රයේ මැද කොටස හෝ පෘෂ්ඨවංශී කලලයේ අන්ත්‍රයේ ඇතුළත අතුණුබහන ; මැදි බඩවැල.
මධ්‍යාහ්න රේඛාව[නා.] පොළොවෙහි උත්තර ධ්‍රැවයෙහි සිට දක්ෂිණ ධ්‍රැවය දක්වා විහිදෙමින් නිරක්ෂයට සෘජු කෝණික ව පවතින කල්පිත රේඛාව.
මධ්‍යාහ්නය[නා.] ඉර මුදුන් වන වේලාව ; මධ්‍යම දහවල් කාලය ; මැදි දහවල.
මධු[නා.ප්‍ර.] 1. මී පැණි. 2. මල් පැණි ; පුෂ්ප මකරන්දය. 3. මත් කරවන පානය ; මද්‍යය. 4. මාස දොළොසින් එකක නාමය ; බක් මාසය. 5. කිරි. 6. ජලය. 7. වැල්මී. 8. ඊයම්.
මධු සූදන[නා.ප්‍ර.] 1. මී මැස්සා. 2. විෂ්ණු.
මධුක[නා.ප්‍ර.] 1. මී පැණි. 2. උක් පැණි. 3. උක්සකුරු. 4. පුෂ්ප විශේෂයක් ; මීමල් ; මී පුප්. 5. මිදි ; මුද්දරප්පලම්. 6. මීගස. 7. ඖෂධීය ලතා විශේෂයක්; වැල්මී. 8. ලෝහ වර්ගයක නාමය ; සුදු ඊයම්.
මධුප[නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා ; භෘංගයා.
මධුපටලය[නා.] මීවදය.
මධුපර්කය[නා.] 1. දී කිරි, ගිතෙල් මී පැණි, උක්සකුරු, පිරිසිදු ජලය ආදියෙන් සකස් කර ගන්නා ශුද්ධ ආහාරයක්. 2. කිරි, ගිතෙල්, වතුර, සීනි, මීපැණි යන ද්‍රව්‍ය පස.
මධුපල[නා.] අඹ.
මධුපානය[නා.] 1. මී බීම ; මල් පැණි බීම. 2. රහමෙර පානය ; මද්‍යපානය.
මධුම[නා.ප්‍ර.] ග්ලූකෝස්.
මධුමත්තාව[නා.] මධුයෙන් මත් වූ කාන්තාව.
මධුමාසය[නා.] වසන්ත කාලය.
මධුමේහය[නා.] දියවැඩියා රෝගය.
මධුර[වි.] දිවටත් කනටත් ඉතා රසවත් ; මියුරු ; මිහිරි ; රුචි දනවන ; මනෝඥ [නා.ප්‍ර.] ; මිහිරි රසය ; පැණි රසය ; පැණි.
මධුර භාරතී[නා.ප්‍ර.] මිහිරි වචනය ; කන්කලු වදන.
මධුරකය(පාරිභා.) [නා.] අප්‍රියබව නැති කිරීමට මී පැණියෙහි බහා හෝ පැණි හෝ රසැති සිරප් වර්ගයක් හා මිශ්‍රකර මිහිරි කරන ලද බෙහෙත.
මධුරභාෂිණිය[නා.] කන්කලු වදන් ඇත්තිය ; මිහිරි වචන කතා කරන්නිය.
මධුලොල්[වි.] 1. මධුව කැමති ; මල් පැණියෙහි ලොල් වූ. [නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා ; භෘංගයා.
මන[නා.] 1. මානය ; උඩඟුකම ; අහංකාරය. 2. සිත ; මනස; චිත්තය. 3. අදහස ; අභිප්‍රාය ; මතය ; කැමැත්ත. 4. බුද්ධිය.
මන වඩනවා[ක්‍රි.] සිත සතුටු කරනවා ; සිත පිනවනවා.
මනඃශිලා[නා.ප්‍ර.] රතුපාට පාෂාණ විශේෂයක් ; මනෝසීල නම් වූ ඛනිජය ; රත් හිරියල්.
මනකර[නා.ප්‍ර.] සිතිවිල්ල ; කල්පනාව.
මනකල[වි.] සිත් අලවන ; මනෝඥ ; මනස්කාන්ත. [නා.] කාන්තාව.
මනත[නා.] 1. ප්‍රමාණය ; පමණ. 2. ඉදිරිය.
මනත්[වි.] ප්‍රමාණයට වඩා ; පමණට වැඩි.
මනදොළ[නා.ප්‍ර.] සිතේ ආශාව ; අභිලාෂය.
මනනද, මනනඳ[වි.] සිත සතුටු කරවන ; සිත්කලු ; මනෝඥ ; සිත පිනවන ; ප්‍රසන්න.
මනනය[නා.] අවබෝධය ; හේතු සහිත ගන්නා බැස ව නිගමනය.
මනන්නා[නා.] මනින තැනැත්තා ; ඉඩකඩම් ධාන්‍ය ආදි දේවල් මනින්නා.
මනමිණි[නා.ප්‍ර.] සිතූ පැතූ ලබා දීමේ ශක්තිය දරතැයි විශ්වාසය කරනු ලබන දිව්‍ය මාණික්‍යය ; චින්තා මාණික්‍යය.
මනයොන්[නා.ප්‍ර.] අනඞ්ගයා ; කාමදේවයා ; මන්මථයා.
මනරම්[වි.] මනෝරම්‍ය වූ ; සිත්ගන්නා වූ ; සිත් අලවන්නා වූ ; සිත්කලු.
මනව්[නා.ප්‍ර.] මනා වූ දෙය කල්‍යාණ වූ කටයුතු ; යහපත් දේ ; පින්.
මනස[නා.] සිත ; චිත්තය.
මනස්ගතය[නා.] ප්‍රයෝජනයක් නැති සිතිවිල්ල ; සිතෙහි පමණක් ඇති වැඩකට නැති කල්පනාව.
මනස්සෘෂ්ටිය[නා.] මනඃකල්පිතය ; අද්භූතය ; සිතින් මවාගත් දෙය ; සිහින ලෝකය.
මනසිකාර[නා.ප්‍ර.] චිත්ත චෛතසික ධර්ම වෙනත් අරමුණකට යා නො දී එක් අරමුණක තබා ගන්නා ස්වරූපය ; අරමුණට යොමු කරවන ගතිය.
මනහර[වි.] සිත් පැහැරගන්නා වූ ; සිත්කලු ; මනෝඥ වූ.
මන්[නා.ප්‍ර.] 1. සිත ; මනස ; චිත්තය. 2. තමා උසස් ය යන ආකල්පය ; අහංකාරය. 3. මාර්ගය ; මාවත.
මන් අසර[නා.ප්‍ර.] මං හසර ; යන එන පාර ; ගමන් මඟ ; සංචාර මාර්ගය.
මන්ගර ලාම්පුව[නා.] රාත්‍රි කාලයේ දී මසුන් ඇල්ලීමට බෝට්ටුවේ ගෙන යන ලාම්පුව.
මන්තය, මන්තෙ[නා.] පළල් විසිතුරු රැළි පටි සහිත පිට සහ නොහොත් ගෙත්තම් කළ පළල ලොවිච්චිය ; හැට්ටයට කර වටා පිටින් අල්ලන රැල්ල.
මන්තරය, මන්ත්‍රයමන්ත්‍රය බ.
මන්තව්‍ය[වි.] සිතිය යුතු වූ ; සලකා බැලිය යුතු වූ.
මන්ත්‍ර බණනවා[ක්‍රි.] 1. මන්තර ජප කරනවා ; මන්තර පුනපුනා කියනවා ; මතුරනවා. 2. සාකච්ඡා පවත්වනවා.
මන්ත්‍රණ සභාව[නා.] රාජ්‍ය කටයුතු පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීමට රැස් වන මහජනයා නියෝජනය කරන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය.
මන්ත්‍රණය[නා.] 1. යම් කටයුත්තක් අරමුණු කොටගෙන කීප දෙනකු එකතු වී කරන සාකච්ඡාව ; කළ යුත්තක් පිළිබඳ ව කරන සම්මුඛ සාකච්ඡාව ; සම්මන්ත්‍රණය. 2. රහස් කථාව. ; රහස් සාකච්ඡාව.
මන්ත්‍රය[නා.] 1. වේද පාඨය ; වේද ග්‍රන්ථයට අයත් එක් කොටසක්. 2. සතුරු භය, රෝග උපද්‍රව ආදිය වැළැක්වීම හා ආරක්ෂාව ඇති කිරීම සඳහා ගුප්ත බලයක් ඇතැයි විශ්වාස කරනු ල බන අභිචාර අංග වශයෙන් භාවිත වන පාඨ විශේෂය.
මන්ත්‍රි මණ්ඩලය, මන්ත්‍රී මණ්ඩලය[නා.] මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන් සමන්විත සභාව ; මන්ත්‍රී මඬුල්ල.
මන්ත්‍රි, මන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] 1. මන්ත්‍රණය කරන තැනැත්තා ; රජවරුන් සමඟ රාජ්‍ය කටයුතු පිළිබඳ සාකච්ඡා කර උපදෙස් දෙන තැනැත්තා. 2. ඡන්ද කොට්ඨාසයක් නියෝජනය කිරීම සඳහා රාජ්‍ය තන්ත්‍රයට මහජන ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කරගන්නා තැනැත්තා ; මහජන නියෝජිතයා. 3. මන්ත්‍ර දන්නා තැනැත්තා. [වි.] උපායෙහි දක්ෂ.
මන්ත්‍රිකයා[නා.] මන්ත්‍ර මතුරන තැනැත්තා ; මන්ත්‍රකාරයා ; භූත වෛද්‍යයා.
මන්ථනය[නා.] කැලතීම ; ඇලළීම.
මන්ථය[නා.] 1. මත්ගෑම හෙවත් කැලතීම සඳහා ගන්නා උපකරණය ; අලළන දණ්ඩ. 2. (පාරිභා.) තැළීමට කෙටීමට හෝ මිශ්‍ර කිරීමට ගන්නා උපකරණය. 3. අත්සුනු ; විළඳ සුනු ආදිය.
මන්ථර[වි.] 1. කම්මැලි ; අලස ; ක්‍රියාශීලී නොවූ. 2. මඳ ගමන් ඇති ; සෙමෙන් යන.
මන්ද[වි.] 1. අල්ප ; ස්වල්ප ; අඩු ; මඳ ; ටික. 2. මත් වූ ; සිහි විකල් වූ. 3. පමා වන. [නා.ප්‍ර.] 1. වරපට ; වරපටවලින් අඹරා ගන්නා ලණුව ; හරක් බඳින ලණුව ; රැහැන ; යොත. 2. කඹ ආදියෙහි අගට යොදන පුඩුව ; තොණ්ඩුව ; මලපුඩුව. 3. මාදලේ කොටසක් ; දැලේ මත්ස්‍යයන් හිර වන කොටස. 4. සතුන්ගේ ශරීරයෙහි තෙල් සහිත කොටස නොහොත් ඒ කොටස පිහිටා ඇති තැන. 5. මසුන් බහාලීම සඳහා ඔරුවේ ගැට ගසන මල්ල. 6. තෙල් පාකය කරන ක්‍රම තුනෙන් එකක්. [නි.] මක් නිසා ද ; මොකද ; කුමන හේතුවක් නිසා ද, යන ප්‍රශ්නාර්ථයෙහි යෙදේ.
මන්ද තානක(පාරිභා.) [වි.] කිසියම් නියමිත ප්‍රමාණයකට අඩු වූ ආස්‍රැති පීඩනයක් ඇති ; උපාභිසාරක.
මන්ද දසකය[නා.] අවුරුදු සියයක් ජීවත් වන පුද්ගලයාගේ පළමු දස අවුරුද්ද.
මන්ද මතිකයා[නා.] බුද්ධිහීනයා ; මෝඩයා.
මන්දගති[නා.ප්‍ර.] 1. සෙමෙන් ගමන ; ශීඝ්‍ර නොවූ ගමන. 2. උනන්දුවෙන් තොර ස්වභාවය.
මන්දනය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රවේගය අඩු වීම ; ප්‍රවේගය අඩු වීමේ ශීඝ්‍රතාව.
මන්දපෝෂණය[නා.] ශරීරයට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා අඩුවෙන් පෝෂණය ලැබීම ; පෝෂ්‍යදායී නොවන ආහාර ගැනීමෙන් ඇතිවන දුර්වලකම.
මන්දබුද්ධික[වි.] නුවණ මඳ ; බුද්ධි හීන.
මන්දමාරුතය[නා.] මඳ පවන ; මඳ සුළඟ ; සෙමෙන් හමන සුළඟ.
මන්දයා[නා.] 1. මෝඩයා ; අඥයා ; කාලකණ්ණියා. 2. රෝගියා. 3. පමාවන තැනැත්තා. 4. ශනි ග්‍රහයා.
මන්දර[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය ලෝකයේ පවතින පර්වතයක නාමය.
මන්දස්මිතය[නා.] මඳ සිනාව ; මන්ද හාසය.
මන්දාකිනී[නා.ප්‍ර.] 1. තරුවැල ; තුනී වලාකුළකට සමානව අහස හරහා තිබෙන අප්‍රමාණ තාරකා සමූහය ; තාරකා පද්ධතිය ; ක්ෂීර පථය ; අහස් ගඟ ; දිව්‍ය ගංගාව. 2. ගංගා නම් නදිය. 3. හිමාලයෙහි පිහිටි කල්පිත විලක්. 4. දසවැදෑරුම් ඇත්කුලවලින් එකක්.
මන්දාග්නිය[මන්ද+අග්නිය] [නා.] 1. බඩගිනි මඳ බව ; මඳ බඩගින්න. 2. ප්‍රමාණවත් නැති ගින්දර.
මන්දානිල[මන්ද+අනිල] [නා.ප්‍ර.] මද සුළඟ ; මන්ද මාරුතය.
මන්දායනය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යවල ප්‍රත්‍යාස්ථතා සහ චුම්බක ගුණ හා සම්බන්ධව දක්නට ලැබෙන භෞතික සංසිද්ධියක්.
මන්දායුක[මන්ද+ආයු+ක] [වි.] මඳ වූ ආයුෂ ඇති ; දීර්ඝායු නැත්තා වූ.
මන්දායුෂ්ක[වි.] ස්වල්ප වූ ආයු ප්‍රමාණය ඇති ; කෙටි ජීවිත කාලය ඇති.
මන්දායුස[නා.ප්‍ර.] මඳ වූ ආයුස ; ස්වල්ප වූ ආයු ප්‍රමාණය.
මන්දාර[නා.ප්‍ර.] 1. දෙව්ලොව ඇතැයි සැලකෙන දිව්‍ය වෘක්ෂ පහෙන් එකක් ; මදාරා. 2. විෂ්ණු දෙව් කිරි මුහුද කැළඹීමට මන්ථය ලෙස ගන්නා ලදැයි පැවැසෙන පර්වතය. 3. කේතුමතී නගරය. 4. ඉතා දුර්ලභ ගස් වර්ගයක් ; රත්සඳුන් ගසට සමාන වූ තේජාන්විත ගස් විශේෂයක්.
මන්දාරම[නා.] 1. අහස වැසි වලාකුළුවලින් වැසී අඩ අඳුරින් පැවතීම ; වැහි කළුව ; වැහි අඳුර. 2. ඇසෙහි ඇති වන අඳුරු ගතිය.
මන්දැඩි[වි.] 1. දැඩි මානයෙන් යුත් ; මාන්නය අධික. 2. සිත දැඩි ; අභීත.
මන්දිරය[නා.] 1. අලංකාර ලෙස තනන ලද විශාල ගෙය ; මැදුර ; මාලිගාව. 2. දෙවියන්ගේ වාසය ; ප්‍රතිමා ධාතු ආදි පූජා වස්තු තැන්පත් කළ ගෘහය. 3. ගලින් කරන ලද ගෙය.
මන්නඩි ගාස්තුව[නා.] ඔරුවේ පෙන්වන්නා වන මන්නඩිරාලට ගෙවන ගාස්තුව.
මන්නය, මන්නෙ(කථා.) [නා.] 1. දිගෙන් වැඩි පළල් තලයකින් ද, කොට මිටකින් ද යුක්ත ව විශේෂයෙන් කුස්සියේ වැඩට යොදා ගන්නා කැත්ත වැනි ආයුධයක්. 2. ගස් මැදීමේ දී මල කැපීමට යොදා ගන්නා වකුටු පිහිය.
මන්නියර(කථා.) [නා.] කුඹුරුවල එහා මෙහා යෑම් ඊම් සඳහා සාදා ඇති තරමක් විශාල වූ නියර.
මන්මථ[නා.ප්‍ර.] 1. රාගය ; කාමය. 2. අනංගයා.
මන්මද[නා.ප්‍ර.] කාමයට අධිපති දෙවි වන අනංගයා.
මන්යොන්[නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
මන්යොන්ලිය[නා.] අනංගයා ගේ භාර්යාව ; රතී දෙවඟන.
මන්රුවන්[නා.ප්‍ර.] සිතූ පැතූ දෑ පහළ කරදෙන මැණික; චින්තා මාණික්‍යය.
මන්වා[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍යයා ; මිනිසා.
මන්විසි[වි.] 1. මානයට වසඟ. 2. සිතට වසඟ.
මන්‍යය[නා.] ගෙල ; බෙල්ල.
මන්‍යා[වි.] (සත්ව.) බෙල්ල පිළිබඳව. [නා.ප්‍ර.] බෙල්ල පිටුපස මහ නහර දෙක.
මන්‍යාශිරා[නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ හිසේ විශේෂයෙන් ම මොළයේ ලේ ආපසු ගෙනෙන ප්‍රධාන ශිරා.
මනා[වි.] 1. යහපත් ; සිත්කලු ; මනෝඥ. 2. සුදුසු ; යෝග්‍ය ; යුතු.
මනාප[වි.] සිත පිනවන ; රුචි වූ ; කැමැති ; ප්‍රිය වූ.
මනාපය[නා.] කැමැත්ත ; රුචිය ; සතුට ; අභිලාෂය.
මනාව[නා.] පත දෙකක (ධාන්‍ය) ප්‍රමාණය ; නැළි බාගය.
මනැස[නා.] සිත නමැති ඇස ; චිත්තය.
මනි ඕඩරය[නා.] යම් පුද්ගලයකු විසින් වෙනත් පුද්ගලයකුට තැපැල් මගින් මුදල් යවන ඇණවුම ; මුදල් ඇණවුම.
මනිනවා[ක්‍රි.] 1. යම් දෙයක දිග, ඝනත්වය, බර ආදිය නිගමනය කරනවා. 2. යම් පුද්ගලයකුගේ තරාතිරම නිගමනය කරනවා.
මනින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] සිත නමැති ඉන්ද්‍රිය.
මනු[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකෝත්පත්ති කථාවල සඳහන් පරිදි මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේ ආදිතමයා ; මහා සම්මත රජ පරපුරේ ආරම්භකයා. 2. මනුස්මෘති නම් නීති ග්‍රන්ථයෙහි කර්තෘවරයා. 3. අවුරුද්ද ; වර්ෂය ; සංවත්සරය. [වි.] 1. මිනිස් ; මනුෂ්‍ය. 2. යහපත් ; මනෝඥ ; සිත්කලු.
මනුකුල[නා.ප්‍ර.] මනු රාජවංශය ; මනු රජුගෙන් පැවැත එන පරපුර.
මනුරූපියා(පාරිභා.) [නා.] මිනිසකුට සමාන කුඩා ප්‍රතිරූපියා.
මනුෂ්‍යධර්ම[නා.ප්‍ර.] මිනිස් ගුණදම් ; දසකුසල් දම් ; දශකුසල කර්ම පථය.
මනුෂ්‍යයා[නා.] මිනිසා.
මනුස්මෘතිය[නා.] මනු නමැති පඬිවරයා විසින් රචිත සංස්කෘත ස්මෘති ග්‍රන්ථවලින් එකක්.
මනෝගුප්ත[වි.] සිතෙහි රහසින් තැන්පත් වූ ; සිතෙහි රහස් ලෙස ඇති.
මනෝජ[වි.] සිතෙන් හරගත්තා වූ ; මනසින් උපන්.
මනෝජයා[නා.] අනංගයා ; කාමදේවයා.
මනෝඥ[වි.] සිත් සතුටු කරන්නා වූ ; සිත් අලවන්නා වූ ; සිත්කලු.
මනෝදණ්ඩය[නා.] සිතින් විඳිය යුතු දඬුවම ; මානසික දඬුවම.
මනෝදර්පණය(පාරිභා.) [නා.] මනසෙහි ඇතුළත පිළිබිඹු කරන කැටපත.
මනෝදර්ශනය(පාරිභා.) [නා.] මනසෙහි සස්වභාවයත් ලෝකයේ ඊට හි තැනත් පිළිබඳ වූ දාර්ශනික මතය.
මනෝනුවර්තිවාදය(පාරිභා.) [නා.] දාර්ශනික ගැටලු දෙස මනෝවිද්‍යාත්මක ව බැලීම; මානසික ශාස්ත්‍රය පිළිබඳ ව මතවාදය.
මනෝප්‍රණිධානය[නා.] සිතින් කරන ප්‍රාර්ථනය ; චිත්තාභ්‍යන්තරයෙහි ඇති කරගන්නා වූ අධිෂ්ඨානය.
මනෝභාවය[නා.] යම්කිසිවක් පිළිබඳ යම් අයකු තුළ ඇති වන අභ්‍යන්තර සිතිවිලි ; සිත තුළ ඇති වන හැඟීම්.
මනෝමය[වි.] සිතෙහි හටගත් ; මනසෙහි උපන් ; සිතින් කරන.
මනෝමය ඍද්ධිය[නා.] දියුණු කළ චිත්ත බලයෙන් යම් තැනැත්තකුගේ රූපය මවාපෑමේ ඍද්ධි බලය.
මනෝරථය[නා.] සිතෙහි ඇති වන ආශාව ; චිත්තාභිලාසය.
මනෝරම, මනෝරාම[වි.] සිත්කලු ; මනෝරම්‍ය.- [නා.ප්‍ර.] පුරාණ වාස්තු විද්‍යාවෙහි සඳහන් සොළොස් වැදෑරුම් ගෘහ වර්ගවලින් එකක්.
මනෝරාජ්‍යය[නා.] සිතින් මවා ගන්නා ලෝකය ; සියලු දෙයින් සම්පූර්ණ යැයි කල්පනා කරනු ලබන ලෝකය.
මනෝරාජිත[වි.] සිතෙන් උපදවා ගත් ; අද්භූත ; කල්පිත.
මනෝරූපියා[නා.] මනස ම රූපය කොට ඇති සත්වයා.
මනෝවිඤ්ඤාණය[නා.] මනෝ ද්වාරයේත් ආරම්මණයේත් එක්වීම නිසා උපදනා සිත.
මනෝවිද්‍යාව[නා.] සිත, එහි ව්‍යුහය හා ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ ගවේෂණය හා සම්බන්ධ විද්‍යාංශය.
මනෝවෘත්තිය[නා.] 1. මනසෙහි ක්‍රියාකාරිත්වය ; සිතෙහි හැසිරීම් රටාව. 2. මානසික රෝගය.
මනෝසඤ්චේතනා[නා.ප්‍ර.] කුසලාකුසල කර්ම.
මනෝහර[වි.] සිත් පැහැර ගන්නා වූ ; සිත් අලවන ; මනහර. [නා.ප්‍ර.] සිතුමිණි රුවන ; චින්තාමාණික්‍යය රත්නය.
මඳ[නා.ප්‍ර.] ස්වල්ප ; ටික.
මඳනල[නා.ප්‍ර.] දැඩි නොවූ සුළඟ ; මද පවන ; මන්ද මාරුතය.
මඳලස[නා.] 1. ලාලිත්‍යයෙන් යුත් අනායාසයෙන් එන මඳ සිනහව ; නෙත් කොන් බැල්මෙන් යුත් මඳ සිනහව. 2. මඳ අලස බව ; මඳ පමාව.
මඳාරා[නා.ප්‍ර.] 1. තද රතු මල් හට ගැනෙන එරබදු ගස ; මන්දාර වෘක්ෂය. 2. මන්දාර පර්වතය ; මහාමේරූ පර්වතය. 3. දිව්‍ය ලෝකයෙහි ඇතැයි විශ්වාස කෙරෙන මන්දාර වෘක්ෂය.
මඳොවි[නා.ප්‍ර.] අහස් ගඟ ; දිව්‍ය නදිය ; මන්දාකිණිය.
මම[සර්ව.] ‛ම’ ශබ්දයෙහි උත්තම පුරුෂ ඒකවචන රූපය ; උත්තම පුරුෂ ප්‍රථමා විභක්ති ඒක වචනය ; තමා.
මමංකාරය[නා.] මගේ යැයි සිතීම; තමා ගේ බලය ගැන සැලකීම ; මාගේ යන හැඟීම ; මමත්වය ; මමායනය.
මමකරා මැණ[නා.] සිතූ පැතූ සම්පත් දෙන මාණික්‍යය ; සිතුමිණ ; චිත්තා මාණික්‍යය.
මයල සෛලය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) රතු ඇට මිදුලුවේ සංවෘත කෝටරයක් තුළ වූ සෛල විශේෂයක් ; ඇට මිදුලු සෛලය ; මිදුලු සෛලය ; ක්ෂෝද සෛලය.
මයලින්(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රෝටීන් සමඟ එකතු වී ලොකු ස්නායු තන්තුවල කොපුවක් වශයෙන් තිබෙන සුදු පැහැති මේදමය ද්‍රව්‍යය ; මිංජා.
මයැසීසය(පාරිභා.) [නා.] මැස්සන්ගේ කීටයන් හෝ ඉහද පණුවන් විසින් පෘෂ්ඨවංශීන් ආක්‍රමණය කිරීම.
මයික්රෝලිතික[නා.ප්‍ර.] ප්‍රාග් ඓතිහාසික සමයේ අවසාන ශිලා අවධිය ; මිනිසුන් කුඩා ගල් මෙවලම් පාවිච්චි කළ යුගය ; ක්ෂුද්‍ර ශිලා සමය.
මයික්‍රෝ[වි.] ඉතා කුඩා ; ක්ෂුද්‍ර.
මයික්‍රෝ කොස්මික් ලවණය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) සෝඩියම් ඇමෝනියම් පොස්ෆේට් ලවණය.
මයික්‍රෝටෝමය[නා.] (ජීව.) අන්වීක්ෂයෙන් පරීක්ෂා කිරීම සඳහා පටක හෝ වෙනත් ද්‍රව්‍ය තුනී කොටස්වලට කපන උපකරණයක්.
මයික්‍රෝතුලාව[නා.] (රසා.) ග්රෑම් 103 සිට 106 තරම් කුඩා බර මැනීමේ තරාදිය ; සූක්ෂ්ම තුලාව.
මයික්‍රෝනය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) සූක්ෂ්ම මිනුම් ඒකකයක් ; මීටරයකින් දශලක්ෂයෙන් පංගුව.
මයික්‍රෝමීටරය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා කුඩා දිග හෝ කෝණ මැනීමට භාවිත කරන දුරේක්ෂයකින් හෝ අන්වීක්ෂයකින් සමන්විත උපකරණයක් ; ක්ෂුද්‍රමානය ; සූක්ෂ්ම මානය.
මයික්‍රෝස්කෝපය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා කුඩා වස්තූන් ලොකු කර බැලිය හැකි උපකරණය ; අන්වීක්ෂය ; අනු දක්නය.
මයික්‍රෝෆෝනය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ඈතින් පිහිටි ලෝහ ප්‍රාචීරයක් කම්පනය වන්නට සලස්වන ධ්වනි තරංග විද්‍යුත් ශක්තිය බවට හරවන උපකරණයක්.
මයිකා[නා.ප්‍ර.] එකට බැඳුණු තුනී පතුරු වශයෙන් ඇති මිනිරන් විශේෂයක්; තලාතු මිනිරන්.
මයිනහම[නා.] කම්මල්කරුවන්ගේ උදුනේ ගිනි මෙළවීමට සුළං පිඹීම සඳහා සමින් කරන ලද උපකරණය ; කඹුරුහම ; කර්මාර භස්ත්‍රාව.
මයියම, මය්යම[නා.ප්‍ර.] 1. මායිම ; සීමාව. 2. මැද ; මධ්‍යය. 3. (කථා.) මුහුදේ ගැඹුර සොයනු පිණිස මස් මරන්නන් විසින් යොදන ඊයම් බරුවක් සහිත යොත. 4. මට්ටුව ; මර්දනය ; මෙල්ල වීම. 5. වේලාව ; අවකාසය ; ඉඩප්‍රස්තාව. 6. නිදන් කිරීම ; තැන්පත් කිරීම. 7. බීමත් වීම ; වෙරි වීම.
මයිල[නා.] 1. මාමා ; මාතුල. 2. සැතපුමක දුර ප්‍රමාණය.
මයිල්[නා.ප්‍ර.] රෝම ; ලොම්.
මයිල් පිළිය[නා.] ලෝමවලින් තැනූ වස්ත්‍රය ; ලොම් රෙද්ද.
මයිසීලිය(පාරිභා.) [නා.] දිලීර සූත්‍රිකාවලින් සමන්විත දිලීරයක තලස ; දිලීර ජාලය.
මයුර පක්ෂ[නා.ප්‍ර.] මොනර පිල්.
මයූඛය[නා.] රශ්මිය ; කාන්තිය ; ප්‍රභාව.
මයූර, මයුර[නා.ප්‍ර.] මොනරා ; මයුර පක්ෂියා.
මයූරපිච්ඡය[නා.] මොනරාගේ පසුපස පිහිටි පිහාටු කළඹ ; මොනර පිල් කළඹ.
මයූරපිඤ්ජ[නා.ප්‍ර.] මොනර පිල්.
මයොප්සිඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශීර්ෂ පාදිකයන්ගේ ගෝත්‍රයෙහි උප ගෝත්‍රයක ස්වාභාවික සමවායය.
මයොසින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) පේශී ප්‍රෝටීනයක් ; මෘත කාඨීන්‍යයට හේතු වන අද්‍රව්‍ය ප්‍රෝටීනයක්.
මයෝකොමාව[නා.] (සත්ව.) අක්රානියා වර්ගයට අයත් සතුන්ගේ ශරීර බිත්තියෙහි පේශි ඛණ්ඩවල පූර්ව සහ අපර සම්බන්ධක පටක බිත්තිය ; පේශීප්‍රාචීරය.
මයෝසීන යුගය[නා.] ඔලිගොසීන සහ ප්ලයෝසීන අවධි අතර වූ භූවිද්‍යාත්මක කාලය.
මර[නා.ප්‍ර.] 1. ජීවිත හානිය ; මරණය. 2. රශ්මිය ; කිරණ. 3. කාලය ; වේලාව.
මර උගුල[නා.] කෙනකු විපතට පමුණුවන උපක්‍රමය ; මරණය ගෙන දෙන ප්‍රයෝගය.
මර ගින්න[නා.] මරණයට කැප වූවකු තුළ ඇති වන වේදනාව ; මරණදාහය.
මර දෙව් පිත්, පුත්[නා.ප්‍ර.] වසවර්ති මාර දිව්‍යපුත්‍රයා.
මර යෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) මරණය ගෙන දෙන ගුහ යෙදීම.
මර ලතෝනිය[නා.] බලවත් බියකින් හෝ දැඩි වේදනාවකින් කෙනකු නංවන විලාපය.
මර විකල්ල(කථා.) [නා.] මරණය ළං වූ අවස්ථාවේ දී ඇති වන සිහිවිකල බව.
මරකත[නා.ප්‍ර.] මරාමිණී නම් මැණික් වර්ගය ; ගරුඩ පාෂාණය.
මරක්කයා(කථා.) [නා.] මුස්ලිම් ජාතිකයා ; මහමදිකයා.
මරක්කලයා[නා.] 1. මරක්කයා. 2. නාවිකයා ; යාත්‍රාකාරයා හෝ යාත්‍රාවක ප්‍රධානියා.
මරක්කලහේ[නා.] (කථා.) මුහුදුබඩ පළාත්වල ඔරු පදවන්නන්ගේ නායකයා.
මරගාතය[නා.] 1. කරදරය ; අමාරුව ; දුෂ්කරතාව. 2. සිහිවිකලයෙන් කරන ක්‍රියාව ; විකාරය.
මරඟන[නා.ප්‍ර.] වශවර්ති මාර දිව්‍යපුත්‍රයා ගේ දුහිතෘෘන් ලෙස සැලකෙන තණ්හා, රතී, රගා යන තිදෙන.
මරටු[නා.ප්‍ර.] දිරූ ලී කැබලි.
මරටු රුක[නා.] වියළී දිරාගිය ගස.
මරණ දඬුවම[නා.] අධිකරණයේ නියෝග අනුව වරදකරුවකු වෙත පවරන මරණ දණ්ඩනය.
මරණ පරීක්ෂණය[නා.] හදිසි ආපදාවකින් කෙනකු මිය ගිය විට මරණය සිදු වූ අන්දම සොයා බැලීම සඳහා හදිසි මරණ පරීක්ෂකයකු විසින් පවත්වනු ලබන විභාගය.
මරණ බත[නා.] මරණාසන්න වූවකුට දෙන ආහාරය.
මරණ භූමිය[නා.] වැරදිකරුවන් මරණයට පත් කරන ස්ථානය ; වධක ස්ථානය.
මරණ මඤ්චකය[නා.] කෙනකු මිය යන අවස්ථාවේ වැතිර සිටින ඇඳ.
මරණ සතිය[නා.] (අභි.) මරණය ගැන නැවත නැවත සිහිකිරීම; සියලු මරණය නියත බව මෙනෙහි කිරීම; මරණානුස්මෘතිය.
මරණ සෙය්‍යාව[නා.] මරණාසන්න නිද්‍රාව ; කෙනකු මිය යන අවස්ථාවේ පත් වන නින්ද.
මරණය[නා.] ජීවිතයාගේ අවසානය ; ජීවිත හානිය ; ප්‍රාණය නිරුද්ධ වීම.
මරණාතුරයා[නා.] මාරාන්තික රෝගියා ; මරණීය රෝගයෙන් පෙළෙන්නා.
මරණාන්තික[වි.] මරණය කෙළවර කොට ඇති ; මරණයෙන් අවසන් වන.
මරණාසන්න[වි.] මරණයට ළං වූ ; මිය යෑමට කිට්ටු.
මරණීය[වි.] මරණයට පමුණුවන ; මරණය ගෙන දෙන ; මැරෙන ; මිය යන.
මරණීය දණ්ඩනය[නා.] අධිකරණයේ නියෝගය අනුව වරදකරුවකුට පමුණුවන මරණ දණ්ඩනය.
මරදන්වැලි[නා.ප්‍ර.] සියුම් වැල්ල.
මරදාන[නා.] වැලි සහිත පෙදෙස.
මරදූ[නා.ප්‍ර.] වසවත් මාරයාගේ දියණියන් ලෙස සැලකෙන තණ්හා, රතී, රඟා යන තිදෙන.
මරනවා[ක්‍රි.] 1. ජීවිතය විනාශ කරනවා ; මරණයට පත් කරනවා. 2. පහර දෙනවා ; ගහනවා ; තළනවා ; හිංසා කරනවා. 3. එක් අරමුණකට යොමු කරනවා ; අන් අතක නොයවනවා. 4. (ඇස්) පියනවා ; (ඇස) බිමට හරවනවා. 5. අකුළනවා ; හකුළනවා. 6. (ඉඟියෙන්) අදහස් දක්වනවා. 7. වළකනවා ; නිදි මරනවා. 8. ක්‍රියාවෙන් වළකනවා.
මරරුපු[නා.ප්‍ර.] මාරයාට සතුරු වූ තැනැත්තා ; මාර ශස්ත්‍රැ ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
මරවඩි, මරවැඩි[නා.ප්‍ර.] පාවහන් ; පාදුකා.
මරවැල්ල(පාරිභා.) [නා.] ජලය හා මිශ්‍ර ව බුරුල් සේ තැන්පත් වුණු වැලි තට්ටුව.
මරසෙනග[නා.] මාර දිව්‍ය පුත්‍රයාගේ පිරිවර ; වසවර්තිමාරයාගේ සේනාව.
මරසෙන්[නා.ප්‍ර.] මරසෙනග ; මාර දිව්‍යපුත්‍රයාගේ පිරිවර.
මරහඬ[නා.] මරණාසන්න වූවකු නගන හඬ ; මරණ බයෙන් කෙනකු නඟන ලතෝනිය.
මර්කටයා[නා.] 1. වඳුරා ; වානරයා. 2. මකුළුවා.
මර්කරි[නා.ප්‍ර.] 1. රසදිය. 2. බුධ ග්‍රහයා.
මර්කියුරික් ඔක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රත්කරන ලද රසදිය සහ ඔක්සිජන් සම්මිශ්‍රණය.
මර්ජුවානා[නා.] දුම්පානයක් ලෙස භාවිත කරන්නා වූ දෙයක නාමය ; කැනොබි පැලෑටියෙන් සාදාගනු ලබන මත්ද්‍රව්‍ය විශේෂයක්.
මර්ත්‍ය[වි.] මරණයට ගොදුරු වන ; මිය යන සුලු ; මැරෙන. [නා.ප්‍ර.] 1. භූවනත්‍රයෙන් එකක් ; මිනිස් ලොව ; මනුෂ්‍ය ලෝකය ; පොළොව ; පෘථිවිය. 2. මිනිසා ; මනුෂ්‍යයා.
මර්ත්‍යතා අනුපාතිකය(පාරිභා.) [නා.] දෙන ලද කාලසීමාවක් තුළ ජනගහනයෙන් 1,000කට සිදුවන මරණ සංඛ්‍යාව.
මර්ත්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] දෙන ලද කාලසීමාවක් තුළ සිදුවන මරණ සංඛ්‍යාව.
මර්ත්‍යලෝකය[නා.] මිනිස් ලොව ; මනුෂ්‍ය ලෝකය.
මර්දක[වි.] මර්දනය කරන ; මඩින ; පෙළන.
මර්දකය(පාරිභා.) [නා.] මඩින උපකරණය.
මර්දනය[නා.] 1. මැඩීම ; පෑගීම. 2. තද කිරීම ; තෙරපීම. තැළීම. 3. (තෙල් යුෂ ආදිය ගැනීම සඳහා) මිරිකීම ; පොඩි කිරීම. 4. ඇතිල්ලීම ; මිරිකීම ; ගැල්වීම ; ආලේපනය කිරීම. 5. මැඩපැවැත්වීම ; නැති කිරීම. 6. සැර අඩු කිරීම ; බාල කිරීම. 7. දමනය කිරීම ; පරාජය කිරීම ; අභිභවනය කිරීම.
මර්දල භේරි[නා.ප්‍ර.] බෙර විශේෂයක් ; මද්දල.
මර්දිත[වි.] 1. තළා දමන ලද ; පොඩි කරන ලද. 2. අභිභවනය කරන ලද ; පරාජය කරන ලද. 3. පාලනය කරන ලද ; මර්දනය කරන ලද. 4. කුඩු කරන ලද.
මර්මච්ඡේදක[වි.] නින්දාජනක ; අන්‍යයනට අතිශය ලජ්ජා උපදවන.
මර්මඥ[වි.] සියුම් ඥානයක් ඇති ; අතිදක්ෂ.
මර්මභේද[වි.] අන්‍යයන්ට ලජ්ජා නින්දා ගෙන දෙන වාග් ප්‍රහාර ඇත්තා වූ.
මර්මය[නා.] 1. (මාංශ, ශිරා, ස්නායු, අස්ථි, සන්ධි යන මේ පංචස්ථාන සම්බන්ධ) මාරක ස්ථානය ; ප්‍රාණ දරන ස්ථානය ; මරුතැන. 2. දුර්වල ස්ථානය හෝ කාරණය.
මර්මරය[නා.] 1. මඳ පවන ; මන්ද මාරුතය. 2. සරසර ගාන ශබ්දය.
මර්මස්ථාන[නා.බහු.] මර්ම පිහිටි තැන ; (ශරීරයේ පංචස්ථාන සම්බන්ධව) පහරක් වැදීමෙන් මරණය සිදුවිය හැකි ස්ථාන ; ප්‍රාණ ස්ථාන.
මර්යාදාව[නා.] 1. සීමාව. 2. (ගං හෝ ආදියෙහි) වේල්ල. 3. මුහුදු සීමාව ; වෙරළ. 4. සීමාවක් පෙන්නුම් කරන බැම්ම; සීමාව දැක්වීමට බැඳී ප්‍රාකාරය. 5. ආචාර ධර්ම ; චාරිත්‍ර.
මර්යාව[නා.] 1. මුහුදු සීමාව ; වෙරළ. 2. මායිම ; සීමාව. 3. අවංකකම ; නොවක්බව. 4. යහපත් හැසිරීම ; ආචාරධර්මවලට අනුකූල ව ක්‍රියා කිරීම.
මරා[නා.] මරකත මාණික්‍යය ; මරාමිණ.
මරාටි, මරාඨි[නා.] 1. භාරතයේ මහාරාෂ්ට්‍ර ප්‍රාන්තයට අයත් ජන වර්ගය. 2. මහාරාෂ්ට ප්‍රාන්තයේ භාෂාව.
මරාටු[නා.ප්‍ර.] වියළි ලී කෝටු ; දිරාගිය ලී කැබලි.
මරාමිණ, මරාමිණි[නා.ප්‍ර.] මරකත මාණික්‍යය.
මරාලය[නා.] 1. කෙනකු මළ පසු ඔහු ගේ චංචල දේපළ වෙනුවෙන් රජයට ගෙවිය යුතු බද්ද ; මළ බද්ද. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) ගොඩ ; රාශිය. 3. (කථා.) මාරක වැඩ ; ඉතා කරදරකාරී කටයුතු. 4. (කථා.) උගුල ; ප්‍රයෝගය. 5. හදිසි වාසිය.
මරාලයා[නා.] 1. මරාල බද්ද එකතු කළ නිලධාරියා. 2. (පාරිභා.) මෘද්වංශිකයා. 3. (කථා.) අශීලාචාර පුද්ගලයා; නොහික්මුණු තැනැත්තා.
මරාසලවට[නා.] මරකත මාණික්‍යයෙන් කළ ගල්පුවරුව ; මරකත සෛල පට්ටය.
මරි[වි.] මෝඩ ; අඥාන. [නා.ප්‍ර.] 1. අජුද ක්‍රීඩාවේ දී භාවිත කරනු ලබන කඩදාසි කුට්ටමේ එක් කොළයක්. 2. තොණ්ඩුව. 3. ගවරෝගයක්. 4. නැවක වැඩ කරන කුලීකාරයා.
මරිච්ය, මරීචිය[නා.] 1. රශ්මිය ; කාන්තිය 2. මිරිඟු දිය ; මිරිඟුව.
මරිය මග්දලේනා[නා.] ක්‍රිස්තුන් වහන්සේ ගේ මව ; දෙව්මෑණියන් වන මරියා.
මරියා[නා.] 1. (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තුන් වහන්සෙගේ මව ; දේවමෑණියෝ. 2. මෝඩයා ; අඥානයා. 3. නැවක වැඩ කරන කුලීකාරයා ; නෞකාවක සේවයේ නියුතු කම්කරුවා.
මරියාදාව[නා.] සීමාව ; ඉම.
මරු[නා.ප්‍ර.] 1. මරණය. 2. මරණය ඇති කරන්නා ; මරන්නා ; විනාශ කරන්නා ; වසවර්ති මාරයා. 3. සුළඟ ; පවන ; මාරුතය 4. වැලි; වාලුකා. 5. දෙවියා. [වි.] ඉතා හොඳ ; ඉතා උසස්.
මරු පහර[නා.] 1. වැදීමෙන් ජීවියකු මරණයට පමුණුවන බලවත් පහර තරම් ; මාරාන්තික පහර. 2. (නව.) තදබල අවාසනාව ; තද හානිය.
මරු වැල[නා.] 1. මරණයට හේතුවන වැල ; උගුලට හසුවීමට අපේක්ෂිත සතා විසින් ම උගුල ගැස්සීමට අටවන ලද රැහැන. 2. (කථා.) මාලු බාන බිලී වැල ; බිලිය අමුණන නූල. 3. බාධාව ; අවහිරය.
මරුකට[නා.ප්‍ර.] මාරයාගේ මුව ; මාර මුඛය ; අවදානම් තැන ; ජීවිත හානිය වන ස්ථානය.
මරුකතර[නා.] ගස්වැල් නොවැඩෙන දිය රහිත වැලි බහුල භූමිය ; වාලුකා කාන්තාරය.
මරුකපොල්ල[නා.] ඉතා අවදානම් තැන ; මාරක ස්ථානය.
මරුගණ[නා.ප්‍ර.] 1. දේව සමූහයා ; දෙව් පිරිස. 2. මර සෙනග ; මාර දිව්‍ය සේනාව.
මරුත්[නා.ප්‍ර.] 1. වේද සාහිත්‍යයෙහි සඳහන් වාත වළාහක දෙවි. 2. වාතය ; මාරුතය ; සැඬ සුළං.
මරුත් පුත්[නා.ප්‍ර.] මරුත් දෙවියාගේ පුත්‍රයා ; හනුමාන්.
මරුත්තු[නා.ප්‍ර.] කඩ කිරීම ; උල්ලංඝනය.
මරුතැන[නා.] ශරීරයෙහි පිහිටි ප්‍රාණස්ථානය ; මර්මස්ථානය ; පහරක් ලැබීමෙන් මරණය සිදුවිය හැකි ශරීර ස්ථානය.
මරුතු[නා.ප්‍ර.] 1. මරුක් නම් ධාන්‍ය වර්ගය. 2. කුඹුක් ගස.
මරුනිල[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ මාරකස්ථාන.
මරුපහට[ක්‍රි.වි.] ඉතා සාර්ථක ලෙස ; ඉතා හොඳින්.
මරුපහස[නා.] 1. සුළගේ ස්පර්ශය ; සුළං වැදීම. 2. මාරයාගේ ස්පර්ශය ; මරණය.
මරුවා[නා.] 1. මාරයා ; මරණය ගෙන දෙන්නා ; මිනිසුන් මරන්නා ; මිනීමරුවා. 2. සුවඳ මල් හටගන්නා මල් ගස් විශේෂයක්.
මරුවිකලය, මරුවිකල්ල[නා.] මරණාසන්න අවස්ථාවෙහි ඇති වන සිහිය අවුල් වීම ; මරණය ගැන සිතේ ඇති වන කැලඹිලි ස්වභාවය.
මල[නා.ප්‍ර.] 1. අපිරිසිදු දෙය ; අපවිත්‍ර දේ ; කිලුට. 2. අසූචි ; වර්චස් ; ගුථය. 3. කෙලෙස් ; ක්ලේශ. 4. ආමාශගත පණු කොටසක්. 5. මලකඩ. 6. තොණ්ඩුව ; පාශය ; මලපුඩුව. 7. මලබාර් ජාතිකයා. 8. (ඉදිකටු ආදියෙහි) සිදුර ; ජිද්‍රය. 9. වැද්දා ; ව්‍යාධයා. 10. මාමා ; මාතුල. 11. විශාල ගල; ගිර ; පර්වතය ; ශෛලය. 12. වස්ත්‍රය ; පිළිය. 13. ගස්වැල්වල හටගන්නා වර්ණවත් පෙති හා රේණු සහිත අලංකාර අංගය ; කුසුමය ; පුෂ්පය. 14. බාල සහෝදරයා ; මල්ලී. 15. අප්පල්ලය ; පූකිරිය. 16. මල්ලවයා ; ගුස්තිකාරයා. 17. ඇසෙහි සුදු ලප සෑදෙන රෝග විශේෂයක්. 18. වචන එකතුව.
මල අටවනවා[ක්‍රි.] උගුල යොදනවා ; පාසය තබනවා.
මල ඇරෙනවා[ක්‍රි.] 1. (විරේක බෙහෙතකින්) බඩ සුද්ද වෙනවා ; විරේක වෙනවා. 2. කිතුල් මලේ කාලය ඉවර වෙනවා ; කිතුල් තෙලිදිය වරනවා.
මල ගහනවා[ක්‍රි.] මලකඩ කනවා ; මල බැඳෙනවා.
මල පේ කරනවා[ක්‍රි.] කප සිටවන ලද දිනයේ පේ කරන ලද පොල් ගසින් කපා ගත් පොල් මල්. දේව කාර්යය සඳහා සුදුසු වන පරිදි සකස් කරනවා.
මල බඳිනවා[ක්‍රි.] 1. මල පහ නොවී වියළෙනවා ; මල වේළෙනවා ; මල බද්ධ වෙනවා. 2. උගුල අටවනවා ; පාශය බඳිනවා. 3. යකඩ මල ඇති වෙනවා ; මලකඩ කනවා.
මල මාර්ගය[නා.] මලමග ; ගුදය ; ගුද මාර්ගය ; අධෝමග.
මලකඩ[නා.] 1. යකඩ මත සෑදෙන රතට හුරු දුඹුරු පැහැති ද්‍රව්‍යය ; යකඩ මල. 2. ඉටි ගැල්වූ රෙද්ද.
මලකඩ රෝගය[නා.] ශාක රෝගයක්.
මලකැඳ[නා.] ඌරන්ට දීම සඳහා පිළියෙල කරන කැඳ වර්ගයක්.
මලකිස[නා.] මලපහ කිරීමේ කාර්යය ; මලපහ කිරීම; ශරීර කෘත්‍යය.
මලඟ[නා.ප්‍ර.] 1. ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව. 2. අනංගයා. 3. ඉඟටිය.
මලඟන[නා.] වැදි ස්ත්‍රිය ; ව්‍යාධංගනාව.
මලදම්, මල්දම්[නා.ප්‍ර.] මාලා දාමය ; මල් මාලාව.
මලදරු[නා.ප්‍ර.] වැද්දා ; ව්‍යාධයා.
මලද්වාරය[නා.] මල පිටවෙන මඟ ; ගුද මඟ.
මලපත[නා.] (සතුන් ඇල්ලීමට ලන) තොණ්ඩුව ; පාශය ; මල පුඩුව.
මලබද්ධය[නා.] මල වියළී, පහ නොවී පැවතීම ; බඩ වේලීම.
මලභේදය[නා.] මල බිඳීම ; මල පහවීම ; අතීසාරය.
මලමඩුලු[නා.ප්‍ර.] 1. ඉතා උස ඳු හෙල් ආදිය සහිත පළාත. 2. ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍යම කඳුකරය.
මලමු[නා.] මලමුත්‍ර.
මලය දනවුව[නා.] කඳුකර ප්‍රදේශය.- විශේෂයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍යම කඳුකර ජනපද ප්‍රදේශය ; මලය දේශය ; මලය රට.
මලය මණ්ඩලය[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ කඳුකරය අයත් වූ පාලන ප්‍රදේශය.
මලයාලම්[නා.ප්‍ර.] දකුණු ඉන්දියානු කේරළ ප්‍රාන්තයේ භාවිත වන ද්‍රවිඩ භාෂා ගණයට අයත් භාෂාවක්.
මලල ක්‍රීඩා, මල්ල ක්‍රීඩා[නා.ප්‍ර.] දිවීම්, පැනීම් ආදිය ඇතුළත් ක්‍රීඩා ; දේහ ශක්තිය විදහා පෑමටත් වර්ධනය කර ගැනීමටත් කරන කෙළි සෙල්ලම් ; ශාරීරික අභ්‍යාස ආදිය.
මලවනවා[ක්‍රි.] ආහාරය සඳහා පලා කොළ ආදිය සිහින් වෙන්නට ලියා ගෑ පොල් මිශ්‍රකර උයා පිළියෙල කරනවා ; මැල්ලුම් සකස් කරනවා.
මලවියා[මල්+අවියා] [නා.] මලෙවියා ; අනංගයා.
මලසම[නා.] ශරීරයේ මතුපිට ඇති සියුම් චර්මය ; හෝහම.
මලසුන[නා.] දාගැබ් පිළිම ආදියට මල් පිදීම සඳහා පිළියෙල කර තිබෙන ආසන විශේෂය ; මල් ආසනය ; පුෂ්පාසනය.
මල්[නා.ප්‍ර.] 1. කුසුම් ; පුෂ්ප. 2. මල්දම්. 3. බාලයා ; බාල සහෝදරයා ; මල්ලී ; කනිෂ්ඨයා. 4. භාජනය මලාව ; අප්පල්ලය ; පූකිරිය. 5. (වන) පංක්තිය ; පෙළ. 6. මල්ලයා. 7. ඇසෙහි සෑදෙන සුදු ලප. 8. පැණි. 9. කිල්ල ; ඔසප්වීම. 10. මානය ; අහංකාරය. 11. අඟුරු කබල. 12. මාතලී දිව්‍යපුත්‍රයා. 13. සිනිඳු කපු නූලෙන් වියනු ලැබූ රෙදි විශේෂයක්. 14. හියුමස් නම් සියුම් පොහොර පස් විශේෂය. 15. තට්ටු ගොඩනැගිල්ලක එක් තට්ටුවක්.
මල් ඇතිරිය(කථා.) [නා.] පුදන තැන ; ඇතිරිල්ලක් මෙන් සෑදූ මල් රැස ; පුෂ්පාස්තරණය.
මල් පැස[නා.] මල් බහාලු විවෘත භාජනය ; මල් කූඩ.
මල් වර්ෂාව[නා.] 1. අහසින් මල් ඉසීම ; මල් වැස්ස. 2. සිහින් පොද වැස්ස.
මල් සුඹුළුව[නා.] හිසේ පැලඳීම පිණිස දරණු ආකාරයෙන් කළ පුෂ්ප රචනාව ; මල්වලින් සකස් කළ හිස් පලඳනාව ; මල් ඔටුන්න.
මල්කඩ[නා.] 1. මල්දම ; මාලාදාමය ; මල්වැටිය. 2. මල් සටහන් ඇති වස්ත්‍රය.
මල්කම[නා.] මල්වලින් කරන සැරසිලි ; මාලාකර්මය.
මල්කරුවා[නා.] මල්කම් කරන්නා ; මාලාකාරයා ; මල් වෙළඳාමෙන් ජීවත්වෙන්නා.
මල්තුහින[නා.ප්‍ර.] සුදු පැහැති මිදුණු පිනි ; ඝන වූ තුෂාර.
මල්නැබ[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවි.
මල්පල[නා.] මල් හා ගෙඩි.
මල්පලු[නා.ප්‍ර.] මල් හා දලු ; පුෂ්ප පල්ලව.
මල්පාවර[නා.ප්‍ර.] මිනිසුන් පයින් ගොයම් පාගන විට පළමු මැඩවුම හඳුන්වන නාමය.
මල්පැණියා(කථා.) [නා.] මල් පැණි බී ජීවත් වන කුඩා කුරුලු විශේෂයක්.
මල්පැල[නා.] 1. (මගීන් සඳහා කළ) ගිමන් හල. 2. ගෙවල් සමීපයේ පහන් දැල්වීම සඳහා තනා ඇති කුඩා ගෙය ; (මන්ත්‍ර ගුරුකම් කිරීම සඳහා ගේ සමීපයේ එළිමහනේ ගොක් කොළ ආදියෙන් තනන තාවකාලික) කුඩා මණ්ඩපය.
මල්පිහිය(කථා.) [නා.] කිතුල් මල් කපන ආයුධය ; ගස් බඳින පිහිය.
මල්පොල[නා.] ඇස තුළ කුඩා මලක් වැනි පොලක් ඇතිවීමේ රෝගය.
මල්බෑයා[නා.] කනිටු සහෝදරයා ; මල්ලී.
මල්බෙරි[නා.ප්‍ර.] දම් පැහැති කුඩා ගෙඩි හටගන්නා වූ ද, පට පණුවන් වෙත පෝෂණය සපයන්නා වූ ද ශාකය.
මල්මද[වි.] ලඳ බොළඳ ; ළාබාල. [නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
මල්යහන[නා.] 1. මලින් කළ ඇඳ ; මල් ඇතුරූ යහන ; පුෂ්පාසනය. 2. තොවිල්වල දී පූජා ද්‍රව්‍ය තැබීම සඳහා පිළියෙල කරන (තාවකාලික) මැස්ස.
මල්රද[නා.ප්‍ර.] මලක පරාග ධානියෙහි සෑදෙන කුඩු හෝ ඇලෙන සුලු ද්‍රව්‍යය ; මල්වල ඇති සියුම් ධූලිය ; මල් රොන් ; පුෂ්ප පරාග ; මල් රේණු ; මල් රොන්.
මල්රසය[නා.] පුෂ්ප මධුව ; මල් මී.
මල්ල[නා.] යමක් බහාලීම සඳහා පාන් කෙඳි ආදියෙන් වියූ පැස.
මල්ලයා[නා.] පොර බදින්නා ; බාහු යුද්ධකාරයා.
මල්ලව[නා.ප්‍ර.] පොර බැදීම ; අත් මිටින් ඇනීම ; චීනාඩිය.
මල්ලෑල්ල(කථා.) [නා.] දොර කවුලු ආදියෙහි වාතය ලැබීම පිණිස සවි කරන ලද කැටයම් කැපූ ලෑල්ල.
මල්ලිකා[නා.ප්‍ර.] 1. ඉද්ද, සීනිද්ද, බෝලිද්ද වශයෙන් වර්ග කිහිපයක් ඇති ගස් වර්ගය. 2. දෑසමන්.
මල්වටය[නා.] 1. මල් මාලාව ; මල් කළඹ. 2. මලින් කළ පන්දුව ; මාලා ගුළාව. 3. මල්මිටිය.
මල්වඩම[නා.] මල්වලින් තැනූ දාමය හෙවත් මල්දම ; මල් සුඹුලුව ; මල්මාලාව.
මල්වත්ත[නා.] 1. නා නා වෘක්ෂලතා ආදිය වවා ඇති භූමිය ; උද්භිද උද්‍යානය ; මල් වැවූ භූමි පෙදෙස ; මල් ඉඩම ; පුෂ්පෝද්‍යානය. 2. මහනුවර මල්වතු විහාරය පිහිටි ස්ථානය.
මල්වරනවා[ක්‍රි.] ගොයම පීදෙන්නට ආසන්නව වී කරල මෝදුවේගන එනවා.
මල්වරය[නා.] ගැහැනු ළමයකුගේ වැඩිවිය පැමිණීම ; ප්‍රථම වරට ඔසප්වීම.
මල්වෙඩි[නා.ප්‍ර.] අලංකාරය සඳහා උත්සව අවස්ථා අවසානයේ දී පත්තු කරන ගිනි වෙඩි විශේෂය.
මල්සර, මල්සරා, මස්සැර[නා.ප්‍ර.] 1. පුෂ්ප නමැති ඊය. 2. මල් හීවලින් විදින්නා වන අනංගයා.
මල්සැවු, මල්සැව්[නා.ප්‍ර.] 1. මල් ඊයෙන් විදින දුන්න. 2. මල් ඊ විදින දුන්න ගත් තැනැත්තා ; අනංගයා ; මල්සරා.
මල්සෝළුව[නා.] මල්වඩම.
මලානික[වි.] ප්‍රාණවත් භාවයෙන් තොර වූ ; මැලවුණු.
මලාපකර්ෂය[මල+අපකර්ෂය] [නා.] කුණු පහ කිරීම ; පිරිසිදු කිරීම.
මලාපවහනය[මල+අපවහනය] [නා.] කුණු කසල සෝදා හැරීම ; මල සෝදා හැරීම.
මලාමැලි[නා.ප්‍ර.] ලොකු කුඩා මල් ; නන් වැදෑරුම් මල් ; කුඳු මහත් පුෂ්ප.
මලාව[නා.] 1. යමක් දැමීමට හෝ තැබීමට උපකාර වන භාජනය. 2. වළන් වසන භාජන විශේෂයක් ; අඩි වළඳ ; මඩක්කුව. 3. කොරමරුව ; කොරහ. 4. පැන් භාජනය ; ගුරුමලාව ; පැන් කෙණ්ඩිය. 5. රසවිත ; ඔඩම. 6. මුව සෝදා දමන භාජන විශේෂයක් ; කෙළමලාව ; පඩික්කම. 7. ආහාර ගැනීම සඳහා භාවිත වන බඳුන ; තලිය ; තැටිය. 8. පහන් දැල්වීම සඳහා භාවිත තැටිය. 9. ජලය ඇති විල. 10. (ප්‍ර.යෙදේ) මල්ල.
මලාසම[නා.] කුණු පහවීම ; මල දුරු වීම.
මලින[වි.] 1. කිලුටු ; අපවිත්‍ර ; දූෂිත. 2. මැලවුණු ; මලානික වූ.
මලී[නා.ප්‍ර.] 1. මල ; පුෂ්පය. 2. වැදි අඟන. 3. මල් ඇත්තී ; මාලාකාරි. 4. කාල හංසයා.
මලු[නා.ප්‍ර.] 1. බාල සහෝදරයා ; මල්ලී. 2. ඥාතියා. 3. කැබෙල්ල ; කෑල්ල. 4. පන්, කෙඳි, නූල්, රෙදි ආදියෙන් වියන ලද බෑගය ; පැස.
මලුකම්[නා.ප්‍ර.] (විනය.) උපසම්පදා කර්මය.
මලුපුව[නා.] මල් පොකුර ; මල් කැන.
මලුපෙත්[නා.ප්‍ර.] විහාරාදියෙහි මාලක පන්තිය ; මලුපෙළ.
මලුව[නා.] 1. මිදුල ; අංගණය ; මාලකය. 2. උපසපන් භික්ෂූන් විනය කර්මය සඳහා භාවිත කරන සීමා මාලකය.
මව[නා.] අම්මා ; මාතාව ; මාතෘ.
මවනවා[ක්‍රි.] 1. මායාවෙන් නිර්මාණය කරනවා ; මාපනය කරනවා ; අමුතුවෙන් ඇති කරනවා ; සෘද්ධියෙන් නිපදවනවා. 2. (ආර්ථි.) අලුතින් උපද්දනවා ; (මුදල්) නිර්මාණය කරනවා.
මව් තැටිය[නා.] (පරිග.) මව් පුවරුව ; පරිගණක පද්ධතියක් තුළ ඇති ප්‍රධාන පරිපථ පත්‍රය.
මවා පානවා[ක්‍රි.] 1. යමක් නිර්මාණය කර දක්වනවා ; යමක් මවා පෙන්වනවා. 2. (කථා.) සත්‍ය වශයෙන් ම නැති තත්ත්වයක් ඇති සේ (බොරුවට) පෙන්නුම් කරනවා.
මවිතය[නා.] පුදුමය ; විස්මය.
මවිල්[නා.ප්‍ර.] ලෝම ; රෝම ; මයිල්.
මවු, මව්[වි.] 1. මව සම්බන්ධ ; මවට අයත් ; මවට හිමි. 2. ලොකු ; විශාල. 3. මූලික ; පළමු. 4. උපතින් උරුම වන ; ජන්ම.
මවුබස, මව්බස[නා.] ජන්ම භාෂාව.
මවුසය, මව්සය[නා.] (පරිග.) මූසිකය ; පරිගණකය හැසිරවීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා ආදාන උපාංගය.
මශ්‍රැ[නා.ප්‍ර.] උඩු හා යටි රැවුල.
මස[නා.] 1. සත්වයන්ගේ ශරීරයෙහි සමට නොහොත් කට්ටට ඇතුළතින් පවතින මෘදු මාංශමය කොටස. 2. පලතුරු ආදියෙහි කෑමට ගත හැකි මෘදු කොටස. 3. පුර පසළොස්වක පොහොයක සිට ඊළඟ පුර පෝය දක්වා කාලච්ඡේදය. 4. අවුරුද්දක් බෙදා ඇති කොටස් දොළහින් එකක් ; මාසය.
මසනවා[ක්‍රි.] 1. නූල් ඇමුණු ඉදිකටුවකින් සෑදු හිල් ඔස්සේ නූල නැවත නැවත යැවීමෙන් රෙදි හෝ කැබලි හෝ වෙන් ව ගිය තැනක් හෝ එකට සම්බන්ධ කරනවා ; මැහුම් මහනවා ; රෙදිවලින් ඇඳුම් සාදනවා ; රෙදිවල හෝ ඇඳුම් මත විචිත්‍ර මැහුම් වැඩ දමනවා. 2. හිරකරනවා ; බඳිනවා.
මස්[නා.ප්‍ර.] 1. මත්ස්‍යයා ; මාලුවා. 2. රැවුල. 3. උඳු නම් ධාන්‍ය වර්ගය. 4. ඇඳ ; මඤ්චකය. 5. දැඩි ලෝභය ; මසුරුකම ; මාත්සර්යය. 6. පැරණි ලෝහ කාසියක් වන මස්ස ; මාසකය. 7. ගල් කැටය. 8. සත්ව ශරීරයෙහි මෘදු කොටස ; මස. 13. ආහාර සඳහා ගැනෙන, විශේෂයෙන් ගොඩ සතුන්ගේ මාංශය ; ගොඩ මස්.
මස් ලියනවා[ක්‍රි.] ආ රැවුල කපනවා ; රැවුල් බානවා. 2. මස් කඩ-කඩ කොට කපනවා.
මස් ලොඹුව[නා.] 1. මස් තබා කපන ලී කොටය. 2. අපරාධකරුවකු හිස ගසා ලෑම සඳහා ගැනෙන කොටය.
මස්කා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ගෙමැස්සා. 2. දිය බල්ලා.
මස්කු පටලය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ අභ්‍යන්තර හිදෑස්වල ඇති සම්බන්ධීය පටකයේ සියුම් පටලය ; කොරියම.
මස්කොළොම්බුව[නා.] මස් තබා කපන ලී කොටය ; විකිණීමට මස් තැබූ පුවරුව ; මස්ලොඹුව.
මස්ටකයා[නා.ප්‍ර.] මාලුවා ; මත්ස්‍යයා ; මස්ටයා.
මස්ටිගොපොරා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඒක ශෛලීය ජීවීන්ගේ අධි ශ්‍රේණියක්.
මස්තකය[නා.] 1. මුදුන ; ශීර්ෂය ; සිරස ; හිස්මුදුන. 2. උඩ ; මතුපිට. 3. (පාරිභා.) තලය ; පෘෂ්ඨය. 4. දතක ඇඹරුම් පෘෂ්ඨය ; ශිරස්කය.
මස්තකාස්ථි[මස්තක+අස්ථි] [නා.ප්‍ර.] මස්තිෂ්කය ආවරණය කොට ඇති අස්ථි සමූහය.
මස්තිෂ්ක ආශායිකාව(පාරිභා.) [නා.] සංවේද ඉන්ද්‍රිය සහිත බිත්ති ඇති මොළයේ මධ්‍ය ස්නායු මාර්ගය.
මස්තිෂ්ක නිඛාතය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) මොළය පිහිටා ඇති කුහරය.
මස්තිෂ්ක බාහිකය(පාරිභා.) [නා.] මොළය සෑදී ඇති ද්‍රව්‍ය දෙකෙන් බාහිරය සෑදී ඇති ද්‍රව්‍යය.
මස්තිෂ්ක වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) මැද මොළයේ කුඩා කොටස් දෙකක් ප්‍රධාන කොටසට සම්බන්ධ කරන ස්නායු ගොනුවක්.
මස්තිෂ්ක ශ්‍යානිය[නා.] (වෛද්‍ය.) මොළයේ ලේ කැටියක් හිරවීමෙන් සෑදෙන ආබාධයක්.
මස්තිෂ්ක හයිපොපිසිය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) මොළයේ පහළ කොටසට සවි වී ඇති පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය.
මස්තිෂ්කය[නා.] මොළය ; මහ මොළය.
මස්තු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ලේ කැටි ගැසුණු විට ඒ ලේ කැටි අස් කළ පසු ඉතිරි වන තරලය. 2. මිදුණු කිරෙන් උනන (එකතු වන) ජලය.
මස්තු රෝගය(පාරිභා.) [නා.] හන්දිපත් වේදනාව.
මස්තුලුංගය[නා.] මොළය ; මස්තිෂ්ක.
මස්තුවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයේ අඩංගු මස්තු ශරීරයේ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය උගන්වන විද්‍යාව.
මස්තෙල[නා.] මස් සමග තිබෙන තෙල ; මේදය ; වසා තෙල.
මස්තොට[නා.ප්‍ර.] මසුන් සිටින හෝ රැස් වන ස්ථානය.
මස්රන්[නා.ප්‍ර.] මාස්පතා රනින් ගෙවිය යුතු පුරාණ අය බද්දක්.
මස්ලින්[නා.ප්‍ර.] ඉතා සිනිඳු ලෙස වියන ලද කපු රෙදි.
මස්ස[නා.] 1. පුරාණයේ භාවිත වූ කාසි වර්ගයක් ; කහවණුව. 2. රන් කළඳක් බර කාසියක් ; මසුරනක්. 3. මදටිය පහක් බර රනින් කළ කාසිය ; රන් කහවණුවෙන් හතරෙන් පංගුව. 4. විවිධ ලෝහ වර්ගවලින් සෑදූ කාසියක්. 5. බර ප්‍රමාණයක්.
මස්සිනා[නා.] 1. නැන්දාගේ හෝ මාමාගේ පුතා ; භාර්යාවගේ සහෝදරයා ; සහෝදරියගේ ස්වාමිපුරුෂයා. 2. (කථා.) ඉතා හිතවත් මිත්‍රයා.
මස්සු[නා.ප්‍ර.] රැවුල.
මසාරකය[නා.] සයනාසන විශේෂයක් ; පාද විද එහි විට්ටම් සවිකර සාදන කවිච්චි වැනි ඇඳ.
මසැස[මස්+ඇස] [නා.] සාමාන්‍ය ඇස ; ශරීරයෙහි පවතින දෘෂ්ටි ඉන්ද්‍රිය.
මසි[නා.ප්‍ර.] 1. මාලුවා ; මත්ස්‍යයා. 2. දැලි ; අඳුන් ; අංජන. 3. රැවුල.
මසිසය[නා.] වේදිකාව ; මැස්ස.
මසු[නා.ප්‍ර.] 1. මාලුවා ; මත්ස්‍යයා. 2. (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රයේ දොළොස්වැන්න ; මීන රාශිය. 3. ලෝභය ; මසුරුබව ; මාත්සර්යය.
මසුරන්[නා.ප්‍ර.] පැරණි රන් කාසි වර්ගයක් ; රන් කහවණුව.
මසුරා[නා.] ධනය ඇතත් එයින් ප්‍රයෝජන නොගන්නා තැනැත්තා ; ලෝභයා.
මසුරිකාව[නා.] පිළිකාව.
මසුරු[වි.] තමන් සතු දෙයක් අනුන්ට දීමට නොකැමැති ; ලෝබ ; මාත්සර්යයෙන් යුතු. [නා.ප්‍ර.] තමාට අයත් දෙය අනුන්ට දීමට නොකැමැති බව.
මසුරුමල[නා.] මසුරුකම නමැති කිලුට.
මහ ආණ්ඩුව[නා.] මධ්‍යම ආණ්ඩුව ; පෙඩරල් ආණ්ඩු ක්‍රමයේ මධ්‍යම පාලන තන්ත්‍රය.
මහ ඇදුරා[නා.] 1. ප්‍රධාන ආචාර්යවරයා ; සරසවියක යම් විෂයයක් භාර ප්‍රධාන ආචාර්යවරයා ; මහාචාර්යවරයා. 2. වඩුවන්ගේ ප්‍රධානයා. 3. මහා මන්ත්‍ර ශාස්ත්‍රඥයා.
මහ ඇමතියා, මහා ඇමතියා[නා.] 1. ඇමතිවරුන් අතරෙහි ප්‍රධානයා ; අග්‍රාමාත්‍යයා. 2. පළාත් සභාවේ ප්‍රධාන අමාත්‍යයා ; ප්‍රාන්තයක ප්‍රධාන ඇමතිවරයා. 3. ප්‍රධාන නිලධාරියා.
මහ උර[නා.ප්‍ර.] මහ පවුර ; මහා ප්‍රාකාරය.
මහ එළිය[නා.] 1. අවකාශය ; ගස් ආදිය නැති පිට්ටනිය ; මහා අඞ්ගණය. 2. ධාතුසේන රජු විසින් කළ අටළොස් මහ වැව් අතුරින් එකක්.
මහ කැලරිය[නා.] ජලය කිලෝග්රෑම් එකක උෂ්ණත්වය සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශක 0 සිට සෙන්ටිග්‍රේඩ් 1 දක්වා නැංවීමට අවශ්‍ය තාප ප්‍රමාණය.
මහ කොමසාරිස්, මහා කොමසාරිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලයේ රටක් වෙනත් පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය රටක දී නියෝජනය කරන තානාපති නිලධාරියා.
මහ ගජනාව[නා.] වෙඩි බෙහෙත් දමා කොටන ලොකු තුවක්කුව.
මහ ජාතිය[නා.] ප්‍රධාන ජාතිය ; බහු ජාතික ජනගහනයෙන් බහුතරය.
මහ තේවය[නා.] විහාර දේවාලවල පවත්වනු ලබන (ආහාර පූජා ඇතුළත්) අලුයම් තේවාව හා හැන්දෑ තේවාව.
මහ දිසාව, මහ දිශාව[නා.] 1. විශාල _ පළාත ; මහනුවර රාජධානියේ ප්‍රධාන පාලන කොට්ඨාස ඒකකය. 2. නැගෙනහිර ආදි ප්‍රධාන පාලන කොට්ඨාස හතරෙන් එකක්.
මහ දොර[නා.] 1. ප්‍රධාන දොරටුව ; මහා ද්වාරය. 2. ශරීරයේ කුණු වැගිරෙන නව විධ මහාද්වාර. 3. දොර පියන ; දොර ලෑල්ල. 4. ඇතුළු පුරය ; අන්තඃපුරය.
මහ නඩුව[නා.] සිංහල රජ දවස රජතුමා ප්‍රමුඛ කොට ඇති අදිකාරම්වරුන් ඉදිරිපිට පවත්නා නඩු විභාගය ; මහාවාසල නඩුව.
මහ නින්ද[නා.ප්‍ර.] 1. තද නින්ද. 2. (කථා.) (රූඪි.) මරණය.
මහ බැංකුව[නා.] ප්‍රධාන බැංකුව ; රජය සතු ප්‍රධාන මුදල් ආයතනය.
මහ බිතක්කන[නා.] බිත්තිය අසල අගුව ; පිළිකන්න.
මහ මළුව[නා.] ශ්‍රී පාදය, මහනුවර දළදා මාළිගය, ශ්‍රී මහා බෝධිය ආදී සිද්ධස්ථානවල ඉදිරිපස පිහිටි අංගණය.
මහ මැතිවරණය, මහා මැතිවරණය[නා.] ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුවක් පත් කර ගැනීම සඳහා පවත්වන මහජන ඡන්ද විමසීම ; පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් තේරීම සඳහා කරන ඡන්ද විමසීම.
මහ මුහුණා[නා.] බකමූණා ; උලූකයා.
මහ ලේකම්[නා.ප්‍ර.] 1. මහනුවර කාලයේ ලේඛන කටයුතු සම්බන්ධ ලේකම් කාර්යාංශය පාලනය කළ නිලධාරියා. 2. ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩු කාලයේ ප්‍රධාන පාලන ධුරයක්. 3. ඒ ධුරය දැරූ තැනැත්තා.
මහ සිකුරාදා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ කුරුසියේ ඇණ ගැසූ දිනය සමරන සිකුරාදා දිනය.
මහ, මහා[වි.] 1. ප්‍රමාණයෙන් විශාල ; ලොකු ; විපුල ; මහත්. 2. උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; පූජනීය. 3. ප්‍රමුඛ ; ප්‍රබල ; බලවත්. 4. ආශ්චර්ය ; අද්භූත. 5. බරපතළ ; තදබල. 6. වයසින් වැඩි ; වැඩිමහලු. [නා.ප්‍ර.] 1. මහ කන්නය ; ඊසාන දිග මෝසම් සුළං කාලය ; ගොවිතැන් කරන ප්‍රධාන වාරය. 2. ඉවසීම. 3. මාසය.
මහග්ගත[වි.] උසස් (විශේෂයෙන් ලෝකෝත්තර) පුද්ගලයන්ට ම අයත් වන ; උසස් අය විසින් ) ම උපදවනු ලබන.
මහගිරිදඹේ[නා.] සිරිපා කන්දෙහි ඉහළ තද බෑවුම් සහිත කොටස.
මහගු, මහඟු[වි.] බෙහෙවින් අගනා ; ඉතා වටනා.
මහගෙ, මහගේ[නා.] 1. ලොකු ගෙය ; විශාල ගෙය. 2. මුල් ගෙය ; දෙමව්පියන්ට සම්බන්ධ ගෙදර. 3. ගෙදර ප්‍රධාන ස්ත්‍රිය ; බිරිඳ ;භාර්යාව.
මහජන[වි.] රටේ සාමාන්‍ය ජනයා සම්බන්ධ ; පොදු ජනයා පිළිබඳ.
මහණ[වි.] භික්ෂූත්වය හා සම්බන්ධ ; ශ්‍රමණ භාවයට අදාළ වූ. [නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ශාසනයෙහි පැවිදි වූ තැනැත්තා ; භික්ෂු නම ; ශ්‍රමණයන් වහන්සේ.
මහණ ගොයුම්[නා.ප්‍ර.] භවත් ගෞතමයන් වහන්සේ ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
මහණ දම[නා.] පැවිද්දන්ට අයත් ශිලාදී ගුණධර්මය ; ශ්‍රමණ ධර්මය.
මහණව[මහ+අණව] [නා.ප්‍ර.] මහ මුහුද ; මහා සාගරය.
මහණුවම[නා.] මහණකම ; මහණ කර්මය.
මහඬ[වි.] නිශ්ශබ්ද.
මහඬු, මාහඬු[වි.] හොඳින් නොඇසෙන ; තරමක් බිහිරි.
මහත[නා.] 1. විශාල බව ; විශාලත්වය. 2. උසස් බව ; මහත් බව. 3. යමෙක පැත්තෙන් පැත්තට තිරස් ව හෙවත් හරහට පවතින දුර ප්‍රමාණය ; පරිණාහය. 4. ස්ථූල බව ; පිරුණු බව ; තර බව. 5. යමක් රඳා සිටීම සඳහා ගැනෙන ඉඩ ප්‍රමාණය.
මහත දෙහෙත[නා.] ශරීරයක උස මහත.
මහත්[වි.] 1. කුඩා නොවූ ; ලොකු. 2. වෘද්ධ ; මහලු. 3. බොහෝ ; ඉතා අධික. 4. ලඝු නොවූ. 5. වටිනා අනර්ඝ. 6. ස්ථූල ; පුෂ්ටිමත්. 7. ශ්‍රේෂ්ඨ ; උත්තම. 8. අපරිමේය ; අප්‍රමාණ.
මහත් කරනවා[ක්‍රි.] 1. විශාල කරනවා ; ලොකු කරනවා. 2. ස්ථූල කරනවා ; පුෂ්ටිමත් කරනවා ; තර කරනවා. 3. (ගින්දර) දල්වනවා ; (ගින්න) බෝ කරනවා.
මහත්කම[නා.] 1. විශාලත්වය. 2. පූජ්‍ය බව ; පූජනීයත්වය. 3. මහාත්ම ගතිය.
මහත්ත්වය[නා.] 1. මහත් බව. 2. උතුම් බව ; ශ්‍රේෂ්ඨ බව.
මහත්තැන[නා.] උසස් තත්ත්වයක සිටින තැනැත්තා ; සම්භාවනීය පුද්ගලයා.
මහත්මයා[නා.] 1. බුදු පසේබුදු රහත් ආදි උත්තමයා. 2. උසස් අදහස් ඇති ස්ථිර ගුණයෙන් ගුණයෙන් යුතු තැනැත්තා. 3. ඉහළ පදවියක හෝ තත්ත්වයක සිටින ලෙස සලකත තැනැත්තා. 4. (නව.) ගෞරවය පිණිස නාමාදියට හෝ පෞද්ගලික නාමයට අගින් යොදන පදයක්.
මහතා[නා.] 1. මහා සත්ත්වයා ; මහෝත්තමයා ; බෝධි සත්වයන්වහන්සේ. 2. රහතුන් වහන්සේ. 3. ප්‍රඥා මහත්ත්වයෙන් යුක්ත වූ තැනැත්තා ; මහා ප්‍රාඥයා. 4. උතුම් තැනැත්තා ; ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයා 5. කුලවතා ; කුලීනයා. 6. ගෞරවය පිණිස පදවි නාමයට හෝ පෞද්ගලික නාමයට අගින් යොදන පදයක්.
මහද්වීප කරණය(පාරිභා.) [නා.] මහාද්වීපවල උත්පත්තිය.
මහදැනමුත්තා[නා.] සිංහල ජනකථාවල දැක්වෙන පරිදි, සියල්ල දන්නා තැනැත්තකු වශයෙන් පෙනී සිටිමින් ඉතා අනුවණ තීරණ ගන්නා කල්පිත චරිතයක්.
මහදිව[නා.] මහ දිවයින ; මහද්වීපය.
මහදෙවියා[නා.] ඊශ්වර දෙවියා ; මහේශ්වරයා.
මහදේවිය[නා.] අගබිසව ; අගමෙහෙසිය.
මහනගරසභාව, මහානගරසභාව[නා.] 1. ප්‍රධාන නගරයක පාලන කටයුතු සඳහා වූ මහජනයා විසින් තෝරාපත් කර ගත් සාමාජිකයන්ගෙන් සැදුම් ලත් ආයතනය. 2. එම නගර සභාවක බල ප්‍රදේශය.
මහන්තත්වය, මහන්තත්තය[නා.] 1. මහිමය ; උසස් බව. 2. උඩඟු බව ; ආඩම්බරය ; උදාරත්වය. 3. මහත් බව.
මහන්සිය, මහංසිය[නා.] 1. වෙහෙස ; විඩාව ; තෙහෙට්ටුව. 2. උත්සාහය; වීර්යය ; ආයාසය ; ප්‍රයත්නය ; තැත.
මහනීය[වි.] අතිශයින් සම්භාවනීය; ගරු කටයුතු.
මහපට ඇඟිල්ල, මාපට ඇඟිල්ල, මාපටඟිල්ල, මාපටැඟිල්ල, මාපොට ඇඟිල්ල, මාපොටැඟිල්ල[නා.] අත්පාවල ඇඟිලි අතරින් ඒ ප්‍රධාන පේළියට මඳක් ඈත් ව කෙළවරෙහි පිහිටි කොට ඇඟිල්ල.
මහපතරංගය[නා.] දිග කථාව ; ඉමක් කොනක් නැති කථාව.
මහපවුල්[මහ+පවුල්] [නා.ප්‍ර.] මහා පාංශුකූල චීවරය ; බුදු සිවුර.
මහප්‍රාණ අක්ෂරමහාප්‍රාණ අක්ෂර බ.
මහපා[මහ+පා] [නා.] 1. ඔටුන්න හිමි කුමාරයා ; යුවරජ ; මහාදිපාදයා. 2. (ප්‍රමාණයෙන් විශාල වූ) භාජනය ; මහා පාත්‍රය.
මහපියා[නා.] පියා ගේ වැඩිමහල් සොහොයුරා ; මහප්පා.
මහපුරිස්[වි.] මහා පුරුෂයන් හා සම්බන්ධ ; බුද්ධාදි ශ්‍රේෂ්ඨ උත්තමයන් පිළිබඳ.
මහපුරිස් ලකුණු[නා.බහු.] සම්බුද්ධ සහ චක්‍රවර්ති උතුමන්ගේ ශරීරයෙහි පිහිටි විශේෂ ලක්ෂණ ; දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ.
මහපුරිසා[නා.] බුද්ධාදි ශ්‍රේෂ්ඨ පුරුෂයෝ.
මහබල[නා.ප්‍ර.] 1. රසදිය. 2. කාන්දම්.
මහබා[මහ+බා] [වි.] විශාල බාහු ඇති ; ශක්තිමත් බාහු ඇති.
මහබිනික්මන, මහාබිනික්මන[නා.] බුද්ධත්වය ලබා ගැනීම සඳහා බෝධිසත්වයකු ගිහිගෙය අත්හැර පැවිදි වීමට යාම ; මහාභිනිෂ්ක්‍රමණය.
මහබෝ[නා.ප්‍ර.] 1. ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ ; බුදු බව ලැබීමේ දී උපකාර වූ ශ්‍රේෂ්ඨ වෘක්ෂය ; බෝධි වෘක්ෂය ; උතුම් බෝධි වෘක්ෂය. 2. ඒ මුල් බෝධීන් වහන්සේගෙන් පැවත එන අන් බෝධි වෘක්ෂ.
මහබෝ අරක්නා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී මහාබෝධීන් වහන්සේගේ ආරක්ෂක නායකයා.
මහබෝගෙය[නා.] මහාබෝධිය ආරක්ෂාවට එය වට කොට තැනූ ගෙය.
මහමඟුල(කථා.) [නා.] කාන්තාවක් පාවා දීමෙන් අනතුරුව මුල් වරට ඇය බලන්ට ඇය ගේ පක්ෂයේ නෑයන් ඒම පිළිබඳ උත්සවය ; දෙවැනි ගමන.
මහමඩුව[නා.] මහා මණ්ඩපය ; රාජ මණ්ඩපය ; මහමඩිය.
මහමත්, මහම්මත්[නා.ප්‍ර.] 1. මුස්ලිම් ආගමේ ආරම්භකයා ; මහමත්තුමා. 2. මුස්ලිම්වරුන්ගේ ආගම. 3. මුස්ලිම් ආගම අදහන අය.
මහම්මා[මහ+අම්මා] [නා.] මව ගේ වැඩිමහල් සොහොයුරිය ; ලොකු අම්මා.
මහමී[නා.ප්‍ර.] 1. මහ පොළොව. 2. තලතෙල් පැහැ ඇති මීමැසි වර්ගයක්. 3. බඹර පැණි.
මහමෙර[නා.ප්‍ර.] සප්ත මහාද්වීප මැද පිහිටා ඇතැයි සැලකෙන මහාමේරු පර්වතය.
මහමෙහ[නා.] මහා වර්ෂාව ; මහා මේඝය.
මහරැටියා[නා.] ජනපදයක් පාලනයට පත් කර සිටි නිලධාරියා ; රට ලද්දා.
මහරු, මහරූ[වි.] මහාර්ඝ ; අනගි ; උතුම් ; පූජ්‍ය.
මහරුත[නා.] පොල් ගස.
මහල[නා.] 1. ප්‍රාසාදය ; රජ ගෙදර; මාළිගාව. 2. ප්‍රාසාදයෙහි තට්ටුව ; භුමකය ; මතු මහල් තලය ; උඩුමහල.
මහල්ලා[නා.] වයසින් හා ගුණයෙන් වැඩිහිටි තැනැත්තා ; වැඩිහිටියා ; වැඩි මහල්ලා.
මහලිය[නා.] ලොකු වැල.
මහලු[වි.] 1. මහත් ; ලොකු. 2. වැඩිමහලු ; වෘද්ධ. 3. දිරාගිය ; දුර්වල.
මහලේනා[නා.] මහා ලේඛක නායකයා.
මහවත[නා.] මහ පාර ; මහා මාර්ගය.
මහවත්[මහ+වත්] [නා.ප්‍ර.] 1. භික්ෂූන් උදෙසා පනවා වදාළ වත් (වැදගත් නීතිරීති) දහ හතර. 2. මහ මුහුණා ; බකමුහුණා.
මහවාසල[නා.] 1. රජ මාලිගය ; එහි ප්‍රධාන දොරටුව. 2. ප්‍රධාන දොරටුව.
මහවුර[නා.ප්‍ර.] මහා ප්‍රාකාරය ; පැරණි නගර වටා බැඳි පවුර සම්බන්ධයෙන් කියැවේ.
මහසත්[නා.ප්‍ර.] 1. මහා සත්ත්වයා ; බෝධිසත්ත්වයා. 2. මහත් වූ ඡත්‍රය
මහසර[මහ+සර] [නා.ප්‍ර.] 1. මහත් වූ ශබ්දය. 2. මහ තටාකය ; මහවිල.
මහසල්[නා.ප්‍ර.] 1. මහාසාර කුලය ; මහා ධන සම්පත්තියෙන් සමෘද්ධි කුල පරපුර ; මහසල් කුලය. 2. මහා ශාලාව. 3. මහාශාල හෙවත් සල් වෘක්ෂය.
මහසාය[නා.] මහා සාගතය ; මහා දුර්භික්ෂය.
මහසොහොනා[නා.] 1. සන්නි ගණයට අයත් වන දරුණු යක්ෂයා. 2. දරුණු මිනිසා.
මහා අන්ත්‍රය[නා.] ශේෂාන්ත්‍රකයෙහි සිට ගුදය දක්වා තිබෙන කොටස.
මහා ඉම, මහ ඉම[නා.] ගමකින් ගමක් වෙන් කරන ඉම ; නගර ග්‍රාම ආදියෙහි සීමාව ; මායිම.
මහා කරුණාව[නා.] බුද්ධාදි මහෝත්තමයන් සියලු සත්ත්වයන් කෙරෙහි පතුරවන කරුණාව ; අභයදායී ගුණය.
මහා කල්පය[නා.] අසඞ්ඛ්‍ය කල්ප හතරකින් යුක්ත වූ ගණන් කළ නොහැකි ඉතා දීර්ඝ කාලපරිච්ඡේදය ; මහා කප.
මහා කාල, මහාකාළ[නා.ප්‍ර.] 1. ශිව දෙවියා ; මෙහෙසුරා. 2. නාග රජකුගේ නාමය. 3. අධික කාල වර්ණයෙන් යුත් තැනැත්තා.
මහා කුලය[නා.] හින්දු සංස්කෘතියට අයත් ක්ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ හා වෛශ්‍ය යන තුන් කුලය.
මහා කෝණය[නා.] සෘජු කෝණයකට වඩා විශාල කෝණය; අංශක 90ට වැඩි කෝණය.
මහා ඝෘත[නා.ප්‍ර.] බොහෝ කාලයක් පරණ වූ ගිතෙල.
මහා ජනපද[නා.බහු.] බුද්ධකාලීන දඹදිව වූ ප්‍රධාන ජනපද සොළස.
මහා දෛවඥ[නා.ප්‍ර.] යම ; යමරජ.
මහා ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවේ සිට ශරීරය පුරා ලේ ගෙන යන ප්‍රධාන නහරය ; ප්‍රාභ්‍යුදය.
මහා පරිගණකය[නා.] බලයෙන් අඩු පරිගණක ගණනාවක් සම්බන්ධ කර ඇති අධික බලයක් සහිත පරිගණකය.
මහා ප්‍රාචීරය[නා.] මනුෂ්‍ය දේහයේ පහළ කොටස වූ උදරයේ පහළ කෙළවර සීමා වී ඇති ආරුක්කුවක් වශයෙන් පිහිටි ආවරය.
මහා බඩවැල[නා.] ආහාර දිරවීම සඳහා උදර කුහරයෙහි පිහිටා ඇති අවයවයක් ; මහාන්ත්‍රකය.
මහා බැලුම්[නා.ප්‍ර.] බෝසතාණන් බුදු බව ලබන මිනිසත් බවෙහි ඉපදීම සඳහා පරීක්ෂා කර බලන කරුණු පහ.
මහා බෝධිය[නා.] 1. දෙවනපෑතිස් රජ සමයෙහි අනුරාධපුර මහමෙවුනා උයනෙහි සිටුවන ලද බෝධි වෘක්ෂය ; (දඹදිව ශ්‍රී මහා බෝධියේ දකුණු ශාඛාව). 2. විශාල බලසම්පන්න බෝධි වෘක්ෂය.
මහා මණ්ඩලය[නා.] 1. පැරණි දඹදිව බෙදා තිබුණු තුන් කොටසින් එකක්. 2. (නව.) එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රධාන සභාව.
මහා මන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] අනෙක් මන්ත්‍රීවරුන්ට වඩා ප්‍රධාන තැනක් ගන්නා මන්ත්‍රීවරයා ; අග්‍ර මන්ත්‍රීවරයා.
මහා මානී[නා.ප්‍ර.] මහත් වූ මානයෙන් යුක්ත වූ පුද්ගලයා.
මහා මුද්‍රාව[නා.] රජයේ නිල ලාංඡනය ; රාජ්‍ය ලාංඡනය.
මහා මේඝය[නා.] 1. තද වැස්ස ; මහා වර්ෂාව. 2. විශාල වැහි වලාකුළ. 3. අනුරාධපුරයේ ඓතිහාසික අටමස්ථානය පිහිටි මහමෙවුනා උයන.
මහා ලෝකධාතු[නා.ප්‍ර.] සූර්යයාගේ ආලෝකය හෝ ආකර්ෂණය පවත්නා මහා භූමි හෙවත් චක්‍රවාට කෝටි සියයකින් යුත් ලෝක සංකීර්ණය ; මහාසක්වළ.
මහා වීර්ය[නා.ප්‍ර.] බුදු බව ලැබීම සඳහා සිද්ධාර්ථ තවුසාණන් විසින් අවුරුදු සයක් මුළුල්ලේ කරන ලද මහත් දුෂ්කර ක්‍රියා.
මහා වෘක්ෂ[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය ලෝකයේත් දෙව්ලොවත් ඇතැයි සඳහන් අටමහා රුක්.
මහා සංගීතිය[නා.] 1. බුද්ධ ධර්මය තෝරා බේරා ගැනීම සඳහා භික්ෂූන් එක් වී පවත්වන මහා සංගායනාව ; බුද්ධ ධර්මය සංගායනා කිරීම. 2. දෙවන ධර්ම සංගායනාවේ තීරණවලට විරුද්ධ ව දශවස්තු පිළිගත් භික්ෂූ පිරිසක් කොසැඹෑ නුවර දී පැවැත්වූ අභිෂේක සංගායනාව හැඳින්වූ නාමය.
මහා සත්ත්වයා[නා.] බුදු බව පතන උතුම් සත්ත්වයා ; මහබෝසත්.
මහා සම්මත, මහසම්මත[නා.ප්‍ර.] කල්ප විනාශයෙන් අනතුරුව ලෝකය හා සත්වයන් පහළ වූ පසු පළමුවරට මහජනයාගේ සම්මතයෙන් පත් වූ රජු හඳුන්වන නාමය.
මහා සමුද්‍රය[නා.] 1. මහ මුහුද ; මහ සයුර ; මහා සාගරය. 2. මහා පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් කරවන ලද පොළොන්නරුවේ පරාක්‍රම සමුද්‍රය.
මහාඝෝෂ[නා.ප්‍ර.] (මහත් වූ හඬ යනු වාච්‍යාර්ථයි) දිව්‍ය රාජයකුගේ නාමය.
මහාචාර්යයා[නා.] විශ්වවිද්‍යාලයක හෝ උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක යම් විෂයයක් පිළිබඳ ප්‍රමුඛ ආචාර්යවරයා ; මහ ඇදුරා.
මහාත්ත්වය[නා.] මහිමය ; ආනුභාවය.
මහාත්ම[වි.] උදාර ගති ඇති ; මහත් වූ ආත්ම ගුණයක් ඇති; උතුම්.
මහාත්මයා[නා.] උදාර ගති ඇති තැනැත්තා ; උත්තමයා.
මහාද්වීප තටකය[නා.] මහාද්වීප වටා පිහිටි ක්‍රමවත් බැස්මක් ඇති නොගැඹුරු මුහුදු පත්ල.
මහාද්වීපය[නා.] පෘථිවි ගොඩබිම බෙදී පවත්නා අතිවිශාල භූමි ප්‍රදේශය.
මහාද්වීපික ප්ලාවිතය(පාරිභා.) [නා.] ලෝකයේ ආරම්භක බිම් කුට්ටිය කැඩී පාවී ගොස් දැනට පවත්නා මහාද්වීප සෑදෙන්නට ඇතැයි පැවසෙන මතය.
මහාදිපාද[නා.ප්‍ර.] පැරණි රජ දවස වූ තනතුරු නාමයක් ; යුවරජ ; මාපා.
මහාධිකරණය[මහා+අධිකරණය] [නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ පවත්නා ඉහළම සේ ම, යම් සංකීර්ණ නඩු විභාගයක් පිළිබඳ අවසන් තීරණ දෙන්නා වූ ද උසාවිය ; ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය.
මහාධුරය[නා.] විහාරයක නොහොත් දේවාලයක යම් දිනයක් තුළ පැවැත්වෙන ප්‍රධාන තේවය හෝ හේවිසිය.
මහානසය[නා.] මුළුතැන්ගෙය ; කුස්සිය.
මහානීය[වි.] උසස් ; ගරු කටයුතු ; සම්භාව්‍ය.
මහාප්‍රාණ[වි.] මහත් වූ ප්‍රාණයක් ඇති ; උස් හඬින් උච්චාරණය කරන.
මහාප්‍රාණ, අක්ෂර, මහප්‍රාණ අක්ෂර[නා.ප්‍ර.] සංස්කෘත, පාලි, සිංහල ආදි ඉන්දු-ආර්ය භාෂා හෝඩිවල බර ස්වරයකින් උච්චාරණය කෙරෙන ඛ, ඝ ආදි අකුරු.
මහාඵල[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රමාණයෙන් ලොකු ගෙඩි. 2. මහත් ලොකු ප්‍රයෝජන ; උසස් ප්‍රතිඵල.
මහාබ්‍රහ්ම විහාර[නා.ප්‍ර.] මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ෂා යන ගුණ සතරින් යුක්තව වාසය කිරීම.
මහාභූත[නා.ප්‍ර.] පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ යන ප්‍රධාන භූත රූප හතර.
මහාමාත්‍ය[මහා+අමාත්‍ය] [නා.ප්‍ර.] 1. අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ ප්‍රධාන අමාත්‍යයා ; අග්‍රාමාත්‍යවරයා. 2. වර්තමාන පළාත් සභාවේ මහ ඇමති ; ප්‍රධාන අමාත්‍ය.
මහාමාත්‍ර[නා.ප්‍ර.] රාජ මන්ත්‍රීන් හා වෙනත් උසස් නිලධාරීන් හැඳින්වූ පැරණි පදවි නාමයක්.
මහායානය[නා.] 1. බුදුවීමෙන් ම නිවන් අවබෝධ කර ගැනීම පරමාර්ථ කොටගත් බෞද්ධ නිකාය. 2. ඒ ධර්මය හා දර්ශනය.
මහාර්ඝ[මහා+අර්ඝ] [වි.] අගයෙන් වැඩි ; ඉතා අගනා ; මාහැඟි.
මහාරෝග්‍යශාලාව[නා.] දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි ප්‍රධාන රෝහල ; මහ රෝහල.
මහාරෞරව[නා.ප්‍ර.] මහා නරකයන් අටෙන් එකක නාමය.
මහාල්[නා.ප්‍ර.] 1. මහල ; මන්දිරය. 2. ගෙයක මාලය.
මහාවංසය[නා.] 1. රාජ පරම්පරාව ; රජවරුන්ගේ හා ප්‍රභූවරුන්ගේ පෙළපත. 2. මහානාම තෙරුන් විසින් ක්‍රි. ව. පස්වන සියවසේ දී පාලි ගාථාවෙන් රචිත ලංකාව පිළිබඳ ඉතිහාස ග්‍රන්ථය.
මහාවප්‍රඥානය[නා.] වජ්‍රයක් හෙවත් දියමන්තියක් වැනි තියුණු නුවණ.
මහාවපාව(පාරිභා.) [නා.] ආමාශයේ සිට උදර කුහරයේ වෙනත් ඉන්ද්‍රියයක් කරා විහිදී යන තනිපට හෝ දෙපට පටලය.
මහාවායු[නා.ප්‍ර.] ජීවිත ස්ථිතියට හෙවත් ශරීරයේ පැවැත්මට අවශ්‍ය පස්වැදෑරුම් වායු.
මහාවිෂුවය[නා.] වසන්ත සෘතුවේදී දවාල හා රාත්‍රිය සමව පවත්නා දිනය.
මහාවෘක්කිකාව(පාරිභා.) [නා.] ද්වි ප්‍රස්තර සතුන්ගේ බහිස්‍රාවී නාලය ; වකුගඩුවක කාර්යය ඉටු කරන අවයවය.
මහාවෘත්ත ඛණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් තලයක් විච්ඡේදනය කිරීමේ දී ලැබෙන වෘත්තයේ ප්‍රධාන කොටස.
මහාවෘත්තය[නා.] 1. (ගණිත.) ගෝලයක මධ්‍ය කේන්ද්‍රය හරහා යන තලයකින් කෙරෙන අන්තර් ඡේදනය. 2. පෘථිවියේ හරි මැද මධ්‍යය කොටගෙන පෘථිවි පෘෂ්ඨය මත වැටී ඇතැයි සලකන කල්පිත රේඛාව ; සමකය හෙවත් නිරක්ෂය නිදර්ශනයකි. 3. පර්යාප්ති, ප්‍රතිපත්ති, ප්‍රතිවේධ වශයෙන් ශාසනය කෙටස් තුනකට බෙදීමේ දී ප්‍රතිපත්ති ධර්ම කොටසට අයත් විනය පිටකයේ අඩංගු අසූ දෙකක් වූ වතාවත් සමූහය.
මහාශිරාව[නා.] හෘදයේ දකුණු කර්ණිකාවට ලේ ගෙන යන ප්‍රධාන නාලය.
මහාසන්ධි[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ ප්‍රධාන සන්ධි ස්ථාන ; ඇට සන්ධි වන ප්‍රධාන තැන්.
මහාසාර[වි.] ඉතා වටිනා ; ඉතා අගනා ; මහාර්ඝ.
මහාසාර පෝය[නා.] පුර පසළොස්වක පෝය දිනය.
මහික, මහිකා[නා.ප්‍ර.] මීදුම ; ඝන මීදුම් පටලය.
මහිච්ඡතා[නා.ප්‍ර.] යම් දෙයක් ලබාගැනීම සඳහා පවතින අධික රුචිය ; දැඩි තණ්හාව.
මහිත[වි.] පිදිය යුතු ; පූජනීය.
මහිමය[නා.] 1. මහත්ත්වය ; උසස් හා උතුම් බව ; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය. 2. බලය ; ආනුභාවය. 3. තෙද ; තේජස. 4. ශ්‍රී විලාසය ; අලංකාරය. 5. ආකාරය ; ස්වභාවය. 6. අගය ; වටිනාකම. 7. පුදුමය ; විස්මය.
මහිලාව[නා.] කාන්තාව ; තරුණිය.
මහිෂ[නා.ප්‍ර.] මීහරකා ; මී ගොනා.
මහී[නා.ප්‍ර.] පොළොව ; පෘථිවිය.
මහීධර[නා.ප්‍ර.] පව්ව ; පර්වතය.
මහීරුහ[නා.ප්‍ර.] ගස ; වෘක්ෂය.
මහේකද[නා.] පූජා කිරීම සඳහා ගෙන යනු ලබන කද ; හේම කද.
මහේච්ඡාව(පාරිභා.) [නා.] මහත් අභිමතාර්ථය ; යම් තත්ත්වයක් හෝ අරමුණක් ලැබීමේ ආශාව.
මහේශ[නා.ප්‍ර.] මහේශ්වරයා ; ශිව දෙවියන්ගේ අපර නාමයක්.
මහේශ්වර[නා.ප්‍ර.] මහ දෙවියා ; මෙහෙසුරු ; ශිව දෙවියා.
මහේශාක්‍ය[වි.] මහා උතුම් යන නම ඇති ; අතිඋතුම් ; මහත් ආනුභාව ඇති.
මහේශාක්‍යයා[නා.] උතුම් තැනැත්තා ; ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයා ; ආනුභාව ඇත්තා.
මහේස්ත්‍රාත්[නා.ප්‍ර.] මහේස්ත්‍රාත් උසාවියක අපරාධ නඩු විනිශ්චය සඳහා බලය ලත් අධිකරණ නිලධාරියා ; විනිශ්චයකරු.
මහේසිකාව[නා.] අභිෂේකර කරනු ලැබූ බිසව ; රජ බිසව ; මෙහෙසිය.
මහෝඝය[නා.] මහා දිය පහර ; විශාල ජල ප්‍රවාහය.
මහෝත්තම[වි.] ඉතා උතුම් වූ ; අතිශ්‍රේෂ්ඨ වූ.
මහෝදධි[මහා+උදධි] [නා.ප්‍ර.] මහ මුහුද ; මහා සාගරය.
මහෝදර[මහා+උදර] [නා.ප්‍ර.] 1. විශාල වූ උදරය ; මහ බඩ. 2. උදරය විශාල වීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගය.
මහෝපාධ්‍යාය[නා.ප්‍ර.] 1. උපදෙස් දෙන ප්‍රධාන ගුරුවරයා ; උසස්තම ආචාර්යවරයා ; උපදේශකයා. 2. බහුශ්‍රැත මහා සංඝයා හට ඒ ඒ සංඝ සභා විසින් පිරිනමනු ලබන ශාසනික උපාධියක්. 3. විශ්වවිද්‍යාල ආදි ආයතනයක ප්‍රධානියා ; උපකුලපතිවරයා ; මහාචාර්යවරයා.
මහෞෂධ[නා.ප්‍ර.] 1. හස්තසාර ඖෂධ විශේෂයක් ; ඉඟුරු. 2. ප්‍රත්‍යක්ෂ බෙහෙත්. 3. උම්මග්ග ජාතකයෙහි එන මහ පඬුවාගේ නාමය.
මළ[වි.] මිය ගිය ; මැරුණු. [නා.ප්‍ර.] මුදුන ; සිඛාව ; තුඩ.
මළ ඉර(කථා.) [නා.] සැඳෑ ඉර ; බැස යන සූර්යයා.
මළ ප්‍රේතයා(කථා.) [නා.] 1. මරණයෙන් පසු ප්‍රේත ආත්මයක් ලබා ඇතැයි සැලකෙන තැනැත්තා. 2. ඉතාම ලෝභී තැනැත්තා. 3. අප්‍රියකර පුද්ගලයා ; අපිරිසිදු තැනැත්තා.
මළ බෙරය(කථා.) [නා.] අවමඟුලක දී හෙවත් මරණයකදී ගසන බෙර විශේෂය ; අවමඟුල් බෙරය ; මිනී බෙරය.
මළ රුක්[නා.ප්‍ර.] මැරුණු ගස ; මෘත වෘක්ෂය.
මළ සළු[නා.ප්‍ර.] භාවිත කළ සාටකය ; පාවිච්චි කළ සළුව.
මළ හදවත[නා.] තරමක් වැඩුණු ගොයමට පුරුක් පණුවා හානි සිදු කළ විට කඳේ අභ්‍යන්තර පටක විනාශ වීමෙන් එහි ප්‍රරෝහ වියළී යාමේ ස්වභාවය.
මළකර[මළ+අකර] [නා.] පණ නැති අකුර ; ස්වර රහිත ‘ක්’, ‘ග්’ යනාදි අල් අකුර ; ගතකුර.
මළගම(කථා.) [නා.] කෙනෙකු මිය යාම පිළිබඳ අවස්ථාව ; මරණය ; අවමංගලය.
මළඟ[මළ+අග] [නා.] මැරුණු අඞ්ගය හෙවත් සිරුර ඇත්තා ; අනංගයා.
මළදානය(කථා.) [නා.] 1. මැරුණු කෙනකු වෙනුවෙන් දෙන දානය ; මතක හෙවත් සත්දින, තුන්මස ආදි වසයෙන් දෙන දානය. 2. (කථා.) වැඩකට නැති දෙය.
මළපත[නා.] 1. මැරුණු කොළය ; වියළුණු කොළය. 2. මරණයක් දන්වන ලියමන ; මළස්න.
මළපළා, මළපාළු[නා.ප්‍ර.] 1. (නුවර යුගයේදී) අයිතිකරුගේ මරණයෙන් පසු උරුමක්කාරයන් නැතිකමින් රාජසන්තක වූ ඉඩම. 2. ජනයා පදිංචි නැති ප්‍රදේශය ; අයිතිකාරයන් මළ පසු පාළුවට ගිය ඉඩම.
ම්ලාන[වි.] මැලවුණු ; පරවූ.
ම්ලේච්ඡ[වි.] 1. ශිෂ්ට නොවූ ; අශිෂ්ට ; ආර්ය නොවූ ; අනාර්ය. 2. බියගුලු.
මා[නා.] ම ශබ්දකාරකයෙහි අනුක්ත රූපය. [වි.] ඉතා ; මහත් ; විශාල. [නා.ප්‍ර.] 1. මව ; ජනනී ; මාතෘ. 2. සඳ ; චන්ද්‍රයා. 3. මග ; මාර්ගය. 4. අමාව ; අමෘතය. 5. (ජ්‍යෝති.) නැකත් විසි හතෙන් එකක්. 6. පැරණි මිනුම් ප්‍රමාණයක්. 7. මායාව. 8. ලාකඩ ; ලතු. 9. ශ්‍රී කාන්තාව ; ලක්ෂ්මිය. 10. සඳුන්. 11. මාතිකා පාළිය ; භික්ෂු භික්ෂුණී උභය ප්‍රාතිමෝක්ෂය.
මාංචුව[නා.] (හිරකරුවන්ගේ) දෑත් එකට ඈඳනු පිණිස ගන්නා අන්‍යෝන්‍යව ඈඳුණු ලෝහමය වළලු යුවළ.
මාංජිෂ්ඨ, මාඤ්ජිෂ්ඨ, මාංජේෂ්ඨ[නා.ප්‍ර.] මදටිය පැහැය ; බුදුරැස් මාලාවේ වර්ණ හයෙන් එකක්; බෞද්ධ කොඩියේ යොදා ඇති වර්ණ පහෙන් එකක්.
මාංඩාව[නා.] දුන්නෙහි කොන ; දුනු මුඩාව.
මාංස[නා.ප්‍ර.] 1. සත්ත්ව ශරීරයෙහි ඇති පේශි ප්‍රතානය ; මස. 2. ඵලයක ඇතුළත පිහිටි බෙහෙවින් ආහාරයට ගත හැකි කොටස ; මදය. 3. ගසක කඳන් හරහට කැපූ විට වයිරම් වසයෙන් පෙනෙන කඳේ ඇතුළත කොටස. 4. පාන් ආදිය පිලිස්සීම සඳහා පදම් කරන ලද පිටි ආනම.
මාංස උත්ථානය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) අවසාන ලෝක විනිශ්චයේ දී ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ මළවුන්ගෙන් නැගිටීම.
මාංසගත[වි.] (ක්‍රිස්ති.) ශරීරයක් ඇති ; මනුෂ්‍ය වේශයෙන් පෙනී සිටින.
මාංසල[වි.] මස් සහිත වූ ; මසින් පිරුණු ; මාංසමය ස්ථූල.
මාංසික[වි.] ලෞකික ආශාවලින් යුක්ත.
මාංසිය(කථා.) [නා.ප්‍ර.] මහංසිය.
මාඇඟි[වි.] අගනා ; අනගි ; වටිනා.
මාඉම, මායිම[නා.] (ඉඩම් ආදි) යමක් තවෙකකින් වෙන් කරන සීමාව.
මාඉම් ඉන්න(පාරිභා.) [නා.] අංකිත සීමාව දක්වන කණුව ; සීමාංකන කුළුන.
මාඉම්ගල(පාරිභා.) [නා.] 1. ප්‍රදේශයක කැපී පෙනෙන යමක්. 2. වත්තක, රටක ඉම සලකුණ. 3. ඉතිහාසයේ විශේෂ අවස්ථාවක් සනිටුහන් කරන සිදුවීමක්.
මාඋර[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයාගේ භාර්යාව ද, වචනයට අධිපති දෙවඟන ද සේ සැලකෙන සරස්වතී.
මාක්ස්වාදය[නා.] කාල් මාක්ස් ඉදිරිපත් කළ විප්ලවකාරී සමාජවාදී දර්ශනය.
මාක්ස්වාදියා[නා.] කාල් මාක්ස්ගේ සමාජවාදය ගුරු කොට ගත් තැනැත්තා ; මාක්ස් වාදය අනුගමනය කරන්නා.
මාගධ[වි.] මගධ දේශයෙහි භාෂාවෙහි හෝ සාහිත්‍යයෙහි වූ ; මගධ දේශයට අයත්. [නා.ප්‍ර.] මගධ දේශය හා එහි භාෂාව වන මාගධී.
මාගධිකයා[නා.] මගධයෙහි උපන් තැනැත්තා ; මගධ භාෂාව භාවිත කරන්නා.
මාගධී[නා.ප්‍ර.] 1. මගධ දේශයෙහි භාෂාව ; පාලි භාෂාව. 2. කාව්‍ය අලංකාර රීතියක්.
මාගම[නා.] 1. මාතුගාම. 2. ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව. 3. (කථා.) වේශ්‍යා ස්ත්‍රිය ; වෙසගන.
මාගරින්, මාජරින්[නා.ප්‍ර.] පැළෑටි හෝ සත්ව තෙල් සමග හයිඩ්‍රජන් සංයෝජනය කිරීමෙන් සාදා ගනු ලබන වෙඬරු ආදේශකයක්.
මාගල[නා.] පන්, වැටකේ, තල් ආදි කොළවලින් වියන ලදුව, වී ආදි ඇට වර්ග වේළාගැන්ම වැනි කටයුතු සඳහා යොදා ගන්නා විශාල පැදුර.
මාඝාතය[නා.] සතුන් මැරීම නැවැත්වීම සඳහා රජුන් විසින් පනවනු ලබන නියෝගය.
මාඞ්ගලික[වි.] සුබදායක ; මංගල්‍ය ලක්ෂණ සහිත.
මාට්ටුව(කථා.) [නා.] මූට්ටුව ; පිරිද්දුම ; ඈඳීම ; ඇමුණුම ; යා කිරීම.
මාඩාව[නා.] කටින ලද කපු නූල් එතීමට ගන්නා රෝද විශේෂයක්.
මාඪ[නා.ප්‍ර.] අමිශ්‍ර රත්රන්.
මාණ[නා.ප්‍ර.] 1. මහණ ; ශ්‍රමණ ; භික්ෂුව. 2. බර, තරම පිළිබඳ මිණුම් ප්‍රමාණයක්. 3. දුර ප්‍රමාණය ; වපසරිය.
මාණව[නා.ප්‍ර.] 1. තරුණයා. 2. සොරා. 3. බාලයා. 4. පුද්ගලයා.
මාණවකයා[නා.] 1. යොවුන් වියෙහි සිටින්නා ; තරුණයා. 2. සොරා ; චෞරයා.
මාණවිකාව[නා.] යොවුන් වියේ සිටින්නිය ; මෙනෙවිය.
මාණ්ඩලික[වි.] 1. ප්‍රදේශයක් භාර ; මණ්ඩලයකට අධිපති ; දිසාභාර ; ප්‍රාදේශීය. 2. (නව.) පාලන ශ්‍රේණියට අයත් ; විධායක.
මාණ්ඩලිකයා[නා.] දිශාවකට අධිපතියා ; ප්‍රධානියා ; දිසාපති. 3. (නව.) පාලන ශ්‍රේණියට අයත් නිලධාරි.
මාණික්‍ය රත්නය[නා.] උතුම් මැණික ; සිතූ පැතූ සම්පත් දෙන උතුම් මැණික.
මාණික්‍යය[නා.] මැණික.
මාතඞ්ග, මාතංග[නා.ප්‍ර.] 1. ඇතා ; හස්තියා. 2. සැඩොල් කුලය ; මාතංග ගෝත්‍රය. 3. වරක් චණ්ඩාල කුලයේ උපන් මහ බෝසතුන් ගේ නාමය.
මාතය(පාරිභා.) [නා.] විධිය ; පිළිවෙළ ; ආචාර විචාර විධිය.
මාත්තු කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] (හස්ත කර්මාන්ත) 1. කිසියම් භාණ්ඩයක ඔපයක් නිසි පමණට පත් කරනවා. 2. පුළුන් ආදියෙන් තෙත් ගතිය නැති කරනවා. 3. මිශ්‍ර කරනවා ; කලවම් කරනවා. 4. ලෝහ වර්ග එකට මිශ්‍ර කර තත්ත්වය බාල කරනවා.
මාත්තු දමනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. පාට කරනවා ; දීප්තිමත් කරනවා ; ඔප දමනවා. 2. (මිශ්‍රණය කිරීමෙන් ලෝහ ආදිය) බාල කරනවා.
මාත්තු ලෝහය[නා.] සියයට 36ක් නිකල් හා සියයට 64ක් වානේ මිශ්‍රණයෙන් සාදාගත් ලෝහය.
මාත්තුව[නා.] 1. කෂායාදි ඖෂධ පානයට මිශ්‍ර කරන සීනි මීපැණි ආදි ප්‍රතිවාපය. 2. රෝගයට හා අනුභව කළ ඖෂධයට ගැළපෙන හෙදකම ; පථ්‍ය සේවනය. 3. (රන් රිදී වැනි ලෝහ වර්ගයකට තවත් ලෝහ වර්ගයක්) එකතු කිරීම. 4. රත්රන්වල පිරිසිදු බව පිළිබඳ තත්ත්වමානය. 5. (කථා.) යමක ස්වාභාවික තත්ත්වය පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය දෙය ; අනුගත දෙය ; ඔපය. 6. තෙල් ආදියේ පදම. 7. අතිස්වල්පය. 8. අකුරක ඇදය ; ඇලපිල්ල වැනි පිල්ල ; අක්‍ෂරාවයවය.
මාත්සර්යය[නා.] මත්සර හෙවත් මසුරු බව ; අධික ලෝභය.
මාත්සරික(පාරිභා.) [වි.] මරණය ඇති කරන ; උග්‍ර ; දරුණු.
මාත්‍රඥතාව[නා.] පමණ දැනීම ; මාත්‍රඥභාවය.
මාත්‍රය[නා.] 1. (උස, දිග, පළල ආදිය පිළිබඳ) ඉතා කූඩා ප්‍රමාණය. 2. වෙසෙසින් වෙන් කොට දක්වන ලද්ද. 3. ටික ; ස්වල්පය ; පමණ ; විතර. 4. (ක්‍රිස්ති.) ආකාරය ; සැලැස්ම; පිඹුර. 5. (ක්‍රිස්ති.) ආදර්ශය. 6. පුරාණ ලංකාවේ ප්‍රතිමා නිර්මාණය පිළිබඳව යොදන ලද මිම්මක් ; අඟල් එකක දිග. 7. (පාරිභා.) (ගණිත.) සමීකරණයක තත්ත්ව ප්‍රමාණය.
මාත්‍රාංශය[මාත්‍රා+අංශය] [නා.] (ව්‍යාක.) මාත්‍රාවේ කොටස ; ලකුණ ; ඇදය.
මාත්‍රාගණකය(පාරිභා.) [නා.] ගීතයක තාලමානය හරි හැටි බලාගැනීම සඳහා පිළියෙල කරගෙන ඇති සියුම් උපකරණයක් ; තාලමානය.
මාත්‍රාව[නා.] 1. ඇසිපිය හෙළීමට හෝ අසුරුසනකට ගත වන කාලය ; නිමේෂය ; ඒ කාලය තුළ උච්චාරණය කළ හැකි ශබ්දය. 2. (සංගී.) ශබ්දයක් පවතින කාලය. 3. තරම ; සමත්කම. 4. වරකට ගත යුතු බෙහෙත් ආහාරපාන ආදියේ ප්‍රමාණය. 5. තෙල් බින්දු අටක ප්‍රමාණය. 6. ඉතා සුළු ප්‍රමාණය.
මාත්‍රාහානිය[නා.] මාත්‍රාවක් අඩු වීම ; දීර්ඝ මාත්‍රාවක් හ්‍රස්ව බවට පැමිණීම.
මාතා[නා.ප්‍ර.] 1. අම්මා ; මව ; ජනනී. 2. මහෝත්තමයා ; මහා කාරුණිකයා.
මාතාමහ[නා.ප්‍ර.] මවගේ පියා ; මුත්තා ; සීයා.
මාතික[වි.] මව සම්බන්ධ වූ.
මාතිකාමර්ම[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ පිහිටි අටවැදෑරුම් මර්මස්ථාන.
මාතිකාව[නා.] 1. මැය ; ශීර්ෂ පාඨය ; මාතෘකාව. 2. ප්‍රධාන ජල මාර්ගය. 3. මැද මොළය හරහා දිවෙන පසු මොළය. 4. (විනය.) කඨිනයක් ඉදිකිරීමට හේතුවන කාරණය ; කඨිනුද්ධාරය සිදු වන කරුණ.
මාතු[නා.ප්‍ර.] මව.
මාතුගාම[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව ; මාගම.
මාතුභාර්යා[නා.ප්‍ර.] මවක් වැනි භාර්යාව.
මාතුරක්ඛිකා[නා.ප්‍ර.] මෑණියන් විසින් රක්නා ලද යුවතිය ; මවගේ රැකවරණය යටතේ වෙසෙන තරුණ කාන්තාව.
මාතුල[නා.ප්‍ර.] මවගේ සොහොයුරා ; මාමා.
මාතුලානී[නා.ප්‍ර.] 1. මාමාගේ බිරිඳ ; නැන්දණිය. 2. කංසා ; ගඤ්ජා.
මාතෘ[වි.] 1. උපත දෙන ජනනය කරන. 2. ප්‍රධාන ; මුල් ; මූලික. [නා.ප්‍ර.] 1. මව ; මාතාව. 2. ලෙයින් උපදනා ශරීරගත කෘමියෙක්.
මාතෘ දේවතාවිය[නා.] මාතෘ දේවිය.
මාතෘ භාෂාව[නා.] 1. යම් තැනැත්තකුට උපතින් හිමි බස ; ජන්ම භාෂාව ; මව්පියන්ගේ භාෂාව. 2. (යම් භාෂාවක් සකස්වීමට) මාතෘත්වය සැලසූ මූල භාෂාව ; මුල් බස.
මාතෘ විලෝකනය[නා.] මව සොයා බැලීම ; බෝසතුන් බුදුවන ජන්මයේ දී පිළිසිඳ ගැනීමට සුදුසු කවර මවගේ කුස ද යනු සොයා බැලීම.
මාතෘ සෛලය(පාරිභා.) [නා.] දුහිතෘ සෛල ඇති කරමින් බෙදෙන සෛලය ; මූල සෛලය.
මාතෘඅක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] මලක මවු නැටිය.
මාතෘක[නා.ප්‍ර.] 1. එනම් චර්ම ස්ථානය ; කර්ණ නාලියට දෙපසින් දිවේ හා නාසයේ පිහිටි මාරක ස්ථාන අටක් සඳහා යෙදේ. 2. (පාරිභා.) මොළයේ ඇතුළත හෝ පිටත පටල සඳහා ව්‍යවහාර නාමය.
මාතෘකා[නා.ප්‍ර.] 1. දිය ඇළ. 2. ගෙලෙහි පිහිටි මර්ම නහර විශේෂයක්. 3. විස්තර කර ලියන යමක විෂය නාමය ; මැය ; ශීර්ෂ පාඨය. 4. (පාරිභා.) පරීක්ෂාව.
මාතෘධර්මය[නා.] මාතාවන් තුළ පහළ වන දරු සෙනෙහස මුල් කොටගත් ගුණ සමුදාය.
මාතෘනිවාසය(නව.) [නා.] 1. දරු ප්‍රසූතිය සඳහා වෙන් වූ රෝහල් විශේෂය ; සූතිකාගාරය. 2. මහලු වූත් අසරණ වූත් ස්ත්‍රීන් රැක බලාගැනීම සඳහා වෙන් කළ නිවාසය.
මාතෘබීජය(පාරිභා.) [නා.] ස්ත්‍රී ජන්මාණුව ; ඩිම්බාණුව.
මාතෘභාර්යා[නා.ප්‍ර.] අම්මා කෙනකු මෙන් ස්වාමි පුරුෂයාට ආදරයෙන් සලකන බිරිඳ ; මවක වැනි භාර්යාව.
මාතෘස්ථානය[නා.] 1. මව වසයෙන් පිළිගැනීම ; මව ගේ තැන ; මව් තනතුර. 2. (ජ්‍යෝති.) භාව කේන්ද්‍රයේ මව ගැන කියවෙන ස්ථානය.
මාදක[වි.] මත් ගතිය ඇති කරන්නා වූ.
මාදකය(පාරිභා.) [නා.] මත් බව ඇති කිරීමට උපයෝගී වන ද්‍රව්‍යය.
මාදණ්ඩ(කථා.) [නා.] ඔරුවෙන් දියඹට ගොස් මසුන් මැරීම සඳහා උණ ලීයෙන් තනා ගන්නා ලොකු බිලීපිත්ත.
මාදන[නා.ප්‍ර.] 1. තඹ නමින් ද හඳුන්වනු ලබන එක්වාර්ෂ ජීවී ශාකය. 2. මත් කිරීම ; ශල්‍ය කර්ම විධි අතර මත්කිරීම එනම් (සිහි නැතිකිරීම) සිහි නැති කිරිම ; නිර්වින්දනය.
මාදල[නා.] මූදේ මසුන් මරන්නන් භාවිත කරන ලොකුම දැල් විශේෂය.
මාදවනය[නා.] 1. පෙඟවීම ; පොඟවා මෘදු කොටස ඉවත් කිරීම ; මත් ගෑම. 2. ආහාර නොගැනීම ආදිය නිසා ශරීරය කෙට්ටු වීම ; ආහාර නොගෙන ශරීරය කෙට්ටු කර ගැනීම.
මාදිලිය, මාදිළිය[නා.] 1. ආකෘතිය ; ආදර්ශ රූපය ; මෝස්තරය. 2. පිළිවෙල ; පුරුදු කරගත් විදිය ; ක්‍රියා පිළිවෙල. 3. ආකාරය ; තරාතිරම.
මාධක[වි.] මත් කරවනසුලු ; ශාරිරික වේදනා සහ හැඟීම් අඩු කරනසුලු.
මාධ්‍ය(පාරිභා.) [වි.] 1. මාධ්‍යය සම්බන්ධ ; අතරමැදි. 2. මධ්‍යගත ; මධ්‍යක ; මධ්‍යන්‍ය.
මාධ්‍යය[නා.ප්‍ර.] 1. මැද. 2. (පාරිභා.) කිසියම් ක්‍රියාවක් හෝ සිද්ධියක් හෝ චලිතයක් සිදුවීමට අනිවාර්යයෙන්ම අවශ්‍ය දෙය. 3. ක්‍රියාවක් ; කිරිමට යොදා ගන්නා මග ; ආධාරකය. 4. මිනිසුන් හා භූතයන් අතර කථා බහේ දී අතරමැදියා ලෙස සිටින්නා ; ප්‍රවාහකයා.
මාධ්‍යයීය(පාරිභා.) [වි.] මධ්‍යම ; මධ්‍යගත.
මාධූර්ය[වි.] 1. මිහිරි බව ඇති ; රසවත් ; මධුර. 2. (අලං.) ශෘංගාරාදි රස යුක්ත කිරීමාදී ලක්ෂණ ඇති ; ප්‍රාණ ගුණ සහිත.
මාධූර්යය[නා.] 1. රසවත් බව ; මිහිරි බව. 2. (අලං.) කාව්‍ය ගුණයක්. 3. පද්‍යයක අකුරු හා පද නිසි ලෙස ගැළපීමෙන් මතු වන ශබ්ද සාම්‍යය.
මාන[වි.] 1. තමා උසස් යැයි සිතන ; අහංකාර ; උඩඟු. 2. සිටින ; පවතින ; අයත් වන. [නා.ප්‍ර.] 1. තමා උසස් යන ආකල්පය ; අහංකාරය ; මාන්නය. 2. ක්ලේශ ධර්මයක් ; දශ ක්ලේශවලින් එකක්. 3. බුහුමන ; සම්මානය ; පිදීම. 4. උපක්‍රමය ; උපාය ; ප්‍රයෝගය. 5. සිත ; චිත්තය. 6. උන්නතිය. 7. සැකය ; අනුමානය. 8. (කථා.) රැවටීම ; වංචාව ; ප්‍රයෝගය. 9. ප්‍රමාණය ; තරම ; දිග හෝ පළල හෝ ගනකම. 10. සම්මත ප්‍රමාණයේ මිම්ම ; මිනුම. (තරාදි සේරු ආදියෙන්) ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණ කිරීම. (පාරිභා.) ප්‍රස්තාර රේඛා කර්මයෙහි භාවිත මානකයක් ; යාන්ත්‍රික ඇඳීමේදී යම් කොටසක උස, පළල, ඝනකම පිළිබඳ සෘජු රේඛාව මැනෙන සම්මත මිනුම්. 11. දිසාව ; පැත්ත. 12. සීමාව ; කෙළවර ; මර්යදාව. 13. ප්‍රදේශය ; කොටස ; සරිය. 14. ආකාරය ; පිළිවෙල ; 15. කාලය ; ඉඩ ප්‍රස්තාව ; අවධිය. 16. සිඛාව ; කුඩුම්බිය. 17. තෘණ විශේෂයක් ; මාන. [නි.] 1. වැනි ; සමාන ; මෙන්. 2. මනින ; මැනීමට යොදාගන්නා ; මානයකට අයත්.
මාන බලනවා[ක්‍රි.] (යමක් කිරීමට) ඉඩ ප්‍රස්තාවක් විමසනවා ; ඔත්තු බලනවා ; විපරම් කරනවා.
මානකය[නා.] 1. මැනීමේ ශාස්ත්‍රය. 2. මනින උපකරණයක්.
මානකූටය[නා.] සොර මිනුම් හා තරාදි ආදිය යොදාගෙන කරන වංචා සහගත වෙළඳාම.
මානදණ්ඩ[නා.] මැනීමට ගන්නා ලීය ; කෝදුව ; සම්මත මානය ; මිණුම් දණ්ඩ.
මානන[වි.] 1. බුහුමන් කරන ; වන්දනයට පාත්‍ර කරන. 2. මැනීම කරන.
මානනය[නා.] බුහුමන් කිරීම ; ගරු කිරීම ; පිදීම.
මානනවා[ක්‍රි.] 1. කුරුමානම් අල්ලනවා ; ඉලක්කය අල්ලනවා. 2. (උගුල් ආදිය) අටවනවා ; කෙකි ආදිය දික්කරනවා. 3. පිළියෙල කර තබනවා. 4. (පාරිභා.) (යන්ත්‍ර සූත්‍ර වැනි දෙයක්) දක්ෂ ලෙස ක්‍රියාත්මක කරවනවා. 5. බුහුමන් කරනවා ; ගරු කරනවා. 6. මනිනනවා ; ප්‍රමාණ කරනවා. 7. (කථා.) උඩින් උඩින් මෙන් ඇවිදිනවා ; හෙමින් ඇවිදිනවා.
මානනීය[වි.] බුහුමනට සුදුසු ; සම්භාවනීය.
මානපස, මානපහ[නා.] මධ්‍යකාලීන සිංහල රජවරුන් විසින් වීරයන්ට බුහුමන් පිණිස පිරිනැමූ භාණ්ඩ පංචකය.
මානභංගය, මානභඞ්ගය[නා.] අහංකාරය බිඳීම ; හෙළා දැක්ම; අවමානයට පත්කිරීම.
මානමද[නා.ප්‍ර.] අහංකාරය නිසා කෙනෙකුගේ හිතෙහි පහළ වන මත්බව.
මානය[නා.] 1. අහංකාරය ; උඩඟුබව. 2. (කථා.) මනින · උපකරණය ; මැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය.
මානරාගය[නා.] පුරුෂත්වය නිසා ඇති වන මදය ; පුරුෂ මානය.
මානව[වි.] 1. මිනිසා පිළිබඳ වූ ; මනුෂ්‍යයා සම්බන්ධ වූ. 2. ශිෂ්ට ලොවක් පිළිබඳ වූ. [නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍යයා ; මිනිසා.
මානව ඉතිහාසය[නා.] ඉතිහාසය, ආගම, සමාජය, පාලනය ආදී මනුෂ්‍ය ජාතීන් සතු ඓතිහාසික පුවත.
මානව කල්ප(පාරිභා.) [වි.] (සත්ව.) මිනිසා වැනි.
මානව දයාව[නා.] මනුෂ්‍යවාදය පිළිබඳ අනුකම්පාව ; පොදු මනුෂ්‍යත්වය පිළිබඳ ආදරය.
මානව භක්තිය[නා.] මනුෂ්‍යයන් කෙරෙහි ඇති වන සානුකම්පික හැඟීම ; මානවවාදය.
මානව විද්‍යාව[නා.] මිනිස් වර්ගයාගේ පරිණාමය සහ පැවැත්ම හා සම්බන්ධ වූ ජීව විද්‍යාත්මක, සංස්කෘතික හා භෞතික පරිසරය පිළිබඳ විද්‍යාව.
මානව ශාස්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිනිසුන් පිළිබඳව ඉගෙනීම ; මානුෂික අධ්‍යයනය.
මානව සංස්කෘතිය[නා.] මනුෂ්‍ය සමාජයකට ආවේණික සිරිත් විරිත් ගති පැවතුම් ඇදහිලි ආදියෙහි එකතුව ; මනුෂ්‍ය ශිෂ්ටාචාරය.
මානවකයා[නා.] තරුණයා ; යෞවනයා ; පුරුෂයා.
මානවතාව[නා.] මිනිසත්බව ; මනුෂ්‍යත්වය.
මානවිකාව[නා.] තරුණිය ; යෞවනිය ; කාන්තාව.
මානවීය[වි.] මිනිසාට අයත් වූ ; මිනිසා පිළිබඳ වූ ; මනුෂ්‍යයා සම්බන්ධයෙන් වූ.
මානවෝත්පත්තිය[මානව+උත්පත්තිය] [නා.] මිනිසාගේ උපත ; මනුෂ්‍යයාගේ උත්පත්තිය.
මානවෝද්භවය[මානව+උද්භවය] [නා.] මිනිසාගේ ආරම්භය හැදෑරීම.
මානස, මානසා[නා.ප්‍ර.] චිත්තය ; සිත
මානස්‍යය[නා.] දැවයෙන් කළ ගෙය.
මානසික[වි.] චිත්තය පිළිබඳ වූ ; සිතෙහි වූ ; කල්පනාවට අයත් ; මනෝමය.
මානසික ආබාධය(පාරිභා.) [නා.] සිතෙහි ගිලන් බව ; මනස අවුල්වීම නිසා හටගන්නා රෝග.
මානසික ආරෝග්‍යශාලාව[නා.] මානසික රෝගවලට පිළියම් කරන රෝහල ; උමතු රෝගීන්ට ප්‍රතිකාර කරන ආරෝග්‍යශාලාව ; උන්මත්තකාරෝග්‍ය ශාලාව.
මානසික ඉන්ද්‍රීය මතය[නා.] සිත පිළිබඳ අධ්‍යයන මතයක් ; තර්කනය, විනිශ්චය, ස්මරණය, බුද්ධිය ආදි ලක්ෂණ මනසේ ඇතැයි විශ්වාස කළ මතය.
මානසික ඌනතාව(පාරිභා.) [නා.] චිත්ත ස්වභාවයක් ; බුද්ධියේ පසුබැස්ම.
මානසික ශාස්ත්‍රය[නා.] චිත්ත ධර්ම ශාස්ත්‍රය.
මාන් බලනවා[ක්‍රි.] එල්ලය බලනවා ; මාන බලනවා ; කුරුමානම් අල්ලනවා.
මාන්චුව[නා.] 1. සන්ධිය ; 2. බැඳීමේ උපකරණයක් ; විලංගුව ; හැකිල්ල.
මාන්ත්‍රික[වි.] මන්ත්‍රවලට අයත් ; මන්ත්‍ර සම්බන්ධ වූ.
මාන්දම[නා.] ළදරු රෝගයක් ; මන්දාග්නිය ; ග්‍රහණිය.
මාන්දුව(කථා.) [නා.] මලානික බව ; තෙහෙට්ටුව.
මාන්නක්කාරයා[නා.] 1. අහංකාර තැනැත්තා. 2. (ධීව.) ධීවරයන් විසින් තෝරා නමැති මත්ස්‍යයා හඳුන්වන විකට නාමයක්.
මාන්නය, මාන්නේ[නා.] 1. මානය ; අහංකාරය ; උඩඟුකම. 2. (කථා.) සැකබිය ; ලජ්ජාගතිය ; කුලෑටිකම. 3. රජය වැනි උසස් ආයතනයකින් ලබන ගරු නම්බුනාමය ; උපහාරය.
මාන්සිය[නා.] (කථා.) 1. මහන්සිය. 2. ප්‍රයත්නය ; උත්සාහය. 3. ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කිරීමට ඇති අපහසුව ; ඇදුම රෝගය.
මාන්‍ය[වි.] මානනය කළ යුතු ; පිදිය යුතු ; ගරු බුහුමන් කටයුතු.
මානාධික[මාන+අධික] [වි.] වැඩි අහංකාරයෙන් යුත් ; අධික ආඩම්බරයක් ඇති.
මානාවරිය[නා.] ගඟ දියෙන් වැඩ කරන කුඹුර.
මානි, මානී[වි.] මානය ඇති ; අහංකාරවත්.
මානිකාව[නා.] මානවිකාව ; තරුණ ස්ත්‍රිය.
මානිනිය[නා.] මාන ඇති ස්ත්‍රිය ; අහංකාර කාන්තාව.
මානිල්, මානෙල්, මහනෙල්[නා.ප්‍ර.] නිල් පැහැති අලංකාර මල් සහිත ජලජ පැළෑටියක් ; නිලුපුල් ; ඉන්දීවර ; ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික පුෂ්පය සේ සැලකේ.
මානුෂ[වි.] මිනිසාට අයත්; මිනිසා පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] මිනිසා ; මනුෂ්‍යයා.
මානුෂක, මානුෂික[වි.] මනුෂ්‍යයන් පිළිබඳ ; මිනිසුන්ට අයත්.
මාපක[වි.] 1. මැනීම හා සම්බන්ධ ; මැනීම සඳහා භාවිත කරන. 2. මවන/මැවූ ; නිර්මාණය කරන/කළ.
මාපකය[නා.] 1. මැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය ; මිනුම් දණ්ඩ ; මාන යන්ත්‍රය. 2. (ප්‍ර. යෙදේ.) මැනීම කරන්නා ; කිරුම්කාරයා ; මනින්නා.
මාපය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිම්ම ; මිනුම.
මාපා[නා.ප්‍ර.] 1. මහා ආදිපාදයා ; මහා ඈපා ; මහා ඇමැති ; 2. මහා ප්‍රාසාදය ; ලොකු ගෙය ; ප්‍රාසාදය ; මාලිගාව. 3. මහා ගස.
මාපිය[නා.] 1. මහත් වූ ප්‍රීතිය ; ලොකු සතුට. 2. මව සහ පියා.
මාපිරි[නා.ප්‍ර.] පුන්සඳ.
මාබල්[නා.ප්‍ර.] 1. ගොඩනැඟිලි සෑදීමට හා ප්‍රතිමා ආදිය නෙළීමට ගනු ලබන්නා වූ ද, ඔප දැමිය හැකි බෙහෙවින් තද පැහැ වයිරමින් යුත් ගල් විශේෂයක්. 2. මාබල් බදාමයෙන් නොහොත් වීදුරුවලින් සාදන ලදුව ළමුන් ක්‍රීඩා සඳහා පාවිච්චි කරනු ලබන ඇට බෝල, ජිල් බෝල, ටීක් බෝල ආදිය.
මාමක[වි.] 1. මගේ යැයි සිතන ; තමාට අයත් යැයි විශ්වාස කරන. 2. ළැදි ; සිත් බැඳි ; හිතවත්.
මාමණ්ඩි, මාමණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] මාමා ; නෑකමින් බිරියගේ හෝ සැමියාගේ පියාත්, මවගේ සහෝදරයාත් සඳහා යෙදෙන ගෞරවාර්ථ යෙදුමක්.
මාමිනි[වි.] නැව් සම්බන්ධ ; නාවික.
මාමිනියා[නා.] 1. මුහුදු යාත්‍රා පිළිබඳ දැනුම ඇත්තා ; නාවිකයා. 2. (කථා.) මහ මිනිහා ; ශ්‍රේෂ්ඨ පුරුෂයා ; නිලධාරියා.
මායම[නා.] 1. රැවටීම ; කපටිකම ; වංචාව ; ප්‍රයෝගය. 2. ඉන්ද්‍රජාලය ; ඇස්බැන්දුම. 3. දේව, යක්ෂ, භූත ආදින්ගේ දෘෂ්ටි වැටීම ; (ඔවුන්) ආරූඪවීම ; භූතාවේශය. 4. (තෙල් කහට ආදි ද්‍රව්‍යවල) පැල්ලම. 5. ස්වල්පය ; සුළු ප්‍රමාණය.
මායම් වෙනවා[ක්‍රි.] දේව, යක්ෂ භූතාදීන් ආරූඪ වෙනවා.
මායා[නා.ප්‍ර.] 1. තාත්ත්විකව නොපවතින රූප, ඡායා, දෘෂ්ටි. 2. කළ වරද සඟවන ගති ; රැවටිලි ; වංචා. 3. ඇස්බැන්දුම් ; මුළා ; මිරිඟ ; ඉන්ද්‍රජාල.
මාර පරාජය[නා.ප්‍ර.] මාරයා පැරදවීම ; බුද්ධත්වයට පැමිණීම.
මාර යුද්ධය[නා.] සිදුහත් තවුසාණන් වසවත් මරු සමග කළ සටන ; කාම ක්‍රෝධාදිය නැති කිරීම සඳහා උන්වහන්සේ ගත් වෙහෙස.
මාර සෙනග[නා.] 1. සිදුහත් තවුසාණන් බුද්ධත්වයට පැමිණීම වළක්වාලනු පිණිස පැමිණි මාර සෙනග. 2. (නව.) අතිමහත් ජනකාය ; විශාල ජන සමූහය.
මාරකය[නා.] මරණය ගෙන දෙන උවදුර ; මරණයට හේතුවත කරුණ.
මාරගර්භය[නා.] සොහොන් ගැබ.
මාරජි[නා.ප්‍ර.] මාරයා දිනූ තැනැත්තා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
මාරණ[නා.ප්‍ර.] 1. අබිං විශේෂයක්; කළු අබිං. 2. බෙහෙත් වර්ගවල විෂ මැරීම ; විෂ පහ කිරීම. [නා.] 1. වධය ; මැරීම ; ජීවිත හානිය. 2. සිවුසැට කලාවලින් එකක්.
මාරණාන්තික[මාරණ+අන්තික] [වි.] මරණයෙන් කෙළවර වන ; මරණය පමුණුවන ; මාරාන්තික.
මාරධෙය්‍ය[නා.] මාරයාට අයත් වුව ; නාම, රූප, අරූප යන භවත්‍රය.
මාරයා[නා.] මාර බ.
මාරවිජය[නා.] මරු සමග කළ සටනින් ලත් ජය ; සිදුහත් තවුසාණන් පංච මාරයන් බිඳ බුදුවීම.
මාරස[නා.] සඳරැස් ; චන්ද්‍ර කාන්තිය.
මාර්ගඵල[නා.] සමථ විදර්ශනා මාර්ගඵල ; සෝවාන් ආදි මර්ගයන්ට අනතුරුව ලබන ඵලය.
මාර්ගය[නා.] 1. බුදු දහමේ චතුරාර්ය සත්‍යය අතරින් සතරවැන්න වන වන මාර්ග සත්‍යය. 2. ක්‍රමය ; පිළිවෙළ. 3. ගමන් කරන පාර ; මාවත. 4. (සංගී.) හින්දුස්ථානි සංගීතය බෙදන ප්‍රධාන කොටස් දෙකෙන් එකක්.
මාර්ගස්ථ[වි.] 1. සෝවාන් ආදී මාර්ගයට පැමිණි ; මාර්ගලාභී. 2. මාර්ගයට අයත් ; මාර්ගයෙහි ගමන්ගන්නා.
මාර්ගස්ථයා[නා.] සෝවාන් ආදි සතර මාර්ගයෙහි පිහිටි උත්තමයා.
මාර්ගාධිගමය[මාර්ග+අධිගමය.] [නා.] සෝවාන් මාර්ගාදිය අවබෝධ කරගැන්ම.
මාර්ජනය[නා.] මැදීම ; නැවත මාලාව නැවත පිරිසිදු කිරීම.
මාර්තණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
මාර්දවය[නා.] මොළොක්බව ; මෘදුබව.
මාරාන්තික[මාර+අන්තික] [වි.] මරණයෙන් කෙළවර වන.
මාරාව[නා.] අයිලය ඉදිරියේ උක්කුටියෙන් වාඩි වී සිටින යක්දෙස්සෙකු විසින් හස්ත චලනයෙන් කරනු ලබන අභිනය.
මාරාවිෂ්ට[මාර+ආවිෂ්ට] [වි.] 1. මාරයා ආවේශ වූ ; මාරයා ආරූඪ වූ. 2. ඉවක් බවක් නැති කෝපයෙන් යුත්.
මාරාවේශය[මාර+ආවේශය] [නා.] මාරයා ආරූඪ වීම ; මාරයා වැහීම.
මාරිය[නා.] අඛණ්ඩ තද වැස්ස ; මහා වර්ෂාව ; තද වැහි කාලය.
මාරියාව[නා.] මුහුදේ ඉහළ නැගෙන රැල්ල ; රැල වේගය ; උස් රැල ගෙඩිය.
මාරු කරනවා[ක්‍රි.] යම් දෙයක් වෙනුවට වෙනත් දෙයක් ගන්නවා.
මාරු වෙනවා[ක්‍රි.] 1. වෙනස් වෙනවා ; වෙනස් අතකට හැරෙනවා. 2. අන් තැනකට යනවා. 3. (නව.) අනික් අයට නොදැනෙන්නට සිටි සැනින් පිට වෙනවා ; රහසේ සැඟවී යනවා.
මාරුක්[නා.ප්‍ර.] පොල්.
මාරුතය[නා.] 1. වාතය ; සුළඟ. 2. කුණාටුව.
මාරුව[නා.] 1. යෙදවීම ; පෙරළීම ; වෙනස් කිරීම. 2. පිළිවෙළ ; ක්‍රමය. 3. වේලාව ; අවස්ථාව.
මාල[නා.] 1. (ගොඩනැගිලි ආදියෙහි) වහල ; තට්ටුව. 2. සංඝ කර්ම පිණිස සීමා වසයෙන් සම්මත මළුව ; සීමාමාලකය. 3. (ගොඩනැගිලි ආදියෙහි) වහල ; තට්ටුව. 4. මාලය බ.
මාලකය[නා.] 1. විහාරාරාමාදියෙහි මළුව. 2. සීමා මාලකය.
මාලක්කම[නා.] පිනුම ; කරණම ; අඩව්ව.
මාලය[නා.] ශරීර අලංකාරය සඳහා ගෙල පළඳින ආභරණයක්.
මාලාගෝපකයා[නා.] මල්වතු රැකබලා ගන්නා තැනැත්තා ; මල්ගොව්වා.
මාලාදාමය[නා.] මල්දම ; මල්මාලාව.
මාලාබන්ධය[නා.] 1. සූසැට කලා ශිල්පවලින් එකක් වූ මල්දම් ගෙතීම ; මාලාකර්මය. 2. මාලාවක් සේ නිසි පරිදි අක්ෂර යොදා රචිත ශ්ලෝක ආදිය.
මාලාව[නා.] 1. මල්දම ; මල්වැල. 2. මල් මැණික් ආදියෙන් සෑදූ වැල ; දාමය ; ආවලිය. 3. පෙළ ; පන්තිය. 4. ධාරා සේ පවත්නා රාශිය. 5. සමූහය ; රාශිය. 6. මැණික් ඉල්ලමට යටින් තිබෙන මැට්ට. 7. දඹදිව අවන්ති ජනපදය.
මාලිනී[නා.ප්‍ර.] 1. මල් ඇත්තී ; මල් දරන්නී. 2. සංස්කෘතික කාව්‍ය වෘත්තයක නාමය. [වි.] ගැවසුණු මල් ඇති ; මලින් පිරුණු.
මාලු[වි.] 1. (බෞද්ධ භික්ෂුවරයකු) අධි-ශීල හෙවත් උපසම්පන්න බවට පැමිණි. 2. මහලු ; වයසින් මුහුකුරා ගිය ; වයස්ගත ; වෘද්ධ. 3. අබලන්; පැරැණි ; දිරාගිය. 4. ප්‍රථම නොවූ ; දෙවැනි. [නා.ප්‍ර.] 1. ශරීර මාංසය ; ඇඟ මස. 2. මාලුවා.
මාලු අයින[නා.ප්‍ර.] පවන ; වායුව ; සුළඟ.
මාලු පැවිජි, මාලු පැවිදි[නා.ප්‍ර.] අධිශීල සම්පන්න භික්ෂුව ; (උපසම්පන්න) මහතෙර.
මාලු වයස[නා.] මහලු අවස්ථාව ; වෘද්ධ සමය ; වයස්ගත අවස්ථාව.
මාලුවා[නා.] මත්ස්‍යයා ; මීනයා.
මාවටන්[නා.ප්‍ර.] මවට කරන උවටැන ; මාතෘ උපස්ථානය.
මාවත[නා.] 1. (යන එන) මග ; මහ මග ; මහා මාර්ගය. 2. මහ වතක් හෙවත් ලොකු මුහුණක් ඇති බකමූණා.
මාවරය[නා.] 1. වැටක ඉනි පෙළක් සිටවා ඒවා එක සේ තද වීමට බඳින හරස් ලීය. 2. කුහරයක් හරහා තිබෙන දණ්ඩක් වැනි සෛලයක් හෝ අවයවයක්.
මාවුලාව[නා.] කොට්ටය ; බිම්බෝහනය.
මාසක[නා.ප්‍ර.] 1. ධාන්‍ය විශේෂයක් වන මෑ. 2. පුරාණ ලෝහ කාසි වර්ගයක්. 3. ඔළිඳ ඇට දහයක බර.
මාසය[නා.] 1. අවුරුද්දක් බෙදා ඇති කොටස් දොළහෙන් එකක් වන සාමාන්‍යයෙන් දින 30ක හෝ සති 4ක කාලය. 2. චන්ද්‍රයා පොළව වටා එක් වරක් යාමට නොහොත් සූර්යයා එක් රාශියක් තුළ ගමන් කිරීමට ගතවන අටවිසි දිනක කාලය.
මාස් කන්නය(කථා.) [නා.] ප්‍රධාන ශස්‍ය කාලය ; වී වපුරන ප්‍රධාන කාලය.
මාසික[වි.] මාසයට අයත් ; මාස්පතා.
මාසේපෝය[නා.] අමාවක පොහොය ; චන්ද්‍රයාගේ අව පක්ෂයේ පසළොස්වන දිනය ; චන්ද්‍රයා ලොවට නොපෙනෙන රැය සහිත දිනය.
මාහැඟි[වි.] මහත් සේ අගය ඇති ; ඉතා වටිනා ; මහාර්ඝ ; උතුම්.
මාහිමි[නා.ප්‍ර.] 1. වැඩිහිටි භික්ෂූන් වහන්සේලා හඳුන්වන ගෞරව නාමය ; මහා ස්ථවිර; මහා තෙර. 2. පොළොන්නරු කාලයෙන් පසු මෙරට ශාසනයෙහි ඇති කළ උත්තරීතර සංඝ පදවිය. 3. මාගේ ස්වාමියා.
මාළු බීම(ධීව.) [නා.] මසුන් බහුල තැන්.
මාළු රිල්ල(ධීව.) [නා.] දිය මතුපිටට මාළු මතු වී පෙනීම.
මාළුපිනි[නා.ප්‍ර.] බත් සමග ආහාරයට ගැනෙන ව්‍යඤ්ජනාදිය.
මැංගනීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන වශයෙන් වානේ හා වෙනත් මිශ්‍ර ලෝහ සෑදීමේ දී ගනු ලබන ලෝහයක මූල ද්‍රව්‍යයක්.
මැංගනීස් වානේ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගෙවීමටත්, කම්පනයටත් ඔරොත්තු දෙන තද වානේ වර්ගයක්.
මැක්කා[නා.] බල්ලන් ආදි සතුන්ගේ, පක්ෂීන්ගේ හෝ මිනිසුන්ගේ ඇඟෙහි ඇලී ලේ උරා බොමින් ජීවත් වන පරපෝෂිත කෘමි විශේෂයක්.
මැකියුලාව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨ වංශීන්ගේ ඇතුළු කනේ වූ තුම්බිකාවේ හා මඩිච්චියේ ප්‍රතිග්‍රාහක ලපය.
මැකිලිය(පාරිභා.) එන්ජිමක බෙයාරිං සවිකර ඇති කොටස.
මැකෝ(පරිග.) [නා.ප්‍ර.] පරිගණකයේ ඇතිවන්නා වූ වෛරසයක නාමය.
මැග්නීසියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුදුපාට සැහැල්ලු ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
මැග්මා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳු පිපිරීමෙන් පිටවන ලාවා සෑදෙන පෘථිවිය අභ්‍යන්තරයේ ඇති ද්‍රව්‍යය.
මැට්‍රික් ක්‍රමය, මෙට්‍රික් ක්‍රමය[නා.] දශම මිනුම් ක්‍රමය ; මීටර් ක්‍රමය.
මැටි[නා.ප්‍ර.] ඉතා සියුම් කණිකාවලින් සෑදුණු අවසාදිත නිධියක් ; ස්වාභාවික හේතු නිසා පර්වත කොටස් දිරායාමෙන් පොළොවේ ඇති අපද්‍රව්‍ය හා මිශ්‍රවීමෙන් සෑදෙන පස් විශේෂයක්.
මැටි අයිරුව[නා.] වළං මැටි ලබාගන්නා ස්ථානය ; මැටි ආකරය.
මැටි අහු[නා.ප්‍ර.] මැටිවලින් තබන මුද්‍රා විශේෂයක නාමය.
මැටි ඔරුව(පාරිභා.) [නා.] පදම්වීම සඳහා මැටි රත්කර තබන විශාල පෙට්ටියක් වැනි උපකරණය.
මැටි ගසනවා[ක්‍රි.] යමක සිදුරු වැසීයන සේ මැටි ආලේප කරනවා.
මැටි පන්දම[නා.] පෙරහැර වල ගෙන යෑම සඳහා මැටි බඳුනක් තුළ වැටි දල්වා සාදා ගැනෙන පන්දම.
මැටිකට්ටය, මැටිකට්ටෙ[නා.] 1. පාගා සකස් කර ගත් මැටි පිඩ. 2. (කථා.) මල්වෙඩිවල හා රතිඤ්ඤාවල පතුලෙහි හිරකර තිබෙන මැටි ගුලිය. 3. ගෑස් ලාම්පුවල මැන්ටලය බඳින මැටියෙන් සෑදූ කොටස.
මැටිකරුව[නා.] 1. මැටිවලින් සාදා සිදුරක් සහිතව පුළුස්සා ගන්නා අච්චුව. 2. වාත්තු අච්චුව ; ලෝහ බඩු වාත්තු කිරීමට මැටියෙන් සාදන පුළුස්සා ගත් අච්චුව.
මැටිපත්ත(පාරිභා.) [නා.] මැටි පතුර.
මැටිපය[නා.ප්‍ර.] මැටි පාත්‍රය.
මැටිපලා[නා.] බුලත් වැල්වල මුල හටගන්නා ළපටි කොළ.
මැටිපා[නා.ප්‍ර.] 1. මැටිපස. 2. වරිච්චි බිත්තියක මැටි හිරවීමට සිටුවන කණු හා ඒ අතරට බඳින ලී.
මැටිපේ කිරීම(කථා.) [නා.] අපල දුරුවීම සඳහා කරන ශාන්ති කර්මය.
මැටියැදීම[නා.] ශාන්ති කර්මයක්; මැටි ගුලි නවයක් උපයෝගී කරගෙන දෙවියන්ගෙන් ශාන්තිය යැදීම.
මැටිසක[නා.] කුඹල් සක.
මැඩ පවත්වනවා, මැඬ පවත්වනවා[ක්‍රි.] 1. මර්දනය කරනවා ; යටපත් කරනවා. 2. පාගනවා.
මැඩ පියනවා[ක්‍රි.] 1. අභිභවනය කරනවා ; යටත් කරනවා. 2. පාගනවා ; හිරිහැරයට පත් කරනවා. 3. මිරිකනවා.
මැඩ, මැඬ[නා.ප්‍ර.] 1. මණ්ඩලය ; ප්‍රදේශය. 2. අංග ජනපදයේ විසූ සිටුවරයෙක්. 3. ඖෂධීය ගස් වර්ගයක්.
මැඩකම්[නා.ප්‍ර.] කර ඇඹීම.
මැඩගන්නවා[ක්‍රි.] යටපත් කරනවා ; පයට යට කරනවා.
මැඩම[නා.] 1. (ඇඟ) මිරිකීම : සම්බාහනය. 2. අභිභවනය.
මැඩලනවා[ක්‍රි.] 1. මිරිකනවා ; තද කරනවා. 2. පාගනවා.
මැඩවනවා[ක්‍රි.] පාගනවා.
මැඩවීම(පාරිභා.) [නා.] වාත බුබුලු පහකොට මැටි පිළියෙළ කිරීම.
මැඩියා[නා.] ඉස්ගෙඩියාගෙන් විකාශනය වී දිය ගොඩ දෙකෙහිම වාසය කරන කුඩා සතෙක් ; ගෙම්බා.
මැඩිල්ල[නා.] 1. මණ්ඩලය ; රවුම ; මූණත. 2. මිටිය ; පොදිය ; කොපුව. 3. සිවුරේ කොටසක් ; සිවුරු ගැබ ; සිවුරේ අත්ත. 4. කුඩා රෙදි කැබැල්ල. 5. පිට්ටනිය ; මිදුල. 6. තැලීම ; පෑගීම. 7. වළංකෑල්ල ; කැබිලිත්ත. 8. හේන්වල කුරහන්වේලා ගැනීමටත් පාගා ගැනීමටත් යොදාගත් තැන ; කමත.
මැඩුවන්, මැඬුවන්[නා.ප්‍ර.] පිදුරු ; ගොයම් පාගා ඉවතලන රොඩු.
මැණ[නා.ප්‍ර.] මැණික ; මිණ ; මාණික්‍යය.
මැණික[නා.] අගනා රත්න විශේෂයක් ; මාණික්‍යය ; විවිධ නම්වලින් හඳුන්වන දීප්තිමත් වර්ණයෙන් යුත් වටිනා ගල් වර්ගය.
මැණික් ආකරය(කථා.) [නා.] මැණික් උපදින ස්ථානය ; මැණික් පතල.
මැණික් ඉල්ලම[නා.] මැණික් ගැරීමේ දී මැණික් ඇද්දැයි සෝදා බලන පස් තට්ටුව.
මැණික් දැල[නා.] මැණික් යොදා කළ දැල ; හස්ති ආභරණයක්.
මැණික් සැට්ටරා[නා.ප්‍ර.] මැණික් කපන්නා ; මැණික් වැඩ කරන්නා.
මැණික්කටුව, මැණික්කට්ටුව[නා.] අත්කර ; මණිබන්ධය.
මැඬියා[නා.] මැඩියා බ.
මැත[නා.ප්‍ර.] වහසිබස් ; පුරසාරම.
මැත දොඩනවා[ක්‍රි.] වහසිබස් කියනවා ; පුරසාරම් කියනවා.
මැති[නා.ප්‍ර.] 1. ඇමතිවරයා ; අමාත්‍යයා. 2. මන්ත්‍රීවරයා ; පාර්ලිමේන්තු හෝ පළාත්සභා නියෝජිතයා.
මැතිවරණ කොමසාරිස්[නා.ප්‍ර.] මැතිවරණ කටයුතු පිළිබඳව රජයෙන් පත්කරනු ලැබ සිටින නිලධාරියා.
මැතිවරණ ප්‍රකාශනය[නා.] මැතිවරණයකදී ඒ ඒ දේශපාලන පක්ෂ ඉදිරිපත් කරන තම ප්‍රතිපත්ති මාලාව.
මැතිවරණය[නා.] දේශපාලන ආයතනයකට නියෝජිතයන් තෝරා ගැනීම සඳහා පවත්වනු ලබන ඡන්ද විමසීම.
මැතිසක්[නා.ප්‍ර.] මන්ත්‍රී චක්‍රය ; මන්ත්‍රී අමාත්‍ය සමූහයා ; මැති-ඇමති මණ්ඩලය.
මැතොදිස්ත[වි.] රෙපරමාදු ආගමට අයත් ජෝන් වෙස්ලි නම් පියතුමකු විසින් ආරම්භ කරන ලද ක්‍රිස්තු භක්ති ක්‍රමයක්.
මැද[නා.ප්‍ර.] 1. මධ්‍යය ; වස්තු දෙකක් අතර පෙදෙස ; අන්ත නොවූ තත්ත්වය. 2. ඉදිරිපිට ; ඉස්සරහ ; අභිමුඛය. [වි.] මැදහත් ; මධ්‍යස්ථ.
මැද කන්නය[නා.] යල මහ කන්න දෙක අතර වගා වාරය.
මැද පළාත[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ පළාත් නවයෙන් එකක් වන මධ්‍යම කඳුකර පළාත.
මැද මොළය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය මස්තිෂ්කය.
මැද වට්ටම[නා.] නැටුම් විධියක්; සිංහල නැටුම් බෙදා ඇති කොටස් දෙකෙන් එකක්.
මැදඟිල්ල, මැදැඟිල්ල[මැද+ඇඟිල්ල] [නා.] අතෙහි හෝ පාදයෙහි ඇඟිලි පසෙන් මැද්දෙහි පිහිටා ඇති ඇඟිල්ල.
මැදදෙස[නා.ප්‍ර.] ඉගටිය ; ශරීරයේ මැද කොටස.
මැදපෙරදිග[නා.ප්‍ර.] ඊජිප්තුව හා ඇෆ්ඝනිස්ථානය අතර පිහිටි බිම් ප්‍රදේශයට අයත් රටවල් ; ලෙබනන්, ඊශ්‍රායිල්, සිරියා, ජෝර්දාන්, ඉරාක්, එමිරේට් රාජ්‍ය, සවුදි, යෙමන් හා ඉරාන් ආදි රටවල්.
මැදහත්[වි.] මධ්‍යස්ථ ; පක්ෂ භේදයෙන් තොර ; සාධාරණ ; උපේක්ෂා සහගත. [නා.ප්‍ර.] මැදහත්බව ; සාධාරණකම අපක්ෂපාත බව.
මැදහත් වෙනවා[ක්‍රි.] 1. මධ්‍යස්ථ වෙනවා ; උපේක්ෂා සහගත වෙනවා. 2. හවුල් වෙනවා ; එක් වෙනවා ; ඉදිරිපත් වෙනවා.
මැද්ද[නා.] මැද ; මධ්‍යය.
මැදි කරනවා[ක්‍රි.] ඇතුළත් කරනවා ; අඩංගු කරනවා ; මැද්දට දමනවා ; අන්තර්ගත කරනවා.
මැදි නාරටිය(පාරිභා.) [නා.] පත්‍රයක ප්‍රස්තරය මැදින් වැටී තිබෙන ප්‍රධාන නාරටිය.
මැදි පිරවුම(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රමානුකූල නොවූ ශාඛා බෙදීගිය සෛලවලින් යුක්ත කලලරූපී සම්බන්ධක පටකය ; මධ්‍යශ්ලේෂය.
මැදි විය[නා.] මධ්‍යම වයස.
මැදි, මැඳි[වි.] මැදින් පිහිටි ; මැදි වූ.
මැදිකල් පිළිනපත්[නා.ප්‍ර.] (නව.) අවුරුදු පහේ සිට විස්ස තෙක් වලංගු භාණ්ඩාගාර ණයපත්.
මැදිගැට(කථා.) [නා.] කිතුල් ගසේ පුරුක් මැද සෑදෙන මල් ; කුඩා කිතුල් මල්.
මැදින්, මැඳින්[නා.ප්‍ර.] පෙබරවාරි-මාර්තු කාල සීමාවට ගැළපෙන සිංහල මාසයක් ; දොළොස්වන චන්ද්‍ර මාසය.
මැදිපොහොය, මැඳිපෝය[නා.] චන්ද්‍ර මාසයක මැද යෙදෙන පුර පසළොස්වක පෝය.
මැදියම, මැඳියම[නා.] මධ්‍යම යාමය ; රාත්‍රියේ දෙවැනි පැය හතර.
මැදිරිය[නා.] 1. රථයක ආවරණය කළ කොටස. 2. දුම්රියෙහි වෙන් වෙන් වශයෙන් ඇති කොටස ; රේල් පෙට්ටිය. 3. කූඩුව ; පඤ්ජරය. 4. ගෙය ; නිවස. 5. බළලා. 6. කාමරය.
මැදිහත්වෙනවා[ක්‍රි.] සම්බන්ධ වෙනවා ; යම්කිසි කටයුත්තකට ඇඟිලි ගසනවා.
මැදුම් සගිය[නා.] ත්‍රිපිටක පාලියෙහි මජ්ඣිම නිකාය නම් වූ ග්‍රන්ථය.
මැදුර, මැඳුර[නා.] මන්දිරය ; විසිතුරු ගෘහය ; නිවාසය.
මැනව, මැනවි[නි.] හොඳයි ; සුදුසුයි ; මනෝඥයි.
මැනවින්[ක්‍රි.වි.] මනාප සේ ; මනා කොට ; සුදුසු පරිදි ; ඉතා හොඳින්.
මැන්ගනීස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යකඩවලට සමාන අළුපාට ලෝහයක්.
මැන්ඩමුස් ආඥාව[නා.] නීතිමය කටයුත්තක් හෝ පොදු කාර්යයක් ඉටු කරන ලෙස ඉහළ උසාවියකින් පහළ උසාවියකට, ආයතනයකට හෝ පුද්ගලයකුට නිකුත් කරන නියෝගය.
මැනෝ මීටරය[නා.] ද්‍රාවික-පීඩන මානය.
මැමතා(පාරිභා.) [නා.] වඳවී ගිය ‘මැමත්’ වර්ගයට අයත් ඇතුන් විශේෂයක්.
මැයි[නා.ප්‍ර.] 1. වෙසක් පොහොය පවතින මාසය (නූතන කැලැන්ඩරයේ) පස්වන මාසය. 2. මැයි මාසයේ දී මල් පිපෙන ගස් වර්ගයක්.
මැයි දිනය[නා.] ලෝක කම්කරු දිනය ; මැයි මස පළමු වනදා.
මැර[වි.] නපුරු ; දැඩි ; ගොරෝසු ; භයානක ; චණ්ඩ. [නා.ප්‍ර.] 1. මර්යාදාව ; සීමාව ; වැට ; නියර. 2. හිරු එළිය ; රශ්මිය.
මැරවර[වි.] නපුරු ; භයානක ; සාහසික ; චණ්ඩි ; තක්කඩි ; දාමරික.
මැරහැඩි[නා.ප්‍ර.] 1. පළමු ලෝක මහා යුධ සමයේ දී ලංකාවට ගෙන එන ලද ඉන්දීය මහාරාෂ්ට සෙබළුන් හඳුන්වනු ලැබූ නාමය ; මරාති. 2. (කථා.) දඩබ්බරයා ; නපුරු හැසිරිම් ඇත්තා ; හිතුවක්කාරයා.
මැරෙනවා[ක්‍රි.] 1. මිය යනවා ; පණ යනවා. 2. (රූඪි.) දැඩි දුක් විඳිනවා.
මැල[වි.] මැලවුණු ; මලානික වූ.
මැලගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. පිලිස්සීම සඳහා කුණුරොඩු ආදිය ගොඩ ගසනවා. 2. ගිනිමැල ගහනවා.
මැලය, මැළය[නා.] 1. ඵලය ; ගෙඩිය. 2. ගිනි තැබීමට පිළියෙල කරන ලද දර හා කුණු ගොඩ. 3. කුණු දර ආදියෙන් නැගි ගිනි සිළු සමූහය.
මැලවෙනවා[ක්‍රි.] මලානික වෙනවා ; අප්‍රාණික වෙනවා.
මැලසි, මැලැසි[නා.ප්‍ර.] ගැට ; නොපැසුණු ඵල ; කුඩා ගෙඩි.
මැල්පිගී, මැල්පිගීය දේහය[නා.] පෘෂ්ඨවංශීය වකුගඩුවේ මුත්‍රධර නාලිකාවක විශාල වූ කෙළවර.
මැල්පිගීය ස්තරය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශී සතුන්ගේ සමෙහි පිහිටා ඇති ගැඹුරුම ස්තරය.
මැල්ල[නා.] 1. අලසබව ; කම්මැළිකම. 2. මොළොක් ගතිය. 3. ඖෂධීය ශාක විශේෂයක්.
මැල්ලුම[නා.] 1. පලා වර්ග සිහින්ව ලියා පොල් මිශ්‍ර කර මලවා ගනු ලබන ආහාර විශේෂය. 2. කැඩුම් බිඳුම් ආදියට ඖෂධීය ශාඛ වර්ග කොටා මලවාගනු ලබන මිශ්‍රණය.
මැලි[නා.ප්‍ර.] 1. දත්වල බැඳෙන මැලියම්. 2. ලාටු ; මැලියම්. 3. කුඩා මල. [වි.] කම්මැළි ; අලස.
මැලික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) අමු ගෙඩිවල ඇති අම්ල විශේෂය.
මැලියම්[නා.ප්‍ර.] යමක් ඇලවීමට ගනු ලබන ලාටු විශේෂය.
මැලේ[නා.ප්‍ර.] 1. ආසියා මහාද්වීපයේ තායිලන්තයෙන් දකුණට විහිදුණු අර්ධද්වීපය ; මලයාව. 2. මැලේසියාවේ ද සිංගප්පූරුවේ ද වෙසෙන ජන වර්ගය. 3. එම ජනවර්ගයට අයත් භාෂාව.
මැලේරියාව[නා.] ඇනෝෆිලිස් මදුරුවා දෂ්ට කිරීමෙන් වැලඳෙන භයානක උණ.
මැවීම[නා.] යමක් නිර්මාණය කිරීම ; දැනීමට සැලැස්වීම ; මවා පෑම.
මැවුම්කරුවා[නා.] 1. සර්වබලධාරී දෙවිඳු. 2. යමක් නිර්මාණය කරන්නා.
මැෂින් තුවක්කුව[නා.] ස්වයංක්‍රීයව ක්‍රියා කළ හැකි තුවක්කු වර්ගයක්.
මැෂිම[නා.] 1. යන්ත්‍රය ; යම් කටයුත්තක් ඉටු කරගැනීම සඳහා චලනය වන නොහොත් කොටස්වලින් යුක්තව සාදා ගන්නා ලද උපකරණයක්. 2. රෙදි මැසීමේ යන්ත්‍රය.
මැසවිලි, මැසිවිලි[නා.] කන්නලවුව ; බැගෑපත් ඉල්ලීම ; අඳෝනාව.
මැස්ම[නා.] 1. මැසීම ; යා කිරීම ; මූට්ටු කිරීම. 2. මසා යා කිරීම දැක්වෙන විලාසය ; මැහුම් ක්‍රමය.
මැස්මරිසම්[නා.ප්‍ර.] මෝහන විද්‍යාව.
මැස්ස[නා.] 1. යමක් තැබීම සඳහා ලීයෙන් හෝ වෙනත් දෙයකින් සාදන ලද තට්ටුව. 2. අට්ටාලය. 3. ලීයෙන් සාදන ලද ඇඳක් වැනි තට්ටුව. 4. පතෝල, වැටකොළු ආදි වැල්වර්ග දිවීම සඳහා තනාගන්නා ආධාරකය.
මැස්සා[නා.] පියාපත් දෙකක් ඇති කුඩා කෘමියෙක්.
මැසි[වි.] 1. පිරුණු මාස ඇති. 2. මැස්සන්ට අයත් ; මැස්සන් පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] 1. මැහි ; ඉහළින් ඉදි කරන ලද තට්ටු ; අට්ටාල. 2. ඇඳ ; යහන. 3. අමර්ෂය ; කෝපය ; උදහස. 4. විරහයෙන් ඇති වන කෝපය.
මැසිගෙය, මැසිගේ[නා.] අටල්ල ; ඉතා උස්ව තැනූ මුරගෙය.
මැසිතුඩ[නා.ප්‍ර.] මැස්සන්ගේ මුඛයෙහි ඇති දළ.
මැසිතෙල්, මැහිතෙල්[නා.ප්‍ර.] ගොයම් මැස්සන් වැනි කෘමීන් විනාශ කිරීමට භාවිත තෙල්.
මැසිදා, මැසිදෑ[නා.ප්‍ර.] සිංහල ඖෂධ වර්ගයක් ; මී පැණියෙන් හෝ මී ඉටිවලින් තැනූ හකුරු.
මැසින්න, මැසිනි[නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍ය ධේනුව.
මැසිවිල්ල[නා.] 1. කන්නලව්ව ; බැගෑපත් කෙඳිරිම ; අඳෝනාව. 2. දොම්නස් සහගත කීම ; දෝෂාරෝපණය ; නෝක්කාඩුව.
මැහැලිය, මැහැල්ලිය[නා.] වයස්ගත කාන්තාව ; මහලු ස්ත්‍රිය.
මැළවෙනවා[ක්‍රි.] 1. මළානික වෙනවා ; පැහැපත් ගතිය නැති වෙනවා. 2. පලා මැල්ලුම් ආදිය ලිපේ ගිනි මත පදමට රත් වෙනවා.
මැළි[වි.] කම්මැළි ; අලස ; කුසීත. [නා.ප්‍ර.] අලස බව ; කම්මැලිබව ; කුසීත බව.
මෑ[නා.ප්‍ර.] 1. රනිල කුලයට අයත් මාෂ බෝග වර්ගයක් ; එළවළු පිණිස ගනු ලබන සිහින් දිග කරල් විශේෂය. 2. මේ තැනැත්තිය ; මැය. 3. මාතෘකාව. 4. මව ; මාතාව.
මෑ පෙළ[නා.] මාතෘකා පාඨය ; කාරණයක් විස්තර කිරීමට මුලට යොදා ගන්නා වචනය.
මෑණියන්දෑ[නා.බහු.] අම්මා ; මව ; ගෞරවාර්ථයෙහි යෙදේ.
මෑත්[නා.ප්‍ර.] මේ අත ; මේ පැත්ත ; ළඟ.
මෑත් කරනවා[ක්‍රි.] 1. ළං කරනවා ; සමීප කරනවා ; කිට්ටු කරනවා. 2. මෙහාට කරනවා ; මේ පැත්තට හරවනවා. 3. බැහැර කරනවා ; ඉවත් කරනවා ; ඉවතට ගන්නවා.
මෑනීම, මෑනුම[නා.] 1. එල්ල කිරීම ; ඇටවීම. 2. කෙක්කක්, රිටක් ධාරකයක් මෙන් යොදා ගැනීම. 3. (ලෝහ කර්මාන්තය වැනි කාර්යයන්හි දී) දක්ෂ ලෙස වැඩෙහි යෙදවීම. 4. (කථා.) උඩින් උඩින් පය තබා ඇවිදීම. 5. යමක් සම්බන්ධ අදාළ කාර්යයෙහි නිමාව.
මෑල්ල[නා.] මැහැල්ල ; මහලු ස්ත්‍රිය.
මෑලි[වි.] මහලු වූ ; කල් ගතවීමෙන් පරණ වූ.
මිංජක පේශිය(පාරිභා.) [නා.] ගාත්‍රයක් පිටුපසට චලිත කරවීමට උපකාරී වන පේශිය.
මිග[නා.ප්‍ර.] 1. හීලෑ නොකළ සිවුපාවා ; මෘගයා. 2. මුවා. 3. වහසිබස් ; අහංකාර වචන ; අපවාද. 4. ඖෂධීය කොළ වර්ගයක්.
මිග කියනවා[ක්‍රි.] වහසිබස් කථා කරනවා ; පුරසාරම් දොඩවනවා ; හපන්කම් කියනවා ; තර්ජනය කරනවා.
මිගදාවනය[නා.] 1. මුවන්ට අභය දුන් වනය ; මුවන්ගේ අභය භූමිය. 2. දඹදිව ඉසිපතනයෙහි මුව අභය භූමිය.
මිගපති[නා.ප්‍ර.] මෘගරාජයා ; සිංහයා.
මිගාවිත[නා.ප්‍ර.] 1. මුවන්ගේ අභය භූමිය. 2. බරණැස ඉසිපතනයේ මුව වනය.
මිගිඳු[මිග+ඉඳු] [නා.ප්‍ර.] මෘගරාජයා ; සිංහයා.
මිච්ඡා[වි.] මිථ්‍යාචාර ; අසත්‍ය ; යහපත් නොවූ.
මිච්ඡා ආජීව[නා.ප්‍ර.] වැරැදි දිවි පැවැත්ම.
මිච්ඡා කම්මන්ත[නා.ප්‍ර.] වැරදි සහගත කර්ම හෝ ක්‍රියා.
මිච්ඡා ඤාණය[නා.] පාපකර්මයක් සිදු කොට තමා යහපත් දැයක් ඉටු කළැයි සිතීම හෙවත් මෝහය.
මිච්ඡා දස්සනය[නා.] වැරදි දැකීම ; මිච්ඡා දිට්ඨිය.
මිච්ඡා දිට්ඨිය[නා.] වැරදි සහගත දැකීම හෝ දැනීම ; වැරදි දර්ශනය.
මිච්ඡා වාචා[නා.ප්‍ර.] වැරදි සහගත වචන ; වාග් දුශ්චරිතය.
මිච්ඡා වායාම[නා.ප්‍ර.] වැරදි සහගත වීර්යය.
මිච්ඡා විමුක්ති[නා.ප්‍ර.] වැරදි සහගත මිදීම ; ක්ලේශවලින් නොමිදුණු තැනැත්තා තමා ඒවායින් මිදී ඇතැයි ඇති කර ගන්නා හැඟීම.
මිච්ඡා සංකප්ප[නා.ප්‍ර.] වැරදි සහගත හෝ අකුසල් සහගත කල්පනා.
මිච්ඡා සති[නා.ප්‍ර.] අකුසල පාක්ෂික වූ චිත්ත ස්වභාවය.
මිච්ඡා සමාධි[නා.ප්‍ර.] වැරදි සහගත ලෙස ඇති කරගන්නා චිත්ත ඒකාග්‍රතාව හා චිත්ත ප්‍රීතිය.
මිච්ඡාචාරය[නා.] වැරැදි හැසිරීම ; කාමයෙහි වැරැදි ලෙස හැසිරීම.
මිච්ඡාජීව විරතිය[නා.] වැරදි ජීවිකාවෙන් වෙන් වීම.
මිච්ඡාජීවය[මිච්ඡා+ආජීවය] [නා.] වැරදි ලෙස ජීවත් වීම.
මිඤ්ජක[නා.ප්‍ර.] පලවැලවල මදය ; ගෙඩිවල මදය.
මිට[නා.] 1. ඇඟිලි නමා තද කොටගත් අත්ල ; අතෙහි මුෂ්ටිය. 2. උපකරණයක් ඇල්ලීම සඳහා සවි කළ කොටස. 3. අහුර ; අතළොස්ස. 4. මැනීමේ කුඩා ඒකකයක් වන කළන් දොළොස ; පලම. 5. මෙඩූසා නමැති ජීවියාගේ අවතල පෘෂ්ඨය මැද්දෙන් එල්ලෙන කෙටි ප්‍රසරය.
මිට මොළවනවා[ක්‍රි.] 1. අත්ල හකුළුවා ගන්නවා ; ඇඟිලි හකුළා ගන්නවා. 2. අත්ලස් දෙනවා ; අත්ලස් වශයෙන් අනිකකුගේ අත ගෙන මිල මුදල් තබා හකුළුවනවා.
මිටි[වි.] උසින් අඩු ; කොට ; ලුහුඬු ; කුරු ; වාමන ; අඟුටු.
මිටි කරනවා[ක්‍රි.] පහත් කරනවා ; අඩු කරනවා.
මිටි රියන[නා.] මිට මෙළවූ අතෙහි කෙළවර සිට වැලමිට තෙක් ගන්නා රියන.
මිටි වෙනවා[ක්‍රි.] 1. (තත්ත්වයෙන්) පහත් වෙනවා. 2. (ප්‍රමාණයෙන්) අඩු වෙනවා. 3. දුර්වල වෙනවා ; කුරු වෙනවා.
මිටිකිරි[නා.ප්‍ර.] ගාන ලද පොල්වලින් පළමුවරට මිරිකා ගත් කිරි ; ඉස්කිරි.
මිටිගුළිය[නා.] හකුළා ගත් අත්ල ; මුෂ්ටිය.
මිටිතැන්[නා.ප්‍ර.] පහත් තැන.
මිටිය[නා.] 1. යකඩ, ඇණ ආදිය තැළීමට හෝ ගැසීමට භාවිත කරන උපකරණයක්.- එකට එක් කළ ගොඩ ; පොදිය.
මිටියම් මිටිය[නා.] යමක් තළා මට්ටම් කිරීමට ගන්නා මිටි විශේෂයක්.
මිටියම්, මිටියං[වි.] ගිල්වන ලද ; තළන ලද ; මට්ටම් කරන ලද.
මිටියාවත[නා.] කඳු දෙකක් අතර පිහිටි පහත් බිම ; නිම්නය ; දෙණිය.
මිටිවහණ, මිටිවාණ[නා.] ගල් තළන ලොකු මිටිය ; කුළුගෙඩිය ; කිණිහිර.
මිටිසහල්, මිටිහාල්[නා.ප්‍ර.] මිටින් ගත හැකි ප්‍රමාණයක සහල් ; දිනපතා මිට බැගින් පිනට දීමට එකතු කරන හාල් ප්‍රමාණය.
මිටුපොරය(නව.) [නා.] බොක්සින් ක්‍රීඩාව.
මිටුසක්[නා.ප්‍ර.] ඇඟිලි එකතු වන සේ ඔසවා ගත් දෙ අත ; අභිවාදනය සඳහා නැඟූ දෝත.
මිඩංගු, මිඩඟු[වි.] 1. යෙදුණු ; නියුක්ත වූ ; ගත කළා වූ. 2. ප්‍රමාද වූ ; පරක්කු වූ.
මිඩි කරනවා, මිඬි කරනවා[ක්‍රි.] දාසි භාවයට පත් කරනවා ; මෙහෙකාරියක බවට පත් කරනවා ; සේවිකාවක කරනවා.
මිඩිය, මිඬිය[නා.] 1. හිස මුඩු කළ තැනැත්තිය. 2. වහල් ස්ත්‍රිය ; දාසිය ; මෙහෙකාරිය.
මිණි[වි.] මැණිකෙන් කළා වූ ; මාණික්‍යමය. [නා.ප්‍ර.] 1. මැණික් ගල ; මාණික්‍යය ; මුතුමැණික් ආදි රත්න. 2. ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය. 3. විශාල සැළිය. 4. මල් කොපුව ; මණිය ; මණිබද්ධය. 5. ශ්‍රවණය. 6. සූර්යයා. 7. ප්‍රදීපය. 8. රථයේ කූඩුව.
මිණි අකුසු[නා.ප්‍ර.] මැණිකෙන් කළ අංකුශය ; මැණික් ඔබ්බා අලංකාර කළ අංකුශය ; හෙණ්ඩුව.
මිණි ආර[නා.ප්‍ර.] මැණික් ආකරය ; මැණික් උපදනා හෝ මැණික්වලින් ගහන ස්ථානය.
මිණි ඇගෑ[නා.ප්‍ර.] රුවන්තොරණ ; මැණික්වලින් සැරසූ තොරණ.
මිණි කවද[නා.ප්‍ර.] 1. මැණික්වලින් අලංකාර කොට තැනූ ශරීර ආවරණය. 2. මාණික්‍ය සන්නාහය.
මිණි කොඩොල[නා.] මැණික් ගල් ඇල්ලූ කුණ්ඩලාභරණය.
මිණි දඬු වැට[නා.ප්‍ර.] 1. මාණික්‍යමය මිටක් සහිත පන්දම. 2. ශක්‍රභවන වටා මැණික් ඔබ්බවා නිර්මාණය වී ඇතැයි සලකනු ලබන වැට.
මිණිකිකිණි[නා.ප්‍ර.] 1. කුඩා මැණික් සීනු. 2. මිණි කිංකිණි ; නොයෙක් ප්‍රමාණයේ කුඩා සීනු.
මිණිකිරුළ[නා.] මැණික් ඔබ්බවා කළ ඔටුන්න.
මිණිකොත්[නා.ප්‍ර.] මාණික්‍යමය කොත් කැරැල්ල.
මිණිගිගිරි[නා.ප්‍ර.] 1. ගෙජ්ජිය ; කුඩා සීනුව. 2. ගෙජ්ජි හඬ ; කුඩා සීනු හඬ.
මිණිගෙඩිය[නා.] කුඩා සීනුව ; ගෙජ්ජිය.
මිණිතර[නා.ප්‍ර.] මාණික්‍ය රශ්මිය.
මිණිදැදිරි, මිණිදැදුරු[වි.] පිපුණු ; ප්‍රබුද්ධ වූ.
මිණිපලග, මිණිපලඟ[නා.ප්‍ර.] මැණික්වලින් විසිතුරු කළ පුටුව.
මිණිපහ[නා.ප්‍ර.] මැණික් පාය ; මණි ප්‍රාසාදය.
මිණිපහණ[නා.] මැණික් ගල ; මාණික්‍ය පාෂාණය.
මිණිබහන, මිණිබාන[නා.] අතේ මැණික් කටුව ; මණි බන්ධය.
මිණිමුතු[වි.] 1. මණිමුක්ත වුණු ; ප්‍රබුද්ධ වූ ; පිපුණු ; විකසිත. 2. මැණික් සහ මුතු.
මිණිමුතු වෙනවා[ක්‍රි.] විකසිත වෙනවා ; පිබිදෙනවා.
මිණිමෙවුල[නා.] මණිමේඛලාව ; පුරාණ කාන්තාවන් ඉන බැඳි මාණික්‍යමය ආභරණයක්.
මිණිය[නා.] සීනුව ; කුඩා ඝණ්ටාව ; මිණිගෙඩිය.
මිණිවට[නා.ප්‍ර.] 1. වටකුරු වූ මැණික. 2. ප්‍රදීපය ; මිණිපහන.
මිණිවහණ[නා.] යමක් මැදීමට උපකාරි කරගනු ලබන පළිගු ගල.
මිණී කාලම[නා.] මැණික් හොරණෑව.
මිණුම් දණ්ඩ[නා.] 1. දිග මැනීම සඳහා ගැනෙන කෝදුව. 2. යමක අගය.
මිත[වි.] 1. මනින ලද ; ප්‍රමාණ කළ. 2. සීමාසහිත ; සීමිත බෙදීම් ඇති ; භාගයක් දුරට බෙදීගිය.
මිතපක්ෂ(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) අඩක් පක්ෂව බෙදුණු.
මිතපාණී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) අර්ධ වශයෙන් අතක ඇඟිලි මෙන් සෑදී තිබෙන පත්‍රය.
මිතභාණී[වි.] විමසිලි සහිතව ප්‍රමාණයකට කථා කරන ; සීමිතව කථා කරන. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාණයට කථා කරන පුද්ගලයා ; සීමිතව කථා කරන තැනැත්තා.
මිතභෝජි[වි.] පමණ දැන අනුභව කරන.
මිතවාදී[වි.] පමණ දැන ක්‍රියා කරන.
මිතශ්‍රැති[වි.] අවශ්‍ය ම දේ පමණක් අහන.
මිතස්ථායී(පාරිභා.) [වි.] (රසා.) ස්ථායී හෝ අස්ථායී තත්ත්වයට පහසුවෙන් පෙරළෙන.
මිතස්ථායී කලාපය(පාරිභා.) [නා.] ඝන, ද්‍රව, වායු වශයෙන් පවතින යම් වස්තුවක් කිසියම් තත්ත්වයක් යටතේ අස්ථිර ව පැවතීම.
මිත්[නා.ප්‍ර.] යහළුවා ; මිත්‍රයා.
මිත්තණිය[නා.] මවගේ හෝ පියා ගේ හෝ මව ; අත්තා ; අත්තම්මා ; ආත්තා ; ආත්තම්මා.
මිත්‍ර[වි.] යහළු ; හිතෛෂි.
මිත්‍ර ධර්මය[නා.] තම මිත්‍රයාගේ දුකෙහි දී පිහිට වීම හා සැපෙහි දී සතුටු වීම.
මිත්‍ර ප්‍රතිරූපකයා[නා.] මිතුරකුගේ ස්වරූපයෙන් පෙනී සිටින්නා.
මිත්‍ර ප්‍රතිලාභය[නා.] මිත්‍රයන් ලැබීම ; මිතුරන් ඇසුරු කිරීමට ලැබීම.
මිත්‍ර බාන්ධවයා[නා.] කුඩා කල සිට ම යහළුවකු මෙන් එකට ඇසුරු කරන නෑදෑයා.
මිත්‍ර වධකයා[නා.] මිතුරකුගේ වේශයෙන් සිටින සතුරා.
මිත්‍ර සංසර්ග[නා.ප්‍ර.] යහළුවන් හා එකතුවීම.
මිත්‍ර සන්ථවය[නා.] මිතුරන් හා ඇසුර.
මිත්‍රද්‍රෝහ[නා.ප්‍ර.] මිතුරන්ට විරුද්ධ වීම ; මිත්‍රයින්ට එරෙහිවීම.
මිත්‍රයා[නා.] 1. යහළුවා ; හිතවතා. 2. වෛදික ආදිත්‍ය දෙවියෙක්.
මිත්‍රශීලී[වි.] මිතුරුබව දරන ; යහළු ස්වභාව ඇති.
මිති[නා.ප්‍ර.] ප්‍රමාණය ; සීමාව.
මිති කරනවා[ක්‍රි.] සීමා කරනවා ; ප්‍රමාණ කරනවා.
මිතු[නා.ප්‍ර.] යහළුවා ; මිත්‍රයා.
මිතුරා[නා.] 1. යහළුවා ; මිත්‍රයා. 2. පහන ; ප්‍රදීපය ; සූර්යයා.
මිතුරු කුල[නා.ප්‍ර.] සූර්ය වංශය.
මිතුරු සඳ[නා.ප්‍ර.] උතුම් වූ මිතුරා ; මිත්‍රෝත්තමයා.
මිථ්‍යා[වි.] අසත්‍ය ; බොරු ; වැරදි.
මිථ්‍යා ආජීවය[නා.] වැරදි ජීවිතය ; වැරදි වෘත්තියක යෙදෙමින් ජීවිකාව ගෙන යාම.
මිථ්‍යා කර්මාන්තය[නා.] වැරදි වෘත්තිය ; වැරදි ජීවිකාව.
මිථ්‍යා ග්‍රහණය[නා.] වැරදි දේ ග්‍රහණය කිරීම ; විපරීත අදහස් ගැනීම.
මිථ්‍යා දර්ශනය[නා.] වැරදි දැකීම ; වැරදි මතය.
මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය[නා.] ධර්මය පිළිබඳ වැරදි හැඟීම ; මිසදිටු බව.
මිථ්‍යා ප්‍රතිපන්න[වි.] වැරදි මඟට පිවිසි.
මිථ්‍යා ප්‍රබන්ධය[නා.] අසත්‍යයක් වූ ගොතන ලද කථාව.
මිථ්‍යා මාර්ගය[නා.] වැරදි මඟ ; ආර්ය මාර්ගයෙන් වෙන් වූ මඟ.
මිථ්‍යා විශ්වාසය[නා.] බොරු විශ්වාසය ; අසත්‍ය දේ ඇදහීම.
මිථ්‍යා සංකල්ප[නා.ප්‍ර.] වැරදි සිතිවිල්ල.
මිථ්‍යාචාරය[මිථ්‍යා+ආචාරය] [නා.] කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම ; පරපුරුෂ සේවනය ; පරදාර සේවනය.
මිථ්‍යාජීවය[මිථ්‍යා+ආජීවය] [නා.] වැරදි ජීවිකාව.
මිථ්‍යාපවාදය[මිථ්‍යා+අපවාදය] [නා.] අසත්‍ය චෝදනාව ; වැරදි දෝෂාරෝපණය.
මිථ්‍යාභියෝගය[මිථ්‍යා+අභියෝගය] [නා.] වැරදි චෝදනාව ; බොරු දෝෂාරෝපණය.
මිථ්‍යාලබ්ධිය[නා.] ධර්මය පිළිබඳ වැරදි දෘෂ්ටිය ; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය.
මිථ්‍යාවචනය[නා.] සම්‍යක් වචනයට ප්‍රතිපක්ෂ වූ වැරදි වචනය ; මුසාවාද, පිසුනාවාචා ආදි අයහපත් වචන.
මිථ්‍යාවාදය[නා.] අසත්‍ය වදන ; බොරු වචනය.
මිථ්‍යාවිකල්ප[නා.ප්‍ර.] අයහපත් කල්පනා ; වැරදි සිතිවිලි.
මිථුන[නා.ප්‍ර.] 1. ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනා ; යුවළ. 2. ලග්න දොළොසින් තුන්වැන්න. 3. සංවාසය.
මිද්ධය[නා.] චෛතසික උදාසීනත්වය ; අරමුණු ගැනීමෙහි ලා නාම ස්කන්ධවල නොහැකියාව.
මිදි[නා.ප්‍ර.] 1. ඖෂධීය ගස් වර්ගයක්. 2. මිහිරි යුෂ සහිත පලතුරු වර්ගයක්.
මිදිසීනි[නා.ප්‍ර.] මිදි ඵලවලින් සාදනු ලබන සීනි වර්ගයක් ; ග්ලූකෝස්.
මිදුම් දඩය(පාරිභා.) [නා.] අවහිරයකින් නිදහස්වීමට ගෙවන වන්දි මුදල.
මිදුල[නා.] 1. ගෙයක් වටා ඇති භූමිභාගය ; ගෙමිදුල. 2. ඉදිරිපිට ; සම්මුඛය.
මිදුල්ල[නා.] මොළයෙහි සාමාන්‍ය කොටස් හතෙන් ඇට මිදුලුවලින් සෑදී ඇති සතර වැන්න.
මිදුලු, මිඳුලු[නා.ප්‍ර.] 1. ඇතැම් ශාකවල කඳ තුළ ඇති බඩය ; මජ්ජාව. 2. අස්ථි කුහරයක් තුළ ඇති මොළොක් වූ ද්‍රව්‍යය ; මේද සහිත සාරය. 3. කොස්, පොලොස් ආදි ගෙඩිවල මදුල. 4. ගිවුළු ආදියෙහි මදය.
මිදෙනවා, මිඳෙනවා[ක්‍රි.] 1. නිදහස් වෙනවා ; ගැලවෙනවා ; බේරෙනවා. 2. අධික ශීතල නිසා හෝ රසායනික ද්‍රව්‍ය මිශ්‍රවීමෙන් ජලය, කිරි ආදී ද්‍රව ඝන බවට පත්වෙනවා.
මින[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රඥාව ; ඥානය. 2. මිනිසා. 3. මත්ස්‍යයා.
මින්[නා.ප්‍ර.] 1. මත්ස්‍යයා ; මාළුවා. 2. ධ්වජයෙහි මත්ස්‍යයකු දරන්නා ; අනංගයා. 3. තරුව. 4. තරම ; ප්‍රමාණය. 5. නුවණ ; ඥානය. 6. මැණික. 7. සමූහය ; රාශිය. 8. කුඩා කොල්ලා. 9. වචනය. 10. ආලෝකය.- [සර්ව.] මෙයින් ; මේ දැයින්.
මින්කැල[නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍ය සමූහය.
මින්ගති[නා.ප්‍ර.] 1. මත්ස්‍ය ගමන. 2. ගී විරිතක්.
මින්චි[නා.ප්‍ර.] ව්‍යඤ්ජන රසවත් කිරිම සඳහා ගනු ලබන කොළ සහිත පැළෑටි විශේෂයක්.
මින්දද[නා.ප්‍ර.] 1. මත්ස්‍යයකුගේ සටහනක් ඇති කොඩිය ; මකරධ්වජය. 2. අනංගයා.
මින්පිටු[නා.ප්‍ර.] (මත්ස්‍යයන්ගේ පෘෂ්ඨය යනු වාච්‍යාර්ථයි) මුහුද ; සාගරය.
මින්පුටු[නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍යයන් අහරට ගෙන පෝෂණය වන්නා වූ පක්ෂියකු වන දියකාවා.
මින්රද[නා.] තාරකාවල රාජයා වන චන්ද්‍රයා.
මින්රැස[නා.] 1. ඥාන සම්භාරය. 2. මාළු රංචුව ; මාළු අහින. 3. මීන රාශිය.
මිනි[නා.ප්‍ර.] ඇතුන්ගේ කපෝලස්ථලයෙන් වැගිරෙන මදය.
මිනිතය[නා.] 1. මිනුම් ශාස්ත්‍රය. 2. වස්තුවක දිග, පළල, වර්ග ඵලය, පරිමාව ආදිය මැනීමෙන් හා ගණන් සෑදීමෙන් සොයා ගැනීම.
මිනිත්තුව[නා.] ඉංග්‍රීසි පැයකින් හැටෙන් පංගුව ; විනාඩිය.
මිනින්දෝරු[වි.] ඉඩම් ආදිය මැනීම සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ඉඩම් ආදිය මනින්නා.
මිනිබිරිය[නා.] දුවගේ හෝ පුතාගේ හෝ දුව ; මිනිපිරිය.
මිනිය[නා.] මියගිය ශරීරය ; මළ සිරුර.
මිනිරන්[නා.ප්‍ර.] දිලිසෙන, මොලොක්, කාළවර්ණ ඛනිජ වර්ගයක්.
මිනිරන් ඉල්ලම[නා.] මිනිරන් නිධිය.
මිනිසත්බව මිනිසත් බැව[නා.] මනුෂ්‍ය ආත්ම භාවය.
මිනිස් කබල්[නා.ප්‍ර.] මිනී ඔළු කටු.
මිනිස් ගැබ[නා.] කලලය ; දරු ගැබ.
මිනිස් දහම්[නා.ප්‍ර.] මිනිසුනට අයත් දශ කුශල සංඛ්‍යාත ධර්මය ; මනුෂ්‍ය ධර්මය.
මිනිස් පථය[නා.] මනුෂ්‍යයන් වාසය කරන ප්‍රදේශය ; මිනිස් පියස.
මිනිස් පිය[නා.ප්‍ර.] 1. මිනිසුන් වසන ලෝකය ; මනුෂ්‍ය වාසය. 2. මනුෂ්‍ය ආත්ම භාවය.
මිනිස් මාගම[නා.] මිනිස් කාන්තාව ; ස්ත්‍රිය.
මිනිස්මල[නා.] මිනිස් සිරුරෙහි ඇති ඩහදිය, කුණු ආදි අපවිත්‍ර දෑ.
මිනිසා, මිනිහා[නා.ප්‍ර.] මනසින් උසස් තැනැත්තා ; මනුෂ්‍යයා.
මිනී කාමරය[නා.] රෝහලක රෝගීන් මිය ගිය විට අයිතිකරුවන්ට භාර දෙන තෙක් හෝ වළලන තෙක් තැන්පත් කර තබන කාමරය.
මිනී කොටනවා[ක්‍රි.] මිනී මරනවා.
මිනී දවනවා[ක්‍රි.] මළ සිරුර ගින්නට හසු කරනවා ; මිනියක් ආදාහනය කරනවා.
මිනී පිට්ටනිය[නා.] මිනී වළලන භූමිය ; කනත්ත ; සොහොන් බිම.
මිනී මෝරා[නා.] මිනී කන වර්ගයට අයත් මෝරා.
මිනීකුණ[නා.] මළ සිරුර ; මළ කඳ.
මිනීගොවුවා[නා.] මළ සිරුර දවන තැනැත්තා.
මිනීබෙරය[නා.] අවමගුලක දී මිනියට ගරු කිරිමක් වශයෙන් ගසන බෙරය ; මළ බෙරය.
මිනීවළ[නා.] මළ සිරුරු යට කිරිම සඳහා සකස් කර ගන්නා වළ.
මිනුම[නා.] මැනීම ; මිම්ම ; මානය.
මිනුම් දණ්ඩ[නා.] යම් කිසිවක් මැන බැලීම සඳහා යොදා ගන්නා න්‍යායය.
මිනුම් පංගුව[නා.] වී මැනීමේ රාජකාර්යය.
මිනුම් පටිය(පාරිභා.) [නා.] මිනුම් කටයුතුවල දී අඩි, අඟල්, මීටර්, සෙන්ටිමීටර් ආදිය සටහන් කළ පටිය.
මිනුම් පොත(පාරිභා.) [නා.] භූමියක් මැනීමේ දී සටහත් තැබීමට භාවිත කරන සටහන් පොත.
මිය[නා.ප්‍ර.] 1. මුඛය ; කට. 2. පොළොව ; පෘථිවිය. 3. මධුව ; මී පැණි. 4. මරණය.
මිය ඇදෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] මරණයට පත් වෙනවා ; මැරෙනවා.
මියඩුරු, මියඬුහුරු, මියුඩුරු, මියුඬුරු[නා.ප්‍ර.] මුව උඩුකුරු කොට ලන සුසුම්.
මියර[නා.ප්‍ර.] 1. මර්යාදාව ; සීමාව. 2. නියර ; වේල්ල ; වාරි බන්ධනය.
මියැසි සාදය[නා.] සංගීත ප්‍රසංගය.
මියැසි, මීයැසි[නා.ප්‍ර.] මධුරව ඇසෙන දය ; සංගීතය.
මියුකොප්‍රෝටීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාබෝහයිඩ්රේට සමූහයක් අන්තර්ගත සංයුග්මක ප්‍රෝටීන.
මියුරියැටික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] හයිඩ්‍රජන් ක්ලෝරයිඩ් වායුව ජලයේ දිය වූ විට සෑදෙන අම්ලය.
මියුරු[වි.] මධුර ; මිහිරි. [නා.ප්‍ර.] 1. මොනරා ; මයූරයා. 2. දශ ප්‍රාණ අතුරෙන් එකක්. 3. වැල්මී.
මියුලඟන[මියුල්+අඟන] [නා.ප්‍ර.] මුව දෙන.
මියුල්[නා.ප්‍ර.] මුවා ; මෘගයා.
මියුල් යන්ත්‍රය[නා.] නූල් කටින යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
මියුලැස, මියුලැසි[මියුල්+ඇස] [නා.ප්‍ර.] මුව දෙනකගේ මෙන් ඇස් ඇති කාන්තාව ; සුන්දර කාන්තාව.
මිරි වැඩි[නා.ප්‍ර.] සෙරෙප්පුව; පාවහන
මිරිකනවා[ක්‍රි.] 1. අතින් හෝ යන්ත්‍රයකින් හෝ මඩිනවා ; තද කරනවා ; පොඩි කරනවා. 2. වෙහෙස කරනවා ; පීඩාවට පත් කරනවා.
මිරිඟුව[නා.] 1. ජලය මෙන් දිස් වන පොළව අසල ඇති රත් වූ වායු තට්ටුව. 2. මායාව ; රැවටීම ; මුළාව.
මිරිදිය[නා.] ගංගා, වැව් ආදියෙහි ජලය ; ලුණු රස නැති ජලය ; මිරිජ්ජ.
මිරියපොඩා, මිරියපෝඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පත්තෑයන්, හැකරැල්ලන් වැනි සන්ධිපාදකයන් අයත් වන සත්ව වර්ගයක්.
මිරිසවැටි විහාරය[නා.] අනුරාධපුර අටමස්ථානයට අයත් ඓතිහාසික චෛත්‍යය.
මිරිස්[නා.ප්‍ර.] 1. ආහාරයට ගන්නා කටුක රස ඇති කරල් විශේෂයක්. 2. එම කරල් හටගන්නා පැළෑටිය.
මිල[නා.ප්‍ර.] 1. යම් වෙළඳ භාණ්ඩයක් ගැනීමේ දී ගෙවිය යුතු මුදල ; භාණ්ඩයක් විකිණීමේ දී අය කර ගන්නා මුදල. 2. කරන ලද සේවයක් සඳහා ගෙවන මුදල. 3. කාසි ; මුදල්
මිල උද්ධමනය[නා.] මිල මට්ටම ඉතා වේගවත් ලෙස අඛණ්ඩව ඉහළ නැඟීම.
මිල චලනය[නා.] මිල වෙනස් වීම ; මිල ස්ථාවරව නොපැවත, අඩු-වැඩි වීම.
මිල දර්ශනය[නා.] 1. විකිණීමට ඇති භාණ්ඩවල මිල සඳහන් ලැයිස්තුව. 2. තොග වෙළෙඳුන් වෙත සැපයෙන භාණ්ඩවල මිල සඳහන් ලැයිස්තුව.
මිල දැඩියාව[නා.] කතිපයාධිකාරය භාණ්ඩවල මිල එකම මට්ටමක පවතින ස්වරූපය.
මිල නම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] මිල ඉහළ පහළ යාමේ තත්ත්වය
මිල පාලනය[නා.] භාණ්ඩයක් විකිණීම සඳහා නිශ්චිත මිලක් පැනවීම.
මිල වඩනවා[ක්‍රි.] මිල ගණන් වැඩි කරනවා ; ගෙවිය යුතු මුදල දෙගුණ කරනවා.
මිල විශේෂණය[නා.] සමාන නිෂ්පාදන පිරිවැයක් දැරූ එකම භාණ්ඩය විවිධ වෙළඳපොළවල විවිධ මිලට විකිණීම.
මිලක්ඛක[නා.ප්‍ර.] ආර්ය නොවන ආන්ධ්‍ර, ද්‍රවිඩ ආදි භාෂා ව්‍යවහාරය.
මිලකැමියා[නා.] මුදල් භාරව සිටින නිලධාරියා.
මිලගරු[වි.] මිල අධික ; වටිනාකමින් වැඩි.
මිලපත්[නා.ප්‍ර.] මුදල් නෝට්ටු.
මිලපාලක[නා.ප්‍ර.] විකුණන භාණ්ඩවල මිල පාලනය භාර නිලධාරියා.
මිල්ල[නා.] තද දැව සහිත ගස් වර්ගයක්.
මිලාත[වි.] 1. මැලවුණු ; පරවූ. 2. මියගිය ; මළ.
මිලි[නා.ප්‍ර.] 1. අපිරිසිදු වීම ; කිලිටි වීම ; මලින වීම. 2. අපිරිසිදු තැනැත්තා. 3. පොළොව ; මිහිකත. 4. ශ්‍යාම වර්ණය. 5. මල්දම. 6. වැසීම ; පියවීම. [වි.] 1. අගනා ; වටිනා. 2. මැලවුණු ; මලානික වූ.
මිලිග්‍රෑමය[නා.] බර මනින ඒකකයක් ; ග්‍රෑමයකින් දාහෙන් පංගුව.
මිලිත[වි.] එක් වූ ; මිශ්‍ර වූ. [නා.ප්‍ර.] එක් වූ තැනැත්තා ; සම්බන්ධ වූ පුද්ගලයා.
මිලින[වි.] 1. කිලිටු ; අපිරිසිදු. 2. මැලවුණු ; මිලාන වූ.
මිලිඳු[නා.ප්‍ර.] වැද්දා ; දුනුවායා.
මිලිබාරය(පාරිභා.) [නා.] වායු පීඩනය මැනීමේ ඒකකයක් ; බාරයකින් දාහෙන් පංගුව.
මිලිමීටරය(පාරිභා.) [නා.] මිනුම් ප්‍රමාණයක් ; මීටරයකින් දාහෙන් පංගුව.
මිලියන[වි.] මලානික වන ; මලානික වන්නා වූ.
මිලියනය[නා.] දශ ලක්ෂය.
මිලියනවා[ක්‍රි.] මලානික වෙනවා.
මිලිලීටරය[නා.] ලීටරයකින් දාහෙන් පංගුව ; ඝන සෙන්ටි මීටරය.
මිලිසියානු[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු රත්තරන්.
මිලී[නා.ප්‍ර.] මිහිලිය ; පෘථිවිය. [වි.] කිලුටු.
මිලෝදය[නා.] රාජ භාණ්ඩාගාරය.
මිවුවා[නා.] මී හරකා ; මීමා.
මිශ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් මිශ්‍ර කළ විට තනි කලාවක් බවට පත්වීමේ හැකියාව.
මිශ්‍ර[වි.] කීප වර්ගයක් එකට එකතු වූ ; කළවම්. [නා.ප්‍ර.] (සංගී.) තාලයක්.
මිශ්‍ර අනුපාතය(පාරිභා.) [නා.] අනුපාත කීපයක් මිශ්‍ර වූ ගණන ; සංයුක්ත සමානුපාතය.
මිශ්‍ර කරනවා[ක්‍රි.] කලවම් කරනවා.
මිශ්‍ර ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යයක අවසාන ක්‍රියාව හා මිශ්‍ර වී පවත්නා ක්‍රියාව ; ක්‍රියාවක් අවසන් නොවී, ඉටු වෙමින් පවතින බව දක්වන ක්‍රියාපද රූපය.
මිශ්‍ර කාව්‍යය[නා.] ගද්‍ය පද්‍ය දෙකින් මිශ්‍ර වූ කාව්‍යය ; චම්පු කාව්‍යය.
මිශ්‍ර ගොවිතැන[නා.] කෘෂිකර්මයත් පශුපාලනයත් දෙකම එක විට කිරීම.
මිශ්‍ර පොළිය[නා.] මුල් ණය මුදලට පොළී මුදල් ද එක් කොට එම මුළු මුදලට ගණන් බලන පොළිය ; වැල් පොළිය.
මිශ්‍ර ලවණය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ දෙකකින් හෝ ඊට වැඩි ගණනකින් යුත් ලවණයක්.
මිශ්‍ර ලෝහය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක සංයෝජනයක්.
මිශ්‍ර වගාව[නා.] බෝග වර්ග කීපයක් එකම භූමි ප්‍රදේශයක වගා කිරීම.
මිශ්‍ර විවාහය[නා.] ජාති,ආගම්, කුල ආදි වශයෙන් වෙනස් වූ දෙදෙනකු අතර සිදුවන විවාහය.
මිශ්‍ර වෘක්කිකාව(පාරිභා.) [නා.] පොලිනේටාවන්ගේ වෘක්කිකා සහ සිලෝමීය ප්‍රණාල එක් වීමෙන් සෑදෙන සංයුක්ත අවයවය.
මිශ්‍රණ පාත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] විවිධ ආහාර වර්ග මිශ්‍ර කිරීමට යොදාගන්නා වටකුරු බඳුන.
මිශ්‍රණය[නා.] කීප වර්ගයක් එකට මිශ්‍රිත වූව ; කළවම.
මිෂනාරිවරයා[නා.] ක්‍රිස්තියානි ධර්මදූතයා.
මිෂ්ට(පාරිභා.) [වි.] නිත්‍ය රසයක් තිබෙන ; රසය අනුව දැනෙන.
මිස[නා.ප්‍ර.] බොරුව ; අසත්‍යය ; මිථ්‍යාව.
මිසක, මිසක්[නි.] විනා ; හැර ; මුත්.
මිසදිටු[වි.] වැරදි දැකීම් ඇති ; මිථ්‍යාදෘෂ්ටික.
මිසයිල[නා.ප්‍ර.] ඉතා ඈත ඉලක්කයක් වෙත යැවිය හැකි රොකට් වෙඩි විශේෂයක්.
මිස්කින්[නා.ප්‍ර.] වියදමට ප්‍රමාණවත් නොවන, සුළු ආදායමක් ලබන ඉස්ලාමිකයා.
මිසුවා[නා.] මී හරකා ; මීමා.
මිහඹ[නා.ප්‍ර.] 1. මී අඹ. 2. මිහිකත ; මහී කාන්තාව.
මිහි[නා.ප්‍ර.] 1. පොළොව ; භූමිය. 2. මී හරකා. 3. මී පැණි ; මධු. 4. මී වදය. 5. මද්‍යය ; සුරාව. 6. මීයා. 7. ඇතුන්ගේ මද ජලය ; ඇත්මද. [ක්‍රි.වි.] මෙම ස්ථානයෙහි ; මෙ තැන ; මෙ දෙසෙහි.
මිහි කරනවා[ක්‍රි.] මෝරනවා.
මිහි මඬල[නා.] පෘථිවිය ; මහී මණ්ඩලය.
මිහිකත[නා.] පෘථිවිය නමැති කාන්තාව ; මහී කාන්තාව.
මිහිණි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නොපැසුණු කොස් ගෙඩිය ; පොලොස්.
මිහිතලය[නා.] පොළොව මතුපිට ; පොළෝ තලය.
මිහිදන්[නා.ප්‍ර.] 1. පොළොව ; පෘථිවිය. 2. මී මැස්සා. 3. මීමා. 4. මීයා ; මූෂිකයා. 5. ආහාරය ; භෝජනය.
මිහිදන් කරනවා[ක්‍රි.] භූමදාන කරනවා.
මිහිඳු[නා.ප්‍ර.] 1. ලක්දිවට බුදුදහම ගෙන ආ රහතුන් වහන්සේ. 2. පොළොවට අධිපතියා ; රජ. 3. සිංහයා.
මිහිඳුරු[නා.ප්‍ර.] පවුව ; පර්වතය.
මිහිපල්[නා.ප්‍ර.] පෘථිවිය පාලනය කරන්නා ; රජ.
මිහිර[නා.ප්‍ර.] 1. හිරු ; සූර්යයා. 2. රසය ; මධුර බව.
මිහිරි[වි.] රසවත් ; මියුරු ; මධුර.
මිහිරි මාංසය[නා.] අග්න්‍යාශය.
මිහිලොල්[වි.] මල් පැණියෙහි ආශා ඇති ; මධුලෝල. [නා.ප්‍ර.] 1. මල් පැණියට ඇති ආශාව ; මධුලෝලත්වය. 2. මල් පැණියට ආශා කරන්නා ; මධුලෝලයා.
මිහිසුත[නා.] පොළොවෙහි පුත්‍ර වන කුජ ග්‍රහයා.
මී[නා.ප්‍ර.] 1. මී පැණි. 2. මී වදය. 3. මල්පැණි. 4. රේණු ; රොන්. 5. ඡන්දස. 6. මී මැස්සා. 7. ගව විශේෂයක්; මී හරකා. 8. පොළොව ; පෘථිවිය. 9. ලෑටි ගාන සත්ව වර්ගයට අයත් මූෂිකයා ; මීයා. 10. ඇත්මදය ; ගජමදය. 11. මරණය. [වි.] මධුර ; මිහිරි.
මී අඹ[නා.ප්‍ර.] ඉතා මිහිරි රසින් යුත් අඹ වර්ගයක්.
මී කතුර[නා.] මීයන් ඇල්ලීමට යොදන උගුල් විශේෂයක්.
මී කොටනවා[ක්‍රි.] ගස්වල බැඳ ඇති මී වද කඩනවා.
මී ගුළාව[නා.] විශාල මී වදය.
මී ගොනා[නා.] මී හරකා.
මී පිඬු[නා.] 1. මී වදය. 2. මී පැණි යොදා සෑදූ අග්ගලාව.
මී මඬල[නා.] පොළෝ තලය ; පෘථිවිය.
මී වදය[නා.] 1. මී මැස්සන් විසින් පැණි පිරවීමට සාදන ලද සිදුරු සහිත පටලය ; මධු පටලය. 2. කැවිලි වර්ගයක් ; කොණ්ඩ කැවුම්.
මී හැන්ද[නා.] මී මැස්සා පැණි උරා බොන අවයවය.
මීඔඩම[නා.] සුරා පිරූ බඳුන.
මීකත[නා.] මහී කාන්තාව.
මීකිරි[නා.ප්‍ර.] මී දෙනුන්ගෙන් ගන්නා කිරි.
මීටරය(පාරිභා.) [නා.] 1. මෙට්‍රික් ක්‍රමය අනුව දිග මැනීමේ ඒකකයක් ; සෙන්ටි මීටර් 100ක දිග ප්‍රමාණය. 2. (ද්‍රව, විදුලිය, වායු පීඩනය ආදියේ) ප්‍රමාණ දැන ගැනීමට භාවිත වන මනුව ; මානක උපකරණය.
මීටර් ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] බර කිරීම සහ දිග, ධාරිතාව ආදිය මැනීමට ග්‍රෑම්, මීටර් හා ලීටර් පදනම්ව සකස් කරුණු දශම ක්‍රමය ; මෙට්‍රික් ක්‍රමය.
මීතයිල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හයිඩ්රජන් පරමාණු එකක් හෝ එහි සමකයක් හෝ සමග සංයෝජනය විය කාණ්ඩය ; මෙතිල්.
මීතේන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගඳක්, සුවඳක් හෝ පාටක් නැති වායුවක්.
මීදුම[නා.] ජල වාෂ්ප සහිත වායු පටලය ; ධූමිකාව.
මීන[නා.ප්‍ර.] 1. මාළුවා. 2. ග්‍රහචාරයේ රාශියක් ලග්නයක්. 3. කපුරු.
මීනධ්වජ[නා.ප්‍ර.] 1. අනංගයා. 2. මකරාගේ රුව සටහන් කරන ලද කොඩිය.
මීනධාන[නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍යයන්ගේ බිජු ; මාළු බිජු.
මීනියා[වි.] මෙයාකාර ; මේ බඳු ; මේ වැනි.
මීපටලය[නා.] මී වදය.
මීපල්[නා.ප්‍ර.] 1. රජ ; නරනිඳු ; මහීපාලයා. 2. මී වදයෙන් ලබාගන්නා පැණි ; මී වදය.
මීමදයා[නා.] මී නාම්බා ; තරුණ මී ගවයා.
මීමස්මර, මීමස්මුර, මීමැස්මොර[නා.ප්‍ර.] භ්‍රාන්ත වූ සිත් ඇති වීම, පෙණ වමනය, දත්මිටි කෑම, බිම ඇදවැටීම ආදි ලක්ෂණ ඇති රෝගය.
මීමාංසා[නා.ප්‍ර.] විමර්ශනය පදනම් කරගත් දර්ශනය ; බ්‍රාහ්මණ ග්‍රන්ථවල සඳහන් යාගහෝම ආදිය පිළිබඳ විමසන ශාස්ත්‍රය.
මීමුත්තා[නා.] සත්මුතු පරපුරේ අවසාන තැනැත්තා.
මීමුනුපුරු, මීමුනුබුරු, මීමුනුඹුරු[නා.ප්‍ර.] මුනුපුරාගේ පුතා.
මීය[නා.] 1. මී වදය. 2. පොළොව.
මීයන්, මීයහන්[නා.ප්‍ර.] මීයකු වාහනය කොට ඇත්තා ; ගණදෙවි.
මීයා[නා.] ලෑටි ගාන වර්ගයට අයත් සත්වයකු වන මූෂිකයා.
මීර[වි.] මිහිරි ; මධුර.
මීරන්[නා.ප්‍ර.] මිනිරන්.
මීරස[නා.ප්‍ර.] මධුර රසය ; මිහිරි රසය.
මීරා[නා.ප්‍ර.] පොල් කිතුල් ආදියෙහි මලින් ලබා ගන්නා වූ ද, ස්වල්ප වේලාවකින් රා බවට හැරෙන්නා වූ ද රසවත් යුෂ ; තෙලිදිය.
මීරොන්[නා.ප්‍ර.] මිහියෙන් හෙවත් පොළොවින් නැඟෙන රොන් වූ දූවිල්ල ; ධූලි.
මීලොල්[නා.ප්‍ර.] මල් පැණිවලට ලොල් වූ මී මැස්සා.
මීසම[නා.] කතෝලික සභා පාලනයට අනුව රදගුරුතුමා ගේ බල ප්‍රදේශය.
මුං[නා.ප්‍ර.] ආහාරයක් වශයෙන් ගත හැකි ධාන්‍ය විශේෂයක්.
මුංගාරම[නා.] නාරස්සනය ; අලවංගුව ; යවුල.
මුංමාරිය(කථා.) [නා.] අහස් දියෙන් ගොවිතැන් කෙරෙන කුඹුර.
මුංවන්[වි.] තද හරිත වර්ණයෙන් යුත් ; මුංඇට පැහැය ගත්.
මුකවෙටි, මුකවෙට්ටි[නා.ප්‍ර.] සිංහල රාජ සමයේ පැවැති තනතුරක් ; ලේඛකාධිකාරි ; මොහොට්ටාල.
මුක්කම්[වි.] 1. ඉතා පැතලි නාසයක් ඇති. 2. නාසයෙන් ශබ්ද උපදවා කථා කරන.
මුක්කාලිය[නා.] 1. කකුල් තුනේ මිටි ආසනයක් ; කුඩා බංකුව. 2. වී හුළං කිරීමේ දී ඉහළට නැඟ සිටීම සඳහා ලී දඬු තුනක් යොදා සාදන අට්ටාලය ; කතිරය.
මුක්කු ගහනවා[ක්‍රි.] 1. යම්කිසිවක් රඳවා තැබීම සඳහා ආධාරකයක් සවි කරනවා. 2. පිළිවෙළ බිඳගෙන අතරින් රිංගනවා.
මුක්ත[වි.] 1. මිදුණු ; නිදහස් වූ. 2. අත්හළ ; ඉවත් කළ. 3. උනන් ලද ; ඉනූ. 4. ප්‍රමාණවත් ; තරම් වූ.
මුක්ත චේතනා[නා.ප්‍ර.] දනක් දෙන්නහු කෙරෙහි හටගන්නා චේතනා තුනෙන් එකක්.
මුක්ත පුරුෂ[නා.ප්‍ර.] කෙළෙසුන් කෙරෙන් මිදුණු පුද්ගලයා ; ආර්යයා.
මුක්ත ශක්තිය[නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවල දී ද්‍රව්‍යයක් බවට පරිවර්තනය වීමේ ක්‍රියාවලියේ දී මුදා හරිනු ලබන බලය.
මුක්ත හස්ත[වි.] තෑගිවන්ත ; ත්‍යාගශීලී.
මුක්තක[නා.ප්‍ර.] 1. අඩයටිය. 2. පද්‍ය රචනා විශේෂයක්. 3. තෙලඹු ගස.
මුක්තය[නා.] 1. විමුක්තිය ; නිවන. 2. නිදහස් වූ දෙය ; නිදහස් වීම.
මුක්තා[නා.ප්‍ර.] මුතු ඇටය.
මුක්තාග්‍ර පර්ශුව(පාරිභා.) [නා.] ඌරෝස්ථියට සම්බන්ධ නොවන ඉළ ඇටය.
මුක්තාහාරය[නා.] මුතුවැළ ; මුතුපොට ; මුතුමාලාව.
මුක්තිකාමතා[නා.ප්‍ර.] මිදෙනු කැමැති බව.
මුක්තිදායකයා[නා.] මිදීම ලබා දෙන්නා ; මෝක්ෂය උදා කර දෙන තැනැත්තා.
මුක්තිය[නා.] 1. මිදීම ; ගැලවීම. 2. ක්ලේශඡේදනය කිරීමෙන් ලබන විමුක්තිය ; නිර්වාණය. 3. අත්හැරීම. 4. අධිකරණ බල සීමා, බදු ආදියෙන් නිදහස් වීම.
මුක්තිශමය[නා.] වරද, අපරාධ, බදු, ණය ආදිය සම්බන්ධයෙන් දෙනු ලබන සහනදායක නිදහස.
මුකුටය[නා.] 1. මකුටය ; හිසේ පලඳනාව ; ඔටුන්න. 2. මල්පෙතිවලින් සෑදී ඇති වටය ; මලක පෙති සමූහය. 3. සූර්යයාගේ හෝ චන්ද්‍රයාගේ ප්‍රභා මණ්ඩලය.
මුකුණු[නා.ප්‍ර.] නාසයෙන් ගලන දියර ; සොටු.
මුකුණුවැන්න, මුගුණුවැන්න[නා.ප්‍ර.] ආහාර හා ඖෂධ වශයෙන් ගැනෙන පැළෑටි වර්ගයක්.
මුකුන්ද[නා.ප්‍ර.] 1. විෂ්ණු දෙවි. 2. හින්දුස්ථානි සංගීතයට අයත් කාල ප්‍රභේදයක්.
මුකුර[නා.ප්‍ර.] මුහුණ බලන කණ්ණාඩිය ; කැඩපත.
මුකුරා[නා.] 1. ගොළුවා. 2. ගොත තැනැත්තා.
මුකුල[නා.ප්‍ර.] මල් කැකුළ ; පොහොට්ටුව ; මොට්ටුව. [වි.] හැකුළුණු ; පර වූ.
මුකුලිත[වි.] හැකුළුණු ; පියවුණු ; පරවුණු.
මුකුළුව[නා.] 1. කොමලය ; අගර දගර ; ඔමරිය. 2. මල් කැකුළ ; පොහොට්ටුව.
මුඛ කබලය[නා.] මුඛය තුළට දියර වර්ගයක් ගෙන කැලැත්තීම මුල්කොට ඇති ප්‍රතිකාර විධිය.
මුඛ ගණ්ඩය[නා.] මුහුණේ දෙපැත්ත ; දෙකම්මුල.
මුඛ නිමිත්ත[නා.] මුහුණෙහි හැඩහුරුකම.
මුඛ පට[නා.ප්‍ර.] මුව වසා බඳිනු ලබන රෙදිකඩ ; මුකවාඩම.
මුඛ පටහ[නා.ප්‍ර.] බෙර වර්ගයක්.
මුඛ පරම්පරාගත[වි.] කටින් කට පැවැත එන ; කටපාඩමින් ගෙන එන.
මුඛ පාතනය[නා.] මුහුණ යටිකුරු කිරීම.
මුඛ පාළි[නා.ප්‍ර.] කටපාඩම.
මුඛ පුඤ්ජනය[නා.] 1. මුහුණ පිස දැමීම. 2. මුහුණ පිසදමන තුවාය ; ලේන්සුව.
මුඛ බන්ධනය[නා.] කට වැසීම ; නිශ්ශබ්ද කරවීම ; නිරුත්තර කරවීම.
මුඛ බන්ධය[නා.] ග්‍රන්ථාරම්භයෙහි කරන හැඳින්වීම ; පෙරවදන ; ප්‍රස්තාවනාව.
මුඛ වට්ටිය[නා.] 1. මුව විට ; මෝවිට. 2. වහල වටා සවි කර ඇති වඩිම්බු ලෑල්ල. 3. පාත්‍ර ආදියෙහි කට ; ගැට්ට.
මුඛකේශ[නා.ප්‍ර.] බළල් ආදි සතුන්ගේ මුව අවට ඇති ස්පර්ශීන්ද්‍රීය කෙඳි.
මුඛජ අභිනය[නා.] මුහුණේ ප්‍රකාශනයන්ගෙන් අර්ථ මතු කිරීම.
මුඛදෝෂ[නා.ප්‍ර.] කථා කිරීමේ දී සිදුවන වැරැදි.
මුඛපණ්ණය[නා.] රාජකීය ආඥාව ලියූ සන්නස හෝ පත්‍රය.
මුඛපත්‍රය[නා.] පළමු පිටුව ; මුල් පිටුව.
මුඛපාඨ[නා.ප්‍ර.] 1. කටපාඩමෙන් ගෙන ආ කොටස. 2. ප්‍රවේශපාඨ ; සිරස්තල.
මුඛපුටය[නා.] මුව සිදුර ; මුඛය.
මුඛමඞ්ගලිකයා[නා.] වන්දිභට්ටයා ; විරුද ගායකයා.
මුඛය, මුකය[නා.] 1. වක්ත්‍රය ; වත ; මුහුණ. 2. කට. 3. දොරටුව ; ද්වාරය. 4. ස්වරූපය ; මුහුණුවර ; ආකාරය. 5. අදහස ; අරමුණ. 6. කාරණය ; හේතුව. 7. තුඩ ; හොටය. 8. පැරණි මිම්මක් ; වණ, තුවාල ආදියෙහි විවෘතව පෙනෙන කොටස.
මුඛර, මුකර[වි.] 1. නිරතුරු ශබ්ද නඟන ; දොඩමලු ; බිණීමෙහි සමත්. 2. අප්‍රිය දේ කථා කරන.
මුඛරි, මුකරි[වි.] 1. කථාවෙහි දක්ෂ. 2. කටහැකර ; වාචාල.
මුඛරියා, මුකරියා[නා.] 1. කථාවට දක්ෂ පුද්ගලයා. 2. කටහැකර තැනැත්තා ; වාචාලයා.
මුඛවාඩම්, මුකවාඩම්[නා.ප්‍ර.] 1. කට වැසීම සඳහා ගැනෙන රෙදි කඩ. 2. (කථා.) කථා නොකර සිටීම ; කිසිවක් ගැන විවේචනය නොකර සිටීම.
මුඛ්‍ය[වි.] 1. මුඛය සම්බන්ධ ; මුඛය පිළිබඳ. 2. ප්‍රධාන ; මූලික.
මුඛ්‍යාර්ථය[නා.] මූලික අදහස ; ප්‍රධාන අර්ථය.
මුඛාංගය[නා.] නාඩගම් නාට්‍යයක මුල්ම ගායනය.
මුග, මුගු[නා.ප්‍ර.] 1. ගොළුවා ; මුගයා. 2. මුං ගස.
මුගටියා[නා.] නකුලයා ; මුංගුසයා ; තඹ වන් දිග ලොම් සහිත වලගක් ඇති කුඩා මාංශ භක්ෂක සිවුපාවෙක්.
මුග්ධ[වි.] මෝඩ ; මන්දබුද්ධික.
මුග්ධයා[නා.] මෝඩයා ; අඥානයා ; නැණහීනයා.
මුගුර[නා.] පහර දීම සඳහා සාදාගත් කෙටි දඬුකඩ ; බැටන් පොල්ල ; ගදායුධය.
මුචලින්ද[නා.ප්‍ර.] 1. මහාසම්මත වංශයට අයත් රජ කෙනෙකුගේ නම. 2. නාගරාජයකුගේ නාමය. 3. යක්ෂයකූගේ නාමය. 4. විලක නාමය. 5. මිදෙල් ; බක් මී. 6. හිමාලය අසල පිහිටි පර්වතයක නාමය.
මුඤ්චන[වි.] මිදෙන ; අත්හරින ; දීමට රිසි.
මුට්ටය, මුට්ටෙ[නා.] 1. බුසල් 2 1/2ක් වන මිණුම් ප්‍රමාණයක්; බුසල් දෙක හමාරක ප්‍රමාණයට ධාන්‍ය, සීනි ආදිය පුරවන ලද ගෝනියක් හෝ මිටියක්.
මුට්ටි නමනවා[ක්‍රි.] මුට්ටි මංගල්‍යය පවත්වනවා.
මුට්ටි මංගල්‍යය[නා.] 1. අයියනායක දේව වන්දනාවට අයත් පූජා උත්සවයක්. 2. මධ්‍යකාලීන ශස්‍ය උළෙලක්.
මුට්ටිය[නා.] මැටි ආදියෙන් කළ වළඳ.
මුට්ටුව[නා.] 1. අඩු බව ; හිඟකම ; අඩුපාඩුව ; හිඟය. 2. රාශිය ; සමූහය ; ගොඩ.
මුට්ඨස්සතිය[නා.] සිහිමුළාව.
මුට්ඨි[නා.ප්‍ර.] අතේ මිට ; මුෂ්ඨිය.
මුට්ඨි මල්ලව[නා.ප්‍ර.] මිටින් පහර දෙන්නා ; මල්ලවයා.
මුඩ[වි.] හිස බූ ගෑ ; කෙස් කපා දැමූ. [නා.ප්‍ර.] 1. හිස බූ ගෑ තැනැත්තා ; ශ්‍රමණයා ; භික්ෂුව. 2. හිර කිරීම බාධාව ; වැළකීම. 3. රුකුලක් ලෙස ගසන කණුව ; මුක්කුව. 4. සතුන් එළවීමට තැනූ මැස්ස. 5. අට්ටාලය ; වී හුළං වී කිරීමේ අට්ටාලය.
මුඩම[නා.] භාජනය විශේෂයක් ; තලිය.
මුඩවා[නා.ප්‍ර.] හිර කරන වාතය ; බාධා කරන වායුව.
මුඩාව, මුඩාව[නා.] 1. දුන්නෙහි කොන ; දුනුහිස. 2. (පාරිභා.) ගැටය ; කුඩා ගුළිය.
මුඩිච්චිය[නා.] 1. හිස බැඳි කුඩා කොණ්ඩය. 2. වටේ කෙස් කපා ඉතිරි කරන කෙස්රොද.
මුඩිප්පුව[නා.] දෙවියන් උදෙසා ගැටගසන ලද බාරය ; පඬුර.
මුඩිය(කථා.) [නා.] 1. ඌරාගේ හොම්බ ; නාසය ඇතුළත් ඉදිරි කොටස. 2. හිස මුදුනෙහි ගැට ගසන කුඩා කොණ්ඩය. 3. ගෝනි, මල ආදියෙහි කට බැඳීමේදී බැම්මට ඉහළින් ඉතිරිවන කොටස. 4. බැඳීමේදී හෝ වෙළීමේදී භාවිත කිරීමට පහසු වන පරිදි ලණුවැල් ආදිය ඔතා සකස් කරගන්නා කැරැල්ල හෝ පන්දුව.
මුඩු ඉඩම[නා.] හිස් භූමිය ; පාළු බිම.
මුඩු තෙල්, මුඬු තෙල්[නා.ප්‍ර.] දියමුසු වූ හෝ නරක් වූ තෙල ; පුස් ගතියෙන් යුතු මේදය.
මුඩු බිම[නා.] හිස් ඉඩම ; වගා නොකළ භූමිය.
මුඩු හැල්[නා.ප්‍ර.] වී වර්ගයක්.
මුඩු, මුඬු[වි.] 1. හිස් ; කිසිවක් නැති ; පාළු. 2. හිසකෙස් නැති ; තට්ට. 3. කැටයම් කිසිවක් නැති ; මට්ටම්. 4. පරණ වූ ; පිළුණු වූ ; නරක් වූ. 5. මිශ්‍ර වූ. 6. සරසන ලද. [නා.ප්‍ර.] 1. දුනු ලීයේ කොන ; දුනු මුඩාව. 2. සැරයටියක මුදුන. 3. පළතුරු වර්ගයක් වන මසත් ; මහදෙබර. 4. සැරසිල්ල. 5. මුදුන ; මස්තකය. 6. වන්දිය.
මුඩුක්කු[වි.] 1. පටු පාරට සම්බන්ධ. 2. විශේෂයෙන් නාගරික අඳුරු පෙදෙසකට අයත්.
මුඩුක්කුව[නා.] 1. විශේෂයෙන් නගරයක ඉතා දිළිඳු ජනයා වෙසෙන අපවිත්‍ර පෙදෙස. 2. අපිරිසිදු පෙදෙසක පිහිටි පැල්පත. 3. මුල්ල ; අඳුරු කොන ; අස්ස. 4. පටු මාවත. 5. ගුහාව ; ලෙන.
මුඩුප්පු[නා.ප්‍ර.] පෙට්ටි මඤ්ජුසා ආදියෙහි දෙපසින් ඇල්ලීමට හෝ එසවීමට යොදා ඇති කොක්ක.
මුඩුම[වි.] කාලකණ්ණි ; අවාසනාවන්ත ; මූසල.
මුඩුමයා[නා.] 1. රවුළු නැති මිනිසා. 2. අවාසනාවන්තයා.
මුණගැසෙනවා[ක්‍රි.] 1. හමුවෙනවා. 2. අභිමුඛව සිටිනවා.
මුණත[නා.] 1. තලයක මතුපිට ; තල පෘෂ්ඨය. 2. උලක තුඩ ; මුදුන. 3. කැපෙන පැත්ත. 4. ඉස්සරහ පැත්ත. 5. කෙළවර ; උල.
මුණ්ඩකය[නා.] 1. කෙස් ආදිය කැපීම ; මුඩු කිරීම. 2. උපනිෂද් ග්‍රන්ථයක නාමය. 3. (පාරිභා.) පුෂ්ප මඤ්ජරිය. 4. කිසියම් අවයව කොට්ඨාසයක හෝ ඇට ආදියක ගෝලාකාර පර්යන්තය.
මුණ්ඩනය[නා.] හිසකෙස් ආදිය කැපීම ; මුඩු කිරීම.
මුණ්ඩම[නා.] කෝප්පය ; කුසලානය.
මුණ්ඩය[නා.] 1. උණ්ඩය ; මූනිස්සම. 2. (කථා.) ලෙලි ගැසූ පොල්ගෙඩියෙහි ඉතිරිව තබන මුඩ්ඩ.
මුණ්ඩාසනය[නා.] හිස් වෙළුම ; තලප්පාව ; සුම්බරය.
මුණින් අතට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] යටිකුරු ව.
මුණින්තලා වෙනවා[ක්‍රි.] මුහුණ බිම දෙසට හරවා වැතිරෙනවා.
මුණුමුණුව[නා.] ඉතා සිහින් හඬ ; මිමිනීම ; කණට ඇසෙන නෑසෙන හඬින් කරන කෙඳිරීම.
මුඬ[නා.] 1. රුකුලක් කොට ගසන කණුව ; මුක්කුව. 2. දුනුමුඩාව.
මුඬම[නා.] බොකු හැඩය සහිත තලිය ; බොකුපිඟාන.
මුඬු[වි.] දුගඳ සහිත. [නා.ප්‍ර.] 1. සැරයටියෙහි මුදුන් කෙළවර. 2. වැරදි සඳහා දෙන දඬුවමක්.
මුත[වි.] 1. ලිහා දමන ලද ; මුදාහළ ; මුක්ත වූ. 2. ඉඳුරත් මගින් අවබෝධ කරගත්. [නා.ප්‍ර.] මංගල සම්මත දෙයක්; ඝාණ, ජිහ්වා, කාය යන ඉන්ද්‍රියයන් මගින් දැනගත යුතු සුගන්ධ, රස, ස්ප්‍රෂ්ටව්‍ය යන තුන.
මුත මංගලික[නා.ප්‍ර.] ආඝ්‍රාණය කළ සුවඳ, විඳින ලද රසය, කය ලබන පහස මඟුලැයි පිළිගත් තැනැත්තා හෝ පුද්ගල සමූහයා.
මුත්[නා.ප්‍ර.] 1. මුත්‍ර ; සුළුදිය. 2. අමුත්තා ; ආගන්තුකයා. 3. මුතු ඇටය. 4. මුත්තක ; අර්ථයක් සම්පූර්ණ ව ප්‍රකාශ කරන තනි පද්‍යයක්. [නි.] 1. නමුත් ; එනමුත්. 2. විනා ; හැර ; මිස.
මුත්තචාග[නා.ප්‍ර.] ලබන තැනැත්තාගෙන් කිසිවක් අපේක්ෂා නොකොට පරිත්‍යාග කරන්නා.
මුත්තා[නා.] 1. මවගේ හෝ පියාගේ හෝ පියා ; ආතා. 2. (කථා.) ගොයම් පෑගීමට පෙර කමතෙහි තැන්පත් කරනුලබන හක්ගෙඩිය. දෑකැත්ත වැනි ආරක්ෂක භාණ්ඩ.
මුත්ති[නා.ප්‍ර.] මිදීම ; ගැලවීම.
මුත්තෙට්ටුව[නා.] 1. ඉඩම් හිමියන්ගේ ඉඩම්වල පදිංචිකරුවන් කුලී නොගෙන වගා කරන ඉඩම් කොටස. 2. කුඹුරට ගෙන යන කෑම. 3. කුඹුරු හිමියාට ලැබෙන අස්වනු කොටස.
මුත්හස[නා.] මුද්‍රාවෙහි හංස ලක්ෂණය ; හංස ලකුණ සහිත මුද්‍රාව.
මුත්‍ර අඩස්සිය[නා.] මූත්‍ර හිරවීමේ රෝගය.
මුත්‍ර බන්ධනිය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පෙකණි වැල මූත්‍රාශය හා යා කරන බන්ධනිය.
මුත්‍ර බොක්ක[නා.] මූත්‍රවාහිනී නාල දෙකෙන් ගෙනෙනු ලබන මූත්‍ර එක්රැස් වෙන අවයවය ; මූත්‍රාශය.
මුත්‍ර මාර්ගය[නා.] මූත්‍රාශයේ සිට මූත්‍ර බැහැර කරන නාලය ; මූත්‍ර පථය.
මුතු[නා.ප්‍ර.] 1. මුතු බෙල්ලන්ගෙන් හා ඇත් දළ ආදියෙන් ස්වාභාවිකව ලැබෙන රත්න වර්ගයක් ; මුක්ත. 2. අර්හත් ඵලය නැමැති විමුක්තිය ; මෝක්ෂය. 3. මවගේ හා පියාගේ පියා. [වි.] මල් කොපුවෙන් පිටවුණු ; මුක්ත ; මිදුණ.
මුතු ආකරය[නා.] මුතුබෙල්ලන් රැඳී වෙසෙන මුහුදු ප්‍රදේශය ; මුතුපරය.
මුතු කිමිදෙනවා[ක්‍රි.] මුහුදේ යට ඇති මුතුපර සොයා ගොස් මුතු බෙල්ලන් ගොඩබිමට ගෙනෙනවා.
මුතු කෙළිය[නා.] මුතු ඇට හෝ යම් කුඩා ශාක ඇට පෝරුවක තැබීමෙන් කරනු ලැබූ පුරාණ සිංහල කාන්තා ගෘහස්ථ ක්‍රීඩාවක් ; ඔලිඳ කෙළිය.
මුතු සාලුව[නා.] මුතු අමුණා සෑදූ කත් කූඩය.
මුතුකලප්[නා.ප්‍ර.] ගොතන ලද මුතු වැල් ; සමූහය ; මුතු කලඹ.
මුතුකැටය[නා.] මුක්තා ඵලය මුතු ඇටය.
මුතුදම්[නා.ප්‍ර.] මුතුමාලය ; මුතුපට ; මුතුහර.
මුතුන්මිත්තෝ[නා.බහු.] මුත්තා හා මිත්තණි පිරිස ; පරම්පරාවට අයත් ව සිට මියගිය පැරැන්නෝ.
මුතුපට[නා.ප්‍ර.] 1. මුතුවැල ; මුත්හර. 2. මුතු ඇට අමුණා කළ ඇතිරිල්ල.
මුතුපරය[නා.] මුතු බෙල්ලන් එල්ලී සිටින ගල්වැටිය.
මුතුපෝරුව[නා.] ඔලිඳ කෙළිය සඳහා භාවිත කළ ලෑල්ල.
මුතුවඩම[නා.] මුතු වැල ; මුක්තාහාරය.
මුතුසවඩිය[නා.] ඉණෙහි බඳින මුතු ඇල්ලූ පොටවල් තුනකින් පමණ සමන්විත වූ පටියක නාමය.
මුද[නා.ප්‍ර.] 1. සතුට ; ප්‍රමෝදය. 2. මල් රොන් රසය.
මුදනවා[ක්‍රි.] 1. බැම්මෙන් ලිහනවා. 2. පහ කරනවා ; පිට කරනවා. 3. බිය නැති කරනවා. 4. අත්හැර දමනවා. 5. මුදා හරිනවා ; විහිදනවා.
මුදල[නා.] 1. විනිමය මාධ්‍යයක් ලෙස පොදුවේ පිළිගනු ලබන කාසි, නෝට්ටු කොළ ආදිය. 2. වටිනාකමක් මැනීමේ මිනුම.
මුදල් අධිකාරිය(පාරිභා.) [නා.] මූල්‍ය කටයුතු මෙහෙයුම් මූලස්ථානය ; බැංකු හා මූල්‍යායතන හසුරුවන මව් බැංකුව ; මහ බැංකුව.
මුදල් අනුපාතය(පාරිභා.) [නා.] වාණිජ බැංකු පාලනය කිරීම සඳහා මහබැංකුව අනුගමනය කරන උපක්‍රමවලින් එකක් ; මුළු වත්කම් ප්‍රමාණයෙන් මුදල් වසයෙන් තබාගත යුතු සංචිතය හෝ ප්‍රමාණය.
මුදල් අවප්‍රමාණය(පාරිභා.) [නා.] විනිමය අනුපාතිකය කිසියම් විදේශීය මුදල් වර්ගයක් සමග නිල වශයෙන් සම්බන්ධ කොට ඇති අවස්ථාවක දේශීය මුදලේ විදේශ අගය පහළ දැමීම.
මුදල් අස්ථායිතාව(පාරිභා.) [නා.] මුදලෙහි අගය නිතර නිතර උච්චාවචනය වීම ; මුදලෙහි ස්ථිරකමක් නැති බව.
මුදල් ආදායම(පාරිභා.) [නා.] 1. පුද්ගලයකු මුදල් වශයෙන් ලබන ආදායම. 2. බැංකු පොළී ප්‍රමාණය පහළ දැමීමෙන් වන ප්‍රතිඵලයක් ; මුදල් ගනුදෙනු වැඩිවීමෙන් ලැබෙන ලාභය.
මුදල් ආදේශ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුදල් වෙනුවෙන් භාවිත කළ හැකි වටිනාකම් ඒකකය.
මුදල් ආයතනය(පාරිභා.) [නා.] මූල්‍ය කටයුතු මෙහෙයවන ස්ථානය.
මුදල් උද්ධමනය(පාරිභා.) [නා.] මිල මට්ටම දිගින් දිගට ම ඉහළ යාම.
මුදල් කලාපය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි සම්මත මුදලක් ප්‍රධාන විනිමය මාධ්‍යය ලෙස පිළිගන්න රටවල් සමූහය හෝ ප්‍රදේශය.
මුදල් කෙටුම්පත(පාරිභා.) [නා.] පාර්ලිමේන්තුව හෝ එවැනි ආයතනයකින් මුදල් ලබා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් සාකච්ඡා කිරීමට ඉදිරිපත් කරන දළ සැලැස්ම හෝ පිටපත.
මුදල් ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] මූල්‍ය කටයුතු පිළිබඳ ගනුදෙනු ලැයිස්තුව.
මුදල් චාක්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] මුදල් අදාළ කටයුතුවල යෙදීම ; මුදල් නිතර නිතර ගනුදෙනු වීම.
මුදල් නීතිය(පාරිභා.) [නා.] රටක මුදල් ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට අදාළ නීති සමුදාය.
මුදල් මැවීම(පාරිභා.) [නා.] වාණිජ බැංකු ක්‍රමය තුළට ගලා එන තැන්පතුවල වටිනාකමෙන් කිහිප ගුණයක වටිනාකම ඇති ණය සම්පාදන කිරීමේ කාර්යය.
මුදල් වට්ටම(පාරිභා.) [නා.] 1. අත්පිට මුදලට ගැනීමේදී සියයට ගණනක් වශයෙන් අඩු කෙරෙන මුදල ; කාසි වට්ටම. 2. ගෙවිය යුතු නියම කාලසීමාවට පෙර ණය මුදලක් ආපසු ගෙවීම වෙනුවෙන් ලැබෙන මිල අඩු කිරීම.
මුදල් වර්ෂය(පාරිභා.) [නා.] නිශ්චය කරගත් දිනකින් ඇරඹී, මුදල් ගනුදෙනු තුලනය කිරීම සඳහා සලකා බැලෙන වසරක කාල පරිච්ඡේදය.
මුදල් වෙළඳපොළ(පාරිභා.) [නා.] වලංගු මුදල්, බැංකු තැන්පතු, කෙටිකාලීන මුදල් ආදි මුදල් ගනුදෙනු කරන වෙළඳ සමාගම් හෝ ආයතන සඳහා යෙදෙන නම.
මුදල් සංචිතය(පාරිභා.) [නා.] 1. සංසරණයේ පවතින විශ්වාස මුදල් හෝ ණය මුදල වෙනුවෙන් රැකවරණයක් ලෙස රජය හෝ බැංකු විසින් රැස් කොට තබාගෙන ඇති රන් හෝ කාසි ප්‍රමාණය. 2. චෙක්පත්, බැංකු අණකර, බැංකු නෝට්ටු හා එවැනි අනිකුත් බැරකම් සඳහා මුදල් ගෙවීම පිණිස බැංකුවක් විසින් ළඟ තබාගන්නා මුදල් ප්‍රමාණය.
මුදල් සාධකය(පාරිභා.) [නා.] ආර්ථික විද්‍යා විෂයෙහි ලා භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදනයේදී වැදගත් වන මූලික සාධකවලින් එකක් වන ව්‍යවසාය.
මුදලාලි[නා.ප්‍ර.] 1. වෙළහෙළඳාමෙන් මුදල් උපයන තැනැත්තා ; වෙළෙන්දා. 2. ව්‍යාපාරික කටයුතුවල යෙදෙන තැනැත්තා.
මුදලි[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රධානයා ; ප්‍රධාන නිලධාරියා. 2. අතීතයේ දී රජයෙන් පිරිනැමුණු වැදගත් තනතුරක් ; කෝරළ පත්තු ආදිය පාලනයට පත් කළ මුලාදෑනියා ; මුදියන්සේ ; ග්‍රාම භෝජකයා. 3. මුදල් භාරකාරයා.
මුද්ගර[නා.ප්‍ර.] 1. සතුරාට පහරදීමට යොදාගත් බැටන් පොල්ල ; මුගුර. 2. අත කොළුව. 3. මිටිය. 4. වළලුකරේ දෙපැත්තේ (ජංඝාස්ථියේ හෝ අණු හෝ ජංඝාස්ථියේ පහළ කෙළවරෙහි) පිහිටි ප්‍රසර දෙකින් එකක්.
මුද්දර[නා.ප්‍ර.] 1. ඔප්පු, ලියකියවිලි, තැපැල් සේවය ආදී කටයුතු වෙනුවෙන් රජයේ ආදායම් හා සේවා ගාස්තු අයකර ගැනීම පිණිස විවිධ මූල්‍ය අගයන් යටතේ, රජයෙන් නිසා නිකුත් කෙරෙන කුඩා පත්‍රිකා විශේෂයක්. 2. කරත්ත බයිසිකල් ආදිය ධාවනය සඳහා පළාත් පාලන ආයතන මඟින් දෙනු ලබන ලෝහමය අවසර පත්‍රය. 3. කිරුම් මිනුම් උපකරණවල ප්‍රමිතිය පිළිබඳව තබනු ලබන මුද්‍රාව. 4. මුද්‍රාව. 5. පහර දෙන පොල්ල ; මුද්ගරය.
මුද්ධ[නා.ප්‍ර.] හිසමුදුන ; ශීර්ෂ මස්තකය.
මුද්ධාභිසේකය[නා.] ඔටුන්න පැළඳවීමට පෙර රජකුමරකුගේ හිසපැන් වත්කිරීමේ රාජකීය මංගල්‍යය ; ඔටුනු පැළඳවීමේ මංගල්‍යය.
මුද්‍රක ඵලවුම[නා.] (පරිග.) මුද්‍රකය පාලනය කරන මෘදුකාංගය.
මුද්‍රකය[නා.] ගොනුවක දෘඪ පිටපතක් ලබාගත හැකි ප්‍රතිදාන උපාංගය.
මුද්‍රක්ෂරය, මුද්‍රණක්ෂරය[නා.] මුද්‍රණය කිරීමට යොදාගනු ලබන අකුර ; අච්චු අකුර.
මුද්‍රණ යන්ත්‍රය[නා.] මුද්‍රණය කිරීම සඳහා යොදාගනු ලබන අතින්/පයින්/බලවේගයෙන්/ක්‍රියා කරවන උපකරණය ; අච්චු ගැසීමේ යන්ත්‍රය.
මුද්‍රණ ශිල්පියා[නා.] මුද්‍රණය පිළිබඳ විශේෂ දැනුමක් ඇත්තා ; මුද්‍රණ කාර්යයෙහි නිරතවන්නා.
මුද්‍රණය[නා.] අකුරු, චිත්‍ර සටහන් ආදි ඕනෑ ම රූපාකාරයක් අච්චුවක් මගින් කඩදාසි රෙදි ආදී මාධ්‍යයක පිටපත් කිරීම ; අච්චු ගැසීම.
මුද්‍රණය කරනවා[ක්‍රි.] 1. අච්චු ගසනවා. 2. මුද්‍රා හෙවත් සීල් තබනවා.
මුද්‍රණාලය[නා.] මුද්‍රණ කටයුතු කරන ආයතනය.
මුද්‍රප්පද[නා.ප්‍ර.] සින්දුවක ආරම්භයේදී ගයා, යළි එහි සන්ධිස්ථානවල දී වරින්වර ගයනු ලබන ගීත ඛණ්ඩය.
මුද්‍රප්පලම්[නා.ප්‍ර.] මිදි.
මුද්‍රා තබනවා[ක්‍රි.] 1. සත්‍යතාව, වගකීම හෝ නිවැරදිතාව සහතික කිරීමට ලේඛනයක සටහන් තබනවා ; සීල් ගසනවා. 2. ඇසුරුමක රහස්‍ය භාවය රැකීමට ලාකඩ, ඉටි ආදිය දමා ඒ මත ලෝහමය උපකරණ මඟින් ලකුණු තබනවා ; ගස් ඔබනවා. 3. නීතිමය බලයක් ඇති නිලධාරීන් විසින් අනිසි දේ සිදුවිය හැකි ස්ථාන, ගොඩනැඟිලි හා කබඩ්, අල්මාරි යනාදිය වසා දමා යතුරු තමන් භාරයට ගන්නවා.
මුද්‍රා නාටකය, මුද්‍රා නාට්‍යය[නා.] ශරීරාංග චලනය හා අභිනය මුද්‍රා මාර්ගයෙන් අදහස් දක්වමින් සංවාදයෙන් තොරව රඟපාන නාට්‍යය ; ඉඟිනළුව.
මුද්‍රා ශාස්ත්‍රය[නා.] මුද්‍රා ගැසීම සහ මුදල් මුද්‍රණය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
මුද්‍රාංකිත[වි.] අච්චු ගසන ලද ; මුද්‍රිත.
මුද්‍රාව[නා.] 1. මුද්‍රා තැබීම සඳහා යොදාගනු ලබන උපකරණය. 2. සත්‍යතාව, වගකීම, නිරවද්‍යතාව ආදිය සහතික කිරීම සඳහා ලේඛනයක යොදන සංකේතය. 3. රාජ්‍ය ලාංඡනය. 4. පුද්ගලයකු (විශේෂයෙන් රජකු) හැඳින ගැනීම සඳහා පළඳින කුඩා ලාංඡන තහඩුවක් සහිත මුද්‍රිකාව. 5. ඇඟිල්ලේ පළඳින මුදුව. 6. අච්චු තහඩුව ; මුද්‍රණ ඵලකය. 7. පියනක් හෝ දොරක් වසා නොඇරීමට යොදන උපකරණය ; අගුල ; තරංකය. 8. අත් පා, ඇඟිලි, බැම ආදියෙන් දක්වන හෘදයභාව ප්‍රකාශනය. 9. දෙව්, බෝසත්, බුදු ආදි මානුෂ උතුමන් ඇඟිලි එක්කර තබා ගැනීමෙන් දක්වන චිත්තරූපය (අභය මුද්‍රාව, වර මුද්‍රාව ආදිය). 10. අත් ඇගිලිවලින් ගණන් දැක්වීමේ ශිල්ප ක්‍රමයක්. 11. පටිපාටිය ; අනුපිළිවෙළ.- . 12. වජ්‍රයානිකයන්ගේ පංචමකාරවලින් එකක් ; මෛථූනයෙහි දී මෙහෙයවිය යුතු ආකාරය. 13. මුද්දරය.
මුද්‍රිකාව[නා.] 1. ඇඟිල්ලේ පළඳින ආභරණයක් ; මුදුව ; මුද්ද. 2. මුද්‍රා තැබීම සඳහා · ලබන උපකරණය ; මුද්‍රාව. 3. ග්‍රීවාභරණයක් ; මාලයක ලොකු තැල්ල හෙවත් පදක්කම. 4. පියන් දොර ආදිය වසා නොඇරෙන සේ තැබීමට යොදන උපකරණය ; අගුල. 5. (පාරිභා.) ආයුර්වේදයෙහි දැක්වෙන ශල්‍ය ආයුධ වර්ගවලින් එකක්.
මුද්‍රිත[නා.] 1. මුද්‍රණය කරන ලද ; අච්චු ගසන ලද. 2. මුද්‍රා තබන ලද ; සීල් ගසන ලද.
මුද්‍රිත මාධ්‍යය[නා.] සන්නිවේදනය පිණිස යොදාගන්නා පුවත්පත් සඟරා ලිපි ලේඛන ආදිය ; රටක තොරතුරු පුවත්පත් ආදිය මගින් ප්‍රකාශ කිරීම.
මුදාක අකුරු රටා[නා.ප්‍ර.] (පරිග.) මුද්‍රකය තුළම තැන්පත් කර ඇති අකුරු රටා.
මුදිත[වි.] සතුටු වූ ; ප්‍රීතියට පත්.
මුදිතාව[නා.] අනුන්ගේ සුවයෙහි සොම්නස් බව.
මුදියන්සේ[නා.ප්‍ර.] 1. පත්තුවක හෝ කෝරළයක පරිපාලන කටයුතු භාරව සිටින නිලධරයා ; මුදලි ; රටේ මහත්තයා. 2. (මහනුවර අවදියේ) රට නම් පෙදෙසක පාලක නිලධරයෙක්. 3. පෙළපත් නාමයක්.
මුදු[නා.ප්‍ර.] 1. ඇඟිළි පළඳනාවක්; මුදුන් මුද්ද. 2. කුඩා වළල්ල. 3. (කථා.) වෘත්තාකාර ව සකස් ව පවතින දෙය ; රවුම් දෙය. 4. ලෝභය ; තෘෂ්ණාව. [වි.] මොළොක් ; මෘදු ; සියුමැලි.
මුදු මොළොක්[වි.] අතිශයින් මෘදු ; බෙහෙවින් සිනිඳු.
මුදුන[නා.] 1. (ප්‍රාසාද, පර්වත ආදියෙහි) ඉහළ ම මතු තලය; මස්තකය ; කොත. 2. හිස; සිරස. 3. අකුරු උපදින තැන්වලින් එන එකක් වන උඩුතල්ල. 4. ප්‍රධානත්වය ; ආධිපත්‍යය ; මුල් තැන.
මුදුන්[වි.] 1. පළමුවන ; ප්‍රමුඛ ; මූලික. 2. (කථා.) මත්තේ වූ ; මතු තලයේ පිහිටි.
මුදුන් කණුව[නා.] 1. (වරිච්චි ගෙවල්වල) වහල උසුලා සිටින ප්‍රධාන කණුව. 2. කමතේ ගොයම් මැඩීමට යොදන හරකුන් බැඳීමට සිට වූ කණුව ; කම්බා කණුව.
මුදුන් කුළ[නා.] 1. මත්තෙහි වූ කොත. 2. උච්ච ස්ථානය ; මතු මත්ත.
මුදුන් ගල[නා.] (ගොඩනැගිලි තැනීමේ දී) පළමුවෙන් පිහිටුවන ගල ; මුල්ගල.
මුදුන් මල[නා.] 1. හිස මත්තෙහි පළඳින මල්දම. 2. විශිෂ්ටතම වස්තුව හෝ නිර්මාණය. 3. (කිතුල් ගස් ආදියෙහි) මුදුනෙහි පිපෙන මල.
මුදුන් මුල[නා.] ද්වි-බීජ පත්‍රී ශාකවල වර්ධනයට පත් බීජ මූලය ; ප්‍රධාන මූලය.
මුදුන්පත් වෙනවා[ක්‍රි.] බලාපොරොත්තුව ඉටු වෙනවා ; (අදහස) සඵල වෙනවා.
මුදුපාකය[නා.] මොළොක් ලෙසට පැසවීම ; තෙලෙහි කල්කය මඳක් දිය සහිත ව පිසීම.
මුන්දෑ[නා.ප්‍ර.] මෙ තුමා හෝ මෙ තුමිය ; මේ තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය ; මුන් වහන්සේ.
මුන්නිලේ[නා.ප්‍ර.] 1. පෙරමුණෙහි වන තැනැත්තා ; ප්‍රධානයා. 2. මුතුන්මුතු පරපුරට අයත් තැනැත්තා.
මුනි[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. තවුසා ; මෞන ව්‍රතය රකින්නා ; සෘෂිවරයා. 3. බුද්ධ ශාසනයෙහි පැවිදි වූ තැනැත්තා ; භික්ෂූන් වහන්සේ. 4. නැණවතා ; පණ්ඩිතයා. 5. සිත ; මනස. 6. සිහිය ; ස්මරණය. 7. ඇසිල්ල. 8. මාර්ගය.
මුනිඳු[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. අනුශාසකයා ; උපදේශකයා.
මුනිභාවය[නා.] 1. මනා බව ; යහපත් බව. 2. පණ්ඩිතභාවය ; ප්‍රඥාවන්තකම. 3. සුචරිතය ; සිල්වත් බව. 4. පරිඥාව ; පිරිසිඳ දැනීම. 5. විදර්ශනාව ; භාවනාව. 6. වඩා කථා නොකරන බව ; මෝනෙය්‍ය භාවය.
මුනිවත[නා.] කථා නොකර සිටීම ; නිශ්ශබ්ද භාවය.
මුනිවරයා[නා.] 1. උතුම් සෘෂිවරයා. 2. බුදුන් වහන්සේ. 3. (කිතුනු දහමෙහි එන) සාන්තුවරයා ; දේවදූතයා.
මුනිවෘෂභ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රේෂ්ඨ වූ බුදුරජ.
මුනු[වි.] මනා ; සිත්කලු. [නා.ප්‍ර.] සිත ; චිත්තය.
මුනු මුනු ගානවා[ක්‍රි.] (අකැමැත්ත පළකිරීම පිණිස) කන් කෙඳිරි ගානවා.
මුනුබුරා, මුනුපුරා, මුණුපරා, මුණුබුරා[නා.] 1. දූ-පුතුන්ගේ පුතා ; මුනුපුරා. 2. මතු තුන්වන හා එයට පසුවන පරපුරවලට අයත් පිරිමියා.
මුබ[නා.ප්‍ර.] මේ ස්ථානය ; මෙතැන ; මොබ.
මුමන[නා.ප්‍ර.] 1. හඬ ; නාදය ; මුනුමුනුව. 2. මේඝ ගර්ජනය.
මුම්මාරිය[නා.] අහස් දියෙන් ගොවිතැන් කෙරෙන කුඹුරු බිමට කියන නාමය.
මුමුනනවා[ක්‍රි.] 1. හඬ නඟනවා ; නද ගන්වනවා. 2. කොඳුරනවා.
මුඹ[නා.ප්‍ර.] 1. මෙතැන ; මේ දෙය. 2. ඔබතුමා ; ඔබ.
මුර[නා.ප්‍ර.] 1. වාරය. 2. මුර කිරීම ; රැකවල. 3. කෑගැසීම ; මොරදීම.
මුර උණ[නා.ප්‍ර.] 1. වරින් වර ගැනෙන උණ ; දවසක් ඇර දවසක් මතුවන උණ. 2. (කථා.) මැලේරියාව.
මුර පේනුව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක් ක්‍රියා කරවන මෝටරයකින් සාමාන්‍යයෙන් ක්‍රියා කරවිය හැකි ප්‍රමාණයේ යන්ත්‍රයකට වැඩි බලයක් යෙදවිය හැකි විශාලතර යන්ත්‍රයක් ක්‍රියා කරවන්නට ඒ මෝටරයේ සිට යන්ත්‍රයට සවි කරනු ලබන විශේෂ නලය.
මුර සෙල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පත්‍රවල ස්වාස පුටවලට ඇතුළුවන දොරටුවෙහි දෙපැත්තේ පිහිටි සෛල දෙක.
මුරකරුවා, මුරකාරයා[නා.] රැකවල් කරන්නා ; ආරක්ෂකයා.
මුරකාවල්[නා.ප්‍ර.] 1. රැකවලෙහි නියුක්තයා ; ආරක්ෂකයා. 2. රැකවල ; ආරක්ෂාව. 3. රැකවල් ස්ථාන ; මුරපොළවල්.
මුරගල්[නා.ප්‍ර.] පැරණි විහාර ආදියට පිවිසෙන පියගැට පෙළ දෙපසෙහි කොරවක් ගල් ආවරණය වන පරිදි සිරස් අතට පිහිටුවා ඇති බෙහෙවින් කැටයම් කරන ලද ගල් පුවරු.
මුරගානවා[ක්‍රි.] මහත් සේ හඬ නගනවා ; මොර ගානවා.
මුරජය[නා.] 1. බෙර වර්ගයක් ; බෙර. 2. මුරජ බෙරයක් වැනි පටිය. 3. දෙපස උස් වූ ගෘහ විශේෂයක්.
මුරණ්ඩු, මුරඬු[වි.] දැඩි ; තද ; හිතුවක්කාර ; අකීකරු ; මැර.
මුරපල්ලා[නා.] රැකවලෙහි යෙදී සිටින්නා ; මුර සේවයේ යෙදෙන්නා.
මුරපේරුව[නා.] රැකවල් කිරීම ; ආරක්ෂා සැලසීම ; මුර සේවය.
මුරිච්චි ඇණය, මුරුච්චි ඇණය[නා.] තද වීමට පෙත්තක් ක්‍රියා කරවිය හැකි ඉස්කුරුප්පු ඇණය ; පොට ඇණය.
මුරිච්චිය, මුරුච්චිය[නා.] ඉස්කුරුප්පු ඇණයක් හෙවත් පොට ඇති ඇණයක් තදවීමට එහි අගට යොදන පෙත්ත.
මුරු[නා.ප්‍ර.] 1. දෙවි දේවතා. 2. ඇට වර්ගවලින් තෙල් හිඳ ගත් පසු ඉතිරි වන රොඩ්ඩ ; පුන්නක්කු. 3. ‛මුරු මුරු’ යන අනුකරණ ශබ්දය.
මුරුගණ[නා.ප්‍ර.] දේව සමූහය.
මුරුත්තාව, මුරුතාව[නා.] 1. මූච්ඡාව ; සිහි අඩු වීම ; ක්ලාන්තය. 2. සිහි මූර්ජා වීමේ රෝගයක් ; අපස්මාරය.
මුරුතැන[නා.] විශේෂයෙන් දෙවියන් උදෙසා පුදනු ලබන ආහාරය ; මුරුතැන් බත.
මුරුවට[නා.ප්‍ර.] 1. තල, මී, කොහොඹ ආදි ඇට වර්ග සිඳීමෙන් පසු ඉතිරිවන රොඩු. 2. තල වලින් සාදන කැවිලි වර්ගය.
මුල[නා.] 1. සියලු ශාකවලට ජීව රස උරා ගැනීමට පිහිට වන ලතා ගණයට අයත් නොවන ශාකවලට කෙළින් නැඟී සිටීමේ ශක්තියක් දෙන අවයවය ; වෘක්ෂලතාවල පාදය. 2. යමක ආරම්භය ; පටන් ගැන්ම ; මූලස්ථානය. 3. සමීපය ; අසල. 4. රාබු අලය. 5. නැකැත් සත් විස්සෙන් එකක්. 6. හේතුව ; නිධානය ; කාරණය. 7. කොන ; කෙළවර. 8. බත්, හකුරු, පැණි ආදිය පිඬු කොට ඔතන ලද පොදිය. 9. ඇට තුළ පිහිටි මිඳුල ; අස්ථි මිඤ්ජය. 10. මොළය. [වි.] 1. මූලික ; පළමු ; පෙරමුණෙහි සිටින. 2. ප්‍රධාන ; ඉහළ තැන් ගන්නා.
මුලටිය[නා.] ගසක මුල් සහිත කොටස.
මුලතලය[නා.] හිස් කබල ; ශීර්ෂ කපාලය.
මුලන්[නා.ප්‍ර.] කොටා, ගිනි තැබූ හේනේ උගුලා දමන ගස් මුල් සමූහය.
මුල් අගය[නා.] බිල්පත් හෝ ව්‍යාපාරික සමාගම්වල කොටස් ආදියේ නාමික අගය.
මුල් අඩිය[නා.] 1. පළමු පියවර ; ආරම්භක අවස්ථාව. 2. යට ම පේළිය ; අත්තිවාරම ; පහළ ම කොටස.
මුල් අදිනවා[ක්‍රි.] 1. බීජ ප්‍රරෝහණයේදී බීජයකින් මූලයක් හටගන්නවා ; මුල් මතු වෙනවා. 2. (රූඪි) කෙනෙකු (අනවශ්‍ය ලෙස බොහෝ වේලාවක්) නැවතී සිටිනවා.
මුල් කැට[නා.ප්‍ර.] 1. හේනක මැද කැබැල්ල ; ඉඩමක මධ්‍ය කොටස. 2. හේන් කෙටීම ආරම්භ කරන තැන තැන්පත් කරනු ලබන නාග රූප ආදිය කෙටූ ගල ; සීමාව දක්වන ගල.
මුල් බැල්ම(පාරිභා.) [නා.] බැලූ බැල්මට පෙනෙන දෙය ; ප්‍රථම දර්ශනය.
මුල් බිජු[නා.ප්‍ර.] 1. මුල් වල බීජ ශක්තිය ඇති, මුල්වලින් හට ගන්නා වූ, කහ, ඉඟුරු ආදි බීජ විශේෂ. 2. කුඹුරේ වැපිරෙන ධාන්‍ය ප්‍රමාණය ; බීජ ප්‍රමාණය අනුව ගැනෙන වපසරිය. 3. බීජ පිණිස ගන්නා මුල් ඇදුණු ඇට රාශිය ; බිත්තර වී.
මුල් බිජුවට[නා.ප්‍ර.] බිත්තර වී.
මුල් මුදල(පාරිභා.) [නා.] යම් ආර්ථික කටයුත්තකට යොදන මූලික මුදල ; අරමුදල.
මුල් වෙනවා[ක්‍රි.] 1. ප්‍රධාන වෙනවා ; මූලික වෙනවා. 2. හේතූ වෙනවා ; කාරණ වෙනවා.
මුල්ගල[නා.] 1. (ගොඩනැගිල්ලක් තැනීමේදී) පළමුවෙන් ම තැන්පත් කරනු ලබන ගල. 2. අඩිතාලම ; අත්තිවාරම.
මුල්ලුව[නා.] පස බුරුල් කිරිම සඳහා භාවිත කරන උල් සහිත උපකරණය.
මුලාදෑනියා[නා.] යම් පාලන ප්‍රදේශයක් තුළ පවරන ලද රාජ්‍ය කාර්යය නිරත ව සිටින නිලධරයා ; පාලක නිලධාරියා.
මුලැඟිල්ල[මුල්+ඇඟිල්ල] [නා.] මාපටැඟිල්ල.
මුලැසි වෙනවා[ක්‍රි.] 1. නැති වෙනවා ; විනාශ වෙනවා ; වැනසෙනවා. 2. පලක් නැති වෙනවා.
මුලිංචිය[නා.] ලජ්ජා ගෙන දෙන කරුණ ; තීන්දුව.
මුලික අධ්‍යාපනය[නා.] පදනමක් වශයෙන් මුලින් ම ලබන ප්‍රාථමික ඉගෙනීම.
මුලිච්චිය(කථා.) [නා.] මුණ ගැසීම ; හමුවීම.
මුලු[නා.ප්‍ර.] 1. මුල ; මූලය ; අලය. 2. රාබු අලය. 3. ගොඩනැගිල්ලක් ඇතුළත බිත්ති දෙකක් සම්බන්ධ වන ස්ථානය ; රහසිගත ස්ථානය. [වි.] 1. මුල් කොට ඇති ; ප්‍රධාන හේතුව කොට ගත්. 2. සියලු ; සම්පූර්ණ.
මුලු ගසනවා[ක්‍රි.] ඒ ඒ තැන්වල රැස් කර තබනවා ; සඟවනවා.
මුලු ගැන්වෙනවා[ක්‍රි.] පසු බසිනවා ; ඉදිරියට ඒමෙන් වැළකී සිටිනවා ; යටපත් වෙනවා ; ලැජ්ජාශීලී වෙනවා.
මුලුනේ[නා.] දැනගත යුතු සියල්ල ; සංස්කාර, විකාර, ලක්ෂණ, ප්‍රඥප්ති යන කරුණු සමූහය.
මුලුනේ මඬල[නා.] සකල ඥේය මණ්ඩලය.
මුලුපුටනවා[මුල්+උපුටනවා] [ක්‍රි.] සහමුලින් වනසනවා ; මූලොත්පාටනය කරනවා.
මුලුල්ල[නා.] 1. සියල්ල. 2. සම්පූර්ණ කාලපරිච්ඡේදය. 3. හාත්පස ; සියලුම තැන.
මුලුසර, මුලුහැර[වි.] සැඟවුණු ; අප්‍රකට.
මුව[නා.ප්‍ර.] 1. කට ; මුඛය. 2. කොපුල් තලය ; කපෝලය. 3. (භාජන ආදියෙහි) කට. 4. ආයුධ ආදියෙහි සිදුර ; හිල. 5. මුහුණ ; වක්ත්‍රය ; වත. 6. පීදුණු කෙසෙල් ගසක මල් සහිත වූ කෝෂය ; කෙසෙල් මුවය. 7. ආයුධ ආදියෙහි මුවහත. 8. ඊතලය ; ඊය. 9. සා, මුව, වඳුරු, කොටි ආදී සිවුපා සතුන් හඳුන්වන නාමය. 10. මුහුර්තය ; සිංහල පැය දෙකක් පමණ වූ කාලය.
මුව කඩ[නා.ප්‍ර.] මුහුණ පිස්නා කුඩා රෙදි කඩ හෙවත් තුවාය.
මුව තණ[නා.ප්‍ර.] දිය රහිත තැනිතලා පෙදෙස්හි, ඈතට ජලය මෙන් පෙනෙන සූර්ය රශ්මිය ; මෘග තෘෂ්ණ ; මිරිඟුව.
මුව තුඩ[නා.ප්‍ර.] තුඩක් සහිත මුඛය ; (පක්ෂි සිවුපා ආදීන්ගේ) තුඩ සහිත ස්වභාවයෙන් යුත් කට.
මුව නැබ[නා.ප්‍ර.] 1. මුවාගේ නැබ හෙවත් පෙකණිය. 2. මුව වර්ගයක නැබෙහි තැන්පත් ව ඇති සුවඳ ඖෂධය ; කස්තුරි.
මුව බිල[නා.ප්‍ර.] මුඛය තුළ පිහිටි ශබ්ද උපදින කුහරය ; උගුරු සිදුර.
මුව මද[නා.ප්‍ර.] මුවාගේ නාභියෙන් ලබා ගන්නා ඖෂධීය ද්‍රව්‍යය ; කස්තුරි.
මුව රැස[නා.] මකර රාශිය.
මුව හොරය[නා.] කට හඬ ; මුඛ ස්වරය.
මුවඟන[මුව+අගන] [නා.ප්‍ර.] මුව දෙන ; මෘග ධේනුව.
මුවදඩ[නා.ප්‍ර.] 1. මුවන් සිටින වනය. 2. මුව දඩයම.
මුවදොර[නා.ප්‍ර.] 1. කට ; මුඛය. 2. ගඟක් මුහුදට වැටෙන තැන ; මෝය ; මෝදර.
මුවපා[නා.ප්‍ර.] 1. මෘගරාජයා ; සිංහයා. 2. වරිච්චි ලීය.
මුවපොල්ලා[නා.] මුව වස්සා ; මුව පොව්වා.
මුවර[නා.ප්‍ර.] 1. සුවිසල් මසකු සේ සැලකෙන මකරා. 2. මෝරා. 3. රාශි දොළසින් දස වැන්න වූ මකර රාශිය.
මුවර දජ[නා.ප්‍ර.] මකරධ්වජයා හෙවත් අනඞ්ගයා ; මල්සරා ; කාමදේවයා.
මුවර ලොල[නා.ප්‍ර.] සයුර ; සාගරය.
මුවරද[නා.] 1. මකරන්දය ; පරාග ; මල් රොන්. 2. මුවන් හෙවත් මෘගයන්ගේ අධිපතියා වන සිංහයා.
මුවරඳ[නා.ප්‍ර.] පුෂ්ප මධුව ; මකරන්දය.
මුවරඳ කොතුරු[නා.ප්‍ර.] පුෂ්ප රේණු මාලාව ; පරාගධානිය.
මුවරඳ පට[නා.] වස්ත්‍රයක් මෙන් පැතිර පවත්නා මකරන්ද සමූහය.
මුවරඳ බර[වි.] මකරන්දයෙන් පිරී ගිය.
මුවරඳ මුඩු[වි.] පරාග තැවරුණු.
මුවරඳ වතුරු[නා.ප්‍ර.] වතුර මෙන් ගලායන මකරන්දය.
මුවරඳකටා[නා.ප්‍ර.] රේඛාවක් මෙන් විහිදුණු මල් රොන් පටිය ; මකරන්ද රේඛාව.
මුවලා[නා.] මුවකුගේ රූප සටහන ඇත්තා.
මුවවිට[නා.] 1. භාජනයක ගැටිය ; බඳුන් ගැට්ට. 2. ආවාටයක් හෝ ප්‍රපාතයක් ආරම්භ වන ස්ථානය ; උස් බිමක කෙළවර ; දාරය. 3. වහලේ පලයක කෙළවර. 4. රෝදයේ වට රවුම. 5. පැදුරු, පෙට්ටි ආදියෙහි වාටිය ; මෝවිට. 6. ජලාශ අද්දර පිහිටි ගොඩබිම.
මුවහ[නා.ප්‍ර.] 1. දුෂ්කර වූව ; ළඟා විය නොහැක්ක ; දුර්ගම්‍යය. 2. සැඟවීම ; වැසීම ; ආවරණය කිරීම. 3. වැසුණු නිලීන ස්ථානය. [වි.] 1. සැඟවුණු ; ආවරණය වුණු. 2. නිමවන ලද.
මුවහ කරනවා, මුවා කරනවා[ක්‍රි.] 1. වසනවා ; ආවරණය කරනවා. 2. හංගනවා ; වසන් කරනවා. 3. අවුරනවා ; බාධා කරනවා. 4. අඳුරු කරනවා ; දීප්තිය නැති කරනවා.
මුවහත, මුවාත[නා.] ආයුධයක කැපෙන දාරය.
මුවහස් බිඳිනවා[ක්‍රි.] කට අරිනවා ; නිශ්ශබ්දතාව බිඳිනවා ; කතා කරනවා.
මුවා[නා.] සිවුපා වර්ගයක් සිවුපා ; මිග. [ප්‍රත්‍ය.] එයින් කරන ලද ; නිර්මාණය වූ.
මුවාපස[නා.] 1. අශුචි ; ශරීර මලය. 2. නොපෙනෙන පැත්ත ; පසු පස.
මුවාපසගෙය[නා.] වැසිකිළිය ; ශරීරකෘත්‍යය කරන කුටිය.
මුවාව[නා.] ආවරණය වූ ස්ථානය ; සැඟවිය හැකි ස්ථානය.
මුෂ්ටි[නා.ප්‍ර.] ගැටපිච්ච මල්.
මුෂ්ටිය[නා.] 1. නමා ගුළි කරන ලද ඇඟිලි සහිත අත්තල ; මොලවන ලද මිට. 2. මිටින් ගත හැකි ප්‍රමාණය. 3. බර මිණුම් ප්‍රමාණයක් ; පලම ; කලන් දොළහ. 4. දිග මිණුම් ක්‍රමයක්.
මුස[නා.ප්‍ර.] 1. බොරුව ; මිථ්‍යාව ; මුසාව. 2. සිහි නැති වීම ; ක්ලාන්තය ; මුර්ජාව. 3. පියන්පත ; මූඩිය ; ඇබය. 4. ලොමු දැහැගැන්ම. 5. ගී කීම ; ගායනය. 6. සමීපය ; අසල.
මුස්න[නා.ප්‍ර.] 1. කසල හමදින ලහමදින උපකරණයක් ; කොස්ස. 2. ඉදල හෝ ඉලපත. 3. (පාරිභා.) රෙදිවලින් සාදාගත් බිම පිසදමන උපකරණයක් ; රෙදි කොස්ස. 4. (කථා.) කුරුමානම ; ඉලක්කය.
මුස්ලිම්[නා.ප්‍ර.] මොහම්මදු ආගම අදහන ජනයා ; ඉස්ලාම් භක්තිකයා.
මුසාව[නා.] බොරුව ; මිථ්‍යාව ; අසත්‍යය.
මුසිනවා[ක්‍රි.] මිදෙනවා ; ගැලවෙනවා ; මුක්ත වෙනවා.
මුසිප්පාත්තු, මුසිප්පේන්තු, මුස්පේන්තු[වි.] 1. විකාර ; විසුළු ; සෙල්ලම්. 2. මූසල ; අවාසනාවන්ත ; කාලකණ්ණි.
මුසු[වි.] 1. මිශ්‍ර ; කලවම් ; මුහුන්: 2. තැවරුණු ; ගැල්වුණු ගැවසීගත්. 3. සහභාගි වූ; හවුල් වූ.
මුසුන්[නා.ප්‍ර.] 1. මිදීම; විමුක්ත වීම ; වෙන්වීම. 2. ගේ අතුගෑමට ගන්නා මුස්න හෙවත් කොස්ස. 3. කිරි ආදි ද්‍රවයක් මිදවීම පිණිස ඊට එක් කරන ඒ වර්ගයේ ම පරණ මිදුණු ද්‍රව්‍යය ; මුහුන්.
මුසුප්පු[නා.ප්‍ර.] කනගාටුව ; අසතුට ; කළකිරීම ; වෙහෙස.
මුහ[නා.] 1. මුඛය ; කට. 2. මුඛරෝගය. 3. මුවාව ; ආවරණය.
මුහන්දිරම[නා.] 1. නුදුරු අතීතයෙහි සිවිල් පාලන කටයුතුවල නියුක්ත වූ නිලධාරි පදවියක්. 2. යටත්විජිත යුගයේ රජයෙන් පිරිනැමුණු නම්බුනාමයක්. 3. කර්මාන්තයක හෝ කාර්ය අංශයක ප්‍රධානයා.
මුහුකරනවා[ක්‍රි.] 1. මෝරනවා ; පැසෙනවා ; පරිණත බවට පත්වෙනවා. 2. මිශ්‍ර කරනවා ; කලවම් කරනවා.
මුහුණ බලනවා[ක්‍රි.] 1. මුහුණ දෙසට දෑස යොමු කරනවා ; (කෙනෙකු ඇඳින ගැනීම සඳහා) මුහුණ දෙස බලනවා. 2. (කථා. රූඪි.) පක්ෂපාත වෙනවා ; කෙනෙකුට වාසි වන සේ කටයුතු සිදුවෙනවා.
මුහුණ, මුහුන[නා.] 1. නළලේ සිට නිකට තෙක් ඇති හිසේ ඉදිරිපස ; වත ; වක්ත්‍රය ; මූණ. 2. යමක ඉදිරිපස ; ඉස්සරහ පැත්ත.
මුහුණත[මුහුණ+අත] [නා.] 1. මුහුණ. 2. ඉදිරි හෝ මතුපිට පෘෂ්ඨය.
මුහුණුවර[නා.] මුහුණේ හැඩහුරුකම ; ස්වභාව ; ලක්ෂණය ; මූණුවර.
මුහුද, මූද[නා.] 1. ගොඩබිමකින් බොහෝ ප්‍රමාණයක් වට වී පෘථිවි පෘෂ්ඨය වසාගෙන පවතින අතිවිශාල කරදිය තලය ; සමුද්‍රය. 2. ගොඩ බිමකින් කොටසක් වට වූ හෝ ආශ්‍රිත වූ සාගර කොට්ඨාසය. 3. රටක් ඇතුළත ගොඩබිමින් වට වී ඇති කරදිය තලාව. 4. (රූඪි.) කිසිවක ප්‍රමාණ කළ නොහැකි තරම් විශාල සමූහය.
මුහුදු අශ්වයා[නා.] අශ්වයකුගේ වැනි හිසක් ඇති කරදිය මත්ස්‍යයෙක්.
මුහුදු ඉකිරියා[නා.] වෙරළ අසබඩ ජීවත්වෙන සමුද්‍ර ජීවියෙක්.
මුහුදු කනවා, මූදු කනවා[ක්‍රි.] රළ ගැසීමට අසු වී ගොඩබිම මුහුදට යට වෙනවා ; සමුද්‍ර ඛාදනය සිදුවෙනවා.
මුහුදු ක්‍රමය[නා.] මුහුදත් ගොඩබිමත් අතර ඇති සම්බන්ධතාව අනුව කාලගුණය වෙනස්වීමේ පිළිවෙළ.
මුහුදු කුස[නා.] මුහුදේ ඇතුළත ; සමුද්‍ර කුක්ෂිය.
මුහුදු කොල[නා.] මුහුදු වෙරළ ; සමුද්‍රතීරය.
මුහුදු කොල්ලකරුවා[නා.] මුහුදේ යාත්‍රා කරන නැව් කොල්ල කන්නා ; සමුද්‍රචෞරයා.
මුහුදු බඩ[නා.] මුහුදට යාබදව පිහිටි ප්‍රදේශය ; සමුද්‍රාසන්න ප්‍රදේශය.
මුහුදු බල්ලා[නා.] 1. කුඩා මෝර විශේෂයක්. 2. පළපුරුදු සමුද්‍ර යාත්‍රිකයා ; අතිදක්ෂ නැවියා.
මුහුදු හුළඟ[නා.] දිවා කල්හි දී රත් වන වාතය ගොඩබිමෙන් ඉහළට නැඟීම නිසා මුහුද මත පවතින වඩා සිසිල් වූ වාතය ගොඩබිම කරා ඇදී ඒමෙන් ඇතිවන හුළඟ.
මුහුදු, මුදු[වි.] මුහුදට අයත්, සමුද්‍රීය ; මුහුදෙහි වසන.
මුහුදුකර[වි.] මුහුදු අසබඩ පිහිටි ; වෙරළාසන්න.
මුහුදුබත් වෙනවා[ක්‍රි.] සමුද්‍රයට ගොදුරු වෙනවා ; මහ සයුරේ ගිලෙනවා.
මුහුන්, මුහුම්, මුහුං[නා.ප්‍ර.] 1. මිශ්‍රකරන දෙය ; යම්කිසි දෙයක් මිදවීමට එක් කරන ද්‍රව්‍ය. 2. වෙන් වෙන් වර්ගවලට අයත් ජනක එක්වීමෙන් හටගත් උපත ; සංකලනය.
මුහුප්පු[නා.ප්‍ර.] 1. පල්ලියේ තේවා කරන ගිහියන් අතර ප්‍රධානයා. 2. (කථා.) ඉරි පැනීමේ ක්‍රීඩාවේ ප්‍රධානයා.
මුහුරත් උළෙල[නා.] නාට්‍ය ආදිය සුබ මොහොතින් ඇරඹීමේ උත්සවය.
මුහුර්තනය[නා.] ඇතැම් ක්‍රීඩාවල යෙදීමේ දී නියම මොහොත සලකා බලා විශේෂයෙන් පහරක් එල්ල කිරීම වැනි ක්ෂණික පියවර ගැනීම.
මුහුර්තය[නා.] අතිශයින් කෙටි කාලය ; නිමේශය ; මොහොත ; ක්ෂණය.
මුහුළ[නා.] 1. මල් පොහොට්ටුව ; මල් කැකුළ. 2. රාශිය රංචුව ; සමූහය ; රෑළ ; කැළ. 3. කේශ කලාපය ; වරළ ; හිසකේ. 4. ගැටගසා උස්ව සිටින සේ බැඳි කොණ්ඩය. 5. ඔටුන්න ; කිරීටය.
මුහුළස[නා.] 1. කොණ්ඩය ; කෙස් කළඹ ; වරලස. 2. ඇකුළුණු බව ; මුකුලිත භාවය.
මුළ[නා.] 1. සමූහය ; පිරිස ; බළ ඇණිය. 2. ආයතනය ; සංස්ථාව ; මණ්ඩලය. 3. බත්, හකුරු, පැණි ආදි යමක් බහා සකස කරගන්නා පොදිය. 4. මිටිය ; පොදිය ; එකට බැඳි සමූහය.
මුළා වෙනවා[ක්‍රි.] රැවටෙනවා ; වැරදි ලෙස අවබෝධ කර ගන්නවා.
මුළාව[නා.] 1. මෝඩකම ; රැවටීම ; නොමඟ යාම. 2. මූර්ජාව ; විසඥවීම. 3. හානිය ; විනාශය. 4. වෙහෙස ; පීඩාව. 5. නින්දාව ; අපහාසය.
මුළාසිය, මුලැසිය[නා.] 1. වැරදීම; ප්‍රමාදය ; අතපසු වීම. 2. හිගය ; අහේනිය ; අඩුපාඩුව.
මුළු[නා.ප්‍ර.] 1. භෝජනය ; ආහාරය. 2. පීඩාව ; හිරිහැරය. 3. මුදුන ; මස්තකය. 4. (ගිනි) දැල්වීම ; මෙළවීම.
මුළු කරනවා[ක්‍රි.] 1. (ගිනි) දල්වනවා ; පත්තු කරනවා. 2. ගොටු ගසනවා.
මුළුතැන්ගෙය[නා.] නිවසක කෑම පිසින ස්ථානය ; කුස්සිය.
මුළුදෙට[නා.ප්‍ර.] (රාජකීය) මුළුතැන්ගෙයි ප්‍රධාන අරක්කැමියා ; මුළුනා.
මුළුනා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන අරක්කැමියා.
මුළුල්ල[නා.] රාශිය ; සියල්ල.
මුළුව[නා.ප්‍ර.] 1. සමූහය ; සංගමය ; සමිතිය ; රාශිය. 2. කඳවුර. 3. (පාරිභා.) පොදු අරමුදල.
මූ(සර්ව.) [නා.] 1. මොහු ; මේ තැනැත්තා ; මෙතෙම. 2. මේකා. 3. මේ තැනැත්තී. [නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර ; සුළුදිය. [වි.] 1. පැසුණු ; මේරූ. 2. (කථා.) මුසු ; මිශ්‍ර ; කළවම්.
මූ කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. මුහු කරනවා ; මිශ්‍ර කරනවා ; මුසු කරනවා ; කළවම් කරනවා. 2. පරිපාකයට පත් වෙනවා , මෝරනවා ; පැසෙනවා. 3. වර්ධනය වෙනවා ; වැඩි දියුණු වෙනවා. 4. මූත්‍ර කරනවා.
මූක, මූග[වි.] කථා කරන්නට නොහැකි ; ගොළු.
මූකයා, මූගයා[නා.]කථා කළ නොහැකි තැනැත්තා ; ගොළුවා.
මූකළාන, මූකලාන[නා.] මේරූ ගස් ඇති මහ කැලෑව ; ඝන වනාන්තරය.
මූකුරනවා[ක්‍රි.] පරිපාකයට පත් වෙනවා ; මේරීමට පත්වෙනවා ; මුහුකුරා යනවා.
මූග[වි.] මූක බ.
මූගබධිර[වි.] ගොළු-බිහිරි.
මූට්ටුව[නා.] 1. ඇඳුම් ආදියෙහි ඇති මැස්ම. 2. ලී, ලෝහ ආදී ද්‍රව්‍යවල කොටස් සම්බන්ධ කළ පිරිද්දුම ; පෑස්සුම.
මූඩිය[නා.] බෝතලයක හෝ භාජනයක කට වැසීමට යොදා ගනු ලබන පියන හෝ ඇබය.
මූඪ[වි.] මෝඩ ; අඥාන ; නොමඟ ගිය.
මූඪ ගර්භය[නා.] කුස තුළ භ්‍රෑණය මිය යෑමේ තත්ත්වය ; විකෘති ප්‍රසවය.
මූඪ චිත්තය[නා.] නොමඟ ගිය සිත ; මුලා වූ සිත ; විකෘති චිත්තය.
මූඪ ශ්‍රද්ධාව[නා.] නොමඟ ගිය ඇදහීම ; අන්ධ විශ්වාසය.
මූඪයා[නා.] නුවණ මඳ තැනැත්තා ; මෝඩයා ; අඥානයා.
මූණ අත් දෙනවා[ක්‍රි.] බිය සැක නිසා මුහුණු සඟවා ගන්නවා ; අතින් මුහුණ වසා ගන්නවා.
මූණ, මූන[නා.] 1. මුහුණ ; වත. 2. තියුණු තුඩ ; මූණත. 3. පැත්ත ; පාර්ශ්වය. 4. ඉදිරිය. 5. බෙර ඇස. 6. මතුපිට.
මූණත[නා.] මුහුණත.
මූණිච්චාව[නා.] මුහුණට චාටු බස් යොදා සතුටු කිරීම ; ඉදිරිපිට ගුණ කියා රැවටීම.
මූණු බැලීම[නා.] පක්ෂ භජනය ; පක්ෂ ග්‍රහණය.
මූණු වැස්ම[නා.] මුහුණ වසාලන රෙදිකඩ ; මුව වැස්ම.
මූත්‍ර[නා.ප්‍ර.] වකුගඩු මගින් රුධිරයෙන් පෙරී වරින් වර මුත්‍රාශයේ තැන්පත් වී මුත්‍ර මාර්ගයෙන් බැහැරවෙන අපද්‍රව්‍යවලින් යුක්ත ද්‍රවයක්.
මූත්‍ර අසංයමය(පාරිභා.) [නා.] පිළිවෙළකට මූත්‍ර පහ නොවීම ; මූත්‍ර පිටවීමේ අක්‍රමවත් භාවය.
මූත්‍ර කරීෂය[නා.] මූත්‍ර සහ අශූචි ; මල සහ මූත්‍ර යන දෙක.
මූත්‍ර කුටිය[නා.] මූත්‍ර කිරිමට තනා ඇති පැල ; කුටිය ; කෙසකිළිය.
මූත්‍ර කෘච්ඡය[නා.] මූත්‍ර රෝගයක නාමය ; මුත්‍ර අඩස්සිය.
මූත්‍ර කෝෂය[නා.] මූත්‍ර බොක්ක ; මූත්‍රාශය.
මූත්‍ර ගල[නා.] වකුගඩු තුළ සෑදෙන ගල් විශේෂයක් ; අශ්මරි.
මූත්‍ර ප්‍රතිපූතිකය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍රවල විෂබීජ නසන ඖෂධයක්.
මූත්‍ර ප්‍රදාහය[නා.] මූත්‍ර මාර්ගය ඉදිමීම හෝ එහි හට ගැනෙන දැවිල්ල හා සම්බන්ධ රෝගය.
මූත්‍ර ප්‍රසේකය[නා.] 1. මූත්‍ර වාහිනී නාලය. 2. මූත්‍ර නාලය.
මූත්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍ර පහ කිරීම ; මේහනය.
මූත්‍රප්‍රණාලය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ ක්‍රියාකාරි කොටසට අයත් වෘක්ක නාලිකාව.
මූත්‍රපාතනය, මූත්‍ර පාතය[නා.] මූත්‍ර වැගිරීම ; මූත්‍ර පිටවීම.
මූත්‍රපාතිය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍ර පහ කිරීමට භාවිත කරන බඳුන ; මූත්‍ර පෝච්චිය.
මූත්‍රාශය[මූත්‍ර+ආශය] [නා.] වකුගඩුවෙන් පෙරී මූත්‍රවාහිනී නාළ දිගේ එන මූත්‍ර පිටවන තෙක් ගබඩා වී තිබෙන අවයවය ; මූත්‍ර බොක්ක.
මූතුමානය(පාරිභා.) [නා.] මූත්‍රයෙහි විශිෂ්ට ගුරුත්වය නිර්ණය කිරීම සඳහා භාවිත කැරෙන ද්‍රව මානයක්.
මූද මණිමේඛලාව[නා.] සාගරයට අරක්ගෙන සිටිතැයි විශ්වාස කරන දෙව්දුව.
මූදු අවසාදිත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමුද්‍ර ආශ්‍රිත හුනු කාබනේට් සිප්පි කටු හෝ සතුන්ගේ ඇටසැකිලි හෝ වෘක්ෂ ද්‍රව්‍යවලින් යුක්ත පාෂාණ.
මූදු තෙර[නා.ප්‍ර.] සමුද්‍ර තීරය ; වෙරළ සීමාව.
මූදු පන්නය[නා.] මුහුදේ මසුන් ඇල්ලීමට යොදා ගන්නා දැල්, බිලී කටු ආදි උපකරණ. 2. මුහුදේ මසුන් ඇල්ලීමේ රැකියාව.
මූදු මට්ටම[නා.] මුහුදේ මතුපිටෙහි සාමාන්‍ය මට්ටම ; ගොඩබිමේ උස හා මුහුදේ ගැඹුර මැණීමේ දී පාවිච්චි කරන පාදකය.
මූදු යාත්‍රාව[නා.] 1. මුහුදේ ගමන් කිරිම සඳහා යොදා ගන්නා නැව් බෝට්ටු ආදි යාත්‍රාවක්. 2. මුහුදේ යන ගමන.
මූදු වෙරළ[නා.] 1. මුහුදු රැළි නැඟී, බිඳී යන සීමාව. 2. වැලි ආදිය ගොඩ ගැසී පවතින මුහුදු ඉවුර.
මූදු ශාක[නා.ප්‍ර.] මුහුදෙහි හට ගැනෙන සියලු ශාක වර්ග.
මූදුතොට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුහුදු යාත්‍රා නතර කර තැබීමට පහසුකම් සලසා ඇති වරාය ; මුහුදු තොටුපොළ.
මූදේවිය[නා.] 1. අවලස්සන අභාග්‍ය සම්පන්න තැනැත්තිය; මූසල තැනැත්තිය. 2. සෙනසුරුගේ බිරිඳ ; වාසනාවට අධිපති සිරිකතගේ වැඩිමහල් සොහොයුරිය.
මූනිස්සම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තුවක්කු පතරොම්වල අන්තර්ගත කුඩා ඊයම් බෝල.
මූර්ඡනය[නා.] සිහි නැති වීම ; ක්ලාන්ත වීම ; මූර්ජාව.
මූර්ඡනා(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) 1. වාදනයේ දී තාරතාව හෝ සංඛ්‍යාතය හෝ වෙනස් කිරීම; විස්තාරය වෙනස් කිරීම. 2. (සංගී.) ආරෝහණ-අවරෝහණ වශයෙන් ඇතිවන ස්වරවල අනුක්‍රමය.
මූර්ත[වි.] 1. නිර්මිත ව පවතින ; ඇත්ත වශයෙන් පවතින ; සැබෑ. 2. එක් දෙයක් නිරූපණය කරන.
මූර්ත ආදායම[නා.] මුදලින් ඇති ආදායම් හා භාණ්ඩ හා සේවා.
මූර්ත වියදම[නා.] රජයක් විසින් කරන ලද පොදු වැය.
මූර්ත සංඛ්‍යාව[නා.] (ගණිත.) නිශ්චිත ගණන.
මූර්ති කර්මය[නා.] ප්‍රතිමා රූප සෑදීම ; මූර්ති නිර්මාණය ; පිළිරූ සෑදීමේ කාර්යය.
මූර්ති කලාව[නා.] පිළිම නෙළීම සහ රූප ඇඹීම පිළිබඳ කලාව.
මූර්ති ශිල්පය[නා.] ලී, ගල්, මැටි, ලෝහ ආදියෙන් පිළිම කැටයම් ආදිය ඇඹීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
මූර්තිත්‍රය[නා.] හින්දු ආගමේ ප්‍රධාන දෙවියන් වන බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු, මහේෂ්වර ත්‍රිමූර්තිය.
මූර්තිභඤ්ජනය[නා.] 1. පිළිම කඩා දැමීම. 2. පිළිම වන්දනාවට විරුද්ධවීම.
මූර්තිමත්[වි.] මවා දැක්වෙන ශරීරයක් ඇති ; නිර්මාණය කරන ලද ; මවන ලද.
මූර්තිය[නා.] 1. ශරීර ආකෘතිය ; රූප ස්වභාවය. 2. ධාතුව ; රූපාකාරය ; හැඩරුව ; පිළිමය. 3. ද්‍රව්‍යය ; ද්‍රව්‍ය ස්වභාවය. 4. අෂ්ට මූර්ති ; ආකාශ, වායු, අග්නි, ජල, පොළෝ, චන්ද්‍ර, සූර්ය සහ සජමාන නම් මූර්ති අට.
මූර්ධ[නා.ප්‍ර.] මුදුන ; මස්තකය.
මූර්ධකය(පාරිභා.) [නා.] අස්ථියක කුඩා රවුම් වූ හිසක් වැනි වූ නෙරුවක් ; ශීර්ෂිකාව.
මූර්ධජ[වි.] (මුවෙහි) මුදුනෙන් උපන් ; මුදුනෙන් හටගත් මූර්ධන්‍ය.
මූර්ධජ අක්ෂර[නා.ප්‍ර.] උඩුතල්ලේ මුදුනින් උපදින ශබ්ද නිරූපණය කරන අකුරු ; ර, ෂ, ළ යන අක්ෂර සහ ට-වර්ගයට අයත් අක්ෂර ; මූර්ධන්‍ය අක්ෂර.
මූර්ධාභිෂික්ත[මූර්ධ+අභිෂික්ත] [වි.] ඔටුනු පැළැඳ වූ ; කිරුළු දැරූ.
මූර්බ[වි.] මෝඩ ; අනුවණ ; අඥාන. [නා.ප්‍ර.] රනිල වර්ගයක් වන උළුන්දු මෑ.
මූර්බයා[නා.] මෝඩයා ; අඥානයා.
මූල[නා.ප්‍ර.] 1. ගස්වැල් ආදියෙහි ස්ථාවරභාවය ඇතිකරන අවයවය. 2. ආරම්භය ; පදනම. 3. සමීපය ; අසල. 4. අර්ශස් රෝගය. 5. මූලාශ්‍ර. 6. මුදල ; මිල. 7. (ගණිත.) මූලය ; අගය ; සාධකය. 8. ගුද මාර්ගය. 9. පහත කෙළවර. 10. සමූහය ; රාශිය. [වි.] පරපුරෙන් පැවත එන.
මූල ආකන්දය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) ආහාර ද්‍රව්‍ය ගබඩා කිරීම සඳහා ඇතැම් ශාකවල ඇති ආගන්තුක මුලක්.
මූල ඒකක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. (රසා.) මුල් වූ ද්‍රව්‍යය ; මූලික වූ හේතුව ; මූලික සිද්ධාන්තය. 2. (උද්භි.) ශාක මූලයක ඒක අංගයක්. [වි.] මුල් වූ ; මූලික වූ ; ප්‍රධාන වූ.
මූල කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) වෘත්ත හෝ රේඛා හෝ කීපයක් එකින් එක කැපෙන පොදු ලක්ෂ්‍යය.
මූල චිත්තය[නා.] සත්වයාට පළමුවෙන් ම පහළ වන සිත ; භවාංග සිත.
මූල ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] මුල් සිඳ දැමීම ; මුල් කපා දැමීම.
මූල තලය[නා.] හිස්කබල.
මූල ධර්මය[නා.] මූලික න්‍යායය; සෛද්ධාන්තික පදනම ; ආරම්භක සත්‍යය.
මූල පද්ධතිය[නා.] ශාකයක මුල් සමූහය ; මුල් මඬුල්ල පිහිටා ඇති ආකාරය.
මූල ප්‍රකෘතිය[නා.] 1. (දර්ශන.) සත්ව රජස් තමස් යන ගුණත්‍රයෙහි සාම්‍යාවස්ථාව ; මූලික ස්වභාව. 2. (ව්‍යාක.) නාමයක හෝ ක්‍රියාවක මූල ස්වභාවය.
මූල ලකුණ(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) සංඛ්‍යා මූලයක සංකේතය ; මූලීය සංකේතය.
මූල විහාර[නා.ප්‍ර.] පැරණි ලක්දිව භික්ෂු අධ්‍යාපන ආයතන වශයෙන් පැවති මූල ස්ථාන අට ; අෂ්ට මූලායතනය.
මූල සංඛ්‍යාව[නා.] එකෙන් හා එම සංඛ්‍යාවෙන් හැර වෙන ගණනකින් බෙදිය නොහැකි ගණන ; මුල් ඉලක්කම ; මූලාංකය.
මූල සාධකය[නා.] 1. එකෙන් හා එම සංඛ්‍යාවෙන් පමණක් ඉතිරියක් නොමැතිව බෙදිය හැකි ගණන. 2. ප්‍රධාන හේතුව ; මූලික කාරණය.
මූල සිද්ධාන්තය[නා.] (ගණිත.) මූලික න්‍යාය ; ආරම්භක නියමය.
මූලකාරණය[නා.] මුල් හේතුව ; ආරම්භක හේතුව ; ප්‍රධාන කරුණ.
මූලකේශ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) මුල්වල වර්ධන ස්ථානවලට මඳක් පිටුපසින් අපි-චර්මයේ පිට බිත්තියේ වර්ධනය වන දීර්ඝ ප්‍රසර.
මූලගන්ධය[නා.] ගස්වැල්වල සහ මුල්වල සුවඳ.
මූලගැටිති(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නයිට්‍රජන් ස්වීකාරක බැක්ටීරියා නිසා රනිල ශාක මුල්වල සෑදෙන කුඩා ගැට.
මූලජ[වි.] මුලින් හටගන්නා වූ ; මුලින් උපන්. [නා.ප්‍ර.] මුල්වලින් අල සෑදෙන ඉඟුරු මානෙල් කලාඳුරු වැනි ඖෂධ වර්ග.
මූලටිකාව[නා.] අභිධර්මයට ලියූ අර්ථ විවරණ ග්‍රන්ථය (ටීකාව).
මූලද්‍රව්‍ය[නා.ප්‍ර.] (රසා.) රසායනික ක්‍රම මගින් වෙනත් ද්‍රව්‍යවලට බෙදිය නොහැකි ද්‍රව්‍ය.
මූලධනය[නා.] යම් ව්‍යාපාරයක් හෝ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියක් සඳහා ආරම්භයේ දී වියදම් කරන මුදල ; ධනය ඉපයීමට යොදනු ලබන ප්‍රාග්ධනය.
මූලධමනිය[නා.] හෘදය වස්තුවේ සිට ලේ ගමන් කරන මහා ධමනිය.
මූලධරය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) මුල් සෑදෙන අවයවයක්.
මූලධාතු[නා.ප්‍ර.] යමක් නිර්මාණය වී තිබෙන මූලික අංග ; මූල ද්‍රව්‍යය.
මූලපද[නා.ප්‍ර.] 1. (සංගී.) මුල් අක්ෂර ; මූලික ස්වර. 2. (අභි.) මූලික හේතු, කාරණා.
මූලප්පරාල[නා.ප්‍ර.] පියසි හතරේ වහලයක මුදුන් යටලීයේ සිට නිවසේ සිවු කොන් දිගට විහිද යන ප්‍රධාන පරාල.
මූලප්‍රඥප්ති[නා.ප්‍ර.] (ශික්ෂාපදයන්ගේ) මුල් පැනවීම ; මුල් නියෝගය.
මූලප්‍රාකෘත[නා.ප්‍ර.] ආර්යාවතරණයට පෙර භාරතයේ ව්‍යවහාර වූ භාෂාවක්.
මූලපාදිකය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් පහත් සත්ත්ව විශේෂවල තිබෙන මල් වැනි ව්‍යාජ පාදයක්.
මූලපාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. (භූගෝ.) පෘථිවිය යටින් ඇති ගල් ස්තරය ; ගල් තට්ටුව. 2. මුල් ගල.
මූලබීජ[නා.ප්‍ර.] මුල් හෝ අල සිටුවීමෙන් වැඩෙන ඉඟුරු වැනි ශාක විශේෂ.
මූලභාවය[නා.] (අභි.) අන්‍ය ධර්මයන්ට උපකාරවන ධර්ම ; ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ, අලෝහ, අදෝෂ, අමෝහ යන ෂට් ආකාර හේතු ධර්ම.
මූලභාෂාව[නා.] සියලු භාෂාවලට මුල් වූ භාෂාව.
මූලභූණය[නා.] ඉරිඟු වැනි ධාන්‍ය විශේෂයන්හි මුල් හටගන්නා කොටස.
මූලරක්තාණුව[නා.] (සත්ව.) රතු රුධිර සෛලවල මූලික අවස්ථාව.
මූලරසය[නා.] 1. වෘක්ෂලතාවන්ගේ මුල්වල පිහිටි තිත්ත කටුකාදි විවිධ රසය. 2. ජීවීන්ගේ ශරීරය සෑදී තිබෙන කෝෂ තුළ පිහිටි ඝන වූ ද්‍රව්‍යය; ජීවරස දියරය.
මූලශිරාව[නා.] හෘදයේ දකුණු කර්ණක කෝෂයට රුධිරය ගමන් කරන ප්‍රධාන නාලය ; රුධිර වාහක ශිරාව.
මූලසත්වයා[නා.] පෘථිවියෙහි මුලින් ම පහළ වූ ජීවියා ; ඇසට නොපෙනෙන තරම් කුඩා සත්වයා ; ඒක-ජීවාණුක ජීවියා ; ප්‍රාග් ජීවියා.
මූලස්කන්ධය[නා.] අර්ධ ද්‍රව වස්තුවක් වන ජීවාණුවට අයත් ප්‍රධාන අංශය ; ප්‍රෝටෝ ප්ලාස්මය.
මූලස්ථ[වි.] මුල පිහිටි ; මුල් වූ ; ප්‍රධාන වූ ; සමාරම්භක වූ. [නා.ප්‍ර.] මුල් තැන ගන්නා තැනැත්තා ; මුලින් අණ කළ අය ; ප්‍රයෝජකයා.
මූලස්ථ නිර්වින්දනය(පාරිභා.) [නා.] සුළු වේලාවක් සඳහා කරන නිර්වින්දනය.
මූලස්ථානය[නා.] 1. ප්‍රධාන කාර්යාලය ; ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය. 2. මුල් තැන ; ප්‍රමුඛස්ථානය.
මූලස්වරය[නා.] මුල් හඬ ; මූල නාදය.
මූල්හ විසර්ජනය[නා.] යම් ප්‍රශ්නයක් ඇසූ කල්හි නිසි පිළිතුර නොදී වෙනත් පිළිතුරක් දීම.
මූල්‍ය[වි.] මුදල් පිළිබඳ වූ ; මුදලට අදාළ වූ. [නා.ප්‍ර.] මුදල් ; ධනය ; මිල ; අගය.
මූල්‍ය අර්බුදය[නා.] රටක මුදල් තත්ත්වය පිළිබඳ තදබල පිරිහීම නිසා ඇති වන ගැටලු සහගත ස්වභාවය.
මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය[නා.] මුදල් කටයුතු පිළිබඳ ව අනුගමනය කරන වැඩ පිළිවෙළ ; මුදල් ප්‍රතිපත්තිය.
මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනය[නා.] (ආර්ථි.) මුදලින් ඇති මූල ධනය ; මුදල් වත්කම්.
මූල්‍ය පාලනය[නා.] (ආර්ථි.) ආයතනයකට අදාළ මුදල් කටයුතු නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක වන බවට වග බලා ගැනීම.
මූල්‍ය වත්කම්[නා.ප්‍ර.] මුදල්වලට පරිවර්තනය කළ හැකි සුරැකුම්.
මූල්‍ය සංචිතය[නා.] (ආර්ථි.) වියදම් නො කොට තබා ගන්නා මුදල.
මූල්‍ය සමාගම[නා.] ණය පහසුකම් සැලසීම ආදි මුදල් පිළිබඳ කටයුතු සඳහා බලයලත් සමාගම.
මූල්‍යපත්[නා.ප්‍ර.] බැංකුවක් මගින් විදේශීය වෙළඳපොළ සඳහා නිකුත් කරන මිල පත්‍රිකාව.
මූල්‍යබර[නා.ප්‍ර.] ණය මුදලක් ආපසු ගෙවීමේ දී ඇතිවන දුෂ්කරතාව.
මූල්‍යාගාරය[නා.] ලැබෙන මුදල් මෘගයා රැස්කොට තබා ගැනීම හා ආරක්ෂා කිරීම භාර රජයේ ආයතනය ; භාණ්ඩාගාරය.
මූලාංක[මූල+අංක] [නා.] 1. වැඩි කරන ගණන ; ගුණකය. 2. මූල සාධකය. 3. මැනීම ආරම්භ කිරීමේදී පටන් ගන්නා ලක්ෂ්‍යය ; ශූන්‍යය.
මූලාංගය[මූල+අංගය] [නා.] 1. මූලික අංගය ; මුල් ලක්ෂණය. 2. (උද්භි.) මුලක් වැනි පටයක්.
මූලාකෘතිය[මූල+ආකෘතිය] (පාරිභා.) [නා.] 1. (උද්භි.) විකසනයේදී පළමුවෙන් ම හඳුනා ගත හැකි අවයවයක ස්වභාවය ; මුල් හැඩය ; මූලාංකුරය ; මෞලය. 2. (සත්ව.) සත්ත්වයාගේ මුල් අවස්ථාවේ දී සිදුවන සෛල විභාජනයෙන් හට ගැනෙන සෛල සමූහය.
මූලාග්‍රය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) මුලෙහි අග කොටස.
මූලාභය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) බීජාණුවක් ප්‍රරෝහණය වන විට එයින් නිකුත්ව පොළොව තුළට වැඩෙන අවර්ණවත් ඒක සෛලීය කේශරය.
මූලාරම්භය[මූල+ආරම්භය] [නා.] මුල් පටන් ගැන්ම ; පළමු ආරම්භය.
මූලාල[නා.ප්‍ර.] 1. මුල් අල ; මුල්වලින් හටගන්නා අල ; ආහාර සංචිත වූ මුල් සහිත ශාක විශේෂයක්. 2. මුල් භාගය ; මුල් වාසස්ථානය.
මූලාවාස[මූල+ආවාස] [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන සංඝාවාසය ; සංඝයාගේ මූලස්ථානය
මූලාශ්‍රය[මූල+ආශ්‍රය] [නා.ප්‍ර.] යමක් කිරීමට මුල් වූ දෙය ; සාධක වශයෙන් උපයෝගී කරගන්නා පත්පොත් ආදිය.
මූලාසනය[මූල+ආසනය] [නා.] සභාවෙක මුල් ආසනය ; සමූහයක් අතර ප්‍රධාන තැන ; සභාව මෙහෙයවන තැන ; සභාව මෙහෙයවන තැනැත්තාගේ අසුන ; මුලසුන.
මූලික[වි.] මුල් වූ ; මුල්කොට ඇති ; ප්‍රධාන කොට ඇති ; ආරම්භක ; ප්‍රාථමික. [නා.ප්‍ර.] කර්මාන්ත ශාලාවක කාර්මික සේවකයන්ගේ ප්‍රධානියා ; කාර්මික අංශයක මූලිකයා.
මූලික අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්වමාන මාපාංකයක නිශ්චිත ලකුණු දෙකක් අතර ඇති අංශක ගණන.
මූලික අයිතිවාසිකම්[නා.බහු.] (නීති) පුරවැසියකුට අයිති සාධාරණ හිමිකම් ; යුක්තිය පිළිබඳ හිමිකම්.
මූලික අවශ්‍යතා[නා.ප්‍ර.] ජීවත්වීමට අවශ්‍යවන ප්‍රධාන දේ.
මූලික උපකල්පනය(පාරිභා.) (ගණිත.) [නා.] කරුණු රහිත වුව ද සත්‍ය ලෙස පිළිගැනීම ; නිරවද්‍ය යැයි සැලකීම ; අභ්‍යුපගමය.
මූලික ඒකක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (භෞති.) ඒකක පද්ධතියකට අදාළ දිග, ස්කන්ධය හා කාලය මැනීමේ ඒකක.
මූලික කර්මාන්ත[නා.ප්‍ර.] ද්විතීයික කර්මාන්තවලට උපයෝගී වන අමුද්‍රව්‍ය නිපදවීමේ කර්මාන්ත.
මූලික ද්‍රව්‍යය[නා.] රසායනික ක්‍රම මගින් වෙනත් ද්‍රව්‍යවලට බෙදිය නොහැකි ද්‍රව්‍යය.
මූලික නීතිය[නා.] (නීති.) ස්ථාවර නීතිමාලාව ; මූලික නීති පද්ධතිය.
මූලික පදාර්ථ[නා.ප්‍ර.] (රසා.) භෞතික විශ්වය සමන්විත වී තිබෙන ද්‍රව්‍ය.
මූලික ප්‍රජාව(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පොදු පරිසරයක ජීවත් වෙමින් අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතා පවත්වන ප්‍රාථමික ජීවිහු සමූහයක්.
මූලික රාශිය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) මිනුම් ක්‍රමයකට අදාළව වෙන් කොට ඇති කුඩා භෞතික කොටස්වලින් එකක්.
මූලික වැටුප[නා.] දීමනා රහිත වැටුප.
මූලික ශ්‍රේණි(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ඇතැම් පරමාණුවල සහ අයනවල ඇති රේඛා මාලාව ; ශ්‍රේණිය.
මූලික සංඛ්‍යාතය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ප්‍රත්‍යාවර්තක තරංගයක මූලික සංරචකයේ සංඛ්‍යාතය.
මූලික සන්ධානය(පාරිභා.) [නා.] ජාතීන් අතර ප්‍රථමයෙන් ම විධිමත් ලෙස ඇති කර, ස්ථිර කරගත් ගිවිසුම ; මූලික සම්බන්ධීකරණය.
මූලික ස්වරය[නා.] (ඉතා පහත් හඬ) ප්‍රාථමික නාදය ; මුල් හඬ.
මූලික සාධකය(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) එකට වැඩි කළ විට අවශ්‍ය සංඛ්‍යාව සංඛ්‍යා දෙකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් හෝ එකක්.
මූලික සිතියම[නා.] අතින් අඳින ලද සිතියම ; දළ සිතියම.
මූලික සිද්ධාන්තය[නා.] මුලින් සම්මත වූ නියමය ; මූල සිද්ධාන්තය ; පිළිගත් නීතිය.
මූලිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා මූල.
මූලෝච්ඡින්න[මූල+උච්ඡින්න] [වි.] සහමුලින් ම විනාශ කරන ලද ; මුලින් ම සිඳ දමන ලද.
මූලෝත්පත්තිය[මූල+උත්පත්තිය] [නා.] මුලින් ම ඉපදීම ; මුල් ම හටගැනීම.
මූලෝත්පාටනය[මූල+උත්පාටනය] [නා.] මුලින් ම ගලවා දැමීම ; මුලිනුපුටා දැමීම.
මූලෝද්ධරණය[මූල+උද්ධරණය] [නා.] මුලිනුපුටා දැමීම.
මූවිට, මෝවිට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] (මලු, පැදුරු ආදියෙහි) වාටිය ; අයින ; කෙළවර.
මූවිත[නා.ප්‍ර.] 1. මූත්‍රාශය ; මූත්‍ර මාර්ගය. 2. ගර්භාෂයේ වැඩෙන කළලය ආරක්ෂාව සඳහා සෑදෙන ද්‍රව්‍ය රැස් කෙරෙන කෝෂයේ මුඛය.
මූසල[වි.] දැකීමට නුසුදුසු වූ අවාසනාවන්ත වූ ; කාලකණ්ණි වූ.
මූසාව(පාරිභා.) [නා.] කෝවය.
මූසික[නා.ප්‍ර.] මීයා.
මූසිලයා[නා.] 1. ගුත්තිල ජාතකයෙහි එන ගුත්තිලාචාර්යවරයාගේ ශිෂ්‍ය ගාන්ධර්වයා. 2. දැකීමට නුසුදුසු තැනැත්තා ; අවාසනාවන්තයා ; කාලකණ්ණියා.
මෘග රාජයා[නා.] 1. සිවුපාවන්ගේ ප්‍රධානයා වන සිංහරාජයා. 2. මුව රැළක ප්‍රධානයා.
මෘග සංවර්ෂාව[නා.] කල්පාන්තයෙහි හට ගනිතැයි විශ්වාස කරන ලෝක විනාශ වර්ෂාව ; මෘග වර්ෂාව ; මුරුගසං වරුසාව.
මෘගමද[නා.ප්‍ර.] කස්තුරි.
මෘගමායම්[නා.ප්‍ර.] උවදුරුවලින් බේරීම සඳහා මුවන් කරන ප්‍රයෝගය.
මෘගයා[නා.] 1. මුවා. 2. සිවුපාවා ; තිරිසනා.
මෘගාක්ෂිය[නා.] මුවන්ට බඳු ඇස් ඇති තැනැත්තිය ; මියුලැසිය ; කාන්තාව.
මෘගාධමයා[නා.] සිවුපාවුන් අතර නීචයා ; හිවලා.
මෘගේන්ද්‍රයා[නා.] සිවුපාවන්ගේ ප්‍රධානයා ; සිංහයා.
මෘණාල[වි.] සිහින් වූ ; කෙසග වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් දඬු ආදියෙහි ඇති සිහින් නූල හෙවත් කෙන්ද. 2. නෙළුම් අල. 3. නෙළුම. 4. කේශර.
මෘත[වි.] මළා වූ ; මැරුණු.
මෘත කාඨින්‍යය(පාරිභා.) [නා.] මරණයෙන් පසු මාංශ පේශිවල ඇති වන තදගතිය ; මළ සිරුර දරදඬුවීම.
මෘත පදාර්ථය[නා.] අජීව වස්තුව.
මෘත ශරීරය[නා.] මළ සිරුර ; මෘතකලේබරය.
මෘතකලේබරය[නා.] මළ සිරුර ; මෘත දේහය.
මෘත්තිකා[නා.ප්‍ර.] ජලය කැවී මොළොක් වූ රොන් පස ; මැටි.
මෘත්‍යු[නා.ප්‍ර.] 1. මරණය. 2. මාරයා ; මාර දිව්‍යපුත්‍රයා. 3. (ජ්‍යෝති.) අශුභ හෝරාව.
මෘත්‍යු මාරයා[නා.] පංච මාරයන් අතරින් එක් මාරයෙක් ; මරණය නමැති මාරයා.
මෘත්‍යු ලිඛිතය(පාරිභා.) [නා.] පුද්ගලයකු සිය මරණයට පෙර තමාගේ හිමිකම් ආදිය පිළිබඳ ව ලියා සහතික කොට තබන පත්‍රය ; අන්තිම කැමති පත්‍රය.
මෘතෝපජීවී[මෘත+උපජීවී] [වි.] මළ හෝ දිරාපත් වූ ද්‍රව්‍ය මත ජීවත්වන්නා වූ.
මෘදංග, මෘදඞ්ග[නා.ප්‍ර.] මිහිඟු බෙරය.
මෘද්[නා.ප්‍ර.] මැටි.
මෘද්භාණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මැටිවලින් සෑදු භාණ්ඩ.
මෘද්වංගියා(පාරිභා.) [නා.] ඛණ්ඩනය නොදක්වන ගොලුබෙල්ලන්, මට්ටියන් හා බූවල්ලන් වැනි සිලෝමික සත්ත්වයන් ; ශරීරය ආවරණය කරන කටුවක් සහිත මෘදු ශරීර ඇති සත්ත්ව විශේෂයක්.
මෘදු[වි.] 1. මොළොක් ; සිනිඳු. 2. කාරුණික ; රළු-පරුෂ නොවූ. 3. කඨෝර නොවන : (ජලය වැනි දෙයක රසායනික සංයුතිය සම්බන්ධයෙන් යෙදේ). 4. ළා ; නොමේරූ. [නා.ප්‍ර.] 1. නැකැත් ගණ ප්‍රභේදයක්. 2. (හින්දු යෝග දර්ශනයෙහි) යෝගියකු කෙරෙහි වන උපාය පඤ්චකය සම්බන්ධ ප්‍රභේදනය අතුරෙන් එකක්.
මෘදු ජලය[නා.] සබන්වලින් වහා පෙණ නගින ජලය ; ඛණිජ ; ලවණයන් නොමැති ජලය.
මෘදු යකඩ[නා.ප්‍ර.] කාබන් අඩු යකඩ ; චුුම්බකන ක්ෂේත්‍රය ඉවත් කළ විට චුම්බකත්වය ඉවත් වන යකඩ.
මෘදුකාංග[නා.ප්‍ර.] පරිගණකයක දළාංගවලට ඒවා කෙසේ හැසිරිය යුතුදැයි උපදෙස් දෙන ක්‍රමලේඛය හෝ ක්‍රමලේඛ සමූහය.
මෘදුගුණය[නා.] මොළොක් ගුණය ; කීකරුකම ; සුකුමාර බව.
මෘෂා[නා.ප්‍ර.] අසත්‍යය ; බොරුව ; මුසාව.
මෙ තර, මෙ තෙර[නා.ප්‍ර.] ගංගා, සමුද්‍ර ආදියෙහි මෙගොඩ ; මෙහා තීරය ; මෙහා ඉවුර.
මෙ තරම්[වි.] මෙ පමණ ; මෙ විතර ; මෙච්චර.
මෙ පිට[නා.ප්‍ර.] මෑත ; මෙහෙ ; මොබ.
මෙ බඳු[වි.] මේ ආකාර ; මෙ වැනි ; මේ හා සමාන වූ.
මෙ වක[නා.] මේ වකවානුව ; මේ කාලය ; මේ සමය. [ක්‍රි.වි.] මේ කාලයෙහි ; මේ යුගයෙහි.
මෙ, මේ[නි.] 1. ඉදිරිපිට සමීප ව පෙනෙන, සිටින, පවතින. 2. යමක් අවධාරණයෙන් යුක්තව, බරකොට, නිශ්චය කොට පැවසීමේ නිපාතයක්. [නා.ප්‍ර.] මේඝය ; මහ වැස්ස.
මෙගා(පාරිභා.) [උ.] 1. විශාල යන තේරුම දෙන උපසර්ගයක්. 2. මීටර් ක්‍රමයේ දී දශලක්ෂය යන තේරුම දෙන උපසර්ගයක්.
මෙගොඩ, මෙගොඩහ[නා.ප්‍ර.] මුහුදු, ගංගා ආදි දිය තීරයකින් මෙහා පැත්ත ; මෙ තෙර ; මේ පැත්ත.
මෙච්චර[වි.] මෙ විතර ; මෙ පමණ ; මෙ තරම්.
මෙටතේරියා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) ජලාබුජ ක්ෂීරපායින්ගේ උපවර්ගයක් ; අලුත උපන් පැටවා මඩිස්සලයක ගෙන යන ජලාබුජ ක්ෂීරපායී සත්ත්ව වර්ගය.
මෙට්ටය[නා.] ඇඳ, පුටු ආදියට දැමීම සඳහා කොහු, පුලුන් ආදිය පුරවා සකස් කළ ගුදිරිය ; තුලිකාව ; කුඩිච්චම.
මෙට්‍රොනෝමය[නා.] මිනිත්තුවකට වැඩ කරන වාර ගණන මැනීමෙන් ගීතයක වේගය දැනගත හැකි උපකරණයක් ; මාත්‍රාගණකය.
මෙණෙවිය[නා.] 1. යොවුන් වියෙහි සිටින තැනැත්තිය තරුණිය ; මාණවිකාව. 2. අවිවාහක ස්ත්‍රිය.
මෙත[නා.] මෛත්‍රිය.
මෙතන, මෙ තැන[නා.] මේ තැන ; මේ ස්ථානය.
මෙත් සුත[නා.] තුන් සූත්‍රයෙන් එකක් වන කරණීයමෙත්ත සූත්‍රය.
මෙත්තා[නා.ප්‍ර.] මෛත්‍රිය ; මිත්‍රභාවය ; සියලු සත්ත්වයන් කෙරෙහිම පතුරුවන හිතවත් භාවය.
මෙතිලේටඩ් ස්ප්‍රීතු(රසා.) [නා.ප්‍ර.] පරිමාවෙන් 90%ක් එතිල් ඇල්කොහොල් ද, 9.5% මෙතිල් ඇල්කොහොල් ද, 0.5%ක් පිරිසින් ද මෙතිල් වයලට් නම් දම්පාට සායමෙන් ස්වල්පයක් ද අන්තර්ගත ද්‍රව ඉන්ධනය.
මෙතුවක්, මෙතුවාක්[වි.] මෙතෙක් ; මෙපමණ.
මෙතේන්[නා.ප්‍ර.] ගඳක්, සුවඳක් හෝ පාටක් නැති වායුවක්.
මෙන්න[නි.] 1. ඉදිරියෙහි ඇති දෙයක් පෙන්වීමෙහි යොදන නිපාතයක්.
මෙනු තිරය[නා.] පරිගණක විධාන සහිත තිරය.
මෙනු, මෙන්[නා.ප්‍ර.] මානය ; උඩඟු බව.
මෙනුව[නා.] ක්‍රම ලේඛයක දී කිසියම් කාර්යයක් ඉටු කිරීම සඳහා ලබාගත හැකි විධාන හා විකල්ප දැක්වෙන ලැයිස්තුව ; වරණපත.
මෙනෙහි කරනවා[ක්‍රි.] සිහි කරනවා ; කල්පනාවට ලක් කරනවා ; ආවර්ජනා කරනවා.
මෙය[නා.] 1. මේ දෙය. 2. මේඝය ; වර්ෂාව.
මෙර[නා.] 1. මහමේරු පර්වතය. 2. ඉතා බර වූව.
මෙරඟ[නා.ප්‍ර.] 1. මිරිඟුව ; මරිචි. 2. මේ නැටුම ; මේ රංගනය. [වි.] මෙ වැනි ; මේ ආකාර.
මෙරය[නා.ප්‍ර.] 1. මහමේරු පර්වතය. 2. සුරාව මත්පැන්. 3. රා වූ පැණි ; කල් ගිය පැණි.
මෙරා[නා.ප්‍ර.] අන්‍යයා ; අන්‍ය පුද්ගලයා.
මෙලනින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිනිස් සිරුරේ පැහැය ලබාදෙන වර්ණයක්.
මෙල්ල[නා.ප්‍ර.] 1. හීලෑගතිය ; කීකරුබව ; අවනතබව. 2. මොළොක්බව ; තද නැතිබව ; බුරුල.
මෙවලන්, මෙවලම්, මෙවලං[නා.ප්‍ර.] යම්කිසි වෘත්තියක් සඳහා පාවිච්චි කරන උපකරණ ; ආම්පන්න.
මෙවුන්දම්[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාගමය ; මෛථූනය ; අඹුසැමියන් ලෙස හැසිරීම.
මෙවුල[නා.] 1. පුරාණ කාන්තාවන් විසින් ඉණේ බඳින ලද ඉතා විසිතුරු කැටයමින් යුත් ආභරණයක් ; මේඛලාදාමය. 2. ඔටුන්න. 3. කඳු බෑවුම. 4. (පාරිභා.) (සත්ව.) ශ්‍රෝණි මේඛලාව ; පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ සඟල උපාංග සම්බන්ධ වී ඇති අභ්‍යන්තර කංකාලයේ මාලයක හැඩ ඇති අවයවය.
මෙසේ[ක්‍රි.වි.] මෙ ලෙසින් ; දේ ආකාරයෙන් ; මේ පරිද්දෙන්.
මෙහෙ[නා.ප්‍ර.] 1. කාර්යය ; සේවය ; කටයුත්ත. 2. උපස්ථානය ; වතාවත ; ආවතේව. 3. භෝජනය ; ආහාරය. 4. මේඝය ; වර්ෂාව. 5. මේ ස්ථානය.
මෙහෙකරුවා[නා.] වැඩකාරයා ; සේවකයා.
මෙහෙණ, මෙහෙණි[නා.ප්‍ර.] භික්ෂුණිය ; පැවිදි වූ ස්ත්‍රිය.
මෙහෙණවර, මෙහෙණිවර, මෙහෙණිවර්[නා.ප්‍ර.] භික්ෂුණීන් වසන ආශ්‍රමය.
මෙහෙයනවා[ක්‍රි.] 1. යම් ක්‍රියාවක් කිරීමට යොමු කරනවා ; පොලඹවනවා. 2. යම් කටයුත්තක් හසුරුවනවා ; මෙහෙයවනවා.
මෙහෙවර, මේවර[නා.ප්‍ර.] 1. වැඩ කටයුතු ; කළ යුතු දෙය ; ජීවිත අරමුණ. 2. පණිවිඩය ; දූත ගමන. 3. නියෝගය ; නියමය.
මෙහෙසිය[නා.] බිසොව ; මහේෂිකාව.
මෙහෙසුරා[නා.] මහ දෙවියා ; මහේශ්වරයා ; බ්‍රහ්ම, විෂ්ණු, මහේශ්වර යන ත්‍රිමූර්තියෙන් එකකි.
මොට, මොට්ට[වි.] 1. මුවහත රහිත ; (පිහි ආදියෙහි තුඩ) තියුණු නොවන ; ගෙවුණු. 2. මුළා ; මෝඩ.
මොටියා, මොටෙයියා[නා.] අල ගෙඩි, ඇට, කඳන් ආදියෙන් නැඟෙනා කුඩා අංකුරය ; මොරෙයියා ; කුරුල්ලා.
මේ[නා.ප්‍ර.] 1. වැසි වලාකුළ. 2. මෙහෙය ; සේවය. 3. ආහාරය ; භෝජනය. 4. මේදය. 5. මේහනය ; වැගිරීම. 6. පිරිසිදුබව ; පවිත්‍රතාව.
මේ කරු[මේ+කරු] [නා.ප්‍ර.] 1. අරක්කැමියා ; රෝගියා. 2. මෙහෙ කරන්නා ; උපස්ථායකයා.
මේ කල්[නා.ප්‍ර.] මේඝ කාලය ; වර්ෂ කාලය.
මේ කුළ[නා.] මේඝ කූටය ; වැසිවලාකුළ.
මේ ගැජුම්[නා.ප්‍ර.] මේඝ ගර්ජනා ; ගොරවන හඬ ; ගෙරැවිල්ල.
මේ වඩනවා[ක්‍රි.] 1. රජුට ආහාර පිළිගන්වනවා. 2. ආහාර අනුභව කරනවා ; වළඳනවා.
මේඛලාව[නා.] 1. මෙවුල. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) (ජ්‍යෝති.) සරල සමාන්තර රේඛාවනට යොදන නාමය. 3. සිරුරේ ඉහළ හා පහළ ගාත්‍රා සම්බන්ධ වන අස්ථිමය සැකිල්ල.
මේඝ[නා.ප්‍ර.] 1. වැහි වලාකුළු. 2. වැසි ; වර්ෂා. 3. (ප්‍ර. යෙදේ) භාරත සංගීත ශාස්ත්‍රයේ ඉගැන්වෙන රාග හයෙන් එකක්.
මේඝ වර්ණ[වි.] මේඝයක හෙවත් වලාකුළක පැහැය ඇති ; තද නිල් පැහැ ඇති ; සුනීල.
මේච්චලය[නා.] පාලනය ; හසුරුවා ගැනීම ; කීකරු කිරීම ; හීලෑ කිරීම.
මේච්චල්[වි.] හසුරුවාගත හැකි ; පාලනයට පහසු ; කීකරු ; හීලෑ.
මේද[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන ආහාර ද්‍රව්‍ය කොටස් තුනෙන් එකක් ; උසස් මේද අම්ලවල ග්ලිසරයිඩවලින් සමන්විත ස්වාභාවික ව පවතින ද්‍රව්‍ය ශ්‍රේණියෙහි එකක් ; තෙල්.
මේද අම්ල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) සන්තෘප්ත හා අසන්තෘප්ත ඒකභාස්මික ඇලිපැටික කාබොක්සිලික් අම්ල.
මේද ග්‍රන්ථි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මිනිස් සිරුරේ සමට යටින් පිහිටි ප්‍රධාන ග්‍රන්ථි වර්ග තුනෙන් එකක්.
මේද පටකය(පාරිභා.) [නා.] මේදවලින් පිරුණු සෛලවලින් සෑදුණු සම්බන්ධක පටකයක්.
මේද සෛලය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ මේදය තැන්පත් කෙරෙන විශේෂයෙන් විශාල වූ සෛලයක්.
මේදස[නා.] ශරීරයේ සප්ත ධාතුන්ගෙන් එකක් ; ඝන වූ මස් තෙල.
මේදෝ මානය[නා.] කිරිවල මේද ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණයක් ; බියුටිරෝ මීටරය.
මේධ්‍ය[වි.] පවිත්‍ර ; පිරිසිදු.
මේධාවී[වි.] නුවණ ඇති ; ප්‍රඥාවන්ත ; ඥානවන්ත. [නා.ප්‍ර.] නුවණැත්තා ; ප්‍රඥාවන්තයා ; ඥානවන්තයා.
මේරීම[නා.] මෝරා යෑම ; මුහුකුරා යෑම.
මේල පලඳනාව[නා.] කාන්තාවන් ඉණ වටා පලඳින ආභරණ විශේෂයක් ; මෙවුල.
මේලය[නා.] 1. (කථා. පාත.) සොල්දරය ; මහල ; උඩ තට්ටුව. 2.අටුව ; අටල්ල.
මේලාව[නා.] 1. සැණකෙළිය ; උත්සවය. 2. රැස්වීම.
මේවර[නා.ප්‍ර.] 1. මෙහෙවර ; සේවය ; වැඩ කටයුතු. 2. ආභරණය. 3. කැටයම.
මේවර කෙළිය[නා.] නැති වූ ආභරණයක් සෙවීම මුල් කරගත් ජන ක්‍රීඩාවක නාමය.
මේෂ[නා.ප්‍ර.] 1. එළුවා ; ඒඩකයා. 2. (ජ්‍යෝති.) රාශියක් ; එළු රැස.
මේස පිහිය[නා.] කෑම මේසයේ භාවිතය සඳහා තනාගත් මිට සහිත කුඩා පිහිය.
මේස ලුණු[නා.බහු.] කෑමට සකස් කළ වියළි ලුණු කුඩු.
මේසන්, මේසෙන්[නා.ප්‍ර.] ගඩොල් බිත්ති ආදිය බඳින්නා ; පෙදරේරුවා.
මේසය[නා.] ලී, වානේ ආදියෙන් සාදනු ලබන, පාද මත සවි කළ පුවරුවක් සහිත ගෘහ භාණ්ඩයක්.
මේසාව[නා.] මුදුන පෙතැලි උස් බිමක් ; සානුව.
මෛත්‍රිය[නා.] 1. යහපත් සිතින් සියලු සත්වයන්ට නිදුක්, නිරෝගී සුව පතන මෙත් අරමුණ. 2. මිත්‍රත්වය ; අද්වේෂය ; දයාව.
මෛත්‍රී පාරමිතාව[නා.] බෝධිසත්වයකු විසින් බුදු බව පතා කරනු ලබන කරුණා, දයා ගුණ ප්‍රගුණ කිරීම ; දස පාරමිතාවලින් එකක්.
මෛත්‍රී භාවනාව[නා.] සියලු ලෝක සත්ත්වයන් වෙත මෛත්‍රීය දැක්වීමේ අරමුණෙහි පමණක් සිත පවත්වාගෙන යෙදෙන භාවනාව.
මෛථුනය[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ සංසර්ගය ; ලිංගික සම්බන්ධය ; මෙවුන්දම.
මොකදුරා, මොකැදුරා[මොක්+ඇදුරා] [නා.] මොක් මග පෙන්වන්නා ; නිර්වාණ මාර්ගය පෙන්වන්නා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
මොක්[නා.ප්‍ර.] 1. මිදීම ; මෝක්ෂය ; නිවන. 2. (ක්‍රිස්ති.) ස්වර්ගය. 3. ගොළුවා. 4. උතුම් බව.
මොට්ටක්කිළිය, මොට්ටැක්කිළිය[නා.] 1. මල්වර වූ පසු යෝනක ස්ත්‍රීන් හිස හා මුහුණ වැසෙන සේ ලන රෙදිපට. 2. හිස වැසෙන සේ අඳින වස්ත්‍රය.
මොට්ටයා[නා.] මෝඩයා ; අඥානයා.
මොට්ටුව[නා.] නොපිපුණු මල ; මලප් කැකුළ ; පොහොට්ටුව.
මොද[නා.ප්‍ර.] 1. සතුට ; සන්තෝෂය. 2. ආමෝදය ; සුවඳ.
මොර[නා.ප්‍ර.] 1. මෝරු. 2. මහත් හඬ ; උද්ඝෝෂණය. 3. මයූරයා ; මොනරා. 4. කුඩා ඵල හට ගැනෙන පලතුරු වෘක්ෂයක්.
මොර දෙනවා[ක්‍රි.] මහත් සේ කෑ ගසනවා ; මොර ගසනවා.
මොලපුව[නා.] දිය ඇළ.
මොලවනවා[ක්‍රි.] 1. දල්වනවා ; ගිනි පත්තුවීම සඳහා පිඹිනවා. 2. මිට එකතු කරනවා.
මොල්ලිය[නා.] 1. ගව ආදී මෝචනය ඇතැම් සිවුපා සතුන්ගේ පිටි කොන්ද මුල බෙල්ල ළඟ උස් ව වැඩී ඇති මස් පිඬ ; කකුධය. 2. නටන වතුරෙහි නැඟෙන බුබුල.
මොළකැටි, මොළොකැටි[වි.] මෘදු ; සිනිඳු ; සුකුමාර.
මොළය[නා.] මස්තිෂ්කය ; මත්තලුංගය ; පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ කපාලය තුළ තිබෙන්නා වූ ද බුද්ධියේ හා සංවේදිත්වයේ කේන්ද්‍ර ස්ථානය වූ ද මධ්‍ය ස්නායු පද්ධති කොටස.
මොළොක්[වි.] තද නැති ; සැර අඩු ; මෘදු ; සිනිඳු ; ප්‍රිය. [නා.ප්‍ර.] (කථා.) වී කොටා අවසානයේදී ඉතුරු වන වී සහ හාල් කොටස් ; සහල් ආදිය පිටි කළාට පසු කුඩා කෑලි වසයෙන් ඉතුරු වන කොටස්.
මෝ[නා.ප්‍ර.] 1. මෝහය. 2. මුඛය ; ද්වාරය. 3. මුව ; කෙසෙල් මුව. 4. අම්මා ; මව. - [සර්ව.] මේ, මොහු යන ප්‍රථමා රූපයෙහි ස්ත්‍රී ලිංග වචනය.
මෝක්ෂය[නා.] 1. විමුක්තිය ; මිදීම ; නිදහස්වීම. 2. නිවන් අවබෝධවීම ; නිවන. 3. දිව්‍යලෝකය.
මෝඝ[වි.] හිස් ; නිෂ්ප්‍රයෝජන.
මෝචනය[නා.] 1. පහව යෑම ; නික්මීම. 2. (පාරිභා.) විසර්ජනය ; ඉවත් කිරීම ; උත්සර්ජනය.
මෝටරය[නා.] තෙල්, වාෂ්ප, විදුලිය ආදිය උපයෝගිත්වයෙන් ස්වයං ක්‍රියාකාරිත්වය ඇති කරන යන්ත්‍ර විශේෂය ; එන්ජිම.
මෝඩ[වි.] 1. අමු ; ගින්නෙන් රත් වී තද නොවුණු. 2. මූඪ ; අඥාන.
මෝඩයා[නා.] මූඪයා ; අඥානයා.
මෝන්‍යෙය වත[නා.] මුනි වත ; කථා නොකර සිටීමේ පිළිවෙත.
මෝමූහ[වි.] දැඩි ව මුළා වන.
මෝය[නා.] මුව දොර ; මෝදර ; ජලාශයක් මුහුදට වැටෙන තැන ; ගංගා දෙකක් එක් වන ස්ථානය.
මෝර[නා.ප්‍ර.] 1. මාරයා. 2. මිනිසුන් පවා මරා කන දරුණු මාළුවෙක්. 3. මයූරයා ; මොනරා.
මෝරනවා[ක්‍රි.] 1. ඵල මල් ආදිය වැඩෙනවා ; මුහුකුරා යනවා ; පැහෙනවා. 2. පින්, පව්, ලෙඩ රෝග, අදහස් උදහස් ආදිය වැඩි වනවා ; දියුණු වෙනවා. 3. වයසේ ප්‍රමාණයට වඩා කපටි වෙනවා.
මෝරු[නා.] මිදුණු කිරි කලතා සාදාගන්නා පාන විශේෂයක් ; දී කිරෙන් පෙරා ගත් දිය , දී පෙරළි දිය ; මොහොරු.
මෝල, මොහොල[නා.] 1. ගිනි ඉපදවීම පිණිස ගානා උඩ දණ්ඩ. 2. සෙක්කුවට දමන කඳ. 3. වී කෙටීම් ආදිය සඳහා ලීයෙන් තැනූ මෝල් දණ්ඩ ; මෝල් ගස ; මෝල් ගහ. 4. පෙර වැව්වල දිය පාලනය සඳහා සොරොවු වැසීමට හා විවෘත කිරීමට ගැනුණු උපකරණය. 5. සිඳීම්, ඇඹරීම් ආදිය සඳහා භාවිත වන නවීන යන්ත්‍රෝපකරණය. 6. යන්ත්‍රෝපකරණ මගින් වැඩ කරන කර්මාන්තායතනය.
මෝලංකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. වතුර ගලා වැටෙන තැන. 2. රෙදි සෝදන තැන ; රදා තොට. 3. (කථා.) වහලෙන් වතුර වැටෙන තැන. 4. ගෙයි අගුව ; ගෙදර පිළ අයින.
මෝල්ට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ධාන්‍ය වර්ගවලින් සාදාගන්නා පෝෂ්‍ය පදාර්ථයක්.
මෝවිටමුවවිට බ.
මෝසම[නා.] 1. ඉන්දියානු සාගරයේ වැසි ඇති කරන සුළඟ. 2. කාලය ; වාරය. 3. ලියවිල්ලකින් උසාවියට කරන දැන්වීම ; නඩුවක් සම්බන්ධයෙන් උසාවියට ඉදිරිපත් කරන යෝජනාව ; ඉල්ලීම. 4. (කථා.) (සින්දු ආදිය කීමේදී) අතින් පයින් දක්වන ඉඟිය ; හස්තපාද වික්ෂේපය.
මෝස්තරය[නා.] 1. ආකාරය ; නියාව ; සැලසුම ; විධිය ; ක්‍රමය ; රටාව. 2. ජාතිය.
මෝහනය[නා.] 1. වශීකරණය. 2. මුළා කිරීම.
මෝහය[නා.] 1. මුළාව ; මෝඩකම ; අවිද්‍යාව. 2. මතක නැතිවීම.
මෞඛ(පාරිභා.) [වි.] මුඛය පිළිබඳ.
මෞත්‍ර ලිංගික(පාරිභා.) [වි.] මූත්‍ර හා ලිංගික පද්ධති පිළිබඳ වූ.
මෞත්‍රල්‍යය(පාරිභා.) [නා.] අධික ලෙස මූත්‍ර වහනය වීම.
මෞන[නා.ප්‍ර.] 1. මුනිවරයකුගේ ස්වභාවය. 2. නුවණ. 3. කථා නොකරන බව ; නිශ්ශබ්දතාව.
මෞලය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) මූලාකෘතිය විකසනයේ දී පළමු කොට හඳුනාගත හැකි අවයවයක ආරම්භය.
මෞලි[නා.ප්‍ර.] 1. හිස් මුදුන. 2. හිස මුදුනේ කෙස් ගුළි කොට බැඳි කොණ්ඩය ; කෙස්වැටිය. 3. චූඩා මාණික්‍යය.
යමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ පළමුවන අන්තඃස්ථාක්ෂරය. [නි.] සමාප්ති අර්ථය දීමෙහි යෙදේ. [නා.ප්‍ර.] යකඩ ; අයස්. [ක්‍රි.] යනවා යන්නෙහි (පැරණි) විධි ක්‍රියා රූපය. [සර්ව.] යම් ; අවිනිශ්චිත දෙයක් හෝ කෙනෙක්.
ය කටාරම[නා.] යකඩින් සෑදූ විශාල භාජනය ; යකඩ කල්දේරම.
ය කටුව[නා.] යකඩින් සෑදූ කටුව ; යකඩ උල.
ය ගණය[නා.] (ඡන්දස්) මාත්‍රා අට ගණයෙන් එකක් ; පළමු අකුර ලුහු වූත් ඉතිරි අකුරු දෙක ගුරු වූත් ගණය.
යංතං, යම්තම්[ක්‍රි.වි.] 1. මහත් අපහසුවෙන් ; වෑයමින්. 2. සුළු වසයෙන් ; අඩු තරමින්.
යංමාපාංකය(පාරිභා.) [නා.] ඇඳීම් පිළිබඳ ප්‍රත්‍යාස්ථතාවේ සංගුණකය.
යංශය, යංසය, යංසේ[නා.] ය කාරාංශය ; ව්‍යඤ්ජන ශබ්දයකට පසු ව යෙදෙන 'ය' ශබ්දය නිරූපණය කිරීමට යොදන සංකේතය ; ්‍ය.
යකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. ඉතා දැඩි ප්‍රධාන ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් වූ අයස්. 2. ආහාරවල අඩංගු පෝෂණ පදාර්ථයක නාමය.
යකඩ අඩුවැඩිය[නා.] යකඩෙන් සෑදූ උපකරණය ; යකඩ ආයුධ.
යකඩ ඉන්න[නා.] පොළොව හාරන දිග යකඩ උල ; අලවංගුව ; නාරස්සනය.
යකඩ ඌනතාව[නා.] යකඩ නම් වූ පෝෂ්‍ය පදාර්ථය අඩු බව ; ශරීර ශක්තියට අවශ්‍ය යකඩ හිඟවීම.
යකඩ ඔක්සයිඩ්[නා.ප්‍ර.] ලෝපස් වල ඇති ඉතාමත් පිරිසිදු සංයෝගය ; කළු ලෝපස් හා රතු ලෝපස් සංයෝගය.
යකඩ ක්ලෝරයිඩ්[නා.ප්‍ර.] යකඩ කුඩු ක්ලෝරින් මිශ්‍ර බඳුනකට මිශ්‍ර කළ විට එය ගිනි ගැනීමෙන් සෑදෙන රසායනික ද්‍රව්‍යය.
යකඩ කාන්තය[නා.] කාන්දම.
යකඩ කාබනේට්[නා.ප්‍ර.] යකඩ ආකරවලින් ලබා ගන්නා යපස් විශේෂය.
යකඩ ගහ(කථා.) [නා.] මඩින ලද ගොයමේ පිදුරු අස්කර වී බේරීම භාවිත උපකරණය ; උකුනු දැත්ත.
යකඩ තළන්නා(කථා.) [නා.] යකඩ වැඩ කරන තැනැත්තා ; කම්මල්කාරයා.
යකඩ දෝලිය, යකඩ දෝළිය[නා.] අග බිසෝවගේ (තෙවන) පරිවාර ස්ත්‍රිය ; මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ දී ශ්‍රී ලංකාවේ සිටි රජවරුන්ගේ අගමෙහෙසිය නොවූ අන් දේවියන් හැඳින්වූ නාමය.
යකඩ නිස්සාරණය(පාරිභා.) [නා.] යපස් ධාරා ඌෂ්මකයක උණු කොට ඉන් යකඩ වත්කර ගැනීම.
යකඩ නීරක්තිය(පාරිභා.) [නා.] යකඩ නම් පෝෂ්‍ය පදාර්ථය අර අඩු වීම නිසා ඇති වන රක්තහීනතාව.
යකඩ පයරයිට්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යකඩ සාදාගැනීමට භාවිත කරන ඛණිජයක නාමය ; පිත්තල කුට්ටි මෙන් පෙනෙන යකඩ සල්පයිඩය.
යකඩ පෙණහැල්ල(පාරිභා.) [නා.] කෘත්‍රිම පෙණහැලි විශේෂයක් ; ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කිරීම පහසු කරන්නා වූ ද පෙණහැල්ලේ පීඩනය වෙනස් කළ හැකි වන ලෙස පපුවට සවි කරනු ලබන්නා වූ ද කුඩා යන්ත්‍රයක්.
යකඩ පෙරීම[නා.] යපස්වල ඔක්සිජන් හා අපිරිසිදු ද්‍රව්‍ය සමඟ සංයෝග වූ යකඩ ධාරා ඌෂ්මකයක රත් කිරීමෙන් වෙන්කර ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය.
යකඩ මඩුව(පාරිභා.) [නා.] යකඩ ලෝහයෙන් වාත්තු වැඩ කරන ස්ථානය ; යකඩ පට්ටලය ; යකඩ වාත්තු වැඩපළ.
යකඩ මල[නා.] යකඩ දිරීමෙන් සෑදෙන මලකඩ.
යකඩ ලභ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයෙහි යකඩ නමින් හැඳින්වෙන පෝෂ්‍ය පදාර්ථය ඇති බව ; යකඩ කැල්සියම් සිරුරෙහි අන්තර්ගත වීම.
යකඩ ලී[නා.ප්‍ර.] ඉතා ශක්තිමත් ගස්වල ලී ; යකඩ මෙන් තද ලී.
යකඩ වින්කලය[නා.] යකඩ වැඩ කරන ස්ථානය ; යකඩ කම්මල.
යකත්[වි.] අයස්කාන්ත ; කාන්දම්.
යකත් පහණ[නා.] යකඩ ලෝහය ඇදගන්නා ගල ; අයස්කාන්ත පාෂාණය ; කාන්දම් ගල.
යකදාව, යගදාව[නා.] යකඩ ගදා යුධය ; යකඩින් සාදන ලද මුගුර.
යකදුරා, යකැදුරා[යක්+ඇදුරා] [නා.] අමනුෂ්‍ය උපද්‍රව දුරු කිරීමට තොවිල් කරන ඇදුරා ; කට්ටඬියා.
යකනය[නා.] යකෘත් මාංශය ; අක්මාව.
යක්[වි.] 1. යක්ෂ ; යක්ෂයන් හා ආශ්‍රිත ; යක්ෂයනට සම්බන්ධ. 2. යක්ෂ ගෝත්‍රයට අයත්. 3. නපුරු ; රෞද්‍ර ; දැඩි ; බිහිසුණු. [නා.ප්‍ර.] 1. රෞද්‍ර හා ක්‍රෑර සේ සැලකෙන අමනුෂ්‍ය කොට්ඨාසයක්. 2. එයින් එක් පුද්ගලයෙක්; යක්ෂයා ; යකා
යක් කුරුල්ලා[නා.] පක්ෂියකුගේ නාමය ; උලමා.
යක් තොවිල්[නා.ප්‍ර.] යකුන් උදෙසා පැවැත්වෙන යාග ; මිනිසුන්ට රෝගාදී උපද්‍රව කරතියි විශ්වාස කරන යක්ෂයන් සඳහා කෙරෙන අභිචාර විධි.
යක් නළාව[නා.] යක් තොවිල්වලදී ඒ ඒ යකුන්ට ආරාධනා කිරීම සඳහා දිෂ්ටි මන්ත්‍ර ගායනා කිරීමේදී වාදනය කරනු ලබන බටනළාව.
යක් නැටුම[නා.] 1. තොවිලය ; යක්ෂෝපද්‍රව දුරු කිරීම සඳහා පැවැත්වෙන අභිචාරය. 2. ඒ කටයුතුවලට අයත් නැටුම.
යක් බෙරය[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ පහත රට හෙවත් රුහුණු ප්‍රදේශයට ආවේණික යක් ශාන්ති කර්මවලදී භාවිත කරන දික් බෙරය ; රුහුණු බෙරය.
යක් ලෙඩ[නා.] යකුන්ගේ බලපෑම නිසා ඇතිවෙතැයි විශ්වාස කරනු ලබන ලෙඩ රෝග.
යක් වීදිය[නා.] තොවිලයක දී යක්ෂ වෙස් දැක්වෙන විලාශයක්.
යක්කම[නා.] යක්ෂ උපද්‍රව දුරු කිරීමට කෙරෙන ශාන්ති කර්මය ; තොවිලය.
යක්ඛාධිප[නා.ප්‍ර.] යකුන්ගේ ප්‍රධානයා ; යක්ෂ රාජ ; වෙසමුණි ; වෛශ්‍රවණ හෙවත් කුවේර සඳහා ව්‍යවහාර යි.
යක්දරයා[නා.] යකකු ආවේශ වූ තැනැත්තා ; යක්ෂාවේශයා.
යක්දෙස්සා[නා.] යක්තොවිල් කරන්නා ; යකැදුරා.
යක්ෂ[වි.] 1. යක්ෂයින් හා සම්බන්ධ. 2. ක්‍රෑර ; නපුරු. 3. දක්ෂ ; හපන්. [නා.ප්‍ර.] 1. මනුෂ්‍යයින්ට උපද්‍රව කරන බලගතු අමනුෂ්‍ය විශේෂයක්. 2. අර්ධ දිව්‍යමය බලයක් ඇති අමනුෂ්‍ය කොටසක්. 3. විජයාගමනයට පෙර විසූහයි සැලකෙන ජන ගෝත්‍රයක්.
යක්ෂ ඇලියාව[නා.] යක්ෂ උපද්‍රව නිසා ඇතිවන බඩේ අජීර්ණය.
යක්ෂ බලිය[නා.] 1. යකුන් වෙනුවෙන් පවත්වන අභිචාර විධියක්. 2. අභිචාර කටයුත්තක් සඳහා විශේෂයෙන් මැටියෙන් අඹනු ලබන රූකඩ.
යක්ෂ භූමිකා[නා.ප්‍ර.] කෝලම් රංගනයේදී යක්ෂයන් හා භූතයන් ඇතුළත් ශාන්ති කර්මයක ඒ චරිත රඟ දැක්වෙන විලාසය හඳුන්වන නාමය.
යක්ෂධූප[නා.ප්‍ර.] දුම්මල.
යක්ෂප්‍රලය[නා.ප්‍ර.] යක්ෂ දමනය ; යකුන්ගේ බලය දුරු කිරීම.
යක්ෂභූත විද්‍යාව[නා.ප්‍ර.] යක්ෂයන් පිළිබඳ ව හා ඔවුන්ගෙන් වන උවදුරුවලින් මිදීම පිළිබඳ ව උගන්වන විද්‍යාව.
යක්ෂාධිපති[නා.ප්‍ර.] යක්ෂයින්ට අධිපති වූ දෙවියා ; වෛශ්‍රවණ ; කුවේර.
යක්ෂාධිෂ්ඨිත[යක්ෂ+අධිෂ්ඨිත] [වි.] යක්ෂයන්ට වාසස්ථාන වූ ; යක්ෂයන් සිටියා වූ.
යක්ෂාවර්තය[යක්ෂ+ආවර්තය] [නා.] යකුන් විසින් ඇති කළ අද්භූත ස්වභාවය.
යක්ෂාවේශය[නා.] 1. යකකු ආරූඪවීම. 2. යක්ෂයකු මෙන් කෝපාවිෂ්ට වීම ; බලවත් කෝපයෙන් නොදැමුණු අයුරින් හැසිරීම.
යක්ෂෝපද්‍රව[යක්ෂ+උපද්‍රව] [නා.ප්‍ර.] යකුන්ගෙන් වන උවදුරු ; යක්ෂයින්ගේ බැල්මෙන් මිනිසුන්ට ඇතිවෙතැයි විශ්වාස කරන ලෙඩදුක් කරදර ආදිය.
යකා[නා.] 1. භය උපදවන ශරීර ඇති දරුණු ගති ඇති අමනුෂ්‍යයා ; යක්ෂයා. 2. නපුරු මිනිසා. 3. (කථා.) පුද්ගලයා. 4. (කථා.) පුදුම එළවන ලෙස කටයුතු කරන තැනැත්තා.
යකා වැහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. යක්ෂාරූඪ වෙනවා ; යක්ෂ ආත්මයක් ආරූඪ වෙනවා. 2. (රූඪි.) බලවත් කෝපයට පත් වෙනවා ; උරණ වෙනවා.
යකාරය[නා.] ය- යන අක්ෂරය ; ය යන්න.
යකිනි, යකින්න[නා.] යක්ෂ ස්ත්‍රිය ; යක්ෂණිය.
යකිල[නා.ප්‍ර.] යකඩින් සෑදූ උල් කණුව.
යකුළ[නා.] යකඩින් සෑදූ කුළු ගෙඩිය; ඉතා බර යකඩ මිටිය.
යකෘතය[නා.] අක්මාව.
යකෘත්[වි.] අක්මාව හා සම්බන්ධ.
යකෘත්දාහය(පාරිභා.) [නා.] අක්මාව ඉදිමීම නිසා ඇති වන රෝගය ; යකෘතයේ ප්‍රදාහය.
යගල්[නා.ප්‍ර.] යකඩ ගල් ; කාබනේට් ගල්.
යගුළිය[නා.] යකඩ ගුළිය ; අයෝමය පිණ්ඩය.
යජුර්වේදය[නා.] යාග කර්මවල දී ගයනු ලබන ස්තෝත්‍ර ආදිය අන්තර්ගත වේද ග්‍රන්ථය.
යඥ[නා.ප්‍ර.] යාගය ; දේවපූජාව ; දෙවියන්ගෙන් පිහිට ඉල්ලා සිටීම.
යඥෝ පර්වතය[නා.] පූන නූල ; හින්දු කුල දරුවන්ට උපනයන මංගල්‍යයේදී කරේ දමන නූල.
යට[වි.] යට ; පහත ; අධඃස්ථ ; අධෝ භාගයෙහි වූ ; පහළ. [නා.ප්‍ර.] 1. කොඩි ආදිය එල්ලීමට සකස් කළ සිහින් ලීය ; රිට ; යෂ්ටිය. 2. හැරමිටිය. 3. යම් තැනකට වඩා පහතින් පිහිටි ස්ථානය.
යට කය[නා.ප්‍ර.] සිරුරේ පහළ කොටස ; ශරීරයේ අධෝ භාගය.
යට කරනවා[ක්‍රි.] 1. ඇතුළු කරනවා ; ඇතුළට දමා වහනවා. 2. යටපත් කරනවා ; මැඩ පවත්වනවා ; යටතේ තබා ගන්නවා. 3. වාහන ආදියට හසු කරනවා. 4. යොදවනවා ; වැය කරනවා (මුදල් සම්බන්ධයෙන් යෙදේ.)
යට මහල, යට මාල[නා.] පහත තට්ටුව ; බිම් මහල.
යට රේගලය(පාරිභා.) [නා.] පනේල රාමු කොටසක්.
යට වගාව[නා.] (උද්භි.) ලොකු ගස් යට වැවෙන කුඩා පඳුරු ආදිය.
යටග[යට+අග] [නා.] රිටි කෙළවර ; යෂ්ටියෙහි මුදුන.
යටගිය[වි.] පූර්වයෙහි වූ ; අතීතයෙහි වූ ; පෙර සිදු වූ.
යටගිය දවස[නා.] අතීත කාලය ; පෙර ; ගත වූ කාලය.
යටගියාව[නා.] වර්තමානයෙන් වැසී ඇති අතීතය ; පුරාණය ; ඉතිහාසය.
යටගුළ[නා.] කොටුවෙහි හෝ අටුවෙහි යට ; පහළින් ඇති බෙනයකට සමාන කොටස.
යටත්[වි.] අවනත ; කීකරු ; සුවච ; (යමකුගේ) බලය පිළිගත්.
යටත් පහත්, යටත් පාත්[වි.] අතිශයින් කීකරු ; භය පක්ෂපාතී.
යටත් පිරිසෙයින්[ක්‍රි.වි.] අවම වසයෙන් ; අඩු ම වසයෙන්.
යටත් විජිතය[නා.] යම් ප්‍රධාන රාජ්‍යයක් අධිරාජ්‍යයක් මඟින් යටත් කර ගත් ප්‍රදේශය හෝ රට.
යටත් විජිතවාදය[නා.] රටවල් යටත් කොට පාලනය කිරීමේ න්‍යාය ; අධිරාජ්‍යයක් ගොඩ නැංවීමේ ව්‍යාපාරය ; යටත් විජිත ක්‍රමය.
යටතුරාව[නා.] (ධීව.) 1. (රුවල් ඔරුවෙහි රුවලේ යට කොටස. 2. රුවලේ රෙද්ද ගැටගසා ඇති ලණුව.
යටතේ[ක්‍රි.වි.] 1. යටත් ව ; දෙවැනියක සේ ; අතවැසි ව. 2. අනුව.
යටපත් කරනවා[ක්‍රි.] මතු නොවන ලෙස සලසනවා ; මැඩ පවත්වනවා.
යටපත් භාෂාව[නා.] 1. ව්‍යවහාරයේ නොපවතින භාෂාව ; මළ භාෂාව. 2. (නව.) රටක පාලන තන්ත්‍රයේදී මුල් තැන නොගන්නා බස.
යටලීය[නා.] ගෙයක වහලේ පරාල සවි කිරීමට බිත්තිය උඩ සවි කරන දික් ලීය ; යෂ්ටි දණ්ඩ.
යටස[යට+අස] [නා.] යට අංශය ; යට කොන.
යටි[වි.] 1. තිබෙන ; පහත ඇති ; පහත පිහිටි. 2. යටවූ ; යටට ගිය ; යටින් තිබෙන. [නා.ප්‍ර.] යටිය බ.
යටි අත් යැවුම(පාරිභා.) [නා.] බෝලයෙන් කරන ක්‍රීඩාවල දී බෝලය තවත් ක්‍රීඩකයකු වෙත අත යටින් යැවීම.
යටි ඇන්ද[නා.] මුඛයෙහි යට දත් පෙළ ; මුඛයේ පහළ හනුවේ දත් පේළිය.
යටි උගුල[නා.] යමකුට කරදරයක් කිරීම සඳහා රහසිගත ව කරන උපාය සංවිධානය ; යටි සූත්තරය.
යටි කබල(පාරිභා.) [නා.] 1. ඉබි, කැසුබු ආදී සතුන් ගේ කබලේ යටි කොටස. 2. ආප්ප ආදිය සෑදීම සඳහා පාවිච්චි කරන භාජන දෙකින් යට භාජනය.
යටි කූට්ටු[වි.] රහසේ සිදු කරන ; සැඟවී කරන ; කුමන්ත්‍රණකාරී.
යටි දහර පෝරණුව(පාරිභා.) [නා.] කාර්මික වැඩ සඳහා උපයෝගී කරගන්නා පෝරණු වර්ගයක්.
යටි දැළිය[නා.] යට රැවුල.
යටි නැම්ම[නා.] සම්පීඩන චලනවල ප්‍රතිඵලයක් වසයෙන් භූ පෘෂ්ඨය නැමීම නිසා සෑදෙන භූ රූපයක් ; අවපාත රැලිය.
යටි නැමි මඩුල්ල(පාරිභා.) [නා.] අධික ලෙස රැලි වැටුණු පාෂාණ තට්ටු මණ්ඩලයක් ; සංකීර්ණ යටි රැලියක ස්වභාවයකින් යුක්ත රූපයක්.
යටි නිම්න හුළඟ[නා.] දිවා කල්හි උස් කඳු බෑවුම් උණුසුම් වී ඒ අවට වාතය ඉහළට නැඟුණු කල්හි පහත නිම්නවල සිට ඒ උස් බෑවුම් කරා නඟින වාතය නිසා ඇති වන හුළඟ.
යටි පතුල[නා.] පාදයෙහි යටි පැත්ත.
යටි පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] පොළොව යටින් ඇති ඝන වූ පස් තට්ටුව.
යටි පිටු යතුර[නා.] (පරිග.) පරිගණකයක පිටු කීපයක ලේඛනයක දී සක්‍රිය පිටුවට පහළින් පිහිටා ඇති හෙවත් ඊළඟ පිටුවට පහසුවෙන් යා හැකි කර්සර් යතුර.
යටි බාහුව[නා.] අතේ වැලමිටටත් මැණික්කටුවටත් කොටස ; අග්‍ර බාහුව.
යටි මහල[නා.] තට්ටු සහිත ගොඩනැගිල්ලක පහළ තට්ටුව ; බිම්මහල.
යටිඇලපේශිය(පාරිභා.) [නා.] අක්ෂිගෝලයට සම්බන්ධ වූ පේශියක්.
යටිකුරු[වි.] 1. යට පැත්තට හැරුණු ; කට පහළට හැරුණු. 2. (පාරිභා.) ඩිම්බ වෘත්තිය සම්බන්ධ වන තැන අසලට අනුද්වාරය ප්‍රවේශ වන සේ ඩිම්බය නැඹුරු ව සිටින.
යටිකුරු චල්‍යතාව[නා.] සමාජ ස්තරායන හිණිමගෙහි ඉහළ නැගීමේ හෝ පහළ බැසීමේ හෝ ක්‍රියාවලියෙහි ඉහළ තලයක සිට පහළ තලයකට බැසීම හඳුන්වන නාමය.
යටිකුරු ටී බද්ධය(පාරිභා.) [නා.] අතුරිකිලි ආදිය බද්ධ කිරීමේ විශේෂ ක්‍රමයක්.
යටිකුරු දෘෂ්ටි විතානය(පාරිභා.) යටි අතට මාරු වී සිදු වන ස්ථාන මාරුව.
යටිකුරු ප්‍රතිබිම්බය(පාරිභා.) [නා.] උඩ යට මාරු වී පෙනෙන අනුරූපය ; පිළිබිඹුව.
යටිකුරු විස්ථාපනය(පාරිභා.) [නා.] යටි අතට මාරු වී සිදු වන ස්ථාන මාරුව.
යටිකුරු වෙල්ස්ම(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ කැබලි එක් කොට උණු කිරීමෙන් හෝ තැළීමෙන් හෝ ඒකාබද්ධ කිරීමේ ක්‍රමයක්.
යටිගං[නා.ප්‍ර.] ගඟේ පහළ කොටස ; පහළ ගඟ.
යටිගිරිය[නා.] උගුරේ යට කොටස ; උගුර යට.
යටිගොන්න[නා.] විශේෂයෙන් නිවර්තන වනාන්තරවල විශාල ගස් යට වැඩෙන පඳුරු පැළෑටි සමූහය.
යටිතල්ල[නා.] මුඛයෙහි තලු දෙකින් පහත කෑල්ල ; යටින් පිහිටි තල්ල.
යටිතුරාව[නා.] (ධීව.) රුවලේ පහත කොටස.
යටිතොල[නා.] මුඛයෙහි තොල් දෙකින් පහළ තොල ; පහළින් පිහිටි තොල.
යටිදිස්න සායම(පාරිභා.) [නා.] මැටි කර්මාන්තය ආදී ගෘහ කර්මාන්ත සඳහා ප්‍රයෝජනයට ගන්නා විශේෂ සායම් වර්ගයක්.
යටිනැමි නිම්නය(පාරිභා.) [නා.] පොළෝ පෘෂ්ඨයේ අවපාත රැලිවලින් සෑදෙන නිම්නයක්.
යටිනැමි ප්‍රවණතාව(පාරිභා.) [නා.] අගය අඩු වීම ; මිල ගණන් ඉහළ යාම.
යටිපස[නා.] මතුපිට පසට යටින් ඇති පස.
යටිපිල[නා.ප්‍ර.] අංකෙළිය, පොල් ගැසීම ආදී ක්‍රීඩාවලට එළඹෙන පක්ෂ දෙකින් එකක්.
යටිපෝරුව[නා.] චිත්‍ර කර්මාන්තය පුහුණුවීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන අඳින ලෑල්ල.
යටිමඩි ගහනවා[ක්‍රි.] මුදල් හදල් වංචා කරනවා ; ණය හිලවු නොපෙන්නා හඟවනවා ; සොරකම් කරනවා.
යටිය[නා.] 1. යෂ්ටිය ; රිට. 2. වැල ; ලතාව. 3. මාලය.
යටිසිත[නා.] මතුපිටින් ක්‍රියාත්මක නොවන අභ්‍යන්තර සිත ; යටි හිත.
යටිසුළඟ[නා.] සුළඟ හමන දිසාවට අභිමුඛ වූ පැත්ත ; අනුවාතය.
යටිහක්ක[නා.] මුඛය තුළ ඇති හනු දෙකෙන් යටින් ඇති හනුව ; යටිහනුව.
යත[නා.] යන්ත්‍රය ; යමක් තෙරපීමට හෝ මිරිකීමට හෝ උපකාරි වන උපකරණය.
යතනය[නා.] උත්සාහය ; ප්‍රයත්නය.
යතනවා[ක්‍රි.] මෙහෙයනවා ; තල්ලුකරනවා ; තෙරපනවා.
යතර[නා.] යාත්‍රාව ; ගමන.
යතලබ[නා.ප්‍ර.] ලැබුණු ප්‍රමාණය; යථාලාභ.
යතවිදි[වි.] නියමය නොඉක්මවූ ; නියමයට එකඟ වූ.
යත්නය[නා.] උත්සාහය ; ප්‍රයත්නය ; තැත.
යති[නා.ප්‍ර.] 1. කෙලෙස් තවන්නා ; මෝක්ෂ ගවේෂකයා ; භික්ෂුව. 2. විරාමය ; නැවැත්ම.
යතිනායක[නා.] නායක භික්ෂුව ; යතීන්ද්‍රයා ; යතිඳු.
යතීශ්වරයා[යති+ඊශ්වරයා] [නා.] සංඝයාගේ ප්‍රධානයා ; සංඝ නායකයා ; යති නායකයා.
යතු කුඩු[නා.ප්‍ර.] යතු කැටයෙන් ලී ගෑවෙන විට කැපී ඉවත් වන ලී කුඩු.
යතු ගානවා[ක්‍රි.] යතු කැටයෙන් ලී මට්ටම් කරනවා.
යතු තලය[නා.] ලීයක් මතුපිට කැපී ගෑවී යාම සඳහා යතුකැටය මැද සවි කර තිබෙන මුවහත් කළ වානේ තහඩුව.
යතුකැටය[නා.] වඩුවන් ලී මට්ටම් කිරීමට භාවිත කරන උපකරණයක් ; යත්ත.
යතුර[නා.] 1. පිටත් ව යෑම ; ගමන ; ප්‍රයාණය ; යාත්‍රාව. 2. ගමන් මග ; ප්‍රධාන මාර්ගය. 3. දොර පියන් ආදිය තද ව වැසීමට සවි කරන උපකරණය ; අගුල ; කෙස්ස. 4. ගංගා සමුද්‍රය තරණය කිරීමට යොදාගත් යාත්‍රාව ; නැව. 5. ඖෂධීය රස මිරිකා පෙරා ගැනීමට භාවිත කළ යන්ත්‍ර විශේෂයක්. 6. මුද්‍රිකාව. 7. ගාංචුව. 8. බැත පාහින කුඩා කූල්ල. 9. යන්ත්‍රය චලනය වන කොටස් සහිත උපකරණය.
යතුරු ඇණය[නා.] 1. දැව ලියන පට්ටලයේ කොටසක්. 2. බෝල්ට් ඇණය.
යතුරු ඇහිරුම[නා.] පරිගණකයේ එක ළඟ පිහිටුවා ඇති සමාන ක්‍රියාකාරකම් සහිත යතුරු එකතුව.
යතුරු එළනවා[ක්‍රි.] යතුරු දමනවා ; යතුරු දමා වසනවා.
යතුරු ඔංචිල්ලාව[නා.] කීපදෙනකුට එක් වර පැදිය හැකි ඔංචිල්ලා වර්ගයක්.
යතුරු කටුව[නා.] දෙකොණ එකට බැඳෙන ලෙස ඇඳුමට ගසන කටුව ; හැට්ට කටුව ; ආයා කටුව.
යතුරු කපොල්ල[නා.] යතුරු බහාලන සිදුර ; යතුරු කවුළුව.
යතුරු ගිරි මුට්ටුව[නා.] දැව භාණ්ඩ සෑදීමේ දී ලී කැබලි සන්ධි කරන ක්‍රමයක් ; කීන හන්දිය.
යතුරු දිය[නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍රයක් මගින් නළයක් තුළින් ඉහළට විදිය ජලය ; යන්ත්‍රෝදකය.
යතුරු දුන්න[නා.] යාන්ත්‍රික දුන්න ; ඉබේ ක්‍රියා කරන මරු වැල බැඳි දුන්න.
යතුරු නළය[නා.] ජලය විදින පොම්පය ; යන්ත්‍ර නාළය.
යතුරු පහර[නා.] පරිගණකයේ යතුරු පුවරුවේ යතුරක් ඔබා අතහැරීමේ ක්‍රියාවලිය.
යතුරු පැදිය[නා.] යාන්ත්‍රික බලයෙන් ධාවනය වන රෝද දෙකක් ඇති වාහනය ; මෝටර් බයිසිකලය.
යතුරු පුවරු කෙටි මග[නා.] පරිගණකයේ කිසියම් විධානයක් ක්‍රියාවට නංවන යතුර හෝ යතුරු එකතුව.
යතුරු පුවරුව[නා.] යතුරුලියන, පියානා වැනි උපකරණ ඇඟිලි තුඩු එබීමෙන් ක්‍රියාත්මක කිරීමට පහසු වන පරිදි එක ළඟින් සවි කරන ලද අවයව සහිත ඵලකය.
යතුරු බෝය[නා.] (කමත්.) වී පොළන කුල්ල.
යතුරු මුදුව, යතුරු මුද්ද[නා.] යතුරක් හෝ යතුරු කීපයක් හෝ දමා ගන්නා වළල්ල ; පළු මුද්ද.
යතුරු මූට්ටුව[නා.] දැව පුවරු දෙකක් එකට සවි කරන ක්‍රමය ; ගිරි මූට්ටුව.
යතුරු මෝවිට[නා.] යතුරු ගැට්ට ; යතුරු මුවවිට.
යතුරු සක[නා.] මැටි කර්මාන්තය සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන කුඹල් සක් වෙසෙසක් ; තෙල්වලින් ක්‍රියා කරවිය හැකි යාන්ත්‍රික චක්‍රය.
යතුරු සැරි[නා.ප්‍ර.] රියැදුරා ; රථාචාර්යයා.
යතුරුගත්[වි.] පිටත්ව ගිය ; ගමන් කළ ; ප්‍රයාණය කළ.
යතුරුමග[නා.] 1. ගමන් මඟ. 2. දොරේ යතුර බහාලන සිදුර.
යතුරුලනවා[ක්‍රි.] දොර කවුළු ආදියෙහි පියන් වසා අගුලු දමනවා ; යතුරු දමනවා.
යථා[නි.] යම් සේ ; යම්කිසි ආකාරයකින් ; යම් පරිද්දකින්. [වි.] නිසි ; නියම ; සුදුසු ; යෝග්‍ය.
යථා ක්‍රමය[නා.] සුදුසු පිළිවෙළ ; අනුරූප විධිය.
යථා ක්‍රමයෙන්[ක්‍රි.වි.] පිළිවෙළින් ; ක්‍රමානුකූලව ; පිළිවෙළ අත්නොහැර.
යථා කාලය[නා.] සුදුසු කාලය ; සිදුවිය යුතු අවස්ථාව ; නියම වේලාව.
යථා ගුණය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණ දේහ සංඛ්‍යාව ඒකගුණ සංඛ්‍යාවේ ඒක ගුණාකාරයක් වීම.
යථා තථා[ක්‍රි.වි.] යම්කිසි පරිද්දෙන් ; එපරිද්දෙන්.
යථා දර්ශනය[නා.] ඇති සැටිය දැකීම; නියම තත්ත්වය තේරුම් ගැනීම.
යථා දර්ශය[නා.] විපර්යාලෝකය ; දුරස්බව ආදිය චිත්‍රයෙහි නිරූපිත ව පෙනීම.
යථා දිනය(පාරිභා.) [නා.] නියමිත දිනය ; අනුකූල දවස ; සම්මත දිනය.
යථා ධර්මය[නා.] නියමානුකූල ස්වභාවය ; සම්මත ධර්මය.
යථා නික්ෂිප්ත[වි.] යම් ලෙසකින් තබන ලද ; යම් ආකාරයකට බහා තැබූ.
යථා බලයෙන්[ක්‍රි.වි.] බලයට අනුව ; ශක්ති පමණින් ; හැකි පමණින්.
යථා ශක්තිය[නා.] ශක්ති ඇති පමණ ; ශක්ති ප්‍රමාණය.
යථා සංඛ්‍යයෙන්[ක්‍රි.වි.] පිළිවෙළින් ; පිළිවෙළ අනුව.
යථා සංස්කරණය[නා.] අනු සැකසීම ; ප්‍රතිවිහිතය.
යථා සන්ථතිකාංගය[නා.] භික්ෂූන් විසින් සමාදන් වන කෙලෙස් දූතාංගවලින් එකක් ; පළමුකොට ලැබුණු සෙනසුනෙහි ම වාසය කිරීමෙන් ආරක්ෂා කරගත යුතු ධූතාංගය.
යථාකාරය[යථා+ආකාරය] [නා.] නියමිත විධිය ; සුදුසු ආකාරය.
යථාකාරි[වි.] යම් සේ කරන ; කරන ආකාරය අනුව.
යථාතථ්‍යය[නා.] 1. ඉතා ම නිවැරදි බව ; සම්පූර්ණයෙන් ම හරි බව ; යථාර්ථතාව. 2. ඇති සැටිය ; නියම තත්ත්වය.
යථාධිගත[යථා+අධිගත] [වි.] යම් ලෙසකින් අවබෝධ කළ ; යම් අයුරකට තේරුම්ගත්.
යථානුරූප[වි.] යෝග්‍ය පරිදි වූ ; සුදුසු ලෙසින් පවත්නා.
යථානුරූපී[යථා+අනුරූපී] [වි.] නියම හැඩය ගත්.
යථාපරිදි[ක්‍රි.වි.] නියමිත ආකාරයෙන් ; සුදුසු ලෙස.
යථාපූර්ව ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි ඛාදනය නිසා ගැලීම් රටාව වෙනස් වී නැවත යටි නැම්මක් ඔස්සේ ගලන ගංගාව.
යථාපූර්ව ජලවහනය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨය කැඩී බිඳී සේදීයාම නිසා සමාන්තර නැමි කඳු පන්තියක් ඔස්සේ ගංගා ගැලීමේ වෙනසක් සිදුවීමෙන් ඇති විය හැකි ජලවහන රටාව.
යථාභූත[වි.] ඇති සැටියෙන් වූ ; තත්ත්වාකාරයෙන් සිදු වූ ; නියම ලෙසින් ඇති වූ.
යථාභූත ඥානය[නා.] තත් වූ පරිදි වැටහෙන නුවණ ; යථා ස්වභාවය දක්නා නුවණ ; ඇති සැටිය දක්නා ඥානය.
යථායෝග්‍ය[වි.] සුදුසු පරිදි ; නිසි ලෙස ; අවස්ථාවට උචිත.
යථාර්ථය[නා.] නියම අර්ථය ; සැබෑ තත්ත්වය ; ඇති සැටිය ; සත්‍ය ස්වභාවය.
යථාර්ථවාදය[නා.] යමක් නියම ලෙසින් සත්‍ය ස්වභාවයෙන් ඇති සැටියෙන් අගය කිරීමේ පිළිවෙත ; යම් සිද්ධියක් තත් වූ පරිද්දෙන් විමසා බැලීමේ න්‍යාය.
යථාරුචි[වි.] කැමති පරිද්දෙන්.
යථාරූප ප්‍රක්ෂේපණය(පාරිභා.) [නා.] සිතියමක කවර හෝ කුඩා කොටසක හැඩය පෘථිවිය මත අනුරූප කුඩා කොටස් සැටියට සමාන වන පරිදි සිතියම් ප්‍රමාණ කොට ඇඳීමේ ක්‍රමය.
යථාරූපය[නා.] නියම ආකාරය ; ඇති සැටිය ; සත්‍ය ස්වභාවය.
යථාලම්බනය[යථා+ආලම්බනය] [නා.] අරමුණට අනුකූල වීම ; ආරම්මණයට සුදුසු පරිදි වීම.
යථාලාභය[නා.] ලද පමණ ; ලැබුණු ප්‍රමාණය.
යථාවකාශයෙන්[ක්‍රි.වි.] ඉඩ ලද සැටියෙන් ; අවකාශ ලත් ප්‍රමාණයෙන්.
යථාවබෝධය[යථා+අවබෝධය] [නා.] ඇති සැටිය දැනීම ; සැබෑ තත්ත්වය වටහා ගැනීම.
යථාසාදෘශ්‍යය[නා.] යම්කිසි ප්‍රමාණයක සමානත්වය.
යථෝක්ත[වි.] ඉහතින් කී ; කලින් කී ; මුලින් ප්‍රකාශ කළ.
යදගත්[වි.] පොරොන්දු වූ ; බාර වූ.
යදණ්ඩ, යඳඩ[නා.ප්‍ර.] යකඩ පොල්ල ; යකඩ මුගුර ; නාරස්සනය ; අලවංගුව.
යදම[නා.] යකඩ දම්වැල ; අයෝදාමය.
යද්ගරුක කර්මය[නා.] කරන ලද කුසල හෝ අකුසල කර්මවලින් වඩා බලවත් කර්මය.
යදාසන්න කර්මය[නා.] මරණය සිදුවන අවස්ථාවේ දී සිහියට නැගෙන කුසල හෝ අකුසල කර්මය.
යදැල්[නා.ප්‍ර.] 1. යකඩ කම්බිවලින් කරන ලද දැල ; යකඩ දැල. 2. යකඩ මලකඩ ; යබොර.
යදි[වි.] අනුන්ගෙන් ඉල්ලා යැපෙන ; හිඟන ; යාචක ; අයැද සිටින. [නි.] ඉදින් ; යම්හෙයකින්.
යදිනවා[ක්‍රි.] පිහිට ඉල්ලනවා ; කන්නලව් කරනවා ; යාඥා කරනවා.
යදියා[නා.] යාචකයා ; හිඟන්නා ; ඉල්ලන්නා.
යනවා[ක්‍රි.] 1. එක් තැනක සිට තවත් තැනකට යෑම කරනවා ; ගමන් කරනවා ; ප්‍රයාණය තරනවා. 2. (කල්) ගතවෙනවා ; (කල්) පසුවෙනවා. 3. (යමක්) අතහැර යනවා ; නැතිවෙනවා ; ප්‍රාණය නිරුද්ධ වෙනවා. 4. කියනවා ; පවසනවා.
යන්තමින්, යම්තමින්[ක්‍රි.වි.] ස්වල්ප වසයෙන් ; ඉතා මඳ ලෙසින් ; ඉතා සුළුවෙන්.
යන්ත්‍ර තෙල්(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයේ මනා ක්‍රියාකාරිත්වය හා ගෙවීයාම අඩු කිරීම සඳහා යන්ත්‍රයට යොදන තෙල් ; ලිහිසි තෙල්.
යන්ත්‍ර දඬු අඬුව(පාරිභා.) [නා.] යාන්ත්‍රික ව ක්‍රියා කරවන ලෝහමය දඬුඅඬුව.
යන්ත්‍ර දෙදරුම(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයේ ගැස්ම ; යන්ත්‍රයක මනා ක්‍රියාකාරිත්වයට බාධා කරන ගැස්ම.
යන්ත්‍ර පරිපාලක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍රවල පරිපාලනය භාර ව සිටින තැනැත්තා.
යන්ත්‍ර බරුව[නා.] යන්ත්‍රයක ඝර්ෂණය හෙවත් ගැටීම් දරා සිටින කොටස ; යන්ත්‍ර බෙයාරිම.
යන්ත්‍ර භාෂාව[නා.] මයික්‍රෝ ප්‍රොසෙසරය වටහාගන්නා භාෂාව ; පරිගණක දලාංග සමඟ කෙළින් ම සම්බන්ධකම් පැවැත්විය හැකි පහළ මට්ටමේ භාෂාව.
යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර[නා.ප්‍ර.] භූත බලවේග නිසා ඇතිවෙතැයි සලකන දුරු කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන අභිචාර විධි ; යන්ත්‍ර බැඳීම් සහ මැතිරීම්.
යන්ත්‍ර රාමුව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රය වට කළ රාමුව.
යන්ත්‍ර විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර නිර්මාණය උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
යන්ත්‍ර ශිල්පි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍ර විද්‍යාව දත් තැනැත්තා ; යාන්ත්‍රිකයා.
යන්ත්‍ර සූත්‍ර[නා.ප්‍ර.] වේගය, බලය හෝ ශක්තිය නිපදවීම සඳහා වූ උපකරණ.
යන්ත්‍රණය[නා.] යාන්ත්‍රික ක්‍රියාකාරිත්වය; සත්ත්ව ශරීරයේත් ශාකවලත් අභ්‍යන්තරයේ විවිධ කොටස් අතර සිදුවන ක්‍රියාවලිය ; ස්වභාවයෙන් ම සැපයී ඇති ක්‍රියාවලිය.
යන්ත්‍රය[නා.] 1. යම්කිසි බලයකින් හෝ උපක්‍රමයකින් හෝ ක්‍රියා කරන උපකරණය ; මෝල ; මැසිම ; එන්ජිම. 2. මන්ත්‍ර ආදියෙන් ජීවම් කරන ලද තඹ තහඩුවක් හෝ ලෝහ තහඩුවක් බහා සකස් කරන ලද සුරය ; ග්‍රහ අපල ආදි විවිධ උවදුරුවලින් මිදීම සඳහා භාවිත කරන ජීවම් කළ සුරය.
යන්ත්‍රාලය[නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර සවි කර ඇති ගෙය ; අච්චු කන්තෝරුව ; මුද්‍රණාලය.
යන්ත්‍රෝපකරණ[යන්ත්‍ර+උපකරණ] [නා.බහු.] යන්ත්‍ර හා ඊට සම්බන්ධ උපකරණ ; යන්ත්‍රයක් ක්‍රියා කරවීමට අවශ්‍ය 1 මෙවලම්.
යන්නා[නා.] යන තැනැත්තා ; ගමන් කරන්නා.
යනාරාචය[නා.] යකඩ ඉන්න ; යකඩ නාරස්සනය.
යනුහෙයින්[ක්‍රි.වි.] එසේ හෙයින් ; ඒ නිසා.
යපට[නා.] යකඩ පටිය ; යකඩ තහඩුව.
යපත[නා.] 1. යකඩ තහඩුව ; ලෝහ පත්‍රය. 2. යකඩ පාත්‍රය ; ලෝහ භාජනය.
යපම්මා[නා.] 1. යකඩ උණු කරන්නා. 2. බර උසුලා වැඩ කිරීමෙන් යැපෙන්නා.
යපල[නා.] බොරුව ; මුසාවාදය.
යපල්ල[නා.] 1. යකඩ පොල්ල ; යකඩ දණ්ඩ. 2. යකඩ පතුර ; යකඩ තලය. 3. නඟුලේ කොටසක් ; නගුලේ දිව.
යපවුර[නා.] යකඩින් කළ තාප්පය ; අයෝමය ප්‍රාකාරය.
යපස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහමය පස ; යකඩ ලබාගන්නා අමුපස.
යපස් නිධිය(පාරිභා.) [නා.] යකඩ අන්තර්ගත පස් ස්තරය.
යබර, යබොර[නා.] යකඩ උණු කරන විට එකතු වන බොර.
යම[නා.ප්‍ර.] 1. යෝග ශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන් වන අංග අටකින් යුත් ඥානයන්ගෙන් එකක්. 2. දෙක ; යුගලය ; ද්විත්වය. 3. දකුණු දිග. 4. ඉන්ද්‍රිය සංයමය. 5. මිථුන ලග්නය. 6. යමරජ. 7. දිශා පාලක දෙවියෙක්. 8. මාරයා. 9. දවසෙන් හයෙන් කොටසක් වූ කාලය. 10. විපත ; ඇබැද්දිය. 11. ශනි ග්‍රහයා.
යම දූතයා[නා.] 1. යම රජුගේ සේවකයා ; යමපල්ලා. 2. මරණයෙහි දූතයා.
යම නුවන[නා.] දෙ ඇස ; ඇස් දෙක ; නෙත් යුවළ.
යම පුරය[නා.] 1. යම ලෝකය ; නරකය. 2. මරණය ; මියයෑම.
යම යුද්දය(කථා.) [නා.] කලබලය ; අරගලය.
යමක[වි.] යුවළ වූ ; දෙක බැගින් වූ හෝ දෙදෙනා බැගින් වූ ; ද්විත්වමය. [නා.ප්‍ර.] 1. දෙක ; යුග්මය. 2. වර්ණ හෝ පද දෙ වරක් පුනරුක්ත ව පවතින ශබ්දාලංකාරය. 3. අභිධර්ම පිටකයේ ප්‍රකරණයක්.
යමක තාරකා[නා.ප්‍ර.] එක ළඟ පිහිටි සේ පෙනෙන තරු දෙක ; ඉරට්ට තරු ; ද්විත්ව තාරකා.
යමක දේහය(පාරිභා.) [නා.] සිරුරෙන් එකට ඇලුණු දෙදෙනකුගේ ශරීරය ; දෙබිඩි සිරුර.
යමක ප්‍රකරණය[නා.] (අභි.) අභිධර්ම පිටකයෙහි ප්‍රශ්න යුගල වශයෙන් යෙදූ ධර්ම ග්‍රන්ථ කාණ්ඩය ; අභිධර්ම පිටකයේ එන ප්‍රකරණ හතෙන් එකකි.
යමක ප්‍රාතිහාර්යය[නා.] ශරීරයෙහි එක් එක් රෝම කූපයකින් ගිනිකඳක් හා දියකඳක් එකවර නිකුත් වන සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දැක්වූ ප්‍රාතිහාර්යය ; යමා මහ පෙළහර.
යමක බන්ධනය[නා.] (ඡන්ද.) පද්‍යයක සියලු පාදවල ආදි, මධ්‍ය, අවසාන යන තුන් තැන්හි සමානාක්ෂර පුන-පුනා යොදන ශබ්දාලංකාරය.
යමක වග[නා.ප්‍ර.] ධම්මපදයෙහි ගාථා දෙක බැගින් ඇතුළත් වූ පළමුවන කොටස ; ගාථා දෙක බැගින් සම්බන්ධකර දේශනා කරන ලද වග්ගය ; යමක වග්ගය.
යමක ශාල, යමක සාල[නා.ප්‍ර.] සල් ගස් දෙක ; මල්ල රජුන්ගේ ; උයනෙහි පිහිටි සල් ගස් දෙක ; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පිරිනිවන් මංචකය වූයේ මෙහි ය.
යමකම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යමහල් ක්‍රියාවලිය.
යමජ[වි.] එකට උපන් ; නිවුන්.
යමදෙවියා[නා.] දකුණු දෙසට අධිපති දෙවියා ; යාම දිව්‍ය පුත්‍රයා.
යමනය[නා.] බැඳීම ; නැවතීම ; නැවැත්වීම.
යමන්නා[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයෙහි යපස් උණු යකඩ කර්මාන්තයේ යෙදුණ කර්මාන්තකරුවෙක්.
යමර[වි.] 1. අවදානම් ; අන්තරාදායක. 2. දක්ෂ ; ශූර.
යමරථයා[නා.] යමරජුගේ වාහනය වූ මීහරකා.
යමරෙට[ක්‍රි.වි.] බොහෝ උනන්දුවෙන් ; අධික උත්සාහයෙන් ; කඩිසර ව.
යමල[ය+මල] [නා.ප්‍ර.] යකඩ දිරූ පසු මතුපිට සෑදෙන ද්‍රව්‍යය ; යකඩ මල.
යමලොව[නා.] අපාය ; නරකය ; නිරය ; යමලෝකය.
යමහල[නා.] 1. ගිනිකන්ද ; අග්නිභූධරය. 2. සල්ගස් දෙක ; යමක ශාල ; බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවන් පෑ උද්‍යානය හා එහි වූ සල් ගස් දෙක.
යමහල් අළු(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකන්දක් පිපිරීමේ දී අවට විසිරී යන අළු.
යමහල් කම්පනය(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකඳු පුපුරා යෑමේ දී ඇතිවන භූ චලනය.
යමහල් කැට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳු පිපිරීමේ දී නිකුත් වන පාෂාණ පිණ්ඩ.
යමහල් කැබලි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳු විදාරණයේ දී නිකුත් වන ඝන ලාවා, අළු, අඟුරු ආදිය එකට බැඳුණු පාෂාණ කැබලි.
යමහල් කේතුව(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකන්දක විවරය වටා ලාවා ආදිය පතිත ව ඝන වී ගොඩ ගැසීමෙන් සෑදෙන කේතුරූපාකාර ශිඛරය ; යමහල් අළු කේතුව.
යමහල් ගෙල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳු කුහරය තුළ ඝන ව තැන්පත් ව අවට ප්‍රදේශය ඛාදනය වීම හේතුකොට ගෙන ගල් වැටක් සේ උස්ව පෙනෙන්ට වන විශාල ලාවා කුට්ටි.
යමහල් දූපත(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු පතුලේ නැඟී සිටින ගිනිකඳු ඉහළට මතුවීම නොහොත් ගිනිකඳුවලින් නිකුත් වන ද්‍රව්‍ය තැන්පත් වී ජලයෙන් ඉහළට මතුවීම නිසා සෑදෙන දූපත.
යමහල් ධූලි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳු පිපිරීමේ දී නිකුත් වන අළුවලට වඩා කුඩා වූ සියුම් කැබලි.
යමහල් නිධිය(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකඳු ඇති ප්‍රදේශවල ඒවා විදාරණයේ දී එයින් විසිරී තැන්පත් ව පසු කල්හි ගොඩබිම සේදීයාම නිසා මහාද්වීපික තටකයෙහි සහ එහි බෑවුම්වල තැන්පත් වී ඇති අවසාදිත පාෂාණ ස්තරය.
යමහල් පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] ගිනිකඳු විදාරණයේ දී නිකුත් වන මැග්මා හෙවත් ලෝදිය සිසිල්වීමෙන් සෑදෙන ඝන පාෂාණ.
යමහල් පුපුරු(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකඳු විදාරණයේ දී ඒවායින් නිකුත්වන අඟුරු ; යබොර.
යමහල් බෝම්බය(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකන්දක් පිපිරීමේ දී උඩට විසිවන ලාවා පොළොවට වැටෙන්නට පෙර ඝන වී සෑදෙන ගෝලාකාර ස්කන්ධ.
යමහල් මුඛය(පාරිභා.) [නා.] ගිනිකඳු විදාරණයේ දී මැග්මා ආදිය නිකුත් වන විවරය ; ගිනිකඳු විවරය ; යමහල් මුව.
යමහල් විදාරණය[නා.] ගිනි කන්දක් මහ හඬින් පිපිරී විවර ව ලාවා ආදී ද්‍රව්‍ය එයින් පිටතට ගලායාම.
යමහල් විල(පාරිභා.) [නා.] යමහල් විවරය හෙවත් මුඛය තුළ කල්යාමේදී ජලය රැඳී සිටීම නිසා සෑදෙන විල.
යම්[නා.ප්‍ර.] 1. යාමය ; සිංහල පැය දහයක් (පැරණි සිංහල ක්‍රමයට රාත්‍රියට යාම තුනක් හෙවත් තිස් පැයක් ඇති බව සැලකේ.) 2. සදිව්‍ය ලෝක වලින් එකක් වන යාම දිව්‍ය ලෝකය. [සර්ව.] කවර ; කිසි ; ඇතැම් ; බොහෝවිට ; අනියමාර්ථ ‘එක්’ ‘අක්’ ප්‍රත්‍යය සමග යෙදේ.
යමා[නා.] 1. යමයා. 2. යමක.
යමාමහ පෙළහර[නා.] යමක ප්‍රාතිහාර්යය බ.
යමිරිවැඩිය[නා.] යකඩින් කළ පාවහන ; අයෝමය සෙරෙප්පුව.
යමුගුර[නා.] යකඩින් කළ දණ්ඩ ; යකඩ පොල්ල ; අයෝමය මුගුර.
යමුවා[වි.] යකඩින් කළා වූ ; අයෝමය වූ.
යමුසු[වි.] යකඩ මිශ්‍ර වූ.
යමුසු පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යකඩ මිශ්‍ර වූ ඝන භූගත ස්තරය.
යමුසු මැටි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යකඩ මිශ්‍ර ඝන භූගත මැටි තට්ටුව.
යමේරුකාව[නා.] ශබ්ද කිරීමට ගසන ලෝහ තැටිය.
යල[නා.ප්‍ර.] 1. කාලය ; වාරය ; වේලාව. 2. අකාලය. 3. අප්‍රධාන ශස්‍ය වාරය ; අප්‍රධාන කන්නය. 4. අමුණු දොළහක් ධාන්‍ය වැපිරෙන භූමි ප්‍රමාණය. 5. යලට ලැබෙන අස්වැන්න.
යල මහ[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ ගොවිතැන් කරන ප්‍රධාන කාල පරිච්ඡේද දෙක වන යල් කන්නය සහ මාස් කන්නය.
යල් පනිනවා[ක්‍රි.] සුදුසු කාලය ඉක්ම යනවා ; පරණ වෙනවා ; කාලයට නොගැළපෙනවා.
යල්වැස්ස[නා.] යලට වී වපුරන විට වසින වර්ෂාව ; යල් කන්නයට මඳ වසයෙන් වසින වැස්ස.
යල්සියය[නා.] එකසිය පණහ.
යලි, යළි[නි.] නැවත ; ඉන්පසු ; ඉක්බිති.
යව[නා.ප්‍ර.] 1. ශීත කලාපික ධාන්‍ය විශේෂයක්. 2. මිනුම් ඒකකයක් ; යුකා අටක හෝ අබ ඇට අටක හෝ බර.
යවකර, යවකාර[නා.ප්‍ර.] ලුණු වර්ගයක් ; යවක්ෂාර.
යවක්ෂාරකර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොටෑසියම් නම් රසායනික ද්‍රව්‍යය ; අළුවල පවත්නා රසායනික ද්‍රව්‍ය සයෙන් එකක්.
යවක්ෂාරජන(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වායුවක් ; රසායනික මූල ද්‍රව්‍යයක් ; නයිට්‍රජන් ; ජීවාන්තක.
යවකාරය[නා.] දැව සිදුරු කිරීමට භාවිත කෙරෙන වඩු උපකරණයක්.
යවකැලි[නා.ප්‍ර.] කැඳබත් ආදි යාවකාලික දෙය ; භික්ෂූන් විසින් පෙරවරුයෙහි ද වැළඳිය හැකිදේ.
යවකොමු[නා.ප්‍ර.] යව සහලින් තැනූ පිට්ටු.
යවට[නා.ප්‍ර.] යකඩ ගුළිය ; යකඩ බෝලය.
යවන[වි.] පැරණි ග්‍රීසියට, මිසරයට හා අරාබියට සම්බන්ධව තදාසන්න ප්‍රදේශවලට අයත් ; එහි වැසියනට, භාෂාවට හෝ සංස්කෘතියට සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. පුරාණ ග්‍රීක් අධිරාජ්‍යයට යටත්ව තිබූ ප්‍රදේශය ; එහි භාෂාව. 2. තිරිඟු.
යවනයා[නා.] 1. ග්‍රීසියේ වැසියා ; ග්‍රීකයා. 2. අරාබි මිනිසා.
යවපල්ලා[නා.] යවකෙත රැකබලා ගන්නා ; යවකුඹුර ආරක්ෂා කරන්නා.
යවසාල්, යවහාල්[නා.ප්‍ර.] යව ධාන්‍යයෙන් ලබාගන්නා සහල් ; යව ඇට.
යවහන්[නා.] ය - ව - හ - න් යන අක්ෂර සතර ; එළිසම පද්‍යයක අවසන් එළිවැට ; මෙම අකුරු සතරින් එළිසම පදයක අවසන් එළිවැට යෙදීමේ දී ඒවා මුලින් යෙදෙන අකුරු සමාන විය යුතු ය යනු සිංහල කාව්‍ය සම්ප්‍රදායකි.
යව්දිව්[නි.] ජීවිතය පවත්නා තෙක් ; දිවි යම් තාක් ද ඒ තාක් කල් ; දිවිහිමියෙන්.
යවාගුව[නා.] හාල් හෝ වෙනත් ධාන්‍යයක් ඖෂධ වර්ග සමඟ මිශ්‍ර කර පිළියෙළ කරගන්නා කැඳ ; ඇඹුල් කැඳ ; දිය හුළු කැන් ; ඝන කැඳ ; ඇඹුල් කැඳ.
යවුල[නා.] යකඩින් තැනූ උල ; අලවංගුව ; යකඩ ඉන්න ; නාරස්සනය.
යශඃශ්‍රීය[නා.] 1. කීර්තිය නමැති සම්පත. 2. යස ඉසුර, කීර්තිය.
යශද[නා.ප්‍ර.] සින්ක් නම් ලෝහ විශේෂය.
යශෛශ්වර්යය[යශ+ඓශ්වර්යය] [නා.] කීර්ති සම්පත්තිය ; යස ඉසුරු.
යශෝකීර්තිය[නා.] යසස සහ කීර්තිය.
යශෝඝෝෂය[නා.] කීර්ති ඝෝෂාව ; යශෝරාවය.
යශෝරාශිය[නා.] කීර්ති සමූහය ; යසස් රාශිය.
යෂ්ටිය[නා.] 1. දිග හා දුර මැනීමේ දේශීය ඒකකයක් ; රියන් හතක හෝ රියන් පහක හෝ දුර ප්‍රමාණය. 2. සැරයටිය ; හැරමිටිය. 3. කොඩි ආදිය එසැවීමට භාවිත කරන රිට. 4. ඔරුපාරු පෑදීමට භාවිත කරන දිග රිට. 5. රාජ්‍ය සභා නිල සංකේතය. 6. ඖෂධීය ශාඛයක් වන වැල් මී.
යස[නා.ප්‍ර.] කීර්තිය ; යසස ; සම්පත්තිය ; ඓශ්චර්යය ; ප්‍රසිද්ධිය. [වි.] හොඳ අපූරු ; නිසි ; මනහර.
යස ඉසුරු[නා.ප්‍ර.] කීර්තිය හා සම්පත් ; යසස හා ඓශ්චර්යය.
යසරඟට[ක්‍රි.වි.] ඉතා හොඳින් ; මැනවින් ; අපූරු ලෙස ; පන්කාදුට ; යසරුවට.
යසරස[නා.ප්‍ර.] කීර්ති නමැති දිය ; යසස් ජලය.
යසශ්‍රීය[නා.] සැපතක් වූ කිර්තිය ; කීර්ති සම්පත්තිය ; යශෝ සම්පත්තිය.
යසස[නා.] යස බ.
යසස්කාය[නා.ප්‍ර.] කීර්තිය ; නම්බුව ; යසස.
යසස්වී[නා.ප්‍ර.] යසස් ඇත්තා ; කීර්තිධරයා.
යහ[වි.] හොඳ ; යහපත් ; සුන්දර වූ.
යහගුණය[නා.] හොඳ චරිත ලක්ෂණය ; යහපත් ස්වභාවය; මනා පැවැත්ම.
යහතින්[ක්‍රි.වි.] හොඳින්; සැපෙන්; සතුටින් ; කරදර රහිතව.
යහද[ය+හද] [වි.] හිත දැඩි වූ ; තද හදවතක් ඇති.
යහදය[නා.] 1. දැඩි හිත ; තද හදවත ; අයෝමය හෘදය. 2. ලෝහමය පස් තට්ටුව ; යපස් මිශ්‍ර පස. 3. යකඩින් සෑදූ උපකරණය. 4. අවිය ; ආයුධය.
යහදසන, යහදස්න, යාදසන[නා.ප්‍ර.] මනෝඥ වූ දර්ශනය; සිත් අලවන රූපය ; සතුට දනවන පෙනුම.
යහන[නා.] 1. සයනය ; ඇඳ ; මඤ්චකය. 2. ආසනය, වේදිකාව.
යහන් ඇඳුම[නා.] රාත්‍රියට අඳින ඇඳුම ; නයිටිය.
යහන් උපකරණ[නා.ප්‍ර.] නිදා ගැනීම සඳහා යහනට අවශ්‍ය ඇඳ ඇතිරිලි ආදිය ; සයනෝපකරණ.
යහන් ගබඩාව[නා.] නිදන කාමරය ; යහන් ගැබ ; ශයනාගාරය.
යහන් හැට්ටය[නා.] කාන්තාවන්ගේ උඩුකය වසා ඉඟ දක්වා වැටෙන සේ අඳින බුරුල් හැට්ටයක්.
යහපත, යාපත[නා.] 1. පිළිගත යුත්ත ; මනෝඥ කාරණය. 2. ගුණදහම ; සද්ගුණය. 3. වැඩදායී බව ; ප්‍රයෝජනය ; ශුභ සිද්ධිය ; අභිවෘද්ධිය. 4. ප්‍රීතිය ; සතුට ; සැපත 5. ප්‍රයෝජනවත් කටයුත්ත ; ප්‍රශංසාර්හ කාර්යය.
යහපත්, යාපත්[වි.] 1. හොඳ ; මනා ; මනෝඥ ; සුන්දර ; සුදුසු ; වැඩදායක. 2. ශුභ ; ගුණදායක ; ප්‍රයෝජනවත්. 3. මනාකොට ; මැනවින්.
යහමග[නා.ප්‍ර.] යහපත් මාර්ගය ; හරිමග ; නිවැරදි පිළිවෙත.
යහමින්[ක්‍රි.වි.] බෙහෙවින් ; බහුල වසයෙන් ; විශාල ප්‍රමාණයෙන්.
යහළ[නා.ප්‍ර.] 1. අමුණු විස්සක වී ඉසිය හැකි බිම් ප්‍රමාණය දක්වන පුරාණ සිංහල මිනුම් ප්‍රමාණයක්. 2. කරත්තයක සපුරා පිරෙන ධාන්‍ය ප්‍රමාණය දක්වන පුරාණ මිනුම් ප්‍රමාණයක්.
යහළු, යාළු[වි.] මිත්‍ර වූ ; කුළුපහ වූ ; සහාය වූ.
යහළුවා, යාළුවා[නා.] මිත්‍රයා ; හිතවතා ; සහායයා.
යහුනු[නා.ප්‍ර.] යකඩ කුඩු අයෝචූර්ණ.
යහුල[නා.] යකඩ උල ; යවුල ; අයෝමය ශූලය.
යළ, යළි[නි.] නැවත ; පසු ව ; තව ද ; නැවතත් ; යළිත් ; යළිදු.
යා[වි.] 1. හොඳ ; යහපත් ; සුවදායක. 2. එකිනෙකට සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. ගමන ; යෑම ; යාත්‍රාව. 2. සතුරාට විරුද්ධව ඉදිරියට ගමන් කිරීම. 3. යකඩය ; අයස්. 4. යාගය. 5. කුඹුරු ආදි ඉඩම්යාය.
යා වෙනවා[ක්‍රි.] සම්බන්ධ වෙනවා ; පූට්ටු වෙනවා ; වෙනවා ; එකට බැඳෙනවා.
යාකරනවා[ක්‍රි.] 1. යාත්‍රා කරනවා ; යනවා ; ගමන් කරනවා. 2. එකිනෙකට සම්බන්ධ කරනවා ; එකිනෙකට ඈඳනවා.
යාකරය(පාරිභා.) [නා.] අමතර විශේෂ සටහන් ආදිය එකතු කිරීම සඳහා විනිමය පත්‍රයකට අලවන කඩදාසි තීරුව.
යාකෘතය(පාරිභා.) [නා.] අක්මාව ; යකෘතය.
යාකෘත්දාහය(පාරිභා.) [නා.] අක්මාව හා සම්බන්ධ රෝගයක් ; අක්මාවට ඇතුළු වූ වෛරසයක් මගින් එය ඉදිමීම නිසා ඇතිවන රෝගයක්.
යාකෘතික අන්ධාශය(පාරිභා.) [නා.] අක්මාව හා සම්බන්ධ කොටස් අටකින් යුක්ත අවයවයක්.
යාකෘතික ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] මහා ධමනියේ සිට අක්මාව කරා පිරිසිදු රුධිරය ගලා එන, යුගල වසයෙන් ඇති ධමනිය.
යාකෘතික ශිරාව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීය සතුන්ගේ අක්මාවට ආ රුධිරය හෘදයට ගෙන යන ශිරාව.
යාග වේදිකාව[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දෙවියන් සඳහා පුද පූජා පැවැත්වෙන වේදිකාව ; අල්තාරය ; පූජාපීඨය.
යාගකර්තෘ[නා.ප්‍ර.] යාග කර්ම කරන පූජකවරයා ; යාගකරු ; යාග කිරීමේ නියැලෙන්නා.
යාගය[නා.] 1. පූජා භාණ්ඩ ආදියෙන් ගිනිදෙවියන් පිදීම. 2. දෙවියන් උදෙසා සතුන් මරා කරනු ලබන යාගකර්මය. 3. (කථා.) තොවිලය. 4. (ක්‍රිස්ති.) කුරුසිය මත වූ පූජාව.
යාගසූත්‍රය[නා.] යාග කර්මවල දී බමුණන් කරේ දමන නූල , පූන නූල.
යාගහෝමය[නා.] ගිනි දල්වා එයට පූජා ද්‍රව්‍ය දැමීමෙන් ගිනි දෙවියන් උදෙසා කරන යාග ශාන්තිය.
යාගාග්නිය[යාග+අග්නිය] [නා.] යාග කර්මය සඳහා දල්වන ගින්න ; යාග ගින්න.
යාගාවාටය[යාග+ආවාටය] [නා.] යාගය පවත්වන ශාලාව ; යාගවළ.
යාගී[නා.ප්‍ර.] සිංහල ගී වෘත්තයක්.
යාගු[නා.ප්‍ර.] කැඳ ; හුළුකැන්, සහල් ආදියෙන් පිළියෙළ කරගත් පානය.
යාගෝපකරණ[යාග+උපකරණ] [නා.ප්‍ර.] යාගයක් පැවැත්වීමට අවශ්‍ය දේ ; යාගකාර්ය සඳහා උවමනා දේ.
යාචකයා[නා.] හිගන්නා ; යදියා ; ඉල්ලන්නා.
යාචනය[නා.] 1. ඉල්ලීම ; යැදීම; සිඟීම. 2. ඉල්ලීම් රහිත ව ලබාගත් දෙය ; බෝනසය.
යාච්ඤා පොත[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි ධර්මයට අනුව දෙවියන්ට කරන යාච්ඤා ඇතුළත් පොත.
යාච්ඤාව[නා.] අයැදීම ; ආයාචනය ; ඉල්ලා සිටීම ; කන්නලවු කිරීම.
යාජක[වි.] යාග කරන ; යාග පවත්වන.
යාජකයා[නා.] යාග පවත්වන්නා ; යාග කරන බ්‍රාහ්මණයා.
යාජනය[නා.] යාග කරවීම ; යාග පැවැත්වීම.
යාඥික[වි.] යාගයට අයත් ; යාගය හා සම්බන්ධ ; යාග පවත්වන. [නා.ප්‍ර.] 1. යාග කරන්නා. 2. කුසතණ.
යාටි[යා+අටි] [වි.] යාමට කැමති.
යාඩැම[නා.] උෂ්ණ කාන්තාරවල වැලි සහිත සුළං වැදී කැපී ගිය දළ බෑවුම් සහිත පාෂාණ.
යාත්‍ර, යාත්‍රා[වි.] යාත්‍රා කිරීම පිළිබඳ ; යාත්‍රාව හා සම්බන්ධ.
යාත්‍රා ඔරුව[නා.] බඩු එහා මෙහා ගෙනයාම සඳහා භාවිත කෙරෙන විශාල බෝට්ටු විශේෂයක්.
යාත්‍රා ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු ගමන් ආදිය පිළිබඳ ව භාවිත කෙරෙන මුදල් තැන්පතුව.
යාත්‍රා මාර්ගය[නා.] යාත්‍රාවක් ගමන් කෙරෙන මාර්ගය.
යාත්‍රා සීමාව(පාරිභා.) [නා.] සාගර ආදියේ යාත්‍රා ගමන් කළ හැකි කෙළවර.
යාත්‍රාව[නා.] 1. යෑම ; ගමන ; ගමන් කිරීම. 2. දියෙහි ගමන් කරන ඔරු, පාරු, නැව් ආදි යානයක්. 3. අහසෙහි ගමන් කරන යානය.
යාත්‍රික[වි.] ගමන් කරන ; යාත්‍රා කරන ; සංචාරක.
යාත්‍රීයතාව(පාරිභා.) [නා.] යාත්‍රා කළ හැකිබව ; යාත්‍රා කිරීමේ හැකියාව.
යාතිකාව[නා.] කන්නලවුව බැගෑපත් ව කරන ඉල්ලීම ; දෙවියන්ට ද කරන යාච්ඤාව ; යාදින්න.
යාදසනයහදසන බ.
යාදිච්ඡක[වි.] ස්වකීය කැමැත්ත විය අනුව කටයුතු කරන ; තමන්ගේ සිත් සතුටුවන අයුරින් ක්‍රියා කරන.
යාදිනිය, යාදින්න[නා.] 1. ආයාචනය ; කන්නලව්ව ; යාච්ඥාව ; දෙවි-දේවිතාවුන් වෙත ඉදිරිපත් කරන බැගෑපත් ඉල්ලීම. 2. ස්තෝත්‍ර වශයෙන් ගායනා කරන ගී ප්‍රබන්ධ විශේෂයක්.
යාදෘච්ඡ(ඡි)ක[වි.] ඉබේ සිදුවන ; අහම්බෙන් සිදුවන.
යාදෘච්ඡික වාදය[නා.] (දර්ශන.) හැම දෙයක්ම ඉබේ සිදු වෙතැයි සැලකෙන මතය ; සියල්ල ස්වභාව සිද්ධ යැයි සලකන න්‍යාය.
යාධාරිතාව[නා.] කිසියම් පස් තට්ටුවෙක ඇති සිදුරු ගතිය හෙවත් හිඩැස් මුළුමනින් ම ඉවත් වී යන තරමට එයට ජලය ලැබී ඇති බව.
යානත්‍රය[නා.] (ථේරවාදි) බුදු සසුනෙහි විමුක්තිය ලැබීමේ විධි හෙවත් මාර්ග තුන ; තුන්තරා බෝධිය ; බුදු, පසේබුදු, මහරහත් යන මාර්ගත්‍රය.
යානය[නා.] 1. යෑම ; ගමන් කිරීම ; ගමන. 2. ගමන් බිමන් සඳහා ආධාර වන රථය ; වාහනය. 3. සසරින් එතර වන මාර්ගය ; විමුක්ති මාර්ගය. 4. සතුරන්ට විරුද්ධව යුද්ධයට යාම සංඛ්‍යාත රාජගුණය.
යාන්[නා.ප්‍ර.]1. රෙදි විවීමට හා මැහීමට ගන්නා නූල්. 2. යහන්.
යාන් කරනවා[ක්‍රි.] බිත්තර වී දියෙන් ගොඩට ගෙන අතුරා තබනවා.
යාන් හෑල්ල[නා.] කෙළවරක් නැති ව කියා ගෙන යන කියමන ; නිරර්ථක වාගාලාපය.
යාන්කඳ[නා.] කරු දෙකක් මත කොන් සිටින සේ තිරස් ව දමන ලද ලීය.
යාන්ත්‍ර උපක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] මිනිස් ආදි බලය වෙනුවට යන්ත්‍ර සූත්‍ර යොදා ගැන්ම ; බලවිද්‍යාව ; යන්ත්‍රණය.
යාන්ත්‍ර කාර්යක්ෂමතාව(පාරිභා) [නා.] යන්ත්‍ර භාවිතයෙන් වන වාසිය ; බල විද්‍යාවෙන් කරන වැඩ කටයුතු.
යාන්ත්‍ර වාසිය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර භාවිතයෙන් වන ලාභය ; යාන්ත්‍රික ක්‍රම යොදා ගැනීමෙන් ඇති වන පහසුව ; යාන්ත්‍රික ලාභය.
යාන්ත්‍ර විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර ශාස්ත්‍රය ; ගති විද්‍යාව ; වස්තු කෙරෙහි බල ක්‍රියාකරන අන්දම හැදෑරීම.
යාන්ත්‍ර ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍රවල බලය ; විද්‍යුත් ශක්තිය.
යාන්ත්‍ර ශිල්පියා(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍රවල වැඩ කරන්නා ; කාර්මිකයා.
යාන්ත්‍රක්ෂමතාව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර යොදා ගැනීමෙන් ඇති වන ශක්තිය ; බලශක්තිය.
යාන්ත්‍රකීය(පාරිභා.) [වි.] යන්ත්‍ර සූත්‍රමය වූ ; බල ශක්තිමය වූ.
යාන්ත්‍රජැක්කුව(පාරිභා.) [නා.] රථවාහනාදිය ඔසවන බල ශක්තිය කැවූ උපකරණය ; යාන්ත්‍රික ඔසවනය.
යාන්ත්‍රවාදය(පාරිභා.) [නා.] සෑම සංසිද්ධියක් ම යාන්ත්‍රික මූලධර්ම අනුව තේරුම් කළ හැකි යැයි යන මතය.
යාන්ත්‍රික(පාරිභා.) [වි.] 1. යන්ත්‍ර පිළිබඳ වූ ; යන්ත්‍ර හා සම්බන්ධ ව ; යන්ත්‍රවල උපකාරය ඇති ව. 2. (බුද්ධිය මෙහෙයා නොව) යන්ත්‍රයක් මෙන් ක්‍රියාකරන.
යාන්ත්‍රික අනුකලනය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රසූත්‍ර අනුසාරයෙන් අවකලන සංගුණයක දන්නා වූ විචල්‍යය ශ්‍රීතයක අගය සෙවීම.
යාන්ත්‍රික අස්ථායිතාව(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍රවල ස්ථායික ස්වභාවයක් නොමැති බව ; යන්ත්‍රවල ඉබේ වෙනස් වන ස්වභාවය.
යාන්ත්‍රික ඉංජිනේරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යන්ත්‍රසූත්‍ර පිළිබඳව විශේෂයෙන් හදාළ තැනැත්තා ; යන්ත්‍ර සූත්‍ර පිළිබඳ විශේෂ දැනුමක් ඇත්තා.
යාන්ත්‍රික ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රසූත්‍ර මගින් යම් ක්‍රියාවක් කිරීමේ මාර්ගය ; යන්ත්‍රසූත්‍ර භාවිතයෙන් කටයුතු කිරීමේ පිළිවෙල.
යාන්ත්‍රික ජීර්ණය(පාරිභා.) [නා.] යාන්ත්‍රික ක්‍රම මගින් කෘත්‍රිම ව සිදු කෙරෙන දිරායාම.
යාන්ත්‍රික නළාව(පාරිභා.) [නා.] ශබ්ද නැගීම සඳහා බල ශක්තිය යොදා සකස් කරන ලද උපකරණය.
යාන්ත්‍රික බලය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර මගින් ලැබෙන ශක්තිය.
යාන්ත්‍රික මිනිසා(පාරිභා.) [නා.] මිනිසකුගේ ස්වරූපයට සමාන වන සේ නිර්මාණය කරන ලද්දා වූ ද, මිනිසකු සේ ම ඇතැම් කාර්ය යාන්ත්‍රික ව කළ හැක්කා වූ ද උපකරණය ; රොබෝ.
යාන්ත්‍රික ලාභය(පාරිභා.) [නා.] යාන්ත්‍රීකරණයෙන් වන වාසිය.
යාන්ත්‍රික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] වස්තු කෙරෙහි බල ක්‍රියා කරන අන්දම හැදෑරීමේ ශාස්ත්‍රය ; බල විද්‍යාව.
යාන්ත්‍රික ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍රයන්හි බලය ; යාන්ත්‍රික බලවේගය.
යාන්ත්‍රික ස්මරණය[නා.] අර්ථයන් ගැන නොසලකා පුරුද්දෙන් කෙරෙන සිහි කිරීම.
යාන්ත්‍රික සුචිකරණය[නා.] පරිගණක මගින් ග්‍රන්ථ විද්‍යාත්මක විඥාපන හුවමාරු කරගැනීම සඳහා පොදු දත්ත රූපණ යොදා ගැනීම.
යාන්ත්‍රිකත්වය(පාරිභා.) [නා.] ඉබේ සිදුවන බව ; පුරුද්දට මෙන් සිදුවීම.
යාන්ත්‍රිකතාවාදය(පාරිභා.) [නා.] සතුන්ගේ චලිතය වැනි දේ යාන්ත්‍රික නියමයන් අනුව සිදු වෙතැයි ද, සතුන් බුද්ධියක් රහිත යන්ත්‍ර වෙතැයි ද සලකන වාදය.
යාන්ත්‍රිකයා(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර පිළිබඳ අවබෝධය ලත් කාර්මික ශිල්පියා.
යානාරාසන[නා.බහු.] යකඩ උල්; යකඩ කූරු.
යානී[නා.ප්‍ර.] රථයේ නැගී යන්නා ; වාහනයේ ගමන් කරන්නා.
යාපනය[නා.] යැපීම ; පැවැත්වීම ; පෝෂණය වීම.
යාප්පුව[නා.] යටහත්භාවය ; අයැදීම ; බැගෑපත්බව ; පින්සෙණ්ඩුව.
යාප්‍ය[වි.] සහනය කළ හැකි වූ ; දුක සේ පිළියමින් සාධ්‍යබව ලැබිය යුතු ; සාධ්‍ය ද අසාධ්‍ය ද අතර වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. (ශරීරයාගේ) පැවැත්ම. 2. තාවකාලික සුවයට පැමිණවීම.
යාපා[නා.] පැරණි රාජ්‍ය පදවි නාමයක් ; ආදිපාදයා ; යුවරජ.
යාබද[වි.] ළඟ ළඟ පිහිටි ; අසල ; සමීපස්ථ ; අනුබද්ධ.
යාබද කලාපය[නා.] අනන්තර ව පිහිටි දේශගුණික ප්‍රදේශ ඛණ්ඩය ; අනුබද්ධ කලාපය.
යාබද පාදය[නා.] කෝණයට සම්බන්ධ වූ පාදය ; කෝණයක් සෑදීමට එක් වූ පාදය.
යාබද ශීර්ෂ[නා.ප්‍ර.] ත්‍රිකෝණයක පාදයට අනුබද්ධ ප්‍රතිමුඛ (ඉදිරියෙන්) වූ කෝණ ; ශීර්ෂ.
යාබැඳිය(පාරිභා.) [නා.] සමීපත්වය ; සාමීප්‍යය ; එකට බැඳුණු බව.
යාබෝගය[නා.] ප්‍රධාන ශෂ්‍යයට අතිරේක ව වගා කරන බෝගය.
යාමකය[නා.] පාලනය කරන උපකරණය ; ක්‍රමවත් කරන උපකරණය.
යාමකාලික[වි.] දවසක කාලය තුළ පරිභෝගකට හැකි.
යාමකාලිකය[නා.] (විනය.) දවසක කාලය තුළ වළඳන්නට සුදුසු දේ.
යාමත්‍රයය[නා.] රාත්‍රිය බෙදෙන යාම තුන ; පූර්ව යාමය, මධ්‍ය හා පශ්චිම යන තුන් යාම.
යාමතාලිය[නා.] වේලාව හැඟවීමට ඝණ්ටාවක් ලෙස ගසා නාද කළ තැටියක් බඳු උපකරණය.
යාමනය[නා.] ක්‍රමවත් කිරීම ; විධිමත් කිරීම ; නියමිත ක්‍රමයකට ගැළපීම.
යාමය[නා.] 1. රාත්‍රි කාලයෙන් තුනෙන් පංගුව ; රැයේ ප්‍රථම, මධ්‍යම සහ පශ්චිම යනුවෙන් හැඳින්වෙන තුන් යාමය. 2. දවසෙන් හයෙන් කොටසක්. 3. සදෙව් ලොවෙන් එකක නාමය. 4. ඉවසිල්ල ; සංයමය ; නැවතීම.
යාමලය[නා.] කුට්ටම ; යුවළ ; යුගලය.
යාම්ඊම්, යෑම්ඊම්[නා.ප්‍ර.] ගමනාගමනය ; (තැනකින්) නික්මී යාම සහ ආපසු පැමිණීම ආදී වශයෙන් ගමන් කිරීම.
යාම්‍යාව[නා.] දිශාවක් ; දකුණු දිග ; දක්ෂිණ දිශාව.
යාමිනිය[නා.] (යාම ඇත්තී යනු වාච්‍යාර්ථයි) රැය ; රාත්‍රිය.
යාමිනීපතියා[නා.] රාත්‍රියට අධිපතියා ; චන්ද්‍රයා.
යාමෙ[කථා.] [නා.] මැදිරැයෙන් පසුව එන රාත්‍රී කාලය.
යාය[නා.] කෙත් හෝ වතු හෝ ගණනාවක් එක එකට යා වී ඇති බිම් පෙදෙස ; ළඟ-ළඟ පිහිටි කුඹුරු හේන් සමූහය ; එකට යාව පිහිටි විශාල ප්‍රදේශය.
යාර කෝදුව[නා.] අඩි තුනක දිග එකවර මැනීමට ගන්නා දිග මිනුම ; යාරයක දිගින් යුත් කෝදුව.
යාරය[නා.] 1. දිග දුර මැනීමේ ඒකකයක් ; අඩි තුනක අඟල් තිස්හයක හෝ දිග. 2. ඒ දිගින් යුත් කෝදුව.
යාරියාව[නා.] වර්ෂාව සමඟ සුළං හැමීම හඳුන්වන නාමය.
යාල, යාළ[නා.] ධාන්‍ය මැනීම සඳහා භාවිත කරන ලද මිනුම් ඒකකයක්.
යාල් කරනවා[ක්‍රි.] කමතේ දී වී මනිනවා ; යාල් දමනවා.
යාව[නි.] යම්තාක් ; යම් දෙයක් පවත්නා තෙක් ; සිද්ධියක අවසානය දක්වා.
යාවකාලික[වි.] තාවකාලික ; දැනට පවතින. [නා.ප්‍ර.] යම් කාල සීමාවකට පමණක් වලංගු. 1. මධ්‍යාහ්න කාලය තෙක් භික්ෂූන්ට වැළඳිය හැකි කන බොන දේ; යව්කැලි.
යාවජීව වාර්ෂිකය(පාරිභා.) [නා.] වාර්ෂික මුදල් ගෙවීම ; ජීවිතාන්තය දක්වා බලපාන ලෙස තැන්පත් මුදල් යෙදවීමේ ක්‍රමයක්.
යාවජීව, යාවජ්ජීව[වි.] ජීවිතාන්තය දක්වා ; දිවි ඇතිතාක්.
යාවත්කාල කරනවා[ක්‍රි.] කිසියම් ගොනුවක ඇති දත්ත වෙනුවට වඩාත් අලුත් දත්ත ආදේශ කරනවා ; පවතින සංස්කරණය වෙනුවට අලුත් සංස්කරණයක් ආදේශ කරනවා.
යාසය(පාරිභා.) [නා.] අධික ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ඇති වන වෙහෙස මහන්සිය.
යාළණු[නා.ප්‍ර.] යාළුවා ; මිත්‍රයා ; හිතවත් තැනැත්තා.
යැටිය[නා.] යෂ්ටිය ; ලීය ; සිහින් දඩුව.
යැදි[වි.] ආරාධිත ; යාච්ඤා කළ ; යාචිත.
යැදීම, යැදුම[භා.නා.] යාච්ඤා කිරීම ; කන්නලව් කිරීම ; ආයාචනය.
යැපීම[භා.නා.] නඩත්තුව ; දිවි පැවැත්ම ; යාපනය.
යැපීම් කෘෂිකර්මය, යැපුම් කෘෂිකර්මය[නා.] වගා කරන්නන්ගේ ම පරිභෝජනය පිණිස ආහාර බෝග ආදිය වගා කිරීම.
යැපීම් දීමනාව[නා.] කිසියම් සේවාවක් සඳහා විශේෂයෙන් කැඳවා ගනු ලබන්නකුට වේතනයට අමතරව ජීවනය සඳහා ගෙවනු ලබන තාවකාලික දීමනාව.
යැපුම් න්‍යාය[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍යයන්ගේ යැපීම් විධි පිළිබඳව හදාරා ගොඩනගාගෙන ඇති විධිමත් නියමය.
යැපුම් භෝග[නා.ප්‍ර.] පරිභෝජනයට ගන්නා ආහාර බෝග ; පරිභෝගික බෝග.
යැපුම් මට්ටම[නා.] දිවි පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය ආර්ථික සීමාව ; වියදම පිළිබඳ ආර්ථික සීමාව.
යැපෙනවා[ක්‍රි.] ජීවිකාව ගෙන යනවා ; පෝෂණය වෙනවා ; නඩත්තු වෙනවා ; අවශ්‍ය ආහාර පානාදිය සොයා ගැන්මෙන් දිවි පෙවෙත රැක ගන්නවා.
යැපෙන්නා[නා.] වෙනත් කෙනකු ගේ ආධාරයෙන් පෝෂණය වන්නා ; අන්‍යයකු නිසා නඩත්තු වෙන්නා ; බාලවයස්කාරයා.
යැසුව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රදාන ගංගාවට එක් වී ගත නොහී එය හා සමාන්තර ව බොහෝ දුරට පහළට ගලා යන අතු ගංගාව.
යි[නි.] වාක්‍ය පරිසමාප්තියෙහි, වාර්තා කථනයෙහි සහ කැටි කිරීම් අර්ථයෙහි යෙදෙන නිපාත පදයක්.
යිට්ඨ[නා.ප්‍ර.] මහත් පලදායි මහාදාන ; මංගල කටයුතු ආරම්භයට පෙරාතුව දෙනු ලබන මහාදාන ; මංගල දාන.
යීස්ට්[නා.ප්‍ර.] කාබොහයිඩ්‍රේට්වල මද්‍යසාරීය පැසවීම ඇති කරන ක්ෂුද්‍ර දිලීරයක්.
යුකලිප්ටස්[නා.ප්‍ර.] තෙල්, මැලියම්, සුවඳ හා ඖෂධ සපයන විශාල ඕස්ට්‍රේලියානු ගස් වර්ගය.
යුක්ත[වි.] සුදුසු ; යෝග්‍ය ; සහිත ; යෙදුණු ; යුතු වූ ; නියුක්ත වූ.
යුක්තාණුව(පාරිභා.) [නා.] ජන්මාණු දෙකක් එකතු වීමෙන් ලැබෙන දේහය ; සංසේචිත ඩිම්බය.
යුක්තායුක්ති[යුක්ත+අයුක්ති] [නා.ප්‍ර.] යුක්තිය හා අයුක්තිය ; සුදුසුබව හා නුසුදුසුබව ; යෝග්‍යත්වය හා අයෝග්‍යත්වය.
යුක්ති විචාරන්නා[නා.] විනිශ්චයකාරයා ; නඩු විසඳන්නා.
යුක්ති විනිශ්චය[නා.] නඩු ඇසීම.
යුක්ති ශාලාව[නා.] විනිශ්චය ශාලාව ; අධිකරණ මණ්ඩපය.
යුක්ති ශාස්ත්‍රය[නා.] නීති ශාස්ත්‍රය ; නීතිය පැහැදිලි කෙරෙන ශාස්ත්‍රය.
යුක්ති සහගත[වි.] හේතු සහිත වූ ; සාධාරණ ; යුක්තියුක්ත වූ.
යුක්ති සහගත අනුමිතිය(පාරිභා.) [නා.] හේතු සහගත වූ අනුමානය ; සාධාරණ විනිශ්චය.
යුක්ති සහගත සැකය(පාරිභා.) [නා.] සාධාරණ සැකය ; හේතු සාධක ඇති ව සැක කිරීම.
යුක්තිය[නා.] 1. සාධාරණත්වය ; සුදුස්ස. 2. නීතිය.
යුක්තිය පසිඳලනවා[ක්‍රි.] සාධාරණය ඉටු කරනවා ; නීතිය අකුරට ක්‍රියාත්මක කරනවා.
යුක්ලෝරින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ක්ලෝරීන් හා ක්ලෝරීන් පෙරොක්සයිඩ් මිශ්‍රණයක්.
යුකැයිනැයින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මැලේරියා ප්‍රතිජීවක ඖෂධ විශේෂයක්.
යුග(පාරිභා.) [වි.] ක්ෂීරපායි සත්ත්වයන් ගේ අක්ෂිකූපයේ යටි පැත්තෙහි තිබෙන අස්ථිමය චක්‍රය පිළිබඳ වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. දෙක ; ජෝඩු ; බාන්. 2. අවධි ; කාලසමය. 3. වියගස්.
යුග කියනවා[ක්‍රි.] මහ පිරිත් දේශනයේ දී දෙනමක් විසින් පිරිත් සජ්ඣායනය කරනවා.
යුග බණ[නා.ප්‍ර.] ආසන දෙකේ බණ ; ආසන දෙකක භික්ෂූන් දෙ නමක් වැඩ සිට කරන ධර්ම දේශනය.
යුග මාත්‍රය[නා.] වියගහක දුර ප්‍රමාණය ; වියදඩු ප්‍රමාණ දුර ; භික්ෂුවක් මඟ යනවිට වටපිට නොබලා ඉදිරිය බැලිය යුතු දුර ප්‍රමාණය.
යුගත[නා.] 1. යුගයක අවසානය ; යුගාන්තය ; කල්පාන්තය. 2. අත්දෙක ; දෙඅත ; දෑත.
යුගදර[යුග+අදර] [නා.ප්‍ර.] දෙතොල ; අධර යුග්මය.
යුගදිවිය[නා.] දෙදෙනකු එක් ව විසීම ; අඹුසැමි ජීවිතය ; විවාහ ජීවිතය.
යුගන්ධර[නා.ප්‍ර.] මහාමේරු පර්වතය වටා පිහිටි සේ විශ්වාස කරන ලබන සප්තකූට පර්වතවලින් එකක්; යුගඳුරු පව්ව.
යුගපට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. බීජාණු මාතෘ සෛල න්‍යෂ්ටියේ ද්විතීය විභාජනයේ දී වර්ණ දේහය දෙපටක් ව විහිද යන අවස්ථාව. 2. වර්ණ දේහයෙන් බෙදී යන පට යුවල.
යුගය[නා.] 1. දෙක ; ජෝඩුව ; බාන. 2. අවධිය ; කාලය ; සමය. 3. වියගහ.
යුගල තාරකා[නා.ප්‍ර.] එක වටා එක කරකැවෙමින් වරින්වර දීප්තිය වෙනස් කර ගන්නා තාරකා ජෝඩු ; යුග තරු ; යුග්ම තාරකා.
යුගල, යුගලුව[නා.] දෙක ; දෙදෙනා ; යුග්මය ; කුට්ටම.
යුගසවු[නා.ප්‍ර.] ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අග්‍රශ්‍රාවකයන් වන සැරියුත් මුගලන් යන රහතන් වහන්සේලා.
යුගහොරුව[නා.] ඔරු දෙකක් එක්තැන් කොට සාදාගනු ලබන ජන යාත්‍රා විශේෂයක් ; අඟුල.
යුග්ම රාශිය[නා.] මිථුන ලග්නය.
යුග්ම සංඛ්‍යාව[නා.] ඉතිරි නොවී දෙකෙන් බෙදිය හැකි සංඛ්‍යාව ; ඉරට්ටේ සංඛ්‍යාව.
යුග්මය[නා.] දෙක ; යුවල ; යුගලය ; ද්විත්වය.
යුගාන්තය[නා.] කල්පයක අවසානය ; යුගයක කෙළවර ; ලෝක විනාශය සිදුවන අවස්ථාව.
යුගාමාශ අස්ථිකාව[යුග+ආමාශ අස්ථිකාව] (පාරිභා.) [නා.] ඉස්සාගේ ආමාශය තුළ පිහිටි මාලාමාශ අස්ථිකාවේ එක් එක් පැත්තේ ඇති අස්ථිකා යුග්මය.
යුගැස[යුග+ඇස] [නා.] ඇස්දෙක ; දෑස ; දෙනෙත ; නෙත් යුවල.
යුජ[නා.ප්‍ර.] 1. යුගල. 2. සන්ධි කරන්නා ; වඩුවා.
යුත[වි.] 1. සන්ධි වූ ; එකතු වූ. 2. සමාන වූ ; වැනි වූ ; සදෘශ වූ. 3. ඇති ; සහිත ; යුක්ත. [නා.ප්‍ර.] 1. දිග මනින මිනුමක් ; රියන් සතරක ප්‍රමාණය. 2. සමූහය ; 3. යෙදුණු තැනැත්තා.
යුතු, යුත්[වි.] 1. සුදුසු ; නිසි ; යෝග්‍ය. 2. යුක්ත ; යෙදුණු. [නි.] වැනි ; මෙන් ; බඳු.
යුතුකම[නා.] කළ මනා දෙය ; යමකුට අයත් කාර්යය ; කළ යුත්ත.
යුද ගණ[යුද+අඟණ] [නා.ප්‍ර.] යුද්ධ කරන එළිමහන් බිම ; යුද පිටිය ; රණබිම.
යුද බෙර[නා.ප්‍ර.] 1. යුද්ධයේ දී ගසන බෙර විශේෂයක් ; රණ බෙර. 2. යුදය හා සම්බන්ධ ව වාදනය කරනු ලබන බෙර තාල.
යුද සැට්ටය[නා.] යුද සෙබළුන් උඩුකය වසා අඳින ඇඳුම ; උඩුකයේ සන්නාහය ; කවචය.
යුද සේවාව[නා.] යුද්ධ හමුදාවට බැඳීමෙන් කරන රාජකාරිය ; යුද්ධ සේවය.
යුදදප[නා.ප්‍ර.] සටනෙහි එඩිතර බව ; යුද්ධයෙහි වූ දර්පය.
යුද්ධ ආයුධ[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ සඳහා ගැනෙන කඩු, දුනු, තුවක්කු ; බෝම්බ. මිසයිල ආදිය ; යුද්ධායුධ.
යුද්ධ කාලය[නා.] සටන් පවත්නා සමය ; සංග්‍රාම කෙරෙන අවස්ථාව.
යුද්ධ ඝෝෂාව[නා.] යුද්ධයේ දී පැවැත්වෙන ගී ගැයුම්, යුද බෙර වැයීම් ආදිය ; රණ ගී හඬ ; රණ ඝෝෂාව.
යුද්ධ ටැංකිය[නා.] යුද්ධ කිරීමේ දී භාවිත කරන යුද්ධෝපකරණ සහිත වෙඩි නොවදින ශක්තිමත් වාහන විශේෂයක්.
යුද්ධ තන්ත්‍රය[නා.] යුද්ධ කිරීම පිළිබඳ ව උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; සංග්‍රාම විද්‍යාව.
යුද්ධ තොප්පිය[නා.] යුද්ධයේ දී සෙබළුන් පලඳින හිස් වැසුම.
යුද්ධ නායකයා[නා.] යුද්ධයක් මෙහෙයවන ප්‍රධානයා ; යුද්ධ සේනාධිපතියා.
යුද්ධ නැව්තොට[නා.] සංග්‍රාමය සඳහා යොදන සමුද්‍ර යාත්‍රා නවතා තබන වරාය.
යුද්ධ නීතිය[නා.] රටක් තුළ අර්බුදකාරී අවස්ථාවල පනවන යුද්ධ නීතිය.
යුද්ධ නෞකාව[නා.] මුහුදේ දී සටන් කිරීම සඳහා ඒ වෙනුවෙන් ම තනා ඇති යාත්‍රාව ; යුද්ධ නැව.
යුද්ධ ප්‍රකාශය[නා.] යම් විරුද්ධ ජාතීන් දෙකක් හෝ රටවල් දෙකක් අතර සිදුකරන සටන් පිළිබඳ කරන දැන්වීම හෝ අභියෝගය ප්‍රකාශ කිරීම.
යුද්ධ භටයා[නා.] යුද්ධ හමුදාවේ සාමාජිකයා ; හේවායා ; සෙබළා.
යුද්ධ භූමිය[නා.] හමුදා යුද වදින තැන ; යුද පිටිය ; සංග්‍රාම භූමිය.
යුද්ධ භේරිය[නා.] යුද්ධ හමුදාව කැඳවීමට වාදනය කෙරෙන බෙර විශේෂයක්; රණ බෙරය.
යුද්ධ රථය[නා.] සටන් පිණිස යොදාගන්නා වාහනය.
යුද්ධ වන්දි[නා.ප්‍ර.] යුද්ධයේ දී මියගිය හෝ තුවාල වූ හෝ දේපළ හානි වූ හෝ අවස්ථාවල දී ගෙවන සහන මුදල්.
යුද්ධ සම්මාන[නා.ප්‍ර.] යුද්ධයේ දී වීරත්වය සඳහා පිරිනමන පදක්කම් ආදිය.
යුද්ධ ස්මාරකය[නා.] යුද්ධය අවසන් වීම හෝ යුද්ධයෙන් මියගියවුන් හෝ සිහි කිරීම සඳහා තැනූ සිහිවටනය.
යුද්ධ සිතියම[නා.] සටන් බිම්, සටන් වාර්තා, වැදගත් ස්ථාන ආදිය දක්වන බිම් සටහන ; සංග්‍රාමයක දී ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට ඇඳ ඇති සිතියම.
යුද්ධ සේනා කැරැල්ල[නා.] යුද සේනා අතර ම හටගන්නා අරගලය ; හමුදාවේ ඔවුනොවුන් අතර හටන.
යුද්ධ සේනාංකය[නා.] යුද්ධ සේනා ඒකකය ; හමුදා කණ්ඩායම්වලින් එකක්.
යුද්ධ සේනාපතියා[නා.] යුද හමුදාවේ නායකයා ; යුද්ධ හමුදාවේ ප්‍රධාන අණ දෙන නිලධාරියා ; යුද්ධ සේනාධිපතියා.
යුද්ධ සේනාව[නා.] යුද්ධයට සූදානම් කළ භට කණ්ඩායම ; භට සේනාව ; යුද්ධ හමුදාව.
යුද්ධක්ෂම[වි.] යුද්ධයෙහි ශූර ; සටනෙහි දක්ෂ.
යුද්ධකාමී[වි.] යුද්ධ කිරීමට කැමති ; සටන්කාමී ; සටනට ලැදි.
යුද්ධකාරි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යුද්ධයෙහි යෙදෙන ජාතිය හෝ පුද්ගලයා.
යුද්ධය[නා.] විශාල ප්‍රමාණයේ සටන ; සංග්‍රාමය.
යුද්ධාඞ්ගණය[නා.] යුද්ධ කරන භූමිය ; යුද පිටිය ; රණබිම.
යුද්ධාධිකරණය[යුද්ධ+අධිකරණය] [නා.] ත්‍රිවිධ හමුදාවේ නිලධරයන්ගේ නඩු විසඳීම සඳහා වූ අධිකරණ මණ්ඩලය.
යුද්ධාභිලාෂි[යුද්ධ+අභිලාෂි] [වි.] යුද්ධයට ආශා ඇත්තා වූ ; යුද්ධය කැමති වූ.
යුද්ධායුධ ගබඩාව[නා.] යුධ අවි ආයුධ තැන්පත් කර ඇති ස්ථානය ; යුධෝපකරණ ගබඩාව.
යුද්ධෝපකරණ[නා.ප්‍ර.] සටන් කිරීමට උදවු වන ආයුධ, සංඥා උපකරණ, නිල ඇඳුම්, වෛද්‍ය උපකරණ, ආදිය ; සංග්‍රාමයට අවශ්‍ය දේ.
යුද්ධෝපායය[යුද්ධ+උපායය] [නා.] සටනෙහි දී යොදන උපක්‍රම ; යුද්ධයේ දී ජයග්‍රහණය සඳහා යොදන උපාය මාර්ග.
යුනානි[නා.ප්‍ර.] අරාබි වෛද්‍ය ක්‍රමය.
යුනියන් ජැක්[නා.ප්‍ර.] (බ්‍රිතාන්‍ය) ඒකාබද්ධ රාජ්‍යයේ ජාතික කොඩිය.
යුනිසෙෆ්[නා.ප්‍ර.] එක්සත් ජාතීන්ගේ ජාත්‍යන්තර ළමා හදිසි අරමුදල.
යුනි‍ෆෝමය[නා.] නිලයක්, කණ්ඩායම් සාමාජිකත්වයක් නියෝජනය කරන විශේෂ ඇඳුම් කට්ටලය ; නිල ඇඳුම.
යුනෙස්කෝ[නා.ප්‍ර.] එක්සත් ජාතීන්ගේ අධ්‍යාපනික විද්‍යාත්මක සහ සංස්කෘතික සංවිධාන.
යුරනයිල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රසායනික සංයෝගයක්.
යුරැසිල්[නා.ප්‍ර.] නයිට්‍රජනීය භෂ්ම හතරින් එකක්.
යුරික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ මුත්‍රා හා ලේවල ඇති අම්ලයක්.
යුරිඩොබීජාණුව(පාරිභා.) [නා.] දුඹුලු දිලීරවල ක්‍රියා විරහිත බීජාණුවක් ; දාහ බීජාණුව.
යුරිතේන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යූරිය හා එතිල් ඇල්කොහොල් රසායනික සංයෝගය.
යුරිප්ටෙරිඩාවා(පාරිභා.) [නා.] පාෂාණීභූත කවචයන්ගේ ගෝත්‍රයක නාමය.
යුරිමියාව(පාරිභා.) [නා.] යූරියා සහ වෙනත් නයිට්‍රජනීය නිෂ්ඵල ද්‍රව්‍ය.
යුරියා, යූරියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ක්ෂීරපායී සතුන් ගේ මුත්‍රවල අඩංගු වූ ද, රසායනික මිශ්‍රණයකින් පසු ව පොහොර වශයෙන් භාවිත කළ හැකි වූ ද ද්‍රව්‍යයක්.
යුරු[නා.ප්‍ර.] ආකාරය ; අන්දම ; සමානකම ; සාදෘශ්‍යය.
යුරේකා කම්බි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තඹ හා නිකල් මිශ්‍ර ලෝහවලින් සාදන ලද කම්බිවර්ගයක්.
යුරේකා බඳුන(පාරිභා.) [නා.] විෂමාකාර හැඩය ඇති ඝන වස්තුවකින් විස්ථාපනය කෙරෙන ද්‍රව පරිමාව මැනගෙන වස්තුවේ පරිමාව නිශ්චය කිරීමට යොදාගන්නා උපකරණයක්.
යුරේනස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සූර්යයාට සැතපුම් කෝටි 178ක් ඈතින් පිහිටි ග්‍රහයෙක්.
යුරේනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විකිරණශීලී ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
යුරෝපය[නා.] ආසියා මහද්වීපයට බටහිරින් යාබද ව යුරල් කඳුවැටියත් අත්ලන්තික් සාගරයත් අතර පිහිටා ඇති මහාද්වීපය.
යුරෝපා පොදු වෙලෙඳ පොළ[නා.] යුරෝපා රටවල් නමයක සාමාජිකත්වය ඇති ව සාදාගත් පොදු වෙළෙඳ හවුල.
යුරෝපියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විරල පාංශු කාණ්ඩයේ ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
යුරෝබයිලීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුත්‍රවල සාමාන්‍යයෙන් අල්ප වසයෙන් ඇති වර්ණකයක්.
යුරෝසිලෙක්ටෑන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අයොඩයිඩ් සංයෝගයක නාමය.
යුව[වි.] 1. දෙවැනි ; උප. 2. තරුණ ; යෞවන ; උතුම්.
යුව ගණ්ඩය[නා.] (විශේෂයෙන් තරුණ අයගේ) මුහුණේ මතුවන කුඩා ගඩු වර්ගයක්.
යුවතිජන[නා.ප්‍ර.] තරුණ ස්ත්‍රීහු ; තරුණ ස්ත්‍රී සමූහය.
යුවතිපති[නා.ප්‍ර.] (තරුණ) අඹු සැමි යුවල ; මනාලයා සහ මනාලිය.
යුවතිය[නා.] තරුණ ස්ත්‍රිය ; තරුණ කාන්තාව ; යොවුන් කත.
යුවතිරැස[නා.] කන්‍යා රාශිය.
යුවරජ, යුවරාජ[නා.ප්‍ර.] දෙවන රජ ; රජකමට අනුප්‍රාප්තික තත්ත්වයක් දරන පාලකයා ; ඔටුන් හිමි කුමරු ; උපරජ.
යුවල, යුවළ[නා.ප්‍ර.] දෙක ; යුගල ; දෙදෙනා.
යුවලත, යුවළත[නා.] අත්දෙක ; දෙඅත ; දෑත ; හස්ත යුග්මය.
යුවලැස[යුවල+ඇස] [නා.] ඇස් දෙක ; නෙත් යුවළ.
යුවළ දොර[නා.] දොර පියන් දෙක ; දොර පලු දෙක.
යුවානක(පාරිභා.) [වි.] සතකුගේ තරුණ කාලය පිළිබඳ වූ.
යුෂ, යුස[නා.ප්‍ර.] 1. ඇතැම් පලතුරු, කොළ, කඳන් ආදිය කොටා මිරිකා ගත් ඉස්ම. 2. සූපයක බොර හෝ හොදි. 3. ශාඛ හා සත්ව ශරීර තුළ ස්වභාවයෙන් පවතින ද්‍රවය.
යුෂ්මතා[සර්ව.] ත ශබ්දකාරක සර්ව නාමයක් ; තෝ ; ඔබ ; නුඹ.
යුස්ටේකීය නාළය(පාරිභා.) [නා.] ගොඩබිම වසන පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ කර්ණ පටහ කුටීරයත් ග්‍රසනිකාවත් යා කරන කුඩා නළයක්.
යුහු[නි.] ඉක්මන් ; වහා ; ශීඝ්‍ර. [වි.] 1. යෝග්‍ය ; නිසි ; සෑහෙන ; සුදුසු. 2. දක්ෂ ; සමත්.
යුහු ව[ක්‍රි.වි.] ඉක්මන් ව ; වහවහා.
යුහුසුලු[වි.] ඉක්මන් බවින් යුතු ; ඉක්මන් ; නොලස් වූ ; ශීඝ්‍රශීලි.
යුෆිලින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බටහිර වෛද්‍ය ක්‍රමයේ භාවිත කරන ඖෂධ සංයෝගයක්.
යූ[වි.] කියන ලද ; කියූ. [නා.ප්‍ර.] සෘතුව.
යූ නළය(පාරිභා.) [නා.] බෙහෙවින් රසායනික පර්යේෂණ කටයුතු සඳහා පර්යේෂණාගාරවල භාවිත කෙරෙන (ඉංග්‍රීසි) යූ අකුරේ හැඩය ගත් වීදුරු නළ විශේෂයක්.
යූගුව(කථා.) [නා.] ප්‍රයෝගය ; උගුල.
යූඩියොමිතිය(පාරිභා.) [නා.] වායුමානය භාවිත කොට කරන විශ්ලේෂණයක්.
යූඩියෝ මීටරය(පාරිභා.) [නා.] වායු අතර සිදුවන ප්‍රතික්‍රියාවල පරිමාවේ සිදුවන වෙනස්කම් මැනීමට භාවිත කරන වීදුරු නළය ; වායුමානය.
යූඩොගොනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලජ පැළෑටි වර්ගයක් ; දියසෙවෙල්.
යූථපති[නා.ප්‍ර.] රැලෙහි නායකයා ; සමූහයක ප්‍රධානයා.
යූථය[නා.] ඇත්, අස්, ගව ආදි රළ ; මුළ ; සමූහය ; රංචුව.
යූන[වි.] තරුණ ; යෞවන. [නා.ප්‍ර.] තරුණයා.
යූනික(පාරිභා.) [වි.] යූනියට සම්බන්ධ ; යූනියට අදාළ.
යූනික අස්ථියෝගය(පාරිභා.) [නා.] යූනික ඇට ද්වයේ සම්බන්ධතාව.
යූනික ඇටය(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රෝණි මේඛලාවට අදාළ ඇටය.
යූනිය(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රෝණි මේඛලාවේ ඉදිරි කොටස.
යූපදාරු[නා.ප්‍ර.] යාගස්තම්භය හෝ ජයස්තම්භය සඳහා ගන්නා දැව කොටස.
යූපය[නා.] කණුව ; ටැඹ ; ජයස්තම්භය ; ස්තූපවල ගර්භය තුළ සිට වූ කුලුන ; වෛදික සාහිත්‍යයට අනුව බිලි දෙන සතුන් බඳින කණුව.
යූරිත්‍රා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුත්‍රාශයෙන් මුත්‍ර පහ කරන නාළයක්.
යූසෝල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හයිපොක්ලොරස් අම්ලය අන්තර්ගත ප්‍රති-නාශකයක්.
යූහනය[නා.ප්‍ර.] රැස් කිරීම ; එකතු කිරීම.
යෙදුම[නා.] 1. යොදන ලද දෙය ; ඉදිරිපත් කළ දෙය. 2. යම් කටයුත්තක යෙදීම.
යෙදුම් ලීවරය(පාරිභා.) [නා.] මහන මැසිමේ කොටසක්.
යෙදෙනවා[ක්‍රි.] 1. ව්‍යාවෘත වෙනවා ; නියැළෙනවා ; නියුක්ත වෙනවා. 2. සුදුසු වෙනවා ; යෝග්‍ය වෙනවා.
යෙහෙඹි[නා.ප්‍ර.] ළදරු ස්ත්‍රිය ; ළදැරිය.
යෙහෙය[නා.] යහපත ; හොඳ දෙය.
යෙහෙළණි[නා.ප්‍ර.] පුත්‍රයාගේ භාර්යාව ; සොහොයුරියගේ දුව ; ලේලිය.
යෙහෙළිය[නා.] 1. යහළු ස්ත්‍රිය ; මිතුරිය. 2. ලේලිය ; යෙහෙළණි.
යෙළ[නා.ප්‍ර.] 1. එකහමාර ; එකක් හා ඉන් අර්ධය. 2. අඩ ; අර්ධය ; භාගය.
යෙළ සියය[නා.] එකසිය පණහ.
යේසු, යේසුස්[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ නිර්මාතෘවරයා ; ක්‍රිස්තු භක්තිකයන්ගේ ශාස්තෘවරයා ; යේසුස් ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ.
යොත[නා.] 1. ලණුව ; රෑන ; කඹය. 2. මසුන් ඇල්ලීමට බිලිකටු අමුණන හීන් දිග රැහැන.
යොදනවා[ක්‍රි.] 1. නියුක්ත කරනවා ; යෝජිත කරනවා. 2. (යමක් කිරීමට) උපාය සලසනවා; මඟක් සොයා යොමු ගන්නවා ; සැලැස්මක් තනනවා. 3. මිශ්‍ර කරනවා, කළවම් කරනවා. 4. ව්‍යඤ්ජනයක් පිසීම සඳහා පිළියෙළ කරනවා ; ඒදනවා.
යොදය, යොදේ[නා.] උණු කළ කිරි නිවුන පසු සිවියක් වැනි ව මතුපිට මිදෙන මේද පටලය.
යොදුන, යොජුන[නා.] පුරාණ දුර මැනීමේ ප්‍රමාණයක් ; ගවු සතරක දුර ; යෝජනය.
යොන[නා.] 1. උත්පත්තිය ; ජන්මය ; ජාතිය. 2. යෝනිය ; ස්ත්‍රී නිමිත්ත. 3. යොවුන් බව ; තරුණකම ; තාරුණ්‍යය. 4. තරුණිය ; යුවතිය.
යොන්[වි.] යවන දේශයට අයත් ; යෝජනක.
යොන් ගී[නා.] සිංහල ගී විරිතක්.
යොබළ[නා.ප්‍ර.] සෙබළා ; යුද්ධ භටයා ; යෝධයා.
යොබ්බන[වි.] තරුණ ; යොවුන් ; යෞවන.
යොබ්බනය[නා.] තරුණ බව ; තාරුණ්‍යය ; යෞවනය.
යොමු[වි.] 1. අභිමුඛ කළ ; හැර වූ. 2. නැමුණු ; අධෝමුඛ වූ. 3. යෙදුණු. 4. ව්‍යාවෘත වූ. 5. යම්දෙයකට අදාළ ; යමකට සම්බන්ධකමක් ඇති.
යොමු උපකරණය[නා.] පරිගණකය හැසිරවීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා ආදාන උපකරණය ; මවුසය.
යොමු කරනවා[ක්‍රි.] 1. අභිමුඛ කරනවා ; හරවනවා. 2. මෙහෙයවනවා ; යොදවනවා. 3. ඉදිරිපත් කරනවා ; අවධානයට ලක් කරනවා.
යොමු කිරිම[නා.] පරිගණකයේ තිරය මත ඇති විශේෂ ලක්ෂ්‍යයක් වෙත මවුස් පොයින්ටරය ගෙන යෑම ; අකුරුවල උස මනින මිම්ම.
යොමුපත[නා.] ශබ්දකෝෂ කරණයේ දී අවශ්‍යවන ඒ ඒ වචනය සඳහන් වන ග්‍රන්ථය හා ස්ථානය ලියා ඇති කාඩ්පත.
යොමුව[නා.] 1. අදාළ කාරණයක් හා සම්බන්ධය දැක්වීම ; අදාළ කරුණ හෝ තැන දැක්වීම. 2. අන්තර්ජාලයේ දී පරිගණකයක් හඳුන්වන නම ; විද්‍යුත් තැපැල් ලිපිනය ; වෙබ් අඩවියක ලිපිනය ; පරිගණක මතකයේ ඇති දත්ත පිහිටි තැන හඳුනාගන්නා සංඛ්‍යාව හෝ කේතය.
යොරයොර[නි.] නිතර ; නොයෙක් වර ; නැවත නැවත.
යොවුන[නා.] තරුණකම ; යොවුන් බව ; යෞවන භාවය.
යොවුනඟන[යොවුන්+අගන] [නා.] තරුණ කාන්තාව ; යෞවන ස්ත්‍රිය.
යොවුනඹ[යොවුන්+අඹ] [නා.] තරුණ කාන්තාව ; යෞවන ස්ත්‍රිය.
යොවුන්[වි.] තරුණ ; යෞවන.
යොවුනුදාව[යොවුන්+උදාව] [නා.] යොවුනෝදය, යොවුන් උදය යොවුන් බව උදා වීම ; වැඩිවියට පත් වීම ; ලිංගික මුහුකුරා යාම.
යෝ[නා.ප්‍ර.] 1. යෝධයා ; යුද්ධභටයා. 2. ස්ත්‍රී නිමිත්ත ; යෝනිය.
යෝක්[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන්ගේ ඇතැම් ඇඳුම් මැසීමේ දී භාවිත කරන මෝස්තරයක්.
යෝග කර්මය[නා.] යෝග කටයුතු යෙදීම් ; භාවනා කිරීම.
යෝග කලාව[නා.] (පාරිභා.) [නා.] (සෛල) අනුතන විභජනයේ දී වර්ණදේහ රැස් වී සමක තලය බවට පත් වන අවස්ථාව.
යෝග කාරකයා[නා.] ග්‍රහයෝග ඇති කරන්නා ; යෝග කර්තෘ.
යෝග දර්ශනය[නා.] ධ්‍යාන, සමාපත්ති, අභිඥා වශිතාදිය ප්‍රධාන කොට උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; පාතඤ්ජලී සෘෂීන්ගේ මතය.
යෝග නිද්‍රාව[නා.] යෝගානුසාරයෙන් නිද්‍රාවට පත්වීම ; සිත එකඟ කිරීමෙන් ඇති වන නින්ද.
යෝග බලය[නා.] 1. ග්‍රහ යෝගයකින් ඇති වන බලය. 2. යෝගී ක්‍රම නිසා ඇති වන බලය.
යෝග බාධකය(පාරිභා.) [නා.] සමහර පුෂ්පයන්ගේ කීලය හා රේණුවල පිහිටීමේ බාධකය.
යෝග විද්‍යාව[නා.] යෝග ක්‍රම විස්තර කෙරෙන ශාස්ත්‍රය ; භාරතීය යෝග ක්‍රමය ; යෝග ශාස්ත්‍රය.
යෝග විධානය[නා.] රාජකාරියෙහි යෙදීමට නියම කිරීම ; රාජ නියෝගය.
යෝග විධි[නා.ප්‍ර.] භාවනා ක්‍රම ; යෝගාසන ක්‍රම.
යෝගක්ෂේමය[නා.] 1. ලෙඩදුක් සුව වීම ; ලෙඩ රෝගාදියෙන් මිදීම ; උපද්‍රවවලින් නිදහස් වීම. 2. කාමාදි බැඳීම්වලින් මිදීම ; රාග නිසා සිදුවන බිය නැති වීම ; නිර්වාණ අවබෝධය.
යෝගකාරක[වි.] ග්‍රහයෝග සිදු කරන ; ග්‍රහයෝගය සඳහා එකතු වන.
යෝගජ[වි.] (ග්‍රහ) යෝග ඇසුරින් සිදුවන ; යෝග නිසා ඇති වන.
යෝගජය(පාරිභා.) [නා.] සත්ව අණුවල එක්වීම ; යුක්තාණුව.
යෝගට්[නා.ප්‍ර.] කිරි මුදවා ගැනීමෙන් පිළියෙළ කර ගන්නා ප්‍රණීත ආහාරයක්.
යෝගත්‍රය[නා.] (අභි.) ලෝභ, දිට්ඨි, මෝහ යන යෝග තුන.
යෝගධර්ම[නා.ප්‍ර.] 1. කාම, භව, දිට්ඨි, අවිජ්ජා යන සතර. 2. යෝග ශාස්ත්‍ර පිළිබඳ ඉගැන්වීම.
යෝගය[නා.] 1. එක් වීම ; යෙදීම ; සංයෝගය ; අභ්‍යාසය ; එකීභූත භාවය. 2. භාවනාවෙහි යෙදීම ; මානසික ඒකාග්‍රතාව ; සමාධිය. 3. (ප්‍ර. යෙදේ.) දර්ශන ශාස්ත්‍රයෙහි යෝග දර්ශනය වශයෙන් දක්වෙන කොටස. 4. යුද්ධය ; සංග්‍රාමය.
යෝගවාහී[වි.] මිශ්‍ර වන ; සංයෝග වන ; වෙනත් දෙයක් හා ගැළපෙන. [නා.ප්‍ර.] පිත්තල.
යෝගවැදි, යෝග වැදිරි[නා.ප්‍ර.] යෝගාවචරයා ; තාපසයා.
යෝග්‍ය[වි.] සුදුසු ; ගැළපෙන ; නිසි ; ප්‍රයෝජනවත්.
යෝග්‍යකරණය(පාරිභා.) [නා.] සුදුසු බවට පත් කිරීම ; ඉඩකඩ සැලැස්වීම ; උපයෝජනය.
යෝග්‍යතා පරීක්ෂණය[නා.] සුදුසුකම් විමසා බැලීමේ පරීක්ෂණය.
යෝග්‍යයා[නා.] සුදුස්සා ; ගැළපෙන පුද්ගලයා ; සරිලන්නා.
යෝග්‍යාකාරය[යෝග්‍ය+ආකාරය] [නා.] සුදුසු පිළිවෙළ; නිසි විධිය ; ගැළපෙන අන්දම.
යෝග්‍යාර්ථය[යෝග්‍ය+අර්ථය] [නා.] සුදුසු අදහස ; ගැළපෙන තේරුම.
යෝගාකර්ෂණය[යෝග+ආකර්ෂණය] [නා.] ද්‍රව්‍ය සංයෝගයෙන් ඇති වන බලය ; ද්‍රව්‍ය සංයෝග නිසා ඇති වන ඇද ගැනීමේ ශක්තිය.
යෝගානුකූල[යෝග+අනුකූල.] [වි.] භාවනානුයෝගයට සුදුසු ; භාවනාවට අනුව යෙදුණු.
යෝගානුභාවය[නා.] යෝගවල යෙදීමේ ප්‍රතිඵලය.
යෝගාවචර[වි.] භාවනාවෙහි යෙදෙන ; ධ්‍යානයෙහි හැසිරෙන.
යෝගාවචර ධර්මය[නා.] නිවනෙහි ශූන්‍ය නොවූ කොටසක් ඇතැයි ගැනීමේ න්‍යාය ; යෝගාචාර වාදය.
යෝගාවචරයා[නා.] භාවනාවෙහි යෙදෙන තැනැත්තා ; ධ්‍යාන වඩන්නා ; භාවනානුයෝගියා.
යෝගාසනය[නා.] ධ්‍යානයෙහි යෙදෙන ඉරියවුව ; අරමිණිය ගොතා හිඳීම.
යෝගි වර්ධය(පාරිභා.) [නා.] කශේරුකාවල තිබෙන සන්ධාන ප්‍රසරයක්.
යෝගි, යෝගී[වි.] 1. යෝග පිළිබඳ. 2. යෝගීන් පිළිබඳ.
යෝගික පරිපාටිය(පාරිභා.) [නා.] මිශ්‍ර කිරීමේ පිළිවෙළ ; මිශ්‍රණයක් සාදා ගන්නා ක්‍රමය ; මිශ්‍රණ ක්‍රමය.
යෝගියා[නා.] භාවනාවෙහි යෙදෙන්නා ; යෝග අභ්‍යාසවල යෙදෙන තැනැත්තා.
යෝගීවරයා[නා.] භාවනාවෙහි යෙදෙන උතුම් පුද්ගලයා ; ධ්‍යාන ලාභියා.
යෝගේශ්වරයා[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ යෝගියා ; උතුම් යෝගාවචරයා.
යෝගෝපචාර[යෝග+උපචාර] [නා.ප්‍ර.] භාෂා රීතිවල දී දක්නට ලැබෙන උපචාර විශේෂයක් ; සම්බන්ධ වූ දෙය ප්‍රභේදයෙන් සැලකීම.
යෝජකය(පාරිභා.) [නා.] අවයව දෙකක් එකට ගළපන හෝ යා කරන අවයවය.
යෝජකයා[නා.] 1. යොදන්නා ; ගළපන්නා. 2. (සමිති රැස්වීමකදී) යම්කිසි යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කරන තැනැත්තා ; යෝජනාකරු ; යෝජක තැන.
යෝජන[නා.ප්‍ර.] 1. යොදුන ; ගව් සතරක දුර ප්‍රමාණය. 2. සන්ධි කිරීම.
යෝජනය[නා.] 1. (පද පිළිවෙළ) යෙදීම ; (පද) ප්‍රයුක්තිය. 2. පණත ; ප්‍රඥප්තිය.
යෝජනා කරනවා[ක්‍රි.] ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා යම් කරුණක් ඉදිරිපත් කරනවා.
යෝජනා පත්‍රය[නා.] ඉදිරිපත් කරනු ලබන කරුණු ඇතුළත් වන ආකෘති පත්‍රය ; යෝජනා ක්‍රම අන්තර්ගත කළ පත්‍රිකාව.
යෝජනාව[නා.] යම් කාර්යයක් ඉටු කිරීමේ ලා ගත යුතු පියවර පොදු සම්මුතිය සඳහා ඉදිරිපත් කිරීම ; සැලකිල්ලට යොමු කරවන අදහස ; ක්‍රියා කිරීම සඳහා ඉදිරිපත් කර සිටි කාරණය.
යෝජිත[වි.] යෙදුණු ; යෙදුණා වූ ; යොදන ලද ; යෝජනය කරන ලද.
යෝජිතය[නා.] යෝජනා කරන ලද කාරණය ; සභා සම්මත කළ යෝජනාව.
යෝත්‍ර[නා.ප්‍ර.] යොත ; රැහැන.
යෝද, යෝධ[වි.] ලොකු ; මහත් ; විශාල ; ශක්ති සම්පන්න.
යෝදර[වි.] මහත් ; දරුණු ; බලවත්.
යෝධයා[නා.] 1. ශක්ති සම්පන්න පුරුෂයා උස මහත ඇති පුද්ගලයා. 2. සෙබළා ; යුද්ධ භටයා.
යෝන[නා.ප්‍ර.] 1. තරුණිය. 2. තාරුණ්‍යය.
යෝනි මාර්ගය[නා.] ගර්භාෂයත් යෝනි මුඛයත් සම්බන්ධ වන නළය.
යෝනි මුඛය[නා.] යෝනියේ බාහිර විවෘත කෙළවර ; යෝනි මඟට ඇති දොර.
යෝනිය[නා.] 1. ස්ත්‍රී නිමිත්ත ; ස්ත්‍රී විහ්නය. 2. සත්ත්වයා උත්පත්තිය ලබන තිරිසන් ප්‍රේත ආදී ආත්මභාවය ; ජාතිය. 3. ආරම්භය ; උල්පත ; මුල ; පටන්ගැන්ම.
යෝනිසෝ මනසිකාරය[නා.] යමක් නුවණින් යුතු ව හේතු ඵල හා ආශ්‍රිත ව කල්පනා කිරීම ; යථාර්ථය පිළිබඳ නුවණින් මෙනෙහි කිරීම.
යෝෂිතාව[නා.] ස්ත්‍රිය ; ගැහැණිය ; බිරිඳ ; භාර්යාව.
යෞග[වි.] යුගලකින් හෙවත් දෙකකින් යුත් ; යුගලයක් හා සම්බන්ධ.
යෞගපදික[වි.] 1. පද දෙකකින් යුත් ; දෙපේළියකින් සමන්විත ; කොටස් දෙකකින් සැදුම්ලත්. 2. එක විට සිදුවන ; එකට සිද්ධවන්නා වූ.
යෞගපදික සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] පද දෙකක් සහිත සමීකරණය ; සංකේත දෙකකට පොදු වටිනාකමක් ඇති සමීකරණය.
යෞතකය[නා.] 1. යමකුට නිත්‍යනුකූලව අයත් දෙය ; ස්වකීය ධනය. 2. ත්‍යාගය ; දායාදය.
යෞන[වි.] 1. මාතෘ ගර්භයට අයත් ; ගර්භාෂය හා සම්බන්ධ. 2. විවාහය හා සම්බන්ධ ; වෛවාහික.
යෞන සම්බන්ධය[නා.] විවාහයෙන් ඇති වූ නෑකම.
යෞවන[වි.] තරුණ වයසට අයත් ; යොවුන් වියේ සිටින.
යෞවන ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] අතු ගංගා ආදිය එක් වීමෙන් විශාල බවට පත් නොවූ නදිය ; ඉහළ නිම්නයක ගලන ගඟ.
යෞවන ප්‍රාන්තය[නා.] තරුණ වයසේ අග කොටස; මැදිවිය.
යෞවන ප්‍රාප්ත[වි.] තරුණ වයසට පැමිණි ; වැඩිවිය පැමිණි ; ප්‍රජනනය කිරීමෙහි ශක්තිය ලැබූ.
යෞවන මදය[නා.] තරුණ වයස නිසා ඇති වන උඩඟු ස්වභාවය ; තරුණකමින් ඇති වන එඩිය.
යෞවන ශ්‍රීය[නා.] තරුණබව නැමැති ඓශ්වර්යය ; යෞවනය නැමැති සම්පත ; යොවුන් සිරිය.
යෞවනය[නා.] තරුණ වයස ; යොවුන් විය ; යෞවන භාවය ; තාරුණ්‍යය.
යෞවනයා[නා.] තරුණයා ; යොවුනා.
යෞවනාභිරාම[වි.] තාරුණ්‍යය නිසා අතිශයින් සිත් අලවන්නා වූ ; මන බඳින තුරුණුබවින් යුතු.
යෞවනිය[නා.] යෞවන ස්ත්‍රිය ; තරුණිය ; යුවතිය.
යෞවනෝදය[නා.ප්‍ර.] තරුණ බව උදාවීම ; තරුණ වයසට පැමිණීම ; වැඩිවිය පත්වීම ; ප්‍රජනනයට යෝග්‍ය වීම.
යෞවරාජ්‍යය[නා.] යුවරජ තනතුර ; උපරාජ ධුරය.
රසිංහල හෝඩියේ පනස් තුන්වන අකුර ; ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය ; දෙවන අන්තඃස්ථාක්ෂරය ; ර යන්න.
රංකිරි, රන්කිරි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] රන් මිශ්‍ර කිරි ; බිළිඳකු උපන් කෙණෙහි රන් ගල ගා තන කිරි මුසු කොට දිවෙහි ගාන මිශ්‍රණය.
රංග පීඨය, රඞ්ග පීඨය[නා.] නාට්‍ය රඟ දක්වන වේදිකාව.
රංග, රඞ්ග[නා.ප්‍ර.] 1. පැහැය ; වර්ණය ; පාට. 2. රඟමඬල ; රංග භූමිය ; රඟපාන වේදිකාව. 3. නැටුම ; නෘත්‍යය ; රංගනය. 4. යුද පිටිය ; රණබිම. 5. විලාසය ; ආකාරය. 6. බෙලෙක් හෙවත් ටින් ලෝහය. 7. සුදු ඊයම්. 8. පුෂ්කර නම් ලවණය. 9. ඖෂධීය ද්‍රව්‍ය දමා සකස් කර ගත් කැඳ ; කාඩි.
රංගකාමියා(පාරිභා.) [නා.] ඉන්ද්‍ර ගෝපයා.
රංගාවලිය[නා.] හිරු එළියේ රංශි, අඩංගු සප්තවිධ වර්ණ කලාප සමූහය ; රතු, තැඹිලි, කහ, කොළ, නිල්, නීල (ඉන්ඩිගෝ), නීලලෝභිත යන වර්ණාවලිය.
රංගාවලීක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණාවලිය විශ්ලේෂණය කිරීම සඳහා යොදාගන්නා උපකරණය ; වර්ණාවලික්ෂය.
රංගුව(කථා.) [නා.] සංඥා හඟවන නළාව ; සංකුව ; සංගුව.
රංචුව[නා.] සමූහය ; රැළ ; කාණ්ඩය ; රෑන.
රංජකයා[නා.] ගැයීමෙන් වැයීමෙන් අනුන් සතුටු කිරීමට සමත් ශිල්පියා.
රංජන[නා.ප්‍ර.] 1. සතුටු කිරීම ; පිනවීම. 2. සායම් පෙවීම ; වර්ණවත් කිරීම. 3. ශෝභමාන වීම ; බැබළීම.
රංඩුව, රණ්ඩුව(කථා.) [නා.] කලහය ; දබරය.
රංදකය[නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක් තැබීමට හෝ රඳවා ගැනීමට ආධාර වන උපකරණය ; ආධාරකය.
රංධ්‍ර[නා.] 1. අත. 2. සිදුර ; ඡිද්‍රය ; විවරය. 3. වරද ; දෝෂය ; අඩුපාඩුව.
රංධ්‍ර ගවේෂි[වි.] සිදුරු හෙවත් වැරදි සෙවීමෙහි යෙදෙන.
රංශි, රංසි[නා.ප්‍ර.] රැස් ; කාන්තිය ; රශ්මිය.
රංසිමන්තු[නා.ප්‍ර.] රශ්මි ඇන්තා ; හිරු ; සූර්යයා.
රංසිමාලකය(කථා.) [නා.] අග්‍ර විනිශ්චය ශාලාව.
රංහිරියල්[නා.ප්‍ර.] මල් වෙඩි ආදිය සෑදීමේදී උපයෝගී කරගන්නා ද්‍රව්‍යයක්.
රංහිලිගෙය[නා.] රන්සිවිගෙය.
රඌල් නියමය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවණයේ දී විඝටනය නොවන ද්‍රාවයක් තනුක ද්‍රාවණයක් දෙන පරිදි ද්‍රාවණය කළ විට ඇති වන ප්‍රතිඵල පිළිබඳ වෙනස්කම් විද්‍යාත්මක නියමයක්.
රකවල[නා.] රැකවල ; ආරක්ෂාව ; රක්ෂාවරණය.
රක්[නා.ප්‍ර.] 1. රැක්ම ; ආරක්ෂාව ; රැකවල. 2. සිවංගුරු, මනෝසිලා හෙවත් රත්හිරියල් යන ඛනිජ වර්ගය.
රක්ඛිත[වි.] රැකි ; ආරක්ෂා කළ ; ආරක්ෂිත.
රක්ත[වි.] 1. රතු පැහැයෙන් යුතු ; රතුපාට. 2. සායම් ගෑ ; පාට ගැන්වූ ; රඤ්ජිත. 3. ඇලුණු, ඇලී ගිය ; ආසක්ත. [නා.ප්‍ර.] 1. රතු පැහැය ; රක්ත වර්ණය. 2. රුධිරය ; ලේ. 3. රක්තවාත රෝගය. 4. කුජ ග්‍රහයා ; අඟහරු.
රක්ත ගරණය(පාරිභා.) [නා.] ලේ ගැලීම ; දරුණු රක්තපාතය ; තුවාල වූ ලේ නළයකින් ලේ ගැලීම ; රක්තපාතය.
රක්ත ග්‍රන්ථි[නා.ප්‍ර.] 1. ලේ එක් වී මතුවන ගඩු විශේෂය. 2. වාතය ඇද ගැනීම හා පිට කිරීම පිණිස සමහර මත්ස්‍යයන්ගේ වාතාශයෙහි පිහිටි ග්‍රන්ථියක් ; වාහිනීගැංග්ලියම.
රක්ත චාපය[නා.] අධික රුධිර පීඩනය.
රක්ත ඡර්දනය(පාරිභා.) [නා.] ලේ වමනය කිරීම ; රුධිරෝද්ගාරය.
රක්ත තප්ත(පාරිභා.) [වි.] රතු පාට වන තෙක් ගිනියම් කළ.
රක්ත තාපය(පාරිභා.) [නා.] ගිනියම් වූ උෂ්ණය ; අධික උෂ්ණත්වය.
රක්ත නිෂ්ඨිවනය[නා.] ලේ වමනය කිරීම ; රක්ත ඡර්දනය.
රක්ත විෂතාව[නා.] ලෙයෙහි ඇති වන දූෂිත භාවය ; ලේ විෂ සහිත වීම.
රක්ත වේගය[නා.] ප්‍රධාන ධමනිවල ඇති වන පීඩනය ; අධිරක්තචාපය.
රක්ත ස්‍රාවය[නා.] 1. ලේ ගැලීම. 2. ස්ත්‍රීන්ගේ ඔසප් වීම.
රක්ත හීනතාවය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ ලේ හිඟකම ; ලෙයෙහි රක්තාණු අඩුවීම ; නීරක්තිය.
රක්තකණ්ඨ[නා.ප්‍ර.] කොවුලා ; කෝකිල පක්ෂියා.
රක්තකන්ද[නා.ප්‍ර.] පබළු ; ප්‍රවාල.
රක්තකාචය[නා.] අක්ෂි රෝග සයෙන් එකක නාමය.
රක්තකාමතාව(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයෙහි කැටිගැසීමට නොහැකිකම ; හිමොපිලියාව.
රක්තකාරක(පාරිභා.) [වි.] ලේ වඩවන ; ලේ පිළිබඳ වූ.
රක්තකාසය[නා.] කහින විට කෙළ සමග ලේ යාමේ රෝගය.
රක්තගන්ධක[නා.ප්‍ර.] ගෙන්දගම් යන ඛණිජය.
රක්තජ[නා.] ලෙයින් හටගන්නා ; රුධිරයෙන් උපන්.
රක්තධාතුක[නා.ප්‍ර.] තඹ.
රක්තධාතුව[නා.] මනුෂ්‍ය ශරීර සෑදී ඇති සප්ත විධ ධාතුවලින් එකක් ; ලේ ; රුධිරය.
රක්තධාවනය[නා.] ශරීරය තුළ ලේ ගමන් කිරීම ; රුධිර සංසරණය.
රක්තපයා[නා.] ලේ බොන්නා ; රකුසා.
රක්තප්‍රදරය[නා.] ස්ත්‍රීන්ට ඔසප්වීමේදී අධිකව රුධිරය වහනයවීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක්; ආර්තචරිතය.
රක්තපාතය[නා.] රුධිර නාලයකින් බොහෝ සෙයින් ලේ ගැලීම ; රක්තගරණය.
රක්තපාතරෝධක(පාරිභා.) [වි.] තුවාල වූ රුධිර වාහිනියකින් ලේ ගැලීම නවත්වන ; රක්තපාතය නවතන.
රක්තමධුරහීනතාව(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයෙහි අවශ්‍යයෙන්ම තිබිය යුතු සීනි ප්‍රමාණය අඩු වීම.
රක්තමධුරාධික්‍යය(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයෙහි ආරක්ෂා සහිත ව යුතු සීනි ප්‍රමාණය වැඩි වීම.
රක්තමාලය[නා.] ස්ත්‍රී රෝගයක් ලේ මාලය ; මහ ලේ රෝගය.
රක්තමිලන සුචිවස්තිය(පාරිභා.) [නා.] සියුම් නහරවලට බෙහෙත් ආදිය විදීම සඳහා භාවිත කරන නලය සහිත කටුව.
රක්තරංගය(පාරිභා.) [නා.] රක්තාණුවෙහි රතු පැහැය ඇති කරන ද්‍රව්‍යය ; හිමොග්ලෝබින්.
රක්තරිතය(පාරිභා.) [නා.] ගුද මාර්ගය වටේ ඇති ශිරා ඉදිමීමෙන් ඇති වන ආබාධය ; අර්ශස්.
රක්තවාත[නා.ප්‍ර.] වාතය කිපී රුධිරය දූෂණය වීමෙන් හටගන්නා රෝග.
රක්තවාහි, රක්තවාහිනී[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ රුධිර සංසරණයට ඉවහල් වන නාල විශේෂය ; රුධිරවාහිනී නාල.
රක්තවේදය(පාරිභා.) [නා.] රුධිරය හා එහි හටගැනෙන රෝග පිළිබඳව උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
රක්තා(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ගින්දර ; ගින්න ; වහ්නිය.
රක්තාඝාතය[නා.] මොළයට සාමාන්‍යයෙන් සැපයෙන රුධිර ප්‍රමාණය අඩුවීම නිසා ශරීරාවයව අප්‍රාණිකව සිහිසන් නැතිවීම.
රක්තාණු[නා.ප්‍ර.] රුධිරයේ ඇති ප්‍රධාන ජීවාණුවක් ; රුධිරය බෙදෙන කොටස් දෙකෙන් එකක්.
රක්තාණු භේදය(පාරිභා.) [නා.] රක්තාණු දිය වී යෑම ; රක්තාණු ජාරණය.
රක්තාණු ශෛථිල්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ලේ කැටි ගැසීම.
රක්තාතිසාරය, රක්තාතීසාරය[නා.] මල සමග අධික ලෙස ලේ පහවීමේ රෝගය ; ලේ බඩ යාම ; ලේ අතීසාරය ; ලෝහිතපක්ඛන්දිකාව.
රක්තානන[රක්ත+ආනන] [නා.ප්‍ර.] රතුපැහැ මුහුණ ඇත්තා ; කුජ ග්‍රහයා ; අඟහරු.
රක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ආදරය ; ඇල්ම.
රක්ෂක[වි.] රකින ; ආරක්ෂා කරන. [නා.ප්‍ර.] 1. ආරක්ෂකයා ; රකින්නා ; ගෝපකයා. 2. නිත්‍යනුකූල ස්වාමිපුරුෂයා. 3. රක්ෂණය වූ අයට සිදු විය හැකි ආපදාවන්ගෙන් ආරක්ෂාව ලබාදීමට හෝ අන්තරාවක් සිදුවුවහොත් ඊට වන්දි ලබාදීමේ වගකීම භාරගන්නා තැනැත්තා.
රක්ෂකය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බකයක චුම්බකත්වය රැකීමට තිබෙන මෘදු යකඩ කැබැල්ල ; ආරක්ෂක උපකරණය.
රක්ෂණ[වි.] 1. ආරක්ෂා කරන ; රක්ෂා කරන ; රකින. 2. ආරක්ෂා සලසන ; නිත්‍යනුකූල ආරක්ෂාව ලබාදෙන ; රක්ෂිත දේවල් කෙරෙහි නිත්‍යනුකූල රක්ෂණයක් ලබාදෙන. [නා.ප්‍ර.] 1. රැකීම ; ආරක්ෂාව සැලසීම ; සුරැකීම. 2. ආහාරපානාදිය නරක් නොවී කල්තබා ගැනීම. 3. පාඩු විඳිනු ලබන්නන්ට වන්දි ගෙවීම පිණිස නිත්‍යනුකූලව ඇති කරගන්නා ලද ගිවිසුමකට අනුව සලසන ආරක්ෂාව.
රක්ෂණ ඔප්පුව[නා.] රක්ෂිත අවදානම පිළිබඳ සම්පූර්ණ විස්තර සහිතව රක්ෂණ වගකීම් ඇතුළත් කොට දෙනු ලබන ලියවිල්ල ; රක්ෂිත හා රක්ෂක අතර පවත්නා ගිවිසුම ; රක්ෂණ පත්‍රය.
රක්ෂණ ක්‍රමය[නා.] රක්ෂිතයාට සිදුවිය හැකි ආපදාවන්ගෙන් ආරක්ෂාව ලබාගැනීමේ හා අන්තරායක් සිදුවුවහොත් ඊට වන්දි ලබාගැනීම සඳහා සකස් කළ වැඩ පිළිවෙල.
රක්ෂණ ගිවිසුම[නා.] අලාභයක් හානියක් හෝ අන්තරාවක් සිදුවූ අවස්ථාවකදී පාඩු පිරිමැසීම ; වන්දි හෝ අලාභ මුදල් ලබාගැනීම සඳහා රක්ෂණ සමාගමක් සමග ඇති කරගන්නා ගිවිසුම.
රක්ෂණ ද්‍රව්‍ය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෑමවර්ග කල් තබා ගැනීම සඳහා භාවිත කරන ද්‍රව්‍ය.
රක්ෂණ බන්ධනාගාරය[නා.] නඩු විභාගය අවසන් වනතුරු හෝ නඩුවට අදාළ තොරතුරු සපයාගන්නා තුරු සැකකරුවකු රඳවා තබන බන්ධනාගාරය.
රක්ෂණ යන්ත්‍රනය(පාරිභා.) [නා.] ආරක්ෂාව පිණිස ප්‍රයෝජන ගත හැකි යාන්ත්‍රික උපක්‍රමය.
රක්ෂණ වාරිකය[නා.] රක්ෂිත පුද්ගලයා විසින් රක්ෂකයාහට ගෙවනු ලබන මුදල් ප්‍රමාණය.
රක්ෂා[වි.] 1. ආරක්ෂාව ඇති ; 1 ප්‍රවේසම් සහිත ; පරිස්සම් සහිත. 2. යැපෙන ; නඩත්තු වන ; පෝෂ්‍ය වන. [නා.ප්‍ර.] 1. රැකීම; රැකවල ; ආරක්ෂාව ; ආවරණය. 2. ජීවිකා වෘත්තිය ; ජීවනෝපාය ; ජීවත්වීමේ මාර්ගය ; රැකියාව.
රක්ෂා ස්ථානය[නා.] ආරක්ෂා ලැබෙන ස්ථානය ; රැකවරණයක් ඇති තැන.
රක්ෂාධිකාරි නිලධාරියා[නා.] ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් නිත්‍යනුකූලව ප්‍රධානත්වය උසුලන තැනැත්තා.
රක්ෂාපේක්ෂකයා[නා.] 1. රැකවලෙහි යෙදෙන්නා ; රැකවලා ; දොරටුපාලයා. 2. නාඩගම්කාරයා ; නළුවා.
රක්ෂාවරණය[රක්ෂා+ආවරණය] [නා.] ආරක්ෂාව ; රැකවල ; රැකවරණය.
රක්ෂිත[වි.] 1. රක්නා ලද ; රැකුණු ; ආරක්ෂා වූ ; රක්ෂණය කරන ලද.
රක්ෂිතයා[නා.] 1. රකිනු ලබන්නා ; ආරක්ෂා කෙරෙන්නා. 2. (පාරිභා.) භාරකාරයෙකුගේ ආරක්ෂාව යටතේ සිටින බාලවයස්කාරයා.
රක්ෂිතෘ[නා.ප්‍ර.] රකින්නා ; ආරක්ෂා කරන්නා.
රක්සෑගේ[නා.] චෛත්‍යයක රැකවරණය පිණිස ඉදිකළ ගෙය.
රකිනවා[ක්‍රි.] 1. ආරක්ෂා කරනවා ; රැකබලා ගන්නවා ; පෝෂණය කරනවා. 2. සමාදන් වන ව්‍රත, ශීල ආදිය කඩ නොකර පවත්වා ගන්නවා.
රකුසා[නා.] මිනීමස් බුදින, මිනිස් ලේ උරාබොන භයානක අමනුෂ්‍ය කොට්ඨාශයක්. [වි.] රළු ; නපුරු පෙනුමක් ඇති ; දරුණු ; භයානක.
රග[නා.ප්‍ර.] 1. පාට ; පැහැය ; වර්ණය. 2. නැටුම ; රැඟුම ; නෘත්‍යය. 3. නැටුම් ගැයුම් වැයුම් පවත්වන ස්ථානය ; රඟමඩල ; නෘත්‍ය භූමිය. 4. ආකාරය ; පිළිවෙල ; විධිය ; ස්වභාවය. 5. රශ්මිය ; කිරණ ; කර ; මරිචිය.
රගංස්ථාපක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වර්ණ ස්ථාවර බවට පත් කරන රසායන ද්‍රව්‍යය.
රගණය[නා.] සිංහල කාව්‍ය ශිල්පය හා සම්බන්ධ අට ගණ අතුරෙන් එකක් ; මුල හා අග වර්ණ ගුරු ව මැද වර්ණය ලඝු ව ද සිටින ගණය.
රග්බි[නා.ප්‍ර.] අන්තර්ජාතික පා පන්දු ක්‍රීඩාවක්.
රඞ්ග මාණික්‍යය[නා.] රතු කැටය ; පද්මරාගය.
රඞ්ගක[නා.ප්‍ර.] සුදු ඊයම්.
රඞ්ගවීජ[නා.ප්‍ර.] රිදී.
රඞ්ගාවලී ලේඛය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණාවලිය ඡායාරූපගත කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා උපකරණයක් ; වර්ණාවලී දර්ශකය.
රඟ කරළිය[නා.] රංග භූමිය ; රඟ මඩල ; රංග පීඨය.
රඟ දෙනවා[ක්‍රි.] නටනවා ; රැගුම් පානවා ; නෘත්‍ය පවත්වනවා.
රඟදිව්[නා.ප්‍ර.] වර්ණවලින් ජීවත්වන්නා ; සිත්තරා ; අලික්කැමි.
රඟහල[නා.] නැටුම් ගැයුම් වැයුම් පවත්වන ශාලාව ; නාට්‍ය ශාලාව ; නෘත්‍ය ශාලාව.
රචකයා[නා.] ගද්‍ය පද්‍යාදිය රචනා කරන්නා ; ප්‍රබන්ධකයා ; ලිපි සම්පාදකයා.
රචනය[නා.] 1. රචනා කරනු ලබන දෙය ; රචනාව ; ගද්‍ය පද්‍යාදී ප්‍රබන්ධය ; ලුහුඬු සංග්‍රහය. 2. යමක් රටාවකට ගළපා සැකසීම ; රචනා කිරීම ; ගද්‍ය පද්‍ය සම්පාදනය.
රචනා චෞරයා[නා.] අනුන්ගේ රචනා, අදහස් ආදිය සොරා ගෙන සිය නිර්මාණ ලෙස පෙන්වන තැනැත්තා.
රචනා ප්‍රශ්න[නා.ප්‍ර.] රචනා ස්වරූපයෙන් පිළිතුරු ලිවිය යුතු ප්‍රශ්න.
රචයිතෘ[නා.ප්‍ර.] රචනා කරන්නා ; රචකයා.
රචිත[වි.] රචනා කරන ලද ; ගොතන ලද ; ප්‍රබන්ධ කරන ලද.
රජ[නා.ප්‍ර.] 1. රාජයා ; මහීපාලයා ; නරපතියා. 2. අධිපතියා ; ශ්‍රේෂ්ඨයා ; උත්තමයා ; විශිෂ්ටයා. 3. රජ කුලය ; රාජ වංශය ; ක්ෂත්‍රීය කුලය. 4. රජය ; රාජ්‍යය ; රාජධානිය. 5. චන්ද්‍රයා. 6. සූර්ය රශ්මිය ; හිරු රැස්. 7. ධූලී ; රජස්. 8. (මල්) රොන් ; රේණු. 9. කෙලෙස් ; ක්ලේශ. 10. රේඛාව ; ඉඩ ; පේළිය. 11. රොද ; සමූහය ; පඞ්ක්තිය. 12. ඔසප් ලෙය. [වි.] 1. රජුට අයත් ; රජුන් පිළිබඳ ; රාජකීය. 2. ප්‍රධාන ; ප්‍රමුඛ ; ශ්‍රේෂ්ඨ.
රජ අණ[නා.ප්‍ර.] රජු විසින් පනවන ලද නීතිය ; නියෝගය ; රාජ්‍ය මගින් නිකුත් කරනු ලබන අණ.
රජ අවස[නා.ප්‍ර.] රාජ මාළිගාව ; රාජකීය මන්දිරය.
රජ ඇණය[නා.] මොටෝරියක ඉදිරි රෝදවල අක්ෂ දඩු, රිය තට්ටුවට සවි කිරීම පිණිස යොදන ඇණ විශේෂයක්.
රජ කෙළෙඹියා[නා.] රජුගේ භාණ්ඩාගාරයේ පාලන නිලධාරියා ; රාජ භාණ්ඩාගාරිකයා.
රජ දම්, රජ දහම්[නා.ප්‍ර.] රජකු විසින් පුරවැසියන් කෙරෙහි පිළිපැදිය යුතු දසවැදෑරුම් රාජ ධර්මය ; දශරාජ ධර්මය.
රජ දැකුම, රජ දැක්ම[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමය තුළ දී රජු හට වාර්ෂික පුද පඬුරු ඔප්පු කිරීමේ කාරිය ; දැකුම් මංගල්‍යය.
රජ පෙළපත[නා.ප්‍ර.] රජ කුලය ; රාජ වංශය.
රජ බද්ද[නා.ප්‍ර.] රජයට ගෙවිය යුතු අයබදු.
රජ බිය[නා.] රජුන්ගෙන් ඇති වන බිය ; රාජ භය.
රජ බිසෙව්, රජබිසේ[නා.ප්‍ර.] රජකමට පත් කිරීමේ දී කරන අභිෂේකය ; රාජාභිෂේකය.
රජ මැස්සී[නා.] මී මැසි රැළක නායක මැස්සිය ; ; එම කණ්ඩායමේ මව් මැස්සී.
රජ මුන්ද[නා.ප්‍ර.] රජුගේ මුද්‍රාව ; රාජ ලාංඡනය.
රජකත[නා.] රජ බිසොව; කුමාරිකාව.
රජකම[නා.] රටක් පාලනය කිරීම ; රාජ්‍යත්වය.
රජකයා[නා.] 1. රෙදි සෝදන තැනැත්තා. 2. රෙදිපිළි සායම් කරන්නා ; වස්ත්‍ර රඤ්ජකයා.
රජගහ, රජගහා[නා.] දඹදිව මධ්‍යයෙහි පිහිටි විශාල නගරයක් ; රාජගහ.
රජගුරු, රාජගුරු[නා.ප්‍ර.] රජුගේ ගුරුවරයා ; රජුට අනුශාසනා කරන්නා.
රජගෙය, රජගේ[නා.] 1. රජු වසන මන්දිරය ; රජ මාළිගය. 2. අන්තඃපුරය ; ඇතොර. 3. දෙවියන් වැඩවසන නිවස ; දේවාලය ; කෝවිල.
රජගොත්[නා.ප්‍ර.] රජු අයත් කුල පරපුර ; රාජවංශය.
රජඟ[රජ+අඟ] [නා.ප්‍ර.] රජුට අයත් ස්වාමි, අමාත්‍ය, රාෂ්ට්‍ර, දුර්ග, ධන, මිත්‍ර සහ සේනා යන සත් වැදෑරුම් අඞ්ග.
රජඟණ[රජ+අගණ] [නා.ප්‍ර.] රජ මාළිගාවේ මිදුල ; රාජාංගණය.
රජඟන[රජ+අගන] [නා.ප්‍ර.] රජ කුලයට අයත් කාන්තාව ; රජ බිසොව ; රජ කුමරිය.
රජත[නා.ප්‍ර.] 1. රිදී ; කලදෝ. 2. ඇත්දළ. 3. රුධිරය ; ලේ ; ; රක්තය. 4. පාෂාණය ; ගල. 5. රන් ; රත්රන්. 6. සුදු පැහැය ; ශ්වේත වර්ණය. 7. මුතුහර. [වි.] රිදියෙන් කළ ; රිදී මුවා ; රජතමය.
රජත ජයන්තිය[නා.] වැදගත් සිද්ධියක් පිළිබඳව විසිපස් සම්පූර්ණ වීම පවත්වන නිමිත්තෙන් පවත්වන උත්සවය ; රිදී ජුබිලිය.
රජතමය[වි.] රිදියෙන් කළ ; රිදී මුවා.
රජතවර්ණය[නා.] රිදීපාට ; සුදුපැහැය.
රජති[නා.ප්‍ර.] රිදී ; රජත.
රජතිහරණය[නා.] රිදී ඉවත් කිරීම; රිදී කොටස බැහැර කිරීම.
රජතුන් කට්ටුව[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නඩු ඇසීම පිණිස පත් කරනු ලබන විනිශ්චයකරුවන් තිදෙනෙකුගෙන් සැදුම්ලත් මණ්ඩලය.
රජදත්[නා.ප්‍ර.] කටෙහි උඩු ඇන්දේ ඉදිරියෙහි තිබෙන දත් යුවල ; රාජදන්ත.
රජදහන්[නා.ප්‍ර.] රටේ පාලන මධ්‍යස්ථානය වන නගරය ; රජු වසන නුවර ; රාජධානිය.
රජදු[නා.ප්‍ර.] සන්නාහ සැට්ටය ; යුද්ද සැට්ටය.
රජන[වි.] සායම් කරන ; පඬු පොවන ; රජනය කරන. [නා.ප්‍ර.] සායම් ; පාට ; පඬු.
රජනා[නා.ප්‍ර.] රාජ්‍ය නායකයා ; ප්‍රධාන රජතුමා ; ශ්‍රේෂ්ඨ රජ ; මහ රජ.
රජනි[නා.ප්‍ර.] රැය ; රාත්‍රිය.
රජනිකර, රජනීකර[නා.ප්‍ර.] සඳ ; චන්ද්‍රයා ; උළිඳු.
රජනිජල[නා.ප්‍ර.] පිනි ; තුෂාර.
රජනිය[නා.] රාජ නීතිය.
රජනී[නා.ප්‍ර.] රාජ දේවිය ; රජ මෙහෙසිය ; රජ බිසොව.
රජනීය[වි.] සිත් අලවන ; මනෝහර ; ආනන්දජනක ; ආහ්ලාදජනක.
රජනුවර[නා.ප්‍ර.] රජ වසන නගරය ; අගනුවර ; රාජධානිය.
රජපහ[නා.ප්‍ර.] රජ මාළිගය ; රජ මැඳුර.
රජපා[නා.ප්‍ර.] රජතුමා ; රාජෝත්තමයා.
රජපාර[නා.] මහා මාර්ගය ; ප්‍රධාන මාර්ගය.
රජබරණ[නා.ප්‍ර.] රජුන්ට අයත් පලඳනා ; රජුන් පලඳින ආභරණ ; රාජකීය ආභරණ.
රජමහ විහාරය, රාජමහා විහාරය[නා.] රාජ අනුග්‍රහය ලද විහාරය.
රජමහසල් කුලය[නා.] රාජ කුලය ; ධන සම්පත් ආදියෙන් ආඪ්‍ය රාජවංශය.
රජමැදුර[නා.] රජු වාසය කරන මන්දිරය ; රජමාළිගය.
රජය[නා.] 1. රජකුගේ පාලනයට යටත් ප්‍රදේශය ; රාජධානිය ; රාජ්‍යය. 2. රජකම ; රජ තනතුර ; රාජ පදවිය. 3. රටක පාලන සංවිධානය ; ආණ්ඩුව.
රජය විචාරනවා[ක්‍රි.] රට පාලනය කරනවා ; ආණ්ඩු කරනවා ; රාජ්‍යය කරනවා.
රජය සතු[වි.] රජයට අයත් ; රාජ්‍ය සන්තක.
රජයන[වි.] බලය පවත්වන ; ප්‍රධානත්වය දරන ; පාලනය කරන ; ආණ්ඩු කරන.
රජයනය(පාරිභා.) [නා.] පාලන විධිය ; ආණ්ඩු ක්‍රමය.
රජයේ ඉඩම්[නා.] රජයට අයත් භූමිභාග ; ආණ්ඩුව සතු ඉඩකඩම්.
රජයේ බද්ද[නා.] රජයට අයත් දේපළ ඉඩකඩම් ආදිය කාලසීමාවක් නියම කොට පෞද්ගලික පක්ෂයට ලියා දෙන බද්ද.
රජයේ බැංකුව[නා.] රජයෙන් පාලනය වන බැංකුව ; රජයට අයත් බැංකුව.
රජයේ ව්‍යවසාය[නා.ප්‍ර.] පෞද්ගලික නොවන, රජයෙන් ව්‍යාපාරයන් මෙහෙයීම.
රජයේ සුරැකුම්පත්[නා.බහු.] විශ්වාසය හා ආරක්ෂාව ඇතිව මුදල් වෙනුවෙන් බැංකු ආදියට රජය නිකුත් කරන ගිවිසුම් පත.
රජරට[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ලංකාවේ පුරාණ රාජධානි පැවති උතුරුදිග ප්‍රදේශය.
රජරස්[නා.ප්‍ර.] ධූලි සමූහය ; රජස් සමූහය.
රජරෝදය(පාරිභා.) [නා.] අවකරණ පට්ටම් ගියරයට වඩා ලොකු දැති රෝදය.
රජශ්‍රී[නා.ප්‍ර.] රජසිරි ; රාජශ්‍රීය ; රාජ්‍යසම්පත.
රජසබය[නා.] රජතුමා මැති ඇමති ආදින් සහිත ව පවත්වන රැස්වීම ; රාජසභාව.
රජස්[නා.ප්‍ර.] 1. ධූලි ; දුහුවිලි. 2. රජෝගුණය. 4. ස්ත්‍රීන්ගේ ඔසප් ලේ.
රජහස[නා.] 1. රන් පැහැ තුඩු ද පාද ද ඇති සුදු හංසයා ; රාජ හංසයා. 2. උතුම් රාජයා ; ශ්‍රේෂ්ඨ රාජයා.
රජ්කොල්[නා.ප්‍ර.] 1. රජගෙදර. 2. රජය.
රජ්ජනය[නා.] (සිත අරමුණක) ඇලී සිටීම.
රජ්ජු[නා.ප්‍ර.] 1. රැහැණ ; මන්ද ; යොත. 2. පේශි අග්‍රය ; සිලින්ඩරාකාර අයුරින් වෙළුකැවී ඇති මාංශමය තන්තුව. 3. වාස්තු විද්‍යාවේ දැක්වෙන ගෘහ ලක්ෂණ ප්‍රභේදයක්. 4. පුරුෂලිංගේන්ද්‍රියට සම්බන්ධ අවයවයක්.
රජ්ජු කුණ්ඩල[නා.ප්‍ර.] වළලු ගැසූ රෑණ ; යොත් වළල්ල.
රජ්ජු කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨ රජ්ජු කොපුවෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇති කශේරුකා කේන්ද්‍රය.
රජ්ජුගාහක[නා.ප්‍ර.] ඉඩම් මනින්නා ; මිනින්දෝරුවා.
රජ්ජුමණ්ඩලය[නා.] පාපිස්නාව.
රජ්ජුයෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ජන්ම කේන්ද්‍රයේ පිහිටන යෝගයක්.
රජ්ජුරූප, රජ්ජුරූපී[නා.ප්‍ර.] ස්නායු විශේෂයක්.
රජෝ[නා.ප්‍ර.] 1. රජස් ; ධූලි. 2. සිත කිළිටි කරන කෙලෙස්. 3. රජස්ගුණය.
රජෝ රාශිය[නා.] දූලිකන්ද ; රජරැස.
රජෝපථය[නා.] දූවිලි සහිත මාර්ගය.
රජෝබීජය[නා.] ස්ත්‍රී බීජය ; ආර්තවාණුව ; ඩිම්බය.
රජෝරේණුව[නා.] දුහුවිලි අණුව ; රජෝ මාත්‍රය.
රජෝහරණ[වි.] ධූලි ඉවත් කරන ; කුණු බැහැර කරන. [නා.ප්‍ර.] 1. රජ ; නිරිඳු. 2. ධූලි ; කුණු.
රඤ්ජන[වි.] 1. ඇලුම් කරවන ; පිනවන. 2. සායම් පොවන ; වර්ණවත් කරන. [නා.ප්‍ර.] 1. ඇලුම් කරවීම ; පිණවීම. 2. ඇලීම ; ආසක්තය. 3. රාගය ඇතිකිරිම. 4. වර්ණවත් කිරීම; සායම් පෙවීම. 5. වර්ණය ; සායම. 6. ශෝභාවත්වීම. 7. බැබළීම. 8. නැවතීම.
රඤ්ජනපදාර්ථය[නා.] ගස් වැල් කොළවල ඇති හරිත වර්ණ පදාර්ථය ; හරිතප්‍රද ; ක්ලෝරපිල්.
රඤ්ජිත[වි.] 1. සායම් පෙවූ ; වර්ණවත් කළ. 2. සැරසුණු ; බැබලුණු. 3. යුක්තවූ ; රැඳුණු. 4. ගෑවුණු ; ආලේපිත. 5. රාගය ඇතිකළ.
රට[වි.] 1. එක් දේශයකට අයත් වූ ; රටට සම්බන්ධ ; ස්වදේශීය. 2. වෙනත් දේශයකට අයත් වූ ; පිටරටකට සම්බන්ධ ; විදේශීය. [නා.ප්‍ර.] 1. දේශය ; රාජ්‍යය ; විජිතය 2. කිසියම් ජනවර්ගයකට හෝ ජාතියකට වාසභූමි වන ප්‍රදේශය. 3. කිසිවකු උපන්නා වූ හෝ පදිංචි ව සිටින්නා වූ පෙදෙස ; ස්වදේශය ; ජන්ම භූමිය. 4. තම දේශයට පිටතින් පිහිටි දේශය ; පිටරට.
රට අඟුරු[නා.ප්‍ර.] ශාක ද්‍රව්‍ය පාෂාණිභූත වීමෙන් සෑදුණ කළුපැහැති දැඩි දහනශීලි ද්‍රව්‍යය ; ගල් අඟුරු.
රට කාසි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] විදේශවල නිත්‍යනුකූලව ව්‍යවහාර වන මුදල් ඒකක ; රට සල්ලි.
රට කෝරළය[නා.] රටේ මහතකුට හෝ මුදලිවරයකුට හෝ අයත් කොට්ඨාසය.
රටතොට[නා.ප්‍ර.] 1. රට අභ්‍යන්තරය හා මුහුදුබඩ ; ගොඩබිම සහ මුහුදු තෙර. 2. මුහුදු සීමාකොට ඇති මුළුමහත් දේශය. 3. ගොඩ ඉඩම් සහ මඩ ඉඩම්.
රටපහ[නා.ප්‍ර.] සෙංකඩගල ප්‍රදේශ රාජ්‍යයට අයත් ව පැවති කන්ද උඩ පස්රට ; උඩුනුවර, යටිනුවර, දුම්බර, හාරිස්පත්තුව සහ හේවාහැට යන පළාත් පහ.
රටපහරනවා[ක්‍රි.] 1. දේශය කොල්ලකනවා. 2. මං පැහැරීම් ආදී දාමරික ක්‍රියාවන්ගෙන් ප්‍රදේශවාසීන් පෙළනවා.
රටබද්ද[නා.] පුරාණ ලංකාවේ රටකින් හෙවත් කෝරළයකින් සාමූහිකව රජයට ගෙවිය යුතු වූ බද්ද.
රටබීම[නා.ප්‍ර.] පිටරටින් ගෙන්වනු ලබන මත්පැන් වර්ග ; විදේශවලින් ආනයනය කරන මද්‍යපාන.
රටයකා[නා.] තරුණ අඟනන් ලෙඩ කරවතැයි විශ්වාස කරනු ලබන කළු කුමාරයා නම් යක්ෂයා.
රටයකුම[නා.] විශේෂයෙන් ගර්භිණීන්ගේ රෝග උපද්‍රව දුරු කිරීම සඳහා කරන ශාන්ති කර්මයක්.
රටලද්දා[නා.] 1. රටක වාසය කරන පුද්ගලයා ; රටවැසියා. 2. උඩරට රාජධානි සමයෙහි උඩුනුවර ආදී රට නවයෙන් එකක් පාලනය කළ නිලධාරියා.
රටලොවිච්චිය[නා.] ගවුමේ අලංකාරය වශයෙන් යෙදූ රැළි වාටිය.
රටවසම[නා.] සෙංකඩගල රාජ්‍ය සමයෙහි රටේ මහත්තයා නම් නිලධාරියා සතු ඉඩකඩම්.
රටවායුව[නා.] රට අඟුරු වායුව.
රටවැසි භාවය[නා.] යම්කිසි රටකට හෝ ජාතියකට අයත්වීම ; පුරවැසි බව.
රටවැසියා, රටවැස්සා[නා.] රටෙහි ස්ථිර පදිංචිකරුවා ; ස්වදේශිකයා ; පුරවැසියා.
රටසභාව[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ දී අධිකරණ බලතල හිමි වූ මණ්ඩලයක්.
රටහුනු[නා.ප්‍ර.] 1. කැල්සියම් කාබනේට් සංයුක්ත පාෂාණ විශේෂයක්. 2. විශේෂයෙන් කළුලෑල්ලේ ලිවීම පිණිස භාවිත කරන හුණු විශේෂය.
රටා එළලුම[නා.] රෙදි ආදියෙහි වූ සිදුරු හෝ ඉරුණු තැන් රටාවන් ඇති වන සේ මැසීම.
රටා පැදුර(කථා.) [නා.] සැරසිලි මෝස්තර යෙදූ පැදුර.
රටාව[නා.] 1. ආකෘතිය ; සැරසිලි මෝස්තරය ; ආදර්ශ හැඩය. 2. කිසියම් ක්‍රියාවලියක ආකාරය.
රටේ මහත්මයා[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ දී රට නමින් හැඳින්වූ ප්‍රදේශයක් භාර නිලධාරියා ; දිස්ත්‍රික්කයක් හෝ කෝරළයක් හෝ පත්තුවක් හෝ භාර මුලාදෑනියා ; රටේ රාළ.
රඩු, රඬු[නා.ප්‍ර.] 1. දිරාගිය කොළ ආදී දෙය ; රොඩු. 2. බොල් ; දහයියා. 3. ධූවිලි. 4. සිදුර ; රන්ධුය. 5. වැරැද්ද ; දෝෂය.
රණ[නා.ප්‍ර.] 1. යුද්ධය ; සංග්‍රාමය; සටන. 2. යුද බම , සංග්‍රාම භූමිය. 3. රාග, දෝෂ, මෝහ යන සිත කිලිටි කරන පාප ධර්ම. 4. මහත් නාදය ; හඬ ; ශබ්දය. 5. භාගය ; අර්ධය. 6. උපකරණය. 7. ගමන. 8. ගිනිගාන දණ්ඩ. 9. රත්රන්. [වි.] 1. යුද්ධය පිළිබඳ. 2. රළු ; කර්කශ.
රණ ගී[නා.ප්‍ර.] 1. යුද්ධයේ දී ගයන ගීතිකාව ; යුද ගීතය. 2. අශ්වයන්ගේ කටකලියාවට බඳින ලද පටිය.
රණ දෙරණ[නා.] යුද්ධ බිම ; රණමඬල ; සංග්‍රාම භූමිය.
රණ ප්‍රතාපය[නා.] සංග්‍රාමයේ දී සතුරන් මැඩලීමේ බලය ; යුද තෙද.
රණ බීජ[නා.ප්‍ර.] බීජ වර්ගයක් ; රණවරා ඇට.
රණ සරඹ[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ ශිල්ප ප්‍රදර්ශනය ; යුද්ධ ක්‍රීඩා පැවැත්වීම ; යුද සරඹ දැක්වීම.
රණකම්[නා.ප්‍ර.] සටන් කිරීම ; යුද්ධ කාර්යය ; මල්ලව පොරය.
රණකාමිත්වය[නා.] සටන් කිරීමට ආශා ඇති බව ; සංග්‍රාම ප්‍රියතාව ; රණලෝලත්වය ; රණකාමය.
රණකෙළිය[නා.] යුද්ධය නමැති ක්‍රීඩාව ; ක්‍රීඩාවක් කොට ගත් සංග්‍රාමය ; රණ ක්‍රීඩාව.
රණග[රණ+අග] [නා.] යුද්ධය නැමති ගින්න ; යුදගින්න.
රණඞ්ගණය[රණ+අඞ්ගණය] [නා.] යුද්ධ භූමිය ; සටන්බිම ; රණගණ.
රණඤ්ජය[නා.] යුද්ධය දිනීම ; යුද්ධ ජය.
රණඤ්ජයා[නා.] යුද්ධය ජය ගන්නා.
රණතන්ත්‍ර[නා.ප්‍ර.] යුද කිරීම පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; යුද්ධ ශිල්පය.
රණධරණී[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ භූමිය ; රණදෙරණ.
රණබලය[නා.] යුද්ධ සඳහා යෙදවිය හැකි ශක්තිය ; සංග්‍රාම ශක්තිය ; යුද්ධ බලය.
රණබිම[නා.] යුධ පිටිය ; යුද්ධ භූමිය ; සංග්‍රාම භූමිය.
රණබෙරය[නා.] යුද්ධය සඳහා පිටත්ව යෑමේ දී හෝ යුද්ධ භූමියේ දී ගසන භේරිය ; යුද බෙරය.
රණමඬල[නා.ප්‍ර.] යුද බිම ; රණ මණ්ඩලය.
රණමුඛ[නා.ප්‍ර.] යුද පෙරමුණ ; සංග්‍රාම මුඛය.
රණවි[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ කිරීමේ දී භාවිතකරන ආයුධ ; යුද අවි.
රණවිද්‍යාව[නා.] යුද්ධ කිරීම පිළිබඳව උගන්වන ශාස්ත්‍රය.- රණ ශිල්පය ; යුද සිප්.
රණසෙන්[නා.ප්‍ර.] යුද්ධ සේනාව ; යුද හමුදාව ; බල පිරිස.
රණහංස යෝගය[නා.] ඉෂ්ට ඵල ගෙන දෙන ග්‍රහ යෝගයක්.
රත, රත්[වි.] 1. ඇලුණු ; රක්ත ; ආශක්ත ; අනුරක්ත. 2. රතුපැහැයෙන් යුත් ; රතු ; රක්ත වර්ණ. 3. ලෙය හා සම්බන්ධ ; ලෙයින් ජනිත. 4. රත් වූ ; තප්ත වූ ; තැවුණු. [නා.ප්‍ර.] 1. ඇල්ම ; ආශාව ; රිසිය ; කැමැත්ත. 2. රතුපැහැය ; රතුපාට. 3. ලෙය ; රිහිරි ; රුධිරය. 4. රතු රෙද්ද ; රතු පැහැති වස්ත්‍රය. 5. ඇස් රෝගයක්. 6. ළදරුවනට වැලඳෙන රෝගයක් ; රතගාය. 7. මෙවුන්දම. 8. මානෙල් මල. 9. ඛනිජ විශේෂයක් ; සාදිලිංගම් ; මනෝසීල. 10. රථය ; රිය.
රතකමල[නා.] රත් පියුම ; රතුපාට නෙළුම.
රතකාර[නා.ප්‍ර.] සම් යොදා වැඩකරන්නා ; සොම්මරා ; සොම්මාරුවා.
රතඟ[නා.ප්‍ර.] 1. කුජ හෙවත් අඟහරු ග්‍රහයා. 2. කොකුම් ; කුඞ්කුම.
රතතල[රත්+අත්ල] [නා.ප්‍ර.] රතුපාට අත්ල.
රතදර[රත්+අදර] [නා.ප්‍ර.] රතු පැහැති තොල ; රක්තාධරය.
රතදිටි[නා.ප්‍ර.] හස්තියා ; ඇතා.
රතන[නා.ප්‍ර.] 1. මැණික ; රුවන ; මිණ. 2. ශ්‍රේෂ්ඨ වස්තුව. 3. ගලන ලෙය ; වැගිරෙන රුධිරය. 4. කඩ ඇණය. 5. රියන.
රතන සූත්‍රය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ විශාලා මහනුවර තුන් බිය දුරු කිරීම පිණිස දේශනා කළ සූත්‍රය ; රුවන් සුතුර.
රතනඝර[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වයෙන් සතරවැනි සතියේ දී වැඩ සිටි ස්ථානය ; රුවන්ගෙය.
රතනචඞ්ක්‍රමණය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වයෙන් තුන්වැනි සතිය ගත කළ රුවන් සක්මන.
රතනාකරය[නා.] රත්නවලට ආකරයක් වූ ස්ථානය ; සාගරය ; සයුර ; රුවනාර.
රතලවන[නා.] රතුපාට තොල ; රක්තාධරය.
රතසර[නා.ප්‍ර.] රතුපාට නෙළුම් මල.
රත්[වි.] රත බ. [නා.ප්‍ර.] 1. රජ ; රද්. 2. දෙවියකුගේ නාමය ; බලභද්‍ර. 3. ඉණ බඳින පටිය ; කායබන්ධනය.
රත් අඬුකටුව(පාරිභා.) [නා.] ගිනියම් කළ ලෝහයක් ඇල්ලීමට ආධාර කරගන්නා අඬුව.
රත් කටුව[නා.] ගිනියම් කළ ලෝහයක් කැපීමට භාවිත කරනු ලබන ආයුධයක නාමය.
රත් පිරියම(පාරිභා.) [නා.] වානේවල ව්‍යුහයත් ගුණයත් පාලනය කිරීම සඳහා රත් කිරීම.
රත්කම්බි ඇමීටරය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරාවක ඇම්පියර ප්‍රමාණය මනින උපකරණයක්.
රත්කම්බි වෝල්ට් මීටරය[නා.] රත් කම්බි මූල ධර්මය මත ක්‍රියා කරන මාපකයක විද්‍යුත් ධාරාව මැනීමේ උපකරණයක්.
රත්ක්‍රමය[නා.] ලෝහ මත ලාක්ෂා ගැල්වීමේ ක්‍රම දෙකෙන් එකක්.
රත්ගත්[නා.ප්‍ර.] අඟහරු හෙවත් කුජ ග්‍රහයා.
රත්ත[වි.] 1. රත් වූ. 2. රාගයෙන් යුකත් වූ ; ආශාවෙන් පිරි. 3. සායම් පොවන ලද. 3. රක්තවර්ණ වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. ලෙය ; රුධිරය. 2. රාත්‍රිය. 3. සෘතුව ; සමය. 4. ගින්න ; ගින්දර ; අග්නිය.
රත්තඤ්ඤු[වි.] පැවිදිව බොහෝ කල් ගත වූ ; ඉතා වැඩිමහලු වූ.
රත්න[නා.ප්‍ර.] 1. මැණික ; මාණික්‍යය ; මිණි රුවන. 2. දුර්ලභ වූ ශ්‍රේෂ්ඨ වස්තුව ; අගනා ධනය ; නවරුවන් හා හස්ති රත්නාදිය. 3. ඒ ඒ වර්ගයන්හි ප්‍රධානයා. 4. රාජිනිය. 5. මිනුම් ප්‍රමාණයක් රියන. 6. සත්ත්වයිනට පිහිට පිණිස පවතින දේ ; උතුම් පිහිට.
රත්න පර්යඞ්කය[නා.] රුවන් පුටුව ; රුවනින් නිම කළ අසුන.
රත්නත්‍රය, රතනත්‍රය[නා.] බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන රුවන් තුන ; තුනුරුවන ; ත්‍රිවිධරත්නය.
රත්නදීප, රත්නද්වීප[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ සිට ම මැණික් සඳහා ප්‍රසිද්ධ වූ හෙයින් ශ්‍රී ලංකාව හැඳින්වුණු නාමයක් ; රුවන් දූපත.
රත්නමය[වි.] රුවනින් නිම කරන ලද ; රුවන්මුවා ; මාණික්‍යමය.
රත්නාකාරය[නා.] 1. රුවනාර ; මැණික්පතල ; මැණික් උපදින තැන. 2. සාගරය ; මුහුද.
රත්නාලඞ්කාරය[නා.] රත්නයෙන් කළ සැරසිල්ල ; මැණික් යොදා කල ආභරණය.
රත්නාස්තරණ[රත්න+ආස්තරණ] [නා.ප්‍ර.] (ඇතුන්ගේ පිට මත දැමීම සඳහා) මැණික්වලින් වැඩ දමා තැනූ ඇතිරිලි විශේෂයක්.
රත්නිය[නා.ප්‍ර.] 1. වැළමිටේ සිට මිට මෙල වූ තැනට දුර ; මිටි රියන. 2. මිට ; මුෂ්ටිය. 3. (පාරිභා.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ වැළමිටේ සිට මැණික් කටුව දක්වා වන දිග සිහින් ඇටය ; අන්වරාස්ථිය ; අන්වරය.
රත්නෝත්සේධ[රත්න+උත්සේධ] [වි.] රියන් ගණනක් උසින් යුතු.
රත්පලස[නා.] රතු පැහැති ඇතිරිල්ල.
රත්පවුල්[නා.ප්‍ර.] රතුපාට පාංශුකූල චීවරය.
රත්පාවා[නා.] 1. (ලේ බොන්නා යනු වාච්‍යාර්ථයි) පූඩාවා ; කූඩැල්ලා. 2. රකුසා ; රාක්ෂ්‍යයා.
රත්පුරුමුව[නා.ප්‍ර.] රාජ මෙහෙසිය.
රත්මහැර, රත්මැහැර[නා.ප්‍ර.] රත්මාසර බ.
රත්මාසර[නා.ප්‍ර.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ දී රජුහට අයත් වගා නොකළ ඉඩම් ; හේන් ලෙස වගා කළ ඉඩම් ; රත්මහැර.
රත්මිණි[නා.ප්‍ර.] රතු පැහැති මැණික ; පද්මරාග මාණික්‍යය ; පියුම්රාමිණි.
රත්රන්[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ණ ; කසුන් ; කනක ; රන්.
රත්සර[නා.ප්‍ර.] රත් නෙළුම් ; රක්ත පද්ම.
රති ඉන්දු[නා.ප්‍ර.] රාගයට අධිපති වූ අනංගයා.
රති ක්‍රීඩාව[නා.] රතිකෙළිය ; සංවාසය.
රති රෝග[නා.ප්‍ර.] කාමරෝග ; උපදංශ වැනි රෝග.
රතිකර[වි.] 1. රාගය ඇති කරන ; කාමාශාව උපදවන. 2. ප්‍රීතිජනක.
රතිජනක[වි.] ඇල්ම ඇති කරන ; කාමය දනවන.
රතිපිය[නා.ප්‍ර.] අනංගයා ; රතීන්ද්‍රයා ; රතිප්‍රියයා.
රතිය[නා.] 1. කාම වස්තුන් කෙරෙහි ඇතිවන ආශාව ; ඇල්ම ; රාගය. 2. සතුට ප්‍රීතිය. 3. කාමසේවනය ; මෙවුන්දම. 4. රාත්‍රිය ; රැය. 5. බර කිරීමේ ඒකකයක් ; කලඳකින් තිස් දෙකෙන් පංගුව.
රතියාව(කථා.) [නා.] සැන්දෑ වෙලාවෙහි බටහිර දිග අහසේ දිස්වෙන රතුපැහැය.
රතී[නා.ප්‍ර.] 1. අනංගයාගේ බිරිඳ ලෙස සැලකෙන රති නම් දෙවඟන. 2. මාරයාගේ දූවරු තිදෙනාගෙන් එක් අයකුගේ නාමය.
රතු[වි.] රතුපාටින් යුත් ; රක්තවර්ණයෙන් යුතු. [නා.ප්‍ර.] රතුපාට ; රත්පැහැය.
රතු පස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හුණුගල් දිරායාමෙන් සෑදුණු රත් පැහැති පස් ; ටෙරා රෝස පස්.
රතු රුධිරාණුව(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයෙහි තිබෙන රතු පැහැති සෛලය හිමොග්ලොබින්.
රතු ලකුණ[නා.] අන්තරාදායක සලකුණ ; අනතුරක් ඇතිවීමේ පෙර නිමිත්ත.
රතු ලෝම්පස්[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ලංකාවේ වියළි කලාපයේ පැතිරී ඇති පස් වර්ගයක් ; රතු පැහැති වැලි මැට්ට.
රතු වර්ණකය[නා.] රුධිරයට රතු පැහැය ගෙන දෙන හිමොග්ලොබින් වර්ණකය.
රතු වැස්ස[නා.] කාන්තාරවල රතුපාට දූවිල්ලෙන් පාට ගැන්වුණු වර්ෂාව.
රතු සිංදුර[නා.ප්‍ර.] රත් පැහැති මර්කරි (රසදිය) සල්fපයිඩය ; හිංගුල.
රතු හිරියල්[නා.ප්‍ර.] රතුපාට උපධාතු විශේෂයක් ; රත් පැහැති මනෝසීල ; රත් හිඟුල්.
රතු හෙමටයිට්[නා.ප්‍ර.] යපස් වර්ගයක්.
රතුකැට[නා.ප්‍ර.] අගනා මැණික් වර්ගයක් වූ පද්මරාග ; කුරුවින්ද පාෂාණය.
රතුකුරුස[නා.ප්‍ර.] රතුපැහැ කුරුසයක් සංකේත ලකුණ කොට ගත් ජාත්‍යන්තර සෞඛ්‍ය සංවිධානයක නාමය.
රතුපුල[රත්+උපුල] [නා.] රත් මහනෙල් හෙවත් මානිල් මල ; පස් පියුම්වලින් එකකි.
රතුමැටි[නා.ප්‍ර.] 1. රත් පැහැති මැටි විශේෂය. 2. සාගර පතුලෙ බඹ 2,000කට වැඩි ගැඹුරෙහි ඇති ආගාධ කොටසේ තිබෙන මැටි විශේෂයක්.
රථ[නා.ප්‍ර.] 1. ගමන් කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා වාහනය ; රිය. 2. සිව්රඟ සෙනඟින් එක් අංගයක් ; රිය සේනාව. 3. මුතු වෙසෙසක්.
රථ අක්ෂය[නා.] රියෙහි අලවංගුව.
රථ අකුර[නා.] රථයක උපාංගයක්; රථයක රෝද සවිකොට ඇති අලවංගුව.
රථ උත්තම[නා.ප්‍ර.] රථයෙහි සිට යුද්ධ කරන්නන් අතුරින් උත්තමයා ; රජ.
රථ කුර්බරය[නා.] ඒරිය කඳ.
රථ ගර්භකය[නා.] රථ දෝලාව.
රථ චක්‍රය[නා.] රථ රෝදය ; රියසක.
රථ නැබ[නා.ප්‍ර.] රථ චක්‍රයේ මධ්‍යය ; රෝදයේ නාභිය ; බොස්ගෙඩිය.
රථ නේමිය[නා.] රථ රෝදයේ වටය ; රෝදයේ පට්ටම.
රථඉස, රථහිස[නා.] ගොනුන් බඳින රියෙක වියගහ ; රථ ශීර්ෂය ; රථ ඊෂාව.
රථකාර[වි.] සම්කරු කුලයට අයත් ; සමින් කර්මාන්ත කරන අයට සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. සමින් කර්මාන්ත කරන්නා ; චර්මාකාර කුලයේ ඇත්තා ; සම්කරුවා. 3. හිමාලය ප්‍රදේශයෙහි වූ මහා විල් හතෙන් එකක්.
රථකැවිටි[නා.ප්‍ර.] රථයේ බැඳි ගවාදි සතුන් දක්කන කෝටුව ; කෙවිට.
රථකොටුව[නා.] රියේ කූඩුව ; රිය මැදිරිය ; රථ පඤ්ජරය.
රථගත[වි.] රියේ බඳින ලද ; රථයේ යෙදූ.
රථණිය[නා.] සිව්රඟ සේනාව අතුරින් එකක් ; රථ හමුදාව
රථත්තරණය[නා.] රියේ අතුරා ඇති ඇතිරිල්ල.
රථදණ්ඩකය[නා.] ඒරිය කඳ ; වියගහ.
රථධූරය[නා.] රිය අඳින සතාගේ කරට බඳින දණ්ඩ.
රථපඤ්ජරය[නා.] රියේ ඉඳගැනීම සඳහා ඇති ඉඩකඩ සහිත කොටස ; රිය මැදිරිය.
රථපවර[නා.ප්‍ර.] රිය සෙනඟෙහි සිට යුද්ධ කරන්නන් අතරෙන් උත්තමයා ; රථෝත්තමයා ; රිය දෙටුවා.
රථරේණුව[නා.] 1. පැරණි දුර මැනීමේ ඒකකයක්. 2. රථරෝද බිම ගෑවීමෙන් ඇතිවන ධූලිය.
රථවිය[නා.ප්‍ර.] කර‍ත්තයේ වියගහ ; වියදණ්ඩ.
රථසරම[නා.] රථයේ නැගී දක්වන යුද්ධ පුහුණුව ; රියසේනාවෙන් දක්වන යුද්ධ අභ්‍යාස.
රථ්‍යය[නා.] රිය ; රථය.
රථ්‍යයා[නා.] රියේ බැඳි අශ්වයා.
රථ්‍යාව[නා.] 1. රිය සමූහය ; රථ හමුදාව. 2. මංසන්ධිය. 3. රිය මග. 4. කරත්ත පාර.
රථිකාව[නා.] රිය ගමන් කරන මඟ ; වීථිය.
රථේසභ[රථ+ඊසභ] [නා.ප්‍ර.] රථ සේනාවේ ප්‍රධානයා ; රජතුමා.
රද[නා.] 1. රජ ; රාජයා ; නරේන්ද්‍රයා. 2. ක්ෂත්‍රියයා ; රාජවංශිකයා. 3. රාජ්‍යය ; රජය. 4. පෙළ ; පඞ්ක්තිය ; රොද ; සමූහය. 5. ධූලි ; රජස් ; රදස්. 6. රේණු ; රොන්. 7. දත ; දළ ; තුඩ. 8. රන්ඩ්‍රය ; සිදුර ; පැළුම. 9. රශ්මිය ; කාන්තිය. 10. චන්ද්‍රයා ; සඳ. 11. ලේ ; රුධිරය. 12. රත් පැහැය. 13. අඳුන්. 14. වේදනාව ; රුජාව. 15. කඹය ; නූල ; යොත.
රද කුල[නා.] රාජ කුලය.
රද ගෙය[නා.] රාජ ගෘහය ; රජ මාළිගාව.
රද දූ[නා.ප්‍ර.] රජුගේ දූ කුමරිය ; රාජ දුහිතෘව.
රද මොහොල්[නා.ප්‍ර.] ජල පාලනය සඳහා වැවක බිසෝ කොටුවෙහි යොදන ලද උපකරණයක්.
රදගුරු[නා.ප්‍ර.] කතෝලික සභාවේ උසස් පූජකවරයෙක් ; රාජ ගුරු.
රදන[නා.] දත ; දන්තය.
රදනකය[නා.] ක්ෂීරපායීන්ගේ ඇති එක් තුඩකින් යුත් උල් දතක්.
රදනවා[ක්‍රි.] රඳනවා බ.
රදනිය[නා.ප්‍ර.] 1. රාජ නීතිය ; පාලන නීතිය. 2. රජ බිසොව ; රජ දේවිය.
රදමන[නා.] රිදීම ; කැක්කුම ; වේදනාව.
රදල[වි.] වංශවත් ; ප්‍රභූ. [නා.ප්‍ර.] වංශවත් තැනැත්තා ; ප්‍රභූවරයා.
රදල ක්‍රමය[නා.] රදලයින්ට රාජ්‍යයේ ඉහළ තනතුරු දී, ඔවුනට ප්‍රමුඛත්වය හා පාලනය ලබාදෙන සමාජ ක්‍රමය.
රදල පන්නය[නා.] රදලවරුන්ගේ හෝ වංශවතුන්ගේ පාලන ක්‍රමය.
රදලවාදය[නා.] රටක් පාලනය කළ යුත්තේ රදලවරුන් විසින් බව දක්වන මතවාදය.
රදලහම්[නා.] බෙර වර්ගයක්.
රදලිය[නා.] රාජ ස්ත්‍රිය ; රජබිසොව.
රදවරණ[රද+අවරණ] [නා.ප්‍ර.] දත් ආවරණය කරන තොල ; දන්තාවරණය ; ඕෂ්ටය.
රදස[නා.] 1. දූවිලි ; රජස් ; ධූලි. 2. රොන් ; (කුසුම්) රේණු.
රදසක්[නා.බහු.] රොන් සමූහය ; රේණු රාශිය.
රදහස[නා.ප්‍ර.] උතුම් හංසයා.
රදළිය[නා.] තරුණිය.
රදළු[වි.] තරුණ. [නා.ප්‍ර.] තරුණයා.
රද්[නා.ප්‍ර.] රජ ; රද.
රද් කොල් සම්දරුවා[නා.] මධ්‍ය කාලීන සිංහල රාජ්‍යයට අයත් උසස් නිලධාරියෙක්.
රද් කොල්වැරි කුසලයා[නා.] රජ ගෙදර දාසයා.
රද් දරුවා[නා.] රජතුමා.
රද් දහම[නා.] රාජ ධර්මය.
රද් පමණිය[නා.] රජයට අයත් ප්‍රවේණි ඉඩකඩම් ; රජයට අයත් දේපළ.
රද් පරපුර[නා.] රාජ පරම්පරාව.
රද්කැමියා[නා.] රජයේ අයකැමියා; රාජ භාණ්ඩාගාරිකයා.
රද්කොල[නා.] රාජ කුලය ; රජ පවුල.
රද්කොල් කැමියා[නා.] මධ්‍ය කාලීන සිංහල රාජ්‍ය නිලධාරියෙක්.
රද්දඩ[නා.ප්‍ර.] රජයට අයත් කැළය ; රාජ සන්තක කැළය.
රද්මහ වෙහෙර[නා.] රජ මහා විහාරය.
රද්මහැර, රත්මහැර[නා.ප්‍ර.] රජය සතු මුඩු ඉඩම් ; වල්බිහි වූ ඉඩම්.
රද්සොරො[නා.ප්‍ර.] වැවක මහ සොරොවුව.
රදා[නා.ප්‍ර.] රජක කුලය ; රෙදි සෝදන්නන්ගේ කුලය. [වි.] ඒ කුලයට නොහොත් ඒ කටයුතුවලට අයත් ; රජක.
රදාඇල්[නා.ප්‍ර.] පුරාණ වී වර්ගයක්.
රදුන[නා.] දත ; දන්තය.
රදුව[නා.] 1. රජ දුව ; රාජ කුමරිය. 2. මහේෂිකාව ; රජ මෙහෙසිය.
රදොල[නා.ප්‍ර.] 1. රජ කුලය ; රජ පරපුර. 2. රජ මැදුර.
රදොල්[වි.] රජ කුලයට නොහොත් රජුට අයත්.
රදොල් යටිය[නා.] (රදලයාගේ, රජුගේ යෂ්ටිය යනු වාච්‍යාර්ථයි) රජ මිනුම ; දිග මැනීමේ ඒකකයක්.
රදොලා[නා.ප්‍ර.] 1. රජ කුලයට අයත් තැනැත්තා. 2. රජුට අයත් තැනැත්තා.
රන කොතලය[නා.] රනින් කළ කෙණ්ඩිය.
රන ගිරවා[නා.] රන් පැහැයෙන් යුත් උසස් වර්ගයට අයත් ගිරවා.
රන තිසර[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ණ හංසයා ; රන්වන් පියාපත් සහිත හංසයා.
රන මොනර[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ණ මයූරයා ; රන් පැහැයෙන් යුත් මොනරා.
රනකුණ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ස්වාභාවිකව මෝරා ඉදී යාමට පෙර නරක් වීම නිසා ඉදුනාක් සේ රන් පැහැයක් දක්වන (අඹ, දෙල් වැනි) ඵලය.
රනකුණා වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] (අඹ, දෙල් වැනි) ඵලයක් ඉදීමට පෙර නරක් වී යෑමේදී රන් පැහැයක් දක්වනවා.
රනකුරු[නා.ප්‍ර.] වී වර්ගයක්.
රනගල[නා.] රනින් කළ ගල ; මහමේරුව ; රනගිර.
රනදම්[නා.ප්‍ර.] රනින් කළ දාමය ; රන්දම්වැල.
රනපත[නා.] 1. කෝන්, වීර ආදී ගස්වල කඳෙහි මුලින් පිටට නෙරා ඇති වැඩෙන ගැට වැනි හෝ දාර වැනි අවයව. 2. නුග ආදී ගස්වල ශාඛාවෙන් බසින මුල් ; ඇටුවන ; අරළුව.
රනබට[නා.ප්‍ර.] රන්වන් පැහැ ඇති උණ ගස් වර්ගයක්.
රනමලි[නා.ප්‍ර.] රන්මාලයක් දරන්නී ; ස්වර්ණමාලිය.
රනඹර[රන්+අඹර] [නා.ප්‍ර.] 1. රන් වස්ත්‍රය. 2. රන් පැහැයෙන් යුත් ආකාශය.
රනර්[නා.ප්‍ර.] තැපැල් ගෙනයන්නා ; පණිවිඩකාරයා.
රනලු[රන්+අලු] [නා.ප්‍ර.] ඇතුන් බැඳීම සඳහා රනින් කරන ලද කණුව.
රනවන[නා.ප්‍ර.] රන්වන් කාන්තාව.
රනවරා[නා.ප්‍ර.] රන්වන් මල් සහිත ඖෂධීය පැළෑටියක්.
රනහි, රනිහි(කථා.) [වි.] රන් පැහැ ; මඳරත් පැහැය.
රනහුණ[නා.ප්‍ර.] රන් පැහැයෙන් යුතු උණගස.
රන්[නා.ප්‍ර.] 1. කහ පාටින් යුත් ඉතා අගනා ලෝහයක් ; ස්වර්ණ ; හිරණ්‍ය ; හේම. 2. කහවනුව ; මස්ස. 3. කාසිය. 4. රත්නය ; රුවන. 5. බලභද්‍ර හෙවත් බලරාම නම් දෙවියා. 6. කැලෑව ; වනය. 7. ආරාමය. 8. වැද්දා.
රන් අංකය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික මිනුම් ක්‍රමයක්.
රන් අගය[නා.] (යම් භාණ්ඩයක) රනින් දැක්වෙන වටිනාකම ; ස්වර්ණ මූල්‍යය.
රන් අඩයටි[නා.ප්‍ර.] රන්තෝමර ; රන්මුවා හෙල්ල.
රන් අතළ[නා.] රන්ගල්තලාව.
රන් අතළුව[නා.] (පුරාණයේ ඉඩම් මිලදී ගැනීමේදී) ඉඩමේ වටිනාකමට සරිලන රන් භූමියෙහි ඇතිරීම ; (භූමියෙහි) රන් මසු එළීම.
රන් අපනයන ඉම[නා.] රත්රන් විදේශයකට අපනයනය කිරීමේ සීමාව ; රත්රන් පිළිබඳ විනිමය අනුපාතිකයන් දෙකෙන් එකක නාමය.
රන් ආනයන ඉම[නා.] රටක් තුළට රන් ආනයනය කිරීමේ සීමාව.
රන් ආයුධ මණ්ඩපය[නා.] රජුගේ රන් ආභරණ ආරක්ෂාව සඳහා තැන්පත් කරන ලද ගබඩාව.
රන් ආයුධ, රන් ආවුධ[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ණායුධය ; රජකු විශේෂයෙන් විසින් පරිහරණය කරන රන් ආයුධ.
රන් ඇගෑ[නා.ප්‍ර.] රන් තොරණ.
රන් ඉද්ද[නා.] 1. ආභරණ විශේෂයක්; ඔටුන්න සවි කිරීම සඳහා කොණ්ඩයෙහි ගසනු පිණිස රනින් කළ කූර. 2. අග්නි කර්මයෙහි ලා භාවිත කරන රනින් කළ ඉදිකටුව වැනි උපකරණය ; රන් ඉදිවැල.
රන් ඉදිවැල[නා.] ආයුර්වේදයෙහි අග්නිකර්මය සඳහා ගැනුණු රන් ඉදිකටුවක් වැනි වූ රනින් කළ දහනකය.
රන් ඉනසැද(කථා.) [නා.ප්‍ර.] යාග කර්මවල දී යද්දෙස්සන් බඳින බඳපටිය ; ඉණ වටා අඳින රැළි ඇති රෙද්ද.
රන් ඉම(පාරිභා.) [නා.] විදේශීය විනිමය සම්බන්ධයෙන් රටකට රත්රන් ආයාත කිරීමේ හෝ නිර්යාත කිරීමේ කොන්දේසිය.
රන් කප(කථා.) [නා.] දෙවියත් උදෙසා කැප කෙරෙන යාග මඩුව තැනීමට ආරම්භයක් වශයෙන් ශුභ නැකතකින් සිටුවන මංගල සම්මත කණුව.
රන් රුවන්[නා.ප්‍ර.] රත්තරන් සහ මැණික් ; ස්වර්ණ මාණික්‍යය.
රන් සංචිතය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍යම බැංකුවෙහි තැන්පත් කොට ඇති රන් ප්‍රමාණය.
රන්ඔක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රසායනික සුනු විශේෂයක්.
රන්කරල[නා.] පැසුණු ගොයම් කරල ; වී කරල.
රන්කරල් මංගල්‍යය[නා.] ගොයම් කැපීම සම්බන්ධයෙන් චාරිත්‍රානුකූලව පවත්වනු ලබන උත්සවය.
රන්කරුවා[නා.] රන් අබරණ තනන්නා ; රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයේ වන්නකු පුරුෂයා.
රන්කසු[නා.ප්‍ර.] රන් කාචය ; ස්වර්ණ සන්නාහය.
රන්කසුකම්[නා.ප්‍ර.] රනින් කරන කැටයම ; රන් නූලෙන් කරන සැරසිල්ල.
රන්කාසි[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ණයෙහි කළ කාසිය ; රන්මිල.
රන්කිරි කටගානවා[ක්‍රි.] දරුවකු උපන් ඇසිල්ලේ තනකිරි, මී පැණි, ගිතෙල් හා රන් මුසුකොට ඊතණ හෝ බැලතණ හෝ යොදා එම දරුවාගේ මුවෙහි තවරනවා.
රන්කුඩු[නා.ප්‍ර.] රන් පැහැති සායමක් සාදා ගන්නා සුණු විශේෂයක් ; රසායනික සුණු විශේෂයක්.
රන්ගැබ[නා.ප්‍ර.] මහාබ්‍රහ්මයා ; මහබඹු.
රන්ගිරි[නා.ප්‍ර.] මහමේරු පර්වතය.
රන්චිකිත්සාව(පාරිභා.) [නා.] රත්රන් උපයෝගී කරගෙන කරන වෙදකම.
රන්තුල්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] රන්වලට ඇති සමාන බව ; රන් හා සම බව.
රන්ද(කථා.) [නා.ප්‍ර.] යමක් ගෙවී හෝ දිරා හෝ යන කල අවසානයට ඉතිරි වන තද කොටස.
රන්දකය(පාරිභා.) (පාරිභා.) [නා.] යම්කිසිවක් රඳවා තබන උපකරණය ; ධාරකය.
රන්දාරා[නා.ප්‍ර.] රනින් කළ හොරණෑ විශේෂයක්.
රන්දෙණ[නා.] (මළ සිරුරු තැන්පත් කිරීම සඳහා) රනින් කළ ඔරුව ; රන්මුවා දෙණ ; ස්වර්ණ ද්‍රෝණිය.
රන්දෙණේ ගාථා[නා.ප්‍ර.] ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහය ආදාහනය කරන අවස්ථාවේ දී මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ විසින් දෙසූ ගාථා පන්තිය.
රන්දෝලි පෙරහැර[නා.] මහනුවර ඇසළ පෙරහැර සමයේ අවසන් සතියේදී පැවැත්වෙන මහ පෙරහැර ; රන්දෝලිය රැගෙන වීදි සංචාරය කරන පෙරහැර.
රන්දෝලිය[නා.] 1. රනින් විසිතුරු කළ දෝලාව. 2. මහනුවර යුගයෙහි රජවරුන්ගේ අග බිසෝවරුන් හඳුන්වන නාමයක් ; අග්‍ර මහේසිකාව.
රන්ධ්‍රය[නා.] 1. පැළුම ; සිදුර ; කුහරය ; ගුළ. 2. වරද ; අඩුපාඩුව ; පළුද්ද. 3. (පාරිභා.) කපාලය මුදුනෙහි තිබෙන හිස් තැනක්. [වි.] (පාරිභා.) ජලක්ලෝම පැළුම පිළිබඳ වූ.
රන්පගෝදි[නා.ප්‍ර.] රත්රන්වල බර කිරීමේ දී ව්‍යවහාර වන මිණුම් ඒකකයක්; පැරණි රන් කාසියක මංචාඩි දොළහක බර.
රන්පට[නා.ප්‍ර.] 1. රජවරුන්ගේ සූසැට ආභරණවලින් එකක්. 2. පුරාණයේ දී ගෞරව පළ කිරීමක් වශයෙන් කෙනකුගේ බඳ වටා බඳනා රන් පටිය. 3. රන් නූලින් කළ වස්ත්‍රය.
රන්පත[නා.] 1. යම් කිසිවක් ලියා තැබීම සඳහා සකස් කළ තුනී ස්වර්ණ පත්‍රය ; ලිවීමට භාවිත කළ රන් තහඩුව. 2. පුවරු සේ යොදාගත් ඝන රන් තහඩුව. 4. රන් පිහාටුව.
රන්පතැස[නා.] ජලය රැස් කර තැබීම සඳහා රනින් සෑදූ ලොකු භාජන විශේෂයක්.
රන්පමුව[නා.] රනින් කළ හවඬිය; රන් හවඩිය.
රන්පවුම[නා.] 1. එංගලන්තයේ ව්‍යවහාර වූ රන් කාසිය. 2. පවුමේ වටිනාකම ඇති රන් කාසිය.
රන්පස[නා.ප්‍ර.] රනින් කළ පාශය ; රන් මළ පුඩුව.
රන්පසඇට[නා.ප්‍ර.] රනින් කළ දාදු කැටය.
රන්පළු[නා.ප්‍ර.] රනින් කළ තහඩු ; ස්වර්ණ ඵලක.
රන්පියල්ල[නා.] රන් පොදිය ; රෙදි කඩක දමා බැඳි රත්රන් පොට්ටනිය.
රන්පුඬු සේසත[නා.] රනින් කළ මිටක් ඇති සේසත හෙවත් සුදු කුඩය.
රන්පොරොදු[නා.ප්‍ර.] ආභරණයක් වශයෙන් ඇත් බඳ වටා බඳින රන් මුවා රැහැන.
රන්බාව[නා.] රනින් විසිතුරු කළ උළුවස්ස.
රන්මය[වි.] රත්තරනින් කරන ලද ; රනින් නිම වුණු; රන්මුවා ; ස්වර්ණමය.
රන්මස්ස[නා.] පුරාණ කාලයේ ලක්දිව භාවිත වූ රන් කාසියක් ; මසුරම.
රන්මිණ, රන්මිණී[නා.ප්‍ර.] පද්මරාග මාණික්‍යය ; රතුකැටය.
රන්මිල[නා.ප්‍ර.] සම්මත මුදල් වර්ගයකින් නියම කරනු ලබන රත්රන්වල අගය.
රන්රස[නා.ප්‍ර.] 1. රත්රන් හා රසදිය ; රන් හා එක් වූ රසදිය. 2. රන් උණුවීමෙන් ලැබෙන ද්‍රව්‍ය ; රන්දියර. 3. ස්වර්ණ කාන්තිය.
රන්රසු දැල[නා.] රනින් සෑදූ රහුගෙඩිවැල් එකට ගොතා සාදන ලද ජාලාව ; රන් ගෙජ්ජි වැල් එකතුව.
රන්ලට්[නා.ප්‍ර.] වයින් මැනීමේ දී යොදා ගනු ලබන මිනුමක් ; වයින් ගැලුම් 18ක ප්‍රමාණය.
රන්වට[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ගුලිය ; රන්තැටිය.
රන්වන්[වි.] රනෙහි බඳු පැහැය ඇති ; රත්රන් පාටින් යුත් ; ස්වර්ණ වර්ණ වූ.
රන්වැට[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී මහා බෝරදුන් සහ ඇතැම් බෝරදුන් වටා තනවා ඇති රන් ආලේප කළ ලෝහ වැට.
රන්වැඩුඹුලීය[නා.] රාජත්වය පිළිබඳ අධිකාර බලයේ සංකේතයක් ලෙස රජු විසින් අතේ තබාගෙන යන ස්වර්ණමය යෂ්ටිය; රන්සෝළු ලීය.
රන්සංක්‍රමණය(පාරිභා.) [නා.] අන්තර් ජාතික වෙළෙඳාම නිසා ණය ගැති රටක් ණය හිමි රටට රන් යැවීම ; රන් ඇදී යෑම.
රන්සත[නා.] රනින් කළ කුඩය ; රන්මුවා කුඩය.
රන්සම්මතය(පාරිභා.) [නා.] විනිමය අනුපාතයේ ස්ථාවර භාවය වෙනස් නොවන අයුරින් පවත්වාගෙන යෑම පිණිස රත්රන්හි ඇති මුදල් අගය ; රන් මිනුම.
රන්සැත්[නා.ප්‍ර.] ඇතුන් හෝ අසුන් පිට යොදන රනින් විසිතුරු කළ පලස් විශේෂය ; ස්වර්ණ කම්බලය.
රන්සිවිගෙය[නා.] 1. රන් සිවිකාව ; පූජනීය වස්තු තැන්පත් කිරිම සඳහා රනින් සාදන ලද කූඩුව ; ස්වර්ණ පඤ්ජරය. 2. ප්‍රභූවරයන්ගේ මෘත දේහය ගෙන යෑමට රන්කම් ආදියෙන් යුක්තව සාදන දෝලාව හෝ යානය.
රන්හිඳ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] රනින් සෑදූ පන්හිඳ ; රන් පන්හිඳ.
රනැකිලි[රන්+හැකිලි] [නා.ප්‍ර.] රනින් කළ මාංචුව.
රනැඟිල්ල[නා.] 1. මැදැඟිල්ලත් සුළැඟිල්ලත් අතර පවතින ඇඟිල්ල ; වෙදැඟිල්ල. 2. රන් මුද්ද.
රනිල[නා.] තනි බීජ පේළියකින් යුත් කරල් සහිත ශාක වර්ගය ; ලෙගුම්නොසේ ශාක කුලයේ ඵලය.
රනිස[නා.ප්‍ර.] වැද්දා.
රනිහිවෙනවා[ක්‍රි.] පලතුරු, ධාන්‍ය ආදිය පැසීමට/ඉදීමට ළංවෙනවා ; රන්වන් පැහැගන්නවා.
රනෝවිලි[රන්+ඕවිලි] [නා.ප්‍ර.] රනින් කළ ඔන්චිල්ලාව ; රන් උන්සිල්ලාව.
රඳන[වි.] 1. සිත්කලු ; ප්‍රිය ; ශෝභන ; සොඳුරු. 2. නවතින ; රඳා සිටින. 3. පාට කරන ; පඬු පොවන. [නා.ප්‍ර.] සායම ; පඬු ; පාට.
රඳනවා[ක්‍රි.] 1. නතර වෙනවා ; රැඳී සිටිනවා ; රැඳී පවතිනවා. 2. නියුක්ත වෙනවා ; යෙදෙනවා. 3. පඬු පොවනවා ; සායම් ගන්වනවා ; පැහැගන්වනවා. 4. බැබළෙනවා ; විරාජමාන වෙනවා. 5. පිනවනවා ; සතුටු කරවනවා.
රපෝර්තුව[නා.] වගකීමක් පැවරුණු කෙනකු හෝ නිලධරයකු යම් කරුණක් පිළිබඳ ව සකස් කරන වාර්තාව.
රබන් පදය[නා.] රබන් වැයීම සඳහා රිද්මය දෙන අනුප්‍රාසයෙන් යුත් පාඨය.
රබන්කුකුළා[නා.] දේශීය පක්ෂියකු වන හබන් කුකුළා.
රබර්[නා.ප්‍ර.] 1. අත්‍යවශ්‍ය කාර්මික අමුද්‍රව්‍යයක් වශයෙන් යෙදිය හැකි කිරි වර්ගයක් කඳෙහි පොත්තෙන් ලබාදෙන උස් ඝර්ම කලාපික ගසක්. 2. එම ගසෙහි කිරි.
රබර්රොටි[නා.ප්‍ර.] රබර් කිරි මුදවා ගැනීමෙන් පසු තුනී කොට වියළා සකස් කරගනු ලබන දෙය ; රබර් ෂීට්.
රබස්[නා.ප්‍ර.] ආලෝකය ; දීප්තිය.
රබහ, රඹහ[නා.ප්‍ර.] 1. මඳ රතු පැහැති මැණික් ගල් විශේෂයක්. 2. ඡායාව ; සේයාව.
රබ්බඩ[වි.] පැසී රතුපාට වූ ; පැසුණා වූ ; පැසීගෙන එන. [නා.ප්‍ර.] පැසී රතුපාට වූ පුවක්.
රබාන[නා.ප්‍ර.] ලී රවුමක මතුපිට සමක් සවි කිරීමෙන් සාදාගත් වාද්‍ය භාණ්ඩයක්.
රබාව[නා.] ආලෝකය ; ප්‍රභාව.
රභස(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. පිස්සු බලු රෝගය ; අලර්කය ; ජලභීතිකා රෝගය. 2. දරුණු ස්වභාවය ; නපුරුකම.
රම[නා.ප්‍ර.] ප්‍රියයා ; ප්‍රේමවන්තයා ; මිත්‍රයා ; යහළුවා. [වි.] 1. ප්‍රේමවන්ත. 2. මනෝහර ; චිත්තාකර්ෂණීය.
රමකයා(පාරිභා.) [නා.] විනෝද ක්‍රීඩාවල යෙදෙන ආධුනිකයා.
රමණ[වි.] සිත්ගන්නා-සුලු ; චිත්තාකර්ෂණීය.
රමණය[නා.] 1. සිත් ඇලවීම ; චිත්තාකර්ෂණය. 2. ක්‍රීඩාව. 3. රති ක්‍රීඩාව ; රතිකෙළිය.
රමණිය[නා.ප්‍ර.] 1. ශෝභන ස්ත්‍රිය ; සිත් පිනවන කත. 2. යහපත් දෙය.
රමණී[වි.] සිත් අලවනසුලු ; සිත් ඇදගන්නා වූ ; රමණීය වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. රමණය කරන්නිය ; ප්‍රියාව ; භාර්යාව. 2. ස්ත්‍රිය; කාන්තාව.
රමනවා[ක්‍රි.] සිත පිනවනවා ; සිත සතුටු කරනවා.
රමඹු[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණුගේ භාර්යාව; ශ්‍රීකාන්තාව.
රම්[නා.ප්‍ර.] 1. රාම කුමාරයා ; ශ්‍රී රාම ; රාමචන්ද්‍ර. 2. දෙවියකු න වන බලභද්‍ර. 3. විෂ්ණු දෙවි. 4. ලක්ෂ්මි හෙවත් ශ්‍රී කාන්තා දෙවඟන. 5. උක්වලින් සාදා ගන්නා මද්‍යසාර විශේෂයක්. 6. සිත් අලවන ස්ථානය.
රම්බර[වි.] අතිශයින් සිත් ගන්නා ; ප්‍රියමනාප ; ආදරණීය.
රම්බා, රම්භා[නා.ප්‍ර.] නලකුබේර දෙවියාගේ භාර්යාව.
රම්බාපති[නා.ප්‍ර.] රම්බා නම් දෙවඟනගේ සැමියා ; නලකුබේරයා.
රම්බාරණ[රම්බා+අරණ] [නා.ප්‍ර.] කෙසෙල් වනය ; රඹ අරණ.
රම්භය(පාරිභා.) [නා.] සිලින්ඩරය.
රම්භාවිහාරය[නා.] වලවේ ගංගා නිම්නයෙහි පිහිටි පුරාණ බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයක්.
රම්රද[නා.ප්‍ර.] 1. විෂ්ණු දෙවි. 2. රාම නම් රජ.
රම්සැර[නා.ප්‍ර.] රාම රජුගේ හී තලය ; රාමසැරය.
රම්හා[නා.ප්‍ර.] 1. කෙසෙල්; කදලි; රඹ. 2. රූමත් දෙවඟනකගේ නාමය ; නලකුබේරයාගේ බිරිඳ.
රම්‍ය[වි.] සිත් ඇද ගන්නා-සුලු ; සිත්කලු වූ ; චිත්තාකර්ෂණීය ; මන බඳනා වූ. [නා.ප්‍ර.] සිදුහත් කුමරුන්ගේ මාළිගා තුනෙන් එකක්.
රම්‍යස්ථානය[නා.] සිත් ගන්නා තැන ; චිත්තාකර්ෂණීය ස්ථානය.
රඹ[නා.ප්‍ර.] 1. කෙහෙල්. 2. වියැළී ගිය දඬු කොළ ආදිය. 3. පැරණි ව කැඩී බිඳී ගිය දෙය. 4. රන් පැහැය.
රඹකැන[නා.] කෙසෙල් කැන ; වතුකැන.
රඹටැන්, රඹුටන්[නා.ප්‍ර.] පලතුරු වර්ගයක නාමය ; මිහිරි රසැති මාංසල කොටසකින් යුත් කුඩා වටකුරු ගෙඩි විශේෂයක්.
රඹමුව, රඹමුහ[නා.] කෙහෙල් ගසෙහි මල ; කෙසෙල් මුහය.
රඹරණ[රඹ+අරණ] [නා.] කෙසෙල් වනය.
රඹල(කථා.) [නා.] කුහරය ; බිලය.
රඹුක්[නා.ප්‍ර.] අඩි හයකට වඩා උසට වැවෙන තණ විශේෂයක්.
රඹුස්[නා.ප්‍ර.] මේඝ ගර්ජනාව.
රය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වස්තුවක් ගමන් කරන දුර සහ ඊට ගත වන කාලය අතර අනුපාතය.
රය ඇණය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් වාහනයක ඉදිරිපස රෝද ඇක්සලයට සවි වන කූඤ්ඤය.
රයි[නා.ප්‍ර.] ආහාරයට ද, මත්පැන් පෙරීමට ද ගත හැකි ධාන්‍ය උපදවන සමශීතෝෂ්ණ පැළෑටිය.
රයින්ගල[නා.] කෘත්‍රිම දියමන්ති සෑදීමට ගන්නා වීදුරු වැනි ස්ඵටික විශේෂයක්.
රයිනෝසරයා, රයිනෝසිරයා[නා.] අප්‍රිකාවේත්, දකුණු හා ගිනිකොන ආසියාවේත් වාසය කරන විශාල ක්‍ෂීරපායි සත්ත්වයෙක්.
රයිබෝප්ලේවින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විටමින් බී 2 සංකීර්ණයේ අඩංගු රසායනික ද්‍රව්‍යයක්.
රයිසෝමය(පාරිභා.) [නා.] ඉඟුරු, කහ ආදියෙහි මෙන් පුරුක් සහ අංකුර සහිත ව සිරස් අතට වැවෙන භූගත කඳන් විශේෂයක්.
රයිෆලය[නා.] අත් තුවක්කු විශේෂයක්.
රල[නා.] 1. කෙන්ද ; රොද ; තන්තුව. 2. ඉතා ස්වල්පය ; කුඩා ප්‍රමාණය ; ඇබිත්ත.
රල්ලක්කය(කථා.) [නා.] ඇස් පිහාටුව ; ඇසිපිය ; අක්ෂි පක්ෂිමය.
රල්ලුව[නා.] රංචුව ; රැළ.
රව[නා.ප්‍ර.] 1. රාවය ; ඝෝෂාව. 2. (කථා.) මූනිස්සම. 3. වනචාරී මනුෂ්‍ය වර්ගයක්.
රවටනවා[ක්‍රි.] 1. බොරුවෙන් මුළා කරනවා ; වංචා කරනවා. 2. විහිළු කරනවා ; සරදම් කරනවා.
රවණය[නා.] හඬ නැගීම ; නාද කිරීම ; ශබ්ද පැවැත්වීම ; නාදය ; ශබ්දය.
රවනවා[ක්‍රි.] 1. හඬක් නඟනවා ; නාද කරනවා. 2. බලනවා ; ඔරවනවා.
රවය[නා.] නාදය ; ශබ්දය ; හඬ.
රවල්[නා.ප්‍ර.] දිගු කෙස් කලඹ ; කේශ කලාපය.
රවි[නා.ප්‍ර.] 1. හිරු ; සූර්යයා. 2. එක් රාශියක සූර්යයා ගමන් කරතැයි සලකනු ලබන කාලසීමාව ; සූර්ය මාසය. 3. රවි දිනය ; ඉරිදා. 4. වරා ගස. 5. ඉන්දියානු සංගීත තාලයක්.
රවි මණ්ඩලය[නා.] වෙදඟිල්ල මුල අත්ලෙහි උස් ව මතු වී ඇති මස් පිඬුව ; රවි පර්වතය.
රවි සංක්‍රාන්තිය[නා.] හිරු එක් රාශියකින් අනික් රාශියකට යෑම.
රවිකවචය[නා.] ඉරු ග්‍රහයාගෙන් ඇති වන අපල දුරු කිරීම සඳහා භාවිත මන්ත්‍රය.
රවිකිඤ්ඤය[නා.] තත් සහිත තූර්ය භාණ්ඩයක් වයලීනය.
රවුන්, රවුම්[වි.] 1. වටකුරු ; කවාකාර ; චක්‍රාකාර. 2. ගෝලාකාර.
රවුඵ[නා.ප්‍ර.] 1. ඈත පුරාණයේ දී ලක්දිව විසූහයි සැලකෙන බලවත් රජෙක් ; රාවණ රජ. 2. මාත්‍රා 19ක් 20ක් ඇති එළිසම සහිත පාදවලින් යුත් සිංහල කාව්‍ය විරිතක්.
රවුම[නා.] වෘත්තය ; වටය.
රවුම් උල්පීර(පාරිභා.) [නා.] රවුම් වූ ද, ක්‍රමයෙන් සිහින් වන්නා වූ ද තලයක් ඇති පිරී ප්‍රභේදයක්.
රවුම් කියත(කථා.) [නා.] යන්ත්‍ර බලයෙන් ක්‍රියා කරන වෘත්තාකාර කියත ; රෝද කියත.
රශ්මි පෙට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] රශ්මි ධාරාවක් පරාවර්තනය කිරීමට සලස්වන උපකරණයක් ; ආලෝක පරාවර්තන පේටිකාවක්.
රශ්මි විද්‍යාඥ[නා.ප්‍ර.] රෝග විනිශ්චය සඳහා විකිරණය උපයෝගි කර ගැනීමේ විද්‍යාව ප්‍රගුණ කළ විකිරණ ශිල්පියා.
රශ්මිය, රස්මිය[නා.] රැස් දහර ; කිරණ ; ආලෝක ධාරාව.
රස[නා.ප්‍ර.] 1. දිය ; ජලය ; වතුර. 2. ඉස්ම ; ඕජස ; යුෂ ; සාරය. 3. දිවට දැනෙන රසය. 4. කලාත්මක නිර්මාණයක ඇති ගුණය. 5. රසදිය ; රහදිය ; මර්කරි. 6. මල් පැණි. 7. හයේ සංඛ්‍යාව ; සය ; ෂට්. 8. ආලය ; ආදරය , ස්නේහය. 9. ප්‍රීතිය ; සතුට ; සොම්නස ; ආස්වාදය. 10. තෙත්ගතිය ; තෙතමනය. 11. හඳ ; සඳ ; චන්ද්‍රයා. 12. ඇසිල්ල ; මොහොත. 13. ගෙන්දගම්. 14. රැස් ; රශ්මිය. [වි.] 1. මිහිරි ; මධුර ; රසවත්. 2. ශරීරයේ දෝෂ තත්ත්වයක් සම්බන්ධ. 3. රසායනික.
රස ඕජාව[නා.] 1. වැළඳූ ආහාරයෙන් උපදනා යුෂය. 2. පොළොවෙහි ඇති ධාතු කොටස් පරිපාකයෙන් ඇතිවන සාරය.
රස කපුරු(පාරිභා.) [නා.] දරුණු විෂ වර්ගයක් ; ම’කියුරින් ක්ලෝරයිඩ්.
රස චිකිත්සාව[නා.] 1. රසායනික ක්‍රමයන් භාවිත කර රුධිරයේ හා පටකවල ඇති ජනකයන් නැසීම. 2. රන්, රිදී, තඹ ආදී ලෝහ වර්ගයන් ඖෂධ සංයෝගයට යෙදීම.
රස ධමනි[නා.ප්‍ර.] අනුභව කළ ආහාරයෙන් උරා ගැනෙත රසය ශරීරය පුරා ගෙන යන සියුම් නහර.
රස ධාතු[නා.ප්‍ර.] 1. ආහාරවල පෝෂ්‍යදායක කොටස. 2. කෑම දිරවීමට උපකාරි වන ශරීරයේ ඕජස්.
රස ධාරා[නා.ප්‍ර.] 1. ජල පහර ; ජලකඳ ; දිය දහර. 2. රැස් කඳ ; රශ්මි ධාරාව. 3. රසදිය ධාරාව.
රස නහර[නා.ප්‍ර.] 1. පැසවූ ආහාරයෙහි ඇති පෝෂ්‍යදායක කොටස හෙවත් රස ඕජස ශරීරයෙහි පතුරුවා හරින නහර ; ශ්‍රෝතස්. 2. ශරීරයට දැනෙන හැඟීම් ආදිය මොළයට ගෙන යන ස්නායු.
රස පරීක්ෂකයා[නා.] යම් යම් දේ රසායනික ලෙස විග්‍රහ කොට පරීක්ෂා කර බලන්නා ; රස විශ්ලේෂකයා.
රස පහර[නා.ප්‍ර.] දිය පහර ; ජල ප්‍රහාරය.
රස පහස[නා.] ස්පර්ශ රසය.
රස පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] රසදිය හා ක්ලෝරයිඩ් සංයෝගය.
රස මසවුළ[නා.] මස් මාංශ හා අවුළුපත් සහිත රසවත් ආහාරය.
රස සංඥාව[නා.] 1. සෞන්දර්යය පිළිබඳ හැඟීම ; සුන්දරත්වය දැනීම. 2. රසය හෙවත් ඕජස් ගතිය.
රසකාරක[වි.] ආහාරයෙහි රස යොදන ; ආහාර රසවත් කරන. [නා.ප්‍ර.] ආහාරය රසවත් කිරීමට යොදන ද්‍රව්‍ය.
රසකාෂ්ඨ[නා.ප්‍ර.] ගසක අරටුවට බාහිර ව හා පොත්තට යාබද ව සෑදෙන දැව කොටස ; ඵලය ; ප්ලෝයම.
රසකැවීම(පාරිභා.) [නා.] ආහාර පිළියෙල කිරීමේ දී ඒවාට ලුණු ඇඹුල් ආදිය ප්‍රමාණවත් ව දැමීම ; ලුණු ඇඹුල් කැවීම.
රසකිඳ[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය වැල් වර්ගයක නාමය.
රසඥතා[නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය, නාට්‍ය චිත්‍ර ආදී කලාවන්ගේ රසයන් විඳීම.
රසදිය ආමානය(පාරිභා.) [නා.] ගෑස්, වායු ආදියේ පීඩනයේ වෙනස හෝ චලනය රසදියේ ආධාරයෙන් මැනීමට ගැනෙන මැනෝ මීටරය.
රසදිය උෂ්ණත්වමානය(පාරිභා.) [නා.] රසදිය ආධාරයෙන් උෂ්ණත්වය මැනීමට ගැනෙන උපකරණය.
රසදිය කඳ(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්ව මානක උපකරණවල වීදුරු බටය තුළ රේඛාවක් සේ විහිදී පවතින රසදිය තීරුව.
රසදිය පීඩනමානය(පාරිභා.) [නා.] රසදියෙහි ආධාරය ඇතිව වායු ගෝලයේ පීඩනය මැනීමට ගැනෙන උපකරණය ; බැරෝමීටරය.
රසදිය වාෂ්ප පහන(පාරිභා.) [නා.] රසදිය වාෂ්ප තුළින් විසර්ජනය සිදුවන විද්‍යුත් විසර්ජන පහනක්.
රසදිය, රහදිය[නා.ප්‍ර.] 1. බෙහෙවින් දියර ස්වරූපයෙන් පවතින්නා වූ ද, රිදී පැහැයෙන් යුක්ත වූ ද ලෝහයක්. 2. මහේශ්වරයා.
රසදිව, රහදිව[නා.] උගුරෙහි දිව මුලට උඩින් එල්ලෙමින් තිබෙන මස් වැදැල්ල ; ලෝලාව ; උප ජිහ්වාව.
රසධානිය(පාරිභා.) [නා.] සෛල කෝෂය මෝරන විට ඒ කෝෂයෙහි ඇති හිස් ශුන්‍ය ස්ථානය.
රසන[නා.ප්‍ර.] 1. අරත්ත නම් පැළෑටිය. 2. වලසා. 3. රස දැනෙන ඉන්ද්‍රිය ; දිව.
රසනය[නා.] 1. රස බැලීම ; රස විඳීම ; රස පරීක්ෂා කිරීම. 2. රසය. 3. ඝෝෂාව ; මහත් ශබ්දය.
රසනා[නා.] 1. ස්ත්‍රී ආභරණයක් වන මෙවුල් දම ; මේඛලා දාමය ; රසන්දම ; රසනාදාමය. 2. ඉඟපටිය ; හවඩිය.
රසනායක[නා.ප්‍ර.] ඛනිජ විශේෂයක් වන සාදිලිංගම් ; හිඟුල්.
රසනුපුර[නා.ප්‍ර.] අතීතයේදී ස්ත්‍රීන් වළලුකරේ පැලඳි ආභරණයක්.
රසඳුන[නා.ප්‍ර.] ඇසෙහි ගාන අඳුන ; රසාඤ්ජනය.
රසපරසය[නා.] රසවත් බව ; මිහිරිකම.
රසබර[වි.] අතිශයින් රසවත් වූ ; රසයෙන් පිරුණු.
රසභූත[නා.ප්‍ර.] දියාරු බව ; යුෂයෙන් යුත් බව.
රසම්[නා.ප්‍ර.] ආහාර රුචිය වර්ධනය කිරීම සඳහා ගම්මිරිස්, සුදුළූණු, කරපිංචා සහ සියඹලා ආදිය යොදා සෑදූ සූපයක්.
රසයින්[නා.ප්‍ර.] රස බෙහෙත ; ඉන්ද්‍රියයන් පිනවන දෙය.
රසරත්න[නා.ප්‍ර.] රන් හා රුවන් ; රන්රුවන්.
රසල[නා.] මුහුද ; සමුද්‍රය.
රසවත්[වි.] 1. ශෘඞ්ගාරාදි රසයෙන් යුක්ත. 2. රාගය ඇති. 3. ස්නේහ ඇති. 4. පඤ්චකාමයෙහි ඇලෙන. 5. මිහිරි රසැති ; කෑමට ප්‍රිය උපදවන. 6. ජලය ඇති ; ජලයෙන් යුත්. 7. ප්‍රීතිජනක ; හාස්‍යජනක. [නා.ප්‍ර.] 1. ශෘංගාර රසයෙන් යුතු අලංකාරය ; රසාලංකාරය. 2. හිරු ; සූර්යයා.
රසවාදය[නා.] කාව්‍යයක එන රස පිළිබඳ උචිතතා ගුණය පිළිබඳ සංකල්පය හෙවත් මතය.
රසවැල[නා.] නැට්ටුවන් පයෙහි බඳින ගෙජ්ජිවැල.
රසවිද්‍යාව[නා.] රසායන විද්‍යාව.
රස්[නා.ප්‍ර.] 1. රශ්මිය ; කිරණ ; මරීචිය ; දීප්තිය. 2. සමූහය; රාශිය. 3. ජලය ; දිය. 4. රහු ගෙඩිය ; කිංකිණිය ; මිණිගෙඩිය ; ගෙජ්ජිය. 5. සුවඳ ; සුගන්ධය. 6. රාගය ; රතිය. 7. රුධිරය ; අරක්කැමියා.
රස් වළල්ල(පාරිභා.) [නා.] 1. පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් හේතුකොට ගෙන හිරු වටා පවතින බැව් විශේෂයෙන් පෙනෙන රැස් ධාරාව. 2. තුනී මීදුම ඔස්සේ බැලූ විට ඉරු හා සඳ වටේ පෙනෙන විවිධ වර්ණ මාලාව.
රස්නය[නා.] උණුසුම.
රස්නා[නා.ප්‍ර.] රශ්මියට නායකයා ; හිරු ; සූර්යයා.
රස්සාව[නා.] 1. ජීවිකා වෘත්තිය ; රැකියාව. 2. ආරක්‍ෂාව ; පරිස්සම ; රැකවරණය.
රසා[නා.ප්‍ර.] පෘථිවිය ; ලෝකය.
රසාංකුරය, රසාඞ්කුරය[නා.] ආහාරවල රස හඳුනා ගැනීම පිණිස විශේෂයෙන් ම දිවෙහි පිහිටි සංවේදී සෛල සමූහය.
රසාකර්ෂණය[රස+ආකර්ෂණය] (පාරිභා.) [නා.] පටලයක දෙපැත්තෙහි ද්‍රාවණවල සාන්ද්‍රණ සමාන කරනු පිණිස අර්ධ-පාරගම්‍ය පටලයක් තුළින් වඩා සාන්ද්‍ර ද්‍රාවණයට විසරණය වීම ; අභිසරණය ; ආසෘතිය.
රසාතල[නා.ප්‍ර.] පොළොවේ යට තිබෙතැයි සැලකෙන ලෝකය ; නා ලොව ; නාග ලෝකය.
රසාධිශෝෂණය[රස+අධිශෝෂණය] (පාරිභා.) [නා.] අධිශෝෂණය වූ ද්‍රව්‍යය රසායනික බැඳීම් නිසා පෘෂ්ඨයෙහි රැඳී තිබීම.
රසාභාසය[නා.] ශෘංගාරාදී කාව්‍ය රසයන්හි කාන්තිය හෙවත් ශෝභාව.
රසායන[වි.] 1. ජීව බලය ඇති කරන ; සිරුර බලවත් කරන ; ශක්ති වර්ධක. 2. රස ද්‍රව්‍යවලට අයත් ; රසායන විද්‍යාවට අයත්. 3. රසය ගෙන දෙන ; ආනන්දය ඇති කරන. [නා.ප්‍ර.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවලට භාජන වූ ද්‍රව්‍ය ; රසායන ද්‍රව්‍ය.
රසායනය[නා.] 1. නෙත් සිත් පිනවන දෙය. 2. රසායන විද්‍යාව ; රසවිද්‍යාව. 3. ජීව ශක්තිය ගෙන දෙන බෙහෙත.
රසායනාගාරය(පාරිභා.) [නා.] රසායන විද්‍යාවට අදාළ වැඩ කටයුතු කරන පරීක්ෂණාගාරය.
රසායනික ආකර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] මූල ද්‍රව්‍යවල හා සංයෝගවල සංඝටන අතර ඇදී බැඳී පවත්නා ගතිය.
රසායනික ආදේශය(පාරිභා.) [නා.] අණුවක ඇති පරමාණුවක් හෝ කීපයක් වෙනුවට නව පරමාණුවක් හෝ කීපයක් ප්‍රතිෂ්ඨාපනය වීම.
රසායනික ආර්ද්‍රතාමානය(පාරිභා.) [නා.] වාතයේ ජල වාෂ්ප ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණය ; හයිග්‍රොමීටරය.
රසායනික ගුණය(පාරිභා.) [නා.] මූල ද්‍රව්‍යවල ආවේණික ගති හා ස්වභාව.
රසායනික ජීර්ණය(පාරිභා.) [නා.] පාෂාණවල රසායනික විපර්යාස ඇති කරවන දිරාපත් වීම.
රසායනික තුලාව(පාරිභා.) [නා.] රසායන විද්‍යාවේ දී ඉතා නිවැරදි මිනුම් ලබාගැනීම භාවිත කරන පිණිස උපකරණය.
රසායනික ද්විත්ව වියෝජනය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික සංයෝග දෙකක් වියෝජනය වී නව සංයෝග දෙකක් බිහි වන සේ ප්‍රතික්‍රියා වීම.
රසායනික ද්‍රව්‍යමූල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව්‍යයන් සෑදී ඇති මූල පදාර්ථ ; සරල ද්‍රව්‍යවලට වියෝජනය කළ නොහැකි ද්‍රව්‍ය.
රසායනික ද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයක රසායනික ප්‍රතික්‍රියා නිසා ඇතිවන නව ද්‍රාවණය.
රසායනික නාමාවලිය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික සංයෝග නම් වැල.
රසායනික නියමය(පාරිභා.) [නා.] නිරීක්ෂණයට ලක් රසායනික කරුණු හෝ සංසිද්ධි රැසක සම්පිණ්ඩනය.
රසායනික පදාර්ථ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව්‍ය නිර්මාණය වී ඇති රසායනික මූල ද්‍රව්‍ය.
රසායනික ප්‍රතික්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයක් අනෙක් ද්‍රව්‍යයක් බවට පරිවර්තනය වීමේ ක්‍රියාවලිය ; මූලද්‍රව්‍ය දෙකක් හෝ කීපයක් හෝ රසායනික සංයෝග දෙකක් හෝ කීපයක් එකතුවීමෙන් නව සංයෝග එකක් හෝ කීපයක් ඇතිවීම.
රසායනික පෝර(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ද්‍රව්‍ය සංයෝග කොට සකස් කර ගන්නා පොහොර ; කෘත්‍රිම පෝර.
රසායනික බන්ධනය(පාරිභා.) [නා.] අණුවක පරමාණු එකට අල්ලා තබන බලය.
රසායනික බලය(පාරිභා.) [නා.] මූල ද්‍රව්‍යවල ප්‍රතික්‍රියා සිදු වීමට හෝ නොවීමට ඒ තුළ ඇති බලය.
රසායනික විපර්යාසය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක් වෙනස්වීමේ දී මුළුමනින් ම අන්‍ය ගුණ ඇති අලුත් ද්‍රව්‍යයක් සෑදීම.
රසායනික වියෝජනය(පාරිභා.) [නා.] සංකීර්ණ ද්‍රව්‍යයක් සරල ද්‍රව්‍ය දෙකකට හෝ වැඩි ගණනකට හෝ වෙන්වීම.
රසායනික විශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ද්‍රව්‍යයක ස්වරූපය, නිර්මිතය හා අන්තර්ගතය පිළිබඳ ව කරන විග්‍රහය.
රසායනික ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක දී මෝචනය වන ශක්තිය.
රසායනික සංකේතය(පාරිභා.) [නා.] මූල ද්‍රව්‍ය හැඳින්වීමට භාවිත කරන අකුර හෝ අකුරු කිහිපය.
රසායනික සංඝටනාව(පාරිභා.) [නා.] සංයෝගයක හෝ අණුවක, පරමාණු පිහිටා ඇති හෝ සම්බන්ධ වී ඇති ආකාරය ; අණුක ව්‍යූහය.
රසායනික සංයුතිය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක ඇතුළත් ව ඇති මූල ද්‍රව්‍ය පිළිබඳවත් ඒවායේ ප්‍රතිශතය පිළිබඳවත් වූ විස්තරය.
රසායනික සංයෝගය(පාරිභා.) [නා.] මූල ද්‍රව්‍ය දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් එක්තරා විධිමත් පිළිවෙළකට සම්බන්ධව අලුත් ද්‍රව්‍ය සෑදීම.
රසායනික සංයෝජනය(පාරිභා.) [නා.] පරමාණු දෙකක් එක්වීමෙන් සෑදෙන සංයෝග ඇති වන හෝ සංයෝග එකතුවීමෙන් සංකීර්ණ සංයෝග හෝ ඇතිවන ප්‍රතික්‍රියාව.
රසායනික සන්නමනය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික උත්තේජනයක් හේතුකොට ගෙන ශාකයක අවයවයක පිහිටීම වෙනස් වීම.
රසායනික සමකය(පාරිභා.) [නා.] සංයෝජනය වීමේ බර ; සමක භාරාංකය ; සංයෝජන භාරාංකය.
රසායනික සමතුලිතාව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රතික්‍රියාවක් නිසා බිහි වූ නව ඵල නැවත ප්‍රතික්‍රියාවීමෙන් මුල් ඵල බවට පත්වීම.
රසායනික සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක් සිදුවන ආකාරය සංකේතාත්මක ව දැක්වීම.
රසායනික සාර්වසරණය(පාරිභා.) [නා.] ජීවියකු යම් රසායනික උත්තේජනයක් නිසා නියමිත දිසාවකට ඇදී යාම.
රසායනික සූත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අණුවක් සෑදී ඇති පරමාණු සංඛ්‍යාව පෙන්වීමට භාවිත කරන සංකේතය.
රසාරම්මණය(පාරිභා.) [නා.] දිවෙන් විඳ ගන්නා රස ; රස අරමුණ.
රසාල[නා.ප්‍ර.] රසාතලය.
රසාස්වාදනය(පාරිභා.) [නා.] රසබර අත්දැකීමකින් ජනිත වන ප්‍රීති උද්දාමයෙහි වින්දනය ලබා ගැනීම ; රස වින්දනයෙහි යෙදීම.
රසික[වි.] 1. රසයෙන් යුත් ; රසවත්. 2. රසවිඳීමේ සමත් ; රසාස්වාදනයෙහි නියැළෙන.
රසිකයා[නා.] රස විඳින්නා ; රස හඳුනන්නා.
රසිත[වි.] 1. රන් හෝ රිදී ආලේප කරනු ලැබූ. 2. ස්වර්ණාලිප්ත. [නා.ප්‍ර.] මේඝ ගර්ජනා.
රසුව, රහුව[නා.] 1. රංගුව ; කුඩා ගෙජ්ජිය ; මිණීගෙඩිය ; කිකිණිය. 2. කුඩා මිණී ගෙඩිවලින් යුත් ස්ත්‍රී ආභරණයක්.
රසෝද්ගමනය[රස+උද්ගමනය] [නා.] ශාකයක මූල කේශවලට උරාගන්නා ජලය, කඳ, අතු, කොළ ආදිය කරා ගෙනයෑම.
රහ[නා.ප්‍ර.] 1. දිවට දැනෙන රසය. 2. සුරාව ; රහමෙර ; මත්පැන් ; රා. 3. පාපය ; පව.
රහතන් වහන්සේ[නා.ප්‍ර.] රහත් බවට පත් සියලු කෙලෙස් නැසූ උතුම් තැනැත්තා ; අරහත් මාර්ගයට පැමිණි පුද්ගලයා.
රහත්[වි.] සියලු කෙලෙස් නැසූ ; අර්හත් හෙවත් රහත්ඵලය ලද.
රහත් බෝධිය[නා.] රහත් හෙවත් අර්හත් මාර්ග ඥානය ; රහත් බව ; තුන්තරා බෝධියෙන් පළමුවැන්න.
රහත්පත්[වි.] අර්හත් හෙවත් රහත් භාවයට පැමිණි.
රහද[නා.ප්‍ර.] මුහුද.
රහමෙර[නා.] මත්වන පාන වර්ග ; සුරාව.
රහස[නා.] 1. සැඟවිය යුතු කරුණ හෝ සිද්ධිය ; රහස්‍යය ; හෙළි කළ යුතු නැති දෙය.
රහසඟ[රහස්+අඟ] [නා.] පුරුෂ නිමිත්ත හෝ ස්ත්‍රී නිමිත්ත ; ලිංගේන්ද්‍රිය ; රහස්‍යාගය.
රහස් ඡන්දය[නා.] රහසේ ලකුණු කිරීමෙන් දෙන ඡන්දය ; එම පත්‍රිකාව.
රහස් පොලිසිය[නා.] අභිරහස් සිද්ධි ආදිය පිළිබඳ ව සොයා බලන ආරක්ෂක සංවිධානය ; අපරාධ පරීක්‍ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව.
රහස් රෝග[නා.ප්‍ර.] කාමයෙහි වරදවා හැසිරීමෙන් හටගන්නා බෝවන රෝග ; කාමරෝග.
රහස්‍ය[වි.] එළිනොකළ යුතු ; රහසිගත.
රහස්‍යගය[නා.] ස්ත්‍රී හෝ පුරුෂ ලිංගය.
රහස්‍යතා දිවුරුම(පාරිභා.) [නා.] රහස්‍යභාවය රැකීම සඳහා කරන දිවුරුම් ප්‍රකාශය ; යමක් රහසිගත ව තබාගන්නා බවට දෙන ප්‍රතිඥාව.
රහිත[වි.] නැති ; වියුක්ත ; තොර. [ක්‍රි.වි.] නැති ව ; තොරව.
රහෝ[වි.] රහස්.
රළ[නා.ප්‍ර.] 1. සුළඟ, වඩදිය ආදිය හේතුකොටගෙන ජලාශයක් මත හටගෙන, එක් දිශාවක් කරා එක පසු එක ඇදී යන දිය වැටි ; තරංග ; තරඟ. 2. සමූහය ; රංචුව ; ගණය.
රළ පතර[නා.] රළ සමූහය.
රළ පහණ, රළ පාණ[නා.] වැව් කණ්ඩියක් රැළ වැදී සෝදායාමෙන් වැළැක්වීම සඳහා එහි එළන ගල්.
රළ බැඳි මළුව(පාරිභා.) [නා.] රළ ගැසීම නිසා අවට බිම දඩි ඛාදනයට පත්වීමෙන් ඇති වුණු උස් බිම තට්ටුව.
රළ බුන් දඹය(පාරිභා.) [නා.] වෙරළෙහි රළ බිඳෙන ප්‍රදේශයේ කෙලින් උස්ව පිහිටි පර්වතය.
රළ බුන් වේදිකාව(පාරිභා.) [නා.] වෙරළෙහි රළ බිඳීම නිසා සෑදුණු වේදිකාවක් මෙන් උස් ව පිහිටි බිම් ප්‍රදේශය.
රළපාව(පාරිභා.) [නා.] රළෙහි පහළ කොටස ; තරඞ්ග පාදය.
රළවැළ[නා.] රළ සමූහය ; තරඞ්ග පෙළ.
රළහිරි වියමන(පාරිභා.) [නා.] රෙදි විවීමේ මෝස්තරයක්.
රළු[වි.] 1. කටුක ; කර්කශ ; රූක්ෂ ; ගොරෝසු ; දළ. 2. නපුරු ; රෞද්‍ර ; ඝෝර.
රළු කරළු[වි.] අතිශයින් කර්කශ ; ඉතා කටුක ; රළුපරළු.
රළු කොරල(පාරිභා.) [නා.] මෝරාගේ කොරල වැනි කොරල ; ගොරෝසු කොරපොතු.
රළු පීර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අගලකට දෑති තිහක් පමණ පවතින පීරි විශේෂයක්.
රළුපරළු[වි.] ඉතා කර්කෂ ; අතිශයින් කටුක.
රළුබූව(පාරිභා.) [නා.] ශාකවල ගෙඩි කොළ ආදියේ හටගන්නා සිහින් ලෝම වැනි කෙඳි.
රළුමරුව[නා.] ගොරෝසු ලොකු කැට සහිත වැලි.
රා[නා.ප්‍ර.] 1. කිතුල්, පොල් වැනි තාල වර්ගයේ ගස්වල මල් මැදීමෙන් ලබාගන්නා මිහිරි දියර ; තෙලිදිය ; තෙලිජ්ජ. 2. තෙලිදිය පැසවීමෙන් මිහිරි ගතිය නැතිකොට ලබාගන්නා මත්පැන ; මහරා. 3. තැම්බූ ධාන්‍ය පල යුෂ ආදිය පැසවා පිළියෙළ කරගන්නා මද්‍යසාර පානය ; රහමෙර ; සුරාව. 4. යම් යම් අරමුණක් පිළිබඳව සිත තුළ ඇතිවන අනුරක්ත භාවය ; රාගය. 5. සප්තස්වර සංකලනයවීමෙන් ඇතිවන නාද රටාවක නාමය ; ග්‍රාම රාගය. 6. කාන්තිය ; රශ්මිය ; දීප්තිය. 7. ඇල්ම ; ආදරය. 8. අනුරාගයට අධිපති දෙවියා ; අනංගයා. 9. සිකුරු ග්‍රහයා. 10. ශුක්‍ර ධාතුව. 11. පාට ; පැහැය. 12. හඬ ; රාවය ; නාදය. 13. රාහු ග්‍රහයා. 14. ගින්දර. 15. අමනුෂ්‍ය වර්ගයක් ; රාක්ෂයා.
රා අතුර[නා.] 1. රා මැදීම පිණිස බිමට නො බැස ගසකින් ගසකට යාම පිණිස ගස යාකොට බැඳ තිබෙන රැහැන. 2. රා එකතු කරන ස්ථානය ; රා පොළ.
රා අසුරිඳු[නා.ප්‍ර.] අසුරයන්ගේ අධිපතියකු වූ රාහු ; රාහු නම් අසුර රාජයා.
රා උරා[නා.ප්‍ර.] රාහු (ග්‍රහයා) නැමැති නාගයා ; නාගරාජයකු සමාන වූ රාහු.
රා ඔඩම[නා.] මත්පැන් බීම සඳහා ගන්නා බඳුන ; සුරාපානය කිරීමට පාවිච්චි කරන කුසලාන.
රා ගුදම[නා.] 1. සුරා සැල ; තැබෑරුම. 2. රා රැස් කර තබන විශාල දැවමුවා භාජනය.
රා විත[නා.ප්‍ර.] සුරා බීමට ගන්නා බඳුන ; රා ඔඩම.
රා සිත[නා.] රාගී චිත්තය ; සරාගී සිත.
රා සුරා[නා.ප්‍ර.] රාහු නම් අසුරා.
රා සොඬා[නා.] රා බීමට ලොල් තැනැත්තා ; බේබද්දා.
රා හැලි[නා.ප්‍ර.] සිංහල සැහැලි විරිත් වර්ගයක්.
රාං කටුව[නා.] වළංවල බැඳී තිබෙන දෑ සූරා ඉවත් කිරීම සඳහා භාවිත කරන බෙලිකටුව.
රාංග[නා.ප්‍ර.] රා සඳහා මදින පොල්මල්වල ඇති කුඩා ගොබලු.
රාක්ක දිලීර[නා.ප්‍ර.] වටකුරු රාක්කයක් මෙන් පිටතට නෙරා වැඩෙන කඳන් හතු විශේෂයක්.
රාක්කය, රාක්කෙ[නා.] යම් යම් භාණ්ඩ තැබීම සඳහා භාවිත තට්ටු සහිත ගෘහ භාණ්ඩය.
රාක්ෂ[වි.] දරුණු ; භයානක ; රෞද්‍ර ; රකුසු.
රාක්ෂ ගුල්මය[නා.] තියුණු වේදනාවක් ඇති කරන උදරාබාධයක්.
රාක්ෂ බලිය[නා.] රාක්ෂ රූපාකාරය දක්වන බලිය.
රාක්ෂ මූණු බිම[නා.] (වාස්තු.) නිවාස තැනීම් ශුභඵල දායක බව පැවසෙන වළ-ගොඩැලි සහිත බිම් කඩ.
රාක්ෂ සන්නිය[නා.] දහඅට සන්නියෙන් එකක් ; සන්නි රෝගයක්.
රාක්ෂගණ, රාක්ෂස ගණ[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) නැකැත් විසි හත බෙදනු ලැබ ඇති ගණ තුනින් එකක්.
රාක්ෂයා[නා.] 1. රකුසා ; යක්ෂයා ; මිනී මස් කන භයානක යක්ෂයා. 2. රාක්ෂ හෙවත් රාක්ෂස ගෝත්‍රයට අයත් තැනැත්තා.
රාක්ෂස[වි.] රකුසන් පිළිබඳ වූ ; රාක්ෂසයනට අයත්. [නා.ප්‍ර.] 1. මානසික රෝගයක් ; අපස්මාරය. 2. ඖෂධ සංයෝග සඳහා ගනු ලබන ද්‍රව්‍යයක් ; හොරමැලියම්. 3. රාක්ෂස නම් ගෝත්‍රයට අයත් පුද්ගලයා. 4. යමපල්ලා.
රාක්ෂස ද්වාරය[නා.] පුරාණයේ පොළොන්නරුවේ ප්‍රාකාරයේ පුලස්ති පුරවරය වටා සාදන ලද දොරටුවලින් එකක්.
රාක්ෂස පද[නා.ප්‍ර.] පහත රට බෙර තාලයක්.
රාක්ෂස පුර[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ දී ලක්දිවට ව්‍යවහාර කළ නාමයක්.
රාක්ෂස විවාහය[නා.] කාන්තාවක බලයෙන් පැහැර ගෙනගොස් අඹුව කොට ගැනීම.
රාක්ෂසිය[නා.] රාක්ෂස ස්ත්‍රිය ; රකුසිය.
රාක්ෂා[නා.ප්‍ර.] ලාක්ෂා ; ලාකඩ.
රාග[වි.] රාගය පිළිබඳ ; රාගය සහිත.
රාග පණිධිය[නා.] රාගයෙන් කරන පැතුම ; රාග මූලික ප්‍රණිධිය.
රාග ප්‍රකෘතිය[නා.] රාගයෙහි ඇලී ගැලී ඉන්නා ස්වභාවය.
රාග ප්‍රසරය[නා.] පැතිරි ගිය අනුරාගය.
රාග ප්‍රහාණය[නා.] රාගය නැති කිරීම.
රාග පාසය[නා.] රාග නමැති මල පුඩුව.
රාග මත[නා.ප්‍ර.] රාගය නිසා ඇති වන මුළාව.
රාග මදය[නා.] රාගය නිසා සිතේ ඇති වන කුල්මත් බව.
රාග මාත්‍රය[නා.] ප්‍රමාණයෙන් ස්වල්ප වූ රාගය.
රාග මෝහ චරිතය[නා.] රාගය මෝහය එක සමාන ව බලපාන චිත්ත ස්වභාව.
රාග රක්තය[නා.] රාගයෙන් බැඳීම.
රාග රාජ[නා.ප්‍ර.] පහත රට බෙර තාලයක්.
රාග වන්නම[නා.] වන්නම් විශේෂයක්.
රාග වර්ධනී[නා.ප්‍ර.] හින්දුස්ථානී සංගීත රාගයක්.
රාග විරාගය[නා.] රාග ප්‍රහාණය කිරීම ; නිර්වාණය.
රාග සඞ්ගය[නා.] රාගයෙහි බැඳීම ; රාග වසඟය.
රාග සන්නිශ්‍රිත[වි.] රාගය ඇසුරු කළ ; රාගය හා සම්මිශ්‍ර.
රාගක්ඛය[නා.] ඇල්ම නැති කිරීම ; රාගය සහමුලින් ක්ෂය කොට අර්හත් භාවයට පත්වීම.
රාගචූර්ණය[නා.] ආගමික උත්සවවල දී ඇඟ තවරා ගන්නා රතු කල්කය.
රාගදාව[නා.] 1. පැහැය ඇති කරන දෙය. 2. පළිඟු ; ස්ඵටික.
රාගනිශ්‍රිත[වි.] රාගය ඇසුරු කරන ලද ; අනුරාග සහිත.
රාගම[නා.] 1. සිංහල සංගීතයේ දෙ වැදෑරුම් ගායනා ක්‍රමයෙන් එකක්. 2. රමණීය තාලයෙන් යුක්ත පද්‍ය බන්ධනය. 3. කාම රාගය විදහා දක්වන පද්‍ය ප්‍රබන්ධය.
රාගමය[වි.] රාගයෙන් හටගත්.
රාගමල[නා.ප්‍ර.] රාගය නමැති කිලුට.
රාගය[නා.] 1. ඇල්ම ; ආශාව ; රතිය. 2. පාට ; පැහැය ; වර්ණය. 3. සප්ත ස්වර අතරින් පහක් හෝ වැඩි ගණනක් සහිත නාද රටාව. 4. ගීය. 5. සඳ ; චන්ද්‍රයා. 6. අග්ගලා. 7. රතුපාට.
රාගවිධි[නා.ප්‍ර.] ස්වර සංකලනයෙන් විවිධ රස ඉදිරිපත් කිරීමේ ක්‍රමය.
රාගවිනය[නා.ප්‍ර.] රාගය පහකිරීම.
රාගස්ථ[වි.] සංගීත රාගයෙහි පිහිටුවන ලද ; රාගගත.
රාගි තිමිරය[නා.] ඇස් රතු වීම ලක්ෂණ කොට ඇති අක්‍ෂි රෝගයක්.
රාගි පොඩි[නා.ප්‍ර.] රිදී පෑස්සීම සඳහා රිදී හා තඹ මිශ්‍ර කොට සාදා ගැනෙන ලෝහය.
රාගි, රාගී[වි.] 1. වර්ණවත් ; වර්ණයෙන් යුක්ත. 2. රාගය සහිත ; රාගය ඇති.
රාගික[වි.] දැඩි ආශා සහිත ; අනුරාගී.
රාගිණී[නා.ප්‍ර.] බුලත් ; තාම්බූල.
රාගිනී[නා.ප්‍ර.] හින්දුස්ථානි සංගීතයේ උපරාග.
රාගී[වි.] රාගයෙන් යුත්. 1. රාගී තැනැත්තා. 2. ධාන්‍ය වර්ගයක් ; කුරක්කන්.
රාගුඩුවා, රාගුඩ්ඩා[නා.] 1. රා බීමට ඇබ්බැහි වූ පුද්ගලයා. 2. කරදිය මත්ස්‍යයෙක්.
රාගේෂ්වරි[නා.ප්‍ර.] (සංගී.) හින්දුස්ථානී රාගයක්.
රාගෝත්සන්න[රාග+උත්සන්න] [වි.] රාගය ඇවිස්සුණු ; රාගය උග්‍ර.
රාගෝද්දීපන[රාග+උද්දීපන] [වි.] රාගය දල්වන ; රාගය අවුස්සන
රාගෝද්දීපනය[නා.] රාගය දැල්වීම ; රාගය ඇවිස්සීම.
රාජ[නා.ප්‍ර.] 1. උත්තමයා ; ශ්‍රේෂ්ඨයා ; විශිෂ්ටයා ; අධිපතියා ; නායකයා. 2. රාජ්‍යයක නායකයා වශයෙන් කිරුළු පැලඳි තැනැත්තා ; නරපතියා ; නරදේවයා ; භූපාලයා ; භූපතියා. 3. ප්‍රධාන පාලකයා ; ප්‍රධානයා. [වි.] 1. උත්තම ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; විශිෂ්ට ; අධිපති. 2. රජකු හා සම්බන්ධ. 3. විශාල ප්‍රමාණයෙන් යුත්.
රාජ අංගණය[නා.] රජ මාළිගයේ මිදුල.
රාජ අංගම[නා.] මතුරා පිඹි කල සිහි නැති ව බිම වැටෙන බව විශ්වාස කරනු ලබන බලගතු මන්ත්‍රයක්.
රාජ අගම්පඩි[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් සිංහල රජුන්ගේ පෞද්ගලික ආරක්ෂාවේ යෙදුණු කුලීහේවා පිරිස.
රාජ අන්තරාය[නා.] රජුන්ගෙන් පැමිණෙන උපද්‍රවය.
රාජ අපරාධය[නා.] රජුට නොහොත් රජයට විරුද්ධ ව කරන සාපරාධි ක්‍රියාව ; රාජද්‍රෝහි ක්‍රියාව.
රාජ අභිමානය[නා.] රජකු කෙරෙහි පැවතිය යුතු උදාර ගතිය ; රජකුගේ තේජස්වි ගතිය.
රාජ අම්ලය[නා.] සාන්ද්‍ර නයිට්‍රික් අම්ල හා සාන්ද්‍ර හයිඩ්‍රොක්ලෝරික් අම්ල මිශ්‍රණයෙන් ලැබෙන ඉතා ශක්තිමත් අම්ලය.
රාජ ආඥාවරජ අණ බ.
රාජ ආණ්ඩුව[නා.] රජකුගේ නායකත්වය යටතේ පවතින පාලන ක්‍රමය.
රාජ ආයතනය[නා.] රාජ්‍යය පිළිබිඹු කරන සංකේතය ; රාජ්‍ය මූර්තිය.
රාජ ආයිත්තම්[නා.ප්‍ර.] රජකුගේ සම්පූර්ණ ඇඳුමට අයත් විවිධ ආභරණ ; රාජාභරණ.
රාජ ඇල්[නා.ප්‍ර.] ඇල් වී වර්ගයක්.
රාජ උදහස[නා.] 1. රජුගේ කෝපය. 2. රජුගෙන් පැමිණෙන දඬුවම ; රාජ දණ්ඩනය.
රාජ ඍද්ධිය[නා.] රජුගේ තේජස ; රාජ මහිමය.
රාජ කකුළුවා[නා.] විශාල කරදිය කකුළු වර්ගයක්.
රාජ කටකය[නා.] රාජ පරපුර ; රාජ පරම්පරාව.
රාජ කදලි[නා.ප්‍ර.] බොහෝ ගෙඩි හට ගැනෙන කෙහෙල් වර්ගයක්.
රාජ කන්‍යාව[නා.] අවිවාහක රජ කුමරිය.
රාජ කරණය[නා.] රජකම් කිරීම ; රාජ්‍ය පාලනය.
රාජ කර්ම[නා.ප්‍ර.] වේද යාග හෝම මන්ත්‍ර විශේෂයක්.
රාජ කරුණාව[නා.] 1. රජුගේ හොඳ හිත ; අනුකම්පාව ; සුහදතාව. 2. රජුගෙන් ලැබෙන සම්මානය.
රාජ කවියා[නා.] රාජ සභාවේ කවියා.
රාජ කාන්තාව[නා.] රජුනට අයත් ස්ත්‍රිය ; රාජවංශයට අයත් ස්ත්‍රිය.
රාජ කුලය[නා.] රජුන්ගේ වංශය ; රජුනට නෑකම් දරන පිරිස.
රාජ කුළුපග[වි.] රජුන් හා හිතවත් ; රජුන් හා විශ්වාසී ; රාජකීය මිත්‍ර.
රාජ කොන්තය[නා.] රජතුමාගේ කුන්තායුධය ; හෙල්ල හෙවත් තෝමරය ; රාජ්‍ය සංකේතයක් සේ භාවිත වුණු කොන්තය.
රාජ කෝලාහල[නා.ප්‍ර.] පැරණි නාට්‍ය කලාවේ භාවිත වුණු බෙර තාලයක්.
රාජ ගුණය[නා.] රජුන් කෙරෙහි පැවති යහ ගුණයක්.
රාජ ගෞරවය[නා.] රජතුමා කෙරෙහි දක්වන භක්ත්‍යාදර බුහුමන.
රාජ චරිතය[නා.] රජකුගේ හැසිරීම් රටාව ; රජ සිරිත ; රජුගේ ජීවන ක්‍රියාවලිය ; රජුගේ ජීවිත කථාව.
රාජ ඡත්‍රය[නා.] රාජ්‍ය සංකේතයක් වශයෙන් පවත්නා සේසත.
රාජ ජල්ලි[නා.ප්‍ර.] රාජකීය ජල්ලිය බ.
රාජ තීරුව[නා.] රජුට ගෙවිය යුතු බද්ද.
රාජ දණ්ඩනය[නා.] රජු විසින් පැවරෙන දඬුවම ; නීතියෙන් දෙනු ලබන දඬුවම.
රාජ දණ්ඩය[නා.] රාජ කොන්තය ; රාජයෂ්ටිය.
රාජ දත්ත, රාජ දත්තිය[වි.] රජු විසින් ප්‍රදානය කරනු ලැබූ.
රාජ දන්ත[නා.ප්‍ර.] ඉහළ ඇන්දේ ඉදිරියේ මැද පිහිටි දත්.
රාජ දම්, රාජ දහම්[නා.ප්‍ර.] රජ දම් බ.
රාජ දර්ශනය[නා.] රජු දැක්ම ; රජුට පෙනෙන්නට සිටීම.
රාජ ද්‍රෝහය, රාජ්‍යද්‍රෝහය[නා.] රජුට නොහොත් රාජ්‍යයට විරුද්ධවීම ; රජය පෙරළීමට ප්‍රයත්න දැරීම ; රජුට ද්‍රෝහීවීම.
රාජ දානය[නා.] රජුගේ දීමනාව ; රාජකීය පරිත්‍යාගය.
රාජ දූතයා, රාජ්‍ය දූතයා[නා.] රජු හෝ රාජ්‍යය වෙනුවෙන් පණිවුඩ ගෙන යන නියෝජිතයා ; තානාපතියා.
රාජ නාරායණ[නා.ප්‍ර.] 1. හින්දුස්ථානි සංගීතයේ තාල ප්‍රභේදයක්. 2. කෝට්ටේ රාජධානියේ සිංහල රජවරුන් සඳහා යෙදුණ ගෞරවාර්හ උප පදයක්.
රාජ නින්ද[වි.] රජුට සම්පූර්ණයෙන් ම අයත්.
රාජ නියුක්තයා[නා.] රාජ්‍ය කටයුතුවල යෙදී සිටින්නා ; රාජ්‍ය සේවකයා.
රාජ නියෝග[නා.ප්‍ර.] රජුගේ නියම ; රාජ විධාන.
රාජ නිවේසනය[නා.] රජ ගෙදර ; රජමාළිගය ; රජුගේ වාසස්ථානය.
රාජ පත්නිය[නා.] රජුගේ භාර්යාව ; රජ බිසොව.
රාජ පරමාධිකාරය[නා.] රජ කෙනකු සතු විශේෂ බලතල.
රාජ පර්යංකය[නා.] රජුගේ ආසනය ; සිංහාසනය.
රාජ පර්ෂත්[නා.ප්‍ර.] රජුගේ පිරිවර ; රජපිරිස.
රාජ පරිජනයා[නා.] රාජ පිරිවර ; රජුගේ පිරිවර සෙනඟ.
රාජ ප්‍රතිඥාව[නා.] රජුගේ පොරොන්දුව ; රජු හා කරනු ලබන ගිවිසුම.
රාජ ප්‍රතිලාභය[නා.] රජකම ලැබීම.
රාජ ප්‍රදර්ශනය[නා.] රජු දැකීම ; රාජ දර්ශනය.
රාජ පාක්ෂික[වි.] 1. රජුට පක්ෂපාත. 2. රාජ්‍යයට පක්ෂපාත.
රාජ පිට්ටු[නා.ප්‍ර.] පැරණි වස්ත්‍ර විශේෂයක්.
රාජ පුත්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. රජුගේ පුතා. 2. රජතුමා. 3. රාජ වංශිකයා. 4. වයඹ දිග ඉන්දියාවේ රාජස්ථාන් ප්‍රාන්ත වාසි රාජ්පුත් ජනයා.
රාජ පුරුෂයා[නා.] 1. රාජ සේවකයා. 2. රජුගේ භට හමුදාවේ නියුතයා.
රාජ පුරෝහිතයා[නා.] රජුට අනුශාසනා කරන්නා ; රජුට උපදෙස් දුන් බ්‍රාහ්මණ පඬිවරයා.
රාජ පූජකයා[නා.] රජුගේ ආගමික කටයුතු මෙහෙයවන ප්‍රධාන පූජකයා.
රාජ පේරස, රාජ පේරැස[නා.] රාජ ලාංඡනයක් වශයෙන් රජු පලඳින මුද්ද.
රාජ පොහොට්ටු[නා.ප්‍ර.] තද දම් හෝ සුදු කුඩා ගෝලාකාර මල් රාශියක් හට ගැනෙන පැළෑටිය.
රාජ බලය[නා.] රජුගේ ශක්තිය; රජකුට අයත් බලය.
රාජ බලිය[නා.] රජුට දිය යුතු බදු ආදිය.
රාජ භංගය[නා.] රජකු බලයෙන් පහ කිරීම.
රාජ භක්තිය[නා.] රජ කෙරෙහි පවතින ආදර ගෞරවය.
රාජ භටයා[නා.] රජුගේ බල හමුදාවට අයත් තැනැත්තා ; රාජ පුරුෂයා.
රාජ භතිකයා[නා.] රජුගේ බැළයා ; යුද සෙබළා.
රාජ භවන[නා.ප්‍ර.] රජගෙය.
රාජ භාණ්ඩාගාරය[නා.] රජුගේ ධනය ගබඩා කොට ඇති ආයතනය.
රාජ භෝග[නා.ප්‍ර.] රජුගේ ආදායම ; රජුට හිමි වස්තුව.
රාජ භෝජනය[නා.] රජුගේ ආහාරය ; රජ බොජුන.
රාජ මංගල වීථිය[නා.] රජ මාවත ; රජුන් හා රාජ්‍ය කටයුතු හා විශේෂ සම්බන්ධයක් ඇති වීථිය ; රජු ගමන් ගන්නා මාර්ගය.
රාජ මංගල්‍යය[නා.] රජුන් හා සම්බන්ධ උත්සවය ; අභිෂේක විවාහ ආදී උත්සවයක්.
රාජ මණ්ඩලය[නා.] රජු විසින් විශේෂ කාර්යයක් සඳහා පත් කරනු ලබන ස්වල්ප දෙනකුගෙන් යුක්ත ආයතන ඒකකයක්.
රාජ මන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] රජයක් පාලනය කිරීමේ බලතල සහිත ආයතනයක සාමාජිකයකු වශයෙන් පත් කරනු ලබන නියෝජිතයා.
රාජ මන්දිරය[නා.] රාජ මාළිගය.
රාජ මහිලාව[නා.] රාජ වංශික ස්ත්‍රිය ; රාජ කාන්තාව.
රාජ මහීෂි[නා.ප්‍ර.] 1. රජ බිසොව ; රජුගේ මහේෂිකාව. 2. ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයෙහි දැක්වෙන එක්තරා ගෘහ පරිමාණයක නාමය.
රාජ මහේසිකාව[නා.] රජුගේ අග බිසොව.
රාජ මාතා[නා.ප්‍ර.] රජුගේ මව්තුමිය.
රාජ වල්ලභ[වි.] රජුට හිතවත් ; රජුට පක්ෂපාත.
රාජ විභූතිය[නා.] රජුගේ මහිමය ; ඓශ්චර්යය.
රාජකකුධ භාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] රාජත්වයේ සංකේත වශයෙන් පිළිගනු ලබන වල්විදුනාව, නළල්පට, මඟුල්කඩුව ; දළපුඬු සේසත, මිරිවැඩි සඟල යන භාණ්ඩ.
රාජකථා[නා.ප්‍ර.] රජුන් පිළිබඳ ව කරන කතාබහ ; රජුන් හා සම්බන්ධ කථා.
රාජකාර්යය[නා.] 1. රාජ්‍ය සේවය ; රජයේ කටයුතු ; ආණ්ඩුවේ සේවය. 2. සේවය ; නිල කටයුත්ත.
රාජකාරි ක්‍රමය[නා.] රජයට අයත් ඉඩම් වගා කිරිමට පවරා එයින් රජයට ආදායමක් ලබාගැන්මේ ක්‍රමය.
රාජකාරිය[නා.] 1. රජතුමා නොහොත් රාජ්‍යය වෙනුවෙන් ඉටු කරන සේවය ; රාජ්‍ය සේවයකුගේ නිල කටයුත්ත. 2. සෙංකඩගල රාජ්‍ය සමය තුළ දී ගොවියන් වෙත ඉඩම් වගා කිරිම සඳහා පවරා, ඒ වෙනුවෙන් සේවා නොහොත් ගෙවීම් රජය ලබා ගැන්මේ වැඩ පිළිවෙළ. 3. වැඩ ; සේවා ; නිල කටයුතු.
රාජකාරී නිවාඩු[නා.ප්‍ර.] රාජ්‍ය කටයුත්තක් සඳහා ම නිවාඩු පිට සේවා ස්ථානයෙන් බැහැර ව සිටීම.
රාජකීය[වි.] රජතුමාට නොහොත් රජ පවුලට අයත් ; රජු හා සම්බන්ධ.
රාජකීය චිහ්නය[නා.] රාජ්‍යය සංකේතවත් කරනු ලබන ලාංඡනය ; රාජ්‍ය සංකේතය ; රාජ චිහ්නය.
රාජකීය ජල්ලි[නා.ප්‍ර.] මී මැසි පිළවුන්ගේ පෝෂණය සඳහා පමණක් ඒ වැඩකාර මැස්සියන් විසින් සාදනු ලබන ද්‍රව ආහාරයක් ; රාජ ජල්ලිය.
රාජකීය නීතිඥයා[නා.] රජයේ නීති උපදේශකයා ; රජය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින විශේෂ නීතිඥයා.
රාජකීය පරමාධිකාරය[නා.] හුදු රාජ්‍යත්වයට පමණක් විනා අන් ආයතනයකට නොහොත් පුද්ගලයෙකුට අයත් ව නොපවතින නිෂේධ බලය.
රාජකීය වරපත[නා.] රජයෙන් ලැබෙන වරප්‍රසාදයක් සහතික කරන සන්නස් පත්‍රය.
රාජකෝෂ[නා.ප්‍ර.] මහාර්ඝ වස්තු තැන්පත් ව පවතින ගබඩාව.
රාජගහ[නා.ප්‍ර.] 1. දඹදිව පිහිටි විශාල නගරයක් ; රජගහනුවර. 2. රාජගෘහය ; රාජ මන්දිරය. 3. පිරිත් මණ්ඩපයක් තුළ සිටුවන පුවක් කරටිය.
රාජග්‍රහතරු[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන ග්‍රහ තාරකා අට.
රාජගාමණී, රාජගාමිණී[නා.ප්‍ර.] ගම් ප්‍රධාන යන අර්ථයෙන් යුත් පුරාණ තනතුරු නාමයක්.
රාජගිරි, රාජගිරික[නා.ප්‍ර.] පුරාණ වෛතුල්‍යවාදී නිකායක්.
රාජගුය්හ[නා.ප්‍ර.] රජුන් හා සම්බන්ධ ගුප්ත කරණය.
රාජගුරු[නා.ප්‍ර.] 1. රජුන්ගේ ආචාර්යයා ; රජුනට අනුශාසනා කරන්නා. 2. සංඝරාජ මහා ස්ථවිර නමකට ප්‍රදානය කරනු ලබන ගරු නාමයක්. 3. (රෝ.ක.) කතෝලික සභාවේ ප්‍රධාන පූජකවරයා.
රාජගුරු ප්‍රසාදි[නා.ප්‍ර.] කතෝලික සභාවේ උසස් ම පූජාප්‍රසාදිවරයා.
රාජගුරු සැරයටිය[නා.] රාජගුරු ප්‍රසාදීන් වහන්සේගේ පදවි ලාංඡනය සේ ගැනෙන සැරයටිය.
රාජගුළිය[නා.] අතීසාර රෝගය සඳහා ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධයක්.
රාජගෘහ[නා.ප්‍ර.] 1. රජගහ නුවර. 2. රජ මාලිගය.
රාජඝාතක[වි.] රජකු මරණයට පත් කළ.
රාජඞ්ග[රාජ+අංග] [නා.ප්‍ර.] රජුන් හා සම්බන්ධ වූව ; රජකුට අයත් දෙය
රාජඟමය, රාජඟය[නා.] රාජ තේජස ; රජකු කෙරෙහි පවත්නා ගෞරවාන්විත භාවය. ‍ෙ
රාජඤ්ඤ[නා.ප්‍ර.] රාජයා ; රාජවංශිකයා ; ක්ෂත්‍රියයා.
රාජටිකා[නා.ප්‍ර.] රජවරුන්ගේ නළල් තලය අලංකාර කරන තිලකය.
රාජත්වය[නා.] රජකම ; රාජභාවය.
රාජතාල[නා.ප්‍ර.] 1. පුවක් ගස. 2. හින්දුස්ථානි සංගීතයේ එන සප්ත තාල ප්‍රභේදයන්ගෙන් එකක්.
රාජදණ්ඩධාරී[වි.] රාජ යෂ්ටිය දරන ; රාජකීය ජය කොන්තය දරන.
රාජද්වාරය[නා.] රජ මාළිගයේ දොරටුව.
රාජද්‍රැම[නා.ප්‍ර.] ඇසළ ගස.
රාජද්‍රෝහියා[නා.] රජුට නොහොත් රාජ්‍යයට විරුද්ධ ව ද්‍රෝහීකම් කරන්නා.
රාජද්‍රෝහී[වි.] රජුට නොහොත් රාජ්‍යයට විරුද්ධ ව කටයුතු කරන.
රාජදාය[නා.] රජු විසින් දිය යුත්ත; රජු විසින් දෙන ලද දෙය.
රාජදුහිතෘ[නා.ප්‍ර.] රජ දූ ; රජ කුමරිය.
රාජදේය[නා.ප්‍ර.] රජ නොහොත් රාජ්‍යයට දිය යුතු බදු ආදිය.
රාජධනය[නා.] රජුට ලැබෙන ආදායම.
රාජධර්මය[නා.] පුරාණයේ රජුන් විසින් දතයුතු වූ දසවැදෑරුම් පාලන ධර්මය.
රාජධානයි[නා.] 1. රටක රජු වසන නගරය නොහොත් රාජ්‍ය පාලනය පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානය වන නගරය. 2. රජතුමකුගේ පාලනය පවතින ප්‍රදේශය.
රාජධීතාරාජ දූහිතෘ බ.
රාජධුරය, රාජ්‍යධූරය[නා.] රජ පදවිය ; රාජ්‍ය පාලන කටයුත්ත.
රාජධෛර්යය[නා.] රජකු කෙරෙහි පැවතිය යුතු උත්සාහවන්ත බව.
රාජනන්දන[නා.ප්‍ර.] රජකුගේ පුතා හෝ දුව ; රාජ කුමාරයා හෝ රාජ කුමරිය.
රාජනයය[නා.] රජුගේ රාජ්‍ය පාලන ප්‍රතිපත්තිය.
රාජන්[නා.ප්‍ර.] රජතුමා ; රාජවංශිකයා ; ක්ෂත්‍රියයා.
රාජන්තරාය[නා.ප්‍ර.] රජුන් නිසා වන අනතුර.
රාජන්‍යයා[නා.] රාජවංශිකයා ; ක්ෂත්‍රියයා.
රාජනිය[නා.] රජ කරන තැනැත්තිය ; රැජින ; රාජිනී.
රාජනී ගෘහය[නා.] රැජිනගේ මාළිගය.
රාජනීතිඥයා, රාජ්‍ය නීතීඥයා[නා.] රජුගේ නීතිඥයා ; නීතිඥයන් අතුරින් උසස්ම අය නම් කිරීම සඳහා යොදන පදවි නාමයක්.
රාජනීතිය, රාජ්‍ය නීතිය[නා.] රාජ්‍යයක් පාලනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය නීති පද්ධතිය.
රාජනෛතික[වි.] රාජ නීතියට සම්බන්ධ ; රාජනීතිය පිළිබඳ වූ.
රාජපක්ෂ[වි.] 1. රජුට පක්ෂ ; රජ හට පක්ෂපාත. 2. රාජ්‍යයට හිතවත් නිලධාරීන් වෙත ලැබුණු ගෞරව නාමයක්.
රාජපට්ටු[නා.ප්‍ර.] දඹදෙණි රාජ සමයෙහි භාවිත කරන ලද වස්ත්‍ර විශේෂයක්.
රාජපඩි[නා.ප්‍ර.] යම් දේශ සීමාවක් තුළ භාණ්ඩවල බර කිරීම සඳහා රජයෙන් අනුමත කරන ලද පඩි.
රාජපණ්ඩිතයා[නා.] රජුට අනුශාසනා කරන පඬිවරයා ; ක්ෂත්‍රීය පඬිවරයා.
රාජපණිවිඩය[නා.] රජුගේ නියෝගයක් ලියන ලද පත්‍රය ; රාජ පයිංඩය.
රාජපථය[නා.] රජුන්ගේ මාර්ගය ; රජ මාවත.
රාජපද ප්‍රාප්තිය[නා.] රජ බවට පත්වීම ; රජකම ලැබීම.
රාජපදවිය[නා.] රජ තනතුරට පත්වීම ; රාජ්‍යත්වය.
රාජපරම්පරාව[නා.] රජුන්ගේ පරපුර ; රජ පෙළපත.
රාජපරිචරියාව, රාජ පරිචර්යාව[නා.] රජුට සේවය කිරීම ; රාජ සේවය.
රාජප්‍රශස්තිය[නා.] රජුගේ වීරත්වය හා ගුණ වර්ණතා කරමින් ද ඔහුට ආශිර්වාද කරමින් ද රචිත ප්‍රබන්ධය.
රාජප්‍රසාදය[නා.] 1. රජුගේ පැහැදීම. 2. රජුගෙන් ලැබෙන ත්‍යාග ; වරප්‍රසාද ආදිය.
රාජපුත්‍රී[නා.ප්‍ර.] රජුගේ දූ කුමරිය.
රාජපූජිත[වි.] රජු විසින් පුදනු ලැබූ ; රජුගෙන් උසස් ගෞරව ලත්.
රාජබන්ධන[නා.ප්‍ර.] නක්ෂත්‍ර යෝගයක්.
රාජබන්ධු[නා.ප්‍ර.] රජුගේ නෑයා.
රාජභය[නා.ප්‍ර.] රජුගෙන් ඇති විය හැකි භය.
රාජභාගය[නා.] යම් ආදායමකින් රජුට දිය යුතු කොටස.
රාජමන්ත්‍රණ සභාව[නා.] රාජ්‍යයක් පාලනය කිරීමේ බලතල ඇති ව තේරී පත් වූ මහජන නියෝජිතයන්ගෙන් යුත් සභාව ; රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව.
රාජමහාමාත්‍ය[නා.ප්‍ර.] රජුගේ මහ ඇමති ; රාජ සභාවේ ප්‍රධාන ඇමති.
රාජමහාමාත්‍ර[නා.ප්‍ර.] රජකුට සේ මහත් සම්පත් ඇත්තා ; රාජ සභාවේ ප්‍රධාන ඇමතියා.
රාජමහිමය[නා.] රජකුගේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය ; උදාරත්වය.
රාජමානය[නා.] පුරාණ ධාන්‍ය මිණුමක්.
රාජමාන්න[නා.ප්‍ර.] රජු විසින් ප්‍රදානය කරනු ලබන ගෞරව නාම ආදිය.
රාජමාන්‍ය[වි.] රජුගෙන් ගෞරව නාම ආදිය ලැබූ.
රාජමායම[නා.] රජුන්ගේ උපාය ; රාජ ප්‍රයෝගය.
රාජමාලකය[නා.] අභාවප්‍රාප්ත රජකුගේ දේහය ආදාහනය කරන ස්ථානය ; රාජ සුසානය.
රාජමාළිගය[නා.] රජ මැදුර.
රාජමුද්‍රාව, රාජ මුද්‍රිකාව[නා.] රජු හෝ රජය සංකේත කරන ලාංඡනය ; රාජ්‍ය ලාංඡනය.
රාජයෂ්ටිය[නා.] රජුගේ සැරයටිය ; දණ්ඩනායක බවෙහි සංකේතය ; සෙංකෝලය.
රාජයික[වි.] රජය හා සම්බන්ධ.
රාජයෝගය[නා.] 1. (ජ්‍යෝති.) අතිශය ශුභ ඵල ගෙන දෙන ග්‍රහ යෝගයක්. 2. (දර්ශන.) පෙරදිග යෝග ශාස්ත්‍රයෙහි හැඳින්වෙන මානසික අභ්‍යාස ක්‍රමයක්.
රාජරඞ්ග[නා.ප්‍ර.] රිදී ලෝහය.
රාජරත්න[නා.ප්‍ර.] උතුම් රජතුමා.
රාජර්ධිය[නා.] රජුන්ගේ සමෘද්ධිය.
රාජරාජ[නා.ප්‍ර.] රජුන්ගේ රජ ; අධිරාජ.
රාජලංඡනය, රාජලඤ්ඡනය[නා.] රාජ මුද්‍රාව.
රාජලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] රජකු බවට පැමිණෙන්නකු කෙරෙහි පවතින විශේෂ ශරීර ලක්ෂණ.
රාජලීලාව[නා.] රජකු කෙරෙහි විද්‍යමාන විය යුතු විලාසය.
රාජලේඛනය[නා.] රජුගේ ලියවිල්ල ; ලේකම් මිටිය.
රාජවංශය[නා.] රාජ පරම්පරාව ; රජ පෙළපත.
රාජවංශෝද්භූත[වි.] රාජ වංශයෙහි උපන් ; රජ කුලයට අයත් ; රාජ වංශික.
රාජවත්තය[නා.] රාජ සේවකයන් රජු කෙරෙහි පැවතිය යුතු අන්දම.
රාජවරණය[නා.] රජකම සඳහා සුදුස්සකු තෝරා ගැනුම.
රාජවරප්‍රසාදය[නා.] රජුගෙන් ලැබෙන විශේෂ සැලකිල්ල.
රාජවරම[නා.] 1. රජකු සතු විශේෂ බලතල. 2. රජුගේ අවසරය.
රාජවශී, රාජ වසී[නා.ප්‍ර.] උසස් අය අවනත කර ගැනීමට පොහොසත් මන්ත්‍ර ගුරුකම්.
රාජවස්තිය[නා.] රජුගෙන් යසස් ලැබීම සඳහා ඔහු කෙරෙහි හැසිරිය යුතු ආචාරධර්ම පද්ධතිය.
රාජව්‍යාජය[නා.] රජු මෙන් ඇගවීම ; රජුගේ වේශය ගැනීම.
රාජවිග්‍රහය[නා.] රජුගෙන් ඇතිවන කරදර චෝදනා ආදිය.
රාජවිජිතය[නා.] රජුගේ අණසක පවත්නා ප්‍රදේශය.
රාජවිභ්‍රමය[නා.] රජුගේ ලීලාව ; විලාසය.
රාජවේසය[නා.] රජකුට විශේෂ සවන් තු වූ ඇඳුම් පැලඳුමින් සැරසීමෙන් ඔහු ගන්නා උදාර විලාසය.
රාජවෛශ්‍යා[නා.ප්‍ර.] රජුන් වසඟ කර ගැනීමේ බල සහිත ගුරුකමක්.
රාජශ්‍රීය, රාජ්‍යශ්‍රීය[නා.] රජ සැපත ; රාජ සම්පත්තිය.
රාජශාසනය[නා.] රජුගේ නියෝගය ; රාජකීය අනුශාසනාව.
රාජශෘංගය[නා.] රජුගේ ඡත්‍රය.
රාජසචිව[නා.ප්‍ර.] රජුගේ කාර්යභාර්යය ඉටු කිරීම සඳහා සහාය වන නිලධාරියා.
රාජසන්තක[වි.] රජුට අයත් ; රජුට හිමි.
රාජසන්දේශය[නා.] 1. රජකු විසින් යවනු ලබන ලියවිල්ල. 2. රජකු වෙත යවනු ලබන ලියවිල්ල.
රාජසන්නස[නා.] යම් වස්තුවක් පවරා දීමේ දී රජකු විසින් දෙනු ලබන ලේඛනය.
රාජසන්නාභය[නා.] රජු යුද්ධයකට යාමේ දී අඳින ආරක්ෂක ඇඳුම.
රාජසභා සදයා[නා.] රාජ සභාවේ ඇමතිවරයා ; රාජසභාවේ සාමාජිකයා.
රාජසම්පත්[නා.ප්‍ර.] රජුට හිමි වස්තුව ; රජුගේ යස ඉසුරු.
රාජසම්මත[වි.] රජුගේ අනුමැතිය ලත් ; රජු විසින් තීරණය කරන ලද.
රාජසම්මානය[නා.] රජුගෙන් ලැබෙන ගෞරවය ; රජු විසින් ප්‍රදානය කරනු ලබන පදවි, ත්‍යාග ආදිය.
රාජස්ත්‍රිය[නා.] රජුට අයත් ස්ත්‍රිය ; රාජවංශයට අයත් කාන්තාව ; රජ බිසොව.
රාජස්තෝත්‍රය[නා.] රජකුගේ ගුණ වර්ණනා කිරීමේ හා ඔහුට ආශිර්වාද අරමුණින් ගෙතුණු ප්‍රබන්ධය.
රාජසූය[නා.ප්‍ර.] 1. රජකු කිරීම ; රාජාභිෂේකය. 2. අභිෂේකයෙ දී රජකු සිය යටත් රජුන් හා කරන යාග පූජාව.
රාජසේවය[නා.] රජුන්ගේ මෙහෙවරෙහි යෙදීම ; රාජ උපස්ථානය.
රාජහංස[නා.ප්‍ර.] හංස වර්ග අතරින්, රතු තුඩින් හා පාවලින් ද සුදුසු පෙඳවලින් හා පියාපත්වලින් ද යුත් ශ්‍රේෂ්ඨ වර්ගය.
රාජ්ජය, රාජ්‍යය[නා.] 1. රටක් පාලනය කරන දේශපාලන ඒකකය ; ජනරජය ; ආණ්ඩුව ; පාලන තන්ත්‍රය. 2. රට ; දේශය ; රජකුගේ පාලනය පවත්නා සීමාව. 3. පුරාණ ලංකාවේ රට බෙදීම අනුව, ඒ එක් එක් කොටස සඳහා භාවිත වුණු නාමය.
රාජ්පුට්, රාජ්පුත්[නා.ප්‍ර.] වයඹ දිග ඉන්දියානු ප්‍රභවය ඇති ජන කොට්ඨාසයක්.
රාජ්‍ය[වි.] රජුට අයත් ; රජයට සම්බන්ධ.
රාජ්‍ය ක්ෂේත්‍රය[නා.] රජයේ බල සීමාව.
රාජ්‍ය තන්ත්‍රය, රාජ තන්ත්‍රය[නා.] රටක් පාලනය කිරීම සඳහා අනුගමනය කරනු ලබන ක්‍රියාවලිය.
රාජ්‍ය පනත[නා.] රාජ්‍ය පාලනය සඳහා සම්මත කරගනු ලැබූ ව්‍යවස්ථාව ; මහජන පනත.
රාජ්‍ය පරිභෝගය[නා.] රජුගේ නොහොත් රජයේ ප්‍රයෝජනය සඳහා යමක් භාවිතයට ගැනීම.
රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය[නා.] රාජ්‍යයකට අයත් විවිධ කටයුතු සඳහා ඒ රජය දරන පැහැදිලි මතය.
රාජ්‍ය ප්‍රභූත්වය[නා.] රාජ්‍යයෙහි ප්‍රධානත්වය ; නායකත්වය ; රජකම.
රාජ්‍ය ප්‍රාප්තිය[නා.] රජකමට පැමිණීම ; සිංහාසනාරූඪ වීම.
රාජ්‍ය පාලනය[නා.] රාජ්‍යයක කටයුතු මෙහෙයවීම ; ආණ්ඩු කිරීම.
රාජ්‍ය පිළිනපත[නා.] මහ බැංකුවේ නොහොත් රාජ්‍ය බැංකුව මඟින් මුදල් ලබා ගැනීම සඳහා නිකුත් කරනු ලබන බිල්පත් විශේෂයක්.
රාජ්‍ය භාගය[නා.] හිමිකම් භාගය; අයිතිය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු කොටස.
රාජ්‍ය භාරය[නා.] රජය පිළිබඳ වගකීම.
රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව[නා.] රාජ්‍යයක් පාලනය කිරීම සඳහා නියෝජිතයන් රැස්වන සභාව.
රාජ්‍ය මන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] රාජ්‍යයක් පාලනය කිරීම සඳහා පැවැත්වෙන ආයතනයකට අයත් මහජන නියෝජිතයා ; රාජ්‍යසභිකයා.
රාජ්‍ය මූල්‍යය[නා.] රජය සතු මුදල.
රාජ්‍ය ලේඛනාගාරය[නා.] පුරාණ ලිපි ලේඛන ද ඇතුළු විවිධ ලිඛිත මුද්‍රිත ප්‍රකාශන රජය මගින් ආරක්ෂා කොට තබාගන්නා ආයතනය.
රාජ්‍ය ලෝභය[නා.] රජකමට ඇති ආශාව ; රාජ්‍යය ලබා ගැන්මට ඇති ගිජුකම.
රාජ්‍ය වට්ටම[නා.] වාණිජ බැංකු ආදියෙන් රජයට ලැබිය යුතු කොමිස් මුදල.
රාජ්‍ය වැය[නා.] රජයේ අය-වැය ලේඛනයේ සඳහන් වැය පක්ෂය.
රාජ්‍ය විචාරණය[නා.] රජකම් කිරීම ; රජකු රටක් පාලනය කිරීම.
රාජ්‍ය ශ්‍රී විභූතිය[නා.] රාජ්‍ය ශ්‍රීයෙහි ආඪ්‍යභාවය.
රාජ්‍ය ශ්‍රීය[නා.] රාජශ්‍රීය බ.
රාජ්‍ය සමය[නා.] රජකු රාජ්‍යය කරන කාල සීමාව.
රාජ්‍ය සම්ප්‍රදාය[නා.] රාජ්‍ය කටයුතු ඉටු කළ යුතු චාරිත්‍රානුකූල පිළිවෙළ.
රාජ්‍ය සමාව[නා.] දඬුවම් නියම වූවකුට රජුගෙන් නොහොත් රජයෙන් ලැබෙන සමාව.
රාජ්‍ය සුරකුම් පත්[නා.ප්‍ර.] රජය බැංකු මගින් මහජනයා වෙත නිකුත් කරන මුදල් ඉතුරු කිරීමේ පත්‍රිකා.
රාජ්‍ය සූත්‍රය[නා.] රටක් පාලනය කිරීමේ ක්‍රම වේදය ; රාජ්‍ය පාලනය.
රාජ්‍ය සේවය[නා.] රජයට අයත් කාර්යයක නියුක්ත ව සිටීම; රජයේ රැකියාව.
රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාව[නා.] රජයේ උසස් නිලධාරින් පත් කිරීම, මාරු කිරීම හා විනයානුකූල කටයුතු භාරව සිටින මණ්ඩලය.
රාජ්‍යඅතිරික්තය[නා.] රජයේ වියදමට වඩා වූ ආදායම් කොටස.
රාජ්‍යඅධිභාරය[නා.] රජයේ සම්පූර්ණ ආදායම.
රාජ්‍යආගම, රාජ්‍යාගම[නා.] රටක පාලන මණ්ඩලය විසින් නිල වශයෙන් පිළිගන්නා ලද ප්‍රධාන ආගම.
රාජ්‍යආඥාව[නා.] රජුගේ නියෝගය.
රාජ්‍යඞ්ගය, රාජාංගය[නා.] රාජ්‍ය්‍යක් සතු ව තිබිය යුතු අංග හතෙන් එකක්.
රාජ්‍යචාරිකාව[නා.] රජකු නොහොත් රාජ්‍ය ප්‍රධානයකු රට අභ්‍යන්තරයෙහි නොහොත් අන් රටවල කරන සංචාරය.
රාජ්‍යචුත[වි.] රජකමෙන් පහ වූ.
රාජ්‍යටංකනය[නා.] රාජ්‍යයකට අවශ්‍ය කාසි නිෂ්පාදනය කරන ආයතනය.
රාජ්‍යණය[නා.] දේශීය සංවර්ධනාදී කටයුතු සඳහා රජයක් විසින් විදේශ රාජ්‍යවලින් ද අන්තර් ජාතික බැංකුවලින් ද දේශීය ධනායෝජකයින් මඟින් ද ණය වශයෙන් ලබා ගන්නා මුදල.
රාජ්‍යත්වය[නා.] 1. රජකුගේ තත්ත්වය ; භුපතිත්වය. 2. රාජ්‍යය නමැති ආයතනය.
රාජ්‍යය[නා.] 1. රජකුගේ පාලනයට යටත් ප්‍රදේශය ; රාජධානිය. 2. රටක ජනතාව විසින් තෝරා පත්කරන ලද ආණ්ඩුව ; රටක පාලන තන්ත්‍රය.
රාජ්‍යවරය[නා.] රජය මඟින් දෙනු ලබන විශේෂ අවසරය.
රාජ්‍යාන්තරය[නා.] රජකු රාජ්‍යයක් පාලනය කරන සමය.
රාජ්‍යානුශාසනය[නා.] රජකම් කිරීම ; රටක් පාලනය කිරීම.
රාජ්‍යාභ්‍යුදය[රාජ්‍ය+අභි+උදය] [නා.] රාජ්‍යයක අභිවෘද්ධිය.
රාජ්‍යාභිෂික්ත[වි.] රාජ්‍යයෙහි අභිෂේක කළ ; රජකමට පත්.
රාජ්‍යෙශය[නා.] රජයේ පරමාධිකාරය ; පරමාධිපත්‍යය.
රාජ්‍යෝදය[නා.] රජ කරන කාලයේ ආරම්භය.
රාජාංගමය[නා.] රාජ්‍ය කරණය පිළිබඳ ප්‍රධාන ලක්ෂණය.
රාජාගාරික[වි.] රජගෙයි වසන.
රාජාඞ්ගණය, රාජාඟනය[නා.] රජ මාලිගයේ මිදුල ; රජ මිදුල.
රාජාඞ්ගනාව[නා.] රාජ දේවිය ; බිසව.
රාජාඥාව[නා.] රජකු විසින් පණවන ලද අණ ; රාජ නියෝගය ; රජුගේ නියමය.
රාජාණත්තිය[නා.] රාජාඥාව.
රාජාණ්ඩුව[නා.] රජකුගේ ආධිපත්‍යය මුල් කොට ඇති රජය හෙවත් ආණ්ඩුව.
රාජාතිරාජ[නා.ප්‍ර.] රජුන්ගේ රජ.
රාජාධිකරණය[නා.] උත්තරීතර විනිශ්චය මණ්ඩලය.
රාජාධිපත්‍යය[නා.] රජුගේ අධිපති බව ; රජුගේ ප්‍රභූත්වය.
රාජාන්‍යයා[නා.] රජුට සම්බන්ධ තැනැත්තා ; ක්ෂත්‍රියයා ; රජුගේ ඥාතියා.
රාජානුඥාව[නා.] රාජ නියෝගය.
රාජානුභාවය[නා.] රජුගේ තේජස ; රජුගේ බලපරාක්‍රමය.
රාජාපරාධය[නා.] රජුට හෝ රජයට හෝ විරුද්ධ ව කරන ක්‍රියාව.
රාජාපස්වාදීකම[නා.] රජුට විරුද්ධ ව කටයුතු කිරීම ; රාජ්‍ය කටයුතුවලට බාධා කිරීම.
රාජාභිධානය[නා.] රාජ නාමය.
රාජාභිමානය[නා.] රජකුගේ ගර්වය ; රජකු සතු උසස් හැඟීම.
රාජාභිෂේකය[රාජ+අභිෂේකය] [නා.] රජකම භාරදීමේ උත්සවය ; ඔටුනු පැළැන්දවීම.
රාජාවරෝධය[නා.] රජුගේ අන්තඃපුර ස්ත්‍රීන්ගේ නිවාසය.
රාජාසන[නා.ප්‍ර.] රජුගේ ආසනය ; සිංහාසනය.
රාජාසනකථාව[නා.] පාර්ලිමේන්තුවේ දී රජු විසින් හෝ රජු වෙනුවෙන් හෝ කරනු ලබන කථාව.
රාජිත[වි.] දීප්තිමත් ; දිලිසෙන ; බබළන.
රාජිනී, රාජිනිය[නා.] රැජින ; බිසොව ; අග මෙහෙසිය.
රාජිය[නා.] 1. පටු දික් දාරය ; රේඛාව. 2. රොද ; පේළිය ; රැල්ල. 3. ධාරාව ; සමූහය. 4. පැහැය ; වර්ණය.
රාජූපභෝග[රාජ+උපභෝග] [වි.] රජුගේ පරිහරණයට සුදුසු.
රාජෝත්තමයා[නා.] උතුම් රජ ; ශ්‍රේෂ්ඨ රජ.
රාජෝපාය[නා.] රජුන්ගේ උපාය ; ජාත්‍යන්තර සම්බන්ධය පැවැත්වීමේ ක්‍රියා මාර්ගය.
රාඥිය[නා.] රැජින ; රාජ මහේෂිකාව.
රාඩාර්[නා.ප්‍ර.] රේඩියෝ තරංගවල ප්‍රතිනාදය මඟින් වස්තුවක දුර සොයාගත හැකි ක්‍රමය.
රාත්තල[නා.] බර මැනීමේ ඒකකයක් ; අවුන්ස දහසයක බර ප්‍රමාණය.
රාත්‍රඥ[වි.] බොහෝ කල් දන්නා ; වැඩි මහලු ; බහුශ්‍රැත.
රාත්‍රි[නා.ප්‍ර.] දවසේ සන්ධ්‍යා කාලය අවසන්වීමෙන් පසු අලුයම හිරු එනතෙක් පවතන අන්ධකාර කාලය ; රැය ; රාත්‍රිභාගය.
රාත්‍රි අන්ධතාව[නා.] රාත්‍රියට ඇස් නොපෙනී යාමේ ආබාධය.
රාත්‍රිජ[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රියෙහි හට ගැනෙන දැය ; තාරකාව.
රාත්‍රිජ්වරය[නා.] රාත්‍රියට උණ හට ගැනීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගය.
රාත්‍රිනාථ[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රියෙහි ස්වාමියා වන චන්ද්‍රයා.
රාන්චිය[නා.] සනීප පුටුව ; හාන්සි පුටුව.
රාබත්[නා.ප්‍ර.] රා භාජනයක් පතුලේ තැන්පත් වන මණ්ඩි.
රාබරුව[නා.] හිස මතින් කරකවා ශබ්ද නැංවීමෙන් ගොවිතැන් පාළු කරන සතුන් එළවා දැමීමට භාවිත කරන උපකරණයක් ; කොටිපෙත්ත ; රාබූරුව.
රාබු[නා.ප්‍ර.] සුදු අලයකින් යුත් එළවලු පැළෑටියක්.
රාම[නා.ප්‍ර.] 1. රාම කුමාරයා. 2. අංජනම් එළි බැලීමේ දී පෙනෙන්ට වන දේවතාවා. 3. නක්ෂත්‍ර රාශියක නාමය ; මීන රාශිය. 4. විෂ්ණු දෙවියාගේ දශ අවතාරවලින් එකක්.
රාම සේතුව[නා.] ආදම්ගේ පාලම ; ශ්‍රී ලංකාවත් දකුණු ඉන්දියාවත් අතර ඇති පටු මුහුදු තීරය හරහා බඳින ලදැයි සැලකෙන පාලම.
රාම හරමය[නා.] සිංහල නැටුම් පුහුණුවීමේ දී දණ්ඩියේ නටන හරම දොළොසින් එකක්.
රාමණෙය්‍ය[වි.] රමණීය ; සිත්කලු.
රාමතෙල්[නා.ප්‍ර.] බඩේ තිබී ආහාර ගඳින් යුක්ත ව මුවෙන් පිටවන වාතය.
රාමන් ආවරණය[නා.] (භෞති.) වස්තුවක් ඒකවර්ණ ආලෝකයකින් ආලෝකවත් කළ විට විකිරණය වන ආලෝකයෙහි වර්ණාවලියේ අමතර රේඛා පෙනෙන්නට වීම.
රාමරොටුව, රාමරොට්ට(කථා.) [නා.] කළුගල් කැඩීමේ දී බෝර ගැසීම සඳහා හාරන වළෙහි වෙඩිබෙහෙත් තද කිරීමට භාවිත කරන පොල්ල.
රාමසාන්[නා.ප්‍ර.] ඉස්ලාම් භක්තිකයන් දිවා කල් උපවාසයේ යෙදෙන උත්සව මාසය.
රාමසැරය[නා.] රාත්‍රියට අහසේ වේගයෙන් ඇදී යන ආලෝක විශේෂය ; උල්කාපාතය.
රාමුව[නා.] 1. කන්නාඩි, ඡායාරූප, පින්තූර ආදියට ආරක්ෂාව හා ශක්තිය දීම සඳහා ඒ වටා සවි කරනු ලබන සවි වාටිය. 2. යම් කටයුතු, සැලසුම් අදහස් ආදිය හා ආශ්‍රිත සීමාව. 3. රාහුගේ මුඛය.
රාල, රාළ[නා.ප්‍ර.] 1. මහනුවර රාජ සමයේ දී නිලතල දරූ ඇතමුන් හැඳින්වුණු නාමය. 2. ස්වාමි පුරුෂයා.
රාලහාමි, රාළහාමි[නා.] 1. මහනුවර රජ සමයේ දී නිලතල දැරූ ඇතමුන් හැඳින්වුණු නාමය. 2. ගොවි වංශිකයන් සඳහා යෙදුණු නාමයක්. 3. වත්මන්හි ගම්මුලාදෑනි, පොලිස් කොස්තාපල් ආදී නිලදරුවන් සඳහා යෙදෙන නාමයක්.
රාව ප්‍රතිරාව[නා.ප්‍ර.] නාදය හා ඉන් නැගෙන අනුනාදය ; හඬ සහ අනුහඬ ; රැව්-පිළිරැව්.
රාවක[වි.] හඬ දෙන ; රාවය කරන ; නද දෙන.
රාවකය[නා.] 1. හඬ කුරුව ; හඬ උපද්දන උපකරණය. 2. හඬක් ඉපදීමත් එහි දෝංකාරය ලැබීමත් සඳහා ගත වන කාලය මැනීමේ උපකරණයක්.
රාවණ රැවුල්[නා.ප්‍ර.] මුහුදුබඩ වැලි තීරු මත වැවෙන කටු සහිත තණ වර්ගයක්.
රාවණ සුළං[නා.ප්‍ර.] (භූගෝ.) දකුණු අර්ධගෝලයේ සාමාන්‍යයෙන් 40° නිරක්ෂ රේඛාව ආශ්‍රිත ව ප්‍රචණ්ඩ ව අවුරුද්ද පුරා හමන බටහිර දිග සුළං.
රාවණ, රාවණා[නා.ප්‍ර.] අතිපුරාණයේ ලංකාවේ රාජ්‍යය කළ රාක්ෂස ගෝත්‍රයේ ප්‍රතාපවත් රජුගේ නාමය.
රාවය[නා.] 1. හඬ ; ශබ්දය ; නාදය. 2. (තූර්ය) නාදය ; (සංගීත ආදියේ මියුරු) හඬ. 3. ආරංචිය ; කටකතාව.
රාවර වළ[නා.] අපිරිසුදු දිය රැඳී පවතින වළ.
රාවරය[නා.] තෙත් ගතිය ; දිය සීරාව.
රාවි[වි.] රැව් දෙන ; හඬ නංවන.
රාවුතයා[නා.] අශ්වාරෝහකයා.
රාශි අධිපති[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) මේෂ, වෘෂභ ආදි වශයෙන් නම් කරන ලද රාශි දොළොසෙන් එකකට අධිපති ග්‍රහයා.
රාශි කරණය, රාසි කරණය[නා.] රැස් කිරීම ; එකතු කිරීම.
රාශි කූටය[නා.] (ජ්‍යෝති.) දොළොස් රාශියෙන් එකකට අයත් 30° අවකාශ ප්‍රමාණය.
රාශි කෘත[වි.] රැස්කර ගන්නා ලද ; එකතු කළ.
රාශි චක්‍රය[නා.] (භූගෝ.) ග්‍රහයන් අවකාශයෙහි ගමන් ගන්නා කල්පිත කවාකාර මාර්ගය.
රාශි පොරොන්දම[නා.] (ජ්‍යෝති.) විවාහ චාරිත්‍රවලට අයත් පොරොන්දම් බැලීමේ දී පරීක්ෂාවට ලක්වන කරුණු විස්සෙන් එකක්.
රාශි සංක්‍රමණය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයන් රාශියෙන් රාශියට මාරු වීම.
රාශි, රාසි[නා.ප්‍ර.] 1. (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රය බෙදා ඇති කොටස් දොළහෙන් එකක් ; මේෂ, වෘෂභාදී වශයෙන් දැක්වෙන අංශක 30ක ප්‍රමාණයක්. 2. සමූහය ; තොග ; සංචිත. 3. (ගණිත.) යම්කිසි අනුපාතයක එක් ගණනක් : වීජ ගණිතයේ සාධක සංඛ්‍යාවක එක් කොටසක්.
රාශික[වි.] (උද්භි.) ශාකවල ඵල වර්ග පිළිබඳ තුන් වැදෑරුම් බෙදුමෙන් එකක්.
රාශිගත[වි.] රාශියට ඇතුළත්.
රාශිභූත[වි.] රැස් වූ ; එකතු වූ.
රාෂ්ට්‍ර[නා.ප්‍ර.] රට ; දේශය ; රාජ්‍යය ; ජනපදය.
රාෂ්ට්‍ර පාලනය[නා.] රට පාලනය කිරීම ; රාජ්‍ය පාලනය.
රාෂ්ට්‍ර පූජිත[වි.] රට වැසියන් විසින් පුදනු ලබන.
රාෂ්ට්‍රපති[නා.ප්‍ර.] රටක අධිපතියා; රාජ්‍ය පාලකයා ; රාෂ්ටිකයා.
රාෂ්ට්‍රිය[වි.] රටට අයත් ; රට පිළිබඳ.
රාෂ්ට්‍රියයා[නා.] රැටියා ; රටට අයත් තැනැත්තා.
රාස්කුව[නා.] දැව මට්ටම් කිරීමට ගැනෙන පීරක් වැනි උපකරණය ; රාස්පය.
රාස්පය[නා.] ලී හැඩයට ගා මට්ටම් කිරීමට ගන්නා වඩු උපකරණය ; රාස්කුව.
රාසිවඩ්ඪක[වි.] වස්තු රැස් කරන ; මුදල් රැස් කරන්නා වූ.
රාහිත්‍යය[නා.] රහිත බව ; ශූන්‍යත්වය.
රාහු[නා.ප්‍ර.] ග්‍රහණ ඇති කිරිම සඳහා සූර්යයා සහ චන්ද්‍රයා ගිල දමති යි විශ්වාස කරනු ලබන අසුරයෙක් ; චෛත්‍යයෙක් ; නවග්‍රහයන් ගෙන් එක් ග්‍රහයෙක්.
රාහු කවචය[නා.] රාහුගෙන් වන අපලවලින් ආරක්ෂාවීම සඳහා පිරිත් කොට පලඳින යන්ත්‍රයක්.
රාහු කාලය[නා.] (ජ්‍යෝති.) අශුභ යැයි සම්මත කාල පරිච්ඡේදයක්.
රාහු බද්ද[නා.] පුරාණයෙහි දේවාලවල බෙර වයන්නන් පදිංචි ව සිටි ප්‍රදේශය.
රාහු මුඛ[නා.ප්‍ර.] 1. රාහු අසුරයාගේ කට. 2. පුරාණ ලංකාවේ අපරාධකරුවන්ට දෙන ලද දඬුවමක්.
රැකවරණය[නා.] ආරක්ෂාව ; රැකීම හා උවදුරු වැළැක්වීම.
රැකවල[නා.] 1. ආරක්ෂාව ; ආරක්ෂා කිරීම. 2. ආරක්ෂා සහිත ස්ථානය.
රැක්කයරාක්කය බ.
රැකියා බැංකුව[නා.] රැකියාවක් ලබාදීම සඳහා රජය අරඹා ඇති ආයතනය.
රැකියා වියුක්තිය[නා.] රැකියා නොමැති වීම ; රැකියා රහිත භාවය ; විරැකියාව.
රැකියාව[නා.] වැටුපක් සඳහා කරනු ලබන සේවය ; රක්ෂාව ; ජීවනෝපාය ; වෘත්තිය.
රැකීම, රැකුම, රැක්ම[නා.] ආරක්ෂාව ; පරිස්සම ; ආරක්ෂා කිරීම.
රැකුම් මඩිය(පාරිභා.) [නා.] වැඩෙන බිත්තර හෝ කලල හෝ තැන්පත් කොට ඇති ජනක ශරීරයේ පවතින කුහරයක්.
රැකෝඩය[නා.] 1. විද්‍යුත් මාර්ගයෙන් ශබ්ද කවන ලද තැටිය නොහොත් පටිය. 2. සටහන ; ලේඛනය ; වාර්තාව.
රැග්[නා.ප්‍ර.] විශ්වවිද්‍යාලය ආදී ආයතනවල නවක සිසුන්ට ජ්‍යෙෂ්ඨ සිසුන් කරන හිංසාව ; නවක වදය.
රැග්ලන් අත(පාරිභා.) [නා.] ඇඳුමක උරහිස් මූට්ටුවක් නොමැති ව ඇඳුමේ කරේ සිට ම දිවෙන අත.
රැඟුම[නා.] නැටුම ; නාට්‍යය ; රංගනය ; රඟ දැක්වීම.
රැජන, රැජනි, රැජැන, රැජ්න[නා.ප්‍ර.] රජ කරන්නී ; රාජිනිය ; රාඥිය ; මෙහෙසිය.
රැටිනාව[නා.] ඇස තුළ පිහිටි සිවියක නාමය.
රැටියා[නා.] රටවැසියා ; පුරවැසියා.
රැටිසුරු[රැටි+ඉසුරු] [නා.ප්‍ර.] රටේ අධිපතියා ; ප්‍රධාන රාෂ්ට්‍ර පාලකයා ; අග්‍රාණ්ඩුකාරයා.
රැඩිකල්වාදය[නා.] ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිපත්ති ඉදිරියට ගෙනයාම සඳහා දේශපාලන ක්‍රමයෙහි බලවත් වෙනස්කම් ඇති කළ යුතු යුතු ය යන දේශපාලන මතවාදය.
රැණිම[නා.] සංගීත භාණ්ඩයකින් නැගෙන ශ්‍රැති නාදය.
රැණිය[නා.] ලණුව ; නූල ; යොත ; රැහැන ; රජ්ජුව.
රැති[වි.] රත් පැහැ ; රතු.
රැන්ද[නා.] 1. තද කොටස. 2. ඇටකටු ; අං, බට ආදියෙහි මැද පිහිටි කුහරය ; රන්ධුය.
රැඳවිය[නා.] නැවතීම ; නැවැත්වීම ; රැඳීම.
රැඳවියා[නා.] අත්අඩංගුවේ රඳවාගෙන සිටිනු ලබන්නා.
රැඳි දිය[නා.ප්‍ර.] විල්, පොකුණු, වැව් ආදියෙහි පිටට නොගලා නැවතී සිටින ජලය.
රැඳී[වි.] 1. පාට කළ ; පැහැගැන් වූ ; රංජනය කළ. 2. බබළන. 3. යුක්ත වූ ; සමන්විත වූ. 4. නැවතුණු ; රැඳුණු. 5. (පාරිභා.) වැව්, පොකුණු ආදී නිශ්චල ජලයේ ජීවත්වන. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ඡන්දසක්.
රැඳීම[නා.] 1. පාට කිරිම ; සායම් පෙවීම ; පඬු ගැසීම. 2. නැවතීම ; නවාතැන් ගැනීම ; නතරවීම.
රැබ්ඩෝම(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සන්ධිපාදිකයන්ගේ සංයුක්ත ඇස්වල තිබෙන ආලෝකය වර්තනය කරන දණ්ඩක් වැනි දෙයක් ; දෘෂ්ටික යෂ්ටිය.
රැමිය(පාරිභා.) [නා.] කන්දක් පහළට ගලන ලොකු ජල පාරකින් ජලය එසවීමට භාවිත කරන පොම්ප විශේෂයක් ; ජම්බරයක බර කොටස.
රැමුව[නා.] සවස ; හැන්දෑව ; රාත්‍රී මුඛය.
රැය[නා.] රාත්‍රිය.
රැයිම[රැ+ඉම] [නා.] රාත්‍රියේ කෙළවර ; අළුයම ; පාන්දර.
රැයිසිය[නා.] රොඩු, කුණු, ගල් කැට ආදිය ඉවත් කිරීම සඳහා වැලි, හුණු ආදිය හලා පෙරා ගැන්මට පාවිච්චි කරන කම්බි දැලක් ගැසූ සරල උපකරණයක්.
රැල, රැළ[නා.] 1. රංචුව ; සමූහය ; කැල. 2. දියේ ඇතිවන රැල්ල ; තරංගය.
රැල්[නා.ප්‍ර.] 1. නූල් ; කෙඳි. 2. සිහින් තීරු පටි.
රැල්පුලුන[නා.] කුඩා පුලුන් පෙදය ; පුලුන් කැටිය.
රැල්ල[නා.] 1. තරංගය ; දිය රැල්ල. 2. කුඩා නැම්ම. 3. (නූල් දිවීමෙන්) කරන රැල්ල. 4. ඇඳුම් මැහීමේදී රෙදි පොටවල් එකකට එකක් නැමෙන සේ යොදා සකස් කර ගන්නා මැහුම් විධියක්. 5. වකුටු දෙය ; වක්වූව.
රැලි තුවක්කුව[නා.] ගිනි අවි විශේෂයක් ; රයිපලය.
රැලි මැස්ම[නා.] වස්ත්‍රයක ළිං ළං ව රැලි වැටෙන සේ කරන මැහුම.
රැලිපටි[නා.ප්‍ර.] උඩරට නැට්ටුවන් බාහුවල පලඳින රැලි දමූ පටි ආභරණ ; රැලිවලින් යුක්ත පටි.
රැලිබිම්[නා.ප්‍ර.] උසින් ඉතා අඩු කඳුවැටිවලින් ද ඒ අතර පිහිටි නිම්නවලින් ද ගහන ප්‍රදේශය.
රැලිය[නා.] කිසියම් පොදු අරමුණක් සඳහා රැස්වන විශාල ජන සමූහය ; මහජන මුළුව.
රැලිහඬ[නා.] ගවයන් ගේ හඬ වැනි කටහඬ.
රැලිහුන්[වි.] රැලි ගැසුණු.
රැවටිල්ල[නා.] 1. මුළාව ; වංචාව ; ප්‍රයෝගය. 2. සරදම ; කොලොප්පම ; ඔච්චම.
රැවටිලි[වි.] කපටි ; ප්‍රයෝගකාර ; වංචා සහගත.
රැවු දෙනවා[ක්‍රි.] 1. ශබ්ද කරනවා ; හඬ නංවනවා ; නාද කරනවා. 2. (ආරංචියක්) කටින් කට පැතිරී යනවා ; ප්‍රචාරය වෙනවා.
රැවු පිළිරැවු දෙනවා[ක්‍රි.] නාදය දෝංකාරය නංවනවා.
රැවු, රැව්[නා.ප්‍ර.] රාවය ; නාදය.
රැවුපිළිරැවු[නා.ප්‍ර.] රාවය හා ප්‍රතිරාවය ; නාදය හා අනුනාදය.
රැවුල, රැවුළ[නා.] පිරිමින්ගේ මුහුණේ වැවෙන දළ රෝම රාශිය.
රැෂ්ට වෙනවා[ක්‍රි.] තරහ වෙනවා ; කෝප වෙනවා.
රැස[නා.] 1. රාශිය ; සමූහය ; ගොන්න ; රොත්ත. 2. වර්ගය ; ගෝත්‍රය ; ජාතිය. 3. (ජ්‍යෝති.) දොළසක් වශයෙන් පිළිගනු ලබන හැඩ අනුව ගැළපී පවතින තාරකා සමූහවලින් එකක්. 4. රශ්මිය ; කාන්තිය ; ආලෝකය.
රැස් කනවා[ක්‍රි.] එකට තදබද වෙනවා ; සමූහයක් එකට රොක් වෙනවා.
රැස් පබඳ[නා.] එකට එතුණු රැස්කඳ ; රශ්මි කදම්බය.
රැස් වළල්ල[නා.] වටා විහිදෙන රශ්මි මණ්ඩලය.
රැස්කෝල්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] සැර ; තේජස ; උදාරම ; අහංකාරකම.
රැස්පති[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා ; ඉර ; රවි.
රැස්වීම[නා.] ඒකරාශි වීම ; එක තැනකට එකතුවීම.
රැසිඳු[රැස්+ඉඳු] [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා ; ඉර.
රැසීමාකාර(පාරිභා.) [වි.] මිදි පොකුරක් මෙන් ශාඛා බෙදුණු.
රැසීමික අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] රැසීමික ටාටරික් අම්ලය ; ටාටරික් අම්ලයේ රැසීමික රූපය.
රැහැ[නා.ප්‍ර.] 1. රසය ; රහ. 2. සමූහය ; කණ්ඩායම. 3. ගෝත්‍රය ; චරිතය. 4. රාත්‍රිය ; රැය.
රැහැණි[නා.ප්‍ර.] කෝපය ; තරහ ; උරණ බව.
රැහැන[නා.] ලණුව ; යොත ; රෑන.
රැහැන් ගසන්නා[නා.] 1. පුරාණ ලංකාවේ ඉඩම් හා කුඹුරු මැන වෙන් කළ නිලධාරියා ; රජ්ජුග්‍රාහකයා. 2. පෙරහැර ආදියේ කස පුපුරවන තැනැත්තා ; කසකාරයා.
රැහැයි කරනවා[ක්‍රි.] ගොයම් පෑගූ පසු වී එකතු කරනවා.
රැහැයියා[නා.] ගස් කඳක නිශ්චල ව සිටිමින් උස්, තියුණු, ඒකාකාර බවක් නංවන මැසි වර්ගයේ කෘමියෙක්.
රැහැසියා[නා.] රහස් ඔත්තුකාරයා.
රැහියා[නා.] ගෝත්‍රිකයා ; රාෂ්ට්‍රිකයා.
රෑ[වි.] රාත්‍රිය හා සම්බන්ධ.
රෑ බදුල්ලා[නා.] ශරීරයේ පසුපස ආලෝක බිඳක් දරන නිශාචර කෘමියෙක්.
රෑ මනමාලි[නා.] රැයෙහි පිපෙන සුවඳැති මල් වර්ගයක්.
රෑ මූද(කථා.) [නා.] 1. ඉතා ගැඹුරු මුහුදු පෙදෙස ; අඳුරු පැහැගත් ඈත සාගර ප්‍රදේශය. 2. වෙරළින් එහා රාත්‍රියෙහි යෙදෙන ධීවර කටයුතු.
රෑන[නා.] 1. ශාකවල පහළට එල්ලෙන මල් කිනිති ; වැල් ආදියේ දිගට ඇදෙන මල් කිනිති ; වැල් ආදියේ ඇදෙන අත් පහුරු. 2. ලණුව ; කඹය; යොත. 3. රංචුව ; රැළ; සමූහය.
රෑන කන්ද[නා.] කමතේ ගොඩ ගැසූ ගොයම් හෝ පිදුරු සමූහය.
රෑන කිතුල[නා.] මල් රෑන් සහිත පීදුණු කිතුල් ගස.
රෑන ගිරව්[නා.ප්‍ර.] රංචු වශයෙන් ජීවත් වන ගිරව්.
රෑන සංඥාව[නා.] ලණුවක් ඇදීමෙන් දක්වන සංඥාව.
රෑනසන[නා.] රෑන සංඥාව.
රෑන් කොළ[නා.ප්‍ර.] 1. බුලත් නොපීදුණු කොළ. 2. කෙළින් ම කඳින් හටගන්නා ගොරෝසු කොළ.
රෑන් මැස්ම(පාරිභා.) [නා.] අලංකාර නිමාවක් සඳහා ද, මෝස්තර සඳහා ද යොදා ගන්නා මැස්මක්.
රෑන් හිණ[නා.] ලණුවලින් සාදා ගන්නා ඉණිමග.
රෑනි[නා.ප්‍ර.] ගොයම් රෝගයක්.
රෑපන්නෙ[ක්‍රි.වි.] රෑ යාමයෙහි ; රාත්‍රි කාලයෙහි.
රෑයිම[රෑ+ඉම] [නා.] රාත්‍රි සීමාව ; උදය ; අළුයම.
රෑහිය[නා.] රාශිය ; සමූහය ; ගොඩ ; ගොන්න.
රිංගනවා[ක්‍රි.] 1. සිදුරු කපොලු ආදී වූ ඉඩකඩ මඳ තැනකින් අමාරුවෙන් ඉදිරියට ඇදෙනවා. 2. නොයා යුතු තැනකට හොරෙන් ඇතුළු වෙනවා. 3. බඩ ගා යනවා. 4. ලිස්සා යනවා.
රිංගර්ද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] සෝඩියම්, පොටෑසියම් හා ක්ලෝරයිඩ් අන්තර්ගත සේලයින් ද්‍රාවණය.
රික[නා.] 1. ගස ; වෘක්ෂය ; රුක. 2. නැකත ; නක්ෂත්‍රය. 3. හදවත ; හෘදය.
රිකට්සය[නා.] මාන්දම ; අස්ථි විකෘති රෝගය.
රික්ත[වි.] 1. කිසිවක් නැති ; හිස් ; ශූන්‍ය. 2. බලය පිරිහුණු ; දුබල ; බලහීන.
රික්ත ආමානය(පාරිභා.) [නා.] රික්තය මැනීමේ උපකරණයක්.
රික්ත නළය(පාරිභා.) [නා.] රික්තයක පිහිටෙන් ක්‍රියා කරන පොම්පයක් ; වැකුම් පොම්පය.
රික්ත ප්ලාස්කුව(පාරිභා.) [නා.] රික්තය නිසා ද්‍රවයේ ඇති සිසිල හෝ උෂ්ණය නොවෙනස් ව තබාගත හැකි භාජනය.
රික්ත පොම්පය(පාරිභා.) [නා.] රික්තයක් ඇති කිරීමට හෙවත් වාතය ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන පොම්පය.
රික්ත මුස්නය(පාරිභා.) [නා.] චූෂණයේ හෙවත් උරා ගැන්මේ පිහිටෙන් දූලි ඉවත් කිරීමේ උපකරණයක්.
රික්ත වරණය(පාරිභා.) [නා.] 1. අන්තිම කැමැත්තෙන් නිශ්චල දේපළ පැවරිම. 2. අන්තිම කැමැත්තෙන් චංචල දේපළ පැවරීම.
රික්තකය(පාරිභා.) [නා.] සෛල ප්ලාස්මය තුළ සාමාන්‍යයෙන් ද්‍රවයකින් පිරී පවතින හිදෑසක්/කුහරයක්.
රික්තය(පාරිභා.) [නා.] සම්පූර්ණයෙන් හෝ බොහෝ දුරට හෝ හිස් වූ අවකාශය ; වැකුමය.
රික්තශෝධකය[නා.] චූෂණයේ හෙවත් උරා ගැන්මේ පිහිටෙන් දූවිලි, කුණු ආදිය ඉවත් කොට බිම පිරිසිදු කරන උපකරණයක්.
රික්තාව[නා.] පුර පක්ෂයේ හෝ අව පක්ෂයේ 4, 9 සහ 14 වැනි තිථි හඳුන්වන නාමය ; රිට්ටාව.
රික්වෙස්ට් උසාවිය[නා.] සුළු නඩු විභාග කිරීමේ උසාවි වර්ගයක්.
රික්ෂෝව[නා.] මිනිසකු විසින් වේගයෙන් ඇදගෙන යනු ලබන සැහැල්ලු උස් වූ රෝද දෙකකින් යුත් වාහනයක්.
රික්ස් ඩොලරය[නා.] ලංකාවේ භාවිත වූ ලන්දේසි මුදල් විශේෂයක්.
රිකිල්ල[නා.] 1. කුඩා අත්ත ; දළුව. 2. කරත්තයක දෙ පස රෝද අමුණන යකඩ දණ්ඩ.
රිකිලි බද්ධය[නා.] රිකිල්ලක් තවත් ශාකයකට බද්ධ කිරීමේ ක්‍රමය.
රිජිස්ට්‍රාර්[නා.ප්‍ර.] 1. උප්පැන්න, විවාහ, මරණ ආදිය ලියාපදිංචි කරන නිලධාරියා. 2. ආයතනයක ලේඛකාධිකාරිවරයා.
රිට[නා.] දිග සිහින් ලීය.
රිටි ආඥාව[නා.] අධිකරණ නියෝගය ; අධිකරණ ආඥා පත්‍රය.
රිටි පැනීම[නා.] දිග සිහින් ලීයක ආධාරයෙන් උස පැනීමේ ක්‍රීඩාව.
රිටු[වි.] අසුබ ; අයහපත් ; අරිෂ්ට. [නා.ප්‍ර.] 1. කපුටා. 2. සුබ දෙය ; යහපත. 3. (ජ්‍යෝති.) අභාග්‍යය ; අපලය. 4. කොහොඹ ගස.
රිටෝටය(පාරිභා.) [නා.] රසායන ද්‍රව්‍ය පෙරීමට භාවිත කරන වීදුරු භාජනයක් ; හංසපාතිකය.
රිඩ්[නා.ප්‍ර.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයේ නූල් පීරිමට හා හරස් නූල් තද කිරීමට ගැනෙන කොටස ; පනාවක් වැනි උපකරණය.
රිත්ත[නා.ප්‍ර.] 1. තෙත් බව ; තෙතමනය. 2. ගොඩ ; රාශිය.
රිත්මය, රිද්මය[නා.] සම කාල පරතරයක් ඇති ව හට ගැනෙන ධ්වනි ස්පන්දනය ; නාද චලන ආදියේ පවත්නා රටාව ; තාලය.
රිද්දි[නා.ප්‍ර.] 1. ඍද්ධිය. 2. දේශීය යක් නැටුමට අයත් යාගයක්.
රිදි[නා.ප්‍ර.] ඍද්ධිය.
රිදී[නා.ප්‍ර.] 1. ආභරණ ආදිය සඳහා ගැනෙන වටිනා ලෝහ විශේෂයක් ; රජත. 2. රජක ස්ත්‍රිය ; රිදී නැන්දා. [වි.] රිදීයෙන් කළ ; රිදීයෙන් සෑදූ ; රිදීමුවා ; රජතමය.
රිදී තුතු[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ සඳහා ගැනෙන සුදුපාට ඛනිජ විශේෂයක් ; රිදී තුත්තම්.
රිදී දෝලිය[නා.] මහනුවර රජ කළ රජකුගේ බිසෝවරු තිදෙනාගෙන් එක් බිසවක් හැඳින්වූ නාමය ; දෙවන බිසව.
රිදුම[නා.] වේදනාව ; දුක්බර හැඟීම ; දුක්බර ශාරීරික අත්දැකීම.
රිපිඩියම(පාරිභා.) [නා.] අවානක් වැනි බහු අක්ෂ පුෂ්ප මඤ්ජරිය.
රිපු[නා.ප්‍ර.] සතුරා ; පසමිතුරා.
රිමය[නා.] කඩදාසි කොළ 480ක මිටිය හෝ දුසිම් හතලිහක (40) ප්‍රමාණය.
රිය[නා.ප්‍ර.] රථය ; වාහනය ; ගැල ; කරත්තය.
රිය අකුර[නා.] රථයක අලවංගුව ; අක්ෂ දණ්ඩ.
රිය පඳුර[නා.] රථ පඤ්ජරය ; රිය කූඩුව ; රිය මැදිරිය.
රිය පොළ[නා.] වාහන නවත්වන ස්ථානය.
රිය හල[නා.] රිය නවතා තැබීම සඳහා ගැනෙන මඩුව ; රථ ශාලාව.
රියදුර[නා.] රියක් අදින සතා ගේ කරට බදින දණ්ඩ ; වියගහ ; රථ ධූරය.
රියදුරා, රියැදුරා[නා.] රථය · පදවන්නා ; රථාචාර්යයා.
රියන[නා.] වියත් දෙකක මිනුම් ප්‍රමාණයක් ; වැලමිටේ සිට මැදැඟිලි තුඩ තෙක් දිග ප්‍රමාණය ; අගල් 18ක දිග.
රියවර[නා.ප්‍ර.] වෛජයන්ත රථය.
රියවිය[නා.ප්‍ර.] රථයේ වියගහ.
රියසැරි[නා.ප්‍ර.] 1. රියැදුරා ; රථාචාර්යයා. 2. රියෙන් ගමන් යන්නා.
රියසෙන්[නා.ප්‍ර.] රථසේනාව.
රියාව[නා.] පුනීලාකාර වූ පුළුල් වන ගංගා මෝයක් ; ජලයෙන් යටවන ස්වාභාවික නිම්නය.
රිලවා, රිළවා[නා.] දුඹුරු පැහැගත් ලෝමවලින් යුත් කුඩා වානර වර්ගයක්.
රිල්[නා.ප්‍ර.] ඇසින් පිට වන අපිරිසිදු දෑ ; කබ.
රිවි[නා.ප්‍ර.] හිරු ; සූර්යයා ; රවි.
රිවි කිරණ[නා.ප්‍ර.] සූර්යයාගේ රශ්මිය ; හිරු රැස්.
රිවි තෙන[නා.ප්‍ර.] රිවි පුත්‍රයා ; සෙනසුරු ග්‍රහයා ; ශනි.
රිවි දා[නා.ප්‍ර.] ඉරිදා ; රිවිදින.
රිවිනි[නා.ප්‍ර.] වවන ලද පලා වර්ග ආදිය.
රිෂ්ටය[නා.] 1. යහපත් හෝ අයහපත් තත්ත්වය. 2. (පාරිභා.) තුවාලය.
රිස්කය(කථා.) [නා.] උගුල ; කපටිකම ; උපාය.
රිස්ස[නා.] 1. රිසිය ; කැමැත්ත. 2. ශක්තිය ; බලය.
රිස්සුම[නා.] 1. ඉවසීම. 2. ලෝභය ; ආශාව ;කැමැත්ත.
රිසි[වි.] කැමති ; ආශා කරන ; ප්‍රියමනාප ; ඇලුම් කරන. [නා.ප්‍ර.] ඍෂිවරයා.
රිසිට්ටුව[නා.] මුදලක් ගෙවීමේදී හෝ භාණ්ඩයක් මිලදී ගැනීම හෝ වෙනුවෙන් නිකුත් කරන සහතික කළ පත්‍රිකාව ; බිල්පත ; කුවිතාන්සිය ; තුණ්ඩුව ; ලදුපත.
රිසියනවා, රිසියෙනවා[ක්‍රි.] කැමති වෙනවා ; ආශා කරනවා ; ඇලුම් කරනවා.
රිසිල[නා.ප්‍ර.] පණිවිඩකරු; දූතයා.
රිසීවරය[නා.] 1. දුරකථනයේ කන වෙත යොමු කරන කොටස. 2. (පාරිභා.) රසායන පරීක්ෂණවල දී ද්‍රව එකතු වන භාජනය ; ආදායකය.
රිසෝපුස්[නා.ප්‍ර.] දිලීර විශේෂයක්.
රිහිරි[නා.ප්‍ර.] රුහිරු ; රුධිර ; ලේ.
රිහිරි යකා, රීරි යකා[නා.] ලේ බී ජීවත් වන බව පැවසෙන ඉතා රුදුරු යක්ෂයෙක්.
රිළු[නා.ප්‍ර.] සමූහය ; රාශිය ; රංචුව.
රීති ප්‍රශ්නය[නා.] ව්‍යවස්ථාපිත මණ්ඩල රැස්වීම් ආදියේ දී යම් කරුණක් අදාළ රීතිය හා එකඟ දැයි විමසීම.
රීතිය[නා.] 1. නීතියෙන් හෝ සිරිත්වලින් හෝ පාලිත ව්‍යවහාර මාර්ගය ; අනුනීතිය ; පිළිවෙළ ; සම්ප්‍රදායය. 2. ගද්‍ය සහ පද්‍ය ප්‍රබන්ධ සඳහා උපයෝගී කරගන්නා භාෂා විලාසය. 3. (පාරිභා.) අධිකරණයක් මඟින් කරන ලද නියෝගය.
රීප්ප[නා.බහු.] වහලේ සෙවිලි ද්‍රව්‍ය රඳවා තැබීමට පරාල මත සවි කරන හරස් ලී පටි.
රීරි[නා.ප්‍ර.] පිත්තල නම් ලෝහය.
රීසස්[නා.ප්‍ර.] රීසස් සාධක ලක්ෂණයෙන් යුත් ලෙයින් යුක්ත වන හෙයින් වෛද්‍ය පර්යේෂණ සඳහා ගැනෙන වඳුරු වර්ගයක්.
රීසස් සාධකය(පාරිභා.) [නා.] මිනිසාගේ රතු රුධිරාණු සෛලවල පවත්නා ස්වල්ප වශයෙන් ප්‍රතිදේහජනක වූ ඇග්ලුටිනෝජන් කාණ්ඩයකින් කවර හෝ එකක්.
රුං ගානවා[ක්‍රි.] 1. ‛රූං’ යන ශබ්දය නගනවා.- (වාහනාදිය) හඬ නඟාගෙන වේගයෙන් යනවා.
රුං පෙත්ත[නා.] හුළං වැදුණු විට ‛රූං’ යන හඬ නංවමින් කරකැවෙන ළමා ක්‍රීඩා භාණ්ඩයක් ; හුළං පෙත්ත.
රුක[නා.] 1. ගස ; වෘක්ෂය. 2. දුක ; ශෝකය. 3. රූක්ෂ බව ; දළ බව ; ගොරෝසු බව.
රුක් අත්තන[නා.ප්‍ර.] 1. ගස් වර්ගයක්. 2. කහපැහැති මල් හටගැනෙන කුඩා පඳුරු විශේෂයක්.
රුක් ඉම[නා.] කඳුකර ප්‍රදේශයක මුහුදු මට්ටමේ සිට උස අනුව ගස් වැවෙන සහ නොවැවෙන සීමාව.
රුක් දෙවියා[නා.] ගසෙහි වසන දේවතාවා ; වෘක්ෂයට අධිගෘහිත දෙවියා.
රුක් මිණි[නා.ප්‍ර.] 1. ශ්‍රී කාන්තාව ; ලක්ෂ්මී. 2. ඖෂධීය ගස් විශේෂයක්.
රුක් ලේනා[නා.] දඬු ලේනා.
රුක් වඩුවා[නා.] ලී වැඩ කරන්නා ; දැව වඩුවා ; ලී වඩුවා.
රුක්ඛමූලිකාඞ්ගය[නා.] තුදුස් ධුතාංග අතරින් ගස්මුල්හි පමණක් වාසය කිරීමේ පිළිවෙත.
රුක්ම[නා.ප්‍ර.] 1. රත්රන්. 2. යකඩ. 3. නාමල් රේණු.
රුක්ෂ[වි.] 1. රළු ; කර්කශ. 2. තද ; දැඩි. 3. රුදුරු ; රෞද්‍ර.
රුක්‍ය[නා.ප්‍ර.] රත්රන්.
රුකුබිල[නා.] ගස් කඳෙහි ඇති වන සිදුර ; රුක් බෙනය.
රුකුරනවා[ක්‍රි.] 1. කරනවා. 2. අරඹනවා ; පටන් ගන්නවා.
රුකුල[නා.] 1. අනුබලය ; පෙලඹවීම ; උදව්ව. 2. කරුව ; මුක්කුව ; ආධාරකය. 3. අගින් නැමුණු හෝ කරුවක් ඇති ලීය ; දැතිගොයියා. 4. දුනු මුඩාව හෙවත් කොන. 5. අත්තක් කඳ හා සම්බන්ධ වන තැන.
රුකුල් කම්බිය[නා.] විදුලි රැහැන් ආදිය උසුලා සිටින කණු ඇලවීම වැළැක්වීම සඳහා මුදුනේ සිට බිමට ඇද ඇති කම්බිය.
රුකුල් පතුර(පාරිභා.) [නා.] කැඩී බිඳීගිය අතක ඇට ඇදවීම වැළැක්වීමට බඳින ලෝහ හෝ ලී පතුර.
රුකුල් පිනුම[නා.] පොල්ලක් උදව්වට ගෙන කරන පිම්ම.
රුකුළ ඇළ[නා.] කුඹුරට පිටින් ගොඩ අද්දර දිගේ තැනූ ඇළ.
රුග්න[වි.] 1. ඇල වුණු. 2. වකුටු ; ඇද ගැසුණු. 3. කැඩුණු-බිඳුණු. 4. රෝගාතුර.
රුචක[නා.ප්‍ර.] 1. දන්තාස්ථි ; දත්. 2. ජ්‍යෝතිෂයේ දැක්වෙන රාජ යෝගයක්. 3. ඖෂධ වර්ගයක් වන ගෝරෝචන. 4. (පාරිභා.) ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් වන සෝඩියම්. 5. (පාරිභා.) පුස්කර නම් ඖෂධ විශේෂය. 6. මදටිය ඇට විස්සක බර ; කළඳ. [වි.] 1. ප්‍රසන්න ; ප්‍රිය වඩන ; රුචිය ඇති කරන. 2. ශක්තිය ලබාදෙන.
රුචික[වි.] ආසා කරන ; කැමති ; ප්‍රියමනාප.
රුචිකත්වය[නා.] ඇලුම් කරන ගතිය ; ළැදියාවක් ඇති බව.
රුචිය[නා.] 1. කැමැත්ත ; ආශාව ; රිසිය. 2. කැමති දෙය. 3. කාන්තිය ; දීප්තිය.
රුචිර[වි.] සිත්කලු ; මනෝඥ; සුන්දර ; කාන්තිමත්.
රුචිරානනිය[නා.] මනෝඥ කාන්තාව ; සුන්දර ස්ත්‍රිය.
රුජ, රුජා[නා.ප්‍ර.] 1. වේදනාව ; කැක්කුම ; රිදුම ; රුදාව. 2. රෝගය. 3. බඩරුජාව ; ප්‍රසව වේදනාව.
රුජකය[නා.] වේදනා ඇති කරන දෙය ; රෝගය ; ව්‍යාධිය.
රුජන[වි.] වේදනා ඇති කරන.
රුත[නා.ප්‍ර.] මියුරු හඬ.
රුත්[නා.ප්‍ර.] අරුත් ; අර්ථ.
රුති[නා.ප්‍ර.] 1. රුචි ; ආශා. 2. රතිය ; කාමය. 3. රතුපාට. [වි.] කැමති ; රිසි.
රුතු[නා.ප්‍ර.] 1. සෘතුව ; රිතුව. 2. ඔසප් ලෙය.
රුතේනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුදු, තද ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක්.
රුදන[නා.ප්‍ර.] හැඬීම.
රුද්ධ[වි.] 1. වැසූ ; ආවරණය කළ; නිරර්ථක. 2. ව්‍යර්ථ. 3. අවහිර කරන ලද ; ඇවිරූ.
රුද්‍රජ[නා.ප්‍ර.] රසදිය.
රුද්‍රාණි[නා.ප්‍ර.] රුද්‍ර දෙවියාගේ දේවිය ; ශිව පතිනිය ; පාර්වතිය.
රුදාව[නා.] 1. රිදීම ; කැක්කුම ; රුජාව. 2. රෝගය. 3. පීඩාව ; හිරිහැරය. 4. දාංගලය ; දඟකාරකම.
රුදු[වි.] 1. භයානක ; බියකරු ; රෞද්‍ර. 2. මහත් ; විශාල. 3. දැඩි ; තද. [නා.ප්‍ර.] 1. දෙවියකුගේ නාමය ; ඊශ්වර ; ශිව. 2. වෙසමුණි රජ ; කුවේර.
රුදුරු[නා.ප්‍ර.] ශිව හෙවත් ඊශ්වර දෙවි. [වි.] 1. භයානක ; බියකරු ; රෞද්‍ර ; රුදු. 2. උග්‍ර ; බලවත් ; දරුණු. 3. දැඩි ; තද. 4. මහත් ; විශාල.
රුධිරරුධිරය බ.
රුධිර ගණ[නා.ප්‍ර.] වර්ගීකරණය කරනු ලබන රුධිර කාණ්ඩ.
රුධිර ග්‍රාහිය(පාරිභා.) [නා.] ඇස ආරක්ෂා කරන තන්තුමය ප්‍රතානයක්.
රුධිර ගූටිකාරෝධය(පාරිභා.) [නා.] රුධිර නාල තුළ ලේ කැටිගැසීමේ රෝගය.
රුධිර දායකයා(පාරිභා.) [නා.] ලේ දන් දෙන තැනැත්තා.
රුධිර ධාවනය[නා.] රුධිර නාල ඔස්සේ ශරීරය පුරා ලේ ගමන් කිරීම ; රුධිර චාක්‍රණය ; රුධිර සංසරණය.
රුධිර නාල[නා.ප්‍ර.] රුධිරය සංසරණය වන ධමනි, ශිරා, කේශනාලිකා යන නාල ; රුධිරවාහිනී.
රුධිර පටලය(පාරිභා.) [නා.] ලෙයෙහි ඇති තුනී සිවිය.
රුධිර පට්ටිකා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රුධිරයෙහි ඇති සෛල විශේෂයක් ; ත්‍රොම්බින් සෛල.
රුධිර පාරවිලයනය[නා.] කෙනකූගේ ලෙය වෙන කෙනකුගේ ශරීරයට ඇතුළු කිරීම ; රුධිර ප්‍රවේශනය.
රුධිර පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] රුධිර ධාවනයෙන් නහර තුළ ඇතිවන බලවේගය ; ප්‍රධාන ධමනිවල ඇතිවන පීඩනය.
රුධිර මස්තු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැටිගැසුණු ලේවලින් හෝ ප්ලාස්මයෙන් ඉවත් කරනු ලැබූ තරලය.
රුධිර සංචායකය(පාරිභා.) [නා.] ලේ රැස් කොට ඇති තැන ; ලේ ගබඩාව.
රුධිර සංසරණය[නා.] රුධිර වාහිනී තුළ ලේ ගමන් කිරීම ; රුධිර ධාවනය.
රුධිර ස්‍රාවය(පාරිභා.) [නා.] ලේ වැගිරීම ; රක්තපාතය ; රක්තාහරණය.
රුධිර හීනතාව[නා.] ලේවල හිමොග්ලොබින් අඩුකම ; නිරක්තිය ; රක්තහීනතාව.
රුධිරය[නා.] 1. ශරීරයේ පටක තුළින් සංසරණය වන, ප්ලාස්මය නම් ද්‍රව කොටසකින් හා සෛල පට්ටිකා ආදියෙන් යුත් ඝන කොටසකින් සැදුම්ලත් තරලය ; රතු වර්ණකයක් (හිමොග්ලොබින්) දිය වී ඇති සෛල ඇතුළත් ද්‍රාවණය ; ලේ ; ලෙය. 2. තඹ. 3. අඟහරු ග්‍රහයා. 4. විපත් ඇති කරන ගෘහ ප්‍රභේදයක්.
රුධිරාණු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙයෙහි රතු සහ සුදු වශයෙන් අන්තර්ගතව ඇති සෛල විශේෂය.
රුධිරාශය(පාරිභා.) [නා.] ලේ පිරුණු කුඩා කුහරය ; රුධිර කුටීරය.
රුධිරෝද්ගාරය[රුධිර+උද්වාරය] [නා.] ලෙය වමනය කිරීම ; මුවින් ලේ පිට කිරීම.
රුනඟ[නා.ප්‍ර.] සමුද්‍රය ; සාගරය ; ජලනිධිය.
රුන්ධ[වි.] අවුරන ; නවත්වන ; වළක්වන.
රුපන[වි.] පීඩාවට පත් ; පෙළීමට පත් වූ.
රුපඳුර[රුපු+අඳුර] [නා.] සතුරන් නමැති අන්ධකාරය.
රුප්නවා[ක්‍රි.] 1. රෝපණය කරනවා ; සිටුවනවා. 2. පීඩා කරනවා ; පෙළනවා.
රුප්පනය[නා.] 1. වෙනස්වීම. 2. හානිය ; පීඩාව.
රුප්පය, රුප්පාව, රුප්පේ[නා.] 1. රුක් පාව ; වෘක්ෂ මූලය ; ගසක පා මුල ; ගසක පාමුල අවට ඇති බිම් පෙදෙස. 2. ඝනව විහිදී පවතින ශාඛා මණ්ඩලය සහිත ගස. 3. කැලෑව ; වනාන්තරය. 4. ඉඩම් කට්ටිය ; බිම් පංගුව. 5. ගස් කොළන් රහිත සමතලා බිම් පෙදෙස ; පිට්ටනිය. 6. සෙල්ලම් පිට්ටනිය. 7. ගිමන් හරින ස්ථානය.
රුපියල[නා.] 1. ඉන්දියාව, ශ්‍රී ලංකාව ඇතුළු රටවල් කීපයක භාවිත වන මුදල් ඒකකය. 2. රුපියලක අගයෙන් යුතු රිදී කාසිය.
රුපු[වි.] 1. සතුරු ; විරුද්ධවාදී. 2. ආඩම්බර ; උඩඟු ; ගර්විත. 3. රෝපණය කරන ලද ; රෝපිත. [නා.ප්‍ර.] 1. සතුරා ; විරුද්ධවාදියා. 2. ආඩම්බරය ; අහංකාරය.
රුපු අසුර[නා.ප්‍ර.] 1. අසුරයන්ගේ සතුරා වන ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා. 2. විෂ්ණු දෙවි.
රුපුඅනඟ[නා.ප්‍ර.] අනංගයාගේ සතුරා වන ඊශ්වර දෙවියා.
රුපුනෙඩි[රුපුන්+එඩි] [නා.ප්‍ර.] සතුරන්ගේ එඩිතරකම.
රුපුසෙන්[නා.ප්‍ර.] සතුරු හමුදාව ; සතුරු බළ සෙනඟ.
රුබාබ්[නා.ප්‍ර.] ඇඹුල් රසැති මාංශලදණ්ඩ සහ පුළුල් පත්‍රයකින් යුක්ත එළවළු.
රුබීඩියම්[නා.ප්‍ර.] ආවර්තිතා චක්‍රයේ පස් වැනි ආවර්තයේ පළමු වැනි කාණ්ඩයට අයත් මූලද්‍රව්‍යයක්.
රුරු[නා.ප්‍ර.] රතු පැහැ ගත් කුඩා සිරුරකින් යුත් මුව වර්ගයක්.
රුලං[නා.ප්‍ර.] තිරිඟු පිටි හළා ගැනීමෙන් පසු ඉතිරි වන කප්පි ; සැමෝලිනා.
රුව[නා.] 1. ඇසට ගොදුරු වන අරමුණ ; දෘෂ්ටියට ගෝචර වන වර්ණය. 2. හැඩය ; විලාසය. 3. අනුරුව ; ප්‍රතිමාව. 4. චිත්‍රය. 5. සුන්දරත්වය ; රූපශ්‍රීය. 6. ශරීරය ; දේහය.
රුවකැටිය[නා.] අතිශය රූප ශෝභාව ; අධික රූපශ්‍රීය.
රුවන[නා.] 1. වර්ණයෙන් හා දීප්තියෙන් යුත් පාෂාණ විශේෂයක් ; මාණික්‍යය ; මාණික්‍යය ; රත්නය ; මැණික. 2. රත්රන්. 3. පරම ශ්‍රේෂ්ඨ වස්තුව ; උසස් ම පූජනීය වස්තුව.
රුවනකර[නා.ප්‍ර.] 1. මුහුද ; සමුද්‍රය. 2. මැණික් පතලය.
රුවනවා[ක්‍රි.] ඇතුළු කරනවා ; බහාලනවා.
රුවන්[වි.] මැණික්වලින් සාදන ලද ; රුවන්මුවා ; රත්නමය. [නා.ප්‍ර.] 1. මැණික් ; මාණික්‍යය. 2. උතුම් දෑ.
රුවන් කෙළි[නා.ප්‍ර.] පුරාණ සිංහල කාන්තාවන් විසින් කරන ලද එළිමහන් ක්‍රීඩාවක්.
රුවන් පන්තිස[නා.] ත්‍රිවිධරත්නය උතුම් ම රත්න බවට පැමිණීමට හේතු වශයෙන් රතන සූත්‍රයෙහි දැක්වෙන තිස්පස් ගුණය.
රුවන් බත්[වි.] මැණික් බඳින ලද ; මැණික් ඔබ්බන ලද.
රුවන් බඳ[වි.] රුවන් බත් බ.
රුවන් මළුව[නා.] රුවන්වැලි සෑය ගොඩනංවන ලද ස්ථානයට ඉන් පෙර හැඳින්වූ නාමය.
රුවන් සක්මන[නා.] රත්නයෙන් නිමවන ලද සක්මන් මඟ ; රත්න චඞ්ක්‍රමණය ; බුද්ධත්වයෙන් පසු තෙ වැනි සතිය තුළ බුදුරදුන් සක්මන් කළ මඟ.
රුවන් සින්නම්[නා.ප්‍ර.] පුරාණ ලංකාවේ භාවිත වුණු නළා විශේෂයක්.
රුවන්ගිර[නා.ප්‍ර.] මහමේරු පර්වතය.
රුවන්තියා[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ, ධම්ම සහ සංඝ යන රුවන් තුන ; තුන්රුවන ; ත්‍රිවිධ රත්නය.
රුවන්මෙර[නා.ප්‍ර.] රනින් නිම වූ මහමේරු පර්වතය ; රන්ගිර.
රුවරු[නා.ප්‍ර.] රිදී-රත්රන් කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන්නා.
රුවල[නා.] සුළං බලයෙන් දුවන විවිධ යාත්‍රාවලට බැඳීම සඳහා අටවන ලද රෙද්ද.
රුවාව[නා.] ඇසේ ඉංගිරියාව ; කළු ඉංගිරියාව හෝ සුදු ඉංගිරියාව.
රුවිත[නා.ප්‍ර.] කඩදාසි කුට්ටමේ අලුවා කෑලි හැඩයේ රූපය සහිත කොළය.
රුවිත කැපුම් කටුව(පාරිභා.) [නා.] කපන කටුවක්; කැපුම් කෙළවර රුවිත සලකුණේ හැඩයට උල් කොට ඇති කටුව.
රුෂ්ට[වි.] කෝප වූ ; කුපිත වූ.
රුස්[වි.] කැමැති ; මනාප ; රුචි.
රුස්නා[වි.] කැමති වන ; රුචි කරන. [නා.ප්‍ර.] ඇලුම් කරන තැනැත්තා.
රුසිය[නා.] කැමැත්ත ; රුචිය.
රුසියා[නා.] 1. මහා ප්‍රාඥයා ; ඉසිවරයා. 2. දක්ෂයා ; සමර්ථයා.
රුසිර[නා.] රූප සම්පත්තිය.
රුසිරු[වි.] සිත්කලු වූ ; රුචිර වූ. [නා.ප්‍ර.] රූපශ්‍රීය ; රුචිර භාවය ; සිත් ගන්නා-සුලු බව.
රුහ[වි.] 1. ඉපදුණු ; හටගත් ; පැනනැඟුණු. 2. නැඟුණු ; ආරූඪ වූ.
රුහනය[නා.] ඇතිවීම ; වැඩීම ; වර්ධනය වීම.
රුහශාක, රුහාශාක[නා.ප්‍ර.] ගස්වල කඳන් සහ ශාඛා මත වැවෙන උඩවැඩියා වැනි පැළ.
රුහිර, රුහිරු[නා.ප්‍ර.] ලේ ; රුධිරය.
රුහුරනවා[ක්‍රි.] සොලවනවා.
රුහුළනවා[ක්‍රි.] පොළනවා.
රුළු[වි.] රළු ; කටුක ; ගොරෝසු.
රූ කමටහන, රූප කමටහන[නා.] රූප කර්මස්ථානය ; ශරීරය රූප කලාප වශයෙන් මෙනෙහි කිරීමේ භාවනාව.
රූ කය[නා.ප්‍ර.] පඤ්චේන්ද්‍රියට ගෝචර වන ශරීර ස්කන්ධය.
රූ කළ[වි.] මනාව සකස් කළ ; මට්ටම් කළ හෝ ඔප දැමූ.
රූ තලය[නා.] රූපය පමණක් ඇති බ්‍රහ්ම ලෝකය ; රූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝකය.
රූ නඟනවා[ක්‍රි.] ශෝභන කරනවා ; අලංකාර සටහන් හෝ රූප යොදා සරසනවා.
රූ සපුව[නා.] රූප ශෝභාව ; රූප සම්පත්තිය.
රූං ඇදීම[නා.] කඩදාසි කුට්ටමෙන් කරන ළමා ක්‍රීඩාවක්.
රූකඩ අදිනවා[ක්‍රි.] රූකඩ නැටවීම සඳහා ඒවාට සවි කළ නූල් නිසි ලෙස අදිනවා.
රූකඩය[නා.] 1. ලී, පස්, ඉටි ආදියකින් තැනූ මිනිස් හෝ සත්ත්ව රූපය. 2. අඳින ලද එවැනි චිත්‍රය. 3. නූල් ආදිය මඟින් අග-පසඟ ක්‍රියාකරවිය හැකි පරිදි නාට්‍ය රඟපෑම සඳහා තැනූ රූපය.
රූකඩයා[නා.] 1. ස්වීය බලයක් නැති ව නොහොත් නැති බව නොදක්වා, අන්‍යයකුට ඕනෑ ලෙස ම ගැති ව ක්‍රියා කරන්නා. 2. කෝෂ අවස්ථාවෙහි සිටින කෘමි සත්ත්වයා. 3. සතුන් බය කිරීමට සාදන රූපය ; පඹයා.
රූකඳ[නා.] පංචේන්ද්‍රියට ගෝචර වන ශරීර ස්කන්ධය.
රූකම[නා.] 1. රූප කර්මාන්තය ; රූප ඇඳීමේ සහ ඇඹීමේ කර්මාන්තය. 2. අඳින ලද නොහොත් අඹන ලද රුවක්.
රූක්ෂ[වි.] 1. රළු ; කර්කෂ ; අමිහිරි. 2. කරදර හිරිහැර සහිත ; අමාරු ; දුෂ්කර. 3. වියළි ; ශුෂ්ක. [නා.ප්‍ර.] 1. වියළි දෙය. 2. ආහාරයෙහි ඇති රස හයෙන් එකක්. 3. නාදයෙහි රළු බව හා සම්බන්ධ ව භාරතීය ස්වසංගීතයෙහි දැක්වෙන දෝෂයක්.
රූක්ෂ තේජස[නා.] බඩගින්න ; ජඨරාග්නිය.
රූක්ෂ ප්‍රමාණය[නා.] 1. මහජනයාගේ පැහැදීමට හේතු වන කටුක වූ ධූතාඞ්ගාදී ප්‍රතිපත්තිවල ප්‍රමාණය. 2. තමාගේ කටුක ප්‍රතිපත්ති ආශ්‍රයෙන් අනුන්ගේ හිත් දිනීමට පෙලඹී සිටින තැනැත්තා.
රූක්ෂය[නා.] රළු ගතිය ; නොසිනිඳු බව ; සිරුරේ දොස් කිපුණු ස්වභාවය.
රූක්ෂාහාරය[නා.] කටුක කෑම ; කර්කෂ ආහාර.
රූක්ෂිත[වි.] 1. වියැළීගිය. 2. පීඩාවට පත් වූ ; රළු වූ.
රූටන[වි.] ලිස්සන ; ලිස්සනසුලු.
රූටන අලවංගුව[නා.] එක් | අලවංගුවක් තුළ රූටා යන අලවංගුව.
රූටන ගාංචුව[නා.] තද වීම සඳහා ඇඳුම් පටි ආදියෙහි යොදන කුඩා ගාංචුවක්.
රූටන ගියරය[නා.] පහසුවෙන් එහා මෙහා තල්ලු වන ගියරය.
රූටන තහඩුව[නා.] ලිස්සමින් තද වෙවී මැහුම් වැටෙමින් මැසීමට, මහන මැසිමට සවි කරන උපකරණයක්.
රූටන මට්ටම් ලෑල්ල[නා.] අවශ්‍ය අන්දමින් ඔබ-මොබ ලිස්සවමින් සකසා ගත හැකි මට්ටම් ලෑල්ල.
රූටන යත්ත[නා.] ලියන දාරය දිගේ ලිස්සා යැවීමෙන් යතු ගාන උපකරණයක්.
රූටනය[නා.] මහන මැසිමේ ලිස්සන තහඩුව.
රූටනවා[ක්‍රි.] ලිස්සනවා ; ක්‍රමයෙන් පහළට ඇදෙනවා.
රූටයිල්[නා.ප්‍ර.] කළුපාට වැලිවල මිශ්‍ර වී ඇති ඛනිජ වැලි වර්ගයක් ; ස්ඵටිකරූපී ටයිටේනියම් ඩයොක්සයිඩ්.
රූටා බසිනවා[ක්‍රි.] (වැඩි වශයෙන් ලම්බාකාරව) පහළට ලිස්සා යනවා.
රූඩ්[නා.ප්‍ර.] බිම් වර්ග ප්‍රමාණ මැනීම සඳහා යොදන පර්චස් 40ක් හෙවත් අක්කර කාලේ ඒකකය.
රූඪ[වි.] 1. ඉපදුණු ; හටගත්. 2. නැගුණු. 3. දියුණු වූ ; වර්ධනය වූ. 4. ප්‍රසිද්ධ වූ ; ප්‍රචලිත වූ ; කීර්තිමත්. 5. ව්‍යවහාර ; පුරුදු.
රූඪනාමය[නා.] නියම නම වෙනුවට යොදා ගන්නා ආරූඪ නාමය.
රූඪශබ්දය[නා.] අධ්‍යාහාරයෙන් ගනු ලබන ශබ්දය ; ආරෝපිත ශබ්දය.
රූඪි[වි.] අර්ථයට එකඟ නොවන ; අර්ථානුකූල නොවන.
රූඪිය[නා.] 1. ශබ්ද ව්‍යුත්පත්තියෙන් අන්‍ය වූ ව්‍යවහාරාර්ථය ; නිරුක්තියට අනුකූල නොවන නමුත්, ව්‍යවහාරයෙන් ගැනෙන අර්ථය. 2. හටගැනීම ; ඇතිවීම. 3. ප්‍රසිද්ධිය.
රූදිවිඳු[නා.ප්‍ර.] ජීවිතේන්ද්‍රියයාගේ ද්විප්‍රකාර පැවැත්මෙන් එකක් ; රූපයෙහි පැවැත්ම.
රූන, රූනා[නා.] 1. ළමයින් විනෝදය සඳහා ද හේන් ගොවියන් සතුන් පළවා හැරීම සඳහා ද භාවිත කරන උපකරණයක් ; රූ පෙත්ත. 2. බඹරය.
රූනා අඬවනවා[ක්‍රි.] රූ පෙත්ත ක්‍රියා කරවනවා.
රූප අඹනවා[ක්‍රි.] මැටි, ගල් ආදියෙන් ගත රූප නිර්මාණය කරනවා ; රූප නෙළනවා.
රූප ඇඳහිලිකාර[වි.] රූපවලින් දක්වෙන දේව ආදින් කෙරෙහි භක්තිය දක්වන ; ප්‍රතිමා වන්දනා කරන.
රූප උපචය[නා.] (අභි.) 1. රූප පළමුව හටගැනීම. 2. උපන් රූප නැවත නැවත හටගැනීම.
රූප කල්‍යාණ[නා.ප්‍ර.] රූපයෙහි යහපත් බව ; රූපයෙහි අලංකාරය.
රූප කලාපය[නා.] එකවිට උපදනා වූ එකවිට නිරුද්ධ වන්නා වූ එකම නිශ්‍රය ඇති එකතුව පවත්නා වූ රූප ධර්ම සමූහය ; අභිධර්මයේ සඳහන් කර්මජ 9, චිත්තජ 6, ඍතුජ 4 සහ ආහාරජ 2 යන රූප කලාප 21.
රූප කලාව[නා.] රූපකාය ; ශරීරය ; දේහය ; රූපය.
රූප කාය[නා.ප්‍ර.] 1. දෘෂ්ටි ගෝචර වන රූපය ; ශරීරය. 2. රූපස්කන්ධය ; සතර මහා භූත හා චක්ෂු ප්‍රසාද ආදී රූප සමූහය.
රූප පරිවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] මුලින් පැවති රූපය වෙනත් රූපයක් ගැනීම ; රූපයේ විපර්යාසය.
රූප රාගය[නා.] 1. රූපභවය කෙරෙහි පවතින ආශාව. 2. රූප කෙරෙහි පවතින ආශාව.
රූප ලෝකය[නා.] රූපය පවත්නා බ්‍රහ්ම ලෝකය ; රූපතලය.
රූප විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ජීවීන්ගේ ස්වරූප පිළිබඳ ව වෙන් වෙන් වශයෙන් පිරික්සා බැලීම.
රූප විලාසය[නා.] රූපයෙහි ආකාරය ; රූප සම්පත්තිය.
රූප සංඥාව[නා.] රූපය පිළිබඳ හැඟීම.
රූපඓශ්වර්ය[නා.ප්‍ර.] රූපයෙහි ශ්‍රේෂ්ඨත්වය ; රූ සපුවෙහි ඉසුරු බව ; මහත් වූ රූප සම්පත්තිය.
රූපකමටහන[නා.] රූ කමටහන බ.
රූපකය[නා.] උපමාවත් උපමේයත් එකක් ම ලෙස නොහොත් වස්තු දෙකක් එකක් ලෙස සලකා නිර්මාණය කරන අලංකාරය.
රූපකාය සම්පත්තිය[නා.] රූප ශ්‍රී සම්පත ; (බුදුරජාණන් වහන්සේගේ) දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ හා අසූ අනූවිය දුන් කරණකොට ගෙන ඇති වූ රූපශ්‍රීය.
රූපකූටය[නා.] තරාදිය භාවිත කිරීමේදී කරන වංචාවක්.
රූපගත[වි.] රූප බවට පත්.
රූපජනනය(පාරිභා.) [නා.] ජීවියකු ගේ අවයවයක හෝ කොටසක හෝ සම්භවය හා විකසනය.
රූපණය[නා.] දැක්වීම ; නිරූපණය කිරිම ; රූපකයකට නගා දැක්වීම.
රූපතල[නා.ප්‍ර.] රූපාවචර ධ්‍යානලාභීන් උපදින බ්‍රහ්ම ලෝක.
රූපත්[වි.] මනා රූපයෙන් යුත් ; රූප සම්පන්න.
රූපය[නා.] 1. රූපස්කන්ධය ; ශරීරය. 2. වර්ණ රූපය ; ඇසට විෂය රූපය. 3. අඳින ලද, අඹන ලද, නෙළන ලද, තනන ලද ආකෘතිය ; චිත්‍රය ; ප්‍රතිමාව ; ස්වරූපය. 4. ව්‍යාකරණයට අදාළ පද, උපසර්ග සහ ප්‍රත්‍යය ඒකකයක් 5. නෙත්කලු ස්වභාවය ; සෞන්දර්යය. 6. රූප ලෝක. 7. රූපායතනය. 8, රූපාවචර ධ්‍යානය.
රූපලාවණ්‍යය[නා.] රූපයේ මනහර බව ; රූපය පිළිබඳ සොඳුරු බව.
රූපවාහිනිය[නා.] බෙහෙවින් ශබ්දය ද සහිත ව රූප විද්‍යුත් මාධ්‍යයෙන් යම් මධ්‍යස්ථානයකින් විකාශනය කළ හැකි තාක්ෂණික ක්‍රමය ; ටෙලිවිෂනය.
රූපශ්‍රීය[නා.] රූප ලක්ෂණය ; රූප සෞන්දර්යය.
රූපසටහන[නා.] කිසියම් වස්තුවක ආකාරය දැක්වීම සඳහා අඳින රූපය.
රූපසම්පන්න[වි.] රූපශ්‍රීයෙන් යුක්ත වූ ; යහපත් රූපයෙන් යුත්.
රූපස්කන්ධය[නා.] චක්ෂුරාදී ඉන්ද්‍රියයන්ට ගෝචර වන ධාතු සමූහයේ එකතුව.
රූපසාරය[නා.] ශ්‍රේෂ්ඨ වූ රූපශ්‍රීය ; ශ්‍රේෂ්ඨ රූපය.
රූපසිද්ධිය[නා.] පද සාධනය ; පද සිද්ධිය ; විභක්ති ගැන්වීමෙන් ශබ්ද ප්‍රකෘතිවලින් හා ධාතු ප්‍රකෘතිවලින් නාමපද සහ ක්‍රියාපද සෑදීම.
රූප්‍ය[නා.ප්‍ර.] රජත ; රිදී. [වි.] දැකුම්කලු ; සුන්දර.
රූපාක්ෂර[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ මිසරයෙහි අකුරු වෙනුවට භාවිත කළ රූ සටහන් ; හයිරෝග්ලිපික් අක්ෂර.
රූපාග්‍රප්‍රාප්ත[රූප+අග්‍ර+ප්‍රාප්ත] [වි.] රුවින් උසස් ම තත්ත්වයට පත්.
රූපාණු දර්ශය(පාරිභා.) [නා.] බාහිර පෙනුම ; ජීවීන් හැඩය අතින් සමාන වීම.
රූපාන්තරණය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ජීවීන් ගේ ආකෘතිය වෙනස්වීම්වලට භාජන ව අනෙක් ආකාර ගැනීම.
රූපාන්තරය[නා.] අනෙක් රූපය ; වෙනස් වූ රූපය ; අන්‍ය තත්ත්වයට පත් රූපය.
රූපාවචර[නා.ප්‍ර.] රූපය පමණක් පවත්නා බ්‍රහ්ම ලෝකය ; රූපාවචර භූමිය.
රූපික(පාරිභා.) [වි.] ආකෘතියෙන් යුතු ; රූපයෙන් යුත්.
රූපික අධ්‍යාපනය[නා.] අනෙකාගෙන් ලැබෙන ක්‍රමවත්, විධිමත් අධ්‍යාපනය.
රූපිත[වි.] රූපණය කරන ලද ; ගෙනහැර දැක්වූ.
රූපිය[නා.] රිදී.
රූපී[වි.] 1. රූපය පවත්නා ; රූපය ඇති. 2. රුවැති ; රූපත් වූ.
රූපෝද්ගත[වි.] ශරීරවත් වූ රූපයක් බවට පත්.
රූබර[වි.] මහත් රූපශ්‍රීයෙන් යුත් ; අතිශය දැකුම්කලු.
රූබරයා[නා.] 1. ළපැටියා. 2. මුවා.
රූමත්[වි.] රුව ඇති ; රූප ශෝභාවෙන් යුත්.
රූමැටිසියාව(පාරිභා.) [නා.] වාතාබාධයක්.
රූමිටි[නා.ප්‍ර.] කෙඳිරිය.
රූරනවා[ක්‍රි.] ලිස්සී යනවා ; පහළට ඇදී යනවා.
රූල[නා.] 1. කෙළින් වැටී ඇති ඉර ; ඍජු රේඛාව. 2. ඍජු රේඛා ගැසීමට භාවිත කරන උපකරණය ; කෝදුව.
රූල්පොල්ල[නා.] රූල් ගැසීම සඳහා සකස් කර ගත් උපකරණයක්.
රූලේ(පාරිභා.) [නා.] අචල චක්‍රයක් මත පෙරළමින් යන චක්‍රයක් විසින් ගෙන යනු ලබන ලක්ෂ්‍යයක නාමය.
රූලෝ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිඟන් ගොඩක් මෙන් පෙනෙන රක්තාණු එකතුව.
රූෂ්ට[වි.] රළු ; නපුරු.
රූසර[නා.ප්‍ර.] විශිෂ්ට රූප සම්පත්තිය.
රූස්ස[වි.] ඉතා විශාල වූ ; ඉතා උස් වූ.
රූස්සය[නා.] විශාල ව වැඩුණු ගස.
රූළ්හ[වි.] නැඟුණු ; හටගත් ; ආරෝපණය කරනු ලැබූ.
රෙකමදාරුව[නා.] සුදුසු බවට කරන නිර්දේශය ; සහතිකය.
රෙක්සින්[නා.ප්‍ර.] කෘත්‍රිම හම් වර්ගයක්.
රෙකුලාසි, රෙගුලාසි[නා.ප්‍ර.] ව්‍යවස්ථා; නීතිරීති; නියමය.
රෙජිමේන්තුව[නා.] යුද හමුදා බළඇණිය.
රෙජිස්ටරය[නා.] ආයතනයක පුද්ගලයන්ගේ හෝ බඩු බාහිරාදියේ හෝ නම් ලැයිස්තුව ; නීත්‍යනුකූල ව සටහන් තැබිය යුතු පොත ; ලේඛනගත කිරීමේ පොත.
රෙජිස්ට්‍රාර්[නා.ප්‍ර.] 1. කිසියම් ආයතනයක ලියකියවිලි සම්බන්ධව කටයුතු කරන ප්‍රධාන නිලධාරියා. 2. උප්පැන්න, විවාහ සහ මරණ ලියාපදිංචි කරන නිලධාරියා.
රෙටිනාව[නා.] ඇසේ ප්‍රකාශ සංවේදී ස්තරය ; දෘෂ්ටි විතානය.
රෙඩ් ලෙඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊයම්වල රතට හුරු ඔක්සයිඩයක් ; සාදලිංගම්.
රෙඩොක්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔක්සිහරණය සහ ඔක්සිභවනය සඳහා ව්‍යවහාරික නාමය ; රිඩොක්ස්.
රෙදි[නා.ප්‍ර.] ලෝම, සේද ආදී කෙඳි වර්ග හෙවත් නූල් භාවිත කොට වියා නිම කළ වස්ත්‍ර.
රෙදි රෝල[නා.] රෝලක හැඩයට ඔතන ලද රෙදි.
රෙදි සලඹයා[නා.] රෑ සමනල වර්ගයක්.
රෙදි හැට්ට[නා.ප්‍ර.] කාන්තා ඇඳුම්.
රෙදිකඩ[නා.] වස්ත්‍ර කැබැල්ල ; රෙදි කෑල්ල.
රෙදිපිළි[නා.බහු.] 1. රෙදිවලින් සාදන ලද ඇඳුම්. 2. රෙදි වර්ග.
රෙදෙස[නා.] රදස ; ධූලී ; රජස්.
රෙනට්[නා.ප්‍ර.] කිරිවල මිදීම ඇති කරන ආමාශයික යුෂයෙහි තිබෙන එන්සයිමයක්.
රෙන්චිය, රෙංචිය(පාරිභා.) [නා.] ඇණ මුරිච්චි කරකැවීමට භාවිත කරන අඬුවක්.
රෙන්සිනා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පස් විශේෂයක්.‍
රෙනෙසාන්ස් මැස්ම(පාරිභා.) [නා.] මැහුම් විශේෂයක් ; නවතම මැහුම් ක්‍රමයක්.
රෙපරමාදු, රෙප්‍රමාදු[නා.ප්‍ර.] 1. දහසය වැනි සියවසේ දී යුරෝපයේ රෝම කතෝලික ආගම් සංවිධානය වෙනසකට පත් කිරීම සඳහා කටයුතු ව්‍යාපාරය. 2. එයින් ප්‍රතිසංවිධාන ව බිහි වුණු ක්‍රිස්තු ආගමේ නිකායක් ; ප්‍රොතෙස්තන්ත ආගම.
රෙපරේරු[වි.] අලුත්වැඩියා කිරීම පිළිබඳ ; ප්‍රතිසංස්කරණය සම්බන්ධ.
රෙපරේරුව[නා.] අලුත්වැඩියාව ; ප්‍රතිසංස්කරණය.
රෙප්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඝන රෙදි වර්ගයක්.
රෙප්ටිලියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උරගයන් අයත් වන සත්ත්ව ගණය ; උරගයන්ගේ වර්ගය.
රෙයිසින්[නා.ප්‍ර.] ඇට රහිත වියලූ කුඩා මිදි වර්ගයක නාමය.
රෙයොන්[නා.ප්‍ර.] කෘත්‍රිම රෙදි වර්ගයක වෙළෙඳ නාමය.
රෙයොමීටරය(පාරිභා.) [නා.] තරල ධාරාවක් මැනීමට භාවිත කරන උපකරණයක නාමය.
රෙලු[වි.] රළු ; රූක්ෂ.
රෙසින්[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ගස්වලින් ස්‍රාවය වන ද්‍රව්‍යයක් ; දුම්මල ලාටු.
රෙහෙණ[නා.ප්‍ර.] නැකැත් විසිහතෙන් එකක් වන රෝහිණී නැකත.
රෙහෙණු[නා.ප්‍ර.] රේණු.
රෙහෙර[නා.ප්‍ර.] 1. රෙහෙර මුවා. 2. රේරු නම් පක්ෂියා. 3. රෝහිත නම් මත්ස්‍යයා.
රෙහෙරා, රෙහෙරේ, රෙහෙරේරා[නා.] රෝහිත මත්ස්‍යයා ; ලේල්මසා.
රෙළුව[නා.] හැඬීම.
රේක[නා.ප්‍ර.] විරේකය ; පහවීම.
රේකඩය(පාරිභා.) [නා.] හිදෑසක් පිරවීමට සවි කරන පතුර ; කූඤ්ඤය ; කීලපට්ටය.
රේක්කය[නා.] කුණු රොඩු ආදිය එකතු කිරීම සඳහා දිග මිටකට යකඩ දෑතිපනාවක් සවි කළ උපකරණය.
රේඛණිය[නා.] රේඛා ඇඳීමට ගනු ලබන කෝදුව ; රූල.
රේඛනය[නා.] 1. රේඛා යෙදීම. 2. වඤ්චනික ක්‍රියා වැළැක්වීමට හෝ හුවමාරුව සීමා කිරීමට හෝ චෙක්පත් ආදියේ හරහට රේඛා දෙකක් යෙදීම.
රේඛා[වි.] රේඛාව සම්බන්ධ ; රේඛීය ; ඉරි පිළිබඳ.
රේඛා කූඩුව(පාරිභා.) [නා.] සිතියමක සැකිල්ල ; සැලැස්ම ; ආකෘතිය හෝ පඤ්ජරය.
රේඛා ගණිතය[නා.] ගණිත ශාස්ත්‍රයක නාමය ; භූමිය මැනීම ආදිය කරන මිනුම් ශාස්ත්‍රය ; ජ්‍යාමිතිය.
රේඛා චිත්‍රය[නා.] (පාරිභා.) 1. ඉරි ලකුණුවලින් පමණක් කරන චිත්‍රය ; දළ සටහන ; කටු සටහන. 2. ආදර්ශ රූපය ; ආකෘතිය. 3. ප්‍රස්තාරය.
රේඛා ලේඛනය(පාරිභා.) [නා.] රේඛාමය සංඛ්‍යා ලේඛනය ; රේඛා චිත්‍රය ; ප්‍රස්තාරය.
රේඛා වර්ණපටය(පාරිභා.) [නා.] රේඛාවලින් සමන්විත වර්ණාවලිය ; රේඛා වර්ණාවලිය.
රේඛාමය[වි.] ඉරිවලින් සෑදුණු; රේඛාවලින් නිර්මිත.
රේඛාව[නා.] 1. ඉරක් මෙන් පෙනෙන ඕනෑම ලකුණක් ; ඉර. 2. ගැවසීගත් පේළිය ; පඞ්ක්තිය. 3. සීමා ලකුණ. 4. තීරුව ; දිග පටු ලකුණ.
රේඛිත[වි.] 1. රේඛා සහිත. 2. රේඛා යෙදීමෙන් අවලංගු කළ හෝ සීමා කළ.
රේඛීය[වි.] රේඛාවට අදාළ ; රේඛාමය.
රේඛීය ගම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] රේඛීය වස්තුවක ස්කන්ධයේ හා ප්‍රවේගයේ ගුණිතය.
රේඛීය ත්වරණය(පාරිභා.) [නා.] ඒකක කාලයක දී ප්‍රවේගය වෙනස් වන ශීඝ්‍රතාව.
රේඛීය නිකරය(පාරිභා.) [නා.] ටෙරිඩියුම් ගණයේ ශාකවල පිහිටි බීජාණුධානිය.
රේඛීය ප්‍රකාශනය(පාරිභා.) [නා.] රේඛා මඟින් ඉදිරිපත් කොට ප්‍රකාශ කරන ලද්ද.
රේඛීය ප්‍රවේගය(පාරිභා.) [නා.] රේඛාවක ආකාරයෙන් යම්කිසි දිසාවකට චලනය වීමේ ශීඝ්‍රතාව.
රේඛීය ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] ඉරි මඟින් සංඛ්‍යාලේඛන ආදිය ප්‍රස්තාර කොට දැක්වීම.
රේඛීය මානය(පාරිභා.) [නා.] රේඛාවලින් දිග, පළල, ඝනකම ආදිය දක්වන මිම්ම.
රේඛීය මිනුම(පාරිභා.) [නා.] රේඛා රූපමානය ; රේඛා මාපය.
රේඛීය විශාලනය(පාරිභා.) [නා.] අනුරේඛ විශාලනය ; රේඛාරූප විශාලනය.
රේඛීය ශ්‍රිතය(පාරිභා.) [නා.] සමාන්තර දුර අනුව අනෙකෙහි ද අනුරූප වෙනසක් සිදුවන අන්දමට, රාශියක් සමඟ එකට බැඳුණු රාශිය ; ඒකඝාත ශ්‍රිතය.
රේඛීය සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] ඒකබල සමීකරණය.
රේඛීය සාධකය(පාරිභා.) [නා.] ඒකබල සාධකය ; ඒකඝාත ඛණ්ඩය.
රේගය[නා.] කාන්තාරවල සුළං මඟින් සිදුවන ඛාදනය නිසා සෑදෙන භූ-රූපයක් ; වැලි ආවරණය සුළගට ගසා යෑමෙන් ගල් බොරලු පමණක් ඉතිරි වී පවතින තැනිතලා ප්‍රදේශය.
රේගලය[නා.] දොරවල්, ජනෙල් පියන් ආදියේ පැතිවලට යොදා ඇති ලී රාමුව.
රේගල් නියන(පාරිභා.) [නා.] නියන් වර්ගයක්.
රේගල් මූට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] දොර, කවුළු, අල්මාරි සඳහා භාවිත මූට්ටු වර්ගයක්.
රේගු[වි.] තීරුබදු හා සම්බන්ධ ; නැව්තාටේ තීරු බදු අය කරන ස්ථානයට අදාළ.
රේගු අයකැමි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තීරු බදු අය කරන නිලධාරියා.
රේගු දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] රේගු නිලධාරීන්ගේ දැනගැනීම සඳහා නැවක පටවා තිබෙන බඩු පිළිබඳ සවිස්තර ලේඛනය.
රේගුර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉන්දියාවේ කපු වැවෙන ප්‍රදේශයේ ඇති කාබනික ද්‍රව්‍ය බහුල කළු පස.
රේගුව[නා.] 1. තොටමුණක් හා සම්බන්ධ ව තීරු බදු අය කරන ස්ථානය. 2. වරායේ බඩු ගබඩාව.
රේචකය[නා.] පාචනය ඇති කරවන දෙය ; විරේකය.
රේචනය[නා.] 1. විරේක කරවීම ; විරේක වීම ; බඩයෑම ; මළපහ කිරීම. 2. (පාරිභා.) උද්භිද සෛලයක රික්තක ඇති වීම. 3. (පාරිභා.) නළ, භාජන, බල්බ වැනි යමක අන්තර්ගත සියලු එහි දෑ බැහැර කොට එහි අභ්‍යන්තරය ශූන්‍ය බවට පත් කිරීම.
රේඩන්[නා.ප්‍ර.] අක්‍රිය වූ වායු විශේෂයක්.
රේඩා, රේඩාර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යම් මධ්‍යස්ථානයක සිට විදහා යවන ලද කෙටි විද්‍යුත් තරංග පරාවර්තනයෙන් එයට සාපේක්ෂිතව පවතින අන් වස්තුවල පිහිටීම, දුර ආදිය ගැන අවබෝධය ලබා ගැනීමේ ක්‍රමය.
රේඩියම්[නා.ප්‍ර.] විරල විකිරණශීල, ලෝහමය මූලද්‍රව්‍යයක්.
රේඩියම් පෘථක්කරණය(පාරිභා.) [නා.] රේඩියම් ක්‍රියාව ; රේඩියම් වියෝජනය ; විශ්ලේෂණය.
රේඩියේටරය[නා.] මෝටර් රථ ආදියේ උණුසුම සිසිල් කරන නොහොත්, කාමරයක උෂ්ණය හාත්පස පතුරුවන උපකරණය ; විකිරකය.
රේඩියෝ[වි.] විද්‍යුත් චුම්බක තරංග උපයෝගී කොටගෙන පණිවිඩ යැවීමේ හා ලබාගැනීමේ ක්‍රමය ; ගුවන් විදුලිය.
රේඩියෝ ක්‍රියාත්මකත්වය(පාරිභා.) [නා.] පරමාණු රශ්මිය විහිදීම ; ඇල්පා, බීටා, ගැමා යන රශ්මි විකිරණය කිරීම.
රේඩියෝ දුරේක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] අන්තරීක්ෂ ගුවන්විදුලි තරංග ලබාගත හැකි උපකරණයක්.
රේඩියෝ දූරලේඛය(පාරිභා.) [නා.] ගුවන් විද්‍යුත් තරංග මඟින් සිදුවන මුද්‍රණය.
රේඩියෝ නිවේශනය(පාරිභා.) [නා.] ගුවන්විදුලි තරංග උපයෝගී කොටගෙන යම් යම් වස්තු පිහිටා තිබෙන තැන් සොයා ගැනීම.
රේඩියෝ සොන්ඩය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා ඉහළ අහසේ කාලගුණ තොරතුරු මැනීමට බැලුනයකින් යවනු ලබන කුඩා ගුවන්විදුලි සම්ප්‍රේෂකයක්.
රේඩියෝලේරිය ගොහොරුව(පාරිභා.) [නා.] නිවර්තන ප්‍රදේශවල ගැඹුරු මුහුදු පත්ලෙහි තිබෙන ගොහොරුවක්.
රේඩොන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විකිරණශීලි වායුවක් ; රේඩියම් පෘථක්කරණයෙන් සෑදෙන විකිරණශීලි මූලද්‍රව්‍යයක්.
රේණු මුකුටය[නා.] මලක ස්ත්‍රී කේශර කෝෂය සහිත ව එකට සම්බන්ධව පිහිටි රේණු සමූහය.
රේණුව[නා.] මලක සූතිකාවකින් ද පරාග ධානියකින් ද යුක්ත කොටස ; මලක පරාග සෑදෙන අවයවය ; මල්රොන් ; මකරන්ද ; මුවරද.
රේණුවාහය(පාරිභා.) [නා.] හරිහැටි නොවැඩුණු රේණුව ; වඳ රේණුව.
රේතස[නා.] ධාතුව ; ශුක්‍රාණුව.
රේත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] මෘද්වංශීන්ගේ දත් සහිත (පීරක් වැනි) දිව.
රේතෝධාතුව[නා.] පුරුෂ ධාතුව.
රේන්ද[නා.ප්‍ර.] 1. බදු ක්‍රමයක් ; යම් ආයතනයක් ව්‍යාපාරයක් වශයෙන් ගෙනයෑමට ගෙවන බද්ද. 2. නූල්වලින් ගොතන රටා සහිත පටි විශේෂයක්. 3. ගෘහ භාණ්ඩ ආදිය සැරසීම සඳහා නූල්වලින් ගොතන ලද රටා විශේෂයක්.
රේන්දකාරයා[නා.]1. තැබෑරුමක මත්පැන් වෙළඳාම, රා සඳහා පොල් ගස් මැදීම, ආදිය සඳහා බලයලත් තැනැත්තා ; රේන්දරාළ. 2. මසුන් ඇල්ලුවාට පසු වැල්ලේ දී වෙන්දේසියේ විකුණන්නා.
රේන්දපොළ[නා.] 1. තැබෑරුම්හි මත්පැන් වෙළඳාමෙන් බදු අය කරන ස්ථානය. 2. මාළු වෙළඳාමෙන් බදු අයකරන තොටුපොළ.
රේනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
රේනිස් ලණුව[නා.] අසුන්ගේ කටකලියාවට යෙදූ පටිය ; තෝන් ලණුව ; රේන්ස් ලණුව.
රේඵය[නා.] ව්‍යඤ්ජනයකට පෙරටුව ‘ර්’ ශබ්දය ඇතිවන අවස්ථාවලදී ඒ වෙනුවට එම ව්‍යඤ්ජනය මත යොදන සංකේතය ( ර්‍).
රේයන්, රේයොන්[නා.ප්‍ර.] 1. කෘත්‍රිම නූල් කෙඳි වර්ගයක්. 2. ඒවායින් වියන රෙදි.
රේයොමියුවර් උෂ්ණත්වමානය(පාරිභා.) [නා.] ජලය මිදෙන උෂ්ණත්වය 0°ද, ජලය නටන උෂ්ණත්වය 800 ද වශයෙන් සලකා සාදන ලද උෂ්ණත්ව මාපකය.
රේරමාංසය[නා.] රීරි මාංසය ; රුධිර මාංසය ; රිහිරි මස් ; ලේ සහ මස්.
රේල් ඇන්ජිම[නා.] දුම්රිය ඇන්ජිම.
රේල් ගේට්ටුව[නා.] දුම්රිය මාර්ගයක් හරහා අන් මාර්ගයක් වැටී ඇති තැන සාදා ඇති ගේට්ටුව.
රේල් පීලි[නා.ප්‍ර.] දුම්රිය මාර්ග සෑදීමට ගැනෙන සවිමත් වානේ කඳන්.
රේල්කාරය[නා.] රේල් පීලි උඩ දුවන තනිකාමරයේ දුම්රිය පෙට්ටිය ; රේල් බසය.
රේල්පාර[නා.] දුම්රිය ගමනාගමනය සඳහා යකඩ පීලි යොදා සාදන ලද මාර්ගය.
රේලුව, රේල්ලුව[නා.] දුම්රිය ; කෝච්චිය.
රේවටය(පාරිභා.) [නා.] මැද කනේ ඇති අවයවයක් ; කර්ණසංඛය.
රේවතී[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) නැකත් විසිහතෙන් එකක නාමය.
රේෂණය[නා.] වෘකයාගේ නාදය ; ගෙරවීම.
රේසරය[නා.] රැවුල බෑමට ගැනෙන තියුණු තලයක් නොහොත් තල සහිත උපකරණය.
රේස්[නා.ප්‍ර.] 1. තරග දිවීම. 2. අශ්ව ආදි සතුන් තරගයට දිවීමට සලැස්වීම.
රේස් කරත්තය[නා.] තනි ගොනකුට වේගයෙන් ඇදගෙන යා හැකි කුඩා සැහැල්ලු කරත්ත වර්ගය ; රේස් තිරික්කලය.
රේස් කොළය[නා.] තුරඟ තරග ආදිය පිළිබඳ විස්තර සපයන පත්‍රිකාව.
රේස් දමනවා[ක්‍රි.] තුරඟ තරග සඳහා ඔට්ටු අල්ලනවා.
රේස් බ්ලොක්[නා.ප්‍ර.] රෙදි වියන යන්ත්‍ර අළුවේ පහත කොටස.
රේස් බෝඩ්[නා.ප්‍ර.] රෙදි වියන යන්ත්‍ර අළුවේ නඩාව දුවන ලෑල්ල.
රේස්කාරයා[නා.] තුරඟ තරග ආදියට ගිජු ව ඔට්ටු ඇල්ලීමට පුරුදු තැනැත්තා.
රේසින්[නා.ප්‍ර.] වියළි මුද්දරප්පලම්.
රෛසෝමයරයිසෝමය බ.
රොකටය[නා.] පස්සට විසි වන වායු පීරක් නිසා ඉස්සරහට යන මෙවලමක් ; වාතය පසා කරගෙන යා හැකි, ගිනිගන්නා සුලු ද්‍රව්‍ය පිරවූ සිලින්ඩරය.
රොකඩය, රොකඩේ[නා.] ලේනුත් කූරුල්ලන් ආදි සතුන්ගේ පැමිණීම වළක්වාලීම සඳහා පලතුරු ගස් ආදියෙහි එල්වා හඬ නංවන උපකරණය.
රොක්වෙනවා[ක්‍රි.] එක්රැස් වෙනවා ; එක්කාසු වෙනවා.
රොජු[නා.ප්‍ර.] ලණුව ; රැහැන.
රොට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පැණි ඉවත් කිරීමෙන් පසු ඉතිරිවන උක් රොඩ්ඩ.
රොටරය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් එන්ජිමක විස්පර්ශක ඵකලසෙහි නැමියා මුදුනේ සවිකොට ඇති කුඩා අත.
රොටිපෙරා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉතා කුඩා ජලජ සත්ව ගෝත්‍රයක නාමය.
රොටිපේරුවා(පාරිභා.) [නා.] මොටිපෙරා ගෝත්‍රයට අයත් ඉතා කුඩා සත්ව විශේෂයක්.
රොටිය[නා.] පිටිවලින් තනා ගනු ලබන විශේෂයක් ; කුම්මාසය ; කබලූපුව.
රොටුව[නා.] 1. රාශිය ; සමූහය. 2. (ගිනි) සිල ; සිළු.
රොඩී[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන ජන කොටසක් ; හුලවාලී ; සැඩොල් ; චණ්ඩාල.
රොඩී කුලය[නා.] රොඩී ගෝත්‍රය; සැඩොල් කුලය.
රොඩු[නා.ප්‍ර.] සාරය ගෙන ඉවත ලන දෑ ; කසල ; දිරාපත් දෑ.
රොඩෙන්ටියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෑටි ගානා තියුණු දත් ඇති මීයා, ලේනා ආදි සතුන් අයත් ගණය.
රොඩොප්සින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දෘෂ්ටි විතානයේ යෂ්ටිවල ඇති දම් පැහැති වර්ණකයක්.
රොත්ත[නා.] සමූහය ; පොදිය ; රංචුව.
රොද[නා.ප්‍ර.] පෙළ ; පංක්තිය ; රාශිය ; සමූහය ; (ඉසකේ) පට.
රොද බඳිනවා[ක්‍රි.] එක් වැළක් මෙන් සිටින සේ පෙළ ගැසෙනවා ; රංචු ගැසෙනවා.
රොදස[නා.] ධූලි ; රජස්.
රොද්ද[නා.] රජ්ජුව ; රැහැන ; නුල.
රොදුදිය[නා.ප්‍ර.] දුන්නෙහි රැහැන ; දුනුදිය.
රොන්[නා.ප්‍ර.] 1. ධූලිය ; රජස. 2. මල් රේණු ; මකරන්ද. 3. කුඩා කැබැල්ල ; පුපුර. 4. ඉහළට විසිරී යන දිය බිඳ.
රොන් මැස්සා[නා.] මී වදයක සිටින කම්කරු මැස්සා.
රොන් වටිය[නා.] රොන් පටලය ; රොන් සළාව.
රොන්ට්ජන් කිරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක්ස් කිරණ.
රොන්බොර[නා.ප්‍ර.] රොන්මඩ.
රොන්මඩ[නා.ප්‍ර.] ගංගා ආදිය පිටාර ගැලීමෙන් ගඟ දෙපස තැන්පත් වන සියුම් මැටි තට්ටුව ; රොම්මඩ.
රොනිති ආසාදනය(පාරිභා.) [නා.] කෙළවලත් සෙම්වලත් අඩංගු වයිරසයක් නිසා වැළඳෙන රෝගයක්.
රොම්බ, රොම්බෙ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ලෝමය ; ලොම්. 2. හොම්බ.
රොම්බසය(පාරිභා.) [නා.] සෑම පාදයක් ම සමාන සමාන්තරාස්‍රය.
රොමු[නා.ප්‍ර.] ක්ෂීරපායී සතුන්ගේ සම මතුපිට ඇති ලොම් ; රෝම.
රොඹුව[නා.] 1. සිරුරු කෙස්. 2. කන් පෙත්ත. 3. ඇතැම් ගෙඩිවල සහ ඇටවල පවතින සුඹුල. 4. ස්වල්පය. 5. රිය ; ගැල.
රොයිටර්[නා.ප්‍ර.] අන්තර් ජාතික ප්‍රවෘත්ති සේවා සංවිධානයක්.
රොල්ල[නා.] 1. රළු දෙය. 2. වට්ටක්කා වැනි ගෙඩිවල ඇට සහිත මැද අවයවය. 3. වතුරෙන් ගොඩ ගැසෙන කුණු රොඩු, කසල අඩංගු තට්ටුව. 4. යකඩ උණුවීමෙන් පසු ඉතිරිවන කොටස.
රොව[නා.] ලෙඩ ; ව්‍යාධිය ; අසනීපය ; රෝගය.
රොවනවා[ක්‍රි.] රෝපණය කරනවා.
රොස[නා.] රෝෂය ; තරහව.
රොස්[වි.] ආහාරයක් පිසීමේදී ඕනෑවට වඩා ගිනි තැබීමෙන් පිළිස්සී යන තරමට කරවූ.
රොස්පරොස්[වි.] බලවත් කෝපය ඇතිකරන. [නා.ප්‍ර.] අතිශය කෝපයෙන් පවසන වචන.
රොස්ස[නා.ප්‍ර.] 1.කෝපය. 2. කැටිය ; රාශිය. 3. ඉතිරි වන රොඩ්ඩ ; කොස්ස.
රොසැල්ල[නා.] දිරා ගිය රෙදිකඩ මාලු.
රොසැල්ලා[නා.] මහල්ලා.
රොසිඤ්ඤ[නා.ප්‍ර.] ඌරාගේ හිසෙහි සහ කරෙහි මස්.
රොහු(කථා.) [වි.] දිරාපත් ; හප වූ ; කඩමාලු.
රෝ[වි.] රෝගය පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] 1. ලෙඩ ; ව්‍යාධිය. 2. රෝෂය ; කෝපය.
රෝග[වි.] ලෙඩ පිළිබඳ ; ව්‍යාධි හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] අසනීප ; ලෙඩ.
රෝග කාරක[වි.] ලෙඩ කරවන ; ගිලන් කරවන.
රෝග ජීවාණුව[නා.] ලෙඩ රෝග බෝ කරන ක්ෂුද්‍ර බීජය ; විෂ බීජය.
රෝග තත්ත්ව පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] රෝගයේ ස්වරූපය හා ප්‍රතිකාර විධි ගැන සඳහන් වන පත්‍රිකාව.
රෝග නිදානය[නා.] රෝගය ඇතිවීමට හේතුව ; ව්‍යාධි නිමිත්ත.
රෝග නිර්ණය[නා.] රෝග විනිශ්චය.
රෝග නිවාරක(පාරිභා.) [වි.] රෝග වළක්වන ; ලෙඩ වැළදීමේ මං අවුරන.
රෝග නිවාරණය[නා.] ලෙඩ රෝග වළකාලීම.
රෝග ප්‍රතිරෝධනය(පාරිභා.) [නා.] රෝගවලට විරුද්ධ ව ක්‍රියා කිරීමේ බලය ; ආසාදනයට ඔරොත්තුදීමේ ශක්තිය.
රෝග ප්‍රාකීය සමය(පාරිභා.) [නා.] විෂබීජ ශරීරගත ව රෝග වැළඳීමට ගතවන කාලය ; රෝග බීජාණුවල වර්ධන කාලය ; රෝග බීජෞෂණ සමය.
රෝග පීඩා[නා.ප්‍ර.] ලෙඩ නිසා ඇති වන කරදර ; ලෙඩ රෝග.
රෝග බීජ නාශකය(පාරිභා.) [නා.] රෝග බීජවල බලය මර්දනය කරන දෙය.
රෝග ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] රෝගය හඳුනා ගැනීමට උපකාරි වන ලකුණු ; විවිධ ශාරීරික ආබාධවල දී දක්නට ලැබෙන ලක්ෂණ.
රෝග වාහකයා[නා.] රෝගය පතුරුවන්නා ; රෝගබීජ එක් අයකුගෙන් තව අයකූට ගෙනයන්නා.
රෝග සංක්‍රාමී(පාරිභා.) [වි.] රෝග බෝවන ; ලෙඩ පැතිරීයන.
රෝග හාරි[නා.ප්‍ර.] රෝගය නැති කරන්නා ; වෛද්‍යවරයා ; භිෂක්වරයා.
රෝගබීජ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් පිළිබඳ ව උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; ක්ෂුද්‍ර ජීව විද්‍යාව.
රෝගශමක[වි.] ලෙඩ සංසිඳුවන ; ව්‍යාධිසමනය කරන.
රෝගාත්මක(පාරිභා.) [වි.] රෝග විනිශ්චය පිළිබඳ.
රෝගාතුර[වි.] රෝගී ; ලෙඩ සෑදුණු ; ගිලන් ; අසනීපයෙන් සිටින.
රෝගි, රෝගී[වි.] ලෙඩක් වැළඳණු ; ගිලන් බවට පත් ; රෝගාතුර. [නා.ප්‍ර.] ලෙඩා ; ගිලනා ; ආතුරයා.
රෝගෝපශමය(පාරිභා.) [නා.] ලෙඩ සුව වී ප්‍රකෘති තත්ත්වයට පැමිණීම ; රෝගය සන්සිඳීයාම.
රෝචක[වි.] 1. රුචි කරන. 2. බඩගිනි වඩන. [නා.ප්‍ර.] 1. රුචිය ; කැමැත්ත. 2. බඩගින්න.
රෝචන[වි.] බබළන ; දීප්තිමත් ; ප්‍රසන්න ; රමණීය.
රෝචනය[නා.] (ආහාර ගැනීමේ) රුචිය ; රිසිය ; ප්‍රියතාව.
රෝට්ටුව[නා.] මහ පාර ; මහ මාවත.
රෝඩියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්ලැටිනම් කාණ්ඩයට අයත් ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
රෝද කියත[නා.] යන්ත්‍ර බලයෙන් ක්‍රියා කරන දැති රෝදයක් ඇති උපකරණය.
රෝද ගිනිගල[නා.] ආයුධ මුවහත් කිරීම සඳහා වක්‍රාකාරව ගිනිගලකින් යුක්ත ව සාදන ලද උපකරණයක්.
රෝද නාභිය[නා.] රෝදයක අක්ෂය ; බොස් ගෙඩිය.
රෝද පුටුව[නා.] රෝගීන්, අංගවිකල වූවන් ආදීන් ඔබමොබ ගෙන යාම පිණිස භාවිත කරන විශාල රෝද සහිත පුටුව.
රෝදනය[නා.] ඇඬීම ; විලාපය.
රෝදන්තයා(පාරිභා.) [නා.] ලේනුන්, මීයන් වැනි සතුන් ඇතුළත් ගණයට අයත් සතා ; ලෑටිගාන්නා.
රෝදමාන[වි.] හඬන ; වැලපෙන.
රෝදය[නා.] ලී, ලෝහ වැනි ඝන ද්‍රව්‍යයකින් තනන ලද ලොකු වළල්ලක් වැනි උපකරණයක් ; චක්‍රය.
රෝධක[වි.] අවහිර කරන ; බාධා කරන ; වලක්වන.
රෝධක අවර තලය(පාරිභා.) [නා.] වාහනයක රෝධක එකලස සවි කරනු ලබන කවාකාර ලෝහ තලය.
රෝධක අශ්වක්ෂමතාව(පාරිභා.) [නා.] ඇන්ජිමකට හෝ විදුලිය මෝටරයකට හෝ ලබාගත හැකි අශ්ව බලය.
රෝධක තෙල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මෝටර් වාහනවල ද්‍රාව රෝධක පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය පිණිස යොදන තෙල් වර්ගයක්.
රෝධක පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් වාහනවල රෝධක කාර්යය පිළිබඳ ව ඇති උපකරණ සමූහය.
රෝධක පළුව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මෝටර් රියෙහි රෝධක පාදිකය පාගන විට රෝධක බෙරයට තදවන කොටස.
රෝධක පාදිකය(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් වාහනයක වේගය කැඩීම සඳහා පෑගීමට ඇති ඵලකය.
රෝධක පෝරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වාහනයක රෝධක බඳ හා රෝධක පළු අතර ඝර්ෂක ද්‍රව්‍යය වශයෙන් යොදා ඇති ආස්තර පෝරුව.
රෝධක බඳ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මෝටර් වාහනයක රෝධක පළු තදවීමෙන් ගමන් වේගය අඩු කිරීමට හෝ නතර කිරීමට හැකිවන අයුරින් රෝද හා සම්බන්ධ කොට ඇති රෝධක එකලස් කොටස ; රෝධක බෙරය.
රෝධකය[නා.] 1. බාධාව ; ප්‍රතිරෝධය. 2. (පාරිභා.) රථයක ගමන් වේගය අඩු කිරීම හා ධාවනය නවත්වාලීමට අතින් හෝ පයින් තද කරන උපකරණය ; තිරිංගය.
රෝධඝටිය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂණයකින් දුවවීමට හෝ නැවැත්වීමට හැකි ලෙස සකසන ලද කටුවලින් සමන්විත ඔර්ලෝසුවක් ; විරාම ඝටිය.
රෝධන[වි.] බාධා කරන ; වළක්වන ; අවහිර කරන.
රෝධනය[නා.] 1. බාධාව ; අවහිර කිරීම; වැළැක්වීම. 2. (පාරිභා.) අවයවයක් විකසනය වීම ඇණහිටීම ; අසම්පූර්ණ වර්ධනය.
රෝධනිය(පාරිභා.) [නා.] නළයකට යොදන ඇබය ; නළ කරාමය.
රෝධය[නා.] 1. වැළැක්වීම ; සම්බාධකය. 2. බන්ධනාගාරය ; සිරගෙය. 3. පැවැත්ම.
රෝධස්[නා.ප්‍ර.] ඉවුර ; වෙරළ ; තීරය.
රෝධිත කම්පනය(පාරිභා.) [නා.] දුබල බවට පත් කළ චලනය.
රෝන්දය, රෝන්දෙ(කථා.) [නා.] සෙල්ලම් සවාරිය ; නිදැල්ලේ යන ගමන ; තැන් තැන්වල ඇවිදීම.
රෝනියෝ යන්ත්‍රය[නා.] අකුරු සටහන් ආදිය කපන ලද ස්ටෙන්සිල් කඩදාසියක ආධාරයෙන් එහි පිටපත් ලබාගන්නා උපකරණය.
රෝපණ[වි.] 1. ශාක ප්‍රජනනය කරන ; පැළ කරන. 2. (පාරිභා.) (තුවාල වූ ස්ථානයක්) ප්‍රකෘතිමත් කරන ; මස් ලියලවන.
රෝපණ ගණ්ඩුෂය[නා.] කසට, තිත්ත ඖෂධ ද්‍රව්‍යයෙන් මුඛය නොසෙලවිය හැකි තරමට පුරවා ගැනීම ; රෝපණ විදියෙන් කරන මුඛ ධෝවනය.
රෝපණ ද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] බීජ අතු ආදිය පැළ කිරීම සඳහා හෝ ජීවාණු බෝකිරීම සඳහා හෝ සකස් කරනු ලබන ද්‍රව මිශ්‍රණය.
රෝපණ නළය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රරෝහණය කිරීම සඳහා යොදාගන්නා නළය.
රෝපණ මාධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ජීවාණු අභිවර්ධනය කිරීම සඳහා මාධ්‍ය වශයෙන් යොදාගනු ලබන ද්‍රව්‍යය හෝ මිශ්‍රණය.
රෝපණය[නා.] 1. පැළ කිරීම ; ප්‍රරෝහණය. 2. ජනිත කිරීම ; හටගැන්වීම.
රෝපණීය[වි.] රෝග සුව කරන සුලු ; පුනරුත්ථාපනයට පත්කරන ස්වභාව ඇති.
රෝපල් යත්ත(පාරිභා.) [නා.] පළමු වතාවට ලී ගෑමේ දී භාවිත කරන තනි තලය යෙදූ යතු කැටය ; මාරම් යත්ත ; රෝපලය.
රෝම[වි.] 1. ලොම්වලින් තනන ලද ; ලෝමයෙන් නිමවන ලද. 2. රෝමවරුන්ට අයත් ; රෝමානුවන් පිළිබඳ ; රෝමන්. [නා.ප්‍ර.] 1. ක්ෂීරපායි සත්ත්වයන්ගේ සම මතුපිට දක්නට ඇති ලෝම. 2. (පාරිහා) ශාකජීවීන්ගේ කේශර ; කේශිකා. 3. ජලය ; පැන්. 4. ලවණ වර්ගයක්.
රෝම ඉලක්කම්[නා.ප්‍ර.] රෝම ජාතිකයන් විසින් සංඛ්‍යා ලිවීම සඳහා ඔවුන්ගේ ම හෝඩියෙන් ගෙන භාවිත කළා වූ ද දැනුදු ඇතැම්විට භාවිත වන්නා වූ ද I,V,X,L,C.D සහ M යනාදී සංකේත.
රෝම කූපය[නා.] සමෙහි ලොම් ගස් තිබෙන සිදුර.
රෝම පිටිකාව(පාරිභා.) [නා.] රෝමයක පත්ලෙහි රෝමකූපයට කා වදින සේ කේතුවක ආකාරයෙන් පිහිටි රුධිරවාහිනී චර්මීය පටක එකතුව.
රෝම සභාව[නා.] රෝමය ශුද්ධෝත්තම පාප්තුමාගේ නායකත්වයෙන් පවත්නා ක්‍රිස්තියානි නිකාය ; රෝමානු කතෝලික සභාව.
රෝම-ලන්දේසි නීතිය[නා.] ඕලන්දයන් ලංකාවේ ස්ථාපිත කරන ලද නීති මාලාව ; රෝම ඕලන්ද නීතිය.
රෝමක[වි.] රෝමයට අයත් ; රෝම නගරයට නොහොත් රෝම රාජ්‍යයට අයත්.
රෝමන්ථක[වි.] වමාරා කන.
රෝමන්ථකයා[නා.] වමාරා කන ගව, මුව වැනි සතා.
රෝමන්ථය[නා.] 1. වමාරා කෑම. 2. වමාරා කන ගවාදී සතුන්ගේ ආමාශයේ ප්‍රථම කොටස.
රෝමහර්ෂය[නා.] කිසියම් චිත්ත වේගයක් නිසා ශරීරයේ ඇති වන ලොමුදැහැගැන්ම.
රෝමානු[වි.] 1. රෝම නගරයට අයත් ; රෝමයෙහි වූ. 2. රෝමානු කතෝලික නිකායට අයත් ; ඒ නිකාය පිළිබඳ.
රෝමානු කතෝලික[වි.] රෝමානු කතෝලික නිකායට අයත්.
රෝමානු කතෝලිකයා[නා.] රෝමානු කතෝලික ධර්මය පිළිගත් තැනැත්තා.
රෝමාවලිය[නා.] ශරීරයේ නාභියට ඉහළින් ඇති ලොම් වැල.
රෝමෝද්ගත[වි.] උඩට නැඟුණු ලොම් ඇති ; ලොමු දැහැගැන්වුණු.
රෝඹුව[නා.] 1. ලෝම ගස ; රෝමය. 2. ස්වල්පය.
රෝයල්ටිය[නා.] 1. ඉඩම්, පතල් ආදිය හිමියාට ඔහුගේ අයිතිය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මුදල. 2. පොත් කර්තෘවරයාට පොතේ අයිතිය වෙනුවෙන් ගෙවන දීමනාව.
රෝල[නා.] 1. කඩදාසි, පැදුරු වැනි දෑ හකුලා ගැනීමෙන් ඇති වන දිග සිලින්ඩාකාර මිටිය. 2. දිග සිලින්ඩාකාර භාණ්ඩය. 3. එවන් අවයවයක් ප්‍රධාන අංගය වශයෙන් ඇති ව පිට්ටනි, පාරවල් ආදිය මට්ටම් කිරීමට භාවිත වන බර උපකරණය ; රෝලරය. 4. (කථා.) ලැයිස්තුව ; වට්ටෝරුව.
රෝල(ර්) බරුව[නා.] රථ වාහනවල රෝදවල ගැටීම අඩු කිරිම පිණිස යොදන මෙවලම ; රෝල(ර්) බෙයාරිම.
රෝල(ර්) මුද්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] තීන්ත යොදන ලද තඹ රෝල් මඟින් රෙදි මුද්‍රණය කිරිම.
රෝලර්[නා.ප්‍ර.] මුද්‍රණ යන්ත්‍රාදියෙහි කඩදාසි හෝ රෙදි වැනි දේ දිවවීමට පිළියෙල කොට ඇති රෝල් විශේෂයක්.
රෝෂ[වි.] කෝපයට පත් ; කිපුණු.
රෝෂය[නා.] කෝපය ; තරහ.
රෝස[නා.ප්‍ර.] 1. වර්ණයෙන් යුත් මල් වර්ගයක් ; සෙව්වන්දිය. 2. ළා රත් වර්ණය ; රෝස පාට.
රෝහණ[නා.ප්‍ර.] 1. සමනොළ කන්ද සඳහා පුරාණයෙහි යොදන ලද සංස්කෘත නාමය. 2. වැඩීම ; වර්ධනය. 3. පුරාණ ලංකාව බෙදූ ප්‍රධාන කොටස් තුනෙන් එකක් ; රුහුණු රට.
රෝහණ කම්මිකයා[නා.] අනුරාධපුර අවධියේ දී අයබදු අය කිරීම සඳහා රුහුණු දනවුවට යැවූ නිලධාරියා.
රෝහණය, රෝහය[නා.] වැඩීම ; වර්ධනය.
රෝහල[නා.] ආරෝග්‍ය ශාලාව ; ඉස්පිරිතාලය.
රෝහිණි[නා.] 1. නැකතක්. 2. සමෙහි ඇති පටක හතෙන් එකක්. 3. විදුලිය. 4. එළදෙන.
රෝහිත[නා.ප්‍ර.] 1. රතුපාට ; රතු. 2. ලේ ; රුධිරය. 3. දේදුන්න. 4. රක්ත වර්ණ මුව විශේෂයක් ; රතුමුවා. 5. රතුපැහැයෙන් යුතු මත්ස්‍ය විශේෂය ; ලේල් මත්ස්‍යයා.
රෝහිත සෛටය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ටවංශීන්ගේ රතු රුධිරාණු සෛලය.
රෝහිතිමාව(පාරිභා.) [නා.] හම රතුවීමේ රෝගයක් ; එරිතිමාව.
රෞද්‍ර[වි.] බිහිසුණු ; චණ්ඩ ; කුරිරු ; නපුරු.
රෞප්‍ය[නා.ප්‍ර.] රජත ; රිදී.
ලමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ තෙවැනි අන්තඃස්ථාක්ෂරය. [නි.] ශ්‍රැති සුවනාර්ථයෙහි හෙවත් ඇසූ දෙයක් බව ඇඟවීමෙහි යෙදෙන නිපාතයකි ; ලනවා යන ක්‍රියා අර්ථය දෙන රූපයෙහි ධාතු රූපය යි.
ලංකා මල් අවිච්චියා[නා.] කඳුකර ප්‍රදේශවල ගැවසෙන කුඩා පක්ෂි වර්ගයක්.
ලංකා, ලඞ්කා[නා.ප්‍ර.] 1. ඉන්දියන් සාගරයේ ඉන්දියාවට දකුණින් පිහිටි දිවයිනක් ; ලක්දිව ; ශ්‍රී ලංකාව ; තාම්‍රපර්ණීය. 2. රාවණ මහරජුගේ අගනුවර.
ලංකාගමනය[නා.] ලක්දිවට පැමිණීම ; ලංකා සම්ප්‍රාප්තිය.
ලංකාධිපත්‍යය[නා.] ලංකාවේ අධිපතිකම ; ලංකා පාලනයේ ප්‍රධානත්වය.
ලංකේශ්වරයා[ලංකා+ඊශ්වරයා] [නා.] ලංකාවෙහි රජු ; ලංකාවට අධිපතියා ; ලංකාවෙහි නායකයා.
ලංඝනය, ලඞ්ඝනය[නා.] 1. පැනීම ; උඩ පැනීම ; නැගීම ; තරණය කිරීම. 2. ඉක්ම වී යෑම ; අත්හැර දැමීම. 3. ආහාර ගැනීමෙන් වැළකී සිටීම ; නිරාහාරය.
ලංසය, ලන්සෙ[නා.] අනින ආයුධ විශේෂයක් ; හෙල්ල ; කුන්තය ; තෝමරය.
ලංසි, ලන්සි[වි.] ඕලන්ද වාසි ; ඕලන්දක්කාර ; ලන්දේසි. [නා.ප්‍ර.] 1. ඕලන්දයේ ස්වදේශිකයා ; නෙදර්ලන්ත ජාතිකයා ; ලන්දේසියා. 2. ශ්‍රී ලංකාවේ බර්ගර් ජන වර්ගයට අයත් පිරිස අතරින් ඕලන්දක්කාරයන්ගෙන් පැවතෙන්නා.
ලංසිතෝම්බුව, ලන්සිතෝම්බුව[නා.] පෘතුගීසීන්ගේ හා ලන්දේසීන්ගේ පාලනයට නතු වූ ප්‍රදේශවල පුද්ගලයන් හා ඉඩකඩම් පිළිබඳ විස්තර සඳහන් ලේඛනය.
ලංසුව, ලන්සුව[නා.] වෙන්දේසියක දී භාණ්ඩයක් සඳහා මුල දීම ඉල්ලන ගණන; වෙන්දේසියේ ආරම්භක මිල.
ලක[නා.] 1. ශ්‍රී ලංකාව ; සිංහල ද්වීපය ; තාම්‍රපර්ණීය. 2. ඉලක්කය ; අරමුණ ; කුරුමානම ; ලක්ෂ්‍යය. 3. ලකුණ වශයෙන් තබා ගනු ලබන්න. 4. හැඩහුරුකම ; හැඩය ; පිළිවෙළ. 5. සියක් දහස ; ලක්ෂය.
ලකපති[නා.ප්‍ර.] ලක් රජ ; ලංකාධිපති.
ලකඹර[නා.ප්‍ර.] 1. ලංකාව නමැති අහස. 2. ලංකාවේ අහස.
ලකය[නා.] 1. පිළිවෙළ ; ක්‍රමය ; විදිය ; හැඩහුරුව. 2. වියත. 3. ලකුණ. 4. නළල.
ලකර[නා.ප්‍ර.] 1. හැඩහුරුව ; ලක්ෂණය ; අලංකාරය. 2. (ශරිරය සරසන) ආභරණ ; පිලන්ධන. 3. අලංකාර ශාස්ත්‍රය ; කාව්‍යාලංකාර.
ලකල්[වි.] අලංකාර ; ලක්ෂණ.
ලකවල්ලිය[නා.] මිදුල අතුගාන උපකරණය ; ඉදල ; බෝලත්ත.
ලකවල්ලියා[නා.] ගොයම් මඩවන මීමා.
ලකවැළ අවිය[නා.] අවු වැසි සඳහා ඉසලන උපකරණය ; කුඩය.
ලකවේදය[නා.] ඉලක්කය නොවරදවා විදීමේ ශාස්ත්‍රය ; ලක්ෂ්‍ය වේදය.
ලකළ[වි.] අලංකාර කළ; අලංකෘත ; ශෝභමාන වූ.
ලක්[නා.ප්‍ර.] 1. එල්ලය ; ඉලක්කය ; ලක්ෂ්‍යය. 2. නිදසුන ; උදාහරණය ; නිදර්ශනය. 3. ලංකාව පිළිබඳ හෝ ඊට අයත්. 4. ගණනකට ගන්නා දෙය ; අලගුව. 5. ශ්‍රී කාන්තාව ; ලක්ෂ්මිය. 6. වාසනාව ; භාග්‍යය.
ලක් කරනවා[ක්‍රි.] ඉලක්කය කර ගන්නවා ; එල්ල කරගන්නවා ; යොමු කරනවා ; භාජනය කරනවා.
ලක් තබනවා[ක්‍රි.] 1. උදාහරණ දක්වනවා ; සමාන කර පෙන්වීමට ලක්ෂ්‍ය තබනවා. 2. ඔට්ටු අල්ලනවා ; ඔට්ටු තබනවා. 3. ප්‍රමාණ කරනවා ; අලගු තබනවා.
ලක්කැලිය[නා.] 1. ඉලක්කය ලක්ෂයය. 2. ලක්ෂ්මිය ; ශ්‍රී කාන්තාව.
ලක්ඛණ[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයෙහි පිහිටා ඇති සලකුණු ; චිහ්න. 2. සංස්කාර ධර්මයන්ගේ අනිත්‍ය දුක්ඛ අනාත්ම යන ලක්ෂණ තුන.
ලක්ඛණි[නා.ප්‍ර.] ලකුණින් දැනගන්නා අර්ථය ; ආරෝපිත අර්ථය.
ලක්තකය[නා.] 1. ඉරිගිය රෙද්ද ; වැරහැල්ල. 2. ලාකඩ ; ලාකිරි.
ලක්නාගෙය[නා.] වාසය කරන ස්ථානය ; නිවසන තැන ; ලක්නා තැන.
ලක්වැසි[වි.] ලංකාවාසී වූ : ශ්‍රී ලංකාවෙහි වාසය කරන.
ලක්වැසියා[නා.] ලක්දිව වාසය කරන්නා ; ශ්‍රී ලංකාව ජන්මභූමි කොට සිටින්නා ; ශ්‍රී ලාංකිකයා.
ලක්ෂ දෙනවා[ක්‍රි.] ලක්ෂ වාරයක් ජප කරනවා ; මතුරනවා.
ලක්ෂ පුස්නා[වි.] ලක්ෂයක් වටිනාකම් ඇති.
ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] යමක පිහිටීමේ ස්වරූපය ; යමක් පැහැදිලි කිරීම හා එහි ගුණාංග ; යමක වෙනස්කම් හඳුන්වාදිය හැකි හැඩහුරුකම ; ආකාරය ; (රෝගාදියෙහි) ස්වභාවය. 2. (ශාරීරික) අංග සලකුණ ; චිහ්නය ; ශරීර ස්වභාවය. 3. අනිත්‍යාදි වශයෙන් පැනෙන ස්වභාවය. 4. ශරීර ස්වභාවය ; අඟ පසඟ පිහිටි ආකාරය. 5. භාෂා ව්‍යාකරණයට සම්බන්ධ සූත්‍රය ; නිදසුන ; උදාහරණය. 6. රූපශෝභාව ; අලංකාරය. 7. අභිධානය. 8. රෝගයක් හඳුනා ගැනීමට තුඩු දෙන කාරණා සමූහය.
ලක්ෂණ ප්‍රතිවේධය[නා.] අනිත්‍යාදි ලකුණු පිළිබඳ අවබෝධය ; ලෞකික ලෝකෝත්තර ධර්ම පිළිබඳ යථා ස්වරූපය දැනීම.
ලක්ෂණ ශාඨ්‍යය[නා.] තමන් කෙරෙහි පවත්නා නුගුණ සඟවන ලක්ෂණ ඇති මායිම් ස්වභාවය : ශඨභාවය.
ලක්ෂණ ශාස්ත්‍රය[නා.] (යම්කිසිවක) ලකුණු බලා තතු විස්තර ප්‍රකාශ කිරීමෙහි උපයෝගී විද්‍යාව ; (ශරීර) ලක්ෂණ බලා ස්වභාවය, අනාගතය හා ඉරණම ප්‍රකාශ කරන ශාස්ත්‍රය.
ලක්ෂණ සම්පත්තිය[නා.] මහා පුරුෂ ලක්ෂණවලින් හෙබි සම්පත ; ලක්ෂණ සමෘද්ධිය.
ලක්ෂණාන්විත[වි.] ශරීරාංගවලින් යුත් ; ශරීර ලක්ෂණවලින් හෙබි.
ලක්ෂණානුව්‍යඤ්ජන[ලක්ෂණ+අනුව්‍යඤ්ජන] [නා.ප්‍ර.] මහාපුරුෂ ලක්ෂණ හා අනූව්‍යඤ්ජන ; දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ හා අසිති අනුලක්ෂණ.
ලක්ෂය[නා.] ශත සහස්‍රය ; දහසේ සියයක් වන සංඛ්‍යාව.
ලක්ෂසුප්ත නිද්‍රාව[නා.] නිදා සිටින බව පෙනෙන්නට සැලැස්වීම ; හොර නින්ද.
ලක්ෂ්මි[නා.ප්‍ර.] 1. සැප සම්පත් ගෙන දෙන ශ්‍රී කාන්තාව හෙවත් විෂ්ණු දෙවිගේ භාර්යාව. 2. ශ්‍රීයාව ; සැපසම්පත.
ලක්ෂ්‍ය උස(පාරිභා.) [නා.] එල්ලවන ස්ථානයෙහි මුදුන ; ලක්ෂයෙහි කෙළවර.
ලක්ෂ්‍ය කරනවා[ක්‍රි.] ලක්ෂණයෙන් පැහැදිලි කරනවා.
ලක්ෂ්‍ය කුලකය(පාරිභා.) [නා.] එල්ලවන ස්ථාන යුගලය ; ලක්ෂ්‍ය ජෝඩුව.
ලක්ෂ්‍ය පථය(පාරිභා.) [නා.] එල්ලවන ස්ථානයෙහි මාර්ගය ; ලක්ෂ්‍ය මාර්ගය.
ලක්ෂ්‍ය වේධ[වි.] ඉලක්කයට විදින.
ලක්ෂ්‍යය[නා.] 1. ඉලක්කය ; කුරුමානම. 2. ස්ථලය සීමාව. 3. ලක්ෂණයෙන් අවබෝධ වන අර්ථය ; නිදසුනෙන් ඉදිරිපත් කළ ස්වභාවය. 4. අරමුණ ; බලාපොරොත්තුව ; අභිප්‍රාය. 5. (පාරිභා.) ලක්වන තැන ; ස්ථානයක් මිස විශාලත්වයක් නැති දෙය ; තුඩ ; තිත.
ලක්ෂ්‍යස්ථාන[නා.ප්‍ර.] ඉලක්කය වන ස්ථානය.
ලක්ෂිත[වි.] ලකුණු කළ ; සලකුණු කරන ලද.
ලකුට[නා.ප්‍ර.] පොල්ල ; මුගුර.
ලකුණ[නා.] 1. යමක් හැඳින ගැනීමට උපකාර වන කරුණ ; සලකුණ ; ලක්ෂණය. 2. ලෝක ස්වභාවය ; අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන ත්‍රිවිධ ලක්ෂණ. 3. සටහන ; චිහ්නය ; කැලල ; ලපය. 4. අක්ෂර නියමය ; ගුරු, ලඝු නියමය ; අලංකාරයන්හි ලක්ෂණ. 5. (විභාග උත්තර පත්‍ර බැලීමේ දී පිළිතුරුවලට දෙනු ලබන) ඇගයීම් සංඛ්‍යාව. 6. පිළිමය ; ප්‍රතිමාව.
ලකුණ්ටක[වි.] උස නැති ; මිටි ; වාමන. [නා.ප්‍ර.] මිටි තැනැත්තා ; මිට්ටා.
ලකුණු කරනවා[ක්‍රි.] 1. සලකුණු කරනවා ; සටහන් කරනවා. 2. විභාග උත්තර පත්‍ර බැලීමේ දී එහි අගය අනුව ඒවා සුදුසු සංඛ්‍යාව දමනවා.
ලකුණු කළ මිල(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි භාණ්ඩයක සටහන් කර ඇති වටිනාකම ; නියම කළ මිල.
ලකුලු, ලකුළු[වි.] අලංකාර ; ශෝභමාන ; මනහර ; ලකල්.
ලකෝලිය[නා.] කමත අතුගාන ඉදල ; බෝලත්ත ; පඹ අත්ත.
ලග[වි.] ඇලුණු ; බැඳුණු ; ආසන්න.
ලගඩුව, ලගුඩය[නා.] පොල්ල ; මුගුර.
ලගණය[නා.] ඇස් පිහාටුවේ හට ගැනෙන කුඩා ගැට විශේෂයක් ; නගනය.
ලගනවා, ලගිනවා[ක්‍රි.] 1. ඇලෙනවා ; ආසක්ත වෙනවා. 2. රාත්‍රිය ගත කරනවා. 3. වැතිරෙනවා ; වැටී සිටිනවා. 4. තාවකාලික ව රැඳී සිටිනවා.
ලගමන[නා.] මරා ගත් ඌරකුගේ වලිගය හා තට්ටම් පෙදෙසට අයත් මස් වැදැල්ල.
ලග්ගහනවා[ක්‍රි.] කියාගත නොහැකි වෙනවා ; යමක් ප්‍රකාශ කරන විට දිව පටලැවීමෙන් අදහස් පැවසීමට අසීරු වෙනවා.
ලග්න[වි.] ඇලුණු ; ආසක්ත ; සංසක්ත ; පටලැවුණු ; රැඳුණු; නිරත වුණු. [නා.ප්‍ර.] 1. (ජ්‍යෝති.) සූර්ය මාර්ගය දොළහට බෙදීමෙන් ලැබෙන කොටස ; කෙනෙකුගේ උත්පත්ති මොහොතේ ක්ෂිතිජයෙන් උදාව පැවති අංශක 30කින් යුත් කොටස. 2. ඇලීම ; ආසක්ත වීම. 3. ලැගීම ; නැවතීම ; විසීම. 4. ප්‍රධාන ශාකයකට හා කරන කොටස ; ශාකයකට බද්ධ කරන කොටස ; බද්ධය.
ලග්න ඒරාෂ්ටකය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ත්‍රිවිධ ඒරාෂ්ටක අතුරෙන් එකක්; සෙනසුරු ග්‍රහයා ලග්න කේන්ද්‍රයේ 1, 2, 12 යන ස්ථානවල ගමන් කිරීම නිසා ඇතිවන යෝගය ; මෙය අගුණ කාලයකැයි සාමාන්‍යයෙන් සැලකේ.
ලග්න කරනවා[ක්‍රි.] බඳිනවා ; බන්ධනය කරනවා ; අලවනවා ; හා කරනවා.
ලග්න ජ්වරය[නා.] දිවා රාත්‍රි මුලුල්ලෙහි එක හැටියට ම පවතින උණ රෝගයක්.
ලග්න සන්ධිය[නා.] කැපූ අත්තක් ගසකට හා කිරීම ; බද්ධකරණය.
ලග්න ස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රයේ ස්ථාන දොළොසෙහි පළමුවන ස්ථානය.
ලගින පැල[නා.] රැඳී නැවතී සිටින පැල (මුර කිරීම ආදි කටයුතු සඳහා, විශේෂයෙන්ම රාත්‍රි භාගයෙහි) ලැග සිටින කුටිය.
ලගු[වි.] 1. සැහැල්ලු ; බර නැති ; ලාමක. 2. කෙටි. 3. අල්ප ; මඳ ; ස්වල්ප. 4. හෑල්ලු ; මදි පුංචි. 5. ලුහු ; ලඝු.
ලගුමාංසය[නා.] සැහැල්ලු මස ; කටු සහ තෙල් රහිත දිරවිය හැකි මස ; ළපටි මස.
ලගුල්ලනවා[ක්‍රි.] හිටි තැනම ඉන්නවා ; එහෙ. මෙහෙ නොගොස් එක තැන ම ඉන්නවා ; නිකරුණේ යම් තැනක ඉන්නවා.
ලගුළ[නා.] පොල්ල.
ලගූඩය[නා.] 1. ලගඩුව බ. 2. කුළු ගෙඩිය.
ලඝු[වි.] 1. කුඩා ; ස්වල්ප ; පුංචි ; නොවැදගත් ; සුළු ; සරල. 2. සැහැල්ලු ; බර නැති (සෘද්ධි බලයෙන් ශරීරය) සැහැල්ලු කරන ; (සිතේ) සැහැල්ලු ඇති. 3. (ගුණ දහමින්) උසස් නොවූ ; ශ්‍රේෂ්ඨ නොවූ. 4. ගිජුකමෙන් තොර ; මසුරුකමෙන් තොර. 5. අඩු ; අල්ප ; මන්ද. 6. නිස්සාර ; හිස් ; වැදගැම්මකට නැති. 7. දිරවීමට පහසු ; බර බවින් තොර වූ. 8. දික් නොවූ ; කෙටි. 9. ඉක්මන්; ශීඝ්‍ර ; කඩිසර. [නා.ප්‍ර.] 1. ගුරු නොවූ අකුර ; නොඇද ශබ්ද කරන අකුර ; භ්‍රස්වාක්ෂරය. 2. (ආහාරාදියෙහි) ගුණ විශේෂයක් ; බර නැතිබව ; සැහැල්ලු ගුණය.
ලඝු අන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා අන්ත්‍රය ; ග්‍රහණිය.
ලඝු ගණකය[නා.] (ගණිත.) නිත්‍ය සංඛ්‍යාවක්, වෙනත් දෙන ලද සංඛ්‍යාවක් ලැබෙන පරිදි එම පාදය එසවිය යුතු බලයේ දර්ශකය.
ලඝු චිත්තය[නා.] ලගු සිත ; සැහැල්ලු සිත ; සිතුවිලිවලින් අවුල් නොවූ බර බැවින් තොර සිත.
ලඝු තරංගය(පාරිභා.) [නා.] කෙටි තරංගය ; මීටර් 50ක් හෝ ඊට අඩු හෝ තරංග ආයාමයක් ඇති තරංගය.
ලඝු දෘෂ්ටිය[නා.] ඈත බැලීමේ ශක්තිය නැති බව ; දුර නොපෙනීම.
ලඝු ප්‍රයත්නය[නා.] වෙහෙසකින් තොර ප්‍රයත්නය ; අල්ප උත්සාහය.
ලඝු පැවැත්ම[නා.] සැහැල්ලු ජීවිතය ; සරල ජීවිතය ; අපිස් දිවිය ; චාම් පැවැත්ම.
ලඝු මසුරිකා[නා.ප්‍ර.] පැපොල රෝගය.
ලඝු වරද(පාරිභා.) [නා.] සුළු වරද ; කුඩා වරද ; බරපතල නොවූ වැරැද්ද.
ලඝු ව්‍යාධිය[නා.] බලවත් හෝ දරුණු තත්වයෙහි ලා නොසැලකෙන රෝගය ; ප්‍රාණ හානියක් ඇති කිරීමෙහි සමත් නොවන ආබාධය ; සුළු අසනීපය.
ලඝුජීවී[වි.] ඉතා කෙටි කලක් ජීවත්වන.
ලඝුතා[නා.ප්‍ර.] සැහැල්ලු බව ; නොබර බව.
ලඝුපාකය[නා.] 1. ආහාර පහසුවෙන් දිරවීම. 2. ඖෂධ පාක විධියක්.
ලඝුලේඛකයා[නා.] ලඝු ලේඛනය මගින් සටහන් කරගන්නා.
ලඝුලේඛනය, ලඝු ලේඛය[නා.] යම් පාඨයක් අකුරින් නො ලියා කෙටි සංකේත මගින් වේගයෙන් සටහන් කර ගැනීමේ ශිල්පය.
ලඞ්ඝනය[නා.] ආහාර නොගැනීම.
ලඞ්ඝිකයා[නා.] පිනුම් ගැසීම, පැනීම ආදි ශිල්පීය දක්ෂතාවෙන් යුක්තයා.
ලඟ[නා.ප්‍ර.] 1. ස්නේහය ; අනුරාගය ; ඇල්ම. 2. ළඟ ; සමීපය.
ලජ පස් මල්, ලද පස් මල්[නා.ප්‍ර.] ලද හෙවත් විලඳ පස් වැනි කොට ඇති පවිත්‍ර වස්තු (මල්) පහ ; අබ, සුනුසහල්, සමන් කැකුළු, ඊතණ සහ විලඳ යන ද්‍රව්‍ය.
ලජ, ලජු[නා.ප්‍ර.] 1. වී ආදි ධාන්‍යවල පොරි ; විලඳ. 2. ලජ්ජාව ; විළිය. 3. රජ රාජයා.
ලජ්ජා, ලැජ්ජා[වි.] සිත තුළ පහළ වන විළි බිය පිරුණ හැඟීමෙන් යුක්ත ; ලජ්ජාවෙන් යුතු ; ලජ්ජාවෙන් බර ; විළියෙන් පිරි.
ලජ්ජාව, ලැජ්ජාව[නා.] 1. සිත තුළ පහළ වන විළි බිය සහිත හැඟීම ; වැරදි දෙයක් කිරීම පහත් යැයි සිත තුළ පහළ වන හැඟීම. 2. සමාජය විසින් අසභ්‍ය ලෙස පිළිගන්නා යමක් ප්‍රසිද්ධියේ කිරීමට සිත තුළ ඇති වන බිය සැක මුසු ස්වභාවය ; ආචාර විරෝධි ක්‍රියා සඳහා ඇතිවන පිළිකුල් සහගත හැඟීම. 3. අපහාස, අවමාන, ආදිය ලැබීමෙන් සිතෙහි ඇතිවන ගිලන්බව ; සිතට එකඟ වන යමක් සිදු නොවීම ; තත්ත්වයට අඩු පැවැත්මක යෙදීම ; අදහසක් ඉටු නොවීම ආදියෙහි දී ඇතිවන චිත්ත ස්වභාවය ; මදිකම. 4. යම්කිසි අවස්ථාවකට ඉදිරිපත්වීමේදී හිතේ ඇතිවන චකිත ස්වභාවය ; කුලෑටිකම ; සබකෝලය. 5. මුළාව.
ලජ්ජාශීලි[වි.] ලජ්ජා ගති ඇති ; කුලෑටි.
ලජ්ජි, ලජ්ජි[වි.] ලජ්ජා ඇති ; ලජ්ජා ගතියෙන් යුත්.
ලජ්ජිත[වි.] ලජ්ජාවට පත්.
ලඤ්චය, ලඤ්ජය[නා.] යම් අරමුණක් සාදා ගැනීම සඳහා නීති විරෝධී ව දෙන දීමනාව ; අල්ලස.
ලඤ්ඡනය, ලාඤ්ඡනය[නා.] සලකුණ ; මුද්‍රා සටහන ; මුද්‍රාව ; කෙනකු හෝ යමක් හඳුනා ගැනීමේ සංකේතය.
ලටපට, ලට්ට පට්ට[නා.] 1. නානා දෙය ; ඒක මේක. 2. අවුල් වියවුල් කතා ; තේරුමක් නැති කතා ; වැල්වටාරම්. 3. වං හුං තොරතුරු.
ලඩ ගහනවා[ක්‍රි.] 1. මලපහ කරනවා ; බෙටි ලනවා. 2. මැටි පිටි ආදි යමක් පමණට වඩා දියාරු කරනවා.
ලඩ ගැහෙනවා[ක්‍රි.] එකට කැටි වෙනවා ; එකට සම්බන්ධ වී පවතිනවා.
ලඩය[නා.] 1. එකට කැටි වූ හෝ කැටි කරගත් දෙය ; එකට තද වූ බැඳුණු දේ. 2. සතුන්ගේ අසූචි පිණ්ඩය ; බෙට්ට ; වියළි වසුරු පිඩ. 3. බර පොදිය. 5. හපය.
ලණු ඉණිමග[නා.] නැව්, උස්තැන් ආදියට නැගීම සඳහා ලණුවෙන් තනන ලද සෝපානය.
ලණු කනවා[ක්‍රි.] වැරදි තොරතුරක් හෝ උපදේශයක් නො විමසා පිළිගෙන මුළාවේ වැටෙනවා ; රැවටෙනවා ; අනුන්ගේ ප්‍රයෝජනයට අහු වෙනවා.
ලණු ගානවා[ක්‍රි.] (වැල්, කෙඳි, පට්ටි ආදියකින්) ලණුවක් සකස් කරනවා ; ලණු අඹරනවා.
ලණු පැදුර[නා.] ලණුවලින් වියන ලද බුමුතුරුණුව.
ලණුකාරයා[නා.] 1. ලණු ඇඹරීමේ කර්මාන්තයේ යෙදී සිටින්නා ; ලණු අඹරන්නා ; ලණුකාර්මිකයා. 2. වැරදි තොරතුරු හෝ උපදෙස් දෙන තැනැත්තා ; කෙනෙකු නොමග යවන පුද්ගලයා.
ලණුපදම[නා.] බෙහෙත් තෙල් සිඳීමේ දී එහි උකු බවෙහි ප්‍රමාණය දැක්වෙන පදම් ප්‍රමාණය ; නූලක් මෙන් ඇදෙන තරම් උකු වූ ප්‍රමාණය.
ලණුපිල[නා.ප්‍ර.] ගවයාගේ කර, විය ගසෙහි බැඳීමට පාවිච්චි කරන ලණුව ; වියකර.
ලණුබහන්, ලණුබාන්[නා.ප්‍ර.] හීන් ලණු සහ ලොකු ලණු හෙවත් කඹ.
ලණුබිලි හැඹිලිය[නා.] ධීවරයන්ගේ යොත්, බිලී ආදි සියලු උපකරණ බහා මුහුදු ගෙන යන පසුම්බිය.
ලණුමල[නා.] තරාදි දණ්ඩ එල්ලන ලණුව දමන පුඩුව.
ලණුව[නා.] 1. කොහු, කෙඳි, පට්ටා, ලෝම ආදි කිසියම් ද්‍රව්‍ය රැසක් වෙළු කොට අඹරා සාදන ලද පටවල් දෙකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් යුත් රැහැන ; යොත ; රෑන ; කඹය ; රජ්ජුව. 2. (රූඪි) වැරදි තොරතුරු ; බොරු ආරංචිය ; වැරදි මඟ පෙන්වීම.
ලත් තැන[නා.] ලැබූ දවස පටන්ගත් අවස්ථාව.
ලත් තැනම[ක්‍රි.වි.] පටන් ගත් හැටියේ ම ; ආරම්භයේ දී ම.
ලත් පරවේණිය[නා.] මිලයට ගන්නා ලද දේපළ ; මුදල් දී ගත් ඉඩකඩම්.
ලත් හිමිය[නා.] තමන් ම උපයා ගත් දේපොළ.
ලත්තෑරුම[නා.] අතින් එල්ලාගෙන යා හැකි ලාම්පු විශේෂයක් ; අත් පහන.
ලතා කර්ම[නා.ප්‍ර.] අලංකරණය සඳහා විවිධ වැල්වල රූප යොදමින් කරන සැරසිලි කලාවක් ; ලියකම්.
ලතා කින්නර[නා.ප්‍ර.] මිනිස් උඩුකයක් ද, පක්ෂියකුගේ වැනි යටිකයක් ද ඇතැයි සැලකෙන කිඳුරු වර්ගයේ සත්වයා ; ලියකිඳුරා.
ලතා ගුම්බය[නා.] වැල් සමූහයක් එකට සෑදුණ ගොමුව ; ලිය ගොමුව ; ලිය වදල.
ලතා ගෘහය[නා.] වැල් ගෙතී සෑදුණු ගෙයක් නොහොත් මඩුවක් වැනි නිමවුම ; ලියගෙය ; ලියමඩුව ; ලතා මණ්ඩපය.
ලතා චාපය[නා.] දුනු දිය බමර වැලකින් සෑදී ඇතැයි සැලකෙන උක්දඬු දුන්න ; අනංගයාගේ දුන්න.
ලතා පසුර[නා.] ගසක් වටා එල්ලෙමින් පහුරක් මෙන් වැඩී ඇති වැල් සමූහය.
ලතා මණ්ඩපය[නා.] වැල් ගෙතී සෑදුණ මඩුවක් වැනි නිමැවුම ; ලියමඩුව ; ලතා ගෘහය.
ලතා මණී[නා.ප්‍ර.] 1. රත්නයක් ලෙස සැලකෙන පබලු විශේෂයක් ; රත් කොරල් ; රත්න ප්‍රචාල. 2. මැණිකක් වැනි වූ උත්තම කාන්තාව ; ස්ත්‍රී රත්නය ; ශ්‍රේෂ්ඨ ප්‍රමදාව.
ලතා යෂ්ටි[නා.ප්‍ර.] 1. වැල් සටහන් සහිත රිට. 2. ඖෂධ පිණිස භාවිත වන වැල් විශේෂයක් ; වැල්මී.
ලතා ලෑල්ල[නා.] දොරක් හෝ ජනේලයකට උඩින් දොර හෝ ජනෙල් රාමුවට සම්බන්ධ කර ඇති මල් ලියකමින් යුත් දැවමය කොටස.
ලතා ලිඞ්ගික[වි.] වැල්වලින් ගැවසී ගත් ; වැල් වැළඳි ; වැල් එතුණු.
ලතාන්තය[ලතා+අන්තය] [නා.] මල ; කුසුම ; පුෂ්පය.
ලතාමාලා කර්ම[නා.ප්‍ර.] ලියකම් හා මල්කම්.
ලතාව[නා.] 1. දික්ව ඇදෙන සිහින් වැල ; වල්ලිය. 2. වෘක්ෂ ශාඛාව. 3. ස්ත්‍රිය ; අඟන ; කත. 4. පිළිවෙළ ; තාලය ; විලාසය ; ලාලිත්‍යය.
ලතින්[නා.ප්‍ර.] 1. පැරණි රෝම දේශයේ භාෂාව. 2. ලතින් භාෂාවෙන් ප්‍රභව වූ ඉතාලි, ප්‍රංස, ස්පාඤ්ඤ, පෘතුගීසි ආදි භාෂා පිළිබඳ නොහොත් ඒ භාෂා භාවිත කරන ජන කොට්ඨාසය.
ලතින් අමෙරිකාව[නා.] දකුණු හා මධ්‍යම අමෙරිකාවේ ස්පාඤ්ඤ සහ පෘතුගීසි භාෂා ප්‍රධාන වශයෙන් කතා කරන රටවල් සමූහය.
ලතු[නා.ප්‍ර.] 1. ලාකඩ ; ලා රස ; අලක්ත. 2. ලේ ; රුධිරය. 3. බුලත්විට ; ලතුවිට.
ලතු කවනවා[ක්‍රි.] 1. ආලේපයකින් තොල් රතු කර ගන්නවා. 2. බුලත් හපනවා.
ලතු දිය[නා.] අලක්තක ජලය ; දිය කළ ලාකඩ ; ලතු රස, ලතුපත් රස.
ලද[වි.] 1. ළපටි ; ළාබාල ; බොළඳ ; දහර. 2. යහපත් ; මනහර ; සිත්කලු ; මනෝඥ. 3. ලැබුණු ; ලබාගත්. [නා.ප්‍ර.] 1. ළදැරිය ; ළාබාල කාන්තාව. 2. ලජ්ජාව ; හිරිය. 3. විලඳ ; පොරි. 4. ඇදහීම ; විශ්වාසය ; ලබ්ධිය ; දෘෂ්ටිය. 5. ලකුණ ; ලාඤ්ඡනය ; සලකුණ.
ලද පස්මල්[නා.ප්‍ර.] උත්සව අවස්ථාවලදී ඉසීමට ගන්නා (ලද/විලඳ පස්වෙනි කොට ඇති) ද්‍රව්‍ය වර්ග පස ; අබ, සුන්සහල්, සමන් කැකුළු, ඊතණ, විලඳ යන ශුභ වස්තු පහ.
ලද බොළඳ[වි.] 1. ඉතා ළදරු ; ළා බාල ; මොලකැටි. 2. ඉතා සුරතල්.
ලදරන් ගහනවා[ක්‍රි.] පරණ වෙනවා ; ප්‍රයෝජනයට ගත නොහැකි තත්ත්වයට පත් වෙනවා.
ලදලිය[නා.] 1. අලුත් වැල ; නවලතාව. 2. තරුණ කාන්තාව ; යුවතිය.
ලදවිය, ළඳවිය[නා.ප්‍ර.] ළමා කාලය ; ළදරු වයස ; කුඩා කාලය ; ලද වයස.
ලද්ධ[වි.] ලබන ලද ; ලැබූ.
ලදිය[නා.] 1. අලුතින් වැටුණු වැස්සෙන් ලද වතුර ; නව වතුර. 2. ආලය ; බැඳීම; ආදරය.
ලදුපත[නා.] මුදල් බාරගත් බවට දෙන ලියවිල්ල ; කුවිතාන්සිය ; බිල්පත.
ලනවා[පූර්ව.ක්‍රි.] 1. (ද්‍රව්‍යාදිය) බහාලනවා ; දමනවා ; හෙලනවා ; ප්‍රක්ෂේපණය කරනවා. 2. (ද්‍රව්‍යාදිය) ගෙන එනවා ; ආහරණය කරනවා ; සම්පාදනය කරනවා. 3. සිරකර තබනවා (යමක) තැන්පත් කර තබනවා ; 4. ආභරණ ආදිය පලඳිනවා ; ඇඟලනවා. 5. (අසුන් ආදිය ) පනවනවා ; සාදනවා. 6. (ඖෂධාදිය) ගල්වනවා ; ආලේප කරනවා. 7. දුරු කරනවා ; විධ්වංශනය කරනවා. 8. කනවා ; අනුභව කරනවා. 9. පහර දෙනවා ; ගහනවා.
ලන්ඩාව[නා.] ලොකු යකඩ කූර ; නාරස්සනය.
ලන්ද[නා.] කුඩා පස්-පඳුරුවලින් ගැවසීගත් කැලය ; නොමේරු වනය ; ළපටි කැලය ; ලැහැබ ; ලඳු බිම ; ලඳු කැලය.
ලන්ද්රාද්[නා.ප්‍ර.] මේ රටෙහි ලන්දේසින් ඉඩම් නඩු විසඳීම සඳහා ඇති කළ උසාවි වර්ගයක්.
ලන්දේසියා[නා.] ඕලන්දයේ වැසියා ; ඕලන්ද දේශවාසියා ; ඕලන්දක්කාරයා ; ලංසි ජාතිකයා.
ලන්ස[නා.ප්‍ර.] අතින් විසි කරන උල් ආයුධ ; තෝමර ; කුන්ත.
ලන්ස නිලය[නා.] ලන්සය දැරීමේ පදවිය.
ලන්සකය(පාරිභා.) [නා.] විදින කටුව ; ශලාකාව.
ලන්සකාරයා, ලන්සක්කාරයා[නා.] ලන්සයක් දරන්නා ; හෙල්ලකින් සන්නද්ධ සෙබළා.
ලඳළද බ.
ලඳු කනත්ත[නා.] හේන් කෙටීමෙන් පසු, පාළුවට ඇරී තරමක් දුරට කැළය වැවුණු ඉඩම ; ලන්දක් බවට පත් වුණු අත්හළ හේන.
ලප උණ[නා.ප්‍ර.] කිණිතුල්ලා නිසා හට ගන්නා උණ රෝගයක්.
ලපටිළපටි බ
ලපටියාළපටියා බ.
ලපන, ලපනා[නා.ප්‍ර.] 1. කථනය ; කථා කිරීම. 2. (භික්ෂුවක්) ලාභ සත්කාර අපේක්ෂාවෙන් දායකයා පෙලඹෙන අයුරින් ඔහුගේ ගුණකථනය කිරීම. 3. මුහුණ; වක්ත්‍රය.
ලපය[නා.] 1. යම් වස්තුවක් මත ස්වභාවයෙන් ම පිහිටන සලකුණ ; කැලල ; පුල්ලිය. 2. රෝග ස්වභාවයක් නිසා සමේ ඇති වන සලකුණු.
ලප්[නා.ප්‍ර.] ලබු.
ලප් නාරං, ලප්නාරන්, ලප්නාරම්[නා.ප්‍ර.] දෙහි ගෙඩියකට වඩා විශාල නාරං වර්ගයක් ; වන ද නස්නාරන්.
ලප්ප වෙනවා[ක්‍රි.] හිමිහිට ඇල වෙවී යනවා ; ටිකින් ටික පැත්තකට බර වෙනවා.
ලප්පිය[නා.] රෙද්දක ඉරුණු හෝ පිළිස්සුණු තැනකට අලුත්වැඩියා කිරීම සඳහා අල්ලා මසන රෙදි කඩ ; අණ්ඩය.
ලපිල[නා.] 1. කමත අතුගාන ඉදල ; බෝලත්ත. 2. වඩා කල්ගත නොවූ කැලෑව ; අලුත් කැලෑරොද.
ලබනවා[ක්‍රි.] 1. අත්පත් වෙනවා ; අයත් වෙනවා ; හිමිවෙනවා ; ප්‍රදානය වෙනවා. 2. ළගා වෙනවා ; එළඹෙනවා ; පැමිණ තිබෙනවා ; උදාවෙනවා.
ලබ්ධ[වි.] ලබන ලද ; ලැබූ ; ලත්.
ලබ්ධිකයා[නා.] ඇදහීම කරන්නා ; දෘෂ්ටිය ගත් තැනැත්තා
ලබ්ධිය[නා.] 1. අවබෝධය ; මැනවින් දැන ගැනීම. 2. ආගම ; ඇදහීම.
ලබ්බනවා[ක්‍රි.] 1. තමා ගේ අදහසට අවනත කර ගන්නවා ; කිට්ටුකර ගන්නවා ; පමුණවා ගන්නවා. 2. කුරුමානම් අල්ලනවා ; එල්ල කරනවා ; ඉලක්ක අල්ලනවා. 3. ලැබෙන්නට සලස්වනවා.
ලබ්බා දෙනවා[ක්‍රි.] සහාය කොට දෙනවා ; උදවු කර දෙනවා.
ලබා ගන්නවා[ක්‍රි.] අත්පත් කර ගන්නවා ; තමන්ට අයත් කරගන්නවා ; ඉල්ලා ගන්නවා.
ලබු කබල[නා.] මඳ ඉවත් කර වේලා භාජනයක් සේ සකස් කර ගත් ලබුගෙඩිය ; ලබු කැටය.
ලභ්‍ය[වි.] ලැබිය යුතු ; ලැබිය හැකි.
ලමග, ලමඟ[නා.ප්‍ර.] කුරුඳු.
ලම්පටයා[නා.] ඉන්ද්‍රිය පිනවීමෙන් සෑහීමට පත් නොවන්නා ; කෑදරයා ; ධූර්තයා.
ලම්පෝරුව[නා.] බෑවුම ; බෑවුම් හැඩය.
ලම්බ[වි.] 1. එල්බෙන ; පහතට එල්ලී වැටෙන. 2. (පාරිභා.) තිරස තලයකට සෘජු කෝණාකාර ව ඇති. 3. මහත් ; විශාල. 4. දික් ; උස්.
ලම්බ කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිකෝණයක ලම්බක තුන ඡේදනය වන ලක්ෂ්‍යය.
ලම්බ ගුරුත්වාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක අවයවයක් වර්ධනය හේතු කොටගෙන පොළෝ පෘෂ්ඨයට ලම්බක වූ රේඛාවට හරස් වන පරිදි පිහිටීම.
ලම්බ තලය(පාරිභා.) [නා.] තිරස් තලයකට සෘජුකෝණාකාර ව පිහිටි තලය.
ලම්බ දුර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තිරස් තලයකට සෘජුකෝණාකාරව ඇති දුර.
ලම්බ නිම්නය[නා.] ප්‍රධාන ගංගාවක පතුලට බොහෝ ඉහළ මට්ටමක දී එහි නිම්නයට ඇතුළුවන අතු ගංගාවක නිම්නයක්.
ලම්බ වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රලම්බව ඡේදනය වන වෘත්තය ; වෘත්ත දෙකක් ඡේදනය වන ලක්ෂයේ දී වෘත්ත දෙකට ඇඳි ස්පර්ශක එකිනෙකට ලම්බක වූ වෘත්තය.
ලම්බ සමච්ඡේදකය(පාරිභා.) [නා.] සරල රේඛාවක් සමච්ඡේද කිරීමට ඊට සෘජුකෝණාකාර ව අඳිනු ලබන රේඛාව ; සෘජු විච්ඡේදකය.
ලම්බකය[නා.] 1. (පාරිභා.) තිරස්තලයකට සෘජු කෝණාකාරව පිහිටි රේඛාව. 2. එල්බ තිබීම ; පහතට එල්බෙමින් තිබීම.
ලම්බකර්ණ වංශය[නා.] රාජ වංශයක නාමය ; ලක්දිව පෙර පැවති ක්ෂත්‍රිය වංශයක්.
ලම්බරේඛාව[නා.] තිරස් තලයකට ලම්බාකාර ව පිහිටි රේඛා ; එකිනෙකට අංශක 80කින් ආනත රේඛා ; සිරස් රේඛාව.
ලම්බාකාර[වි.] එල්බෙන ස්වභාවය ඇති.
ලම්බිත[වි.] එල්බ සිටින ; එල්බෙන ; රැඳී තිබෙන.
ලම්බිත පාලම[නා.] එල්ලෙන පාලම.
ලම්බිත මලින[නා.ප්‍ර.] වාතයෙහි රැඳී තිබෙන අපිරිසිදු ද්‍රව්‍ය.
ලමැණි, ලැමැණි[නා.] සූර්ය වංශයට අයත් ලම්බකර්ණ නම් රාජ වංශය.
ලමු[වි.] 1. ලාමක ; පහත්. 2. පවින් යුත්.
ලඹකැටය, ලඹකැටේ[නා.] පෙදරේරුවන් විසින් බිත්ති උළුවහු ආදිය ඇද නොවන සේ කෙළින් පිහිටා ඇතිදැයි පරීක්ෂා කිරීම සඳහා නූලකින් එල්ලී සිටින සේ සාදා ඇති ඊයම් බෝලය ; සිරස් රේඛාව දැක්වීම සඳහා නූලක බරක් එල්ලීමෙන් සාදන ලද උපකරණය.
ලඹදෙනවා, ලඹුදෙනවා[ක්‍රි.] පහතට නැමී පවතිනවා ; එල්බෙනවා ; එල්ලෙනවා ; ලඹනවා.
ලඹදොර[නා.ප්‍ර.] හිනි පෙති පඞ්ක්තිය.
ලඹබාහුව[නා.] මෝටර් රථයක සුක්කානම් එකලසෙහි කොටසක් ; එක් කොනකින් සුක්කානම ගියර් පෙට්ටියට ද අනෙක් කොනින් තිරස් බාහුවට ද සම්බන්ධ වී ඇති කොටස.
ලඹසවන්[වි.] 1. එල්බෙන කන් ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. එල්බෙන කන් ඇත්තා. 2. පුරාණ කාලයේ දී විසූ ක්ෂත්‍රිය කුලයක නාමය ; ලම්බකර්ණ.
ලය[නා.ප්‍ර.] 1. ගායන-වාදන නර්තනයෙහි සම වූ කාල ප්‍රමාණය ; කාලය පවත්වනු ලබන වේග ප්‍රමාණය. 2. චිත්‍ර ශිල්පයට අදාළ ව රේඛාවල සාම්‍යය.
ලයාන්විත[ලය+අන්විත] [වි.] තාලයෙන් යුත් ; තාලය අනුව යන ; ලයානුගත ; ලයානුකුල.
ලයිකනය(පාරිභා.) [නා.] ඇල්ගාවක් හා දිලීරයක් ඉතා ළඟ ආශ්‍රයට පත්වීමෙන් සෑදුණු සංයුක්ත ශාකයක් ; ලී කඳන්, ගස් ගල් ආදියෙහි බැඳෙන තද කොළ පාට ඇති පාසි වර්ගයක්.
ලයිට් හවුස්[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් නැව්වලට මඟ පෙන්වීම සඳහා වෙරළට ආසන්න ව ඉදිකරන ලද විශාල පහන් කණුවක් ; ප්‍රදීපාගාරය.
ලයිතන්[නා.ප්‍ර.] 1. අධිතර බල ලත් යුද්ධ නිලධාරින් අතර කනිෂ්ඨතමයා ; කපිතාන්වරයකුට පහළින් සිටින්නා ; ලුතිනන්. 2. අමාරුකාරයා ; චණ්ඩියා.
ලයිනිං[නා.ප්‍ර.] ඇඳුමක් මැසීමේ දී, විනිවිද පෙනීම ආදිය වැලැක්වීම සඳහා එහි යට පැත්තට අල්ලන රෙද්ද ; යටින් දමන ප්ලාස්ටික් හෝ ලෝහ සිවිය.
ලයිනින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෛල න්‍යෂ්ටියේ ජාලය සෑදී තිබෙන ද්‍රව්‍යයක්.
ලයිනෝ යන්ත්‍රය[නා.] මුද්‍රණ ශිල්පය සඳහා උපයෝගී කරගන්නා නවීන යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
ලයිනෝටයිප්[නා.ප්‍ර.] මුද්‍රණය සඳහා අකුරු ඇමිණීමේ දී එක එක අකුර බැගින් අමුණනු වෙනුවට වචන පේළියක් ම එක විට වාත්තු කිරීමේ ක්‍රමය.
ලයිපේස(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මේද දිරවන එන්සයිමයක්.
ලයිම, ලැයිම[නා.] එක දිගට තනි වහලක් වශයෙන් සම්බන්ධ කොට වෙන වෙනම නිවාස හැටියට වෙන් කර තනා ඇති ගොඩනැගිලි පේළිය ; වතු කම්කරුවන් ආදීන්ගේ වාසය සඳහා වූ බද්ධ නිවාස පේළිය.
ලයිසම[නා.] යමක් පාවිච්චි කිරිම සඳහා හෝ යම් ව්‍යාපාරයක යෙදීම සඳහා හෝ ගාස්තුවක් අය කොට රජයෙන් දෙනු ලබන බලපත්‍රය ; ලයිසන් පත්‍රය ; ලයිසන්සිය ; ලැයිසම.
ලලන[වි.] ලෙලදෙන ; බබළන ; ලීලෝපේත. [නා.ප්‍ර.] 1. සෙලවීම ; චලනය ; පැද්දීම ; ලෙලදීම. 2. ලෙව කෑම ; දිව ගෑම. 3. ක්‍රීඩා කරන ස්ථානය.
ලලනාව[නා.] කාන්තාව (රූ සපුවෙන් හෙබි) ; අඟන.
ලලාට ධාතුව[නා.] බුදු සිරුරින් ගත් අතිශයින් පූජනීය කොට සලකනු ලබන නළල් ඇටය.
ලලාට පට[නා.ප්‍ර.] නළලෙහි බඳිනු ලබන අලංකාර පලඳනාවක් ; නළල්පට ; ලලාටිකාව.
ලලාටය[නා.] අපි-කපාලයට පහළින් හිසේ ඉදිරිපස පිහිටි කොටස ; මුහුණේ ඇස්බැම දෙකට හා හිසේ ස්වභාවික කේශ පද්ධතියට අතර ඇති ප්‍රදේශය ; නළල ; නළල් තලය.
ලලාටාස්ථිය[ලලාට+අස්ථිය] [නා.] නළල් පෙදෙසට අයත් අස්ථිය ; පෘෂ්ඨවංශි කපාලයේ අක්ෂිකූප අතර තිබෙන පෘෂ්ඨීය සඟල පටලාස්ථියක් ; නළල් ඇටය.
ලලිත[වි.] 1. ලීලෝපේත ; ලෙලෙන ; රමණීය ; මනහර. 2. උචිත ; සුදුසු ; යෝග්‍ය. 3. බොළඳ ; සුරතල්; සියුමැලි. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩාව ; නෘත්‍යය.
ලලිත කලාව[නා.] චිත්‍ර, මූර්ති, නෘත්‍ය, ගීත, වාදන ආදි මනෝඥ සෞන්දර්ය කලාවන්ගෙන් කවර හෝ එකක්.
ලලිතය[නා.] සෞන්දර්යාත්මක චලනය ; ලාලිත්‍යය.
ලලිතාහිනය[ලලිත+අභිනය] [නා.] නැටුමේ දී බැලීමෙන් හෝ අඞ්ග චලනයෙන් හෘද්ගත භාවය දැක්වීම ; විශේෂයෙන් ම කාන්තාවන්ගේ අංග චලනයෙන් දක්වන ඉඞ්ගිතය.
ලව[නා.ප්‍ර.] 1. ඉතා ටික ; ස්වල්ප ප්‍රමාණය ; කුඩා කොටස ; ලේශය. 2. ඌනතාව ; අඩුව. 3. දිය බින්දුව ; පිනිබිඳ. 4. ඉතා ස්වල්ප වේලාව ; නිමේෂය. 6. (ගණිත) සාමාන්‍ය භාගයක ඉරට උඩින් (3/5 යන්නෙහි 3 මෙන්) පවතින සංඛ්‍යාව ; ලවය. 7. කාව්‍යාලංකාරයක්. 8. (පාරිභා.) සෛලයක් තුළ තිබෙන ප්‍රාග් ප්ලාස්මීය වස්තුවක් හෝ සෛලයක් තුළ තිබෙන ඕනෑම කුඩා අංශුවක්.
ලවක[වි.] කපන ; නෙලන. [නා.ප්‍ර.] කපන්නා ; දෑකැත්තෙන් කපන්නා.
ලවක් දෙවක්[ක්‍රි.වි.] 1. කෙළවරක් ; සීමාවක් ; අගක් මුලක්. 2. අර්ථයක් ; තේරුමක්. 3. හේතුවක්.
ලවඟ[නා.ප්‍ර.] 1. කුරුදු. 2. කරාබු.
ලවණ[නා.ප්‍ර.] 1. ලුණු ; සියලු වර්ගවලට අයත් ලුණු. 2. ලුණු රසය. [වි.] ලුණුවලට සම්බන්ධ ; ලුණෙන් සකස්වුණු ; ලුණුවලට අයත්.
ලවණ ජලය[නා.] ලුණු රස ඇති වතුර ; ලුණු මුසු ජලය.
ලවණ ජීවියා(පාරිභා.) [නා.] ලුණු මිශ්‍ර වතුරේ වාසය කරන සතා ; මුහුදු වතුරේ ජීවත්වන සත්වයා.
ලවණ නිධිය(පාරිභා.) [නා.] ලවණ ජලය ලුණු වසයෙන් තැන්පත්වීම.
ලවණ විල[නා.] මුහුදු ජලය ගලා ගොස් වාෂ්පබවට පත්වන ස්වභාවික ජලාශ ; ලුණු තඩාග ; කරදිය විල.
ලවණජ[නා.ප්‍ර.] (රසා.) fප්ලෝරින්, ක්ලෝරින්, අයඩීන්, ඇස්ටටීන් හා බ්‍රෝමීන් අඩංගු හැලජන් පවුලේ ඕනෑම මූල ද්‍රව්‍යයක්.
ලවණතාමානය[නා.] ජලයේ ඇති ලුණු ගතිය හෙවත් ලවණතාව මැනීම පිණිස උපයෝගී කරගන්නා හයිඩ්‍රොමීටරය.
ලවණීය[වි.] ලුණු සහිත ; ලුණු රසයෙන් යුත්.
ලවන[නා.ප්‍ර.] 1. තොල ; අධරය ; ඕෂ්ඨය. 2. සිඳීම ; කැපීම ; ඡේදනය.
ලවන්[නා.ප්‍ර.] තණකොළ ; වල් පැළෑටි ආදිය.
ලවය[නා.] 1. කැපීම, නෙලීම. 2. කුඩාකම. 3. භාග සංඛ්‍යාවක ඉරට උඩින් වූ සංඛ්‍යාව.
ලවල්[නා.ප්‍ර.] තණකොල.
ලවා ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. පමුණුවා ගන්නවා. 2. සොයා ගන්නවා. 3. තබාගන්නවා ; පිහිටුවා ගන්නවා. 4. ඇති කරගන්නවා ; උපදවා ගන්නවා. 5. දල්වා ගන්නවා ; පත්තු කර ගන්නවා.
ලවාලනවා[ක්‍රි.] 1. පිළියෙළ කර දෙනවා ; තනනවා ; සකස් කරනවා. 2. බහාලනවා ; තැන්පත් කරනවා. සලසනවා ; ඇති කරනවා. 4. අතුරනවා ; දමනවා. 5. මෙහෙයවනවා ; යොදනවා.
ලවිතය[නා.] දෑකැත්ත.
ලවුල්[නා.ප්‍ර.] හිතේ කරදර ; හිතේ ආකූල-ව්‍යාකූලභාවය.
ලවුල්ලය[නා.] ආසාව ; ඇල්ම ; රුචිය ; අභිලාෂය.
ලස[වි.] 1. ප්‍රමාද ; ශීඝ්‍ර නොවන ; අලස ; මැලි ; හෝන්දුමාන්දු. 2. බබළන ; දීප්තිමත්. [නා.ප්‍ර.] 1. නොඉක්මන්බව ; පමාව ; ප්‍රමාදය. 2. අත්ලස ; අල්ලස ; පගාව.
ලස්කිරිඤ්ඤ[නා.] 1. හෙල්ල ; ලන්සය. 2. හෙල්ලෙන් සන්නද්ධ වූ භට හමුදාව.
ලස්නාරු පෙට්ටිය[නා.] සම්මාදම් දමන පෙට්ටිය ; පින් පෙට්ටිය.
ලස්සණ, ලස්සන[වි.] රූප සම්පන්න ; හැඩ වැඩ ඇති ; සුරූපී ; සිත්ගන්නා සුලු ; මනහර ; මනෝඥ ; සුන්දර.
ලසිකා[නා.ප්‍ර.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ කණ්ඩරා කොපුවල ද සචේෂ්ට සන්ධිවල ද පවතින බෙලසුල් ද්‍රව්‍යය.
ලසිකා තරලය[නා.] ලසිකා පටලය මගින් සන්ධිවල හා කණ්ඩරා කොපුවල ඇතිවන ලිහිස්සී බෙලසුල් ද්‍රව්‍යය.
ලසිකා දාහය[නා.] සන්ධියක ලසිකා පටලයේ ඉදිමීම.
ලසිකා පටලය(පාරිභා.) [නා.] ලසිකා ස්‍රාවය කරන සියුම් සම්බන්ධක පටක ස්තරය.
ලසිත[වි.] බබළන ; දීප්තිමත්.
ලසුණු, ලසුනු[නා.ප්‍ර.] ලූනු විශේෂයෙන් සුදු ලූනු.
ලසුනි[නා.ප්‍ර.] රනින් ඔප දමූ හරිත වර්ණය බඳු වර්ණයකින් යුතු මැණික් විශේෂයක්. මෙය ගෝමේද ප්‍රභේදයකි.
ලසොල්[නා.ප්‍ර.] හිස් දෙය ; නිසරු දෑ.
ලහ[නා.ප්‍ර.] 1. ඉරටුව ; කූර. 2. සංඝයා වෙත දන් ආදිය දීම සඳහා ලබන පැවරුම් ; සලාකය. 3. ලාකඩ ; ලතු. 4. වී ආදි ධාන්‍ය මනින උපකරණය ; ලාහ ; කුරුණිය.
ලහ පත[නා.] දායකයාගේ නම සඳහන් සලාක පත්‍රිකාව.
ලහ බත්[නා.ප්‍ර.] සලාක බත ; ලහපත්හි නම සඳහන් දායකයා විසින් ඒ ලහපත් ලැබූ භික්ෂූන්ට පිළිගන්වන දාන බත.
ලහ මැදිරිය[නා.] කුඩයේ කූරු මිටිය ; කුඩ මිට වටා ඇති කුරු ගොන්න.
ලහටු, ලාටු[නා.ප්‍ර.] 1. ගස් ආදියෙන් වැගිරෙන ඇලෙන සුලු ඕජස ; කඩදාසි ආදිය ඇලවීමට උපයෝගී කරගනු ලබන බෙලසුල් ද්‍රව්‍ය ; මැලියම්. 2. දුම්මල.
ලහඬුව[නා.] එකට ඇලී තද වී ඇති දෙය.
ලහන්ද[නා.] 1. කුඹුරේ වක්කඩ අහුරන ලීය. 2. ඇලක හරහට දමන ලී කඳ ; ඒදණ්ඩ.
ලහස්ස, ලාස, ලාස්ස, ලාහ[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍ය තෙල් ආදිය මැනීම සඳහා භාවිත කරන මිනුමක් ; නැලි හතරක ප්‍රමාණය.
ලහි-ලහියේ[ක්‍රි.වි.] ඉක්මනින් ; වහ වහා.
ලහිකරනවා[ක්‍රි.] ඉක්මන් කරනවා ; හදිසි කරනවා.
ලහු, ලහුක[වි.] බරපතල නොවන ; සැහැල්ලු ; ලඝු ; අල්ප.
ලහුක පරිවර්තනය[නා.] 1. ඉක්මන් පෙරළුම ; ලහුක ප්‍රවෘත්තිය. 2. සැහැල්ලු පැවැත්ම ; ලුහු පිරිවැටුම.
ලහුකතා, ලහුතා[නා.ප්‍ර.] සැහැල්ලු බව ; ලඝුතා.
ලළනවා[ක්‍රි.] සෙලවෙනවා ; වංචල වෙනවා ; ලෙළ දෙනවා.
ලළුව[නා.] (ක්‍රීඩා) නාටක.
ලා[නා.ප්‍ර.] 1. ලාටු. 2. ලතු ; ලාක්ෂා ; ලාකඩ. 3. සලාක ; ලහ. 4. ඉරටුව ; කූර. 5. පාදාභරණ විශේෂයක් ; පාසලඹ. 6. උරහිස. [නි.] 1. ඇතැම් නාම පදවල බහුවචනාර්ථය ප්‍රකට කිරීමෙහි යෙදේ. 2. ආධාරාර්ථයෙහි යෙදේ. 3. ලනවා යන්නෙහි පූර්වක්‍රියා රූපය.
ලා ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. දමා ගන්නවා ; බහා ගන්නවා ; පැලඳ ගන්නවා. 2. හරවා ගන්නවා ; තබා ගන්නවා. 3. අටවා ගන්නවා ; සාදා ගන්නවා.
ලා බත් පෙට්ටිය[නා.] බත් ආදිය සංඝයාට දෙන දායකයන්ගේ නම් ලියූ තල්පත් කැබලි ආදිය දමන පෙට්ටිය.
ලාංකික, ලාංකේය[වි.] ලංකාවට අයත් ; ලංකාව හා සම්බන්ධ ; ලංකාවේ උපන්.
ලාකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. ලාක්ෂා නම් කෘමියා විසින් නිපදවනු ලබන ලාටු වැනි ද්‍රව්‍යය ; ලතු ; ලාක්ෂා. 2. ලියුම් ආදියෙහි මුද්‍රා තැබීම සඳහා උණු කොට භාවිත කරනු ලබන ලාකඩ.
ලාකඩ පෙන්දුව[නා.] ලාකඩ පෙරීම සඳහා භාවිත උපකරණයක්.
ලාකම්[නා.ප්‍ර.] ලාක්ෂා කර්මය ; ලාක්ෂාවලින් සායම් ගෑම.
ලාක්ෂකය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාව්‍ය සායමක් සමග ලෝහ හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් සංයෝජනය කිරීමෙන් ලැබෙන අද්‍රාව්‍ය වර්ණවත් ද්‍රව්‍යයක්.
ලාක්ෂණික[වි.] 1. ලක්ෂණයෙන් යුතු ; ලක්ෂණ ශක්තියෙන් අවබෝධ කටයුතූ. 2. ආවේණික වූ ; පොදු ලක්ෂණයෙන් යුතු. 3. හඳුනැනීමේ ලකුණු පිළිබඳ වූ. 4. චාව්‍යාර්ථයෙන් අන්‍ය වූ අර්ථයක් ගෙන දෙන ; ද්විතීයාර්ථයක් ඇති. [නා.ප්‍ර.] ශබ්දය බෙදෙන ත්‍රිවිධ කොටස්වලින් එකක්.
ලාක්ෂණික වක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස්වන්නා වූ අගයන් දෙකක් අතර සම්බන්ධතාව පෙන්වීම සඳහා ප්‍රස්තාර කඩදාසියක ලකුණු කරනු ලබන වක්‍රය.
ලාක්ෂාරසය[නා.] ලතුදිය ; ලාකඩ දියරය.
ලාගය, ලාගේ[නා.] ආකාරය ; ලීලාව ; අන්දම. [නි.] වැනි ; මෙන් ; වගේ.
ලාඝවය[නා.] 1. සැහැල්ලු බව. 2. කුඩාබව.
ලාඞ්ගල, ලාඞ්ගුල[නා.ප්‍ර.] 1. සීසෑම සඳහා භාවිත කරන නගුල. 2. පුරුෂ නිමිත්ත ; වෘෂණය. 3. පොල්ගස. 4. (ගව ආදි සිවුපා සතුන්ගේ) නගුට ; වලිගය.
ලාච්චුව[නා.] මේස, කැබිනට්, අල්මාරි ආදියෙහි යම් යම් දේ සුරක්ෂිතව තබා ගැනීම සඳහා පිටතට ඇදීමට හා වැසීමට හැකි වන සේ සවි කරන පෙට්ටියක ආකාරය ඇති අංගය.
ලාඡ, ලාඡා[නා.] වී පොරි ; විලඳ
ලාඤ්ඡනය[නා.] 1. යමක කොටා හෝ යොදා ඇති සලකුණ ; සටහන ; චිහ්නය ; නිල ලකුණ. 2. යම් කිසිවක් සංකේතවත් කරන සලකුණ.
ලාටු[නා.ප්‍ර.] ඇලෙන සුළු ද්‍රව්‍යයක් ; මැලියම් ; ගම්.
ලාටු ග්‍රන්ථිය[නා.] කෘමීන්ගේ උදරයේ අග පිහිටි ග්‍රන්ථි විශේෂයක්.
ලාඩම[නා.ප්‍ර.] බර අදින අශ්ව, ගොන් ආදි සතුන්ගේ කුර ගෙවීම වළක්වනු සඳහා සවි කරනු ලබන යකඩ පතුරු විශේෂයක්.
ලාඩම් විල[නා.] ගංගාවක් ගලා යෑමේදී අධික ලෙස වක්‍ර හට ගැනීම නිසා ක්‍රමයෙන් ගඟෙන් වෙන් වී අශ්ව ලාඩමක හැඩයෙන් යුක්ත ව පවතින දිය කඩ.
ලාදර බත[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ ඇතැම් පළාත්වල විවාහ මංගල්‍යවලදී මඟුල් දිනට පෙර දින රාත්‍රියේ උදව්කළ නෑදෑයන් සඳහා පවත්වනු ලබන භෝජන සංග්‍රහයක්.
ලාදුරු[නා.ප්‍ර.] සමෙහිත් ස්නායුවලත් ශ්ලේෂ්මල පටලවලත් ගැට-ගැට සෑදී සම රළු ව අංග හැලී යන දරුණු බෝවෙන රෝගයක්.
ලානය[නා.] ගැනීම ; ඇල්ලීම ; ආදානය.
ලාපත[නා.ප්‍ර.] සිවුරු මැසීම සඳහා නූල්බැසීමේ දී පාවිච්චි කරන කෝදුව.
ලාපය[නා.] 1. කථාව ; කතාබහ ; වචනය ; ආලාපය. 2. පක්ෂීන්ගේ රාවය හෙවත් නාදය.
ලාභ ආන්තිකය[නා.] ගැනුම් මිල හා විකුණුම් මිල අතර වෙනස.
ලාභ තෘෂ්ණාව[නා.] සිවුපසය කෙරෙහි ඇති ආශාව ; තමාට ලැබෙන දේවල් අත්කර ගැනීමේ තණ්හාව.
ලාභ පරිණාමය[නා.] ලාභය වෙනත් අයකුට පැවරීම ; යම් පුද්ගලයකු විසින් දීමට අදහස් කරන දෙයක් තමාට හෝ වෙනත් අයකුට ලැබීමට සැලැස්වීම.
ලාභය[නා.] 1. යම් යම් දේ ලැබීම ; අත්පත්වීම. 2. ලැබෙන දෙය ; ප්‍රත්‍යය. 3. වාසිය ; ප්‍රයෝජනය. 4. යම්කිසි ව්‍යාපාරයක් ලැබූ ආදායමෙන් වියදම් කපා හැරීමෙන් පසු ඉතිරි වන මුදල.
ලාභස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) යමකුගේ ජන්ම පත්‍රයෙහි ආදායම් ආදි ලාභ ප්‍රයෝජන ගැන කියැවෙන ස්ථානය ; අයස්ථානය ; කේන්ද්‍රයක එකොළොස්වැන්න.
ලාභාංශය[නා.] හවුල් ව්‍යාපාර සමාගමක ලාභය කොටස් ගණනින් බෙදූ විට එක් එක් කොටස්කරුවකුට ලාභ පොළී ආදි වශයෙන් ලැබෙන ප්‍රමාණය.
ලාභාපේක්ෂාව[ලාභ+අපේක්ෂාව] [නා.] 1. තමන් කරන කවර හෝ කටයුත්තකින් හෝ ලාභ ප්‍රයෝජන ලබාගැනීමේ බලාපොරොත්තුව. 2. (යම් ව්‍යාපාරයකින්) ලාභ ලබා ගැනීමේ බලාපොරොත්තුව. 3. (විනය.) සිව්පසය ආදිය ලබාගැනීමේ බලාපොරොත්තුව.
ලාභාලාභ ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] තමන්ගේ දැනගැනීමට ව්‍යාපාරිකයන් විසින් හර-බැර වශයෙන් පොත්වල ලියා සටහන් කර තිබෙන ගිණුම් විස්තරය.
ලාභාලාභය[ලාභ+අලාභය] [නා.] 1. ලාභය සහ අලාභය ; ලැබෙන දෙය හා සිදුවන පාඩුව ; යමක් ලැබීම හා ලැබුණු දේ නැති වී යාම. 2. ආදායම හා වියදම ; ව්‍යාපාරයකින් සියලුම වියදම් කපා හැරීමෙන් පසු ලැබෙන ලාභය හෝ අලාභය.
ලාභි, ලාභී[වි.] ලැබීම ඇත්තා වූ ; ලැබෙන සුලු.
ලාභියා[නා.] ලබන තැනැත්තා ; ලබන්නා.
ලාමක[වි.] නොමේරූ ; මෝඩ ; අඥාන ; බොළඳ ; පහත් ; හීන ; නීච.
ලාම්පු ආවරණය[නා.] විදුලි බුබුළුවල තද ආලෝකය අඩුකර ගැනීම සඳහා එම විදුලි බුබුළු වැසෙන සේ සවි කිරීමට සාදා ඇති ආවරණ විශේෂය ; පහන් පුවරුව.
ලාම්පු උඩැස්සි කුලිය[නා.] මසුන් බිලීබෑමේදී ඇම සඳහා අවශ්‍ය වන මසුන් සැපයීම වෙනුවෙන් කරන ගෙවීම.
ලාම්පුව[නා.] ආලෝකය ලබාගැනීම සඳහා තිර හා තෙල් දමා සකසා ඇති පහන.
ලාමා[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් හිමාලය හා මධ්‍යම ආසියානු ප්‍රදේශවල වසන මහායාන ආගමික පූජකවරුන් හඳුන්වන නාමය.
ලාමාගම[නා.] ලාමාවරුන්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් මහායාන බෞද්ධ ආගම.
ලායන මානය(පාරිභා.) [නා.] සායම් කළ ද්‍රව්‍යයක් ආලෝකයට ඔරොත්තු දෙන ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණයක්.
ලාරස[නා.ප්‍ර.] ලතුදිය ; ලාක්ෂා ජලය ; ලාකඩ වතුර.
ලාලනය[නා.] 1. නැළවීම; සුරතල් කිරීම. 2. ලාලිත්‍යය. 3. ආදරයෙන් පිරුණු බව. 4. ආදරයෙන් පාලනය කිරීම.
ලාලස[වි.] අධික ආශාවෙන් යුතු වූ ; බලවත් ඇල්මෙන් යුතු ; තදින් ඇලුම් කරන.
ලාලා[නා.ප්‍ර.] මුඛයෙන් ශ්‍රාවය වන ඛේටය ; කෙළ හා සෙම.
ලාලාවිෂයා[නා.] විස සහිත කෙළ ඇති සතා.
ලාලිත[වි.] 1. සුරතල් ; මන පිනවන ; සිත නළවන. 2. සෘජු නොව, කවාකාර ලක්ෂණයෙන් යුත්.
ලාලිත්‍යය[නා.] 1. සිත නළවන බව ; ලලිතභාවය ; සුන්දරත්වය ; මිහිරිබව. 2. ලලිත බවින් යුක්ත බව. 3. කාමුක විලාසය.
ලාලිනී[නා.ප්‍ර.] 1. පොළඹවන තැනැත්තිය ; සිත් අදින්නිය ; සුලලිත දේහයෙන් යුක්ත තැනැත්තිය. 2. සල්ලාල ස්ත්‍රිය; කාමුක ගැහැණිය ; මායම් දන්නිය.
ලාවණ්‍ය[වි.] සිත් ගන්නා වූ ; සිත්කලු ; මන බඳින.
ලාවණ්‍යය[නා.] සිත් ඇඳගන්නා බව ; සිත්ගන්නා බව.
ලාවණික[නා.ප්‍ර.] 1. ලවණ හෙවත් ලුණු මිශ්‍ර ; ලවණ සහිත. 2. ලුණු මිශ්‍ර දියර.
ලාවණික රේචකය(පාරිභා.) [නා.] බඩ විරේක කරන ලවණ හෙවත් ලුණු මිශ්‍ර ඖෂධය.
ලාවා[නා.ප්‍ර.] 1. (ගිනි කඳුවලින් නික්මෙන) ලෝදිය ; ඉන් සෑදෙන පාෂාණය. 2. බොහෝ විට රූප පරිවර්තනයකින් සුහුඹුලා බවට පත්වන කුඩා ජීවියෙක් ; කීටයා ; පිළවා. 3. කූඩැල්ලා ; පූඩාවා.
ලාවා කැට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යමහල් පුපුරා යෑමේ දී විසිවන කුඩා ලාවා ගුලි.
ලාවා දෝරය(පාරිභා.) [නා.] (ගිනි කන්දකින්) ගලා යන ලෝදිය ධාරාව ; ලාවා ප්‍රවාහය.
ලාස[නා.ප්‍ර.] ලාහ ; කුරුණිය.
ලාස්‍ය[නා.ප්‍ර.] 1. දෙවැදෑරුම් වූ නාට්‍ය ප්‍රභේදවලින් එකක් (අනෙක තාණ්ඩව නමි) විශේෂයෙන් කාන්තා පක්ෂය සඳහා වන අඩු වේගයෙන් ද වැඩි ලාලිත්‍යයෙන් ද යුත් නැටුම් ලක්ෂණය. [වි.] 1. ලාලිත්‍යයෙන් යුත්. 2. ප්‍රමාද ; පමා ; පරක්කු. 3. ඇල්මෙන් යුක්ත ; ආශා සහිත.
ලාසිකාව[නා.] නළඟන.
ලාසිත[නා.] බැබළීම ; දීප්තිය.
ලාසු වඩුවා[නා.] ලියන වඩුවා ; ලාසු සාදන වඩුවා.
ලාසුරුව[නා.] හුණු බුසල් 56ක ප්‍රමාණය.
ලාහෙළා[පූර්ව.ක්‍රි.] පරීක්ෂා නොකොට ; විමසීමකින් තොරව ; වහා ; කලබලෙන්.
ලැක්කිය[නා.] ඊයෙන් විදීමට හෝ වෙඩි තැබීමට යොදාගන්නා ඉලක්කය ; කුරුමානම ; එල්ලය.
ලැක්ටික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ඇඹුල් කිරිවල තිබෙන වර්ණ රහිත ස්ඵටිකරූපී කාබනික අම්ල විශේෂය.
ලැක්ටික් ඩිහයිඩ්රජනේස්[නා.ප්‍ර.] ලැක්ටික් අම්ලය ඔක්සිහරණය වීමේ දී පයිරුවික් අම්ලයට පරිවර්තනය වීමට උපකාරී වන එන්සයිමයක්.
ලැක්ටේස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලැක්ටෝස් ග්ලූකෝස් බවට පරිවර්තනය කිරීම පහසු කරන්නා වූ ද සතුන්ගේ ජීර්ණ යුෂයෙහි පවතිමින් ආහාර ජීර්ණ ක්‍රියාවලියට උපකාරිවන්නා වූ ද එන්සයිමයක්.
ලැක්ටොප්ලේවින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බී2 විටමිනයේ අඩංගු සක්‍රිය ධාතු දෙකෙන් එකක් ; රයිබොප්ලේවින්.
ලැක්ටෝමීටරය[නා.] කිරිවල පිරිසිදු බව මනින උපකරණය ; ක්ෂීරමාපකය.
ලැක්ටෝස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිරෙහි අඩංගු සීනි වර්ගයක්.
ලැක්ම[නා.] 1. නැවතී විවේක ගැන්ම ; විශ්‍රාමය ; නිදාගැනීම ; ලැගීම. 2. දුර ප්‍රමාණයක් ; ගවුවෙන් අර්ධය ; අඩ ගවුව. 3. කුරුල්ලන් ලගින ස්ථානය.
ලැකි[නා.ප්‍ර.] ලියන තැනැත්තා ; ලියන්නා ; ලේඛකයා. [වි.] ලකෙහි හෙවත් ලංකාවෙහි වූ ; ලාංකික.
ලැකිය[නා.] 1. පොත පතෙන් හෝ ව්‍යවහාරයෙන් ගෙන හැර දක්වන උදාහරණය. 2. ඉලක්කය ; එල්ලය ; කුරුමානම.
ලැකියනුසරින්[ක්‍රි.වි.] උදාහරණය අනුව යාමෙන් ; ලක්ෂ්‍යානුසාරයෙන්.
ලැකියුනාව[නා.] ශරීරයෙහි පිහිටි අස්ථිවල තහඩු තට්ටු අතර පිහිටි කුඩා විවර විශේෂය.
ලැග්‍යුමින්[නා.ප්‍ර.] මෑ කරල් ආදි එළවළුවල තිබෙන මාංශජනක ධාතු විශේෂය.
ලැගි[වි.] 1. ලග්න වූ ; ඇලුණු. 2. සමීප වූ ; ළං වූ. 3. සුදුසු ; යෝග්‍ය. 4. නවාතැන් ගත්.
ලැගීනාව(පාරිභා.) [නා.] උසස් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ කර්ණසංඛ්‍යයේ කාණුව බවට පත්වන සංවේදී අපිච්ඡදයෙන් ඇතිරුණු මඩියක්.
ලැගුම, ලැග්ම[නා.] 1. විවේකය හෝ විශ්‍රාමය සඳහා නවාතැන් ස්ථානය ; ලැගුම් ගන්නා තැන ; ලැගුම්පල. 2. කුකුළු ආදී පක්ෂීන් ලගින තැන.
ලැගුම් ගන්නවා[ක්‍රි.] වෙහෙස නිවා ගැනීම සඳහා නවාතැන් ගන්නවා ; විශ්‍රාමය පිණිස නවතිනවා රාත්‍රියේ නවතිනවා ; සැතපෙනවා.
ලැගුම්ගේ[නා.] විහාරස්ථානයේ භික්ෂූන් වහන්සේලා වාසයකරන කොටස ; ආවාසය ; භික්ෂූන්ගේ සැතපෙන ගෙය.
ලැගුම්පල[නා.] නවාතැන ; විවේකය උදෙසා නවතින තැන.
ලැගුල්ලනවා[ක්‍රි.] (විශේෂයෙන් හීලෑ සතුන්) ලැගුම් ලනවා ; ලැගුම් ගන්නවා ; නිදියනවා.
ලැජරය, ලෙජරය[නා.] ගනුදෙනු පැහැදිලිව හා අයවැය නිවැරදි ව තබා ගැනීමට ඉවහල් වන පොත.
ලැජ්ජ බය[නා.] ලජ්ජාව සහ බය ; ලැජ්ජා ස්වභාවය හා යම් වරදක් කිරීමේදී ඇතිවන බිය ස්වභාවය.
ලැටරයිට්[නා.ප්‍ර.] රතු පැහැයට හුරු තද මැටි මිශ්‍ර පස් විශේෂයක් ; කබොක්.
ලැටිස්[නා.ප්‍ර.] දොර ජනෙල් ආදිය සඳහා ලී පටිවලින් සකස් කළ අළුවා හැඩයේ පෙනීමක් ඇති ආවරණය ; අළුවා රාමුව ; ගරාදිය.
ලැද්ද[නා.] මඳක් වැවුණු ගස් පඳුරු ඇති බිම් පෙදෙස ; කුඩා ගස්වලින් යුත් කැලෑව ; ලන්ද.
ලැද්දගහනවා[ක්‍රි.] කැලේ කොටනවා ; වල් කොටා ශුද්ධ කරනවා.
ලැදි සටන්[නා.ප්‍ර.] ලබ්ධිය හෙවත් ආගමික විශ්වාස මුල්කොට ඇති වන ගැටුම්.
ලැදි, ලැදී[වි.] 1. ආදරවත් ; හිතවත් ; රුචි කරන ; ආශා ඇති. 2. ලබ්ධියෙන් යුත් ; ශ්‍රද්ධා සම්පන්න ; භක්තිමත්. 3. ප්‍රමුදිත වූ ; සතුටු වූ ; සතුටට පත්. [නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව.
ලැන්ගයිට්[නා.ප්‍ර.] මුද්‍රා වොෂර් සෑදීම සඳහා ගනු ලබන විශේෂ ද්‍රව්‍ය වර්ගයක්.
ලැන්ඩෝල්ට් ප්ලාස්කුව[නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවට ලක්වන මූල ද්‍රව්‍යයක් බහා තැබීමට උපයෝගී කරගනු ලබන ප්ලාස්කු විශේෂය.
ලැන්තනම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආවර්තිතා වගුවේ තුන්වැනි කාණ්ඩයේ තිබෙන විරල පාංශු කාණ්ඩයට අයත් ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
ලැනොලින්, ලැනොලීන්[නා.ප්‍ර.] ලෝමවලින් ලබාගන්නා වූ ද, කොලොස්ට්‍රෝල්වල පාමටේට් ඔලියේට් හා ස්ටියරේට් යන ඒවායේ මිශ්‍රණයක් වූ ද, මේදයක්.
ලැඳුම් පත්[නා.ප්‍ර.] බැංකු ක්‍රමය ආරම්භයේ දීම බැංකුකරුවන් වූ රන්රිදීකරුවන් තමන් ළඟ තැන්පත් කළ ආභරණ තබාගෙන ඒ, වෙනුවට නිකුත් කළ පත්‍රිකාව ; මෙය මුදල් වශයෙන් භාවිත කළ හැකි පත්‍ර විශේෂයකි.
ලැප්ටොප්[නා.] කුඩා ප්‍රමාණයේ පරිගණක යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
ලැබ්බුම[නා.] ඉලක්කය ; කුරුමානම.
ලැබීම, ලැබුම[නා.] 1. විදේශවල පදිංචි ජනයා සිය රටට කරන ගෙවුම් විශේෂය. 2. සංසාරයේ දී රැස් කොට මේ ආත්මභාවය කරා ගෙනා වාසනාව හා අවාසනාව. 3. ලැබෙන දේ ; අය ; ආදායම.
ලැම්ප්‍රේයාවා(පාරිභා.) [නා.] මුඛයෙන් ගල්වලට ඇලී සිටින සීක්ලොස්ටොමාටා ගණයක්.
ලැමාක්වාදය, ලැමාර්ක්වාදය[නා.] පරිණාමය තේරුම් කිරීම සඳහා ලැමාක් නම් විද්‍යාඥයා ඉදිරිපත් කළ මතය. ජීවියකු තම ජීවිත කාලය තුළ දී පරිචය කරගන්නා වූ අලුත් ලක්ෂණ ප්‍රවේණියට ගන්නේ යැයි කළ ප්‍රකාශය.
ලැමැණිලමැණි බ.
ලැමිනේරියන් කලාපය[නා.] ලැමිනේරියන් මූදු ශාක ආවේණික ලක්ෂණ කොට ඇති කලාපය ; පාෂාණමය වෙරළවල පිහිටි ප්‍රධාන කලාප තුනෙන් එකක්.
ලැයිම[නා.] එකට එක යාබද ව කම්කරුවන් සඳහා ඉදි කරන ලද කුඩා නිවාස පේළිය.
ලැයිසම[නා.] යමක් පාවිච්චි කිරීම සඳහා ලබාගත යුතු බලපත්‍රය ; අවසරය.
ලැයිස්තුව[නා.] යම් යම් දේවල් ලියා තබන ලද වට්ටෝරුව ; එකට සිටින පරිදි ගොනුකොට සකස් කරන ලද කරුණු මාලාව ; වට්ටෝරුවක් වශයෙන් පිළියෙල කොට ඇති ලේඛනය.
ලැරිංක්ස්, ලාරින්ක්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ශ්වාසනාලයේ උඩ කොටස ; ග්‍රසනිකාව හා සම්බන්ධ වන තැන තිබෙන විශාල වූ කොටස ; ස්වරනාලිකාව ; උගුර.
ලැල්[නා.ප්‍ර.] එල්ලීම සඳහා මුතු ඇට කොඩි ආදිය පේළි වශයෙන් අමුණා සාදා ගන්නා වැල.
ලැව, ලැවල[නා.] ගස්වැල් ආදියෙන් ගහණ වූ භූමිය ; කැලෑව ; ලන්ද.
ලැව්[නා.ප්‍ර.] වනාන්තරය.
ලැව් ගින්න, ළැව්ගින්න[නා.] අධික නියගයකට හසුව කැලෑවේ. ගස්වැල් වියළී යාමෙන් හටගන්නා ගින්න ; දාවාග්නිය ; ලවග.
ලැවැන්ත[නා.ප්‍ර.] 1. දබරයකට මුල පිරීමට යොදා ගන්නා සුළු කාරණය ; රණ්ඩුවකට අර ඇඳීමට යොදාගන්නා හේතුව. 2. නෙකුගෙන් සිදුවන සුළු වරද. 3. හෙවනැල්ල.
ලැවැන්දරා[නා.ප්‍ර.] මිංචි කුලයට අයත් සුගන්ධවත් යුරෝපීය ශාකයකින් සකස් කරගන්නා සුවඳ ගැන්වූ තෙල් වර්ගයක් ; ලැවැන්ඩර්.
ලැවැල්ල(කථා.උඩ) [නා.] රතු පැහැති තණ විශේෂයක්.
ලැවොයිසියර් ක්‍රමය[නා.] ඔක්සිජන් වෙන් කිරීම සඳහා රසදිය පාවිච්චි කිරීමෙන් නයිට්‍රජන් ලබාගන්නා ක්‍රමය ; ලැවොයිසියර් නම් රසායනඥයා විසින් සොයාගන්නා ලද නිසා මේ නම් විය.
ලැස්[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රමාදය ; අතපසුව ; පරක්කුව. 2. අලසකම ; ආලස්‍යය.
ලැසි[වි.] සෙමින් ; ප්‍රමාද. [නා.ප්‍ර.] පමාව ; ප්‍රමාදය.
ලැසි කරනවා[ක්‍රි.] පරක්කු කරනවා.
ලැසි ගමන[නා.] සෙමින් යන ගමන ; සුලලිත ලෙස පමා වෙමින් කරන ගමන ; මන්දගාමීව කරන ගමන් විලාසය (විශේෂයෙන් කාන්තාවන්ගේ ගමන් විලාසය සම්බන්ධයෙන් ව්‍යවහාර වේ).
ලැසි දිවුම[නා.] රථය නොදුවවා එන්ජිම පමණක් දිවෙන විට සුමටව ක්‍රියා කරන පරිදි සැකසූ පසු එන්ජිමේ වේගය.
ලැසි බැල්ම[නා.] මඳ බැල්ම ; අඩ බැල්ම ; ලාස්‍ය වූ බැල්ම.
ලැසි ලැසි[ක්‍රි.වි.] මඳින් මඳ ; ටිකෙන් ටික ; හෙමින් හෙමින් ; පමා වෙවී.
ලැහැන් බඳිනවා, ලැහැල් බඳිනවා[ක්‍රි.] රංචු වශයෙන් සිටිනවා ; සමූහ වශයෙන් එක් වෙනවා ; රැළක් ලෙස එකතු ව ඉන්නවා.
ලැහැප්, ලැහැබ්[නා.ප්‍ර.] 1. ගස් වැල් ඝන ව වැඩුණු ප්‍රදේශ. 2. කැලෑ රොදවල් ; පඳුරු ; ගුල්ම.
ලැහැල්ල, ලෑල්ල[නා.] 1. ලී කඳකින් ඉරන ලද තුනී ලී තහඩුව. 2. සිමෙන්ති ගල් ආදියෙන් සෑදුණු සිහින් පතුර ; පුවරුව ; ඵලකය.
ලැහැල්ලු[වි.] 1. සැහැල්ලු ; බර අඩු ; ලගූ වූ. 2. (චෛතසිකයෙහි පවත්නා) සැහැල්ලු බවින් යුත් ; බැරූරුම් නොවන.
ලැහැලි[වි.] පරණව ගිය ; වැරහැලි වූ ; දිරාපත්වීමට ළං වූ.
ලැහැලි ගන්නවා[ක්‍රි.] රැළි වැටෙනවා ; රැළි නැගෙනවා ; (සමෙහි) පතුරු මෙන් රැලි ඇතිවෙනවා.
ලැහැලි ගානවා[ක්‍රි.] සිහින් පතුරු ලෙස කපනවා ; ලියනවා.
ලැහැලි රෙදි[නා.ප්‍ර.] වැරහැලි ව ගිය කඩ රෙදි ; පරණ ව දිරාපත්වීමට තරම්ව ගිය රෙදි.
ලැහැස්තිය, ලෑස්තිය[නා.] යම් කිසිවකට කරන සූදානම ; පිළිවෙළ වීම.
ලෑගල[නා.] මිරිස් අඹරන ගලේ හෝ බෙහෙත් අඹරන ගලේ යටි ගල ; මව් ගල.
ලෑට්ට[නා.] 1. අත්ත ගසකට යා වන තැන ; දෙබළය. 2. ලෑටි ගෑමෙන් පසු ඉතුරු කොටස ; දත්වලින් කඩා කා ඉතුරු වූ කොටස.
ලෑටි[වි.] 1. හැකිළී ; වකුටු. 2. පිරි නැති ; පිම්බී නැති ; ඇකුළුණු. 3. කෙට්ටු ; කෙසඟ ; කේඩෑරි. [නා.ප්‍ර.] මැලියම් වැනි ඇලෙන ද්‍රව්‍යයක් ; ලාටු.
ලෑටි ගානවා[ක්‍රි.] ඉදිරි දත්වලින් උලා කනවා ; දතින් සූරා කනවා.
ලෑටියා[නා.] ලාක්ෂා නිපදවන කෘමියා ; ලාකඩ කුරුමිණියා.
ලෑන[නා.ප්‍ර.] කුරුල්ලන් ආදි පක්ෂීන් ඇල්ලීම සඳහා කොහොල්ලෑ ආදි මැලියම් ගෑ ලීයෙන් තැනූ උගුල ; ලෑව.
ලෑල්ලලැහැල්ල බ.
ලෑලි අඩිය[නා.] දිගින් හා පළලින් අඩිය බැගින් වූ ලෑලි ප්‍රමාණය ; හතරැස් අඩියක ප්‍රමාණ වූ ලෑල්ල.
ලෑලි කයිරුව(පාරිභා.) [නා.] ලීයෙන් කළ ආධාරකය ; ලෑල්ලෙන් කළ මුක්කුව ; බිම නොවැටෙන සේ වැල් ආදි යමකට ආධාරකය පිණිස සිටුවන ලීය.
ලෑලි ගල[නා.] ලෑල්ලක් මෙන් ------- පැතැලි වූ ගල.
ලෑලි දොර[නා.] ලෑලි පුවරු කිහිපයකින් වසන දොර ; ලෑලි තීරු කිහිපයකින් වෙන වෙනම පලුවෙන් පලුව එක්කොට වසන සේ තනන දොර.
ලෑලි පාලම[නා.] ප්‍රධාන වශයෙන් ලෑලි යොදා සාදා ඇති පාලම; ලී තහඩු දමා තැනූ පාලම ; ලී පාලම.
ලෑලි පොළොව[නා.] 1. පොලිෂ් අල්ලා ඔප කරන ලද විශේෂ ලී කැබලි වර්ගයක් යම්කිසි මෝස්තරයක් අනුව අල්ලා සකස් කරන ලද ගෙබිම.
ලෑලි හුළ[නා.] ඉතා සිහින් ලී තීරු එකට එකතු කර බඳින හුළු අත්ත.
ලි[නා.ප්‍ර.] 1. ලිය ; කාන්තාව ; ස්ත්‍රිය. 2. වෙහෙස ; විඩාව ; කෙඩෙත්තුව. 3. මිනුම් ප්‍රමාණයක්.
ලිංග ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපක්ෂයේම ජනක සෛල උපදවන ඉන්ද්‍රියය ; පුරුෂයාගේ වෘෂණය හෝ ස්ත්‍රියගේ ඩිම්බකෝෂය ; ගොනැඩය.
ලිංග පොරොන්දම[නා.] (ජ්‍යෝති.) විවාහයට පත්වන ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනාගේ ලිංග නැකැත් අනුව කරනු ලබන ගැළපීම ; මෙය විසි පොරොන්දම් වලින් එකකි.
ලිංග විද්‍යාව[නා.] ස්ත්‍රී පුරුෂ සම්භෝගය සම්බන්ධ ලිංගික ක්‍රියාවලිය හා ඊට අදාළ කරුණු උගන්වන විද්‍යාව ; ලිංග හා ලිංගික ක්‍රියා පිළිබඳව උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
ලිංග විපර්යාසය[නා.] ස්ත්‍රියක පුරුෂයකු බවට හෝ පුරුෂයකු ස්ත්‍රියක බවට හෝ පත්වීම ; ලිඟු පෙරළිය.
ලිංග සෛල[නා.ප්‍ර.] ලිංගික ප්‍රජනනයට හේතුවන සෛල.
ලිංගත්ථේනක[වි.] නිසි පරිදි සුදුසුකම් ලැබූ උපාධ්‍යාය කෙනකු නැතිව තමාම පැවිද්ද ලබාගත් ; ශ්‍රමණ වේශය සොරාගත්.
ලිංගත්ථේනකයා[නා.] තමාම පැවිද්ද ලබාගත් පුද්ගලයා ; ශ්‍රමණ වේශය සොරාගත් තැනැත්තා.
ලිංගධරය[නා.] මලක අධර දලය ඉදිරිපිටින් පිහිටි ජායාංගය හා පුමංගය දෙකම දරන්නා වූ කොටස.
ලිංගන්, ලිංගම්[නා.ප්‍ර.] චූර්ණ කොට සායම් වශයෙන් භාවිත කරනු ලබන රත් පැහැති ඛනිජ විශේෂයක්.
ලිංගවර්ණ දේහය[නා.] ලිංගිකත්වය තීරණය කරන වර්ණ දේහය ; උපදිනු ලබන්නේ පුරුෂයෙක් ද ස්ත්‍රියක් ද යන්න සංසේචනයේ දී තීරණය කරන වර්ණදේහය.
ලිංගහෝමෝනය(පාරිභා.) [නා.] ලිංග ක්‍රියාකාරිත්වය උත්තේජනය කරන හෝමෝනය.
ලිංගික අපරාධය[නා.] අයුතු ලෙස ලිංගික ක්‍රියාවල යෙදීමෙන් සිදුකරන අපරාධය ; ස්ත්‍රී දූෂණාදිය සිදු කිරීමෙන් කරනු ලබන අපරාධ.
ලිංගික ආශාව[නා.] ලිංගික ක්‍රියා පිළිබඳ පවත්නා ඇල්ම ; කාමාශාව.
ලිංගික ද්විරූපතාව[නා.] දෙ ආකාරයකින් හැඳින ගත හැකි ලිංග ස්වරූපය ; අභ්‍යන්තර හා බාහිර ශාරීරික ස්වරූප දෙකෙන් ම දැකිය හැකි ලිංගික විෂමතාව.
ලිංගික පරිණතභාවය[නා.] ප්‍රජනනය කිරීමේ හැකියාව.
ලිංගික පරිමිතිය[නා.] වර්ණදේහ එකතුවීමේ දී ඇතිවන සීමාව ; ලිංගික වර්ණදේහ සම්ප්‍රේෂණය අනුව සංසේචනයේ දී උපදිනුයේ ගැහැණියක් ද පිරිමියෙක්ද යන්න තීරණය කිරීමේ පිළිවෙළ නම් වූ ස්ත්‍රී වර්ණදේහ හා x, y නම් වූ පුරුෂ වර්ණදේහ එක්වීමේ පිළිවෙළ.
ලිංගික ප්‍රචාරණය[නා.] බීජ මගින් ශාක බෝවීම.
ලිංගික ප්‍රජනනය[නා.] ලිංගික ක්‍රියාවලියේදී අලුත් ජීවියකු පහළ වීම සඳහා ජන්මානු හා ජන්මානු න්‍යෂ්ටි සංයෝජනය වීම.
ලිංගික වරණය(පාරිභා.) [නා.] සංසර්ගය සඳහා තිබෙන තරඟය නිසා සිදුවන වරණය.
ලිංගික විභේදනය(පාරිභා.) [නා.] සත්වයන්ගේ ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය වෙන් කොට දැක්වීම.
ලිංගික ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ලිංගික ක්‍රියාවලියේ නියුක්තවීමට ඇති හැකියාව.
ලිංගික සම්බන්ධය[නා.] ස්ත්‍රීන් හා පුරුෂයන් අතර ලිංගික ව ඇතිවන ඇසුර ; සම්භෝගය ; සංසර්ගය.
ලිංගිකතාව[නා.] 1. ජීවියකු කෙරෙහි පිහිටි ගැහැණු හා පිරිමි බව ; ලිංගිකත්වය. 2. ලිංගිකව ඇති වන එක්වීම ; සංසර්ගය.
ලිංගුස්[නා.ප්‍ර.] ඌරුමස් විශේෂ ක්‍රමයකට පදම් කොට කුළුබඩු හා ලුණු දමා වියළාගෙන, එම අන්ත්‍රවලම පුරවාගත් අඟල් කීපයක් දිග මස් කුට්ටි.
ලික්ඛාව, ලික්ෂාව[නා.] 1. උකුණාගේ බිත්තරය ; ලේඬියා ; ලික්කාව ; ඇල්මුවා. 2. ඌකා නම් පරිමාණයෙන් 1/8 ක පංගුව ; ධූලි අංශුව හෙවත් රථ රේණු 30 ක ප්‍රමාණය.
ලිඛනය[නා.] 1. ලිවීම ; ලේඛනය. 2. කැපීම ; පැළීම ; ඉරා දැමීම.
ලිඛිත[වි.] ලියන ලද ; ලේඛනගත කරන ලද ; සටහන් කරනු ලැබූ. [නා.ප්‍ර.] 1. ලිවීම ; ලිපිය ; ලියන ලද දෑ ; ලේඛනය කළ දෙය. 2. ලිවීම උගන්වන ශාස්ත්‍රය; ලිවීම පිළිබඳ කලාව ; ලේඛන පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරීමේ විද්‍යාව.
ලිඛිත ආණ්ඩුක්‍රමය[නා.] යම්කිසි රටක ලියන ලද ව්‍යවස්ථාවකට අනුකූලව කරනු ලබන ආණ්ඩුක්‍රමය ; පාලන ක්‍රමයක් සඳහා සටහන් කරනු ලැබූ නීති රෙගුලාසි ව්‍යවස්ථා පද්ධතිය.
ලිඛිත ආයාචනය[නා.] කට වචනයෙන් නොව ලියවිල්ලකින් කරනු ලබන අයැදුම.
ලිඛිත ඉතිහාසය[නා.] ලේඛනගත ඓතිහාසික පුවත ; ලියන ලද ඉතිහාසය.
ලිඛිත ගිවිසුම[නා.] යම් කරුණක් සම්බන්ධ දෙපක්ෂයක් අතර ලියවිල්ලක් මාර්ගයෙන් ඇති කරගන්නා පොරොන්දුව හෝ එකගතාව ; ලේඛනයක් ලෙස පිළියෙල කරන ලද ප්‍රතිඥාව.
ලිඛිත නීතිය[නා.] සමාජ යහපත උදෙසා ලේඛනගත කොට ඇති නීති පද්ධතිය.
ලිඛිත පරීක්ෂණය[නා.] යම්කිසි භාෂා මාධ්‍යයකින් ලියා කරනු ලබන පරීක්ෂණය.
ලිඛිත ප්‍රකාශය[නා.] ලියවිල්ලක් මගින් දෙනු ලබන ප්‍රකාශය ; ලිඛිත ව ප්‍රසිද්ධියට පත් කරන අදහස.
ලිඛිත විරෝධය[නා.] ලියවිල්ලකින් දක්වන විරුද්ධතාව හෙවත් විරෝධය.
ලිඛිත සංස්ථිතිය[නා.] ලේඛනගත කොට ඇති සම්ප්‍රදාය ; පිළිගන්නා ලද, තහවුරු වූ ව්‍යවස්ථාමය නීති රීති ආදිය.
ලිඛිතකයා[නා.] වරදකට දඬුවම් කොට ඇති අපරාධකාරයා ; සැඟවී සිටීම නිසා වරෙන්තු නිකුත් කරනු ලැබූ වරදකරුවා.
ලිඛිතාපහාසය[ලිඛිත+අපහාසය] [නා.] ලිවීමේ මාධ්‍යය උපයෝගී කොටගෙන කරනු ලබන අපහාසය ; ලිඛිතව කළ අපහාසය.
ලිග්ගල, ලිප්ගල[නා.] ගල් තුනකින් සකස් කළ දර ලිපක් සඳහා ගැනෙන ගල ; ලිප් කැටය.
ලිග්නයිට්[නා.ප්‍ර.] ශාක ද්‍රව්‍ය ගල් අඟුරු බවට පරිවර්තනය වීමෙහි එක් අවස්ථාවක් දක්වන දුඹුරු පාටට හුරු ගල් අඟුරු වර්ගය.
ලිග්නින්, ලිග්නීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශාකවල විශේෂයෙන් කාෂ්ඨීය පටකවල තිබෙන සෛල බිත්තිවල තැන්පත් වුණු සංකීර්ණ ද්‍රව්‍යයක්.
ලිගියා[නා.ප්‍ර.] ක්රුස්ටාසෙයාවන් ගෙන් ජලජ වාසය ඉවත ලා භෞමික ජීවිතයට හුරුව, වඩදිය ඉමට යම්තම් ඉහළින් වූ ගල් තුළ වාසය කරන සතෙක්.
ලිඞ්ගලිඞ්ගය බ.
ලිඞ්ග ආර්යයා[නා.] තපස් වේශය ඇති උත්තමයා ; සතර ආර්යයන්ගෙන් කෙනෙකි.
ලිඞ්ග ඥානය[නා.] හේතුව පිළිබඳ දැනීම ; හේතුව සම්බන්ධ අනුමාන දැනුම.
ලිඞ්ග නිමිත්ත[නා.] යමෙකුගේ ගැහැණු පිරිමි බව හැඳින ගැනීමට තිබෙන ලකුණ ; ස්ත්‍රී පුරුෂාදි වශයෙන් හඳුනා ගැනීමට ඇති සංඥාව.
ලිඞ්ග පරිවර්තනය[නා.] 1. ස්ත්‍රියක පුරුෂයකු වීම සහ පුරුෂයකු ස්ත්‍රියක වීම. 2. උපසම්පදා පැවිද්දෙන් වෙනස් ව ගිහි බවට පත්වීම.
ලිඞ්ග පූජාව[නා.] පුරුෂ ලිංගය දේවත්වයෙහිලා පවත්වන වැඳුම් පිඳුම් ; පූජනීයත්වයෙන් සලකා ශිව දෙවියන්ගේ ලිංග මූර්තිමත් කරනු ලබන පූජාව.
ලිඞ්ග විභාගය[නා.] (ව්‍යාක.) නාම ප්‍රකෘති පුරුෂ, ස්ත්‍රී නපුංසක යන ලිංගත්‍රයට බෙදා දැක්වීම.
ලිඞ්ගත්‍රය[නා.ප්‍ර.] පුරුෂ ලිංග, ස්ත්‍රී ලිංග, නපුංසක ලිංග යනුවෙන් ව්‍යාකරණයෙහි සඳහන් ශබ්ද ප්‍රකෘති තුන.
ලිඞ්ගභජනය[නා.] (ව්‍යාක.) භාෂාවේ නාම පද, පුරුෂ, ස්ත්‍රී, නපුංසක යන ලිංග තුනෙන් එකක යෙදීම; පුරුෂ, ස්ත්‍රී, නපුංසක වශයෙන් ශබ්දවලට ලිංග ගැනීම.
ලිඞ්ගභේදය[නා.] 1. ස්ත්‍රී හා පුරුෂ වශයෙන් ලිංගිකව පමණක් පවත්නා වෙනස. 2. (ව්‍යාක.) ලිංග අනුව පවත්නා ශබ්ද බෙදීම ; පුරුෂ, ස්ත්‍රී, නපුංසක ලිංග යනුවෙන් දැක්වෙන ශබ්ද වර්ග කිරීම. 3. ලිංග සම නොවීම ; ලිංග විෂමතාව.
ලිඞ්ගය, ලිංගය[නා.] 1. ලකුණ ; ලාඤ්ජනය. 2. ශරීරයෙහි පිහිටි දිග කළු උස ආදි ශාරීරික ලක්ෂණ සටහන ; ආකාරය. 3. වේශය ; ස්වරූපය ; ස්වභාවය. 4. ස්ත්‍රී භාවය හා පුරුෂ භාවය. 5. (ව්‍යාක.) නාමපදයක් සිද්ධවීමට මුල්වන ශබ්ද ප්‍රකෘතියේ ලිංග භේදය. 6. පිරිමි ලිඟුව ; පුරුෂ නිමිත්ත. 7. ශිව දෙවියන් මූර්තිමත් කරන ලිංග සංකේතය ; ශිව ලිංගය.
ලිඞ්ගාර්ථය[නා.] (ව්‍යාක.) ප්‍රථමා විභක්ති ගන්නා නාමපදයන්ගේ අර්ථ දෙකින් එකක නාමය.
ලිඞ්ගික ප්‍රත්‍යය[නා.] ව්‍යාකරණයේ ස්ත්‍රී, පුරුෂ, නපුංසක යන ත්‍රිවිධාකාර වූ ශබ්ද ප්‍රකෘතිවලට අයත් ප්‍රත්‍යය.
ලිඞ්ගේන්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රීන්ගේ හා පුරුෂයින්ගේ ජනක සෛල උපදවන ඉන්ද්‍රිය හා ඊට සම්බන්ධ අවයව ; ප්‍රජනන කාර්යයට සම්බන්ධ ඉන්ද්‍රියය.
ලිඞ්ගෝපදංශය[නා.] ලිංගික රෝගයක් ; ඖපසර්ගික මේහය ; සුද බින්දුව ; ගොනෝරියාව.
ලිඟිනියා[නා.] ඇඳුම් නොහැඳි තැනැත්තා ; නග්න පුද්ගලයා ; නිර්වස්ත්‍ර පුද්ගලයා.
ලිඟු පෙරලියලිඞ්ග විපර්යාසය බ.
ලිඟු සටහන්[නා.ප්‍ර.] වැඳුම් පිදුම් ආදිය සඳහා සාදන ලද පුරුෂ ව්‍යඤ්ජනය ; ගල් ආදියෙන් සාදන ලද හෝ කපන ලද ශිව ලිංග සටහන.
ලිඟුපාරුස[නා.ප්‍ර.] උකුළත් දණහිසත් අතර වූ කකුලේ මසින් පිරුණු කොටස ; කළවය.
ලිට්මස්[නා.ප්‍ර.] ශාකවලින් ලබාගන්නා සායම් වර්ගයක් ; අම්ල මිතියේදී හා ක්ෂාර මිතියේදී දර්ශකයක් ලෙස භාවිත කරන දම්පාට කාබනික ද්‍රව්‍යයක් වන මෙහි අම්ලයක් නිසා රතුපාට වීමද ක්ෂාරයක් නිසා නිල්පාට වීමද සිදු වේ.
ලිටොරිනා[නා.ප්‍ර.] ටොලස්කා වර්ගයට අයත් වූද, වෙරළවල, ගල්පර හා ගල්වල යටි පැත්තේ වෙසෙන්නා වූද උඩ කටුවකින් හා දික් අතට පිහිටි තහඩු අටකින් සෑදුණා වූද කුඩා, අලස සත්ව ගණයක්.
ලිටොරිනා කලාපය[නා.] පාෂාණමය වෙරළවල පිහිටි, ගොලු බෙල්ලන්ද ලවණවලට ඔරොත්තු දෙන ශක්තිය ඇති ගොඩ සතුන් හා පැළෑටි ද ආවේණික ලක්ෂණ කොට ඇති කලාපය.
ලිඩ්[වි.] ඇලුණු ; ආශා වූ ; ලොල් වූ ; ආසක්ත.
ලිත[නා.] 1. දින, නැකැත්, තිථි, යෝග, ග්‍රහචාර, සංක්‍රාන්ති ආදිය දක්වන පොත හෝ පත්‍රිකාව. 2. දින, වකවානු, පොහොය ආදිය දැක්වෙන දින දර්ශනය.
ලිතනිය, ලිතානිය[නා.] ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් විසින් ගීතිකා ගයමින් කරනු ලබන යාඥා ක්‍රමය ; සාමාන්‍ය යාඥාව.
ලිත් අකුරු[නා.ප්‍ර.] ලිත් ලිවීමේ දී ඉලක්කම් වෙනුවට යොදන සිංහල අකුරු ; ලිත් ඉලක්කම්
ලිත් පැය[නා.] ඔරලෝසුවෙන් විනාඩි 24 ක් වූද, ඔරලෝසු පැයකින් 2/5 ක් වූද කාලය.
ලිත් මාසය[නා.] වර්ෂයේ ලිතෙහි සඳහන් කර ඇති මාසය ; ජනවාරි, පෙබරවාරි ආදි වහයෙන් ලිතෙහි සඳහන් කර තිබෙන එක් එක් මාසය.
ලිත් ලකුණු[නා.බහු.] සාමාන්‍ය සිංහල අකුරු වෙනුවට ජ්‍යෝතිෂ ආදි සමහර ශාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථවල භාවිත විශේෂ රූ සටහන්.
ලිත් වර්ෂය[නා.] ජනවාරි පළමු වැනිදා සිට දෙසැම්බර් තිස්එක්වෙනිදා තෙක් කාල පරිච්ඡේදය.
ලිත් හූ[නා.ප්‍ර.] සිවුරු නූල් ඇදීමට ගන්නා නූල් විශේෂය.
ලිතාජ්[නා.ප්‍ර.] ඔක්සිජන් සමඟ ඊයම් (ලෙඩ්) සංයෝජනය වීමෙන් සෑදෙන රතට හුරු කහපාට මොනොක්සයිඩය.
ලිතියම්[නා.ප්‍ර.] සැහැල්ලුතම රිදී පැහැති ලෝහයක්.
ලිතුකුරු[නා.ප්‍ර.] ලියන ලද අකුරු ; ලිඛිත අක්ෂර.
ලිතෝග්‍රෆි[නා.ප්‍ර.] වතුර රෝල හා මුද්‍රණ තීන්ත රෝල විශේෂයෙන් සකසන ලද ලිතෝ තහඩුවේ තැවරෙන විට මුද්‍රණය විය යුතු කොටසෙහි තීන්ත තැවරෙන අතර අනවශ්‍ය කොටස්වල නොතැවරෙන සේ කෙරෙන මුද්‍රණය ; ප්ලැනොග්‍රැෆික් ප්‍රොසෙස් ක්‍රමය.
ලිනන්[නා.ප්‍ර.] 1. හණ වර්ගයක් ; ප්ලැක්ස් හණ ; ලිනන් හණ ; මෙම වර්ගයේ කෙඳිවලින් රෙදි නිපදවීමත් ඇටවලින් (ලින්සීඩ්) තෙල් සිඳීමත් කරනු ලැබේ. 2. ෆ්ලැක්ස් හෙවත් හණ නූල්වලින් වියන රෙදි වර්ගය.
ලින්ක්[නා.ප්‍ර.] මිනුම්දෝරු දම්වැලකින් 1/100 පංගුව, හෙවත් අඟල් 1.92ක හෙවත් සෙන්ටිමීටර් 20ක පමණ දිග ප්‍රමාණය.
ලින්ටර්[නා.ප්‍ර.] වේලාගත් පසු යන්ත්‍රානුසාරයෙන් ශුද්ධ කිරීමේ දී, කපු ඇටවලට ඇලී ඉතිරි වන කපු කෙඳි ; මේවා සේද, කෘත්‍රිම නොබිඳෙන වීදුරු, ඉටි භාජන, සේයා පටල, ලාකඩ වර්ග ආදිය සෑදීමට ගනු ලැබේ.
ලින්ටලය[නා.] දොරකට ජනේලයකට හෝ උළුවස්සට උඩින් බිත්තියේ බර දරා සිටීම සඳහා යොදනු ලබන ගල්, දැව හෝ කොන්ක්‍රීට් පඩිය.
ලින්ට්[නා.ප්‍ර.] තුවාලයක බෙහෙත් ගල්වා ඒ මත්තෙහි එලනු ලබන ඉතා සිනිඳු දැල් ආකාර රෙදි විශේෂය.
ලින්සීඩ්[නා.ප්‍ර.] තෙල් සිඳගැනීම සඳහා ගැනෙන හණ ඇට.
ලිනොලෙයික්[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍ය පෝෂණයෙහිලා ඉවහල් වන්නා වූද ජලයෙහි අද්‍රාව්‍ය වූද වර්ණ රහිත අසන්තෘප්ත මේදමය අම්ල දෙකෙන් එකක්.
ලිනෝලියම්[නා.ප්‍ර.] ගෙබිම්, මේස ආදිය මත ඇතිරීම සඳහා ගැනෙන තුනී තහඩු විශේෂයක්.
ලිප[නා.] දර, ගෑස්, විදුලිය, ඉන්ධන තෙල් ආදිය යොදා ගිනියම් කිරීම්, පිසීම් ආදි කටයුතුවලට තාපය ලබාගන්නා උදුන.
ලිපනවා[ක්‍රි.] ගානවා ; ගල්වනවා ; තවරනවා ; ආලේප කරනවා ; ලිම්පනය කරනවා.
ලිපය[නා.] ගෑම ; තැවරීම ; ලේපනය.
ලිපහම්, ලිපාම්[නා.ප්‍ර.] මැටි ආදියෙන් රූප සෑදීම ; මැටියෙන් රූප ඇඹීම ; ලේප්‍ය කර්මය.
ලිප්ත[වි.] ගාන ලද ; ගෑ ; ආලේප කරන ලද ; වැකුණු ; තැවරුණු.
ලිප්දොර[නා.] ලිප් අද්දර අළු පිරෙන මුල්ල ; අළු මුල්ල ; ලිප් බොක්ක.
ලිප්පිඩියා[නා.] කම්මැලිව වැඩ නොකර ලිප අසලම කල් ගෙවන්නා.
ලිප්බොක්කා[නා.] ලිප් බොක්කෙහි අරක්ගෙන සිටිනසේ විශ්වාස කරනු ලබන භූතයෙක්.
ලිප්සාව[නා.] 1. ලබාගැනීමේ ආසාව ; ගිජුකම. 2. ග්‍රහයකු මේෂ, වෘෂභ ආදි රාශියක හැසිරෙන කාලය තුළ දී භුක්ති විඳින තත්ත්ව හෙවත් අවස්ථා දොළහෙන් එකක්.
ලිපි[වි.] ගෑ ; ගාන ලද ; ආලේප කළ ; තවරන ලද. [නා.ප්‍ර.] 1. ආලේපය. 2. ලියන තැනැත්තා ; ලිපිකරුවා.
ලිපි ගඩොල[නා.] පාට ලියන ලද ගඩොල් කැටය ; අකුරු සහිත ගඩොල.
ලිපි ගොනුව[නා.] ඒ ඒ විෂයවලට අදාළ ලිපි, චක්‍රලේඛ, පත්‍රිකා ආදිය ගොනුකොට අමුණා ඇති ලිපි එකතුව.
ලිපි දෝෂ[නා.ප්‍ර.] ලේඛනයෙහි තිබෙන දෝෂ ලියන විට සිදුවන අඩුපාඩු.
ලිපි විද්‍යාව[නා.] අක්ෂර හෝ සංකේත මගින් යම් යම් දේ ලිවීමේ කලාව ; ලිවීමේ ශාස්ත්‍රය.
ලිපි ශීර්ෂය[නා.] 1. ලිපියකට මාතෘකාව වශයෙන් හෝ සිරස්තලය වශයෙන් යොදන පාඨය ; හෙඩිම. 2. ආයතනයක හෝ පුද්ගලයකුගේ නම, ලිපිනය ආදී තොරතුරු මුද්‍රණය කොට සකසා ඇති ලිපි ලිවීම සඳහා භාවිත කරන කඩදාසිය.
ලිපි හිමිකම(පාරිභා.) [නා.] මුල් සාහිත්‍ය කෘතියක් නැවත මුද්‍රණය, ප්‍රකාශනය හා විකිණීම පිළිබඳ අයිතිය නියමිත කාල සීමාවකට, විශේෂයෙන් එහි කර්තෘ වෙත පමණක් නීතියෙන් සීමා කර තබාගැනීමේ හිමිකම ; ලිපි අයිතිය.
ලිපිඩ[නා.] ආහාරවල අඩං පවතිමින් ශරීරයෙහි වැඩීමට හා පැවැත්මට අවශ්‍ය ද්‍රව්‍යයක් වූ මේද සහ තෙල්.
ලිපිනය[නා.] 1. යම් තැනැත්තකුගේ නම, පදිංචි පාර හා අංකය, ගම ආදි විස්තරය ; තැපෑලෙන් යවන ලියුම් ලැබෙන පිළිවෙළ ; ලිපියොමුව ; ඇඩ්‍රසය. 2. ලියන ආකාරය ; ලිපි ක්‍රමය.
ලිපිය[නා.] 1. අක්ෂරය ; අකුර ; වර්ණය. 2. අක්ෂර වින්‍යාසය ; අක්ෂර යෙදීම. 3. හෝඩිය ; වර්ණමාලාව. 4. ලියවිල්ල ; ලිඛිත සටහන ; පළ කිරිම සඳහා පුවත්පත් සඟරා ආදියකට කිසියම් මාතෘකාවක් යටතේ ලියන රචනය. 5. ලියුම ; ලියමන.
ලිපු[නා.ප්‍ර.] ලිප ; උදුන.
ලිපොයිඩ්[නා.ප්‍ර.] කොලෙස්ට්‍රෝල් ලෙසිතින් ආදිය අයත් මේද වැනි ද්‍රව්‍ය ගණයක්.
ලිබරල් පක්ෂය[නා.] 1. අවශ්‍යතාවලට සරිලන සේ අණ- පනත් වෙනස් කළ යුතු ය, යන නිදහස් මතය දරන බ්‍රිතාන්‍ය දේශපාලන පක්ෂය. 2. ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින දේශපාලන පක්ෂයක්.
ලිමනයිට්, ලිමොනයිට්[නා.ප්‍ර.] යකඩ ලබාගන්නා පස් ; යපස්.
ලිම්නේයා[නා.ප්‍ර.] පරපෝෂිත හා ඝන ජීවි සතුන්ගේ ජීවත්වීමට ද්විතීය ධාරකයකු වන්නා වූද පුල්මොනාටා ගණයට අයත් වූද දිය ගොළු බෙලි වර්ගයක්.
ලිම්නේයා ඔවාටා[නා.ප්‍ර.] ජලචර ගොළුබෙලි විශේෂයක්.
ලිම්පනය[නා.] 1. හුණු සායම් තීන්ත ආදිය ගෑම ; ආලේපය; තැවරීම ; ගැල්වීම ; ආලිම්පනය. 2. යමක් කෙරෙහි ඇතිවන ඇලෙනසුලු ස්වභාවය ; ඇලීම; ගැලීම.
ලිම්බෝ[නා.ප්‍ර.] මළවුන්ගේ ආත්ම නතරවී සිටින ස්ථානය සේ සැලකෙන පාතාලය ; ජේසුස් වහන්සේ මනුෂ්‍යත්වය ලැබීමට පෙර සිටි ස්ථානය.
ලිමුලුස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විශාල කකුළු වර්ගයක් ; රජ කකුළුවා.
ලිය[නා.ප්‍ර.] 1. ගස් ආදියේ එතෙමින් හෝ බිම දිගට දුවමින් වැඩෙන ශාකය ; වැල ; ලතාව. 2. ගැහැනිය ; ස්ත්‍රිය ; කාන්තාව. 3. රිකිල්ල. 4. නිවාසය. 5. ගායන වාදන නර්තන ආදියෙහි සම වූ කාල ප්‍රමාණය ; තාලය. 6. වෙහෙස ; විඩාව. 7. හානිය ; විනාශය. 8. තීන්දුව. 9. සමබව ; සමානතාව. 10. අත් වළල්ල.
ලිය ඕවිලි[නා.ප්‍ර.] වැල්වලින් සෑදුණ ඔංචිල්ලාව.
ලිය කිඳුරා[නා.] මිනිසාගේ මෙන් උඩුකයක්ද ලිය ගොමුවක ආකාර යටි කයක්ද ඇතැයි සලකන කිඳුරු වර්ගයේ සත්ත්වයා ; ලතා කින්නරයා.
ලිය හෝවිල්ල[නා.] වැලින් සෑදුණු ඔංචිල්ලාව ; වැල් එතීමෙන් සෑදුණු හෝවිල්ල ; ලිය ඕවිල්ල.
ලිය ළැහැබ[නා.ප්‍ර.] වැල් ගාල ; ලතා ගුල්මය.
ලියකම්[නා.ප්‍ර.] 1. චිත්‍ර හා කැටයම් ආදිය ; අලංකරණය සඳහා අඳිනු ලබන වැල් සටන් මෝස්තරය ; ලතා කර්මය. 2. රූ සටහන ; කැටයම ; චිත්‍ර පුවරුව.
ලියකින්නරාව[නා.] ලිය කිඳුරාගේ ගැහැණු සත්වයා ; ලිය කිඳුරිය.
ලියගී[නා.ප්‍ර.] ලතාවකට අනුව කෙරෙන ගායනය ; ඉතා මිහිරි ගායනය.
ලියගොමුව[නා.] වැලින් එතී වට වී ගොමුවක් මෙන් සෑදුණ තැන ; ලතා ගුල්මය ; ලතා මණ්ඩපය.
ලියගොල්ල[නා.] කාන්තා සමූහය ; ස්ත්‍රී සමූහයා.
ලියචාප[නා.ප්‍ර.] 1. වැල් උපයෝගී කොටගෙන තැනූ දුන්න ; ලිය සැවු ; ලතා චාපය. 2. වැල් දුන්න ගත් පුද්ගලයා ; ලතා චාපයක් ඇත්තා ; අනංගයා.
ලියතඹර[නා.ප්‍ර.] කාන්තා රූපයට සමාන දැකුම්කලු ස්වභාවයක් දරන හෙයින් තවුසන් වුව ද දැහැනින් මුදවීමට සමත් යැයි විශ්වාස කරනු ලබන මල් විශේෂයක්.
ලියතොරණ[නා.] වැල් සැරසිලි උපයෝගි කොට ගෙන තනනු ලබන තොරණ.
ලියදඬු[නා.ප්‍ර.] වැල් දඬුව ; ලතා මණ්ඩපය.
ලියදඬු වැටපහන්[නා.ප්‍ර.] ලී දඬු සිටුවා ඒ මත දල්වන ලද පහන් පෙළ.
ලියද්ද, ලියැද්ද[නා.] කුඹුරක් තුළ නියරවල් බැඳීමෙන් විශේෂයෙන් දිය රඳවා තැබීම සඳහා එකිනෙක වෙන් කළ කුඩා කුඹුරු කොටස.
ලියදි ගොවිතැන[නා.] කුඹුරක් ලියදි වශයෙන් කුඩා කොටස්වලට නියරවලින් වෙන් කොට කෙරෙන ගොවිතැන.
ලියන අප්පු[නා.ප්‍ර.] 1. පුස්කොළ පොත් ලිවීමෙහි හා පිටපත් කිරීම් ආදි කාර්යයෙහි නිරත පුද්ගලයා ; පුස්කොළ පොත් ලියන්නා. 2. ලිවීමෙහි නියුක්තයා. 3. (කථා.) මීයා ; මූෂිකයා.
ලියන කටුව[නා.] 1. ලී බඩු කැටයම් ආදිය ලියවීමට උපකාරි වන වඩු උපකරණයක්. 2. දෑකැත්ත.
ලියන කඳ[නා.ප්‍ර.] ලියන පට්ටලය ; ලේස්-යන්ත්‍රය.
ලියන කැතිබෝය[නා.] කිතුල්, පොල් ආදියෙහි මල් මැදීමේ දී භාවිත කරන පිහිය ; මල් කපන පිහිය.
ලියන නයිදේ[නා.ප්‍ර.] (පුරාණයේ) ලේඛන කාර්යයෙහි යෙදුණ පුද්ගලයා ; ලිපිකරුවා.
ලියන පටිය[නා.] ලියවන පට්ටලයෙහි රෝදය හා සම්බන්ධ පටිය.
ලියන රෝදය[නා.] ලියවන පට්ටලයෙහි රෝදය විශේෂයෙන් දැව දඬු ආදිය ලියවන්ට උපකාරී වන පැරණි ලියන පට්ටලයෙහි රෝදය.
ලියන වඩුවා[නා.] ලී දඬු ආදියෙහි කැටයම් කපා මෝස්තර කපන තැනැත්තා.
ලියන ශිල්පය[නා.] ලියවන පට්ටල් උපයෝගී කර ගනිමින් විශේෂයෙන් දැව හැඩ කැපීම හා කැටයම් කර ගැනීම පිළිබඳ ශිල්පය.
ලියනපට්ටලය, ලියවන පට්ටලය[නා.] දැව ආදි දඬු කරකැවෙන්නට සලස්වා, තියුණු ආයුධවලින් ඒවා අවශ්‍ය හැඩයට ලියා ගැනීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන යන්ත්‍රය.
ලියනරාල[නා.ප්‍ර.] මහනුවර රාජධානි සමයෙහි අයබදු එකතු කිරීමෙහි උදවු වූ සුළු නිලධාරියෙක්.
ලියනවා[ක්‍රි.] 1. අකුරු උපයෝගී කරගෙන යමක් සටහන් කරනවා ; පෑන් පැන්සල් ආදියෙන් කිසිවක් සටහන් කරනවා. 2. යමක් ඉතා සිහින් ව කපනවා ; පට්ටල නම් යන්ත්‍ර භාවිතයෙන් දැව ආදියෙහි කැටයම් බොරදම් ආදිය කපනවා. 3. අඩු කරනවා ; තුනී කරනවා ; සිඳිනවා ; ක්ෂය කරනවා.
ලියන්නා[නා.] 1. ලිවීමේ කටයුතු කරන පුද්ගලයා ; ලිපිකරුවා. 2. මහනුවර රජ සමයෙහි ගමේ රාජකාරි කටයුතු පිළිබඳ සියලු ම ලිපිලේඛන සකස් කළ නිලධාරියා ; දිශාව යටතේ සිටි මුලාදෑනියා. 3. මස් ආදි යමක් කැබලිවලට කපන්නා. 4. දැව, ඇත් දළ ආදියෙන් කැටයම් කපන තැනැත්තා ; පට්ටලයේ ලියන්නා. 5. ගොයම් කැපීමට ඉවහල් වන ආයුධය ; දෑකැත්ත. 6. (කථා.) මීයා ; මූසිකයා.
ලියන්නාව[නා.] 1. ගොයම් ලියන්ට (කපන්ට) උපයෝගී වන ආයුධය ; දෑකැත්ත. 2. කැපීම සඳහා ප්‍රයෝජනවත් පිහි උදලු ආදි ආයුධයක්.
ලියපඤ්ජර[නා.ප්‍ර.] වැල් ආකාර කැටයමින් අලංකාර කළ කවුළුව ; ලතා කවාටය.
ලියපත[නා.] වැල්කොළ මෝස්තරය ; කැටයම් කරන හෝ අඳින ලිය කොළ සටහන ; ලතා පත්‍රය.
ලියපල්ල[නා.ප්‍ර.] වැල් දළු ; ලතා පල්ලව.
ලියම[නා.] දේපළට අදාළ ණය ආපසු දෙන තෙක් ඒවායේ සන්තකය හෙවත් අයිතිය තබාගැනීමට ඇති නීතිමය හිමිකම ; ණය ගෙවනතුරු දේපළ තහනම් කර ගැනීමේ බලය.
ලියමඬුලු[නා.ප්‍ර.] වැල් එතීම නිසා මණ්ඩලාකාර ව සැදුණ ඕවරකය ; ලියගොමුව.
ලියමන[නා.] 1. ලියන ලද දෙය ; ලියවිල්ල ; ලිපිය ; ලේඛනය ; ලිඛිතය. 2. තොරතුරු, පණිවිඩ ආදි යමක් සඳහන් කොට අතින් හෝ තැපැල් මඟින් හෝ යවන ලේඛනය ; ලියුම ; හසුන ; සන්දේශය.
ලියමල්[නා.ප්‍ර.] වැල්මල් ; ලතා කුසුම ; ලතා පුෂ්ප.
ලියමිණි[නා.ප්‍ර.] කාන්තා රත්නය ; ශ්‍රේෂ්ඨ කාන්තාව.
ලියරැස[නා.ප්‍ර.] රාශි චක්‍රයේ හයවැන්න ; කන්‍යා රාශිය ; කන්නි රැස.
ලියලනවා[ක්‍රි.] 1. තුරුලිය ආදිය, අතු රිකිලි ළා දලු දමා වැඩෙනවා. 2. අදහස් හැඟීම් ආදිය වැඩි දියුණු වෙනවා.
ලියවදුල[නා.] වැල්වලින් ගහණ පෙදෙස ; වැල්ගොල්ල.
ලියවැට[නා.] වැලක් සේ තනන ලද ප්‍රදීප.
ලියවිමන්[නා.ප්‍ර.] විමනක් සේ (ඇතුළත ඉඩ ඇති ව) සකස් වූ වැල් ගහනය ; ලියගෙය ; ලතා ගෘහය ; ලතා ගුල්මය.
ලියවෙස් උපුල්[නා.ප්‍ර.] කාන්තාවකගේ උඩුකයෙහි ස්වරූපයෙන් යුක්ත උත්පල මල් ; ලියතඹර.
ලියසැවුව[නා.] 1. වැලින් සෑදූ දුන්න ; ලතා චාපය. 2. වැල් දුන්නක් අත්හි ඇත්තා වන අනංගයා.
ලියහස[නා.ප්‍ර.] ගෙදිගුවිල්වල වෙසෙන හංසයා ; ගෘහ හංසයා.
ලියාකෑම(පාරිභා.) [නා.] දතින් සූරාගෙන කෑම ; දතින් හැපීම ; ලෑටි ගෑම.
ලියාජු රූප(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සරල ආවර්තී චලිත දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක හෝ බලපෑමට යටත් වූ ලක්ෂ්‍යයක සම්ප්‍රයුක්ත විස්ථාපනයේ පථය.
ලියාපදිංචිය[නා.] උපත් විවාහ මරණාදිය නිත්‍යානුකූලව ලේඛනගත කිරීම ; ඔප්පු ආදි ලේඛනවල විස්තර අදාළ පොත්වල සටහන් කොට තැබීම ; ලිපි ලේඛනාදිය, සමාගම්, වෙළඳ ලකුණු ආදිය ලේඛනගත කිරීම.
ලියාබාන්නා(කථා.) [නා.] (කමත්) ගොයම් කපන ආයුධය ; දෑකැත්ත.
ලියිල[නා.] අඩුව ; හිඟය ; ඌනතාව.
ලියුකේමියාව[නා.] ලෙයෙහි සුදු රුධිරාණු අසාමාන්‍ය අනුපාතයකින් වර්ධනය වීමෙන් හටගැනෙන රෝගය ; ශ්වේත රක්තය ; ලේ පිළිකා රෝගය.
ලියුකෝටොමි[නා.ප්‍ර.] ශල්‍යකර්ම විශේෂයක් ; චිත්තවේගි කරදරවලින් පීඩා විඳින්නවුන්ගේ ස්නායු කපා වෙන් කිරීමෙන් සැනසීම ලබාදීමේ ශල්‍ය කර්මය.
ලියුම්[වි.] ලිපි සම්බන්ධ ; ලේඛනවලට අදාළ ; හසුන් පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] ලිපි ලේඛන; හසුන්.
ලියුසයින්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ වර්ධනයට අවශ්‍ය ප්‍රෝටීන් උපදවන ඇමයිනෝ කාණ්ඩයට අයත් කාබනික අම්ල විශේෂයක්.
ලියූදඩ[නා.ප්‍ර.] යම්කිසි වරදක් වෙනුවෙන් මෙතෙකැයි ලේඛන ගත කළ දඩ මුදල.
ලිලි[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් කැකුළ ; නෙළුම් පොහොට්ටුව. 2. ගොඩ මානෙල් වැනි මල් විශේෂයක්. 3. කැස්බෑවා.
ලිවරමේන්තුව(කථා. පාත.) [නා.] සොහොන් බිම ; සුසාන භූමිය.
ලිවිසැරිය[නා.] (යම්කිසි රටකට හෝ අවධියකට අයත්) ලිවීම් සම්භාරය ; පතපොත ; ලියන ලද ලිපි ලේඛන සමූහය ; සාහිත්‍යය.
ලිශ්මේනියා ට්‍රොපිකා[නා.ප්‍ර.] ලිශ්මේනියා රෝගයෙහි ප්‍රභේදයක් වූ පෙරදික් වණය හෙවත් චර්මීය ලිශ්මේනියාව (දිල්ලි ගඩුව) ඇති කරන ජීවියා.
ලිශ්මේනියාව[නා.] පිළාවේ සහ අක්මාවේ අන්තච්ඡද සෛල හා ස්වල්ප වශයෙන් පර්යන්ත රුධිරයේ ද බෝවෙන පරපෝෂිත ජීවීන්ගෙන් ඇතිවන රෝගයක්.
ලිස්පෙන්ඩන්ස්[නා.ප්‍ර.] විනිශ්චයට භාජන වී ඇති ඉඩම් නඩුව.
ලිස්වනවා[ක්‍රි.] 1. මුවනවා ; දුරු කරනවා. 2. මග අරිනවා ; ලිස්සනවා.
ලිස්සන ගස, ලිස්සන ගහ[නා.] සිනිඳු කොට මිනිරන්, පොල්තෙල්, ග්‍රීස් ආදිය ආලේපයෙන් ලිස්සන සේ සකස් කළ පොළොවෙහි සිට වූ පුවක් හෝ වෙනත් ගසක කඳ ; ග්‍රීස් ගහ.
ලිස්සන සන්ධි[නා.ප්‍ර.] දිග හැරීමට හා නැවීමට හැකි අස්ථි සන්ධිය ; කුඩා තරමක් වටකුරු මැණික් කටුව, වළලුකර වැනි අස්ථි හා සම්බන්ධ වූ සන්ධිය.
ලිස්සනවා[ක්‍රි.] 1. යමක් හෝ යමකු කිසියම් ලිස්සන ද්‍රව්‍යයක් නිසා කිසියම් තලයක ස්ථාවර ව නො රැඳී නිරුත්සාහක ව ඇදී යනවා ; රූටා යනවා. 2. (යමකට) හසු නොවී හීන් සීරුවේ ගැලවී යනවා ; බේරී යනවා ; මඟ අරිනවා.
ලිස්සුම් දොර[නා.] පැත්තකට තල්ලු කිරීමෙන් එහා මෙහා කළ හැකි දොර.
ලිස්සුම් පිහිල්ල[නා.] පහසුවෙන් ජලය ගලා යාමට ඇති මාර්ගය ; ලිස්සන පිහිල්ල.
ලිහනවා[ක්‍රි.] 1. ගැට බැමි ආදිය බුරුල් කරනවා ; නිර්ග්‍රන්ථි කරනවා ; ගලවනවා. 2. බැම්මෙන්, බන්ධනයෙන් මුදා හරිනවා ; නිදහස් කරනවා. 3. ඇඳුම්, ඇඟලුම් ආදිය ගලවනවා. 4. ප්‍රශ්න නිරාකරණය කරනවා ; ගැටලු බේරුම් කරනවා ; විසඳනවා.
ලිහිණි කසල්ල[නා.] ලිහිණි කූඩුව ; කුරුලු කූඩුව ; ලිහිණි කැදැල්ල.
ලිහිණි තුවක්කුව[නා.] පක්ෂීන්ට වෙඩි තැබිය හැකි විශේෂ තුවක්කුව.
ලිහිණි වැද්දා[නා.] පක්ෂීන් මරා විකුණා ජීවිකාව ගෙනයන තැනැත්තා ; කුරුලු වැද්දා.
ලිහිණියා[නා.] 1. කුරුල්ලා ; විහගයා ; සකුණයා. 2. ලිහිණි නම් වූ විශේෂ වර්ගයට අයත් පක්ෂියා.
ලිහිඬිල්ල[නා.] උකුණාගේ බිත්තරය ; ලේඬිත්තා.
ලිහිබඳිනවා[ක්‍රි.] පසුපස එළවනවා ; ලුහු බඳිනවා ; හඹා යනවා.
ලිහිල[නා.] යමක් කිරිමට ලැබෙන රුකුල ; බුරුල ; පහසුව ; ශිථිල භාවය.
ලිහිල්[වි.] 1. බුරුල් වූ ; සැහැල්ලු ; ශිථිල ; ඉහිල්. 2. තේරුම් ගැනීමට පහසු ; සරල.
ලිහිස්සී[වි.] ලිස්සන සුලු ; ලිස්සෙන ; රූටන ස්නේහකයක් වූ.
ලිහිස්සී ද්‍රව්‍ය[නා.ප්‍ර.] ලිස්සන දෙය ; යන්ත්‍රවලට ස්නේහක වශයෙන් යොදන තෙල් ග්‍රීස් ආදි ද්‍රව්‍යය.
ලී[නා.ප්‍ර.] 1. දව ; ගස්වල කඳන් අතු, කෝටු ආදිය. 2. දුර මනින මිම්මක්. 3. නූල් මැනීමේ දී භාවිත මිම්මක් ‘; නූල් වට 90ක ප්‍රමාණය ; අඩි 360ක් හෙවත් යාර 120ක ප්‍රමාණය ; නූල් කැරැල්ලක ප්‍රමාණය. 4. ලිය ; කාන්තාව; ගැහැණිය. 5. ගායන වාදන නර්තනවල සම වූ කාල ප්‍රමාණය. 6. කෝපය ; තරහ. 7. උගුල ; හබකය. 8. ලජ්ජාව ; විලිය ; හිරිය. 9. ලියනවා යන්නෙහි අතීත කෘදන්ත පදය. [වි.] ද්‍රවයෙන් සාදන ලද හෝ දැවය හා සම්බන්ධ ; කාෂ්ඨමය ; දැවමුවා.
ලී අකුරු[නා.ප්‍ර.] අකුරු හැඩයට ලීයෙන් කපන ලද රූප ; දැවයෙන් තනන ලද අච්චු අකුරු.
ලී ඇණය[නා.] 1. කුඩුම්බිය රහිත ව ලීයෙන් තැනූ ඇණය ; ලී එකිනෙක පූට්ටු කිරිම සඳහා සවි කරන ඇණ විශේෂයක්. 2. බිත්තියේ තොප්පි ආදි එල්ලීම සඳහා සවි කරන ලී උපකරණය ; නාගදන්තය.
ලී ඉස්කුරුප්පුව[නා.] ලීවලට අල්ලන යකඩෙන් හෝ පිත්තලෙන් සාදන ලද ඉස්කුරුප්පු ඇණය.
ලී කප්පිය[නා.] බර දැයක් ඉහළට ගැනීම සඳහා කම්බි පොටක්, දම්වැලක් හෝ කඹයක් දිවවීමට පහසු සේ මැද පීලි හැඩයට හාරන ලද ලී රෝදය ; ලීයෙන් සෑදු බොලොක්කය ; පුලිය.
ලී කල්කය[නා.] 1. කඩදාසි සෑදීම සඳහා කුඩු ආදිය අඹරා සාදා ගන්නා තලපය. 2. දැව දියෙහි පල් කොට රසායනික විපරිණාමයකට භාජනය කිරීමෙන් පසු සාදාගනු ලබන පල්පය.
ලී කෙළිය[නා.] සකස් කොට ගත් ලී කැබැලි එකට ගටමින් බෙර තාලයට නටන සිංහල ජන ක්‍රීඩාවක්.
ලී පටිතැටිය[නා.] උයන් බෝග පැළ සිටුවීම සඳහා ලී පටිවලින් සාදා ගන්නා පෙට්ටියක ස්වරූපය ගත් තැටි විශේෂයක්.
ලී පවුර[නා.] ලීයෙන් තනන ලද පවුර ; දැව කොටස් ලෑලි ආදියෙන් තනනු ලැබූ ප්‍රාකාරය.
ලී පුවරුව[නා.] මට්ටම් කළ සිහින් ලෑල්ල ; ලී ඵලකය.
ලී මට්ටම් කරනවා[ක්‍රි.] ලීයෙහි ඇද නැවීම් ආදිය ඉවත් වන සේ සම කරනවා.
ලී මලවැද්දා[නා.] උගුල් අටවා සතුන් මැරීමෙහි යෙදෙන වැද්දා ; හබකය මඟින් සතුන් අල්ලන වැද්දා.
ලී මැස්ස[නා.] ලී පටි යොදා තනන මැස්ස ; ලී ඉනිමත හරස් හා තිරස් අතට ලී පටි ගසා බුලත් එළවලු ආදි වැල් දුවවීමට බඳින මැස්ස.
ලී වයිති[නා.ප්‍ර.] ලී භාණ්ඩ ආදිය ඔප දැමීමට ගනු ලබන සංයුක්ත ද්‍රව්‍යයක් හෝ ද්‍රවයක් ; ලීවල ගාන පොලිෂ් ; ලී ඔප ගන්වන වයිති.
ලීක් වෙනවා[ක්‍රි.] 1. සිදුරකින් ද්‍රව ආදිය මඳින් මඳ පිටතට කාන්දු වෙනවා ; ද්‍රව ආදිය වෑහෙනවා. 2. (රහස් දෙයක්) අන් අයට දැන ගැනීමට සැලසෙනවා ; (රහසක්) පිට වෙනවා.
ලීගය[නා.] පක්ෂය ; දේශපාලන වශයෙන් යම් ප්‍රතිපත්ති මාලාවකට අනුව බෙදෙන පක්ෂය.
ලීටරය[නා.] මෙට්‍රික් ක්‍රමය අනුව ද්‍රව මැනීමේ ඒකකය ; මිලි ලීටර් දහස ; ඝන සෙන්ටි මීටර් දහස ; ඝන ඩෙසි මීටරය ; පයින්ට් 1.75.
ලීතනවා[ක්‍රි.] යමක් ලිපෙහි තබනවා ; ලිපේ තියනවා.
ලීන[වි.] 1. සැඟවුණු ; වසන් වූ ; වැසුණු ; හැකිළුණු. 2. අප්‍රකට ; අප්‍රසිද්ධ.
ලීනාර්ථය[නා.] සැඟවුණු අරුත ; අප්‍රකට අර්ථය ; දුරවබෝධ අර්ථය.
ලීප්සජනක(පාරිභා.) [වි.] ඔසප් කාරක ; ඊස්ට්‍රස් ජනක ; ඊස්ට්‍රන් පිළිබඳ වූ.
ලීපාම්[නා.ප්‍ර.] මැටියෙන් පෙතලි රූ ආදිය කිරීම ; ලේපනය ; ලේප්‍ය කර්මය.
ලීබිග් කොන්ඩෙන්සරය[නා.] ද්‍රාවණයක් උණුවීමෙන් ඇතිවන වාෂ්ප ඝනීභවනයට උදව්වන සිසිල් කිරිමේ උපකරණයක්.
ලීමලනවා, යන්නෙහි [භා.නා.] දැමීම ; ලෑම ; බැහීම (ඉවත) දැමීම.
ලීමා, ලීමැ[නා.ප්‍ර.] 1. මෑකරල් වර්ගයක්. 2. දෙහි විශේෂයක්.
ලීය[නා.] 1. ද්‍රව කඳ ; දණ්ඩ ; යෂ්ටිය ; කෝටුව. 2. වනය ; කැළෑව.
ලීලය, ලීලේ[නා.] 1. ලිහිල ; මෘදු ගතිය ; හිතවත්කම ; දයාව. 2. ශෝභාව ; විලාසය ; ලීලාව. 3. (ප්‍ර. යෙදේ) ආකාරය ; ස්වභාව.
ලීල්[වි.] 1. ලිහිල් ; බුරුල් ; සැහැල්ලු ; සිථිල ; බරෙන් අඩු. 2. ලේසි ; පහසු ; සුකර. 3. මඳ ; අඩු ; ඌන.
ලීල් අහර[නා.] 1. සැහැල්ලු ආහාරය ; දිරවීමට පහසු කෑම. 2. රස මසවුලින් තොර අහර ; කටුක අහර.
ලීලා[වි.] 1. ලෙල දෙන ; ලලිත. 2. මනෝඥ ; විසිතුරු ; සුන්දර. [නා.ප්‍ර.] 1. ආකාරය ; ස්වභාවය ; විලාසය. 2. වේශය ; වෙස. 3. ශෘංගාරය ; කාමුකබව. 4. විසිතුරු ආකාරය ; ශෝභාව ; ලාලිත්‍යය. 5. හැඩය ; ශරිරාංගයන්ගේ ආකාරය ; විදිය. 6. ප්‍රීතිය ; සතුට ; සොම්නස. 7. ක්‍රීඩාව ; ළදරුවන්ගේ සෙල්ලම්.
ලීලා දඬුව[නා.] විසිතුරු කැටයම් සහිත සැරයටිය ; විලාසය සඳහා භාවිත කරන යෂ්ටිය ; සෝලු ලීය ; බස්තම.
ලීලා භවන[නා.ප්‍ර.] ක්‍රීඩා මන්දිරය ; කෙළි සෙල්ලම් සඳහා යොදාගනු ලබන මැදුර.
ලීලා විලාසය[නා.] කාමුක හැඟීම් දක්වන ආකාරය ; ශෘඞ්ගාරාත්මක ක්‍රියා පිළිවෙළ.
ලීලාවතංසය[නා.] ශෘංගාරය උපදවන මුදුන් මල්කඩ.
ලීලාස්ථලය[නා.] ක්‍රීඩා භූමිය ; කෙළි බිම ; සෙල්ලම් පිටිය.
ලීලෝද්‍යානය[ලීලා+උද්‍යානය] [නා.] 1. ක්‍රීඩා උයන ; කෙළි පිණිස ප්‍රයෝජනවත් උයන්බිම. 2. නන්දන උයන.
ලීලෝපේත[ලීලා+උපේත] [වි.] ලීලාවෙන් යුත් ; ලෙලදෙන ; බබළන ; ලලිත ; ලෙලෙන.
ලීවර ක්‍රමය[නා.] ක්ෂමතාව ඇති දෙයක සිට ප්‍රතිරෝධය ඇති දෙයකට පීඩනය හෝ චලිතය හෝ ගෙනදීමට ධරයක් මත කැරකීමේ ක්‍රියාවලිය සහිත ක්‍රමය ; උත්තෝලන ක්‍රමය ; ලීවරයක ක්‍රියාවලියෙන් යුත් ක්‍රමය.
ලීවරණය[නා.] උත්තෝලනය යෙදීමෙන් ඇතිවන වාසිය හෝ බලය ; ලීවරයක් භාවිත කිරීමෙන් ලැබෙන යන්ත්‍ර වාසිය.
ලීවරය[නා.] 1. ක්ෂමතාව ඇති දෙයක සිට ප්‍රතිරෝදය ඇති දෙයකට පීඩනය හෝ චලිතය හෝ ගෙනදීම පිණිස භාවිත කරන ධරයක් මත කැරකෙන දණ්ඩ. 2. බරක් එසැවීමේ දී අඩයට ගසා උස්සන මුක්කු ලීය ; අඩයක් තබා යමක් ඉස්සීමට හෝ තල්ලු කිරීමට යොදන යකඩය හෝ ලී දණ්ඩ ; උත්තෝලනය ; දණ්ඩියම.
ලීශ්මේනියාව[නා.ප්‍ර.] පිළාවේ හා අක්මාවේ අන්තච්ඡද සෛල හා රුධිරයේ ද බෝවෙන පරිපෝෂිතයකුගෙන් සෑදෙන රෝගයක්.
ලීස්[නා.ප්‍ර.] නූල් හැදයක් සෑදීමේ දී එක් එක් නූලක් වෙන් කර ගැනීමට පහසු වන සේ බෙදීම.
ලීස්තරය[නා.] ලී කැටයම් ආදියෙහි පිටතට නෙරා යන පරිදි කපන ලද සැරසිල්ලෙන් යුත් රාමුව ; බොරදම් ගාන ලද ලී පටිය ; ගල්ලෑලි ආදියෙහි වටේ තිබෙන ලී රාමුව.
ලීස්පෙන්ඩන්ස්[නා.ප්‍ර.] (නීති.) විනිශ්චයට භාජනය වී ඇති ඉඩම් නඩුව ; ඉඩම් කාර්යාලයේ ලියාපදිංචි වූ නඩුව.
ලු[නා.ප්‍ර.] 1. හැන්ද ; කෙණෙස්ස ; ලූව. 2. හැඳි අළුව ; හැඳි එල්ලා තැබීමට සකස් කර ඇති උපකරණය. [වි.] තැබූ ; දැමූ ; බහාලන ලද.
ලුංගිය, ලුන්ගිය[නා.] යටි කය සඳහා භාවිත ඇඳුම් විශේෂයක්.
ලුජ්ජන[නා.ප්‍ර.] විනාශ කිරීම ; බිඳීම.
ලුඤ්චනය[නා.] සිඳීම ; ඡේදනය.
ලුටනි උණ්ඩුක කපාටය[නා.] කුඩා බඩවැලේ අග කෙළවර පිහිටි උණ්ඩුකයේ කපාටය.
ලුටනි ද්වාරණය[නා.] කුඩා බඩවැලේ කෙළවර ඇති ද්වාරණය.
ලුටනිය[නා.] කුඩා බඩවැලේ අග කෙළවර.
ලුටිෂියම්, ලුටිසියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විරල පාංශු ගණයේ ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
ලුඨනය[නා.] පෙරළීම ; වැතිරීම.
ලුඨිත[වි.] වැතිරුණු ; පෙරළුණු.
ලුණඹ[නා.] ලුණුදිය ; ලුණුවතුර ; කරදිය ; ලවණ ජලය.
ලුණ්ඨක[වි.] සතුන් ගොදුරු කරගන්නා වූ.
ලුණ්ඨකයා[නා.] 1. සතුන් මරා ගොදුරු කොට ගෙන ජීවත්වන්නා. 2. අනුන් සතු දෙය උදුරාගෙන ජීවත්වන්නා ; කොල්ලකරුවා.
ලුණිජ්ජ(කථා.) [නා.] ලුණුදිය ; ලුණුවතුර ; ලවණ ජලය.
ලුණු[වි.] ලවණ රසයෙන් යුත් ; කර රසයෙන් යුත්. [නා.ප්‍ර.] 1. මුහුදු දියෙහි අධික ව පවතින කර රසයට හේතුවන ද්‍රව්‍යය ; සෝඩියම් ක්ලෝරයිඩ් හෝ වෙනත් එවැනි ද්‍රව්‍යයක්. 2. ලවණ කර රසය.
ලුණු ආකරය[නා.] කරදිය වාෂ්පීකරණයට භාජන වීමෙන් ලුණු ශේෂ වන බිම ; ලුණු කෙත ; ලුණු ලේවාය.
ලුණු ඇදීම[නා.] ළමා ක්‍රීඩාවක් ; එත්ගුඩු පැනීම ; ලුණු කෙළිය.
ලුණු කටුව(කථා.) [නා.] ලුණු පොල් කටුව ; ලුණු උතු කට්ට ; ලුණු පොලොත්ත.
ලුණු කර[වි.] ලුණු මිශ්‍ර ; ලුණුරස ඇති ; ලවණ රසයෙන් යුත්.
ලුණු කර පැන්[නා.ප්‍ර.] ලුණු රසයෙන් යුත් වතුර ; ලුණු මිශ්‍ර දිය ; මුහුදු ජලය ; කරදිය.
ලුණු කර බිම[නා.] ලුණු මිශ්‍ර පසින් යුත් භූමිය ; ගස් වැනි නොමැති ලුණු ගතියෙන් යුත් භූමිය.
ලුණු දමනවා[ක්‍රි.] මාලු මස් ආදිය කුණු නොවී කල්තබා ගැනීමට ඒවා ශුද්ධකොට පළා සිහින් තීරුවලට ඉරා ලුණු කැට දමනවා ; ලුණු බහා දෙහි අඹ වැනි යම් යම් දේ කුණු නොවී කල්තබා ගැනීමට වියළනවා.
ලුණු දුවනවා[ක්‍රි.] ලුණු කා වැදෙනවා.
ලුණු පිඩැලි[නා.ප්‍ර.] ලවණ පිණ්ඩය ; ලුණු කැටිය.
ලුණු බද්ද[නා.] බදු විශේෂයක් ; ලුණු නිපදවීමේ කාර්යය වෙනුවෙන් රජයට ගෙවිය යුතු බද්ද.
ලුණු මඩ[නා.ප්‍ර.] 1. ලුණු මිශ්‍ර මඩ. 2. ලුණු දිය කරන භාජනයේ ඉතිරි වන වැලි මිශ්‍ර ලුණු බොර. 3. ඖෂධ විශේෂයක්.
ලුණු මල(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ලුණු පොල් කටුවේ පිටින් බැඳෙන සිහින් කුඩුවලින් යුත් තට්ටුව.
ලුණු මාරුව[නා.] ලුණු රසය ; ලුණු ගතිය.
ලුණු මිරිස(කථා.) [නා.] ලුනු, මිරිස්, උම්බලකඩ, ලුණු ආදිය අඹරා දෙහි මිශ්‍ර කොට සාදන සම්බෝලය.
ලුණු ලේවාය[නා.] ලුණු ආකරය බ.
ලුණු වගුර[නා.] සාගර හා මුහුදු වෙරළ ආශ්‍රිතව පිහිටි ඉතා පහත් තැනිතලා මතට කර දිය ගලා රැඳී පැවතීමෙන් හට ගැනෙන වගුරු.
ලුණු වැලි[නා.ප්‍ර.] ලුණු භාජනයෙහි පත්ලෙහි රැඳෙන වැලි.
ලුණු වැවෙනවා[ක්‍රි.] ලුණු ලේවායක ලුණු මිදෙනවා ; ලුණු හට ගැනෙනවා.
ලුණු සබන්[නා.ප්‍ර.] රෙදි සේදීම ආදිය සඳහා ගනු ලබන ක්ෂාරය සහිත සබන් වර්ග.
ලුණුකරුවා[නා.] ලුණු නිපදවන තැනැත්තා ; ලුණු සාදන තැනැත්තා.
ලුණුදිය[නා.] ලුණු කැට දියවීමෙන් හෝ දිය කිරීමෙන් ඇතිවන ලුණු රසැති ජලය ; ලුණු වතුර.
ලුණුරැස[නා.] ලුණු රාශිය ; ලුණු ගොඩ.
ලුද්ද[වි.] ලෝභී ; ආශාවෙන් යුත්; ගිජු ; ලුබ්ධ.
ලුද්දකයා[නා.] වැද්දා ; සතුන් දඩයම් කරමින් වනයේ ජීවත්වන්නා.
ලුද්ධතර[වි.] වඩා ලෝභී වූ ; වැඩි ආශාවන් සහිත.
ලුදු[වි.] රෞද්‍ර ; නපුරු. [නා.ප්‍ර.] 1. රෞද්‍ර තැනැත්තා ; නපුරු පුද්ගලයා. 2. වැද්දා ; ලුද්දකයා.
ලුප[නා.ප්‍ර.] ඇල්ම ; ප්‍රේමය.
ලුප්[නා.ප්‍ර.] 1. ලේපය ; ස්වල්පය. 2. ලිප ; උදුන.
ලුප් දොර[නා.ප්‍ර.] ලිපෙහි අද්දර ; ලිප් අසල ; ලිප මුල ; ලිප් බොක්ක.
ලුප්ත[වි.] 1. ලොප් කළ ; ලොප් වූ ; නැති වූ. 2. කැඩූ ; කපන ලද. 3. ගෙවුණු ; කැඩී ගිය ; ගිලුණු. 4. සොරකම් කළ.
ලුප්ත කේතුව[නා.] ඈත සමයක කේතුවක හැඩයට නැගී පැවතුණු කන්දක මුඳුන කැඩීයාමෙන් ශේෂ වන කොටස.
ලුප්ත හරණය[නා.] කොල්ලකෑම ; පැහැර ගැනීම.
ලුප්පු ගැසීම[නා.] ගම්බද ළමා ක්‍රීඩාවක් ; කොළ පන්දු ගැසීම ; කොළ බුහු ගැසීම.
ලුබ්ධ[වි.] ගිජු ; ලොල් ; ආශා සහිත.
ලුබ්ධයා[නා.] ගිජු තැනැත්තා ; ලෝලයා ; ඇලුම්කරන්නා.
ලුබ්රිකේටින් තෙල්[නා.ප්‍ර.] වාහන ඇන්ජිම ආරක්ෂා වන පරිදි ක්‍රියා කරවීමටත් යන්ත්‍ර සඳහා ස්නේහක වශයෙන් යෙදීමටත් ගනු ලබන ලිහිස්සි තෙල්.
ලුම්බිනි[නා.ප්‍ර.] දඹදිව සිදුහත් කුමාරයාණන්ගේ උපත සිදු වූ ස්ථානයේ පිහිටි උයන.
ලුල්හබ[නා.ප්‍ර.] උගුල් විශේෂයක් ; හබක.
ලුලිත[වි.] 1. සෙලවෙන ; ලෙලදෙන ; කම්පිත. 2. අවුල් වූ.
ලුලූ[වි.] චංචල ; සෙලවෙන ; සසල.
ලුව[වි.] මහත් වූ ; මේරු ; ඝන. [නා.ප්‍ර.] භාජනයක ඇති යමක්, පිටතට ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය ; හැන්ද ; කෙණෙස්ස.
ලුවර[නා.ප්‍ර.] යාත්‍රාවක් සුළඟින් ඇදී යාම සඳහා ඝන රෙදිවලින් මසා නොහොත් පන් කොළ ආදියෙන් වියා කුඩයක් මත සවි කරනු ලබන උපකරණය ; රුවල.
ලුහිත[වි.] 1. රැවටුණු. 2. ආකුළ වූ.
ලුහු[වි.] 1. සැහැල්ලු ; බර නැති. 2. සුළු ; කුඩා ; සාමාන්‍ය ; අල්ප ; වඩා වැදගත් නොවූ. 3. කොට ; දික් නොවූ ; ලුහුඩු. 4. කුසෙන් සැහැල්ලු වූ ; වැදූ ; ප්‍රසූත කළ. [නා.ප්‍ර.] 1. ඉක්මන; කඩිනම. 2. ලඝු අක්ෂරය.
ලුහු අකුරු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ලඝු අක්ෂර ; දීර්ඝ නොවූ අක්ෂර ; කෙටි ශබ්ද ඇති අක්ෂර ; හ්‍රස්ව අක්ෂර.
ලුහු ඇවත[නා.] (විනය.) සුළු වරද ; ලහුකාපත්තිය.
ලුහු කර්මාන්තය[නා.] සුළු කර්මාන්තය ; මහා පරිමාණයේ නොවන කර්මාන්තය.
ලුහු බඳිනවා[ක්‍රි.] පසු පස්සේ එළවා යනවා ; හඹා යනවා ; අනු බඳිනවා.
ලුහු යමහල් පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] යමහල්වලින් විසිරෙන සැහැල්ලු යමහල් කැබලි.
ලුහුටනවා[ක්‍රි.] ලිස්සනවා ; ඇදී යනවා ; රූටනවා.
ලුහුටොන්[නා.ප්‍ර.] බර මනින මිනුම් ඒකකයක් ; රාත්තල් 2,000ක බර ඒකකය.
ලුහුණ[නා.ප්‍ර.] වැලක පුරුක් දෙකක් අතර කොටස ; පුරුක.
ලුහුඬු[වි.] 1. කෙටි ; දික් නොවූ ; කොට ; මිටි ; සංක්ෂිප්ත ; උස් නොවූ. 2. අඩු ; මඳ.
ලුහුදන[නා.ප්‍ර.] දිළිඳු අය.
ලුහුනා[නා.ප්‍ර.] සොරා ; සොර පුද්ගලයා ; චෞරයා.
ලුහුල්[නා.ප්‍ර.] සතුන් මරණයට පත් කිරිම සඳහා යොදාගනු ලබන උපක්‍රමයක් ; උගුල ; හබක.
ලුහුලා[නා.] මිරිදිය මත්ස්‍යයෙක් ; ලූලා.
ලූලනවා යන්නෙහි [අතී.කෘද.] 1. දැමූ ; බහාලන ලද ; තැබූ. 2. කැපූ ; කපන ලද. 3. හෙලූ ; පහතට යොමන ලද. [වි.] දැල් වූ ; ආලෝක කළ ; ජ්වලිත.
ලූ ගස්[නා.ප්‍ර.] තුනී ලෙල්ලකින් ද ඝනකම මදයකින් ද යුත් ලොකු ගෙඩි සෑදෙන පොල් ගස්.
ලූඛ[වි.] රූක්ෂ ; රළු ; කර්කශ ; ලුඛ්‍ය.
ලූඩෝ[නා.ප්‍ර.] පෙතක් උපයෝගි කරගෙන කරනු ලබන ළමා ක්‍රීඩාවක් ; කැටය වැටෙන ආකාරයට ලැබෙන ලකුණු ගණන අනුව ඉත්තන් එහා මෙහා කරමින් කරන පංච කෙළිය වැනි ක්‍රීඩාව.
ලූනු බද්ද[නා.] පුරාණයෙහි රාජකීය මුළුතැන්ගෙට ලූනු සැපයූ කුලයට අයත් පවුල් කිහිපයකින් යුත් කාර්යාංශය.
ලූපය[නා.] 1. පුඩුව ; දරණය ; වළල්ල ; තොණ්ඩුව ; කම්බියෙන් හෝ ප්ලාස්ටික්වලින් තැනූ වට කීපයකින් යුත් මුද්ද. 2. ටැලිපෝනයක් ප්‍රධාන ටැලිෆෝන් හුවමාරු ස්ථානයේ සිට ඝන කම්බි දෙකකින් හුවමාරු ස්ථානය සමග සම්බන්ධ කෙරෙන ඇමුණුම් ස්ථානය ; පිරිද්දුම.
ලූම්[නා.ප්‍ර.] රෙදි වියන යන්ත්‍රය ; අලුව.
ලූමිංකෝඩ්[නා.ප්‍ර.] සෙල්ගාර ලණු වර්ගයක් ; නූල් හැදයක් වියන යන්ත්‍රයෙහි සවි කිරීමේ දී යොදන ඇදුම් නොදෙන ශක්තිමත් ලණු විශේෂයක්.
ලූල[නා.] උගුල් විශේෂයක්; කැලෑ සතුන් මත වැටෙන සේ සලසා ඇති ඉතා බර උගුල.
ලූලඟ[නා.ප්‍ර.] හත් අවුරුදු ලූණු ; අවුරුදු හතක් කල්ගිය ලූණු.
ලූව[වි.] මහත් වූ මඳය සහිත ; ඝනකමින් යුත් මඳයකින් යුක්ත.
ලූස්හීල්ඩ්ස්[නා.බහු.] පේෂ කර්මාන්තයෙහි දී භාවිත පුඩුවැල් විශේෂයක්.
ලූසි පෙරින්, ලූසි පෙරේස්[නා.ප්‍ර.] ආලෝක බිඳක් දල්වා ගැනීම සඳහා කලාමැදිරි, රෑ බදුලු ආදි ජෛව සන්දීප්තික ජීවින් වෙත පවතින ශක්තියට අවශ්‍ය සංයෝගයක්.
ලෙක[නා.ප්‍ර.] 1. බැලීම ; නැරඹීම ; අවලෝකනය ; දැකීම ; දර්ශනය. 2. එල්ල කරන ලද ස්ථානය ; ඉලක්කය ; ලක්ෂ්‍යය.
ලෙක්කිය[නා.] තැන ; ස්ථානය ; පෙදෙස.
ලෙක්ලාන්ච් කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් රසායනික ප්‍රාථමික කෝෂයක්.
ලෙගසිය[නා.] අන්තිම කැමැත්තකින් ලැබුණු දේපල ත්‍යාගය.
ලෙගසිලාභියා[නා.] අන්තිම කැමැත්තකින් දේපල ත්‍යාගයක් ලබන්නා ; තෙස්තමේන්තු දායාද ලබන පුද්ගලයා.
ලෙගියුම්නෝසි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෙළට සිටින ඇට සහිත දෙපියන් කරල්වලින් සහ බැක්ටීරියා අඩංගු ගැටිති සහිත මුල්වලින් ද යුක්ත ශාක ගණය ; රනිල කුලය.
ලෙජරය[නා.] සියලු ම ගණුදෙනු සහ අයවැය පැහැදිලි ව හා සංක්ෂේප වශයෙන් දක්වන ප්‍රධාන ගණන් පොත ; ලෙජර් පොත.
ලෙටි[වි.] මසුරු ; ලෝභී. [නා.ප්‍ර.] මසුරා ; දැඩි වස්තු ලෝභයෙන් යුතු පුද්ගලයා ; ලෝභියා.
ලෙඩ[වි.] සාමාන්‍ය ශාරීරික හෝ මානසික සුවයෙන් තොර ; රෝගාතුර ; රෝගී ; ගිලන්. [නා.ප්‍ර.] 1. ශාරීරික හෝ මානසික සුවයෙන් තොරබව; රෝගය ; ව්‍යාධිය ; ආබාධය. 2. අවුල් වියවුල් සහිත කටයුත්ත ; පටලැවිලි සහිත වැඩය ; කරදරය.
ලෙඩ ගසනවා[ක්‍රි.] අසනීපයක් ඇති බව පෙන්වනවා ; බොරුවට ලෙඩ බව අඟවනවා ; හොර ලෙඩ ගන්නවා.
ලෙඩ දමනවා[ක්‍රි.] කරදරයක් සිදු කරනවා ; කිසියම් කරදරයකට පමුණුවනවා ; අමාරුවකට පත් කරනවා.
ලෙඩ බලනවා[ක්‍රි.] 1. රෝගියෙකුගේ දුක සැප සොයා බලනවා ; ලෙඩකු වෙත ගොස් ඔහුගේ තොරතුරු විමසනවා ; ලෙඩ විචාරනවා. 2. රෝගියකුට ඇප උපස්ථාන කරනවා ; රෝගී උපස්ථානයෙහි යෙදෙනවා. 3. (වෛද්‍යවරයෙකු) රෝගියා පරීක්ෂා කරනවා ; රෝග පරික්ෂාවෙහි යෙදෙනවා.
ලෙඩ වැටෙනවා[ක්‍රි.] කරදරයක් ඇති වෙනවා ; ආරාවුලකට පැටලෙනවා.
ලෙඩ් අයන[නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් (ඊයම්) පරමාණුවකින් ඉලෙක්ට්‍රෝන ඉවත් කිරීමෙන් ඇති වන ධන ආරෝපිත පරමාණුව.
ලෙඩ් ඇසිටේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් ඔක්සයිඩ් ඇසිටික් අම්ලය සමඟ රත් කිරීමෙන් ලැබෙන ලවණය.
ලෙඩ් ඔක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊයම් ඔක්සිජන් සමඟ සම්බන්ධවීමෙන් ඇති වන සංයෝගය.
ලෙඩ් ක්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් ඔක්සයිඩ් හයිඩ්‍රොක්ලෝරික් අම්ලය සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කිරීමෙන් සෑදෙන සුදුපාට ලවණය.
ලෙඩ් ක්‍රෝමේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊයම් ලවණයක් ක්‍රෝමේටයක් සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කිරීමෙන් සෑදෙන සංයෝගය.
ලෙඩ් කාබනේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් ලවණ ද්‍රාවණයක් කාබනේටයක් සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කිරීමෙන් ඇතිවන සංයෝගය.
ලෙඩ් ඩයොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් පරමාණුවක් ඔක්සිජන් පරමාණු දෙකක් සමග සම්බන්ධවීමෙන් සෑදෙන ලෙඩ් ඔක්සයිඩ් සංයෝගය.
ලෙඩ් නයිට්රේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් නයිට්රික් අම්ලය සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කිරීමෙන් සෑදෙන ලවණයක් ; සංකේත සූත්‍රය.
ලෙඩ් මොනොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් (ඊයම්) ඔක්සිජන් සමඟ සමානුපාතිකව සම්බන්ධවීමෙන් සෑදෙන ලෙඩ් ඔක්සයිඩ් සංයෝගය.
ලෙඩ් ලවණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊයම් අම්ල හෝ භස්ම ප්‍රතික්‍රියා කිරීමෙන් සෑදෙන සංයෝග විශේෂය ; ආම්ලික හෝ භාස්මික නොවන ලෙඩ් සංයෝග පෙළ.
ලෙඩ් සල්පයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ් සහ ගෙන්දගම් එකට රත් කිරීමෙන් නොහොත්, ලෙඩ් ලවණ ද්‍රාවණයක් තුළින් හයිඩ්‍රජන් සල්පයිඩ් යැවීමෙන් ලැබෙන සංයෝගය.
ලෙඩ් සල්පේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊයම් ලවණයක් සල්ප්‍යුරික් අම්ලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කිරීමෙන් ඇතිවන සංයෝගය.
ලෙඩ් සිලිකේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඊයම් ඔක්සයිඩ් 65% ක් සමඟ සිලිකා 33%ක් හා ඇලුමිනා 2%ක් සංයෝග කිරීමෙන් සාදා ගන්නා රසායනික සංයෝගය.
ලෙඩ්ඩු[නා.ප්‍ර.] 1. ගල් කැබැල්ල ; ගල් කැටය ; කැටය. 2. ලෙඩා යන්නෙහි බහු.
ලෙඩ්ඩු පාතය, ලෙඩ්ඩු පාතකය[නා.] 1. ගල් ගැසීම ; ගල් කැටවලින් පහරදීම. 2. ගල් කැටයක් ගැසූ විට වැටෙන දුර ප්‍රමාණය ; ගලක් ගසන දුර.
ලෙඩා[නා.] කායික, මානසික ආබාධයකින් පෙළෙන්නා ; ව්‍යාධියා ; රෝගියා ; අස්වස්ථයා.
ලෙඩු[නා.ප්‍ර.] ගල්කැටය ; කුඩා ගල ; ලෝෂ්ටය.
ලෙඩුපා[නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍ය ශක්තිමත් පුද්ගලයකුට ගල් කැටයක් විසි කළ හැකි දුර ප්‍රමාණය ; ගලක් ගසන දුර ; ලෙඩ්ඩු පාතය.
ලෙණ[නා.] 1. පර්වත ප්‍රාන්තයක ස්වාභාවික ව නිර්මිත ව පවතින ගුහාව ; පර්වත ගුහාව ; ගිරි ලෙණ. 2. වාසස්ථානයක් බවට හරවා ගත් ගිරි ලෙණ. 3. ‘සතකු විසින් සාරන’ ලද ගුහාව.
ලෙණ තල්ල[නා.] ගල් ලෙණකට ආවරණය සලසන පියස්ස ; ගල්තැල්ල.
ලෙණැසී[වි.] මුව ඇස් ඇති ; මියුලැසි.
ලෙද[වි.] පරිදි ; ලෙස ; විලාස ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. විලාසය ; ආකාරය ; ස්වරූපය. 2. සුදුසු ආකාරය ; යෝග්‍යසැටිය ; පහසු විදිය. 3. ටික ; ස්වල්පය.
ලෙදින් ලෙද[ක්‍රි.වි.] ටිකෙන් ටික ; ස්වල්පයෙන් ස්වල්පය ; මඳින් මඳ.
ලෙදේ(කථා, හම්බ.) [නා.] මිද වූ කිරි මතුයෙහි තිබෙන තෙල් පට්ටය ; යොදය.
ලෙන් ලිපි[නා.ප්‍ර.] ගල්ලෙන් පියසි ආදියෙහි කොටා තිබෙන ලිපි.
ලෙන්ට්[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තියානි ආගමිකයන්ගේ අළු බදාදා සිට පාස්කුව දක්වා වූ හතළිස් දවසේ උපවාස කාලය ; කොරොස්ම කාලය.
ලෙන්තැරි, ලේන්තැරි, ලේනතැරි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තාලවර්ගයට අයත් ගසක නාමය ; අඩි 12ක් පමණ උසැති කුඩා ගෙඩි සහිත පුවක් වලු වැනි වලු ඇති පුවක් ගසට සමාන ගස් විශේෂයක් ; දෝතලු.
ලෙන්සය[නා.] කිරණවල අභිසරණයක් හෝ අපසරණයක් හෝ ඇති කරන පාරදෘශ්‍ය මාධ්‍යය ; කාචය.
ලෙප්ටිනන් කර්නල්[නා.ප්‍ර.] 1. යුද්ධ නිලධාරි පදවි නාම අතුරින් මේජර් තනතුරටත් කර්නල් තනතුරටත් අතර නිලය. 2. ඒ නිලය දරන්නා.
ලෙප්ටොකෙපලුස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආඳාගේ කීට අවස්ථාව.
ලෙපිඩොප්ටෙරා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමනළයන් හා සලබයන් අන්තර්ගත සත්ව ගෝත්‍රය.
ලෙපිඩොලයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලිතියම් අන්තර්ගත රෝස පාටට හුරු මයිකා විශේෂයක්.
ලෙපියනවා[ක්‍රි.] අධික ලෙස සතුටු වෙනවා , ප්‍රීති වෙනවා ; සතුටින් ඉපිලෙනවා.
ලෙපියා අරිනවා(කථා. උමැද.) [ක්‍රි.] අමතක කර දමනවා ; සිතින් අත්හැර දමනවා ; ගණන් නොගෙන අරිනවා.
ලෙපුස්[නා.ප්‍ර.] තාරකා පන්තියක්; තරු රැස සම්බන්ධ කොට ඉරි ඇන්ද විට හාවකුගේ හැඩයක් දක්වන තරු රැස.
ලෙබ්බෙ[නා.ප්‍ර.] මුස්ලිම් පල්ලියක කටයුතු කරවන සහ ආගමික වතාවත් මෙහෙයවන තැනැත්තා.
ලෙබ්ලාං ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] ලවණවලින් සෝඩියම් කාබනේට් හා අතුරුඵල විශාල ලෙස සෑදීමේ පැරණි ක්‍රමයක්.
ලෙම්බ[නා.] 1. අශ්ව වර්ගයට අයත් ගැහැණු සතා ; වෙළඹ. 2. ඇතැම් ගෙඩිවල වෙන්කළ හැකි පිට ලෙල්ල.
ලෙම්බුව(කථා.) [නා.] ලෑලි දෙකක් සම්බන්ධ කිරීමේ දී ඒ දෙක අතර හිදෑස් තැන් වසා බස්සවන තුනී ලී කැබැල්ල.
ලෙමින්ගුවා[නා.] උතුරු යුරෝපවාසී රෝදන්ත ගණයට අයත් සත්වයෙක්.
ලෙමුරොයිඩෙයා[නා.ප්‍ර.] උණහපුළුවන් ඇතුළු සත්ව ගණය.
ලෙය[නා.] 1. රුධිරය ; ලේ. 2. ලෙවකෑ යුතු දෙය. 3. ඉරකට සමාන පටු දිග දෙය. 4. රාශි 12න් එකක් වූ සිංහ රාශිය.
ලෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] ලෙවකෑමෙන් අනුභව කටයුතු පැණි වැනි ආහාර.
ලෙයිදරු, ලේදරු[නා.ප්‍ර.] පුරාණ ලංකාවේ ලිපිකරු කටයුතුවල යෙදුණු තැනැත්තා.
ලෙල දෙනවා, ලෙළ දෙනවා[ක්‍රි.] 1. සෙලවෙනවා ; සසලවෙනවා ; චංචලවෙනවා ; එහා මෙහා වෙනවා. 2. බැබළෙනවා ; දිළිසෙනවා ; කාන්තිය විහිදුවනවා ; ලීලෝපේත වෙනවා.
ලෙල්ල[නා.] 1. පිටතින් ඇති පොත්ත ; පිටපොත්ත ; පිටවැස්ම. 2. පිටසම. 3. (පාන් ආදියෙහි) වාටිය. 4. කැස්බෑ ආදි ඇතැම් සතුන්ගේ ඝන පිට කබල ; පිටකටුව ; කවචය.
ලෙල්ලම[නා.] 1. කරදරය ; හිරිහැරය ; වෙහෙස ; විපත. 2. ලෙල්ලන් පළ.
ලෙල්ලම් පළ[නා.] තරගයට ඉල්ලුම් කොට වැඩිම ඉල්ලුම්කරුට මාලු විකුණන ස්ථානය ; මාලු වෙන්දේසි පොළ.
ලෙලි කොටුව[නා.] දියෙහි පොල්ලෙලි පල්වීම පිණිස දැමීමට කොටුකර සාදන ලද ස්ථානය.
ලෙලි පනාව[නා.] හිසේ පැලඳීම සඳහා අර්ධ වෘත්තයක හැඩහුරුකමට කැස්බෑ ලෙල්ලෙන් තැනූ පනාව ; කැස්බෑ ලෙල්ලෙන් සෑදු නැමි පනාව.
ලෙලි බරිය[නා.] බෙහෙවින් ඝනකම ඇති ලෙල්ල සහිත ලොකූ පොල් ගෙඩිය ; කුඩා ඇතුළු ගෙඩිය සහිත පොල්ගෙඩිය.
ලෙලි මියච්චි(කථා.) [වි.] හොඳට පැසී ලෙල්ල වේලී ගිය.
ලෙලි යනවා[ක්‍රි.] 1. සීරීම්, ගලක වැදීම් ආදියෙන් ශරීරයේ හම තුවාල වෙනවා ; හම ගැලවෙනවා. 2. නලියනවා ; පොපියනවා ; සැලෙනවා.
ලෙවකනවා[ක්‍රි.] දිවෙන් රස බලනවා ; දිව ගාමින් රස බලනවා ; දිවේ ලේහ කරනවා.
ලෙවන්[නා.බහු.] ලෝවැස්සන් ; ලෝකවාසීන්.
ලෙවලය[නා.] තිරස් බව දැනගැනීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණයක් ; මට්ටම් කිරීම සඳහා භාවිත කරන කාර්මික මෙවලම ; මට්ටම ; සමතලය.
ලෙවල්[වි.] සමතලය ඇති ; මට්ටම් සහිත ; සමපෘෂ්ඨීය.
ලෙවල් බෝක්කුව[නා.] ගොඩනැගිල්ලක් හෝ ගෘහයක් සෑදීමේදී බිත්තියක කවුළුවක් හෝ පරතරයක් ඇති වූ විට, එකී පරතරයේ එක් කෙළවරක සිට අනෙක් කෙළවරට බඳිනු ලබන බෝක්කුව.
ලෙව්[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකය ; ලොව. 2. ලෝවැසියා. 3. ලේපනය ; ආලේප කිරීම.
ලෙව් ලැකිය[නා.] ලෝක ව්‍යවහාරය ; ලෝවැසියන් භාවිත කරන පිළිවෙළ.
ලෙව්සත[ලෙව්+සත] [නා.] ලෝක සත්වයා ; ලෝවැසියා.
ලෙවිතයා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ක්‍රිස්තියානි පූජකවරයකුට සහායට සිටින තැනැත්තා ; පූජකයා.
ලෙවියුලෝස්[නා.ප්‍ර.] පලතුරු වර්ගවල තිබෙන සීනි වර්ගයක්.
ලෙස[නා.] ආකාරය ; විලාසය ; අන්දම ; ප්‍රකාරය ; පරිද්ද.
ලෙස්[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වල්ප ; අල්පය ; ලේශය. 2. සමාන බව.
ලෙහෙ[නා.ප්‍ර.] ලේ ; රුධිරය.
ලෙහෙනවා[ක්‍රි.] 1. ගැලවෙනවා ; අහකට යනවා ; ඉවතට යනවා. 2. ලිස්සනවා ; ලිස්සී යනවා.
ලෙහෙබත්[නා.ප්‍ර.] ලෙහෙයෙන් තෙමීම ; ලේ වැකීම.
ලෙහෙමුඬු[වි.] ලේ වැකුණු ; ලෙයින් ගැවසීගත්.
ලෙහෙලි[නා.ප්‍ර.] 1. අඩ සඳ ; අර්ධ චන්ද්‍රයා. 2. ලෙල්ල ; පොත්ත. 3. පුතාගේ භාර්යාව ; ලේලිය.
ලෙහෙවුව, ලෙහෙව්ව[නා.] 1. පහසුව ; ලේසිය. 2. උදව්ව ; උපකාරය.
ලෙහෙසි[වි.] පහසු ; අමාරු නැති ; සුකර ; ලේසි.
ලෙළහ[නා.ප්‍ර.] මන බඳින ආකාරය ; විලාසය ; ලීලාව ; සුන්දරතාව.
ලෙළුම[නා.] වෙවුලීම ; තදින් සෙලවීම ; ලෝලනය.
ලේ[නා.ප්‍ර.] 1. සත්ත්ව ශරීරයෙහි නහරවල ගමන් කරන රක්තවර්ණ තරලය ; ලෙය ; ලෝහිතය. 2. රේඛාව ; ඉර ; ලේඛාව. 3. ලියන්නා ; ලේඛකයා. 4. ලී පතුර. 5. පංතිය ; පෙළ.
ලේ අතීසාරය[නා.] ලේ සහ සෙම සහිතව අධික වේදනා දෙමින් පාචනයවීමේ රෝගය ; රක්තාතීසාරය.
ලේ උරුමක්කාර[වි.] (පිය හෝ මව් පාර්ශ්වයෙහි) එකම ලේවලින් පැවත එන නෑකමකට හිමිකම් ඇති.
ලේ උරුමක්කාරයා[නා.] (එකම පරම්පරාවක) එකම ලෙයකට හිමිකම් ඇත්තා පියාගේ හෝ මවගේ ලේවලට හිමිකම් ඇත්තා.
ලේ ඔරුව[නා.] යාතු කර්මවලදී භාවිත කරන, කෙසෙල් කඳන්වලින් සෑදූ ඔරු විශේෂය.
ලේ ගඩුව[නා.] සැරව ගෙඩිය ; විෂ්ඵෝටය ; (සාරය සහිත) ගෙඩිය.
ලේ දඩේ[නා.] පුරාණ ලංකාවෙහි ලේ සෙලවීම සම්බන්ධයෙන් පණවන ලද්දා වූ ද, රිදී 7 1/2ක් ගෙවීමෙන් නිදහස් විය හැකි වූ ද දඩයක්.
ලේ දොස[නා.] ලේ අපිරිසිදුවීම; ලේ නරක්වීම.
ලේ ධාරාව[නා.] වැල නොකැඩී වැටෙන රුධිරය ; නොකඩවා ගලා එන ලෙය ; ලේ දහර.
ලේ නෑකම[නා.] මව්ගේ හෝ පියාගේ හෝ පරම්පරාවකින් පැවැත ඒමෙන් ඇති වන ඥාතිත්වය ; විවාහාදි සම්බන්ධයකින් නොව, උපතින්ම ඇති වූ නෑකම ; සලෝහිතත්වය.
ලේ පාචනය[නා.] ලේ සහිතව බඩයාම ; පාචනය වීම ; ලේඛඩ යාම ; රක්තාතීසාරය.
ලේ වමනය[නා.] මුඛයෙන් ලේ වැමෑරීම ; රක්තඡර්දනය.
ලේ විදිනවා[ක්‍රි.] 1. (ලේ නහරයක් කැපුණු විට) අධික ලෙස රුධිරය වෑස්සෙනවා ; ලේ නලයක් තුවාල වූ විට ඉතා වේගවත්ව ලේ උතුරා යනවා. 2. කෙනෙකුගේ ශරීරයට රුධිරය ඇතුල් කරනවා.
ලේ විෂ වෙනවා[ක්‍රි.] ශරීරයට අහිතකර වූ යම් දෙයක් හේතු කොටගෙන රුධිරයෙහි විෂ ගතියක් ඇතිවෙනවා.
ලේ සීදන්, ලේ සීදම්[නා.ප්‍ර.] අතීසාර රෝගීන්ගේ අශූචි සමඟ පිටවෙන සෙවල ද්‍රව්‍යය වැඩිපුර නිකුත්වීමෙන් බඩවැල්වල තුවාල සිදු වී බඩවැල්වලින් සීදම් වෙනුවට පිටවන ලෙය.
ලේ සොලවනවා[ක්‍රි.] (ශරීරයට) තුවාල සිදුකිරීමෙන් ලේ පිටවීමට සලස්වනවා.
ලේකම්[නා.ප්‍ර.] 1. සමිතියක හෝ ආයතනයක වාර්තා තැබීමේ කාර්යය භාරව සිටින්නා ; ලේඛකාධිකාරය දරන්නා. 2. ආයතනයක උසස් නිලධාරියකුගේ ලිපි ලේඛන කටයුතු භාරව සිටින්නා. 3. මැති ඇමති ආදී රාජ්‍ය පාලකයින්ගේ කටයුතුවලට සහායවීමට රජයෙන් පත්කරන උසස් නිලධාරියා. 4. විවාහ, උප්පැන්න, මරණ, ලියාපදිංචි කරන නිලධාරියා. 5. ලේඛනය ; ලියවිල්ල. 6. අකුරු ; අක්ෂර.
ලේකම් කරනවා[ක්‍රි.] ලියනවා ; සටහන් කරනවා ; ලේඛනගත කරනවා.
ලේකම් පොත[නා.] (යමක්) ලේඛනගත කරන පොත ; ලේඛනය ; රෙජිස්ටරය.
ලේකම් මිටිය[නා.] පුරාණ ලංකාවේ විවිධ කාර්යාංශ සහ විහාරස්ථාන ආදිය පිළිබඳ අයවැය සහ තවත් විස්තර සඳහන් කළ ලියවිලි සමූහය ; විවිධ සටහන් ඇතුළත් රාජ්‍ය ලේඛන සමූහය.
ලේඛක දෝෂය[නා.] ලේඛනයෙහි දී ඇති වන අඩුපාඩුව ; ලිවීමේ දී ලියන්නා අතින් සිදුවන අඩුලුහුඬුකම ; ලිපිදෝෂය.
ලේඛකයා[නා.] 1. ලිපිකරුවා ; ලියන්නා. 2. ගත් කතුවරයා ; ග්‍රන්ථ රචකයා. 3. පුවත්පත් ආදියට ලිපි සපයන්නා.
ලේඛකාධිකාරී[ලේඛක+අධිකාරී] [නා.] උසස් අධ්‍යාපන ආයතනවල පරිපාලන කටයුතු සම්බන්ධයෙන් නීත්‍යනුකූල වගකීමක් දරන නිලධාරියා.
ලේඛන කලාව[නා.] යම්කිසි රටාවකට හෝ සම්ප්‍රදායකට අනුව ලිපි ලේඛන හා පොත් පත් රචනා කිරීමේ ශිල්පය ; ලිවීමේ ශාස්ත්‍රය ; ලේඛන ශිල්පය.
ලේඛන ශෛලිය[නා.] ලේඛකයකු ලිවීමේ දී භාවිත කරන රචනා විලාසය ; ලිවීමේ දී අනුගමනය කරන භාෂා රටාව.
ලේඛනගත[වි.] 1. ලියා තබන ලද ; පොතක ලියා සටහන් කොට තබන ලද. 2. ලියාපදිංචි කළ.
ලේඛනය[නා.] 1. සීරීම. 2. ලියවිල්ල ; යමක් පිළිබඳ තබන ලද සටහන ; ලියූ හෝ මුද්‍රිත පතපොත. 3. කාර්යාලයක හෝ කිසියම් ආයතනයක හෝ රාජකාරි කරන අය ගේ නම් සඳහන් කළ පොත ; ලැයිස්තුව ; රෙජිස්ටරය.
ලේඛනාගාරය[ලේඛන+අගාරය] [නා.] වටිනා ලිපි ලේඛන ආදිය ආරක්ෂා කොට තැන්පත් කර ඇති රජයේ ආයතනය ; ලියකියවිලි තැන්පත් ගබඩාව.
ලේඛනාරූඪ[ලේඛන+ආරූඪ] [වි.] ලියා තබන ලද ; සටහන් කරන ලද.
ලේඛනී දීපනී[නා.ප්‍ර.] බාහිර ජිහ්වා පේශි විශේෂයක් ; කුඩා පේශියක් වූ මෙය දිව ඉහළටත් පිටිපසටත් ඇදීමට උපකාරි වේ ; මෙය කම්මුල් ඇටයෙන් පටන්ගෙන තන්තුවලින් දිවේ මධ්‍යම කොටසට සම්බන්ධ වේ.
ලේඛනීය[නා.] ලිවීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන උපකරණය ; පන්හිඳ ; පෑන.
ලේඛය[නා.] 1. ලියමන ; ලිපිය ; හසුන. 2. ලේඛනය (ගල් ආදියෙහි කොටන ලද) ලියවිල්ල ; සන්නස.
ලේඛ්‍ය පත්‍රය[නා.] 1. යමක් ලිවීම සඳහා භාවිත කරන කොළය ; පත්‍රය. 2. ලිපිය ,ලියුම.
ලේඛ්‍ය යන්ත්‍රය[නා.] ලිවීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා උපකරණයක් ; ටයිප්රයිටරය.
ලේඛ්‍යාරූඪ[නා.ප්‍ර.] ලියවිල්ලකට ඇතුළත් කිරීම ; ලියාපදිංචි කිරීම.
ලේඛාව[නා.] 1. රේඛාව ; ඉර. 2. වයිරම. 3. ලිවීම ; ලේඛනය. 4. අක්ෂරය ; අකුර.
ලේගරය[නා.] 1. පීප්පය ; කල්දේරම ; බැරලය. 2. ගැලුම් 150ක් වූ අරක්කු ප්‍රමාණය.
ලේටෙක්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රබර් ආදී ගස්වලින් වෑහෙන කිරි වැනි උකු දියරය.
ලේඩන්සරාව[නා.] ඇතුළු පැත්තත් පිටි පැත්තත් ටින් වැනි සන්නායක ද්‍රව්‍යකින් වසා තිබෙන විද්‍යුත් කොන්ඩෙන්සරයක් ; ලේඩන් කළය.
ලේඩිත්තක[නා.] ලේඩියකුගේ ප්‍රමාණය ; ඉතා ස්වල්පය ; ඩිංගිත්ත.
ලේඬිත්තා[නා.] උකුණු ඉණිකුණු ආදින්ගේ බිජුව ; ලේඬියා.
ලේඬිබරුව[නා.] ලේඬින් පීරා අස් කිරීමට ලීවලින් සාදා ඇති උපකරණය ; ලේඬිපනාව ; ලේඬිති මාරුව.
ලේඬියා[නා.] 1. උකුණු ඉනිකුණු ආදින්ගේ බිත්තරය ; ලෙහෙඬියා ; ලේඬිත්තා. 2. අවගාරය ; ගොතන කටුව වැනි උපකරණවල තුඩ සහිත කෙළවර. 3. ඉදිකටුමල. 4. උළුකැටය රිප්පයට වැදෙන කට්ටය. 5. බැටරි කැබෙල්ලක මුදුනේ ඇති පිත්තල වැස්මේ තුඩ.
ලේදලු[නා.ප්‍ර.] කැටි ගැසුණු ලේ කුට්ටි ; ලේකැටි.
ලේනහතු, ලේන්හතු[නා.ප්‍ර.] දිරාගිය ලී කඳන්වල සෑදෙන (ලේන අතක් වැනි) කුඩා හතු වර්ගයක්.
ලේනහර[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි රුධිරය ගමන් කරන නාල ; රුධිර නාල, නාඩි, ශිරා, ඌර්ණනාලිකා ආදි වශයෙන් බෙදෙන ඕනෑම ආකාරයක රුධිරවාහිනී නාලිකා ; ලේ නළ.
ලේන්සුව[නා.] ඩහදිය පිස දැමීමාදිය සඳහා විශේෂයෙන් සාක්කුවේ ලා ගෙන යා හැකි පරිදි වාටි මසා සකස් කළ සතරැස් රෙදිකඩ.
ලේනා[නා.] 1. ගස්වල හැසිරෙමින් පලතුරු ආදිය අනුභව කරන රෝදන්ත ගණයට අයත් කුඩා ක්ෂීරපායි සතෙක් ; ලෙහෙනා ; කලන්දකයා. 2. සිංහල රජු සමයෙහි අමාත්‍ය මණ්ඩලයෙහි සිටි නිලධාරියෙක්.
ලේපය[නා.] 1. ගෑම ; තැවරීම; ගැල්වීම ; ආලේපනය. 2. ආලේපය ; ගානා බෙහෙත හෝ ද්‍රව්‍ය ; අංජනය. 3. හුනු බදාමය ; බිත්ති ආදිය බැඳීමේදී ගනු ලබන හුනු ආදි මිශ්‍රණය.
ලේපායෝජනය(පාරිභා.) [නා.] අඟුරු තට්ටුවක් හෝ හිමටයිට් හෝ මත සිද්ධ යකඩ රත් කිරීමෙන් එය වානේ බවට පෙරළීම ; වෙනත් ලෝහයක් සමග ස්පර්ශ වෙමින් තිබියදී ලෝහයක් රත් කිරීමෙන් පළමු ලෝහයේ ආලේපයක් දෙවැන්න මත ඇති කිරීම.
ලේමාලය[නා.] ස්ත්‍රීන්ට සෑදෙන රෝග විශේෂයක් ; ඔසප්වීමේදී අධික ලෙස ලේ යෑමේ රෝගය.
ලේවක[නා.ප්‍ර.] යටි පතුලෙහි නැමී ගිය කොටස ; අඩිය තැබූ විට බිම නොගෑවෙන කොටස.
ලේවා කර්මාන්තය[නා.] ලුණු සෑදීමේ කර්මාන්තය ; ලුණු මිදවීමේ කර්මාන්තය.
ලේවාය[නා.] ලුණු මිදවීම සඳහා අවශ්‍ය මුහුදු ජලය එක්රැස් වන නොහොත් කරනු ලබන නොගැඹුරු විලක් වැනි පෙදෙස.
ලේශය[නා.] 1. ඉතා ස්වල්පය ; යන්තම්දෙය ; ඇබිත්ත. 2. ආකාරය ; විලාසය. 3. ව්‍යාජය.
ලේසර් කිරණ[නා.ප්‍ර.] තද දියමන්ති පවා සිදුරු කළහැකි විකිරණ වර්ගයක්.
ලේහය[නා.] 1. දිව ගා රස බැලීම ; දිවෙන් ලෙවකෑම ; ලෙවීම. 2. දිව ගා කනු ලබන බෙහෙත.
ලේළි[නා.ප්‍ර.] 1. පුතා ගේ බිරිය. 2. භාර්යාවගේ සහෝදරයාගේ හෝ සැමියාගේ සහෝදරියගේ හෝ දුව ; පිරිමියකුට නම් සෝයුරියගේ හෝ ගැහැණියකුට නම් සෝවුරාගේ දුව.
ලො[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකය. 2. ලෝභය.
ලො අග[නා.] ලෝකයෙහි කෙළවර ; ලෝකයෙහි අන්තය. [වි.] ලෝකයට ශ්‍රේෂ්ඨ වූ.
ලො ඇඳිරි නරකය[නා.] චක්‍රවාට අතුරෙහි වූ නරකය ; ලෝකාන්තරික මහා නිරය.
ලො ඉකුත්[වි.] ලොව ඉක්ම සිටි ; ලෝකෝත්තර.
ලොකැට්ටුව[නා.] කරේ පලඳින මාලයකට එල්ලා පවතින කුඩා කොපුව.
ලොකු[නා.] 1. ප්‍රමාණයෙන් විශාල ; මහත් ; කුඩා නොවූ. 2. වැඩිමහල්.
ලොකු අප්පච්චි[නා.ප්‍ර.] තාත්තාගේ වැඩිමහල් සොහොයුරා හෝ වැඩිමහල් ඥාති සොහොයුරා; මවගේ වැඩිමහල් සොහොවුරියගේ ස්වාමිපුරුෂයා ; මහප්පා.
ලොකු අප්පල්ල[නා.] ආහාර පිසීමට ගන්නා කට පළල් ලොකු මැටි බඳුන් විශේෂය ; ලොකු ඇතිළිය.
ලොකු අම්මා[නා.ප්‍ර.] මවගේ වැඩිමල් සොහොයුරිය ; පියාගේ වැඩිමහල් සොහොයුරාගේ බිරිඳ ; මහම්මා.
ලොකු අඹයා(කථා.) [නා.] ගොවීන්ගේ ප්‍රධානයා ; මහ ගොවියා.
ලොකු කරනවා[ක්‍රි.] 1. විශාල කරනවා ; මහත් කරනවා. 2. ඇති දැඩි කරනවා ; හදා වඩනවා.
ලොකු තුට්ටුව[නා.] 1. ලංකාවේ භාවිත වූ මුදල් ප්‍රමාණයක් ; සත තුන. 2. සතදෙක.
ලොකු පුල්ලෝරම[නා.] ලොකු දැති පීර.
ලොකු මහත්වෙනවා[ක්‍රි.] ගැහැණු දරුවකු වැඩිවියට පත් වෙනවා ; මල්වර වෙනවා ; ලොකුවෙනවා.
ලොකුගුලු ඇණය(පාරිභා.) [නා.] පට්ටල් කඳෙහි බර කොටසට සෘජුකෝණාකාරව සවි කොට ඇති ඇණය.
ලොගමන්[නා.ප්‍ර.] හෙමින් යාම ; ශීඝ්‍ර නොවූ හෝ කඩිසර නොවූ ගමන.
ලොග් පොත[නා.] පාසැලක හෝ කාර්යාලයක රාජකාරි කටයුතු සම්බන්ධයෙන් (කල් පැවතිය යුතු) සටහන් ලියා තබන පොත.
ලොට[වි.] පිරුණු ස්වභාවයක් නැති ; හැකිලුණු.
ලොට්ට[වි.] 1. මුවහත ගෙවී ගිය ; පරණවීමෙන් හෝ පාවිච්චි නොකිරීමෙන් වැඩකට ගත නොහැකි ; කබල්; මොට්ට. 2. දුර්වල වූ (වයසට පැමිණීමෙන්). 3. මෝඩ ; නිවට.
ලොටෝ[නා.ප්‍ර.] 1. අංක සටහන් අනුව ජය ලැබිය හැකි ලොතරැයි විශේෂයක්. 2. අංක සටහන් කාඩ්පතක් අනුසාරයෙන් වාසනාව උරගා බලන ක්‍රීඩාවක්.
ලොඩය[නා.] ලොකුම ගෙඩිය.
ලොඩි[නා.ප්‍ර.] 1. ගොරක ගෙඩියෙහි මදය ; ගොරක මදය. 2. ඇසෙහි වැනි වූ සුදුපාට. 3. මුහුදෙහි පාවෙන විෂ සහිත වූ කුඩා බුබුළු වැනි සෙවෙලින් යුතු ද්‍රව්‍යයක්.
ලොතරැයිය[නා.] කුසපත් ඇදීමෙන් ජයග්‍රාහකයන් තෝරා ගැනීමේ ක්‍රමය.
ලොදුරනවා, ලොදුළනවා, ළොදුරනවා[ක්‍රි.] ලියලනවා ; අභිනවයෙන් දලු හට ගන්නවා.
ලොදුළු[වි.] බබලන ; උජ්ජලිත වූ.
ලොධා[නා.ප්‍ර.] ලෝක ධාතුව ; චක්‍රවාටය.
ලොඳ[නා.ප්‍ර.] 1. කුරුම්බා තල් ගෙඩි ආදියෙහි ළපටි මදය ; නොමේරූ මදය. 2. ඇටවල මදය. 3. කෝමාරිකා කොළයෙහි මදය. 4. නොමේරූ ගෙඩිය හෝ කරල ; ළපටි ගෙඩිය ; ලා ඵලය.
ලොපනවා[ක්‍රි.] අකුරු මකනවා ; පදයක අක්ෂර ශබ්දයක් උච්චාරණයෙන් තොර කරනවා ; අකුරක් කපා හරිනවා ; ලොප් කරනවා.
ලොපල්[නා.ප්‍ර.] ලෝක පාලකයා.
ලොපල්නා[නා.ප්‍ර.] ලෝක පාලක නායකයා.
ලොප්[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝපය බ. 2. ලෝභය ; ලොල්බව : ගිජුබව.
ලොප් කරනවා[ක්‍රි.] 1. (ව්‍යාක.) වර්ණයක් නොකියා හරිනවා ; සුදුසු අකුරු අක්ෂර ඉවත් කරනවා. 2. නැති කරනවා ; ඉවත් කරනවා.
ලොබ[නා.ප්‍ර.] ආශාව ; ලෝභය.
ලොබනවා[ක්‍රි.] ලෝභ කරනවා ; ආශා කරනවා.
ලොම්[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරය පුරා සම මතුපිට ඇති සිහින් කෙස් හෙවත් කුඩා ලෝම. 2. බැටළු ආදී සතුන්ගේ හම වසා පවතින සිහින් ලෝම. 3. උඩු රැවුල.
ලොම් කර්මාන්තය[නා.] බැටළු ආදීන්ගේ ලෝම සකස් කිරීමේ හා එයින් ඇඳුම් ආදිය නිපදවීමේ කර්මාන්තය.
ලොම් කූව[නා.ප්‍ර.] රෝම කූපය.
ලොම් කොළය[නා.] කෙස් ගස; ලොම් කෙන්ද.
ලොම් රෙදි[නා.ප්‍ර.] බැටළු ආදි සතුන්ගේ ලෝමයෙන් කළ රෙදි.
ලොම් වැළ[නා.ප්‍ර.] ආවලියක් මෙන් ඇති ලොම් පෙළ ; ඌර්ණවලිය.
ලොම් සළා[නා.ප්‍ර.] ලොම් කරකැවී සෑදුණු සුළිය.
ලොම් සුඹුළුව[නා.] ලෝමමය බුරුසුව.
ලොම්බ[නා.] දත් වැටුණු කට.
ලොම්බිස්ස[නා.ප්‍ර.] සිහින් රෝම සමූහය.
ලොමියනවා[ක්‍රි.] සපනවා ; කනවා.
ලොමු[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝම. 2. වමාරා කෑම.
ලොමු කෙළවන්නා[නා.] ලොමු කොටන තැනැත්තා ; වමාරා කන්නා ; වමාරා ගිලින්නා.
ලොමුදහැ ගන්නවා, ලොමුදහ ගන්නවා[ක්‍රි.] ලොම් කෙළින් සිටිනවා ; රෝමෝද්ගමනය වෙනවා.
ලොඹු කොටනවා[ක්‍රි.] විකා කෑමට දත් නැති හෙයින් වීදුරුමස්වලින් හපනවා ; ලොඹු හපනවා.
ලොඹුව[නා.] 1. ගෙඩියක ලෙල්ල. 2. මස් ආදිය තබා කැපීමට භාවිත කරන ලී කොටය. 3. වැදැල්ල.
ලොය[නා.] ලෝකය ; ලොව
ලොයි බංකුව[නා.] ඇන්දක් සහිත බංකුව.
ලොරිය[නා.] බඩු බාහිරාදිය ප්‍රවාහනය කිරිම සඳහා යොදාගන්නා විශාල මෝටර වාහනයක්.
ලොල[වි.] කම්පිත වූ ; චංචල වූ. [නා.ප්‍ර.] ආශාව ; ඇලීම ; ගිජුකම.
ලොල්[වි.] ආශා ඇති ; ඇලුම් කරන ; ගිජු ; ලෝල. [නා.ප්‍ර.] 1. ආශාව ; ගිජුකම. 2. ලෝභය. 3. චංචල දෙය.
ලොල්ල[නා.] ආශාව ; ලොල්බව ; ගිජුබව ; ලෞල්‍යය.
ලොලු[නා.ප්‍ර.] රාගය ; ආශාව.
ලොලුප[නා.ප්‍ර.] අධික ආශාව ; ලෝලුප්පය.
ලොලෙව්දිය[නා.] බොහෝ දිය ඇති බිම ; අධික ජලය සහිත භූමිය.
ලොව, ලොවි[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකය; විශ්වය. 2. ලෝකවාසී සත්ත්වයා ; මිනිස් සමූහය ; ලෝක ජනතාව.
ලොවග[ලොව+අග] [නා.ප්‍ර.] ලෝකයට අග්‍ර වූ තැනැත්තා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලොවට[නා.ප්‍ර.] ලොහො ගුළිය ; ලෝකඩ ගුළිය.
ලොවත්[ලොව+අත්] [නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකයෙහි කෙළවර ; ලෝකාන්තය ; නිර්වාණය. 2. ලෝකය නමැති හස්තය.
ලොවතුර[ලො+අතුර] [නා.ප්‍ර.] ලෝක අභ්‍යන්තරය ; සකල ලෝකයෙහි ඇතුළත.
ලොවරුත් සිරිත[නා.] ලෝකයාගේ හිතසුව පිණිස හැසිරීම ; ලෝකාර්ථ චර්යාව.
ලොවසත[නා.] ලෝවැසියා ; ලෝකයා.
ලොවාදු[වි.] අණ්ඩාකාර ; ඩිම්බාකාර.
ලොවාදුව[නා.] 1. අණ්ඩාකාර වෘත්තය ; ඩිම්බාකාර වෘත්තය ; ඉලිප්සය. 2. දම්වැල් පොටකට අමුණන මාල පෙත්ත ; පෙන්ඩනය.
ලොවාදුවික(පාරිභා.) [වි.] අණ්ඩාකාර හැඩයෙන් යුතු ; ඩිම්බාකාර වූ ; ඉලිප්සයක හැඩයෙන් යුත් ; ඉලිප්සාකාර.
ලොවැදුරු[ලොව+ඇදුරු] [නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකයාට ආචාර්ය වූ තැනැත්තා ; සර්වඥයන් වහන්සේ සම්බන්ධයෙන් යෙදේ. 2. මහා බ්‍රහ්මයා.
ලොවි[නා.ප්‍ර.] 1. ලොව බ. 2. කුඩා, ඇඹුල් කසට පලතුරු වර්ගයක්.
ලොවිච්චිය[නා.] ඇඳුමකට, කොට්ට උර ආදියට මෝස්තරයක් වසයෙන් අල්ලන රැළි පටිය.
ලොවිදු, ලොවිඳු[නා.ප්‍ර.] ලෝක නායක ; ලෝක විදූ ; සර්වඥයන් වහන්සේ.
ලොවිනවා[ක්‍රි.] ලෙවකනවා ; දිවෙන් රස උරා බොනවා ; ලෝනවා.
ලොවිසුරු[ලොව+ඉසුරු] [වි.] ලෝකයට ශ්‍රේෂ්ඨ වූ ; ලොවට උතුම් වූ ; ලෝකෝත්තම.
ලොවී[වි.] ලෝකය හා සම්බන්ධ ; ලෞකික ; ලෝකයෙහි වසන ; පෘථග්ජන.
ලොවී-ලොවුතුරා[වි.] ලෞකික ; ලෝකෝත්තර.
ලොවු[නා.ප්‍ර.] ලොව.
ලොවුතුරා දම්, ලොවුතුරු දහම්[නා.ප්‍ර.] ලෝකයෙන් එතෙරවීමට උපකාර වන්නා වූ නව ලෝකෝත්තර ධර්මය.
ලොවුතුරා බුද්ධත්වය[නා.] සකල ක්ලේශයන් ප්‍රහීණකොට ලබන ලෝකෝත්තර තත්ත්වය ; බුදුබව.
ලොහො[නා.ප්‍ර.] තඹ යකඩ ආදී ලෝහ වර්ග.
ලොහො දපණතල[නා.ප්‍ර.] ලෝහමය වූ දර්පණ තලය ; සාරලෝහ නම් වානේවලින් සාදන ලද කැඩපත.
ලොහො සැළි, ලොහොසැළ[නා.ප්‍ර.] ලෝහයෙන් සාදන ලද වළඳ.
ලොහොකටාරම[නා.] ලෝහයෙන් කරන ලද කට ලොකු විශාල භාජනය ; ලෝහමය කල්දේරම.
ලොහොකඩ[නා.ප්‍ර.] ලෝහ කැබැල්ල ; ලෝහ ඛණ්ඩය.
ලොහොකත[නා.ප්‍ර.] කාන්දම ; චුම්බකය ; ලෝහකාන්ත.
ලොහොකුඹු නරකය, ලෝකුඹු නරකය[නා.] උස්සද නිරයන්ගෙන් එකක් ; ගිනි ගත් ලෝහ කළයක් වන් ලෝහ කුම්භ නම් නිරය.
ලොහොකුරුවා[නා.] ලෝහ කර්මාන්ත කරන්නා ; ලෝකුරුවා.
ලොහොගුළා[නා.] ලෝහ ගුළ ; යකඩ ගුළි.
ලොහොගෙය[නා.] 1. ලෝහයෙන් නිම වූ ගෘහය. 2. ලෝකුඹු නරකාදිය.
ලොහොටනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ලිස්සනවා ; ලුහුටනවා.
ලොහොතලිය[නා.] ලෝහයෙන් කරන ලද තැටිය ; ලොහොතල්ල.
ලොහොත්තම[නා.ප්‍ර.] රත්රන්.
ලොහොදක[ලොහො+උදක] [නා.ප්‍ර.] ලෝදිය ; රත්ව ද්‍රව බවට පත් යකඩ ලෝහය.
ලොහොනිල්[නා.ප්‍ර.] 1. භාජන ආදියෙහි සෑදෙන නිල් පැහැති ලෝහමල. 2. ලොහො මලින් සෑදූ නීල වර්ණය.
ලොහොපට[නා.ප්‍ර.] ලෝහයෙන් කරන ලද පටිය ; ලෝ මුවා පටිය.
ලොහොපැණ, ලොහොපණ[නා.ප්‍ර.] ලෝහයෙන් කරන ලද විශාල කටක් ඇති භාජනය ; මහත් මුව විටක් සහිත ලෝහමය කටාරම.
ලොහොපැස[නා.ප්‍ර.] ලෝ දිය පිරි භාජනය ; උණුකර ද්‍රව බවට පත් වූ ලෝහ දමා ඇති භාජනය.
ලොහොපෙත[නා.] ලෝහ පත්‍රය ; තඹ පිත්තල ආදි ලෝහමය පත.
ලොහොමඩ[නා.ප්‍ර.] 1. යකඩ තලිය. 2. (ගිනියම් වූ) ලෝහ ගුළි ; ලෝහ කැටි.
ලොහොමය සෙවිනි[නා.ප්‍ර.] ලෝහයෙන් කරන ලද වහල ; ලොහොමුවා පියස්ස.
ලොහොමල[නා.ප්‍ර.] යකඩවල බැඳෙන මලකඩ ; ලෝකඩ මල.
ලොහොමුගුරු[නා.ප්‍ර.] යකඩ පොල්ල ; ලෝහයෙන් සෑදූ දණ්ඩ.
ලොහොලනවා[ක්‍රි.] (සම හෝ සිවිය) ගලවනවා ; උගුල්වනවා ; ගලවා ඉවත් කරනවා.
ලොහොවැට[නා.ප්‍ර.] යකඩින් තැනූ පහන ; ලෝහමය පහන.
ලොහොවැහැය[නා.] යකඩ වෑය ; ලෝහමය වෑය.
ලොහොළුව[නා.] ලෝහයෙන් කරන ලද හැන්ද.
ලෝ[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකය ; ලොව ; විශ්වය. 2. ලෝකවැසියා ; ලෝවැසි ජනයා ; ජනතාව. 3. පෘථිවිය ; පොළොව. 4. සමූහය ; රංචුව ; වර්ගය. 5. ලෝහ ; යකඩ. 6. බෙහෙත් ලුණු වර්ගවලින් එකක් ; බළල් ලුණු.
ලෝ ඇජර[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා.
ලෝ ඉසුරු[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා ; මහාබඹු.
ලෝ තලිය[නා.] ලෝහවලින් සාදන ලද තැටිය ; ලෝකඩ තැටිය.
ලෝ පහුර[නා.] (විශේෂයෙන් යකඩ වැනි) ලෝහ වර්ගයකින් තැනූ ආරක්ෂක බැම්ම ; ලෝහමය ප්‍රාකාරය ; ලෝ පවුර.
ලෝ බඳන[නා.ප්‍ර.] ලෝහයෙන් කළ භාජනය ; ලෝහ භාජනය.
ලෝ බොර[නා.ප්‍ර.] ද්‍රව කළ ලෝහයක් මත පාවෙන ඝන ද්‍රව්‍ය ; යබොර.
ලෝක[වි.] ලෝකයට අයත්; ලෝකය හා සම්බන්ධ.
ලෝක චාරිත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ලෝකයේ සම්මත වූ සිරිත් ; ලොව පිළිගත් සිරිත්.
ලෝක තලය[නා.] පොළොව ; පෘථිවිය ; ධරණි තලය.
ලෝක දිවාකර[නා.ප්‍ර.] මුළු විශ්වයටම එළිය වන උතුම් බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලෝක ධර්ම[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකයාගේ පැවැත්මෙහි නොනැසී පවත්නා ස්වභාව ධර්ම ; ලාභ, අලාභ, යස-අයස, නින්දා, ප්‍රශංසා, සුඛ දුක්ඛ යන අෂ්ලෝකධර්ම. 2. මෙවුන්දම ; මෛථුනය ; සංවාසය.
ලෝක ධාතුව[නා.] භූමි එක් තිසක් ඇති සක්වළ ; චාතුර්මහා රාජිකය, තාවතිංසය, අසුර භවනය, අවීචිමහ නරකය. මහාමේරුව, සප්තකුල පර්වතය, මහාද්වීප, කොදෙව් ආදිය, ඉර හා හඳ ඇතුළත් චක්‍රවාටය.
ලෝක නිර්මාණය[නා.] ලෝකය මැවීම ; ලෝකය ඇති කිරීම.
ලෝක නිරෝධය[නා.] (අභි.) ලෝක නම් වූ පංචස්කන්ධයෙහි විනාශය ; නිර්වාණය.
ලෝක නිස්සරණය[නා.] දුකින් මිදීම ; දුකින් මිදීමෙන් ලබාගන්නා වූ මෝක්ෂය ; නිවන.
ලෝක නීතිය[නා.] සමාජය විසින් යහපත් යැයි සම්මත කොට පිළිගෙන ඇති නීති පද්ධතිය.
ලෝක පරියාපන්න[වි.] ලෝකයට ඇතුළත් ; ලෝකයට අන්තර්ගත.
ලෝක ප්‍රකට[වි.] ලෝකයෙහි ප්‍රසිද්ධ වූ ; ලොව පුරා ඉතා ප්‍රසිද්ධ ; ලෝක ජනතාව අතර ප්‍රකට.
ලෝක ප්‍රකෘතිය[නා.] ලෝකයෙහි ස්වභාවය ; ජරාමරණ ආදි ලෝක ස්වභාවය.
ලෝක ප්‍රලය[නා.] ලෝක විනාශය ; සත්ව සන්තතියේ විනාශය.
ලෝක ප්‍රවෘත්ති[නා.ප්‍ර.] 1. ලෝකයෙහි පැවැත්ම ; ලෝකයාගේ පැවැත්ම. 2. ලෝකයෙහි සිදුවන දෑ පිළිබඳ ය. පුවත් ; තොරතුරු ; ලෝකය පිළිබඳ ආරංචි.
ලෝක පූජිත[වි.] 1. ලෝකය විසින් ගරු බුහුමන් කරන. 2. ඉතා ප්‍රසිද්ධ.
ලෝක බැංකුව[නා.] ජාත්‍යන්තර බැංකුවක් ; ලෝකයේ නොදියුණු රටවල ආර්ථික සංවර්ධනය පිණිස ආධාර දීම සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ මෙහෙයීමෙන් පිහිටුවන ලද අන්තර්ජාතික බැංකුව.
ලෝක භාෂාව[නා.] ලෝකයේ වැඩි වශයෙන් ව්‍යවහාර වන භාෂාව ; ජාතීන් අතරින් වැඩියෙන්ම භාවිතා වන බස.
ලෝක මර්යාදාව[නා.] ලෝකයේ සීමාව ; ලෝක මායිම ; ලෝක සම්මතය.
ලෝක මහා සංග්‍රාමය[නා.] ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක් දෙපිළකට බෙදී කරන යුද්ධය.
ලෝක යාත්‍රාව[නා.] ලොවෙහි පැවැත්ම ; සංසාරයෙහි පැවැත්ම ; ලෝක සත්වයා සසර සැරි සැරීම.
ලෝක ලෝචන[නා.ප්‍ර.] ලෝකයට ඇසක් වැනි තැනැත්තා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලෝක ව්‍යවහාරය[නා.] ලෝකය විසින් භාවිත කරන දෙය ; ලෝක බැවහර.
ලෝක ව්‍යාප්ත[වි.] මුළු ලොවෙහි ම පැතිරීගිය ; සමස්ත ලෝකයෙහි ම පැතිරුණ.
ලෝක වාර්තාව[නා.] යම්කිසි කාර්යයකින් හෝ ක්‍රීඩා ආදි තරගයකින් එතෙක් පැවති ලෝක මට්ටමේ සියලු ජයග්‍රාහී වාර්තා බිඳ හෙළා නව වාර්තාවක් පිහිටුවීම.
ලෝක විජය[නා.ප්‍ර.] ලෝකය ජයගැන්ම ; මුළු ලොව දිනීම.
ලෝක විදූ[නා.ප්‍ර.] මුළු මහත් විශ්වයේ අතීත, වර්තමාන, අනාගත යන තුන් කලටම අයත් සියලු දතයුතු දෙයක් ම පිරිසිඳ දත් උතුමා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලෝක විරෝධිය[නා.] ලෝකයා විසින් මෙසේ යැයි සම්මත කොට පිළිගත් කරුණට ප්‍රතිපක්ෂ යමක් පැවැසීමේ කාව්‍යදෝෂය ; නොපවතින්නක් පවතී යැයි පැවසීම.
ලෝක විරෝධී[වි.] ලෝක සම්මතයට පටහැනි වූ ; සම්මත සමාජ ධර්මයට විරුද්ධ.
ලෝක විවරණ ප්‍රාතිහාර්යය[නා.] (සෘද්ධි බලයෙන්) සිය දහස් ගණන් ලෝක එක් තැනක සිට පෙනෙන්නට සැලැස්වීමේ ප්‍රාතිහාර්යය.
ලෝක විශ්‍රැත[වි.] ලෝක ප්‍රසිද්ධ ; ලොවෙහි සුපතළ.
ලෝක විශ්‍රැතිය[නා.] ලෝක ප්‍රසිද්ධ කීර්තිය.
ලෝක විෂය[නා.ප්‍ර.] සත්ව ලෝකය පිළිබඳ දැනුම ; දිව්‍ය මනුෂ්‍ය ආදී ලෝක හා සම්බන්ධ විස්තර විභාග දැනගැනීම ; ඉන්ද්‍රිය මාර්ගයෙන් ලැබෙන ලෝක පිළිබඳ දැනුම.
ලෝක විෂයාතික්‍රාන්ත[ලෝක+විෂය+අතික්‍රාන්ත] [වි.] ලෝකය පිළිබඳ විෂය ඉක්ම වූ ; ලෝකය ගැන ඇති දැනුම ඉක්ම වූ.
ලෝක වෙළඳපොළ[නා.] ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව ලෝකයේ සෑම රටක ම භාණ්ඩවල මිළ තත්ත්වය.
ලෝක ශාන්තිය[නා.] ලොවට සිදුවන සෙත ; යහපත ; ලොව සැනසීම.
ලෝක ශාසනය[නා.] ලොව හා සසුන ; ලෝකය හා බුද්ධ ශාසනය.
ලෝක සංහාරය[නා.] ලොව වනසාලීම ; ලෝකය සහමුලින් නැසී යෑම ; ලෝක විනාශය.
ලෝක සන්ධාරක[වි.] ලොව දරා සිටින ; පෘථිවිය උසුලා සිටින.
ලෝක සම්මතය[නා.] ලෝකයා විසින් සම්මත කරගන්නා ලද්ද ; ලෝවැස්සන් විසින් පිළිගත් දෙය.
ලෝක සමුදය[නා.] 1. ලොව හටගැනීමට හේතුව. 2. ලොවෙහි උත්පත්තියට හේතු වන සේ බුදු දහමෙහි දැක්වෙන තෘෂ්ණාව.
ලෝක ස්වභාවය[නා.] 1. ලෝකයේ සැබෑ තත්ත්වය ; ස්වභාව ධර්මයට අනුව කරුණු සිදුවන අයුරු. 2. ලෝක සත්ත්වයාගේ යථා ස්වරූපය.
ලෝක සිද්ධි[නා.ප්‍ර.] ලෝකයාගේ පිළිගැනීම අනුව කරුණක් ඔප්පු කිරීම.
ලෝක සීමාව[නා.] සත්‍ය ලෝකය පිළිබඳ ස්වභාවික තත්ත්වය ; ලෝකයෙහි සම්මතව පවත්නා දෙය.
ලෝකගුරු[නා.ප්‍ර.] ලෝකයට ආචාර්ය වූ තැනැත්තා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලෝකඩ[නා.ප්‍ර.] තඹ හා බෙලෙක් මිශ්‍ර කොට සාදනු ලබන කවලම් ලෝහය.
ලෝකඩ සමය[නා.ප්‍ර.] මානව ශිෂ්ටාචාර ඉතිහාසයේ මිනිසා සවන ලෝකඩ භාවිතයට පුරුදු වූ කාලපරිච්ඡේදය ; පාෂාණ යුගයෙන් පසුව පැවති යුගය.
ලෝකත්ථචරියා[නා.ප්‍ර.] සියලු ලෝවැසියන්ගේ හිතසුව සඳහා හැසිරීම ; ලෝකවාසී ජනයාගේ යහපත උදෙසා සිය ජීවිතය යෙදීම.
ලෝකත්ථූපිකාව[නා.] විශ්වයේ උපරිම මුදුන හෝ කොත ; නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතන බ්‍රහ්මලෝකය.
ලෝකත්‍රය[නා.ප්‍ර.] 1. සත්ත්වයන් උපදින කාම, රූප, අරූප යන වාසභූමි. 2. ස්වර්ග, මර්ත්‍ය, පාතාල යන ත්‍රිවිධ ලෝකය.
ලෝකනාථ[නා.ප්‍ර.] ලෝකයාට පිහිට වන බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලෝකපාල[වි.] ලෝකය පාලනය කරන ; ලොව ආරක්ෂා කරන.
ලෝකපාලක[නා.ප්‍ර.] ලෝවැසි ජනතාව පාලනය කරන්නා ; ලෝකය රකින තැනැත්තා.
ලෝකපාලක දුක[නා.] ලෝකය පාලනය කරන හිරි ඔතප් දෙක ; දේව ධර්ම ; ලජ්ජාව සහ භය.
ලෝකපාලුවා[නා.] හැම දෙයක් ම විනාශ කරන තැනැත්තා ; සෑම දෙයක් ම අයහපත් පැත්තට කරන්නා ; කාබාසීනියා කාරයා.
ලෝකමාතා[නා.ප්‍ර.] ලෝකයාගේ මව ; ශ්‍රියාකාන්තාව ; ලක්ෂ්මී.
ලෝකය[නා.] 1. සියලු චක්‍රවාට සහ ආකාශවස්තු සහිත අනන්තාපරිමාණ ලෝක ධාතුව ; විශ්වය. 2. සක්වළ ; චක්‍රවාටය. 3. පෘථිවිය ; පොළොව ; මිහිකත. 4. සත්ව සන්තානය. 5. ස්කන්ධ පහ ; පඤ්චස්කන්ධය. 6. රට ; දේශය. 7. කර්ම, ක්ලේශ විපාක යන ත්‍රිවිධ වෘත්ත. 8. සමූහය.
ලෝකයා[නා.] 1. ලෝකවාසී ජනතාව ; පොදු ජනයා. 2. (කථා.) සටකපට පුද්ගලයා.
ලෝකරුවා[නා.] ලෝහ භාණ්ඩ ලෝක සාදන තැනැත්තා.
ලෝකවද්‍ය[නා.ප්‍ර.] ලෝකයා විසින් දෝෂ යැයි සලකනු ලබන වැරදි කිරීමෙන් සිදුවන ඇවැත.
ලෝකාචාරය[නා.] ලෝවැසියාගේ පැවැත්ම ; ලෝකයාගේ හැසිරීම.
ලෝකාධිපත්‍යය[නා.] සකල ලෝකයෙහි ම අධිපතිභාවය ; සක්විති රජකම.
ලෝකාන්තය[ලෝක+අන්තය] [නා.] ලෝකයෙහි කෙළවර ; සංසාරයෙහි කෙළවර ; නිර්වාණය.
ලෝකානුග්‍රහය[නා.] ලෝකයාට උපකාරී වීම ; ලෝවැස්සාට පිහිට වීම.
ලෝකාපවාදය[නා.] ලෝවැස්සන් විසින් කරනු ලබන දෝෂාරෝපණය ; ලෝකවාසීන් කරන අපවාදය.
ලෝකාභිවෘද්ධිය[ලෝක+අභිවෘද්ධිය] [නා.] මහජනතාව ගේ ශුභ සිද්ධිය ; ලෝකයාගේ භෞතික ආධ්‍යාත්මික යහපත.
ලෝකාමිෂය[නා.] 1. ලෝකාස්වාද රතිය ; ලෝකයා විඳින කම්සැප. 2. ලෞකික අවශ්‍යතා ; ආහාරපාන ලාභ සත්කාර ආදිය.
ලෝකායතවාදය[නා.] ලෝක නිර්මාණයට මහා භූතයන්ගේ නැත බලය හැර අන් කිසිම බලයක් නැත යන විශ්වාසය ; භෞතිකවාදය.
ලෝකායත්ත[ලෝක+ආයත්ත] [වි.] ලෝකයට අයත් ; ලෝකය සතු.
ලෝකාස්වාද රතිය[ලෝක+ආස්වාද රතිය] [නා.] කාම ආස්වාදය ; කම්සැපත ; මෛථුනය.
ලෝකුස[නා.ප්‍ර.] ලෝකය ඇතුළත ; ලෝක අභ්‍යන්තරය ; ලෝක කුක්ෂිය.
ලෝකෝත්තර[වි.] ලෝකය ඉක්මවා සිටින ; භෞතික තත්ත්වයෙන් ඈත් වූ ; ලෞකික ස්වභාවයෙන් මිදුණු.
ලෝකෝත්තරධර්මය[නා.] සෝවාන්, සකෘදාගාමි, අනාගාමී සහ අර්හත් යන සතර මාර්ගය හා සතර ඵල කරා ලෝක සත්වයා මෙහෙයවන ධර්මය.
ලෝකෝද්භවය[නා.] ලෝකයේ ආරම්භය.
ලෝකෝපකාරය[නා.] 1. ලෝවැස්සන්ට පිහිට වීම ; ලෝකයාට කරනු ලබන උපකාරය ; ලොවට සලසන යහපත. 2. 18 වන සියවසේ රණස්ගල්ලේ හිමි විසින් රචිත සිංහල පද්‍ය සාහිත්‍ය කෘතියක්.
ලෝගු හැට්ටය[නා.] කාන්තා ඇඳුම් විශේෂයක් ; ඉතා ලිහිල් ව මහන ලද හැට්ටය.
ලෝගුව[නා.] උරහිසේ සිට පාදාන්තය දක්වා දික්ව මසන ලද කබා විශේෂයක් ; දිග කබාය.
ලෝගුළා[නා.ප්‍ර.] ලෝහ ගුළි ; යකඩ උණුකර සාදන යකඩ ගුළි ; ලෝගුළි.
ලෝචකය[නා.] ඇසෙහි කළු ඉංගිරියාව ; ඇසේ බබා.
ලෝචනය[නා.] 1. ඇස ; අක්ෂිය. 2. දර්ශනය ; පෙනීම.
ලෝච්චෝරු(කථා.) [වි.] කිසිවක් කර ගැනීමට හැකියාවක් නැති ; කිසිදේකට ඉදිරිපත් නොවන ; නිවට ; දුර්වල.
ලෝඩර්[නා.ප්‍ර.] ගල්බෝර දමන්නා ; ගල් බෝරකාරයා.
ලෝණ[නා.ප්‍ර.] ලුණු ; ලවණ.
ලෝණික[වි.] ලුණු රස ඇති.
ලෝදහම[නා.] ලෝක ධර්මය ; අට ලෝ දහම.
ලෝදැල[නා.ප්‍ර.] ලෝහ ජාලය ; යකඩ දැල.
ලෝනවා[ක්‍රි.] දිවෙන් යමක රස විඳිනවා ; ලෙව කනවා ; ලොවිනවා.
ලෝනා[නා.ප්‍ර.] ලෝක නායක බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ලෝපත්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇලුමිනියම්, රන්, ප්ලැටිනම් ආදි කවර හෝ ලෝහයකින් සාදන ලද තුනී තහඩුව.
ලෝපන සාධනය(පාරිභා.) [නා.] ගණිතයේ දී නැති කිරීම, කපා හැරීම පිළිබඳ ඔප්පු කිරීම.
ලෝපනය[නා.] ලොප් කිරීම ; අහෝසි කිරීම ; හිස් කිරීම ; නැති කිරීම ; අවසන් කිරීම.
ලෝපනීය(පාරිභා.) [වි.] අහෝසි කළ හැකි ; නිෂ්ප්‍රභ කළ හැකි ; ඉවත් කළ හැකි.
ලෝපනීය මුක්තිය(පාරිභා.) [නා.] නිෂ්ප්‍රභ කිරීමේ හැකියාවෙන් මිදීම.
ලෝපය[නා.] (අක්ෂරයක්) මැකීම ; නොකියා හැරීම හෝ නැති කිරීම.
ලෝපස[නා.] ඛනිජ වර්ග රාශිභූත ව පවතින පස.
ලෝපස් නිධි[නා.ප්‍ර.] ගසාගෙන ඇවිත් තැන්පත් ව ඇති ලෝ පස් තට්ටු.
ලෝපාශකයා[නා.] කැළිකසල කා ජීවත් වන්නා ; මළකුණු බුදින්නා ; නරියා.
ලෝභ, ලෝභී[වි.] 1. අධික ආශා ඇති ; දැඩි ගිජුකමක් ඇති ; ලොල් ; සොඬ. 2. මසුරු ; තණ්හාධික ; කිසිවක් කිසිවකුට නොදෙන ; ලෙටි.
ලෝභය[නා.] 1. අරමුණෙහි ඇලෙන ස්වභාවය. 2. තණ්හාව ; මසුරුකම ; වස්තු දේපොළ ආදියට ඇති ආශාව ; ලොල් බව ; ලෙටිකම.
ලෝම[නා.ප්‍ර.] මනුෂ්‍යයා ඇතුළු ක්ෂීරපායී සත්වයන් ගේ සිරුරෙහි හට ගැනෙන සිහින් කෙඳි ; රෝම ; මයිල් ; කෙසුරු.
ලෝම කූපය[නා.] සම මතුපිට ලොම්, රෝම හටගන්නා ඉතා කුඩා සිදුර ; ඩහදිය සිදුර.
ලෝමශතාව[නා.] ලෝම සහිත බව.
ලෝමශාවා[නා.] නරියා.
ලෝමහර්ෂණය[නා.] අධික සතුටෙන් හෙවත් ප්‍රහර්ෂයෙන් සිරුරු ලොම් නැගී සිටීම ; සතුට නිසා ඇතිවන ; රෝමොද්ගමනය.
ලෝමහු[නා.ප්‍ර.] ලෝහයකින් සෑදූ කාසිය ; ලෝහමය කාසිය.
ලෝම්පස[නා.] පස් වර්ගවලින් එකක් ; වැඩි රොන් මඩ ප්‍රමාණයක් ඇති පස.
ලෝල[වි.] 1. ආශා වූ ; ඇල්ම ඇති ; ගිජු ; ලෝභී. 2. වැනෙන ; චපල.
ලෝලකය[නා.] ලොකැට්ටුව ; පෙන්ඩනය ; මාලයක එල්ලෙන පෙත්ත.
ලෝලය[නා.] 1. ආශාව ; ගිජුකම ; අධික තණ්හාව. 2. චපලත්වය.
ලෝලාව[නා.] 1. ශ්‍රී කාන්තාව ; සිරිකත ; ලක්ෂ්මී දෙව්දුව. 2. දිව ; ජිහ්වාහ. 3. රසදිව.
ලෝලුප[වි.] ඉතා ලෝභී ; තණ්හා ; ගිජු.
ලෝවට[නා.ප්‍ර.] යකඩ ගුළිය ; ලෝහ ගුළිය.
ලෝවරුවා[නා.] ලෝකඩ කර්මාන්තයේ නියැලුණු තැනැත්තා.
ලෝවහර[නා.] ලෝක ව්‍යවහාරය; ජනතාවගේ සිතුම් පැතුම් සමාජ සම්මතය.
ලෝවැඩ[නා.ප්‍ර.] ලෝකයාගේ යහපත ; ලෝකාභිවෘද්ධිය : ලෝකාර්ථ චර්යාව.
ලෝෂණය[නා.] තරමක් උකු වූ ඖෂධීය දියරය.
ලෝස්[වි.] ලෝභ ; මසුරු.
ලෝහ කර්මාන්තය[නා.] ලෝහ වලින් භාණ්ඩ නිපදවීමේ කර්මාන්තය.
ලෝහ කාබනික(පාරිභා.) [වි.] ලෝහ පරමාණුවකට ඇල්කිල් ඛණ්ඩක එකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් හෝ සම්බන්ධ වුණු.
ලෝහ කියත[නා.] ලෝහ කැපීම හෝ ඉරීම සඳහා උපකාරි වන අත් කියත.
ලෝහ චුම්බක[නා.ප්‍ර.] යකඩ අඩංගු කාන්දම.
ලෝහ දණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.] යකඩ පොල්ල ; වානේ පොල්ල.
ලෝහ පරිෂ්කාර[නා.ප්‍ර.] ප්‍රයෝජනයට ගනු ලබන ලෝහමය භාණ්ඩ ; ලෝ මුවා බඩු.
ලෝහ පිස්ටනය[නා.] හොඳට වැහෙන කුහර සිලින්ඩරයක් ඇතුලෙහි පීඩනයක් යටතේ එහාට මෙහාට චලනය විය හැකි ලෝහ වර්ගයකින් සාදන ලද ඝන සිලින්ඩරය.
ලෝහ පුඤ්ජය[නා.] ලෝහ කැටිය ; ලෝහ කුට්ටිය.
ලෝහ භස්ම[නා.ප්‍ර.] යකඩ ආදී ලෝහ පිළිස්සීමෙන් ලැබෙන අළු ; ලෝහ පිළිස්සූ අළු.
ලෝහ භාණ්ඩය[නා.] ලෝහයෙන් කරන ලද භාණ්ඩය ; ලෝහමය භාණ්ඩය.
ලෝහ මාරම් යත්ත(පාරිභා.) [නා.] රළු ද්‍රවවල වැඩිපුර කොටස් ගා දැමීමට භාවිත කරන යත්ත ; ජර්මන් ජැක් යත්ත.
ලෝහ මිශ්‍රණය[නා.] ලෝහ වර්ග දෙකක් හෝ කීපයක් මිශ්‍ර කොට සෑදූ කලවම් ලෝහය ; රන් රිදී ආදි මහාර්ඝ ලෝහවලට බාල ලෝහ වර්ග මිශ්‍ර කොට සෑදූ මාත්තු අඩු ලෝහ විශේෂය.
ලෝහ විද්‍යාව[නා.] ලෝපස්වලින් ලෝහය නිස්සාරණය කිරීම, පිරිසිදු කිරීම, මිශ්‍ර ලෝහ සෑදීම පදම් කිරීම ආදි ලෝහ පිළිබඳ විද්‍යාව.
ලෝහ විසරණය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහවල ඇති අණු ඒකාකාර සංයුතියක් ඇති කරන පරිදි අන්‍යෝන්‍යව මිශ්‍රවීම.
ලෝහ ශලාකාව[නා.] ලෝහ කූර ; යකඩ කූර.
ලෝහක[නා.ප්‍ර.] උද්භිදයක් වැඩීමට අවශ්‍ය මූලද්‍රව්‍යවලින් එකක් ; මැංගනීස්.
ලෝහකාන්ත[නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ග ආකර්ෂණය කරන ගල් විශේෂයක් ; කාන්දම් ; අයස්කාන්ත.
ලෝහජ[වි.] ලෝහයෙන් හට ගත් යකඩ මල.
ලෝහමය ඛනිජ[නා.ප්‍ර.] පොළොවේ ස්වාභාවික ලෙස පිහිටා ඇති ලෝහ.
ලෝහමල[නා.] ඔක්සිජන් සමග වෙනත් ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් සංයෝජනයවීමෙන් සෑදෙන සංයෝගය ; ලෝහමය ඔක්සයිඩය.
ලෝහය[නා.] ඉතා පහසුවෙන් ධන අයන සාදන මූල ද්‍රව්‍යයක් ; පාරාන්ධ බව හා තාප සහ විද්‍යුත් සන්නායකතාව මේවායෙහි ඇති විශේෂ ලක්ෂණය යි.
ලෝහවර[නා.ප්‍ර.] සියලු ලෝහ වර්ගවලට වඩා උතුම් ලෝහය වන රත්රන්.
ලෝහාලේපනය[ලෝහ+ආලේපනය] [නා.] ලෝහ ආලේප කිරීම ; යම් භාණ්ඩයක ලෝහ ගෑම.
ලෝහාලෝහය[ලෝහ+අලෝහය] [නා.] ලෝහ අලෝහ ගණ දෙකට ම අඩංගු මූල ද්‍රව්‍යයක්.
ලෝහිත[නා.ප්‍ර.] 1. ලෙය ; රුධිරය. 2. ලේ පැහැය ; රක්ත වර්ණය ; ලේ රතුපාට. 3. කුජ ග්‍රහයා ; අගහරු. 4. ශරිරයෙහි පිහිටි මර්ම ස්ථානවලින් එකක්. 5. ශරිරයෙහි පිහිටි සප්ත චර්මවලින් එකක්. 6. රත්හඳුන්. 7. පණු කුලයක්.
ලෝහිතංක, ලෝහිතඞ්ක[නා.ප්‍ර.] ලේ රතු පැහැති රත්න වර්ගයක නාමය ; රක්ත මාණික්‍යය ; පද්මරාග ; පියුම්රාමිණි.
ලෝහිතක[නා.ප්‍ර.] 1. ලේ ගලන මළ සිරුර ; ලේ මුසු වූ මෘතශරීරය. 2. දශ අශුභවලින් එකක්.
ලෝහිතුප්පාදක[නා.ප්‍ර.] සර්වඥවරයකුගේ සිරුරින් ලේ සෙල්වීම සංඛ්‍යාත අකුසල කර්මය ; පංචානන්තරීය කර්මවලින් එකක්.
ලෝහිතුප්පාදකයා[නා.] බුදුවරයකුගේ ශරීරයෙන් බිංදුවක් හෝ ලේ සොලවන තැනැත්තා ; පැවිද්දට නුසුදුසු එකොළොස් දෙනාගෙන් එක් තැනැත්තෙක්.
ලෞකික[වි.] 1. ලෝකයට අයත් හෝ සම්බන්ධ. 2. මෙලොව අභිවෘද්ධිය පමණක් සලසන ; ආධ්‍යාත්මික නොවන. 3. ශාසනික නොවූ ; ගිහි ජීවිතය හා සම්බන්ධ.
ලෞකික ජීවිතය[නා.] පංචකාම සම්පත්තිය අනුභව කරමින් සැපසම්පත් දුක් දොම්නස් අත්දකින්නන් ගෙවන ජීවිතය.
ලෞකික ධ්‍යානය[නා.] මාර්ග ඵලයකට නොපැමිණ උපදවා ගනු ලබන ප්‍රථම ධ්‍යාන ආදි ධ්‍යාන සතර.
ලෞකික වස්තු[නා.ප්‍ර.] ලෞකික ජීවිතය හා සම්බන්ධ දේ.
ලෞතාහ මාතෘව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මොළයත් සුෂුම්නාවත් වටේ තිබෙන පටල තුනෙන් එකක්.
ලෞල්‍ය[වි.] ලොල්වූ ; ආශාවෙන් යුතු වූ ; තණ්හාවෙන් යුතු වූ ; ගිජු වූ.
ලෞල්‍යය[නා.] ලෝලබව ; දඩි ආශා බව ; අධික තෘෂ්ණාවෙන් යුතුබව.
වමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටිය අනුව පණස්පස් වන අක්ෂරය ; ව්‍යඤ්ජනක්ෂර අතර තිස් තිස් පස් අක්ෂරය ; ඝෝෂාක්ෂරයකි ; අල්ප ප්‍රාණාක්ෂරයකි.
ව කාරය[නා.] 1. ‘ව’ අකුර ; ව යන්න. 2. කැළිකසල ; අනවශ්‍ය දෙය. 3. අංකෙළි ක්‍රීඩාවේදී භාවිත කරන හොඳට නැමුණු අඟ.
වං[නා.ප්‍ර.] 1. වර්ණය ; පාට ; පැහැය. 2. වම ; දකුණු පැත්තට විරුද්ධ පැත්ත. 3. වී ආදී ධාන්‍ය, කුළුබඩු, බෙහෙත් ආදිය කොටා ගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය ; වංගෙඩිය.
වංක කලත්‍රය, වඞ්ක කලත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කලවා ඇටයේ කඳ සහ කර එකිනෙකට වඩා ළං වීම නිසා ඇති වන අංග විකෘතිය.
වංක ගිරිය, වඞ්ක ගිරිය[නා.] 1. වෙස්සන්තර ජාතකයෙහි සඳහන් වන දඹදිව කඳුකර තපෝවනයක්. 2. සොයා ගැනීමට ඉතා අසීරු මාර්ගය.
වංක දශකය, වඞ්ක දශකය[නා.] මනුෂ්‍ය ජීවිතයෙහි අවුරුදු 80-90 කාලය.
වංක, වඞ්ක[වි.] 1. නැමුණු, ; ඇද ; වක් වූ. 2. කපටි ; වචාසහගත. [නා.ප්‍ර.] 1. නැම්ම; ඇදය ; වක. 2. වඤ්චාසහගත බව ; අවංක නැති බව.
වංක්ෂණ මාර්ගය[නා.] ශරීර කුහරය වෘෂණ/කුහරය අණ්ඩ කෝෂය හා සම්බන්ධ කරන නාලය.
වංක්ෂණ, වඞ්ක්ෂණ[වි.] ඉකිළිය හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ඉකිළි ප්‍රදේශය ; ඉකිළිය.
වංක්‍රීය(පාරිභා.) [නා.] පෙණහළු ආවරණය ව ඇති මස්තුමය පටකය ; ප්ලුරාව.
වංකුව[නා.] 1. වංගුව ; නැම්ම. 2. ඔරුවක පත්තාර කූඩුවට ශක්තිය දෙන වක්‍ර වූ හරස් පොල්ල.
වංකොං[නා.ප්‍ර.] කුලෑටි ගතිය ; මැළිබව.
වංග කඩු, වඞ්ග කඩු[නා.ප්‍ර.] පුරාණ ලංකාවෙහි භාවිත වුණු කඩු වර්ගයක්.
වංග, වඞ්ග[නා.] පුරාණ කාලයේ දඹදිව භාරතයේ හෙවත් ඉන්දියාවේ නැගෙනහිර පාර්ශ්වයේ පිහිටි ප්‍රාන්තයක් ; වගුරට ; බෙංගාලය.
වංගනාව[නා.] රන් රිදී වැඩ සඳහා භාවිත වන ගිනි කබලට පිඹින උපකරණය.
වංගලම[නා.] යමක් සාදන ආකාරය ; මෝස්තරය.
වංගි[නා.ප්‍ර.] 1. සුෂිර වර්ගයට අයත් පුරාණ සංගීත භාණ්ඩයක්. 2. තේ ගසේ තනි දල්ල. 3. (කථා.) තැනින් තැනට ගමන් කිරීම. 4. වතාව ; වාරය.
වංගිපුටාව[නා.] (කථා.) තොවිල්වල දී අඩුක්කු තැන්පත් කිරීම සඳහා තනන ගොටු විශේෂය.
වංගිලාව(කථා., උඩ.) [නා.] ලොහොකරුවන් මයින හමට පිඹින මැටි නලය.
වංගුව[නා.] 1. නැම්ම ; ඇදය ; නැමී ඇති තැන. 2. කරත්ත රෝදයේ වක් අත්ත.
වංගෙඩිය[නා.] ධාන්‍ය, කුළුබඩු ආදිය කෙටීම සඳහා භාවිතා කරන උපකරණයක්.
වංශ[නා.ප්‍ර.] 1. මව් පිය පරම්පරාව ; පවුල් පරම්පරාව. 2. ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් පුද්ගලයින් හා සිද්ධි පිළිබඳ විස්තරාත්මක ලේඛනය. 3. කොඳුඇටය ; කශේරුව. 4. බටනළාව ; වස්දඬුව. 5. දස රියන.
වංශ කථාව[නා.] ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් පුද්ගලයන් හා වැදගත් සිදුවීම් පිළිබඳ පරම්පරා කථාව ; ඉතිහාස කථාව.
වංශ ස්ථිතිය[නා.] වංශයාගේ පැවැත්ම ; කුල පරපුරේ චිරස්ථිතිය.
වංශක්කාරයා[නා.] උසස් යයි සම්මත පරපුරකින් පැවත එන්නා.
වංශකාලීකාව[නා.] පෙළපත, පරපුර, ගෝත්‍රය පිළිබඳ අනුපිළිවෙළ දක්වන සටහන.
වංශදණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] බටනළාව ; වස් දණ්ඩ.
වංශවත්[වි.] කුලවත් ; කුලීන ; කුලයෙන් උසස්.
වංශික[වි.] කුලයට අයත් ; පරපුර පිළිබඳ.
වංස කළීර, වංශ කළීර[නා.ප්‍ර.] උණ කිළිල ; ළපටි උණගොබය.
වංසනය[නා.] ඉකිළිය.
වක[වි.] 1. නැමුණු ; වකුටු. 2. කුටිල ; වංචාකාර. [නා.ප්‍ර.] 1. වකුටුබව ; නැම්ම. 2. වක්‍රය; වක්‍රරේඛාව. 3. වක්කඩ. 4. චන්ද්‍ර මාස භාගය. 5. කාලය ; වකවානුව. 6. වප්මාසය. 7. කොකා.
වකඟ[නා.ප්‍ර.] උණහපුළුවා.
වකටි ගහනවා[ක්‍රි.] 1. දෙකට නමනවා ; වකුටු කරනවා. 2. වංක ලෙස හැසිරෙනවා.
වකනවා[ක්‍රි.] 1. ආලේප කරනවා ; අතුල්ලනවා. 2. ඔතනවා ; රඳවනවා.
වකවානුව[නා.] කාලපරිච්ඡේදය ; අවස්ථාව.
වකවාරුව(කථා.) [නා.] සවි ශක්තිය ; ශක්ති සම්පන්න කම.
වක්[වි.] 1. නැමුණු ; කුදු.
වක් කරනවා[ක්‍රි.] ජලය වැනි ද්‍රව්‍යයක් යම් භාජනයකට හෝ යම් තැනකට හෙලනවා.
වක්ක[නා.] 1. වකුගඩුව. 2. වකුගඩුවේ ක්‍රියාකාරී ඒකකය. 3. ඇදය ; කුද.
වක්කං අල්ලනවා, වක්කම් අල්ලනවා[ක්‍රි.] ශරීරගත විෂ ලේ ආදිය ඉවත් කිරීම සඳහා ස්ථානය සිදුරු කොට වක් වූ අඟක් තබා තද කර උරවනවා.
වක්කඩ, වප්කඩ[නා.] කුඹුරක වැඩි ජලය බැස යාමට නියරෙහි කපන කපොල්ල.
වක්කත්ත[නා.] 1. රථ වක්‍රයේ නිම් වළල්ල ලඟ තිබෙන දැව රවුම. 2. නගුල සෑදීමට ගන්නා නැමි ලීය. 3. ඔරුවේ ලෑලී වඩාත් ශක්තිමත් වීම පිණිස ඇතුළු පැත්තෙන් අල්ලන ලෑලි පළු දෙක.
වක්කදාහය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩු ඉදිමීමේ රෝගය.
වක්කන්න[නා.] (තල්) කොළය ; තල් අත්ත.
වක්කඳ[නා.] මෝටර් එන්ජිමක හෝ ඕනෑම යන්ත්‍රයක ප්‍රධාන කඳ ; වක්‍ර දඟර යෂ්ටිය ; දඟර කඳ.
වක්කම, වක්කණම[නා.] 1. හකුරු සෑදීම සඳහා පැණි උණු කොට බහා ලන අඟ. 2. ශරීරයෙන් ලේ ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන ලද උපකරණය. 3. බෙහෙත් පෙවීමට අපහසු ලෙඩුන්ට බෙහෙත් පෙවීමට භාවිතා කරන උපකරණය.
වක්කමාව(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ හටගන්නා ගෙඩිය.
වක්කලම[නා.] 1. ගංගා මාර්ගයක ඇති වන නැම්ම ; දඟරය. 2. ගං නැම්මක සෑදෙන ගැඹුරු වළ.
වක්කලම් මානය[නා.] ගංගාවක නැමි දෙකක් අතර කොටස.
වක්කලු[වි.] නැමුණු ; වක ගැසුණු.
වක්කවළංචි වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කොර වෙනවා ; ඇද වෙනවා.
වක්කාරි[නා.ප්‍ර.] හණ පට්ටා ආදියෙන් තනන ලද රළු රෙදි.
වක්කැට, වස්කැට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වක්කඩ ඇහිරීම සඳහා නියර මත දමන පස් කුට්ටිය.
වක්කොටය[නා.] නගුල් සැදීමට ගන්නා ලී කොටය.
වක්ගොනැස[නා.] පැරණි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය අනුව වහලට යොදන කෙළවර හෝ මැද හෝ වක් වූ පරාලය.
වක්තව්‍ය[වි.] කිව යුතු ; වචනයෙන් ප්‍රකාශ කළ යුතු.
වක්ත්‍ර[වි.] මුහුණ හා සම්බන්ධ; මුහුණේ පිහිටි.
වක්ත්‍ර සීවනය(පාරිභා.) [නා.] මාන මුහුණෙහි ඇටවල නිශ්චල සන්ධිය.
වක්ත්‍රය[නා.] 1. මුහුණ ; වුවන. 2. කට ; මුඛය.
වක්තෘ[නා.ප්‍ර.] යමක් කියන්නා: ප්‍රකාශ කරන්නා ; ව්‍යක්තව කථා කරන්නා.
වක්දණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් වාහන ආදියෙහි යන්ත්‍රවල සවි කර ඇති සෘජු කෝණික නැමි සහිත දණ්ඩ ; ක්රැන්කය.
වක්පත(කථා.) [නා.] වැපුරූ කුඹුර ; වප්පත.
වක්ෂය[නා.] පපුව ; ළපැත්ත.
වක්ෂ්‍යමාන[වි.] කියනු ලබන ; මතු දක්වනු ලබන.
වක්ෂීය මේඛලාව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ උර ප්‍රදේශය දරා සිටින ළපටි අස්ථි තන්තු පෙළ ; උරමේඛලාව.
වක්ෂෝග්‍රහ ද්‍රවය[නා.] පුප්ඵුසාවරණය හෝ පෙනහැල්ලේ බාහිර සිවිය හා අභ්‍යන්තර සිවිය.
වක්සරණය[නා.] වක්‍රාකාරව ගමන් කිරීම ; පරිභ්‍රමණය.
වක්සීරුම් කටුව[නා.] ලෝහයක හැඩ තලා ඔපමට්ටම් කිරීම සඳහා යොදා ගැනෙන නැමුණු කපන කටුව.
වක්හතිය(කථා.) [නා.] කුඹුරු වපුරන කාලය.
වක්හඳ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අඩ සඳක හැඩය ඇති සලකුණ.
වක්හීය, වප්හීය(කථා.) [නා.] එක් කන්නයක අන්තිම හීය ; වැපුරුම් හීය.
වක්‍ර[වි.] 1. ඇද වූ ; නැමුණු. 2. කෙළින් නොකියන. 3. කපටි ; වංචා සහගත. [නා.ප්‍ර.] 1. නැම්ම ; ඇදය. 2. සිරුර ඇතුළේ පිහිටි නැමුණු කංකාලමය කොටස. 3. කුජ ග්‍රහයා. 4. ප්‍රස්තාර රේඛාව.
වක්‍ර චලනය(පාරිභා.) [නා.] වක්‍ර මාර්ගයක ගමන් කිරීම.
වක්‍ර පෘෂ්ටය(පාරිභා.) [නා.] වක් වූ වස්තුවක ස්පර්ශයට වන හසු පිටත හෝ ඇතුළත තලය.
වක්‍ර බුද්ධිය[නා.] වංචා සහගත කපටි නුවණ ; වංක බුද්ධිය.
වක්‍ර රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] නැමි ඉර ; ඇද ඉර.
වක්‍ර විනිමය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රටකින් තවත් රටකට මුදල් යැවීමේදී කෙළින්ම නොයවා වෙනත් රටක මාර්ගයෙන් යැවීම ; අන් රටක් මඟින් ගනුදෙනු කිරීම.
වක්‍රකුලය(පාරිභා.) [නා.] එක් වර්ගයකට අයත් නැමි රේඛා.
වක්‍රගතිය[නා.] 1. ඇදව යන ස්වභාවය ; ඇදව ගමන් කිරීම. 2. ග්‍රහයන්ගේ ආපසු ගමන.
වක්‍රගලස්තම්භය[නා.] බෙල්ලේ පේශී තද වී හිස හැරවීමට අපහසු වීම නිසා ඇතිවන රෝගාබාධයක්.
වක්‍රතා කෝණය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්ත ඛණ්ඩයක ජ්‍යාකාවෙහි දෙකෙළවර සිට එම වෘත්ත ඛණ්ඩය මත පිහිටි කිසියම් ලක්ෂ්‍යයකට අඳිනු ලබන රේඛාවලින් සෑදෙන කෝණය.
වක්‍රතාඅරය(පාරිභා.) [නා.] වක්‍රයෙන් සෑදුණු වෘත්තයේ කේන්ද්‍රයේ සිට එම වක්‍රය මත ඇති ලක්ෂ්‍යයකට ඇඳි අභිලම්බය.
වක්‍රතාකේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වක්‍රය මත පිහිටි ඕනෑම ලක්ෂ්‍ය දෙකකදී එම චක්‍රයට ඇඳි අභිලම්බ දෙක මුණ ගැසෙන ලක්ෂ්‍යය.
වක්‍රතාව[නා.] 1. නැමුණු ස්වභාවය ; ඇද ගතිය. 2. ස්වභාවිකත්වයට වෙනස්ව වක්‍ර ආකාරයකින් නිර්මාණය වූව ; වාච්‍යාර්ථය ඉක්මවා තිබීම.
වක්‍රදර්පණය[නා.] වක්‍රයක හැඩය ගත් කණ්ණාඩිය ; කවාකාර කැටපත.
වක්‍රදල වින්‍යාසය[නා.] මලෙහි නැමුණු පෙති රවුම පිහිටා තිබෙන ආකාරය.
වක්‍රනාලිකාව(පාරිභා.) [නා.] රසදිය වායු පීඩනමානය ; නාලිකා යන්ත්‍රය ; එක් භාජනයකින් තවෙකකට දිය ඇද ගන්නා වක් වූ නළය.
වක්‍රබද්ද[නා.] භාණ්ඩ හා පුද්ගලික සේවා හැර අන් සියලු සේවා විකිණීමේ දී හෝ මිලදී ගැනීමේදී අය කරන බද්ද.
වක්‍රමානය[නා.] නැමි රේඛා මැනීමට භාවිතා කරනු ලබන රෝදයක් සහිත උපකරණය.
වක්‍රාකාර[වි.] 1. වක් වූ ; සෘජු නොවූ. 2. කවාකාර ; වක්‍රයක හැඩය ඇති.
වක්‍රාස්ත[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) ස්වාභාවික ගමනින් යුත් ග්‍රහයා වක්‍ර වී සූර්යයාට මුවාවීමෙන් සිය ආලෝකය නැතිව යාම.
වක්‍රීය(පාරිභා.) [වි.] වලයාකාර.
වක්‍රීලීය(පාරිභා.) [වි.] විටප වටා වලයාකාරව පිහිටි ; කේන්ද්‍රය වටා කවාකාරව පිහිටා ඇති.
වක්‍රෝක්තිය[නා.] අර්ථය සඟවා වෙනත් ආකාරයකින් කීම.
වක්‍රෝදය[නා.ප්‍ර.] ඉදිරියට ගමන් කරමින් සිටි ග්‍රහයා ආපසු ගමන් කොට සූර්යයාට මුවා වී තිබී එම තත්වයෙන් මිදීම.
වකාරෙට(කථා.) [ක්‍රි.වි.] බොහෝ ; අවශ්‍ය ප්‍රමාණයටත් වඩා ; හුඟක්.
වකැටි, වකුටු[වි.] නැවුණු ; කුදු ; ඇද.
වකැත්ත(කථා.) [නා.] වක් වූ කැත්ත ; දෑකැත්ත.
වකිටි[වි.] ලෝභ ; මසුරු.
වකු[නා.ප්‍ර.] 1. වකුගඩුව. 2. වංකකම ; රැවිටිලිකාරකම.
වකුගඩු අශ්මරි[නා.ප්‍ර.] වකුගඩුවේ ගල් සෑදිමේ රෝගය.
වකුගඩු නලය[නා.] වකුගඩුවෙන් මුත්‍රාශයට මුත්‍ර වහනය කරන නාලය ; මුත්‍ර නලය.
වකුගඩු නාලිකාව(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ කොටසක් වූ වෘක්ක මිදුලුව නිර්මිතවී ඇති අතිසූක්ෂ්ම නාලවලින් එකක් ; වෘක්ක නාලිකාව.
වකුගඩුව[නා.] ශරීරාභ්‍යන්තරයෙහි පිහිටි බහිස්ස්‍රාවීය පද්ධතියට අයත් ප්‍රධාන ඉන්ද්‍රිය ; වෘක්කය.
වකුටු[වි.] 1. ඇද ; වක්‍ර ; නැමුණු. 2. රැවටිලි ; වංචාකාර.
වකේ[නා.] ඇදය ; නැම්ම.
වග[නා.ප්‍ර.] 1. සමූහය ; පන්තිය. 2. ජාතිය ; ගෝත්‍රය ; වර්ගය ; කාණ්ඩය. 3. වර්ගාක්ෂර. 4. ව්‍යාඝ්‍රයා. 5. නෝක්කඩුව. 6. කාරණය ; තොරතුර. 7. යුවළ.- [නි.] භාවාර්ථයෙහි යෙදේ.
වග කියනවා[ක්‍රි.] 1. රාජකාරියක් පිළිබඳ බර තමා වෙතට සම්පූර්ණයෙන්ම පවරා ගන්නවා. 2. ගැලවීමට කරුණු කියනවා. 3. දෝෂාරෝපණය කරනවා.
වග පොල්ල[නා.ප්‍ර.] සටන් සඳහා පිළියෙළ කරන ලද විශාල පොල්ලක් ; වගකීම් භාර ඇතැම් නිලධාරින්ට සංකේතයක් වශයෙන් දෙනු ලබන පොල්ල ; සෝදු ලීය.
වග බඳිනවා[ක්‍රි.] සමූහයක් වශයෙන් එකට එකතු වෙනවා ; රංචු ගැසෙනවා.
වගඋත්තරකාරයා[නා.] උත්තර දෙන හෝ විරෝධය පාන හෝ තැනැත්තා.
වගතුග[නා.ප්‍ර.] විස්තර ; තොරතුරු ; වංහුං.
වගන්තිය[නා.] යම්කිසි අදහසක් ප්‍රකාශ කරන වචන සමූහය ; නීතිමය කොන්දේසිය.
වගපල[නා.ප්‍ර.] නෝක්කඩු ; ආඩපාලි.
වගබලාගන්නවා[ක්‍රි.] රාජකාරිය හෝ යුතුකමක් හෝ හරිහැටි ඉටු කිරීමේ බර තමන් වෙත පවරා ගන්නවා.
වගභාර ආණ්ඩුව[නා.] බලයේ පවතින රජයෙක් විසුරුවා හැරීමෙන් පසුව, නැවත අලුත් රජයක් බලයට පත් වන තුරු තාවකාලිකව රටේ පාලනය භාර ආණ්ඩුව ; භාරකාර ආණ්ඩුව.
වගභාරය[නා.] රාජකාරියක් පිළිබඳව යමකු වෙත පැවරෙන වගකීම් ප්‍රමාණය.
වගම්පරස්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වගතුග, ; හොඳ නොහොඳ.
වගල[නා.] 1. බෑවුම. 2. (කථා.) කුඹුරක නිතර ජලය ගලා යන මඩබිම් ප්‍රදේශය ; මීහරක් කුඹුරට ගෙන යාම සඳහා වෙන් කළ අඩිපාර.
වගලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වට කරනවා ; වටකර අල්ලා ගන්නවා.
වගවාලත්තම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කුලය පිළිබඳ උස් පහත්කම් මතක් කරමින් දොස් තැබීම.
වගවාසගම්[නා.ප්‍ර.] 1. විස්තර සහිත තොරතුරු. 2. පරම්පරා නාමය ; පෙළැන්තිය.
වගවිශ්වාසය[නා.] ඇදහීම ; භක්තිය.
වගසිටුව[නා.] වගතුග ලේඛනය ; නීතිරිති සංග්‍රහය.
වග්ගය[නා.] 1. ග්‍රන්ථයක කොටස ; කාණ්ඩය ; පරිච්ඡේදය. 2. සම්මතයෙහි නොපිහිටි සංඝයා වහන්සේලාට ව්‍යවහාර කරන නාමයක්.
වග්ගුලි[නා.ප්‍ර.] 1. වවුලා. 2. වවුල් ව්‍රතය ගත් භික්ෂූහු.
වග්ගුලි වත[නා.] වවුල් ව්‍රත ; කුහක පිළිවෙත.
වග්මී, වාග්මී[වි.] කීමෙහි බීණීමෙහි දක්ෂ.
වගාව[නා.] 1. දියුණුව ; වර්ධනය. 2. බෝග වැවිල්ල ; රෝපණය.
වගුර[නා.ප්‍ර.] ජලය රඳා පවතින මඩෙන් ගහන පහත් බිම ; මඩ ගොහොරුව.
වගුරනවා[ක්‍රි.] ඩහදිය කඳුළු ආදිය හෙළනවා ; වක් කරනවා ; විසුරවනවා.
වගුරැළි[නා.ප්‍ර.] කඩදාසිවලින් හෝ රෙදිවලින් කරන සැරසිල්ල ; රැළි පාලම් ආරුක්කු.
වගුරු[වි.] ජලය සහිත මඩින් යුක්ත ; ගොහොරු.
වගුරු නිම්නය[නා.] ගංගාවක ජල මාර්ගවලට බාධා ඇති වීම නිසා ගංගා මාර්ගයේ සෑදෙන මඩබිම් සහිත ප්‍රදේශය.
වගුරු වායුව[නා.] මඩවගුරුවල ඇති ජීව ද්‍රව්‍ය නිසා සෑදෙන වායුව ; මීතේන් ; මෙතේන්.
වගුව[නා.] සංඛ්‍යාමය තොරතුරු දක්වන සටහන ; ගණිත චක්‍රය.
වඞ්ගේරිකාව[නා.] වේවැල් පෙට්ටිය.
වඟ[වි.] උතුම් ; මහරු.
වඟී[නා.ප්‍ර.] කොටස ; වෙන් කිරීම ; බෙදීම.
වචන භේදය[නා.] (ව්‍යාක.) ඒක වචන සහ බහු වචන පද අතර වෙනස ; සංඛ්‍යා භේදය.
වචනචාතූර්යය[නා.] කථා කිරීමෙහි දක්ෂබව ; වචනයේ චතුරබව.
වචනත්‍රය[නා.] බුද්ධ වචනය බෙදා ඇති සූත්‍ර, විනය, අභිධර්ම යන තුන්පිටකය.
වචනය[නා.] 1. මිනිසාගේ මුඛ කුහරයේ පිහිටි අවයව යම් ආකාරයෙන් හැසිරවීම තුළින් පිටකරන අර්ථවත් ශබ්ද උච්චාරණ ඒකකය ; උච්චාරණය කරනු ලබන පදය. 2. ප්‍රකාශය ; කියමන ; තෙපල. 3. නියමය ; අවවාදය ; උපදේශය. 4. (ව්‍යාක.) සංඛ්‍යා භේදයෙන් දෙවැදෑරුම්ව බෙදී යන පදය.
වචනාර්ථය, වචනීයාර්ථය[නා.] වචනයෙහි නොහොත් වචනවල අර්ථය ; හුදෙක් වචනවලින් ප්‍රකාශ වන අදහස ; වාච්‍යාර්ථය.
වචස[නා.] වචනය ; වදන ; කියමන.
වචසාංපති[නා.ප්‍ර.] ගුරු ග්‍රහයා ; බ්‍රහස්පති.
වච්ච[නා.ප්‍ර.] 1. මල ; අශූචි. 2. විලුඹට බරදී අඹ ඇට ගැහීමාදී ක්‍රීඩාවක් කරන විට ක්‍රීඩකයා සිටින ස්ථානය හඳුන්වන නාමය.
වච්චකුටිය[නා.] වැසිකිළිය.
වච්ඡ[නා.ප්‍ර.] වස්සා ; වසු පැටියා.
වච්ඡශාලාව[නා.] වහු පැටියන් බඳින මඩුව ; වහුගාල.
වචීකර්ම[නා.ප්‍ර.] වචනයෙන් කරනු ලබන ක්‍රියා ; වචනයෙන් කෙරෙන කුශලාකුශල කර්ම.
වචීකසාව[නා.ප්‍ර.] වචනයෙන් සිදුවන අකුසල් ; වාක් දුශ්චරිත.
වචීදණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] වචනයෙන් කරන දඩුවම ; පරුෂ වචනය.
වචීවන්දනාව[නා.] වචනයෙන් පමණක් කරන වැඳීම ; වාග්ද්වාරයෙන් වන්දනා කිරිම.
වචීසංඛාර[නා.ප්‍ර.] වචනයෙන් සිදු කරන කුසල් හා අකුසල්.
වජය[නා.] 1. ගාල ; සතුන් කොටු කර තබන තැන. 2. වදය ; මීවදය.
වජ්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. හෙණ පහර ; අසනිය. 2. ශක්‍රයාගේ ආයුධය. 3. රත්න විශේෂයක් වූ දියමන්ති. 4. අටපට්ටම් හැඩය ඇති කුළුන ; අටැස්ටැඹ.
වජ්‍ර කීලය[නා.] හෙණ පහර ; අසනිය.
වජ්‍ර පඤ්ජරය[නා.] වීදුරුයෙන් කළ කූඩුව ; දියමන්තියෙන් සාදන ලද මැදිරිය.
වජ්‍ර බුද්ධිය[නා.] වජ්‍රඥානය ; තීක්‍ෂණ ප්‍රඥාව.
වජ්‍රකාය[නා.ප්‍ර.] නොබිඳිය හැකි වජ්‍රයක් වන් ශරීරය ; බුදු රජුන්ගේ ශරීරය.
වජ්‍රකෝව[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ භස්ම කිරීමට ගන්නා කෝව.
වජ්‍රඥානය[නා.] තීක්ෂණ ඥානය ; තියුණු, සියුම්, විනිවිද යන නුවණ.
වජ්‍රපාණි[නා.ප්‍ර.] 1. ශක්‍ර දෙවියා. 2. මහායාන බෝධිසත්වයකුගේ නාමය.
වජ්‍රපාතය[නා.] හෙණ ගැහීම ; අසනිපාතය.
වජ්‍රාසනය[නා.] පරාජය කළ නොහැකි ආසනය ; නොසිඳිය හැකි අධිෂ්ඨානයෙන් යුක්තව සිදුහත් තවුසාණන් හිඳගත් ආසනය ; විදුරසුන.
වජාරනවා[ක්‍රි.] 1. වදාරනවා ; දේශනා කරනවා. 2. අණ කරනවා.
වජිර[නා.ප්‍ර.] 1. දියමන්ති ; අගයෙන් උසස්ම මැණික් වර්ගය. 2. ශක්‍රයාගේ ආයුධය ; වජ්‍රායුධය.
වඤචක ධර්මය[නා.] යහපත් සිතුවිල්ලක වෙසින් සිතෙහි හටගන්නා අයහපත් හෙවත් අකුසල් සිතුවිල්ල ; වංචක චෛතසිකය.
වඤ්චක[වි.] කපටි ; ප්‍රයෝගකාරී; කූට.
වඤ්චනය, වංචනය[නා.] 1. රැවටීම ; වංචාව ; කපටිකම ; ප්‍රයෝගය. 2. පයින් ගමන් කිරීම ; ඇවිදීම.
වඤ්චා ප්‍රවෘත්ති[නා.ප්‍ර.] කපටි පැවැත්ම.
වඤ්චාව, වංචාව[නා.] රැවටීම ; මුළා කිරිම ; ප්‍රයෝගය.
වට[වි.] රවුම් ; වටකුරු. [නා.ප්‍ර.] 1. රවුම ; කවය ; වෘත්තය ; චක්‍රය ; පරිමණ්ඩලය. 2. සංසාරය. 3. වට ප්‍රමාණය. 4. පන්දුව ; බෝලය ; ගුළිය. 5. හාත්පස. 6. නුග ගස. 7. වාරය ; වර ; විට. 8. වේතනය ; වැටුප. 9. මුදලට භාණ්ඩ විකිණීම. 10. කාලය. 11. ඉඩකඩ ; අවසරය. 12. පස ඇටය ; දාදු කැටය. 13. කබ. 14. වැටිය ; පහන් ආදී වැට. 15. වැට ඉණි සිටුවා සාදන වැට.
වට අඩි සට්ටම(පාරිභා.) [නා.] පත්ල කවාකාර ඝන තහඩුව.
වට අත්ත[නා.] වටාපත ; පවන්පත ; විජිනිපත.
වට අඳනාව[නා.] යට ඇඳුම ; සාය.
වට ඇස්[නා.ප්‍ර.] මීයා.
වට ඔළුව(කථා.) [නා.] කුඹුරේ එක් තැනක රැස් කළ ගොඩ ; ගොයම් කොළය.
වට ගසනවා[ක්‍රි.] වටේට සිටින්ට සලසනවා ; කොටු කරනවා ; රවුම් කරනවා.
වට පහුරු[නා.ප්‍ර.] වටේට කළ ප්‍රාකාරය ; හාත්පස පවුර.
වට පාහපුගෙය(කථා.) [නා.] මැද මිදුලක් ඇති වන සේ සියලු පාර්ශ්වවලින් ආවරණය කරන ලද ගෙය.
වට පැල[නා.] තනි මුදුනක් ඇති ගෙය ; කූටාගාරය.
වට පිහිය[නා.] අග කෙළවර වට වූ කවාකාර පිහිය.
වට පිළ(කථා.) [නා.] 1. ගෙයක් වටේ ඇති ස්තෝප්පුව. 2. බිත්ති සවිමත් කිරීම සඳහා වටේට තනන බැම්ම ; කයියෝරුව.
වට පුල්ලෝරම[නා.] වඩු වැඩවල දී භාවිත වන දැති පීර ; රාස්පුව.
වට පුවරුව[නා.] එකට එකතු කළ දර ගොඩ ; දර මිටිය.
වට යත්ත(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තාකාර යතු කැටය.
වට යතුතලය(පාරිභා.) [නා.] වටකුරු ආකාරයට යතු ගෑම සඳහා භාවිත යතුතලය.
වට යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයේ පිටස්තර කවාකාර වළල්ල.
වට රවුම[නා.] 1. විශේෂයෙන් නගරවල මාර්ග කීපයක් හමුවන තැන සාදා ඇති රවුම. 2. යමක රවුම ; පරිධිය.
වට වලි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුළං හෝ දියර එක් දෙසකට ස්‍රාවණය කළ හැකි ඉතා කුඩා ප්‍රමාණයේ වටකුරු නළය.
වට වාටි මූට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] කවාකාර ලෝහ නළ දෙකක දෙකෙළවර එකිනෙකට සම්බන්ධ කිරීම.
වට වානේ(පාරිභා.) [නා.] කවාකාර ආයුධය ; වටකුරු පීර.
වට වෙට්ටම්[නා.ප්‍ර.] වහල අග වටා සවි කරන ලද කැටයම් සහිත පුවරුව ; වඩිම්බුව.
වටංසක[නා.ප්‍ර.] මුදුන් මල්කඩ ; ඔටුන්න ; අවතංසකය.
වටඔළු සට්ටම(පාරිභා.) [නා.] යකඩ තැළීම සඳහා පොළොවට සවි කරන ලද ගෝලාකාර හිසකින් යුත් කිණිහිරක් බඳු උපකරණය.
වටකටුව[නා.] ලෝහ ගෝලාකාර කරගැනීම හා රවුම් හැඩයට දිග් ගසා ගැනීමට භාවිත කරන අච්චුව.
වටකථා[නා.ප්‍ර.] කිය යුත්ත ඉඳුරා නො කියා ඇඟෙන සේ කියන කතාව ; වහෙන් ඔරෝ කථාව.
වටකඳ[නා.] රෙදි විවීමේ දී නූල් හැදය එතීමට භාවිත කරන රවුම් පොල්ල ; නූල් බෙරයෙන් මාරු කර ඔතන රවුම් හැඩය ඇති දණ්ඩ ; බෝන්ලීය.
වටකය[නා.] 1. ගෝලාකාර ලෙස සාදන ලද පිඬුව ; ගුළිය ; බෝලය. 2. බර එකහමාරක ප්‍රමාණය.
වටකුරු[වි.] රවුම් හැඩය ඇති ; ගෝලාකාර වූ.
වටගෙය[නා.] ස්තූප ආදියෙහි ආරක්ෂාවට එය වටා සාදනු ලබන මණ්ඩලාකාර ගෘහය.
වටතිරය[නා.] අවට ආවරණය කිරීමට වටේට බඳින කඩතුරාව.
වටදාගෙය[නා.] දාගැබ ආරක්ෂාවට එය මැදි කොට වටේට තනනු ලබන ගෙය ; චේතියඝරය.
වටදුක[නා.] සසර සැරිසරන සත්ත්වයාට විඳීමට සිදු වන දුක ; සසර දුක.
වටනය[නා.] වටිනාකම ; අගය ; මිල.
වටනවා[ක්‍රි.] 1. අඹරනවා ; කුඩු කරනවා. 2. කරකවනවා. 3. ජීවත් වෙනවා. 4. උපස්ථාන කරනවා. 5. පවසනවා ; වදාරනවා.
වටන්[නා.ප්‍ර.] 1. අපවිත්‍ර දෙය ; මල මූත්‍ර. 2. උපස්ථාන කිරීම ; පෝෂණය කිරීම.
වටන් දිය[නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර.
වටන්හල්ගෙය[නා.] කෑම ගන්නා ස්ථානය ; භෝජන ශාලාව ; දන්හල.
වටනා[වි.] 1. බොහෝ මිල කළ හැකි ; වටිනා ; අගනා. 2. සුදුසු ; ගැළපෙන.
වටනාපස[නා.] පැවැත්මට හෝ ජීවනයට ඉවහල් වන ප්‍රත්‍යය ; පැවැත්මට අදාළ දේ.
වටපණුවා[නා.] නෙමටෝඩා වංශයට අයත් පණුවෙක් ; ආන්ත්‍රික පරපෝෂිතයා.
වටපත්[නා.ප්‍ර.] තල්පතකින් වියූ පැදුරු ; වටපත් පැදුරු ; තට්ටිකා.
වටපාදප[නා.ප්‍ර.] නුගගස.
වටපිටාව, වටාපිටාව[නා.] අවට ; අවට පරිසරය.
වටපිඬු පාෂාණ[නා.ප්‍ර.] (භූගෝ.) වෙනත් පාෂාණයක කැටවලින් සැදී එකට සම්බන්ධ වීමෙන් ඝන වූ බොරළු වැනි පාෂාණ.
වටමළුව[නා.] 1. වෙහෙර, බෝධිය ආදිය වටා ඇති මළුව. 2. ශාලාවක වටකොට පනවන ලද මණ්ඩපය. 3. ගොයම් කොළය ; ගොයම් ගොඩ.
වටමාලය[නා.] ආලින්දයේ දෙපස බිත්ති යොදා කරන ලද වහලය සහිත කොටස.
වටමේස සාකච්ඡාව[නා.] නියෝජිතයන් සියලුදෙනාම සමාන තත්ත්වයේ සිට කරනු ලබන සාකච්ඡාව.
වටය[නා.] 1. යමක වට ප්‍රමාණය ; පරිධිය. 2.තල් පොල් ආදි ගස්වල උඩ කොටස ; කරටිය. 3. රවුම ; ගැට්ට. 4. වාරය ; අවස්ථාව. 5. රංචුව ; සමූහය.
වටර[නා.ප්‍ර.] නිමේෂය ; මොහොත.
වටරක්[නා.ප්‍ර.] මැද මිදුලක් ඇති වන සේ සාදන ලද ගෙය ; සිවුසල් ගෙය.
වටවටා[නි.] නැවත නැවත ; යළි යළිත්.
වටවප්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] සමේ හෝ වෙන ඉන්ද්‍රියක මතුපිට හටගන්නා ගෝලාකාර ඝන ඉදිමුම ; ගැටය හෝ බිබිල.
වටවප්‍රිතය(පාරිභා.) [නා.] ඇට කටුවක මතුපිට ඇති වන කුඩා ගැටය ; බිබිල හෝ ඉදිමුම.
වටව්ව[නා.] දොර පියනක උඩ හා යට සවිකර ඝරණේරුවක් සේ ක්‍රියා කරවිය හැකි දොර කුඩුම්බිය.
වටවිල[නා.] පඩික්කම ; කෙළ මලාව.
වටස්[නා.ප්‍ර.] කවාකාර සිදුර.
වටහනවා[ක්‍රි.] 1. අවබෝධ කරවනවා ; වටහා දෙනවා. 2. උපදනවා ; හටගන්නවා.
වටහපත, වටහපොත, වටහාපත, වටාපත[නා.] භික්ෂූන් වහන්සේලා භාවිත කරන වට අතු විශේෂය ; විජිනිපත ; අවාන.
වටහල[නා.] වී කොටන ගෙය.
වට්ට[වි.] වටකුරු ; වට වූ. [නා.ප්‍ර.] සසර ගමන ; සංසාර පැවැත්ම ; භව ගමන.
වට්ටඩියා(කථා.) [නා.] 1. ආඩම්බරකාරයා ; පුරාජේරුකාරයා. 2. ක්‍රීඩා පිලක නායකයා.
වට්ටඩිරාළ[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධානියා ; මූලිකයා ; නායකයා.
වට්ටඬි(කථා.) [වි.] අහංකාර ; පුරාජේරු.
වට්ටම[නා.] භාණ්ඩයක මිලෙන් කරන විශේෂ අඩු කිරීම ; කොමිස් මුදල ; පොළිය.
වට්ටමන[නා.] හිඳ ගැනීමට ගන්නා රවුම් කුඩා කොට්ටය.
වට්ටම් පොළ[නා.] විනිමය බිල්පත්‍ර මිල දී ගන්නා හා විකුණන ව්‍යාපාරික ආයතනය.
වට්ටාරම[නා.] 1. අවටින් සම්පූර්ණව වට කරන ලද මැද මිදුල. 2. ගෙයක වටේට තිබෙන පිල. 3. ගෙය. 4. වීගුල.
වට්ටාව(කථා.) [නා.] බුලත් දමන වට්ටිය හෙවත් හෙප්පුව.
වට්ටි අම්මා(කථා) [නා.] එළවළු පලතුරු ආදිය වට්ටියක ලාගෙන වෙළඳාම් කරන තැනැත්තිය ; වට්ටිකාරිය.
වට්ටිය[නා.] බටපතුරු, පන්, පොල් කොළ ආදියෙන් වියන ලද පැතලි පළල් කට සහිත නොගැඹුරු කූඩය.
වට්ටුව(කථා.) [නා.] 1. ගල්ලෑලි පින්තූර ආදියේ රාමුව ; තොරණ, වෙසක් කූඩු ආදිය සාදා නිම කිරිමට පෙර සැකසූ සැකිල්ල ; රවුම. 2. රවුමට එතූ පුස්කොළ මිටිය.
වට්ටෝරු පොත[නා.] පිළිවෙලට යමක් සටහන් කොට ඇති ලේඛනය ; වට්ටෝරුවක් ආකාරයෙන් කළ ලියවිල්ල ; ගබඩා පොත.
වට්ටෝරු වෙදා[නා.] රෝග පිළිබඳ මනා දැනීමකින් තොරව බෙහෙත් වට්ටෝරු බලා වෙදකම් කරන තැනැත්තා ; වට්ටෝරු වෙද රාළ.
වට්ටෝරුව[නා.] පවතින දේ, අඩංගු දේ, කළ යුතු දේ ආදිය ලේඛන ගත කරන ලද්ද ; නාම ලේඛනය.
වට්න[වි.] පවත්වන ; පුදන.
වට්නොට්[නා.ප්‍ර.] විසිතුරු දෑ, පිඟන් කෝප්ප ආදී කුඩා ප්‍රමාණයේ භාණ්ඩ තැන්පත් කිරීම සඳහා ගැනෙන තට්ටුවලින් යුක්ත රාක්ක.
වටා[නි.] අවට ; හාත්පස.
වටාලා[පූර්ව.ක්‍රි.] නැවත ; යළිත් ; වැළිත්.
වටැස්[නා.ප්‍ර.] රකුසා.
වටිකාව[නා.] බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය කුඩු කර අනා සාදාගත් ගුලිය ; බෙහෙත් ගුලිය ; වටකය.
වටිනවා[ක්‍රි.] 1. අගය වෙනවා ; මිල වෙනවා. 2. සුදුසු වෙනවා.
වටින් පිටින්[ක්‍රි.වි.] අවටින් ; අහලින් පහළින්.
වටින්ගොඩින්[ක්‍රි.වි.] 1. හාත්පසින් ; වටේට. 2. යන්තමින්.
වටිනාකම[නා.] අගය ; මිල ; ප්‍රමාණය.
වටිය[නා.] උපකරණ ; බඩුමුට්ටු.
වටී[නා.ප්‍ර.] 1. ගුලිය ; වටිකාව. 2. පොලිය. [නි.] වැනි ; අයුරු.
වටුපිල(කථා.) [නා.] ගෙයි බිත්ති සවි වීම සඳහා බඳනා ලද කයියෝරුව.
වටුම[නා.] මාර්ගය ; පාර.
වටුවා[නා.] වගුරු ආශ්‍රිතව වසන කුඩා පක්ෂි වර්ගය ; තිත්තර (වටු) ගණයට අයත් පක්ෂියෙක්.
වටොර[නා.] මසින් පිරුණු වට වූ කළවය.
වඩ[වි.] ඇතැම් ; සමහර. [නා.ප්‍ර.] 1. අඩ ; භාගය. 2. ඇපය. 3. කැපීම. 4. හිස නැති මළකඳ.
වඩක්කයා[නා.] මහත් වූ සිරුරු ඇත්තා ; ස්ථූල පුද්ගලයා.
වඩක්කුව[නා.] පිසින ලද ආහාර ; උයා පිළියෙල කළ කෑම.
වඩදිය[නා.] සූර්යයා සහ චන්ද්‍රයාගේ ආකර්ෂණය නිසා ගංගා මුහුදු ආදියේ ජල මට්ටම ඉහළ යෑම.
වඩන කැවුම(කථා.) [නා.] අච්චුවකට දමා තනා තෙලෙන් බැද ගන්නා කැවුම.
වඩන තුවක්කුව[නා.] ගමනක් පිටත් වන විට රජුට පිළිගන්වන හෝ රජ පෙරහැරේ ඉදිරියෙන්ම ගෙන ගිය තුවක්කුව.
වඩනවා[ක්‍රි.] 1. දියුණු වෙනවා. 2. ඇති දැඩි කරනවා. 3. පැමිණෙනවා ; වැඩම කරනවා. 4. වටිනාකමින් වැඩි වෙනවා. 5. උකුළට ගන්නවා. 6. ඇඳුම් අබරණ ආදියෙන් සැරසෙනවා. 7. පිළිගන්නනවා. 8. පැන් ආදිය වක් කරනවා. 9. දීර්ඝායුෂ පතනවා. 10. තනනවා ; සකස් කරනවා. 11. (පවන්) සලනවා. 12. නිවනවා.
වඩනුවා[නා.] වැඩි දියුණු කරන්නා.
වඩබ[නා.ප්‍ර.] වෙළඹ ; අශ්වධේනුව.
වඩබා රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] එකම අවස්ථාවක දී පවතින වඩදිය - බාදිය මට්ටට දක්වන රේඛාව.
වඩබාග්නිය, වඩවාග්නිය[නා.] මුහුදේ ඇති වෙළඹ මුඛාකාර මකර කටින් නිකුත් වෙතැයි සැලකෙන මහා ගිනි ජාලාව ; වඩබාගින්න.
වඩබාදිය[නා.] චන්ද්‍ර සූර්ය ආකර්ෂණය නිසා සාගර ජලය වැඩි අඩු වීම.
වඩබාමුඛය, වඩවාමුඛය[නා.] අශ්වධේනුවකගේ මුඛයෙහි හැඩයෙන් යුක්ත වූ සාගර පත්ලෙහි ඇතැයි පුරාණ කථා වල සඳහන් වන්නා වූ සුවිශාල ආවාටයක් ; මකර කට ; වඩබාග්නි මුඛය.
වඩම[නා.] 1. මල්දම ; මල්මාලාව. 2. ඔන්විලි ආදිය බැඳීමේ දී අත්තට දමන වලල්ල. 3. (පාරිභා.) සමහර ගෙඩිවල ඩිම්බ වෘත්තයෙන් හටගන්නා බීජයේ උපාංගයක් ලෙස ඇති මාංසල අවයවය ; බීජ චෝලය.
වඩය, වඩේ(කථා.) [නා.] පරිප්පු, උලුඳු ආදිය අඹරා කපන ලද මිරිස් රතුලූනු ආදිය එක්කොට කවාකාරව වඩා තෙලෙන් බැද ගන්නා කැවිලි විශේෂයක්.
වඩ්ඪකී[නා.ප්‍ර.] ලී කර්මාන්ත කරන්නා ; වඩුවා.
වඩ්ඪිය[නා.] 1. ඔට්ටුව. 2. පොලිය.
වඩා හිඳුවනවා[ක්‍රි.] භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් වාඩි කරවනවා ; අසුන් ගැනීමට සලස්වනවා.
වඩාගන්නවා[ක්‍රි.] 1. උකුලට හෝ ඇකයට ගන්නවා. 2. පමුණුවා ගන්නවා ; වැඩම කරනවා. 3. හදාගන්නවා ; ඇති දැඩි කරනවා. 4. වැඩි කර ගන්නවා.
වඩාත්[නි.] වැඩියෙන් ම ; වැඩිපුර ම.
වඩාරෑන(කථා.) [නා.] ඔරුවේ ඇණියෙහි ලණුව.
වඩැල(කථා.) [නා.] කුඹුරේ යටි පැත්තෙන් කපන ඇල.
වඩි[නා.ප්‍ර.] 1. වැඩි වීම. 2. වඩුවා. 3. මැණික් ඔප දැමීමට ගන්නා බදාමය. 4. චිත්‍ර ඵලකයක් සඳහා ගැනෙන බදාමය. 5. පොල්, කුරුඳු ආදියෙන් තෙල් සිඳ ගැනීමට වරකට සෙක්කුවට හෝ බඳුනට දමන ප්‍රමාණය. 6. වරකට බීමට සිඳිනු ලබන කසාය ප්‍රමාණය.
වඩි වලංගුව(කථා.) [නා.] කීකරුකම ; ගුණ යහපත්කම.
වඩිග පටුන[නා.] වඩිග දෙසින් පැමිණි බමුණන් සත් දෙනකු හා සම්බන්ධ පුවතක් ඇතුළුව කරනු ලබන පහත රට සම්ප්‍රදායට අයත් යාගයක්.
වඩිග, වඩුග[නා.ප්‍ර.] 1. දකුණු ඉන්දියානු ප්‍රදේශයක්; තෙළිඟු රට. 2. දකුණු ඉන්දියානු ජන පිරිසක්.
වඩිච්චලේ(කථා.) [නා.] කුඹුරෙහි වැඩි දිය බැස යෑම.
වඩිච්චිය[නා.] බිත්ති සෑදීමට තැනූ ලී කෝටු සැකිල්ල ; වරිච්චිය.
වඩිජ්ජ[නා.ප්‍ර.] වඩදිය.
වඩිනවා[ක්‍රි.] 1. පැමිණෙනවා ; වැඩම කරනවා. 2. අගය වෙනවා ; වඩා වටිනවා. 3. වැඩි වෙනවා. 4. දියුණු වෙනවා.
වඩිම්බුව[නා.] පරාල කොන් වැසෙන සේ වහල කෙළවර දිගට සවි කරන පළල් ලෑල්ල.
වඩිශය[නා.] පෙරදිග වෛද්‍ය ශිල්පයට අයත් ශල්‍ය උපකරණයක්.
වඩු[නා.ප්‍ර.] 1. වර්ධනය කරන්නා. 2. දැවයෙන් කර්මාන්ත කකරන්නා ; වඩුවා ; වඩුබාස්. 3. ගොඩනැගිලි සාදන්නා. 4. පොරොවෙන් වැඩ කරන්නා ; පොරෝ කාරයා. 5. වේවැල්, බටපොතු ආදියෙන් භාණ්ඩ සාදන්නා. 6. (කථා.) මී කඩන්නා. 7. බඹරා ; මී මැස්සා.
වඩු අගුල[නා.] වඩුවන් භාවිත කරන අඟලේ මිම්ම.
වඩු කම්හල[නා.] වඩු වැඩ කරන කර්මාන්ත ශාලාව ; වඩුමඩුව.
වඩු කුරුල්ලා[නා.] අලංකාර හැඩයකින් යුත් කූඩු තනන පක්‍ෂියෙක්.
වඩු නිමාව[නා.] දැව භාණ්ඩයකින් වඩුවකුගේ ශිල්පීය දස්කම් පිළිබිඹු කරන නිමැවුම.
වඩු නිලේ[නා.] වඩුවන්ගේ නායකයා.
වඩු පතුරු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කපන ලද සසින ලද දැවවලින් ඉතිරි වන කැබලි.
වඩු බංකුව[නා.] වඩු කාර්මාන්තයේ දී ලී කැපීම, ඉරීම හා යතු ගෑම ආදී කටයුතු සඳහා භාවිත කෙරෙන මේසය.
වඩු බාස්[නා.ප්‍ර.] වඩු කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන්නා ; වඩු කාර්මිකයා ; වඩු රාළ.
වඩු රියන[නා.] වඩු කර්මාන්තයේ භාවිත කෙරෙන මැනුම් කෝදුව ; වියත් දෙක.
වඩුව[නා.] 1. පොරව. 2. වඩු රියන. 3. මට්ටම් ලෑල්ල.
වණ[නා.ප්‍ර.] 1. වර්ණය ; පැහැය. 2. ජාතිය ; වංශය. 3. අකුර. 4. ශබ්දය. 5. තුවාලය. 6. පොකුර. 7. කොළය.
වණ පෙරැළි[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) යම් පදයක ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර මාරු වීම ; ගතකුරුවල ස්ථාන වෙනස් වීම.
වණ වැටිය[නා.] තෙලිකූර ; පින්සල ; වර්ණ ආලේප කරන බුරුසුව.
වණම[නා.] කොටස ; කොට්ඨාසය.
වණ්ට[නා.ප්‍ර.] නටුව ; නැට්ට.
වණ්ඩුව[නා.] වාෂ්පයෙන් යමක් තැම්බීමට සැළියේ කටෙහි බඳිනු ලබන රෙදි කැබැල්ල ; කඩපිම්ම ; කඩඋන්න.
වණ්ණ[නා.ප්‍ර.] 1. පැහැය ; පාට. 2. ගුණය. 3. රූප ශෝභාව.
වණ්ණ මට්ටය[නා.) සිතුවම් ඇඳීම හා කැටයම් කැපීම.
වණ්ණක්කා[නා.] පුරාණ රජ දවස ලෝහ කාසි, රත්රන් ආදිය පරීක්ෂා කළ නිලධාරියා.
වණ්ණකු[නා.ප්‍ර.] රජ දවස භාණ්ඩවල වටිනාකම තක්සේරු කළ පුද්ගලයා.
වණ්ණදසක[නා.ප්‍ර.] වයස විසි එක සිට තිහ දක්වා දස අවුරුද්ද.
වණ්ණදාසිය[නා.] 1. රජ බිසෝ ආදීන්ට ආභරණාදිය පලඳවන දාසිය. 2. රූපය නිසා මෙහෙකමට තබාගත් ස්ත්‍රිය ; කම්මිත්ත. 3. වෙසඟන.
වණ්ණම, වන්නම[නා.] 1. සිතියම ; චිත්‍රය. 2. සිව්පද වෘත්තයක්. 3. විශේෂ වෘත්තයකට අනුව බඳින ලද පැදි ගයමින් කරන නැටුම් විශේෂය. 4. වාසගම පෙළපත් නාමය.
වණ්ණු[නා.ප්‍ර.] වැලි ; වාලුකා.
වණික්, වණිග්[වි.] වෙළඳාම හා සම්බන්ධ ; වාණිජ.
වණික්කර්මය[නා.] වෙළඳාම ; අලෙවි කාර්යය.
වණිජ, වණිජ්ජ[නා.ප්‍ර.] වෙළඳාම ; විකිණීම.
වණිජයා[නා.] වෙළෙන්දා.
වණු[නා.ප්‍ර.] පණුවා.
වත[නා.] 1. මුහුණ. 2. ඉන්ද්‍රිය සංවරයට හේතු වන පිළිවෙත ; ව්‍රතය. 3. සිරිත. 4. වැඩිහිටි, ගිලන් ආදීනට කරන උපස්ථාන. 5. භික්ෂූන් විසින් පිළිපැදිය යුතු ප්‍රතිපත්ති. 6. ඇඳුම ; වස්ත්‍රය. 7. උතුරු සළුව ; සාටකය. 8. පුවත ; විස්තරය. 9. වස්තුව ; ධනය. 10. පාර ; මාර්ගය. 11. ඇඳ පුටු ආදියේ හේත්තු වීමට ඇති ඇන්ද ; විත්තම.
වත පුටුව[නා.] ඇන්ද සහිත පුටුව.
වතගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. ලී බඩුවල කොටස් පුරුද්දනවා ; වද්දනවා. 2. නගුල් ආදියේ මිට ගහනවා.
වතගොත[නා.] යමකුගේ පවුල් විස්තර ආදී තොරතුරු ; වගතුග ; වංහුං.
වතත[නා.] ගණදෙවි.
වතර ලෙවලය[නා.] තිරස් දෘෂ්ටි රේඛාව නිර්ණය කර ගැනීම සඳහා උපකරණය ; ජල මට්ටම ; දිය බින්දුව.
වතළ[වි.] 1. වැතිරුණු ; පැතිරුණු ; විහිදුණු ; පතළ. 2. ගැවසීගත් ; ආකීර්ණ වූ.
වත්[නා.ප්‍ර.] 1. මුහුණ ; මුව. 2. ව්‍රතය. 3. සිරිත්. 4. ඇඳුම ; වස්ත්‍රය. 5. පුවත. 6. භූමි ප්‍රදේශය. 7. වස්තුව. [වි.] 1. සුවඳ කැවූ. 2. සුදුසු. 3. වටකුරු ; රවුම්. [නි.] හෝ යන අරුත දෙන නිපාතයක්.
වත්කම[නා.] 1. දේපොළ, මිළ මුදල් ආදියේ හිමිකම. 2. වස්තුවට ඇති ආශාව. 3. ගොවියන් එකිනෙකාට උදවු වශයෙන් කරන එක් දිනක වැඩ.
වත්කරනවා, වක්කරනවා[ක්‍රි.] ද්‍රවයක් වැගිරීමට සලස්වනවා.
වත්කැමි[නා.ප්‍ර.] 1. වස්තුවට ඇති ආශාව. 2. උපකාරය ; රුකුල. 3. හස්ත කර්මාන්ත කාරයා.
වත්කියමන්[නා.ප්‍ර.] යම් වස්තුවක ස්වභාවය ඇති සැටියෙන් පැවසීම ; ස්වභාවෝක්ති අලංකාරය.
වත්ත[නා.] 1. වගා කළ හෝ නොකළ ඉඩකඩම්. 2. කුඹුර. 3. මිදුල. 4. ඇප උපස්ථාන ; ආවතේව.
වත්ත තනනවා[ක්‍රි.] වැපිරීමට පෙර කුඹුරක දිය මාර්ග සකස් කරනවා.
වත්තන් කරනවා, වත්තම් කරනවා[ක්‍රි.] අතපය වාරු නැති කෙනෙකුට නැගිට යාමට උදව් දෙනවා ; හේත්තු කරගෙන යනවා.
වත්තපිටිය[නා.] වතුපිටි ; ඉඩකඩම්.
වත්තම[නා.] උපකාරය ; සාත්තුව.
වත්ථු විජ්ජාව[නා.] ගෙබිම පිළිබඳ සුබාසුබ උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; ගෙබිම් ශාස්ත්‍රය ; වාස්තු විද්‍යාව.
වත්නවා[ක්‍රි.] පවතිනවා.
වත්පද[නා.ප්‍ර.බහු.] හැසිරීම පිළිබඳ අවවාද ; ශික්ෂාපද.
වත්පිරිත්[නා.ප්‍ර.] චාරිත්‍රයක් වශයෙන් දිනපතා නියමිත වේලාවක කියන පිරිත.
වත්පිළිවෙත්[නා.ප්‍ර.] කළ යුතු තුළ මහත් කටයුතු ; මලුපෙත් හැමදීම් ආදිය ; ගුරු වැඩිහිටි ආදීන්ට කළ යුතු වතාවත් ඇප උපස්ථාන.
වත්පොහොසත්[වි.] වස්තුවලින් පොහොසත් ; සම්පත් ඇති ; ධනවත්.
වත්මන[නා.] දැන් පවත්නා කාලය ; වර්තමානය.
වත්මන්[වි.] දැන් පවත්නා කාලය පිළිබඳ ; වර්තමානයට අයිති ; නූතන.
වත්සම්පන්න[වි.] යහපත් පැවතුම් ඇති ; මනා හැසිරීමෙන් යුත්.
වත්සයා[නා.] 1. වසුපැටවා ; වස්සා. 2. දරුවා.
වත්සරය[නා.] අවුරුද්ද ; වර්ෂය.
වත්සල[වි.] 1. ආදරය ඇති; ස්නේහවන්ත. 2. ඇලුණු ; යෙදුණු.
වත්සල රසය[නා.] ස්නේහවන්ත භාවය හා ආශ්‍රිත කාව්‍ය රසය.
වත්සිකාකැමියා[නා.] සිංහල රජ ල දවස විහාරස්ථානවලට පහන් වැටි සැපයූ නිලධාරියා.
වත්සිරිත්[නා.ප්‍ර.] පැවැත්විය යුතු චාරිත්‍ර ; ව්‍රත චාරිත්‍ර.
වත්සුණු[නා.ප්‍ර.] මුහුණේ ආලේප කරන සුවඳ වර්ග.
වත්හිමියා[නා.] 1. උපාධ්‍යායන් වහන්සේ. 2. භික්ෂූන් වහන්සේ ; ආර්යයන් වහන්සේ. 3. වස්තු ස්වාමියා ; රජතුමා.
වතායනවා[ක්‍රි.] කුඹුරු හිමියාට ගොවියා විසින් ගෙවිය යුතු ලියැදි බද්ද ගෙවනවා.
වතාව[නා.] 1. වාරය ; අවස්ථාව. 2. කුඹුරේ ලියැදි පෙළ.
වතාවත්[නා.ප්‍ර.] වත්පිළිවෙත් ; ඇප උපස්ථාන.
වතාවාරු(කථා.) [වි.] දාස ; මෙහෙකාර.
වතාවිත්ති(කථා.) [නා.] තොරතුරු ; වගතුග ; වතගොත.
වති[නා.ප්‍ර.] 1. ඉනි වැට. 2. පවුර. 3. මුහුණ. 4. වස්තුව. 5. චාරිත්‍රය. [වි.] සමත් ; දක්ෂ.
වතිසුරු[වත්+ඉසුරු] [නා.ප්‍ර.] රජ.
වතු[නා.ප්‍ර.] 1. වත්ත. 2. මුහුණ. 3. කාරණය. 4. කෙසෙල්. [වි.] පැමිණි ; ප්‍රාප්ත
වතු බඩ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පිදුණු කෙසෙල් කඳේ මැද කොටස; කෙසෙල් බඩය.
වතුකන, වතුකැන[නා.] කෙසෙල් ගසෙ ඇවරි වශයෙන් පලගන්නා ගෙඩි සමූහය ; කෙසෙල් කැන.
වතුකන්[නා.ප්‍ර.] වත්තේ කෙළවර.
වතුකරය, වතුකරේ[නා.] තේ රබර් ආදී වගාවලින් ගහන විශාල වතු ප්‍රදේශය ; වතුයාය.
වතුපිටි[නා.ප්‍ර.] වතු හා ඉඩකඩම් ; ගොඩ මඩ ඉඩම්.
වතුපෙත[නා.] වතු සමූහය ; වතු පෙළ.
වතුමුව, වතුමුහ, වතුමෝව[නා.ප්‍ර.] කෙසෙල් කැනේ ගෙඩි තේරී අවසන් වූ පසුව කැන අග ඉතිරිවෙන මල ; කෙසෙල් මුවය.
වතුර[නා.] 1. මුහුදු, ගංගා, විල්, ලිං ආදියෙහි දක්නට ඇති රසය, පැහැය, ගඳ, සුවඳ කිව නොහැකි සත්ව, වෘක්ෂ ජීවින්ගේ පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය පිරිසිදු කල්හි විනිවිද පෙනෙන ද්‍රවය ; ජලය ; පැන්. 2. ගංවතුර ; දියදහර.
වතුර නම්බුව[නා.] මණාලියකගේ ගෙදරට පැමිණි මණාලයාට සුදු රෙද්දකින් වැසූ වතුර බඳුනක් පිළිගැන්වීමේ උඩරට පැවැති සිරිත.
වතුර පහසුවෙනවා[ක්‍රි.] පැපොල ආදි වසංගත රෝග සුව වූ පසු වතුර නානවා.
වතුර සාත්තුව[නා.] ඇතැම් රෝග සුව කිරීමට වතුර මතුරා සෙත් සාන්ති කිරීම.
වතුර සායම්[නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර ඇඳීමට ජලය මිශ්‍ර කර පාවිච්චි කරන සායම් ; දියසායම්.
වතුරකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. වතුර රැඳී තිබෙන තැන ; දිය කඩිත්ත. 2. වේගයෙන් ගලා යන දිය දහර.
වතුරගල(පාරිභා.) [නා.] වතුර දමා ආයුධ මුවහත් කරන ගල ; වැලිගල.
වතුරනවා[ක්‍රි.] 1. වැටෙනවා ; පතිත වෙනවා. 2. මී මැසි ආදිය මල් මතුපිට වහනවා. 3. යට වෙනවා. 4. යටපත් කරනවා.
වතුරමල[නා.] මලක් මෙන් පෙනෙන සේ සිහින් දිය කෙඳි විහිදුවන උපකරණය ; ධාරා යන්ත්‍රය.
වතුරාන[නා.] කුඹුරෙහි හෝ ගොඩබිම වතුර රඳා සිටින පහත් බිම්කඩ.
වතුරාව[නා.] මඩ වගුරුබිම ; ගොහොරුව.
වතුරු ආලෝකනය[නා.] ප්‍රබල ආලෝක ධාරා නිකුත් කිරීමෙන් ක්‍රීඩාපිටි, එළිමහන් රංගශාලා ආදී ස්ථාන ආලෝක කිරීම.
වතුරේ දානවා[ක්‍රි.] 1. අබරණ ඔප ගැන්වීමට රන් රිදී ආලේප කරනවා ; පලිප්පු දමනවා. 2. අපතේ හරිනවා ; නාස්ති කරනවා.
වතුරෝල[නා.] පොළොව තළා මට්ටම් කිරීමට භාවිත ගල් රෝලකට සමාන කුඩා යන්ත්‍රය.
වතුහැන්ද[නා.] පස් සමග පැළෑටි ඉදිරීමට භාවිත කරන පැතලි තලයක් ඇති බදාම හැන්ද වැනි උපකරණය.
වද[නා.ප්‍ර.] 1. පළල. 2. වරද. 3. කවුළුව. 4. බණ ; දේශනය. 5. වාද්‍යය ; වාදනය. 6. ජාතිය. 7. ප්‍රමාණය. 8. වගා කරන්නා ; ගොවියා. 9. රැහැන්පට ; වරපට. 10. ගාල. 11. මීමැසි ආදීන් පැණි තැන්පත් කිරීමට බඳනා වැදැල්ල. 12. හිරිහැරය. 13. ගද්‍යය. 14. වචනය.
වද අත්තිවාරම[නා.] මීපැණි රැස් කිරීමට පෙර වදයේ තිබෙන කුහරවල අඩියත් කුහරය පටන් ගැන්මේ සටහනත් ඇති මී ඉටිවලින් සාදන ලද රාමුව.
වදකරුමය(කථා.) [නා.] හිංසාව ; පීඩාව ; කරදරය.
වදකෙයියාව[නා.] හිංසා කිරීම ; කරදර කිරීම.
වදන[නා.] 1. මුහුණ. 2. කට ; මුඛය. 3. වචනය ; කථාව. 4. රෝදයෙහි පූණුවට දමන තෙල ; මජන්.
වදන සතර[නා.ප්‍ර.] මුහුණු සතරක් ඇත්තා වන මහා බ්‍රහ්මයා.
වදනඟන[වදන+අඟන] [නා.] වචනයට අධිපති කාන්තාව වන සරස්වතිය.
වදනවා[ක්‍රි.] 1. පිවිසෙනවා ; ඇතුළු වෙනවා. 2. ප්‍රසූත කරනවා ; බිහි කරනවා.
වදන්කිස[නා.] කරත්ත රෝදයට තෙල් දැමීමේ කටයුත්ත.
වදන්මුවා[නා.] වචනයෙන් කරන ලද්ද ; පොත.
වදනිසුරු[වදන්+ඉසුරු] [නා.ප්‍ර.] බ්‍රහස්පති ; සුරගුරු.
වදපංගම්[නා.ප්‍ර.] සිත කය වේදනා කිරීම ; බොහෝ සේ පීඩා කිරීම.
වදබදය[නා.] හිරිහැරය ; වදය ; කරදරය.
වදය[නා.] 1. ගව ආදී සතුන් කොටු කර තබන තැන ; ගාල ; ගවමඩුව. 2. ගවාදි සතුන්ගේ කරේ බඳින පටිය. 3. මී මැසි ආදීන්ගේ කූඩුව ; පටලය. 3. හිරිහැරය ; හිංසාව.
වදල[නා.] 1. ගස්වැල් වලින් මුවාවූ ස්ථානය ; වදුල. 2. වැහි සහිත කාලය.
වද්ද[නා.] වැරැද්ද ; දෝෂය.
වද්‍ය[වි.] වැරැදි ; දොස් සහිත. [නා.ප්‍ර.] වරද ; දෝෂ.
වද්‍යාවද්‍ය[වි.] ලොකු කුඩා වැරදි පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] ලොකු කුඩා වැරැද්ද.
වදාරනවා[ක්‍රි.] දේශනා කරනවා ; පවසනවා ; කියනවා.
වදාහිමිය[නා.] උඩරට නීතිය අනුව මව් පරපුරෙන් දරුවන්ට ලැබෙන දේපල අයිතිය.
වදිනවා[ක්‍රි.] 1. ඇතුළු වෙනවා ; පිවිසෙනවා. 2. එකිනෙකා ගැටෙනවා ; හැප්පෙනවා. 3. පාඩු වෙනවා ; හානි වෙනවා.
වදුන්තෙල[නා.] කරත්ත රෝද කැරකීම පහසු වීම සඳහා පූනුවට දමන තෙල්.
වදුර[නා.] 1. පැරණි ශිලාලේඛන නාම ඇතුළත් පොත. 2. නිදන් වස්තු හා රහස් බෙහෙත් ආදිය පිළිබඳ විස්තර සහිත පුස්කොල පොත.
වදුරස්න[නා.ප්‍ර.] වජ්‍රාසනය.
වදුරුත්[නා.ප්‍ර.] දූ කෙළින්නා ; ධූර්තයා.
වදුල[නා.] 1. ගස්වැල් ගාල ; හිරුරැස් නොවැටෙන සෙවණ. 2. වැහි වලාකුළු නිසා වන අඳුර. 3. උඩැක්කියේ එක පැත්තකට දමන සිනිඳු හම. 4. නිදන් වස්තු ආදිය පිළිබඳ විස්තර ඇතුළත් පුස්කොළ පොත.
වධ බන්ධනය[නා.] බරපතල දඬුවම ; වධ දීම.
වධ බෙරය[නා.] වරද කළවුන් වධයට ගෙන යන විට හා වධ දෙන විට ගසන බෙරය.
වධක[වි.] නැසීම හා වදහිංසා කිරීම සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ; හිංසාව ; පීඩාව ; වධය.
වධක භාරියාව[නා.] ස්වාමි පුරුෂයාට වධහිංසා කරන විවාහක ස්ත්‍රිය.
වධකයා[නා.] රාජ නියෝගය මත වධ පමුණුවන්නා ; අලුගෝසුවා.
වධය[නා.] 1. බරපතල දඩුවම ; මරණය. 2. නක්ෂත්‍ර යෝගයක්.
වධ්‍ය[වි.] වධ කටයුතු ; දඬුවම් දිය යුතු.
වධු ජනයා[නා.බහු.] ස්ත්‍රී සමූහයා.
වධු, වධූ[නා.ප්‍ර.] 1. ස්ත්‍රිය ; වැඩිහිටිවිය පත් කාන්තාව. 2. අලුත විවාපත් කාන්තාව.
වධුකමලා[නා.ප්‍ර.] සිරිකත ; ලක්ෂ්මිය.
වධුපති[නා.ප්‍ර.] ස්වාමි පුරුෂයා , විවාපත් කාන්තාවගේ සැමියා.
වන[නා.ප්‍ර.] 1. ධාන්‍යාදිය බහා කොටා ගැනීමට ගැනෙන උපකරණය. 2. විනය. 3. සමූහය ; රාශිය. 4. භවයේ උපත ඇති කරන කෙලෙස්. 5. විරහය ; වියෝගය ; වෙන්වීම. 6. ස්වාමිපුරුෂයා හෝ පෙම්වතාගෙන් වෙන් වූ ස්ත්‍රිය ; විරහිනිය ; විරහ දුකින් කල් ගෙවන කාන්තාව.
වන ප්‍රස්ථ, වානප්‍රස්ථ[වි.] වනයේ තවුස්දම් රැකීම හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ආරණ්‍යය ; වනයෙහි පිහිටි වාසභූමිය.
වනග[වන+අග] [නා.] වනයෙහි හටගන්නා ගින්න ; ලැව්ගින්න.
වනගත[වි.] කැලෑවෙන් වැසී ගිය ; වල් බිහි වූ.
වනගත වෙනවා[ක්‍රි.] ආරණ්‍යගත වෙනවා ; ගිහි ජීවිතය අතහෑර තපසට යනවා.
වනගබ, වනගැබ[නා.] වනයෙන් වැසුණු ප්‍රදේශය ; ඇතුළු වනය.
වනගහනය[නා.] ගස්වැලින් ගහන කැලය ; වනරොද ; වන ලැහැබ.
වනඝට[නා.ප්‍ර.] වනාන්තරයෙන් වැසී ගිය ප්‍රදේශය.
වනචර, වනචාරී[වි.] 1. කෑලෑවෙහි හැසිරෙන ; වනයෙහි වසන. 2. අශීලාචාර ; අවිනීත.
වනජ[වි.] වනයෙහි උපන් ; කෑලවෙහි හටගත්. [නා.ප්‍ර.] 1. පද්මය ; නෙළුම. 2. කලාඳුරු.
වනජයා[නා.] ඇතා.
වනථ[නා.ප්‍ර.] 1. ජීවත්ව සිටින කාලයේ විපාක දෙන කර්ම. 2. නැවත නැවත උපදනා ආශාව ; තණ්හාව.
වනදුර්ගය[නා.] ඝන කෑලෑව නිසා ගමනට අපහසු ප්‍රදේශය.
වනධර[වි.] විනය පිටකය කටපාඩම් ඇති ; විනයධර.
වනනවා[ක්‍රි.] 1. අලංකාර ලෙස විස්තර කරනවා ; වර්ණනා කරනවා. 2. සොලවනවා ; ලෙළවනවා. 3. අදහස නොකියා සඟවා කථා කරනවා ; නොතරව කියනවා. 4. ක්‍රියාකාරී නොවී ඉන්නවා. 5. අතුරනවා. 6. විසුරුවනවා.
වනපති[නා.ප්‍ර.] 1. වනයට අධිපති වූ ගස ; නුග ගස. 2. වනයට අධිපති වූ සිංහයා.
වනපසමල්[නා.ප්‍ර.] වන පාර්ශ්වයෙහි මල් ; කැලෑ මල්.
වනපෙත[නා.] දිගට විහිදීගිය කැලෑව ; වන සමූහය ; වනරොද.
වනපෙළ[නා.] 1. වන පන්තිය ; වන සමූහය. 2. විනය පාළිය.
වනපොත් කරනවා[ක්‍රි.] ඇසූ හෝ කියවූ දෙයක් එලෙස ම ධාරණය කරගන්නවා ; කටපාඩම් කරගන්නවා.
වනම[නා.] 1. කෑලෑ ප්‍රදේශය. 2. ගම්බද පෙදෙස; පිටිසර. 3. පේරුව ; කොටස. 4. කුලය. 5. කර්මාන්ත කරන කුලය.
වනම ඉනම[නා.] කුලය, පෙළපත් ආදි තොරතුරු , කුලගොත් පිළිබඳ වංහුං.
වනය[නා.] 1. ගස්වැල් ඝනව වැඩුණු වල් සතුන් වසන භූමි ප්‍රදේශය ; කෑලෑව. 2. වතුර ; දිය. 3. පොකුණ.
වනරකුසා[නා.] වනයේ වසන රාක්ෂසයා.
වනරජ[නා.] 1. වන නමැති රජ. 2. වනයෙහි රජ. 3. වන රොද.
වනරාජ[නා.ප්‍ර.] 1. වනයේ රජ ; සිංහයා. 2. ජලයේ රජ ; හංසයා.
වනරාජිය[නා.] දිගට විහිදුණු වනාන්තරය ; කැලෑරොද ; වනරොද.
වනරොද[නා.] වන ලැහැබ ; ගස්වලින් පිරුණු කැලෑව.
වනස[නා.] විනාශය ; ව්‍යසනය.
වනසනවා[ක්‍රි.] විනාශ කරනවා ; නසනවා.
වනසර[වි.] 1. වනයෙහි හැසිරෙන. [නා.ප්‍ර.] වනයෙහි ජීවත්වන්නා ; වැද්දා.
වනස්පති[නා.ප්‍ර.] වනපති බ.
වනළෑව[නා.] ගස්වැල් බහුල කැලෑව ; වනාන්තරය ; වන ළැහැබ.
වන්[නා.ප්‍ර.] 1. පැහැය ; වර්ණය. 2. වංගෙඩිය. [නි.] වැනි ; බඳු.
වන්ත[වි.] වැමෑරූ ; වමනය කළ.
වන්දනය[නා.] වැඳීම ; නමස්කාරය.
වන්දනාමය[වි.] වැඳීමෙන් ඇති වූ.
වන්දනාමාන[නා.ප්‍ර.] වැඳීම ; පිදීම හා ගරු කිරීම.
වන්දනාව[නා.] 1. වැඳීම ; නමස්කාර කිරීම. 2. වන්දනා කිරීම (වැඳුම් පිදුම්) සඳහා යන ගමන ; වන්දනා ගමන.
වන්දනීය[වි.] වැඳිය යුතු ; වැඳුම් ලැබීමට සුදුසු.
වන්දනෙය්‍යාභිවන්දනෙය්‍ය[වි.] වන්දනා ලැබීමට අතිශයින් සුදුසු.
වන්ද්‍ය[වි.] වැන්ද යුතු ; වන්දනීය.
වන්දා[නා.ප්‍ර.] ඉදිරි දෙපාද වන්දනාවෙන් මෙන් නවා ඔසොවා සිටින සිහින් ශරීරයක් ඇති ආත්‍රපෝඩා වංශික කුඩා සතෙක්.
වන්දි[නා.ප්‍ර.] 1. රජ, ප්‍රභූ ආදීන්ගේ ගුණ අතිශයෝක්තියෙන් වර්ණනා කරන පුද්ගලයා. 2. සිදු වූ හෝ සිදු කළ පාඩුවක්, අලාභයක්, අපකීර්තියක් වෙනුවෙන් මුදල් ආදියෙන් කරන ගෙවීම.
වන්ධ්‍ය[වි.] 1. දරුවන් නොලබන ; ප්‍රජනන ශක්තිය නැති ; වඳ. 2. ජීවාණු නසන ලද ; විෂබීජ නැසූ.
වන්ධ්‍යකරණය[නා.] 1. ප්‍රජනන ශක්තිය නැති කිරීම ; වඳ කිරීම. 2. ජීවාණු විනාශ කිරීම ; ජීවාණුහරණය.
වන්ධ්‍යාව[නා.] දරුවන් නොලබන තැනැත්තිය ; වඳ ගැහැනිය.
වන්නි පරාඝාත[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් ඇතුන් හික්මවීම සඳහා ගින්නෙන් පෙළීම.
වන්නි ප්‍රලය[නා.] කල්පාන්තයෙහි ඇති වන ඉතා විනාශකාරී ගින්න.
වන්නිය[නා.] වියළි කැළෑ ප්‍රදේශය.
වන්බිඩි[නා.ප්‍ර.] වංගෙඩිය ; වන.
වන්‍ය[වි.] වනයෙහි වූ ; වනයෙහි ජීවත්වන.
වනාත[නා.ප්‍ර.] වෙල අසල පිහිටි කුඩා පඳුරු වැල් ආදිය වැඩුණු කැලෑ ප්‍රදේශය.
වනාතුරාල[නා.] පුරාණයේ සිටි සුළු ගැමි නිලධාරියෙක්.
වනාන්තරය[නා.] විශාල ගස්වැල් වැඩුණු වන සතුන් වෙසෙන කෑලෑව.
වනාරක්ෂක[වි.] වනය රකින ; වනය ආරක්ෂා කරන.
වනාහි[නි.] නිශ්චිත ප්‍රකාශයෙහි යෙදෙන නිපාතය.
වනිකාව[නා.] ගමකට ආසන්න වනය ; කුඩා වනය ; උපවනය.
වනිතාව[නා.] 1. ස්ත්‍රිය; කාන්තාව. 2. (ප්‍ර. යෙදේ) කිරිවලින් සාදාගන්නා මෝරු.
වනියම්[නා.ප්‍ර.] උත්සාහය ; වෑයම.
වනියරය(පාරිභා.) [නා.] අඟල් 0.01 හෝ සෙ.මි. 0.01 හෝ වැනි පරිමාණ සම්බන්ධ සාමාන්‍ය භාග නිවරැදි ලෙස මනින උපකරණය.
වනුගානවා[ක්‍රි.] 1. ඇවිදීමට නොහැකි අය වාඩි වී තට්ටම්වලට බරදී ඇදී ඇදී යනවා. 2. දණින් යනවා ; දණ ගා යනවා. 3. සෙමින් සෙමින් යනවා.
වනුගැටය[නා.] තට්ටම ; සට්ටම.
වනුවළ[නා.] ගල් ආදියෙහි කණු සිටුවීමට හාරන ලද වළ ; ගල්වළ.
වනෝද්‍යානය[නා.] ගස්වැල් විල් පොකුණු ආදියෙන් අලංකාර වූ වනය ; උද්භිද උද්‍යානය.
වඳ[වි.] 1. දරුවන් නොලබන ; ප්‍රජනන ශක්තිය නැති ; ඵලදාව රහිත. 2. හිස් ; නිශ්චල.
වඳ පීදෙනවා, වඳ පූදිනවා[ක්‍රි.] කෙසෙල් ගසක කැනක් නොහැදී රෝගී වනවා ; කෙසෙල් ගසක් පිදීමෙන් වළකිනවා.
වඳනවා, වඳිනවා[ක්‍රි.] නමස්කාර කරනවා ; වන්දනා කරනවා.
වඳරේණුව[නා.] මලක නිසි ලෙස නොවැඩුණු අසම්පූර්ණ රේණුව.
වඳී[නා.ප්‍ර.] 1. වඳ තැනැත්තිය. 2. වැන්ඳඹුව.
වඳුරුනින්ද[නා.] වහ වහා පිබිදෙන තාවකාලික කෙටි නින්ද.
වප[නා.] 1. දහවන මාසය වූ වප් මාසය ; ඔක්තෝබර් මස. 2. වැපිරීම ; අස්වැද්දීම.
වපනය[නා.] 1. හිස මුඩු කිරීම. 2. වැපිරීම.
වපර[වි.] දෙ ඇස්හි කළු ඉංගිරියා සම සේ චලනය නොවීමෙන් විකෘති ලෙස පිහිටි ඇස් ඇති.
වපරය[නා.] ඇද වූ කළු ඉංගිරියාව සහිත ඇසින් බලන බැල්ම ; විකෘති ලෙස කළු ඉංගිරියාව පිහිටීම.
වපසරිය[නා.] වැපිරීම කරන බිම් ප්‍රමාණය ; වපුරන වර්ග ප්‍රමාණය.
වප්[නා.ප්‍ර.] 1. වප බ. 2. පවුර ; තාප්පය.
වප් හෙළනවා[ක්‍රි.] බැත ඉසිනවා ; වපුරනවා.
වප්කඩ[නා.ප්‍ර.] වක්කඩ බ.
වප්පත, වප්පොත[නා.] වී වැපිරීමට සකස් කළ ලියැද්ද.
වප්පැන්[නා.ප්‍ර.] වපුරන විට කුඹුරෙහි ඇති ජලය.
වප්පෙට්ටිය[නා.] කුඹුරට ඉසිනු ලබන පැළවුණු බීජ වී බහා තබන පෙට්ටිය.
වප්මඟුල්[නා.ප්‍ර.] කුඹුරුවල වී වැපිරීම පටන් ගන්නා දින කරන උත්සවය ; සීසාන මංගල්‍යය.
වපාව(පාරිභා.) [නා.] ආහාර මාර්ගයේ නැමීම් කීපයක් යා කරන මස්තු පටලයේ කොටසක්.
වපි[නා.ප්‍ර.] වාපිය ; වැව.
වපු[නා.ප්‍ර.] 1. සිරුර. 2. කුණ්ඩලාභරණය.
වපුරනවා[ක්‍රි.] 1. වී ආදී ධාන්‍ය වර්ග පැළවීම පිණිස ඉසිනවා. 2. පතුරුවනවා ; ප්‍රචාරය කරනවා.
වම[නා.] 1. වම් පැත්ත ; වාම පාර්ශ්වය ; දකුණට ප්‍රතිවිරුද්ධ පාර්ශ්වය ; වමත. 2. වම් අත. 3. වාමාංශික මත දරන දේශපාලන කණ්ඩායම.
වමත[නා.] 1. වම් අත ; වාම හස්තය. 2. වම්පැත්ත.
වමත් කාරයා[නා.] වම් අත හුරු තැනැත්තා ; වම් අතින් වැඩ කටයුතු කරන්නා.
වමත්පොට[නා.] ඉස්කුරුප්පු ඇණ ආදියෙහි වම් අතට කැරකුණු දඟරය.
වමත්සවු[නා.ප්‍ර.] බුදුන් වහන්සේගේ වම් පසින් සිටින දෙවැනි අග්‍ර ශ්‍රාවකයාණන් වහන්සේ ; මුගලන් මහ රහතන් වහන්සේ.
වමනය[නා.] ආමාශයේ ඇති නොදිරවූ ආහාර ආදිය වේගයෙන් මුඛ මාර්ගයෙන් පිට කිරීම ; උද්ගාරය.
වමන්[නා.ප්‍ර.] අවමානය ; නින්දාව.
වමරැසි[වි.] වපර ඇස් ඇති.
වම්[නා.ප්‍ර.] 1. වම්පස. 2. යුද්ධයේදී අඳින යකඩ තොප්පි. 3. යුද ඇඳුම් සන්නාහ.
වම්පරස් වෙනවා[ක්‍රි.] නියමිත තැන වෙනස් වෙනවා ; එකට එක, ස්ථාන මාරුවෙනවා ; ඇද- කුද වෙනවා.
වම්පොරළු[නා.ප්‍ර.] යුද ඇඳුම ; සන්නාහය.
වම්බු[වි.] 1. වංචාකාර ; කපටි. 2. සල්ලාල.
වම්මනවා[ක්‍රි.] වගුරුවනවා ; වත්කරනවා.
වම්මික[නා.ප්‍ර.] තුඹස.
වම්මෝල[නා.] වංගෙඩිය සහ මෝල්ගස.
වමාරනවා[ක්‍රි.] 1. කුසයට ගිය දෙයක් නැවත කටින් පිට කරනවා ; වමනය කරනවා. 2. ඉවත් කරනවා ; ඉවත ලනවා.
වමි[නා.ප්‍ර.] 1. තුඹස. 2. ගැහැණිය ; වමිය.
වමිත[නා.ප්‍ර.] කාන්තාව ; ස්ත්‍රිය. [වි.] වමනය කරන ලද ; වමාරන ලද.
වය[නා.ප්‍ර.] 1. විනාශය ; නැති වීම ; වැය වීම. 2. වාතය ; සුළඟ.
වයඃ කල්‍යාණය[නා.] වයසෙහි සොඳුරු බව ; මහලු වියේ සිටියත් තරුණ ලෙස පෙනීම.
වයඃස්ථාපනය[නා.] ආයු ප්‍රමාණය වැඩි කිරීම ; තාරුණ්‍යය පවත්වා ගෙන යාම.
වයනය[නා.] 1. කිසියම් ද්‍රව්‍යයක ව්‍යූහය හා සම්බන්ධ මූලික සංඝටක එකිනෙකට බැඳී හෝ විහිදී ඇති ආකාරය. 2. රෙදි ආදිය විවීමෙන් නූල් සකස් කර ඇති ආකාරය.
වයනවා[ක්‍රි.] 1. තූර්ය භාණ්ඩය වාදනය කරනවා. 2. හමනවා ; ඒ මේ අතට යවනවා.
වයම[නා.ප්‍ර.] වෑයම ; උත්සාහය.
වයඹ[නා.ප්‍ර.] උතුරටත් බස්නාහිරටත් අතර පිහිටි අනු දිශාව.
වයර්හීල්ඩ්ස්[නා.ප්‍ර.] සිහින් කම්බිවලින් එකිනෙක වෙන් කර ගත හැකි ලෙස සාදනු ලබන කම්බි විශේෂය.
වයලීනය[නා.] තත් සහිත අපරදිග සංගීත භාණ්ඩයක් ; රවිකිඤ්ඤය ; වියෝලාව.
වයෂ්කයා[නා.] වයසක පුද්ගලයා.
වයස[නා.] 1. ආයු කාලය ; ජීවිතය පවත්නා කාල පරිච්ඡේදය. 2. ජීවිතයෙන් ගෙවී ගොස් ඇති කාලය ; ජීවත්ව සිටි කාල පරිච්ඡේදය. 3. යුගය ; සමය ; අයත් කාල පරිච්ඡේදය. 4. වසර.
වයසක[වි.] මහලු වියට පත් ; වයස්ගත.
වයස්ථ[වි.] සම්පූර්ණයෙන් වැඩුණු ; නිසි වයසට පත්.
වයස්‍ය[වි.] සම වයස් ඇති.
වයස්‍යයා[නා.] සම වයස් ඇති තැනැත්තා.
වයානුපස්සනාව[නා.] වෙනස් වීම පිළිබඳව නැවත නැවත මෙනෙහි කිරීමෙන් කරන භාවනාව.
වයි[නි.] වහා ; ඉක්මණින්.
වයි යා කරනවා[ක්‍රි.] වහා යනවා ; ඉක්මණින් යනවා.
වයි වයි[ක්‍රි.වි.] වහ වහා.
වයිකාලය[නා.] හිමිදිරි උදෑසන ; ඉරිමා උදය.
වයිකෙළිය[නා.] ඔට්ටුවට කරන ගම්බද ක්‍රීඩාවක්.
වයිටමින්[නා.ප්‍ර.] විටමින් බ.
වයිතාලය[නා.] අලුයම ; ඉතා උදෑසන.
වයිතිකූර[නා.ප්‍ර.] පින්තාරු කිරීමට ගන්නා බුරුසුව ; තෙලිකුර.
වයිතිය[නා.] 1. චිත්‍ර ආදිය ඇඳීමට ගන්නා තීන්ත ; ආලේපයට ගනු ලබන සායම්. 2. සිතියම් චිරස්ථායි සඳහා මතුපිට ගල්වන ආලේපය. 3. අරුණාලෝකය.
වයිද්දය(කථා.) [නා.] 1. ශාන්ති කර්මය ; තොවිලය ; යාගය. 2. වෙදකම.
වයිනඩය, වයිනඩේ[නා.] 1. විකාරය. 2. විකාර ඇඳුම.
වයින්[නා.ප්‍ර.] 1. මිදි කජු යුෂ ආදියෙන් පෙරා ගනු ලබන මද්‍යසාරී බීම වර්ගයක්. 2. එතීම ; වෙළීම ; කරකැවීම.
වයින් කරනවා[ක්‍රි.] යන්ත්‍රයක දුනුපට එතීම සඳහා යතුර කරකවනවා.
වයින් ස්ප්‍රීතු[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු කළ එතිල් නමැති මද්‍යසාරය.
වයිපරය[නා.] වාහනයක ඉදිරිපස වීදුරුවේ රැඳෙන වැසි, පිනි බිඳු ආදිය පිස දමන උපකරණය.
වයිරක්කාරයා[නා.] සතුරා ; තරහකාරයා.
වයිරක්සීන[වි.] නා නා වර්ණ ඇති ; විවිධ පාට ඇති.
වයිරන්, වයිරම්[වි.] ඉරි වැටුණු ; පුල්ලි සහිත. [නා.ප්‍ර.] ඉරන ලද සමහර ලීවල ද, සමහර පාෂාණවල ද අලංකාර රටාවක් ලෙස විහිදෙන රේඛා රටාව.
වයිරය, වෛරය[නා.] තරහ අයකු කෙරෙහි සිතෙහි බැඳගත් ක්‍රෝධ සහගත චේතනාව ; බද්ධඝාතය ; ක්‍රෝධය.
වයිරසය[නා.] බැක්ටීරියාවකටත් වඩා කුඩා සාමාන්‍ය අන්වීක්ෂයකට පවා නොපෙනෙන ජීව මාධ්‍යවල දී පමණක් බෝවෙන ආසාදන අංශුව ; ඉතා ම කුඩා විෂ බීජය.
වයිලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. නිදියනවා ; බුදියනවා. 2. ඉඳ ගන්නවා.
වයිවර්ණ[වි.] නා නා පැහැයෙන් යුත් ; නොයෙක් පාට ඇති.
වයිවලංගුව[නා.] ගැළපීම ; සුදුසුකම ; ඔබිනකම.
වයිවාරන්න[වි.] නොයෙක් වර්ණ ඇති. [නා.] ඇනුම් බැණුම්.
වයිවාරම[නා.] ජේත්තුව ; උජාරුව ; අනවශ්‍ය ප්‍රමාණයේ අලංකාරය.
වයෝ[නා.ප්‍ර.] වයස ; ආයුෂ.
වයෝවෘද්ධයා[නා.] වයස්ගත තැනැත්තා ; මහල්ලා.
වර[වි.] උතුම් ; ගරු කටයුතු. [නා.ප්‍ර.] 1. නිවන. 2. දෙව්, රජ, ආදීන්ගෙන් ඉල්ලා සිටින අනුග්‍රහය ; වරප්‍රසාදය. 3. විවාහය. 4. මණාලයා ; වල්ලභයා. 5. බෑනා. 6. ගෘහය ; අසපුව. 7. ගලායන දිය දහර. 8, වංශය ; පෙළපත. 9, ප්‍රමාණය ; පදම. 10. ස්වභාවය ; ආකාරය. 11. කාලය ; අවස්ථාව. 12. මුරය ; වාරය. 13. දවස. 14. බෙර ඇස් තද කරන ලණුව ; වරපට. 15. සම. 16. මෙහෙ කිරීම ; මෙහෙවර.
වර කවනවා[ක්‍රි.] රැහැන් කඹ ආදියේ පොටවල් එකට තදව සිටින සේ අඹරනවා ; දඟ දමනවා.
වර පර්යංකය[නා.] 1. උතුම් ආසනය. 2. බුද්ධත්වයට පත් අවස්ථාවෙහි සිදුහත් තවුසාණන් වැඩ හුන් විලාසය.
වර පලය[නා.] 1. උතුම් ලාභය ; උසස් ප්‍රතිඵලය ; වැඩි ඵල ප්‍රයෝජන. 2. පොල්ගෙඩිය. 3. දෙහි ගෙඩිය.
වරකයා[නා.] 1. විවාහ ගිවිස ගැනීමට සූදානමින් සිටිත තැනැත්තා. 2. (පාරිභා.) ඡන්ද දායකයා ; ඡන්ද හිමියා
වරක්කලය, වරක්කෝලේ[නා.] ලෑලි ආදිය නියමිත ප්‍රමාණයකට ඉරීමට හා කැපීමට සමාන්තරව ඉරි ඇඳ ගැනීමට ගන්නා උපකරණය.
වරකා[නා.ප්‍ර.] ඉදුණු කොස්.
වරකොළය[නා.] වැපිරීමේ දී ගිය වියදමට සරිලන ධාන්‍ය කොටස වශයෙන් හෝ හේන් ප්‍රමාණය අනුව හෝ ගොවියා විසින් ඉඩම් හිමියාට ගෙවිය යුතු බද්ද.
වරගල[නා.] දැලි පිහිය මුවහත් තබන ගල ; කරගල.
වරගිර[නා.] අපර පර්වතය ; අවරගිර.
වරගුණ[නා.ප්‍ර.] උදාර ගුණ ; උතුම් ගුණාංග.
වරඟන[නා.] 1. උතුම් ස්ත්‍රිය ; උසස් කුල කාන්තාව. 2. වෛශ්‍යාව.
වරච්ච, වරච්චි[වි.] ඉවර වූ, අවසන් වූ ; වැරෑ ; පල ගැනීම නතර වූ.
වරණ[වි.] උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ. [නා.ප්‍ර.] 1. ඇතා. 2. තොල. 3. ප්‍රාකාරය. 4. ආවරණය ; මුවාව.
වරණ ශක්මතාව[නා.] සමූහයකින් එකක් තෝරා ගැනීමට ඇති හැකියාව.
වරණය[නා.] 1. කීපයක් අතුරෙන් එකක් තෝරා ගැනීම. 2. දුරු කිරීම ; ඉවත් කිරීම. 3. කැමැත්ත ; ප්‍රාර්ථනා.
වරත[නා.ප්‍ර.] 1. (කථා.) හරක් රංවුව. 2. වරද. 3. පිළිවෙළ.
වරත්තු[වි.] තැන් තැන්වල ඇවිදින ; ගෙන් ගෙට යන.
වරත්‍රාව[නා.] 1. සම් ආදියෙන් ඇඹරූ යොත ; රැහැන. 2. කෘමීන්ගේ උපමෙන්ටමයේ පතුල දරා සිටින ඇදෙන සුලු පටිය.
වරතිර[නා.ප්‍ර.] කුළිය ; වැටුප.
වරද[නා.ප්‍ර.] 1. සිරිත් විධි ඉක්මවා හෝ නීති විරෝධීව කරන ක්‍රියාව. 2. අපරාධය. 3. අනාචාරය. 4. අතපසු වීම. 5. යුවරජ. [වි.] වැරදි සහගත ; දොස් සහිත.
වරදානය[නා.] උතුම් දානය.
වරදැල[නා.] වන සතුන් ඇල්ලීමට භාවිත කරන සම් පටිවලින් ගෙතූ දැල.
වරදැල්ල(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අස්වැද්දීමට නොහැකිව අත්හළ හේන.
වරදිය[නා.] බීමට සුදුසු සේ පිළියෙල කරගත් පැන් ; දියවර.
වරදෙටු[නා.ප්‍ර.] කාර්මිකයින්ගේ ප්‍රධානයා.
වරධන[නා.ප්‍ර.] ඉතා වටිනා වස්තුව.
වරනගනවා[ක්‍රි.] නාමපද හා ක්‍රියාපද අදාළ සේ විභක්ති, වචන, කාල, පුරුෂ අනුව විවිධ රූප ගන්වනවා.
වරනවා[ක්‍රි.] 1. අරිනවා ; විවෘත කරනවා. 2. වළක්වනවා. 3. පලදාව අඩුවෙනවා.
වරපට, වරපොට[නා.] රැහැන ; ලණුව.
වරපත්‍රය[නා.] බලපත්‍රය ; මුදල් හුවමාරු කිරීමේ පහසුව සලසන බලපත් විශේෂයක්.
වරපනිනවා[ක්‍රි.] වේලාව පසු වෙනවා ; කාලය ගත වෙනවා.
වරප්‍රසාදය[නා.] විශේෂ අයිතිවාසිකම් ; සේවය පිළිබඳව පැහැදීමෙන් දෙන වරය.
වරපොලය[නා.] ගොයම් පැළ සිටුවීම හා ගොයම් නෙළීම සඳහා කාන්තාවන්ට දෙනු ලබන ධාන්‍ය කොටස.
වරබත[නා.] වාර වශයෙන් දෙන බත ; මුර දානය ; සලාක බත.
වරබාන[නා.] සම්වලින් ඇඹරූ වයල ලණුව ; සමින් කළ රෑන.
වරම්[නා.ප්‍ර.] කිසියම් කටයුත්තක් කිරීම සඳහා දෙන විශේෂ අවසරය ; ආශිර්වාදාත්මක බලය ; දෙවියන්ගෙන්, භූතයන්ගෙන් හෝ රජවරුන්ගෙන් ලැබෙන විශේෂ බලය.
වරම් රජදරුවෝ[නා.බහු.] සිවු දිශාවලට අධිපති සේ සැලකෙන ධෘතරාෂ්ට්‍ර, විරූඪ, විරූපාක්ෂ, වෛශ්‍රවණ යන ; සතරවරම් දෙව්වරු.
වරම්, වරන්[නා.ප්‍ර.] බලමහිමය ; කිසියම් කටයුත්තකට දෙන විශේෂ අවසරය.
වරඹ[නා.] උතුම් ස්ත්‍රිය; වරාංගනාව.
වරල, වරළ[නා.] 1. හිසෙහි දික්ව වැඩුණු කෙස් ; කෙස් වැටිය. 2. පිහිනීමට හැරීමට හා සමබරතාව සඳහා මත්ස්‍යයන්ට උදව්වන හබලක් වැනි අවයවය ; වල්පත ; මාලු වරල්. 3. පේළිය ; පන්තිය.
වරලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] සිරුරෙහි පිහිටි උතුම් ලක්ෂණ ; මඟුල් ලකුණු.
වරලත්[වි.] රජයෙන් හෝ ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් හෝ අවසර පත්‍රයක් ලබා ඇති.
වරලස[නා.] කේශ කලාපය ; කෙස් කලඹ.
වරල් නාරටි[නා.ප්‍ර.] මත්ස්‍යයකුගේ වරල් ක්‍රියා කරවන සියුම් ශිරා පද්ධතිය.
වරලිත්ත[නා.] මත්ස්‍යයකුගේ සිඟිති වරල ; කුඩා වරල්පත.
වරලු[නා.ප්‍ර.] 1. වන පන්තිය ; වන පෙළ. 2. වකුටුබව. 3. මත්ස්‍යයන්ගේ කනේ පිට කොටස.
වරවමිය[නා.] උතුම් කාන්තාව.
වරවර්ණිනි[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී කාන්තාව ; ලක්ෂ්මී.
වරව් කරනවා[ක්‍රි.] නියමිත ගණනින් ප්‍රමාණයෙන් අඩු කරනවා ; හිලවු කරනවා.
වරව්ව[නා.] නියමිත ගණනකින් අඩු කිරීම.
වරහන(පාරිභා.) [නා.] 1. ලේඛනයෙහි යම් පද, සංකේත ආදිය ඇතුළු කොට හෝ වෙන් කොට දැක්වීම සඳහා යොදන රවුම් හෝ කොටු හෝ ද්විත්ව සංකේතය (නිද. (), [], {} ආදී වශයෙනි). 2. යක් නැටුම්වලදී නැට්ටුවන් භාවිත කරන ඇඳුම.
වර්ග අංකය[නා.] වර්ග කිරීමක් සඳහා යොදන අංකය.
වර්ග අඟල[නා.] දිගින් අඟලක් සහ පළලින් අඟලක් වූ මැනීම් ඒකකය ; හරි හතරැස් අඟල.
වර්ග අඩිය[නා.] දිග අඩියක් සහ පළල අඩියක් ඇති ප්‍රමාණය.
වර්ග ඒකකය[නා.] වෙන් වෙන් ව දැක්විය හැකි හරි හතරැස් කොටස.
වර්ග කරණිය(පාරිභා.) [නා.] පූර්ණ සංඛ්‍යාවක් හෝ භාග සංඛ්‍යාවක් වශයෙන් කිව නොහැකි වර්ග මූලය ; අපරිමේය රාශිය.
වර්ග කෝෂය[නා.] භාණ්ඩ ආදිය වර්ග කොට වෙන්කර දැක්වෙන ලැයිස්තුව.
වර්ග කෝෂ්ටය[නා.] රාශිගත ග්‍රහයන් කාණ්ඩ කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ස්ථානය.
වර්ග ජීවිතය[නා.] සමූහ වශයෙන් ගෙවන කාල පරිච්ඡේදය ; කණ්ඩායම් ජීවිතය.
වර්ග නාමය[නා.] පරපුරින් පැවත නාමය. එන කුල නාමය ; පරම්පරා නාමය.
වර්ග පඤ්චමාක්ෂර[නා.බහු.] සිංහල හෝඩියේ ක- ච- ට- ත- ප යන වර්ගවලට අයත් ඬ, ඤ, ණ, න, ම යන අක්ෂර පහ.
වර්ග පද්ධතිය[නා.] වර්ගවල එකතුව ; කොටස් වශයෙන් එක්රැස් වීම ; වර්ගයන්ගේ ඒකරාශීවීම.
වර්ග පස[නා.] සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර වෙන්වන කොටස් පහ ක ච ට ත ප වර්ගවලට අයත් අකුරු.
වර්ග ප්‍රඥප්තිය(පාරිහා) [නා.] එක් කාණ්ඩයක පිළිවෙළ දැක්වීම.
වර්ග ප්‍රමාණය[නා.] යම් පෘෂ්ඨයක දිග ප්‍රමාණය හා පළල ප්‍රමාණය එකිනෙකින් වැඩි කිරිමෙන් ලැබෙන ගිණුම් ප්‍රමාණය ; ක්ෂේත්‍රඵලය.
වර්ග පුරුක[නා.ප්‍ර.] හරි හතරැස් පුරුක ; පැති හතරෙන්ම සම වූ පුරුක ; වර්ග පර්චසය.
වර්ග සංඛ්‍යාව[නා.] සංඛ්‍යාවක් එම සංඛ්‍යාවෙන්ම ගුණ කිරීමෙන් ලැබෙන ඵල ප්‍රමාණය ; වර්ගය.
වර්ග සංඝයා[නා.] භේද භින්න වූ, වෙන් වූ භික්ෂූන් වහන්සේලා
වර්ග සමීකරණය[නා.] රාශියක වර්ගය දැක්වෙන සමීකරණය; ගණිත ක්‍රම ආශ්‍රිත සංක්ෂිප්ත කර දැක්වීමේ විශේෂ විධි.
වර්ග සැතපුම[නා.] අක්කර 640 ක ප්‍රමාණය ; දිගින් සැතැප්මක් ද පළලින් සැතැප්මක් ද වන වර්ග ප්‍රමාණය.
වර්ගඥයා[නා.] එක් එක් විශේෂ වූ කොටස්වලට බෙදා වර්ග කර දක්වන්නා.
වර්ගණාව[නා.] වර්ගවලට බෙදුණ කොටස ; පන්තිය.
වර්ගඵලය[නා.] වර්ග ප්‍රමාණය බ.
වර්ගමූලය[නා.] වර්ග සංඛ්‍යාවට මුල් වන සංඛ්‍යාව : වර්ග සංඛ්‍යාවක් ලැබීම පිණිස ගුණ කළ සංඛ්‍යාව.
වර්ගය[නා.] 1. ඒ ඒ කොටස ; ජාතිය ; පොදු සමූහය. 2. හෝඩියේ පොදු ලක්ෂණ ඇති අකුරු කාණ්ඩය. 3. යම් සංඛ්‍යාවක් එයින්ම ගුණ කළ විට ලැබෙන ගුණිතය ; යම් සංඛ්‍යාවක දෙවන බලය. 4. කුලය ; වංශය. 5. ග්‍රන්ථයක පරිච්ඡේදය.
වර්ගවාදය[නා.] පන්ති භේද වාදය ; සමාජය ඒ ඒ තරාතිරම් අනුව කොටස් වී ඇතැයි සලකන මතවාදය ; පත්ති භේදය මුල් කරගත් සමාජ මතය.
වර්ගස්ථ[වි.] යම් ග්‍රහයෙක් සිය රාශිය, හෝරාව, නවාංශකය ආදියේ ස්ථානගතව සිටි ; යම් ග්‍රහයෙක් ස්වකීය වර්ගයේම පිහිටි.
වර්ගාක්ෂර[නා.ප්‍ර.බහු.] ක, ච, ට, ත, ප යන වර්ග පහට අයත් අක්ෂර ; ස්පර්ශාක්‍ෂර.
වර්ගාන්තය[නා.] වර්ගයේ අන්තය ; ඒ ඒ වර්ගවල අවසානය ; ඞ, ඤ, ණ, න, ම යන අක්ෂර.
වර්ගීකරණ විද්‍යාව[නා.] කොටස් කර විග්‍රහ කිරීමේ ශිල්පීය ක්‍රමය.
වර්ගීකරණය[නා.] කොටස් වශයෙන් වෙන් කර විග්‍රහ කර දැක්වීම.
වර්ගීය[වි.] වර්ගවලට අයත් ; වර්ගික.
වර්ගේටය[නා.] අනුමාන වශයෙන් අක්කර තිහක පමණ ප්‍රමාණය.
වර්ගෝ[නා.ප්‍ර.] රාශි චක්‍රයේ හයවැනි රාශිය ; කන්‍යා රාශිය.
වර්චස්[නා.ප්‍ර.] ගුද මාර්ගයෙන් පහ කරන අපද්‍රව්‍යය ; අසූචි ; මල ; වසුරු.
වර්චස් කුටිය[නා.] වැසිකිළිය ; මල පහ කරන ස්ථානය.
වර්ජනය[නා.] 1. දුරු කිරිම ; බැහැර කිරිම. 2. ඉල්ලීමක් ලබාගැනීමට හෝ විරෝධය පෑමට හෝ සේවකයින් විසින් කරනු ලබන තාවකාලික වැඩ නැවැත්වීම.
වර්ජනීය[වි.] දුරු කළ යුතු ; අත්හළ යුතු ; ඈත් කළ යුතු.
වර්ජිත[වි.] ඉවත් කළ ; බැහැර කළ.
වර්ණ අන්ධතාව[නා.] ඇතැම් වර්ණ අනෙක් ඒවායින් වෙන් කොට අඳුනා ගැනීමට නොහැකි බව හෝ ඇතැම් වර්ණ නොපෙනීම.
වර්ණ අපේරණය[නා.] කාචය ප්‍රිස්මයක් ලෙස ක්‍රියාකරමින් වර්ණවත් වාටි සහිත ප්‍රතිබිම්බයක් ඇති වීම.
වර්ණ අභිප්‍රේතය[නා.] වර්ණවලට ඇති වැඩි කැමැත්ත.
වර්ණ ආවර්ණය[නා.] වර්ණවල ප්‍රතිඵලය.
වර්ණ ඖචිත්‍යය[නා.] අක්ෂර යෙදීමේ උචිතබව.
වර්ණ කථනය[නා.] ගුණ කීම ; වර්ණනා කිරීම.
වර්ණ ඡන්දස[නා.ප්‍ර.] අක්ෂර සංඛ්‍යාව මත පිහිටා විවිධ විරිත් සකසා ගැනීමේ ක්‍රමය.
වර්ණ දර්ශකය[නා.] 1. රුධිර පරීක්ෂාවේදී එහි පැහැය අනුව තත්ත්වය තීරණය කිරීමට යොදා ගන්නා දර්ශකවලින් එකක්. 2. වීජ ගණිතයෙහි දර්ශකයක් ලෙස යොදන අකුර හෙවත් සංකේතය.
වර්ණ දශකය[නා.] මනුෂ්‍යයකුගේ පරමායුෂ අවුරුදු සියයක් සේ සලකා එය දශක වලට බෙදූ විට එන තුන්වන දශකය ; අවුරුදු 20-30 අතර දශකය.
වර්ණ දේහාංශය[නා.] ඌනන ව විභාජනයේදී ද්විසංයුජ වර්ණාංශුව දික් අතට හතරට පැළීමෙන් සෑදෙන කෙඳිවලින් එකක්.
වර්ණ ධරය[නා.] හරිතප්‍රද වැනි වර්ණකයන් අඩංගු ලවය ; සෛලයක ඇති වර්ණ සහිත ප්‍රදේශය ; වර්ණ ලවය.
වර්ණ ධර්මය[නා.] 1. අකුරුවලට විශේෂ වූ ස්වභාවය. 2. කුලවාදය ; කුලභේදය.
වර්ණ පෙරහන[නා.ප්‍ර.] වර්ණයක් පෙරීමට ගන්නා ජෙලටින්වලින් තනන ලද උපකරණය.
වර්ණ පොරොන්දම[නා.] විවාහ පොරොන්දම් පරීක්‍ෂණයේ දී ස්ත්‍රීපුරුෂ නැකැත්වලට අයිති බ්‍රාහ්මණ, ක්ෂත්‍රිය, වෛශ්‍ය, ශුද්‍ර, පඤ්චම හා සංකර යන වර්ණවල සුදුසු නුසුදුසුබව දක්වන පොරොන්දම.
වර්ණ භේදය[නා.] 1. පාටවල වෙනස. 2. සුදු කළු වශයෙන් ජාතීන්ගේ වෙනස. 3. කුලභේදය.
වර්ණ මාත්සර්ය්‍යය[නා.] වර්ණය හේතුකොට ගෙන ඇති වන මසුරුබව.
වර්ණ මානය[නා.] වර්ණයක පැහැය, දීප්තිය මනින උපකරණය.
වර්ණ මාලාව[නා.] භාෂාවක ඇති අක්ෂර මාලාව.
වර්ණ රේණු[නා.ප්‍ර.] රජෝ බීජය හා ශුක්‍රාණුව මිශ්‍ර වීමෙන් බීජාණුවේ ඇති අන්තරස්කන්ධයේ ඇති වර්ණ රජස් බෙදී යන සියුම් කොටස්.
වර්ණ විකාරය[නා.] 1. පැහැය වෙනස් වීම ; පාට වෙනස් වීම. 2. සිංහල හෝඩියේ ඇති අක්ෂරවල වෙනස්වීම ; අක්ෂර විපර්යාසය.
වර්ණ විද්‍යාව[නා.] 1. පාට පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය. 2. අක්ෂර පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
වර්ණ සංකේතය[නා.] 1. පාටකින් හඳුන්වන සලකුණ. 2. අකුරක මුල් සලකුණ ; ක්, ත් ආදී මූලික රූපය.
වර්ණ සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] වීජගණිත රාශියක සංගුණකය වශයෙන් යෙදෙන අකුරු.
වර්ණ සංහාරය[නා.] පාට මිශ්‍රණය ; වර්ණ කැටි කිරීම.
වර්ණ සූත්‍රිකා[නා.බහු.] (ජීව.) සෛලයක න්‍යෂ්ටි ජාලය සෑදී තිබෙන කෙඳිවල සමස්තය.
වර්ණ සෞන්දර්යය[නා.] රූපයෙහි සුන්දරත්වය ; ශරීර පැහැයේ සොඳුරු බව.
වර්ණක කැටිත්ත[නා.] කුඩා පාට කැටිය ; වර්ණකාරක ස්ඵටිකය.
වර්ණක බින්දුව[නා.] සෛලයක ඇතුළත්ව පවත්නා වර්ණ ලපය.
වර්ණකමෘත්තිකා[නා.ප්‍ර.] සායම් කිරිම සඳහා භාවිත කරන මැටි.
වර්ණකය[නා.] සත්ව හා ශාක සෛලවල පැහැය ඇති කරන ද්‍රව්‍යය.
වර්ණකර[වි.] වර්ණ සහිත ; වර්ණ ගල්වන ලද.
වර්ණකසිණය[නා.] නීල පිතාදී වර්ණයන් උපයෝගී කරගෙන සාදාගන්නා කසිණ භාවනාව.
වර්ණකාරකය[නා.] පාට ඇති කරන ද්‍රව්‍යය.
වර්ණදේහය[නා.] ජීවීන්ගේ සහජ ලක්ෂණ පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගෙන යන ජාන නම් වූ ඒකකවලින් බැඳුණු සජීව සෛල කොටසක්.
වර්ණනය[නා.] 1. පාට කිරීම ; වර්ණ දැමීම. 2. වර්ණනාව.
වර්ණනාව[නා.] සිත් ගන්නා ආකාරයට විස්තර කිරීම ; ගුණ කථනය.
වර්ණපටය[නා.] දේදුත්තෙහි ඇති රතු, රඹ, කහ, කොළ, නිල්, ඉන්ඩිගෝ ; දම් යන පාට සමූහය.
වර්ණමිතිය[නා.] කිසියම් පාටක තත්ත්වය මැනීම.
වර්ණය[නා.] 1. පාට ; පැහැය. 2. ලපය ; කැළල. 3. භාෂාවක ශබ්දයක් ප්‍රකාශ කිරීමට යොදන ලකුණ. 4. වංශය ; ජාතිය. 5. යම්කිසි දෙයක පවත්නා විශේෂ ගුණය. 6. යම් පුද්ගලයෙකු හෝ දෙයක් පිළිබඳව කරන වර්ණනාව ; ස්තුතිය. 7. ක්‍රීඩා පිළිබඳ දක්ෂතා සඳහා සම්මාන වශයෙන් ලබන සලකුණ ; පටිය හෝ ඇඳුම.
වර්ණා(ණ)ලෝපය[නා.] සන්ධිවීම ආදී ව්‍යාකරණ සිද්ධිවලදී වචනයක මුල, මැද, අග ඇති අක්ෂර ඉවත් වීම ; අක්ෂරලෝපය.
වර්ණාංශුව[වර්ණ+අංශුව] [නා.] සෛල න්‍යෂ්ටියේ තිබෙන ක්‍රොමටින්වලින් සෑදුණු දණ්ඩක් වැනි කැබලිවලින් එකක්.
වර්ණාගමය(ව්‍යාක.) [නා.] ව්‍යාකරණ විධි අනුව පද දෙකක් සන්ධි කිරීමේදී අමුතුවෙන් අකුරක් පැමිණීම.
වර්ණාද්ග්‍රහණය[වර්ණ+උද්ග්‍රහණ] [නා.] කසිණ භාවනාවේදී පැහැය නිමිති වශයෙන් ගැනීම.
වර්ණානුප්‍රාසය[නා.] එක ළඟ පිහිටි පද කීපයක් සමාන අක්ෂරයකින් පටන් ගැනීම.
වර්ණායතන[වර්ණ+ආයතන] [නා.] 1. ඇසට ගොදුරු වන රූප, වර්ණ, පාට ; ආලම්බනයක් ලෙස සැලකෙන වර්ණ ; කසින භාවනාවට ගන්නා නීලාදී වර්ණ.
වර්ණාලේප[වර්ණ+ආලේප] [නා.ප්‍ර.] ආලේප කරන තීන්ත ; සායම්.
වර්ණාවලිය[වර්ණ+ආවලිය] [නා.] ප්‍රිස්මයකින් සෑදෙන වර්ණමාලාව ; තරංග ආයාමය අනුව පිහිටි එවැනි විකිරණ මාලාව.
වර්ණාවලී දර්ශකය[නා.] වර්ණාවලිමානයකින් දර්ශනය කරන සටහන.
වර්ණාශ්‍රම ධර්මය[නා.] පුරාණ භාරතයේ හින්දුන් විසින් වර්ණභේදය අනුව ඇති කරගත් බ්‍රහ්මචාරී, ගෘහස්ථ, වානප්‍රස්ථ, සන්‍යාසි යන ආශ්‍රම ධර්ම සතර.
වර්ණිත[වි.] වර්ණනා කරන ලද ; විස්තර කරන ලද.
වර්ත[නා.ප්‍ර.] නිතර නිතර පැවැත්ම ; සංසාරය.
වර්තන[වි.] ආලෝක කිරණ ශබ්ද තරංග මෙන් ගමන් ගන්නා දිශාව වෙනස් කරන.
වර්තන අංකය[නා.] පාරදෘශ්‍ය ද්‍රව්‍යයක් මගින් ආලෝක කිරණයක් වර්තනය කෙරෙන ප්‍රමාණය විස්තර කරන සංඛ්‍යාව.
වර්තන කෝණය[නා.] වර්තනය වන ලක්ෂයේදී පෘෂ්ඨයට අඳින ලද අභිලම්භයටත් වර්තිත කිරණයටත් අතර කෝණය.
වර්තන නියමය[නා.] එක් පාරදෘශ්‍ය ද්‍රව්‍යයක සිට වෙනත් පාරදෘශ්‍ය ද්‍රව්‍යයකට ආලෝකය ගමන් කරන විට පතන කිරණයත්, පතන ලක්ෂ්‍යයේ ඇති අභිලම්භයත් වර්තන කිරණයත් යන තුන එකම තලයක පිහිටන බවට ඇති මතය.
වර්තන ලක්ෂ්‍යය[නා.] ආලෝක කිරණ ශබ්ද තරංග මෙන් හැරි යන ස්ථානය.
වර්තනය[නා.] ආලෝක කිරණ ගමන් ගන්නා දිසාව වෙනස් කිරීම.
වර්තනාංකමානය[නා.] වර්තන අංකය මැනීමේ උපකරණය.
වර්තනිය[නා.] විදුලිය වැනි දෙයක් ගලා යන මාර්ගය ; ප්‍රවාහ මාර්ගය.
වර්තපාදික[වි.] හිස් කබලක වරිති ළං ළංව පිහිටා ඒවායේ මැද පේළිය එකට ගෑවී තිබෙන.
වර්තම[නා.ප්‍ර.] අමාරුව ; ශෝකය.
වර්තමානවත්මන් බ
වර්ත්ම[නා.ප්‍ර.] ඇසිපිය ; ඇස් පිහාටු.
වර්ත්‍ය[වි.] දුරු කළ යුතු ; වර්ජනීය.
වර්ත්‍යතාව[නා.] පැවැත්වීමේ හැකියාව ; වර්තනයවීමේ හැකියාව.
වර්ති[වි.] පවත්නා වූ; තිබෙන්නා වූ.
වර්තිකාව[නා.] 1. පහන් වැටිය. 2. වැටිය ; වැටිකූර. 3. චිත්‍ර ආදිය ඇඳීමට ගන්නා පින්සල ; තෙලිකූර.
වර්තිත[වි.] වෙන මාර්ගයක් ගත් ; හැරී වෙන දිසාවකට ගිය.
වර්තිත කිරණය[නා.] ගමන් මාර්ගය වෙනස් කොට වෙන දිසාවකට ගමන් ගත් කිරණ ; රශ්මි ධාරාව.
වර්තිය[නා.] 1. ගුළිය; වටකය; බේත් ගුළිය. 2. පැවැත්ම.
වර්තී, වර්ති[වි.] පවතින ; තිබෙන.
වර්තුල[වි.] වටකුරු ; ගෝලාකාර ; රවුම් ; වක්‍රාකාර.
වර්ධක[වි.] වර්ධනය කරන ; වැඩීම ඇති කරන.
වර්ධක අංකුරය[නා.] ප්‍රජනනය සඳහා යොදා ගන්නා පැළෑටි අංකුරය.
වර්ධක ප්‍රචාරණය[නා.] ශාකයක මුල්, කඳ, අංකුරවලින් පුනර්වර්ධනයට පත්ව බෝවීම.
වර්ධක ප්‍රජනනය[නා.] අංකුර බද්ධ කිරීමෙන් අලිංගිකව බෝවීම.
වර්ධක ප්‍රරෝහය[නා.] වර්ධක ප්‍රජනනය මගින් වැඩෙන අංකුරය.
වර්ධකය[නා.] ශබ්ද තරංගාදියේ ප්‍රබලතාව වැඩිකරන පරිපථය.
වර්ධන ආවර්තනය[නා.] වැඩීම ක්‍රමානුකූල ව නැවත නැවත සිදුවීම.
වර්ධන වලය[නා.] ගසක කඳක් හරස් අතට කැපූ විට දක්නට ලැබෙන මුදු හෝ වළලු වැනි රේඛා රටාව.
වර්ධන වළලු[නා.බහු.] ගසක අවුරුද්දක් තුළදී වර්ධනය වන කලාප හෙවත් මුදු ; වාර්ෂික වළලු.
වර්ධනය[නා.] 1. වැඩීම ; විශාල වීම ; ලොකුවීම. 2. දියුණුව ; වැඩි දියුණුව.
වර්ධමාන[වි.] වර්ධනය වන ; වැඩෙන.
වර්ධමානකය[නා.] 1. බුදුරජුන්ගේ ශ්‍රී පාදයෙහි පිහිටි මංගල ලක්ෂණයක්. 2. භක්ති ගීත වර්ගයක්. 3. පුරාණ රාජාභිෂේක භාණ්ඩයක්.
වර්ධිත[වි.] වඩන ලද ; වර්ධනය කළ.
වර්මය[නා.] යුද ඇඳුම ; කවචය.
වර්මිත[වි.] යුද ඇඳුමෙන් සැරසුණු ; සන්නාහ සන්නද්ධව.
වර්ෂ[නා.ප්‍ර.] 1. වසර ; අවුරුද්ද. 2. වර්ෂාව. 3. මහාද්වීපය (=ඉන්දියාව) ; භාරත වර්ෂය.
වර්ෂණ[වි.] වැසි පවතින ; වසින.
වර්ෂණය[නා.] 1. වැස්ස ; වර්ෂාව. 2. හිම වැස්ස.
වර්ෂධරයා[නා.] නපුංසකයා ; පණ්ඩකයා.
වර්ෂය[නා.] පෘථිවියට සූර්යයා වටේ වරක් ගමන් කිරීමට ගතවන කාලය ; අවුරුද්ද ; වසර.
වර්ෂාපතනය[නා.] වැසි වැටෙන ප්‍රමාණය.
වර්ෂාව[නා.] වලාකුළුවලින් පොළොවට දිය බිඳු වශයෙන් වැටෙන ජලය ; වැස්ස.
වරා[නා.ප්‍ර.] 1. ඖෂධ වසයෙන් ගන්නා ශාකයක නාමය ; අර්කවෘක්ෂය ; වරාගහ. 2. අරළු පල හා එම රුක. 3. නෙල්ලි ගස හා එහි ගෙඩිය. 4. විෂ්ණු දෙවියා. [වි.] වයසින් වැඩි ; තලත්තෑනි.
වරාංගනාව, වරාංගනාව[නා.] රූපශ්‍රීයෙන් යුත් කාන්තාව ; උතුම් කාන්තාව.
වරාටක[නා.ප්‍ර.] 1. නෙළුම් මලේ මැද පිහිටි කර්ණිකාව ; පියුම් කෙමිය. 2. කවඩි බෙල්ලා.
වරාය[නා.] නැව් ආදී ජල යාත්‍රා පැමිණෙන, රඳවා තිබෙන තීර්ථය ; නැව්තොට.
වරාශිකාව[නා.] මොළයේ හා සුසුම්නාවේ තිබෙන බාහිර සිවිය ; මොළය වටා ඇති පටලය.
වරාසනය[නා.] ජලය ලබාගෙන රඳවා ගන්නා භාජනය හෝ ස්ථානය.
වරාහ[නා.ප්‍ර.] 1. ඌරා ; සූකරයා. 2. විෂ්ණු දෙවියන්ගේ දශ අවතාරයන්ගෙන් එකක නාමය.
වරිග සම්මුතිය(කථා.) [නා.] තම වරිගයේ සාමාජිකයන් අතර සිරිත් විරිත්, නීතිරීති ආදිය සම්බන්ධව ඇති කරගන්නා සම්මතය.
වරිගක්කාරයා[නා.] 1. උසස් කුලවතා ; වංශක්කාරයා. 2. (කථා.) නෑයා ; ඥාතියා.
වරිගනීතිය[නා.] ඥාති කණ්ඩායම් අතර සිරිත් විරිත් හා පාලනය පිළිබඳව පනවා ගෙන ඇති නීතිය.
වරිගපොත(පාරිභා.) [නා.] ගව හෝ ඌරු යන සතුන්ගේ වර්ග ඇතුළු පැටිකිරිය ඇතුළත් ග්‍රන්ථය.
වරිගය, වරිගෙ[නා.] කුලයක ගණ කීපයකින් සෑදුණු කණ්ඩායම ; ජන සමූහය ; පෙළපත.
වරිගසභාව[නා.] වරිග සාමාජිකයන් අතර ගැටුම් විනිශ්චය කරන පැරණි අධිකරණ මණ්ඩල විශේෂයක්.
වරිච්චිය[නා.] බිත්ති බැඳීමේදී මැටි පිඬු රඳා සිටීම පිණිස බිත්තියේ පමණට ලී ක සිටුවා හරස් අතට රිටි බැඳ සාදන සැකිල්ල.
වරිත්[නා.ප්‍ර.] වැළකිය යුතු වැරදි දේ ; විරිත්.
වරිත්ත(පාරිභා.) [නා.] සත්ව අවයවයක අභ්‍යන්තරික ආධාරකයක් ලෙස තිබෙන තන්තුමය පටක විශේෂයක් ; ජාලයෝගී අස්ථිය.
වරිත්තම(කථා.) [නා.] හිරිහැරය ; කරදරය.
වරිනවා[ක්‍රි.] පහ කරනවා ; උපුටා දමනවා ; උදුරනවා.
වරින්වර[ක්‍රි.වි.] සැරෙන් සැරේ ; විටින් විට ; කලින්කල.
වරිපණම්, වරිපනම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දේපළක වටිනාකම තක්සේරු කොට ඒ අනුව ප්‍රාදේශික පාලන සභාවක් මඟින් අය කරන බද්ද.
වරිය(කථා.) [නා.] 1. මැණික් ගලක පෙනෙන ඉරි. 2. වරකට සෑහෙන ගල් ගඩොල් ආදිය ; ගල්වරිය. 3. වලිගය. 4. හවරිය.
වරු[නා.ප්‍ර.] 1. වරුව ; දවසෙන් භාගය. 2. වාරය ; මුරය. 3. කුඹුර. 4. ගොඩ ; රැස. [වි.] (කථා.) 1. ජලය පිළිබඳ. 2. ඵලදායී බවෙන් අඩු. 3. බරපතල ; අමාරු.
වරු ඇගිටි[නා.ප්‍ර.] ගොයම් කැපූ පසු ඉපනැල්ලට වතුර වැටීමෙන් සෑදෙන කිරි ගොයමින් පැහෙන රසයෙන් අඩු වී ; භාගයක් ඇට පිරුණු වී.
වරු කරනවා[ක්‍රි.] කාටුව ඉවත් කිරීමට කුල්ලකින් හුළං ගහනවා.
වරු ගහනවා[ක්‍රි.] (කමත්.) ගොඩ ගහනවා ; එකතු කරනවා.
වරු තට්ටුව[නා.] වී අටුවේ උඩ පියස්ස.
වරු දකිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කමතේදී ගොයම් පැළවෙනවා.
වරුණ[නා.ප්‍ර.] 1. බස්නාහිර දිශාව. 2. බටහිර දිශාවට අධිපති දෙවියා. 3. වැසි වළාහක දෙවියා ; ලොවට වර්ෂාව දෙන දෙවියා. 5. වර්ණනාව. 6. ලුණු වරණ.
වරුථකය[නා.] සතුන්ගේ ඇටසැකිල්ලට සම්බන්ධ නැති කොරලක් හෝ එවැනි තහඩුව.
වරුදණ්ඩ[නා.] ගොයම් පාගා මඬින විට ආධාරකය ලෙස පාවිච්චි කරන ලීය.
වරුනි[නා.ප්‍ර.] මුඛ රෝග වැළඳවීමෙහි සමත් යක්ෂණියකගේ නාමය.
වරුපල්ල[නා.] 1. වී අටුවේ පතුලේ ඉතිරිවන වී ටික. 2. (කථා.) කොටස ; පංගුව.
වරුපස්ස(කථා.) [නා.] ඔරු කඳේ මැද කොටස.
වරුපෙත[නා.] කුඹුරු යාය ; කෙත් සමූහය.
වරුමානම(කථා.) [නා.] ගේදොර ඉඩකඩම් ආදියෙන් ලැබෙන ආදායම.
වරුව[නා.] 1. දවල් කාලයෙන් අර්ධය ; පෙරවරුව පස්වරුව. 2. වී බිස්ස.
වරුසාව[නා.] වැස්ස.
වරූථය[නා.] කෘමිසතුන්ගේ පෘෂ්ඨකය තිබෙන කොටස් තුනෙන් මැද තිබෙන කාෂ්ඨකය.
වරෙත්තුවා[නා.] කරත්තයක අත් උදව්වට යන්නා.
වරෙන්තුව[නා.] 1. යමෙකු අත් අඩංගුවට ගැනීම සඳහා නිසි බලධරයාට තිබෙන අධිකරණ බලය. 2. උසාවියකින් නිකුත් කරන ලද නියෝගයක් හරියාකාරව ක්‍රියාත්මක නොවූ විට නැවත නිකුත් කරන නියෝගය.
වල[නා.] 1. කැලය ; වනය. 2. සතුන්ගේ වලිගය. 3. වරල ; කෙස්වැටීය. 4. සමූහය. 5. මී මැස්සා. [වි.] ගැවසීගත් ; ආකූල.
වලකඩ[නා.] පැරණි පහතරට පාලන ක්‍රමය අනුව පේරුවේ විදාන ආරච්චිට අයත් පහතරට පාලන කොට්ඨාසය.
වලකිඳු[නා.ප්‍ර.] බෙල්ලේ පිට පැත්ත ; පිටිකර.
වලකූර[නා.ප්‍ර.] නූල් කැටීමට ගන්නා සිහින් කෝටුව.
වලකොලහත[නා.] කුඹුරු සීසෑම හා කපා පෑගීම අවසානයේ එම වැඩ කළ අයට දෙන අස්වැන්න.
වලකොළ[නා.ප්‍ර.] කැලය ; වනාන්තරය.
වලග[වල+අග] [නා.ප්‍ර.] 1. වල්ගය ; නගුට. 2. පක්ෂීන්ගේ පෙඳය. 3. හිවලා.
වලග සහල්, වළඟ සාල්[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ වශයෙන් ගැනෙන ඇට වර්ගයක්.
වලගොඩැලි[වි.] සමතලා නොවන ලක්ෂණයෙන් යුත්.
වලඟ, වළඟ[නා.ප්‍ර.] ඉඟ ; ඉඟටිය ; කුටිය.
වලඤ්ජ[නා.ප්‍ර.] 1. සලකුණ ; සටහන. 2. අශූචි ; මල.
වලඤ්ජනය[නා.] 1. භුක්ති විඳීම ; වැළඳීම. 2. පරිශීලනය; පරිහරණය. 3. වැලඳ ගැනීම ; ආලිංගනය.
වලත[නා.] කැලෑ පෙදෙස ; වනාන්තරය.
වලතඩිය[නා.] මුගුර ; පොල්ල.
වලතඩියා[නා.] 1. දාමරිකයා. 2. වලහා. 3. ව්‍යාඝ්‍රයා.
වලතුව[නා.] විපත්තිය ; හිරිහැරය ; දුක.
වලප[නා.ප්‍ර.] වැලපීම.
වලපනවා, වලපිනවා[ක්‍රි.] හඬා වැලපෙනවා ; දුක්වෙනවා.
වලම්බනය[නා.] විනාශ කිරීම ; නැති කිරිම.
වලම්බිත[වි.] වට වූ ; කොටු කරන ලද
වලය වාහිනිය[නා.] රුධිරය ගෙන යන වලයාකාර නාලය.
වලය, වළය[නා.] 1. අතේ පළඳින ආභරණයක් ; හස්තයෙහි පළඳින වළල්ල. 2. වලයාකාරදෙය. 3. අතේ ඇඟිලිවල පළඳින වළලු වැනි මුතුවර්ගයක්. 4. (පාරිභා.) ගසක කඳක මට්ටමේදී සමාන අවයවවලින් සෑදුණු වළල්ල. 5. (පාරිභා.) දරණුව ; කොයිලය.
වලයම[නා.] 1. කවාකාරව සිටින සේ වළල්ලක් මෙන් සකස් කළ දෙය ; තොණ්ඩුව. 2. උඩැක්කියේ හම සවි කරන වළල්ල. 3. දුම්කොළ ගොඩ.
වලයම් කටුව[නා.] උඩැක්කියේ හම බඳින ගැටය කැපීමට ගන්නා ආයුධය.
වලයාංශය[නා.] දේශාන්තර රේඛාව.
වලයාකාර[වි.] වළල්ලක් වැනි ; රවුම්.
වලයාකාර වාහිනිය[නා.] සෛලමෙහි ඇති රවුම් වළලු හැඩයෙන් යුතු දිගු නළය.
වලව[නා.ප්‍ර.] 1. ගින්න. 2. වළ ; ආවාටය.
වලව්ව[නා.] ප්‍රභූවරුන් වාසය කරන නිවස ; රදළයින්ගේ ගෘහය.
වලව්වේ හාමුදුරුවෝ[නා.බහු.] 1. වලව්වේ ස්වාමිදුව ; ළමා තැනී. 2. වලව්වේ මහත්තයා.
වලස් හැට්ටය[නා.] දහඅටසන්නි ආදී නැටුම්වල දී අඳින හැට්ටය.
වලසා, වලහා[නා.] කළු දිග ලොම් ද, දිග නිය ද ඇති රෞද්‍ර, ක්ෂීරපායී සිව්පා සතෙක් ; වලසැඩියා.
වලසැඩි, වලහැඩි[වි.] නපුරු ; රෞද්‍ර ;කුරිරු.
වලහකබරියා[නා.] ජුඩාවා ; දියකූඩැල්ලා.
වලහන්[නා.ප්‍ර.] කුඹුරු ආදියේ වැඩ කරන පුද්ගලයින්ට කුලිය සඳහා ගෙවන ධාන්‍ය කොටස.
වලහම්, වලාම්[නා.ප්‍ර.] 1. දුකින් හඬ නඟා වැළපීම ; අශුභ විලාප. 2. මළ සිරුරක් වළ දැමීම.
වලහිරාව[නා.] කන් හැන්ද.
වල්[නා.ප්‍ර.] 1. කැලය. 2. වලග. 3. සමූහය. 4. කෙසෙල්. 5. වල් පැලෑටි. 6. ඵලකය. 7. ලෝමය ; කෙස. [වි.] නොහික්මුණු ; චණ්ඩ.
වල් කොටනවා[ක්‍රි.] කැලෑව කපා එළි කරනවා.
වල් පායනවා[ක්‍රි.] වල් පැළ කපා හරිනවා ; හෙළිකරනවා.
වල් සර[වි.] වනයේ හැසිරෙන ; වැදි.
වල්ඉයත්තු[නා.ප්‍ර.] මුහුදුරළ හා කුණාටු අධික කාලය ; වාරකන් කාලය.
වල්ක කැම්බියම[නා.] ගසක කඳෙහි හෝ මුලෙහි තිබෙන විභාජක පටකය.
වල්ක චර්මය[නා.] වල්ක කැම්බියමට ඇතුළතින් පිහිටියා වූ බොහෝ විට පිෂ්ට කණිකා හා හරිතලව සහිත වූ ද තුනී භිත්තිවලින් යුක්ත සෛල ස්තරය.
වල්කඩ[නා.ප්‍ර.] වනරොද ; වනලැහැබ.
වල්කනයිට්[නා.ප්‍ර.] ගෙන්දගම් මිශ්‍ර රබර් ; වල්කනයිස් කළ රබර්.
වල්කනයිස් කරනවා[ක්‍රි.] රසායනික සංයෝගවලින් රබර්වල භෞතික ගුණ වෙනස් කරනවා.
වල්කය[නා.] ගස්වල කඳෙහි අඩංගු පොත්තෙහි පිට පැත්තේ තිබෙන මැරුණු සෛල.
වල්කරුව[නා.] ලී රේක්කය.
වල්කල, වල්කලා[නා.ප්‍ර.] 1. ගස්වල පොත්ත ; පට්ටය. 2. ගස් පට්ටාවලින් කළ වස්ත්‍රය ; වැහැරි සිවුරු.
වල්ගය, වල්ගෙ[නා.] සිවුපා සතුන් ගේ කොඳු ඇට පේළිය කඳෙන් ඈතට විහිදීමෙන් සෑදී තිබෙන නගුට ; වාලධිය.
වල්ගසරනේරුව[නා.] වැඩි බරට ඔරොත්තු දීම සඳහා පියන් දෙකෙන් එකක් වඩා දිගට තනා ඇති සරනේරු විශේෂය.
වල්ගාතරුව[නා.] ඈතට විහිදී ගිය වල්ගය සහිත දීප්තිමත් ආකාශ වස්තුව ; ධූමකේතුව.
වල්පත[නා.] වලිගය ; වාලධිය ; වරල ; වරල්පත.
වල්පල්[නා.ප්‍ර.] වැඩකට නැති හිස් කතා ; නිශ්ඵල වචන.
වල්පිට[නා.] ගස්වැල්වලින් ගහණ ප්‍රදේශය ; වනය.
වල්පොළ[නා.ප්‍ර.] වල් පැළෑටි.
වල්බිහි වෙනවා[ක්‍රි.] වල් පැළෑටි වැවී කැලෑවක් මෙන් වෙනවා.
වල්බූත[නා.ප්‍ර.] තේරුමක් නැති කතාබහ ; වැඩකට නැති ප්‍රලාප.
වල්බේත්[නා.ප්‍ර.] 1. වනයේ ඇති බෙහෙත් පැළෑටි ; වන ඔසු. 2. කුඩා පැළෑටි නසන බෙහෙත්.
වල්මත්[වි.] අතරමංව ; මංමුළාව.
වල්මීකය[නා.] 1. වේයන් නාගයින් ආදී සතුන් වසන තුඹස. 2. බරවා රෝගය.
වල්ල[නා.] 1. එක නටුවක හටගත් ගෙඩි සමූහය ; පොකුර. 2. රෙද්ද ඇදීමෙන් පසු පැත්තකින් එල්ලා වැටෙන රෙදි පොට ; නෙරිය. 3. තුවක්කුවේ මිට.
වල්ලභ[වි.] 1. ගෞරව බහුමානයෙන් යුත් ; ඉතා ලැදි. 2. ස්වාමි තත්ත්වයේ සිටින.
වල්ලභයා[නා.] 1. ඉතා කුළුපග තැනැත්තා. 2. සැමියා ; පුරුෂයා.
වල්ලම[නා.] රුවල් සහිත කොල්ලෑව නැති යාත්‍රාව.
වල්ලිමණ්ඩපය[නා.] වැල් මඩුව ; ලිය මඩුව.
වල්ලියා[නා.] සුදුපාට වල්ගයකින් යුක්ත ගොනා.
වල්විදුනාව[නා.] පවන් සැලීමට ගන්නා අවාන ; පංචරාජ කකුධ භාණ්ඩයන්ගෙන් එකක්.
වල්සොරා[නා.] වනයේ වසන දාමරික පල් හොරා.
වලා[නා.ප්‍ර.] 1. වලාකුළු ; මේඝ. 2. අයිරාවණ හස්තියා. 3. රාහු ග්‍රහයා. 3. වළල්ල. 5. කුඹුර. [නි.] ආකාර. [පූර්ව.ක්‍රි.] වළකා ; හැරදා.
වලාඉඳු[නා.ප්‍ර.] හෙණය ; අකුණ.
වලාකුටීරය[නා.] අන්තරීක්ෂ කිරණ පරික්ෂා කිරීමට භාවිත කරන තෙතමනය සහිත වාතය රැගත් උපකරණය.
වලාකුළ[නා.] ඒකරාශී වී අහසේ පාවී යන විශාල ජල වාෂ්ප රොද.
වලාකුළු බැම්ම[නා.] විශේෂයෙන් විහාරස්ථානවල ඉදිකෙරෙන, මුදුන වළාකුළක ආකාර වූ ආරක්‍ෂිත බැම්ම.
වලාකුළුගෑම[නා.] පට්ටල් ක්‍රමය අනුව වලාකුළක ආකාරයට දැව භාණ්ඩවල ලාකඩ ගෑම.
වලාකෝඩේ[නා.ප්‍ර.] වැහි වලාකුළ.
වලාන්[නා.ප්‍ර.] වනය ; කැලය.
වලාපට[නා.] දෙකට නමා ඉණෙහි ගසා ගත් සරම.
වලාපටලය[නා.] අහස වසා පැතිර සිටි ලොකු වලාකුළ.
වලාමග[නා.ප්‍ර.] අහස ; ආකාශය.
වලාම්වලහම් බ.
වලාමේ[නා.ප්‍ර.] වැසි වලාකුළ. [නි.] මවිතයට පත් වීමේ දී ශෝකය පළ කිරීමේ දී යොදනු ලබන පදයක්.
වලාල[නා.ප්‍ර.] 1. සමශීතෝෂ්ණ හුළං හමන කාලය. 2. මුහුද සන්සුන්ව පවතින කාලය.
වලාව[නා.] වලාකුළ.
වලාවෙනවා[ක්‍රි.] ප්‍රමාද වෙනවා.
වලාහක[නා.ප්‍ර.] 1. වේගවත් ගමන් ඇති අශ්ව කුලයක නාමය. 2. වලාකුළු.
වලාහුල[නා.] වලාකුළ.
වලි කුකුළා, වලි කුළා, වළි කුකුළා[නා.] කැලයේ වෙසෙන අලංකාර පෙඳ සහ පියාපත් සහිත කුකුළා ; වන සැවුලා.
වලි ගහනවා[ක්‍රි.] උත්සාහ කරනවා ; තැත් කරනවා.
වලිංචිය[නා.] වළ.
වලිකඳ[නා.] අං ඇදීමට ආධාරය සඳහා හිටවන ලොකු කඳ ; හෙන කඳ.
වලිගහ[නා.] අංකෙළියේ දී අං වළෙහි සිටවනු ලබන කණුව.
වලිච්චිය, වලිත්තිය[නා.] 1. තෙල් සායම් ඔප ගැන්වීමට පිටතින් ආලේප කරන වාර්නිස් වැනි ද්‍රව්‍ය ; වයිති. 2. දැඩි යහළුකම. 3. අතපය පටලවා ගැනීම.
වලිත[වි.] රැළි වැටුණු ; රැළි ගැසුණු.
වලිපලිතය[නා.] ඇඟ රැළි වැටීම සහ හිස කෙස් පැසීම.
වලිප්පුව[නා.] තදින් උණ ගැනීම නිසා කුඩා ළමුන්ට සෑදෙන රෝගයක්.
වලිමග[නා.ප්‍ර.] අධෝ මාර්ගය.
වලිමල[නා.] අං කෙළියේ දී අංකණුව මුදුනේ බඳින පුවක් මල.
වලිමුඛය[නා.] රැළි වැටුණු මුහුණ.
වලිමුඛයා[නා.] වඳුරා.
වලිය[නා.] 1. හමේ ඇති වන හැකිළීම. 2. සුළියක ආකාරයකට පිහිටීම. 3. නූල් වැනි ද්‍රව්‍යයක් එකට එතීම. 4. පේළිය ; පෙළ. 5. පෙළපත ; පරපුර. 6. වතාව ; වාරය. 7. අං ඇදීමේ දී භාවිත කරන රැහැන. 8. දවස ; දිනය. 9. කුඩාපාර ; අඩිපාර.
වලු කරනවා[ක්‍රි.] පොල් කොහු ආදිය ඇඹරීමට වැටියක් මෙන් සාදනවා.
වලුකම්[නා.ප්‍ර.] සොරකම.
වලුක්කම[නා.] කන්දක ඇති බෑවුම ; ප්‍රපාතය.
වලුකොඩොක්කු[නා.ප්‍ර.] ඉණෙන් ඇඳි වස්ත්‍රයෙන් එල්ලෙන රෙදි කොන.
වලුදු[නා.ප්‍ර.] සොරා.
වවත්ථිතය[නා.] ව්‍යවස්ථිතය ; නියමිත පිළිවෙල.
වවනවා[ක්‍රි.] 1. වගා කරනවා ; ගස්වැල් ආදිය සිටුවා වැඩෙන්ට සලසනවා. 2. දියුණු කරනවා ; වර්ධනය කරනවා. 3. කොණ්ඩා රැවුල් ආදිය දික් වෙන්නට හරිනවා.
වවස්[නා.ප්‍ර.] නීතිරීති ; අණපනත් ; ව්‍යවස්ථා.
වවිය[නා.] වැව.
වවුචරය[නා.] යම්කිසි මුදලක් ගෙවීම සඳහා අදාළ විස්තර ඇතුළත්ව දෙන ලියවිල්ල.
වවුන්න[නා.] නූල් එතීමට ගන්නා දරණුව ; ඉද්ද.
වවුල් තපස[නා.] වවුලන් සේ උඩක එල්ලීගෙන කරන තපස.
වවුල් ලඩ[නා.] වවුලන් යුෂ උරාබීමෙන් පසු ඉතිරිවන පළතුරු ආදියෙහි රොඩ්ඩ ; වවුල් හපය.
වවුල් සරණේරුව[නා.] දෙ පියනම සම දිගින් හා සම පළලින් යුත් සරණේරුව.
වවුල්කාරන්[නා.] වවුල් බෙටි ; වවුල් පොහොර ; වවුල් පස්.
වවුල්පළ[නා.] වවුලන් ලගින තිප්පොළ.
වවුලා[නා.] 1. රාත්‍රි කාලයෙහි හැසිරෙන ක්ෂීරපායී පක්ෂියෙක්. 2. (රූඪි.) ස්ථිර ප්‍රතිපත්තියක් නැති තැනැත්තා.
වශය[නා.] යටත්බව ; අවනත බව.
වශවර්ති[වි.] තමාගේ කැමැත්ත අනුව පවතින.
වශවර්තියා[නා.] 1. වශවර්ති මාරයා. 2. බලගතු හතුරා ; කිසිවකුට අවනත නොවන සැරපරුෂ තැනැත්තා.
වශ්‍ය[වි.] වශී කළ හැකි.
වශී[වි.] 1. ඉඳුරන් දමනය කළ ; කෙලෙස් ප්‍රහීණ කළ. 2. අනුන් වෙතට ඇදගන්නා බලය ඇති.
වශීකරණය[නා.] 1. අනුන් තමා වෙතට ඇද ගැනීම. 2. ගුප්ත බලයෙන් අනුන් අවනත කර ගැන්ම.
වශීකෘත[වි.] අවනත කරන ලද ; වශී කරන ලද.
වශීභූතය[නා.] වසඟ වූ තැනැත්තා.
වස[නා.ප්‍ර.] 1. ජීවිත හානිය ගෙන දෙන දැය ; විෂ හලාහල ආදි වස. 2. දිය ; ජලය. 3. වර්ෂා කාලය. 4. වස්කාලය. 5. වර්ෂය ; කාලය. 6. වචනය. 7. වාසය ; විසීම. 8. කොටස; ඛණ්ඩය.
වසංගතය[නා.] බෝවෙන රෝගය.
වසක්කේඩුව[නා.] ශරිර විඩාව ; දුබලකම ; කෙඩෙත්තු ගතිය.
වසඟය[නා.] අවනත වීම ; යටත්වීම.
වසටය[නා.] පිටකොන්ද ; කොඳු ඇටය.
වසත[නා.] වසන්ත සෘතුව ; අගෝස්තු, සැප්තැම්බර්, ඔක්තෝබර් යන මාස තුන ඇතුළත් වන කාලසීමාව.
වසත් කෙළිය[නා.] වසන්ත කාලය උදාවීම හේතුකොට ගෙන පවත්වන උත්සවය ; වසන්තෝත්සවය.
වසතිඳු[වසත්+ඉඳු] [නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
වසන[නා.] 1. වස්ත්‍රය. 2. විපත ; ව්‍යසනය. 3. සුවඳ කැවීම. 4. වාසය කරන තැන ; ගෙය.
වසනවා[ක්‍රි.] 1. වාසය කරනවා. 2. වස් එළඹෙනවා. 3. වසන් කරනවා ; සඟවනවා ; ආරක්‍ෂිත ලෙස ආවරණය කරනවා.
වසන්[නා.ප්‍ර.] 1. වස්සානය ; වැසි කාලය. 2. වසන්ත සෘතුව. 3. විනාශය. 4. වස්ත්‍රය. 5. අවසානය. 6. සැඟවීම ; වැසීම.
වසන් කරනවා[ක්‍රි.] හංගනවා ; සඟවනවා.
වසන්ත[නා.ප්‍ර.] 1. බක් හා වෙසක් මාස දෙකට අයත් කාලය. 2. විරිතක්.
වසන්ත විෂුව[නා.] වසන්ත සෘතුවේ දී දිවා - රෑ සම දිගින් යුක්ත වන දිනය.
වසන්තරාව, වහන්තරාව[නා.] 1. කඩතුරාව. 2. වැඩකට නැති දෙය ; නිෂ්ඵල වූව.
වසන්තිකරණය[නා.] ඇට වර්ග වැපිරීමට පෙර ශීත ගබඩාවල රැස්කොට තැබීම.
වසන්නෙත්[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වරයා.
වසපස[නා.ප්‍ර.] මල හා මුත්‍රා.
වසම[නා.] 1. ගම්මුලාදෑනියකුගේ රාජකාරි ප්‍රදේශය. 2. රාජකාරිය ; තනතුර. 3. (කථා.) ශක්තිය. 4. වසගය ; යටත්බව. [වි.] 1. දරුණු. 2. විෂ සහිත.
වසර[නා.ප්‍ර.] 1. අවුරුද්ද. 2. අවසරය ; ඉඩ ; අවකාශය.
වසල[වි.] පහත් ගති ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. කුලයෙන් පහත තැනැත්තා ; චණ්ඩාලයා. 2. රොඩු ; හප. 3. ගෙයිමැද.
වසල්[වි.] විශාල ; පැතිරුණු. [නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍ර.
වසවත්තියා(කථා.) [නා.] දරුණු තැනැත්තා.
වසවිස[නා.ප්‍ර.] විෂද්‍රව්‍ය.
වස්[නා.ප්‍ර.] 1. වංශය ; කුලය. 2. උණ ගස. 3. බටලී නලාව ; වස්දණ්ඩ. 4. අශුචි. 5. වයස. 6. කොඳුඇටය. 7. අනංගයා. 8. වස්තුව. 9. මුදුන් යටලීය. 10. වස්සාන කාලයේ භික්ෂූන් ආරාමයේ වාසය කිරීම. 11. වසඟබව. 12. යාතුකර්ම හා සම්බන්ධ කටයුතුවල දී හැඳින්වෙන අශුභ ; දෝෂ. 13. වාසය ; විසීම. [නි.] පිණිස ; සඳහා.
වස් අරිනවා[ක්‍රි.] දොස් පහ කරනවා.
වස් ආරාධනාව[නා.] වස් විසීමට භික්ෂූන් වහන්සේලාට කරන ඇරියුම.
වස් වදිනවා[ක්‍රි.] ඇස්වහ කටවහ ආදියෙන් විපත් සිදුවෙනවා.
වස් වසනවා[ක්‍රි.] වස් විසීම හා සම්බන්ධ විනය ව්‍යවස්ථා අනුව සෙනසුනක වාසය කරනවා.
වස්කප[නා.] මුදුන් යටලීයට සවි කළ කණුව.
වස්කවි[නා.ප්‍ර.] වරදක් කළ තැනැත්තකුට විශේෂයෙන් දෙවියන් ලවා හානි පැමිණවීමේ අදහසින් කියන කවි.
වස්කැටය(කථා.) [නා.] වක්කඩ ඇහිරීමට භාවිත කරන පස් පිඬ ; වක්කැටය.
වස්කිළිය[නා.] වැසිකිළිය.
වස්කුළල්[නා.ප්‍ර.] පිඹින තූර්ය භාණ්ඩ ; නළා වර්ග.
වස්ත්‍රය[නා.] රෙද්ද ; පිළිය ; ඇඳුම.
වස්ත්‍රාපණය[නා.] රෙදි විකුණන වෙළඳහල ; සළුසල.
වස්ත්‍රාසවය[නා.] කෙළ.
වස්තිකර්මය[නා.] මලපහ කිරීම පහසුවීමට ගුදමාර්ගයට හෝ මුත්‍රා කිරීමේ පහසුවට මුත්‍ර මාර්ගයට නලයක් මගින් බෙහෙත් මිශ්‍ර දියරක් විදීම.
වස්තිකූඩුව[නා.] වස්ති කිරීම සඳහා ගන්නා සිරින්ජය.
වස්තිය[නා.] 1. වස්ති කර්මය. 2. යටිබඩ ; අධෝ මාර්ගය. 3. සිරින්ජය.
වස්තු කථා[නා.ප්‍ර.] ඒ ඒ අවස්ථාවල දී ඉදිරිපත් වූ යම් යම් කාරණ මුල්කොට ගෙන බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද ධර්ම කරුණු ඇතුළත් කථා වස්තු.
වස්තු නිර්දේශය[නා.] වස්තුව ගෙනහැර පෑම ; ප්‍රස්තුත කාරණය දැක්වීම.
වස්තු වින්‍යාසය[නා.] ප්‍රවෘත්තියක් ප්‍රකාශ කිරීමේ ක්‍රමය ; ප්‍රස්තුතය ඉදිරිපත් කිරීම.
වස්තුකාචය[නා.] අන්වීක්ෂය වැනි ප්‍රකාශ උපකරණයක් මගින් යම්කිසි වස්තුවක් බලනවිට ඒ දෙසට යොමු වී තිබෙන කාචය.
වස්තුකාමය[නා.] රූප ශබ්දාදි පංච කාමයෙහි ඇලීම.
වස්තුත්‍රය[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන ත්‍රිවිධ රත්නය.
වස්තුබීජය[නා.] 1. යම්කිසි දෙයකට මූලික වූ හේතුව, ප්‍රස්තුතයට තෝරාගත් කාරණය. 2. කථා වස්තුව.
වස්තුව[නා.] 1. සචේතනික, අචේතනික ද්‍රව්‍ය. 2. ගේදොර ඉඩකඩම් මිල මුදල් ආදී ධනය. 3. කථාව ; කාරණය.
වස්තුවාන්දුව[නා.] ගේදොර ඉඩකඩම් ආදි සියලු දේපොළ.
වස්තුවිකාසය[නා.] ප්‍රස්තුත කරුණක විදහා දැක්වීම.
වස්තුසමර්පණය[නා.] දේපළ පැවරීම ; වස්තුව දීම.
වස්තුසම්පදාව[නා.] දානය ලබන්නාගේ ගුණවත්කම.
වස්තුස්වාමියා[නා.] වස්තු අයත් තැනැත්තා.
වස්තූපමා[නා.] වස්තු දෙකක් උපමා වශයෙන් යෙදීමේ කාව්‍යාලංකාරය.
වස්දණ්ඩ[නා.] බටනලාව ; ශුශිරය.
වස්දෙණිය[නා.] 1. මලපහ කිරීමෙන් පසු අතපය සෝදන ස්ථානය. 2. කැසිකිළියෙහි මුත්‍ර කිරීමට තනා ඇති ඔරුවක් වැනි ස්ථානය.
වස්න[නා.ප්‍ර.] 1. වසුන ; වහන්තරාව. 2. වස්ත්‍රය ; රෙද්ද.
වස්වාසික, වස්සවාසික[වි.] වස් සමාදන් වූ. [නා.ප්‍ර.] වස් විසූ භික්ෂූන්ට පූජා කරන වස්ත්‍ර.
වස්ස වලාහකයා[නා.] වර්ෂාවට අධිපති සේ සැලකෙන දෙවියා.
වස්සා[නා.] ගව, එළු, බැටළු ආදි සතුන් ගේ පිරිමි පැටවා ; වසුපැටවා.
වස්සානය[නා.] වැසි අධික කාලය ; වර්ෂා සෘතුව.
වස්සිකසාටිකය[නා.] භික්ෂූන් ජලස්නානයේ දී අඳින සිවුර ; වැසි සළුව.
වස්සූපනායිකාව[නා.] වස් එළඹීමට පැමිණීම ; වස් එළඹීම.
වසා[නා.ප්‍ර.] 1. සත්ව ශරීරයේ විශේෂ වාහිනි ඔස්සේ සංසරණය වන පාටක් ඇති හෝ ළා කහපාට ද්‍රව්‍ය ; වුරුණු තෙල. 2. වසා නම් ද්‍රව්‍ය වගුරුවන ශාරීරික ඉන්ද්‍රිය. 3. වසා තෙල් සංසරණය වන කුඩා සිදුරක් සහිත සියුම් රුධිරවාහිනිය. 4. අහසේ පායන ධූමකේතුවක්. 5. නදිය ; ගංගාව. 6. ශරීරයේ රෝම. 7. ඇතිරිල්ල. 8. බැම්ම ; පටිය.
වසා ග්‍රන්ථිය[නා.] වසා නම් ද්‍රව්‍ය උනන ශාරීරික ඉන්ද්‍රිය.
වසාගැටිත්ත[නා.] මස් තෙල් තැන්පත්වීම නිසා ඇතිවන ගැටය ; වසා ගැටය.
වසාතල[නා.ප්‍ර.] නාභියෙන් පහළ රෝම පිහිටි පෙදෙස.
වසාතෙල[නා.] සත්ව ශරීරයේ විශේෂ වාහිනී ඔස්සේ සංසරණය වන ලා කහපාට ද්‍රව්‍ය ; තෙල.
වසාපද්ධතිය[නා.] වසා නමැති ද්‍රව්‍ය එකතු කොට එය රුධිරය වෙත නැවත ගෙනයන කේශනාලිකා හා ශිරා දෙවර්ගය.
වසාපැන්[නා.ප්‍ර.] උල්පතෙහි ජලය ; උල්පත් දිය.
වසාර[නා.ප්‍ර.] ගෙදර ; නිවස ; වාසස්ථානය.
වසාරොද[නා.] නාභියෙන් පහළ ඇති රෝම රාජිය.
වසාවාසි[නා.] සාදික්කා ගෙඩියේ නටුව වටා පිහිටි කවචය.
වසාවිට[නා.ප්‍ර.] උල්පත.
වසාහෘදය(පාරිභා.) [නා.] වසා වාහිනියක ස්පන්දනය වන කොටස.
වසික[වි.] කැමැත්ත අනුව සිද්ධවන ; හිතන ආකාරයට ක්‍රියා කළ හැකි ; අවනත වූ.
වසිතාව[නා.] වසඟ බව.
වසිනවා, වහිනවා[ක්‍රි.] වැස්ස පවතිනවා ; වර්ෂණය වෙනවා.
වසී[නා.ප්‍ර.] 1. කෙලෙස් තවන ලද මුනිවරයා ; තාපසයා. 2. මෙහෙකරුවා.
වසු[නා.ප්‍ර.] 1. වස්සා. 2. දෙවිකෙනෙකුගේ නාමයක්. 3. වචනය.
වසුදර[නා.ප්‍ර.] පොළොව.
වසුන[නා.] 1. වැස්ම ; පියන. 2. වළඳ.
වසුන් කද, වහුං කද[නා.] කෑම භාජන එල්ලාගෙන යන කද ; ආහාර අඩුක්කුව.
වසුන්පත, වහුංපත, වහුම්පත[නා.] වැසීම සඳහා ගනු ලබන වට්ටිය.
වසුපති[නා.ප්‍ර.] පෘථිවියට අධිපතියා ; රජ.
වසුමති[නා.ප්‍ර.] පොළොව.
වසුරු, වහුරු[නා.ප්‍ර.] සතුන්ගේ වර්චස් ; අශුචි.
වහ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. වස ; විෂ. 2. (කථා.) වැසීම ; ආවරණය. 3. බිළිය.
වහ ගන්නවා[ක්‍රි.] හංගනවා ; වසා ගන්නවා.
වහංගුව, වහන්ගුව[නා.] වසන් කිරීම ; සැඟවීම.
වහකදුරු[නා.ප්‍ර.] කදුරු වර්ගයක්; විෂ කදුරු. [වි.] (රූඪි.) ඉතා අප්‍රිය.
වහණ, වාණ[නා.ප්‍ර.] ගල ; පාෂාණය.
වහත්[නා.ප්‍ර.] අකැමැත්ත ; අප්‍රසාදය.
වහතු[වි.] අප්‍රිය ; අමිහිරි ; කෑමට අරුචි.
වහතොලු[වි.] කටින් වැගිරෙන කෙළ ඇති ; කෙළතොලු.
වහන[නා.] 1. වාහනය ; යානය රිය. 2. පාවහන ; මිරිවැඩි සඟල.
වහනය[නා.] 1. හැසිරීම. 2. විහිදීම. 3. වැගිරීම.
වහනවා[ක්‍රි.] 1. හමනවා ; විහිදෙනවා. 2. ගලා යනවා. 3. වාසය කරනවා. 4. උසුලනවා ; දරනවා. 5. ආවරණය කරනවා ; වසනවා. 6. ලබාදෙනවා.
වහන්[නා.ප්‍ර.] 1. පිරි ඉතිරී යාම. 2. යුගඳුරු පවුව.
වහන්තරාව, වහංතරාව[නා.] 1. කඩතුරාව. 2. පොරෝනය ; පිළිවෙළකට නැති ඇඳුම. 3. අහස් වියන. 4. වැස්ම ; පියන.
වහන්දෑ[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් හා වැඩිහිටියන් ගෞරවනීය ව හැඳින්වීමට යෙදෙන පදයක්.
වහන්පත[නා.] පන් පොල්කොළ ආදියෙන් මුළු සතරක් වන ලෙස නො ගැඹුරට වියූ පියන්පත.
වහන්පතුල්[නා.බහු.] පාවහන් ; මිරිවැඩි.
වහන්වෙනවා[ක්‍රි.] සැඟවෙනවා ; මුවහ වෙනවා.
වහන්සේ[නා.ප්‍ර.] බුදු, රහත්, ශ්‍රමණ, ශාන්තුවර, රජ ආදි උසස් අය සඳහා යෙදෙන ගෞරව නාමයක්.
වහනේ, වානේ[නා.ප්‍ර.] දැඩි කළ ශක්තිමත් යකඩ.
වහර[නා.ප්‍ර.] 1. ව්‍යවහාරය ; භාවිතය. 2. උපකාරය ; උදව්ව. 3. වැස්ස ; වරුසාව.
වහරනවා[ක්‍රි.] ව්‍යවහාර කරනවා ; භාවිත කරනවා.
වහල[නා.] 1. ගෙයක උඩින් කරන ආවරණය ; පියස්ස ; ඡදනය. 2. උපකාරය.
වහල් දඬුව[නා.] කරත්තයක ඒරියකඳ අග බිම වදිනු සඳහා සවි කරන ලද ලී කැබැල්ල.
වහල්, වාල්[වි.] 1. මෙහෙකාර ; දාස. 2. උපකාර වූ ; පිහිට ඇති. 3. පියසි සම්බන්ධ.
වහල්පලය[නා.] වහලේ පැතිකඩය.
වහල්ල[නා.] 1. කොස්ගෙඩි ආදියෙහි මැද ඇති නාරටිය බඳු කොටස. 2. වැටකොලු ආදියෙහි මැද ඇති කෝෂය. 3. ඇන්ද ; පෙළ.
වහල්ලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] දෙවියන්ට බාර ඔප්පු කරනවා.
වහලා[නා.] 1. දාසයා ; මෙහෙකාරයා. 2. කිසිදු අයිතිකමකින් තොර ව දාසකම්හි යෙදෙන්නා.
වහවැටෙනවා[ක්‍රි.] තදින් ඇල්ම දක්වනවා ; බොහෝ සේ ප්‍රිය කරනවා ; ආකර්ෂණය වෙනවා.
වහවෙනවා[ක්‍රි.] විෂ බවට පත්වෙනවා.
වහස[නා.] 1. මඳ සිනාව. 2. වාසය ; පදිංචිය. 3. විහිළුව ; කවටකම. 4. අපහාසය ; නින්දාව. 5. හාස්‍ය රසය.
වහස්බැල්ම[නා.] 1. මඳ සිනා සහිත බැල්ම. 2. නෙත් කොන් බැල්ම.
වහසි[නා.ප්‍ර.] 1. ආඩම්බර වචනය ; උඩඟු තෙපුල්. 2. අපහාස වදන්.
වහළ[වි.] 1. වැහැරුණු ; කෙට්ටු. 2. මිරිකුණු ; වෙහෙසුණු. [නා.ප්‍ර.] වැස්ස ; වර්ෂාව.
වහ්නි[නා.ප්‍ර.] ගිනි ; අග්නි.
වහ්නි දක්ෂ[නා.ප්‍ර.] 1. ගින්නෙන් උපද්‍රවයකට පත් නොවීමට දන්නා තැනැත්තා ; ගින්නට බිය නොවන පුද්ගලයා. 2. ඇතුන් මෙල්ලකරන ක්‍රමයක්.
වහ්නි දග්ධය[නා.] ගින්නෙන් පිළිස්සීම ; දැවීම ; වහ්නිදාහය.
වහ්නි දීපනය[නා.] 1. ගින්න වැඩීම. 2. ආහාර දිරවීමේ ශක්තිය වැඩිවීම.
වහ්නි පුජාව[නා.] ගිනි දෙවියා පිදීම ; ගිනිපූජාව ; වහ්නි තෝමය.
වහ්නි පුටය[නා.] ගිනි ගුළිය ; ගිනිගොටුව.
වහ්නි ශරය[නා.] ගිනි සහිත ඊය.
වහ්නි ශිඛා[නා.ප්‍ර.] ගිනි සිළුව ගිනිදැල්ල.
වහා[ක්‍රි.වි.] අප්‍රමාද ව ; ඉක්මනින් ; ශීඝ්‍ර ව.
වහි[වි.] බාහිර ; පිටත.
වහිනවා[ක්‍රි.] වලාකුළුවල වාෂ්ප ලෙස පවතින ජලය ඝනීභුත ව වායුගෝලය හරහා බින්දු ලෙස පොළවට වැටෙනවා ; වැස්ස පවතිනවා.
වහිර[නා.] විහාරය.
වහිරංගය[නා.] පිටතින් තිබෙන කොටස හෝ අවයවය.
වහිර්[වි.] බාහිර ; පිටස්තර.
වහුං අරිනවා[ක්‍රි.] පියන අරිනවා ; වැස්ම ඉවත් කරනවා.
වහුපුර, වහුන්පුර, වහුම්පුර[නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ පවතින කුලවලින් එකක් ; පුරාණයේ සිංහල රජුන්ගේ ආහාර පිස, කදින් ගෙන ගියා වූ ද, කාන්තාවන්ගේ දෝලා ඔසවාගෙන ගියා වූ ද අය අයත් වූ කුලය.
වළ[නා.ප්‍ර.] 1. පොළොව හැරුණු තැන ; ගැඹුරු පත්ලක් ඇති විවරය ; ආවාටය. 2. වළල්ල නූපුරය. 3. වස්ත්‍රය. 3. ව්‍යාඝ්‍රයා. [වි.] ඇරුණු ; විවර වුණු.
වළ ඉහගන්නවා[ක්‍රි.] වාසි ලැබෙන අවස්ථාවක් දුටු විට වහා ඉදිරිපත් වී එයින් ප්‍රයෝජන ගන්නවා.
වළ ලනවා[ක්‍රි.] 1. පොළව පස් හාරා යම් දැයක් එහි යට කර පස් දමනවා ; මිහිදන් කරනවා. 2. යටපත් කරනවා.
වළංඉල(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වළංළා පෙරළීම වැළැක්වීමට ලී පටි කීපයක් ගසා බඳිනා වැට.
වළංගු, වලංගු[වි.] 1. බලපවත්නා; අදාළ ; නිත්‍යනුකූල ; භාවිත ; පිළිගත්. 2. ශක්තිමත් ; ක්‍රියාකාරී.
වළංගූ මුදල්[නා.ප්‍ර.] ව්‍යවහාරය සඳහා නිත්‍යනුකූල ලෙස නිකුත් කරන ලද මුදල්.
වළකටුව[නා.] ලෝහයක වළ ගසා ගැනීමට ලෝකුරුවන් භාවිත කරන වානේ කටුව ; පුල්ලෝරම.
වළකඩය, වළක්කඩය[නා.] 1. වළ ගැසුණු තැන. 2. කුඹුරේ වතුර බැස්සවීමට හා ඇතුළු කිරීමට නියරේ කපන ලද කොටස ; වක්කඩ.
වළකනවා, වලකනවා[ක්‍රි.] (යම්කිසි ක්‍රියාවක්) නතර කරනවා ; නවත්වනවා ; සිදුවීමට ඉඩ නොදෙනවා.
වළක්කම[නා.] වළ ; වළකඩ.
වළකිනවා, වලකිනවා[ක්‍රි.] යම් දෙයකින් ඈත ව සිටිනවා ; යමක් ඉටු නොවී යනවා.
වළකොස්ඇට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නරක් නොවී තබා ගැනීමට වැලි සමග මිශ්‍ර කර වළක දමා තබන කොස් ඇට ; වැලිකොස් ඇට.
වළඳ, වලඳ[නා.] කෑම පිසීම ආදිය සඳහා මැටියෙන් කළ භාජනය.
වළබගිනි[නා.ප්‍ර.] මුහුදේ ඇතැයි සැලකෙන වෙළඹකගේ මුඛය වැනි ගිනිදළුව ; වඩබාග්නිය.
වළල් මඩ[නා.] දිය සිඳුණු ජලාශයක ඉතිරිවන මඩ.
වළල්, වලල්[නා.ප්‍ර.] ජලාසයක දිය සිඳී, මඬ වේලී පැළී යෑමෙන් සෑදෙන කැබලි ; වළල් කැට ; පැළිවලන්.
වළල්ල[නා.] 1. අතේ හෝ පයේ පළඳින කවාකාර ආභරණය. 2. කවාකාරව සාදනු ලබන දෙය ; වළයාකාර දෙය. 3. නාලය ; දණ්ඩ. 4. පාත්‍රය තබන ආධාරකය ; දරණුව. 5. තොණ්ඩුව.
වළලුකර[නා.ප්‍ර.] කකුලේ ඇස්වටය ළඟ ඇති සන්ධිය ; මැණික් කටුව ; බොලට සන්ධිය ; මිණිබන්ධය.
වළවක්කඩ(කථා.) [නා.] ලොකු වක්කඩ.
වළව්ව[නා.] වංශවත් අය වාසය කළ ගෘහය ; රදළයන් හා උසස් නිලදරුවන් වාසය කළ නිවෙස.
වළවැසිකිළිය[නා.] අපද්‍රව්‍ය කෙළින්ම විවෘත වළකට යොමුවන සේ තැනූ වැසිකිළිය.
වළහනවා[ක්‍රි.] 1. නොහැගෙන සේ යම්කිසිවක් හෝ කරුණක් වසන් කරනවා ; වළකනවා. 2. රවටනවා.
වළා[නා.ප්‍ර.] 1. බුද්ධ ධර්මය ඇතුළත් කොට තිබෙන පිටක. 2. වළල්ල.
වළාම[නා.] 1. මහත් අඳෝනාව ; දුක්බර විලාපය. 2. මිනී වැළලීම.
වළිකුකුළා[නා.] කැලෑවෙහි වසන ගම්කුකුළාට සමාන පක්ෂියෙක්; ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික පක්ෂියා.
වළිගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] කීප දෙනකු එකතුව එක වරට ප්‍රයත්නයක යෙදෙනවා.
වළිය[නා.] වාරය ; අවස්ථාව.
වළු[නා.ප්‍ර.] 1. කොපු කපු ආදියෙන් ඇඹරූ කැරලි ; වැටි. 2. වස්ත්‍ර ආදියෙහි එල්ලා වැටෙන සේ තබන රැලි ; නෙරි. 3. කැන් ; කෙසෙල් කැන්. 4. තල්, පොල්, පුවක් ආදී ගෙඩි එකට හටගන්නා කිනිත්ත ; වල්ල ; පොකුර.
වළු අඹරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] නූල්, ලනු ආදිය ඇඹරිම සඳහා කපු කොහු ආදියෙන් වළු තනනවා.
වළු කටිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] නූල්සාදා ගැන්මට කපු නෙළනවා.
වළුක්කම[නා.] කන්දක බෑවුම ; ප්‍රපාතය ; පල්ලම.
වළුස්ස(කථා.) [නා.ප්‍ර.] බෑවුම ; පල්ලම.
ව්‍යංගය[නා.] හිසේ, මුහුණේ ඇතිවන කැලැල් හෝ පුල්ලි විශේෂයක්.
ව්‍යංග්‍ය[වි.] වචනාර්ථයෙන් නොපැවසෙන ; වක්‍ර මාර්ගයෙන් දැක්වෙන.
ව්‍යංග්‍යාර්ථය[ව්‍යංග්‍ය+අර්ථය] [නා.] වචනාර්ථයෙන් එහි අනුසාරයෙන් හැඟවෙන අර්ථය ; ඉංගිතාර්ථය ; ධ්වනිතාර්ථය.
ව්‍යංජනය, ව්‍යඤ්ජනය[නා.] 1. ශබ්දය ; අක්ෂරය ; හල් අකුර ; චිහ්නය. 2. නිමිත්ත ; ලක්ෂණය. 3. වාක්‍යාංශය ; වැකිය. 4. වෑංජනය ; මාළුව.
ව්‍යංජනාක්ෂර, ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර[ව්‍යංජන+අක්ෂර] [නා.ප්‍ර.] ස්වර රහිත අකුරු ; හල් අකුරු ; ගාත්‍රාක්ෂර.
ව්‍යක්ත[වි.] 1. උගත් ; වියත් ; දක්ෂ ; හසළ. 2. ප්‍රකට ; පැහැදිලිව පෙනෙන.
ව්‍යක්ත නියමය[නා.] පැහැදිලි නිගමනය ; ප්‍රකට තීරණය.
ව්‍යක්ත භාවය[නා.] දක්ෂකම ; පෘථූල බුද්ධියෙන් යුක්ත බව.
ව්‍යක්තාග්‍ර[ව්‍යක්ත+අග්‍ර] [වි.] උගත්කමින් අගතැන් පත් ; වියත් බැවින් උසස් වූ.
ව්‍යක්තාලම්බනය[ව්‍යක්ත+ආලම්බනය] [නා.] පැහැදිලි බව ; දීප්තිමත් භාවය ; බබළන ස්වභාවය.
ව්‍යක්ති පක්ෂය[නා.] පැහැදිලි පැත්ත ; ප්‍රකට පැත්ත.
ව්‍යක්ති ප්‍රවෘත්තිය[නා.] (සත්ව.) පෞද්ගලික ජීවියකුගේ විකසනාත්මක ඉතිහාසය.
ව්‍යක්තිකරණය[නා.] පැහැදිලි කිරීම ; නිරූපනය කිරීම.
ව්‍යග්‍ර[වි.] 1. අතිශයින් කරන ; ආසක්ත. 2. එකඟ නොවූ. 3. කලබල සහිත.
ව්‍යග්‍රතාව[නා.] කලබල සහිත වීම ; බියපත් වීම ; හිත වෙනතක යොමු කරවීම.
ව්‍යඞ්ගජ[නා.ප්‍ර.] අශෝභන වූ ගෙය.
ව්‍යජන කෘත්‍යය[නා.] විජිනිපතින් කරන දෙය ; පවන් සැලීම.
ව්‍යජනය[නා.] විජිනිපත ; වට අත්ත.
ව්‍යජෘම්භිත[වි.] වැජඹුණු ; විරාජමාන වූ.
ව්‍යඤ්ජන[වි.] ප්‍රකට කරන ; පැහැදිලි කරන ; මැනවින් දක්වන.
ව්‍යඤ්ජන කාය[නා.ප්‍ර.] අක්ෂර සමුදාය ; ගාත්‍රාක්ෂර සමූහය.
ව්‍යඤ්ජන පදය[නා.] 1. අක්ෂර එකතුවෙන් සෑදෙන පදය. 2. ව්‍යවහාර අර්ථය ; මතුපිට පැහැදිලි අදහස.
ව්‍යඤ්ජන ලක්ෂණය[නා.] නිමිති ලකුණ ; විශේෂ සටහන.
ව්‍යඤ්ජන විභාගය[නා.] පදවල අක්ෂර යෙදීම් ; පදවල අක්ෂර යෙදෙන පිළිවෙල.
ව්‍යඤ්ජන සන්ධිය[නා.] ගාත්‍රාක්‍ෂරයක් මුල් කරගත් පද දෙකක් සන්ධිවීමේ ක්‍රමය.
ව්‍යඤ්ජන සම්පන්න[වි.] මනා පද ශබ්දයෙන් යුක්ත ; යහපත් ශබ්ද ඇති (බුදුරජාණන් වහන්සේ ධර්ම දේශනය සම්බන්ධයෙනි.)
ව්‍යඤ්ජනච්ඡායාව[නා.] අකුරු වලින් දැක්වෙන අදහස ; මතුපිටින් පෙනෙන තේරුම.
ව්‍යඤ්ජනය[නා.] 1. ප්‍රකට දෙය ; ලක්ෂණය. 2. ව්‍යඤ්ජන අකුර හෙවත් ගතකුර.
ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරයව්‍යංජනාක්ෂරය බ.
ව්‍යත්‍යය[නා.] ව්‍යතික්‍රමය ; ඉක්මවීම ; විපර්යාසය ; විනිමයය.
ව්‍යත්‍යාස[නා.ප්‍ර.] මාරු වීම ; විපර්යාසය ; උඩුයටි යා වීම.
ව්‍යතික්‍රම ප්‍රතාණය[නා.] ඉක්මවා නොයාම ; සැලකිලිමත් වීම ; උල්ලංඝනය නොකිරීම.
ව්‍යතික්‍රම වස්තුත්පත්තිය[ව්‍යතික්‍රම වස්තු+උත්පත්තිය] [නා.] ශික්ෂා පදයක් බිඳීමේ වරද.
ව්‍යතික්‍රම සාධකාවස්ථාව[නා.] 1. ශික්ෂාපද ඉක්මවීමට හේතු වන අවස්ථාව. 2. විනය නීති උල්ලඞ්ඝනයට හේතු වන කාරණය.
ව්‍යතික්‍රමණය[නා.] ඉක්මවා යෑම ; නොසලකා හැරීම.
ව්‍යතික්‍රමය[නා.] 1. ඉක්මවීම ; නොසලකා හැරීම. 2. නීත්‍යානුකූල බලය වැරදි ලෙස භාවිත කිරීම.
ව්‍යතිමිශ්‍ර[වි.] අවුල් වූ ; මිශ්‍ර වූ. [නා.ප්‍ර.] මිශ්‍ර වූව ; අවුල් වූ දෙය.
ව්‍යතිරික්ත[වි.] වෙනස් වූ ; භින්න වූ ; විසම වූ ; ඉතිරි වූ ; තොර වූ.
ව්‍යතිරේක[වි.] වෙනස් ; විශේෂ ; වෙන් වූ.
ව්‍යතිරේකය[නා.] 1. සම්මතයට වෙනස ආකාරය. 2. කාව්‍යාලංකාරයක නාමය ; උපමාන උපමේය දෙකෙහි භේදය ඇඟෙන විට, එයින් එකක භේදය ඇඟවීම සඳහා යෙදෙන අලංකාරය.
ව්‍යතිහාරය[නා.] හුවමාරුව ; වචන, ප්‍රහාර, පද හුවමාරු කිරීම.
ව්‍යථවේදය[නා.] රෝග පීඩාවල හේතු සොයා ගැනීමේ ශාස්ත්‍රය ; ව්‍යාධි වේදය.
ව්‍යථාව[නා.] සිත්තැවුල ; පීඩාව.
ව්‍යධනය[නා.] විදීම ; සිදුරු කිරීම.
ව්‍යන්‍යාසය[නා.] මාරු වීම ; හුවමාරුව ; ආදේශය (ව්‍යාක.).
ව්‍යපගත[වි.] පහ වූ ; වෙන් වූ ; පැතිරී ගිය.
ව්‍යපගමය[නා.] වෙන් වීම ; දුරු වීම.
ව්‍යපදේශය[නා.] 1. කීම ; දැක්වීම. 2. නාමය ; සංඥාව ; ව්‍යවහාරය.
ව්‍යපනය[නා.] පැතිරියාම ; ව්‍යාප්තිය.
ව්‍යපශමනය, ව්‍යපසමනය[නා.] රෝගාදියෙහි සංසිඳීම ; සුවවීම ; ඉවත් වීම.
ව්‍යපශාන්ත[වි.] සන්සිඳුණු ; මිදුණු ; සුව වූ.
ව්‍යපසංසය[නා.] වෙන් කිරීම ; වෙන්කර තැබීම.
ව්‍යපේක්ෂාව[නා.] අපේක්ෂාව ; බලාපොරොත්තුව.
ව්‍යභිචාරය[නා.] 1. විෂම වැරදි හැසිරීම ; සමාජය නොපිළිගන්නා පැවැත්ම ; පරපුරුෂ හෝ පරස්ත්‍රී සේවනය. 2. (ව්‍යාක.) අනියම් ක්‍රමය ; විශේෂ විධිය. 3. (දර්ශන.) අසම්බන්ධතාව. 4. රස නිෂ්පත්තියට හේතු වන කාරණය ; ව්‍යාභිචාරීභාවය.
ව්‍යභිචාරිණී[නා.] පුරුෂයන් සොයා යන ස්ත්‍රිය ; අභිසාරිකාව.
ව්‍යය[නා.ප්‍ර.] 1. නැති වීම ; විනාශය ; භංගය. 2. (ධනය ආදිය) වැය වීම ; වියදම.
ව්‍යය දර්ශනය[නා.] (ස්කන්ධයන්ගේ) විනාශය දැක්ම ; කෙළවර වීම ; නැතිවීමේ ස්වභාවය.
ව්‍යය ලක්ෂණය[නා.] නැතිවීමේ ස්වභාවය ; සෑම දෙයකටම පොදුව පවතින විනාශවීමේ ලක්ෂණය.
ව්‍යය ස්ථානය[නා.] (ජ්‍යෝති.) ජන්ම කේන්ද්‍රයක වියදම ගැන පෙන්වන (රාශි චක්‍රයේ 12 වැනි) ස්ථානය.
ව්‍යයී භාවය[නා.] නැති වීම ; අභාවය.
ව්‍යර්ථ[වි.] ප්‍රයෝජන නැති ; නිෂ්ඵල.
ව්‍යලීක[නා.ප්‍ර.] නොකටයුත්ත ; අපරාධය.
ව්‍යවකලනය[නා.] (ගණිත.) අඩු කිරීම.
ව්‍යවක්ෂිත[වි.] කියනු කැමති.
ව්‍යවකාර[වි.] රූපාදි ස්කන්ධ පඤ්චකය.
ව්‍යවකීර්ණ[වි.] ගැවසුණු ; මිශ්‍ර වු.
ව්‍යවච්ඡින්න[වි.] සිඳින ලද ; ඡේදනය කළ.
ව්‍යවච්ඡේද විද්‍යාව[නා.] ශරිරය නිර්මාණය වී ඇති අයුරු ඉගෙනීමේ විද්‍යාව ; ව්‍යුහ විද්‍යාව.
ව්‍යවච්ඡේදකය[නා.] (ව්‍යාක.) වළක්වන පදය ; වෙනස ; විශේෂය දක්වන පදය.
ව්‍යවච්ඡේදය[නා.] කැපීම ; සිඳීම ; කපා වෙන් කිරීම.
ව්‍යවදානකර ධර්මය[නා.] පිරිසිදු බව ඇති කරන ධර්ම.
ව්‍යවදානය[නා.] 1. පිරිසිදුවීමට හේතුවන කාරණය. 2. පිරිසිදු වීම.
ව්‍යවධාන ශ්‍රැතිය[නා.] සමාන අකුරු හෝ පද හෝ දෙකක් අතර වෙනස් අකුරක් හෝ පදයක් ඇසීම.
ව්‍යවධානය[නා.] බාධකය ; වැසීම ; අතරතුර බාධකයක් ඇති කිරීම.
ව්‍යවර්තනය[නා.] ඉවත් කිරීම ; වර්ජනය ; බහිෂ්කාරය.
ව්‍යවසර්ගය[නා.] නිදහස් කිරීම ; වෙන් කිරීම ; නිෂ්ක්‍රමණය.
ව්‍යවස්ථාදායකය[නා.] රාජ්‍යයක ප්‍රධාන නීති සම්පාදන ආයතනය ; රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව ; පාර්ලිමේන්තුව.
ව්‍යවස්ථානය[නා.] නියම කිරීම ; පිරිසිඳීම.
ව්‍යවස්ථානුකූල[ව්‍යවස්ථා+අනුකූල] [වි.] නීතියට එකඟ වූ.
ව්‍යවස්ථානුරූප[නා.ප්‍ර.] බෙදීම් කරන ආකාරය ; නියම කරන ආකාරය.
ව්‍යවස්ථාපන කෘත්‍යය[නා.] විමසූ අරමුණේ තතු නිශ්චය කිරීම.
ව්‍යවස්ථාපන චිත්තය[නා.] විමසූ දෙයෙහි තතු නිශ්චය කරන්නා වූ සිත.
ව්‍යවස්ථාපනය[නා.] පිහිටුවීම ; නියම කිරීම ; ව්‍යවස්ථා කිරීම.
ව්‍යවස්ථාපිත[වි.] ව්‍යවස්ථාදායකය විසින් නියම කරන ලද ; පනවන ලද.
ව්‍යවස්ථාමාලාව[නා.] ලිඛිත නීතිමාලාව ; ව්‍යවස්ථාදායකය විසින් ඇති කළ නීති පද්ධතිය.
ව්‍යවස්ථාව[නා.] 1. නියමය ; නීතිය ; බෙදීම. 2. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ; රටේ මූලික නීතිය. 3. සමිතියක් හෝ ආයතනයක් හෝ පාලනය වන නීති පද්ධතිය.
ව්‍යවසාය[නා.ප්‍ර.] 1. අධිෂ්ඨානය ; නිශ්චය. 2. ආයෝජනය ; ව්‍යාපාරය.
ව්‍යවසායාර්ථ[නා.ප්‍ර.] නිශ්චයාර්ථය.
ව්‍යවහාර[නා.ප්‍ර.] 1. පැවැත්ම ; භාවිතය ; සිරිත්. 2. ගණුදෙනු ; සම්මතයෙහි පවතින. [වි.] භාවිතයෙහි තිබෙන.
ව්‍යවහාර දේශනා[නා.ප්‍ර.] ව්‍යවහාර බහුල කොට කළ බුද්ධ දේශනා ; බුද්ධ ධර්මයේ සූත්‍ර පිටකයට අයත් දේශනා.
ව්‍යවහාර මුදල්[නා.ප්‍ර.] නීතියෙන් පිළිගත් මුදල් නෝට්ටු, කාසි, බැංකු නෝට්ටු ආදිය.
ව්‍යවහාරශක්ති[නා.ප්‍ර.] දක්ෂකම් අවබෝධය සහ අගය කිරීම් සහ ඇතුළත් ශක්තිය ; උත්පාදක ශක්තිය ; පෞරුෂය වර්ධනය කරන ශක්තිය.
ව්‍යවහාරික[වි.] ව්‍යවහාර පිළිබඳ ; භාවිතයට ගන්නා වූ.
ව්‍යවහාරික ඒකක[නා.ප්‍ර.] දිග, බර, කාලය, අගය ආදි දේ මැනීමට එදිනෙදා භාවිත කෙරෙන ප්‍රධාන ඒකක.
ව්‍යවහාරික ගණිතය[නා.] ව්‍යවහාරික ලෝකයෙහි හෝ ඉන්ද්‍රියගෝචර ලෝකයෙහි ඇති කරුණුවලට අදාළ ගණිතය.
ව්‍යවහාරික මහාමාත්‍ය[නා.ප්‍ර.] අධිකරණ නායක අමාත්‍යයා.
ව්‍යවහාරික විද්‍යාව[නා.] අරමුණක් ඇතිව භාවිතයෙහි යෙදෙන විද්‍යාව ; උපයෝගී විද්‍යාව.
ව්‍යවහාරික සත්තාව[නා.] උපනිෂද් ධර්මයෙහි දැක්වෙන චතුර්විධ සත්තාවලින් එකක්.
ව්‍යවහාරික සත්‍යය[නා.] වේදාන්ත දර්ශනයෙහි සත්‍යය මැනීම හා විනිශ්චය සඳහා උපයෝග කොට ගත් ප්‍රායෝගික සත්‍යය.
ව්‍යවහිත[වි.] 1. වැසුණු ; යටපත් කළ. 2. පැතුරුණු.
ව්‍යවහෘත[වි.] ව්‍යවහාර කළ ; භාවිත කරන ලද.
ව්‍යවායී[නා.ප්‍ර.] අබිං කංසා මෙන් ශරීරය පුරා ගුණ පතුරුවා වහා ක්‍රියාකාරි වන ඖෂධ විශේෂයක්.
ව්‍යසනප්‍රාප්ත[වි.] විපතට පැමිණි ; විනාශ වුණු.
ව්‍යසනය[නා.] විපත්තිය ; පීඩාව ; විනාශය.
ව්‍යස්ත[වි.] කොටස්වලට කැඩී ගිය ; ඉරිගිය ; අවුල් වූ.
ව්‍යස්තරූපක[නා.ප්‍ර.] උපමා උපමේය ද්වය සමාන නොවී වෙන් වෙන්ව සිටින රූපකය.
ව්‍යා[නා.ප්‍ර.] සසින හෙවත් අභිත ආයුධය ; වෑය.
ව්‍යාකරණනය[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාකරණ න්‍යාය ; භාෂා ව්‍යවහාරය පිළිබඳ නීති ක්‍රමය ; ව්‍යාකරණ විධිය.
ව්‍යාකරණය[නා.] 1. නිවැරදි භාෂා ව්‍යවහාරය පිළිබඳව ඇති කරගත් නීති රීති සමූහය ; භාෂාවක් නිවැරදිව භාවිත කිරීමට උගන්වන ශාස්ත්‍රය. 2. විවරණය ; විස්තර කථනය ; ප්‍රකාශය. 3. විසඳීම ; පැහැදිලි කිරීම ; අර්ථකථනය.
ව්‍යාකීර්ණ[වි.] පැතිරීගිය ; විසිරි පවතින.
ව්‍යාකීර්ණය[නා.] අදහස නිරවුල්ව නොපැවසීමෙන් ඇති වන වාක්‍ය දෝෂය.
ව්‍යාකූල[වි.] අවුල් සහගත පටලැවිලි සහිත. [නා.ප්‍ර.] අවුල් සහගත බව.
ව්‍යාකූල සංජානනය(පාරිභා.) [නා.] අවුල් සහගත අවබෝධය ; අව්‍යාකත විඥානය.
ව්‍යාකූල සන්නිපාතය[නා.] අවුල් සහගත එකතුව ; ගොනුවක් නැති රාශිය.
ව්‍යාකෘත[වි.] ප්‍රකාශ කරන ලද ; විස්තර කරන ලද ; විවරණය කැරුණු.
ව්‍යාඛ්‍යාකාරයා[නා.] අර්ථ කථනය කරන්නා ; විවරණ සපයන්නා.
ව්‍යාඛ්‍යාත[වි.] අරුත් පැහැදිලි කරනු ලැබූ.
ව්‍යාඛ්‍යානය[නා.] 1. අර්ථ පැහැදිලි කිරීම. 2. පැරණි ග්‍රන්ථයකට අර්ථකථන සපයන ග්‍රන්ථය.
ව්‍යාඝ්‍රදන්ත[නා.ප්‍ර.] මුදුන් දෙකකින් යුතු ඇඹරුම් දත් ; ද්විතුණ්ඩ දන්ත.
ව්‍යාඝ්‍රයා[නා.] බිඩාල (විඩාල) (බළල්) ගෝත්‍රයට අයත් විශාලතම වනචාරී රෞද්‍ර සිවුපාවා.
ව්‍යාඝාතක[වි.] 1. පහර දෙන ; ඝට්ටනය වන. 2. බාධා වූ ; අවහිර වූ.
ව්‍යාඝාතදෝෂය[නා.] පරස්පර විරුද්ධ අර්ථ ගත හැකිවීමේ දෝෂය ; පරස්පර විරෝධතා දෝෂය.
ව්‍යාඝාතනය[නා.] 1. ගැටුම ; හැපීම. 2. බාධකය ; අවහිරය.
ව්‍යාඝාතය[නා.] 1. විනාශය ; උපද්‍රවය ; අනතුර. 2. එකිනෙක අර්ථ අතර ඇති විරෝධය.
ව්‍යාජ[වි.] බොරු ; රැවටිලි සහගත ; කපටි.
ව්‍යාජ උසාවිය[නා.] නීතියට යටත්ව, රාජ්‍ය පාක්ෂික භාවයෙන් යුතුව, සමාගමක් මගින් පිහිටුවාගනු ලබන උසාවිය.
ව්‍යාජ ජලක්ලෝමය[නා.] ජලයෙහි ඇති වාතය ඇදගැනීම සඳහා ජලජ ජීවීන්ගේ ශ්වසන පද්ධතියේ වූ අවශේෂ කරමලය.
ව්‍යාජ පර්ශුව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ 8, 9 සහ 10 වැනි ඌරෝස්ථිය පර්ශු 7 වැනි යුගලයට අනියම් ලෙස සම්බන්ධවී තිබීම.
ව්‍යාජ බල්බය[නා.] ආහාර පිරුණු පත්‍ර පාදවලින් සෑදුණා වූද, පොළොව යට පවතිමින් ජලය ගබඩාකර තබාගන්නා වූද අලයක් වැනි විශේෂ අංකුරය.
ව්‍යාජ ශ්වාසනාල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ඩිප්ටෙරා ගෝත්‍රයට අයත් ගෙමැස්සාගේ, ඛණ්ඩිකාවල යටිපැත්තේ අසම්පූර්ණ ලෙස සිලින්ඩරාකාරව පිහිටා ඇති නාල වර්ගය. 2. ශාකයක කඳක් තුළ පිහිටි ප්‍රධාන නළයක් කරා දිවෙන තාවකාලික නාල.
ව්‍යාජකෝෂ්ඨය(පාරිභා.) [නා.] අක්‍රිය අවස්ථාවෙහි ඇති ජීවියකු වසා පවතින තාවකාලික පටලය.
ව්‍යාජපාදය[නා.] ඒක සෛලියකු විසින් ගමන් කිරීම හෝ ආහාර ලබාගැනීම හෝ තාවකාලිකව විහිදුවන පාදය.
ව්‍යාජඵලය(පාරිභා.) [නා.] කජු පුහුලමක දැක්වෙන පරිදි ඡායාංගයට අමතරව මලේ අනෙක් කොටස්වලින් සෑදෙන ගෙඩියක් වැනි කොටස.
ව්‍යාජමෘදුස්තරය[නා.] (පාරිභා.) දිලීර සූත්‍රිකා එකට ගෙතීමෙන් සෑදෙන පටකය.
ව්‍යාජසංයෝගය[නා.] මූල ද්‍රව්‍ය දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් බර අනුව යම්කිසි අනුපාතයකින් රසායනික ලෙස සම්බන්ධ වී සෑදෙන තාවකාලික ද්‍රව්‍යය ; බොරු මිශ්‍රණය.
ව්‍යාජෝක්තිය[නා.] රැවටිලිකාර කියමන.
ව්‍යාඩාකාන්තාර[නා.ප්‍ර.] නපුරු සිවුපා ආදින් වාසය කරන මහා වනාන්තරය.
ව්‍යාතතිය[නා.] පිම්බීම ; මහත්වීම.
ව්‍යාධ[වි.] වැදි ; වනචාරී.
ව්‍යාධි අවේක්ෂණය[නා.] රෝග පිළිබඳව විමසා බැලීම.
ව්‍යාධි දුක්ඛය[නා.] රෝග නිසා හටගත් දුක.
ව්‍යාධිකාරකය[නා.] රෝග ඇතිකරන ජීවියා.
ව්‍යාධිජනක[වි.] රෝග ඇති කරන ; රෝග ගෙන එන.
ව්‍යාධිත[වි.] රෝගවලින් පෙළෙන්නා වූ.
ව්‍යාධිය[නා.] 1. රෝගය ; අසනීපය ; ආබාධය. 2. කාව්‍යාලංකාර ප්‍රභේදවල දැක්වෙන ව්‍යාභිචාරිභාව තිස් තුනෙන් එකක්.
ව්‍යාධිවිද්‍යාව[නා.] රෝග පිළිබඳව හැදෑරීමේ ශාස්ත්‍රය.
ව්‍යානය[නා.] සිරුර සැමතැන ම පැතිර පවත්නා පස් වැදෑරුම් ප්‍රාණධාරක වායුවෙන් එකක්.
ව්‍යාපක[වි.] හාත්පසින් පැතිරෙන ; ව්‍යාප්ත වන.
ව්‍යාපකපද්ධතිය[නා.] ව්‍යාප්ත කිරීමේ ක්‍රියා පරිපාටිය ; බෙදා හැරීමේ පිළිවෙළ.
ව්‍යාපකය[නා.] පැතිරීම ; විහිදීම ; ප්‍රසාරණය.
ව්‍යාපකානුපලබ්ධිය[නා.] ව්‍යාපකය හෙවත් පැතිර පවත්නා අර්ථය නොලැබීම.
ව්‍යාපජ්ජන[නා.ප්‍ර.] හිංසාව ; ද්වේෂය ; කෝපය.
ව්‍යාපත්[නා.ප්‍ර.] හිංසාව ; විපත්තිය ; විනාශය.
ව්‍යාපනය[නා.] පැතිරීම ; විහිදීම ; ප්‍රසාරණය ; ව්‍යාප්තිය.
ව්‍යාපර චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කාලයක් තිස්සේ ව්‍යාපාර තත්ත්වවල ඇතිවන ක්‍රමානුකූල වෙනස්කම්.
ව්‍යාප්ත[වි.] පැතුරුණු ; විහිදුණා වූ.
ව්‍යාප්ති න්‍යාය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජාතික ධනය බෙදා හැරීමේ පිළිගත් නියමය.
ව්‍යාප්ති නිලධාරියා(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ව්‍යාපෘතියක් භාර නිලධාරියා.
ව්‍යාප්ති නිශ්චය[නා.] සිතින් ම නිගමනයකට බැස සිටීම.
ව්‍යාප්ති ප්‍රමේය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තර්කයෙන් ප්‍රමාණ කළ යුතු හෙවත් ඔප්පු කළ යුතු ප්‍රකාශිත සිද්ධාන්තය.
ව්‍යාප්ති සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] වීජ පදයක ඇති රාශියක සාධකය සඳහා වූ සංඛ්‍යාත්මක ප්‍රකාශනයේ විචල්‍ය නියතය.
ව්‍යාප්තිඥානය[නා.] සාධ්‍ය සාධන දෙකින් නොබිඳිය හැකි අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතාව ඇති ඥානය.
ව්‍යාප්තිනියමය(පාරිභා.) [නා.] එකිනෙක සමඟ ස්පර්ශ වෙමින් පවතින ද්‍රව දෙකක් අතර ඝන ද්‍රව්‍යයක් හෝ ව්‍යාප්ත වූ විට ඒ ඒ කලාප තුළ වූ සාන්ද්‍රණ අතර අනුපාතය පිළිබඳ නියතය.
ව්‍යාප්‍ය වස්තුව[නා.] යම්කිසි දෙයක් සිදුවීමට ආධාරවන දෙය.
ව්‍යාප්‍යකාරකය[නා.] හේතු කාරකය.
ව්‍යාප්‍යය[නා.] පුළුල් කිරීමට පත් වන විශාල වස්තුවෙහි ඇති කුඩා වස්තුවල ව්‍යාප්තිය.
ව්‍යාපාදනීවරණය[නා.] ද්වේශය, ක්‍රෝධය ආදී සිතිවිලි නැති කිරීම ; නිවන්මග අහුරන නපුරු සිතුවිලි.
ව්‍යාපාදය[නා.] පංච නීවරණයන්ගෙන් එකක් ; අනුන්ට ක්‍රෝධ කිරීම ; ක්‍රෝධ සහගත සිත.
ව්‍යාපාර අයිතිය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තීය හිමිකම ; වාණිජ ව්‍යාපාරයක් සම්බන්ධයෙන් ඇති හිමිකම.
ව්‍යාපාර ආයතනය[නා.] වෙළඳ සමාගම ; වෘත්තීය සංස්ථාව.
ව්‍යාපාර ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] වාණිජ හෝ වෘත්තීය කොටස් වලින් එකක්.
ව්‍යාපාර ඔප්පුව[නා.] හවුල් ව්‍යාපාරයක් සම්බන්ධව ඇති කරගත් ගිවිසුම ඇතුළත් ලියවිල්ල.
ව්‍යාපාර කුල[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාපාරික ජන කොටස් ඇතුළත් කුලය.
ව්‍යාපාර කොටස් උත්පාදනය(පාරිභා.) [නා.] බඩුමිල හෝ වෙළඳාම අධික ලෙස නැගීම.
ව්‍යාපාර ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාර අනතුරකදී පිරිමහින ගිණුම.
ව්‍යාපාර ජාවාරම්කාරයා[නා.] කොටස් වසයෙන් වෙළඳ ද්‍රව්‍ය ආදිය ගැනීම හා විකිණීම කරන තැනැත්තා.
ව්‍යාපාර තැන්පතු[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාපාරයේ දියුණුව නොකඩවා ගෙන යෑම පිණිස කරන ලද ගිණුම් තැන්පතු.
ව්‍යාපාර දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාරයේ ක්‍රියාකාරිත්වය පෙන්වන ලක්ෂ්‍යය ; තත්ත්ව දර්ශකය.
ව්‍යාපාර පරිවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාරය වෙනස් කිරීම හෝ මාරු කිරීම.
ව්‍යාපාර පොළ[නා.] ව්‍යාපාර වස්තු හා කොටස් විකුණන හා මිලට ගන්නා තැන.
ව්‍යාපාර වස්තු[නා.ප්‍ර.] කොටස් වශයෙන් නොබෙදා ඕනෑම පුද්ගලයකුට ලොකු හෝ කුඩා කොටසක් මුදලට ගැනීමට හා විකිණීමට ඉඩ සලසන වෙළඳ සමාගමක අරමුදල.
ව්‍යාපාර වස්තු ගිණුම[නා.] වෙළඳ සමාගමක අරමුදල තැන්පත් කළ ගිණුම.
ව්‍යාපාර වස්තුධාරකයා[නා.] වෙළඳ සමාගමක අරමුදලේ සාමාජිකත්වය දරන තැනැත්තා.
ව්‍යාපාරමූල්‍යය(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳ ව්‍යාපාරය සඳහා යොදවා ඇති මුදල.
ව්‍යාපාරය[නා.] 1. රක්ෂාව ; රැකියාව ; වෘත්තිය. 2. ලාභ ලැබීමේ අදහසින් පුද්ගලයකු හෝ පුද්ගල කණ්ඩායමක් විසින් කරනු ලබන වාණිජ හෝ කාර්මික කටයුත්ත. 3. වැඩ පිළිවෙල ; ව්‍යාපෘතිය. 4. උත්සාහය.
ව්‍යාපාර්යමාණ[වි.] යොදනු ලබන්නා වූ.
ව්‍යාපාරික දැව[නා.ප්‍ර.] වාණිජ වශයෙන් උසස් ලී දඬු වර්ග.
ව්‍යාපාරිකයා[නා.] ව්‍යාපාර කටයුත්තක නියැලුණ පුද්ගලයා.
ව්‍යාපි, ව්‍යාපී[වි.] 1. පැතුරුණ ; ව්‍යාප්තිය පිළිබඳවූ. 2. සාධාරණ ; පොදු.
ව්‍යාපෘත[වි.] නියුක්ත වූ ; යෙදුණා වූ.
ව්‍යාපෘතිය[නා.] කිසියම් වැඩ පිළිවෙලක් සැකසීම ; සැලසුම.
ව්‍යාබාධය[නා.] ධාතු හෝ චිත්ත වේග කැළඹීම නිසා ඇතිවන රෝග ආබාධ.
ව්‍යාමප්‍රභාව[නා.] පුළුලින් බඹයක් වූ බුද්ධ ශරීරයෙන් නික්මෙන රශ්මි මණ්ඩලය.
ව්‍යාමය[නා.] බඹය ; දෑත දිගු කළ විට එක අතක මැද ඇඟිලි කොණේ සිට අනිත් අතේ මැද ඇඟිලි කොනට ඇති දිග ; ඛ්‍යාමය.
ව්‍යාමිශ්‍ර[වි.] විශේෂයෙන් මිශ්‍ර වූ ; කලවම් වූ.
ව්‍යාමූඪ[වි.] විශේෂයෙන් මූළා වූ.
ව්‍යාමෝහය[නා.] මානසික වික්ෂිප්ත භාවය ; අතිශය මුළාව.
ව්‍යායාමජ සම්බාධය(පාරිභා.) [නා.] ඉක්කා ගැහීම නිසා ඇතිවන ගැස්ම හෝ හිත් වේදනාවෙන් ඇති වන කම්පනය හෝ හදවතේ හටගන්නා අධික පීඩනය.
ව්‍යායාමය[නා.] 1. වෑයම ; උත්සාහය. 2. ශාරීරික අභ්‍යාසය ; සරඹ කිරීම.
ව්‍යාල[වි.] ඉතා දරුණු ; ක්‍රෑර ; චණ්ඩ.
ව්‍යාල කාන්තාරය[නා.] නපුරු වන සතුන් වාසය කරන මහ වනාන්තරය.
ව්‍යාලයා[නා.] 1. චණ්ඩ මෘගයා. 2. වක්‍ර වූ කුජ ග්‍රහයා.
ව්‍යාවට[වි.] යෙදුණු ; නියුක්ත.
ව්‍යාවර්තනය[නා.] ඇඹරීම ; කරකැවීම.
ව්‍යාවෘත[වි.] යෙදුණා වූ ; මිඩංගු වූ ; නියුක්ත වූ.
ව්‍යාවෘත්ත[නා.ප්‍ර.] වෙන්වීම ; ඉවත්වීම.
ව්‍යාවෘත්තිය[නා.] පෙරළීම ; වෙනස් කිරීම.
ව්‍යාසය[නා.] 1. විස්තරය ; විග්‍රහය. 2. වෘත්තයක විෂ්කම්භය ; පළල.
ව්‍යාසාදකය[නා.] විෂබීජ ; රෝග කාරක ද්‍රව්‍ය.
ව්‍යාසාදනය[නා.] විෂබීජ නැසීම.
ව්‍යුත්ක්‍රම අනුපාතය(පාරිභා.) [නා.] විලෝම අනුපාතය.
ව්‍යුත්ක්‍රම වර්ග නියමය(පාරිභා.) (භෞති.) [නා.] භෞතික රාශියක් තවත් භෞතික රාශියක වර්ගයේ අගයට ප්‍රතිලෝමව සම්බන්ධතාව දක්වන නියමය ; ප්‍රතිලෝම වර්ග නියමය.
ව්‍යුත්ක්‍රමණය(පාරිභා.) [නා.] නියම මාර්ගයෙන් වෙන් වීම ; ක්‍රම විරෝධීබව.
ව්‍යුත්ක්‍රමය[නා.] එකිනෙකට වෙනස් බච ; පරස්පර විරෝධී බව.
ව්‍යුත්ථානය[නා.] (අභි.) 1. සිතෙහි හටගත් ක්ලේශ නැඟී සිටින අවස්ථාව. 2. චිත්ත භූමි තුන. 3. අපාය දුක්ඛාදියෙන් නඟා සිටුවන ආර්ය මාර්ගය.
ව්‍යුත්පත්ත්‍යර්ථය[නා.] ශබ්දවල නිරුක්තිය අනුව ලැබෙන අර්ථය.
ව්‍යුත්පත්තිඥානය[නා.] පිරිසිඳ දත් නුවණ ; නිපුණ බුද්ධිය.
ව්‍යුත්පත්තිය[නා.] 1. ප්‍රභවය ; මූලාවස්ථාව ; නිරුක්තිය. 2. නව නිර්මාණ ශක්තිය.
ව්‍යුත්පන්න[වි.] 1. ව්‍යාකරණානුකූලව නිපන්. 2. උගත් ; සමර්ථ. 2. (පාරිභා.) නිපදවාගත් ; හටගත්.
ව්‍යුත්පන්න ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] නිපදවාගත් උත්පාදිත මිම්ම ; දිග, කාලය හා ස්කන්ධය යන ඒවායේ මූලික ඒකකවලට බාහිර වූ එහෙත් ඒවායින් උත්පාදිත වූ ඒකකය.
ව්‍යුත්පන්න චිත්ත[වි.] උගත් හෝ සමර්ථ හෝ සිත් ඇති.
ව්‍යුත්පන්න සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] භෞතික රාශි කීපයක් මඟින් සමීකරණයක් ගොඩනැංවීම ; අපෝහන සමීකරණය.
ව්‍යුත්පාදනය[නා.] (ව්‍යාක.) ව්‍යාකරණානුකූලව පද, ශබ්ද සාධනය හෝ නිපදවීම.
ව්‍යුතික්‍රමණ අවස්ථාව[නා.] සිතෙහි හටගන්නා ක්ලේශවල අවස්ථා තුනෙන් එකක්.
ව්‍යුපශමනය[නා.] (අභි.) කෙලෙස් දුරු කොට සන්තාප නැති කිරීමෙන් ලැබෙන සංසිඳීම ; සැනසීම ; සුවය.
ව්‍යුහය[නා.] 1. යුද්ධ සේනාංක (සකටාදි ආකාරයෙන්) සිටුවන ආකාරය. 2. සමූහය. 3. සම්පිණ්ඩනය.
ව්‍යූපශමය, ව්‍යූපසමය[නා.] කෙලෙස් දුරුකිරීමෙන් සිතට ලැබෙන සුවය ; සැනසීම.
ව්‍යූපශාන්ත(අභි.) [වි.] කෙලෙස් නැසීමෙන් ලැබූ සන්සුන් බවන් යුත්.
ව්‍යූහ පරිවර්තනය[නා.] මනුෂ්‍ය සහ සත්ත්ව ශරීරවල ස්නායු සෛලවල ඇති වන වෙනස.
ව්‍යූහ ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] (භූගෝ.) භූචලන ආදියෙහි ප්‍රතිඵල නිසා, පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ මතුපිට ඇති වන විවිධ භූරූප.
ව්‍යූහක[නා.ප්‍ර.බහු.] මනුෂ්‍ය සත්ත්ව ශරීර සහ ශාක සෑදී ඇති අති සූක්ෂ්ම සෛල.
ව්‍යූහනය[නා.] නිර්මාණය ; ආකාරය.
ව්‍යූහය[නා.] 1. ආකෘතිය ; රාමුව. 2. යුද්ධ සේනාව ; සටන සඳහා යුද සෙනඟ සිටුවන ක්‍රමයක්. 3. පද්ධතිය ; පිළිවෙළ.
ව්‍යූහවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] මනුෂ්‍ය සහ සත්ත්ව ශරීර සහ ශාකවල අභ්‍යන්තර සහ නතර බාහිර නිර්මාණය හැදෑරීම ; ව්‍යවච්ඡේද විද්‍යාව.
ව්‍යූහසූත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සංයෝගයක සංයුතිය රේඛා ආධාරයෙන් දක්වන ආකෘතිය.
ව්‍යූහික[වි.] නිර්මාණයවීම සහ සම්බන්ධ.
ව්‍යෝම[නා.ප්‍ර.] ආකාශය ; ගුවන.
ව්‍යෝමයාත්‍රා[නා.ප්‍ර.] ගුවනෙහි යෑම ; අහසෙහි ගමන් කිරීම.
ව්‍රජ[නා.ප්‍ර.] සමූහය ; රංචුව.
ව්‍රජ්‍යා[නා.ප්‍ර.] 1. යෑම ; ගමන. 2. කෝෂ නමින් හැඳින්වෙන ශ්ලෝක සමූහය නිබන්ධනය කරන ක්‍රමය.
ව්‍රණක්ෂය[නා.ප්‍ර.] වණවලින් ලේ ගැලීමෙන් ශරීරය වියළිවීම නිසා හට ගැනෙන අසාධ්‍ය ක්ෂය රෝග විශේෂයක්.
ව්‍රණකාව[නා.] වණය ; තුවාලය.
ව්‍රණමයතාව[නා.] චර්ම රෝග සෑදී ශරීරය වණ වීම.
ව්‍රණය[නා.] තුවාලය ; වණය.
ව්‍රතදීක්ෂා[නා.ප්‍ර.] පිළිවෙත් රැකීම ; පිළිවෙත්හි යෙදීම.
ව්‍රතය[නා.] 1. ඉන්ද්‍රීය සංයමය ආදියට හේතුවන පැවැත්ම ; සම්පූර්ණ කළ යුතු ගුණ ධර්මය. 2. බාරය ; පොරොන්දුව. 3. දෙවියන් උදෙසා පවත්වන පූජා විධියක්.
ව්‍රතසමාදානය[නා.] ඉන්ද්‍රිය සංවරාදිය සඳහා වත් පිළිවෙත් සමාදන්වීම ; පිළිවෙත් පිරීම.
ව්‍රීඩා[නා.ප්‍ර.] ලජ්ජාව ; විළිබිය.
ව්‍රීහිකෝෂ්ඨය[නා.] ධාන්‍ය වර්ග රැස්කර තබන ගබඩාව ; කෝෂ්ඨාගාරය.
ව්‍රෘත්‍යයා[නා.] ධර්මයෙන් ගිලිහී ගියා වූද වේදයට ගරු සරු නොදක්වන්නා වූ ද පිටුවහල් කරන ලද බ්‍රාහ්මණයා.
වා[නා.ප්‍ර.] 1. වචනය ; වදන. 2. වාතය ; සුළඟ. 3. අවුරුද්ද 4. තැළීම ; පහරදීම. 5. වෑය. [නි.] ප්‍රාර්ථනයෙහි යෙදෙන නිපාතය.
වා අවුරුව[නා.] පොම්පයකින් හෝ පයිප්පයකින් හෝ ගලා යන ද්‍රවය වායු බුබුළක් හරස් කිරීමෙන් නතර කිරීම හෝ එසේ නතර කරන උපකරණය.
වා ආමාශ ස්නායුව(පාරිභා.) [නා.] පෙණහැල්ලටත් ආමාශයටත් ශාඛා යවන දහ වැනි කපාල ස්නායුව ; සමීර ජඨර.
වා උදුන(පාරිභා.) [නා.] ගින්නෙත් හෝ විද්‍යුත් ප්‍රසාරණයෙන් වායු සමීකරණය කොට ආහාර සකසා ගැනීමට යොදා ගන්නා පෝරණුව.
වා කඩ[නා.ප්‍ර.] ගොඩනැගිලි බිත්ති ආදියෙහි වාතය හා ආලෝකය ලබා ගැනීමට තබන සිදුර ; කවුළුව.
වා කඩනය(පාරිභා.) [නා.] සුළං පාළුව වළකනු පිණිස ගස් පේළි වැවීම ආදිය මඟින් ඇති කරන බාධකය.
වා කවුළුව[නා.] වාතාශ්‍රය සඳහා භිත්තියෙහි තනා ඇති හුළං කවුළුව ; වාත කපාටය.
වා කැට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුළගේ ක්‍රියාකාරිත්වය අනුව තුන්හුලස් බවට හැරුණු කාන්තාර වැලි කැට.
වා බොජුන[නා.] වාතය ආහාර කොටගෙන ජීවත්වන්නේ යැයි සැලකෙන සත්ත්වයා ; සර්පයා.
වා සිදුර[නා.] වාතය හුවමාරු කිරීමට අවශ්‍ය ඉඩ ; වාතය ඇදගැනීම සඳහා ගස්වල කඳන් මතුපිට ඇති පැලුම් හෝ විවර.
වාංගලම(කථා.) [නා.] මුහුදේ රළ පහර.
වාංගු(කථා.) [වි.] යටහත් පහත් ; කීකරු ; පාලනය කළ හැකි. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රවේගයක් ඉදිරියට ගමන් කිරීම නිසා ප්‍රවේග කාරකය පස්සට තල්ලු වීම.
වාංගු වෙනවා[ක්‍රි.] 1. පස්සට තල්ලු වෙනවා. 2. අඩු වෙනවා ; හීන වෙනවා.
වාංදු කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පන්හිඳෙන් ලිවීමට පුස්කොළ සූදානම් කරනවා ; පුස්කොළ පදම් කරනවා.
වාංපතුල(කථා.) [නා.] හේනේ වැඩට ගෝණ ආදී සතුන්ගේ හම්වලින් පතුල් හැඩයට හදාගන්නා දළ පාවහන් විශේෂය ; ගෝණ හම් සෙරෙප්පුව ; කැලෑ සෙරෙප්පුව.
වාංමය[වි.] වචනවලින් සැකසුණු ; වදනින් සෑදුණු ; වාග්මය.
වාංමාලාව, වාක්මාලාව[නා.] වචන සමූහය ; වදන් පෙළ.
වාක[නා.ප්‍ර.] ගසෙහි පට්ටය ; වැහැරි.
වාක චීර, වාක චීවර[නා.] ගස් පට්ටාවලින් සාදා ගත් සිවුර.
වාක් සංයමය, වාග් සංයමය[නා.] වචන හික්මවා ගැනීම ; කථා කිරීමේදී විද්‍යමාන වන භික්මුණු ස්වභාව.
වාක්, වාග්[නා.ප්‍ර.] වචනය ; වදන.
වාක්කරණය[නා.] කථා කිරීම ; දෙඩීම ; පිළිසඳර කථාව.
වාක්කර්මය[නා.] 1. වචනයෙන් සිදු කෙරෙන කාර්යය. 2. කථා කිරීමෙන් ඇති විය හැකි පාපය.
වාක්කුව(කථා.) [නා.] මැණික් ගලක එක් පැත්තකින් පමණක් බැලූ විට පෙනෙන වර්ණවත් බව හෙවත් හැඩය.
වාක්කෝෂය, වාක්කෝෂය[නා.] 1. වචන සමූහය ; වචන සංග්‍රහය. 2. යම් තැනැත්තකුට අවබෝධව පවතින වචන සංඛ්‍යාව.
වාක්චාතූර්යය, වාග්චාතුර්යය[නා.] කථාවෙහි දක්ෂ බව ; කථිකත්වය.
වාක්චිත්‍රය[නා.] විස්තර වර්ණනාවක් මගින් අසන්නාගේ සිතේ මැවෙන සිතුවම ; වචන මාර්ගයෙන් සිතෙහි මැවෙන චිත්‍රය.
වාක්ජලය(පාරිභා.) [නා.] වචනවල අර්ථ විපර්යාස කිරීම ; රැවටිලි බස් කීම ; ව්‍යාජ ආකාරයෙන් වචන භාවිත කිරීම.
වාක්තන්තු, වාග්තන්තු[නා.ප්‍ර.] කට හඬ ඇති කිරීමට උගුරු බිලයේ පවතින සියුම් අවයව ; ස්වර තන්තු.
වාක්ද්වාර, වාග්ද්වාර[නා.ප්‍ර.] වචන පිටවන දොරටුව ; කට ; මුඛය.
වාක්දුශ්චරිත, වාග්දුශ්චරිත[නා.ප්‍ර.] වචනයෙන් සිදුවන පාපක්‍රියා ; දුෂ්ට කථා ව්‍යවහාරය.
වාක්පටුත්වය, වාග්පටුත්වය[නා.] වචන භාවිතයෙහි දක්ෂ බව ; කීමෙහි බිණීමෙහි සමත් බව.
වාක්පති, වාග්පති[නා.ප්‍ර.] වචන පිළිබඳ ස්වාමිත්වය දරන්නා ; වචන පිළිබඳ පරිසමාප්ත ඥානයකින් යුක්ත තැනැත්තා.
වාක්පථය, වාග්පථය[නා.] වචන යෙදීමේ පිළිවෙළ.
වාක්ප්‍රයෝගය, වාග්ප්‍රයෝගය[නා.] 1. දක්ෂ ලෙස වචන යෙදීම. 2. වචන යෙදීමේ රටාව. 3. කථාවෙහි යෙදීම.
වාක්ප්‍රලාපය, වාග්ප්‍රලාප[නා.] නිරර්ථක වචන පැවසීම ; හිස් බස් කථා කිරීම ; නන් දෙඩවිල්ල.
වාක්ප්‍රවාහය, වාග්ප්‍රවාහය[නා.] (කථාවේදී) ගලා එන වචන සමූහය.
වාක්ප්‍රසරය, වාග්ප්‍රසරය[නා.] වචන ඒකාබද්ධව, අතරක් නැතිව ගලා ඒම.
වාක්ප්‍රහාරය, වාග්ප්‍රහාරය[නා.] වචනයෙන් පහර දීම.
වාක්මෞනය, වාග්මෞනය[නා.] පමණ දැන වචන කථා කිරීම.
වාක්යෝගය[නා.] වචන භාවිතය, යෙදීම, ගැළපීම.
වාක්ලීලාව, වාග්ලීලාව[නා.] වචන යෙදීමේ ආකාරය ; විලාසය.
වාක්වික්ෂේපය, වාග්වික්ෂේපය[නා.] වචන අවුල්වීම.
වාක්ශක්තිය, වාග්ශක්තිය[නා.] කීමෙහි බිණීමෙහි දක්ෂ බව ; කථිකත්වය ; වාක් පටුත්වය.
වාක්ශ්ලිෂ්ටතාව, වාග්ශ්ලිෂ්ටතාව[නා.] වචනවල මටසිලුටු බව ; එසේ යෙදීමෙන් ඇතිවන වාක්‍ය ගුණය.
වාක්ශුද්ධිය, වාග්ශුද්ධිය[නා.] වචන පැහැදිලිව උච්චාරණය කිරීම ; නිරවුල්ව කථා කළ හැකිවීම.
වාක්සමාචාරය, වාග්සමාචාරය[නා.] වචන වලින් දක්වන ආචාරශීලීභාවය.
වාක්සුචරිතය, වාග්සුචරිතය[නා.] යහපත්, සත්‍ය වචන භාවිතය ; වාක් ද්වාරයෙන් සිදු කරන යහපත් ක්‍රියාව.
වාක්‍ය[නා.ප්‍ර.] අර්ථයක් සම්පූර්ණ ව පවසන ක්‍රමයත් වචන සමූහ ; එක් අවසාන ක්‍රියාවක් බෙහෙවින් සම්පුර්ණ අර්ථයක් සහිත ව පැවසෙන පද සමූහ වැකි.
වාක්‍ය විග්‍රහය[නා.] වාක්‍යයක් කර්තෘ, කර්ම ආදි වශයෙන් කොටස් කර දැක්වීම ; වාක්‍යවිභාගය.
වාක්‍යකරණය[නා.] 1. ජ්‍යෝතිශ්ශාස්ත්‍රයේ සඳහන් ගණිත ක්‍රමයක්. 2. වාක්‍ය සෑදීම ; වාක්‍ය තැනීම.
වාක්‍යක්‍රමය[නා.] වාක්‍ය තැනීමේ විධිය ; වාක්‍යකරණය හා සම්බන්ධ ශිල්පය.
වාක්‍යඛණ්ඩය[නා.] වාක්‍යයක කොටස ; වාක්‍යාංශය.
වාක්‍යයෝජනය, වාක්‍ය යෝජනාව[නා.] එකිනෙකට ගැළපෙන සේ වාක්‍ය යෙදීම.
වාක්‍යරචනය, වාක්‍යරචනාව[නා.] යම් මාතෘකාවක් අනුව ඒ පිළිබඳ කරුණු අන්තර්ගත ව කරනු ලබන ප්‍රබන්ධය.
වාක්‍යාලංකාරය[නා.] උචිත පරිදි උපමා රූපක ආදි අලංකාර, උද්ධෘත පාඨ යනාදිය යොදා වාක්‍ය විසිතුරු කිරීම.
වාකැත්ත(කථා.) [නා.] පොල් කැඩීම සඳහා ගැනෙන වකුටු පිහිය.
වාකුටීර[නා.ප්‍ර.] වායු කුහරය ; වායු කෝෂය.
වාකුල්ලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වැටෙන්නට යන විට ආධාරයට යමක් අල්ලා ගන්නවා.
වාකෙක්ක(කථා.) [නා.] වාකැත්තක් සහිත කෙක්ක.
වාගංගනාව[නා.] වචනයට අධිපති අංගනාව හෙවත් දෙව්දුව ; වාග් දේවි ; සරස්වතිය ; වාගාධිපතිනි.
වාගණය[නා.] ඡන්දස් ශාස්ත්‍රයෙහි දැක්වෙන ගණ අටෙන් එකක් ; මුල ලඝු දෙකක් හා අගට ගුරක් ඇති ගණය ; වායුගණය.
වාග් ප්‍රපඤ්චය[නා.] 1. කථා කිරීමේදී වචන නොඒමෙන් ඇතිවන පමාව. 2. වචනයන්ගේ සවිස්තර බව ; වචනවල බහුල විස්තරය.
වාග්දණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] වචනයෙන් කරන දඬුවම.
වාග්දේවිය[නා.] සරසවිය ; වාගාංගනාව.
වාග්විද්‍යාව[නා.] භාෂාව හෙවත් වචන පිළිබඳ විභාග කරමින් නිගමන ඉදිරිපත් කරන විද්‍යාව.
වාග්වේදියා[නා.] 1. භාෂාව මැනවින් දත් තැනැත්තා. 2. වාග් විද්‍යා විශේෂඥයා.
වාගාඩම්බරය[නා.] 1. වචනවල තිබෙන ආටෝප බව ; කෙටි සරල වචන නොව, හඬින් වැඩි බර වචන භාවිතයෙන් ඇති වන ලක්ෂණය. 2. පුරසාරම ; පාරට්ටුව.
වාගාලාපය[නා.] වචන සංයෝගයෙන් බිහිවන වාක්‍යය.
වාගින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] වචන ප්‍රකාශ කරන ඉන්ද්‍රිය ; මුඛය ; කට.
වාගීශ[වි.] කථාවෙහි අතිශයින් දක්ෂ ; වචන භාවිතයෙහි නිපුණ ; වදනිසුරු.
වාගීශ්වරයා[නා.] චතුර කථිකයා ; භාෂා විශාරදයා.
වාගේ[නි.] 1. වැනි ; සමාන. 2. පාහේ.
වාචක[වි.] අර්ථයක් ප්‍රකාශ කරන ; ගෙන දෙන ; පවසන.
වාචකය[නා.] අර්ථය පවසන වචනය.
වාචනය, වාචනාව[නා.] කථනය ; ප්‍රකාශනය.
වාචනාමග්ග[නා.ප්‍ර.] යමක් කටපාඩමින් පවත්වාගෙන ආ පිළිවෙළ ; කියවාගෙන ආ පිළිවෙළ; වාචනා මාර්ගය.
වාචස්පති[නා.ප්‍ර.] වචනයට අධිපති දෙවියා ; බ්‍රහස්පති. [වි.] වචනයට අධිපති වූ.
වාචසික[වි.] වචනය හා සම්බන්ධ ; වචනයෙන් වූ.
වාච්චල්(කථා.) [නා.බහු.] 1. විහිළු; කවටකම්. 2. ප්‍රයෝජනයකින් තොර කතාබහ.
වාච්චි වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. ලාබෙට ලැබෙනවා. 2. වලංගු වෙනවා ; ස්ථීර වෙනවා.
වාච්‍ය[වි.] කිය යුතු ; ගම්‍යමාන.
වාච්‍යාර්ථය[නා.] යම්කිසි පදයකට ස්වභාවයෙන් ම හිමි අර්ථය ; වචනයක අභිධා ශක්තියෙන් ලැබෙන අරුත.
වාචාල[වි.] බොහෝ සේ කථා කරන ; දොඩමලු.
වාචාලයා[නා.] දොඩමලු තැනැත්තා.
වාචාව[නා.] වචනය ; කථාව ; කීම.
වාචික[වි.] වචනයෙන් ප්‍රකාශ කරන ; වචනයට අයත්.
වාචිකය[නා.] 1. වචන භාවිතයෙන් පෙන්වන දැය. 2. නාට්‍යයෙහි සංවාද ගායනා ආදියෙන් දක්වන අභිනය ; අර්ථ ප්‍රකාශය.
වාචී[වි.] වචනයෙන් ප්‍රකාශිත.
වාචුග්ගත[වි.] වාචෝද්ගත බ.
වාචෝද්ගත[වි.] 1. කටින් ප්‍රකාශ කළ , වචනයෙන් උපදවන ලද. 2. කටපාඩම් කරන ලද ; වනපොත් කරන ලද.
වාජපේය, වාජපෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] බිලි පූජා සහිත බ්‍රාහ්මණ යාගයක්.
වාජ්ජම(කථා.) [නා.] වාද්‍ය භාණ්ඩ ; තූර්ය භාණ්ඩ.
වාජිකරණය[නා.] ශක්තිය වර්ධනය කිරීම ; සෞම්‍ය ධාතු වර්ධනය.
වාජිරාජ[නා.ප්‍ර.] අශ්ව නායකයා ; අශ්ව රාජයා.
වාජිරිය[නා.] පුරාණ භාරතයේ පැවති බෞද්ධ නිකායක් ; වාජිරිය නිකාය.
වාට්ටුව[නා.] ආරෝග්‍ය ශාලාවෙහි ලෙඩුන් නතර වී ප්‍රතිකාර ලබාගන්නා ශාලාව ; රෝහලේ එක් වෛද්‍යවරයකුට භාර කොටස.
වාටිය[නා.] අද්දර ; ගැටිය ; කෙළවර ; රෙදි ආදියෙහි අයින.
වාඩකරනවා[ක්‍රි.] තේ දළු හේ මැරීමට සලසනවා ; තේ දළු ඇඹරිමට පළමු ගෝනි පඩංගුවල තුනීකර යන්ත්‍රානුසාරයෙන් ඒවා වෙත උණුසුම් වායුව ඇතුළුවීමට සලසනවා.
වාඩි ගන්නවා[ක්‍රි.] ඉඳගන්නවා ; වාඩිවෙනවා ; අසුන්ගන්නවා.
වාඩිය[නා.] තාවකාලික නවාතැන් පොළ ; කුලීකරුවන් ඉඳුම් හිටුම් ගන්නා පැල්පත් සහිත ස්ථානය.
වාඩුව(කථා.) [නා.] එකට එක කිරීම ; පළි ගැනීම.
වාණය[නා.] 1. ඊ තලය. 2. තෘෂ්ණාව.
වාණි, වාණී[නා.ප්‍ර.] 1. වචනයට අධිපති දෙව්දුව ; සරසවි දේවිය. 2. වචනය ; වදන.
වාණිජ, වාණිජ්‍ය[වි.] වෙළඳාම පිළිබඳ ; ව්‍යාපාරික.
වාණිජයා[නා.] වෙළෙන්දා ; ව්‍යාපාරිකයා.
වාණිජ්‍යය[නා.] 1. වෙළඳාම මිලට ගැනීමේ විකිණීමේ කාර්යය. 2. වාණිජ්‍ය ව්‍යාපාරය හා සම්බන්ධ ශිල්පය.
වාත උෂ්ණත්වමානය[නා.] වාතයේ ඇති උෂ්ණත්වය මැනීම සඳහා යොදාගන්නා උපකරණය.
වාත කපොල්ල[නා.] වාතය ඇතුළුවීම හෝ පිට වීම සඳහා ඇති සිදුර ; වා කවුළුව.
වාත මාර්ගය[නා.] 1. සුළඟ පිට වන හා ඇතුළු වන දොරටුව ; සුළං දොර. 2. අහස ; නුබ ගැබ.
වාත මුඛය[නා.] සුළඟ හමන දිසාව ; සුළං අත.
වාත රක්තය[නා.] ශරීර වාතය කිපීමෙන් ලේ දූෂණය වීමෙන් හට ගැනෙන රෝගය ; රක්තවාතය.
වාත සොඬනළය[නා.] වාතය ගෙනයාම සඳහා යොදනු ලබන ඇත් සොඬයකට සමාන රූපයක් ඇති නාලය.
වාතකාමි[වි.] මලකින් මලකට සුළඟින් පරාග යැවෙන.
වාතකුටීරය[නා.] වාතය තැන්පත් වී ඇති හෝ වාතය තැන්පත් වන ඉතා කුඩා කුහර හෝ කෝෂ.
වාතකුසිම[නා.] සුළං පුරවා සකසා ගත් කොට්ටය.
වාතකෝෂය[නා.] පෙනහළු තුළ වාතය පිරෙන ඉතා කුඩා මලු හෙවත් කෝෂ.
වාතගෝලය[නා.] පෘථිවිය ඇතුළු ග්‍රහ තාරකා සහ තාරකා වටා ගැවසී පවතින වායු කදම්බය ; වායුගෝලය.
වාතජ[වි.] වාතයෙන් හටගන්නා වූ ; වාතයෙන් උපදිනා වූ.
වාතධාරාව[නා.] වාත ප්‍රවාහය ; යම් දිශාවකට අඛණ්ඩව ගලා යන වේගවත් සුළඟ ; වා දඟර.
වාතධාරිතාව[නා.] වාතය අල්ලන ප්‍රමාණය ; අඩංගු විය හැකි වාතයේ බර.
වාතනය[නා.] වායුවක් සමඟ මිශ්‍ර කිරීම හෝ මිශ්‍ර වීම ; වාතය කැවීම ; වායුවේ ක්‍රියාවලියට භාජන කරවීම.
වාතනළය[නා.] වාතය ගමන් කරන සිලින්ඩරාකාර නාලය ; සුළං පයිප්පය.
වාතනාලී පරීක්ෂණ කණ්ණාඩිය[නා.] වාතය ගමන් කරන නාලිකා පරීක්ෂා කිරීම සඳහා භාවිත කෙරෙන කණ්ණාඩිය.
වාතපටලය[නා.] වාතයෙන් සෑදුණු සිවිය.
වාතපරාගණය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) සුළඟින් මලක පරාග වෙනත් මලක කලඞ්කය කරා පැමිණවීමෙන් සිදුවන පරාග පෝෂණය.
වාතපරිරෝධක(පාරිභා.) [වි.] වාතයට ඇතුළු විය නොහැකි වන සේ සැකසුණු ; සුළඟ නොපිවිසෙන.
වාතපානය[නා.] ගෙයක සුළං එන විවරය ; ජනේලය.
වාතපිත්තජ[වි.] වාතය පිත කෝපවීමෙන් හටගත් ; වා පිත් දෙකින් ජනිත.
වාතපිහිර[නා.ප්‍ර.] සිදුරකින් වේගයෙන් නිකුත් කෙරෙන වායු ධාරාව ; වාතචංචුව.
වාතබුබුල[නා.] ජල බින්දුවක වාතය පිරීමෙන් ඇතිවන තුනී දිය සිවියකින් යුත් ගෝලය ; දිය බුබුල.
වාතමණ්ඩලය[නා.] කරකැවෙමින් හමන සැඩ සුළඟ ; චක්‍ර වාතය ; සුළිසුළඟ.
වාතමිග[නා.ප්‍ර.] පවනට බඳු වේගයෙන් දිවීමට හැකි මුව වර්ගය.
වාතය[නා.] 1. පෘථිවිය වටා පැතිර ඇති අප ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරන වායු සංයෝගය. 2. චලනය වන වායුව. 3. ශරීරගතව පවත්වා ත්‍රිදෝෂවලින් එකක්. 4. ගුදයෙන් නික්මෙන වායුව ; අධෝ වාතය.
වාතය අල්ලනවා[ක්‍රි.] (වී) හුළං කරනවා ; පවන් අල්ලනවා ; බැත පාහිනවා ; කතිරෙ අල්ලනවා.
වාතය උරනවා[ක්‍රි.] ඇතුළට ඇද ගන්නවා ; හුලං බීගන්නවා.
වාතරපාසය, වාදරපාසය[නා.] සමතල මාපය ; ලෙවලය ; ; තිරස් බව දැනගැනීම පිණිස භාවිත කරන උපකරණය.
වාතවලාහක[නා.ප්‍ර.] වාතයට අධිපති යයි සැලකෙන දෙවි ; සමීරණ දෙවි ; හුළඟට අධිපති දෙවි.
වාතවහනය[නා.] වාතය ගලායාම ; වායුව පැතිරීම.
වාතශූලය[නා.] වාත කෝපයෙන් හටගන්නා රෝගයක්.
වාතසම්පීඩනය[නා.] වාත තෙරපීමට භාවිත උපකරණය.
වාතස්කන්ධය[නා.] 1. එකට කැටි වී ගමන් කරන වායු පුංජය ; ඒකරාශි වූ වාත සමූහය ; වායු කඳ. 2. අහසේ ඇති එක් එක් ඝන ප්‍රමාණයේ වායු තට්ටුව.
වාතස්තරය(පාරිභා.) [නා.] (වාත තට්ටුව) ශාකයක් තුළ වාතය සංසරණය විය හැකි පරිදි අන්තර්-සෛලීය හිදැස් ඇතිව සෑදුණු පටකය.
වාත්තීය නියෝජනය(පාරිභා.) [නා.] රැකියා ක්‍ෂේත්‍රයක සේවකයින් වෙනුවෙන් ක්‍රියා කිරීම සඳහා පෙනී සිටීම.
වාත්තු අච්චුව(පාරිභා.) [නා.] වාත්තු කිරීම සඳහා උණු කරන ලද ලෝහ වත්කරන අච්චුව.
වාත්තු ආවුද(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහ කර්මාන්තයේදී වාත්තු කිරිම සඳහා භාවිත කරන මෙවලම්.
වාත්තු කරනවා[ක්‍රි.] 1. කෝවෙහි දමා ලෝහ උණු කොට අච්චුවකට වත්කොට භාණ්ඩ සාදනවා ; වාත්තු භාණ්ඩ සාදනවා. 2. (කථා.) වත්තම් කරනවා.
වාත්තු පෙට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] වාත්තු වැඩ සඳහා ආකෘතියක් ගැනීමට පාවිච්චි කරන පෙට්ටිය.
වාත්තු මඩුව(පාරිභා.) [නා.] වාත්තු වැඩ කරන කම්මල ; වාත්තු කර්මාන්ත ශාලාව.
වාත්තු යකඩ[නා.ප්‍ර.] ලෝදිය වශයෙන් අච්චුවට වත්කොට නිවෙන්නට සැලැස්වූ ශුද්ධ නොකළ යකඩ ; චීනච්චට්ටි.
වාත්තු හැන්ද(පාරිභා.) [නා.] ලෝකුරුවා ලෝහ වාත්තු වැඩට භාවිත කරන පැතලි හැන්ද.
වාත්තුකරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වාත්තු වැඩ කරන්නා ; ලෝහ කර්මාන්තකරුවා ; ලෝකුරුවා.
වාත්තුව[නා.] 1. ලෝහ උණු කොට අච්චුවලට වත්කිරිමෙන් භාණ්ඩ සෑදීම. 2. වාත්තු කොට සාදන ලද භාණ්ඩය.
වාත්ප්‍රණාමය, වාග්ප්‍රණාමය[නා.] වචනින් කරන වැඳීම.
වාත්ප්‍රණිධානය, වාග්ප්‍රණිධානය[නා.] බුදුවීමට නියත විවරණ ලැබීමට පෙර බුදුවෙම්වායි පවසා කරන වීර්යය ; වාක් ප්‍රණිධිය.
වාත්සල්‍යය[නා.] ඇල්ම ; ආදරය ; ස්නේහය.
වාතාතපය[නා.] සුළඟ හා අවුව.
වාතාධික[වි.] ත්‍රිවිධ දෝෂවලින් වාතදෝෂය අධිකව ඇති.
වාතාපහරණය[නා.] වාතය ඉවත් කිරීම.
වාතාබාධය[නා.] වාත දෝෂය නිසා හටගන්නා රෝගය ; වාත රෝගය.
වාතායනය[නා.] කවුළුව ; ජනේලය.
වාතාවකාශ[නා.ප්‍ර.] වාතය හැසිරීමට ඇති අවකාශය ; වාතය සඳහා ඇති ඉඩකඩ.
වාතාවපාතය[නා.] ළං ළංව පිහිටි සමපීඩන රේඛාවලින් වට වූ අඩු පීඩන ප්‍රදේශය.
වාතාවරණය[නා.] 1. (මෝටර් රථයක) හුළං වැදීම වළක්වන ඇවුරුම. 2. වටාපිටාව ; පසුබිම. 3. වායුගෝලය ; වායු මණ්ඩලය.
වාතාවර්තනය[නා.] වාතයට හෝ අනුකූලව හැරීම කරකැවීම ; ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රණය අනුව ශාකයක් හෝ එහි අවයවයක් හෝ නැමීම.
වාතාවර්තය[නා.] ආවර්තය වන සුළඟ ; සුළි සුළඟ.
වාතාවිකම්පිත[වි.] සුළඟින් නොසෙලවෙන ; වාතයෙන් කම්පනය නොවන.
වාතාශය[නා.] 1. මත්ස්‍යයන්ගේ බඩවැලේ සිට වැඩෙන වාතය පිරි තිබෙන අන්ධාශය ; හුළං බොක්ක. 2. අත්පන්දු ආදියේ සුළං පුරවන කෝශය ; සුළං විත.
වාතාශ්‍රය[නා.] වාතය හොඳින් ලැබීමට ඇති තත්ත්වය ; මනා කොට වාතය ලැබීම.
වාදං, වාදන්, වාදම්[නා.ප්‍ර.] හන්දි, කෙණ්ඩා, පතුල් ඉදිමීම හා ආශ්‍රිත වාත රෝගයක්.
වාදකයා[නා.] සංගීත භාණ්ඩ වාදනය කරන තැනැත්තා ; වයන්නා.
වාදක්කාරයා[නා.] විරුද්ධකාරයා ; වෛරක්කාරයා ; තරහකාරයා.
වාදකාරයා[නා.] වාද කරන පුද්ගලයා ; විරුද්ධ මත ප්‍රකාශ කරන්නා.
වාදනය[නා.] සංගීත භාණ්ඩවලින් නාදය ඉපදවීම ; වැයීම.
වාදපථය[නා.] වාදයට හේතු වූ කරුණ ; වාද මාර්ගය ; වාද ක්‍රමය.
වාදය[නා.] 1. විවාදය ; විරුද්ධව කරන කථාව ; තර්කය. 2. න්‍යාය ; සිද්ධාන්තය ; ධර්මතාව. 3. ධර්මය ; දෘෂ්ටිය ; ආගම.
වාද්‍ය[නා.ප්‍ර.] සංගීත නාද පැවැත්වීම ; වාදනය ; වැයීම.
වාදානුවාදය[නා.] වාදයට කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම හා විරුද්ධව ඉදිරිපත් වූ කරුණුවලට ප්‍රතිඋත්තර දීම.
වාදාරෝපණය[නා.] 1. වාදයක් ඇති කිරීමේ අදහසින් විරුද්ධ මතයක් ඉදිරිපත් කිරීම. 2. දෝෂාරෝපණයට මඟක් සාදා ගැනීම.
වාදි, වාදී[වි.] 1. වාද කරන ; පරවාද මර්දනයෙහි ව්‍යක්ත. 2. යම්කිසි මතයක හෝ ධර්මයක පිහිටි.
වාදිත[නා.ප්‍ර.] වැයුම ; වාදනය.
වාදීභයා[නා.] වාද කරන්නා නමැති ඇතා ; වාද හස්තියා ; වාදයෙහි දක්ෂයා.
වාදු[වි.] විරුද්ධ ; එරෙහි වන ; ක්‍රෝධ වන.
වාදුව ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] පළි ගන්නවා ; එදිරිය පිරිමහ ගන්නවා ; වාඩුව ගන්නවා.
වාදොර[නා.] වාග් ද්වාරය ; කට ; මුඛය.
වාන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ජල මාර්ගය හරහා බඳින ලද බැම්ම ; සොරොවුව ; දියදොර.
වානජය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි චක්‍රයේ ස්ථාන දොළහෙන් අටවැන්න ; වෘශ්චික රාශිය.
වානත(කථා.) [නා.] රෙදි ; වස්ත්‍ර.
වානප්‍රස්ථයා[නා.] වනයෙහි තවුස්දම් රකින්නා.
වානර[වි.] වඳුරු වර්ගයට අයත් ; වඳුරන් පිළිබඳ වූ.
වානර නියාය[නා.] දුටු දේ ඒ ආකාරයට ම කිරීම ; අනුකරණය ; හොඳ නරක නො සොයා අනුන් අනුගමනය කිරීම.
වානවා(කථා.) [ක්‍රි.] වාවනවා ; සිතින් දරා ගන්නවා ; ඉවසනවා.
වානහම(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කැලෑ හේන් ආදියේ වැඩ කරන විට දමන පාවහන්.
වානළය[නා.] මනුෂ්‍ය ශරීරයේ ඇති ප්‍රධාන නාළයක් ; ශ්වාස නාලය.
වාන් සගල[නා.] පාවහන් යුගල.
වාන්කට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හුණු පෝරණුවේ ගිනි දැමීමට හදන ලද කට.
වාන්කොක්ක[නා.] පාවහන් එල්ලා තබන කොකු සහිත උපකරණයක්.
වාන්ත[වි.] බැහැර කළ ; දුරු කළා වූ ; ඉවත් කළා වූ.
වාන්දමනවා[ක්‍රි.] වැවක් සම්පූර්ණයෙන් පිරී වැඩි වතුර පිටවාන මතින් බැහැර වෙනවා ; පිටවානෙන් වතුර උතුරායනවා.
වාන්දු කරනවා[ක්‍රි.] (පැළුෑ වේවැල් පුස්කොළ ආදියේ) දාර ගා පිළියෙල කරනවා ; ඔපදමනවා.
වානිය[නා.] වැවක වැඩි ජලය පිට කරන ස්ථානය ; පිටවාන.
වානියා(කථා.) [නා.] තෙල් වෙළඳාම් කරන ඉන්දියානු ජාතිකයා ; තලතෙල් විකුණන්නා.
වානුව[නා.] 1. ඉවසීම ; දරාගැනීම ; විඳගැනීම. 2. ස්ත්‍රී මායම.
වාප[වි.] 1. වැපිරීම හා සම්බන්ධ. 2. රෙදිවිවීම හා සම්බන්ධ. 3. කෙහෙ රැවුල් බෑම හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. වපුරන බිජුවට. 2. වපුරන තැන.
වාපත(පාරිභා.) [නා.] ගුවන් යානයක පියාපත.
වාපදණ්ඩ[නා.] විවීමේ උපකරණය හා සම්බන්ධ කඳ ; වියන දණ්ඩ.
වාපනය[නා.] 1. වැපිරීම ; ඉසීම. 2. උසාවිය වැනි ස්ථානවල ආරච්චි, තෝල්කමුදලි ආදි නිල ඇඳුමට උඩින් උරය හරහා පළඳින රතු පටිය.
වාප්පු[වි.] 1. වරායක රේගු පොළ සම්බන්ධ ; බඩු බෑම හා පැටවීම පිණිස වරායේ ඇති වේදිකාව පිළිබඳ. 2. තොටමුණක රේගුපොළ හා සම්බන්ධ ; තොටමුණක ආනයන අපනයන භාණ්ඩ ගොඩබෑම හා පැටවීම හා සම්බන්ධ.
වාප්පුව[නා.] බඩු බෑම හා පැටවීම පිණිස නැව් නවත්වන තැන තිබෙන වේදිකාව ; රේගුව.
වාප්‍යවරණය[නා.] වැව් බැම්ම ශක්තිමත් වීම සඳහා කරන ලද ඇවුරුම.
වාපාළුව[නා.] තද සුළං පහර නිසා භෝග වර්ග පාළු වී යාම ; වාත පාළුව.
වාපිය[නා.] ජලය රඳවා ගැනීමට කණින ජලාශ විශේෂය ; වැව.
වාපීඩනය(පාරිභා.) [නා.] පාලනය කළ හැකි පීඩනය යටතේ උපදවන වායුව.
වාම[වි.] දකුණු අත පැත්තට විරුද්ධ පැත්තෙහි වූ ; වම් පැත්තෙහි වූ.
වාම අංසඵලකය[නා.] වම් උරපතු ඇටය ; ඌරෝස්ථිය මුදුනේ සිට උරහිස දක්වා විහිද යන (වම් පසෙහි වූ) ත්‍රිකෝණාකාර පැතලි ඇටය.
වාම පාර්ශ්වය[නා.] වම් පැත්ත ; වම්පස ; වාමභාගය.
වාම සෙය්‍යාව[නා.] වම් අත යටට සිටින සේ වම් ඇලයෙන් සයනය කිරීම ; වම්පසට හැරි නිදා ගැනීම.
වාමකර්ණකය[නා.] මැදින් දෙකට බෙදී ගිය කාමර හතරකින් යුත් හෘදය පේශියේ වම්පස කර්ණකය ; වාමහෘත් කර්ණිකාව.
වාමන[වි.] මිටි. [නා.ප්‍ර.] 1. විෂ්ණු දෙවියාගේ දශ අවතාරවලින් එකක්. 2. එනමින් යුතු සංස්කෘත පඬිවරයා.
වාමනයා[නා.] ශරීරයෙන් මිටි වූ තැනැත්තා ; මිට්ටා.
වාමනේත්‍ර[වි.] ලස්සන ඇස් ඇති. [නා.ප්‍ර.] කන්‍යා රාශිය.
වාමලෝචනාව[නා.] සුරූපිය ; තරුණ ස්ත්‍රිය ; ලස්සන කාන්තාව.
වාමාංශික[වි.] 1. වම්පසට අයත් වූ. 2. සමසමාජ, කොමියුනිස්ට් ආදි (විරුද්ධ) දේශපාලන අදහස් දරන.
වාමාභිමුඛ සුළඟ(පාරිභා.) [නා.] හැමීමේ දිශාව ආවර්තනය වී නැගෙනහිර සිට ඊසාන ඔස්සේ උතුරට හමන සුළඟ.
වාමාවර්ත(පාරිභා.) [වි.] වමට හැරී තිබෙන ; වමට හැරුණු ; වමට ගමන් කරන.
වාමුව(පාරිභා.) [නා.] ගිනි කඳු ප්‍රදේශවල ඇති උණුසුම් වායුව එළියට නිකුත් කරන මුඛය ; සිදුර ; විවරය.
වාමුවා පිස්නය(පාරිභා.) [නා.] වාහනයක වා ඇවුරුම පිරිසිදු කිරීම සඳහා සවිකොට ඇති 'වයිපර' නම් උපකරණය.
වාමුවාව(පාරිභා.) [නා.] වායුව විදිනු වැළැක්වීමට සවි කරන ආවරණය ; වා ඇවුරුම.
වාමුසුව(පාරිභා.) [නා.] වායු පීඩනය උපයෝගී කරගෙන මෝටර් වාහන නැවැත්වීමට යොදාගන්නා උපක්‍රමය ; වාතබද්ධ තිරිංගය.
වායංගොතනවා(කථා) [ක්‍රි.] මලු පැදුරු ආදියෙහි (මෝවිට) ගැටිය ගොතනවා.
වායව[වි.] වාතයේ අඩංගු වූ ; සුළගේ අන්තර්ගත වූ.
වායවමුල්[නා.ප්‍ර.] ගසක හෝ පැළෑටියක අතුවලින් හෝ කඳෙන් හටගෙන පහතට එල්ලා වැටෙන මුල්.
වායව්‍ය[නා.ප්‍ර.] 1. වායුව ; සුළඟ. 2. වයඹ දිශාව.
වායසයා[නා.] කපුටා ; කාකයා.
වායසවිද්‍යා[නා.ප්‍ර.] කාක ශාස්ත්‍රය ; කපුටු ශාස්ත්‍රය.
වායා[නා.] ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණි විශේෂයක් ; වෑයා ; කන්වෑයා.
වායිල්ලනවා(කථා.) [ක්‍රි.] අලුත් නිවසක පදිංචි වෙනවා ; නව නිවසකට ගෙවදිනවා.
වායු[නා.ප්‍ර.] 1. වාතය ; සුළඟ ; මාරුතය. 2. වයඹ දිසාව ; වයඹ ප්‍රදේශය. 3. ධාතුවක් ලෙස සලකනු ලබන වායුව ; වායෝ ධාතුව. 4. සුළඟට අධිපති දෙවි. 5. ඛනිජ තෙල් හෝ ගල් අඟුරුවලින් ලබා ගන්නා ගෑස් වර්ගයක්. 6. වාත රෝග විශේෂයක්.
වායු ගුරුත්වමාපක යන්ත්‍රය[නා.] වායු පීඩනය මැනීමේ උපකරණ විශේෂයක් ; වාතයේ බරෙහි හෙවත් පීඩනයේ වෙනස්කම් පෙන්නුම් කරන උපකරණය ; වායු පීඩනමානය.
වායු ජීවියා[නා.] ජීවීන් විශේෂයක්; වාතයේ ඔක්සිජන් ඇසුරෙහි පමණක් ජීවත්විය හැකි ක්ෂුද්‍රජීවියා.
වායු පීඩනමානය[නා.] වායු ගෝලීය පීඩනය මැනීම සඳහා යොදන උපකරණය ; බැරෝමීටරය.
වායු පීඩනය[නා.] වාතයේ බර හේතුකොටගෙන වායුගෝලය විසින් පෘථිවි පෘෂ්ඨය කෙරෙහි යොදන ලබන පීඩනය ; වායු ගෝලීය පීඩනය.
වායු පූරණය[නා.] සුළං පිරවීම ; ගොඩනැගිලි, නැව්, ආකර ආදියට වාතය වැද්දීම.
වායු මණ්ඩලය[නා.] පෘථිවි මණ්ඩල විශේෂයක් ; පෘථිවිය බෙදිය හැකි ශිලා, වායු, ජල යන ප්‍රධාන මණ්ඩල තුනෙන් දෙවැන්න.
වායු සංවර්තය[නා.] පුරාණ විශ්වාසය අනුව පෘථිවිය විශාල වාත වේගයක් (කුණාටුවක්) මඟින් විනාශ වන අවස්ථාව.
වායුගෙඩිය[නා.] බෙල්ල මහත් වී මතුපිටට නෙරා එන ගෙඩි විශේෂය ; වායු ගෙඩිය ; ගල ගණ්ඩය ; උගුරේ ගෙඩිය.
වායුගෝලය[නා.] පෘථිවිය අවට පැතිර පවත්නා වායු මණ්ඩලය.
වායුඡත්‍රය[නා.] අහසේ සිට ගුවන් යානයකින් බසින පුද්ගලයකු හෝ බස්සවන දෙයක් හෝ පොළොව මතුපිටට එවීම සඳහා රැහැන්වලින් යුක්තව රෙදි හෝ වෙනත් දෙයකින් කුඩයක ආකාරයෙන් සාදාගත් උපකරණය ; පැටචුටය.
වායුයාත්‍රා[නා.ප්‍ර.] සුළගේ බලයෙන් ක්‍රියාත්මක වන යාත්‍රාව ; වාතයේ පාවෙන යාත්‍රා.
වායුරෝදක[වි.] වාතය හෝ වායුවක් කාන්දු නොවන.
වායුශෝධකය[නා.] මෝටර් වාහන ආදියේ ඇන්ජිමට පිරිසිදු වාතය ලබා දෙන උපකරණය.
වායුසමනය[නා.] කෘත්‍රිමව වාතය ඇතුළුකර තැබීම ; වායුව පිවිසවා සුව පහසුව සැලසීම.
වාර සුළං[නා.ප්‍ර.] වාරයට හමන සුළං ; ගොඩ සුළං, මුහුදු සුළං හා මෝසම් සුළං.
වාරං කියනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. වාරම් කවි කියනවා. 2. කෙනෙකුට අන්තරාය කරන බවට වහසිබස් දොඩනවා ; විරුද්ධව දොස් කියනවා.
වාරං, වාරන්, වාරම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ඔන්චිලි පදින විට කියන සිවුපද. 2. අංකෙළි ක්‍රීඩාවෙන් පසු ජයගත් පක්ෂය වහසි බස් කියමින් නටමින් සෙත් වඩමින් කියන කවි. 3. පොල් ගැසීමෙන් පසු කියන ආශිර්වාදාත්මක කවි.
වාරංගය, වරාඞ්ගය[නා.] 1. හිස ; ශීර්ෂය. 2. ස්ත්‍රී පුරුෂයන්ගේ රහසඟ.
වාරකන්[නා.ප්‍ර.] වාරයට හමන සුළඟ ; නිරිතදිග මෝසම්සුළං හමන කාලය ; මුහුදු දිය කුණාටුවලින් සහ දියවැල්වලින් චණ්ඩව පවතින කාලය.
වාරකබත, වාරබත[නා.] කලින් බෙදාගත් පරිදි දින හෝ වාර වසයෙන් ගම්වැසියන් එකිනෙකා විසින් භික්ෂූන් උදෙසා දෙන දානය ; වාර භක්තය.
වාරකය[නා.] 1. වතුර ඉසින භාජනය. 2. යමක් වළක්වන හෝ නවත්වන උපකරණය.
වාරක්කුඩි[නා.ප්‍ර.] 1. ගොවිතැන් කරන්නා ; වගා කරන්නා. 2. සේවකයා ; මෙහෙකරුවා.
වාරකොටස[නා.] වරින්වර කොටස් වශයෙන් ගෙවිය යුතු මුදලින් එක් කොටසක් ; වාරිකය.
වාරඟන[නා.] වෙසගන ; වේශ්‍යා ස්ත්‍රිය ; වාරංගනාව.
වාරණ[නා.ප්‍ර.] 1. බාධාව ; මුවාව. 2. ඇතා ; හස්තියා. [වි.] අත්හරිත ; වළක්වන.
වාරණාරූඪ[වි.] ඇතා පිට නැගුණු ; හස්තියා පිට නැගි.
වාරදොළ[නා.ප්‍ර.] කුඩා දොළ පාර.
වාරනිස්, වාර්නිස්[නා.ප්‍ර.] දැව යකඩ ආදියේ ආරක්ෂාව හා ඔපය ලබාදෙන ආලේපයක්.
වාරපති[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා ; දිනපති.
වාරමාරු ක්‍රමය[නා.] වාරයෙන් වාරයට මාරු වෙමින් හෝ වෙනස් වෙමින් යම් යම් කාර්ය කිරීම.
වාරය[නා.] 1. යම් කාර්යයක් සඳහා නියමිත කාල පරිච්ඡේදය ; (පල හා මල් හටගැනීම් වැනි) ස්වාභාවික සිද්ධි සාමාන්‍යයෙන් සිදුවන කාලපරිච්ඡේදය. 2. වතාව. 3. සුදුසු වේලාව හෝ අවස්ථාව. 4. නියමිත අවස්ථාව.
වාරවිපර්යාසය[නා.] කලින් කල විය හැකි වෙනස්කම් ; වාර වෙනස්කම්.
වාරවිභාගය[නා.] පාසැල් වාරයක් තුළ කරන ලද අධ්‍යයන කටයුතු ඇගැයීම සඳහා වාරය අවසානයේ පවත්වන පරීක්ෂණය.
වාර්ගික[වි.] වර්ගික බ.
වාර්ගීකරණය[නා.] කොටස්වලට බෙදා දැක්වීම ; වර්ගවලට බෙදා දැක්වීම.
වාර්ණාව[නා.] භාණ්ඩවල මිල ගණන් ආදිය සහිත වට්ටෝරුව ; භාණ්ඩ එවන බවත් එහි සංඛ්‍යාවත් මිලත් දක්වා එවන ලියවිල්ල.
වාර්තකකාර[වි.] අටුවාචාරි.
වාර්තාක්‍රමය[නා.] 1. මනෝවිද්‍යාත්මක අධ්‍යාපන ක්‍රමවලින් එකක් ; සත්වයන් හා පුද්ගලයන් යම් යම් අවස්ථාවලදී හැසිරෙන පිළිවෙල බාහිරව පරීක්ෂා කොට කරුණු එකතු කිරීම. 2. අදාළ පරිදි පුද්ගල, ස්ථාන ආදිය කරා ගොස් කරුණු එක්රැස් කිරීමේ ගවේෂණ ක්‍රමය.
වාර්තාගත[වි.] සටහන් කරන ලද ; වාර්තා කරන ලද.
වාර්තාගාරය[නා.] සටහන් ආරක්ෂා කර තබන ස්ථානය.
වාර්තාරුඪ[වි.] වාර්තාවක් ලෙසටපත් ; වාර්තාවක ආකාරයට පත්.
වාර්තාව[නා.] යම්කිසි කාර්යයක් හෝ අවස්ථාවක් පිළිබඳ තොරතුරු දැක්වෙන ලිඛිත සටහන ; විධිමත් විස්තර සටහන.
වාර්තාහරයා, වාර්තාහාරකයා[නා.] තොරතුරු ගෙනයන්නා ; වාර්තාකාරයා.
වාර්තික[වි.] අර්ථ විවරණ සහිත ; අර්ථ පැහැදිලි වූ.
වාර්ධක්‍යය[නා.] මහලු බව ; වෘද්ධ බව.
වාර්නිස්[නා.ප්‍ර.] 1. දැව ආදි භාණ්ඩ ඔපවත් කිරීමට හා ආරක්ෂා කිරීමට ආලේප කරන ද්‍රවය. 2. කඩදාසි විශේෂයක්.
වාර්ෂික[වි.] අවුරුද්දකට වරක් ; අවුරුදුපතා. [නා.ප්‍ර.] 1. ජීවත්ව සිටිනාතුරු යමෙකුට අවුරුදු පතා ගෙවන මුදල්. 2. (පාරිභා.) ඇටයෙන් වැඩි සෘතු අනුව මල් හා ගෙඩි හටගෙන මැරීයන ශාක.
වාර්ෂික වලය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) කඳක් හෝ අත්තක් හරහට කැපූ විට පෙනෙන්නට තිබෙන එක සෘතුවකදී එකතුවූ ද්වීතියික කාෂ්ඨ සිලින්ඩරයේ හරස්කඩක් වන වළලුවලින් එකක්.
වාර්ෂික විචලන[නා.ප්‍ර.] වර්ෂයක දී සිදුවන වෙනස්වීම්.
වාරා[වි.] විරුද්ධ ; බාධා කරන ; වළක්වන.
වාරාන්ත[වි.] වාරයේ අවසානය හා සම්බන්ධ ; වාරාවසාන.
වාරාර්ථය[නා.] විරුද්ධ අර්ථය.
වාරාව[නා.] 1. විරෝධය ; විරුද්ධත්වය. 2. පංගු පේරුව ; (වැඩ ආදිය) වෙන් වෙන්ව බෙදා ගැනීම ; යම් වැඩක් වෙනත් අයකු විසින් කළ යුත්තකැයි සිතා නොකර සිටීම. 3. වැරදීම ; (කුරුමානම් ආදිය) හරි නොයාම.
වාරි[නා.ප්‍ර.] 1. ජලය ; වතුර ; දිය. 2. සරස්වතී දේවිය. 3. පාරුවල දෙපසට නෙරා සිටින සේ හරහට බඳින ශක්තිමත් පොලු.
වාරික[වි.] 1. වාර වශයෙන් ; මුරයක් ලෙසින්. 2. කොටස් වශයෙන් ; වාර ගණනක් ලෙසින්.
වාරික ණය[නා.] කොටස් වශයෙන් ලබාගන්නා ණය ; ණයමුදල කොටස් වශයෙන් ගෙවීමේ පදනම මත බැංකු හෝ ලියාපදිංචි මූල්‍ය ආයතන විසින් දෙනු ලබන ණය.
වාරිකන්ද[නා.ප්‍ර.] නිවසක බිත්තියට ජලය නොවදින ලෙස ගෙය වටා බඳින බැම්ම.
වාරිකය[නා.] 1. නියමිත කොටස් ගණනකින් පියවීමට නියමවූ ණය මුදලකින් එක්වරකට පියවීමට නියමිත මුදල. 2. රක්ෂණය සඳහා ගෙවනු ලබන මුදල.
වාරිකයා[නා.] පුරාණයේ සිටි නිලධාරි කොට්ඨාසයක් හැඳින් වූ නාමය ; පුරාණයේ පැවති විහාර දේවාලගම් පාලක තනතුරුවලින් එකක්.
වාරිකර්මාන්තය[නා.] ගොවිතැන් කටයුතූ සඳහා ජලය සම්පාදනය කිරීමේ කාර්යය ; වැව් අමුණු සෑදීම පිළිබඳ කර්මාන්තය.
වාරිජ[වි.] ජලයෙහි උපන් ; දියෙහි හටගත්. [නා.ප්‍ර.] 1. කිඹුලා. 2. සක්බෙල්ලා. 3. නෙළුම්.
වාරිත[වි.] වළක්වන ලද ; වැළැක්වූ.
වාරිධාරා[නා.ප්‍ර.] දිය දහර ; ජලධාරාව.
වාරිධිය[නා.] සාගරය ; මහමුහුද.
වාරිපූරිත[වි.] ජලයෙන් පිරුණු ; දියපිරුණු.
වාරිමාර්ගය[නා.] 1. ජලය තැනකින් තවත් තැනකට ගෙන යන මාර්ගය ; දිය නික්මෙන මග. 2. ජල සම්පාදන පිළිවෙත ; ඇල, දොල ගංගා හරස්කොට වේලි බැඳීමේ ක්‍රමය.
වාරියන්ත්‍රය[නා.] (පුරාණයේ) වතුර ඉසීම සඳහා භාවිත කරන ලද යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
වාරු කරනවා[ක්‍රි.] (අතපය වලංගු නොවූ විට) යම් අයෙකුගේ හෝ යම් දෙයක උදවුවෙන් වීරිය ලබාගන්නවා ; වත්තම් කරනවා.
වාරුකණුව(කථා.) [නා.] ආධාර කණුව.
වාරුගානවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. ළං කරනවා ; කිට්ටු කරනවා. 2. ඉතා අමාරුවෙන් (සැරයටියක් වැනි දෙයක ආධාරයෙන්) ගමන් කරනවා. 3. (කමත්.) කමතේදී කොළ පාගනවා ; මඩිනවා.
වාරුණ[වි.] වැස්ස පිළිබඳ වූ ; වර්ෂාව පිළිබඳ.
වාරුණි[නා.ප්‍ර.] 1. වරුණදේවයාට අයත් දිශාව ; බටහිර දිශාව. 2. සුරාව. [වි.] උණුකොට පෙරාගත්.
වාරුණීකෘත[වි.] වාෂ්පී කරණයෙන් පෙරන ලද.
වාරුදණ්ඩ[නා.] 1. ඒදඬුවල අත්වැලට බඳින ලීය. 2. ගොයම් පෑගීමේදී නොවැටී අල්ලාගැනීමට රුකුලක් සේ භාවිත කරන ලීය ; වාරුලීය.
වාරුදෙනවා[ක්‍රි.] උදවුවෙනවා ; ආධාර දෙනවා ; රුකුල් දෙනවා.
වාරුව[නා.] 1. උදවුව. 2. වීර්යය ; වැර ; ශක්තිය ; හයිය.
වාරෙය්‍ය[නා.ප්‍ර.] ආවාහ - විවාහ සඳහා දෙමව්පියන් හා කරන සම්මන්ත්‍රණය.
වාරේ[නා.] වහර බ.
වාරෝග[නා.ප්‍ර.] වාතරෝග ; වාතය නිසා ඇතිවන රෝග.
වාල[නා.ප්‍ර.] 1. කෙස්රොද ; ලෝම. 2. වලිගය ; වල්පත. 3. වග ; ව්‍යාඝ්‍ර, කොටි, වලස් ආදි සත්තු. 4. වහල්බව.
වාලක්කඩියා[නා.] මිරිදිය ජලාශවල හැසිරෙන විස කටු සහිත සර්ප විශේෂයක් ; දිය නයා.
වාලකීලය(පාරිභා.) [නා.] මැඩියාගේ පෞච්ඡ කශේරුකා ඒකාබද්ධවීමෙන් සෑදී ඇති දණ්ඩක් වැනි ඇටය ; උරාසටයිලය.
වාලදෛහය(පාරිභා.) [නා.] මත්ස්‍යයන්ගේ හා කවචයන්ගේ වලිගය.
වාලධිය[නා.] වලිගය ; නගුට.
වාලපාදිකාව(පාරිභා.) [නා.] ඉස්සන් හා එවැනි සතුන්ගේ අන්තයට පෙරවූ දේහ පිණ්ඩයේ පිහිටි උපාංගයක්.
වාලයික මෘද්වංගී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්ලටිහෙල්මින් මගින් පරිණාමය වීමෙන් හටගන්නා සත්ව වර්ගයක නාමය.
වාලයිකයා(පාරිභා.) [නා.] වළලු බවට බෙදුණු ශරීර ඇති ගැඩවිල් වැනි පණුවා ; වාලයික පණුවා.
වාලරජ්ජුකයා[නා.] (සත්ව.) සරජ්ජුකයන්ගේ උපවංශයක්.
වාලරජ්ජුව[නා.] ලොම්වලින් අඹරන ලද යොත ; ලොම් රැහැන.
වාලවිජනිය[නා.] පවන් සැලීම සඳහා සෙමර මුවන්ගේ වලිගයෙන් සාදන ලද අවාන ; වල් විදුනාව ; චාමරය.
වාලවේදියා[නා.] දක්ෂ ධනුර්ධරයා ; දුන්නෙන් විදීමෙහි අතිදක්ෂයා.
වාලසනය[නා.] බැත හෙවත් වීකන්ද ගොඩගැසූ අයට දෙන වී කොටස.
වාල්[වි.] වහල්.
වාල්දන[නා.] 1. වහල්කමට කෙනකු දීම. 2. වහල් ජනයා.
වාල්මික[නා.ප්‍ර.] වේ තුඹස ; හුඹහ.
වාල්වෙට්ටුව(කථා.) [නා.] හිසේ පළඳින නැමි පනාව.
වාලාග්‍රතලය(පාරිභා.) [නා.] පක්ෂීන්ගේ ත්‍රිකාස්ථියේ කෙළවර.
වාලි[නා.ප්‍ර.] 1. කාන්තාවකගේ විවාහක භාරකරු ; හිමියා. 2. දාසිය ; වහළිය ; වැඩකාරිය.
වාලිකාංගණය[නා.] දාගැබ වටා ඇති වැලි මළුව.
වාලිමූණ[නා.] භූත ශාන්ති කර්මවලදී පළඳින වෙස් මුහුණ.
වාලුක[වි.] වැලි සහිත.
වාලුකා[නා.ප්‍ර.] වැලි ; වැල්ල.
වාලුකා ප්‍රසාවණය[නා.] වැලි අඟුරු හා ගල් බොරලු පාදක කොට ගෙන වතුර පෙරීම.
වාලුකායන්ත්‍රය[නා.] බෙහෙත්, කල්ක ආදිය කකාරා ගන්නා පිණිස වැලි දමා ගිනියම් කරන යන්ත්‍රය.
වාලුකාවර්ෂ[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත වැලි ඇති සේ පෙනෙන, වැළඳීමෙන් පිරිහීමට පත් වෙතැයි විශ්වාස කරන මැණික් වර්ගය.
වාලුමය(පාරිභා.) [වි.] වැලි පසෙහි හොඳින් වැඩෙන ; වාලුරුහ.
වාවදූකයා[නා.] නීතිය හා සම්බන්ධ නිලධාරියෙක් ; පෙරකදෝරුවා.
වාවනවා[ක්‍රි.] චිත්ත වේගයක් උසුලනවා ; (දුකක්) විඳ දරා ගන්නවා.
වාෂ්පමානය(පාරිභා.) [නා.] වාතයේ අඩංගු වාෂ්ප ප්‍රමාණය මනින උපකරණය ; වාෂ්ප මානක යන්ත්‍රය.
වාෂ්පය[නා.] වායුමය අවස්ථාවක් තිබෙන ද්‍රව්‍යයක් ; උෂ්ණත්වය වෙනස් නොකර ද්‍රව බවට (සුදු) පත් කළ හැකි වායුවක්.
වාෂ්පශීල[වි.] පහසුවෙන් වාෂ්ප වන ; ඉක්මණින් වාෂ්ප වන.
වාෂ්පීකරණය[නා.] වාෂ්ප බවට පත්වීම.
වාස[නා.ප්‍ර.] 1. සුවඳවත් දේ; සුවඳ කැවූ දෙය. 2. වසන තැන ; වාසස්ථානය ; පදිංචිය. 3. ජීවත්වීම ; විසීම. 4. වස්ත්‍රය ; රෙද්ද ; ඇඳුම.
වාසගම[නා.] 1. වගන්තිය ; වැකිය ; උක්ත ආඛ්‍යාත සම්බන්ධයක් ඇති වචන සමූහය. 2. පෙළපත් නාමය ; කුල නාමය ; ගෝත්‍ර නාමය.
වාසගම්පොත[නා.] ගද්‍යයෙන් ලියැවුණු පොත ; ගද්‍ය ග්‍රන්ථය.
වාසධුරය[නා.] විදර්ශනා භාවනා ක්‍රමය ; විදර්ශනාධූරය.
වාසන[වි.] සුවඳ කරන ලද ; සුවඳින් යුත්.
වාසනය[නා.] වාසය කරන ස්ථානය ; වසන තැන.
වාසනාව[නා.] 1. සම්පත් ලැබීමට ඇති හේතුවන්ත භාවය. 2. පෙර කළ පිනින් ඇති වන භාග්‍යය.
වාසනාවන්ත[වි.] පින් ඇති ; භාග්‍යසම්පන්න ; වාසනාවෙන් යුක්ත.
වාසභූමිය[නා.] වාසය කරන ස්ථානය ; පදිංචි ස්ථානය ; වාසස්ථානය.
වාසල[නා.ප්‍ර. වාසල්] 1. රජමැදුර ; රාජමාලිගාව. 2. ප්‍රභූවරයකුගේ මන්දිරය. 3. නගරයකට දේව, ප්‍රභූ ආදි මන්දිරයකට පිවිසීමට ඇති දොරටුව ; දොර වාහල ; වාසල්කඩ.
වාසල්දොර[නා.ප්‍ර.] නගරයක දොරටුව ; දොර ; ද්වාරය ; ගේට්ටුව.
වාසව[නා.ප්‍ර.] ශක්‍ර දෙවියා ; සක්දෙව් ; පුරඳර.
වාසස්ථානය[නා.] ජීවත්ව සිටිනා ස්ථානය ; පදිංචිව සිටින්නා ගෙය ; වෙසෙන නිවස.
වාසස්ථාපකයා[නා.] ජීවත්වන පුද්ගලයා ; පදිංචි වූ පුද්ගලයා
වාස්කේට්ටුව[නා.] බාහිර කබායට වැසෙන සේ දසරුවේ සිට ඉණ දක්වා තදට අඳින අත් නැති කෙටි කබායක්.
වාස්තව, වාස්තවික[වි.] වස්තුව හෙවත් විෂය පිළිබඳ වූ.
වාස්තු[නා.ප්‍ර.] වාසය කරන ස්ථානය ; ගෙපළ ; වත්ත ; වාසයට යෝග්‍ය ගෘහ, ග්‍රාම, නගර ආදි ස්ථාන.
වාස්තුපුරුෂයා[නා.] ගෘහ නිර්මාණයේ යෙදෙන තැනැත්තා ; ගොඩනැගිලි සාදන්නා.
වාස්තුවිද්‍යාව[නා.] ගෙවල් සෑදීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය ; ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය.
වාසාගාරය[නා.] වාසය කරන ගෙය ; ලැගුම් ගෙය.
වාසි ප්‍රමාණය[නා.] 1. ලාභ ප්‍රමාණය. 2. ඕනෑම ක්‍රමයකට ලැබෙන ලාභ, ප්‍රයෝජනයේ නියමිත තත්ත්වය.
වාසින්‍යාය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වාසිය පිළිබඳ නීතිය ; ලාභ ප්‍රයෝජන සම්බන්ධ නියම වූ පිළිවෙළ.
වාසිය[නා.] 1. ප්‍රයෝජනය ; ලාභය. 2. (පාරිභා.) අවකාශය ; වැඩි ඉඩකඩ. 3. දැව සැකසීමට ගැනෙන වෑය. 4. වහසිය ; අහංකාර බස ; වහසි බස.
වාසී[වි.] වාසය කරන ; පදිංචි.
වාසුකී[නා.ප්‍ර.] 1. නාග රාජයකුගේ නාමය ; නාග කුලයක නාමය ; හින්දු සංකල්පයට අනුව, අට දිශාවකින් පෘථිවිය උසුලතැයි සලකන නාගයන් අටදෙනාගෙන් එක් අයෙක්. 2. බුදුන්ගේ සිරිපතුලේ ඇති මංගල ලකුණු 108 න් එකක්.
වාසුදේව[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවියන්ගේ අවතාරය.
වාසුපගත[වාස+උපගත] [වි.] විසීමට පැමිණි ; පදිංචියට පැමිණි.
වාසුළිය[නා.] තද වර්ෂාව හා කුණාටුව ; වැසි සහිත විශාල සුළං හැමීම.
වාහක[වි.] 1. ගෙන යන ; උසුලන ; දරන. 2. මඟ පෙන්වා යන.
වාහකයා[නා.] 1. ගෙනයන්නා ; රැගෙනයන්නා. 2. උසුලත්තා ; දරන්නා. 3. කරත්තයක් හෝ වාහනයක් මෙහෙයවන්නා ; අස්ගොවුවා. 4. එක ධාරකයකු වෙතින් තවත් ධාරකයකු වෙතට රෝගයක් ගෙනයන්නා.
වාහකුලය[නා.] වචන නමැති අකුල ; සම්බාධ වචනය ; බාධක වචනය.
වාහන වෙනවා[ක්‍රි.] උදවු වෙනවා ; උපකාර වෙනවා.
වාහනය[නා.] 1. පුද්ගලයන්, සතුන් හෝ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනයට යොදා ගැනෙන රථය. 2. වාහනයක් වශයෙන් යොදාගන්නා සතා ; බර උසුලන සතා.
වාහනාරූඪ වෙනවා[ක්‍රි.] වාහනයට නැග අසුන් ගන්නවා.
වාහය[නා.] 1. ගැල ; ගැල් සාත්තුව. 2. කරත්තයක ගෙන යා හැකි ධාරිතාව පිළිබඳ මිනුමක් ; බාරි හෙවත් අමුණු විස්සක ප්‍රමාණය. 3. සොළොස් භාරයක ප්‍රමාණය.
වාහර[වි.] වාතය නසන්නා වූ ; වාතය නැති කරන්නා වූ.
වාහල[නා.] වාසල බ.
වාහල ඉලංගම[නා.] 1. කෝට්ටේ හා මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ දී නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් පුහුණු කළ හා රඟ දැක්වූ රජවාසල් රැඟුම්හල ; රජවාසල් කවිකාර මඩුව. 2. රජ කුමරුවනට හස්ති, අශ්ව, ධනු, ශිල්ප හා අවි සරඹ ආදිය ඉගැන්වූ ස්ථානය.
වාහල කද[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයෙහි රජ මාළිගාවට වාර්ෂිකව ගෙන යනු ලැබූ කැවිලි-පෙවිලි ආදියෙන් යුක්ත දැකුම් කද.
වාහල නාගයා[නා.] උපසම්පදාව අපේක්ෂාවෙන් සුළු වේලාවකට විසිතුරු ඇඳුම්-පැළඳුමින් සැරසී සිටින සාමණේර නම.
වාහල නැටුම(කථා.) [නා.] පහතරට දෙවොල් නැටීමේ විශේෂ අංගයක් ; දෙවොල් මඩුව තුළදී වාහල තොප්පිය පැළඳ කරන නැටුම.
වාහල පොරොත්තු වෙනවා[ක්‍රි.] රජතුමා මාළිගාවේ රැඳී සිටිනවා.
වාහල්කඩ[නා.ප්‍ර.] 1. විහාරයට හෝ මාළිගාවට පිවිසෙන දොරටුව. 2. ඇතැම් විශාල දාගැබ්වල සිවු දිශාවෙහි ඉදිකොට පවතින විචිත්‍ර පූජාසන.
වාහස[නා.ප්‍ර.] පිඹුරා.
වාහ්‍ය[වි.] 1. වාහනය කටයුතු ; ගෙන යා යුතු. 2. පිටත බාහිර ; බාහ්‍ය.
වාහාන්[නා.ප්‍ර.] අශ්වයා ; අසු.
වාහිනවා[ක්‍රි.] බින්දුවෙන් බින්දුව වැටෙනවා ; වෑස්සෙනවා ; වැගිරෙනවා ; කාන්දු වෙනවා ; උනනවා ; වෑහෙනවා.
වාහිනි, වාහිනී[නා.ප්‍ර.] 1. යුද්ධ සේනාව ; හමුදාව. 2. ඇත්, අස්, රිය, පාබල අංගවලින සමන්විත බල ඇණිය. 3. රුධිර නාලය ; ධමනිය. 4. ගංගාව ; නදිය ; විශාල ජල ප්‍රවාහය. 5. උණු වාතය දුම් ආදිය එළියටගෙන යන පයිප්පය ; චිමිනිය.
වාහිනීචාලක[වි.] ධමනිවල හෝ ශිරාවල ප්‍රසාරණයක් හෝ සංකෝචනයක් ඇති කරන.
වැ[නා.ප්‍ර.] 1. ජලය රඳවා කල්තබා ගැන්මට සාදා ගැනුණ විශාල ජලාශය ; කෘත්‍රිම ජලාශය ; වාපිය. 2. රූපයන්ගේ අනිත්‍යතාව.
වැකරැලි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. (උද්භි.) අපිචර්මයේ ප්‍රතිතල භිත්තිවල ඇති වන රැලි. 2. මහලු වන විට සමේ වැටෙන රැලි.
වැක්කෙරෙනවා[ක්‍රි.] (ද්‍රවයක්) පහතට වෑස්සෙනවා ; ගලා හැලෙනවා ; වැගිරෙනවා.
වැක්සිනය(පාරිභා.) [නා.] වසූරිය වැනි ඇතැම් බෝවන රෝග වැළැක්වීම සඳහා ශරීරගත කරන ප්‍රතිෂේධක ඖෂධය ; එන්නත.
වැකි[නා.ප්‍ර.] වාක්‍ය බ.
වැකිටිය(කථා.) [නා.] කම්මැලි බව ; මන්දෝත්සාහි භාවය.
වැකුම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිසිත් (වාතය පමණවත්) නැති ශූන්‍ය ස්ථාන ; ශුන්‍යය.
වැගිරෙනවා[ක්‍රි.] වැක් කෙරෙනවා ; (දියර ආදිය) බේරෙනවා.
වැජඹෙනවා[ක්‍රි.] සෞභාග්‍යමත් ව ජීවත් වෙනවා ; බැබළෙනවා ; විජෘම්භමාන වනවා.
වැජියා[නා.] වනයේ ජීවත්වන මනුෂ්‍යයා ; වනචාරියා ; වැද්දා.
වැට[නා.] 1. භික්ෂූන්ගේ ආහාරය ; දාන වෘත්තය ; දන්වැට. 2. ඉඩම් ආදිය වෙන් කිරීම සඳහා ඉනි ආදිය සිටුවා මායිම් දක්වන ආවරණය. 3. පහන ; ප්‍රදීපය. 4. ගසක් මෙන් හෝ වැටක් මෙන් පහන් සමූහය ; පහන් රුක. 5. පහනෙහි තිරය ; වැටිය ; වර්තිකාව. 6. වැටුප ; පඩිය. 7. උවටැන ; උපස්ථානය. 8. පවන් ගැසීමේ උපකරණය ; වටාපත.
වැට කොටු[නා.ප්‍ර.] වැටවලින් වට කරන ලද ප්‍රදේශ.
වැටකඩ[නා.ප්‍ර.] වැටෙන් පනින්ට තනා ඇති කුඩා කපොල්ල ; වැටකඩුල්ල.
වැටකඩුලු[නා.ප්‍ර.] වැට හා ඉන් පනින තැන් ; කඩුලු ආදිය සහිත වැට.
වැටකෙහෙල්[නා.ප්‍ර.] පහන් සහ කොඩි.
වැටකෙ‍ෙය, වැටකෙයා, වැටකෙයියා[නා.] කටු සහිත සිහින් දිග කොළ-කහ වර්ණ පටිවලින් යුත් කොළද ආධාරක මුල්ද සහිත පඳුරු වර්ගයක් ; වැටකේ ; කේතකී.
වැටන් කෝටු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වරිච්චි බැඳීමේදී හරහට සවිකරන කෝටු.
වැටනිය[නා.] උපස්ථාන කරන්නිය.
වැටපහන[නා.] 1. පහන්එළිය; ප්‍රදීපාලෝකය. 2. වටපහන ; පිත්තල පහන.
වැටපා[නා.ප්‍ර.] වැටට සිටුවන කණු ; වැටේ ඉනි.
වැටපු, වැටුපු[නා.ප්‍ර.] පහන් ; ප්‍රදීප ; වැටුප්.
වැටම, වැටුම[නා.ප්‍ර. වැටුම්] 1. පැවැත්ම ; ජීවනය ; ජීවත්වීම. 2. රැකියාව ; වෘත්තිය ; ශිල්පය ; ව්‍යාපාරය. 3. පඩිය ; කුලිය ; වැටුප. 4. වහර ; ව්‍යවහාරය ; පරිහරණය. 5. උපස්ථානය ; පෝෂණය. 6. වැටීම ; පතිතය; පතිතවීම. 7. කරකැවීම ; භ්‍රමණය ; වටා යාම ; ආවර්තය.
වැටලෑම[භා.නා.] වැටලීම ; යම් ස්ථානයක් හෝ තැනැත්තකු අල්ලා ගැනීම සඳහා අවට රැකවල් ලෑම ; කොටු කිරීම.
වැටහෙනවා[ක්‍රි.] ඒත්තු යනවා ; හැඟෙනවා ; තේරුම් යනවා ; අවබෝධ වෙනවා.
වැටි[නා.ප්‍ර.] 1. කිසිවක් ඇතුළට පිවිසීම වැළැක්වෙන සේ ගසන මූඩි. 2. වැසි ; වර්ෂා. 3. තිර යෙදූ පහන්. 4. තෙලිකූරු ; පින්සල. 5. ලනු මෙන් ඇඹරූ දෑ ; වෙළුම් ; දඟර. 6. පස්, ගල් ආදියෙන් ස්වභාවික ව සෑදී, නොහොත් සාදනු ලබා පවතින ආවරණ නොහොත් සීමා ; නියර ; වේලි. 7. සමූහ ; කලාප ; මිටි. 8. එක් පොදු දිශාවක් බලා විහිදෙන කඳු පේළි.- ගස්, පඳුරු ආදියෙන් සෑදුණු පේළි.
වැටි පෙරළෙනවා[ක්‍රි.] හේන්වල කැපූ බඩවැටි හෙවත් බැද්ද පෙරළා දමනවා.
වැටි බංකුව[නා.] කෝටුවලින් සාදාගත් බංකුව ; වාඩිවීම සඳහා තැනූ කෝටු මැස්ස.
වැටි බඳිනවා[ක්‍රි.] වේලි තනනවා ; අමුණු බඳිනවා.
වැටු[වි.] 1. පැවැත්වූ ; වර්තනය කළාවූ. 2. කරකැවූ ; ඇඹරූ.
වැටුප[නා.] 1. පහන ; ප්‍රදීපය ; පහන්වැටිය. 2. පඩිය ; කුලිය ; වේතනය. 3. රංග ස්ථානය ; රඟමඩල. 4. ජීවිකා වෘත්තිය ; දිවෙල. 5. සෙවුම ; ගවේෂණය. 6. වෙළඳාම.
වැටුප් ක්‍රමය[නා.] තනතුරක් සඳහා නියමිත පඩි ප්‍රමාණය ; වැටුප් පරිමාණය.
වැටුප් පිරිවැය[නා.] වේතන සඳහා යන වියදම ; පඩි වෙනුවෙන් වැය වන මුදල.
වැටුපුසිළ[නා.ප්‍ර.] පහන්දැල්ල ; පහන් සිළ.
වැටුම් මඩුව[නා.] රාජසභාව පවත්වන මණ්ඩපය ; රාජසභා මඩුල්ල.
වැටුම් සරි[වි.] ජීවත්වීමට යෝග්‍ය ; සුදුසු හෝ ප්‍රමාණවත්.
වැටුම් සාල්[නා.ප්‍ර.] පඩිය වශයෙන් දෙන සහල් ; කුලිය හැටියට ගෙවන හාල්.
වැටෙන තරුව[නා.] විනාශ වන උල්කාව ; ගිනිගන්නා ; උල්කාපාතය.
වැටොළු[වි.] අත්හැරිය යුතු ; වර්ජනය කළ යුතු.
වැඩ[නා.ප්‍ර.] 1. අභිවෘද්ධිය ; දියුණුව ; ප්‍රයෝජනය. 2. කර්මාන්තය ; කාර්යය ; මෙහෙය ; කටයුත්ත ; රාජකාරිය. 3. අලංකාර මෝස්තර ; සැරසිලි ; කැටයම්. 4. කුසල් ; පින්.
වැඩ අල්ලනවා[ක්‍රි.] ශුභ නැකතට වැඩක් ආරම්භ කරනවා ; සිංහල අලුත් අවුරුදු දින නොනගත කාලය ගෙවුණු පසු පළමුවෙන් ම යම් කාර්යයක් ආරම්භ කරනවා.
වැඩ ඉන්නවා[ක්‍රි.] 1. පිදිය යුතු අයකූ වාඩි වී සිටිනවා ; හිඳිනවා. 2. වාසය කරනවා ; ජීවත්වෙනවා. 3. පැමිණ සිටිනවා.
වැඩ තොවිල්කාරයා[නා.] පෙරහැර ආදි කටයුතුවලට සහාය වන පුද්ගලයා ; පාර සරසන පුද්ගලයා.
වැඩ දමනවා[ක්‍රි.] ඇඳුම් රන් රිදී භාණ්ඩ ආදිය අලංකාර කරනවා ; ගෙත්තම් සැරසිලි කරනවා ; ඔප දමනවා.
වැඩ බලන්නා[නා.] 1. වැඩ පරීක්ෂකයා. 2. නියමිත පුද්ගලයා වෙනුවට තාවකාලිකව පත්කොට ඇති තැනැත්තා.
වැඩ විඳිනවා[ක්‍රි.] අනුභව කරනවා ; භුක්ති විඳිනවා.
වැඩකරු[වි.] යහපත සිදු කරන ; දියුණුව ගෙන දෙන ; සාධනීය ; අභිවෘද්ධිදායක. [නා.ප්‍ර.] 1. යහපත සිදුකරන තැනැත්තා ; අභිවෘද්ධිදායකයා. 2. මෙහෙකරුවා ; සේවකයා. 3. කම්කරුවා ; වැඩකරන්නා.
වැඩකලු[වි.] වැඩ කිරීමට කැමැති වූ ; හිත සුව පිණිස වැඩ කිරීමෙහි ඇලුණු ; වැඩ කිරීමෙහිලා කල්‍ය වූ.
වැඩපළ, වැඩපොළ[නා.ප්‍ර.] 1. වැඩ කරන ස්ථානය ; කම්හල ; වාඩිය. 2. වැඩකටයුතු ; මෙහෙය ; සේවය.
වැඩපැය[නා.] 1. වැඩ කරන පැය (ගණන). 2. සේවා ස්ථානයක වැඩ කළයුතු පැය ගණන.
වැඩම කරනවා[ක්‍රි.] ගෞරවනීය පුද්ගලයකු හෝ වස්තුවක් කැඳවාගෙන හෝ රැගෙන එනවා ; වඩම්මනවා ; වැඩමවනවා.
වැඩවසම් ක්‍රමය[නා.] රාජකාරිය සඳහා වැටුප් වෙනුවට ඉඩම්වල පලදාවෙන් කොටසකට හිමිකම් කීම ප්‍රධාන ලක්ෂණය සේ පැවතුණු පැරණි සමාජ ක්‍රමයක්.
වැඩි[වි.] 1. උතුම් ; විශාල ; ලොකු. 2. වැඩුණු ; වර්ධනය වූ. 3. පමණ ඉක්මවන.
වැඩි කරනවා[ක්‍රි.] 1. දියුණු කරනවා ; වර්ධනය කරනවා. 2. සංඛ්‍යාවක් තවත් සංඛ්‍යාවකින් ගුණ කරනවා.
වැඩිතැන්[නා.ප්‍ර.] තෙරුන් වහන්සේ ; ස්ථවිරයන් වහන්සේ.
වැඩිපද[නා.ප්‍ර.] ආඩම්බර බව ; පමණට වැඩිකම ; අහංකාරකම.
වැඩිමනක්[වි.] අධික ; වැඩිපුර ; ඉතිරි ; ප්‍රමාණය ඉක්ම වූ.
වැඩිවිය[නා.ප්‍ර.] වැඩුණු වයස ; තරුණ විය.
වැඩිවිය පැමිණෙනවා[ක්‍රි.] තරුණ වයසට පත්වෙනවා ; ළමාවිය ඉක්මවනවා ; කොටහළු වෙනවා.
වැඩිසිටි, වැඩිහිටි[වි.] 1. වයසින් වැඩී සිටියා වූ ; වයෝවෘද්ධ ; වැඩිමහලු. 2. ළමාවිය ඉක්ම වූ.
වැණිය[නා.] කොත.
වැති[නා.ප්‍ර.] 1. බඳුන ; භාජනය. 2. ඉණි සිටුවා බඳින වැට ; වැටි. 3. විත්තිය ; විස්තරය ; වාර්තා. [වි.] ව්‍යක්ත ; චතුර ; දක්ෂ.
වැතිරෙනවා[ක්‍රි.] 1. දිගාවෙනවා ; හාන්සිවෙනවා. 2. පැතිරෙනවා.
වැදගත්[වි.] සැලකිය යුතු ; උසස් ; යහපත්.
වැදගැම්ම[නා.] ප්‍රයෝජනය ; යහපත ; වැදගත්කම.
වැද්දගන්නවා[ක්‍රි.] ඇතුළුවීමට ඉඩ හෝ අවසර දෙනවා ; බාර ගන්නවා ; ඇතුළට ගන්නවා.
වැද්දය[නා.] වරද ; වද්‍ය්‍ය ; වැරැද්ද.
වැද්දා[නා.] 1. වනාශ්‍රිත ව ජීවත්වන පැරණි දේශීය ජන කොට්ඨාසයක්. 2. සතුන් මරා ජීවත්වන වනචාරියා.
වැද්දුම[නා.] පූට්ටු කිරීම.
වැද්දුම් කරාමය[නා.] වඩුවැඩවල දී ලෑලි එකට වැද්දුම් කිරිම හෙවත් මූට්ටු කිරීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය.
වැදැල්ල[නා.] කුට්ටිය ; කැබැල්ල ; කොටස.
වැදෑමහ, වැදෑමස[නා.] ගැබ්ගතව පවත්නා කලලය ආවරණය කරමින් එය පෝෂණය කරන සිවිය.
වැදෑරුම්[වි.] ආකාර ; අයුරු ; ප්‍රකාර. [නා.ප්‍ර.] සංවිධානය ; මෙහෙයවීම.
වැදි[වි.] වැද්දන් පිළිබඳ වූ ; වැද්දන් වෙසෙන ; වැද්දන් සතු. [නා.ප්‍ර.] තුති ගී ගයන්නා ; ස්තුති පාඨකයා ; වන්දිභට්ටයා.
වැදි පත්තුව[නා.] වැද්දන්ගේ ගම්මාන පිහිටි ප්‍රදේශය ; වැද්දන් විසූ පත්තුව නම් පුරාණ පාලන ඒකකය.
වැදි සන්නිය[නා.] දහඅට සන්නියෙන් එකක් ; සන්නි යක්ෂයාගේ ආකාර විදහා දැක්වෙන නැටුම.
වැදියකා[නා.] තාල වර්ගයේ ගස්වලට උපද්‍රව කරතැයි සැලකෙන යක්ෂයා ; කැලෑවට හා ගස්වැල්වලට අධිපති යක්ෂයා.
වැදිරි[නා.ප්‍ර.] තාපසයා ; යෝගියා ; තවුසා.
වැදිරෝගය[නා.] ව්‍යාධිය ; අසනීපය.
වැදිසේර[නා.ප්‍ර.] වැදි පරපුර ; වැදි පිරිස ; වැදි සනුහරය.
වැදූ ගෙය[නා.] 1. ප්‍රසූතිය සිදුවූ ගෙදර ; තිඹිරිගෙය. 2. දරුවන් වැදූ කාන්තාව ; වැදුමව.
වැදූ පියා[නා.] ජාතක කළ පියා ; තමාගේ ම පියා.
වැදෙනවා[ක්‍රි.] 1. ප්‍රවිෂ්ට වෙනවා ; පිවිසෙනවා ; ඇතුළු වෙනවා. 2. හැපෙනවා ; වදිනවා.
වැනතු වෙහෙළි[නා.ප්‍ර.] ඇඳ, පුටු ආදියෙහි හේත්තුවන ඇඳි.
වැන්දඹු වත[නා.] සැමියා මළ ස්ත්‍රියක විසින් පිළිපැදිය යුතු සිරිත් විරිත්.
වැන්දඹුව[නා.] සැමියාගේ මරණින් පසු අවිවාහක ව සිටින කාන්තාව ; කණවැද්දුම් ස්ත්‍රිය ; විධවාව.
වැන්දැටි[වැන්ද+අටි] [නා.ප්‍ර.] වැඳීමට කැමැති.
වැනිලා[නා.ප්‍ර.] 1. ඕකිඩ් කුලයට අයත් ශාකයක්. 2. එම ශාකයේ කරල්. 3. කරල්වලින් ලබාගන්නා සාරය.
වැනිලින්[නා.ප්‍ර.] (රසා.) වැනිලා වල ඇති සුවඳ ද්‍රව්‍යය.
වැනිස්ටා[නා.ප්‍ර.] සිවි වැනි තුනීලෑලි කීපයක් අලවා සාදන ලෑලි විශේෂයක්.
වැනේඩියම්[නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක් ; වානේ පැහැය ඇති තද ලෝහයක්.
වැඳි[නා.ප්‍ර.] 1. දරුවන් නැති ස්ත්‍රිය ; වඳ ස්ත්‍රිය. 2. සැමියා මළ ස්ත්‍රිය ; වැන්දඹුව. 3. වන්දිභට්ටයා ; ප්‍රශස්ති ගායකයා.
වැපාදය[නා.] ව්‍යාපාදය ; ක්‍රෝධය ; වෛරය.
වැපාරයා[නා.] 1. ව්‍යාපාරිකයා. 2. සේවයෙහි යෙදෙන්නා.
වැපුද[නා.ප්‍ර.] පුරාණ පහන් පූජා ක්‍රමයක්.
වැම[නා.] 1. දිග මනින මිම්මක්; හතර රියනක ප්‍රමාණය ; බඹය. 2. උත්සාහය ; වෑයම. 3. දැරීම ; විඳීම. 4. රෙදි විවීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණයක් ; වියන පටිය ; හැඩලීය. 5. දැරිම ; විඳීම.
වැය[නා.ප්‍ර.] මුදල හෝ භාණ්ඩ හෝ ශ්‍රමය ක්ෂය වීම ; වියදම ; යම් කටයුත්තකට වියදම් කරන මුදල.
වැය ගෙවුම්[නා.ප්‍ර.] පුද්ගලයකුට හෝ ආයතනයකට මුදලින් හෝ භාණ්ඩ වලින් කරන ගෙවීම්.
වැය ශීර්ෂය[නා.] ආයතනයක විවිධ කාර්යවලට වෙන් කෙරෙන මුදල් ප්‍රමාණය ; වැය කොටස.
වැයකැමියා[නා.] ආයතනයක ගෙවීම් භාරව කටයුතු කරන නිලධාරියා ; රාජභාණ්ඩාගාරයේ වියදම් පිළිබඳව කටයුතු කරන තැනැත්තා.
වැයදම[නා.] වැය ; වියදම.
වැයික්කිය[නා.] යමෙකුගේ අණසක වලංගු ප්‍රදේශය ; බල ප්‍රදේශය.
වැයිරි, වැව්රි[නා.ප්‍ර.] 1. රේඛාව ; ඉර. 2. කය ; සිරුර ; ශරීරය.
වැර[නා.ප්‍ර.] 1. වීර්යය ; උත්සාහය ; වෑයම. 2. කය ; සිරුර.
වැරටි[නා.ප්‍ර.] 1. වියළි ගොම කැබලි ; වළං පිළිස්සීමට ගනු ලබන ද්‍රව්‍යයක්. 2. වැරටියාගේ කටුව. 3. වැරටි කටුවෙන් තනා ගන්නා හුණු.
වැරටියා[නා.] මුහුදේ වසන බෙල්ලන් විශේෂයක්.
වැරසර, වැරිසර[වි.] වීරත්වයෙන් උසස් වූ ; ධෛර්යවත් වූ ; බලවත් වූ ; වීර්යයෙන් සාර වූ.
වැරහැල්ල[නා) ඉරීගිය පරණ රෙද්ද ; කඩමල්ල.
වැරැටියා[නා.] මුහුදේ වසන කළු පැහැති පියන් දෙකක් සහිත බෙල්ලන් විශේෂයක්.
වැරෝලි සේතුව[නා.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මස්තිස්කා අර්ධගෝල යා කරන තන්තු සමූහය.
වැලඳ ගන්නවා, වැළඳගන්නවා[ක්‍රි.] එකිනෙකා බදා ගන්නවා ; ආලිංගණය කරනවා ; සිප ගන්නවා. 2. වෙළා ගන්නවා. 3. සිරිත් විරිත් හෝ ලබ්ධියක් පිළිගන්නවා.
වැලපෙනවා[ක්‍රි.] අඳෝනා කියමින් අඬනවා ; කෑගසමින් හඬනවා ; අධික ශෝකයෙන් හඬනවා ; විලාප තියනවා.
වැලලි දවස[නා.] වැසිදිනය.
වැලසින්න, වැලහින්න[නා.] වලස් ධේනුව ; වලසාගේ ගැහැණු සතා.
වැලහෙනවා, වැළහෙනවා[ක්‍රි.] 1. සැඟවෙනවා ; මුවහ වෙනවා. 2. අතුරුදහන් වෙනවා.
වැල්[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වාධීන ව සෘජු ව නො නැඟී, ඉතා සිහින්ව දිගටම විහිදෙන පැළෑටි ; ලතා ; ලිය. 2. නූල්, ලණු, කම්බි ආදිය ඉහළින් දිග්ගැස්සීමෙන් ඇතිවන දැ. 3. පුරුක් එකට අමුණා හෝ මුතු ආදි ඇට අමුණා සෑදූ මාල.
වැල් අකුරු[නා.ප්‍ර.] එකිනෙක නොකැඩෙන ලෙස සම්බන්ධ කර ලියන අකුරු ; වැලක ආකාරයට ලියන අකුරු.
වැල් අත[නා.] පේෂ කර්මාන්තයේ දී භාවිත කරන උපකරණයක්.
වැල් දොඩම්[නා.ප්‍ර.] ගෙඩිවල යුෂයෙන් රසවත් පානයක් සෑදිය හැකි තෙත් කලාපික භෝගයක්.
වැල් පැන්නුම[නා.] 1. හූනියම් විශේෂයක් ; තමන්ට සතුරු අයෙකු ගමන් කරන මාර්ගයෙහි ජප කළ වැලක් දමා එය පෑගෙන්නට සැලැස්වීම. 2. (කථා.) වැල්වලින් වළල්ලක් සාදා ආතුරයා වළල්ල උඩින් රිංගවා හූනියම කැපීම. 3. (කථා.) සිංහල ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
වැල් පෙට්ටිය[නා.] පුරාණයේ ආභරණ දැමීමට භාවිත කළ වේවැල් පෙට්ටි විශේෂයක්.
වැල් වඩුවා[නා.] වේවැල්වලින් භාණ්ඩ සාදන්නා ; වේවැල් කාර්මිකයා.
වැල්ඩිං, වෙල්ඩිම්[නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ග තාපරක්ත තත්ත්වයෙන් පෑස්සීම.
වැල්පොළිය[නා.] මුල් මුදලට වාර්ෂික ව එකතු වන පොළිය ද එකතු වූ පසු ඒ මුළු මුදලට පොළිය ගණන් බැලීමේ ක්‍රමය.
වැල්මල්[නා.ප්‍ර.] වැලකින් සෑදූ මලපුඩුව ; ලතා පාශය.
වැල්යාච්ඤා[නා.ප්‍ර.] නොනවත්වා දිගින් දිගට ම කරන යාච්ඤාව.
වැල්ල[නා.] 1. වැලි ; වැලි සහිත බිම ; වාලුකාව. 2. මුහුදු වෙරළ.
වැල්ලකරය[නා.] වෙරළබඩ ප්‍රදේශය ; වෙරළාසන්න ප්‍රදේශය ; වැල්ලබඩ.
වැල්ලවුරු[නා.ප්‍ර.] වැලිවලින් සෑදූ ආවරණය ; වැලිකණ්ඩිය ; වැලිබැම්ම.
වැල්ලිරා, වැල්ලිරි, වැල්ලිහිරි, වැල්ලීර, වැල්ලෝරු[නා.ප්‍ර.] තීරු වශයෙන් ඉරා වේළන ලද, මුව ගෝන ආදි මස්.
වැල්වටාරං, වැල්වටාරම්[නා.ප්‍ර.] 1. කාරණයට අදාළ නැතිව දිගින් දිගට කරන කතාබහ ; අර්ථයක් නැති කතාබහ. 2. වැල් ගෙතී ආකුල ව සෑදුන ආවරණය.
වැලැත[නා.ප්‍ර.] වැළඳ ගැනීම ; ආලිංගනය.
වැලැල්ල(කථා.) [නා.] හිරු රැස් අඩු තත්ත්වය ; වැසි ඇඳිරිය.
වැලෑන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ගඟ අසබඩ පිහිටි තෙතමනය ඇති තැනිතලා භූමිය. 2. අතරින් පතර ගස් කොළං ඇති කැලෑව.
වැලි[නා.ප්‍ර.] සිහින් සුදු හෝ කළු ගල් කැබලි වැනි ද්‍රව්‍යය ; විශේෂයෙන් මුහුදු සීමාවල ද ගංගා, දොළ, ඇළ, උණුසුම් හා අර්ධ කාන්තාර පුරා ද පවතින ඉතා කුඩා සියුම් බෙහෙවින් සුදුපාට පාෂාණ කැබලි. [නි.] නැවත ; යළිත්.
වැලි ඌෂ්ණකය[නා.] සෘජුව ම තාපය නොවැදෙන අන්දමට ගිනිදැල්ලටත් රත් කරනු ලබන භාජනයටත් අතරින් තබන භාජන විශේෂයක් ; වැලිවලින් පිරුණු නොගැඹුරු යකඩ දීසිය.
වැලි කොන්ද[නා.] ස්තූපයක වේදිකාවේ ලීස්තර ; බිත්තියෙන් පිටතට ගඩොල් පන්නා කළ ලීස්තරය ; ආධාර බන්ධකය ; වාලුකා පෘෂ්ඨය.
වැලි පීරනවා[ක්‍රි.] වැලි අවුස්සනවා ; වැලි පාදනවා.
වැලිකණ්ඩිය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදේ හෝ ගංගාවක දිය යට තිබෙන වැලි වැටිය.
වැලිකන්ද[නා.] ගංගා මෝය, මුහුදු වෙරළ ආදිය ආශ්‍රිත ව හුළඟින් ගසාගෙන පැමිණ තැන්පත් වූ වැලිවලින් සෑදුණු වැටිය ; වැලිපරය.
වැලිගල[නා.] 1. වටකුරු තිරිවාණ කුඩු දියවීමෙන් සෑදුණු අවසාදිත පාෂාණයක්. 2. පිහියා ආදි ආයුධ මුවහත් තබන ගල් විශේෂයක නාමය.
වැලිගසනවා[ක්‍රි.] (රූඪි.) 1. වංචා කරනවා ; සඟවනවා ; කූට උපක්‍රම යොදනවා. 2. යමකට හෝ යමෙකුට වැලි වීසි කරනවා.
වැලිතෙර[නා.ප්‍ර.] වැලි සහිත ගං ඉවුර හෝ වෙරළ.
වැලිපට[නා.ප්‍ර.] වැලිතලය ; පුලින තලය ; වාලුකා පට්ටය.
වැලිපත[නා.] 1. වැලි පිළේ අකුරු ලිවීම සඳහා ඇත්දළ ආදියෙන් කළ උපකරණය ; වැලිකූර. 2. කුඹුරක වැලි සහිත කොටස.
වැලිපස[නා.] වැලි බහුල වශයෙන් තිබෙන පස ; වැලි සහිත පස.
වැලිප්ලාවිතය[නා.] සුළඟට ගසාගෙන ඒමෙන් ගොඩ ගැසුණු වැලිගොඩ ; වැලිකන්ද.
වැලිපිල, වැලිපිල්ල[නා.] බාලයන්ට අකුරු ලිවීම පුරුදු කරවීමට වැලි අතුරා සකස් වේදිකාව ; වැලිපෙත. වැලි ෆිල්ටරය (පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයක් පෙරීම සඳහා වැලි භාවිත කෙරෙන ෆිල්ටරය.
වැලිපෙත[නා.] 1. වැල්ල සහිත මාර්ගය ; ජලාශයක් ආශ්‍රිත වැලි සහිත ප්‍රදේශය. 2. අකුරු ලිවීමට වැලි අතුරා සකස් කළ වේදිකාව හෝ ලෑල්ල.
වැලිබත්[නා.ප්‍ර.] බාලයන් වැලිවලින් සාදන සෙල්ලම් බත්.
වැලිබිසි[නා.ප්‍ර.] වැලිගොඩ ; වැලි පොට්ටනිය.
වැලිවැටිය[නා.] ගංඟාමෝය අසල හෝ මුහුදුවෙරළ අයිනේ සුළගින් ගසාගෙන අවුත් තැන්පත් වූ බුරුල් වැල්ලෙන් සෑදුණු වැටිය.
වැලිහකුරු[නා.ප්‍ර.] කිතුල් පැණි ආදිය මිදෙන්ට තැබීමෙන් එහි සෑදෙන හකුරු.
වැව[නා.] ජලය රඳවා ගැනීමට සාදාගත් විශාල ජලාශය ; කෘතිම ජලාශය.
වැවසර[නා.ප්‍ර.] වැවක් අසල මඩබිම් ; කුඹුර.
වැවස්ථා[නා.ප්‍ර.] අණපනත් ; නීති ; ව්‍යවස්ථා.
වැවස්ථා පහණ[නා.] ව්‍යවස්ථා කෙටූ ගල.
වැවහරය, වැවහාරය[නා.] භාවිතය ; පුරුදු සිරිත ; ව්‍යවහාරය.
වැව් ඉහත්තාව[නා.] වැවක උඩුගං දිශාවෙහි පවතින බිම් කොටස.
වැව්ගම්[නා.ප්‍ර.] වැවක් ආශ්‍රයෙන් වගා කරන කුඹුරු සහිත ගම ; වැවකින් නඩත්තු වන ගම.
වැව්බඩ[නා.ප්‍ර.] වැව අසල ; වැව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශය.
වැව්වාණ, වැව්වාන[නා.ප්‍ර.] වැවෙන් ජලය පිට කරන සොරොවුව.
වැවිරී[නා.ප්‍ර.] 1. පහරදීමකින් ශරීරයේ ඉලිප්පී මතුවන ලකුණු. 2. පොල් ලෙල්ලකින් පතුරක් වශයෙන් වෙන් කොට කපා ගන්නා සිහින් දිග තීරුව.
වැවිල්ල[නා.] 1. වගා කිරීම ; ගොවිතැන් කිරීම. 2. වගා කළ දෙය ; භෝගය.
වැවිලි ආර්ථිකය[නා.] (තේ, රබර්, පොල් ආදී ප්‍රධාන) වගා මත රැඳුණු ආර්ථිකය.
වැවිලිකාරයා[නා.] වතුහිමියා ; වැවිලි කර්මාන්තයෙහි නියුක්ත පුද්ගලයා.
වැවුම්කරය[නා.] ඉඩමක් වැවීමට බලය පවරා දෙන ලියවිල්ල හෝ ඔප්පුව ; වැවීමට දෙන බලපත්‍රය.
වැවෙනවා[ක්‍රි.] වර්ධනය වෙනවා ; වැඩෙනවා ; ක්‍රමයෙන් විශාල වෙනවා.
වැසන[නා.ප්‍ර.] 1. ඇලීම ; ආශාව. 2. රෙද්ද ; වස්ත්‍රය ; ඇඳුම.
වැසනය[නා.] ව්‍යසනය ; විපත ; පීඩාව ; දුක.
වැස්ලින්[නා.ප්‍ර.] ඛනිජ තෙලින් සාදා ගන්නා ග්‍රීස් වැනි ආලේපක ද්‍රව්‍යයක්.
වැස්ස[නා.] වර්ෂාව ; මේඝය.
වැසි, වැහි[වි.] 1. වර්ෂාව සම්බන්ධ ; වැස්ස ඇති ; වර්ෂාව සහිත. 2. වාසය කරන ; වෙසෙන. [නා.ප්‍ර.] සුවඳ කවන ලද දෙය.
වැසිකිළිය, වැහිකිළිය[නා.] මලපහ කරන කුටිය ; වර්චස් කුටිය ; කක්කුස්සිය.
වැසිකිළිවත[නා.] වැසිකිළි භාවිතය සම්බන්ධයෙන් භික්ෂූන්ට පනවා ඇති පිළිවෙත.
වැසිකෝඩය, වැහිකෝඩය[නා.] 1. වැහිකළුව ; වැසි අඳුර. 2. වැස්ස.
වැසිපටලය[නා.] වැසි ජලය සහිත වලාව ; වැහි වලාකුළ ; කළු වලාකුළ.
වැසිපලය[නා.] යම්කිසි ප්‍රදේශයකට ලැබෙන වැසි ප්‍රමාණය ; වර්ෂාපතනය.
වැසිපිරිත[නා.] නියං කාලවල දී වැසි වැස්වීම සඳහා භාවිත කරන පිරිත ; මත්සරාජ පිරිත.
වැසිපොද, වැහිපොද[නා.ප්‍ර.] වැසිබිංදු ; වැසිදිය බිංදු.
වැසිවදල[නා.] වැහි වළාකුළ ; වැහිවදුල.
වැසිසළුව[නා.] වස් වසන භික්ෂූන්ට වැසි සාරමස ප්‍රයෝජනය සඳහා පූජා කෙරෙන වස්ත්‍රය.
වැහැප්[නා.ප්‍ර.] 1. වෘෂභයා ; ගොනා ; හරකා. 2. උත්තමයා ; ශ්‍රේෂ්ඨයා ; උසස් පුද්ගලයා. 3. පුරාණ රජෙකු වූ වසභ රජු.
වැහැය, වෑය[නා.] දැව සැපයීමට ගන්නා (කුඩා උදැල්ලක් වැනි) උපකරණය.
වැහැරී[නා.ප්‍ර.] 1. ගසක පට්ටා විශේෂයක් ; හණ. 2. රුක් පට්ටාවලින් කළ වස්ත්‍ර වර්ගයක්. 3. වැහැරී චීවරය ; සිවුර.
වැහැරෙනවා[ක්‍රි.] 1. කෙට්ටු වෙනවා ; කෘශ වෙනවා ; දුර්වල වෙනවා. 2. ව්‍යවහාර වෙනවා.
වැහිඅත්[නා.ප්‍ර.] වාහනය ; රථය.
වැහිතළනවා[ක්‍රි.] වැස්සෙන් අනතුරු හෝ පීඩා සිදුවෙනවා.
වැහිබීරුම[නා.] වැසි ඇති විමේ ලකුණු ; වැහි අඳුර.
වැහෙනවා[ක්‍රි.] 1. වහනය වෙනවා ; වෑස්සෙනවා. 2. ආවරණය වෙනවා ; වැසී යනවා. 3. යක්ෂ භූත ආදින් ආරූඪ වෙනවා ; යක්ෂ භූත බලවේගයකට නතුවෙනවා.
වැළ[නා.ප්‍ර.] 1. පැත්ත ; පාර්ශ්වය. 2. පංතිය ; පෙළ. 3. වෙරළ ; ඉවුර. 4.තොටුපළ.
වැළඳෙනවා[ක්‍රි.] බෝවෙනවා ; ඇති වෙනවා.
වැළමිට[නා.ප්‍ර.] බාහුවේ ඉහළ කොටසත් පහළ කොටසත් සම්බන්ධ වන සන්ධිය.
වැළැක්ම[නා.ප්‍ර.] 1. යමක් සිදුවීමට ඉඩ නොදීම ; බාධා කිරීම. 2. තහනම් කිරීමේ දඬුවමක්.
වෑ[නා.ප්‍ර.] 1. බළල් වර්ගයට අයත් මාංශ භක්ෂක සිව්පාවෙක් ; ව්‍යාඝ්‍රයා ; වග. 2. ජලාශය ; වැව ; වාපිය. 3. දත්, කන් ආදි ස්ථානයන්හි ආබාධ සදතැයි සැලකෙන ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණී විශේෂයක්.
වෑ කණ්ඩිය[නා.] වැවක වතුර රඳවා තැබීම සඳහා බඳිනු ලබන බැම්ම ; වෑකන්ද.
වෑකරණය[නා.] ව්‍යාකරණය බ.
වෑකුල[වි.] අවුල් සහිත ; අපැහැදිලි ; පටලැවුණු ; ව්‍යාකූල.
වෑකොඳ[නා.ප්‍ර.] කුඩා සුදු මල් සහිත වැල් වර්ගයක්.
වෑගොන්න[නා.] දිය රැස් ව තිබෙන වළ ; කුඩා වැව.
වෑදම[නා.] කුඹුරේ වැඩ කරන මිනිසුන්ට දිවා කාලයේ දී දෙන ආහාරය ; කයිබත; මුත්තෙට්ටුව.
වෑදෑයම(කථා.) [නා.] බලවත් උත්සාහය ; වෙර වීරිය ; මහන්සිය.
වෑදිය[නා.] ව්‍යාධිය ; රෝගය.
වෑපාදය[නා.] තමන් නොකැමැති අයට විපත් සිදුවනු දැකීමට ඇති කැමැත්ත ; ඊර්ෂ්‍යා පූර්වක ක්‍රෝධය ; ව්‍යාපාදය.
වෑපාරය[නා.] වෙළඳාම ; ව්‍යාපාරය.
වෑපාරයා[නා.] 1. ව්‍යාපාර වස්තු වෙළඳපළේ විකුණන්නවුන් හා ගැනුම්කරුවන් අතර සිටින පුද්ගලයා ; තැරැවුකාරයා ; අතරමැදියා. 2. ව්‍යාපාරිකයා ; වෙළෙන්දා. 3. ජාවාරම්කාරයා.
වෑයවැහැය බ.
වෑයම[නා.] 1. ව්‍යායාමය ; උත්සාහය ; ප්‍රයත්නය ; වීර්යය. 2. වෙහෙස ; ආයාසය ; ශ්‍රමය. 3. කාර්යය ; කටයුත්ත ; ක්‍රියාව.
වෑයා[නා.ප්‍ර.] දත්, කන් ආදි ස්ථානවලට ආබාධ සිදුකරන ක්ෂුද්‍ර ප්‍රාණියෙක්.
වෑල්වය, වැල්වය[නා.] ද්‍රවයක හෝ වායුවක ගමන පාලනය කරන කරාමය ; කපාටය.
වෑවර[නා.ප්‍ර.] යම්තම් ලොඳ සෑදුණු, බීමට සුදුසු වතුර ඇති ළපටි පොල්ගෙඩිය ; ළපටි කුරුම්බා ගෙඩිය.
වෑවෙනවා[ක්‍රි.] දුක් දොම්නස් ආදිය විඳ දරා ගන්නවා ; ඉවසනවා ; වාවාගන්නවා.
වෑසර[නා.ප්‍ර.] වැව අසල පිහිටි කුඹුරු ආදි ඉඩම්.
වෑස්ත කතා(කථා.) [නා.ප්‍ර.] උඩඟු වචන ; පුරාජේරු බස්.
වෑස්පරය(කථා.) [නා.] කතෝලික පල්ලිවල හැන්දෑවේ පවත්වන දේව මෙහෙය ; සන්ධ්‍යා ගීත මෙහෙය.
විංකලය[නා.] වැඩපොළ ; පට්ටලය ; වැඩ පට්ටලය.
විංචිය[නා.] බර ඔසොවන යන්ත්‍රය ; උත්තෝලකය.
විංශතිය[නා.] 1. විස්සෙන් යුත් එකකය. 2. ජ්‍යෝතිශ් ශාස්ත්‍රීය විසි අවුරුදු කාල පරිච්ඡේදයක්.
වික[නා.ප්‍ර.] ඇටය පිරුණු වී ; බොල් නැති වී.
විකච[වි.] පිපුණු ; විකසිත.
විකට[වි.] සිනහ උපදවන ; කවට ; විහිළු.
විකත්ථනය[නා.] ආත්ම වර්ණනය ; තමා ගැන වර්ණනා කිරීම ; පුරසාරම.
විකනවා[ක්‍රි.] දත්වලින් හපනවා ; දත්වලින් කැබලිවලට කඩනවා.
විකප[නා.ප්‍ර.] ආදේශය ; අභිමත පරිදි තෝරාගත හැක්ක ; විකල්පය.
විකප කරනවා[ක්‍රි.] විකුණනවා ; අලෙවි කරනවා ; වෙළෙඳාම් කරනවා.
විකපනවා[ක්‍රි.] 1. කල්පනාවට ගන්නවා ; නුවණින් අවබෝධ කරගන්නවා. 2. භික්ෂුවකගේ චීවර පාත්‍රාදිය අන් අයකු සතු කරනවා.
විකප්පනය[නා.] (විනය.) වැඩිපුර ඇති පාත්‍ර චීවරාදිය අන් කෙනකුට පැවරීම.
විකම්පය[නා.] බෙහෙවින් කම්පාවීම ; චංචලවීම ; සෙලවීම.
විකඹනවා[ක්‍රි.] මැඩ පවත්වනවා ; මඩිනවා ; මර්දනය කරනවා ; යටපත් කරනවා.
විකර[වි.] විහිළු ; විකාර ; හාස්‍යජනක. [නා.ප්‍ර.] 1. විහිළුව ; විකාරය ; හාස්‍යජනක සිද්ධිය. 2. උමතුව ; පිස්සුව.
විකරණය[නා.] 1. (ව්‍යාක.) ධාතු ගණ වෙන් කොට බෙදාලන ප්‍රත්‍යය. 2. (පාරිභා.) වෙනස්වීම ; විකෘතිය ; අනුවර්ධිතය.
විකල[වි.] 1. විකාරයට පත් ; ප්‍රකෘති තත්ත්වය නොමැති ; වෙනස්වූ ; විකෘති. [නා.ප්‍ර.] 1. වෙනස ; අන්‍යාකාරය. 2. සිහිය මඳවීම ; කල්පනාව හීනවීම. 3. විකෘතිය ; විරූපිබව ; විකාරය.
විකල්[වි.] නුසුදුසු වේලාව පිළිබඳ වූ ; නියම කාලයෙන් පිටත වන්නා වූ ; අයෝග්‍ය වේලාවට අයත් ; අකාල. [නා.ප්‍ර.] පස්වරු කාලය ; සන්ධ්‍යා සමය.
විකල්පය[නා.] යමක් වෙනුවට තෝරාගත හැක්ක ; වෛකල්පිත දෙය.
විකලාව[නා.] කලාවකින් හෙවත් මිනිත්තුවකින් හැටෙන් පංගුව ; තත්පරය.
විකලින්ද්‍රිය[නා.] ප්‍රකෘති ස්වභාවය නැති වූ ඉන්ද්‍රිය ; විකෘති වූ ඉන්ද්‍රිය පහ.
විකශනය[නා.] 1. පැතිරීම; අනුක්‍රමයෙන් වැඩීම ; වර්ධනය වීම. 2. විකසිත වීම ; පුබුදුවීම.
වික්කලු[වි.] ගොත ගසන්නා වූ ; දිව පැටලෙන්නා වූ ; ගොත ස්වභාවයෙන් යුතු.
වික්කලුව[නා.] ගොත ගැසීම ; ගොත වූ ස්වභාවය.
වික්ඛිත්ත චිත්තය[නා.] සංවර නොවූ සිත ; වික්ෂිප්ත වූ සිත.
වික්ටර්මායර් උපකරණය[නා.] වාෂ්පශීල ද්‍රව්‍යවල ඝනත්වය සෙවීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය.
වික්ෂිප්ත[වි.] ඔබ මොබ විසුරුණා වූ ; පැතිරුණා වූ ; අවුල් වූ ; එක අරමුණක නොපිහිටි. [නා.ප්‍ර.] විසිරීම ; කැළඹීම ; ව්‍යාකූලත්වය.
වික්ෂේප[වි.] කැළඹුණා වූ ; චංචල වූ ; ව්‍යාකූල වූ.
වික්ෂේපය[නා.] 1. කැළඹීම ; ව්‍යාකූලබව ; වික්ෂෝභය. 2. ශෝකය ; සිත්තැවුල.
වික්‍රමවන්තයා[නා.] අධික ශූරත්වය ඇති පුද්ගලයා ; වීර්යවන්ත තැනැත්තා.
වික්‍රමාන්විත[වි.] ශූර වූ ; බල පරාක්‍රමයෙන් යුතු.
වික්‍රය[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩ දී මුදල් ගැනීම ; විකිණීම ; වෙළඳාම ; අලෙවිය.
වික්‍රියාව[නා.] 1. යම් වස්තුවක් අන් ආකාරයකට පැමිණවීම ; වෙනස් කිරීම. 2. යම් බලයක ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා වස්තුවක හැඩය වෙනස්වීම.
වික්‍රීත කොටස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමාගමක විකුණන ලද ව්‍යාපාර වස්තු ; විකුණන ලද අරමුදල්.
විකාරය[නා.] 1. ස්වභාවයෙන් වෙනස්වීම ; විකෘතිය ; වෙනස. 2. විරූපී ස්වභාවය ; අවයව ආදියේ විකෘතිභාවය. 3. විහිළුව ; විගඩම ; විසුළුව.
විකාර්යය[නා.] යමක් වෙනස් බවට පැමිණීම ; ප්‍රකෘතිය නසාලීමෙන් අන්‍ය ගුණයකට පමුණුවාලීම.
විකාශනය[නා.] ක්‍රමයෙන් පැතිරීයාම ; අනුක්‍රමයෙන් ව්‍යාප්තවීම ; ක්‍රමික වර්ධනය.
විකිණ්ණ[නා.ප්‍ර.] ආකීර්ණවීම ; ගැවසීම ; ගහණවීම.
විකිරකය(පාරිභා.) [නා.] වාතය තාපය කරමින් විදුලි ධාරා නිකුත් කරන විද්‍යුත් උපකරණය ; රේඩියේටරය.
විකිරණ උෂ්ණය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් කිරණ පැතිරීමෙන් ඇතිවන තාපය.
විකිරණ ධූමිකාව(පාරිභා.) [නා.] පොළොව මතුපිට එයට ආසන්නව වායුගෝලයෙහි තාවකාලිකව ඇතිවන ජල වාෂ්ප පටලය ; ඝන මීදුම.
විකිරණ පාත්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] යමක් විද්‍යුත් කිරණවලට (විශේෂයෙන් එක්ස් කිරණ හා පාරජම්බුල කිරණවලට) පාත්‍රවීමේ ක්‍රියාවලිය ; ප්‍රවිකිරණය.
විකිරණ බලය(පාරිභා.) [නා.] විද්යුත් බල ශක්තිය.
විකිරණ ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍යස්ථානයකින් නිකුත් වන විද්‍යුත් කිරණවල වේගය.
විකිරණ-ශීල(පාරිභා.) [වි.] විකිරණ ස්වභාවය ඇති.
විකිරණමානය(පාරිභා.) [නා.] විද්යුත් බලශක්තිය යාන්ත්‍රික බලවේගයකට පරිවර්තනය වීමේ ප්‍රමාණය පෙන්නුම් කරන උපකරණය හෝ විකිරණතාප මාපකය.
විකිරණය[නා.] 1. (පාරිභා.) යම් යම් ද්‍රව්‍ය විද්‍යුත් චුම්බක තරංග වසයෙන් හෝ රශ්මිධාරා වසයෙන් නිකුත් කිරීමේ ශක්තිය ; කිරණ විසිරීම. 2. විසිරීයාම ; ව්‍යාප්ත වීම.
විකිරණශීල නියතය(පාරිභා.) [නා.] විකිරණශීලතාව නමැති සංසිද්ධිය මගින් ඉදිරිපත් කරන ස්ථාවර නිගමනය.
විකිරණශීලතාව(පාරිභා.) [නා.] රශ්මි පිට කිරීමේ විකිරණ කාර්යය.
විකිරිය කරනවා[ක්‍රි.] 1. විසුරුවනවා. 2. විකාර කරනවා.
විකීරණය[නා.] පැතිරීම ; විසිරීම ; ව්‍යාප්ත වීම.
විකීර්ණ[වි.] 1. පැතුරුණු ; විසුරුණු. 2. ඉඳහිට තැනක ඇති ; තැනින් තැන ඇති ; ආක්ෂේපක.
විකීර්ණවාදය[නා.] ආදි කාලීන සිරිත් විරිත්, විශ්වාස ආදිය එක තැනක පහළව අනික් දේශවල පැතුරුණේය යන මතය.
විකුණුම් ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි කාලසීමාවක් ඇතුළත දී විකුණන ලද භාණ්ඩවල වටිනාකම සටහන් කර ඇති ගිණුම.
විකුණුම් ප්‍රකාශය[නා.] විකුණුම්කරු හා ගැනුම්කරු යන දෙපාර්ශ්වය විසින් ම වගකීමට බැඳෙන පොරොන්දු පත්‍රය.
විකුණුම් පොත(පාරිභා.) [නා.] විකුණුම් පිළිබඳ ව විස්තර සඳහන් පොත.
විකුණුම් ශාස්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වෙළඳාම පිළිබඳ ශිල්පීය දැනුම.
විකුණුම්කරය(පාරිභා.) [නා.] ඉඩම් ආදි දේපළක් විකිණීමේ දී ලියන ඔප්පුව ; ඒ සඳහා පිළියෙල කරන විශේෂ ගිවිසුම් පත්‍රය.
විකුණුම්කරුවා(පාරිභා.) [නා.] භාණ්ඩ හෝ දේපළක් විකුණන්නා.
විකුණුම්පත(පාරිභා.) [නා.] විකුණන ලද භාණ්ඩවල වටිනාකම සඳහන් පත්‍රිකාව ; බිල.
විකුම්[නා.ප්‍ර.] 1. වික්‍රමය ; වීරත්වය ; අධික බලය ; රණශූරත්වය. 2. ඉක්මවා යෑම ; නීතියක් කඩකිරීම.
විකුමැති[වි.] වික්‍රමය හෝ වීරත්වය ඇති.
විකෘත[වි. විකාරයට පත් කරන ලද.
විකෘත්‍යර්ථය[නා.] වෙනස් කොට තනන ලද්ද ; වෙනස් කරන ලද අර්ථය.
විකෘති[වි.] වෙනස් ; අස්වාභාවික ; විකාර ; විරූප වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. වෙනස්වීම ; විකාරය ; විරූපීභාවය ; අස්වාභාවිකත්වය. 2. මුලින් නොතිබුණු අලුත් ප්‍රභේදයක් ආරම්භවීම. 3. එකම දෙය වෙනස් ස්වභාවයකින් ඉදිරිපත් කිරීම.
විකේන්ද්‍රණය[නා.] එකම තැනකින් පාලනය වීම නැති කිරීම.
විකේන්ද්‍රිත(පාරිභා.) [වි.] කේන්ද්‍රයෙන් බාහිරව පිහිටි ; පොදු කේන්ද්‍රයක් නැති ; මධ්‍යගත නොවූ.
විකෝපනය[නා.] විනාශ කිරීම ; නැසීම ; සිඳීම.
විඛ්‍යාත[වි.] ප්‍රසිද්ධ වූ ; පතළ වූ.
විඛාදනය[නා.] 1. දිරායෑම ; දිරාපත් වීම. 2. ලෝහමය භාණ්ඩ රසායනිකව දිරාපත් වීම.
විගඩම[නා.] විහිළුව ; විකාරය.
විගණකාධිපතිවරයා[නා.] රජයේ ප්‍රධාන ගිණුම් නිලධරයා.
විගණනය[නා.] ගිණුම් සම්පාදනය.
විගත[වි.] වෙන් ව ගිය ; පහ වූ ; ඉවත් වූ ; නැති වූ.
විගන්ධ[නා.ප්‍ර.] නාසයට දැනෙන සුවඳ ; දුර්ගන්ධය.
විගපත් කරනවා[ක්‍රි.] 1. විකුණනවා. 2. වියදම් කරනවා.
විගමනය[නා.] 1. ඉවත් වීම ; දුරුවීම ; පහවීම ; විගමය. 2. එක් රටකින් තවත් රටකට යාම ; පදිංචිය පිණිස වෙන රටකට යාම.
විගරහණය[නා.] නින්දාව ; ගැරහීම ; හෙළාදැකීම.
විගර්හිත[වි.] නින්දා සහගත ; ගර්හා කටයුතු ; අවඥා සහගත.
විගලන[වි.] පිටතට ගලායන ; බැහැරට ස්‍රාවය වන.
විගලනය[නා.] පිටතට ගලායාම.
විගලිත[වි.] ගිලිහුණු ; වෑහුණු ; ගලාගිය.
විගස[නා.ප්‍ර.] 1. ඇසිල්ල ; ක්ෂණය ; මොහොත ; ඉක්මන. 2. ටික වේලාව.
විග්ගුස්ස[නා.ප්‍ර.] මහපටැඟිල්ල හා දබරැඟිල්ල අතර දුර ප්‍රමාණය.
විග්‍රහ[නා.ප්‍ර.] 1. සටන ; සංග්‍රාමය ; කෝලාහලය. 2. විපත. 3. යම් කිසිවක් විශ්ලේෂණය කොට දැක්වීම.
විග්‍රහාත්මක[වි.] විස්තර සහිත ; සවිස්තර.
විගාන්තරාව[නා.] හදිසි අනතුර.
විගාමිකයා[නා.] පදිංචිය සඳහා විදේශයකට යන තැනැත්තා ; රටකින් රටකට යන්නා.
විගුණත්වය[නා.] අස්වාභාවිකත්වය ; අසාමාන්‍යතාව.
විඝටන නියතය[නා.] ගැටීමෙහි නියත පිළිවෙළ.
විඝටන ප්‍රමාණය[නා.] වෙන් කිරීම් ප්‍රමාණය.
විඝටනය[නා.] බෙදීම ; විශ්ලේෂණය වීම ; විභේදනය වීම.
විඝ්නය[නා.] අන්තරාය ; විනාශය ; උවදුර ; බාධාව.
විඝාතය[නා.] විනාශය ; නැසීම ; ඝාතනය.
විචක්ෂණ[වි.] දක්ෂ ; නුවණැති ; විද්වත්.
විචකිල[වි.] සමන් මල් මෙන් දැකුම් ඇති.
විචය[නා.ප්‍ර.] සෝදිසිය ; පරීක්ෂාව ; විමසුම.
විචර[නි.] පමණ ; විතර.
විචරණය[නා.] හැසිරීම ; ගැවසීම.
විචලතා විශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] යමක අගය විචලනයවීම හෙවත් වෙනස්වීම පිළිබඳ නියමය ; නිගමනය.
විචලන නියතය(පාරිභා.) [නා.] නිරීක්ෂිත අගය නිරන්තරයෙන් වෙනස්වීම පිළිබඳ නියමය ; නිගමනය.
විචලන ප්‍රවාහය(පාරිභා.) [නා.] ඝනත්වයෙන් අඩු උණුසුම් වාතයේ හෝ උණු වතුරේ මිශ්‍රව ඇති ඇල් වාතයේ හෝ ඇල් වතුරේ හටගන්නා චලන ධාරාව.
විචලනය[නා.] 1. විදුලි උපකරණයක් මගින් සිදු කළ හැකි උණුසුම් සූක්ෂ්මාංශුන්ගේ සංක්‍රමණය. 2. බැංකුවල මුළු මුදල් ප්‍රමාණයේ මිල මට්ටම එක් තත්ත්වයක නොපැවතී වෙනස්වීම.
විචල්‍ය(පාරිභා.) [වි.] 1. (විද්‍යු.) නිශ්චිත අගය වෙනස්වනසුලු. 2. (මූල්‍ය) ආදායම හෝ වියදම වෙනස් වනසුලු.
විචල්‍ය විභ්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] සැලෙන සුළු භ්‍රාන්තිය ; වැරදි මග හෝ නොමග යෑම.
විචල්‍යතා කෝණය(පාරිභා.) [නා.] නියම උතුර හා කාන්දම් උතුර අතර ඇති පරතරය.
විචල්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] නිශ්චිත අගයේ වෙනස් වන ස්වභාවය.
විච්චූරණ, විස්චූරණ[වි.] 1. වැඩි විස්තර වර්ණනා සහිත වූ. 2. අලංකාර. 3. උවමනාවට වඩා හැඩවැඩ ගැන්වූ ; විකට.
විච්ඡින්න[වි.] 1. සිඳින ලද ; විනාශ වූ. 2. ඒකාබද්ධ නොවූ ; අතරින් පතර කැඩී ගිය.
විච්ඡින්න සානුව(පාරිභා.) [නා.] අනාවරණ හේතූන් නිසා කඳු බඳේ හෝ මුදුනේ මට්ටම් වූ ප්‍රදේශ ; ගිරිනිතඹ ; තලාව.
විච්ඡින්නධාරාව(පාරිභා.) [නා.] එක දිගට එක් දෙසකට සමූහයක් වශයෙන් වේගයෙන් ගලා යන ජලය, වාතය, රශ්මිය, ආලෝකය, සිතුවිලි, විදුලිය ආදී වූ දෙයෙහි අන්තරය.
විච්ඡේදක කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේදනය සඳහා උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය ; වෝල්ටමානය.
විච්ඡේදකය(පාරිභා.) [නා.] කොටස් වශයෙන් බෙදීම ; වෙන් කිරීම.
විච්ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] 1. අම්ල, භෂ්ම සහ ලවණ වැනි විද්‍යුත් විච්ඡේද ද්‍රව්‍ය විද්‍යුත් ධාරාවකින් වියෝජනය කිරීම. 2. කොටස්වල ව්‍යුහය දැන ගැනීම පිණිස පුද්ගලයකු, සතකු හෝ ශාකයක් කැබලිවලට කපා බැලීම.
විච්ඡේදය[නා.] අනුක්‍රමය සිඳීම ; සම්බන්ධය කඩ කිරීම.
විචාර ඥානය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) යමක් විචාරාත්මක ව බැලීමේ සියුම් නුවණ ; විමසුම් නැණ.
විචාර නියමය(පාරිභා.) [නා.] යමක් විස්තර විවරණය කළ යුතු හා නොකළ යුතු ආකාරය නිගමනය කරන විධිය ; පිළිගත් පිළිවෙත ; විධානය.
විචාර පරම්පරාව[නා.] විචාරකයන් අතර පැවතී ගෙන එන පිළිගත් විචාර සම්ප්‍රදාය.
විචාරක[වි.] පරීක්ෂණයෙහි යෙදෙන ; විමර්ශනයෙහි යෙදෙන.
විචාරකයා[නා.] යමක් පිළිබඳව ගුණ දොස් විවේචනය කරන්නා ; විවේචකයා.
විචාරක්ෂම[වි.] විවේචනය කිරීමේ දක්ෂ ; විමසීමෙහි නිපුණ.
විචාරණ බලය[නා.] විමසීමෙහි මනාපය ; අභිලාෂය ; අයිතිය.
විචාරණය[නා.] 1. විමසීම ; විසඳීම ; පරීක්ෂා කිරීම. 2. පාලනය ; රාජ්‍යකරණය.
විචාරනවා[ක්‍රි.] විමසනවා ; විවරණය කරනවා ; විචාරයට ලක් කරනවා.
විචාරපූර්වක[වි.] විචාරයට මුල් තැන දුන්.
විචාරබුද්ධිය[නා.] යමක් විමසීමට හා විවේචනයට භාජන කිරීම සඳහා අවශ්‍ය නුවණ ; විමසුම් නුවණ.
විචාරය[නා.] 1. යථා තත්ත්වය දැන ගැනීම ; පරීක්ෂාව ; විවේචනය ; විමසීම. 2. සිත අරමුණෙහි හැසිරවීම. 3. ප්‍රථම ධ්‍යානයට අයත් අංග පහෙන් එකක්. 4. (දර්ශන.) තතු විමසීම.
විචාරශීලී[වි.] ප්‍රඥාගෝචර ; බුද්ධිමය වූ ; කල්පනාකාරී.
විචාරාත්මක[වි.] විමසිලිමත් ; පරීක්ෂාවෙන් යුත්.
විචිකිච්ඡා[නා.ප්‍ර.] 1. සැකය. 2. බුද්ධාදි අටතැනක් ගැන උපදනා සැකය.
විචිකිච්ඡා සංයෝජනය[නා.] සංයෝජනයක් හෙවත් සංසාර බන්ධනයක් බවට පත් සැකය.
විචිත[වි.] විශේෂයෙන් රැස් කළ ; වෙන් කොට තැබූ.
විචිත්‍ර[වි.] විසිතුරු ; දර්ශනීය ; සිත්ගන්නාසුලු. [නා.ප්‍ර.] නා නා වර්ණ ගල්, වීදුරු හෝ මැණික් කැබලි එකට ඇල්ලීමෙන් සාදන ලද කලාත්මක චිත්‍ර ආකෘති.
විචිත්‍රතාව[නා.] සිත්ගන්නාසුලු බව ; විසිතුරු බව.
විචිත්‍රාංග දර්ශය[නා.] නා නා වර්ණ ද්‍රව්‍යවලින් සාදන ලද චිත්‍ර ආකෘතියක මෝස්තරය.
විචිත්‍රාංග මැස්ම[නා.] විසිතුරු අංග සහිත අලංකාර මැස්ම ; අලංකාර යොදා කරන මැහුම් ශාස්ත්‍රය.
විචිතෝපචිත[වි.] විශේෂයෙන් රැස් කළ ; එක් රැස් කරන ලද.
විචින්තනය[නා.] විශේෂයෙන් පිරික්සීම ; සිතා බැලීම.
විචුම්බකනය(පාරිභා.) [නා.] කාන්දම් ගතිය ඉවත් කිරීම ; චුම්බක ගුණ ඉවත් කිරීම.
විචේතන[වි.] චෙතනා රහිත ; සිත් නැති ; සිහි නැති.
විචේෂ්ටාව[නා.] චෙෂ්ටා හෙවත් බලාපොරොත්තු රහිත බව.
විජටනය[නා.] අවුල් හැරීම ; නිරවුල් කිරීම ; පැහැදිලි කිරීම.
විජන[වි.] මිනිසුන් නැති ; ජනයා රහිත.
විජන්මාණුව[නා.] සංයුක්තියෙන් තොරව කෙළින් ම සුහුඹුලකු බවට වැඩෙන ප්‍රොටොසෝවාවෙක්.
විජම්[නා.ප්‍ර.] අභිධර්මය ; අබිදම්.
විජම් පිටකය[නා.] අභිධර්ම පිටකය.
විජම්නය[නා.ප්‍ර.] අභිධර්ම ක්‍රමය.
විජය[නා.ප්‍ර.] 1. ලංකාවේ ප්‍රථම රජුගේ නාමය. 2. දිනීම ; විශිෂ්ට ජය ; පැරදවීම.
විජයග්‍රහණය[නා.] ඉතා විශිෂ්ට ජයක් ලැබීම.
විජයත්පාය, විජයොත්පාය[නා.] ශක්‍රයාගේ ප්‍රාසාදය ; වෛජයන්ත ප්‍රාසාදය.
විජයදළහම්[නා.ප්‍ර.] දිනුම නිමිති කොට පිඹින තූර්ය විශේෂයක්.
විජයබා කොල්ලය[නා.] කෝට්ටේ රාජ්‍යය තුළ ඇති වූ දේශපාලන පෙරළියක් හඳුන්වන නාමය.
විජයාවතරණය[නා.] විජය කුමරු (ලංකාවට) ගොඩ බැසීම.
විජලනය[නා.] 1. අණුවකින් ජලය ඉවත් කිරීම ; විජල කිරීම ; මස්, එළවළු ආදි යම් ද්‍රව්‍යයක් කල්තබා ගැනීම සඳහා එයින් තෙතමන ඉවත් කිරීම. 2. ශරීරයේ පටකවලින් ජලය ප්‍රමාණයට වඩා ඉවත් ව යාම ; ඩහදිය, වමනය ආදිය හේතුවෙන් ශරීරය වියළීම.
විජලමද්‍යසාරය[නා.] නිර්ජලීය මද්‍යසාරය ; රෙක්ටිෆයිඩ් ස්ප්‍රීතු වලින් ලබාගන්නා වූ එතිල් ඇල්කොහොලය.
විජහනය[නා.] අත්හැරීම ; දුරුකිරීම.
විජහිත[වි.] අත්හරින ලද.
විජ්ජත්[වි.] සංගීතකාරක ; ගාන්ධර්ව.
විජ්ජතා[නා.] සංගීතඥයා.
විජ්ජා[නා.ප්‍ර.] 1. මායා ; ඉන්ද්‍රජාල ; ඇස්බැන්දුම. 2. විද්‍යාව ; ඥානය.
විජ්ජාචරණසම්පන්න[වි.] අෂ්ට විද්‍යාවලින් හා පසළොස් චරණ ධර්මවලින් යුක්ත (බුදුරජාණන්වහන්සේගේ නවඅරහාදි බුදුගුණ සම්බන්ධව යෙදේ).
විජ්ජාධර[වි.] අද්භූත විජ්ජා දරන්නා වූ ; මන්ත්‍ර ආදි විද්‍යා දත්. [නා.ප්‍ර.] අහසින් යා හැකි බලයක් ඇති දේව කොට්ඨාසය.
විජ්ජු[නා.ප්‍ර.] විජ්ජුල්ලතාව ; විදුලිය.
විජ්ජුල්ලතාව[නා.] විදුලිය ; විදුලි ආලෝක ධාරාව.
විජ්ජුවේධිය[නා.] දුනු විදමන් ක්‍රමයක් වූ විදුලිය එළියෙන් විදීම.
විජ්ජෝත[වි.] දිලිසෙන ; බබළන.
විජාත[වි.] බිහි කළා වූ ; වැදූ.
විජාතක[නා.ප්‍ර.] අවජාතකයා.
විජාතික[වි.] පිට ජාතියකට අයත් ; අන්‍ය ජාතික ; විදේශික.
විජානනය[නා.] විශේෂ දැනීම ; මනා වූ දැනීම.
විජායන[නා.ප්‍ර.] බිහි කිරීම ; ප්‍රසූත කිරීම.
විජාරක[නා.ප්‍ර.] වෙන් කිරීම ; නිමා කිරීම ; අඩු කිරීම ; අවකරණය.
විජිත[වි.] දිනන ලද ; දිනූ.
විජිතය[නා.] යටත් කර ගනු ලැබූ රාජ්‍යය ; නතු රාජ්‍යය.
විජිනි, විජුනු[නා.ප්‍ර.] පවන්පත ; වටාපත.
විජිනිපත, විජිනිපත්‍රය[නා.] පවන් ගැසීම සඳහා තල්අතු ආදියෙන් කළ උපකරණය ; අවාන ; වටාපත.
විජිනීය[වි.] බොහෝ දුරට වටකුරු වූ ; වටකුරුවට පැතුරුණා වූ.
විජිලිය[නා.] විදුලිය ; විජුලිය.
විජිහ්ම[වි.] ඇද වූ ; ඍජු නොවූ ; හුලස්ව පිහිටි.
විජෘම්භණය[නා.] 1. වැජඹීම ; බැබළීම. 2. ඇඟමැළි කැඩීම, කිලි පෙළීම, අත්පා දිග හැරීම හා ඈනුම් ඇරීම වැනි ක්‍රියාවන්ගෙන් පසු නැගී සිටීම.
විඤ්ඤත්තිය[නා.] හැඟවීම ; කයින් හෝ වචනයෙන් හැඟවීම.
විඤ්ඤත්තිරූප[නා.ප්‍ර.] කායික වාචසික ක්‍රියා මෙහෙයවන චිත්තජ බල විශේෂය.
විඤ්ඤූ[වි.] නුවණැති ; නැණවත් ; ප්‍රඥාවන්ත.
විඥ[වි.] කාරණාකාරණ දන්නා වූ ; ප්‍රාඥ ; විශේෂඥ වූ.
විඥප්තිය[නා.] 1. දැන්වීම ; සැල කිරීම ; හැඟවීම. 2. අදහස් හඟවන කායික වාචසික ක්‍රියාව.
විඥානය[නා.] අරමුණු දැන ගැනීමේ නුවණ ; විශේෂ වූ ඥානය.
විඥානවාදය[නා.] ආත්මයක්. ඇතැයි යන මතය මත ගොඩනැගුණ දර්ශනය ; ආත්මවාදය.
විඥාපනය[නා.] හැඟවීම ; සැල කිරීම ; සංඥාපනය ; දැන්වීම.
විට[නා.ප්‍ර.] 1. වාරය ; අවස්ථාව ; කාලය. 2. වරකට ගන්නා ප්‍රමාණය (බුලත් විට ආදිය).
විටංකය[නා.] විශාල ගොඩනැඟිලිවල ඉදිරිපස බිත්ති මුදුනේ පිටතට නෙරා සිටින සේ ලී, ගඩොල් ආදියෙන් සෑදූ භූත රූපාදියෙන් යුත් කූඩුව ; කොබෝ ගෙඩි වළල්ල.
විටපග්‍රන්ථි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ක්ෂීරපායින්ගේ ගුදය දෙපස ඇති, දුගඳ ද්‍රවයක් පිට කරන ග්‍රන්ථි යුවළ.
විටපීයදේහය(පාරිභා.) [නා.] අධෝමාර්ගය හා අණ්ඩකෝෂය අතර පිහිටි ප්‍රදේශය.
විටමින්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ නියම ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වූ ද ආහාරයෙහි අඩංගු විය යුතු වූ ද ජීව පදාර්ථයක්.
විටවෙට්ටම්[නා.ප්‍ර.] පැරණි නගර ප්‍රාකාර මත කරවන ලද තොරණ විශේෂයක්.
විට්[නා.ප්‍ර.] 1. මලබද්ධය.-. 2. පහන ; පහන්තිරය.
විට්ටම[නා.] 1. ඇඳ, පුටු, මේස ආදියේ එක් පැත්තක හෝ වැඩි සංඛ්‍යාවක සවි කරන ලද ඇන්ද. 2. රෝදයක නිමි වළල්ල ; පට්ටම. 3. කකුල් හෝ ගරාදි දරා සිටින සැකිල්ල.
විට්‍රියෝල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගිනිවතුර.
විට්‍රොදන්තිනිය(පාරිභා.) [නා.] දත්වල ප්‍රධාන කොටස සකස් වන ඉතා තද ඝන විනිවිද පෙනෙන සිවිය.
විටා වීදුරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සූර්ය රශ්මිය වැද්ද නො දෙන තද දම්පාට වීදුරු වර්ගයක්.
විටි[නා.ප්‍ර.] 1. පඩි ; වැටුප්. 2. වැස්ස.
විටින්විට[ක්‍රි.වි.] වරින්වර ; කලින්කල.
විටියල[නා.ප්‍ර.] 1. අවශ්‍ය දේ ; උපකරණ ; කළමනා. 2. වෘත්තිය. 3. වියදම. 4. (කථා.) සේවයට සරිලන ගෙවීම ; බරපැන. [වි.] අකීකරු ; ධූර්ත.
විටියෙල[නා.ප්‍ර.] සිතුවම් ඇඳීමට ගන්නා රතු සහ සුදු හුණු වර්ග.
විටු[නා.ප්‍ර.] පහන්තිර ; පහන්කඩ.
විඩම්බකයා[නා.] වෙස් වලාගත් තැනැත්තා.
විඩය[නා.] වාරය ; වතාව ; විට.
විඩාල[නා.ප්‍ර.] බිළාලයා ; බළලා.
විඩාව[නා.] වෙහෙස ; මහන්සිය ; තෙහෙට්ටුව.
විණු[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවියා.
විත[නා.ප්‍ර.] 1. සුරා ආදිය බීම සඳහා භාවිත කරන භාජන විශේෂයක් ; කුසලානය ; බඳුන. 2. මී මැස්සාගේ විෂ සහිත කුඩා දළය. 3. තැටිය. 4. ගොටුව. 5. කුඩා පැස ; සියුම් සිවියෙන් සෑදූ කුඩා මල්ල. 6. ඊ පහර ; හී සැරය.
විතකන[වි.] කල්පනා කළ යුතු ; විමසා බැලිය යුතු.
විතක්[නා.ප්‍ර.] කල්පනාව ; සිතිවිල්ල ; අදහස.
විතණ්ඩ වාදය[නා.] ප්‍රයෝගකාරී වාද විධිය ; විවාදශීලී (පුහු) සාකච්ඡාව ; අදාළ නොවන කරුණු ඉදිරිපත් කරමින් කරන වාදය.
විතණ්ඩය[නා.] නිරර්ථක කථාව ; යමක් ගැන සිය අදහස් ඔප්පු නොකොට අනුන්ගේ අදහස් විවේචනය කරන කථාව.
විතත[වි.] පැතිරුණා වූ ; විහිදුණා වූ ; ව්‍යාප්ත වූ.
විතතිය[නා.] වැඩි වීම ; විශාල වීම.
විතර[නා.ප්‍ර.] 1. විස්තරය. 2. පළල ; පෘථුලත්වය ; විස්තාරය. 3. ප්‍රමාණය ; පමණ. 4. කැලෑ ආදිය වල් කොටා එළි කිරීම ; ශුද්ධ කිරීම.
විතරණය[නා.] දීම ; පරිත්‍යාගය ; ප්‍රදානය කිරීම ; ත්‍යාගය.
විතර්ක මුද්‍රාව[නා.] දේශනා විලාසය දැක්වීම සඳහා විශේෂයෙන් බුද්ධ ප්‍රතිමා ආදියෙහි දැක්වෙන හස්ත මුද්‍රා විශේෂය.
විතර්කණය[නා.] 1. විචාරාත්මක ව තර්ක කිරීම. 2. කල්පනා කිරීම.
විතර්කය[නා.] 1. කල්පනාව ; අදහස ; සිතිවිල්ල. 2. එතෙක් නොපැමිණි අරමුණකට සිත පමුණුවනු සඳහා කරන උත්සාහය.
විත්කනවා[ක්‍රි.] ඊ පහරක් වැදෙනවා ; ඊ පහරට ගොදුරු වෙනවා ; විත්කොටනවා.
විත්ත[නා.ප්‍ර.] 1. සම්පත ; ධනය ; වස්තුව. 2. (කථා.) විජ්ජාව; ඉන්ද්‍රජාලය ; ඇස්බැන්දුම.
විත්තිකාරයා[නා.] දෝෂාරෝපණය ලබන තැනැත්තා ; චෝදනාවට ලක්වන තැනැත්තා ; චූදිතයා.
විත්තිකූඩුව[නා.] අධිකරණ ශාලාවක චූදිතයා සඳහා වෙන් කරන ලද කොටුව.
විත්ථම්භනය[නා.] පිම්බවීම.
විත්දත්[වි.] විද්‍යාව උගත්තා වූ ; විද්‍යාව දත් හෝ හැදෑරූ. [නා.ප්‍ර.] සංගීත නාට්‍ය ආදී විද්‍යා උගත් පුද්ගලයා ; ගාන්ධර්වයා ; සංගීතඥයා.
විත්පලා[නා.ප්‍ර.] මූත්‍ර බොක්ක ; වස්තිපුටය ; මූත්‍රාශය.
විතාන[නා.ප්‍ර.] 1. වියන ; වහලට යටින් බඳින රෙද්ද ; ඇඳකට දූවිලි ආදය වැටීම වැළැක්වීම සඳහා උඩින් සවි කොට ඇති රෙද්ද. 2. පද්‍ය කාව්‍ය වෘත්ත විශේෂයක් ; මාත්‍රා විස්සකින් යුත් පාද සහිත සිංහල සිවුපද විරිත.
විතාරනවා[ක්‍රි.] විචාරනවා ; විමසනවා.
විද[නා.ප්‍ර.] යතුරු ආදිය බහාලන සිදුර ; හිල.
විදග්ධ[වි.] 1. නිපුණ ; ලොල් ; පළපුරුදු ; අභිසක්ත. 2. දක්ෂ ; උගත් ; පණ්ඩිත. 3. දැකුම්කලු ; විචිත්‍ර. 4. නාගරික ; නගරයට අයත්. 5. නොදැවුණු ; නොදිරිවූ. [නා.ප්‍ර.] ආහාර නොදිරීමෙන් හටගැනෙන රෝගයක් ; ආමාජීර්ණය.
විදග්ධමධුර ක්‍රීඩා[නා.ප්‍ර.] රති ක්‍රීඩාව ; ස්ත්‍රී-පුරුෂ සම්භෝගය.
විදග්ධයා[නා.] 1. උගත් තැනැත්තා ; පඬිවරයා ; වියතා. 2. ආමරෝගයෙන් පෙළෙන්නා ; ආමාජීර්ණ රෝගියා.
විදනුම්[නා.ප්‍ර.] ඉතා ජය ; අධික ජය ; විජය.
විදම[නා.] අභිධර්මය ; අභිධර්ම දේශනාව ; විදම් පිටකය.
විදමන[නා.] 1. දුන්නෙන් විදීම ; ධනුශ්ශිල්පය. 2. සිදුරු කිරීම; හිල් කිරීම. 3. සිදුර ; හිල. 4. වේදනාව ; රිදීම.
විදර්ශක[වි.] විදර්ශනා භාවනාවෙහි යෙදී සිටින ; ලෝකය අනිත්‍යය, දුක්ඛය, අනාත්මය වශයෙන් සිහි කරන.
විදර්ශකයා[නා.] විදර්ශනා භාවනාව වඩන්නා.
විදර්ශනා චිත්තය[නා.] විදර්ශනා භාවනාවෙන් යුතු සිත ; ලෝකය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම ලෙසින් දකින සිත.
විදර්ශනා ඥානය[නා.] විදර්ශනා වැඩීම සඳහා ප්‍රමාණවත් නුවණ ; ලෝකය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන ත්‍රිලක්ෂණය අනුව විශේෂයෙන් දක්නා නුවණ.
විදර්ශනා භාවනාව[නා.] සංස්කාර විභාග කොට, ඒ ඒ කොටස් සියල්ල අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් මෙනෙහි කිරීම; සංස්කාරධර්ම අනිත්‍යාදී ත්‍රිවිධ ලක්ෂණ අනුව දැකීමට සිත පුරුදු කරන භාවනාව.
විදර්ශනාධුරය[නා.] භික්ෂූන් විසින් පිළිපැදිය යුතු දෙ වැදෑරුම් ධුර අතරින් එකක් ; පංචස්කන්ධය අනිත්‍යාදි වසයෙන් මෙනෙහි කිරීමේ ධුරය.
විදර්ශනාබල[නා.ප්‍ර.] සංස්කාර ධර්මයන් අනිත්‍යාදි වශයෙන් දැකීමෙන් ලැබෙන නොසෙල්විය හැකි ශක්තිය.
විදර්ශනාව[නා.] සියලු සංස්කාර ධර්ම අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් නුවණින් දැකීම.
විදල[නා.] කොළ රහිත ගස ; පත්‍ර රහිත ගස.
විදසන, විදහන[නා.ප්‍ර.] වැනසීම ; විධ්වංසනය.
විදහනවා[ක්‍රි.] 1. නැති කරනවා ; දුරු කරනවා. 2. පැහැදිලි කරනවා ; දිග හරිනවා. 3. පතුරුවනවා.
විද්[නා.ප්‍ර.] 1. විද්‍යාව ; ශාස්ත්‍රය ; ශිල්පය. 2. බුද ග්‍රහයා. 3. ඊ පහර ; ශර ප්‍රහාරය.
විද්දත්[වි.] නළුවන්, ගායකයන් හා වාදකයන් සම්බන්ධ ; සංගීතයෙහි ප්‍රවීණ ; ගායන වාදනයෙහි සමර්ථ.
විද්දත් කුලය[නා.] නැටීම්, ගැයීම්, වැයීම් ආදි ශිල්ප පාරම්පරිකව හදාරන ගෝත්‍රය ; ගඳඹ කුලය.
විද්දාල[නා.ප්‍ර.] සංගීත ශාස්ත්‍රයේ රාග තිස් දෙකෙන් එකක්.
විද්දෝතම[නා.ප්‍ර.] රැස් විහිදීම ; බැබළීම; කාන්තිය පැතිරීම ජ්‍යෝතිමත් භාවය.
විද්ධංසනය[නා.] නැති කිරීම ; විනාශ කිරීම ; නැසීම ; විධ්වංසනය.
විද්ධරූපය[නා.] රූපයක් බලා ඊට හාත්පසින් සමාන වන අඳින හෝ නෙළන හෝ රූපය.
විද්වත්[වි.] උගත් ; ශාස්ත්‍ර දත් ; ශාස්ත්‍රධර ; වියත්.
විද්‍යමාන[වි.] දක්නට ඇති ; පෙනෙන ; දක්නට ලැබෙන ; පවතින.
විද්‍යාගාරය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ පැවැත්වෙන ස්ථානය.
විද්‍යාඥයා[නා.] විද්‍යා විෂයයක ප්‍රවීණයා ; විද්‍යාව පිළිබඳ උසස් දැනුමක් හිමි විශාරදයා.
විද්‍යාත්මක(පාරිභා.) [වි.] විද්‍යාවට ගැළපෙන ; විද්‍යා සිද්ධාන්තවලට අනුරූප වන ; ශාස්ත්‍ර යුක්තීන්ට එකඟ.
විද්‍යාධර[වි.] 1. මන්ත්‍ර ආදී විද්‍යා බලයෙන් අහසින් ගමන් යාමේ බලය අත්කර ගත් දේව විශේෂයක් හා සම්බන්ධ. 2. විද්‍යාව දරන ; ශාස්ත්‍ර දත්.
විද්‍යාධිගමය[නා.] ශාස්ත්‍ර විෂයක පරිපූර්ණ දැනුම ; විද්‍යා ඥානයෙහි නෛපුණ්‍යය.
විද්‍යාමය[වි.] විද්‍යාව ප්‍රකෘති කොට ඇති ; විද්‍යාවෙන් නිපන් ; විද්‍යාවෙන් සකස් වූ.
විද්‍යාරම්භය[නා.] ප්‍රථමයෙන් ම අකුරු කරවීම ; අත්පොත් තැබීම.
විද්‍යාර්ථීයා[නා.] විද්‍යා ශාස්ත්‍ර ඉගෙනීමට රුචි තැනැත්තා ; ශාස්ත්‍රය ඉගෙන ගන්නා ; ඡාත්‍රයා ; ශාස්ත්‍රාර්ථියා.
විද්‍යාලයය[නා.] විද්‍යාස්ථානය ; විද්‍යා ශාස්ත්‍ර උගන්වන ස්ථානය ; විදුහල.
විද්‍යාලයීය[වි.] විදුහලට අයත් ; විද්‍යාලයය හා සම්බන්ධ.
විද්‍යාලාභය[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර දැනුම ලැබීම ; ඥානය ලැබීම ; ශාස්ත්‍ර ලාභය.
විද්‍යාව[නා.] 1. නවීන විද්‍යාව ; භෞතීය ධර්ම පිළිබඳ දැනුම ලබාදෙන ශාස්ත්‍රය. 2. නිරීක්ෂණ, පර්යේෂණ හා තර්කණ යන මාර්ගවලින් ලබාගන්නා ක්‍රමවත් දැනුම. 3. කෙලෙසුන් දුරු කිරීමෙන් අවබෝධ කරන අර්හත් මාර්ග ඥානය ; ආශ්‍රවක්ෂය ඥානය. 4. සිත දියුණු කිරීමෙන් ලබාගන්නා පාරභෞතික ඥානය , බාහිර හාස්කම් දැක්විය හැකි ඥානය. 5. සම්‍යඥානය ; නිවැරැදි වැටහීම. 6. ශාස්ත්‍රය ; ශිල්පය ; විෂය.
විද්‍යාවේදී[නා.ප්‍ර.] 1. ශාස්ත්‍ර ශිල්ප, පිළිබඳ අවබෝධය ඇත්තා ශාස්ත්‍රධරයා ; විද්‍යාධාරියා. 2. විද්‍යා විෂය ආශ්‍රිත ව විශ්වවිද්‍යාලයකින් ලැබිය හැකි ප්‍රථම උපාධිය.
විද්‍යුත කූලෝමය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත ප්‍රමාණය මනින ප්‍රායෝගික ඒකකය ; තත්පරයක දී ඇම්පියරයක විද්‍යුත් ධාරාවකින් සම්ප්‍රේෂණය කෙරෙන විද්‍යුත් ප්‍රමාණය.
විද්‍යුතනය(පාරිභා.) [නා.] එකිනෙකට වෙනස් ද්‍රව්‍ය සංඝටනයෙන් විදුලිබලය ඇති කිරීම.
විද්‍යුතය[නා.] පරමාණුවක තිබෙන ඉලෙක්ට්‍රෝන නමැති කොටස් ඉන් වෙන්වීම හෝ ගමන් කිරීම හෝ හේතුකොට ගෙන ඇතිවන ශක්ති ප්‍රභේදය ; විදුලිය.
විද්‍යුත්[වි.] විදුලිබලය පිළිබඳ වූ විදුලිබලය හා සම්බන්ධ විද්‍යුතීය ; විදුලිමය.
විද්‍යුත් අග්‍රය, විද්‍යුදග්‍රය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය බලයෙන් පෑස්සීමේ දී භාවිත වන කම්බිය ; විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍යයක් වැනි වෙනත් විද්‍යුත් සන්නායකයක් සමග ගැටී විවෘත විද්‍යුත් පරිපථයක් ගෙන යන ලෝහමය සන්නායකය ; ඉලෙක්ට්‍රෝඩය.
විද්‍යුත් අවයවය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) විදුලි ආඳුන් වැනි ඇතැම් සතුන්ගේ ශරීරයේ පිහිටි විදුලි සැර නිකුත් කළ හැකි අවයවය.
විද්‍යුත් අවසාධනය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේදන පිහිට කොටගෙන සිවියක සිදුරු තුළ ලෝහයක් අවක්ෂේපණය කිරීම.
විද්‍යුත් අවිච්ඡේදය[නා.] ඉලෙක්ට්‍රෝඩ දෙකක් අතර විද්‍යුත්ධාරාවක් ගමන් නොකරන ද්‍රවය හෝ ද්‍රාවණය.
විද්‍යුත් ආරෝපණය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) විද්‍යුත් ශක්තියෙන් යුක්ත වීම ; විදුලිබලය කාවැදීම ; විද්‍යුතය අන්තර්ගත වීම.
විද්‍යුත් ආලේපනය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය බලයෙන් ලෝහයක් මත තවත් ලෝහයක් ගැල්වීම ; බාල ලෝහයක් මත වටිනා ලෝහයක් විදුලිය බලයෙන් ආලේප කිරීම.
විද්‍යුත් උපධානය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිබලය වැදීමෙන් ආරක්ෂාවීම පිණිස යොදන මෘදු ඝන වෙළුම.
විද්‍යුත් කන්තු රේඛකය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවේ ස්ඵන්දනය විදුලි බලයෙන් සටහන් කරන යන්ත්‍රය.
විද්‍යුත් කුංචනය(පාරිභා.) [නා.] ධන හා ඍණ අයන අතර ගලන අන්‍යෝන්‍ය විද්‍යුත් බලය ; විදුලි ප්‍රවාහය.
විද්‍යුත් ග්‍රහණය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ශක්ති ග්‍රහණයට ලක්වන බලශක්ති ප්‍රමාණය.
විද්‍යුත් චාප ඌෂ්මකය(පාරිභා.) [නා.] අධික උෂ්ණත්වය ඇති කරන විද්‍යුත් චාපක උදුන.
විද්‍යුත් චාපය[නා.] විදුලි පරිපථ දෙකක දෙකෙළවර එකිනෙකට ළංවීමේ දී ඇති වන දැඩි තාප ශක්තියකින් යුතු දුන්නක හැඩය ගත් විද්‍යුත් ධාරාව.
විද්‍යුත් චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] කම්බි දඟරයක ගමන් කරන විදුලිය ධාරාවක් කරණකොට ගෙන චුම්බකයක් බවට පත් වූ මෘදු යකඩ කැබැල්ලක්.
විද්‍යුත් ජනකය(පාරිභා.) [නා.] යාන්ත්‍රික බලය විදුලිබලය බවට පරිවර්තනය කරන උපකරණය ; ඩයිනමෝව.
විද්‍යුත් තීව්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] ලක්ෂ්‍යයක තැබූ විද්‍යුත් කුලෝමයක ආරෝපණයක් මත යෙදෙන සම්ප්‍රයුක්ත බලය.
විද්‍යුත් ප්‍රභව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බැටරි, ඩයිනමෝ ආදී විදුලිය ජනනය කරවන උපකරණ.
විද්‍යුත් ප්‍රහරණය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි සැරය ශරීරගත වීමෙන් ඇතිවන කම්පනය.
විද්‍යුත් බවුතය(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ පෑස්සීමේදී ඊයම් ද්‍රව කිරීම සඳහා පාවිච්චි කරන විදුලි උපකරණය.
විද්‍යුත් මූලිකය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිබලය ගෙන යන ප්‍රධාන කම්බිය.
විද්‍යුත් රන්දකය(පාරිභා.) [නා.] අහස් විදුලිය ඇදගන්නා උපකරණය ; විදුලිබලය රැඳවීමට උපකාර වන මෙවලම.
විද්‍යුත් රසායනය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික විපර්යාසයත් විද්‍යුතයත් අතර තිබෙන සම්බන්ධතාව උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
විද්‍යුත් රසායනික තුල්‍යය, විද්යුත් රසායනික තුල්‍යාංකය(පාරිභා.) [නා.] කූලෝමයක විද්‍යුත් ප්‍රමාණයකින් තැන්පත් වන ද්‍රව්‍යවල බර ; විද්‍යුත් රසායනික සමකය.
විද්‍යුත් ලතාව[නා.] විදුලි කොටන විට ලතාවක් සේ පෙනෙන ආලෝක ධාරාව.
විද්‍යුත් විග්‍රහය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික සංයෝගයක් මූල ධාතුවලට බෙදා වෙන් කිරීම ; විද්‍යුත් විච්ඡේදනය.
විද්‍යුත් විච්ඡේදක ඔරුව(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ධාරාවක් යවා සංයෝගයක් වියෝගකරණයට උපයෝගී කරගන්නා බඳුන.
විද්‍යුත් විච්ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] විලීන තත්ත්වයේ හෝ ද්‍රාවණ තත්ත්වයේ හෝ තිබෙන සංයෝගයක් තුළින් විද්‍යුත් ධාරාවක් යැවීමෙන් එය මූලධාතුවලට වියෝජනය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය.
විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍ය ද්‍රව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විදුලිය සන්නයනය කරන අම්ල, භෂ්ම හා ලවණ ආදි ද්‍රව.
විද්‍යුත් විච්ජේදක කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේදන ධාරාවක් පිටකර හරින බැටරි ඒකකය.
විද්‍යුත් විච්ජේද්‍ය ඔක්සිකරණය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් බල ශක්තියෙන් ඔක්සයිඩයකට හෝ ඔක්සිජන් සංයෝගයකට පරිවර්තනය කිරීම ; ආශ්වාසය මගින් (රුධිරයට) ඔක්සිජන් සංයෝග කිරීම.
විද්‍යුත් විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුතය පිළිබඳ උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
විද්‍යුත් විභව අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] ලක්ෂ්‍ය දෙකක් අතර තිබෙන විද්‍යුත් මට්ටම්වල වෙනස.
විද්‍යුත් විස්ථාපන දෛශිකය(පාරිභා.) [නා.] එක් ලක්ෂ්‍යයක සිට අවකාශයෙහි වෙනත් ලක්ෂ්‍යයක් කරා දිවෙන විද්‍යුතය පිළිබඳ ප්‍රමාණය සීමා කිරීම, දිවෙන විද්‍යුතයේ තැන් වෙනස් කිරීම.
විද්‍යුත් ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ජනකයකින් නිකුත් වන ඉලෙක්ට්‍රෝන ධාරාවකින් පිටවන ශක්තිය ; විද්‍යුතයේ ශක්තිය.
විද්‍යුත් සංයුජතාව(පාරිභා.) [නා.] එක් අයනයකට වෙනත් වර්ගයක අයනයක් සමඟ සංයෝජනය වීමේ හැකියාව ; ඉලෙක්ට්‍රෝන මාරුව.
විද්‍යුත් සන්නමනය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුතය උත්තේජන දිසාවට සම්බන්ධ නැති ව අනික් දිසාවකට නැමීම.
විද්‍යුත් සන්නායකතාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවණයක ඇති අයන මගින් විද්‍යුතය ගමන් කිරීමේ හැකියාව.
විද්‍යුත් සන්නායකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුතය සම්ප්‍රේෂණය කරන මාධ්‍යය ; විදුලිය ගෙන යන ද්‍රව්‍යය.
විද්‍යුත් ස්ථාපකය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය පිටතට කාන්දුවීම වැළැක්වීම පිණිස රබර් වීදුරු ආදී ද්‍රව්‍යවලින් සන්නායකයකට යොදන ආවරණය.
විද්‍යුත්කරණය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය ශක්තිය කැවීම ; විද්‍යුත් ශක්තියෙන් යුක්ත කිරීම.
විද්‍යුත්ග්‍රාහිතාව(පාරිභා.) [නා.] විදුලිබලයකට පහසුවෙන් භාජනය වීමේ ගුණය ; විද්‍යුත් පාත්‍රිතාව ; විද්‍යුත් නම්නතාව.
විද්‍යුත්ගාමක බලය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුතයෙහි ඇති පීඩන ශක්තිය ; ඉලෙක්ට්‍රෝඩ දෙකක් අතර ඇති වන විභව අන්තරය.
විද්‍යුත්ගාමක ශ්‍රේණිය(පාරිභා.) [නා.] සම්මත ඉලෙක්ට්‍රෝඩ විභව අනුව පෙළ ගසන ලද රසායනික මූලද්‍රව්‍ය මාලාව.
විද්‍යුත්ගාමකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් පරිපථයක් තුළ විද්‍යුතය ගමන් කරවන බලය ; විද්‍යුත් අන්තරය.
විද්‍යුත්ජනක බලය(පාරිභා.) [නා.] බැටරියක් ප්‍රවාහ මාර්ගයක යෙදූ විට ඇති කෙරෙන විදුලිය උපදවන ශක්තිය.
විද්‍යුත්ධන(පාරිභා.) [වි.] ධන විද්‍යුත් ආරෝපණයක් ඇති ; ධන අයන උපදවන.
විද්‍යුත්ධාරාව(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවක් තුළින් ඍණ ආරෝපණයකින් යුක්ත ඉලෙක්ට්‍රෝන ගමන් කිරීම.
විද්‍යුත්ප්‍රතිගාමක බලය(පාරිභා.) [නා.] විරුද්ධ දිසාවට ගමන් කරන්නා වූ විද්‍යුත් ගාමක බලය.
විද්‍යුත්පාතය[නා.] විදුලි කෙටීම.
විද්‍යුත්බලය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ප්‍රභවයක සිට සන්නායකයක් තුළින් ඉලෙක්ට්‍රෝන ගමන් කිරීමෙන් ඇතිවන ශක්තිය.
විද්‍යුත්මය(පාරිභා.) [වි.] විද්‍යුතය සම්බන්ධ වූ ; විද්‍යුතයෙන් සෑදුණු ; විදුලියෙන් නිපැයුණු.
විද්‍යුත්මාපකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් බලයේ ශක්තිය මැනීමට උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණය.
විද්‍යුත්ලෙහ කටාරම[නා.] විද්‍යුත් බල ශක්තියෙන් ලෝහ වර්ග උණු කිරීම සඳහා යොදාගන්නා කල්දේරම.
විද්‍යුදණුව(පාරිභා.) [නා.] පරමාණුව සෑදී ඇති මූලික කොටස් තුනෙන් එකක් ; පරමාණුවක න්‍යෂ්ටිය වටා කක්ෂවල ගමන් කරන කුඩා සෘණ විදුලිය ආරෝපිත අංශුව ; ඉලෙක්ට්‍රෝනය.
විද්‍යුදාරෝපණය[විද්‍යුත්+ආරෝපණය] (පාරිභා.) [නා.] විදුලි ශක්තිය කැවීම.
විද්‍යුමෝචනය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුතයගතවූ වස්තුවකින් විදුලිබලය නිදහස් කර හැරීම.
විද්‍යෝතමාන[වි.] බබළන ; දිලිසෙන ; විරෝචනය වන.
විද්‍යෝද්ග්‍රහණය[විද්‍යා+උද්ග්‍රහණය] [නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර ඉගෙනීම ; ශාස්ත්‍රාධ්‍යයනය.
විද්‍යෝපජීවයා[නා.] මන්ත්‍ර ශාස්ත්‍ර ආදි කිසියම් ශිල්පයක් ප්‍රදර්ශනය කිරීමෙන් දිවි රැකගන්නා ; ශාස්ත්‍රය ජීවිකා වෘත්තිය කරගත් තැනැත්තා.
විද්‍රැම[නා.ප්‍ර.] ප්‍රවාල ; පබළු.
විදා[නා.ප්‍ර.] දුර්වල තැනැත්තා.
විදානෙ[නා.ප්‍ර.] ගම් කොට්ඨාසයක පාලකයා.
විදානෙ ආරච්චි[නා.ප්‍ර.] විදානෙවරුන් කීපදෙනකුගේ නායකයා.
විදාර[නා.ප්‍ර.] පැළීම.
විදාරකය[නා.] එක ඇටය බැගින් ඇති වූ ද නොපැළෙන කොටස් කීපයක් බවට කැඩෙන්නා වූ ද වියළි ඵලයක්.
විදාරණය[නා.] 1. පුපුරා යෑම ; ගිනි කන්දක් සේ පුපුරා ගිනි ගැනීම ; පැළීම. 2. නැති කිරීම ; අභාවයට පත් කිරීම ; නැසීම.
විදාලනය[නා.] පැළීම ; පිපිරීම.
විදැටි[වි.] අවබෝධ කළා වූ ; ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන් දක්නා ලද.
විදැහීම[නා.] පහවීම ; අපගමය ; විජහනය.
විදෑඋපුල්[නා.ප්‍ර.] පද්මරාග මාණික්‍යය.
විදෑමිණි[නා.ප්‍ර.] පද්මරාග මැණික.
විදිකිදි[නා.ප්‍ර.] වත්කම ; වස්තුව.
විදිකිරිය[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) විධි ක්‍රියාව ; විධාන ක්‍රියාව.
විදිත[වි.] 1. ප්‍රකට ; ප්‍රසිද්ධ. 2. දැනගත් ; දන්නා ලද. [නා.ප්‍ර.] විජිතය ; රට ; දේශය ; රාජ්‍යය.
විදින කටුව[නා.] 1. සිදුරු හාරන උල ; තව් සෑදීමට භාවිත කරන උපකරණයක්. 2. වෛද්‍යවරයකු ශල්‍යකර්ම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා කුඩා පිහිකටුව. 3. ඉදිකටුව ; සූචිය.
විදිනවා[ක්‍රි.] 1. හිල් කරනවා ; සිදුරු කරනවා. 2. උල්, කටු, හී ආදිය එල්ල කිරීමෙන් පීඩා කරනවා. 3. (රාගාදියෙන් සිත) රිදවනවා ; පීඩා ඇති කරනවා. 4. (මදුරු, මීමැසි ආදීන්) දෂ්ට කරනවා. 5. මහනවා. 6. සොරා ගන්නවා ; පැහැර ගන්නවා. 7. ඉසිනවා. 8. (බෙහෙත් ශරීරය තුළට) ප්‍රවේශ කරනවා ; එන්නත් කරනවා.
විදිනි[නා.ප්‍ර.] විජිනිය ; විජිනිපත ; අවාන.
විදිය, විධිය[නා.] 1. ආකාරය ; පිළිවෙළ ; ක්‍රමය. 2. නියමය; විධානය.
විදියරු[නා.ප්‍ර.] වන්දිභට්ටයා ; තුති ගී ගයන්නා.
විදීර්ණ[නා.ප්‍ර.] පැළීම.
විදු[නා.ප්‍ර.] 1. විදුලිය ; විද්‍යුල්ලතාව. 2. ඇසිල්ල ; ක්ෂණය. 3. දියමන්ති ; විදුර ; වජ්‍රය. 4. පබළු. 5. විද්‍යාව ; ඥානය. 6. බුධ ග්‍රහයා. 7. විද්වතා ; පඬිවරයා. 8. විත ; මඩම ; චෂකය. 9. වීථිය ; මාර්ගය. 10. යුද්ධයෙහි ජය.
විදුකිඳු[නා.ප්‍ර.] රැහැන් වැනි විදුලිය ; විදුලිය පෙළ.
විදුතැන්[නා.ප්‍ර.] විද්‍යාස්ථාන ; ශාස්ත්‍රාලය.
විදුදර[නා.ප්‍ර.] විද්‍යාධරයා ; දේව විශේෂයක්.
විදුම[නා.] 1. පබළු ; ප්‍රවාලය. 2. විහිදීම ; පැතිරීම. 3. නැති කිරීම ; විධ්වංසනය. 4. කටු ඇනීමෙන් ලෙඩ සුව කරන වෛද්‍ය ක්‍රමය.
විදුම් කටුව[නා.] ආයුධ විශේෂයක්; හිල්, තව් ආදිය විදින කටුව ; අලිස් කටුව ; ආලිස් කටුව.
විදුම්කටු ආමානය[නා.] විදීමට ගන්නා කටුවල ප්‍රමාණය දක්වන උපකරණයක්.
විදුමිණ[නා.] විද්‍යා නමැති මාණික්‍යය ; අතිශයින් අනර්ඝ වූ විද්‍යාව.
විදුයොත[නා.] 1. විදුලි කම්බිය ; විදුලි රැහැන. 2. විදුලි පණිවිඩ යැවීමට දිය යටින් යොදනු ලබන පොටවල් කිහිපයකින් යුත් කම්බිය.
විදුර[වි.] කෙළවරෙහි පිහිටි ; දූරස්ථ. [නා.ප්‍ර.] 1. දියමන්තිය ; වජ්‍රය. 2. මැණික් විදින කටුව. 3. වීදුරුව. 4. කුසතණ. 5. කන අසල පවතින මර්මස්ථානයක්.
විදුරත්[නා.ප්‍ර.] වජ්‍රයක් අතෙහි ඇති තැනැත්තා වන ශක්‍රදෙව්.
විදුරඹ[නා.ප්‍ර.] නරමූත්‍ර.
විදුරවි[නා.ප්‍ර.] 1. ශක්‍රයාගේ ආයුධය ; වජ්‍රායුධය. 2. සක්දෙවිඳු.
විදුරසුන, විදුරස්න[නා.] වජ්‍රාසනය.
විදුර්ග[නා.ප්‍ර.] යෑමට අතිශයින් අපහසු ස්ථානය.
විදුරුගල්[නා.ප්‍ර.] මැණික් විශේෂයක් ; දියමන්ති.
විදුරුගිරි[නා.ප්‍ර.] වජ්‍ර පර්වතය ; විදුරුගල.
විදුරුනැණ[නා.ප්‍ර.] දියමන්ති මෙන් විනිවිද දැකිය හැකි සියුම් නුවණ ; ඉතා තීක්ෂ්ණ ඥානය.
විදුරුමස, විදුරුමහ[නා.] දත් පිහිටා තිබෙන ශක්තිමත් මාංසල පටකය.
විදුරුමිණි[නා.ප්‍ර.] දියමන්ති.
විදුරුමුව[නා.ප්‍ර.] කූඩැල්ලා.
විදුලි අණුව[නා.] ඉලෙක්ට්‍රෝනය.
විදුලි අවාන[නා.ප්‍ර.] විදුලියෙන් ක්‍රියා කරන අවාන ; විදුලිපංකාව.
විදුලි ආරෝපණය[නා.] 1. යම්කිසි වස්තුවකට විදුලිය කැවීම. 2. යම්කිසි වස්තුවකට කැවී පවතින විදුලිය ; විද්යුත් ආරෝපණය.
විදුලි ආලෝකනය[නා.] විදුලි බලයෙන් ආලෝක කිරීම ; විද්යුත් ආලෝකය.
විදුලි ආවර්තනය[නා.] විදුලියෙහි කරකැවීම ; පරිභ්‍රමණය.
විදුලි උත්පාදනය[නා.] විදුලිබලය යන්ත්‍රානුසාරයෙන් නිපදවීම.
විදුලි කණිකා[නා.ප්‍ර.] විද්යුත් අංශු ; විදුලි කැට.
විදුලි කම්පනය[නා.] විදුලියේ බලපෑමෙන් හටගැනෙන බලවත් ක්ෂණික චලනය.
විදුලි කාන්දම[නා.] විදුලිබලය පවතින තෙක් ක්‍රියාත්මක වන කාන්දම ; විද්යුත් චුම්බකය.
විදුලි කොටනවා[ක්‍රි.] අහසේ ගිගුරුම් සමඟ ක්ෂණික විදුලි එළියක් දැල්වෙනවා.
විදුලි පණිවිඩය, විදුලි පණිවුඩය[නා.] විදුලි කම්බි මාර්ගයෙන් යවන පණිවිඩය ; විදුලි පුවත.
විදුලි සංක්‍රාමය[නා.] විදේශීය වශයෙන් බැංකු ගනුදෙනු කරන ක්‍රම විශේෂයක්.
විදුලිආඳා[නා.] වෝල්ට් 500 ක විදුලිබලයක් පිට කළ හැකි ලොකු ම විදුලි ශක්තිය ඇති මත්ස්‍යයා.
විදුලිජනකය[නා.] විදුලිබලය උපදවන උපකරණය.
විදුලිදළු[නා.ප්‍ර.] අහසෙහි හටගැනෙන විදුලි ආලෝක ධාරා.
විදුලිධාරාව[නා.] කම්බි ආදිය ඔස්සේ ගලා යන විද්යුත් ධාරාව.
විදුලිපුළිඟුව[නා.] විදුලි බලයෙන් ඇති වන ගිනි පුපුර.
විදුලිබලමානය[නා.] විදුලිබලය මැනීමට ගැනෙන උපකරණය.
විදුලිබලය[නා.] රසායනික හෝ යන්ත්‍ර බලයෙන් උපදවන විද්යුත් බලශක්තියේ ප්‍රමාණය.
විදුලිබලාගාරය[නා.] විදුලිබලය නිපදවන ස්ථානය ; විදුලිබලය නිෂ්පාදන යන්ත්‍ර සවිකළ ගොඩනැගිල්ල.
විදුලිය[නා.] 1. ස්වාභාවික ව ඇතිවන විදුලි කෙටීම ; විද්‍යුල්ලතාව. 2. විදුලි බලාගාරයකින් කෘත්‍රිම ව උපදවනු ලබන විදුලිබල ශක්තිය ; විද්‍යුත් ශක්තිය. 3. විද්‍යුත් බලයෙන් ලැබෙන ආලෝකය.
විදුලේ[නා.ප්‍ර.] විද්‍යුල්ලේබාව ; රේඛාවක් වැනි විදුලිය කෙටීම.
විදුවත්[නා.ප්‍ර.] වලාකුළ ; මේඝය.
විදුවර[නා.ප්‍ර.] උගත් තැනැත්තා ; පඬිවරයා.
විදුහල[නා.] විද්‍යා ශාස්ත්‍ර හදාරන ස්ථානය ; පාඨශාලාව ; පාසල ; සිප්හල.
විදුහුරුව[නා.] පළපුරුද්ද ; පුහුණුව.
විදූෂක[නා.ප්‍ර.] සංස්කෘත නාට්‍යවල එන (කවට) චරිතයක්.
විදූෂිත[වි.] අතිශයින් කිළිටි වූ ; දූෂිත වූ.
විදේශය[නා.] පිටරට ; පරදේශය.
විදේශික[වි.] ස්වදේශික නොවන ; පිටරටට අයත්.
විධමනය[නා.] දුරු කිරීම ; පහ කිරීම ; නැසීම ; විධ්වංසනය කිරීම.
විධවා[නා.] සැමියා මළ ස්ත්‍රිය ; වැන්දඹුව ; කනවැන්දුම් ස්ත්‍රිය.
විධ්වංශක[නා.ප්‍ර.] නැති කරන්නා ; විනාශ කරන්නා ; ඝාතනය කරන්නා.
විධ්වංශනය[නා.] නැති කිරීම ; විනාශ කිරීම ; විලෝපනය.
විධ්‍රැවකය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රාථමික විද්‍යුත් කෝෂයක විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍යයට එකතු කරන ද්‍රව්‍යය.
විධ්‍රැවණය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් ද්‍රව්‍යයක ධ්‍රැවණය වැළැක්වීම හෝ ඉවත්කිරීම ; විධ්‍රැවීකරණය.
විධාතෘ[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා.
විධාන නීතිය[නා.] උසාවියක ක්‍රියා මාර්ග සම්බන්ධ නීතිය.
විධානය[නා.] 1. අණ ; ආඥාව ; නියෝගය. 2. කටයුතු පිළිවෙල.
විධානාතික්‍රමණය[විධාන+අතික්‍රමණය] [නා.] නියමය ඉක්මවීම ; පිළිවෙළ ඉක්මවීම.
විධායක[වි.] විධානය ඉටු කරන ; නියෝග ක්‍රියාවට නංවන.
විධායකය[නා.] ආණ්ඩුවේ නීති ක්‍රියාත්මක කරන අංශය.
විධි ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) නියමයක් කිරීමට යෙදෙන ආඛ්‍යාත පදය.
විධි ගරුකත්වය(පාරිභා.) [නා.] (දර්ශන.) අධික ලෙස නීතිගරුකවීම.
විධි නියෝගය(නීති.) [නා.] ප්‍රතීකාරකයකු වෙත ප්‍රධානියා විසින් කරනු ලබන නීතිමය හෝ අධිකරණමය නියෝගය.
විධි ශාස්ත්‍රය[නා.]තර්ක ශාස්ත්‍රයේ අංගයක් ; තර්කානුකූල ප්‍රස්තුතයක් සොයා ගැනීම උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
විධිමත්[වි.] පිළිවෙළකට සිදු කරන ලද ; ක්‍රමවත් ; ක්‍රමානුකූල.
විධිවිධාන[නා.ප්‍ර.] 1. අවශ්‍ය කටයුතු නියම පිළිවෙලට කිරීම. 2. ගිවිසුමක හෝ ව්‍යවස්ථාවක ඇතුළත් නියෝග ; නියම කරන ලද දේ.
විධුර[වි.] 1. අනන්‍ය සාධාරණ ; අතුල්‍ය ; අසමසම. 2. අසරණ ; අනාථ ; දුඃඛිත. 3. වෙන්ව පවත්නා ; වෙනස්ව තිබෙන. 5. විරහයෙන් පෙළුණු. [නා.ප්‍ර.] කන හා ආශ්‍රිත මර්මස්ථානයක්.
විධූත[වි.] 1. සෙල වූ ; කම්පා කළ ; ගසා දමන ලද. 2. පහ කරන ලද ; නැසූ.
විධෙය[වි.] 1. කළ යුතු. 2. පහසුවෙන් හික්මවා ගත හැකි ; කීකරු.
වින[නා.ප්‍ර.] 1. මන්ත්‍රාදි බලයෙන් කරන උපද්‍රවය ; කොඩිවිනය. 2. ගුරුළා. 3. පක්ෂියා ; කුරුල්ලා.
විනත[වි.] නැමුණු ; පහත්.
විනත, විනතා[නා.] ශරීරයේ හටගන්නා ගෙඩි විශේෂයක් ; ප්‍රමේහ පීඩක ; දියවැඩියා රෝගීනට වැඩිපුර සෑදෙන ගෙඩි විශේෂයක්.
විනනය[නා.] හික්මීම ; දමනය කිරීම.
විනමනය[නා.] 1. නැමීම. 2. (සිංහයකු මෙන් කෙසරු සලා) අවදිවීම ; දිග ඇදීම.
විනමිත[වි.] නැමූ ; නමන ලද ; හැරෙන ලද.
විනය[නා.ප්‍ර.] 1. හික්මීම ; යහපත් හැසිරීම ; නීති ගරුක බව. 2. විනය පිටකය ; භික්ෂු-භික්ෂුණීන්ගේ හැසිරීම පිළිබඳ පනවන ලද සීමා අඩංගු වන ධර්ම කොට්ඨාසය. 3. විනාශය ; උපද්‍රවය ; කරදරය.
විනය කර්මය[නා.] උපසම්පදා භික්ෂූන් විසින් කරනු ලබන සීමා බන්ධන, පොහෝ කිරීම්, උපසම්පදාදි විනය ව්‍යවස්ථාවලට අනුකූල ක්‍රියා.
විනය කාර[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) ආධුනිකයන්ගේ නායක තැන.
විනය ගරුකත්වය[නා.] නීතියට හා ආචාර ධර්මවලට අනුව හැසිරීම ; ශිෂ්ට සම්පන්න බව ; මනා හික්මීම.
විනය ජනයා[නා.බහු.] හික්මවිය යුතු ජනයා ; දමනය කළ යුතු ජනතාව.
විනය පිටකය[නා.] ත්‍රිපිටකයට අයත් එක් පිටකයක් ; උභය සංඝයා අරභයා පැනවූ ශික්ෂාපද හා විනය කර්ම ඇතුළත් කොටස.
විනයධර[වි.] 1. විනය පිටකය කටපාඩමින් දන්නා. 2. විනයෙහි හසළ.
විනයනය[නා.] 1. විනයානුකූල සංවරයක් ඇති කිරීම ; හික්මවීම ; දමනය කිරීම. 2. දුරු කිරීම ; පහ කිරීම.
විනයාලය[නා.] වරද කළ අය හික්මීමෙහි පිහිටු වන ආයතනය ; චරිත ශෝධනාගාරය.
විනයිල් ක්ලෝරයිඩ්[නා.ප්‍ර.] රසායනික සංයෝගයක් ; ගිනිගන්නා සුලු පුපුරන වායුවක්.
විනයු[වි.] හික්මවන ලද ; දමනය කරන ලද.
විනයුම[නා.] හික්මවීම ; අවවාද කිරීම.
විනයුවා[නා.] ගුරුවරයා ; හික්මවන්නා.
විනවස්ති මර්මය[නා.] ශරීරයේ මර්මස්ථානවලින් එකක්.
විනෂ්ට[වි.] නැති වූ ; විනාශ වූ ; ව්‍යසනයට පත්.
විනෂ්ටයා[නා.] විනාශ වූ පුද්ගලයා.
විනෂ්ටාවශිෂ්ට[වි.] විනාශ වීමෙන් පසු ඉතිරි වූ.
විනසන[නා.ප්‍ර.] 1. විනාශ කරන්නා. 2. විෂ්ණු දිව්‍යරාජයා.
විනසඳ[නා.ප්‍ර.] අමාත්‍යයා ; ඇමති.
විනසර[නා.ප්‍ර.] 1. ආචාර ශීලය. 2. විනයෙහි සාරවත් බව.
විනස්තම්භනය[නා.] කොඩිවින, හූනියම් ආදිය මර්දනය කිරීම.
වින්කලය(කථා.) [නා.] කම්මල ; වැඩපොළ ; වඩු කර්මාන්ත ශාලාව ; පා පැදි අලුත්වැඩියා කරන ස්ථානය.
වින්කියුලම් වරහන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දාම වරහන්.
වින්චිය[නා.] මිනිරන් හෝ පතල් හෑරීමේදී වල ඇතුලේ පස් හා ජලය උඩට ගැනීමට යොදාගන්නා යන්ත්‍රය.
වින්ඩ්ලසය(පාරිභා.) [නා.] කරකවා බර ඔසවන යන්ත්‍රය.
වින්ඩ්ස්ක්‍රීනය(පාරිභා.) [නා.] වාහනයක ඉදිරිපසින් වැසි සුළං ආදිය වළකන වීදුරුව.
වින්දනය[නා.] විඳීම; ආස්වාදය; රස වින්දනය ; කාව්‍ය, නාට්‍ය ආදියෙන් ලබන සතුට.
වින්න[නා.] ගහනය ; අරඹ ; ගොල්ල. [වි.] 1. දැනගත් ; ලබාගත්. 2. ස්ථිරව පිහිටි.
වින්නඹුව[නා.] ගැබිණියකට දරු ප්‍රසූතිය සඳහා උපදෙස් දෙන තැනැත්තිය ; පවුල් සෞඛ්‍ය සේවිකාව.
වින්නැහිය(කථා.) [නා.] විපත්තිය ; හිරිහැරය ; කරදරය.
වින්‍යස්ත[වි.] තැබූ ; පිහිටුවන ලද.
වින්‍යස්ත පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] හෘදයඵූරණයෙන් ඇති වන සම්පීඩනය.
වින්‍යාසය[නා.] 1. සෑදීම ; පිහිටුවීම ; තැනින් තැන විහිදවා පිළියෙල කිරීම. 2. බෙදා දැක්වීම ; විග්‍රහ කොට දැක්වීම. 3. අණුවක් තුළ අවකාශයෙහි පරමාණු පිහිටා ඇති ආකාරය.
විනාකිරි[නා.ප්‍ර.] රා පල් කිරීමෙන් සාදාගන්නා ඇඹුල් දියර විශේෂය.
විනාඩිකාව[නා.] පැයකින් 1/60ක් වන කාල ප්‍රමාණයක් ; විනාඩිය.
විනායක[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. නුවණට අධිපති ; ගණදෙවි. [වි.] හික්මවන.
විනායක ග්‍රන්ථිය[නා.] ප්‍රණාලය නොමැති ග්‍රන්ථි විශේෂය.
විනායක චතුර්ථිය[නා.] නිකිණි මස (ජූලි) පුර පක්ෂයේ ගණපති පිදීම සඳහා වෙන් වූ දිනය.
විනායෝගය[නා.] (ව්‍යාක.) 1. ‘විනා’ යන නිපාත පදයේ යෙදීම. 2. ඒ නිපාතය ආශ්‍රිත ප්‍රයෝග.
විනාශක[වි.] විනාශ කරන ; වනසන.
විනාශකර, විනාශකාරී[වි.] විනාශය ගෙන දෙන.
විනාශභාක්, විනාශභාග්[වි.] විනාශය භජනය කරන ; විනාශයට පත්.
විනාශමුඛ[වි.] විනාශයට එළඹ සිටි ; විනාශයට යන.
විනාශය[නා.] වැනසීම ; නැසීම.
විනාශිකා[වි.] නැසෙන සුලු ; වැනසෙන ගතිය ඇති.
විනැණ[නා.ප්‍ර.] විඥානය ; නුවණ.
විනි[නා.ප්‍ර.] 1. ගස්වැල්වලින් වට වූ ප්‍රදේශය ; ලැහැබ ; වනය. 2. ත්‍රිකූට පර්වතය.
විනිගමනය[නා.] විශේෂයෙන් හැඟෙන අදහස ; විශේෂ තීරණය.
විනිච්චය, විනිච්ඡය[නා.] තීරණය ; විනිශ්චය.
විනිච්ඡය කාරක[නා.ප්‍ර.] විනිශ්චයකාරයා ; විසඳුම්කරුවා.
විනිච්ඡයට්ඨානය[නා.] නඩු අසන තැන ; යුක්තිය පසිඳන තැන.
විනිදු[නා.ප්‍ර.] 1. මීයා. 2. සංගීතඥයා. [වි.] පිපුණු.
විනිනඹුව[නා.] දරු ප්‍රසූතියේ දී මවකට සහාය වන තැනැත්තිය; වින්නඹු මාතාව.
විනිපත්‍ර[වි.] (මලක) උප මණිපත්‍ර නැති ; පත්‍රයන්ගෙන් මිදුණු.
විනිපාත[නා.ප්‍ර.] 1. පව්කම් කළවුන් වැටෙන ප්‍රේත අපායක්. 2. වැරැදි තැනකට හෙළීම හෝ දීම.
විනිපාතික අසුර[නා.ප්‍ර.] වරක දුක ද, වරක සැප ද විඳිමින් විමානවල වසන ප්‍රේත කොට්ඨාසය ; විනිපාතික අපායෙහි වෙසෙන අසුර කොටස.
විනිමය[නා.ප්‍ර.] රටවල් අතර හුවමාරු වන ගනුදෙනු ක්‍රමය ; රටවල් අතර ද්‍රව්‍ය හෝ මුදල් හුවමාරුව.
විනිමය අගය[නා.] විවිධ රටවලට අයත් මුදල් හුවමාරු කිරීමෙන් ලැබිය හැකි අඩු හෝ වැඩි වටිනාකම.
විනිමය අනුපාතය, විනිමය අනුපාතිකය[නා.] භාණ්ඩයකට මුදලක් හෝ මුදල් පද්ධතියක ඒකකයකට තවත් මුදල් පද්ධති හෝ ඒකකයක හුවමාරු කිරීමේ අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රමාණය.
විනිමය ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] විදේශ මුදල් ගණන් හිලවු පිළිබඳ ගණන් තැබීමේ ක්‍රමය.
විනිමය නියමය(පාරිභා.) [නා.] අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් කෙරෙන කවර හෝ හුවමාරු පිළිබඳ සිද්ධාන්තය ; නීතිය.
විනිමය බැංකුව(පාරිභා.) [නා.] මූල්‍ය ක්‍රමයක ඒකක මෙන් මූල්‍ය ක්‍රමයක ඒකකවලට හුවමාරු කිරීමෙහි යෙදෙන ආයතනය.
විනිමය බිල්පත(පාරිභා.) [නා.] විනිමය පිළිබඳව ඇප පිට වෙළඳපොළට මුදල් ණයට දෙන ලේඛනය.
විනිමය මාධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] විනිමය පැවැත්වෙන ක්‍රමය ; හුවමාරුවේ උපක්‍රම මාර්ගය.
විනිමය සමකය(පාරිභා.) [නා.] මුදල් හුවමාරු සඳහා පරිමාණ කොට සම්මතයෙන් ගනු ලබන පොදු දෙය.
විනිර්ගත[වි.] පිටතට නික්මුණු ; බැහැරට ගියා වූ.
විනිර්ගමනය[නා.] පැතිරීම ; පැතිරී යෑම.
විනිර්භෝගය[නා.] වෙන් කිරීම.
විනිර්මුක්ත[වි.] 1. සම්පූර්ණයෙන් මිදුණු. 2. තොර වූ ; සම්බන්ධයක් නැති.
විනිර්මුක්තය[නා.] මුළුමනින් වෙන්වූව.
විනිර්විද්ධ[වි.] ඇතුළට ඇනීමෙන් සිදුරු වූ ; සිදුරු කරන ලද.
විනිර්වේධන[නා.ප්‍ර.] උල්, කටු ආදියෙන් සිදුරු කිරීම.
විනිවර්තනය[නා.] නැවැත්ම.
විනිවිදිනවා[ක්‍රි.] 1. පසා කරගෙන යනවා. 2. මැනවින් පැහැදිලි වෙනවා ; මනා සේ දකිනවා. 3. නැති කරනවා ; දුරු කරනවා.
විනිශ්චය[නා.] 1. විග්‍රහය ; සවිස්තර විභාගය. 2. තීරණය ; නිගමනය.- නඩුවක තීරණය ; තීන්දුව.
විනිශ්චය කරනවා[ක්‍රි.] 1. සෝදිසි කර බලනවා ; සොයා බලනවා. 2. තීරණය කරනවා ; නිගමනය කරනවා.
විනිශ්චය සභාව[නා.] අධිකරණයට අදාළ ප්‍රශ්න විමසා බලා තීරණයක් දෙන මණ්ඩලය.
විනිශ්චයකාරයා[නා.] 1. තරග ආදියේදී ජය පරාජය තීන්දු කරන තැනැත්තා. 2. නඩුවකදී තීන්දු ගැනීමට අධිරණ බලය ලත් නිලධාරියා ; නඩුකාරයා ; විනිසුරුවරයා.
විනිස[නා.ප්‍ර.] 1. තීරණය ; නිගමනය. 2. සැක රහිත බව ; නිසැක තත්ත්වය.
විනිසනවා[ක්‍රි.] විමසනවා ; සොයා බලනවා.
විනී[නා.ප්‍ර.] 1. අතු ගංගා එක් වූ තැන. 2. ත්‍රිකූට පර්වතය.
විනීත[වි.] හික්මුණු ; යහපත් ; ශිෂ්ට.
විනීතාචාර[වි.] විනීත ගති පැවතුම් ඇති.
විනීලකය[නා.] 1. නිල්පැහැ වූ මළ සිරුර. 2. දශ අශුභවලින් එකක්.
විනෙජන, විනේජන[නා.ප්‍ර.] හික්මවිය යුතු ජනයා ; විනේය ජනයා.
විනෙය[වි.] විනය කටයුතු ; හික්මවිය හැකි ; ධර්මාවබෝධයට වාසනා ඇති.
විනෝද[වි.] 1. සතුටු වූ ; ප්‍රීති වූ ; සන්තෝෂයෙන් යුතු. 2. දුරු කරන ; නැති කරන.
විනෝද මණ්ඩපය[නා.] ප්‍රීති උත්සව සඳහා වූ මණ්ඩපය.
විනෝද යාත්‍රා[නා.ප්‍ර.] විනෝදය සඳහා ගමන් යාම.
විනෝදක[වි.] දුරු කරන ; නැති කරන.
විනෝදකාමී[වි.] ප්‍රීති වීමට රුචි ; විනෝදයට කැමති.
විනෝදනය[නා.] පහ කිරීම ; දුරු කිරීම.
විනෝදය[නා.] 1. ප්‍රීතිය ; සතුට ; රස වින්දනය. 2. (ශෝකය) නැති කිරීම ; දුරු කිරීම ; පහ කිරීම.
විනෝදාගාරය[නා.] විනෝදවීම සඳහා ඇති ස්ථානය ; විනෝද වන ශාලාව.
විනෝදාත්මක[වි.] විනෝදයට මුල් තැන දුන්.
විනෝදාස්වාදය[නා.] ප්‍රීති වීම ; සතුටින් ලබන වින්දනය ; විනෝදයෙන් ලබන වින්දනය.
විඳගන්නවා[ක්‍රි.] දුක සැප ආදිය භුක්ති විඳිනවා ; දරා ගන්නවා.
විඳටි, විඳැටි[විඳ+අටි] [වි.] විඳිනු කැමැත්ත ඇති.
විඳිනවා[ක්‍රි.] 1. (දුක, සැප ආදිය) භුක්ති විඳිනවා. 2. රසවින්දනය කරනවා.
විපක්ෂ[වි.] විරුද්ධ වූ ; තම පක්ෂයට අයත් නොවූ.
විපක්ෂය[නා.] 1. විරුද්ධ පක්ෂය ; විරුද්ධ අදහස් දරන පිරිස.
විපත[නා.] විපත්තිය ; පැවැත්මෙහි, ජීවිතයෙහි කෙළවර ; විනාශය.
විපථය[නා.] අයහපත් මග ; වැරැදි මාර්ගය.
විපන්න[වි.] විපතට පත් ; විනාශයට පැමිණි.
විපරම[නා.] සෝදිසිය ; පරීක්ෂාව ; සැලකිල්ලෙන් සිටීම.
විපරම් පත්‍රය[නා.] සිංහල රජුන් දවස නිලධාරීන් පිළිබඳ තොරතුරු ඉල්ලා යවන ලියවිලි විශේෂයක්.
විපර්යය[නා.ප්‍ර.] වෙනස්වීම ; විපර්යාසය.
විපර්යාසය[නා.] 1. වෙනස්වීම ; විරුද්ධ පැත්තට පරිවර්තනය වීම. 2. වැරදි ලෙස ගැනීම ; අනිත්‍ය දෙය නිත්‍ය යැයි සැලකීම.
විපරිණාම දුඃඛය[නා.ප්‍ර.] යථා ස්වභාවය වෙනස්වීමෙන් ඇති වන දුක.
විපරිණාමය[නා.] පෙරළීම ; වෙනස් වීම.
විපරිවර්තනය[නා.] වෙනස් තත්ත්වයකට පත් වීම ; පරිවර්තනය ; විපර්යාසය.
විපරීත[වි.] විරුද්ධ ; වෙනස්.
විපරීත ග්‍රහණය[නා.] යථා තත්ත්වයට විරුද්ධව පවතින අදහස් පිළිගැනීම.
විපරීත දර්ශනය[නා.] වෙනස් ආකාරයට දැකීම ; වැරැදි දැක්ම.
විපරීත සංඥාව[නා.] වෙනස් ආකාරයට හඳුනාගැන්ම ; අනිත්‍ය දෙය නිත්‍ය වශයෙන් හෝ අයහපත් දෙය යහපත් වශයෙන් හෝ හඳුනාගැනීම.
විපස්සනා[නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍ය දර්ශනයෙන් වෙනස් වූ විශේෂ දර්ශනය ; ලෝකය අනිත්‍යය, දුඃඛය, අනාත්මය යනුවෙන් දැකීම ; විදර්ශනාව.
විපස්සනා භාවනාව[නා.] විදර්ශනා ඥානය ලබා ගැනීම සඳහා කරන භාවනාව.
විපස්සනාධුර[නා.ප්‍ර.] පංචස්කන්ධය අනිත්‍යාදි ලක්ෂණ වශයෙන් මෙනෙහි කිරීමේ ධුරය ; විදර්ශනාධුරය ; විදර්ශනාවෙහි යෙදීම පිළිබඳ වගකීමෙන් යුක්ත කාර්යභාරය.
විප්[නා.ප්‍ර.] බ්‍රාහ්මණයා ; බමුණා.
විප්ප[නා.ප්‍ර.] රෝග විශේෂයක් ; රුධිරය හිඟවීම නිසා සෑදෙන රෝගයක් ; පාණ්ඩුව.
විප්පකත[වි.] අසම්පූර්ණ වූ ; අඩාල වූ ; අතරමග නැවැත්වූ.
විප්පටිසාර[නා.ප්‍ර.] විපිළිසරය ; පසුතැවිල්ල ; පශ්චාත්තාපය.
විප්පයුත්ත[වි.] වෙන් වූ ; එකට නොයෙදුණා වූ.
විප්පවාසය, විප්‍රවාසය[නා.] වෙන්ව විසීම ; හුදෙකලාව විසීම ; තනිව වාසය කිරීම.
විප්ලවකාරී[වි.] පෙරළිකාරී.
විප්ලවය[නා.] 1. යම් කරුණක් පිළිබඳව හදිසියේ ඇති වන මානසික පෙරැළිය. 2. පාලන තන්ත්‍රය, රජය ආදිය බලහත්කාරයෙන් පෙරළීම සඳහා කරන අරගලය. 3. නොයෙක් අතට පාවීම. 4. විරෝධය ; විරුද්ධත්වය. 5. විනාශය ; හානිය ; උපද්‍රවය. 6. අවුල. 7.තක්කඩිකම. 8. නීති උල්ලංඝනය.
විප්‍රකාරය[නා.] 1. විකාරය ; විසුළුව ; විකෘතිය ; විරූපය. 2. අපකාරය ; වෙනස ආකාරය. 3. නින්දාව අපකීර්තිය. 4. විනාශය.
විප්‍රකීර්ණ[වි.] විසිරගිය ; ගැවසීගත් ; පැතුරුණු.
විප්‍රතිපන්න[වි.] වරදවා පිළිපදින්නා වූ ; වැරදි මගට බසින.
විප්‍රතිෂේධය[නා.] 1. විරෝධය ; විරුද්ධත්වය. 2. (ව්‍යාක.) සමාන බල ඇති නීති දෙකක් එකවර යෙදීම.
විප්‍රමුක්ත[ක්‍රි.වි.] විශේෂයෙන් මිදුණා වූ ; ඉවත් වූ.
විප්‍රයුක්ත[වි.] වෙන්ව යෙදුණා වූ ; වෙන් වූ ; තොර වූ.
විප්‍රයෝගය[නා.] වෙන් වීම ; වෙන්ව සිටීම.
විප්‍රලම්භ ශෘංගාරය[නා.] අඹු සැමියන් නොහොත් පෙම්වතුන් වෙන්ව කල් ගෙවීමේ දී ජනිත ශෘංගාරාත්මක හැඟීම්.
විප්‍රලම්භය[නා.] විරහය ; වියෝගය ; වෙන්වීම.
විප්‍රලාපය[නා.] පරස්පර විරෝධී කථාව ; නිෂ්ඵල වදන ; එකිනෙකට නොගැළපෙන අදහස.
විප්‍රවර[නා.ප්‍ර.] විකාරය ; විප්‍රකාරය ; විකෘතිය.
විප්‍රසන්න[වි.] විශේෂයෙන් පැහැදුණා වූ ; ඉතා සිත් ඇදගන්නාසුලු වූ ; පැහැදිලි වූ.
විප්‍රහීණ[වි.] අතිශයින් දුරු වූ ; බොහෝ සෙයින් හීන කළා වූ.
විපාක චිත්තය[නා.] කුසලාකුසල කර්මවල විපාක වශයෙන් උපදනා සිත.
විපාක ජනක[වි.] විපාක උපදවන ; විපාක ඇති කරවන.
විපාක දානය[නා.] පින් පව් පල දීම ; විපාක දීම.
විපාක වෘත්තය[නා.] විපාක නැවත නැවත යමකු කරා පැමිණීම.
විපාකය[නා.] 1. පල දීම ; ප්‍රතිඵලය. 2. විපාක චිත්තය ; කුසලාකුසල කර්මයන්ගේ විපාක වශයෙන් පහළ වන සිත්.
විපිනය[නා.] වනය ; අරණ්‍යය ; කැලෑව.
විපියෝ[නා.ප්‍ර.] වියෝව ; විප්‍රයෝගය ; වෙන් වීම.
විපිරියාසය[නා.] කෝලම ; විකාරය ; විලම්බීතය.
විපිළිසර[නා.ප්‍ර.] පසුතැවිල්ල ; පශ්චාත්තාපය ; විප්පටිසාරය.
විපුබ්බක[නා.ප්‍ර.] 1. සැරව පිරුණු මළකඳ. 2. අශුභ කර්මස්ථාන දහයෙන් එකක්.
විපුල[වි.] විශාල වූ ; මහත් වූ ; බොහෝ වූ.
විබත[නා.] විභක්ති බ.
විබද්ධ[වි.] 1. බැඳුණු ; ගැට ගැසුණු. 2. බෙලහීන ; දුබල.
විබන්ධනය[නා.] 1. බැඳීම ; වධය ; මරාදැමීම. 2. පීඩාව ; රෝගය ; ආබාධය.
විබන්ධය[නා.] 1. බාධාව ; උපද්‍රවය. 2. මලබද්ධය.
විබල[වි.] බල රහිත ; බෙලහීන.
විබ්බැහිය(කථා.) [නා.] වැනසීම ; විනාශය ; ව්‍යසනය.
විබ්‍රෂ්ටක[නා.ප්‍ර.] නොකිවයුතු වචන ; විහිළු සහගත කථා ; විකාර කථා.
විබාකර[නා.ප්‍ර.] ඉර ; සූර්යයා.
විබාධකය[නා.] බාධා කරන දෙය ; වළක්වන දෙය ; වළහාලන දෙය.
විබාසා[නා.ප්‍ර.] විවිධ භාෂා ; නොයෙක් භාෂා.
විබුධ[නා.ප්‍ර.] 1. පණ්ඩිතයා ; ඥානවන්තයා. 2. දෙවියා ; සුරයා.
විබුධවධු[නා.ප්‍ර.] දෙවඟන ; දිව්‍ය ස්ත්‍රිය.
විබෝධය[නා.] පිබිදීම.
විභක්ත[වි.] බෙදන ලද ; වෙන් වී ඇති.
විභක්ති[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) නාමය ඒ ඒ අර්ථවලට වෙන්කිරීම සඳහා එයින් පරව යොදනු ලබන ප්‍රත්‍යය.
විභක්ති විපර්යාසය[නා.] (ව්‍යාක.) විභක්තිය වෙනස් කිරීම හෝ වෙනස් වීම ; විබත් පෙරළිය.
විභක්ති සමාසය[නා.] (ව්‍යාක.) විශේෂණය වශයෙන් ඇති නාම පදයේ විභක්ති ප්‍රත්‍යය ලොප් කොට කරනු ලබන සමාසය.
විභග්න[වි.] විශේෂයෙන් බිඳෙන ; විනාශ වන.
විභජනය[නා.] බෙදීම ; පංගු කිරීම ; කොටස් කිරීම ; කරුණක් හෝ මාතෘකාවක් හෝ බෙදා දැක්වීම.
විභජ්ජවාදය[නා.] ධර්මයක් හේතු-ඵල ආදි වශයෙන් මනා තර්කණයෙන් යුක්තව විශ්ලේෂණය කොට දක්වන වාදය ; බුද්ධ ධර්මය.
විභජ්ජවාදියා[නා.] ශාස්වත, උච්ඡේදවාදී අන්තයන්හි ගමන් නොකර මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව අනුගමනය කරන්නා.
විභව අන්තරය[නා.] සන්නායකයක ලක්ෂ්‍ය දෙකක් අතර තිබෙන විද්‍යුත් මට්ටම්වල වෙනස.
විභව තණ්හාව[නා.] ත්‍රිවිධ තෘෂ්ණාවලින් එකක් ; උච්ඡේද දෘෂ්ටිය හා සම්ප්‍රයුක්ත ලෝභය.
විභව දෘෂ්ටිය[නා.] නැවත උත්පත්තියක් හෙවත් භවයක් නැතැයි විශ්වාස කිරීම.
විභව ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] පිහිටි මට්ටම හේතුකොට කාර්ය කිරීමට යම් වස්තුවකට ඇති හැකියාව.
විභවගාමී[වි.] මෝක්ෂයට ගමන් කරන ; නිවනට යන.
විභවය[නා.] 1. ධනය ; සම්පත්තිය. 2. නිවන. 3. අනන්තයේ සිට ලක්ෂ්‍යයක් කරා ධන විද්‍යුත් ආරෝපනයක් ගෙන ඒමේදී කෙරෙන කාර්ය ප්‍රමාණය.
විභවි[වි.] බොහෝ ධන සම්පත් ඇති ; පොහොසත්.
විභ්‍රමය[නා.] 1. ලීලාව ; විලාසය. 2. ඔබ මොබ යාම ; කරකැවීම. 3. වැරදි හැඟීම ; සැකය ; අනුමානය. 4. සිත අවුල්වීම.
විභාකර[නා.ප්‍ර.] ආලෝක කරන්නා ; සූර්යයා.
විභාග[වි.] 1. කොටස් කිරීමට අදාළ. 2. කොටස්, අංශ ආදිය හා සම්බන්ධ.
විභාග අධිකාරි[නා.ප්‍ර.] විභාග කටයුතු පරිපාලනයේ ප්‍රධාන නිලධාරියා.
විභාග පරීක්ෂකවරයා[නා.] විභාගයක් පවත්වන අවස්ථාවේ ඒ පිළිබඳ සෝදිසි කර බලන්නා.
විභාග ශාලාධිපතිවරයා[නා.] විභාගයක් පැවැත්වීමේ දී විභාග ශාලාව භාරව සිටින පුද්ගලයා.
විභාගය[නා.] 1. දැනුම් මට්ටම මැනීම සඳහා පරීක්ෂණය. 2. විස්තරය ; කරුණු සෙවීම. 3. කොටස් කිරීම ; බෙදීම. 4. අංශය ; කොටස.
විභාගාපේක්‍ෂකයා[නා.] ලිඛිත පරීක්ෂණයකට පෙනී සිටින තැනැත්තා ; විභාගයට ඉදිරිපත් වන පුද්ගලයා.
විභාවිත[වි.] 1. විශේෂයෙන් පුරුදු කරන ලද ; විශේෂයෙන් වර්ධනය කළ. 2. ප්‍රකාශිත.
විභීෂණ[වි.] භයානක ; භයංකාර. [නා.ප්‍ර.] දෙවියකුගේ නාමය ; රාවණ රජුගේ සොහොයුරා.
විභූතිය[නා.] 1. ඉසුරුමත් බව ; ආඪ්‍ය බව ; සෞභාග්‍යය. 2. විශාලත්වය ; උසස් බව. 3. මනුෂ්‍යත්වය ඉක්මවා ක්‍රියා කිරීම.
විභූෂණය[නා.] අලංකාරය ; සැරසීම.
විමංශකයා, විමසංකයා[නා.] සොයා බලන්නා ; පරීක්ෂා කරන්නා ; සෝදිසි කරන්නා.
විමංශන බුද්ධිය, විමංසන බුද්ධිය[නා.] පරීක්ෂා කර බලන නුවණ ; සොයා බලන බුද්ධිය.
විමංශනය, විමංසනය[නා.] විමසීම ; පරීක්ෂා කර බැලීම ; සෝදිසිය.
විමංසනය කරනවා[ක්‍රි.] පරීක්ෂා කරනවා ; සොයා බලනවා ; සෝදිසි කරනවා.
විමංසිද්ධිය[නා.] සතර සෘද්ධි පාදවලින් එකක්.
විමට්ඨය[නා.] මට්ටම්වීමට තැළීම.
විමත[වි.]විරුද්ධ මත ඇති ; එකඟ නොවූ සිත් ඇති.
විමති[වි.] 1. සැක සහිත ; සංකා ඇති. 2. අඥාන ; මෝඩ.
විමතිච්ඡේදන[වි.] සැක නැති කරන.
විමතිය[නා.] 1. සැකය ; සංකාව. 2. විරුද්ධ අදහස.
විමධ්‍යකරණය[නා.] මධ්‍යගත පාලන බලය කොටස්වලට කඩා පැවරීම.
විමධ්‍යගත[වි.] මධ්‍යගත පාලන බලය කොටස්වලට බෙදා පවරන ලද ; ප්‍රාදේශීය අංශවලට බෙදුණු.
විමන[නා.] 1. වාසය කරන ස්ථානය ; ගෙය ; මන්දිරය ; විමානය ; මාළිගාව. 2. දෙවිවරුන්ගේ මාළිගාව. 3. ගුවන් යානය ; ගුවන් විමන.
විමර්දය[නා.] 1. මැඞීම ; පොඩි කිරීම. 2. සටන ; යුද්ධය. 3. අර්ථ පිරික්සීම ; පරීක්ෂා කර බැලීම.
විමර්ශනය[නා.] පරීක්ෂා කිරීම ; සෝදිසි කිරීම ; විමසීම.
විමර්ශිකයා[නා.] යමක් විමසා බලන පුද්ගලයා ; පරීක්ෂා කරන තැනැත්තා ; සෝදිසි කරන්නා.
විමල, විමල්[වි.] 1. නිර්මල වූ ; පිරිසිදු වූ ; නොකිලිටි වූ. 2. නිර්මල දෙය ; මල රහිත ද්‍රව්‍යය.
විමසනවා[ක්‍රි.] පරීක්ෂා කර බලනවා ; සෝදිසි කරනවා ; අසනවා.
විමස්තිෂ්ක[නා.] මස්තිෂ්කය හෙවත් මොළය ඉවත් කළ.
විමාන ප්‍රේතයා[නා.] කලක් දුක් විඳ කලක් සැප විඳින විමානයක වෙසෙන ප්‍රේතයා.
විමානය[නා.] 1. මාළිගය ; ප්‍රාසාදය ; මන්දිරය. 2. දෙව් විමන ; දෙවියන්ගේ වාසභවනය.
විමාර්ජන[නා.ප්‍ර.] මැදීම ; මට්ටම් කිරීම.
විමුක්ති[වි.] මිදුණා වූ ; නිදහස ලැබුවා වූ.
විමුක්ති මාර්ගය[නා.] සසරින් මිදීමේ මග.
විමුක්ති සුවය[නා.] සසර දුකින් මිදීමේ සැපය ; නිවන් සුවය.
විමුක්ති සේනාව[නා.] නිදහස සඳහා සටන් කරන සේනාව.
විමුක්තිඥාන දර්ශනය[නා.] කෙලෙස්වලින් මිදීමට ඉවහල් වන නුවණ.
විමුක්තිදායක[වි.] නිදහසට පමුණුවන ; විමුක්තිය ගෙන දෙන.
විමුක්තිදායකයා[නා.] නිදහස දෙන්නා ; විමුක්තිය දෙන්නා ; ගැලවුම්කාරයා.
විමුක්තිය[නා.] 1. කෙලෙසුන්ගෙන් මිදීම; නිර්වාණය ; මෝක්ෂය. 2. දේශපාලන නිදහස ; ස්වාධීනත්වය ; වහල් බවින් මිදීම.
විමුඛ[වි.] අන් දෙස බලාගත් ; පිටුපෑවා වූ.
විමුඛය[නා.] පිටුපෑම ; නොසලකා හැරීම.
විමුග්ධ වෙනවා[ක්‍රි.] මුළා වෙනවා ; මෝඩ වෙනවා ; රැවටෙනවා.
විමූර්ජනය(පාරිභා.) [නා.] තාරතාව හෝ සංඛ්‍යාතය වෙනස් නොකිරීම ; විස්තාරය හෝ වෙන යම් ලක්ෂණයක් හෝ වෙනස් නොකිරීම.
විමෝක්ෂය[නා.] 1. මිදීම ; සසර දුකින් මිදීම ; නිර්වාණය. 2. නිවනට පමුණුවන මාර්ගය.
විමෝචක බලය[නා.] පිට කිරීමේ, නිකුත් කිරීමේ ශක්තිය.
විමෝචකය(පාරිභා.) [නා.] පිට කරන, නිකුත් කරන උපකරණය හෝ වස්තුව.
විමෝචන වර්ණාවලිය(පාරිභා.) [නා.] පිට කරන, නිකුත් කරන රැස් වළල්ල ; රශ්මි මාලාව.
විමෝචනය[නා.] 1. පිට කිරීම ; නිකුත් කිරීම. 2. අනුකම්පාව ; දයාව ; සමාව.
විමෝහකයා[නා.] සිත් මුළා කරන්නා ; සිත් වශීකරන තැනැත්තා.
විමෝහනය[නා.] සිත් ඇද ගැනීම ; සිත් වශී කිරීම ; රැවටීම.
විමෝහය[නා.] මුළාවීම ; රැවටීම.
විය[නා.ප්‍ර.] 1. වයස ; කාලය. 2. ව්‍යාධි ; ලෙඩරෝග. 3. වැයවීම ; ගෙවීයාම. 4. පක්ෂි ; සියොත්. 5. වී නමැති ධාන්‍ය. 6. වියගහ. 7. ව්‍යායාමය ; වෙහෙස. 8. අහස ; ආකාශය. 9. වියෝගය ; වෙන්වීම. 10. දුන්නෙහි ලනුව ; දුනුදිය.
විය ඇණය(කථා.) [නා.] වියදණ්ඩ ඒරිය කඳට සවි කිරිමේ දී දෙකෙළවර සමබරව සිටීමට හරි මැදින් උඩින් ගහන ඇණ ය.
විය කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සෑහෙන වැටුපක් නැතිව අනුන්ට වැඩ කරනවා.
විය කුලිය[නා.] කුඹුරේ වැඩ කිරීම වෙනුවෙන් ගෙවන කුලිය ; වැඩ කුලිය.
විය කොලය(කථා.) [නා.] ධාන්‍යවලින් ගෙවන පොරොන්දුව පිට ගොවි උපකරණ ලබා ගැනීමේ ක්‍රමය.
විය ගස, විය ගහ[නා.] නගුලේ දිගු දණ්ඩ සවිකොට ඇති ලීය ; වියදණ්ඩ.
විය තුණ්ඩුව(කථා.) [නා.] ගොනාගේ කරපටිය දමා බැඳීමට වියගහේ ඇති සිදුර.
විය දණ්ඩ[නා.] වියගස.
විය දමනවා(කථා.) [ක්‍රි.] බැඳ සිටි ගොන් බාන වියකරින් අස් කරනවා ; ලිහා දමනවා.
විය පුහුල(කථා.) [නා.] විය ගහේ මැද කවාකාරව පුහුලක් මෙන් සිටින සේ සාදන ලද කොටස.
විය පොල්ල[නා.] කරත්තයක ඒරිය කඳ බිම නොවැටෙන සේ එහි අග සවි කරන උස් පහත් කළ හැකි පොලු කැබැල්ල.
විය සිදුර[නා.ප්‍ර.] වියගහේ ගොනා බැඳීමට ලනුව දමන සිදුර.
වියකන[නා.] 1. අර්ථකීම ; අරුත් කියමන ; ව්‍යාඛ්‍යාන කිරිම. 2. ව්‍යාඛ්‍යාන ග්‍රන්ථ.
වියකනවා[ක්‍රි.] අර්ථ කියනවා ; අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යාන කරනවා.
වියකර(කථා.) [නා.] කරත්තයක හෝ නගුලක හෝ ගවයාගේ කර මතට හේත්තු වන ලීය.
වියක්ඛ්‍යය[නා.] අර්ථකථනය ; අරුත් කීම.
වියකූර[නා.] ගොනකුගේ පිටේ ඇති ලොම් සුළිය.
වියකෙනවා, වියැකෙනවා[ක්‍රි.] වියළී යනවා ; මැකී යනවා.
වියගළ[නා.] වයස් ප්‍රමාණය, වයස් ගණන.
වියගුර[නා.] කලබලය ; කලහය.
වියඟුල[නා.] අඟලකින් හතෙන් පංගුවක් වන පුරාණ මිම්මක්.
වියත[නා.] 1. අගල් දොළසක දිග ප්‍රමාණය. 2. අහස ; ආකාසය.
වියත්[නා.ප්‍ර.] ව්‍යක්ත ; දක්ෂ ; උගත් ; දැන උගත් ; විශේෂඥ.
වියත් කඩ[නා.] අඟල් දොළසක පමණ වස්ත්‍ර කැබැල්ල.
වියත් පත් අට ගණය[නා.] පැරණි සිංහල රජුන්ගේ පාලන තන්ත්‍රයට සම්බන්ධ වූ මණ්ඩල අට.
වියත් මැනීම(කථා.) [නා.] ළමා ක්‍රීඩාවක් ; ළමයින් කජු ඇටවලින් කරන සෙල්ලමක්.
වියත්නා[නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල රාජ සභාවේ රජුට අනුශාසනා කළ පණ්ඩිතයන්ගේ ප්‍රධානියා.
වියද[නා.ප්‍ර.] රෝගය ; ව්‍යාධිය.
වියදම[නා.] බඩු මුට්ටු සේවා ආදිය සඳහා ගෙවන මුදල ; වැය.
වියදම් කද(කථා. උඩ.) [නා.] මණමාළයා මණමාළියගේ ගෙදරට කෑම වියදම් පිණිස මඟුල් දිනට පෙර ගෙන යන කද ; තෑගි බෝග.
වියදම් කාර්යය(පාරිභා.) [නා.] වැඩ කිරීම වෙනුවෙන් වියදම් දැරිම හෝ දරන වියදම.
වියදම් ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] වියහියදම් ගණන් තබන ලේඛනය.
වියදම් ජර්නලය(පාරිභා.) [නා.] දිනපතා කරන වියදම් ලියා තබන පොත.
වියදම් පඩිය[නා.] භික්ෂූන්ගේ යැපීම සඳහා ලැබෙන සේ යොදා ඇති ආදායම් මාර්ගය.
වියදම් පැහැදම්[නා.ප්‍ර.] වැය කිරීම සඳහා වෙන් කරන ලද මුදල් ; වියදම සඳහා අවශ්‍ය මුදල් ; විය පැහැදම්.
වියදම් ලේඛනය(පාරිභා.) [නා.] වියදම් පිළිබඳ ක්‍රමානුගත සවිස්තර ලියවිල්ල.
වියදම් විභාජනය(පාරිභා.) [නා.] වියදම් කොටස්වලට බෙදා වෙන් කිරීම.
වියදම් ශීර්ෂය(පාරිභා.) [නා.] වැය විස්තරය.
වියදුන්, වියඳුන්[නා.ප්‍ර.] 1. ව්‍යංජනාක්ෂරය ; ගාත්‍රාක්ෂරය. 2. විශේෂ ලක්ෂණ. 3. ඛාද්‍ය ; කැවිලි.
වියන[නා.] 1. දූලි ආදිය වැටීම වැළැක්වීම සඳහා වහලක් යටින් අතුරා බඳින රෙද්ද. 2. ඇඳක සිවු කොන්හි පිිහටි කණු මත තිරස්ව බඳින රෙද්ද. 3. ගෞරවනීය වස්තුවලට නොයෙක් උතුමන්ට ඉහළින් අතුරනු ලබන රෙද්ද. 4. ඝන කැලෑවක ඉහළින් අතු වැල් ආදිය එකිනෙක පටලැවීමෙන් සෑදෙන ස්තරය.
වියන යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] රෙදි ආදිය විවීමට භාවිත කරන යන්ත්‍රය.
වියනය[නා.] සෑදී ඇති අන්දම ; ව්‍යූහය.
වියනවා[ක්‍රි.] නූල් ආදියෙන් රෙදි කලාල ආදිය හෝ පන් ආදියෙන් පැදුරු, වට්ටි, මාගල් ආදිය හෝ තනනවා.
වියන් ඇඳ[නා.ප්‍ර.] උඩින් වියනක් තිබෙන ඇඳ ; පබිලියම.
වියන් තට්ටුව[නා.] 1. වියන මෙන් පැවතීමට වහලකට යටි පැත්තේ සවි කරන ලද ලෑලි තට්ටුව. 2. (කථා.) වියනක් අතුරා සාදන ලද ආසනය.
වියන් දුඹුළු, වියල් දුඹුලු[නා.ප්‍ර.] දුම් ගනව බැඳීම නිසා අටු, බිත්ති ආදියෙහි බැඳෙන දැලි වැදලි.
වියන් පට[නා.ප්‍ර.] වියන් බැඳීම සඳහා යොදගන්නා වස්ත්‍රය.
වියන් පෝරුව[නා.] වියන් තට්ටුවේ ලෑල්ල ; සීලිං ලෑල්ල.
වියන් බඳිනවා[ක්‍රි.] වියන් රෙදි ගට ගසනවා.
වියන් සිත්තම[නා.] විහාර, දේවස්ථාන ආදියෙහි වියන් තට්ටුවෙහි අඳින ලද සිතුවම ; විතාන චිත්‍ර කර්මය.
වියපත[නා.] වයසට පත් තැනැත්තා ; වැඩිහිටියා.
වියපතඟයා[නා.] කෘමියකුගේ නාමය ; පළඟැටියා.
වියපත්[වි.] වයසට පත් වූ ; මහලු බවට පැමිණි.
වියබාන[නා.] ගවයා විය ගහේ බඳින ලණුව ; වියරැහැන ; වියලණුව.
වියබානවා(කථා.) [ක්‍රි.] ගොයම් කපනවා.
වියමක්කාරයා(කථා.) [නා.] බෙර වයන්නා ; බෙරකාරයා.
වියමන[නා.] 1. ලණු, රෙදි, පැදුරු ආදිය විවීම. 2. වියත දැයක කෙඳි, නූල්, පන් ආදි දෑ අන්‍යෝන්‍යව ගෙතී පවතින ආකාරය.
වියමල(කථා.) [නා.] විය ගහේ ලණුව දමන සිදුර ; විය සිදුර.
වියමෑය[නා.] ඒරිය කඳට වියදණ්ඩ සවි කිරීමට ගසන හුල.
වියරණය[නා.] නිවැරදි භාෂා ව්‍යවහාරය පිළිබඳ සම්මත ශිල්පීය ක්‍රමය ; කථාවේ දී හෝ ලිවීමේ දී භාෂාව මෙහෙයවීම පිළිබඳ සම්මතය ; ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රය.
වියරු[වි.] විකාර ; පිස්සු.
වියරු වැටෙනවා[ක්‍රි.] උමතු වෙනවා ; පිස්සු වැටෙනවා.
වියරු වෙස්[නා.ප්‍ර.] විකාර විලාසය ; පිස්සකුගේ ආකාරය.
වියරුබස්[නා.ප්‍ර.] උමතුවෙන් කරන කථා ; විකාර වචන.
වියරුව[නා.] 1. විකාරය ; උමතුව. 2. සිහි නැති වී සෑදෙන රෝගයක නාමය ; අපස්මාරය.
වියල විටිය[නා.] අස්වැද්දීමට සුදුසු ඉඩම.
වියල, වියළ[නා.] 1. කොටියා ; ව්‍යාඝ්‍රයා. 2. (කථා.) ඔරු කඳ හා කොල්ලෑව සම්බන්ධ කරන සාමාන්‍යයෙන් වක් හරස් ලීය. 3. (කථා.) මිනිසකුට වරක් පෑගීමට පුළුවන් මැටි ප්‍රමාණය. 4. ඇඳ පුටුවල ඇති හරස් ලීය. 5. ආසනවල වේවැල් ඇදීම සඳහා සිදුරු කරන ලද පට්ටම් ලීය. 6. වැපිරීමට සකස් කළ කුඹුර. 7. රාශිය ; ගොඩ. 8. ප්‍රදාහය ; දැවිල්ල. 9. ගඩු විශේෂයක් ; ලේ ගඩුව. [වි.] දුබල ; බලයෙන් පිරිහුණු ; මහලු.
වියලි තාපක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] පැරන්හයිට් 300 ක හෝ සෙන්ටිග්‍රේඩ් 150 ක උෂ්ණත්වයෙන් යුත් තාප ක්‍රමය.
වියවුල[නා.] ආරාවුල ; අවුල ; කලබලය.
වියවුලු[වි.] අනුනට අයත්.
වියසනයව්‍යසනය බ.
වියසෙන් කපාටය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂීරපායීන්ගේ මොළයේ අංශයක්.
වියහියදම[නා.] උවමනාවක් සපුරා ගැනීමට අවශ්‍ය වන මුදල.
වියළ[නා.ප්‍ර.] වියළි ස්ථානය
වියළන කුළුණ(පාරිභා.) [නා.] ඇමෝනියම් හා කැල්සියම් ක්ලෝරයිඩ් එක්ව සෑදුණු සංයෝග වායුව වියළීමට සාදාගන්නා කුළුණ ; ශෝෂණ වරණිය.
වියළනය, වියලනය(පාරිභා.) [නා.] යමක් වේළීම කරවන උපකරණය.
වියළනවා[ක්‍රි.] තෙත ගතිය නැතිවීමට සලසනවා ; නිර්ජල කරනවා.
වියළි[වි.] වේළුණු ; දිය රහිත ; ශුෂ්ක.
වියළි ඊස්ට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මද්‍යසාර වර්ග පෙරීමේ දී යොදාගන්නා මිශ්‍රණයක්.
වියළි උෂ්ණ ගිම්හානය[නා.] වියළි උණුසුම් දේශගුණයෙන් යුක්ත ග්‍රීෂ්ම සෘතුව.
වියළි කලාපය(පාරිභා.) [නා.] වාර්ෂිකව අඩු වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන ප්‍රදේශය.
වියළි කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] වියළි බැටරි කෑල්ල.
වියළි පරීක්ෂාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍යයක් ද්‍රාවනයක් බවට පත් නො කොට කරන පරීක්ෂාව.
වියළි පලතුරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වේළන ලද පළතුරු.
වියාදි විස[නා.ප්‍ර.] ජ්‍යෝතිෂයේ දක්වන විෂම යෝගයක්.
වියැකෙනවා[ක්‍රි.] දිරාපත් වෙනවා ; ගෙවී යනවා.
වියැට[නා.ප්‍ර.] වී ඇටය.
වියැටි[වි+ඇටි] [වි.] වනු කැමති ; වීමට කැමති.
වියුක්ත[වි.] විරහිත ; වෙන් වූ.
වියුක්ත කරණය(පාරිභා.) [නා.] අන් අරමුණක සිත යෙදවීම ; අපහරණය.
වියුක්ත චින්තනය[නා.] අන් අරමුණක යොදවන ලද චින්තනය ; සංකල්පය.
වියුක්ත සංකල්පය[නා.] භාව සූචක නොවන සිතිවිල්ල.
වියුක්තිය[නා.] වෙන් වීම ; විරහිත බව.
වියුත්පන්නය[නා.] විශේෂයෙන් නිපදවන ලද දෙය.
වියුතිය(පාරිභා.) [නා.] ලඝු ගණකයේ දී අංකයකට උඩින් තබන කෙටි ඉර.
වියුතු[වි.] වියුක්ත ; රහිත.
වියුම[නා.] 1. කීම ; පැවසීම. 2. වියමන ; රටා දැමීම.
වියූහනය[නා.] විසුරුවා හැරීම ; ඉවත් කිරීම.
වියො අනල[නා.ප්‍ර.] ආදරවතුන්ගෙන් වෙන් වීම නිසා ඇති වන හද දැවිල්ල ; වියෝග ගින්න.
වියොකල්[නා.ප්‍ර.] සිය සැමියාගෙන් වෙන් වූ කාන්තාව ;
වියොජනයා[නා.] වෙන් ජනයා ; විප්‍රවාසයට පත් ජනයා. වූ
වියොව[නා.] වියෝගය ; විරහය.
වියොවග[නා.ප්‍ර.] 1. වියෝගය නමැති ගින්න. 2. අනංගයා ; අනඟ.
වියොවග සතුරු[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර ; අනඟරුපු.
වියෝගය[නා.] තමා ප්‍රිය කරන අයකුගේ ඇසුරෙන් වෙන්වීම ; විරහය.
වියෝජනය[නා.] 1. වෙන්වීම ; බිඳී යාම. 2. (පාරිභා.) අණුවක් වඩාත් සරල අණු හෝ පරමාණු බවට නිත්‍ය ලෙස බිඳීයාම.
වියෝලය[නා.] 1. (කථා.) ලොකු රවිකිඤ්ඤය. 2. පිඹ වාදනය කරන තූර්ය භාණ්ඩයක්.
විරංගනය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ සම ආදියෙහි පාට වෙනස්වීම ; වර්ණය නැතිවීම ; දුර්වර්ණ වීම.
විරංජකය[නා.] සුදුපැහැ ගැන්වීම සඳහා හෝ වර්ණ ඉවත් කිරීම සඳහා හෝ වර්ණ වෙනස් කිරීම සඳහා හෝ භාවිත කරන රසායනික ද්‍රව්‍යයක්.
විරංජනය[නා.] වර්ණවත් ද්‍රව්‍යයක වර්ණය ඔක්සිකරණය හෝ ඔක්සිහරණය මගින් ඉවත් කිරීම ; සුදු කිරීම.
විරක්ත[වි.] 1. නො ඇලුණු ; රාග රහිත. 2. ඉක්මුණු ; අතික්‍රාන්ත.
විරචිත[වි.] 1. පිළියෙළ කළ ; සෑදු. 2. රචනා කරන ලද ; ලියූ.
විරජ[වි.] කෙලෙස් රජස් නැති ; ඇල්මක් නැති.
විරජ්ජන[වි.] නොඇලෙන ; විරාගී.
විරත[වි.] 1. කිසියම් ක්‍රියාවකින් මිදුණු ; විරක්ත. 2. රාගයෙන් නොඇලුණු. 3. රතුපාට නැති.
විරති සත්‍යය[නා.] මුසාවාදයෙන් වෙන්වීම නම් වූ සත්‍යය.
විරතිය[නා.] වෙන්වීම ; වැළකීම ; පාපක්‍රියා ආදියෙන් දුරු වී සිටීම.
විරන[වි.] විහිදුවන ; විසුරුවන.
විරමණ ශීලය[නා.] ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීම.
විරල[වි.] 1. ඝන නොවූ ; තුනී. 2. බහුල නොවූ ; දුර්ලභ වූ. 3. ළං නොවූ ; ඈත් වූ.
විරලනය[නා.] 1. වාතය ඉවත් කිරීම ; විරල කිරීම. 2. (පාරිභා.) කැල්සියම් ලවණ ඉවත්වීම නිසා ඇටවල ඝනත්‍වය අසාමාන්‍ය ලෙස අඩුවීම.
විරවන[වි.] උණු කරන ලද.
විරවනවා[ක්‍රි.] 1. අතින් කටින් ඇසින් විකාර කරනවා. 2. කෑ මොර ගහනවා. 3. දිග හරිනවා.
විරවිතව්‍ය[වි.] වැළකිය යුතු ; අත්හළ යුතු.
විරහය[නා.] 1. වියෝගය ; වියෝව. 2. නැතිවීම. 3. ප්‍රියයාගෙන් වෙන්වීම ; විප්‍රලම්භය. 4. රතිකෙළිය.
විරා[වි.] පහ වූ රාග ඇති ; විරාගී.
විරාග සංඥාව[නා.] සියලු සංස්කාරයන්ගේ ශමනය ; තෘෂ්ණාව ක්ෂය කිරීම ; නිවීම.
විරාගය[නා.] 1. රාගය රහිත බව ; විතරාගය. 2. ප්‍රහාණය කිරීම. 3. නො ඇල්මට හේතුවන නිර්වාණය ; ඛය විරාගය හා අච්චන්ත විරාගය. 4. වෙනස් වර්ණය ; විවිධ වර්ණය ; නොයෙක් වර්ණය.
විරාජමාන[වි.] 1. බබළන ; වොරඳන. 2. වැජඹෙන.
විරාජ්[නා.ප්‍ර.] දුරු කිරීම.
විරාජිත[වි.] 1. බැබැළුණු ; විශේෂයෙන් දීප්තිමත් වූ. 2. බැබැළවූ.
විරාම ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.බහු.] පද වෙන් කොට දැක්වීම සඳහා ලිවීමේ දී භාවිත කෙරෙන තිත, කොමාව ආදී ලකුණු.
විරාමය[නා.] 1. ටිකකට නතර කිරීම ; නැවතීම ; විශ්‍රාමය. 2. විරාම ලක්ෂණය. 3. පද්‍යයන්හි නවත්වා කිය යුතු තැන. 3. භාරතීය සංගීතයෙහි දැක්වෙන තාල ප්‍රභේදයක්. 7. ශීල සංයමය.
විරාවනය[නා.] නාදය ; රාවය.
විරි[නා.ප්‍ර.] වීර්යය.
විරික්ත[වි.] විරේක කළ.
විරිත[නා.ප්‍ර.] 1. පද්‍ය බන්ධනය කරන තාලය ; ලඝු ගුරු මාත්‍රාදී නියමය. 2. සූත්‍රයක අර්ථාදිය ප්‍රකාශ කරන වාක්‍යය ; වෘත්තය.
විරිත්[නා.ප්‍ර.] ආචාර ධර්ම ; චාරිත්‍ර.
විරිති[නා.ප්‍ර.] නිය කුණුවීම.
විරිතිය[නා.] බඩෙහි අග දෙපස වළ ගැසුණු දෙතැන ; උපරන්ධය.
විරිය[නා.ප්‍ර.] කටයුත්තෙහි නොපසු බස්නා ස්වභාවය.
විරියබලය[නා.] නොපසු බස්නා ස්වභාවයෙන් කටයුතු කිරීමට ඇති ශක්තිය.
විරියින්ද්‍රිය[නා.ප්‍ර.] සම්ප්‍රයුක්ත ධර්මයන්ට ප්‍රධාන වූ වීර්යය ; වීර්ය නමැති ඉන්ද්‍රිය.
විරු[නා.ප්‍ර.] 1. බලවත් නිර්භීත පුරුෂයා. 2. යුද්ධයෙහි දක්ෂයා ; රණශූරයා. 3. වීර රසය. [වි.] විලීන ; දිය වූ. [නි.] වැනි ; ආකාර.
විරු රස[නා.ප්‍ර.] වීර රසය ; කාව්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි එන රසවලින් එකකි.
විරුත්[නා.ප්‍ර.] වැල් හා කුඩා ශාක.
විරුති[වි.] නොඇලුණු ; විරක්ත.
විරුද දවුංඩය[නා.] දවුංඩ නමැති බෙර විශේෂය හා ආශ්‍රිත ව සිංහල රජුන් පිරිනැමූ උපාධියක්.
විරුද, විරිදු, විරුදු[නා.ප්‍ර.] 1. ස්තුති කාව්‍ය. 2. විරුද නාමය. 3. රබානක් වයමින් ගයන දෙපද ගී විශේෂයක්.
විරුදත්[නා.] විරුද්ධාර්ථය දීපකය වන (මතු වී එන) අලංකාරය.
විරුදනාමය[නා.] ප්‍රභූවරුන් උදෙසා ස්තූති වශයෙන් පටබැඳි ගරු නාමය ; සම්මාන වශයෙන් ප්‍රදානය කරනු ලබන නාමය.
විරුද්ධ[වි.] 1. පක්ෂ හෝ මධ්‍යස්ථ නොවන ; හතුරු ; එදිරි. 2. නොගැළපෙන ; එකඟනොවන ; වෙනස්. 3. පීඩාකර. 4. එක එල්ලේ අනෙක් පැත්තට අයත්.
විරුද්ධ ක්‍රිස්තු[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ සතුරා ; විරුද්ධකාරයා.
විරුද්ධ ග්‍රාහය[නා.] විරුද්ධව සිතා ගැනීම ; වැරදි ලෙස වටහා ගැනීම.
විරුද්ධ පක්ෂය[නා.] 1. එකඟ නොවී, එරෙහි ව කටයුතු කරන කණ්ඩායම. 2. පාර්ලිමේන්තුවක ආණ්ඩු කරන පක්ෂයට විරුද්ධ පක්ෂය.
විරුද්ධ වෙළඳ සුළං[නා.ප්‍ර.] සමකය සමීපයෙන් ඉහළ නැංගාවූ වාතය, කෙළින් ම උතුරු දකුණු දිසා කරා නොගොස්, උතුරේ දී නිරිත දෙසිනුත්, දකුණේ දී වයඹ දෙසිනුත් හමන්නට වීමෙන් ඇති වන සුළං ; බටහිර සුළං.
විරුද්ධකාරයා[නා.] 1. පටහැනි අදහස් දරන්නා ; පටහැනිව ක්‍රියා කරන්නා ; නඩුවකදී එක් පාර්ශ්වයක් අනිත් පාර්ශ්වයට ඇති සම්බන්ධය මෙසේ හැඳින්වේ. 2. හතුරුකම් කරන්නා ; සතුරා.
විරුද්ධතාව, විරුද්ධත්වය[නා.] එකඟ නොවන බව ; අනුමත නොකරන බව ; අකමැත්ත.
විරුද්ධපාකය[නා.] විෂම ලෙස පිත්ත ධාතුව පැසවීම.
විරුද්ධවාදියා[නා.] විරුද්ධකම් කරන්නා ; එදිරිවාදිකම් කරන්නා ; ප්‍රතිපක්ෂ අදහස් දරන්නා.
විරුද්ධාර්ථදෝෂය[නා.] (අලං.) පූර්වයෙහි කියන ලද්ද හා පසු ව කියන ලද්ද අර්ථයෙන් විරුද්ධව පැවතීමේ කාව්‍ය දෝෂය.
විරුද්ධාර්ථය[නා.] 1. සම්බන්ධය කැඩීම හෝ විරුද්ධාර්ථ දීම යන කාව්‍ය දෝෂ. 2. විරුද්ධ අර්ථය ; අන්‍යෝන්‍ය අනුකූලතාවෙන් යුක්ත නැති අර්ථය.
විරුද්ධාහාරය[නා.] විෂ සහිත ආහාරය.
විරුද්ධෝපමාලඞ්කාරය[නා.] (අලං.) උපමාලඞ්කාර ප්‍රභේදයක් ; අන්‍යෝන්‍ය විරුද්ධ උපමාවලින් යුත් අලංකාරය.
විරුදාවලිය[නා.] 1. ස්තූති වර්ණනා මුඛයෙන් කරන ලද ගීතිකා සමූහය. 2. ගෞරවය දැක්වීම සඳහා ප්‍රදානය කරන ලද විශේෂ නම් හෝ පාඨ සමූහය ; පටබැඳි නාම.
විරුදු[වි.] විරුද්ධ ; සතුරු. [නා.ප්‍ර.] 1. විරුද්ධ වචන. 2. වෛරය. 3. සතුරා. 4. අලංකාර විධියක්.
විරුදු අරුත් දොස්[නා.ප්‍ර.] විරුද්ධාර්ථ දෝෂය.
විරුදු අහර[නා.] කාලය හෝ වේලාව ආදි හේතු නිසා නොගැළපෙන ආහාර ; අපථ්‍ය ආහාර.
විරුදු උවම්[නා.ප්‍ර.] විරුද්ධෝපමා අලංකාරය.
විරුදුකාරයා[නා.] 1. රාජාදීන්ට ස්ත්‍රෝත්‍ර ගායනා කරන්නා. 2. රබාන වයමින් විරුදු කියා ජීවිකාව කරගන්නා.
විරුපාක්ෂ[නා.ප්‍ර.] පැළ දිග බාර චාතුර්මහාරාජික වරම් දෙවියා.
විරුවනවා, විරෙනවා[ක්‍රි.] (කථා.) 1. නිකරුණේ කාලය ගෙවනවා. 2. උණු කරනවා ; ද්‍රව බවට පත් කරනවා ; රත් කරනවා.
විරුසග[නා.] වීර ස්වර්ගය ; යුදයෙහි දී මළවුන් උපදිතැයි විශ්වාස කරන දෙව්ලොව.
විරුසිරි[නා.ප්‍ර.] වීරශ්‍රීය ; වීරයකු කෙරෙහි ඇති බැබළීම.
විරූඪ[නා.ප්‍ර.] 1. දකුණු දිග බාර චාතුර්මහාරාජික වරම් දෙවියා ; විරූළ්හක. 2. වැඩීම ; වර්ධනය.
විරූඪධාන්‍ය[නා.ප්‍ර.] වැඩුණු අංකුර සහිත ධාන්‍ය.
විරූප[වි.] 1. අවලක්ෂණ ; කැත. 2. වෙනස්.
විරූප විද්‍යාව[නා.] ශාකවල සහ සත්වයින්ගේ අසාමාන්‍ය වැඩීම පිළිබඳ ව හදාරණ විද්‍යාව.
විරූපක්ඛ[නා.ප්‍ර.] 1. නාලොවට අධිපති රජු. 2. සර්ප කුලවලින් එකක්.
විරූපණය[නා.] 1. දියුණුවීම ; වැඩීම ; අභිවෘද්ධිය. 2. හැඩය ; රූපය වෙනස් කිරීම. 3. ප්‍රමාණයේ වෙනසක් නොවී හැඩය වෙනස්වීම.
විරූපතාව[නා.] 1. විරූපබව. 2. විකෘතිය ; විසමතාව.
විරූපී[වි.] 1. අවලක්ෂණ ; අශෝභන. 2. වැරදිලෙස ; විකෘතව පිහිටි.
විරූපීකරණය[නා.] විකෘති කිරිම.
විරූහණය, විරූහනය[නා.] 1. පැළවීම ; අංකුර නැඟීම. 2. දියුණුවීම ; වැඩීම.
විරූළ්හය[නා.] නැවත නැවත හටගැනීම ; නැවත නැවත ඉපදීම ; පුනරුත්පත්තිය.
විරූළ්හි[නා.ප්‍ර.] වැඩීම ; වර්ධනය වීම.
විරේකය[නා.] 1. අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම. 2. අපද්‍රව්‍ය බැහැර කරන ඖෂධය.
විරේකාබාධය[නා.] අධික ලෙස විරේචනයවීමේ ආබාධය ; අතීසාරය ; පාචනය.
විරේචකය[නා.] 1. බඩ ශුද්ධ වීම සඳහා දෙන ඖෂධය ; විරේක බෙහෙත. 2. (ඖෂධ භාවිතයෙන්) මළ පහ කිරීම.
විරෝචන[වි.] 1. බබළන ; දිලිසෙන. [නා.ප්‍ර.] 1. බැබළීම ; දිලිසීම. 2. සක් දෙවිඳුන් කුසරජුට පැළඳ වූ අෂ්ටවඞ්ක මාණික්‍යය. 3. සූර්යයා.
විරෝචිත[වි.] බැබළුණු.
විරෝධය[නා.] 1. විරුද්ධතාව ; පටහැනිවීම ; එකගනොවීම. 2. නොගැළපෙන දෙය. 3. නුසුදුසු බව ; වැරදි කාර්යය. 3. සම්ප්‍රදායට නොගැළපීම.
විරෝධි, විරෝධී[වි.] විරුද්ධ ; ප්‍රතිපක්ෂ.
විරෝධෝක්තිය[නා.] විරුද්ධව ගෙනහැර දක්වන කරුණ ; විරුද්ධ කියමන.
විල[නා.] 1. ඉබේ හටගත්, ගොඩබිමෙන් වට වූ ජලාශය ; තඩාගය. 2. පඩික්කම. 3. මළ පහ කරන භාජනය ; පිස්පෝච්චිය. 4. දුන්න.
විලංගුව, විලඞ්ගුව, විලන්ගුව[නා.] සිරකරුවන්, උම්මත්තකයින් සහ මෙල්ල කිරීමට අපහසු අලි ඇතුන් ආදී සිව්පාවුන් පාලනය කිරීමට අත් හෝ පා හිරවන සේ දමන උපකරණය ; මාංචුව.
විලක්කුව[නා.] වියළි ලීයක පාංකඩ ඔතා තෙල් ගල්වා සාදනු ලබන, විශේෂයෙන් තොවිල් පවිල් සඳහා ගැනෙන කුඩා පන්දමක් ; රාත්‍රි කාලයේදී ගමන් බිමන් යෑම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා කුඩා පන්දම් විශේෂය.
විලක්ෂ, විලීක්ෂ[වි.] 1. ඉදුණු ; පැසුණු ; ඵලිත. 2. ඉදී බෙරිවී ගිය.
විලක්ෂණ[වි.] විකාර ; විකට ; අවලක්ෂණ ; විසුළු පෙනුමක් ඇති ; රූමත් නොවන.
විලකොඩි[නා.බහු.] අව්, වැසි ආදියට ඉහලන කුඩ.
විලඞ්ඝනය[නා.] නීතිය, සිරිත් ආදිය ඉක්මවා යාම ; කඩකිරිම ; උල්ලඞ්ඝනය.
විලජ, විලඳ[නා.ප්‍ර.] 1. වී ඇට බැද ගැනීමෙන් ඒවා පිපිරී ඇති වන ප්‍රතිඵලය ; පොරි. 2. හාල් වෙනුවට වී පොරි තම්බා සාදාගත් කැඳ.
විලනයා, විලනියා[නා.] බ්‍රිතාන්‍යයෙහි වැඩවසම් ක්‍රමය යටතේ ඉඩමකට අයිති දාසයා ; ඌලියක්කාරයා.
විලඳවට[නා.ප්‍ර.] උණුකළ පැණි හෝ සීනිවල දමා ගුලි කළ පොරි.
විලපනය[නා.] විලාප කීම ; විලාප කියමින් හැඩීම.
විලප්පුව[නා.] අත් පා ආදියේ කැක්කුම ; හන්දිපත් රුදාව.
විලම්බ[වි.] ප්‍රමාද ; ශීඝ්‍ර නොවූ.
විලම්බ පරිණත[නා.ප්‍ර.] භූරූපණ චක්‍රයෙහි අවස්ථාවලින් එකක්.
විලම්බමාන[වි.] එල්ලෙන්නා වූ ; එල්ලී ඇති.
විලම්බය[නා.] 1. ප්‍රමාදය ; ප්‍රමාද වී සිදුවන දෙය. 2. නැටුම්, ගැයුම් වැයුම්වල අඩුවේගය.
විලම්බිත[වි.] 1. කල්දැමූ ; අතපසු කළ. 2. ඉක්මන් නැති ; ප්‍රමාදව සිදුවන ; අලස.
විලම්බිත කොටස්[නා.ප්‍ර.] ලාභාංශ ගෙවීමේ දී වෙනත් සියලු කොටස්වලට නිශ්චිත ලාභාංශ ගෙවීමෙන් පසු එසේ ලැබීමට හිමිකම් ඇති ව්‍යාපාර කොටස් වර්ගයක්.
විලයනය[නා.] ඝන ද්‍රව්‍යයක් රත් කොට ද්‍රව බවට පත් කිරීම.
විලල්[වි.] කැබලි වූ ; කුඩු වූ.
විලවුන්, විලෙවුන්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි ගල්වන සුවඳ ද්‍රව්‍ය.
විලස[නා.] 1. විලාසය ; ආකාරය ; ස්වභාවය. 2. මුළාව ; වික්‍රමය.
විලසි, විලැසි[නා.ප්‍ර.] 1. විලාසිනිය ; ලක්ෂණ ස්ත්‍රිය. 2. ශෘංගාරය.
විලසිත[වි.] බැබළුණා වූ ; අලංකාර වූ. [නා.ප්‍ර.] බැබළීම ; කාන්තිය.
විල් ලිහිණියා[නා.] විල් ඇසුරෙහි වෙසෙන පක්ෂි වර්ගයක්.
විල්කොරහ[නා.ප්‍ර.] දරුවන් නෑවීම, වී දැමීම ආදියට ගන්නා මැටි භාජනයක්.
විල්ගම් වෙහෙර[නා.ප්‍ර.] විහාරයක නම ; සේරුවාවිල.
විල්ගම්මුල[නා.] පුරාණ ලංකාවේ විහාර ඇසුරු කොට පැවති ආයතන අටෙන් එකක් ; මෙය පොළොන්නරු ජේතවන විහාරයෙහි වූ බව සඳහන් වේ. 2. ඒ ඒ කාලවල විල්ගම්මුල ආයතනයේ වැඩ සිටි ප්‍රධාන භික්ෂූන් වහන්සේ.
විල්බඩ[නා.ප්‍ර.] විල අසල ; විල සමීපය.
විල්බා ජනපදය[නා.] විජය රජු නිසා කුවේණියට උපන් වීරබාහු කුමාරයා සිටි ජනපදය.
විල්මොනරා[නා.] මොනර විශේෂයක්.
විල්ල[නා.ප්‍ර.] විවිධ ආයුධවල මිටට සවිකරන කවාකාර ලෝහමය උපකරණයක් ; විශේෂයෙන් මෙය ආයුධයේ මිට පැළීම වලක්වාලීම සඳහා යොදා ගනු ලබන්නකි.
විල්ලෑව[නා.] ඕවිට ; කොරටුව.
විල්ලියා[නා.] රොඩී කුලයේ තැනැත්තා ; හුලවාලියා.
විල්ලුද[නා.ප්‍ර.] ඉතා සිනිඳු බූවක් ඇති වන ලෙස සෑදූ අගනා රෙදි වර්ගයක්.
විල්ලුව[නා.] ජලාශ ක්‍රමයෙන් ගොඩවීමෙන් සෑදෙන වගුරු බිම්.
විල්ලෝඩි[වි.] 1. නොහික්මුණු ; හිතුවක්කාර ; කලහකාරී. 2. විහිළුකාර. [නා.ප්‍ර.] මෙට්ට ආදිය වටා අලංකාරය පිණිස රැළි දමා අල්ලන රෙදි පටි ; ලොවිච්චි.
විල්වටුවා[නා.] පක්ෂි වර්ගයක් ; පඳුරු වටුවා.
විලාප[නා.ප්‍ර.] මහ හඬින් හඬමින් කෑගැසීම ; අඳෝනාව.
විලායකය[නා.] විද්‍යුත් ධාරාවක් ගමන් කිරීම වළක්වන විද්‍යුත් පරිපථ උපක්‍රමයක් ; පරිපථ බිඳිනය.
විලාසම[නා.] යම් තැනැත්තකු, සත්ත්වයකු, භාණ්ඩයක්, ස්ථානයක් හෝ අන් දැයක් හඳුනාගැනීම් සඳහා භාවිත වන මුලකුරු, හංවඩු, ලිපිනය ආදි සලකුණු.
විලාසය[නා.] 1. විලස බ. 2. කාන්තිය. 3. ස්වභාවය ; ජන්ම ගතිය.
විලාසිත[වි.] ශෝභාවත් ; බබළන.
විලාසිත, විලාසිතා[නා.ප්‍ර.] අලංකරණ කාරක ; අලංකාර විධි ; මෝස්තර ; නවපන්න.
විලාසිනී[නා.ප්‍ර.] විසිතුරු ලෙස සැරසුණු රූමත් කාන්තාව.
විලි[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයේ ගෙල, බඩ ආදි තැන්හි ඇති රේඛා. 2. ඇඳුමක රැලි. 3. ගෙඩිය ; ඵලය. 4. ප්‍රසවය සම්බන්ධ වේදනා. 5. යමක් ශක්තිමත් ව හැප්පීමට, බහාලීමට ද, යමක කොනක් නො පැළී ආරක්ෂා කිරීමට ගැනෙන පුළුල්, පෙතැලි වළලු ; කොපුව ; විල්ල. [වි.] පැසුණු ; මේරු ; ඉදුණු.
විලි කුකුළා, විලිකුළාවලි කුකුළා බ.
විලි පහරනවා[ක්‍රි.] ප්‍රසූති වේදනාවෙන් පෙළෙනවා ; දරු ප්‍රසූතිය සිදු කරනවා.
විලිංගික[වි.] ලිංග රහිත ; ලිංගිකතාව නොමැති ; අලිංගික.
විලික්කාඩුව[නා.] විරුද්ධත්වය ; පලිය.
විලිකුන, විලිකුන්[වි.] පැසුණු ; ඉදුණු.
විලිඛිත[වි.] වයිරම් සහිත
විලිඛිත දේහය[නා.] පෘෂ්ඨවංශී මොළයෙහි මස්තිෂ්ක අර්ධ ගෝලවල ගැංග්ලියම් කොටස.
විලිත්[වි.] ප්‍රකාශ කළ ; ප්‍රකට කළ ; දැක්වූ.
විලිත්තනවා[ක්‍රි.] කට ඇද කරනවා ; දත් නියවනවා ; විරිත්තනවා.
විලිප්ත[වි.] ආලේප කළ ; ගාන ලද.
විලිපිලි[නා.ප්‍ර.] 1. ඇඟ රැලි වැටීම, හිසකෙස් ඉදීම ආදි මහලු වියේ ලකුණු. 2. විලිකුන් ඵලය ඉදුණු ගෙඩිය.
විලිපුවා[නා.] රෙදි සෝදන්නා ; රජකයා.
විලිම්පනය[නා.] ආලේපනය කිරීම ; විලවුන් ගැල්වීම.
විලිම්බුව[නා.] 1. මනුෂ්‍ය පාදයෙහි පසු කොටස ; යටිපතුලේ පසු භාගය ; බොලට පිටුපසින් යටිපතුලේ කොටස. 2. ඇඳුම්වල විසිතුරු කළ වාටිය.
විලිමුව[නා.] රැළි සහිත මුව ඇත්තා ; රිළවා.
විලිස්සනවා[ක්‍රි.] දත නියවනවා.
විලිසියානුව[නා.] වැනීසියෙන් ගෙන ආ පිරිසිදු රත්රන් ; එම රනින් කරන ලද කාසිය.
විලීන[වි.] 1. ද්‍රව වූ ; උණු වී ද්‍රව වූ. 2. උණු වූ.
විලීවෙනවා[ක්‍රි.] පැසවනවා ; පරිපාකයට යනවා.
විලුප්ත[වි.] නැති වී ගිය ; මැකී ගිය ; විනාශ වී ගිය.
විලුප්ත ගංගාව[නා.] විලෝප වූ ගංගාව ; ඉස්මත්තේ දිය පහරවල ජලය අනෙක් ගංගා විසින් අල්වාගත් පසු ඉතිරිවන ගංගාව.
විලුම්පනය[නා.] 1. පැහැර ගැනීම; කොල්ලකෑම. 2. වැනසීම ; නැති කිරීම.
විලුඹ, විලුම[නා.ප්‍ර.] යටිපතුලේ මුල් කෙළවර.
විලුළිත[වි.] සෙල වූ ; චංචල වූ ; කම්පිත වූ.
විලේඛ[නා.ප්‍ර.] 1. වයිරම ; සෛලවල පිටත දාරයන්හි ඇති නොපැහැදිලි වයිරම්. 2. ග්ලැසියරයක් පාෂාණ සුන්බුන් ඇදගෙන යාම නිසා එහි සෑදෙන සීරීම් ලකුණු.
විලේපනය[නා.] 1. ශරීරයෙහි ආලේප කිරීම සඳහා සඳුන් ආදියෙන් සාදන ලද කල්කය ; විලවුන්. 2. උපයෝගය ; තැවරීම.
විලේශ[නා.ප්‍ර.] බිලවල වසන තලගොයි ආදීන් අයත් වන සත්ව වර්ගය.
විලොම්, විලෝම[වි.] විරුද්ධ ; විපරීත ; අනුකූල නොවූ.
විලෝකනය[නා.] 1. බැලීම ; අවලෝකනය. 2. විශේෂයෙන් බැලීම ; ලෝකානුකම්පාවෙන් බුද්ධාඞ්කුරයන් බලන පස්මහ බැලුම්.
විලෝචන[නා.ප්‍ර.] 1. ඇස. 2. පෙනීම.
විලෝචනය[නා.] ඇළලීම ; කැලඹීම.
විලෝපනය, විලෝපය[නා.] 1. නැසීම. 2. කොල්ලකෑම ; පැහැර ගැනීම.
විලෝපියා[නා.] අනෙක් සතුන් ගොදුරු කරගන්නා සතා.
විලෝපී[වි.] විරෝධී ; විපත්තිකර.
විලෝම[වි.] 1. අනුකූල නොවූ ; විරුද්ධ ; විපරීත. [නා.ප්‍ර.] විරුද්ධ ලෙස ගැනීම.
විවක්ෂාව[නා.] 1. පැවසීමට ඇති කැමැත්ත ; ප්‍රකාශ කිරීමට ඇති අභිප්‍රාය. 2. අර්ථය.
විවක්ෂිතාර්ථය[නා.] කීමට අදහස් කළ අරුත ; අභිප්‍රේතාර්ථය.
විවග[නා.ප්‍ර.] විවිධ වර්ග ; වෙනස් වෙනස් ජාති ; බොහෝ ජාති.
විවජ්ජිත[වි.] අත්හැර දැමූ ; දුරු කළා වූ ; පහ කළා වූ.
විවට[නා.ප්‍ර.] 1. සසරට විරුද්ධ වූව ; නිවන. 2. භික්ෂූන්ගේ සිවුරෙහි මැද කොටස. 3. ඇරීම ; විවෘත කිරීම. [වි.] 1. නොවැසූ ; විවෘත ; ආරක්ෂා නොකළ. 2. නිදහසේ කළ හැකි ; නීතිරීති වලින් බැඳි නැති.
විවට ගැමිණි ඤණ[නා.ප්‍ර.] නිවන කරා යොමු වූ නුවණ ; නිර්වාණ ගාමිණී ඤාණය.
විවට්ට[වි.] 1. නිවනට හේතු වන ; නිවනට යොමු කරන. 2. වෙනස් වන ; පෙරළෙන.
විවට්ටක පාදක[වි.] නිවන් ලැබීමට උපකාරවන හෝ පදනම් වන.
විවට්ටසාගරය[නා.] කල්ප විනාශයෙහි ලෝක ධාතුව (කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළ) පුරා පැතිරී පවත්නා ජලකඳ.
විවටාඞ්ගණය[නා.] ආවරණය නොකළ මිදුල ; එළිමහන් ප්‍රදේශය.
විවණ, විවන[වි.] පාට වෙනස් වූ ; දුර්වර්ණ වූ.
විවණ්ණකය[නා.] අගුණ කීම ; ගැරහීම.
විවත්[නා.ප්‍ර.] 1. (මල් පෙති ආදිය මෙන්) විවෘත වීම ; විදාරණය ; ප්‍රසාරණය. 2. විවෘතව උච්චාරණය වීම ; සංවෘත නොවීම.
විවර[වි.] විවෘත ; අරින ලද ; ඇරුණු.
විවර කරනවා[ක්‍රි.] අරිනවා ; විවෘත කරනවා.
විවරගත[වි.] පැල්මක පිහිටි ; (පොළොවෙහි) පැලීමක් හා සම්බන්ධ වූ.
විවරණ කරනවා[ක්‍රි.] 1. යමක් පෙනෙන්නට සලසනවා. 2. (අර්ථ ආදිය) පැහැදිලි කරනවා ; විස්තර කරනවා.
විවරණ දෙනවා[ක්‍රි.] බුදු බව පතන බෝසත් උතුමකු අනාගතයෙහි බුදු බව ලබන බුදුවරයකු විසින් ස්ථිරව ප්‍රකට කර සිටිනවා ; ලොව්තුරා බුදු කෙනකු විසින් බෝසතකු හට බුදු වන බවට අනාවැකියක් පළ කරනවා.
විවරණය[නා.] 1. ඇරීම ; පෙනෙන්නට සැලැස්වීම ; විවෘත කිරීම. 2. විස්තර කොට කීම ; තේරුම් කිරීම. 3. මෙනම් දෙයක් අනාගතයේදී සිදු වේ යැයි ප්‍රකාශ කිරීම.
විවරණීය(පාරිභා.) [වි.] පැහැදිලි කළ යුතු ; පහදා දිය යුතු.
විවරණෝපයෝගී(පාරිභා.) [වි.] (තමා විසින්ම) විවරණය කර ගැනීමට තුඩු දෙන.
විවරය[නා.] 1. හිල ; සිදුර ; හිදැස. 2. ඇරුණු ස්ථානය ; දොරටුව ; පළුද්ද.
විවර්තකල්පය[නා.] සිවුවැදෑරුම් මහා කල්පයන්ගෙන් එකක් ; සම්පත්ති මහා මේඝයේ පටන් හිර සඳ ලොව පහළවීම දක්වා ලෝකය වැඩෙමින් සිටින කාලය.
විවර්තන ආවරණය(පාරිභා.) [නා.] සෙවණැල්ලෙන් ඉවත ආලෝකය විසිරීමේ ප්‍රතිඵලය.
විවර්තන තරලය(පාරිභා.) [නා.] විවර්තනයක් මත කැරකීමට උපකාර වන තරලය.
විවර්තන වාටිය(පාරිභා.) [නා.] සෙවණැලෙන් ඔබ්බට ආලෝකය විසිරෙන සීමා ඉර.
විවර්තනය[නා.] 1. වෙනස් වීම ; සසල වීම. 2. (පාරිභා.) සෙවණැල්ලෙන් ඔබ්බට ආලෝකය විසිරීම.
විවර්තනිය(පාරිභා.) [නා.] කිසිවක කැරකීමට හෝ භ්‍රමණයට ධරයක් වසයෙන් සිටින කෙටි දණ්ඩ හෙවත් සියුම් තුඩ.
විවර්තනී සන්ධිය(පාරිභා.) [නා.] විවර්තනියක් ලෙස භ්‍රමණය වීමට උපකාර වන සන්ධිය.
විවර්තිත(පාරිභා.) [වි.] පෙරළී ගිය ; කැරකී ගිය ; ඇඹරුණු ; අංග විකල.
විවර්තිනි ඇණය(පාරිභා.) [නා.] කැරකීමට හෝ භ්‍රමණය වීමට උපකාර වන තුඩ හෝ කුඩිම්බිය.
විවර්තීකරණය[නා.] විසිරී යෑම ; පැතිරී යෑම.
විවර්ධනය(පාරිභා.) [නා.] වැඩිදියුණු කිරීම ; විශාල කිරීම.
විවර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] පහර දීම ; බැට දීම.
විවරාංගය[නා.] පුරුෂලිංගය.
විවරාකර්ෂණය[නා.] විවර තුළින් ජලය ආදිය ඉහළට ඇදී ඒම.
විවරාකාශය[නා.] එළිමහන් අහස ; විවෘත ආකාශය ; බාධාවකින් තොර සම්පූර්ණයෙන් පැහැදිලි ආකාශය.
විවරාවිවර[වි.] 1. ඇරුණු සහ වැසුණු. 2. සිදුරු සහිත සහ සිදුරු රහිත.
විවලිය[නා.] 1. හිල් කිරීම ; සිදුරු කිරීම ; විදීම. 2. (පාරිභා.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ අනුජංඝාස්ථියට සම්බන්ධ පේශියක්.
විවස[නා.] විස්තරය ; විවරණය. [වි.] 1. ඉවසිලි නැති වූ ; හදිසි වූ ; ඉක්මන් වූ. 2. අවුල් වූ ; ව්‍යාකූල වූ.
විවසනවා[ක්‍රි.] 1. විපාක දෙනවා ; පල දෙනවා. 2. විදසුන වඩනවා.
විවස්වත්[නා.ප්‍ර.] 1. පැරැණි ජන සම්මත රජ කෙනෙක්. 2. හිරු ; සූර්යයා.
විවසුන්[නා.ප්‍ර.] ලෝකය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම ලෙස අවබෝධ කිරීම ; විදර්ශනාව ; විදසුන්.
විවහ[නා.ප්‍ර.] පඩිසන් දීම ; පල දීම.
විවහාර[නා.ප්‍ර.] භාවිතය ; පාවිච්චිය.
විවා[නා.ප්‍ර.] 1. විපාකය ; ප්‍රතිඵලය. 2. සරණ බන්ධනය ; විවාහය.
විවා අයිතිය[නා.] විවාහය නිසා ලැබෙන හිමිකම.
විවා ගැනුම[නා.] සරණ බන්ධනය.
විවා නැකත්[නා.ප්‍ර.] සරණ බන්ධන සඳහා සුදුසු නැකත්.
විවා මඟුල[නා.] විවාහ උත්සවය.
විවාදමූල ධර්ම[නා.ප්‍ර.] විවාදයට මුල් වන කරුණු.
විවාදය[නා.] 1. (දෙපක්ෂයක් අතර) තමන් ගත් මතය පිළිබඳ තර්ක විතර්ක වශයෙන් කෙරෙන කථා බහ ; විරුද්ධ වාදය. 2. (දෙපක්ෂයක් හෝ දෙදෙනෙක් අතර වචන මාර්ගයෙන් ඇති වන) කෝලාහලය ; බහින් බස් වීම ; කලහය.
විවාදශීලී[වි.] වාද විවාදයට රුචි ; තර්ක විතර්ක කරන සුලු.
විවාදාධිකරණය[නා.] විවාදය ලක්ෂණය කරගත් භික්ෂූන්ගේ අධිකරණය.
විවාදාපන්න[වි.] විවාදයට පිවිසි ; විවාදයට තුඩු දුන්.
විවාපත්[වි.] විවාහ දිවියට ඇතුළත් වූ.
විවාර[නා.ප්‍ර.] 1. විවෘතව පිහිටීම. 2. විවෘතව උච්චාරණය වන අකුර ; සංවෘත නොවූ අකුර.
විවාලයා[නා.] වලිගයක් නැති උභය ජීවියා.
විවාසනය කරනවා[ක්‍රි.] රටකින් පිටුවහල් කරනවා.
විවාහ ගිවිසුම[නා.] ස්ත්‍රියක හා පුරුෂයකු අතර සරණ බන්ධනය සඳහා ඇති කරගන්නා නීති ප්‍රකාර එකඟතාව.
විවාහ නඩුව[නා.] විවාහයක් සම්බන්ධයෙන් පවරන ලද නඩුව ; කසාද නඩුව.
විවාහ මඞ්ගල්‍යය[නා.] විවාහය නිමිත්තෙන් පවත්වන උත්සවය.
විවාහ සහතිකය[නා.] විවාහයක් නීත්‍යනුකූලව සිදු වූ බවට සහතික කරන ලියවිල්ල.
විවාහකයා[නා.] විවාහ පුද්ගලයා.
විවාහය[නා.] පුරුෂයකු හා ස්ත්‍රියක අතර සිදු වන සරණ බන්ධනය ; ස්වාමියා සහ භාර්යාව වශයෙන් නීත්‍යනුකූලව එක්වීම.
විවාහාභිමුඛ[වි.] විවාහය බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින.
විවැරුම් පේශිය(පාරිභා.) [නා.] විවෘත කිරීමේ නිරත පේශිය.
විවි[නා.ප්‍ර.] වස්ත්‍රය.
විවික්ත[වි.] 1. විවේකය පිළිබඳ වූ ; විවේකී. 2. ජනයා නැති වූ, ජන ශුන්‍ය. 3. වෙන් වූ ; දුරු වූ ; දුරු කළා වූ.
විවික්ත කරණය(පාරිභා.) [නා.] එකිනෙකින් වෙනස් කොට හඳුනා ගැන්ම.
විවික්ත ශය්‍යා[නා.ප්‍ර.] විවේකී ව විසීම.
විවිත්[වි.] 1. විවේකයෙන් යුතු ; විවේකී. 2. ජනයාගෙන් හිස් වූ.
විවිධ[වි.] නොයෙක් ආකාර වූ ; නන් වැදෑරුම් වූ.
විවිධ ප්‍රසංගය[නා.] නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් ආදි අංගවලින් යුක්ත නාට්‍ය උත්සවය.
විවිධ සේවා[වි.] බොහෝ සේවා සිදු කරන්නා වූ.
විවිධත්වය[නා.] නොයෙක් ආකාරය ; විවිධාකාරය.
විවිධද්‍යුති[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් ආකාර රශ්මිය.
විවිධරස ලම්බිනී[වි.] නොයෙක් රස කෙරෙහි එල්බීම සහිත වූ.
විවිධාංගකරණය[නා.] අනේක ප්‍රකාර අංග ඇති කිරීම; විවිධාකාර අංග සහිත කිරීම.
විවිධාකාර[වි.] නොයෙක් ආකාර ; නානා ප්‍රකාර.
විවිධාරම්මණ[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් අරමුණු ; නානා අරමුණු.
විවිධෝපහාස[නා.ප්‍ර.] නොයෙක් උපහාස.
විවිල්ල[නා.] විදීම ; හිල් කිරීම.
විවෘත[වි.] 1. වසා නැති ; නොසැගවුණු ; ආවරණය නොකළ. 2. භාෂාවේ ශබ්ද කිරීම පිළිබඳ ස්ථාන කරණ යන දෙක ඉතා ඈත් ව උච්චාරණය වන.
විවෘත අස්ථිභංගය[නා.] සමින් පිටතට ඇරුණු තුවාලයක් සහිතව ඇට බිඳී යාම.
විවෘත උසාවිය[නා.] රහසිගතව සාක්ෂ්‍ය ඇසීම නොකරන අධිකරණය.
විවෘත ඌෂ්මක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වානේ උණු කිරීම සඳහා ගැනෙන නොවැසූ උදුන.
විවෘත කරනවා[ක්‍රි.] 1. අරිනවා ; වැස්ම ඉවත් කරනවා. 2. අලුතින් යමක් පටන් ගන්නවා.
විවෘත නළය[නා.] දෙකෙළවර ම විවෘතව පවත්නා බටය.
විවෘත පරිපථය(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය අන්දමින් විදුලි ධාරාව ගලා යා හැකි පරිපථයට සම්පූර්ණ නොවීමේ හේතුවෙන් විදුලිය බෙදා හැරීමක් සිදු නොවන අවස්ථාව.
විවෘත බීජාණුව(පාරිභා.) [නා.] බීජාණු වැස්මෙන් නොවැසී පවත්නා ප්‍රාග් ජීවීන්ගේ බීජ අණුව.
විවෘත වරෙන්තුව[නා.] දුටු තැන ඇල්ලීමේ උසාවි නියෝගය.
විවෘත විශ්වවිද්‍යාලය(නව.) [නා.] විශේෂ සුදුසුකම් නැතිව රැකියා ආදියෙහි යෙදී සිටිමින් උසස් අධ්‍යාපන උපාධි ඩිප්ලෝමා ආදිය සඳහා ඉගෙනීම කළ හැකි සරසවිය.
විවෘත වෙළඳපොළ[නා.] 1. මහ බැංකුව සිය සුරැකුම්පත් විකිණීම හා මිලදී ගැනීමේ කටයුතු සිදුවන වෙළඳපොළ. 2. ඉල්ලුමේ හා සැපයුමේ තරගකාරී බව නිසා මිල නියම වන වෙළඳ ආයතනය.
විවෘතක්ලෝමී(පාරිභා.) [වි.] මෝරුන්, මඩුවන් අයත් වන මත්ස්‍ය වංශය පිළිබඳ වූ.
විවෘතචෙක්පත[නා.] මාරු කිරීම සීමා කර නැති චෙක්පත.
විවෘතණයකරය[නා.] උකසකින් ආරක්ෂා වී නැති ණයකරය.
විවෘතනිශ්‍රිත දානය[නා.] ලෝකෝත්තර සම්පත් ලබනු පිණිස දෙනු ලබන දානය.
විවෘතබීජකය(පාරිභා.) [නා.] නොවැසුණු ඩිම්බකෝෂය තුළ බීජ වැඩීම ලක්ෂණය වූ ශාකය.
විවෘතභංගය[නා.] සමෙන් එළියට පිවිස ඇති ඇට බිඳුම ; විවෘත භග්නය.
විවෘතරක්තපාතය[නා.] ශරීරයේ ස්වාභාවික විවරයකින් ලේ ගැලීම ; ස්වාභාවික රක්තපාතය.
විවෘතාක්ෂ[වි.] ඇරුණු ඇස් ඇති.
විවෘතාශ(පාරිභා.) [වි.] අන්ධාශයත් ආහාර මාර්ගයත් සම්බන්ධ කරන නාලයකින් යුක්ත වූ.
විවෘතිය[නා.] 1. විස්තරය විවරණය. 2. විවෘත වීම ; පෙරළීම ; වෙනස් වීම.
විවෘද්ධිය[නා.] වැඩීම ; දියුණු වීම.
විවේක[වි.] 1. නිස්කලංක ; කරදර රහිත ; ශබ්දයෙන් තොර. 2. වෙන් වූ ; අමිශ්‍ර ; මුසු නොවන. 3. නිරවුල් ; නිශ්චිත
විවේක කාලය[නා.] වැඩපල, සේවා කටයුතු ආදියෙන් තොර වේලාව.
විවේකකාමී[වි.] විවේකයට කැමැති ; විවේක සුවයෙන් සිටිනු කැමැති.
විවේකචාරි[වි.] විවේකයෙන් හැසිරෙන ; විවේකීව කාලය ගෙවන.
විවේකඥානය[නා.] නිරවුල් නුවණ ; විවේක බුද්ධිය.
විවේකබුද්ධිය[නා.] කරුණු නිවැරැදිව අවබෝධ කිරීමේ දැනුම ; නොසැලෙන බුද්ධිය ; නිරවුල් මනස.
විවේකය[නා.] 1. කායික හා මානසික වශයෙන් ලබන නිදහස ; නිවාඩුව. 2. ඵල සමාපත්තිය ; නිර්වාණය. 3. වෙන් වීම ; තනිවීම. 4. කරුණු යථා පරිදි නිශ්චය කිරීම ; යථාවබෝධය. 5. සංගීත රාගයක නාමය.
විවේකාගාරය[නා.] වෙහෙස නිවාගන්නා ස්ථානය ; ගිමන්හල ; විශ්‍රාම ශාලාව.
විවේකාර්ථ[නා.ප්‍ර.] සියලු සංස්කාරයන්ගෙන් ඈත් වුණු බව.
විවේකාර්ථි[නා.ප්‍ර.] විවේකය කැමති පුද්ගලයා ; සංස්කාරයන්ගෙන් වෙන් වුණු පුද්ගලයා.
විවේකාර්හ[වි.] විවේකී ජීවිතයට යෝග්‍ය.
විවේචක[වි.] ගුණ දොස් පැවැසෙන ; විවේචනය වන ; විචාරයෙහි යෙදෙන.
විවේචකයා[නා.] හොඳ, නරක පෙන්වා දෙන පුද්ගලයා.
විවේචනය[නා.] ගුණ දොස් දැක්වීම.
විවේචනාත්මක[වි.] විවේචනයට ලක් කෙරෙන ; විවේචන ලක්ෂණ අඩංගු.
විවේතනය[නා.] වේතනයට අමතරව දෙන දීමනාව.
විවේද්‍ය[වි.] විමසා බැලිය යුතු.
විශකලිත[වි.] විශේෂයෙන් කැබලි කළ ; විශේෂයෙන් බිඳින ලද.
විශද[වි.] පිරිසිදු ; පැහැදිලි ; නිර්මල. [නා.ප්‍ර.] සුදු පාට.
විශල්කනය(පාරිභා.) [නා.] හම මතුපිට කබොල් ගැලවීම ; පොතුයෑම.
විශ්ලේෂ[නා.ප්‍ර.] වෙන් කිරීම ; විච්ඡේදය.
විශ්ලේෂ සාධනය[නා.] විග්‍රහාත්මක ඔප්පු කිරීම.
විශ්ලේෂණය[නා.] බෙදා වෙන් කිරීම ; විභාගය.
විශ්ව[වි.] 1. සියලු ; හැම ; සමස්ත. 2. මුළු ලොව හා සම්බන්ධ.
විශ්ව කීර්තිය[නා.] ලොව පුරා පැතිරී ගිය ගුණ කථනය ; ලෝකය පුරා පැතිර ගිය යසස.
විශ්ව සම්භවය[නා.] තාරකා හා සූර්යග්‍රහ මණ්ඩලයේ ඇතිවීම පිළිබඳ හැදෑරීම.
විශ්වකර්ම දිව්‍ය පුත්‍රයා[නා.] නොයෙක් දේ මැවීම කරන ශක්‍රයාගේ පරිවාර දෙවියකුගේ නාමය ; දෙවියන්ගේ ශිල්පියා.
විශ්වකෝෂය[නා.] කෝෂ ග්‍රන්ථ විශේෂයක් ; නොයෙකුත් විෂය පිළිබඳ හෝ එක් විෂයක් පිළිබඳ හෝ සියලු පාශ්ව පිළිබඳ හෝ දැනුම් සම්භාරය විස්තර සහිතව අකාරාදි පිළිවෙළින් දැක්වෙන ග්‍රන්ථය.
විශ්වදේශවාදය[නා.] පවුල හා සමාජය කෘත්‍රිම දේ හැටියටත්, ජාති භේදවලින් හා පන්ති භේදවලින් තොරව ලෝකයේ පුරවැසිකම පමණක් නිවැරදි ලෙසටත් සැලකීම.
විශ්වම්භරා[නා.ප්‍ර.] පොළොව ; පෘථිවිය.
විශ්වමූර්ති[වි.] සියල්ල මූර්තිමත් කොට ඇති.
විශ්වය[නා.] මන්දාකිණිය වැනි අනෙක් තාරකා පද්ධතිය.
විශ්වලෝකාධිගමන[නා.ප්‍ර.] සියලු ලොව අවබෝධ කිරීම.
විශ්වව්‍යාපි[වි.] සියල්ලෙහිම පැතිර පවත්නා ; ලෝක ව්‍යාප්ත.
විශ්වවිද්‍යාලය[නා.] උසස් අධ්‍යාපනය ලබාදෙන ආයතනය ; විවිධ අධ්‍යාපන විෂය පිළිබඳ ඉගැන්වීම, පර්යේෂණ කිරීම ආදියට අවස්ථා සලසන්නා වූ ද උපාධි පිරිනමන්නා වූ ද ආයතනය.
විශ්වසනය[නා.] විශ්වාසය ; විශ්වාස කළ හැකි බව.
විශ්වසනීය[වි.] විශ්වාස කළ හැකි ; පිළිගත හැකි.
විශ්වස්ත[වි.] විශ්වාස වූ ; හිතවත් වූ.
විශ්වස්‍ය[වි.] විශ්වාස කටයුතු ; විශ්වසනීය.
විශ්වාස-භංග යෝජනාව[නා.] යම් ආයතනයක ක්‍රියාපද්ධතිය කෙරෙහි විශ්වාසය නැති බව දැක්වීම සඳහා ඉදිරිපත් කරන විරුද්ධ යෝජනාව.
විශ්වාසය[නා.] සැක නොකිරීම ; සැකයෙන් තොර බව ; පිළිගත හැකි බව.
විශ්‍රබ්ධ[වි.] විශ්වාස කළ.
විශ්‍රම්භය[නා.] විශ්වාසය ; හිතවත්කම ; අනුගත බව.
විශ්‍රාන්තය[නා.] නිවාඩු ගැනීම ; වෙහෙස සන්සිඳු වීම.
විශ්‍රාම වැටුප[නා.] විශ්‍රාමිකයන්ට ගෙවනු ලබන වේතනය.
විශ්‍රාම ශාලාව[නා.] විවේක ගන්නවුන් සඳහා වෙන් වූ ශාලාව ; ගිමන්හල.
විශ්‍රාමය[නා.] 1. වෙහෙස දුරු කිරීම ; විවේකය. 2. යම්කිසි කාර්යයක අවසානය. 3. නැවැත්ම ; විරාමය ; යතිය.
විශ්‍රාවය[නා.] ක්‍රමයෙන් අඩු වීම ; හීන වීම.
විශ්‍රැත[වි.] ප්‍රසිද්ධ ; ප්‍රකට.
විශාඛ[නා.ප්‍ර.] සත්විසි නැකත් අතර සොළොස් වැනි නැකත ; විසා නැකත.
විශාරද, විසාරද[වි.] 1. ප්‍රඥාවන්ත ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; බුද්ධිමත් ; උදාර. 2. දක්ෂ ; සමර්ථ. 3. බය නැති ; නිර්භීත
විශාරදයා, විසාරදයා[නා.] අතිශය දැනුම් ඇති පුද්ගලයා ; දක්ෂයා ; සමර්ථයා.
විශාල[වි.] ප්‍රමාණයෙන් මහත් ; පැතිර තිබෙන. [නා.ප්‍ර.] සංගීතයෙහි එන තාල ප්‍රභේදයක්.
විශාලක[වි.] කුඩා දෙය ලොකු කර පෙන්වන.
විශාලා[නා.ප්‍ර.] දඹදිව පිහිටි පැරණි නගරයක නාමය.
විශිඛා[නා.ප්‍ර.] මාර්ගය ; වීථිය.
විශිෂ්ට[වි.] 1. වෙනස් කළ ; විශේෂයක් ඇති. 2. උතුම්; ශ්‍රේෂ්ඨ. 3. නිශ්චිත; නියත.
විශිෂ්ට ගුරුත්වය[නා.] සම්මතය ලෙස තෝරාගත් ද්‍රව්‍යයක ඝනත්වයට වෙනත් ද්‍රව්‍යයක ඝනත්වය දක්වන අනුපාතය.
විශිෂ්ට තාපය[නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක ග්රෑම් එකක ස්කන්ධයක උෂ්ණත්වය සෙන්ටිග්‍රේඩ් එකකින් ඉහළ නැංවීම සඳහා අවශ්‍ය තාප ප්‍රමාණය ජලය ග්රෑම් එකක් උෂ්ණත්වය සෙන්ටිග්‍රේඩ් 10 කින් ඉහළ නැංවීම සඳහා අවශ්‍ය තාප ප්‍රමාණයට දරන අනුපාතය.
විශිෂ්ටාර්ථය[නා.] උතුම් වූ අදහස ; ශ්‍රේෂ්ඨ අර්ථය.
විශීර්ණ[වි.] විහිදුණා වූ ; විසිරුණා වූ.
විශුද්ධ[වි.] ඉතා පිරිසිදු ; නිර්මල.
විශුද්ධි[වි.] ඉතා පිරිසිදු ; නිර්මල. [වි.] අතිශයින් පිරිසිදු වූ. [නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් දුරු කිරීමට ඉවහල් වන සීල සමාධි ආදි ගුණ.
විශුද්ධි දෙවි[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් දුරු කිරීමෙන් පාරිශුද්ධත්වයට පැමිණි බුදු, පසේබුදු, මහරහත් උතුමෝ ; විශුද්ධි දේවතාවෝ.
විශුද්ධි මාර්ගය[නා.] 1. කෙලෙසුන් කෙරෙන් අතිශයින් පිරිසිදු වීමේ මාර්ගය ; නිවනට මඟ. 2. බුද්ධඝෝෂ ආචාර්යවරයා විසින් ත්‍රිපිටකය අළලා සම්පාදිත එනම් ග්‍රන්ථය.
විශුද්ධිය[නා.] කෙලෙසුන්ගෙන් මිදීම.
විශූක, විසූක[වි.] විහිළු ; කෝලම් ; නාඩගම්.
විශේෂක[වි.] විශේෂත්වයක් ඇති.
විශේෂඥයා[නා.] යමක් පිළිබඳ විශිෂ්ට දැනුමක් ඇති පුද්ගලයා.
විශේෂණ සමාසය[නා.] විශේෂණ පදයක්, විශේෂ්‍ය පදයක් හා සම්බන්ධ වී සෑදෙන සමාසය.
විශේෂණය[නා.] වර්ණනා කරන පදය.
විශේෂභාග්[වි.] විශේෂත්වයක් ඇති ; විශේෂයෙන් භජනය කරන.
විශේෂය[නා.] 1. අනෙක් ඒවායින් කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය. 2. විශේෂ ලක්ෂණ ඇති කොටස; වෙනස් ලකුණින් යුත් ගණය.
විශේෂ්‍යය[නා.] විශේෂණයකින් වර්ණනා කරනු ලබන පදය.
විශේෂිත[වි.] විශේෂයෙන් දක්වන ලද.
විශේෂෝක්තිය[නා.] කාව්‍යාලංකාරයක්.
විශෝක[වි.] ශෝක නැති ; පහ කළ ශෝක ඇති.
විශෝධනය[නා.] පිරිසිදු කිරීම; ශුද්ධ කිරීම.
විශෝෂණ[නා.ප්‍ර.] වේළීම ; වියළීම.
විෂ[නා.ප්‍ර.] ශරීරගත වීමෙන් ජීවිතයට හානි සිදු කරන හෝ මරණය පවා ගෙන දෙන හෝ ද්‍රව්‍ය විශේෂයක්.
විෂ ග්‍රන්ථිය[නා.] විෂ ද්‍රව්‍ය ස්‍රාවය කරන ග්‍රන්ථිය.
විෂ ඝටිකාව[නා.] විෂ හෝරාව ; විෂ වේලාව.
විෂ ප්‍රශමනය[නා.] විෂ නැති කිරීම ; විෂ නැසීම.
විෂ බන්ධනය[නා.] සර්පයකු දෂ්ට කළ විට, එහි විෂ බැස්සවීමට ඉඩ නොදී මන්ත්‍ර ගුරුකම් මගින් විෂ අල්ලා සිටීමට සැලැස්වීම.
විෂ බස්සනවා[ක්‍රි.] විෂ ඉවත් කරනවා ; විෂ අහක් කරනවා ; විෂ ඛානවා.
විෂ මධු[නා.ප්‍ර.] විෂ සහිත පැණි; විෂ ගෙන දෙන ගෙඩි වර්ගවල පැණි.
විෂ වික්‍රය[නා.ප්‍ර.] නපුරු වෙළඳාම්වලින් එකක් ; විෂ වෙළඳාම.
විෂ විද්‍යාව[නා.] විෂ බැස්වීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය ; සර්ප විෂ පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
විෂ වේගය[නා.] විෂ පැතිරීමේ ඉක්මන ; විෂ ශරීරගතවීමේ බලය.
විෂ වෛද්‍ය[නා.ප්‍ර.] විෂ නැසීමට පිළියම් කරන වෛද්‍යවරයා.
විෂ සුරා[නා.ප්‍ර.] විෂ මිශ්‍ර මත්පැන්.
විෂ හනුව(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සත්ත්වයින්ගේ විෂ සහිත හක්ක.
විෂකර[වි.] විෂ සහිත ; විෂ ඇති ; විෂ ඇති කරන.
විෂකලාව[නා.] තිථිය අනුව පවත්වන මිනිස් සිරුරේ ඇති ධාතු අතරින් එකක්.
විෂගර[නා.ප්‍ර.] ඝෝර විෂ සහිත වීම.
විෂඝෝර[වි.] භයානක වූ විෂ ඇති.
විෂණ්ණ[වි.] ශෝකී ; මලානික.
විෂණ්ණ මුඛ[වි.] ශෝකී මුහුණකින් යුතු ; දුක්බර මුවක් සහිත.
විෂදිග්ධ[වි.] විෂ මිශ්‍ර කළ ; විෂ පොවන ලද.
විෂධර[වි.] විෂ දරන ; විෂ ඇත්තා වූ.
විෂධූමය[නා.] විෂ සහිත දුම ; සර්පයකු පිට කරන විෂ සහිත වායුව.
විෂනාශක[වි.] විෂ නසන ; විෂ විනාශ කරන.
විෂනාශනය[නා.] විෂ නැති කිරීම ; විෂ නැසීම.
විෂපැළැල්ල[නා.] සතුරන් ඒම වැළැක්වීම සඳහා සකස් කරනු විෂ යෙදූ පැළැල්ල.
විෂබීජ මර්දක[වි.] විෂබීජ මර්දනය කරන.
විෂබීජනාශක[වි.] රෝග ඇති කරන ක්ෂුද්‍රජීවීන් නැති කරන ; විෂබීජ නසන. [නා.ප්‍ර.] රෝග බීජ නැති කර දමන දෙය ; රෝග ඇති කරන ක්ෂුද්‍රජීවීන් විනාශ කරන දෙය.
විෂබීජය[නා.] රෝග ඇති කරන ක්ෂුද්‍ර ජීවාණුව ; රෝග බීජය.
විෂබීජාවිෂ්ට(පාරිභා.) [වි.] විෂබීජ ඇතුළුවීම නිසා (ශරීරයේ ස්ථාන) පැසවූ ; කුණු වූ.
විෂබීජාවේශය(පාරිභා.) [නා.] විෂබීජ ඇතුළුවීම නිසා ශරීරය පැසවීම ; කුණුවීම.
විෂභාගාරම්මණය[නා.] නොමනා අරමුණ ; රාගාදි කෙලෙස් වැඩීමට හේතු වන අරමුණ.
විෂම[වි.] 1. සම නොවූ ; අසමාන. 2. නපුරු ; දරුණු. 3. අක්‍රමවත් ; නියමාකාරයෙන් වෙනස්.
විෂම ඇටය(පාරිභා.) [නා.] අක්‍රමවත්ව පිහිටි ඇටය.
විෂම කර්මය[නා.] වැරදි ක්‍රියාව; අයෝග්‍ය වෘත්තිය.
විෂම කාලිකතාව[නා.] සාමාන්‍ය කාල නියමවලට වෙනස්ව විකසනය වීම.
විෂම කූපතට[නා.ප්‍ර.] වළගොඩැලි සහිත ළිං ඉවුර.
විෂම ගිර[නා.ප්‍ර.] ඉතා උස් වූ පර්වතය ; පර්වත කූටය.
විෂම ගුණකය(පාරිභා.) [නා.] ලාක්ෂණික සංඛ්‍යාවට වැඩියෙන් පිහිටි වර්ණ දේහය.
විෂම චක්‍රය[නා.] (අසමාන වූ රෝදය යනු වාච්‍යාර්ථයි) වළල්ලක් මෙන් එකිනෙක සම්බන්ධ වූ අසමාන දෙය.
විෂම චර්යා[නා.ප්‍ර.] වෙනස් වූ ස්වභාවය ; අසමාන හැසිරීම.
විෂම ජනන[වි.] වෙනස් වෙනස් සෛලවලින් හටගන්නා වූ ; විෂම විකසන.
විෂම ජන්මාණුක(පාරිභා.) [වි.] ජන්මාණු වර්ග එකකට වැඩියෙන් සෑදුණු.
විෂම ජන්මාණුකතාව(පාරිභා.) [නා.] ජන්මාණු වර්ග එකකට වැඩියෙන් සෑදීම.
විෂම ත්‍රිකෝණය[නා.] අසමාන වූ පාද තුනකින් යුත් ත්‍රිකෝණය.
විෂම දිව්[නා.ප්‍ර.] සම නොවූ දිව ; වෙනස්කම් ඇති දිව.
විෂම දෘෂ්ටිකතාව[නා.] ඇසෙහි වර්තන පෘෂ්ඨයේ අක්‍රමික වක්‍රතාව හේතුවෙන් දෘෂ්ටිවිතානයේ පොදු ස්ථානයක ආලෝකය නාභිගත නොවීම.
විෂම පක්ෂ්මීය(පාරිභා.) [වි.] පක්ෂ්ම හෝ කෂිකා දෙවර්ගයක් හෝ වැඩි ගණනක් තිබෙන.
විෂම පත්‍රතාව[නා.] එකම ශාකයේ වෙනස් කලාපවල වෙනස් හැඩ ඇති පත්‍ර ඇතිවීම.
විෂම පරිපුෂ්ප[නා.ප්‍ර.] පුෂ්ප පත්‍ර ශ්‍රේණි දෙක අසමානව තිබෙන පුෂ්ප.
විෂම පාදය[නා.] පද්‍යයක අසමාන වූ පාදය ; පද්‍යයක ප්‍රථම හා තෘතීය පාද.
විෂම පුරුෂයා[නා.] දරුණු පුරුෂයා ; භයානක ස්වභාවයෙන් යුත් තැනැත්තා.
විෂම පෝෂකයා[නා.] තමාටම ආහාර ද්‍රව්‍ය සපයාගත නොහැකි සත්ත්වයා.
විෂම බීජාණුතාව(පාරිභා.) [නා.] අලිංගිකව සෑදෙන බීජාණුවර්ග කීපයක් තිබීම.
විෂමකීලතාව[නා.] කීලයෙහි දිග ප්‍රමාණය වෙනස් වනසුලු මල් තිබීම ; කෘමීන් මාර්ගයෙන් පරාගණය සැලැස්වීමට සකස්වුණ එක්තරා සරල එහෙත් විශේෂ පිළිවෙළක්.
විෂමගුණ(පාරිභා.) [වි.] ලාක්ෂණික සංඛ්‍යාවට අමතරව වර්ණ දේහයක් ඇති.
විෂමගෘහී(පාරිභා.) [වි.] ජීවන චක්‍රයෙන් කොටසක් එක ධාරකයකු මත ද අනෙක් කොටස වෙනත් ධාරකයකු මත ද ගත කරන පරපෝෂිතයන් පිළිබඳ වූ.
විෂමජාතීය[වි.] වෙනස් වර්ග වලින් යුක්ත කොටස්වලින් සෑදුණු ; කලාප එකකට වැඩියෙන් තිබෙන පද්ධතියක් පිළිබඳව වූ.
විෂමතල[වි.] විෂම වූ පොළෝ තලය ඇති.
විෂමතලසතාව[නා.] ඇතැම් දිලීරවල මෙන් භෞතවේදීව වෙනස් වූ සූත්‍රිකා දෙවර්ගයක් තිබීම.
විෂමතා[වි.] වෙනස්කම්වලින් යුතු ; අසමානකම් ඇති. [නා.ප්‍ර.] වෙනස්කම ; අසමානකම.
විෂමතා තලය(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රමවත්ව නොපිහිටි සමතලය.
විෂමදන්තී[වි.] වෙනස් කාර්යවලට අනුවර්තනය වූ වෙනස් දත් තිබෙන ; එකම ආකාරයක නොවන දත් ඇති.
විෂමපෝෂී[වි.] සරල ද්‍රව්‍යවලින් ආහාර තනාගැනීමට නොහැකි නිසා, සප්‍රාණික හෝ අප්‍රාණික ද්‍රව්‍යවලින් කාබන් ලබාගන්නා වූ. [නා.ප්‍ර.] තමාට ආහාර ද්‍රව්‍ය සපයාගැනීමට නොහැකි සත්ත්වයා ; ශාක මත හෝ අන් සතුන්ගේ මාර්ගයෙන් යැපෙන සත්ත්වයා.
විෂමභාගය[නා.] එකට වඩා අඩු නොවන භාගය ; ලවය හරයට වඩා ලොකු භාග සංඛ්‍යාව.
විෂමයුග්මකය[නා.] ජනකයන් දෙදෙනාගෙන් අසමාන ජාන ලැබෙන ශාකයක් හෝ සත්ත්වයෙක්.
විෂමයෝගී[වි.] ප්‍රමුඛ හා නිලීන යන ලක්ෂණ දෙකම ඇති.
විෂමරාශිය[නා.] (ජ්‍යෝති.) රාශි දොළහෙන් දෙකෙන් නොබෙදෙන රාශිය.
විෂමරූප[නා.ප්‍ර.] අසමාන රූපය ; සමානකමක් නොමැති හැඩය. [වි.] ප්‍රමාණයෙන් හෝ හැඩයෙන් හෝ දෙකෙන් ම හෝ වෙනස් වන වර්ණදේහ යුගල පිළිබඳ වූ.
විෂමලග්න(පාරිභා.) [වි.] අනෙක් ගණයකින් හෝ විශේෂයකින් හෝ පටක බද්ධ කළ.
විෂමලම්බකාෂ්ක(පාරිභා.) [වි.] එකිනෙකට සෘජුකෝණික වූ විවිධ දිගින් යුක්ත ස්ඵටික අක්ෂ තුනක් තිබෙන.
විෂමලෝභය[නා.] අනුන්ගේ දෙයට කරන ආශාව ; බලවත් ව උපදනා ලෝභය.
විෂමවිකසන(පාරිභා.) [වි.] පරම්පරා ප්‍රත්‍යාවර්තනය පෙන්වන ; වෙනස් ශෛලවලින් ලැබෙන.
විෂමස්ථානය[නා.] 1. සම නොවූ තැන. 2. උවදුරු සහිත තැන.
විෂමාකාර(පාරිභා.) [වි.] අක්‍රමවත් ; පිළිවෙළක් නැති.
විෂමාචාරය[නා.] වැරදි ක්‍රියාව ; වැරදි හැසිරීම.
විෂමාධ්‍යාශය[නා.ප්‍ර.] නපුරු අදහස.
විෂමාශනය[නා.] විෂම ආහාරය ; අවේලාවෙහි බොහෝ හෝ ස්වල්පයක් හෝ අනුභව කිරීම.
විෂමාහාර[නා.ප්‍ර.] 1. නියමිත ආහාර වේලාවෙන් පසු ආහාර ගැනීම. 2. විරුද්ධ ආහාරය.
විෂමූර්ජාව[නා.] සර්ප විෂ ආදිය නිසා සිහි නැති වීම ; විසෙන් මුසපත් වීම.
විෂය[නා.ප්‍ර.] 1. ගෝචර වන දෙය ; අරමුණු වූ දෙය. 2. දැනීම ලබන ක්ෂේත්‍රය ; උගත යුතු කාරණාව. 3. කර්මය. 4. පැතිර පවත්නා ප්‍රදේශය ; ප්‍රමාණය ; සීමාව. 5. මාතෘකාව.
විෂයක්ෂේත්‍රය[නා.] 1. බුද්ධි ඥානයට ගෝචර වන අනන්තාප්‍රමාණ චක්‍රවාටය. 2. විෂයට ගෝචර වන ස්ථානය.
විෂයචක්‍ර[නා.ප්‍ර.] ගෝචර වන ප්‍රදේශය.
විෂයඥානය[නා.] හදාරන කාරණය පිළිබඳ අවබෝධය ; විෂය දැනුම.
විෂයනිශ්‍රිත[වි.] විෂය හා සම්බන්ධ.
විෂයපථය[නා.] උගන්නා කාරණයට අදාළ මාර්ගය.
විෂයප්‍රමාණය[නා.] අදාළ කරුණට ඇති ඉඩකඩ ප්‍රමාණය.
විෂයමාලාව[නා.] ඉගෙනීම් පරිපාටිය ; අධ්‍යාපනයේදී සකස් කර ඇති පාඩම් මාලාව ; විෂය සමූහය.
විෂයරූපය[නා.] අරමුණු වන රූපය.
විෂයලෝකය[නා.] රූප ශබ්දාදී පඤ්චකාමයන්ගෙන් යුත් ලෝකය.
විෂයවස්තුව[නා.] යම් දෙයක් සඳහා උපයෝගී කරගන්නා දෙය.
විෂයවිෂයීභාවය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්තෘ පදයේ හා එයට යටත් වන කර්මයෙහි සම්බන්ධතාව.
විෂයසුව[නා.ප්‍ර.] කාම සම්පත්තිය ; ස්ත්‍රී සම්භෝගය.
විෂයාතික්‍රමණ[වි.] විෂය ඉක්ම වූ ; සීමාව පසු කළ.
විෂයාතික්‍රාන්ත[වි.] විෂය ඉක්මවූ ; වර්ණනා උපමා ආදියට ගෝචර වූ ප්‍රමාණයට වඩා ; අතිශයෝක්ති.
විෂයාන්තර[නා.ප්‍ර.] විවිධ විෂය ඇතුළත්වීම.
විෂයානුභවය[නා.] පංචකාම විඳීම. සම්පත් අනුභවය ; පස්කම් සැප විඳීම.
විෂයාලම්බන[නා.ප්‍ර.] පස්කම් සැපයෙහි ඇලීම ; පංචකාමයෙහි ඇලීම.
විෂයාවබෝධය[විෂය+අවබෝධය] [නා.] විෂය පිළිබඳ දැනීම.
විෂයාසක්ත[විෂය+ආසක්ත] [වි.] පස්කම් සැපයෙහි ඇලුණු ; පංචකාමයෙහි ගිජු.
විෂයාස්වාදය[විෂය+ආස්වාදය] [නා.] රූපාදි පංචකාම විෂයෙහි උපදනා සුඛ වේදනාව.
විෂවාත[නා.ප්‍ර.] විෂ සහිත වාතය.
විෂශර[නා.ප්‍ර.] විෂ පෙවූ ඊය.
විෂස්න[වි.] විෂ මරන ; විෂ නැති කරන.
විෂහරණය[නා.] 1. විෂ නැති කිරීම ; මන්ත්‍රාදි බලයෙන් විෂ නැති කිරීම හෝ බැස්වීම. 2. සූසැට කලාවලින් එකක නාමය.
විෂ්කම්භණ ප්‍රහාණය[නා.] ලෞකික සමාධි බලයෙන් ක්ලේශ යටපත් කිරීම.
විෂ්කම්භණය[නා.] කෙලෙස් ඔබා තැබීම ; කෙලෙසුන් තාවකාලිකව යටපත් කිරීම.
විෂ්කම්භය[නා.] 1. එබීම මැඩලීම. 2. මිනුම් ප්‍රමාණයක්. 3. යෝගයක නාමය. 4. වෘත්තයක කේන්ද්‍රය මැදින් අඳින ලද්දා වූ ද පරිධියෙන් කෙළවර වන්නා වූ ද ඍජු රේඛාව.
විෂ්ටබ්ධ[වි.] තද ; බුරුල් නැති.
විෂ්ටම්භ[වි.] (මලමුත්‍ර ආදිය) අවහිර වූ.
විෂ්ටම්භිත[වි.] උසුලන ලද.
විෂ්ණු[නා.ප්‍ර.] ශරීරය නීලවර්ණ වූ හින්දු දෙවි කෙනෙකුගේ නාමය ; හින්දු ත්‍රිමූර්තියෙන් එකක්.
විෂ්ණු ආඝෝරය[නා.] අපල උපද්‍රව දුරු කිරීම්වස් බඳින යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
විෂ්ණු චක්‍රය[නා.] විෂ්ණු දෙවි සතු චක්‍රායුධය.
විෂ්ණු නාථ[නා.ප්‍ර.] දෙවි කෙනෙකුගේ නාමය ; උපුල්වන් දෙවි.
විෂ්ණු පුරාණය[නා.] දහඅට පුරාණ ග්‍රන්ථ අතරින් ඉතා වැදගත් සේ ගැනෙන කෘතිය.
විෂ්ණු විංශතිය[නා.] ත්‍රිවිධ විංශතියෙන් එකක් ; විෂ්ණු දෙවිඳුට අයත් යැයි සැලකෙන අවුරුදු 20ක කාලපරිච්ඡේදය.
විෂ්ඵන්දිතා[නා.ප්‍ර.] භය නිසා හටගන්නා වෙව්ලීම.
විෂ්ඵාර[වි.] පුළුල් වූ ; පැතිරුණා වූ.
විෂ්ඵාරතාව[නා.] ශබ්ද පැතිරීම් ස්වභාවය ; හඬ පැතුරුණු බව.
විෂ්ඵුරිත[වි.] දිලිසෙන ; ක්ෂණික දීප්තියක් දෙන.
විෂ්ඵුලිඞ්ග[නා.ප්‍ර.] ගිනි පුපුරු.
විෂ්ඵෝටය[නා.] ශරීරයෙහි හටගන්නා ගඩු විශේෂයක් ; ගෙඩි ; විසප්පු ; බිබිලි.
විෂාණය[නා.] අඟ ; තුඩ.
විෂාණු[නා.ප්‍ර.] ජීවාණුවකටත් වඩා කුඩා වූ ද්‍රව්‍යය ; වයිරස.
විෂාදය[නා.] 1. ඛේදය ; දුක ; කනස්සල්ල ; කලකිරීම. 2. කාර්යයෙහි අදක්ෂ බව. 3. ක්‍රෝධය ; කෝපය.
විෂානල[විෂ+අනල] [නා.ප්‍ර.] විෂ වේග නමැති ගින්න.
විෂුව රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] සායන රේඛාව.
විෂුවය[නා.] රාත්‍රිය හා දහවල දිගින් එක සමාන ව පවත්නා දිනය.
විස[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයට අහිතකර ද්‍රව්‍යයක් ; වස. 2. පස්කම් සැප.
විස ගහනවා[ක්‍රි.] විෂක් ඇඟට ඇතුළු වූ පසු උග්‍ර වේදනාව දැනෙනවා.
විසංකෝචිත(පාරිභා.) [වි.] නොහැකිලුණු.
විසංගතතාව[නා.] නොගැළපීම වෙනස්වීම.
විසංගමනය[නා.] වෙන් කිරීම ; තනි කිරීම.
විසංඥ, විසඥ, විසංඥී[වි.] සිහිසන් නැති ; සිහිමූර්ජා වූ.
විසංයෝග[නා.ප්‍ර.] වෙන් වීම ; විශ්ලේෂණය වීම. [වි.] අලිංගික ; ලිංගික ක්‍රියාවලියෙන් තොර.
විසංයෝගතාව(පාරිභා.) [නා.] අසංසේවිත අණ්ඩ සෛලයකින් හෝ වෙනස් සෛලයකින් හෝ බීජාණු ශාකය විකසනය වීම.
විසංයෝගී[වි.] ලිංගයක් නැති ; අලිංගික.
විසංයෝජනය[නා.] වෙන් වීම ; ඉවත් වීම.
විසංවාදය[නා.] 1. පරස්පර විරෝධී අදහස් පැවතීම ; පැවසූ දේ නැතැයි කීම. 2. විරුද්ධ අදහස් පළ කිරීමේ ලක්‍ෂණය ඇති වාදය.
විසංවාදී[වි.] එකිනෙකට වෙනස් ; පරස්පර විරෝධී ; නොගැලපෙන
විසංවාදී පදය(පාරිභා.) (දර්ශන.) [නා.] එකිනෙකට විරුද්ධ වචනය ; පරස්පර විරෝධී පදය.
විසංවේදීකරණය[නා.] යමක සංවේදී බව අඩු කිරීම.
විසංවේදීකෘත(පාරිභා.) [වි.] සංවේදී බව අඩු කරන.
විසංස්කාර[වි.] ලෞකික දෙයින් වෙන් වූ ; නිවන පිළිබඳ වූ.
විසංස්කාරය[නා.] ලෞකික දෙයින් වෙන් වූ දෙය ; සංස්කාරයන්ගෙන් වෙන් වූ දෙය.
විසක්ත[වි.] නොඇලුණ.
විසකුණු[වි.] 1. විචක්ෂණ ; ප්‍රඥාවන්ත. 2. ප්‍රසිද්ධ වූ ; ප්‍රකට වූ. [නා.ප්‍ර.] නුවණැත්තා ; පඬිවරයා ; විචක්ෂණ පුද්ගලයා.
විසකුරු[වි.] විෂඝෝර ; දරුණු විෂ සහිත.
විසකුරු සර්පයා[නා.] ඉතා විෂ සහිත උරගයා ; දළෙහි විෂ සහිත සර්පයා.
විසකොල්, විසකොහොල්[නා.ප්‍ර.] විෂ පෙවූ හෙල්ල.
විසජනවා[ක්‍රි.] 1. විසඳනවා ; නිරාකරණය කරනවා. 2. වියදම් කරනවා. 3. පරිත්‍යාග කරනවා ; බෙදාදෙනවා.
විසජ්ජන[වි.] ප්‍රශ්න විසඳන ; නිරාකරණය කරන.
විසත්තික, විසත්තිකා[නා.ප්‍ර.] තණ්හාව.
විසදනවා[ක්‍රි.] වියදම් කරනවා.
විසදෘශ[වි.] සමාන නොවන ; වෙනස්.
විසන්ධාන[වි.] සන්ධි නොවූ ; සන්ධානය කැඩුණු.
විසන්ධි[වි.] සන්ධි නොවූ ; වෙන් කළ ; බෙදුණු. [නා.ප්‍ර.] වෙන් කොට දැක්වීම ; සන්ධි නොකිරීම.
විසඳනවා[ක්‍රි.] 1. ගැටලු, ප්‍රශ්න ආදිය නිරවුල් කරනවා ; විසඳුම් ලබාගන්නවා. 2. වියදම් කරනවා ; වැය කරනවා.
විසඳුම[නා.] ප්‍රශ්නයකට පිළිතුර ; ගැටලුවක් නිරාකරණය කිරීමට ගන්නා ක්‍රියා මාර්ගය.
විසප්ප, විසප්පු[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි සෑදෙන විෂ සහිත ගෙඩි ; ලේ ගෙඩි.
විසභාග[වි.] වෙන් වෙන් ස්වභාව ඇති ; අසමාන ; සභාග නොවන ; වෙනස්.
විසභාග අරමුණු[නා.ප්‍ර.] රාගාදි ක්ලේශයන් වැඩිවීමට හේතුවන අරමුණු.
විසම[වි.] අසමාන ; වෙනස් ; විසදෘශ.
විසම රාශිය[නා.] සම නොවූ රාශිය ; පුරුෂ උත්පත්තියකට හිමි රාශිය.
විසඹ[නා.ප්‍ර.] 1. විශ්වාසය ; විශ්‍රම්භය. 2. ප්‍රේමය ; ආදරය. 3. මෙවුන්දම ; රති ක්‍රීඩාව. 4. වාග් දේවිය ; සරසවිය.
විසර[නා.ප්‍ර.] 1. විචාරය ; විමසා බැලීම. 2. රාශිය ; සමූහය.
විසරණ[වි.] 1. දුරු කරන ; විනාශ කරන. 2. ව්‍යාප්ත වන ; පැතිරෙන. [නා.ප්‍ර.] ඒකාකාර සංයුතියක් ඇති වන පරිදි, වායුවල හෝ ද්‍රවවල අණු, අන්‍යෝන්‍ය ලෙස මිශ්‍ර වීම.
විසර්ගය[නා.] 1. පිට වීම ; බැහැර වීම ; නික්මීම ; ඉවත්වීම. 2. (ශරීරයෙන්) පිටවන අපද්‍රව්‍ය ; බැහැර වන දෙය. 3. සිංහල හෝඩියේ ඇති ‘ඃ’ යන වර්ණය. 4. දැමීම.
විසර්ජක[වි.] පිට කරන ; ගෙන යන ; බෙදා හරින ; (අංශවලට මුදල්) බෙදා වෙන්කරන.
විසර්ජක නළය(පාරිභා.) [නා.] යම් ද්‍රවයක් හෝ වායුවක් ගෙන යන නළය ; විසර්ජක ප්‍රණාලය.
විසර්ජන ගිණුම(පාරිභා.) [නා.] මුදල් විවිධ අංශවලට බෙදා වෙන් කරන ආකාරය පෙන්වන ගිණුම.
විසර්ජන පහන(පාරිභා.) [නා.] වායුව විරලනය කොට, උච්ච විභව අන්තරයකට භාජන කළ විට ඒවා තුළින් ඇති වන දිලිසෙන ස්වභාවය නිසා ලැබෙන ආලෝකය.
විසර්ජනය[නා.] 1. ප්‍රශ්නයක් විසඳීම ; ගැටලුවක් නිරාකරණය කිරීම. 2. නිකුත් කිරීම ; විහිදුවීම ; බෙදාහැරිම. 3. (පාරිභා.) ආරෝපණයෙන් නිදහස්වීම ; ඉවත් කිරීම ; මෝචනය. 4. ඇම්පියර මගින් ප්‍රකාශ කළ විට දී විදුලිධාරාවක් ගලා යන ශීඝ්‍රතාව.
විසර්ජනී[නා.ප්‍ර.] 1. ගුදයෙහි පිහිටි වලි තුනෙන් එකක්. 2. වර්ණමාලාවේ දැක්වෙන අකුරක් ; විසර්ගය.
විසර්ජිතය[නා.] නිපදවනු ලබන ප්‍රමාණය.
විසරු[වි.] දක්ෂ ; බුහුටි ; විශාරද. [නා.ප්‍ර.] 1. දක්ෂ පුද්ගලයා ; විශාරදයා. 2. විශාල දෙය ; මහත දෙය.
විසලම(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පණිවුඩය.
විසලලු[නා.ප්‍ර.] නයා.
විසල්[වි.] 1. විශාල ; මහත් ; පෘථුල. 2. උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ.- [නා.ප්‍ර.] 1. විශාල දෙය ; පතළ දෙය. 2. පැරණි ඉන්දීය අග නගරයක් ; විශාලා මහනුවර.
විසවණිජ්ජා[නා.ප්‍ර.] විෂ වෙළඳාම.
විසසල්ලය[නා.] විෂ කැවූ උල ; විෂ ශල්‍යය.
විස්කි[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් බාර්ලි, ආදී ධාන්‍ය වර්ගවලින් පෙරා ගැනෙන මද්‍යපානයක්.
විස්කෝතු[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් පාන් (තිරිඟු) පිටිවලින් සාදනු ලබන රසකැවිලි වර්ගයක්.
විස්තරණය[නා.] පිම්බීම ; මහත් කිරීම.
විස්තරය[නා.] පැහැදිලි කිරීම ; වර්ණනාව.
විස්තාර ක්‍රමය[නා.] විස්තර වශයෙන් ලැබෙන ආකාරය ; විස්තර විධිය.
විස්තාරය[නා.] පළල ; පෘථුල භාවය.
විස්තාරිත[වි.] විස්තර කරන ලද.
විස්තීර්ණ[වි.] විහිදී ගිය ; පැතිරුණු ; මහත් වූ.
විස්ථාපනය[නා.] යම් වස්තුවක් අවස්ථා දෙකක දී තිබුණු ස්ථාන අතර වෙනස.
විස්පන්දනය[නා.] පොපියුම තිගැස්සීම ; දෙදරුම ; සෙලවීම.
විස්පර්ශකය[නා.] විද්‍යුත් චුම්බක මෙවලම ; විද්‍යුත් චාරක මෙවලම.
විස්ඵාර[නා.ප්‍ර.] පැතුරුම ; මහත්බව ; දිගහැරීම.
විස්ඵුලිංග, විස්ඵුලිඞ්ග[නා.ප්‍ර.] ගිනි පුපුර.
විස්ඵූරණය[නා.] පැතිරීම ; චංචල බව.
විස්ඵූරිත[නා.ප්‍ර.] බැබළෙන ; ලෙලදෙන.
විස්මය[නා.ප්‍ර.] පුදුමය ; ආශ්චර්යය.
විස්මයාකූල[වි.] පුදුමයෙන් ගැවසීගත් ; ආශ්චර්ය ස්වභාවය හේතු කොට ගෙන අවුල් වූ.
විස්මරණය[නා.] මතක නැති වීම ; අමතක වීම.
විස්මාපන[වි.] පුදුම උපදවන.
විස්මිත[වි.] පුදුමයට පත් ; විස්මයට පැමිණි.
විස්මෘතිය[නා.] සිහිය නැති වීම ; සංඥා රහිත වීම ; ක්ලාන්තය.
විස්වස[නා.ප්‍ර.] විශ්වාසය.
විස්ස ගන්ධ[නා.ප්‍ර.] පිළී ගඳ.
විස්සජ්ජනය[නා.] විසඳීම ; නිරාකරණය කිරීම ; තේරුම් කරදීම.
විස්සට්ඨ[වි.] මුදා හළ ; හරණ ලද ; ශ්ලේෂ්මාදියෙන් අවහිර නොවූ.
විස්සෝප[නා.ප්‍ර.] පසුතැවිල්ල ; කනගාටුව ; සිත්තැවුල.
විස්‍රාවණය[නා.] ගලායෑම ; ශ්‍රාවය වීම.
විසා[වි.] පැහැදිලි ; ප්‍රත්‍යක්ෂ. [නා.ප්‍ර.] 1. කාම පරිභෝගය ;, කම්සුව විඳීම. 2. අරමුණ ; විෂය ; ගෝචරය. 3. රට දේශය. 4. නැකතක නම.
විසාතුරයා[විස+ආතුරයා] [නා.] සර්පයකූ දෂ්ට කිරීමෙන් රෝගාතුර වූ තැනැත්තා.
විසාද[නා.ප්‍ර.] ශෝකය ; සිත් තැවුල ; කලකිරීම.
විසාදිය[නා.] 1. වේදනාව ; රුදාව ; කැක්කුම. 2. ශරීරයේ හටගන්නා ගෙඩි විශේෂයක් ; විසප්පු.
විසාර[නා.ප්‍ර.] පැතිරීම ; ව්‍යාප්තිය.
විසාරම[නා.] විපරම ; සෝදිසිය.
විසි විස්තර, විසි විත්තර[නා.ප්‍ර.] උජාරුව ; ආඩම්බරය.
විසි, විසී[නා.ප්‍ර.] 1. වචනය ; කථාව. 2. වචනයට අධිපති සරස්වතී දේවිය. 3. වසඟය ; යටත්බව. [ක්‍රි.වි.] අහක ; ඉවත.
විසිකම්[නා.ප්‍ර.] වචී කර්මය ; වචනයෙන් කරන දේ.
විසිකිස[නා.] සැකය ; සංකාව ; විචිකිච්ඡාව.
විසිත, විසිත්[වි.] විසිතුරු.
විසිත්ත කාමරය[නා.] විශේෂයෙන් අමුත්තන් පිළිගැනීම සඳහා අලංකාර කරන ලද කාමරය.
විසිතුරු[වි.] විචිත්‍ර ; අලංකාර ; නොයෙක් පැහැයෙන් යුක්ත ; සිත් ගන්නා.
විසිදුරු[වි.] (නොයෙක් තැන) බොහෝ සිදුරු ඇති.
විසිනවා[ක්‍රි.] 1. වාසය කරනවා ; ජීවත් වෙනවා. 2. පරීක්ෂා කරනවා ; විමසනවා.
විසින්[නි.] කර්තෘ විභක්ති අර්ථය හැඟවීම සඳහා යොදනු ලබන නිපාත පදයකි. [ක්‍රි.වි.] වශයෙන් ; හේතු කොට ගෙන.
විසිර යනවා[ක්‍රි.] (විශේෂයෙන් කණ්ඩායමක සිට) වෙන් වී විහිදී යනවා.
විසිරනවා[ක්‍රි.] පැතිරෙනවා ; විහිදෙනවා ; ව්‍යාප්ත වෙනවා.
විසිරි[නා.ප්‍ර.] පවන් පත ; විජිනි පත.
විසිරි ඛාදනය[නා.] තද වර්ෂාව නිසා පස සහ එහි අන්තර්ගත සියුම් අංශු සෝදා යෑම.
විසිවිජ්ජා[නා.ප්‍ර.] රැවිටිලි සහිත ක්‍රියාව ; වශී භාවයට ගෙන පෙන්වන පුදුම දේවල්.
විසිවියට[නා.ප්‍ර.] රත්රන් බර කිරීමේ දී භාවිත කළ පැරණි බර ඒකකයක් ; වී ඇට විස්සක බර.
විසිළි[වි.] විසිර ගියා වූ ; විසිරුණු.
විසීර්ණ[නා.ප්‍ර.] විසිරීම ; පැතිරීම.
විසුංගාම[නා.ප්‍ර.] කෙනෙකූට පරිත්‍යාග කිරීමට රජතුමා ගමකින් වෙන් කළ කොටස.
විසුංස[නා.ප්‍ර.] ගිලිහීම ; පහත වැටීම.
විසුණු[වි.) වඩා සියුම්ව කැඩී බිඳී ගිය කොටස්.
විසුද්ධ[වි.] ඉතා පිරිසිදු වූ ; නිර්මල වූ.
විසුද්ධගත්තතා[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ශරීරෙහි වූ අනුව්‍යඤ්ජන 80 න් එකක් ; පිරිසිදු ගාත්‍ර ඇති බව ; විශුද්ධ වූ ශරීර ඇති බව.
විසුදි, විසුදු[වි.] ඉතා පිරිසිදු ; විශුද්ධ. [නා.ප්‍ර.] (සිතෙහි) පිරිසිදු බව ; චිත්ත විශුද්ධිය.
විසුම් ගන්නවා[ක්‍රි.] වාසස්ථානය කර ගන්නවා ; පදිංචි වෙනවා.
විසුම්හල[නා.] මගීන්ගේ විශ්‍රාම ශාලාව ; තාවකාලික ව නැවතී සිටීමට ඇති ශාලාව ; අම්බලම.
විසුරුමාන(කථා.) [වි.] දඟකාර ; නොහික්මුණු.
විසුරුවනවා[ක්‍රි.] 1. විසුරුවා හරිනවා ; වගුරුවනවා. 2. ප්‍රචාරණය කරනවා ; ප්‍රචාරයෙහි යෙදෙනවා.
විසුරුවා හරිනවා[ක්‍රි.] 1. (කණ්ඩායමක්) වෙන් කර හරිනවා. 2. වාණිජ, පාලක ආදී ආයතනයක් ඈවර කරනවා.
විසුරේ[නා.ප්‍ර.] රාජ නියමයෙන් විශාල පළාතක් හෝ ප්‍රදේශයක් පාලනය කරන නිලධාරියා ; ප්‍රතිරාජයා.
විසුළුව, විහිළුව[නා.] 1. කවටකම ; ක්ෂණික සිනහව නැංවීමේ අභිප්‍රායෙන් කරනු ලබන නොහොත් කියනු ලබන දැයක්; හාස්‍යජනක දර්ශනය. 2. විනෝදය පිණිස යම් තැනැත්තකු කෙරෙහි ඇති කරන සුළු අසීරුතාවක්. 3. ගැඹුරු නොවන සරල සැහැල්ලු ක්‍රියාවක්.
විසෘෂ්ට[වි.] විහිදුණු ; පැතිරුණු.
විසෙස්[වි.] අතිශයින් උසස් ; විශේෂ ; විශිෂ්ට.
විසේ[නා.ප්‍ර.] දැඟලිල්ල ; දඟකාරකම ; කාමාශාව.
විසේනිය[නා.] අමාවකට හෝ පසළොස්වකට පසු පස් වැනි දිනය ; පස් වැනි තිථිය.
විහ[නා.ප්‍ර.] අහස ; අහස් තලය.
විහංගමයා, විහඞ්ගමයා[නා.] කුරුල්ලා ; පක්ෂියා.
විහංගයා, විහඟයා[නා.] පක්ෂියා ; කුරුල්ලා.
විහග, විහඟ[නා.ප්‍ර.] 1. පක්ෂියා ; කුරුල්ලා ; විහඞ්ගමයා. 2. සූර්යයා. 3. සඳ. 4. වැස්ස. 5. ඊතලය.
විහගාධමයා[නා.] පක්ෂීන් අතර පහත් නීචයා ; කපුටා.
විහගාධිප[නා.ප්‍ර.] පක්ෂීන්ගේ අධිපතියා ; ගුරුළා.
විහඟලේනා(පාරිභා.) [නා.] මූෂික වර්ගයට අයත් වූ ද, පොකුරු වලිගයක් හා උල් කන් ඇති ගස් උඩ පැන පැන යන සත්ත්ව වර්ගයක් ; හම්බාවා.
විහත[වි.] 1. නසන ලද ; වනසන ලද ; විනාශ කරන ලද. 2. පෙළන ලද ; තළන ලද ; පහරදෙන ලද.
විහතමානි[වි.] නසන ලද මානය ඇති ; ආඩම්බර රහිත [නා.ප්‍ර.] නසන ලද මානය ඇත්තා.
විහතල[නා.ප්‍ර.] අහස ; අහස් තලය.
විහතාන්ධකාර[විහත+අන්ධකාර] [වි.] දුරු කරන ලද අඳුර ඇති.
විහදා[වි.] නිර්මල ; පැහැදිලි.
විහනුක(පාරිභා.) [වි.] හක්ක රහිත ; හනුව නැති.
විහර[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් විහරණය හෙවත් වාසය කරන තැන ; ආරාමය ; විහාරය ; පන්සල.
විහරණය[නා.] වාසය කිරීම ; හැසිරීම ; සක්මන් කිරීම.
විහසිතය[නා.] මඳ සිනාව.
විහ්වල[වි.] ව්‍යාකුල වූ ; කලබල වූ.
විහායස[නා.ප්‍ර.] අහස ; ආකාශය.
විහාර චීවර[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් සඳහා සැදැහැවතුන් විහාර ස්ථානයෙහි තබන සිවුරු.
විහාර දාන[නා.ප්‍ර.] විහාරස්ථානයක් පූජා කිරීම.
විහාර දේපළ[නා.] විහාර ආරාම සතු ඉඩකඩම් සහ වෙනත් චංචල නිශ්චල වස්තු.
විහාර දේවාලගම්[නා.ප්‍ර.] විහාර දේවාල ආදියට පූජා කරන ලද ගම්බිම් ඉඩකඩම් ආදී දේපළ.
විහාර බත[නා.] විහාරයට ගෙනවුත් සඟුනට පූජා කරන බත.
විහාර මඟුල් පූජාව[නා.] විහාර පූජා කිරීම සඳහා කරන උත්සවය.
විහාර සමාපත්ති[නා.ප්‍ර.] සතර බ්‍රහ්ම විහරණයන්ට සමවැදීම හෙවත් පැමිණීම.
විහාරගම[නා.] විහාරයකට පූජා කරන ලද ගම්වරය.
විහාරගේ[නා.] 1. භික්ෂූන් වාසය කරන ගෙය ; ආවාසය. 2. බුද්ධ ආදී ප්‍රතිමා සහිත ගොඩනැගිල්ල.
විහාරය[නා.] 1. චෛත්‍යය, බෝධිය, බුද්ධ මන්දිරය, සංඝාවාස ආදී විහාරාංග වලින්ගෙන් යුත් භික්ෂූන් වාසය කරන බෞද්ධ සිද්ධස්ථානය ; පන්සල ; විහාරස්ථානය. 2. බුදුගෙය ; විහාර ගෙය. 3. හැසිරීම ; පැවැත්ම ; චර්යාව. 4. වාසය ; විහරණය. 5. ක්‍රීඩා මණ්ඩප විශේෂයක්.
විහාරවාසී[වි.] විහාරයෙහි, පන්සලෙහි වාසය කරන.
විහාරාංග[විහාර+අංග] [නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ පූජනීය ස්ථානයකට අවශ්‍ය දාගැබ්, මහබෝ, පිළිම යන ත්‍රිවිධ චෛත්‍ය ආදී අංග.
විහාරාධිපති[නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ පූජනීය ස්ථානයක ප්‍රධානත්වය දරන භික්ෂූන් වහන්සේ.
විහාරානිසංස[විහාර+ආනිසංස] [නා.ප්‍ර.] විහාර කරවා පූජා කිරීමේ යහපත් ප්‍රතිඵල.
විහාරාරාම[විහාර+ආරාම] [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිමා ගෘහය සහ භික්ෂූන් නතරව සිටින ආවාස.
විහාසය[නා.] මඳ සිනාව.
විහිංසක[වි.] හිංසා කරන ; පීඩා කරන ; හිරිහැර කරන.
විහිංසාව[නා.] හිංසාව ; හිරිහැරය ; වෙහෙස.
විහිගුම්[වි.] 1. උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; විශිෂ්ට ; මහේශාක්‍ය. 2. මහත් ; විශාල ; ගම්භීර ; සුවිශාල. 3. පතළ ; විසුරුණු.
විහිට[වි.] විහිදුවන ලද ; යවන ලද ; විසර්ජනය කළ.
විහිත[ක්‍රි.වි.] කරන ලද ; දක්වන ලද.
විහිත චතුරශ්‍රය, විහිත චතුරස්‍රය[නා.] එක් කෝණයක් 900 ක් වන පරිදි ඍජුකෝණික ත්‍රිකෝණාකාර ඇඳීමට ගන්නා පැතලි උපකරණය.
විහිතඥ[නා.ප්‍ර.] නිරවශේෂ ඥානයක් ඇත්තා ; පරිපූර්ණ දැනුමක් ඇත්තා.
විහිදනය(පාරිභා.) [නා.] ආස්තරණය ; ඇතිරිල්ල.
විහිදනවා[ක්‍රි.] 1. ඉදිරියට මෙහෙයවනවා ; අවතීර්ණ කරනවා. 2. දුරු කරනවා ; ඈත් කරනවා. 3. පැහැදිලි ව ඉදිරිපත් කරනවා. 4. පතළ කරනවා. 5. පුබුදු කරනවා.
විහිදි අකුණු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විසර්ජන මාර්ගය නොපෙනෙන තරම් ඈතක වලාකුළු එළිය කරමින්, ගසන අකුණ.
විහිදි පෙළ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිළිවෙළකට අමුණන ලද ගොනුව.
විහිදීම(පාරිභා.) [නා.] 1. ව්‍යාප්තිය ; ප්‍රසාරණය ; තව තව ඈතට යොමු වීම. 2. වේගයෙන් ඈතට ගමන් කිරීම.
විහිදුම්[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රබෝධය ; පුබුදු වීම ; පිපීම. 2. වැඩි වීම ; දියුණු වීම ; පැතිරීම ; ව්‍යාප්තිය.
විහිදුවනවා[ක්‍රි.] 1. පතුරුවනවා ; ව්‍යාප්ත කරනවා ; නිකුත් කරනවා. 2. පන්නනවා ; මෙහෙයවනවා ; දිවීමට සලස්වනවා.
විහිදෙනවා[ක්‍රි.] නිකුත් වෙනවා ; පැතිරෙනවා ; ව්‍යාප්ත වෙනවා ; යම්කිසි දිශාවකට යොමුව දික් ව පවතිනවා, නොහොත් වේගයෙන් ගමන් ගන්නවා.
විහිනවා[ක්‍රි.] වහනය කරනවා ; උසුලනවා ; දරනවා.
විහින් කරගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] තමන්ගේ ම ක්‍රියාවෙන් තමනට විපත් සලසා ගන්නවා.
විහිර[නා.ප්‍ර.] 1. විහර බ. 2. බාහිර ; පිටස්තර.
විහිර සැමියා, වීර සැමියා[නා.] සැමියාගෙන් බැහැරි පෙම්වතා ; සොර සැමියා ; ජාරයා ; රහස් පෙම්වතා.
විහිරනවා[ක්‍රි.] විසුරුවනවා ; පතුරනවා.
විහිරුව[නා.] කමත ; ගොයම් පෑගීම සඳහා සකස් කර ඇති තැන.
විහිරුවනවා[ක්‍රි.] විසිර හරිනවා ; වගුරුවනවා ; යොදවනවා
විහිළුතහළු[නා.ප්‍ර.] සරදම් ; කවටකම්.
විහීන[වි.] තොර වූ ; අතිශයින් ම හීන ; බොහෝ සෙයින් අඩු.
විහෙසන[නා.ප්‍ර.] වෙහෙසීම ; අවමන් කිරීම ; පරිහාසය.
විහේඨිත ව්‍යාපාරය[නා.] සුළු වැටුපක් සඳහා බොහෝ වෙහෙස මහන්සි විය යුතු ව්‍යාපාරය නොහොත් කාර්යය.
විහේසක කර්මය[නා.] සංඝයාට අවමන් කොට, අධිකරණයෙහි දී නිහඬ ව සිටින භික්ෂූන් වෙත නියම කර ඇති විනය කර්ම විශේෂයක්.
විහේසා[නා.ප්‍ර.] අනුන්ට බැණීමෙන්, තර්ජනයෙන්, කරදර කිරීමෙන් වෙහෙසන ස්වභාවය.
විළම්බනය[නා.] විහිළුව ; කෝළම ; වෙස්වළා ගැනීම ; අනුකරණය.
විළි[නා.ප්‍ර.] ලජ්ජාව ; පීඩාව ; කොහොල් ගතිය.
විළි පහරනවා[ක්‍රි.] දරු ප්‍රසූතියට උත්සාහ කරනවා ; ප්‍රසව වේදනාවෙන් යුක්ත වෙනවා ; විළි රුදාව හටගන්නවා.
විළි ලනවා[ක්‍රි.] 1. විළි පහරිනවා. 2. වීරිය කරනවා ; උත්සාහ කරනවා ; තටමනවා.
විළිකඩ[නා.ප්‍ර.] විළිය වසන වස්ත්‍රය ; විශේෂයෙන් කාන්තාවන් විසින් යටට අඳිනු ලබන වස්ත්‍රය ; යට ඇඳුම.
විළිකුන්[වි.] ඉදුණු ; පැසුණු ; බෙහෙවින් මුහුකුරා ගිය.
විළිබර[වි.] ලජ්ජාවෙන් භරිත ; අධික ලජ්ජාව සහිත ; විළියෙන් බරවුණු.
විළිබිය[නා.ප්‍ර.] ලජ්ජාව සහ භය ; හිරිඔතප් දෙක.
විළිබිරු[නා.ප්‍ර.] ලජ්ජා භය.
විළිරදය[නා.] ප්‍රසූතයේදී ඇතිවන වේදනාව ; විළිරුදාව.
විළිරෑන[නා.] විළි පැහැරීමේ දී ඊට පහසු වනු පිණිස නැඟිට අල්ලා ගැනීමට සිරස්ව බැඳ ඇති ලණුව.
විළිලජ්ජාව, විළිලැජ්ජාව[නා.] දැඩි ලැජ්ජාව ; විළිය.
විළිවදිනවා[ක්‍රි.] ලජ්ජා වෙනවා ; ලජ්ජාවට පත් වෙනවා ; විළියට පැමිණෙනවා.
විළිවසාගන්නවා[ක්‍රි.] රහස් අවයව ආවරණය කර ගන්නවා.
විළිසංගය, විළිසංගෙ(කථා.) [නා.] ලජ්ජාව ; ලෝකයාගේ අපවාදයට ඇති බිය ; නොසිරිතක් කිරීමට ඇති පිළිකුල් සහගත සිතුවිල්ල.
විළිස්සනවා[ක්‍රි.] දත් පෙනෙන සේ තොල් විවර කරනවා ; විරිත්තනවා ; නියවනවා.
විළුම, විළුඹ[නා.] පාදයේ බොලට පිටුපසින් යටිපතුල තෙක් ඇති කොටස ; යටිපතුලේ පසුභාගය.
විළුම්සන් කරනවා[ක්‍රි.] විළුඹින් සංඥාව දෙනවා ; සන් කටුවෙන් අනිනවා.
වී[නා.ප්‍ර.] 1. ධාන්‍ය විශේෂයක් ; ගොයම් පැළයෙන් ලබාගන්නා අස්වැන්න ; සහල් ලබාගන්නා ධාන්‍ය විශේෂය. 2. පක්ෂියා ; කුරුල්ලා. 3. පොළොව හඳුන්වන නාමය ; භූමිය. 4. වීථිය ; වීදිය ; මාර්ගය. 5. වියගහ ; වියදණ්ඩ.
වී අක්[නා.ප්‍ර.] වී ඇටයෙහි අග කොටස.
වී අඳේ[නා.] කුඹුරු හිමියා ගෙන් කුඹුරු ගොවිතැන් කරන ගොවියාට වැඩ කුලිය වශයෙන් දෙනු ලබන වී කොටස ; ගොවි අඳේ.
වී ඉහිනවා[ක්‍රි.] වී වපුරනවා ; පැළවීම සඳහා වී කුඹුරට ඉසිනවා.
වී උඩ තියනවා[ක්‍රි.] වී මුලක් බැඳ දෙවියන්ට බාර වී උඩකින් තියනවා ; දේව දානය සඳහා වී කොටසක් වෙන් කර තබනවා.
වී කැන්[නා.ප්‍ර.] වී කරල.
වී ගස[නා.] නගුලට ගොන් දෙන්නා බැඳීමට යොදා ගත් මැද ලොකු දෙකෙළවර සිහින් හරස් ලීය ; වියදණ්ඩ ; කරත්තයේ ගොනා බඳින ලීය.
වී ගුල[නා.] වී අටුව ; වී බිස්ස ; වී ගබඩාව.
වී පාහිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වී කොටනවා ; වී, සහල් බවට පත් කරනවා.
වී පූ කරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] වී ශුද්ධ කරනවා ; වීවල බොල් ඉවත් කරනවා ; වී පොළනවා.
වී බිස්ස[නා.] නිවෙස්වල වී ගබඩා කර තබන ස්ථානය.
වී බූව[නා.] වී නංඩුව.
වී බොල්[නා.ප්‍ර.] බීජ රහිත වී ; පොත්ත පමණක් ඇති වී ; බොල් වී ; පුහු වී.
වී බොල්ලනවා[ක්‍රි.] වී වලින් බොල් වෙන් කරනවා ; බොල් අයින් කරනවා ; වී පූ කරනවා.
වී මලුව[නා.] වැපිරීමට පෙර පැළවීම පිණිස තෙමා ගොඩ ගසන වී ගොඩ.
වී යාන[නා.ප්‍ර.] වී පැළවීම සඳහා අතුරා දැමූ ස්ථානය.
වී යාල්ලනවා[ක්‍රි.] වී මනිනවා ; වී අස්වැන්න ප්‍රමාණය මනිනවා.
වී වඩුවා[නා.] වී ඉසින පුද්ගලයා ; ගොවියා.
වී වන[නා.ප්‍ර.] වංගෙඩියේ වරකට අල්ලන වී ප්‍රමාණය.
වී වරුව[නා.] පිදුරු වෙණිවලින් වටකර, මැටි නොගසා වී ආදී ධාන්‍ය තබන මැස්ස.
වී වෙන් කරනවා[ක්‍රි.] යම්කිසි විශේෂ කටයුත්තක්, භාරයක් හෝ දේව පූජාවක් වෙනුවෙන් ධාන්‍ය කොටසක් වෙන් කොට තබනවා.
වී හුළං කරනවා[ක්‍රි.] ස්වාභාවික හෝ කෘත්‍රිම හෝ හුළඟට අල්ලා වීවල ඇති බොල් ආදිය ඉවත් කරනවා.
වීජ ගුත්තික[වි.] බීජ අඩංගු වූ ; බීජ අන්තර්ගත වූ.
වීජගණිතය[නා.] ගණිත ශාස්ත්‍ර විශේෂයක් ; සංඛ්‍යා වෙනුවට අක්ෂර හා සංකේත භාවිත කෙරෙන විශේෂ ගණිත ක්‍රමය.
වීජනය[නා.] පවන් සැලීම ; හුළං ගැසීම.
වීජය[නා.] 1. බීජය ; බෝවීම ඇති කරන බීජ. 2. අක්ෂරය ; සංකේතය.
වීජ්ජ[නා.ප්‍ර.] 1. දෙපස හෝ එක් පසෙක පෙළට පිහිටි ගොඩනැගිලි සමූහයක් සහිත නගර මාර්ගය ; මාවත ; පාර. 2. දේශීය යාගවල දී කෝටු, ගොක්කොළ, කෙහෙල් පතුරු ආදියෙන් තනා ගත් මැසි පේළිය.
වීටිකා[නා.ප්‍ර.] බුලත් වැළ.
වීඨය[නා.] පටියේ මුවවිටෙහි යොදන ඇට ආදියෙන් සෑදූ ගැටය ; වාටිය.
වීණාජාලිකයා[නා.] වීණාකාරයා.
වීණාතත[නා.] වීණාවෙහි විවිධ නාද නිකුත් කිරීම සඳහා සවිකර ඇති ලෝහමය රැහැන් විශේෂය.
වීණාදණ්ඩ[නා.] වීණාවෙහි කඳ.
වීණාදෙණ[නා.ප්‍ර.] විණාවේ ඔරුව වැනි කොටස.
වීණාපත[නා.] වීණා වාදනයට යොදා ගන්නා දුන්න වැනි උපකරණය ; වීණා පත්‍රය ; උපවීණය.
වීණාව[නා.] තත් සහිත අතිපුරාණ ඉන්දියානු සංගීත භාණ්ඩයක්.
වීත[වි.] දුරු වූ ; පහ වූ ; දුරු කළ.
වීත ද්වේෂි[වි.] දුරුකළ ද්වේෂය ඇති.
වීත මෝහී[වි.] මෝහය නසන ලද ; පහ කළ මෝහ ඇති.
වීතරාගී[වි.] පහ කරන ලද රාගය ඇති ; දුරු කළ රාගය ඇති.
වීතික්කම[නා.ප්‍ර.] ඉක්මයෑම ; ඉක්මවීම.
වීතික්‍රමය[නා.] ශික්ෂාපද කැඩීම ; ඉක්මවීම ; ව්‍යතික්‍රමය.
වීතිහරණය, විතිහාරය[නා.] ඇවිදීම ; පියවරෙන් පියවර තැබීම.
වීථි චතුෂ්කය[නා.] පාරවල් හතරක් හමු වන ස්ථානය ; හතරමං හන්දිය.
වීථිචිත්තය[නා.] රූප ශබ්ද ආදී එක් අරමුණක් පිළිබඳව පවත්නා චිත්ත පරම්පරාව ; චිත්ත විථිය.
වීථිප්‍රතිපන්න[වි.] මාර්ගයට පැමිණි ; වීථියට පිවිසි.
වීථිය[නා.] 1. ප්‍රධාන මාර්ගය ; වීදිය ; පාර ; මාවත. 2. පෙළ; පන්තිය ; අරමුණක් ගැනීමේ දී ඇති වන සිත් පෙළ.
වීදකොමිසුව[නා.] රෝම ලන්දේසි නීතියට අනුව යම්කිසි දේපොළක් අන්තිම කැමති පත්‍රයකින් කෙනකුට පැවරීම ; පීත කොමිසුම.
වීදි යනවා[ක්‍රි.] පෙරහැර වීථිවල යනවා ; වීථී සංචාරය කරනවා.
වීදිදොර[නා.] 1. වීදියක වූ ගේ - දොර ; ප්‍රධාන මාර්ගයක වූ ගේ - දොර. 2. වීදීයකට ඇතුළු වන ස්ථානය.
වීදුරු[නා.ප්‍ර.] 1. වැලි හා තවත් ද්‍රව්‍ය මිශ්‍රකොට සාදන ලද බිඳෙන සුලු විනිවිද පෙනෙන ද්‍රව්‍යයක්. 2. දියර වර්ග පානය කිරීම සඳහා වීදුරුවලින් තැනූ භාජන විශේෂය.
වීදුරුකඩදාසි[නා.ප්‍ර.] දැව භාණ්ඩ මැදීමට ගන්නා කඩදාසි විශේෂයක් ; පොඩි කරන ලද වීදුරු කැබලි අලවන ලද ඝන කඩදාසිය ; වැලිකඩදාසිය.
වීදුරුපුළුන්[නා.ප්‍ර.] සියුම් වීදුරු කෙඳිවලින් සමන්විත කපු පුළුන් වැනි ද්‍රව්‍යය.
වීපයිණ්ඩෙ[නා.ප්‍ර.] පැරණි සිංහල රජු දවස සිටි සේවක කොටසක් ; රජුට සහ උසස් රාජ්‍ය නිලධාරින්ට පණිවුඩ පනත් රැගෙන යාම සඳහා සිටි නිලධාරියෙක්.
වීපොරි[නා.ප්‍ර.] වී බැද සාදාගත් පොරි ; විළඳ ; කබලෙහි ලා බැදීමෙන් පුපුරුවා ගත් වී.
වීමංස[නා.] අන්‍යයන් තමන් කෙරෙහි අනුකූල කරවා ගැනීමේ ශක්තිය ඇති ප්‍රඥා චෛතසිකය ; අධිපති ධර්ම සතරින් එකක්.
වීමංසාව[නා.] පරීක්ෂාව විමර්ශනය ; විමසීම.
වීමංසිද්ධිපාදය[නා.] සෘද්ධි බලය උපදවා ගැනීමට හේතු වන ප්‍රඥාව.
වීර[වි.] ශක්තිවන්ත වූ ; රණශූර වූ ; අපරාජිත වූ ; ධෛර්යය සම්පන්න වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. කාව්‍ය රස නවයෙන් එකක්. 2. නිර්භීත හෝ දක්ෂ පුද්ගලයා ; රණශූරයා.
වීර කාව්‍යය[නා.] වීරත්වය කුළුගැන්වෙන පරිදි රචිත නිර්මාණ ගද්‍ය හෝ පද්‍ය බන්ධනය.
වීර පර්යඞ්කය[නා.] බෝධි සත්වයන් වහන්සේ බුදු වීමට හිඳගත් මහාබෝධි පර්යඞ්කය ; වීරාසනය.
වීර බලය[නා.] වීරත්වය ; එඩිය ; ශක්තිය.
වීරපුරුෂයා[නා.] නිර්භීත, පුද්ගලයා ; එඩිතර තැනැත්තා ; වීර ක්‍රියාවක් ජයගත් පුද්ගලයා.
වීරමණය[නා.] වෙන්වීම ; වැළකීම ; දුරු කිරීම.
වීරඹු[නා.ප්‍ර.] අන්‍යයකුට අයත් කාන්තාව ; පරස්ත්‍රිය.
වීරසැමියා[නා.ප්‍ර.] සොර සැමියා ; විහිර සැමියා.
වීරසිරි[නා.] වීර්යය නමැති ශ්‍රීය ; වීරත්වයෙන් යුත් ශ්‍රී කාන්තාව.
වීර්ය බලය[නා.] අධිගමයට හේතු වන බල පහෙන් එකක් වූ වීර්යය ; උත්සාහය නිසා ඇති වන ශක්තිය.
වීර්ය වඩනවා[ක්‍රි.] උත්සාහ දරනවා ; දිරි ගන්වනවා ; ප්‍රයත්න දරනවා.
වීර්ය සම්බෝධ්‍යඞ්ගය[නා.] සම්බෝධිය නම් වූ සතරමග සතරඵලයට, පැමිණීමට උපයෝගී වන ධර්ම (බොධ්‍යඞ්ග) හතෙන් එකකි.
වීර්යචෛතසිකය[නා.] බුදු දහමෙහි දැක්වෙන ප්‍රකීර්ණක චෛතසික සයෙන් එකක් ; සිතෙහි පවත්නා සහජාත ධර්ම උත්සාහවත් කරන ස්වභාවය.
වීර්යපාරමිතාව[නා.] නොපසුබට උත්සාහය මගින් අපරාජිත බව දැක්වීම ආශ්‍රිත ව බෝධිසත්වයෙකු බුද්ධත්වය ලැබීම සඳහා සම්පූර්ණ කළ යුතු පාරමිතා දහයෙන් එකක්.
වීර්යය[නා.] 1. වීර්ය චෛතසිකය. 2. තේජස ; බලය. 3. එකොළොස් ආකාර වූ චරණ ධර්මවලින් එකක්.
වීර්යාධික[වීර්ය+අධික] [වි.] වීර්යය වැඩි ; අධික වීර්යයෙන් යුක්ත.
වීර්යාධිෂ්ඨානය[වීර්ය+අධිෂ්ඨානය] [නා.] වීර්යය සහිත අධිෂ්ඨානය.
වීර්යේන්ද්‍රිය[වීර්ය+ඉන්ද්‍රිය] [නා.] සම්ප්‍රයුක්ත ධර්මයන්ට ප්‍රධාන වූ වීර්යය ; උත්සාහය නමැති ඉන්ද්‍රියය.
වීරාණ[නා.ප්‍ර.] අධිපතීන්ට වාඩි වීම සඳහා පුරාණයේ තිබූ ආසන විශේෂයක්.
වීරාසනය[නා.] යෝගීන් විසින් භාවනා සඳහා දෙපා දෙ කලවය දෙ මත, පතුල් ඉහළට නැඹුරු ව පිහිටන සේ යොදා ගනු ලබන ආසන ක්‍රමයක්.
වීරිය[නා.] 1. නොපසුබට උත්සාහය ; වීර්යය ; වෑයම. 2. තේජස ; බලය. 3. ද්‍රව්‍යයක අන්තර්ගත ශක්තිය.
වීරු[නා.ප්‍ර.] කළුදුරු නම් කුළුබඩු විශේෂය. [වි.] විසුරු වන ලද්දා වූ ; විසිරවූ.
වීරෙනවා[ක්‍රි.] විහිදෙනවා ; විසිරෙනවා.
වීරෝදාර[වීර+උදාර] [වි.] වීර උදාර ගති ඇති ; නිර්භීත ; අපරාජිත ගති ඇති වූත් උදාර වූත්.
වීල්බැරැක්කය[නා.] සුළු ප්‍රමාණයකට බර ඇදීම සඳහා සතරැස් ලෝහ පෙට්ටියක්, පා දෙකක් හා තනි රෝදයක් ඇති අත් කරත්තය ; වීල් බැරෝව.
වීසත්තිකා[නා.ප්‍ර.] ඇලුම් ඇති කිරිම; තෘෂ්ණාව ; ආශාව.
වීසති[නා.ප්‍ර.] විස්ස.
වීසම(කථා.) [නා.] අවුන්සය ; රාත්තලෙන් දහසයෙන් පංගුව.
වීසා පත්‍රය[නා.] විදේශිකයකුට රටකට ඇතුළුවීම සඳහා දෙනු ලබන බලපත්‍රය.
වීසි කඩුව[නා.] දමා ගසන කඩු වර්ගයක්.
වීසිදැල[නා.] අතින් අල්ලා ගංගා, ඇළ, දොළ ආදියෙහි දියට විසි කර මාලු අල්ලන දැල ; ඔරු දැල.
වීහතු පැළෙනවා[ක්‍රි.] වී කණු කැපෙනවා ; වී ඇටය පැළ වීමට පටන් ගන්නවා.
වුක්ත ප්‍රකාර[වි.] කියන ලද ආකාර.
වුට්ඨානය[නා.] නැඟී සිටීම ; ධ්‍යානයෙන් නැඟී සිටීම හෝ වෙන්වීම.
වුටුනු[නා.ප්‍ර.] ඔටුන්න ; වේඨනය ; කිරීටය.
වුඩ්ඪ[වි.] වෘද්ධ ; වැඩි මහලු.
වුඩ්ඪ පබ්බජිත[නා.ප්‍ර.] මහලු ව පැවිදි වූ තැනැත්තා.
වුත්ති[නා.ප්‍ර.] 1. වෘත්තිය ; රැකියාව ; පැවැත්ම ; හැසිරීම. 2. අර්ථකථනය ; විවරණය. 3. ලඝු ගුරු පිහිටුවීමේ නියමය.
වුපසමනය[නා.] සංසිඳවීම ; සුව කිරීම.
වුය්හනය[නා.] පා කර යැවීම ; ජලයේ ගසාගෙන යාමට සැලසීම.
වුරුණු[වි.] දිය වූ ; දියාරූ වූ ; විරු වූ ; වසා තෙලට අයත්.
වුරුණු තෙල්[නා.ප්‍ර.] සිරුරු මසෙහි තිබෙන තෙල ; මේදය.
වුරුදු[වි.] වෘද්ධ ; මහලු. [නා.ප්‍ර.] අවුරුද්ද.
වුරුවල්[නා.ප්‍ර.] මහ වනය ; පුළුල් කැලෑව.
වුලන්[වි.] බැටළු ආදී සතුන්ගේ ලෝමයෙන් කළ ; ලෝමයෙන් සෑදූ.
වුල්ප්‍රමයිට්[නා.ප්‍ර.] ටංස්ටන් නමැති ලෝහය නිස්සාරණය කරන්නා වූ ලෝ පස.
වුලුඹුනවා[ක්‍රි.] පැහැර ගන්නවා ; විලුම්පනය කරනවා.
වුවන[නා.] මුහුණ.
වුස්ටඩ් යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] නූල් වෙන් වශයෙන් හඳුනාගත හැකි රෙදි වියන යන්ත්‍රය.
වුස්ටඩ් රෙදි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පීරූ දිග ලොම්වලින් සාදනු ලබන රෙදි වර්ගයක්.
වෘංහණය[නා.] 1. ධාතු ශක්තිය වර්ධනය කිරීම ; තර කිරීම. 2. චිත්ත ශක්තිය වර්ධනය ; සිත වැඩීම.
වෘංහිතය[නා.] කුංචනාදය.
වෘකපෝතකයා(පාරිභා.) [නා.] 1. වෘක පැටියා. 2. දක්ෂයෙකු වීමට පුහුණුව ලබන්නා.
වෘකයා[නා.] සුනඛ ගණයට අයත් නපුරු කැලෑවාසී සත්ත්ව විශේෂයක්.
වෘක්ක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උදර කුහරයෙහි පිහිටි මුත්‍ර පෙරන අවයවය ; වකුගඩුව.
වෘක්ක අශ්මය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ ඇති වන ගල්.
වෘක්ක දේහානුව(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩු හා සම්බන්ධ ඉතා සියුම් කොටස.
වෘක්ක නාඩිය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවට පිරිසිදු ලේ ගෙන යන ධමනිය.
වෘක්ක පරිහෘද නාලය[නා.] වකුගඩුව හෘදයට සම්බන්ධ කරන නාළය.
වෘක්ක ප්‍රදාහය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවේ ආසාදනය ; දැවිල්ල.
වෘක්ක පෞරිතතය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවල ගැස්මක් සහිත ව ඇති වන තද වේදනාව ; වෘක්ක ශූලය.
වෘක්කාණු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වකුගඩුවේ ක්‍රියාකාරී වන සියුම් අංශු.
වෘක්කාහ(පාරිභා.) [වි.] වකුගඩුවක හැඩය ඇති.
වෘක්කිකාව(පාරිභා.) [නා.] අපෘෂ්ඨ වංශීන්ට හා සෙසු පහත් සතුන්ට තිබෙන බහිස්‍රාවී නාලිකාව.
වෘක්කීය(පාරිභා.) [වි.] වකුගඩුව හා සම්බන්ධ වූ.
වෘක්කීය කලේවරකය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුව හා සම්බන්ධ ඉතා සියුම් කොටස; දේහාණුව.
වෘක්කීය කවලිකාව(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුව හා සම්බන්ධ තන්තුමය පටකය.
වෘක්කීය ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවට ලේ ගෙන යන වාහිනිය.
වෘක්කීය ප්‍රතිහාර පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් පෘෂ්ටවංශීන්ගේ ශරීරයේ පස්ස කොටසේ සිට වකුගඩුව කරා ලේ ගෙනන ශිරා පද්ධතිය.
වෘක්කීය ශ්‍රෝණිය(පාරිභා.) [නා.] (බේසමක හැඩ ඇති) වකුගඩු කුහරය.
වෘක්කීය ශූලය(පාරිභා.) [නා.] උලකින් අනින්නාක් වැනි දැනීම ඇති කරවන වකුගඩු රෝග විශේෂයක්.
වෘක්කීය ස්තම්භය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩු කුහරය.
වෘක්ෂ ජීර්ණය[නා.] ගස් දිරා යෑමෙන් සෑදෙන ද්‍රව්‍යය.
වෘක්ෂ දේවතාවා[නා.] ගසකට අරක් ගත් දේවතාවා ; වන දෙවියා ; රුක් දෙවියා.
වෘක්ෂ ධර්ම ශාස්ත්‍රය[නා.] ශාක වර්ග පිළිබඳ විද්‍යානුකූල හැදෑරීම.
වෘක්ෂ නිශ්‍රිත[වි.] ගස් ඇසුරු කළ ; ගස නිවාස කොට ගත්.
වෘක්ෂ පර්ණ[නා.ප්‍ර.] ගස්වල කොළ.
වෘක්ෂ වන්දනාව[නා.] 1. ආගමික විශ්වාසයකින් ගස්වලට වැඳීම. 2. ගස්වල වසතැයි සිතන දෙවියන්ට වැඳීම.
වෘක්ෂ විතරණය(පාරිභා.) [නා.] ගස් විහිදීම ; ගස් පැතිර පවත්නා විධිය.
වෘක්ෂ සායම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශාකවලින් ලබා ගන්නා සායම්.
වෘක්ෂකුල[නා.ප්‍ර.] ගස් සමූහය.
වෘක්ෂධර්මය[නා.] තමන් ඇසුරෙහි ඇති ගස්හි ඵල නැති විට නො කිපී එය අත් නො හැර සිටින ස්වභාවය.
වෘක්ෂමූලිකාංගය[නා.] ගස් මුල්හිම වාසය කිරීමේ ශික්ෂාව සමාදන් වීමෙන් රකින ධුතාඞ්ගය.
වෘක්ෂය[නා.] ශක්තිමත් ව ශාඛා - ප්‍රශාඛා සහිතව උසට වැඩෙන ශාකය.
වෘක්ෂය ලපය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවට නහර හා ලේ නහර ඇතුළු වී පිටවන කොටස.
වෘක්ෂලතා ගුල්ම[නා.ප්‍ර.] ගස් වැල් එකිනෙක එතීමෙන් සෑදුණු ගොමුව.
වෘක්ෂාග්‍රය[වෘක්ෂ+අග්‍රය] [නා.] ගස් මුදුන ; රුක් මුදුන.
වෘක්ෂාදනී[නා.ප්‍ර.] පිළිල.
වෘක්ෂාහාර[වෘක්ෂ+ආහාර] [නා.ප්‍ර.] ගස් සාරවත් ලෙස වැඩීමට හේතු වන ශාක ද්‍රව්‍ය ; කාබනික පොහොර.
වෘණය[නා.] තුවාලය ; වණය.
වෘත ඛණ්ඩය[නා.] වෘත්තයකින් කොටසක්.
වෘත දර්ශය[නා.] (සත්ව.) වර්ගීකරණය කළ තැනැත්තා විසින් නම් කර නොමැති කිසියම් වර්ගයක් හෝ උපවර්ගයක් හැඳින්වීම සඳහා තෝරාගන්නා ආදර්ශක වර්ගය.
වෘතධාවනය[නා.] අසුන් පුහුණු කිරීමේ දී වටේට දිවවීම.
වෘත්ත ඖචිත්‍යය[නා.] තැනට හෝ කරුණට ඔබින සේ පද්‍ය රචනයේ දී ඡන්දස් රැකීම ; පද්‍ය රචනයේ දී වර්ණයනට උචිත විරිත් යෙදීම.
වෘත්ත කක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ග්‍රහතාරකා ගමන් කරන කවාකාර මාර්ගය.
වෘත්ත කථාව[නා.] සසර පිළිබඳ කථාව ; පැවැත්ම පිළිබඳ ප්‍රවෘත්තිය.
වෘත්ත කේතුව(පාරිභා.) [නා.] පාදය චක්‍රාකාර ව ක්‍රමයෙන් උල් ව ගොස් මුදුනෙහි තුඩක් බවට පැමිණෙන රූප සටහන.
වෘත්ත කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යය ; විෂ්කම්භ දෙකක් එකිනෙක කැපී යන ස්ථානය.
වෘත්ත ඛණ්ඩ උච්චය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්ත ඛණ්ඩයක උස.
වෘත්ත ඛණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] චාපයකින් හා ජ්‍යායකින් සම්බන්ධ වූ වෘත්තයක කොටස.
වෘත්ත ගන්ධි[නා.ප්‍ර.] ශබ්දාලංකාරයට මුල්තැන දෙන ගද්‍ය රචනා ක්‍රමය ; විරිතකට අනුව රචනා කරන ලද ගද්‍ය රචනය ; මාත්‍රා සම සංඛ්‍යාවකට පසු ව යතියක් ඇති වන අයුරින් රචිත ගද්‍යය.
වෘත්ත ගෝලය[නා.] පෘෂ්ඨයේ සෑම ලක්ෂ්‍යයක් ම කේන්ද්‍රයෙන් සම දුර වූ ඝන සම වටකුරු ඝනය.
වෘත්ත චතුරශ්‍රය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක් තුළ නිර්මාණය කරනු ලබන පැති හතරකින් යුත් රූපය.
වෘත්ත චලිතය(පාරිභා.) [නා.] යම් වස්තුවක් වක්‍රාකාර ව චලනය වීම.
වෘත්ත චාපය(පාරිභා.) [නා.] කවයක පරිධියේ කොටසක්.
වෘත්ත තන්තු[නා.ප්‍ර.] ඇසෙහි පිහිටි අභ්‍යන්තර පේශී අතුරෙන් දෙවැන්න වන තාරා මණ්ඩල පේශි.
වෘත්ත තුන[නා.] සසර දුකට හේතු වන ක්ලේශ, කර්ම හා විපාක යන වෘත්ත තුන.
වෘත්ත දඟරය(පාරිභා.) [නා.] වලයාකාර වෙළුම ; කවාකාර දඟරය.
වෘත්ත දුක්ඛය, වෘත්ත දුඃඛය[නා.] සංසාර දුඃඛය ; සසර දුක.
වෘත්ත ධාරාව(පාරිභා.) [නා.] කවාකාර ව දිවෙන විදුලි බලය.
වෘත්ත නළය(පාරිභා.) [නා.] කවාකාර නළය.
වෘත්ත නිශ්‍රික[වි.] සංසාර වෘත්තය ඇසුරු කළ ; සසර පැවැත්ම පතන.
වෘත්ත පරිධිය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක වට ප්‍රමාණය.
වෘත්ත පිස්ටනය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක් ක්‍රියා කිරීමේ දී යන්ත්‍ර නළයක් (සිලින්ඩරයක්) තුළ ඉහළ පහළ යන සිලින්ඩරාකාර අවයවය.
වෘත්ත මිනුම(පාරිභා.) [නා.] රේඩියන් මිනුමෙන් කෝණ මැනීම.
වෘත්ත සච්ඡිද්‍ර(පාරිභා.) [වි.] ලීවල සියුම් කවාකාර සිදුරු සහිත.
වෘත්ත සන්නිශ්‍රිත[වි.] සසර ඇසුරු කළ ; සසර ගමන හා සම්බන්ධ.
වෘත්තකම්පනය[නා.] වෘත්තාකාර ව සිදු වන ස්පන්දනය ; චංචල වීම.
වෘත්තපාද විද්‍යුත්මානය(පාරිභා.) [නා.] කම්බියක එක කෙළවරක සිට අනික් කෙළවරට ගලා යන වාත්තපාදක විදුලි ධාරාවේ ක්ෂිති වෙනස මනින යන්ත්‍රය.
වෘත්තය[නා.] 1. කේන්ද්‍රයේ සිට එක සමාන දුරින් රේඛාවකින් වට වූ තල රූපය ; රවුම ; වටය ; කවය. 2. පද්‍ය බන්ධනයට අවශ්‍ය වූ මාත්‍රා ගණනක ඡන්දස් නියමය ; තාලය ; ලඝු-ගුරු නියමය.
වෘත්තාකාර[වෘත්ත+ආකාර] (පාරිභා.) [වි.] රවුම් හැඩය ඇති ; කවාකාර.
වෘත්තාකාර මානය(පාරිභා.) [නා.] කෝණයක් රේඩියන්ස් ඒකක මාර්ගයෙන් ප්‍රකාශ කිරීම.
වෘත්තාකාර ශ්‍රිතිය(පාරිභා.) [නා.] සෘජුකෝණික ත්‍රිකෝණයක බාහුවල සමහර අනුපාත සෙවීමෙන් ලබාගන්නා සයිනය, ටැන්ජනය ආදී ඵලය.
වෘත්තාකාර සිලින්ඩරය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තාකාර පතුලකින් යුත් ප්‍රිස්මය.
වෘත්තාන්තය[නා.] තොරතුරු කථාව ; කථාන්තරය.
වෘත්ති දානය[නා.] ජීවිකා වෘත්තිය පිණිස දෙන දීමනාව ; වැටුප් දීම.
වෘත්ති භේද[නා.ප්‍ර.] 1. රැකියාවේ වෙනස්කම් ; වෘත්තීය වෙනස් වීම. 2. (පද්‍යයක) වෘත්තය බිඳීම ; විරිතට හානි පැමිණීම ; විරිත වෙනස් වීම.
වෘත්තිකයා[නා.ප්‍ර.] රැකියාවක යෙදෙන තැනැත්තා.
වෘත්තිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා වෘත්තය ; කුඩා කවය.
වෘත්තිය[නා.] 1. ජීවන මාර්ගය ; රැකියාව. 2. පැවැත්ම ; සසර ගමන. 3. වැටිය ; බැම්ම.
වෘත්තීය[වි.] 1. කවාකාර ; වක්‍රවත්. 2. රක්ෂාව හා සම්බන්ධ ; වෘත්තිය පිළිබඳ.
වෘත්තීය අධ්‍යාපනය[නා.] රැකියාවක් ලෙස කළ හැකි විෂයයන් හැදෑරීම.
වෘත්තීය චාරිත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] රැකියාව සම්බන්ධ මනා හැසිරීම.
වෘත්තීය නීතිඥයා[නා.] රැකියා කටයුතු වෙනුවෙන් පෙනී සිටින නීති උපදේශකයා.
වෘත්තීය පරිචය(පාරිභා.) [නා.] රැකියාව පිළිබඳ මනා පළපුරුද්ද.
වෘත්තීය රිකට්සය(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩු ආශ්‍රිත ව ඇටවල දුර්වලතාවයක් නිසා ඇති වන රෝගය.
වෘත්තීය සංගමය[නා.] සේවා වෘත්තිවල යෙදී සිටින ජනතාව විසින් තම වෘත්තීය කටයුතු නඟා සිටුවීම සඳහා පිහිටුවා ගන්නා සමිති විශේෂය.
වෘත්තීය සමාචාරය[නා.] රැකියාවේ ගෞරවයට හේතු වන යහපත් හැසිරීම ; පැවැත්ම.
වෘතාස්ථිය[නා.] සර්පයකුගේ කොඳු ඇටය.
වෘති[නා.ප්‍ර.] වැට ; වැටිය.
වෘද්ධ[වි.] 1. වයසින් වැඩි ; වැඩිහිටි. 2. පැරණි ; චිරාගත. 3. වැඩුණු.
වෘද්ධ අධ්‍යාපනය[නා.] වැඩිහිටියන් වෙනුවෙන් කරනු ලබන ඉගැන්වීම.
වෘද්ධ ඥානය[නා.] වැඩුණු නුවණ.
වෘද්ධ දෘෂ්ටිකතාව(පාරිභා.) [නා.] වයස්ගත වන විට ළඟ පෙනීම හීන වීම ; හතළිස් ඇඳිරිය.
වෘද්ධ ප්‍රව්‍රජිතයා[නා.] මහලු වී පැවිදි වූ තැනැත්තා.
වෘද්ධ පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘථීවියේ වැඩීම පිළිබඳ ආදි යුගයට අයත් ගල්, පස් ආදිය.
වෘද්ධ භූලක්ෂණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] භූමියක පුරාණත්වය විදහා දක්වන ලකුණු.
වෘද්ධ වයස්‍යයා[නා.] වෘද්ධත්වයෙන් සමාන වයස් ඇත්තා ; සමාන වයසේ සිටි වෘද්ධයා.
වෘද්ධ වායුව[නා.] (වැඩුණු වායුව යනු වාච්‍යර්ථයි) වෘද්ධි රෝගය ; අණ්ඩ වායුව.
වෘද්ධ්‍යක්ෂර[නා.බහු.] (ව්‍යාක.) වෘද්ධියට පත් වන අකුරු.
වෘද්ධාක්ෂර[නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ අකුරු.
වෘද්ධාපගමනය[වෘද්ධ+අපගමනය] (පාරිභා.) [නා.] වයස්ගත වීම නිසා රක්ෂාවෙන් නතර කොට විශ්‍රාම වැටුප් ගෙවීම.
වෘද්ධාපචායනය[වෘද්ධ+අපචායනය] [නා.] වැඩිහිටියන්ට සංග්‍රහ කිරීම ; වැඩිහිටියන් පිදීම.
වෘද්ධාව[නා.] මහලු ස්ත්‍රිය ; මැහැල්ල.
වෘද්ධි අනුපාතය(පාරිභා.) [නා.] වර්ධනය පිළිබඳ එක ම වර්ගයේ රාශි දෙකක් අතර ඇති ප්‍රමාණාත්මක සම්බන්ධය.
වෘද්ධි කාලය(පාරිභා.) [නා.] වැඩීම සිදුවන කාල සීමාව.
වෘද්ධි ප්‍රදේශ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මෝසම් ප්‍රදේශ.
වෘද්ධිප්‍රාප්ත[වි.] සමෘද්ධියට පැමිණි ; දියුණුවට පත්.
වෘද්ධිමානය[නා.] මැනීමේ උපකරණයක් ; ශාක අවයවයක දික් වීමේ ශීඝ්‍රතාව මැනීමේ උපකරණය.
වෘද්ධිය[නා.] 1. වැඩීම ; නැණ, ගුණ, ධන, බලය ආදියේ වර්ධනය. 2. (ව්‍යාක.) මාත්‍රාවල වැඩීවීම ; මාත්‍රා වෘද්ධිය. 3. (පාරිභා.) විතතිය ; වැඩීම.
වෘද්ධෝපගත[වෘද්ධ+උපගත] [වි.] මහලු අවස්ථාවට පැමිණි; වියපත්.
වෘද්ධෝපගමන පනත්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මහලු වයසට පැමිණීම නිසා සේවයෙන් අස් වී යාම පිළිබඳ නීති රීති.
වෘන්ත ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කොළ නටුවක කොට්ටයක් වැනි මහත් වුණු තැන.
වෘන්ත පහුර(පාරිභා.) [නා.] වැලක කොළ නටුවේ හටගන්නා පහුර.
වෘන්තතාල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අතු බවට හැරෙන පුප්ඵුසීය කුඩා වෘන්ත.
වෘන්තය(පාරිභා.) [නා.] ගෙඩි, මල්, කොළ ආදියෙහි නටුව.
වෘන්තිකාව(පාරිභා.) [නා.] නටුවක් වැනි කුඩා අවයවය.
වෘන්ද ඝනත්වය(පාරිභා.) [නා.] සමූහයක ඒකාබද්ධතාව.
වෘන්ද මේඝය[නා.] හිම කඳු මෙන් රාශිභූත සුදු වලාකුළු විශේෂය.
වෘන්ද වාදනය[නා.] ගායක වාදක කණ්ඩායමක සමූහ සංගීතමය කාර්යය.
වෘන්දය[නා.] 1. සමූහය ; රංචුව. 2. එකට ගායනය වාදනය කරන පිරිස ; ගායක - වාදක කණ්ඩායම.
වෘන්දාරක[නා.ප්‍ර.] 1. දෙවියා ; දේවතාවා. 2. අතිශ්‍රේෂ්ඨ වූ ගණ නායකයා.
වෘශ්චික[නා.ප්‍ර.] 1. ගෝනුස්සා. 2. (ජ්‍යෝති). ගෝනුසු හැඩයට තාරකා පිහිටා ඇතැයි කියනු ලබන ලග්නය.
වෘශ්චිකාභ(පාරිභා.) [වි.] ගෝනුස්සකු වැනි ; ගෝනුස්සකු ගේ ස්වරුපය ගත්.
වෘෂ[වි.] උත්තම ; ශ්‍රේෂ්ඨ. [නා.ප්‍ර.] ගොනා ; වෘෂභයා.
වෘෂණ[නා.ප්‍ර.] බාහිර කෝෂයක පිහිටි, ශුක්‍ර ධාතුව නිෂ්පාදනය කරන පුරුෂ ලිංගේන්ද්‍රිය පද්ධතියට අයත් ග්‍රන්ථිය ; අණ්ඩ කෝෂය.
වෘෂණ කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] පුරුෂ ලිංගේන්ද්‍රිය පද්ධතියට අයත් අණ්ඩ දෙක පවත්නා කෝෂය.
වෘෂණ ග්‍රන්ථිය[නා.] අණ්ඩය ; වෘෂණය.
වෘෂණකර්ෂකය[නා.] ක්ෂිරපායී පිරිමි සතුන්ගේ වෘෂණ කෝෂයෙහි වෘෂණවලට ආධාරකව තිබෙන පටක රජ්ජුව හෙවත් රැහැන ; වෘෂණ කර්ෂක රජ්ජුව.
වෘෂධ්වජයා[නා.] වෘෂභයකුගේ සලකුණ සහිත කොඩියක් ඇති මහ දෙවියා හෙවත් ශිව දෙවියා.
වෘෂභ මණ්ඩලය[නා.] ගොනකුගේ රූපයට සමාන යැයි පිළිගැනෙන තාරකා මණ්ඩලය.
වෘෂභ රාජයා[නා.] 1. ප්‍රධාන ගවයා ; ශ්‍රේෂ්ඨ ගවයා. 2. බුදුන් වහන්සේගේ සිරි පතුලෙහි පිහිටි එකසිය අටක් මඟුල් ලකුණු වලින් එකක්.
වෘෂභ, ව්‍රෂභ[නා.ප්‍ර.] 1. උතුම් ගවයා. 2. රාශි චක්‍රයේ දැක්වෙන දෙවන රාශිය. 3. වෘෂභ නාමයෙන් හඳුන්වා ඇති වර්ෂය.
වෘෂභාජානීය[නා.ප්‍ර.] මෙහෙය වන්නාගේ ඉඟි දන්නා වූ වෘෂභයා ; ශ්‍රේෂ්ඨ වෘෂභයා.
වෘෂභී[නා.ප්‍ර.] 1. වැන්දඹුව ; විධවාව. 2. කරදමුංගු, එන්සාල්.
වෘෂලයා[නා.] පහත් තැනැත්තා ; වසලයා.
වෘෂ්ටි නිපාතය[නා.] වැසි වැසීම; වර්ෂාපතනය.
වෘෂ්ටි විඝාතය[නා.] වැසි නැති වීම.
වෘෂ්ටිතාප ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] වැසි සහ සීත - උණුසුම හා සම්බන්ධ දේශගුණික වෙනස්කම් පෙන්වන ප්‍රස්තාරය.
වෘෂ්‍ය[වි.] ශුක්‍ර ධාතුව වඩන ; පෝෂ්‍ය ගුණය ඇති.
වෘහත්[වි.] මහත් ; විශාල.
වෘහත් ධමනිය[නා.] පිරිසිදු ලේ ගමන් කරන ප්‍රධාන නාඩිය.
වෘහත්ඵලය[නා.] චතුර්ථධ්‍යාත භූමිය වන වේහප්ඵල බඹලොව.
වෘහත්මසූරිකා[නා.ප්‍ර.] වසූරිය හෙවත් මහාමාරිය නම් සංක්‍රාමික රෝගය.
වෘහද්[නා.ප්‍ර.] පක්වාශයේ කොටසක් ; මහ බඩවැල.
වෘහස්පති[නා.ප්‍ර.] 1. දෙවියන්ගේ පුරෝහිත දෙවියා ; සුරගුරු ; බෘහස්පති ; ගුරු ග්‍රහයා. 2. චාර්වාක දර්ශන ග්‍රන්ථයේ කතුවරයා.
වෙ ඇදුරු, වෙදැදුරු[නා.ප්‍ර.] 1. වෛද්‍ය කර්මයෙහි යෙදී සිටින්නා ; වෛද්‍යාචාර්යා. 2. මහා බ්‍රහ්මයා.
වෙ, වෙය[නා.ප්‍ර.] වීථිය ; මාර්ගය.
වෙංගනාවා(කථා.) [නා.] කුඩා කරදිය මත්ස්‍ය විශේෂයක්.
වෙච්චම[නා.] මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ භාවිත කළ කුඩා මුදල් ඒකකයක්.
වෙජ, වෙජ්ජ[නා.ප්‍ර.] වෙදකම්හි යෙදෙන්නා ; වෛද්‍යවරයා.
වෙජ්ජසාලා[නා.ප්‍ර.] වෙදකම් කරන ස්ථානය ; ආරෝග්‍ය ශාලාව.
වෙට්ට[වි.] 1. පහත්; නීච ; අධම. 2. වියළි ; වැඩකට ගත නොහැකි. 3. කැපූ ; පෙති ගැසූ.
වෙට්ට පාකු, වෙට්ට පාක්කු[නා.ප්‍ර.] පෙතිවලට කැපූ (ළා) පුවක් ; පෙති පුවක්.
වෙට්ට පිත්තල[නා.ප්‍ර.] වැඩකට ගත නොහැකි පිත්තල ; වට පිත්තල.
වෙට්ට පිත්තලයා[නා.] වැඩකට නැති තැනැත්තා ; තක්කඩියා.
වෙට්ට වේලිය(කථා.) [නා.] 1. දෙදෙනකු අතර පවත්නා නොසතුට. 2. මුරණ්ඩු ගතිය ; ගරුසරු නැතිකම.
වෙට්ටන්[නා.] වේතනය ; දීමනාව.
වෙට්ටම[නා.] 1. නගරයෙහි පවුරු මත සෑදූ මුර කොටු විශේෂයක්. 2. වැල්වලින් කළ සැරසිල්ල ; ලියකම.
වෙට්ටර[වි.) මුරණ්ඩු ; දරදඬු ; අවිනීත ; දඩබ්බර.
වෙට්ටුව(කථා.) [නා.] 1. පය පටලවා ගමනට කරන බාධාව. 2. ක්‍රීඩාවක දී ප්‍රතිමල්ලයා අබිබවා ලෑමට යොදනු ලබන උපක්‍රමයක්. 3. කැපීම. 4.- ලෝහ කැබලි කැපීමට ගන්නා විශේෂ කතුරක්. 5. කපටිකම ; රැවටිල්ල ; තක්කඩිකම.
වෙට්රෝබ් ශෛලිය[නා.] මථුරා මූර්ති කලා ශෛලිය ; බුද්ධ ප්‍රතිමාවේ සිවුර සිරුරට ඇලුණාක් මෙන් නිමැවීම.
වෙඩ්ඩි[වි.] 1. කුළු ; හීලෑ නැති. 2. කලබලයට පත් ; චකිත වුණු.
වෙඩ්ඩියා[නා.] 1. කලබලයට පත් තැනැත්තා ; අශික්ෂිත, අවිනීත, දඩබ්බර පුද්ගලයා. 2. කුළු හරකා ; කුළු මීමා.
වෙඩි[නා.ප්‍ර.] 1. තුවක්කුවකින් නිකුත් වන උණ්ඩ හෝ මූනිස්සම් පොදිය. 2. ගිනිකෙළි වශයෙන් පත්තු කරන මල් වෙඩි. 3. අතිශය පුපුරන ශක්තියෙන් යුත් රසායනික මිශ්‍රණයක්.
වෙඩි උප්පු[නා.ප්‍ර.] වෙඩි ලුණු.
වෙඩි ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. තුවක්කුවෙන් වෙඩි තබනවා. 2. (විශේෂයෙන් උත්සව සඳහා) මල් වෙඩි ආදිය පුපුරවනවා ; වෙඩි පත්තු කරනවා.
වෙඩි තියනවා[ක්‍රි.] ඉලක්කයට උණ්ඩයක් යාන්ත්‍රික ව වේගයෙන් යවනවා ; කුරුමානම් බලා තුවක්කුවේ කොකා ගස්සනවා.
වෙඩි පහර[නා.ප්‍ර.] වෙඩි උණ්ඩ මඟින් දෙනු ලබන පහර.
වෙඩි පුලුන්[නා.ප්‍ර.] කපු පුලුන්වලට නයිට්‍රික් අම්ලය සහ සල්ෆියුරික් අම්ලය යොදා සකස් කරගනු ලබන පුපුරන ද්‍රව්‍යයක්.
වෙඩි බඳිනවා[ක්‍රි.] 1. මල් වෙඩි සාදනවා. 2. මරුවැලක් දමා එය පාගන සතාට වදින ලෙස තුවක්කුව මානා තබනවා. 3. වෙඩි නොවදින්නට ආරක්ෂා කටයුතු කරනවා ; ගුරුකම් කරනවා.
වෙඩි බෙහෙත්[නා.ප්‍ර.] වෙඩි ලුණු, ගෙන්දගම් සහ අඟුරු එකට යොදා සකස් කරගන්නා පුපුරන ද්‍රව්‍යය ; වෙඩි සඳහා යොදා ගන්නා පුපුරණ ද්‍රව්‍ය.
වෙඩි මුරය(කථා.) [නා.] හරසර දැක්වීම සඳහා සිදුකරන වෙඩි පත්තු කිරීම.
වෙඩි ලුණු[නා.ප්‍ර.] වෙඩි බෙහෙත් සෑදීමට ගන්නා පොටෑසියම් නයිට්රේට් ලවණය.
වෙඩිකාරයා, වෙඩික්කාරයා[නා.] 1. මල් වෙඩි සාදන්නා. 2. තුවක්කුවකින් වෙඩි තබන තැනැත්තා. 3. වෙඩි තබා සතුන් දඩයම් කරන්නා.
වෙඩිප්පු කරනවා[ක්‍රි.] රන් ආභරණ පලිප්පු දමා නැවත වර්ණවත් කිරීම පිණිස රත් කරනවා.
වෙඩිල්ල[නා.] තුවක්කු ආදියෙහි යොදන පුපුරන ද්‍රව්‍ය ගුළිය ; තුවක්කුවලින් නිකුත් කරන උණ්ඩය හෝ මූනිස්සම් රාශිය.
වෙණ[නා.] 1. ඉන්දියානු සංගීත භාණ්ඩයක් වන වීණාව. 2. වීණාව හා සම්බන්ධ සංගීත ඥානය. 3. වීණා නාදය. 4. හුණ, බටලී ආදියෙන් කර්මාන්ත කළ පැරණි කුලයක් ; නළාකාර කුලය ; කුලු පොතු වංශය. 5. අශ්වයාගේ වලිගය. 6. නඟුල. 7. නඟුට.
වෙණද, වෙණෙද, වෙණෙඳ[වි.] වෙළඳ කටයුතුවල නියැළුණු ; වෙළඳ කුලයට අයත් ; වෙළඳාම හා සම්බන්ධ.
වෙණදර[නා.ප්‍ර.] වීණාවක් දරන්නා ; වීණා වාදකයා.
වෙණදහම, වෙණදාම[නා.] වෙළඳාම.
වෙණදා, වෙණඳා, වෙළෙඳා[නා.] වෙළෙන්දා.
වෙණි වටනවා[ක්‍රි.] ගොයම් මිටි බඳිනවා.
වෙණිගාහ[නා.ප්‍ර.] කොණ්ඩයෙන් අල්ලා ගැනීම.
වෙණිය[නා.] 1. කලාප වශයෙන් දෙ වෙන් කළ ගොයම්, පිදුරු ආදි දැය. 2. ගොතන ලද වරල. 3. වෙළු කැවූ දෙය. 4. නඟුල. 5. වලිගය ; නඟුට.
වෙණිය එතීම[නා.] කමතේ සිට වන ලද කප වටේ ගොයම් ගස් එතී යාම.
වෙණිය ගහනවා[ක්‍රි.] පිදුරු (ගොන් පාදවල) පැටලෙනවා ; එතෙනවා.
වෙණිය සලනවා[ක්‍රි.] වලිගය සොලවනවා ; වනනවා.
වෙණිවර වළල්ල[නා.] තම්මැට්ටම් ගැටිය වටා යොදන සම්පටි වළල්ල.
වෙණිවැල් ගැට[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ද්‍රව්‍යයක නාමය ; වෙණිවැලෙන් කපාගත් ගැට සහිත කොටස.
වෙණුක[නා.] මුතු වර්ග අටෙන් එකක නාමය.
වෙත[නා.ප්‍ර.] 1. සමීපය ; ආසන්නය. 2. වේත්‍රය ; වේවැල. 3. ප්‍රසිද්ධිය ; ප්‍රකටිත භාවය.
වෙත වන[නා.ප්‍ර.] වාසස්ථානයට යාබදව පිහිටි උයන ; උපවනය ; ගෙවුයන.
වෙතපත්[නා.ප්‍ර.] 1. වේවැල් කොළ. 2. සමීපයට පැමිණි.
වෙත් ගෙ[නා.ප්‍ර.] දාන ශාලාව.
වෙත් වෙහෙර[නා.] ආසන්නයෙහි වූ විහාරය.
වෙත්ත පථය[නා.] වේවැල් පාලම ; වේවැල්වල එල්ලී යා යුතු මග.
වෙද[නා.ප්‍ර.] 1. පුරාණතම ඉන්දු ආර්යයන්ගේ සියලු දැනුමක් ම එක්තැන් කොට දක්වන ඥාන සංග්‍රහය ; සෘග්, යජුර්, සාම, අථර්වන් යන කොටස් හතරින් යුක්ත වේදය. 2. පැරණි මිනුමක්. 3. ගොටුව. 4. පෙරුම් කායම්. 5. රසදිය. [වි.] වෙදකමට අයත්, වෛද්‍ය කර්මය හා සම්බන්ධ.
වෙද අටඟ[නා.ප්‍ර.] ආයුර්වේද වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රයේ කොටස් අට.
වෙද උපත[නා.] ආයුර්වේද වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය ඇති වීම පිළිබඳ ප්‍රවේණිගත කතා පුවත.
වෙද නළාව[නා.] රෝග පරීක්ෂාවේ හෘද ස්පන්දනය පරීක්ෂාව සඳහා ලබන බටහිර වෛද්‍ය උපකරණයක්.
වෙද පලම[නා.] දේශීය වෛද්‍යවරුන් භාවිත කරන බර මිනුමක් ; මදටිය දෙසිය හතළිහ හෙවත් කලං දොළහ.
වෙද පිළියම(කථා.) [නා.] රෝගයකට කරන ප්‍රතිකාර.
වෙද බත්[නා.ප්‍ර.] ලෙඩක් සුවවීමට උපකාරි වන ආහාරය.
වෙද මතුර[නා.] වේද මන්ත්‍රය ; වේද සංහිතා.
වෙද සතර[නා.] වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය ; වෛද්‍ය ශිල්පය.
වෙද සල, වෙද හල[නා.] ඖෂධ ශාලාව ; ගිලන්හල.
වෙද සුළඟ[නා.] උතුරු අප්‍රිකාවේ අති ශුෂ්ක පළාත් හරහා හමන සිසිල් සුළඟක්.
වෙදකම[නා.] 1. රෝග හඳුනාගෙන එයට නිසි පිළියම් යෙදීමේ කාර්ය මාර්ගය ; වෛද්‍ය කර්මය. 2. රෝගයකට කරන පිළියම ; ප්‍රතිකර්මය.
වෙදඟ[නා.] 1. රෝග නිර්ණය සහ ප්‍රතිකාරය සඳහා වෙදකු දැන සිටිය යුතු විෂය මාලාව. 2. වේදයේ උපාංග වන ෂඩ් ශාස්ත්‍රය ; භික්ෂා, කල්ප, ව්‍යාකරණ, නිරුක්ති, ඡන්දස්, ජ්‍යෝතිෂ යන සය වැදෑරුම් වේද අංග.
වෙදත්සත[නා.] වේදාන්ත ශාස්ත්‍රය.
වෙදදර[නා.ප්‍ර.] බ්‍රාහ්මණයා ; බමුණා.
වෙදන[නා.] ඉන්ද්‍රියයක් අරමුණ සමග ගැටීමෙන් ඇතිවන දැනීම ; වේදනාව.
වෙදනා[නා.] ප්‍රදාන වෛද්‍යවරයා ; වෛද්‍ය නායකයා.
වෙදරුත්[නා.ප්‍ර.] වේද මන්ත්‍රවල අර්ථ.
වෙදසත[නා.] 1. කායික මානසික රෝගාබාධවලට ප්‍රතිකර්ම යෙදීම උගන්වන ශාස්ත්‍ර ක්‍රමය. 2. වේද ශාස්ත්‍රය.
වෙදසත් ගුරු[නා.ප්‍ර.] වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය පිළිබඳ විශාරදයා.
වෙද්දම්[නා.ප්‍ර.] වෙදකම ; වෛද්‍ය කර්මය.
වෙද්දලේ(කථා. උඩ.) [නා.] කරදරය ; හිරිහැරය.
වෙදැඟිල්ල[වෙද+ඇඟිල්ල] [නා.] අතේ සුලැඟිල්ලටත්, මැදඟිල්ලටත් අතර පිහිටි ඇඟිල්ල.
වෙදුවාව(කථා. වයඹ.) [නා.] විස බැස්සවීම සඳහා පිළියම් ක්‍රමයක් වශයෙන් දුම් ඇල්ලීම.
වෙන[වි.] අන් ; අනෙක්; වෙනස්. [නා.ප්‍ර.] 1. කැලය ; වනාන්තරය. 2. වේදනාව ; රිදීම. 3. හික්මවීමට සුදුස්සා.
වෙනගෙය[නා.] විවාහ වූ පසු මවුපියන්ගෙන් වෙන්ව අලුත් පවුලක් ලෙසින් වසන ගෘහය.
වෙන්[නා.ප්‍ර.] 1. ඈත්වීම ; දුරස්වීම. 2. විෂ්ණු දෙවි. 3. වෙරළ ; සමුද්‍ර තීරය. 3. අහස ; ගුවන.
වෙන්කත[නා.] විෂ්ණු දෙවියාගේ බිසොව.
වෙන්කම(කථා. ඌව.) [නා.] විරුද්ධකම ; වෙනස්කම.
වෙන්කුරුකම්[නා.ප්‍ර.] විරුද්ධකම් ; වෙනස්කම්.
වෙන්ගනාව(කථා. බස්නා.) [නා.] රන් රිදී වැඩ කරන්නන්ගේ ගිනි උදුන.
වෙන්ගායම් මුදු[නා.ප්‍ර.] නව නැටුම්වල දී පළඳින මුදු විශේෂයක්.
වෙන්ටියුරිමානය(පාරිභා.) [නා.] වැසූ නළ තුළින් ද්‍රාව ගමන් කරන වේගය මැනීමේ උපකරණය.
වෙන්ඩන් වළල්ල(කථා.) [නා.] රහු ගෙඩිය පාතට ලිස්සා ඒම වළක්වනු පිණිස පයේ බඳින රෙදි පටිය.
වෙන්දේසිය[නා.] ඉල්ලුම්කරුවන් අතුරින් ඉහළම මිලක් ඉදිරිපත් කරන තැනැත්තාට භාණ්ඩ හෝ ඉඩම් අලෙවි කෙරෙන ප්‍රසිද්ධ විකිණීම් ක්‍රමය.
වෙන්පත[නා.] අහස් මඟ.
වෙන්පද[නා.ප්‍ර.] 1. අහස. 2. වායුව. 3. විෂ්ණු පාදය.
වෙන්වීමේ ඔප්පුව[නා.] (නීති.) අඹු සැමියන් වෙන්ව විසීමට එකඟවීමේ ඔප්පුව.
වෙන්වීමේ ප්‍රවේගය(පාරිභා.) [නා.] (රසා.) අණුවක් වඩා සරල අණු හෝ පරමාණු බවට ප්‍රත්‍යවර්තව බිඳීයෑමේ දී යම්කිසි දිසාවකට චලනය වීමේ ශීඝ්‍රතාව.
වෙනිපත(කථා. මාතලේ.) [නා.] වගුර ; වගුරු බිම ; ගොහොරුව.
වෙනුරුව[නා.ප්‍ර.] තාපය හෝ විදුලිය හෝ සන්නයනයෙන් ගමන් කිරීම වැළැක්වීම හෝ එසේ වැළැක්වීමට යොදන ද්‍රව්‍යය.
වෙනුව[නා.] හිලවුව ; ආදේශනය ; යමකුගේ නමින් ක්‍රියා කිරීමට පැවරුණු බලය.
වෙනෙ[නා.] 1. විරහය ; වියෝගය. 2. වනය ; කැලය.
වෙනෙනවා[ක්‍රි.] හික්මෙනවා ; සංවර වෙනවා.
වෙනෙන්[ක්‍රි.වි.] 1. වේගයෙන්. 2. වේදනාවෙන්.
වෙනෙයා[නා.] හික්මවිය යුත්තා ; දමනය කටයුත්තා.
වෙප්පැහිය(කථා.) [නා.] කපටිකම ; ප්‍රයෝගය.
වෙපුල්[නා.ප්‍ර.] මහත් බව ; විපුල බව.
වෙබ් අඩවිය[නා.] කිසියම් සමූහ ව්‍යාපාරයක් හෝ සංවිධානයක් හෝ පුද්ගලයකු සම්බන්ධ තොරතුරු අවශ්‍ය අයගේ දැනගැනීම සඳහා අන්තර්ජාලයට එක්කොට තබා ඇති ස්ථානය ; ගුහරය.
වෙබ් ක්‍රමය[නා.] ඉස්තරම් වර්ගයේ ක්‍රේප් රබර් සෑදීමේ පිළිවෙළ.
වෙම[නා.] රෙදි වියන හරස් දණ්ඩ ; නඩාව.
වෙය[නා.] 1. වීථිය. 2. ජවය ; වේගය. 3. වේවැල ; වේත්‍රය. 4. වේදනාව ; ඉන්ද්‍රිය මගින් ඇතිවන බලවත් හැඟීම ; රිදීම.
වෙයගබඩ[නා.ප්‍ර.] වේවැලෙහි අග ඇති මොළොක් කොටස.
වෙය්‍යග්ඝ[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාඝ්‍රයන්ගෙන් පුර උවදුරු ඇති මග.
වෙය්‍යාකරණ[නා.ප්‍ර.] 1. පහදා දීම; විවරණ. 2. ව්‍යාකරණ දන්නා තැනැත්තා. 3. බුදු දහමේ දැක්වෙන නවාංග සත්ථු ශාසනයෙන් එකක්.
වෙය්‍යාවත්[නා.ප්‍ර.] උපස්ථානය ; සත්කාරය.
වෙයින් කඳ[නා.ප්‍ර.] වේදනා ස්කන්ධය.
වෙර[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරය ; සිරුර; ගත. 2. වෛරය. 3. ප්‍රයත්නය ; දැඩි උත්සාහය. 4. බර ඇති වස්තුව.
වෙර ඉපිලීම[නා.] ශරීරයේ මාංශ පේශි ලිහිල් වන සේ සිරුර පිරිමැදීමෙන් කරනු ලබන ප්‍රතිකාර ක්‍රමය.
වෙර දොස්[නා.ප්‍ර.] තුන්දොස් කිපීමෙන් සිරුරෙහි ඇති වන රෝගී භාවය.
වෙර පිට[නා.ප්‍ර.] සිරුරේ මතුපිට පෙදෙස.
වෙර පිළිවක්[වි.] වෛරයට විරුද්ධ.
වෙර පුෂ්ටිය[නා.] ශරීරය පුෂ්ටිමත් වීම.
වෙර පෙරළුම, වෙර පෙරළීම[නා.] (වෛද්‍ය.) ශරීරයේ අත්, පා, පිට ආදි ස්ථානවල මස්පිඩු ඇඹරීම.
වෙර බඳිනවා[ක්‍රි.] ආඝාත හෙවත් වෛර සිතිවිලි ඇතිකර ගන්නවා.
වෙර ලකුණු ඔබ්බවනවා[ක්‍රි.] හංවඩු ගසනවා ; නොමැකෙන පරිදි සිරුරේ ලකුණු කොටනවා.
වෙර වාරුව(කථා.) [නා.] කාය ශක්තිය ; නිරෝගී ශාරීරික ශක්තිය.
වෙර වැඩ[නා.ප්‍ර.] ශිල්පීය හෝ වෘත්තීය පුහුණුවක් නොමැති ව, ශරීරය වෙහෙසීමෙන් පමණක් කළ හැකි වැඩ කොටස.
වෙරපිට මැඩීම[නා.] (වෛද්‍ය) සිරුරේ මාංශ පේශීන් අල්ලා නියමිත ක්‍රමයකට අනුව පිරිමැදීමේ චිකිත්සා විධිය ; ශරීර සම්බාහනය.
වෙරඹුවා[නා.ප්‍ර.] වේරම්බ වාතය; පොළොවෙන් යොදුනක් උසින් හමා යතැයි විශ්වාස කරනු ලබන සුළඟ.
වෙරල(ළ) කණ[නා.] සමුද්‍රාන්තය සමඟම පිහිටි ඉවුරු පෙදෙස.
වෙරලෙකනවා[ක්‍රි.] වුවමනා දෙය පිරිමසන ලෙස නිතර නිතර බල කරනවා.
වෙරවෑයම[නා.] බලවත් ශාරීරික ප්‍රයත්නය ; අපරිමිත ප්‍රයත්නය.
වෙරවීරිය(කථා.) [නා.] කාය බලය.
වෙරස(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කෘතගුණ පූර්වක ස්තූතිය ; තුති පුද දීම.
වෙරසසග[නා.ප්‍ර.] වරදක් කළ තැනැත්තාට එකට එක කිරීම් වශයෙන් වරද කිරීම.
වෙරහුලනවා[ක්‍රි.] කිසියම් ඖෂධ වර්ගයක් රෝම කූප ආදි මාර්ගයෙන් ශරීරය තුළට වැදීමට හේතුවන පරිදි තදින් ඇඟේ අතුල්ලනවා.
වෙරහෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] එකිනෙකා උනුන් සමග කලහයට ඉදිරිපත් වෙනවා.
වෙරළ[නා.ප්‍ර.] 1. සාගර මුහුදු විල් ආදි විශාල ජල තලාවක් ගොඩබිමට සම්බන්ධවන්නා වූ ඉතා පටු වූත් සාමාන්‍යයෙන් සුදු වැල්ලෙන් වැසී ගියා වූත් බිම් තීරය. 2. පාලන දිස්ත්‍රික්කයක කඩඉම.
වෙරළ උත්ක්‍රමණය[නා.] මුහුදු සීමාවේ සිට ගොඩබිම ක්‍රමයෙන් මුහුදු මට්ටමෙන් උස් ව යෑම.
වෙරළ ඔටන්නා[නා.] 1. ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළබඩ ගැවසෙමින් නිතර පෙඳය වැනීම විශේෂ ලක්ෂණ සේ ගත් කුඩා පක්ෂියෙක්. 2. වියළි කලාපයේ මුහුදුබඩ වගුරුබිම් කරා සංක්‍රමණය වන ප්‍රභේද කීපයකින් යුත් සිලිබිලි වටුවා.
වෙරළ සුළං[නා.ප්‍ර.] මුහුදේ සිට ගොඩබිම- එනම් වෙරළ දෙසට හමන සුළඟ.
වෙරළතළ[නා.ප්‍ර.] වෛදූර්ය මාණික්‍යයෙන් නිමැවුණ ගල් තලාව.
වෙරළබඩ[වි.] වෙරළට යාබදව නොහොත් ආසන්නව පවත්නා වූ. [නා.ප්‍ර.] වෙරළට ආසන්න බිම් ප්‍රදේශය.
වෙරළබඩ ඓන්ද්‍රිය නිධිය[නා.] වෙරළෙහි බාදිය සීමාවේ සිට මීටර් 200ක සීමාව තෙක් ජලපත්ලේ තැන්පත්ව ඇති ඓන්ද්‍රිය ද්‍රව්‍ය ස්තරය.
වෙරළබඩ නිධිය[නා.] වෙරළට නිය ආසන්න මුහුදෙහි රළ බිඳෙන සීමාව ඇතුළත, වෙරළට සමාන්තරව දිවෙන දියවැල්වලින් ගෙන එන ද්‍රව්‍ය තැන්පතුව.
වෙරළබඩ පහන[නා.] වෙරළට ආසන්නව ගමන් කරන යාත්‍රාවලට මග දැක්වීම සහ ආරක්ෂාව සඳහා නැව්තොට ආසන්නයේ සවි කෙරෙන පහන.
වෙරළබඩ ශාක[නා.ප්‍ර.] මුහුද අසල ඇති අධික ලවණ ගති සහිත පෙදෙස්හි වැවෙන සියලු ම උද්භිද වර්ග.
වෙරළස[නා.] 1. වෙරළ. 2. වෙරළබඩ.
වෙරළාන්තමය[වි.] වෙරළකින් කෙළවර වන්නා වූ ; සමුද්‍ර තීරය ආසන්නයෙහි පිහිටියා වූ.
වෙරළාභිමුඛ මළුව[නා.] මුහුද අද්දර ; මුහුදට මුහුණලා සැදුණ සමතලා බිම.
වෙරළාභිමුඛ ලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] බාදිය වේලාවෙහි මුහුදු ජලයේ සීමාවේ සිට, රළ පහර සාමාන්‍යයෙන් නොවදින පිටවැල්ල දක්වා ඇති අධික බෑවුම් සහිත පටු බිම්තීරයේ හැඩහුරුව.
වෙරළාසන්න ප්ලාවිතය[නා.] වෙරළාසන්න නොගැඹුරු දියේ තරංග සහ දියවැල් නිසා ඔබමොබ ගෙන යනු ලබන ද්‍රව්‍ය සමූහය.
වෙරළු[නා.ප්‍ර.] 1. වෛදූර්ය හෙවත් වෛරෝඩි නම් මාණික්‍යය. 2. ගස් වර්ගයක නාමය සහ එහි ඵලය ; පලතුරක් සේ භාවිත කරන ඇඹුල් රසැති කුඩා ගෙඩිවර්ගය.
වෙරළොබ පර[නා.ප්‍ර.] දියඹ හෙවත් ගැඹුරු මුහුදේ පිහිටි ගල්පර.
වෙර්ටෙබ්රාටා[නා.ප්‍ර.] ‘කෝඩාටා’ සත්ත්ව වංශයේ උපවංශයක් ලෙස සලකනු ලබන (මත්ස්‍ය, පක්ෂි, උරග, උරග, උභයජීවි, ක්ෂීරපායින්ගෙන් යුත්) කොඳු ඇට සහිත සත්ත්ව කොට්ඨාසය.
වෙරැත්තා[නා.] වෛරයෙන් යුක්ත පුද්ගලයා.
වෙරි[වි.] 1. මත් ද්‍රව්‍යයක් නිසා ප්‍රකෘති සිහිය බොහෝ දුරට නොහොත් මුළුමනින් වෙනස් වූ. 2. (කථා.) අනුරාගය වැනි බලවත් ආවේගයක් නිසා සිහිය වෙනස් වී උමතු බවට පැමිණි.
වෙරු[නා.ප්‍ර.] වෛරය.
වෙරු පස්[නා.ප්‍ර.] විවරයක් ඇති තැන ; කැඩීබිඳී ගිය නොහොත් කඩතොලු වූ ස්ථානය.
වෙරෙට්ටු වෙනවා[ක්‍රි.] 1. මතය සනාථ කිරීමට වේගවත්ව තරයේ කරුණු ඉදිරිපත් කරනවා. 2. වාද කරනවා ; තරහ වෙනවා ; නොමනාප වෙනවා. 3. තරගයට අභියෝග කරනවා.
වෙරෙට්ටුව(කථා.) [නා.] 1. අභියෝග කොට තරඟයට ශිල්ප දැක්වීම. 2. සිත නොමනාප වී විරුද්ධව පැවතීම.
වෙරෙප්පුව[නා.] (වෛද්‍ය.) මූත්‍ර පහ කිරීමට නොහැකි වීම.
වෙල[නා.] 1. මඩ ගොවිතැන් කරන භූමිය ; කුඹුර ; කෙත. 2. තණකොළින් පහත් පඳුරින් ගැවැසුණු, විශේෂ වගාවක් නොරඳන, සුළු වශයෙන් ජලාශ්‍රිත තැනිතලා භූමිය. 3. වලාකුළ. 4. අනින ආයුධයක් ; කුන්තායුධය. 5. වැල්ල. 6. ගංතෙර. 7. ඒදණ්ඩ, හෙය.
වෙලවි, වෙලෙවි[වි.] වේගවත් ; ඉක්මන් ; කඩිසර.
වෙලළ, වෙලෙළ[නා.ප්‍ර.] මුහුදු ගංගා ආදියෙහි ඉවුර ; වෙරළ ; තීරය.
වෙල් එළිය[නා.] වෙල්යාය ; වෙල්යායක් සහිත එළිමහන් පෙදෙස.
වෙල්ඩින් කිරීම, වෑල්ඩිං කිරීම[නා.] ලෝහයක් මෘදු වන තෙක් රත්කර (වෙල්ඩිං කූරුවලින්) පෑස්සීම.
වෙල්බඩ[නා.ප්‍ර.] 1. වේල්ල. 2. වෙල අසල ප්‍රදේශය.
වෙල්මාලු[නා.ප්‍ර.] මිරිදිය මාලු.
වෙල්මැස්ස[නා.] ලිප් බොක්කට ඉහළින් සෑදූ මැස්ස ; දුම් මැස්ස.
වෙල්යාය[නා.] කුඹුරු පෙළ ; කෙත් සමූහය.
වෙල්ල[නා.] 1. මිනිරන්. 2. වලඟසාල්.
වෙල්ලංගෙ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වෙල්යාය ; ගම මැද පිහිටි කුඹුරු යාය.
වෙල්ලප්පාසාණ[නා.ප්‍ර.] සුදු පාසාණම්.
වෙල්ලප්පුව(කථා.) [නා.] මාලුන් අසුවීම සඳහා රාත්‍රි කාලය තුළ දැලක් එලා තබන ස්ථානය.
වෙල්ලාල[නා.ප්‍ර.] පැරණි ලක්දිව කුලයක නාමය.
වෙල්ලාව, වෙල්ලෑව[නා.] ඇපිල්ලීම සඳහා රෙදි තම්බන හැළිය ; වෙල්ලා හැළිය.
වෙල්ලි මිට[නා.ප්‍ර.] තරාදි දණ්ඩ.
වෙල්ලිය[නා.] 1. රිදී. 2. කුරක්කන් මැනීමට පුරාණයේ භාවිත කළ තරාදිය. 3. වෙල්ලියෙන් මැනගත් එක් කොටස.
වෙල්ලියම්[නා.ප්‍ර.] සුදු ඊයම්.
වෙල්වරුපෙත්[නා.ප්‍ර.] කුඹුර ; කුඹුරු පෙදෙස.
වෙලෙස[නා.ප්‍ර.] වියන.
වෙවචනය[නා.] පරියාය වචනය ; සමාන පදය.
වෙවුලනවා[ක්‍රි.] සෙලවෙනවා ; චංචල වෙනවා ; (ශරීරය) ගැහෙනවා.
වෙසක්[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහල ව්‍යවහාරය අනුව බක් සහ පොසොන් අතර මාසය ; වෙසක් මාසය. 2. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උපත, බුදුවීම, පිරිනිවන් පෑම යන තෙමඟුල සිදු වූ වෙසක් මස පසළොස්වක දිනය.
වෙසඟ[නා.ප්‍ර.] වෙසක් මාසය ; වෙසක් පොහෝ දිනය.
වෙසඟන[නා.ප්‍ර.] වේශ්‍යාව ; ගණිකා ස්ත්‍රිය.
වෙසතුර[නා.] විචිත්‍රය ; රුව ; ශෝභමාන, අලංකාර රූපය. [වි.] විචිත්‍ර ; අලංකාර ; සෝභමාන.
වෙසඹ, වෙසඹු[නා.ප්‍ර.] 1. වෙසඟන ; ගණිකාව. 2. නළඟන ; නිළිය.
වෙසරද[නා.ප්‍ර.] 1. විශාරද භාවය ; නිපුණතාව ; හසල බුද්ධිය ; වෛශාරද්‍යය. 2. විශාරදයා ; උසස් නිපුණතාවෙන් යුක්ත තැනැත්තා.
වෙස්[නා.ප්‍ර.] (උද්භි.) 1. එක් එක් කාලවල දී ශාක සංගමයක පෙනුමේ ඇති වෙනස්කම්. 2. වෛශ්‍යයා ; වාණිජයා ; වෙළෙන්දා. 3. වෙස් තට්ටුව බැඳ දක්වන නැටුම් ; උඩරට නැටුම.
වෙස් කුලය[නා.] දඹදිව, පැරණි කුලයක නාමය ; වෛශ්‍ය වංශය ; වෙළෙඳ කුලය.
වෙස් ගන්නවා[ක්‍රි.] තිබෙන වේශය මාරු කරනවා ; නාට්‍ය ආදිය සඳහා ප්‍රකෘති ස්වරූපය වෙනස් කරනවා ; අමුතු වේශයක් මවා ගන්නවා.
වෙස් තට්ටුව[නා.] ප්‍රවීණ බවට පත් යක්දෙස්සන්ගේ හිස පලඳින අලංකාර ආභරණය.
වෙස් පානවා[ක්‍රි.] අයිලයට නැගුණු යකැදුරා හිස කරකවමින් පරලය වෙනවා ; නොයෙක් ස්වරූපයෙන් නටනවා.
වෙස් පෙරළනවා[ක්‍රි.] වෙස් මාරු කරනවා ; නොයෙක් ස්වරූපයෙන් පෙනී සිටිනවා.
වෙස් බඳිනවා[ක්‍රි.] වෙස් නැටුමට වුවමනා ඇඳුම් ආයිත්තම්වලින් සැරසෙනවා.
වෙස් මාරුකරනවා[ක්‍රි.] නොයෙක් ස්වරූපයෙන් පෙනී සිටිනවා ; ස්වරූපය වෙනස් කරනවා.
වෙස් මුහුණ, වෙස් මූණ[නා.] 1. යක් නැටුම්, කෝලම් ආදී රැඟුම් සඳහා පලඳින මූණ. 2. ස්වරූපය වෙනස් කර ගැනීමට පැළඳ ගන්නා මුහුණ ; විකාර මූණ.
වෙස් වළහනවා[ක්‍රි.] අන්‍ය වේශයක් ගන්නවා ; වෙස් වළාගන්නවා.
වෙස්ටා[නා.ප්‍ර.] 1. සූර්යයා වටේ ගමන් කරන ග්‍රහයකුගේ නාමය. 2. ග්‍රීක දෙවඟනකගේ නාමය.
වෙසෙනවා[ක්‍රි.] වාසය කරනවා ; වසනවා ; ජීවත් වෙනවා.
වෙසෙස[නා.] විශේෂය ; විශේෂත්වය ; වෙනස.
වෙසෙසනවා[ක්‍රි.] විශේෂ කරනවා ; විශේෂ කොට දක්වනවා.
වෙසෙස්[වි.] විශිෂ්ට. [නා.ප්‍ර.] 1. විශේෂය ; උතුම් බව. 2. (ව්‍යාක.) විශේෂණයට විරුද්ධ පදය. 3. විශේෂණය. 4. ප්‍රතිඵලය. 5. දුක.
වෙසෙසි[වි.] විශිෂ්ට ; වෙනස්.
වෙසෙසුන්[නා.ප්‍ර.] විශේෂණය.
වෙසෙසුන් සමස්[නා.ප්‍ර.] විශේෂණ සමාසය.
වෙහෙ[නා.ප්‍ර.] 1. වේයා. 2. වේවැල් ; වේත්‍රලතා. 3. වේ ; වීදිය ; විථිය.
වෙහෙර[නා.ප්‍ර.] 1. විහාරය ; බෞද්ධ සිද්ධස්ථානය. 2. දාගැබ ; ස්තූපය.
වෙහෙර ගබ[නා.ප්‍ර.] විහාර ගර්භය.
වෙහෙර ගම[නා.ප්‍ර.] විහාරයක් සඳහා පූජා කරන ලද ගම.
වෙහෙර දරු[නා.ප්‍ර.] විහාර ආරාමවල සුළු සේවක පිරිස.
වෙහෙර මහ, වෙහෙර මහන්[නා.ප්‍ර.] විහාර පූජාව.
වෙහෙර මළුව[නා.] දාගැබ හෝ විහාරය අවට පිහිටි මිදුල.
වෙහෙරිපත්[නා.ප්‍ර.] රථයෙහි වහල සෙවිලි කිරීමට ගන්නා වියළි වේත්‍රපත්‍ර හෝ ගස් පතුරු.
වෙහෙල්[නා.ප්‍ර.] 1. මුව විශේෂයක්. 2. වේල්ල.
වෙහෙල් අත්වැට[නා.ප්‍ර.] පියගැට පෙළ දෙපස යොදන අත්වැල.
වෙහෙලි[නා.ප්‍ර.] කුඹුරු, වැව් ආදියේ ජලය පිටාර ගැලීම වැළැක්වීමට බඳින බැම්බ ; නියර ; මියර ; වැටි.
වෙහෙලිපත්[නා.ප්‍ර.] කරත්තයේ දෙපස සවිකර ඇති ඇන්ද.
වෙහෙස[නා.] මහන්සිය ; විඩාව ; පීඩාව ; හිරිහැරය.
වෙහෙසනවා[ක්‍රි.]පීඩා කරනවා ; හිරිහැර කරනවා ; මහන්සි වෙනවා.
වෙළ[ක්‍රි.වි.] වහා ; ඉක්මනට. [නා.ප්‍ර.] 1. භය ; තැතිය. 2. වෙරළ ; වේලාතටය.
වෙළ ගන්නවා[ක්‍රි.] භය වෙනවා ; තැති ගන්නවා.
වෙළනවා[ක්‍රි.] ඔතනවා ; දවටනවා.
වෙළඳ අගය[නා.ප්‍ර.] සමාගමක මිල දී ගන්නා ලද කොටසක් අන් අයකුට විකිණීමෙන් ලබාගත හැකි මුදල.
වෙළඳ කුලය[නා.] වෙළඳාම් කරන වංශය ; වාණිජ කුලය.
වෙළඳ ගිවිසුම[නා.] වෙළඳාම සඳහා දෙපක්‍ෂයක් හෝ රටවල් දෙකක් අතර ඇති කරගන්නා පොරොන්දුව.
වෙළඳ තුලනය[නා.] රටට ගෙන්වන දෙය හා රටින් යවන දේ තුලනය කිරීම ; ආනයන අපනයන දෙ අගය සැසඳීමෙන් හෙළිදරවු වන තත්ත්වය.
වෙළඳ නාමය[නා.] වෙළඳ භාණ්ඩ වෙන් කර හැඳින්වීමට භාවිත කරන විශේෂ නාමය.
වෙළඳ නියෝජිතයා[නා.] (නීති.) මිල දී ගෙන විකුණා කොමිස්ගන්නා ඒජන්ත.
වෙළඳ නීති[නා.බහු.] වෙළඳාම් කටයුතු සම්බන්ධයෙන් පනවා ඇති විවිධ රෙගුලාසි.
වෙළඳ බද්ද[නා.] ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම් කිරීම සම්බන්ධයෙන් අය කරන ගාස්තුව.
වෙළඳ බැංකුව[නා.] වාණිජ්‍ය කටයුතු ගැන විශේෂයෙන් ක්‍රියා කරන බැංකුව ; වාණිජ බැංකුව.
වෙළඳ මිල[නා.] භාණ්ඩයක එදිනෙදා පවත්නා මිල.
වෙළඳ ලකුණ, වෙළෙඳ ලකුණ[නා.] නිෂ්පාදකයකු හෝ වෙළෙන්දකු භාණ්ඩ අයිතිය හඳුනා ගැනීමට ලියාපදිංචි කළ ලකුණ.
වෙළඳ වට්ටම[නා.] භාණ්ඩ වෙළෙඳාමේ දී නියමිත මිලෙන් අඩු කරන සියයට ගණන.
වෙළඳ ව්‍යාපාරය[නා.] වාණිජ කටයුතු ; වණික් කර්මාන්තය.
වෙළඳ වාසිය[නා.] ආනයනය කරන වෙළඳ ද්‍රව්‍යවල අගයට වඩා අපනයනය කරන ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයේ අගයෙහි අධිකය.
වෙළඳ, වෙළෙඳ[නා.ප්‍ර.] 1. වෙළඳ වංශය ; වෛශ්‍ය වංශය. 2. වෙළඳාම් කරන්නා ; වෙළෙන්දා. [වි.] වාණිජ ; වාණිජ කටයුතු හා සම්බන්ධ.
වෙළඳාම් ප්‍රාග්ධනය[නා.] වෙළඳාමෙහි මුළු වත්කම.
වෙළප, වෙළෙප[නා.] ගසක අතු බෙදී ගිය තැන ; විටපය.
වෙළපනවා[ක්‍රි.] 1. නින්දා කරනවා ; අපහාස කරනවා ; අවමන් කරනවා ; අවඥා කරනවා. 2. අනුකරණය කරනවා ; අනුගමනය කරනවා.
වෙළඹ, වෙළඹු[නා.ප්‍ර.] අශ්වයාගේ ගැහැනු සතා ; අශ්වධේනුව.
වෙළඹුරු[නා.ප්‍ර.] ඇඹරූ ලණුවැටිය.
වෙළල, වෙළෙල[නා.ප්‍ර.] ඉවුර ; තීරය.
වෙළහෙළඳාම[නා.] භාණ්ඩ විකිණීම හා මිලදී ගැනීමේ කටයුතු ; වාණිජ කර්මය.
වෙළා ගන්නවා[ක්‍රි.] දැවටෙනවා ; වැලඳ ගන්නවා ; පටලවා ගන්නවා.
වෙළු[නා.ප්‍ර.] 1. දික් කැටියක් ලෙසට අඹරන ලද කෙඳි පට්ටා ආදිය. 2. බැඳීම ; වෙලීම.
වෙළු කවනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ලණුවක් ඇඹරීමේ දී අඹරා තද කරනවා ; ලණු ඇඹරීමේ දී තදින් දඟදානවා.
වෙළු ගෙඩිය(කථා.) [නා.] ලණු බෝලය.
වෙළු මුරකරනවා(කථා. උඩ.) [ක්‍රි.] ලණුව වෙළු කවනවා.
වෙළු මුරය(කථා. උමැද.) [නා.] වෙළු කැවූ ලණු ආදිය.
වෙළුං කෝටු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වහලට ගන්නා ස්වාභාවික වට පරාල.
වෙළුම[නා.] 1. වෙළීම ; වෙළන ලද දෙය ; වෙළුම් පටිය ; නූල් කැටිය. 2. පොත්පත් ආදියේ කාණ්ඩ හෝ කොටස් කීපයක් එකට බැඳ ගත් පොත. 3. දුක ; ශෝකය.
වෙළුම් පටිය[නා.] යමක් සවිමත් වීම සඳහා වෙළීමට ගන්නා පටිය.
වෙළුරුමිණි[නා.ප්‍ර.] වෛරෝඩි මාණික්‍යය ; වෙරළු මිණි.
වෙළුව[නා.] වෙළන පටිය ; නූල් කැටිය.
වෙළෙ(පැරණි) [නා.ප්‍ර.] ආවාටය ; වළ.
වෙළෙනවා[ක්‍රි.] දැවටෙනවා ; පටලවාගන්නවා.
වෙළෙන්දා[නා.] රැකියාවක් ලෙස වෙළඳාම් කරන්නා.
වෙළෙවි[වි.] ඉක්මන් ; වේගවත් ; ශීඝ්‍ර.
වෙළෙහි[ක්‍රි.වි.] සිතේ ආවේගයෙන් ; සිත් කැළඹීමෙන්.
වෙෙභජ්‍යවාදය[නා.] ථේරවාද බෞද්ධ නිකායෙහි ප්‍රභේදයක්.
වේ[නා.ප්‍ර.] 1. වීථිය ; වීදිය. 2. වේගය ; ශීඝ්‍රතාව. 3. වෛදික ග්‍රන්ථය ; වේදය. 4. වේවැල් ; වේත්‍රලතා. 5. ලී කා දමන කෘමියා ; වේයා. 6. වේදනාව. 7. අලුයම ; ප්‍රභාතය. 8. ලිහිණි ගමන. 9. ඇඹුල් ද්‍රව්‍යයක්. 10. සමූහය ; රැස ; රාශිය. [වි.] වියළි ; වියැළුණු. [ක්‍රි.වි.] ඒකාන්තයෙන් ; නිත්‍ය වශයෙන්.
වේ කටුව(කථා.) [නා.] හල්, කොට්ටපොල් ගා ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණයක්.
වේ ගැටේ(කථා.) [නා.] වේවැල් එකිනෙකට සම්බන්ධ කිරීමේ දී ගසන ගැටය ; වේවැල් ගැටය.
වේ ගෙඩි බෝලය(කථා.) [නා.] පුස්කොළ පොත්වල කොළ හැලීම වළක්වන ගැටය.
වේ තුඹස[නා.] වේයන් සියුම් පස්වලින් සාදන ගෙය.
වේ තොප්පිය[නා.] ලෝහයෙන් සාදා ඇති හිස්වැස්ම ; ආරක්ෂක උපකරණයක්.
වේ බ්‍රිජ්[නා.ප්‍ර.] කිරුම් උපකරණයක් ; බඩු පැටවූ වාහන ආදියෙහි බර කිරීමට පොළොවේ සවි කොට ඇති තරාදිය ; පාලම් තරාදිය.
වේ මතුරු[නා.ප්‍ර.] වේද මන්ත්‍ර ; වේද ගීතිකා.
වේග කාරකය(පාරිභා.) [නා.] වේගය ඇති කරන කර්තෘකය ; වේග ජනක උපකරණය.
වේග ජානය(පාරිභා.) [නා.] ජාන විශේෂයක් ; වේග ප්‍රවේණි අණුව.
වේග දනවනවා[ක්‍රි.] ජවය හෙවත් ශීඝ්‍රත්වය හටගන්වනවා ; වේගය උපදවනවා.
වේග පරීක්ෂණය[නා.] වැඩ කිරීමේ වේගය හෙවත් ඉක්මන විමසා බැලීම සඳහා පවත්නා පරීක්ෂණය.
වේග ප්‍රකර්ෂය[නා.] ජවසම්පන්න බව ; වේගයේ ඉහළ නැඟීම.
වේග බල(පාරිභා.) [වි.] වේගයෙන් හෝ බලයෙන් හෝ ක්‍රියා කරන ; අධිවේගී.
වේග රෝධය[නා.] (මල මූත්‍රාදි) වේග අවහිර කිරීම ; වේග වැළැක්වීම ; වේග සන්ධාරණය.
වේග වර්ධන(පාරිභා.) [වි.] වේගය වැඩි කිරීමෙහි ලා උපයෝගී වන ; වේගය වැඩි කරන.
වේග වර්ධන චලනය(පාරිභා.) [නා.] වේගය වැඩි වන සේ චලිත කිරීම.
වේග විධාරණය[නා.] මලමුත්‍ර වාත ආදිය පිට වන්නට නො දී වුවමනාවෙන් අවහිර කිරීම.
වේග සංයෝජනය(පාරිභා.) [නා.] වේගය සංයෝජනය වී ඇති ආකාරය ; වේගයේ සංයුතිය.
වේග සන්ධාරණය[නා.] මල මුත්‍ර වාතාදි කායික වේග පිටවෙන්නට නොදී ආයාසයෙන් වැළැක්වීම ; වේග රෝධය.
වේග හානිය(පාරිභා.) [නා.] වේගය අඩු වීම ; ජවය මඳ වීම.
වේගක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] වේගය අඩු කිරීම ; වේගය බාල කිරීම ; වේග ඌනතාව.
වේගක්ෂිප්ත[වි.] දැඩි ශක්තිය යොදා විසි කරන ලද.
වේගජ ශක්තිය[නා.] වේගය නිසා හටගන්නා ශක්තිය.
වේගබල යන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය බලය හෝ එවැනි බලයක් යෙදීමෙන් ක්‍රියාකරන යන්ත්‍රය ; අධිවේගී යන්ත්‍රය.
වේගභාව[වි.] වේගවත් වූ ; වේගී.
වේගමන්දි[වි.] වේග මඳ වූ ; ජව ඌනතාවෙන් යුත්.
වේගමානය(පාරිභා.) [නා.] ධාවනය වන රථවාහන ආදී යමක ගමන් වේගය මනින හෝ පෙන්නුම් කරන මානකය.
වේගය[නා.] 1. ගමනේ ඉක්මන්කම ; විහිදී යෑමේ හෝ යමක් ඉටු කිරීමේ ඉක්මන. 2. සැර ; බලය ; ශක්තිය. 3. මලමූත්‍ර ආදිය පහවීමේ අවශ්‍යතාව. 4. ජව බලය පිළිබඳ සංස්කාරය.
වේගවත්[වි.] 1. ඉක්මන් ගමන් ඇති ; ශීඝ්‍ර 2. උච්ච ස්වරයෙන් කරන.
වේගා[නා.ප්‍ර.] ඉතා දීප්තිමත් තාරකාවක් ; අභිජිත් තරුව.
වේගාග්නිය[නා.] සිතක පහළ වන වේගය නමැති ගින්න.
වේගාත්මක[වි.] ක්‍රියාශීලී ; වේගයෙන් ක්‍රියාකරන.
වේඨනය[නා.] 1. රැහැන්, රෙදි පටි, දම්වැල් ආදියකින් වෙළා දැමීම. 2. වෙළීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන වස්ත්‍රය.
වේණ[නා.ප්‍ර.] 1. වීණාව. 2. බටපොතු ආදියෙන් වට්ටි ආදි භාණ්ඩ වියන්නන්ගේ වංශය, කුලය.
වේණිය[නා.] ලණුවක් මෙන් ගොතා ගත් කෙස් කලබ.
වේණු[නා.ප්‍ර.] 1. උණ හෝ බට ගහ. 2. උණ හෝ බට ලීයෙන් සාදන ලද නළාව.
වේණු ගුම්බය[නා.] උණ හෝ බට පඳුරුවලින් සෑදුනු ගොන්න ; උණ පඳුරු ගොන්න.
වේණු පර්වය[නා.] උණ පුරුක.
වේණු පරාඝාත[නා.ප්‍ර.] උණ ලීයෙන් පහර දීම.
වේණුවනාරාම[නා.ප්‍ර.] උණ පඳුරින් ගැවසුණු භූමියක පිහිටි ආරාමය ; වේළුවනාරාමය.
වේතන බද්ද[නා.] වැටුපෙන් අඩුකර ගන්නා බදු මුදල.
වේතනය[නා.] යමකු ඉටු කරන සේවය සඳහා දෛනික ව මාසිකව මුදලින් කරන ගෙවීම ; ශ්‍රමය සඳහා ගෙවන කුලිය ; වැටුප ; පඩිය.
වේතනික ශිෂ්‍ය සේවකයා(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තියක පුහුණුව ලබන අතර, කරන වැඩ වෙනුවෙන් වැටුපක් ද ලබන ශිෂ්‍යයා ; සේවක ශිෂ්‍යයා.
වේතරණිය[නා.] 1. උස්සද නරකයක් ; තුනුරුවන් සන්තක දෑ වනසන අය උපදින නරකය. 2. ඒ නරකයේ ඇතැයි කියන ලෝදිය නදිය.
වේතස[නා.ප්‍ර.] වේවැල් ; වේත්‍රලතාව.
වේත්තම්(කථා, වන්නි.) [නා.ප්‍ර.] තරහ ; වෛරය ; ආරාවුල.
වේත්‍රධාරියා[නා.] රාජ්‍ය පාලන සභාවෙහි (පාර්ලිමේන්තුවේ) විනය පිළිබඳව කථානායක දෙන නියෝග ක්‍රියාත්මක කරන නිලධාරියා ; සෙන්කෝලය දරා සිටින්නා.
වේත්‍රය[නා.] 1. වේවැල. 2. පාලන තන්ත්‍රයේ බලය සහ ආධිපත්‍යය දක්වන සංකේතය ; සෙන්කෝලය ; රාජ්‍ය යෂ්ටිය.
වේතාලය[නා.] ශුභ හෙවත් මංගල අවස්ථාව ; නැකැත් මොහොත.
වේතාලික[නා.ප්‍ර.] අෂ්ටක කියන්නා.
වේතාලිකා[නා.ප්‍ර.] සටන්වල දී භාවිත කරන ආයුධ විශේෂයක්.
වේද ගර්භ[නා.ප්‍ර.] (වේදයෙන් පිරි ඇති) මහා බ්‍රහ්මයා.
වේද පාඨ[නා.බහු.] වේද වාක්‍ය; වේද මන්ත්‍ර.
වේද භාෂාව[නා.] වේද ග්‍රන්ථ ලියැවී ඇති (පැරණි සංස්කෘත) භාෂාව.
වේද භේදය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දුර්ලබ්ධිය ; අධර්මය.
වේද සතර[නා.] සෘග්, යජූර්, සාම, අථර්වන් යන වේද සතර.
වේද සාක්ෂික[වි.] ආගමික භක්තිය හෝ ප්‍රතිපත්ති හෝ නිසා දිවි පුදන. [නා.ප්‍ර.] තමාගේ භක්තිය හෝ ප්‍රතිපත්ති නිසා දිවි පුදන්නා.
වේද සාහිත්‍යය[නා.] මූලික වේද ග්‍රන්ථ සහ වේද ඇසුරෙන් ඇති වූ බ්‍රාහ්මණ, ආරණ්‍යක, උපනිෂද් යන ග්‍රන්ථ සමූහය.
වේදක[නා.ප්‍ර.] දැනීම ලබාගන්නා තැනැත්තා ; නිරීක්ෂණයට භාජනය වන්නා.
වේදකාලීන[වි.] ඉන්දියාවේ වේද ග්‍රන්ථ රචිත කාලයට අයත්.
වේදඥ[නා.ප්‍ර.] වේදය දන්නා තැනැත්තා.
වේදත්‍රය[නා.ප්‍ර.] සෘග්, යජුර් සාම යන වේද තුන ; ත්‍රිවේදය. ළමු
වේදන්තගූ[නා.ප්‍ර.] වේද සාහිත්‍යය කෙළවරට පැමිණි තැනැත්තා.
වේදනා නාශකය[නා.] ශාරීරික වේදනා නැසීම (නොදැනීම) සඳහා සකස් කළ රසායනික සංයෝගය.
වේදනා මර්දනෞෂධය[නා.] වේදනා නසන බෙහෙත.
වේදනා ස්කන්ධය[නා.] පඤ්ච ස්කන්ධයන්ගෙන් එකක් වූ විඳීම් රාශිය ; සුඛ, දුක්ඛ, උපේක්ෂා වශයෙන් විඳිනු ලබන වේදනා සමූහය.
වේදනාත්‍රය[නා.ප්‍ර.] සුඛ, දුක්ඛ, උපේක්ෂා යන වේදනා තුන.
වේදනානු පස්සනාව[නා.] උපන් සුඛාදි වේදනාවන් අනිත්‍යාදි වශයෙන් නැවත නැවත මෙනෙහි කිරීම.
වේදනාව[නා.] 1. සිරුරේ හෝ මනසේ ඇතිවන විඩාව ; රුජාව ; අපහසුව. 2. විඳීම ; දැනීම ; වින්දනය. 3. ඇස් කන් ඉන්ද්‍රියවල හසුවන අත්දැකීම් ; අනුභූතිය.
වේදනීය[වි.] දැනගත යුතු ; දැනෙන.
වේදය[නා.] 1. විඳීම ; අනුභවය. 2. දැනීම ; ප්‍රඥාව. 3. සෘග්, යජූර්, සාම, අථර්වන් යන සතර වේද.
වේදයිත[වි.] 1. විඳින ලද ; ඉන්ද්‍රියවලට හසු වූ. 2. විඳින ලද දෙය.
වේදයිත සුඛය[නා.] ඉන්ද්‍රිය මඟින් ලබන සුවය ; සිතට හා කයට ඇති වන සියලු සුඛවේදනා.
වේදල්ල[නා.ප්‍ර.] 1. නවාංග ශාස්තෘ ශාසනය නම් වූ ත්‍රිපිටක ධර්මය බෙදී පවතින කොටස් නවයෙන් එකක්. 2. වේවැල් අළුව හෙවත් කරටිය. 3. (කථා.) වේයන් ක්‍රමයෙන් පස්වලින් සාදමින් ඉදිරියට ගෙන යන මාර්ගය හා ගෙය.
වේද්‍ය[වි.]1. දැනගත යුතු ; දැන්විය යුතු. 2. ඉගැන්විය යුතු.
වේදාංග, වේදාඞ්ග[නා.ප්‍ර.] වේදයෙහි අංග ; උපනිෂද්හි සඳහන් ‘පරා’, ‘අපරා’ යන ‛විද්‍යා’ දෙකෙන් පරා විද්‍යාවට අයත් ශික්ෂා, කල්ප, ව්‍යාකරණ, නිරුක්ති, ඡන්දස්, ජ්‍යෝතිෂ යන වේද කොටස් හය.
වේදාන්ත[නා.ප්‍ර.] වේද ග්‍රන්ථාවලියෙහි අන්තය වන ආරණ්‍යක හා උපනිෂද් ග්‍රන්ථ.
වේදිකා නාට්‍යය[නා.] වේදිකාවක් මත රඟ දක්වන නාට්‍යය.
වේදිකා වලය[නා.] වළල්ලක ආකාරයෙන් තැනූ වේදිකා වැට.
වේදිකාව[නා.] 1. පිළ ; ඉස්තෝප්පුව ; ආලින්දය. 2. උත්සව, නාට්‍ය රඟ දැක්වීම්, ක්‍රීඩා නැරඹීම ආදිය සඳහා උස් කොට සෑදූ භූමි භාගය. 3. බිත්ති අද්දර තිබෙන කයිරුව (කය්යෝරුව). 4. කණු අතර හරහට යෙදූ සූචිය. 5. ස්තූපයක් වටා ඇති වැට ; වේදිය. 6. මිදුලේ මඩුව. 7. පූජාසනය.
වේදිත[වි.] දක්වන ලද ; දැනගෙන තිබෙන.
වේදිතව්‍ය[වි.] දැනගත යුතු. [නා.ප්‍ර.] දැනගත යුතු දේ.
වේදිය[නා.ප්‍ර.] 1. ස්තූපයක් වටා ඇති බැම්ම හෝ පවුර. 2. දඹදිව පිහිටි පර්වතයක නම.
වේදු අල්ලනවා, වේදුම් අල්ලනවා[ක්‍රි.] ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් වශයෙන් දුම් අල්ලනවා ; වේදුපානවා.
වේදු පානවා[ක්‍රි.] ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් වශයෙන් ඖෂධ වර්ග තැම්බූ වාෂ්ප ඉරීමට හෝ ඇඟට වැදීමට සලස්වනවා ; ඖෂධ වර්ග පිළිස්සූ දුම් ඉරීමට හෝ ඇඟට වැදීමට සලස්වනවා.
වේදුවතුර[නා.] සූතිකාවන්ගේ ඇඟ සේදීමට ගන්නා ඖෂධීය කොළ තැම්බූ වතුර.
වේදෝක්ති[නා.ප්‍ර.] වේදයෙහි කියන ලද්ද.
වේධක[වි.] බිඳින ; සිදුරු කරන. [නා.ප්‍ර.] 1. රසදිය. 2. ධාන්‍ය.
වේධකයා[නා.] විදීම කරන්නා ; විදින්නා.
වේධනීය[නා.ප්‍ර.] 1. විදින කටුව ; අලිස් කටුව ; උල් කටුව. 2. බුරුමය.
වේධය[නා.] 1. විදීම ; විදුම. 2. ගැඹුර.
වේධස්[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා.
වේධි[වි.] 1. විදින ; සිදුරු කරන. 2. විදුම ; සිදුරු කිරීම. 3. විදින තැනැත්තා.
වේන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නඟුලේ ඉහ සවි කරන සිදුර ; නගුලේ සිදුර.
වේනයික[වි.] විනය පිටකය පිළිබඳ නිපුණත්වය ඇති.
වේනෙය්‍ය[වි.] හික්මවිය හැකි ; හික්මවිය යුතු.
වේපත[නා.] 1. වේවැලේ සෑදෙන ගෙඩිය. 2. වේවැල් පතුර.
වේපත් කූඩය[නා.] 1. වේවැල් පතුරු යොදා සෑදූ කුඩය. 2. වේවැල් පතුරුවලින් වියූ පැදුර.
වේපථු[නා.ප්‍ර.] 1. සිරුර වෙවුලීම. 2. වාත විකාර රෝගයක්.
වේපන විභාන්තිය(පාරිභා.) [නා.] අධික මත්පැන් පානයෙන් ඇති වන විකාල තත්ත්වය.
වේපනය[නා.] ශරීරයේ පේශිවල බලවත් වෙවුලීම ; අනිච්ඡානුගත පේශී කම්පනය.
වේපාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වේයන් මැටියෙන් තනන ගමන් මඟ.
වේබරය(පාරිභා.) [නා.] චුම්බක ස්පන්දනයේ ප්‍රායෝගික ඒකකය.
වේබිම[නා.] වීථි ප්‍රදේශය වීදියෙහි බිම.
වේමග[නා.ප්‍ර.] වීදි මඟ.
වේමත්තතාව[නා.] විමති සහිත බව ; සැක සහිත බව.
වේමතික[වි.] විමති ඇති ; සැක සහිත.
වේමය[නා.] රෙදිවියන යන්ත්‍රය ; අලුව.
වේමාතික, වේමාතුක[වි.] එකම පියාට දාව වෙන මවකගෙන් උපන්.
වේමානික පේත[වි.] කලක් දුක් විඳ පසු ව සැප විඳින ප්‍රේතයා.
වේයා[නා.] රතු හිසක් හා සුදු කඳක් ඇති, සංඛ්‍යාව අතින් විශාලතම කුහුඹු වර්ගයක් ; වෙහෙයා.
වේර[නා.ප්‍ර.] 1. වෛරය. 2. වෙහෙර.
වේරක[නා.ප්‍ර.] කපුරු.
වේරජා[නා.] වේ තුඹසේ යට අඩියේ සිටින ලොකු වේයා ; වේයන්ගේ රජා.
වේරමණි සීලය[නා.] පස්පවින් වෙන් වීම හා සම්බන්ධ පොරොන්දුව.
වේරමණිය[නා.] වැළකී සිටීම ; විරමණය.
වේරම්බ වාතය[නා.] 1. අහසේ යොදුනක් ඉහළින් පවතිමින් අසුවන ඕනෑම දෙයක් විනාශ කරතැයි විශ්වාස කරනු ලබන සුළඟ ; වෙරඹුවා. 2. සියලු සක්වළ උසුලා සිටිතැයි විශ්වාස කරනු ලබන වාතස්කන්ධය ; වා පොළොව.
වේල[නා.] 1. දවසේ එක් එක් කෑම වාරය ; ආහාර වේල. 2. කාල සීමාව ; වාරය. 3. වේලාව ; කාලය ; අවස්ථාව.
වේලංගයා[නා.] සිඟන්නා ; යාචකයා ; දුගියා.
වේලක්කාර[නා.ප්‍ර.] පොළොන්නරු රාජ්‍ය සමයේදී සිටි ද්‍රවිඩ කුලී භට පිරිස.
වේලපත්කඩය, වේලාපත්කඩය[නා.] උපන් වේලාව මත සාදනු ලබන කෙටි ජ්‍යෝතිෂ විස්තරය ; ලුහුඬු ජන්ම පත්‍රය.
වේලපහ, වේලාපහ[ක්‍රි.වි.] කල්වේලා ඇතිව ; වේලාසනින් ; නියම වේලාවට කලින්.
වේලය[නා.] කතරගම දෙවියන්ගේ ආයුධය ; ත්‍රිශූලය.
වේලහනින්, වේලාහනින්(කථා.) [ක්‍රි.වි.] කල්වේලා ඇතිව.
වේල්[නා.ප්‍ර.] 1. හින්දු බැතිමතුන් විසින් පවත්වනු ලබන ආගමික උත්සවයක් ; වේල් උත්සවය. 2. සාරිය, මංගල ඇඳුම කොටගත් මනාළියකගේ හිස වැසෙන සේ යොදා ගන්නා නෙට් රෙද්දෙන් සකස් කළ වැස්මක්. 3. මුව විශේෂයක්. 4. (කථා.) කල්දේරම. [වි.] බුරුල් ; ලිහිල්.
වේල් පිරිත(කථා.) [නා.] උදේ, සවස සහ ඊළඟ දින උදේ හවස වරු තුනේ සජ්ඣායනය කරනු ලබන පිරිත ; වරු පිරිත.
වේල් මූඩිය(කථා.) [නා.] කල්දේරම වහන පියන.
වේල්ල[නා.] 1. ජල මාර්ග අවහිර කොට, ජලය රැස් කොට තබා ගැනීමට හෝ වෙනතකට හරවා යැවීමට හෝ බඳින බැම්ම ; වැටිය. 2. උස් බිම් කැපීමේදී ඇති වන බෑවුම.
වේලා කොළය(කථා.) [නා.] වේලාපත්කඩය.
වේලා තටය[නා.] ඉවුරු බිම ; වෙරළ.
වේලා දාහය(පාරිභා.) [නා.] විදුරුමසේ උඩ සිවිය පිලිස්සී යාම.
වේලාන්තය[වේලා+අන්තය] [නා.] ඉවුර ; වෙරළේ කොන ; වෙරළාන්තය.
වේලායුද[නා.ප්‍ර.] 1. ආයුධ විශේෂයක් ; දිග මිටක් හා උල් තුනක් සහිත ආයුධය ; ත්‍රිශූලය ; කඳ කුමරුගේ ආයුධය. 2. කතරගම දෙවියන්ට යෙදූ නාමයක්.
වේලාසන, වේලාසනින්[ක්‍රි.වි.] වේලාවට ප්‍රථම ; කල් ඇතිව ; වේලාපහ.
වේලාසලයා[නා.] සිංහල රජු දවස සිටි සුළු සේවකයෙක් ; දාසයා.
වේලි කණ්ඩිය(කථා.) [නා.] කණ්ඩියක් සෑදීමේදී පස් ගොඩ දමා සෑදූ වැටිය ; මහ නියර.
වේලිකඳ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කුඹුරු යායේ අයින් වේල්ල.
වේලිග(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කුඹුර ; වෙල ; කෙත.
වේවැල[නා.] ඉතා තද ඝනකමින් යුක්ත වූ ද, පුටු විවීමටත් කුඩ ආදිය සෑදීමටත් සුදුසු පතුරු ලබා දෙන්නා වූ ද ඝර්ම කලාපික වැල් වර්ගයක්.
වේශ භූෂණය[නා.] වේශය හා අලංකාරය ; නොයෙක් ලෙසින් සැරසීම.
වේශධාරී[වි.] වෙනත් ආකාරයකට, වෙනස්’ ස්වරූපයකට පැමිණි ; වෙස් වලාගත්.
වේශය[නා.] විලාසය ; පෙනුම ; ආකාරය ; ස්වරූපය ; ලීලාව.
වේශ්ම[නා.ප්‍ර.] මන්දිරය ; මාළිගය ; ප්‍රාසාදය.
වේශ්‍යා කර්මය[නා.] වෛශ්‍යා කර්මය ; වෛශ්‍යාවකගේ වෘත්තිය ; ගණිකා වෘත්තිය.
වේශ්‍යා වීථිය[නා.] වේශ්‍යාවන්ගේ ජීවන වෘත්තිය.
වේශ්‍යාඞ්ගනාව[නා.] වෙසඟන ; ගණිකා ස්ත්‍රිය ; වෛශ්‍යාව ; අභිසාරිකා ස්ත්‍රිය.
වේශ්‍යාලය[වේශ්‍ය+ආලය] [නා.] වේශ්‍ය වෘත්තිය කරන ස්ත්‍රිය වසන ගෘහය ; ගණිකා නිවාසය.
වේශ්‍යාව[නා.] වෙසගන ; ගණිකාව ; නගර ශෝභිනිය.
වේෂ්ටන[වි.] වෙළන ; ඔතන ; වෙළුම් සහිත.
වේෂ්ටනය[නා.] 1. වෙළීම ; හාත්පසින් එතීම ; වෙළුම ; ආවරණය කිරීම. 2. පැවරීම ; නීතිමය වගකීම.
වේෂ්ටිත[වි.] වෙළන ලද ; වෙළූ.
වේස[නා.ප්‍ර.] වෙහෙස ; පීඩාව ; මහන්සිය.
වේසත[නා.] වෙදකම උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; වේදය ; වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය.
වේසාඛ[නා.ප්‍ර.] වෙසක් මාසය ; වෛශාව මාසය.
වේසාරජ්ජ[නා.ප්‍ර.] බුද්ධිමත් බව ; දැනුම් තේරුම් ඇති බව ; විශාරද බව.
වේසුරු[නා.ප්‍ර.] අසුන් මෙහෙයවන්නා ; අසරුවා.
වේහාස කුටිය[නා.] මධ්‍යම ප්‍රමාණ පුරුෂයකු සිටගත් විට සිවිලිමෙහි හිස නොගෑවෙන සේ උස්වූ කාමරය ; අහස් කුටිය.
වේළනවා[ක්‍රි.] වියළනවා ; තෙත් ගතිය ඉවත් කරනවා.
වේළු[නා.ප්‍ර.] හුණ ගස ; උණ ගස ; වේණු.
වේළුරිය[නා.ප්‍ර.] වෛඩූර්ය හෙවත් වෛදූර්ය මාණික්‍යය.
වේළුවනාරාමය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ රජගහනුවර වැඩ විසූ ආරාමය.
වේළුසුමන[නා.ප්‍ර.] කාවන්තිස්ස රජතුමාට හා දුටුගැමුණු රජතුමාට සේවය කළ දස මහා යෝධයන්ගෙන් කෙනෙක්.
වෛ[නි.] ඒකාන්තයෙන්ම ; සැබවින්ම.
වෛකටික[නා.ප්‍ර.] මැණික් කපා ඔප දමන්නා ; මණිකාරයා.
වෛකල්පික[වි.] විකල්ප වශයෙන් ගන්නා ; අමතර වශයෙන් ගත හැකි.
වෛකල්පික ඡන්දය(පාරිභා.) [නා.] විකල්ප වශයෙන් භාවිත කළ හැකි ඡන්දය ; කැමැත්ත.
වෛකල්පික පරපෝෂිතයා[නා.] අභිමතය පරිදි පරපෝෂිතයකු වශයෙන් හෝ නිදහසේ ජීවත්වන්නකු වශයෙන් විසිය හැකියෙක්.
වෛකල්‍ය වාමී පදය(පාරිභා.) [නා.] නිෂේධාත්මක බව හඟවන පදය.
වෛකල්‍යය[නා.] විකලත්වය ; වෙනස් බව ; අඩුබව.
වෛකවුන්ට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උසස් පංතියේ වංශාධිපතියා ; එංගලන්තයේ රදළ පංතියේ බැරන් කෙනෙකුට ඉහළ තත්ත්වය.
වෛක්‍රාන්ත[නා.ප්‍ර.] දියමන්ති හා සමානකම් සහිත මැණික් වර්ගයක්.
වෛකාරිකය[නා.] විකෘතියෙන් හටගත් හෝ ප්‍රකෘති ස්වභාවය වෙනස් වන සුලු දෙය.
වෛකුණ්ඨ[නා.ප්‍ර.] 1. ඉන්ද්‍ර, කෘෂ්ණ හෝ විෂ්ණු හඳුන්වන නාමය. 2. විෂ්ණු දෙවිඳුගේ වාසස්ථානය. 3. ගුරුළා.
වෛකෘත[වි.] විකාරයෙන් වූ ; විකෘතියෙන් සිද්ධ වූ.
වෛඛානස[නා.ප්‍ර.] බමුණු ජීවිතයක තුන්වැනි තාපස අවස්ථාව ; වානප්‍රස්ථ නම් තාපස අවස්ථාව. වෛගන්ධය [නා.] දුර්ගන්ධය ; දුගඳ.
වෛගුණ්‍යය[නා.] සාමාන්‍ය ලක්ෂණවලින් වෙන් වීම ; ගුණාංගවලින් නිදහස් වීම.
වෛචක්ෂණ්‍යය[නා.] අතිදක්ෂ භාවය ; විචක්ෂණ භාවය.
වෛචිත්‍රය[නා.] විසිතුරු බව ; විචිත්‍ර බව.
වෛජයන්තය[නා.] 1.ශක්‍රයාගේ ප්‍රාසාදයේ නාමය ; විජයොත් පාය. 2. ශක්‍රයාගේ රථයේ නාමය ; විජයොත් රිය. 3. ශක්‍රයාගේ කොඩියේ නාමය.
වෛඥානික[වි.] නිපුණ ; විද්‍යාඥ.
වෛඥානිකයා[නා.] නිපුණ තැනැත්තා ; විද්‍යාඥයා.
වෛතත්‍යය[නා.] විතත භාවය ; විහිදී යෑම ; ව්‍යාප්තිය.
වෛතනිකයා[නා.] චරපුරුෂ සේවයෙහි යෙදෙන්නා ; කුලී හේවායා.
වෛතාලය[නා.] 1. ඉතා I උදෑසන ; හිමිදිරි පාන්දර. 2. හිමිදිරි පාන්දර විවිධ තාලයෙන් බැඳි ස්තෝත්‍ර ගායනය.
වෛතාලිකයා[නා.] උදෑසන ගී ගයා රජුන් ආදි ප්‍රභූන් පුබුදු කරවන්නා ; වන්දිභට්ටයා.
වෛතාලීය[නා.ප්‍ර.] මාත්‍රා වෘත්තයක නාමය ; විෂම වූ (1, 3) පාදයෙහි මාත්‍රා හය බැගින් ද සම (2, 4) පාදයෙහි මාත්‍රා අට බැගින් ද සිටින සේ බඳනා ලද වෘත්තය.
වෛති විටියෙල[නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර ආදිය ඇදීමට හා එහි ආලේපයට ගන්නා සායම් තීන්ත ආදී උපකරණ.
වෛතුල්‍යකය[නා.] ථේරවාදයෙන් බාහිර බෞද්ධ නිකායක නාමය.
වෛතුල්‍යය[නා.] ස්ථවිර වාදයට විරුද්ධ අදහස් දරන පශ්චාත් බෞද්ධ නිකායක නාමය.
වෛතුල්‍යවාදියා[නා.] වෛතුල්‍ය නිකායට අයත් තැනැත්තා ; වෛතුල්‍ය මත දරන්නා.
වෛද්‍ය අධිකාරි[නා.ප්‍ර.] රෝහලක සෞඛ්‍ය සේවා භාර තැනැත්තාගේ නිල නාමය.
වෛද්‍ය කර්මය[නා.] රෝගීන්ට පිළියම් කිරීම ; රෝග නිවාරණය උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
වෛද්‍ය කාලගුණ විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය අනුව කාලගුණය පිළිබඳ හැඳිනීමේ ක්‍රමය.
වෛද්‍ය කීට විද්‍යාඥයා(පාරිභා.) [නා.] කෘමිවිද්‍යාව පිළිබඳ විශේෂ දැනුම ඇත්තා ; කීට විද්‍යාඥයා.
වෛද්‍ය කීට විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] කෘමි විද්‍යාව පිළිබඳ වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය.
වෛද්‍ය පර්යේෂණාගාරය(පාරිභා.) [නා.] සෞඛ්‍ය විද්‍යාව ආශ්‍රිත සියලු අවස්ථා පර්යේෂණ කරන ස්ථානය.
වෛද්‍ය මණ්ඩලය[නා.] (බටහිර) වෛද්‍ය වෘත්තියට අදාළ ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීම පරිපාලනය හා බටහිර වෛද්‍යවරුන් ලියාපදිංචි කිරීම සඳහා පිහිටුවාගත් විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන්ගෙන් සමන්විත මණ්ඩලය.
වෛද්‍ය විද්‍යාලය[නා.] (බටහිර වෛද්‍ය ක්‍රමය) පුහුණු කරවන විශ්වවිද්‍යාලයීය ආයතනය.
වෛද්‍ය විද්‍යාව[නා.] වෛද්‍ය ක්‍රම පිළිබඳ ශිල්ප ශාස්ත්‍රය ; වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය.
වෛද්‍යක[නා.ප්‍ර.] 1. වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය ; රෝග නිවාරණය කිරීමේ පිළිවෙත් ; රෝග සුව කිරීමේ ශාස්ත්‍රය. 2. වෛද්‍යයා.
වෛද්‍යවරයා[නා.] 1. වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය දත් තැනැත්තා. 2. රෝගීන්ට වෙදකම් කරන්නා ; වෛද්‍යාචාර්යයා.
වෛද්‍යුත[වි.] 1. විදුලි බලය සහිත ; විදුලි බලය කවන ලද. 2. විදුලි බලය පිළිබඳ.
වෛද්‍යුතමානක යන්ත්‍රය[නා.] විදුලිබල පරිභෝජනය මනින යන්ත්‍රය.
වෛද්‍යෝපදේශය[වෛද්‍ය+උපදේශය] [නා.] වෛද්‍යවරයාගේ අනුශාසනය ; වෙදකම පිළිබඳ ගුරුහරුකම.
වෛදික[වි.] වේදයට අයත් ; වේද ග්‍රන්ථ ලියූ කාලයට අයත්.
වෛදික කුල[නා.ප්‍ර.] වේදයෙහි සඳහන් යාග ආදී පූජාවිධි පවත්වන කුල.
වෛදික දර්ශනය[නා.] වේද කාලීන චින්තකයන් විසින් ලෝකය හා එහි පැවැත්ම ආදිය පිළිබඳව සොයාගන්නා ලද දැනුම.
වෛදික භාෂාව[නා.] වේද වාක්‍ය ඇතුළත් පැරණි සංස්කෘත භාෂාව.
වෛදික සාහිත්‍යය[නා.] වේද කාලීන චතුර්වේදය හා ඊට සම්බන්ධ ග්‍රන්ථ සමූහය.
වෛදික සූක්ත[නා.ප්‍ර.] වේද ගීත.
වෛදූර්ය[නා.ප්‍ර.] වෛරෝඩි මාණික්‍ය.
වෛධර්මය්‍යය[නා.] වෙනස් වන ධර්ම ඇති බව ; අසමානත්වය ; වෙනස්වීම.
වෛධර්ම්‍යවත්[වි.] විරුද්ධ ධර්මය ඇති ; විරුද්ධ ස්වභාවය ඇති.
වෛධව්‍යය[නා.] වැන්දඹුභාවය.
වෛධව්‍යයෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) විධවා යෝගය ; ජන්ම කේන්ද්‍රයක හත්වැන්නේ අඟහරු (කුජ) යෙදීමෙන් හා එකී අගහරුට පාප දෘෂ්ටි එල්ලවීමෙන් මෙම යෝගය යෙදේ.
වෛධාර්මික[වි.] අසම්‍යක් දෘෂ්ටියෙන් යුත් ; මිථ්‍යාලබ්ධික.
වෛධුර්යය[නා.] විරහයෙන් ඇති වූ මානසික දුර්වලතාව ; වෛකල්‍යය.
වෛනයික[වි.] විනය හා සම්බන්ධ ; විනය නීතිරීති ආශ්‍රිත.
වෛනාශිකයා[නා.] මාධ්‍යමික බෞද්ධයා ; සර්වාස්තිවාදියා ; ධර්මයක් තුන් කල්හිම පවතින බව සැලකූ බෞද්ධ නිකායට අයත් තැනැත්තා.
වෛනාහක[නා.ප්‍ර.] වැස්ම ; ආවරණය.
වෛනේය[වි.] හික්මවිය යුතු ; හික්මවිය හැකි.
වෛපරිත්‍යය[නා.] වෙනස්වීම ; පෙරළිය ; විපරිත බව.
වෛපුල්‍ය[වි.] මහත් ලෙස පැතිරුණු ; විශාල ; විස්තීර්ණ.
වෛභව[නා.] බල බහිමය ; ශ්‍රේෂ්ඨත්වය ; උත්තම භාවය.
වෛභාෂික වාදය[නා.] සියලු සංස්කාර අනිත්‍ය වෙතත්, ද්‍රව්‍ය හට ගැන්මට හේතුවන ධාතු නිත්‍ය වෙතැයි යනුවෙන් ඉගැන්වූ භාරතීය බෞද්ධ මතවාදයක්.
වෛමාතෘක[වි.] තම පියාට දාව වෙනත් මවකගෙන් උපන්.
වෛමාතෘව[නා.] තම පියාට දාව වෙනත් මවකගෙන් උපන් සහෝදරිය.
වෛමානික[වි.] දිව්‍ය විමානය හා සම්බන්ධ ; විමානයෙහි උපන්.
වෛමානික විද්‍යාව[නා.] අහස් යාත්‍රාවල ගමන පිළිබඳ විස්තර ඇතුළත් ශාස්ත්‍රය ; ගගන යාත්‍රා විද්‍යාව.
වෛය ජනයා[නා.] ධර්මාවබෝධයට සුදුසු ජනයා ; (ධර්මයෙහි) හික්මවිය හැකි ජනයා.
වෛයක්තිය[නා.] වියත්බව ; උගත්කම ; ව්‍යක්තභාවය ; පාණ්ඩිත්‍යය.
වෛයක්ෂ්‍ය පාරගත[වි.] වියත් බවේ පරතෙරට ගිය ; උගත්කමේ කෙළවරට ගිය.
වෛයර්ථ්‍යය[නා.] වැඩක් නොවනබව ; නිෂ්ඵලභාවය ; ව්‍යර්ථභාවය.
වෛය්‍යාකරණාචාර්යයා[නා.] වියරණ ඇදුරා ; ව්‍යාකරණ ගුරුවරයා.
වෛයාකරණිකයා[නා.] වියරණ උගතා ; ව්‍යාකරණකාරයා ; ශාබ්දිකයා.
වෛර බඳිනවා[ක්‍රි.] තරහ ඇති කරගන්නවා ; ක්‍රෝධ කරනවා ; කල් පවතින තරහක් ඇතිකර ගන්නවා.
වෛරක්කාරයා[නා.] වෛර කරන තැනැත්තා ; විරුද්ධවාදියා ; එදිරිකාරයා.
වෛරක්‍රියා[නා.බහු.] තරහ ව නිසා කරන්නා වූ කෲර ක්‍රියා.
වෛරම[නා.] 1. ක්‍රමවත්ව පිහිටා ඇති ඉරි ; පිළිවෙළකට වැටුණු රේඛා මෝස්තරය. 2. දියමන්ති හා සමාන වෛකාන්ත පාෂාණය.
වෛරම් වැටෙනවා[ක්‍රි.] (ඇතැම් පාෂාණවල හා දැවවල සේ) ඉරි පිහිටනවා ; රේඛා සටහන් වෙනවා.
වෛරය[නා.] පලිගැනීම් ස්වභාවය ඇති ක්‍රෝධය.
වෛරස්‍යය[නා.] මිහිරි නොවන බව ; නීරස බව.
වෛරාග්‍ය[වි.] නොඇලුණු ; රාගයෙන් තොර ; තෘෂ්ණා රහිත ; විරාගී.
වෛරූප්‍ය[වි.] විරූප වූ ; අවලස්සන වූ.
වෛරෝචන[වි.] බබළන ; කාන්තිය විහිදෙන ; දිලිසෙන ; රැස් විහිදෙන.
වෛරෝඩි[නා.ප්‍ර.] බළල් ඇස් වර්ණය සහිත මැණික් විශේෂයක්.
වෛරෝඩි වන්නම[නා.] ශෘංගාරාත්මක ලක්ෂණ දරන වන්නමක්.
වෛලක්ෂණ්‍ය ප්‍රාප්තිය[නා.] වෙනස් වෙනස් ආකාර අනුගමනය කිරීම ; විවිධත්වයට පැමිණීම.
වෛලක්ෂණ්‍යය[නා.] වෙනස් වෙනස් ආකාරය ; විෂමත්වය ; වෙනස් ලක්ෂණ ඇතිබව.
වෛවර්ණ[වි.] නානා පාට ඇති ; විවිධ වර්ණයෙන් යුත්.
වෛවර්ණ්‍යය[නා.] 1. විවිධත්වය ; වෙනස් වෙනස් ආකාරය ; නානාප්‍රකාරත්වය. 2. විරූපබව ; විවර්ණභාවය ; වර්ණහීනභාවය. 3. කුලයෙන් ඉවත්වීම හෝ ඉවත් කිරීම ; වර්ගයෙන් පිටමං කිරීම හෝ වීම.
වෛවස්වත[නා.ප්‍ර.] 1. මහා සම්මත රාජයා වූ මනු රජුට විශේෂණ වූ නාමය. 2. ශනි ග්‍රහයා ; සෙනසුරා.
වෛවාරන්න[වි.] නොයෙක් ආකාරයේ ; විවිධ මෝස්තර සහිත.
වෛවාහ මංගල්‍යය[නා.] පුරුෂයකුට ස්ත්‍රියක් සරණ පාවාදීමේ උළෙල.
වෛවාහික[වි.] 1. විවාහය හා සම්බන්ධ ; සරණ බැඳුමට අයත්. 2. විවාහයට යෝග්‍ය. 3. විවාහයට සැරසුණු.
වෛවාහිකය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රශස්ත රජ්ජුව ; කන්‍යා රජ්ජුව ; කුමාරිච්ඡදය ; කාලිකා සිවිය.
වෛවිධ්‍යය[නා.] නා නා ආකාරය ; නොයෙක් විදිය ; විවිධත්වය.
වෛශද්‍ය[වි.] 1. සුදු ; සුභ වර්ණ. 2. පවිත්‍ර ; පිරිසිදු.
වෛශද්‍යය[නා.] පැහැදිලි බව ; විශද බව.
වෛශ්‍ය[නා.ප්‍ර.] පුරාණ දඹදිව පැවති කුල හතර (චතුර් වර්ණ) අතරින් වෙළඳ කුලය.
වෛශ්‍යයා[නා.] කුලයෙහි උපන් තැනැත්තා.
වෛශ්‍යාව[නා.] ගණිකාව ; වෙසගන.
වෛශ්‍රවණ[නා.] 1. යක්ෂාධිපති රජ ; වෙසමුනි රජු. 2. සතරවරම් දෙවිවරුන් අතරින් උතුරු දෙසට අධිපති දෙව්රජ.
වෛශාඛ[නා.ප්‍ර.] විසා නැකත යෙදෙන සමය ; චන්ද්‍ර මාස දොළහෙන් එකක් වන වෙසක් මාසය.
වෛශාඛ පුණෝත්සවය[නා.] වෙසක් දින පැවැත්වෙන උත්සවය ; බුදු තෙමගුල සැමරීමට වෙසක් මස පුර පසළොස්වක දින පවත්වන උත්සවය.
වෛශාඛ පෞර්ණමිය[නා.] වෙසක් පුන් පොහෝ දිනය ; වෙසක් පසළොස්වක දිනය.
වෛශාරද්‍ය[වි.] ශිල්ප, ශාස්ත්‍ර විෂයෙහි පුළුල් දැනුමක් ඇති ; විශාරද වූ ; වියත්.
වෛශාරද්‍ය ඥානය[නා.] විශාරදභාවය පිළිබඳ නුවණ ; චතුර් වෛශාරද්‍ය ඥානය ; සතර තැනෙක ස්වකීය විශාරදබව මෙනෙහි කිරීමෙන් බුදුරජුනට ඇති වූ සොම්නස් සහගත නුවණ.
වෛශාරද්‍යය[නා.] පුළුල් දැනුමක් ඇති බව ; විශාරද බව ; වියත්බව.
වෛශාල්‍ය[වි.] විශාල වූ ; මහත් වූ ; ලොකු.
වෛශාල්‍යය[නා.] විශාලත්වය ; මහත් බව ; පැතුරුණු බව.
වෛශිෂ්ට[වි.] උසස් ; උතුම් ; විශේෂ වූ ; ශ්‍රේෂ්ඨ වූ.
වෛශේෂය[නා.] වෙසෙස්බව ; විශේෂත්වය ; පොදු නොවන බව.
වෛශේෂ්‍යය[නා.] විශේෂතාව ; විශිෂ්ටත්වය.
වෛෂයික[වි.] 1. විෂයයකට අයත් ; ගෝචර ස්වභාවය ඇති. 2. (පාරිභා.) ක්‍රියාව, සිතිවිල්ල හෝ වින්දනයට සම්බන්ධ වස්තුවකට අයත් වූ.
වෛෂ්ණව[නා.ප්‍ර.] භාරතීය ආගම් අතරින් විෂ්ණු දෙවියා ප්‍රධාන කොටගත් ආගම ; පංචවිධ හින්දු ආගමික සම්ප්‍රදායවලින් එකක්.
වෛෂ්ණවයා[නා.] විෂ්ණු භක්තිකයා ; විෂ්ණු දෙවි අදහන්නා.
වෛෂ්ණවාවලිය[නා.] විෂ්ණු දෙවි හා සම්බන්ධ අවතාර (වේශ) දහය.
වොජ් ඉවුර(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදේ මන්නාරම් බොක්කට බටහිරින් පිහිටි උස් වූ ප්‍රදේශයක්.
වොට් තුලාව(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ඒකක බර මනින (වොට්ගේ) තරාදිය.
වොට් ප්‍රමාණය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ධාරාවක් ගමන් කරන වේගයේ ප්‍රමාණය.
වොට් පැය(පාරිභා.) [නා.] එක වොටයක් පැයක් වැඩ කිරීමෙන් කෙරෙන කාර්යයට සමාන විද්‍යුත් ශක්ති (බල) ඒකකය.
වොට් මානය[නා.] විදුලි ශක්තියේ ප්‍රමාණය මැනීම සඳහා යොදන උපකරණය ; වොට් මාපකය.
වොට් හීනධාරාව(පාරිභා.) [නා.] අවම ප්‍රමාණයකින් ගලා යන විද්‍යුත් ධාරාව.
වොටුන්න[නා.] රජුගේ නිල සංකේතය වන අලංකාර හිස් පළඳනාව ; ඔටුන්න ; කිරීටය.
වොටුම[නා.] මල් කෙමිය.
වොඩ්කා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රයි නම් ධාන්‍යයෙන් පෙරා ගන්නා, බ්රැන්ඩි මෙන් සැර වූ මද්‍යසාරයක්.
වොඩින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බිඳෙන සුළු බඩු ඇසිරීමේදී ඒවා එකිනෙකට හැපී බිඳෙනු වැළැක්වීම සඳහා අතරට යොදන (පුළුන් හෝ ලොම්වලින් යුත්, වතුර බීගන්නා) ද්‍රව්‍යයක්.
වොපරි[නා.ප්‍ර.] ඉස බඳින පටි ; තලප්පාව ; තොප්පි.
වොම්බාටාවා(පාරිභා.) [නා.] ඕස්ට්‍රේලියාවේ වසන කැන්ගරුන් හා සමාන, ක්ෂීරපායී ගණයට අයත් සතෙක්.
වොයිල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අඩක් විනිවිද පෙනෙන ඉතා සියුම් කපු හෝ ලෝම රෙදි වර්ගයක්.
වොරජන, වොරදන, වොරඳන[වි.] විරාජමාන ; බැබළෙන.
වොලට්ටුව, වොලොට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] මෙවලම් දැමීම සඳහා භාවිත කරන කුඩා පෙතැලි පසුම්බිය ; කොපුව.
වොලන්ටියර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සිය කැමැත්තෙන් යම් කටයුත්තක් භාරගන්නා තැනැත්තා ; යුද්ධ හමුදාවට හෝ අනෙකුත් සේවාවලට ස්වෙච්ඡාවෙන් ඇතුළත්වන්නා.
වොලබියා(පාරිභා.) [නා.] කැන්ගරු වර්ගයේ කූඩා සතෙක්.
වොල්කනයිස් කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] රබර් හා ගෙන්දගම් මිශ්‍රණ එකට උණු කොට සාදන සංයෝගයකින් (ටයර් ආදි රබර් භාණ්ඩ) පාස්සනවා.
වොල්ටීය විදුලිය[නා.] වෝල්ට් වලින් විස්තර කළ හැකි විද්‍යුත්ගාමක බලය.
වොලිබෝල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හය දෙනා බැගින් වූ පිල් දෙකක්, මැද ඇති උස් දැලක් දෙපැත්තේ සිට හුළං පිරවූ ලොකු බෝලයක් අත්වලින් ගැසීමෙන් කරන ක්‍රීඩාවක් ; අත්පන්දු.
වොලො[නා.ප්‍ර.] කොල්ලකාගත් දෙය ; විලෝපය.
වොලො ගන්නවා[ක්‍රි.] පැහැර ගන්නවා ; මංකොල්ල කනවා.
වොලොමන්ට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පිටියෙන් තනා ගත් කොපුවක් තුළට අඹරා ගත් මස්, මාළු බහා පිළියෙල කළ කෑමක්.
වොෂරය[නා.] ලෝහයෙන් හෝ රබර්වලින් තනන ලදුව යා කෙරෙන තැන් හෝ මුරුච්චි (ඇණ) සුරක්ෂිතව තබා ගැනීමට උපකාර වන මුදුව.
වොෂිංසිල්ක්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වර්ණයට හෝ වියමනට හෝ හානියක් නොවන සේ සේදිය හැකි සේද රෙදි වර්ගයක්.
වොෂින් සෝඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රෙදි ආදිය සේදීමට ගන්නා සියුම් කැටවලින් යුත් සෝඩියම් බයිකාබනේට්.
වොස්සග්ගය[නා.] දේය ධර්ම පරිත්‍යාගය ; දිය යුතු දේ පවරා දීම.
වොස්සජ්ජනය[නා.] 1. තමන්ගේ අයිතිය අත්හැරීම ; පරිත්‍යාගය. 2. (ආයු සංස්කාරය) අතහැරීම ; මුදා හැරීම. 3. බිම තබනු පිණිස පය පහත හෙළීම. 4. කෙළෙස් ප්‍රහීණ කිරීම.
වොළනාය[නා.] සත් දවසක් එක දිගට වහින වැස්ස.
වොළො[වි.] දුර්වල වූ ; දුබල වූ.
වෝක්ස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අදාළ බැංකුවෙන් හෝ ඊට අනුබද්ධ බැංකු ශාඛාවකින් මුදල් ගෙවිය හැකි වන සේ නිකුත් කරන චෙක්පත.
වෝටර් පික්චර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] වතුරෙන් තෙමා පොතක හෝ කොළයක අලවා ආපසු ගත්විට පින්තූරය පොතේ හෝ කොළයේ රැඳී සිටින කුඩා පින්තූර විශේෂය.
වෝට්සෙලා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එක් තැනක පල් වන ජලයේ දක්නට ලැබෙන සීනු හැඩය ඇති ක්ෂුද්‍ර ජීවියෙක්.
වෝඩ් මුලාදෑනියා(පාරිභා.) [නා.] ආරෝග්‍ය ශාලාවක වාට්ටුව රැකබලා ගන්නා ප්‍රධාන ආරක්ෂක නිලධාරියා.
වෝදනා[වි.] කෙළෙස්වලින් මිදුණු ; පවිත්‍ර.
වෝදාන චිත්තය[නා.] දෙවැනි තුන්වැනි සතරවැනි මාර්ග චිත්ත වීථියෙහි පහළ වන සිත.
වෝපනය[නා.] මෙහෙය ; සහාය ; උදවුව.
වෝප්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රෙදි වියනු ලබන, රෙද්දක හරස් නූල් කතිරය මෙන් තිබෙන්ට සලස්වනු ලැබීම සඳහා දික් අතට ඇදුණු නූල ; නූල් හැදය.
වෝප්බීම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නූල් හැදය ඔතන කඳ ; වට කඳ.
වෝපිං(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීමේදී නූල් හැදයක් සෑදීමට නූල් දික් ගැසීම.
වෝල්ටය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත්ගාමක බල ඒකකය.
වෝල්ටයික කෝෂය, වෝල්ටීය කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් විච්ඡේදයක් සමඟ ස්පර්ශව ඇති ඇනෝඩ හා කැතෝඩ යන ඉලෙක්ට්‍රෝඩ දෙක අතර විභව අන්තරයක් ඇති කර විද්‍යුත්ගාමක බලයක් නිපදවන කෝෂය.
වෝල්ටාමානය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරාව මැනීමේ උපකරණ විශේෂයක්.
වෝල්ටීයතාව(පාරිභා.) [නා.] වෝල්ට්වලින් දැක්වෙන විද්‍යුත් ගාමක බලය.
වෝහාර දේසනාව[නා.] දෙ වැදෑරුම් බුද්ධ දේශනාවලින් එකක් ; ව්‍යවහාරය අනුව කරන දෙසුම ; සූත්‍ර පිටකයේ අඩංගු වන ක්‍රමයේ දේශනා.
වෝහාර මණ්ඩලය[නා.] ආණ්ඩුවේ ව්‍යවහාර නීතිරීති කඩ කිරීම නිසා හට ගත් නඩු විමසන මණ්ඩලය.
වෝහාරය[නා.] ව්‍යවහාරය ; පැවැත්ම.
ශමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ අක්ෂර පටිපාටියේ පනස් හයවැනි අකුර ; තිස්හය වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය.
ශංක්වාහ(පාරිභා.) [වි.] කූඤ්ඤයක හැඩය ගත් ; ශංකුවක් වැනි ; ත්‍රිකෝණාකාර.
ශංක්වාහ අස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] හිස්කබල තුළ පිහිටා ඇති ඇට අටෙන් එකක නාමය ; කීලාස්ථිය.
ශංකා ධර්මය[නා.] සැක කිරීමේ දර්ශන වාදය ; සැකය දර්ශනයක් කොට ගැනීම ; සංශය වාදය.
ශංකාව, ශංකාව[නා.] සැකය ; අවිශ්වාසය ; අනුමානය.
ශංකුකය(පාරිභා.) [නා.] විකරණයට භාජන වූ ග්‍රාහිකා හතරකින් නිර්මාණය වූ පිරිමි නෞටිලොයිඩෙයාවන්ගේ කේතුරූපාකාර ව්‍යූහය.
ශංකුපථ[නා.ප්‍ර.] කණු සිටුවා එහි රැහැන් බැඳ සකස් කරගන්නා ගමන් මග.
ශංඛ විද්‍යාව[නා.] හක්ගෙඩි හා බෙල්ලන් පිළිබඳ විද්‍යාව.
ශංඛක[වි.] හිස් කබල හෝ මස්තිෂ්කය පිළිබඳ වූ ; හිස් කබලෙහි හෝ මස්තිෂ්කයෙහි පිිහිටි.
ශංඛක අස්ථිය[නා.] ක්ෂීරපායීන්ගේ හිස් කබලෙහි පිහිටි කාටිලේජ ඇටයක්.
ශංඛක කවලිකය[නා.] පේශිමය තන්තුවලට සම්බන්ධයක් වශයෙන් ක්‍රියා කරන තන්තුමය ප්‍රස්තරය හෝ ප්‍රසාරික කණ්ඩරාව.
ශංඛක තුල්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] මස්තිෂ්කයේ ශංඛක ඛණ්ඩිකාවෙහි යටිපැත්ත මතුයෙහි පිහිටි, අපර ශංඛය කර්කුරූපී සංචලිතයෙන් වෙන් කරන, මධ්‍ය සිරස් පාටිතය.
ශංඛක ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] හිසෙහි ශංඛක කොටසෙහි පිහිටි තුන් වැදෑරුම් වූ ධමනිය.
ශංඛක නිඛාතය(පාරිභා.) [නා.] පාර්ශ්වික වසයෙන් කපාලයේ පිහිටි අවකාශය.
ශංඛක පේශිය(පාරිභා.) [නා.] ශංඛක නිඛාතයෙන් ආරම්භ වන පේශියක්.
ශංඛකිය(පාරිභා.) [නා.] ශංඛක පේශියක්.
ශංඛී[නා.ප්‍ර.] සුවණ නැකත.
ශංවර[නා.ප්‍ර.] 1. වතුර ; ජලය. 2. කහ පැළෑටිය.
ශංසනය[නා.] 1. තුති කිරීම. 2. පැතීම. 3. ස්වර ශුද්ධිය ; උච්චාරණයේ පිරිසුදු බව ; වචනයෙහි පැහැදිලි බව.
ශංසය[නා.] අවිශ්වාසය.
ශංසා[නා.ප්‍ර.] 1. පැසසීම ; ප්‍රශංසාව. 2. රැවටීම ; වඤ්චාව. 3. වගන්තිය ; වාක්‍යය.
ශංසිත[වි.] 1. පසසන ලද. 2. කියන ලද. 3. නියමිත ; නිශ්චිත. 4. හිංසා කරන ලද.
ශක[නා.ප්‍ර.] 1. පැරැණි දඹදිව රාජ වංශයක්. 2. පැරැණි දඹදිව විසූ මනුෂ්‍ය වර්ගයක්. 3. පැරැණි දඹදිව ප්‍රදේශයක්.
ශකට ධුරය[නා.] කරත්තයෙහි ගොනුන් බඳින ලීය ; වියගහ.
ශකට පඤ්ජරය[නා.] කරත්ත කූඩුව ; රිය මැඳිරිය.
ශකට සාර්ථ[නා.ප්‍ර.] කරත්ත සමූහය ; ගැල්වල බඩු පටවාගෙන යන වෙළඳ කණ්ඩායම ; ගැල් සාත්තුව.
ශකටය[නා.] 1. කරත්තය ; ගැල; රිය. 2. ඒකාදශ මහා යෝගවලි එකක්;ශකට යෝගය. 3. රෙහෙණ නැකත.
ශකනෘප[නා.ප්‍ර.] ශක වර්ෂය ආරම්භ කළ රජතුමා ශාලිවාහන නම් රජු.
ශකරාජවර්ෂය[නා.] ශාලිවාහන රජුගෙන් ආරම්භ වූ වර්ෂය.
ශකලය[නා.] 1. කැබැල්ල ; ඛණ්ඩය. 2. කුරුඳු පොතු.
ශකලික[වි.] කැබලි කළ ; කැබලිවලට කැඩූ.
ශකවර්ෂය[නා.] ශාලිවාහක නම් ශක රජුගෙන් ආරම්භ වූ වර්ෂ ක්‍රමය ; සකවස.
ශක්ත[වි.] 1. හැකි ; පුළුවන් ; සමත්. 2. ශරීර ශක්තියෙන් යුත්. 3. ඇලුණු ; බැඳුණු.
ශක්තය, ශක්තිය[නා.] හැකියාව ; පුළුවන්කම.
ශක්තව[නා.ප්‍ර.] බැද කුඩු කරගත් යව හෝ සහල් ; අත්සුනු.
ශක්ත්‍යායුධය[නා.] හෙල්ල.
ශක්තිජනක[වි.] සිරුරෙහි සවිය උපදවන ; ශක්තිය ඇති කරවන.
ශක්තිත්‍රය[නා.] සාර්ථක රාජ්‍ය පාලනය සඳහා රජ කෙනකුට අවශ්‍ය යැයි සැලකුණු ප්‍රභූත්වය, මන්ත්‍රණය, උත්සාහය යන තුන් වැදෑරුම් ශක්තිය.
ශක්තිතාව[නා.] පහසුවෙන් කැඩී බිඳී යාමෙන් තොර බව ; ශක්තිමත් බව.
ශක්තිධරයා[නා.] අඩයටිය දරන්නා ; කඳ කුමරු.
ශක්තිපූජාව[නා.] පාර්වතී දේවිය වෙනුවෙන් පවත්වනු ලබන පූජා විශේෂයක්.
ශක්තිමට්ටම(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ක්‍රමයක් යටතේ ඉඩදෙනු ලබන උපරිම ශක්ති ප්‍රමාණය.
ශක්තිමත්[වි.] ශක්තිය ඇති ; ශක්ති සම්පන්න.
ශක්තිය[නා.] 1. කායික හෝ මානසික සවිය ; හයිය. 2. බලය ; ප්‍රතාපය ; පරාක්‍රමය. 3. යමක් කිරීමට ඇති හැකියාව ; කුශලතාව. 4. ඉන්ධනයකින් උපදවන ක්‍රියාකාරී බලය. 5. ද්‍රව්‍යයක අන්තර්ගත ගති පහෙන් එකක්. 6. පැරණි ආයුධ විශේෂයක් ; අඩයටිය. 7. පහසුවෙන් නොකැඩෙන ස්වභාවය.
ශක්තිවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] භෞතික හා රසායනික විපර්යාසවල ශක්ති සම්බන්ධතා පිළිබඳ විද්‍යාව ; ශක්තියේ පොදු මූලධර්ම පිළිබඳ විද්‍යාව.
ශක්තිසංස්ථිතිය(පාරිභා.) [නා.] ශක්තිය එක් ස්වරූපයකින් වෙනත් ස්වරූපයකට පරිවර්තනය කළ හැකි නමුත් එය නිර්මාණය කිරීම හෝ විනාශ කිරීම කළ නොහැකිය යන නියමය.
ශක්තිහීන[වි.] ශක්තියෙන් අඩු.
ශක්තු[නා.ප්‍ර.] 1. බැදකුඩුකරගත් යව හෝ සහල්. 2. ආයුර්වේදයෙහි සඳහන් උග්‍ර විෂවලින් එකක්.
ශක්ථි[නා.ප්‍ර.] උකුළත් දණහිසත් අතර කොටස ; කළවය.
ශක්නුතාව[නා.] හැකියාව ; නීත්‍යනුකූල බලය.
ශක්ලික[නා.ප්‍ර.] ලී කැබලි ; ලී පතුරු.
ශක්ලිකාග්නිය[ශක්ලික+අග්නිය] [නා.] ලී කැබලි දමා දල්වනු ලබන ගින්න.
ශක්‍ය[වි.] හැකි ; පුළුවන් ; ශක්තිය ඇති.
ශක්‍යතාව[නා.] හැකියාව ; පුළුවන්කම.
ශක්‍රයා[නා.] බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ සඳහන් වන දෙවි රජ ; සක්දෙවිඳු.
ශක්‍රාති ශක්‍ර[නා.ප්‍ර.] (ශක්‍රයා ඉක්මවා යන ශක්‍රයා යනු වාච්‍යාර්ථයි) බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳ යෙදේ.
ශක්‍රාසනය[නා.] ශක්‍රයාගේ ආසනය ; පඬුපුල් අස්න.
ශකුන, ශකුනි[නා.ප්‍ර.] 1. කුරුල්ලා ; විහඟයා ; පක්ෂියා. 2. රාජාලියා. 3. ශුභාශුභ දක්වන නිමිත්ත.
ශකුනවිද්‍යාව[නා.ප්‍ර.] කුරුල්ලන්ගේත්, දෙපා-සිවුපා සතුන්ගේත් නාදය අසා ශුභාශුභ කීමේ විද්‍යාව.
ශකුනි ග්‍රහය[නා.] බාලග්‍රහ දෝෂය නිසා කුඩා දරුවන්ට වැළඳෙන රෝගයක් ; බාලගිරි දෝෂය.
ශකෘත්[නා.ප්‍ර.] අශූචි ; මල.
ශකෘද්වාර[නා.ප්‍ර.] මල පිටවන දොරටුව.
ශඞ්කර[වි.] 1. සෙත සලසන ; ශාන්තිය ඇති කරන. 2. ජාති දෙකක් හෝ කීපයක් එකට මිශ්‍ර වූ ; කලවම්. [නා.ප්‍ර.] අඳ නැකත.
ශඞ්කාකුල[වි.] සැකයෙන් ආකූල වූ ; සැක සහිත වූ.
ශඞ්කිත, ශංකිත[වි.] සැක කළ ; අනුමාන කළ.
ශඞ්කුලා[නා.ප්‍ර.] 1. පුවක් කැපීමට භාවිත කරන ආයුධය ; ගිරය. 2. මහනෙල් කොළ.
ශඞ්කුව, ශංකුව[නා.] 1. උල ; කණුව. 2. පුරුෂ ව්‍යංජනය ; පුරුෂ ලිංගේන්ද්‍රිය. 3. ග්‍රහ කක්ෂාදියෙහි දුර මැනීමට භාවිත කළ අගල් දොළහක දිග මිම්ම. 4. අඬුව. 5. ශිව දෙවියා.
ශඞ්ඛජ[නා.ප්‍ර.] සක්බෙලි මුතු.
ශඞ්ඛධෞතය[නා.] සක් ගෙඩියෙහි සුදු පැහැය.
ශඞ්ඛනඛය, ශංඛනඛය[නා.] 1. කුඩා හක්ගෙඩිය. 2. සක් නැබ.
ශඞ්ඛය, ශංඛය[නා.] 1. හක් බෙල්ලාගේ කටුව ; හක්ගෙඩිය ; සක. 2. ඇතාගේ කොපුල් තලය ; ඇත්කපෝලය. 3. දශවිධ රත්නයන්ගෙන් එකක්.
ශඨ[වි.] කපටි ; වංචාකාර.
ශඨ ප්‍රවෘත්ති[නා.ප්‍ර.] කපටි පැවැත්ම ; ප්‍රයෝගකාරී හැසිරීම.
ශත පුණ්‍ය[වි.] ඉතා පින්වත් ; මහා පින් ඇති.
ශත භාගය[නා.] සිය ගුණය.
ශතකය[නා.] 1. සියය ; ශතය. 2. පද්‍ය හෝ ශ්ලෝක සියයකින් යුත් ග්‍රන්ථය.
ශතක්‍රතු[නා.ප්‍ර.] යාග සියයක් පැවැත්වූ තැනැත්තා වන ශක්‍රයා.
ශතධෞත[නා.ප්‍ර.] සියක් වරක් සෝදන ලද දෙය ; ඉතා පිරිසිදු ගිතෙල්.
ශතපත්‍ර බන්ධු[නා.ප්‍ර.] නෙළුම් මලෙහි නෑයා ; සූර්යයා.
ශතපත්‍රය[නා.] පෙති සියයක් ඇති දෙය ; නෙළුම් මල.
ශතපත්‍රයා[නා.] පිහාටු සියයක් ඇත්තා වන මොනරා.
ශතපද[නා.ප්‍ර.] පාද සියයක් ඇත්තා ; පත්තෑයා.
ශතපාක[වි.] ඖෂධ යොදමින් සිය වරක් පිසූ.
ශතපෝනකය[නා.] 1. සිදුරු සියයක් ඇති දෙය ; පෙනේරය. 2. ලිංගික රෝගයක්.
ශතම[වි.] සියයෙන් කොටසක් වූ.
ශතම මීටරය[නා.] මීටරයකින් සියයයෙන් කොටස.
ශතම සමක(පාරිභා.) [වි.] සමක ද්‍රාවණයකින් සියයෙන් කොටසක සාන්ද්‍රණයක් ඇති.
ශතරශ්මි[නා.ප්‍ර.] රැස් සියයක් ඇත්තා වන සූර්යයා.
ශතලක්ෂය[නා.] සියක් ලක්ෂය ; කෝටිය.
ශතවර්ෂය[නා.] අවුරුදු සියය ; සියවස.
ශතසහස්‍රය[නා.] සියක් දහස ; ලක්‍ෂය.
ශතසහස්‍රී ලෝකධාතුව[නා.] ලක්ෂ සංඛ්‍යාත සක්වළ ඇති ලෝකධාතුව.
ශත්‍ය[නා.ප්‍ර.] සියයක් ගෙවා මිලට ගත් දෙය.
ශත්‍යාව[නා.] සියය.
ශත්‍රප[නා.] රට පාලනය කරන්නා ; රාෂ්ට්‍ර පාලකයා.
ශත්‍රැ[වි.] සතුරු ; විරුද්ධකාර. [නා.ප්‍ර.] සතුරා ; විරුද්ධකාරයා.
ශත්‍රැග්‍රහණය[නා.] සතුරන් අල්ලා ගැනීම.
ශත්‍රැචක්‍රය[නා.] සතුරු සමූහය ; සතුරු හමුදාව.
ශත්‍රැමථනය[නා.] සතුරන් මැඩීම ; සතුරන් පැරදවීම.
ශතාංශක ක්‍රමය[නා.] අංශක සියයේ ක්‍රමය ; සෙන්ට්‍රිගේඩ් ක්‍රමය.
ශතාංශය[නා.] සියයෙන් කොටස ; සියයෙන් පංගුව.
ශතාක්ෂ[වි.] ඇස් සියයක් ඇති.
ශතාබ්දය[නා.] අවුරුදු සියය ; සියවස ; ශතවර්ෂය.
ශතායුෂ්කයා[නා.] අවුරුදු සියයක් ආයුෂ ඇති තැනැත්තා.
ශතාර්හ[වි.] සියයක් වටිනා ; සියයක් අගනා.
ශනි[නා.ප්‍ර.] 1. සෙනසුරු ග්‍රහයා. 2. ශනි ග්‍රහයාට අයත් දිනය ; සෙනසුරාදා.
ශනිදින[නා.ප්‍ර.] සෙනසුරු ග්‍රහයාට හිමි දිනය ; සෙනසුරාදා.
ශපථය[නා.] දිවුරා කරන ප්‍රකාශය ; දිවිරීම.
ශබරයා[නා.] 1. වනාන්තරවල කඳුකර පෙදෙස්හි වෙසෙමින් දඩයමින් ජීවත් වන මනුෂ්‍ය වර්ගයක් ; ම්ලේච්ඡයා ; වැද්දා.
ශබරාඞ්ගනාව[ශබර+අඞ්ගනාව] [නා.] වන ප්‍රදේශයන්හි වෙසෙන ස්ත්‍රිය ; වැදි ගැහැණිය.
ශබ්ද කල්පද්‍රැම[නා.ප්‍ර.] සංස්කෘත කෝෂ ග්‍රන්ථයක නාමය.
ශබ්ද ග්‍රාහකය(පාරිභා.) [නා.] හඬ ලබාගන්නා යන්ත්‍රය ; ශබ්දය රඳවා ගන්නා උපකරණය.
ශබ්ද තරංගය, ශබ්ද තරඞ්ගය[නා.] ශබ්දය එක් දිශාවකට ගමන් කරවීමට හේතුවන වායු තරලයක අභ්‍යන්තර අංශු චලනය නිසා ඇතිවන රැල්ල.
ශබ්ද දෝලනය[නා.] ශබ්ද හටගැනීමට හේතුවන චලනය.
ශබ්ද දෝෂ[නා.ප්‍ර.] (සංගී.) ශබ්දයෙහි දොස් ; ශබ්දයෙහි පවත්නා අමනෝඥ ස්වරූපය.
ශබ්ද ධර්මය[නා.] (ව්‍යාක.) භාෂාවක නිවැරදි භාවිතය පිළිබඳ න්‍යායය ; ශබ්ද රීතිය.
ශබ්ද ධ්වනිය[නා.] කාව්‍යයක රසභාව පෝෂණය කරන අක්ෂරයන්ගේ ද සංඝටනාවෙන් ඇතිවන ව්‍යංග්‍යය ; ශබ්දාලංකාරය.
ශබ්ද ධාතු[නා.ප්‍ර.] සත්ව පුද්ගලාදීන් තොර ධාතු මාත්‍රයක් වූ ශබ්දය.
ශබ්ද පරිණාමය[නා.] වචනවල උපත හා විකාශනය.
ශබ්ද ප්‍රකෘතිය[නා.] නාම පදයක මුල් ස්වභාවය ; නාම ප්‍රකෘතිය.
ශබ්ද ප්‍රඥප්තිය[නා.] ශබ්දයක් පිළිබඳව ව්‍යවහාරය අනුව ඇති වී තිබෙන සම්මතය ; අකුරක හඬ පිළිබඳ නියමය.
ශබ්ද ප්‍රයෝගය[නා.] වචන යෙදෙන ආකාරය ; වචන භාවිතය ; වචන යෙදීමේ රටාව.
ශබ්ද පූජාව[නා.] බුදුරදුන්ට හේවිසි, හොරණෑ, වීණා ආදි වාද්‍ය භාණ්ඩ වාදන ශබ්දයෙන් කරන පූජාව.
ශබ්ද පෙට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] තැටිගත කරන ලද ගීත ශබ්ද ආදිය නැවත වාදනය කිරීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා සංගීත භාණ්ඩ විශේෂය ; ධ්වනි මඤ්ජුසාව.
ශබ්ද බාහුල්‍යය[නා.] වචන බහුල බව ; වචන අධික බව.
ශබ්ද භේදය[නා.] 1. වචනවල එකිනෙකට ඇති වෙනස ; වචනයන්ගේ විවිධත්වය. 2. වචන උච්චාරණය සම්බන්ධව ඇති විවිධත්වය ; වචන උච්චාරණ භේදය.
ශබ්ද මඤ්ජුසාව[නා.] බොටුව ; ගෙල ; ග්‍රීවය.
ශබ්ද මාධුර්යය[නා.] 1. වචනයෙහි මිහිරි බව ; හඬෙහි මධුරභාවය. 2. ගද්‍ය පද්‍ය රචනාවල අක්ෂර යෙදීමේ ක්‍රම මගින් උපදින ශබ්ද රසය.
ශබ්ද ලක්ෂණය[නා.] 1. (භාෂාවෙහි) ශබ්දවල ලක්ෂණය. 2. වියරණය.
ශබ්ද වර්ධනය[නා.] ස්වර වැඩීම ; කටහඬ වැඩීම ; කථාවෙහි ස්වරය පිරිසිදු වීම.
ශබ්ද ව්‍යුත්පත්තිය[නා.] වචනයක නිරුක්තිය ; වචනයක ප්‍රභවය.
ශබ්ද විතර්කය[නා.] ශබ්දාරම්මණයට සිත නංවන චිත්ත ස්වභාවය.
ශබ්ද විද්‍යාව[නා.] 1. වචන පිළිබඳ විද්‍යාව ; ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රය. 2. (පාරිභා.) ශබ්ද නිෂ්පාදනය, සම්ප්‍රේෂණය හා ශබ්දයේ ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ විද්‍යාව ; ධ්වනි විද්‍යාව.
ශබ්ද විභාගය[නා.] භාෂාවක වර්ණමාලාව වර්ග කර දැක්වීම.
ශබ්ද විශූලය[නා.] ප්‍රතිධ්වනිය ඇති කරන උපකරණයක් ; අනුනාදකය.
ශබ්ද ශක්තිය[නා.] වචනයේ බලවත්කම ; වාග් ශක්තිය.
ශබ්ද ශාස්ත්‍රඥයා[නා.] ව්‍යාකරණය දත් විශේෂඥයා ; ශබ්ද ශාස්ත්‍රය දන්නා පුද්ගලයා.
ශබ්ද ශාස්ත්‍රය[නා.] භාෂාවේ නිවැරදි ව්‍යවහාරය උගන්වන ශාස්ත්‍රය ; වියරණය ; ව්‍යාකරණය ; ශබ්ද විද්‍යාව.
ශබ්ද සංකේත[නා.ප්‍ර.] ශබ්දයක් හැඳින්වීමට භාෂාවෙහි යොදන අක්ෂර.
ශබ්ද සංග්‍රහය[නා.] 1. වචන එකතුව ; අකාරාදිය. 2. නම් වැල ; නාමාවලිය.
ශබ්ද සංඝට්ටනය[නා.] ශබ්ද ගැටීම.
ශබ්දකාර[වි.] ශබ්ද කරන ; හඬ නංවන.
ශබ්දකෝෂ කර්තෘ[නා.ප්‍ර.] ශබ්දකෝෂයක් සම්පාදනය කරන්නා ; ශබ්දකෝෂකරණයෙහි නියැලී සිටින තැනැත්තා.
ශබ්දකෝෂය[නා.] භාෂාවක වචනවල වර්ණ වින්‍යාසය, උච්චාරණය, අර්ථ නිරුක්ති ආදිය නියමිත පටිපාටියකට අනුව සම්පාදනය කරන ලද ග්‍රන්ථය ; අකාරාදිය.
ශබ්දකෝෂ්ඨය[නා.] ස්වාස නාලයේ ඌර්ධව භාගය.
ශබ්දගණය[නා.] අකුරු හෝ පද කොටස ; අක්ෂර කොට්ඨාසය.
ශබ්දගුණ[නා.බහු.] (සංගී.) ශබ්දයෙහි පවත්නා මනා ස්වභාවය ; ශබ්දයෙහි ශෝභන ලක්ෂණය.
ශබ්දජනක[වි.] ශබ්ද උපදවන.
ශබ්දඥ[වි.] ශබ්ද ශාස්ත්‍රය දන්නා.
ශබ්දත්‍රය[නා.] (ව්‍යාක.) අන්‍ය ශබ්දකාරක, ත ශබ්ද කාරක, ම ශබ්ද කාරක යන ශබ්ද තුන ; ප්‍රථම, මධ්‍යම, උත්තම යන ; පුරුෂත්‍රය.
ශබ්දදාන[නා.ප්‍ර.] හේවිසි, බෙර දවුල් ආදිය වැයීමෙන් කරන පූජාව ; ශබ්ද පූජාව.
ශබ්දනය[නා.] වචනය දැන ගැනීමේ මග.
ශබ්දය[නා.] 1. (යම්කිසිවකින් නිකුත් වන) හඬ ; සද්දය. 2. මහත් හඬ ; ඝෝෂාව. 3. නද ; නාදය. 4. මුවින් නිකුත් කරන හඬ ; කටහඬ. 5. වචනය ; වදන. 6. අකුර ; අක්ෂරය. 7. විභක්ති ආශ්‍රය කිරීමට පෙර වචනයක මුල් ස්වරූපය ; ශබ්ද ප්‍රකෘතිය. 8. (තර්ක.) න්‍යාය දර්ශනයෙහිලා දැනීම ලබාදෙන ප්‍රමාණ හතරෙන් එකක්.
ශබ්දරසය[නා.] වචනයක පවත්නා ශ්‍රවණ මාධුර්ය ගුණය.
ශබ්දරැල්[නා.ප්‍ර.] ශබ්ද තරංග ; ධ්වනි තරංග.
ශබ්දරූපය[නා.] ශ්‍රෝත්‍ර ප්‍රසාදයට විෂය වන ශබ්දය.
ශබ්දව්‍යුත්පාදනෝපාය[නා.ප්‍ර.] වචන ප්‍රභවය වී ඇති පිළිවෙල ; වචනවල නිරුක්ති ක්‍රමය.
ශබ්දවාහිනී යන්ත්‍රය[නා.] ග්රැමෆෝනය ; කථා පෙට්ටිය.
ශබ්දවිචාරය[නා.] 1. ශබ්දාරම්මණයෙහි සිත බැඳීම; සිත විසින් සිත අරමුණු සේ ගනු ලැබීම. 2. කිසියම් භාෂාවකට අදාළ ශබ්ද රටා, ශබ්ද ඒකක ආදිය පිළිබඳව සොයා බැලීම.
ශබ්දවේධි[වි.] (සතෙකුගේ) ශබ්දය පමණක් අසා ඒ අනුව ඉලක්කයට විදීමෙහි සමත්.
ශබ්දවේධි ශරය[නා.] ශබ්දය අනුසාරයෙන් විදින හීය.
ශබ්දශාසන[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාකරණ නීතිය ; වියරණ රීතිය.
ශබ්දසම[වි.] සමාන අකුරු ඇති ; එළිසම ඇති.
ශබ්දසමසන[නා.ප්‍ර.] පද කෙටි කිරීම ; පද සංක්ෂේපය.
ශබ්දසාධනය[නා.] ශබ්දවල නිර්මාණය හෙවත් පද සිද්ධිය පිණිස ඇති වන ව්‍යාකරණ විධි විස්තර කිරීම ; වියරණ ක්‍රම දැක්වීම.
ශබ්දහීන[නා.ප්‍ර.] කාව්‍යදෝෂයක් ; ව්‍යාකරණ විරෝධි පද යෙදීම ආශ්‍රිත කාව්‍යදෝෂය.
ශබ්දාංශ[ශබ්ද+අංශ] [නා.ප්‍ර.] ශබ්දයකින් කොටස ශබ්දයකින් භාගය.
ශබ්දාර්ථ ශාස්ත්‍රය[නා.] වචන හා ඒවායේ අරුත් පිළිබඳ විද්‍යාව ; වචනාර්ථ සම්බන්ධ ශාස්ත්‍රය.
ශබ්දාලංකාරය[නා.] සමාන හඬ නංවන වචන ළං ළං ව යෙදීම නිසා ඇතිවන කාව්‍යාලංකාරය.
ශබ්දාවලිය[ශබ්ද+ආවලිය] [නා.] ශබ්ද සමූහය ; වචනමාලාව ; පදවැල.
ශමකය[නා.] වේදනාව නැති කරන දෙය ; වේදනාව ශමනය කරන ඖෂධය.
ශමථ[නා.ප්‍ර.] සන්සිඳවීම ; සත්වයාගේ චිත්ත සන්තානයෙහි බල පවත්වන රාග, ද්වේශ, මෝහ යන ක්ලේශ සන්සිඳවීම.
ශමථ භාවනාව[නා.] දෙවැදෑරුම් භාවනා ක්‍රමවලින් එකක් ; සිතේ පහළ වන රාග, ද්වේෂ, මෝහ යන ක්ලේශ ධර්ම සංසිඳවීමේ භාවනා ක්‍රමය.
ශමථබලය[නා.] (අභි.) ප්‍රතිවිරුද්ධ ධර්මයන් නිසා කම්පිත නොවන සමාධිය.
ශමන වාදය[නා.] ආගමික ධ්‍යාන යෝග ක්‍රමයක් ; ලෞකික ජීවිතයෙන් ඈත් වී භක්තිය මත මානසික ඒකාග්‍රතාවක් ඇති කර ගැනීම.
ශමනක[නා.ප්‍ර.] වේදනාව නැති කරන බෙහෙත් ; වේදනාව ශමනය කරන ඖෂධ.
ශමනය[නා.] සන්සිඳීම ; සන්සුන් බවට පත්වීම.
ශමනීය[වි.] සන්සිඳවිය යුතු ; සන්සිඳවිය හැකි.
ශමය[නා.] 1. සන්සුන්කම ; සංවරය. 2. ශාන්තිය. 3. කෙලෙස් නැතිවීම. 4. සාමදානය. 5. අලංකාර ශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන් වන ස්ථායී භාවයක්.
ශමයිතෘ[නා.ප්‍ර.] සන්සිඳුවන්නා ; ශමනය කරන්නා.
ශමිත[වි.] සන්සිඳුවන ලද ; ශමනය කළ.
ශමිත පාප, ශමිත පාපි[වි.] පව් සන්සිඳ වූ ; පවින් මිදුණු.
ශමීගර්භ[නා.ප්‍ර.] ගින්න ; අග්නිය ; වහ්නිය.
ශමීධාන්‍ය[නා.ප්‍ර.] කරල්වල හටගැනෙන තෝර, මෑ, මුං ආදි ධාන්‍ය ; සූපධාන්‍ය.
ශමීර[නා.ප්‍ර.] වාතය ; සුළඟ.
ශයන කෝණය(පාරිභා.) [නා.] බුරුල් ද්‍රව්‍ය ගොඩක හෝ ගොඩැල්ලක ආහත මතුපිටෙන් තිරස් රේඛාව සමඟ සෑදිය හැකි උපරිම කෝණය.
ශයන දශකය[නා.] (පරමායුෂ අවුරුදු සියයක් සේ සලකා) මනුෂ්‍යයකුගේ ආයුෂ බෙදා දැක්වෙන දශක දහයෙන් අවසන් දශකය ; වයස 90 සිට 146 100 තෙක් වූ දශ අවුරුද්ද.
ශයන රචන[නා.ප්‍ර.] යහන සකස් කිරීම ; ඇඳ පිළියෙල කිරීම.
ශයනය[නා.] 1. නිදීම ; සැතපීම. 2. ඇඳ.
ශයනස්ථ[වි.] ඇඳෙහි සිටි ; යහන්ගත.
ශයනාගාරය[නා.] නිදන ශාලාව ; ගෙය ; සැතපෙන කුටිය.
ශයනාසනය[නා.] 1. (ප්‍ර. යෙදේ.) නිඳාගැනීම හා හිඳගැනීම ; සැතපීම හා වාඩිවීම. 2. ඇඳ ; යහන.
ශය්‍යාකෘති[ශය්‍යා+ආකෘති] [වි.] ඇඳක ආකාරය ඇති ; යහනාවකට සමාන.
ශය්‍යාව[නා.] 1. ඇඳ ; සයනය. 2. නිදාගැනීම ; සැතපීම.
ශයාලු[වි.] නිදිමත ගති ඇති ; කම්මැලි.
ශයිත[වි.] ශයනය කළ ; නිදාගත්.
ශර[නා.ප්‍ර.] 1. ඊය ; ඊතලය. 2. ලෝහ විශේෂයක් ; යකඩ.
ශර පඤ්ජරය[නා.] බටගස් සමූහය ; බටපඳුර.
ශරකර්ම[නා.ප්‍ර.] නේත්‍ර රෝග පිළියම් සඳහා උපයෝගී කරගන්නා ශල්‍ය වෛද්‍ය ක්‍රමයක්.
ශරකාණ්ඩය[නා.] බට ලී දණ්ඩ.
ශරච්චන්ද්‍රයා[නා.] ශරත් කාලයෙහි පායන සඳ.
ශරට[නා.ප්‍ර.] සර්පයන් හැර උරග ගණයට අයත් සෙසු සත්ත්ව වර්ගය.
ශරණ[වි.] පිහිට වන ; උපකාර වන. [නා.ප්‍ර.] 1. පිහිට. 2. තිසරණ ; බුද්ධ, ධම්ම හා සංඝ යන තුන් සරණ.
ශරණ පරායණ[වි.] ශරණ යෑම ප්‍රධාන කොට ඇති ; සරණ ගිය.
ශරණ ශීලය[නා.] තුන් සරණයෙහි පිහිටීම ; සරණ ශීලය.
ශරණගමනය, ශරණාගමනය[නා.] බුදුන් දහම් සඟන් යන ත්‍රිවිධ රත්නය සරණ යාම.
ශරණගමනෝපසම්පදාව[ශරණගමන+උපසම්පදාව] [නා.] සාමණේර පැවිද්දන් අධිශිලයෙහි හෙවත් උපසම්පදා ශීලයෙහි පිහිටුවීම සඳහා කරනු ලබන විනය කර්මවලින් එකක්.
ශරණස්ථානය[නා.] පිහිට වන තැන ; ආරක්ෂිත ස්ථානය ; බලකොටුව.
ශරණාගත[වි.] පිහිට පතා පැමිණි ; පිහිට සොයා පැමිණි
ශරණාර්භ[ශරණ+අර්භ] [වි.] අනුන්ට පිහිටවීමට සුදුසු ; අන්‍යයන්ට සරණවීමට යෝග්‍ය.
ශරත් චන්ද්‍රයා[නා.] ශරත් කාලයට පායන සඳ ; සරා සඳ.
ශරත් පරම්පරාව(පාරිභා.) [නා.] ශාරද කුල ; ශරත් ප්‍රජා සංතතිය.
ශරත් විෂුවය[නා.] සරත් සෘතුවෙහි රෑ දහවල් දෙක එක සමානව පවත්නා දිනය ; ශරත් කාලයෙහි සූර්යයාට අවලම්බ ව නිරක්ෂය ඇතිවන සේ පෘථිවිය පිහිටි දිනය.
ශරත් සෘතුව, ශරද් සෘතුව[නා.] සරත් සෘතුව ; වප්, ඉල් මාස දෙක.
ශරතෘණ[නා.ප්‍ර.] ඊ ගස සෑදීමට ගන්නා තෘණ ශාක විශේෂයක් ; බට.
ශරදා[නා.ප්‍ර.] සරත් සෘතුව.
ශරදාකාශ[ශරද්+ආකාශ] [නා.ප්‍ර.] සරත් කාලයෙහි පැහැදිලි ආකාශය.
ශරධාරාව[නා.] ඊය ; ඊතලය.
ශරපරුෂ[වි.] නපුරු ; චණ්ඩ ; ක්‍රෑර.
ශරපස[නා.] අනංගයාගේ හෙවත් කාමදේවයාගේ ඊතල පහ.
ශරප්‍රහාරය[නා.] ඊයෙන් පහර දීම ; ඊ පහර.
ශරපාතය[නා.] ඊ හෙළීම ; ඊයෙන් පහරදීම.
ශරපුඞ්ඛය[නා.] 1. ඊයෙහි පසු කොන ; දුනුදියට අමුණන තැන ; පගිලිය ; ඊදැත්ත. 2. ඊ ගසේ බැඳි පිහාටුව.
ශරභ[නා.ප්‍ර.] හිමාලය ප්‍රදේශයෙහි වසන මුව වර්ගයක්.
ශරමය[වි.] ඊතලවලින්ම සෑදු ; ඊමුවා.
ශරය[නා.] ඊය ; ඊතලය.
ශරයටිය[නා.] සැරයටිය ; හැරමිටිය.
ශරරජ්ජු[නා.ප්‍ර.] රැහැන ; රැහැනක් මෙන් සිටින සේ විදින ලද ඊ පෙළ.
ශරවන[නා.ප්‍ර.] බටගස්වලින් ගහන වූ ප්‍රදේශය ; බටකැලෑව.
ශරවේණි[නා.ප්‍ර.] ගොතන ලද හිසකෙස් වැටියක් වන සේ ඊතලවලින් විදීම ; විදීමෙන් පෙනෙන්ට සැලැස්වූ වෙණිය.
ශරවේධය[නා.] ඊයෙන් ඊයට විදීමේ ධනුශිල්ප ක්‍රමය.
ශර්කර[වි.] සිහින් වැලි මෙන් වූ ; අශ්මරිය.
ශර්කරා[නා.ප්‍ර.] 1. මිදී කැටිගැසුණු පැණි ; සකුරු ; සීනි ; සක්කරා. 2. හකුරු කැබැල්ල. 3. බොරලු ; සිහින් ගල් කැට. 4. මූත්‍රවල සිහින් වැලි මෙන් කැට ඇතිවන රෝග විශේෂයක්.
ශර්කරා අණුව[නා.] කාබන්ඩයොක්සයිඩ් අණු හයක් හා ජලය අණු දොළහක් සංයෝජනයෙන් ඇති වන අණුව.
ශර්කරා උපාදාන[නා.ප්‍ර.] සීනි දැඩි ලෙස උරා ගැනීම ; ශර්කරා බාහුල්‍යය.
ශර්කරාමිතිය[නා.] අඩංගු සීනි ප්‍රමාණයේ ප්‍රමිතිය.
ශර්ම[නා.ප්‍ර.] බ්‍රාහ්මණ වංශිකයන්ගේ නාමය අගට යෙදෙන ගෞරව පදයක්.
ශරාභ(පාරිභා.) [වි.] ඊතලයක හැඩය ඇති ; ශරාකාර.
ශරාභිඝාතය[ශර+අභිඝාතය] [නා.] ඊ පහර වැදීම ; ශර ගැටීම.
ශරාව[නා.] 1. පුරාණ මිනුම් ඒකකයක්. 2. මලාව ; තැටිය. 3. ලොකු කුප්පිය ; ප්ලාස්කුව. 4. වැසිකිළි පෝච්චිය.
ශරාවකය(පාරිභා.) [නා.] තුනී කොරපොත්ත ; සිවිය ; පටලය.
ශරිරාවරණය[නා.] සිරුර වසාගෙන ඇති තුනී සම ; පිට සම.
ශරීය(පාරිභා.) [වි.] සත්ව ශරීරයේ ඉදිරි පාර්ශ්වයේ සිට පසුභාගය දක්වා වූ ; මධ්‍ය සිරස් ; ඊ හැඩය ඇති.
ශරීර ඇපය[නා.] විත්තිකරු නියමිත දිනයේ දී පොලිසියට හෝ උසාවියට ඉදිරිපත් වන බවට පොරොන්දු පත්‍රයකට අත්සන තැබීමෙන් වන බැඳීම.
ශරීර කූඩුව[නා.] 1. (කූඩුවක් හා සමාන) සිරුර. 2. (කථා.) ඇටසැකිල්ල.
ශරීර කෘත්‍යය[නා.] 1. මලමුත්‍ර පහකිරීම. 2. ශරීරය සම්බන්ධ කටයුතු. 3. ආදාහනය.
ශරීර චේෂ්ටාව[නා.] අතපය සැලීම් ආදි වශයෙන් සිදුකරන ශාරීරික ක්‍රියාව ; ඉඞ්ගිතය.
ශරීර නික්ෂේප[නා.ප්‍ර.] ශරීරය ඉවතලීම ; කාලක්‍රියාව.
ශරීර පරිවර්තය[නා.] ආහාර ශරීරගත වන භෞතික හා රසායනික ක්‍රියාව ; ශරීර පෝෂණ ක්‍රියාව.
ශරීර බන්ධන[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි අංගෝපාංග සම්බන්ධ කෙරෙන සන්ධි.
ශරීර බිත්තිය[නා.] ශරීර පටලය ; ශරීර කවචය.
ශරීර භේදය[නා.] 1. මරණය ; කායභේදය. 2. ශරීර අංගවල කැඩීම හෝ බිඳීම. 3. ජ්වර රෝගයෙන් හටගන්නා උපද්‍රව දසයෙන් එකක්.
ශරීර විද්‍යාව[නා.] ශරීරයේ අවයව පිළිබඳ විස්තර උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
ශරීර ශුද්ධිය[නා.] 1. භාවනා මඟින් ශරීරය කෙලෙස් මලින් පිරිසිදු කිරීම. 2. ඖෂධ මගින් සිරුර පිරිසිදු කිරීම ; විරේක කිරීම.
ශරීර ශෝභාව[නා.] සිරුරෙහි බැබළීම ; කයෙහි දීප්තිය.
ශරීරක්ෂමය[නා.] වැඩෙහි නිරතවීමට පවත්නා ශරීර ශක්‍යතාව ; ශාරීරික හැකියාව.
ශරීරදරථය[නා.] ශරීරයේ ඇති වන විඩාව ; කායික පීඩාව.
ශරීරප්‍රභාව[නා.] සිරුරු පැහැය ; ශරීර වර්ණය.
ශරීරභාවය[නා.] ශරීරාකාරය ; දේහ විලාසය.
ශරීරභූත[වි.] කයින් හටගත් ; සිරුරින් උපන්.
ශරීරය[නා.] 1. පංචස්කන්ධය ; කය ; සිරුර ; ඇඟ. 2. කාරණය ; මාතෘකාව. 3. කලේබරය ; මෘතදේහය.
ශරීරයාපනය[නා.] සිරුර යැපීම ; ශරීරය පවත්වා ගැනීම ; ශරීර රක්ෂණය.
ශරීරවලඤ්ජනය[නා.] ශරීරයෙන් පිටකරන ලද්ද ; මලමූත්‍ර ; අශූචි.
ශරීරසාර[නා.ප්‍ර.] සිරුරින් ලබාගත යුතු යහපත් ඵලය ; ශරීර හරය.
ශරීරාභ්‍යඤ්ජනය[ශරීර+අභ්‍යඤ්ජනය] [නා.] සිරුරෙහි බෙහෙත් තෙල්, ඖෂධාලේප ආදිය ගෑම.
ශරීරාභාසය[නා.] කයෙහි දීප්තිය ; දේහ කාන්තිය.
ශරීරායාසය[නා.] සිරුරෙහි හටගන්නා වෙහෙස ; ශාරීරික පීඩාව.
ශරීරාරක්ෂක බළඇණිය[නා.] රජතුමා රැකබලා ගන්නා වූ සේවා බළකාය ; යුද්ධ හමුදාව.
ශරීරාවර්තනය[ශරීර+ආවර්තනය] [නා.] සිරුර එක් එක් අතට හැරවීම ; කය නැමීම ; ශරීරය ඒ මේ අතට කරකැවීම.
ශරීරෝජ්වල[ශරීර+උජ්වල] [වි.] බබළන්නා වූ ශරීර ඇති ; ශරීර කාන්තිය ඇති ; දිලිසෙන.
ශරීරෝෂ්මාව[ශරීර+උෂ්මාව] [නා.] සිරුරේ පවතින උෂ්ණය ; ශරීර උෂ්ණය.
ශලකාස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] ශල්කයකට බඳු ඇටය ; අග්‍ර ගණ්ඩාස්ථිය.
ශල්ක පත්‍රය[නා.] භූගත කඳන්වල සෑදෙන දුඹුරු පැහැති පොත්තක් වැනි හරිතප්‍රද රහිත කුඩා පත්‍රය.
ශල්ක පෙත්ත[නා.] ඉස්සාගේ හෙවත් පෙනේයුස්ගේ ස්පර්ශක ඉන්ද්‍රියයේ කොටසක් වන බහිෂ්පාදිකය.
ශල්ක බල්බය[නා.] ශල්ක පත්‍රවලින් නිෂ්පාදනය වන වැඩිපුර ආහාර තැන්පත් වන භූගත ප්‍රරෝහය.
ශල්කමය[වි.] කොරපොතු වලින් සෑදුණු ; කොරලවලින් සෑදුණු.
ශල්කය[නා.] 1. පතුර ; කැබැල්ල ; පොත්ත ; ඛණ්ඩය. 2. පතුරු ගැලවෙන ගල් වර්ගයක්. 3. සිවිය ; පටලය ; තහඩුව. 4. කොරපොත්ත ; ශල්ක පෙත්ත ; ශල්කලය.
ශල්‍ය කර්මය[නා.] වෛද්‍ය උපකරණ භාවිතයෙන් කරන ප්‍රතිකර්මය ; සැත්කම.
ශල්‍ය තන්ත්‍රය[නා.] ශල්‍ය කර්මය පිළිබඳ විද්‍යාව ; ආයුර්වේද වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි වෛද්‍ය කර්ම විධි අටෙන් එකක්.
ශල්‍ය මාර්ගය[නා.] ශල්‍යයක් (උලක්) ශරීරගත වූ තැන ඇති වන ක්ෂතය ; ශල්‍යය ඇනී ඇති මඟ.
ශල්‍ය සංයුක්ත[වි.] ශල්‍ය හා එක්ව යෙදුණු ; පීඩාව හා වේදනාව සමග බැඳුණු.
ශල්‍ය ස්ථාන[නා.ප්‍ර.] ශරීරයක ශල්‍ය කර්ම කිරීමට සුදුසු ස්ථාන.
ශල්‍යකර්තෘ[නා.ප්‍ර.] 1. මිථ්‍යාදෘෂ්ටි නමැති ශල්‍ය උදුරන තැනැත්තා වන බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. ශල්‍ය වෛද්‍යවරයා.
ශල්‍යතන්ත්‍රඥ[වි.] ශල්‍ය කර්මය උගත් ; ශල්‍ය විද්‍යාව හැදෑරු.
ශල්‍යය[නා.] 1. වේදනාගෙන දෙමින් සිරුරේ ඇනෙන දෙය ; උල. 2. ආහාර ගැනීමෙන් පසු ඇති වන තියුණු රුජාව. 3. ශරය ; ඊය. 4. චිත්ත පීඩාව ; ක්ලේශය.
ශල්‍යෝද්ධරණ[නා.ප්‍ර.] උල් ඉගිල්ලීම ; ශරීරයෙහි ඇනුණු කටු, හී ආදිය බැහැර කිරීම.
ශල්‍යෝද්ධාර[නා.ප්‍ර.] ගල්, මුල්, උල් ආදිය උගුළා දැමීම ; ගෙයක් සඳහා භූමිය ශුද්ධ කිරීම.
ශලාක තුලාව, ශලාකා තුලාව[නා.] කුඩා තරාදි දණ්ඩ ; තුඩක් ඇති ශල්‍යායුධය හෙවත් ශලාකා යන්ත්‍රය.
ශලාකාව[නා.] 1. ශල්‍යකර්ම සඳහා ගනු ලබන තුඩක් ඇති උපකරණය ; ලොහොකූර. 2. නම් ලියන පත ; සීට්ටුව. 3. කූර ; තෙලිකූර ; ඉරටුව ; දණ්ඩ. 4. ස්ත්‍රී කේශර දණ්ඩ. 5. ගොබය ; මුදුන් කොටස.
ශව ආලාත[නා.ප්‍ර.] මිනී දවන සොහොනෙහි ගිනි පෙනෙල්ල.
ශවය[නා.] මළ මිනිය ; මෘත කලේබරය ; ශව ශරීරය.
ශවර[නා.ප්‍ර.] අශිෂ්ට ජාතියක් ; වැදි ජන වර්ගයක්.
ශවල[නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙහි හටගන්නා කබර ; කළු, සුදු ලප ; හමේ හටගන්නා පුල්ලි.
ශවාලාතෝපමයා[ශව+ආලාත+උපමයා] [නා.] සොහොනෙහි ගිනි පෙනෙල්ලක් වැනි පුද්ගලයා ; පාපී පුද්ගලයා.
ශශ[නා.ප්‍ර.] හාවා ; ශශකයා.
ශශ කලංකයා[නා.] සාවාගේ කැළල ඇත්තා ; චන්ද්‍රයා.
ශශ ලාංඡනය[නා.] හාවකුගේ සලකුණ.
ශශධර[නා.ප්‍ර.] සාවකුගේ සලකුණ දරා සිටින්නා ; චන්ද්‍රයා.
ශශවිෂාණය[නා.] හා අඟ ; සිදුවිය නොහැක්කක් බව හැඟවීම සඳහා යෙදේ.
ශශාංක[නා.ප්‍ර.] 1. හඳ ; චන්ද්‍රයා. 2. කපුරු.
ශශාරි[නා.ප්‍ර.] හාවන්ගේ සතුරා, බකමූණා.
ශශිකර[නා.ප්‍ර.] සඳරැස් ; චන්ද්‍රරශ්මිය.
ශශිප්‍රභා[නා.ප්‍ර.] 1. සඳරැස් ; චන්ද්‍ර කාන්තිය. 2. සුදු නෙළුම්.
ශශිප්‍රිය[නා.ප්‍ර.] නිල් මහනෙල්.
ශස්ත[වි.] ප්‍රශස්ත ; උතුම් , වාසනාවන්ත.
ශස්ත්‍ර වින්‍යාසය[නා.] සිවු සැට කලාවලින් එකක් වන සැත් සෑදීම ; අවි සම්පාදනය ; ආයුධ සකස් කිරීම.
ශස්ත්‍ර ශාස්ත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ආයුධ ශිල්පය හා විද්‍යාව.
ශස්ත්‍ර සංවර්තය[නා.] කල්පය විනාශයට පත් කරන කාල තුනෙන් එකක් ; ආයුධවලින් කපා කොටා ගැනීමෙන් වැනසෙන සංවර්තය.
ශස්ත්‍රක[නා.ප්‍ර.] ශරීර අභ්‍යන්තරය ආයුධයකින් කපන්නාක් වැනි වේදනාව ගෙන දෙන වණය.
ශස්ත්‍රක්ෂතයය[නා.] ආයුධයකින් ඇති වූ තුවාලය.
ශස්ත්‍රපදය[නා.] ආයුධයකින් කැපූ තැන ; සැත් පහරින් ලකුණු වූ තැන.
ශස්ත්‍රපාත[නා.ප්‍ර.] 1. සැතකින් කැපීම. 2. ආයුධ හෙළීම.
ශස්ත්‍රය[නා.] කඩුව ; පිහිය ; ආයුධය ; සැත.
ශස්ත්‍රෝත්තේජනය[නා.] ආයුධ මුවහත් කිරීම.
ශ්ලක්ෂණ[වි.] සිනිඳු ; සියුම්.
ශ්ලථ[වි.]බුරුල් ; ලිහිල්. [නා.ප්‍ර.] මෘදුබව ; ලිහිල් ගතිය.
ශ්ලාඝ්‍ය[වි.] පැසසිය යුතු ; ප්‍රශංසා කටයුතු.
ශ්ලේෂකය(පාරිභා.) [නා.] කැටි ගැසීම ඇති කරන ද්‍රව්‍යය.
ශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] ශල්ෂ්ට වීම ; කැටි ගැසීම.
ශ්ලේෂය[නා.] 1. වැළඳ ගැනීම ; එකතුවීම. 2. එක් පදයකින් නොහොත් පද සංඛ්‍යාවක අර්ථ බහු සංඛ්‍යාවක් පළ කිරීමේ අර්ථාලංකාර විශේෂය.
ශ්ලේෂ්ම[නා.ප්‍ර.] නැහැය වැනි තැන්වලින් ස්‍රාවය කෙරෙන සෙම.
ශ්ලේෂ්ම පටලය(පාරිභා.) [නා.] ශ්ලේෂ්ම ස්‍රාවය කරන ග්‍රන්ථි සහිත වූ ද, ශරීරයේ ඇතැම් නාලාකාර කුහරවල තිබෙන්නා වූ ද ආස්තරණයක් ; ශ්ලේෂ්මලකය.
ශ්ලේෂ්මල[නා.ප්‍ර.] ශ්ලේෂ්ම ; සෙම ; බෙලසුල් ; සීදන් ; සෙවල.
ශ්ලේෂ්මල හාරකය(පාරිභා.) [නා.] සෙම කැඩීයාම ඇති කරන දෙය.
ශ්ලෝකය[නා.] 1. සංස්කෘත භාෂාවෙන් රචිත පද්‍යය. 2. ස්තූතිය ; ප්‍රශංසාව ; ස්ත්‍රෝත්‍රය. 3. කීර්තිය ; යසස.
ශ්වසන(පාරිභා.) [වි.] ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කිරීම පිළිබඳ.
ශ්වසන ඉන්ද්‍රිය(පාරිභා.) [නා.] හුස්ම ගැනීම හා හෙළීම සිදු කරන ඉන්ද්‍රිය.
ශ්වසන ලබ්ධිය(පාරිභා.) [නා.] අවශෝෂණය කරනු ලබන ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය හා මුදා හරිනු ලබන කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රමාණය අතර ඇති අනුපාතය.
ශ්වසනය[නා.] හුස්ම ගැනීම හා පිට කිරීම.
ශ්වාසනාලය(පාරිභා.) [නා.] ස්වරාලයේ සිට පෙණහල්ල දක්වා හුස්ම ගෙන එන නාලය.
ශ්වාසය[නා.] 1. රෝගයක නාමය; ඇදුම. 2. හුස්ම ; ආශ්වාස වාතය ; සුසුම.
ශ්වේත[නා.ප්‍ර.] 1. සුදුපාට ; එළ පැහැය ; ධවල. 2. කවඩි ; මුහුදු බෙල්ලා. 3. රිදී.
ශ්වේත ද්‍රව්‍යය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතියේ සුදට පෙනෙන කොටස ; ශ්වේත පදාර්ථය.
ශ්වේත මණ්ඩලය[නා.] ඇසෙහි සුදු ඉංගිරියාව.
ශ්වේත ලවය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණයක් රහිත ලවය.
ශ්වේතකය[නා.] වර්ණ ඉවත් කිරීම පිණිස භාවිත කරන ද්‍රව්‍යයක්.
ශ්වේතච්ඡත්‍රය[නා.] සුදු කුඩය ; සේසත.
ශ්වේතනය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණ සුදුපාට කිරීම ; විරංජනය.
ශ්වේතාණුව[නා.] සුදු පැහැති අණුවලින් යුත් රුධිරය ; සුදු රුධිරාණුව ; ශ්වේත සෛලය.
ශ්වේතාම්බර[නා.ප්‍ර.] සුදු පිළි ; සුදුපාට වස්ත්‍ර.
ශ්වේද[නා.ප්‍ර.] ඩහදිය.
ශ්‍යානිය(පාරිභා.) [නා.] පණ පිටින් සිටිද්දී නහරයක් තුළ මිදුණු ලේ කැටියක් සෑදීම ; ත්‍රොම්බෝසිස්.
ශ්‍යාම[නා.ප්‍ර.] කාල වර්ණය ; ඉතා තද නිල් පාට.
ශ්‍යාලයා[නා.] බිරිඳගේ සහෝදරයා ; මස්සිනා.
ශ්‍රද්ධාව[නා.] 1. විශ්වාසය පදනම් කොට ගැනෙන චෛතසික සම්බන්ධය ; සැදැහැති ගුණය. 2. බුද්ධාදි ගුණ පිළිගන්නා ස්වභාවය. 3. ඇල්ම.
ශ්‍රද්ධාවන්ත[වි.] සැදැහැවත් ; දැඩි භක්තියකින් යුත්.
ශ්‍රම විභජනය[නා.] ශ්‍රමය බෙදී යෑම ; විශේෂීකරණයට අනුව ශ්‍රමය බෙදීම ; යම් කටයුත්තකට අයත් ශ්‍රමික ක්‍රියාවලිය නිශ්චිත කොටස්වලට බෙදා වෙන් වෙන් වසයෙන් පවරාදීම.
ශ්‍රමණයා[නා.] ශ්‍රමණ ධර්ම පුරන තැනැත්තා ; පැවිද්දා ; තාපසයා ; භික්ෂුව.
ශ්‍රමදානය[නා.] ශ්‍රමය පරිත්‍යාග කිරීම ; පොදු ජන ශුභ සිද්ධිය සඳහා ස්වේච්ඡාවෙන් ශ්‍රමය වැය කිරීම.
ශ්‍රමය[නා.] මහන්සිය ; වෙහෙස ; ශක්තිය වැය කිරීම.
ශ්‍රමික[වි.] කය වෙහෙසන ; මහන්සිය යොදන.
ශ්‍රමිකයා[නා.] වැඩ කරන්නා ; කම්කරුවා ; වෙහෙස දරන්නා.
ශ්‍රවණ[වි.] කන ඇසීම පිළිබඳ ; අසන්නා වූ.
ශ්‍රවණ නාලය[නා.] කණ පිළිබඳ වූ හෙවත් ඇසීම පිළිබඳ වූ නාලය.
ශ්‍රවණ පථය[නා.] ඇසෙන තෙක් මානය ; ඇසෙන දුර ප්‍රමාණය.
ශ්‍රවණ මානය(පාරිභා.) [නා.] ඇසීමේ වෙනස්කම් මැනීමේ උපකරණය ; ශ්‍රව්‍යමානය.
ශ්‍රවණ රමණීය[වි.] ඇසීමට සිත්කලු ; ඇසීමෙහි සිත් අලවන ස්වභාවයෙන් යුතු.
ශ්‍රවණ විවරය(පාරිභා.) [වි.] කනෙහි සිදුර.
ශ්‍රවණ සංකල්පය[නා.] සවන් දී පුරුදු ශබ්දයක් මනසේ මැවීම.
ශ්‍රවණ සීමාව(පාරිභා.) [නා.] ඇසෙන දුර ප්‍රමාණය.
ශ්‍රවණය[නා.] 1. ඇසීම ; කන්දීම. 2. කර්ණය ; කන.
ශ්‍රවණිකාව(පාරිභා.) [නා.] මයික්‍රෝෆෝනය ; සූක්ෂ්ම ධ්වනි උපකරණය.
ශ්‍රවණීය[වි.] ඇසිය යුතු ; ඇසීමට ප්‍රිය.
ශ්‍රව්‍ය[වි.] අසන ; අසනසුලු.
ශ්‍රව්‍ය ගෝචර[වි.] කනට ගොදුරු වන ; කනට යොමු වන ; ඇසීමට අරමුණු වන.
ශ්‍රව්‍යතාව[නා.] ඇසෙන්නට පුළුවන්කම ; ශ්‍රවණය කිරීමට හැකි බව.
ශ්‍රාද්ධ[වි.] ශ්‍රද්ධා ඇති ; සැදැහැවත්.
ශ්‍රාද්ධය[නා.] 1. ශ්‍රද්ධාව. 2. මුතුන් මිත්තන් සිහි කොට පිදීමේ චාරිත්‍රය.
ශ්‍රාන්ත[වි.] වෙහෙස වූ ; විඩාපත්.
ශ්‍රාන්තිය[නා.] වෙහෙස ; විඩාව.
ශ්‍රාමණේරසාමණේර බ.
ශ්‍රාවකයා[නා.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ වචනයට අනුව පිළිපදින අනුගාමිකයා. 2. යම් ශාස්තෘවරයකුගේ දහම් පිළිපදින්නා. 3. කන්දෙන්නා ; අනුගාමිකයා ; ශිෂ්‍යයා ; ගෝලයා.
ශ්‍රාවය[නා.] 1. වැගිරෙන දෙය ; කන්, නාසා ආදියෙන් වැගිරෙන දියරය. 2. ශරීරයෙහි ඇතැම් ග්‍රන්ථිවලින් පිට වී රුධිරයට එක් වන රසායනික දියර.
ශ්‍රැත[වි.] අසන ලද ; ශ්‍රවණය කළ.
ශ්‍රැත බුද්ධ[නා.ප්‍ර.] බොහෝ ඇසූ පිරූ තැන් ඇති පුද්ගලයා ; බොහෝ ධර්මය උගත් පුද්ගලයා ; බහුශ්‍රැතයා.
ශ්‍රැතමය ඥානය[නා.] ධර්ම ශාස්ත්‍රාදිය ඇසීමෙන් ඇතිවන නුවණ.
ශ්‍රැති පථය[නා.] සවන් මඟ ; ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය.
ශ්‍රැති සූචක[වි.] ඇසූ දෙය කියන.
ශ්‍රැතිය[නා.] 1. ඇසීම ; ශ්‍රවණය කිරීම. 2. ඇසුණු දෙය ; අසා දැනගත් දෙය. 3. මුඛ පරම්පරාවෙන් ගෙන ආ ධර්මය වන වේදය ; භාරතීය සංගීතයෙහි සප්තස්වර පිළිබඳ හඬ විශේෂ දෙවිස්ස.
ශ්‍රිත[වි.] යමක ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ වූ ; හැසිරීම සම්බන්ධ වූ.
ශ්‍රිතය, ශ්‍රීතය(පාරිභා.) [නා.] යමක ක්‍රියාකාරිත්වය ; හැසිරීම.
ශ්‍රියා කාන්තාව[නා.] සෞභාග්‍යය පිළිබඳ දෙව්දුව ; ලක්ෂ්මිය.
ශ්‍රියාව[නා.] සිරියාව ; ශෝභාව ; සෞභාග්‍යය.
ශ්‍රී[නා.ප්‍ර.] 1. උතුම් ස්වභාවය : අලංකාර ස්වභාවය ; ශ්‍රියාව ; ශෝභාව. 2. සැපත සම්පත්තිය ; ඓශ්වර්යය ; සමෘද්ධිය. 3. ගෞරව පිණිස උත්තමයන්ගේ නාමවල මුලට යොදන ශබ්දයක්. 4. සෞභාග්‍යයට අධිපති දෙවඟන ; ශ්‍රී කාන්තාව.
ශ්‍රී දළදාව[නා.] දන්තධාතුන් වහන්සේ.
ශ්‍රී දේහය[නා.] 1. උතුම් සිරුර ; ශෝභා සම්පන්න ශරීරය ; විශේෂයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශරීරය සම්බන්ධයෙන් යෙදේ. 2. පැවිදි හෝ ගිහි උතුමකුගේ මළ සිරුර.
ශ්‍රී නිකේත[වි.] ශ්‍රියාවට වාසස්ථාන වූ ; ලක්ෂ්මියට වාසස්ථාන වූ.
ශ්‍රී නිකේතය[නා.] 1. වාසස්ථානය ; ගෙය. 2. රත් මහනෙල් මල.
ශ්‍රී පාදය[නා.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරිපතුල. 2. සමනොල කන්දේ පිහිටා ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරිපා ලාඤ්ඡනය ; සිරිපා සටහන.
ශ්‍රී බුද්ධවර්ෂය[නා.] බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් ආරම්භ වූ වර්ෂය.
ශ්‍රී මුද්‍රාව[නා.] රාජකීය සලකුණ ; රාජ ලාඤ්ඡනය ; රජුගේ මුද්‍රාව.
ශ්‍රී ලංකාව[නා.] ඉන්දියාවට ශ්‍රී දකුණින් පිහිටි ඉන්දියානු සාගරයෙන් වට වූ දිවයින ; සිරිලක ; හෙළබිම.
ශ්‍රී ලාංකික[වි.] ශ්‍රී ලංකාව ජන්ම භූමිය කරගත් ; ශ්‍රී ලංකාවේ ජීවත් වන ; ශ්‍රී ලංකාවට අයත්.
ශ්‍රී විභූතිය[නා.] මහත් වූ සම්පත ; යස ඉසුරෙන් පිරුණු බව.
ශ්‍රී සන්නස[නා.] රජු විසින් දෙන ලද ලේඛනය ; විවිධ කරුණු සඳහා රාජහස්න ලාඤ්ඡනය යොදා ප්‍රදානය කරනු ලබන ලේඛනය.
ශ්‍රී සමෘද්ධිය[නා.] සැප සම්පතින් හෙබි දියුණුව ; වැඩි දියුණුව.
ශ්‍රී සෞභාග්‍යය[නා.] යස ඉසුරෙන් සම්පන්න බව ; සම්පත්තියෙන් ආඪ්‍ය බව.
ශ්‍රීකර[වි.] සෞභාග්‍යය ඇති කරන්නා වූ ; වාසනා ගෙන දෙන. [නා.ප්‍ර.] 1. ජලජ ශාකයක් ; රත් නෙළුම්. 2. නිල් මානෙල්. 3. විෂ්ණු.
ශ්‍රීඝන[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේට ව්‍යවහාර වන පර්යාය නාමයක්.
ශ්‍රීමත්[වි.] සම්පත් ඇති ; උසස් ; කීර්තිමත් (ශ්‍රේෂ්ඨ පුරුෂයන්ගේ නමට මුලින් යෙදේ).
ශ්‍රීමහ බෝධිය[නා.] 1. සිදුහත් බෝසතාණන් වහන්සේ සර්වඥතා ඥානය අවබෝධ කරගත් මොහොතේ දී සෙවන දුන් බුද්ධගයාවෙහි පිහිටි ඇසතු බෝරුක. 2. අනුරාධපුරයේ රෝපිත බුද්ධගයාවේ පිහිටි ශ්‍රී මහාබෝධිරාජයාණන් වහන්සේගේ දක්ෂිණ ශාඛාව.
ශ්‍රේණි ආකලනය(පාරිභා.) [නා.] ගණිත ශ්‍රේණි එකතු කිරීම ; සංඛ්‍යා ශ්‍රේණිවල ඓක්‍යය.
ශ්‍රේණි වර්ණපටය(පාරිභා.) [නා.] තුන් පැත්තක් ඇති ප්‍රිස්මයක් මැදින් රශ්මියක් යැවූ විට ඉන් බෙදී යන වර්ණ මාලාව.
ශ්‍රේණිය[නා.] 1. සමූහය ; පංතිය. 2. යම් ව්‍යාපාරයක් සඳහා ඇති කරන ලද සමාගම ; වෙළඳ සංසදය. 3. පාසැලේ ළමයින් ඉගෙන ගන්නා පන්තිය ; සමූහය ; පෙළ. 4. පාසැලේ පන්තිය.
ශ්‍රේයස[නා.] 1. සම්පත්තිය ; යසස. 2. මෝක්ෂය. 3. ශුභ සිද්ධිය ; යහපත.
ශ්‍රේෂ්ඨ[වි.] ඉතා උසස් ; ඉතා උතුම් ; පැසසිය යුතු ; අග්‍ර.
ශ්‍රේෂ්ඨයා[නා.] උතුම් තැනැත්තා ; උත්තමයා.
ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය[නා.] උසස් අධිකරණ සභාව ; සුප්‍රීම් උසාවිය.
ශ්‍රොතාපත්ති[නා.ප්‍ර.] සෝතාපත්ති මාර්ගය ; සෝවාන් මග.
ශ්‍රෝණ රක්තක[නා.ප්‍ර.] පද්මරාග මාණික්‍ය ; පියුම්මිණි.
ශ්‍රෝණි[නා.ප්‍ර.] උකුල ; තුනටිය.
ශ්‍රෝණි කුහරය(පාරිභා.) [නා.] උකුල හා සම්බන්ධ කුහරය ; උකුළු සන්ධිය සඳහා වූ කුහරය ; ශ්‍රෝණි කෝටරය.
ශ්‍රෝණි ඡිද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රෝණි මේඛලාවේ තිබෙන මහා කුහරය ; ජාදක ඡිද්‍රය.
ශ්‍රෝණි ඵලකය(පාරිභා.) [නා.] උකුළු ඇටය.
ශ්‍රෝණි මේඛලාව(පාරිභා.) [නා.] කශේරුව පහළ කෙළවරේ වූ අස්ථි වළල්ල ; පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ පස්සා ගාත් හෝ පස්සා වරල් හෝ සන්ධානය වන කංකාල සැකිල්ල.
ශ්‍රෝත[නා.ප්‍ර.] 1. කන ; කර්ණය. 2. සැඩ දිය පහර ; මහෝඝය ; ජල ප්‍රවාහය.
ශ්‍රෝතස[නා.] 1. කර්ණය ; කන. 2. වේගයෙන් ගලන දිය පහර. 3. සිතෙහි ගලා යන කෙලෙස්. 4. සිරුරේ ලේ ගමන් කරන නාල.
ශ්‍රෝත්‍රය[නා.] කන ; කර්ණය.
ශ්‍රෝත්‍රිය[නා.ප්‍ර.] බමුණා ; බ්‍රාහ්මණයා.
ශ්‍රෝතාපත්ති මාර්ගය[නා.] නිවන කරා ගමන් කළ යුතු මග ; සෝවාන් මග.
ශ්‍රෝතෘ[වි.] අසන ; සවන්දෙන.
ශාක ගහණය(පාරිභා.) [නා.] එක් විශේෂයකට අයත් වන ශාක හෝ සත්ව ගණය.
ශාක ජනනය(පාරිභා.) [නා.] සංවෘත බීජ බෝවීම සිදුවන දෙවිධියෙන් එකක්.
ශාක පටකය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයේ එකම වර්ගයේ සෛලවලින් සෑදුණු ප්‍රදේශය.
ශාක ප්ලවාංගය(පාරිභා.) [නා.] ගැඹුරු මුහුදේ හා දිය මතු පිට ඉබේ පාවී යන ශාක ජීවියා.
ශාක බන්ධනය(පාරිභා.) [නා.] අංකුර මඟින් හෝ රිකිලි මඟින් හෝ කරන ශාක බද්ධය.
ශාක භක්ෂක[වි.] ශාක කොටස් පමණක් ආහාරයට ගන්නා වූ.
ශාක සදෘශ(පාරිභා.) [වි.] හරිත ශාකයක් ආහාර ලබාගන්නා ආකාරයට ආහාර ගන්නා වූ.
ශාකමය(පාරිභා.) [වි.] පැළෑටි පිළිබඳ වූ ; උද්භිද ගණයට අයත්.
ශාක්ත[වි.] සත්ව, රජස්, තමස් යන ශක්ති තුන ගුරුකොට ගන්නා ; ශක්ති වාදයට අයත්.
ශාක්‍ය[වි.] එනම් රජකුලයට අයත් ; ශාක්‍යවංශික. [නා.ප්‍ර.] දඹදිව පැවති රාජවංශයක නාමය.
ශාක්‍යමුනි[නා.ප්‍ර.] ශාක්‍යවංශයෙහි උපන් මුනිවරයා වන ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ශාකාගාරය(පාරිභා.) [නා.] ශාකවර්ග වවන වීදුරුගෙය.
ශාකාණුව(පාරිභා.) [නා.] බැක්ටීරියා නම් ක්ෂුද්‍ර ජීවය ; ජීවාණු කොටසක්.
ශාඛනය(පාරිභා.) [නා.] ශාඛා බවට පත්වීම ; අතු බෙදී යාම.
ශාඛා[නා.ප්‍ර.] 1. ගසක ප්‍රධාන කඳෙන් බෙදී ගිය අතු. 2. ප්‍රධාන ස්ථානය මගින් බෙදීගිය අනුකොටස්. 3. ප්‍රධාන ආයතන මගින් බෙදීගිය උප ඒකක.
ශාඛා බන්ධු[නා.ප්‍ර.] පවුලට සමීප නෑදෑ අය ; සහෝදර සහෝදරියන් සහ ඔවුන්ගේ දරු පරපුර.
ශාඛා මණ්ඩපය[නා.] අතු සෙවෙනි කළ මඩුව.
ශාඛා වර්තනිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රවාහ මාර්ගය.
ශාඛාපතර[නා.ප්‍ර.] අතු සහ කොළ ; ශාඛා සහ ඝනව වැඩුණු කොළ සමූහය.
ශාඛාබද්ධය[නා.] එක් ශාකයක අත්තක් වෙනත් වැඩුණු ශාඛයකට සම්බන්ධ කොට කරනු ලබන කෘතිම ප්‍රචාරණය ; අංකුරබද්ධය.
ශාඛාමෘග[නා.ප්‍ර.] අතු අතට සිටින මෘගයා වන වඳුරා ; වානරයා.
ශාඛාලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ශාඛාව පිහිටි ස්ථානය ; අත්තක ඉම.
ශාඛීක ජලවහනය(පාරිභා.) [නා.] ගසක අතු විහිදී යන ආකාරයෙන් භූමි භාගයක් මත ජලය ගලාබැසීමේ ක්‍රමය.
ශාඛීය(පාරිභා.) [වි.] අතු බෙදුණු ; අතුමෙන් විහිදී ගිය.
ශාටකය[නා.] 1. සළුව ; වස්ත්‍රය. 2. ගොළුබෙල්ලාගේ පිටකටුවට ඇතුළත වූ බාහිර මාංශ පටලය.
ශාටිකාව[නා.] සළුව ; වස්ත්‍රය.
ශාඨ්‍යය[නා.] ශඨබව ; කපටිකම.
ශාණ[නා.ප්‍ර.]1. හණ. 2. හණ වැහැරියෙන් කළ වස්ත්‍රය.
ශාත[වි.] ප්‍රිය ; ප්‍රසන්න ; රම්‍ය ; මනෝඥ. [නා.ප්‍ර.] රන් ; රත්රන්; ස්වර්ණ.
ශාද[නා.ප්‍ර.] තණ ; තෘණ.
ශාද්වල[වි.] ළා තණින් වැසුණු ; වන තෘණයෙන් ගැවසුණු.
ශාන්ත[වි.] 1. සන්සුන් ; තැන්පත් ; නිශ්චල ; සංවර. 2. (රෝ.ක.) ශුද්ධ වූ ; ශුද්ධවත්. [නා.ප්‍ර.] කාව්‍යයෙහි සඳහන් රසයක නාමය ; ශාන්ත රසය.
ශාන්ත දාන්ත[වි.] සන්සුන් ගතියෙන් යුත්.
ශාන්ත පදය[නා.] ශාන්තිය ගෙනදෙන ස්ථානය ; නිවන ; නිර්වාණය.
ශාන්ත ප්‍රවෘත්තිය[නා.] සන්සුන් පැවැත්ම ; කලබල නැති ස්වභාවය.
ශාන්තාඞ්ග[නා.ප්‍ර.] සන්සුන් ගති ගුණ ; ශාන්ත අවයව.
ශාන්ති ජලය[නා.] සෙත ගෙන දෙන ජලය ; ශාන්තිකර්ම විධියෙන් පවිත්‍ර කළ පිරිත් පැන් ආදිය.
ශාන්ති පද ඤාණය[නා.] නිවන් අරමුණු කරගත් ඥානය.
ශාන්ති පීඨය[නා.] ග්‍රහශාන්ති කර්මවල දී දෙවියන් සඳහා පූජා ද්‍රව්‍ය තබන ආසනය ; පූජාසනය.
ශාන්ති පූජාව[නා.] සැනසීම පතා දෙවියන්ට කරන පූජාව.
ශාන්තිකර[වි.] යහපතක් ගෙන දෙන ; සෙත සලසන.
ශාන්තිකර්මය[නා.] අපල දුරුකිරීම සඳහා කරනු ලබන යාග විධිය.
ශාන්තිදානය[නා.] යහපතක් ගෙනදීම ; සෙත සැලසීම.
ශාන්තිපුරය[නා.] සැනසීම ගෙන දෙන ස්ථානය ; නිර්වාණය.
ශාන්තිය[නා.] 1. යහපත ; සෙත. 2. නිර්වාණය.
ශාන්තිවාදි[වි.] සෙත කියාපාන ; යහපත සලසන ; නිවුණ.
ශාන්තුවරයා[නා.] (ක්‍රිස්ති) ශුද්ධවන්තයා ; අති-පූජ්‍යත්වයට පත් උත්තමයා ; සාන්තුවරයා.
ශාපග්‍රස්ත[වි.] ශාප වැදුණු ; ශාපයට යට වූ ; ශාප ලත්.
ශාපය[නා.] විපතක් වේවායි පැතීම ; අවලාදය ; හැවිල්ල ; දෙස්-දෙවොල් ; අනර්ථකර ප්‍රාර්ථනාව.
ශාබ[නා.ප්‍ර.] පැටවා ; පෝතකයා.
ශාබ්දා ඥානය[නා.] 1. වියරණ දැනුම. 2. ශබ්ද ශ්‍රවණයෙන් ලබන දැනුම.
ශාබ්දික[වි.] ශබ්ද ලක්ෂණ පිළිබඳ ; ව්‍යාකරණ පිළිබඳ.
ශාබ්දිකයා[නා.] ශබ්ද ශාස්ත්‍රය දන්නා ; ශබ්ද විද්‍යාඥයා ; ව්‍යාකරණඥයා.
ශාම[නා.ප්‍ර.] 1. සංසිඳවීම ; ක්ෂමනය. 2. සංගීතයේ රාග තාලයක්. 3. තද කොළපාට ; තද කළුපාට ; අඳුරුපාට.
ශාමක[වි.] 1. සුව කරන ; සැනසුම දෙන. 2. ක්‍රියාකාරී ; ක්‍රියා කරවන.
ශායකය[නා.] ඊතලය ; ඊය.
ශායනය[නා.] රෝග අනුව වෙන් වෙන් වශයෙන් රෝගීන් පරීක්ෂා කොට බෙහෙත් නියම කරන ස්ථානය.
ශායනික ආවරණ[නා.ප්‍ර.] ශායනය පිළිබඳ සියලු සැලසුම් හා උපකරණ ආදිය.
ශායික[වි.] ශයනය කරන ලද්දා වූ.
ශාරද[වි.] 1. සරත් කාලයෙහි වූ ; සරත් සෘතුවට අයත්. 2. විලිබිය ඇති ; විනීත. [නා.ප්‍ර.] 1. විශාල ලෙස අතුපතර විහිද යන රුක්අත්තන ගස. 2. වාග් දේවිය ; සරස්වතිය.
ශාරද්‍යය[නා.ප්‍ර.] බිය.
ශාර්කරිල[නා.ප්‍ර.] මුත්‍ර ශර්කරා ; මුත්‍ර ශර්කරා වැඩිවීමෙන් වන ව්‍යාධිය.
ශාර්දුල[වි.] උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ.
ශාර්දුල වික්‍රීඩිත[නා.ප්‍ර.] එක් එක් පාදයෙහි අකුරු හෙවත් වර්ණ එකුන්විස්ස බැගින් යුක්ත වූ අතිධෘති නම් වූ ඡන්දසට අයත් වෘත්තය.
ශාර්දුලයා[නා.] ව්‍යාඝ්‍රයා.
ශාර්වරි[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රිය ; රැය.
ශාර්වරින්ද්‍ර[නා.ප්‍ර.] රාත්‍රියෙහි අධිපතියා ; චන්ද්‍රයා.
ශාරි ඵලකය[නා.] දාම්ලෑල්ල.
ශාරික, ශාරිකා[නා.ප්‍ර.] 1. සැළලිහිණියා. 2. (සංගී.) තත් සහිත වාද්‍ය භාණ්ඩයක් වාදනය කිරීමට උපයෝගී කර ගන්නා දණ්ඩ.
ශාරීර පරිචය[නා.] ශරීරයේ අස්ථි, ශිරා, ධමනි ආදියෙහි නිර්මාණය, ආකෘතිය, සංඛ්‍යාව, සංස්ථාන, ඝටනාදි ප්‍රභේද උගන්වන විද්‍යාව.
ශාරීර ව්‍යාපාර විද්‍යාව[නා.] ගස්වැල් ආදිය ජීවත්වීම සඳහා පවත්වාගෙන යන ජීව ක්‍රියාවලිය.
ශාරීර විඥානය[නා.] ජීවීන් ස්වකීය ජීව ක්‍රියාවලි පවත්වාගෙන යන ආකාර පිළිබඳ අධ්‍යයනය ; භෞතවේදය.
ශාරීරක[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ දොස් නිසා හටගන්නා වෘණ ආදිය.
ශාරීරික[වි.] ශරීරය පිළිබඳ වූ හෝ ශරීරයට අයත් ; කායික.
ශාරීරික චෛත්‍යය[නා.] බුදු, පසේ බුදු, මහරහතන් වහන්සේලාගේ ධාතූන් වහන්සේලා තැන්පත් කොට සාදන ලද ස්තූපය.
ශාරීරික ධර්මවිද්‍යාව[නා.] ශරීරය ක්‍රමවත් ව පැවැත්වීමට ඉවහල් වන ආචාර විචාර පද්ධතිය ඇතුළත් ඉගැන්වීම.
ශාරීරික විද්‍යාව[නා.] ජීවීන් තම ජීව ක්‍රියාවලි පවත්වාගෙන යන ආකාරය පිළිබඳ විද්‍යාව ; භෞතවේදය.
ශාරීරිකාචාරය[නා.] 1. ශරීරයේ පැවැත්ම. 2. ශාරීරික වශයෙන් යහපත් වන හැසිරීම.
ශාල[නා.ප්‍ර.] වෘක්ෂයක නාමය ; සල්ගස.
ශාලක[නා.ප්‍ර.] 1. ශාලාව. 2. වෘක්ෂය.
ශාලවන[නා.ප්‍ර.] සල් ගස් අධික වනය.
ශාලාක පුරුෂයා[නා.] මහා පුරුෂයා ; ශ්‍රේෂ්ඨ පුරුෂයා.
ශාලාක්‍ය[නා.ප්‍ර.] ආයුර්වේදයෙහි අංග හෙවත් ශාඛා අටෙන් එකක් ; දසරුවෙන් (ගෙලෙන්) ඉහළ පාර්ශ්වයෙහි රෝග ශමනය හා ආශ්‍රිත ආයුර්වේද තන්ත්‍රය.
ශාලාකියා[නා.] 1. ශල්‍ය වෛද්‍යවරයා. 2. ශල්‍යයක් හෙවත් හෙල්ලක් අතින් ගත් භටයා.
ශාලාරාණිය(පාරිභා.) [නා.] ශක්තිය පිරිහීගෙන යන වයස ; අවුරුදු හතළිස් පහත් හැටත් අතර වයස.
ශාලාව[නා.] 1. විශාල පිරිසකට 1 වුව ද එක විට රැස් විය හැකි පරිදි කොටස්වලට නොබෙදා ඉදිකරන ලද ගොඩනැගිල්ල. 2. සාලය ; අමුත්තන් පිළිගැනීමාදිය සඳහා ගෘහයක වෙන් කර ඇති කොටස.
ශාලාවලය[නා.ප්‍ර.] පවුර ; ප්‍රාකාරය.
ශාලි මාංශෝදනය[නා.] මස් ව්‍යංජනය සහිත ඇල්හාල් බත.
ශාලි, ශාලී[වි.] ඇති ; යුක්ත. [නා.ප්‍ර.] ගොඩ ඉඩම්වල වපුරන ඇල් වී.
ශාලිකා[නා.ප්‍ර.] සැළලිහිණියා.
ශාලිගෝපිකා[නා.ප්‍ර.] ශාලි හෙවත් හැල් කෙත් රකින්නී.
ශාලිහෝත්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. අශ්වයනට කරන වෙදකම. 2. අශ්වයා.
ශාලුර[නා.ප්‍ර.] මැඩියා ; ගෙමැඩියා.
ශාලෝද්‍යානය[නා.] සල් ගස් බහුලව වැඩෙන උයන.
ශාවක[නා.ප්‍ර.] පැටියා ; ළපටි සතා.
ශාවිකාව[නා.] වින්නඹු ස්ත්‍රිය.
ශාශ්වත[වි.] නිත්‍ය ; සදාකාලික.
ශාශ්වත දෘෂ්ටිය[නා.] සියලු දේ නිත්‍ය යැයි ද සදාකාලික යැයි ද පැවසෙන දෘෂ්ටිය ; ලෝකය සදාකාලිකය යන මතය.
ශාශ්වතවාදියා[නා.] ශාස්වත වාදය ; සදාකාලික ආත්මයක් ඇතැයි යන මතය විශ්වාස කරන්නා.
ශාසකයා[නා.] අනුශාසනා කරන තැනැත්තා ; උපදේශකයා.
ශාසනකණ්ටක[වි.] බුද්ධ ශාසනය විනාශ කරන ; සසුනට හානි කරන.
ශාසනත්‍රය[නා.] ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා යන තුන් වැදෑරුම් ශාසනය.
ශාසනද්වය[නා.] ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතිවේධ යන වශයෙන් ද්විභේද වූ බුදු සසුන.
ශාසනපත්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. හසුන්පත ; ලියුම ; සන්නස. 2. ආඥාපත්‍රය ; අධිකාර පත්‍රය.
ශාසනය[නා.] 1. බුදුන්වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද සද්ධර්මය ඇතුළත් සසුන. 2. අනුශාසනාව ; අවවාදය. 3. සන්දේශය ; හසුන. 4. ආඥාව ; අණ.
ශාසනරාජ්‍යය[නා.] දෙවියන්ගේ හා දේවාගමේ නායකත්වයෙන් යුත් රාජ්‍යය ; දේවාධිරාජ්‍යය.
ශාසනවිලෝමය[නා.] බුද්ධ ධර්මයට පටහැනි මත ආදිය ඇති කිරීම.
ශාසනසම්පදාව[නා.] ශාසනයට අයත් චාරිත්‍ර ; පිළිවෙත.
ශාසනස්ථානය[නා.] අනුශාසනය කරන ස්ථානය ; විචාරන තැන.
ශාසනහර[නා.ප්‍ර.] සන්දේශයක් ගෙන යන්නා ; දූතයා.
ශාසනාචාර්ය[නා.ප්‍ර.] (බුදු) සසුනේ ආචාර්යවරයා ; බුදුන් වහන්සේ.
ශාසනාධිකාරය[නා.] තමන්ගේ අනුශාසකයන්ට යටත්ව පැවතීම ; රාජ්‍ය පාලන බලය.
ශාසනාභිරතිය[නා.] සසුන කෙරෙහි ඇති ඇල්ම.
ශාසනාවතාර[වි.] සසුනට ඇතුළත් වූ.
ශාසනික[වි.] ශාසනයට සම්බන්ධ වූ ; සසුනෙහි වූ.
ශාස්ත්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. අනුශාසනය කරන්නා ; අනුශාසකයා. 2. ආගමික කතුවරයා. 3. බුදුරජාණන් වහන්සේ.
ශාස්ත්‍ර කාරකයා[නා.] ලේඛකයා ; ගත් කතුවරයා.
ශාස්ත්‍රකාරයා[නා.] අතබලා (හෝ වෙනත් ක්‍රමයකට) ග්‍රහඵල කියන්නා ; පේන කියන්නා.
ශාස්ත්‍රගණ්ඩය[නා.] යම්කිසි දෙයක් ගැන ඇති අල්ප දැනුම ; සුළු දැනුම.
ශාස්ත්‍රඥයා[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගත් තැනැත්තා ; පඬිවරයා ; සුවිශේෂ දැනුමක් ඇත්තා.
ශාස්ත්‍රපති උපාධිය[නා.] ප්‍රථම කලා උපාධියට අනතුරුව ලබාගන්නා පශ්චාත් උපාධිය.
ශාස්ත්‍රය[නා.] 1. යම් විෂයක් හදාරා ලබන දැනුම ; විද්‍යාව ; උගතමනා දෙය ; ශිල්පය. 2. උපදෙස් ගැනීමට ඉවහල් වන ග්‍රන්ථය. 3. ජ්‍යෝතිෂ් ශාස්ත්‍රයට අනුව කියන පලාපල.
ශාස්ත්‍රලෝචන[වි.] ශාස්ත්‍ර නමැති ඇස් ඇති ; ශාස්ත්‍ර උගත්.
ශාස්ත්‍රවේදී උපාධිය[නා.] විශ්ව විද්‍යාලයකින් පිරිනැමෙන ප්‍රථම කලා උපාධිය.
ශාස්ත්‍රාචාර්ය[වි.] ශාස්ත්‍රවේදී උපාධිලත්.
ශාස්ත්‍රාදානය[නා.] පහරදීම සඳහා අවි ගැනීම ; සන්නද්ධ වීම.
ශාස්ත්‍රාන්තරය[නා.] වෙනත් ශාස්ත්‍ර ; බාහිර ශාස්ත්‍ර ; වෙනත් විද්‍යා.
ශාස්ත්‍රීය[වි.] ශාස්ත්‍රය සම්බන්ධ ; ශිල්ප ශාස්ත්‍රයට අනුකූල.
ශාස්ත්‍රීය සංග්‍රහය[නා.] 1. ශාස්ත්‍රීය ලිපි එක් කොට සැකසූ ග්‍රන්ථය. 2. ශාස්ත්‍රීය ලිපි-ලේඛන, සාකච්ඡා, ගීත හා සංගීතාදිය ඇතුළත් වැඩසටහන.
ශාස්ත්‍රෝක්ත[වි.] ශාස්ත්‍රයෙහි කියන ලද ; ශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන්.
ශාස්තෘක[වි.] ආගම් කතුවරුන් ප්‍රභව කොට ඇති ; ශාස්තෘත් හා සම්බන්ධ වූ.
ශාස්වතය[නා.] බුද්ධධර්මයේ ප්‍රතික්ෂේප කැරෙන ආත්මය සදාකාලිකය යන මතය දරන අන්තවාදී දර්ශනය.
ශිංගිමෘගයා[නා.] කකුළුවා ; කර්කටකයා.
ශික්ෂකයා[නා.] හික්මවන්නා ; උපදෙස් දෙන්නා ආචාර්යවරයා ; ගුරුවරයා.
ශික්ෂණය[නා.] 1. හික්මීම ; විනය. 2. ඉගෙන ගැනීම ; හැදෑරීම. 3. ඉගෙනගනු ලබන විෂය.
ශික්ෂමාණාව[නා.] උපසම්පදාව අපේක්ෂාවෙන් විශේෂ ශික්ෂා පරීක්ෂණ යටතේ පුහුණු වන සාමණේරවරිය.
ශික්ෂාකරණ[වි.] අධ්‍යාපනය දෙනු ලබන ; උගන්වන.
ශික්ෂාකාමතා[නා.ප්‍ර.] ශික්ෂා පද ශීලය මනා කොට රකිනු කැමැති බව ; ශික්ෂාකාමීත්වය.
ශික්ෂාකාමී[වි.] හික්මෙනු කැමැති ; විනය ගරුක.
ශික්ෂාතන්ත්‍රය[නා.] හික්මවන විධිය සඳහන් ග්‍රන්ථය.
ශික්ෂාදානය[නා.] ශාසනයට ඇතුළත් කර ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය ශික්ෂාව දීම.
ශික්ෂාපණය[නා.] ඉගැන්වීම ; හික්මවීම ; අධ්‍යාපනය.
ශික්ෂාපද ශීලය[නා.] ශික්ෂාපද සමාදන්වීමෙන් රැකිය යුතු ශීලය ; ප්‍රාතිමෝක්ෂ ශීලය.
ශික්ෂාපද සමාදානය[නා.] ශික්ෂා (හික්මීම) පිළිබඳ පිළිවෙතින් හෙවත් සිල්පදවලින් පැවසෙන ප්‍රතිපත්තිවල යහපත් සේ පිහිටීම.
ශික්ෂාපදය[නා.] ශික්ෂාවට පිහිට වන පාඨය ; කායික හා මානසික සංවරභාවය ඇති කරවන වාක්‍යය.
ශික්ෂාප්‍රත්‍යාඛ්‍යානය[නා.] ශික්ෂාවලින් බැහැරවීම ; ශික්ෂා ප්‍රතික්ෂේප කිරීම ; භික්ෂූත්වය හැර යෑම ; උපැවිදි වීම.
ශික්ෂාපූරණය[නා.] අධිශීල අධිචිත්ත අධිප්‍රඥා යන ත්‍රිවිධ ශික්ෂා පිරීම.
ශික්ෂාලය[නා.] හික්මවන තැන ; සිප්හල ; ශාස්ත්‍රාලය.
ශික්ෂාව[නා.] 1. ඉන්ද්‍රිය සංවරය ; හික්මීම ; විනයානුකූල හැසිරීම. 2. ත්‍රිවිධ ශික්ෂාව ; හැසිරීම. 3. හික්මවන විධිය. 4. ඉගෙනීම ; අධ්‍යයනය ; හික්මීම. 5. බුදුන්වහන්සේ විසින් භික්ෂූණීන් සඳහා පනවන ලද විනය ශික්ෂාපද. 6. ශික්ෂාවේදාංගය.
ශික්ෂිත[වි.] හික්මුණු ; සදාචාර සම්පන්න ; ශීලාචාර.
ශික්ෂිතභාවය[නා.] හික්මුණු බව.
ශික්ෂිතව්‍ය[වි.] හික්මවිය යුතු ; විනයනය කළ යුතු.
ශිඛණ්ඩි[නා.ප්‍ර.] මොනරා ; මයුරයා.
ශිඛර[වි.] මුදුන් සහිත ; තුඩු සහිත ; උල් වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. රතුකැට නම් මාණික්‍යය. 2. කරාබු නැටි.
ශිඛර කෝණය(පාරිභා.) [නා.] තුඩ සහිත කොන ; උල්වූ කෝණය.
ශිඛරය[නා.] 1. මුදුන ; මස්තකය ; අග්‍රය. 2. (පාරිභා.) මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යයක සිට පිටතට අවපාතය වන විහිදී ගිය නැමුණු ස්තරය ; ගොඩනැගිලි මුදුනෙහි වූ ගෝලාකාර ශිඛරය.
ශිඛරිය[නා.] කන්ද ; කඳුබල කොටුව.
ශිඛාකලාපය[නා.] ගිනි සිළුව ; ගිනිදැල්ල ; ගිනි ජාලාව.
ශිඛාධරයා[නා.] ශිඛාවක් හෙවත් සිළුවක් දරන්නා වන මොනරා ; ශිඛාවලයා.
ශිඛාප්‍රාප්ත[වි.] මුදුන් පැමිණි : මස්තක ප්‍රාප්ත ; අග්‍රප්‍රාප්ත.
ශිඛාව[නා.] 1. ගිනිදැල්ල ; ගිනිසිළුව. 2. මුදුන ; මස්තකය ; හිස ; ශීර්ෂය. 3. කෙළවර ; අග්‍රය ; තුඩ. 4. හිසෙහි කුඩුම්බිය ; පළඳනාව. 5. කරමලය.
ශිඛි, ශිඛී[නා.ප්‍ර.] 1. හිසෙහි කූඩුම්බියක් ඇත්තා වන මොනරා. 2. ගිනි දැල්ල ; ගින්න. 3. ඖෂධීය ශාඛයක නාමය. 4. කේතු ග්‍රහයා.
ශිඛී වාහනයා[නා.] 1. මොනරා වාහනය කොට ගත් කුවේරයා. 2. ස්කන්ධ කුමාරයා.
ශිත[වි.] 1. මුවහත් ; තියුණු. 2. තුනී ; කෙට්ටු ; කෘශ ; දුර්වල.
ශිතශූක[නා.ප්‍ර.] 1. වී නණ්ඩුව. 2. යව.
ශිතාක[නා.ප්‍ර.] සීනි.
ශිති රත්නය[නා.] නිල් කැටය ; ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය.
ශිතිකණ්ඨ[නා.ප්‍ර.] මොනර ගෙලක් ඇත්තා වන ශිව දෙවිඳු හෙවත් ඊශ්වරයා.
ශිථිල[වි.] 1. බුරුල් ; ඉහිල්. 2. පහසු ; ලෙහෙසි. 3. සවි නැති ; දුර්වල.
ශිථිලකෝෂය[නා.] ශාක පත්‍රයක පිහිටි සියුම් සිවි පස් වර්ගයෙන් එකක්.
ශිථිලතාව[නා.] ලිහිල්බව ; පහසුව ; බුරුල.
ශිථිලසත්වාදය(පාරිභා.) [නා.] අන්තයකට නොගිය ලිහිල් වූ යථාර්ථ නිරූපණය පිළිබඳ වූ දර්ශනය.
ශිථිලාක්ෂර[නා.ප්‍ර.] ලිහිල් ව උච්චාරණය කෙරෙන (මොළොක්) අකුරු.
ශිපිවිෂ්ටයා[නා.] හිසේ කෙස් නැති තැනැත්තා ; තට්ටයා.
ශිඵා වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] පොළෝ මතුපිට හා යට රොද බැඳ ඇති මුල් බිස්ස.
ශිඵාව[නා.] කෙඳි සහිත මූල.
ශිරඃකපාලය[නා.] හිස් කබල ; ශීර්ෂ කපාලය.
ශිරඃසම්පුටය[නා.] හිස් කබල.
ශිරජ[නා.ප්‍ර.] 1. හිසෙහි හටගත් දෙය ; හිසකෙස් ; ඉසකේ. 2. ඉස්හොරි.
ශිරස[නා.] 1. හිස ; ඉස ; සිරස. 2. ප්‍රධානියා.
ශිරස් අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] තලයක ලක්ෂ්‍යයක් තිබෙන තැන සෙවීමේ දී උතුරේ සිට දකුණට අඳින රේඛාව ; සමමිතික මධ්‍ය රේඛාව.
ශිරස් කෝණය(පාරිභා.) [නා.] පාදය ඉදිරියෙන් පිහිටා ඇති කෝණය.
ශිරස් ඛණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] දුර ප්‍රමාණය මැනීමේ දී එය ශිරස් ඛණ්ඩයක් ඡේදනය කරන අක්ෂයකට සමාන්තර ව යන සෘජු රේඛාව.
ශිරස් දිශාව(පාරිභා.) [නා.] හරි කෙළින් පිහිටි දිශාව ; ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාව.
ශිරස් රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] හරි කෙළින් උතුරේ සිට දකුණට, ඉහළ සිට පහළට ඇති රේඛාව ; ලම්බක සෘජු රේඛාව.
ශිරස් ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] නරඹන්නාගේ හිසට හරි කෙළින් බගෝලයෙහි පිහිටි ලක්ෂ්‍යය ; ශිරෝබිංදුව.
ශිරස් වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] කෙළින් සිටි කවය ; සිරස් ව පිහිටි වෘත්තය.
ශිරස් හරස්කඩ[නා.ප්‍ර.] යම් වස්තුවක් ඉහළ සිට පහළට කැපූ හරස්කඩ.
ශිරස්ක අර්පනය(පාරිභා.) [නා.] මව් කුසින් බිහිවීමට සිටින භ්‍රෑණයේ දික් අක්ෂය මවගේ දික් අක්ෂයට දක්වන සම්බන්ධය ; පළමුකොට බිහිවීමට සූදානම් ව පවතින ඉරියවුව.
ශිරස්කය[නා.] 1. මව් කුසින් බිහිවීමට සූදානම් ව සිටින දරුවාගේ හිසේ මුදුන් ස්ථානය ; හිස් මුදුන. 2. ඕකිඩ් මලක ඇති වන පරාග අඩංගු හිස්වැස්මක් වැනි උපකරණය ; පරාගධානි කොපුව ; ගේලියාව.
ශිරස්ත්‍රාණය[නා.] හිස් වැස්ම ; තොප්පිය ; තලප්පාව.
ශිරස්තාලුව[නා.] හිසෙහි වූ තෙල් වල ; හිසෙහි පසුපස කොටස.
ශිරස්ථ[වි.] ප්‍රධාන ; මූලික.
ශිරස්ථයා[නා.] මූලිකයා ; ප්‍රධානියා.
ශිරා ප්‍රණාලය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ ලේ ගමන් කරන සිදුරු.
ශිරා මුඛය[නා.] ශිරා නාලයට ලේ උරාගන්නා විවරය.
ශිරාකෝෂ[නා.ප්‍ර.] හෘදය වස්තුවෙහි වූ සිවු වැදෑරුම් වූ කෝෂ සතරින් ඉහළින් පවතින යුගල ; ඌර්ධව කක්ෂය.
ශිරාඛණ්ඩනය(පාරිභා.) [නා.] ලේ ඉවත් කිරීම සඳහා ශිරාවක් විවෘත කිරීම.
ශිරාගුටිකාරෝධය[නා.] ශිරා ගැට ගැසීමේ රෝගය වැළැක්වීම.
ශිරාරුධිරාශය[නා.] පහත් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ හෘදයෙහි ශිරා හා හෘත් කර්ණිකා අතර තිබෙන තුනී භිත්ති සහිත ව බොහෝ සේ විශාල ව ගිය කොටසක්.
ශිරාලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] පොළොවෙහි ජලශිරා පිහිටීමේ ලක්ෂණ.
ශිරාව[නා.] ශරීරයේ විවිධ කොටස්වලින් හෘදය කරා අපිරිසිදු ලේ ගෙනයන නහරය.
ශිරාවලය[නා.] කවාකාර ව පිහිටි ශිරා පද්ධතිය.
ශිරාව්‍යධය[නා.] ශරීරය පිළිබඳ කරුණු තත්වාකාරයෙන් දැනගැනීමට ඉවහල් වන කරුණු දහයෙන් එකක්.
ශිරාවේදය(පාරිභා.) [නා.] ශිරා පිළිබඳ හදාරන විද්‍යාව ; ස්නායු විද්‍යාව.
ශිරෝ[නා.ප්‍ර.] 1. හිස ; ඔළුව. 2. නහරය ; ශිරාව.
ශිරෝ අස්මරිය(පාරිභා.) [නා.] ශිරාවල රුධිර සංසරණයේ දී හටගන්නා ලේ කැටිය ; ඝන බවට පත් වූ ලේ කුට්ටිය.
ශිරෝ ගුහාව[නා.] ශිරස් කුහරය ; හිස් කබලේ ව්‍යුහය අනුව ඇති වී තිබෙන කුහරය.
ශිරෝධරාව[නා.] හිස දරා සිටින අවයවය ; ගෙල ; බෙල්ල.
ශිරෝධාතුව[නා.] බුදුරජුන්ගේ සිරස ; සර්වඥ ශීර්ෂය.
ශිරෝධානය[නා.] හිස් වැස්ම ; ශීර්ෂාවරණය ; තොප්පිය.
ශිරෝබිංදුව(පාරිභා.) [නා.] අහසේ මුදුන ; ශිරස් ලක්ෂ්‍යය.
ශිරෝමණි[නා.ප්‍ර.] මුදුන් මැණික; සිළුවෙහි පළඳින මැණික ; චූඩා මාණික්‍යය.
ශිරෝමුනාත් කරනවා[ක්‍රි.] කඩුවක් වැනි ආයුධයක මුදුනත, හිස මුදුනට තබනවා ; හිසට එල්ල කරනවා.
ශිරෝරුහ[නා.ප්‍ර.] හිසකෙස්.
ශිරෝවස්තිය[නා.] හිස අභ්‍යන්තරය පිරිසිදු කිරීම සඳහා හිසට තෙල් ගැල්වීම.
ශිරෝවිරේකය[නා.] නස්‍ය කිරීම ; හිස අභ්‍යන්තරය පිරිසිදු කිරීම.
ශිරෝවේෂ්ඨනය[නා.] හිස් වෙළුම ; තලප්පාව ; උෂ්ණීෂය.
ශිරෝස්ථි භේදය[නා.] හිස් කබල දෙපළු වීම ; හිස් කටුව දෙකට බිඳීම.
ශිරෝස්ථිය[නා.] හිස් කබල ; ශීර්ෂ කපාලය.
ශිලම්බු[නා.ප්‍ර.] අතෙහි මැණික් කටුව හා පය වළලුකර වටා දමන ආභරණය ; සළඹ ; නූපුරය.
ශිල්ප[නා.ප්‍ර.] 1. විද්‍යා, කර්මාන්ත, වාණිජ, කලා ආදි උගතමනා ක්ෂේත්‍ර. 2. කය වෙහෙසා උගත යුතු කර්මාන්ත.
ශිල්ප ක්‍රමය[නා.] කලා ශිල්පයෙහි දක්ෂතාව ; ශිල්ප ධර්මය.
ශිල්ප ඛන්ධවයා[නා.] කිසියම් ශිල්පයක් ඉගෙනගන්නා අයත් කණ්ඩායමකට අයත් තැනැත්තා.
ශිල්ප මදය[නා.] උගත් ශිල්පය පිළිබඳ ඇති වන මත් වීම ; ශිල්පමානය.
ශිල්ප ශ්‍රේණිය[නා.] ශිල්පයක් සඳහා පුහුණුව ලද්දවුන්ගේ ගණය ; ශිල්පීන් කණ්ඩායම.
ශිල්ප ශාස්ත්‍ර[නා.ප්‍ර.] කලා සහ විද්‍යා ; අතින් කරන කර්මාන්ත හා බුද්ධිය මෙහෙයවා ලබන ශාස්ත්‍ර.
ශිල්පඥයා[නා.] ශිල්ප ශාස්ත්‍ර පිළිබඳ මනා දැනුමක් ඇති තැනැත්තා.
ශිල්පාලය[නා.] කර්මාන්ත ශාලාව ; සිප්හල.
ශිල්පික[වි.] ශිල්ප උගත් ; ශිල්ප දත්.
ශිල්පියා[නා.] ශිල්ප දන්නා තැනැත්තා ; ශිල්පඥයා.
ශිලා[වි.] ගල් හා සම්බන්ධ ; ගලින් නිම වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. ගල ; පර්වතය ; පාෂාණය. 2. මැණික් විශේෂයක්. 3. පාසානම්.
ශිලා කෝෂ්ඨය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ සමතුලිතතා සංවේදය ගෙන දෙන අවයවය ; තුලා කෝෂ්ඨය.
ශිලා ඡත්‍රය[නා.] පුරාණ චෛත්‍යයක මුදුනේ සවි කරන ගලින් තැනූ කුඩය ; ගල් කුඩය.
ශිලා පට්ටය[නා.] සමතලා ගල ; ඇඹරුම් ගල.
ශිලා ප්‍රතිෂ්ඨාපනය[නා.] ගොඩනැගිල්ලක මුල්ගල් තැබීම.
ශිලා පුත්‍රක[නා.ප්‍ර.] ඇඹරුම් ගලේ කුඩා ගල ; අත්ගල.
ශිලා මණ්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවියේ පිටිතලය ; පෘථිවි පෘෂ්ඨය.
ශිලා යුගය[නා.] මානව ශිෂ්ටාචාරයේ ආදිම යුගය ; මානවයා ගල් මෙවලම් භාවිත කළ යුගය.
ශිලා ලිපිය[නා.] ගලෙහි කෙටූ ලියවිල්ල ; ශිලා ලේඛනය.
ශිලා ලේඛන විද්‍යාව[නා.] සෙල් ලිපි හැදෑරීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
ශිලා විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ගල්වල ස්වභාවය හා නිර්මාණය පිළිබඳ විස්තර කරන විද්‍යාව.
ශිලාගෝලය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවිය සෑදී ඇති කොටස් තුනෙන් එකක් ; පෘථිවියේ පස් හා පාෂාණ ස්තරවලින් යුත් කොටස.
ශිලාජතු[නා.ප්‍ර.] අධික සූර්ය තාපයෙන් පර්වතයන්ගේ ධාතු කොටස් උණුවීමෙන් රැස්වන උපධාතු විශේෂයක් ; ගල්කීල ; රතු හුණු.
ශිලාජය[නා.] ගල් සෙවල.
ශිලාභවනය(පාරිභා.) [නා.]ව්‍යු හය ආරක්ෂා වන පරිදි අණුක ප්‍රතිෂ්ඨාපනය වීමෙන් පොසිලයක් වීම ; ගල්වීම.
ශිලාභේදය[නා.] ගල්කටුව ; ගල්වඩු නියන.
ශිලාමය[වි.] ගලින් සාදන ලද ; ගලින් නිම වූ ; සෙල්මුවා.
ශිලාලේඛනගල[නා.] පොළොන්නරුවේ ‘ගල්පොත’ ශිලා ලිපිය කෙටූ ගල.
ශිලාසනය[නා.] ගල් ආසනය ; ශෛලාසනය.
ශිලාස්තම්භය[නා.] ගලින් කළ කණුව ; ගල්කණුව.
ශිලී මුඛය[නා.] 1. ඊතලය. 2. යුද්ධය.
ශිලී මුඛයා[නා.] 1. මී මැස්සා. 2. මෝඩයා.
ශිව[නා.ප්‍ර.] හින්දු ආගමික දේව ත්‍රිමූර්තියට අයත් උසස් ම දෙවියා ; ඊශ්වර ; මහාදේව
ශිව තාණ්ඩව[නා.ප්‍ර.] ශිව දෙවියාගේ වේගවත් රංගනය.
ශිව රන්ධුය[නා.] ළදරු හිසෙහි පාර්ශ්ව කපාල දෙක හා පශ්චිම කපාලය සන්ධි වූ තැන ඇති මොළොක් වූ ස්ථානය ; බොරු තෙල්වල.
ශිව ලිංගය[නා.] ශිව දෙවියන්ගේ ගුහ්‍ය අවයවය ; ශිව දෙවියන් සංකේතවත් කරන ලිංග රූපය ; මූර්තිය.
ශිව සුත[නා.ප්‍ර.] මෙහෙසුරුගේ පුත්‍රයා වන ගණ දෙවියා හෙවත් කඳ කුමරු.
ශිවංකර[වි.] සෙත සලසන ; ශාන්තිදායක ; යහපත ඇති කරන.
ශිවා විරුදු[නා.ප්‍ර.] ශිවගේ සතුරා වන අනංගයා.
ශිවාගම[නා.] ශිව දෙවියන් මුල්කොට ගත් ආගම.
ශිවානුචර[නා.ප්‍ර.] ශිව දෙවියා අනුව යන පිරිස ; ශිව දෙවිගේ අනුගාමිකයන්.
ශිශ්න දේව[නා.ප්‍ර.] ලිංග පූජාව කරන්නා ; ලිංගය අදහන්නා.
ශිශ්න ප්‍රතිකර්ෂකය(පාරිභා.) [නා.] ශිශ්නය පසුපසට යැවිය හැකි අවයවය.
ශිශ්න මුණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] ශිශ්නයේ ඇට නැති ග්‍රන්ථි සහිත ඉදිරි කොටස.
ශිශ්නච්ඡදය[නා.] ලිංග ගාත්‍රයේ මුල පටන් අග දක්වා බැඳී තිබෙන වෙලුම.
ශිශ්නය[නා.] පුරුෂයාගේ සංසර්ගීය අවයවය ; පුරුෂ ලිංගය.
ශිශිර[වි.] සිසිල් ; ශීතල. [නා.ප්‍ර.] 1. සිසිල ; සිහිලස. 2. ශීත කාලය ; ශීත සෘතුව. 3. සඳුන්.
ශිශිර කැස්ස(පාරිභා.) [නා.] අධික ශීතලය නිසා නිතර ඇති වන කැස්ස.
ශිශිර කිලාසය(පාරිභා.) [නා.] අධික ශීත නිසා හටගන්නා ගඩුව ; ශීත විසප්පුව.
ශිශිර තරණය(පාරිභා.) [නා.] ශීත කාලය උදාසීන ලෙස ගත කිරීම ; (ඇතැම් සතුන්) අක්‍රිය ලෙස ශීත කාලය ගෙවීම.
ශිශිර තාරක ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] කන්මුල පිහිටි ඛේට ග්‍රන්ථි දෙකට ම අපර පාර්ශ්වික ලෙස පිහිටි ග්‍රන්ථියක නාමය.
ශිශිරාංශු[නා.ප්‍ර.] ශීත ආලෝක ධාරා ; සිහිල් රශ්මි.
ශිශිලය[නා.] ශීතල ; සිහිල ; සිසිල.
ශිශු ජන්මාණුකතාව(පාරිභා.) [නා.] න්‍යෂ්ටික හා සෛල ප්ලාස්මය යන දෙක ම බෙදී යළිත් සංයෝජනය සිදුවන ස්වයංජනනය.
ශිශුක විකසනය(පාරිභා.) [නා.] නොමේරූ අවස්ථාව පසු කර විකසනය වීම.
ශිශුකතා ජනනය(පාරිභා.) [නා. නොමේරූ අවස්ථාවේ දී පීදීම ; බාල අවස්ථාවේ දී ප්‍රජනනය ඇතිවීම.
ශිශුකය[නා.] බාල අවස්ථාව ; බාල්‍යය.
ශිශුවා[නා.] 1. බාලයා ; කුඩා දරුවා ; ළදරුවා. 2. ශිෂ්‍යයා ; සිසුවා. 3. සිවුපාවුන්ගේ හා කෘමීන්ගේ පැටියා ; ළදරු සතා.
ශිෂ්ට[වි.] 1. උගත් ; ප්‍රාඥ. 2. ශීලාචාර සම්පන්න ; සභ්‍ය. 3. ඉතිරි වූ ; අවශේෂ.
ශිෂ්ට ප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] 1. ශිෂ්ටයන්ගේ හෙවත් උගතුන්ගේ භාෂා ප්‍රයෝග. 2. නිවැරැදි ලෙස භාෂාව යෙදීම.
ශිෂ්ට ව්‍යවහාරය[නා.] උගතුන් විසින් භාවිත කරනු ලබන භාෂා ව්‍යවහාරය ; ශිෂ්ට යැයි සම්මත යෙදුම.
ශිෂ්ට සම්මත[වි.] උගතුන් හා පඬිවරයන් විසින් පිළිගත් ; වැදගත් යැයි පිළිගත්.
ශිෂ්ටයා[නා.] ශීලාචාර තැනැත්තා ; යහපත් හැසිරීම ඇත්තා.
ශිෂ්ට්[නා.ප්‍ර.] තුනී තහඩු වශයෙන් වෙන් කරගත හැකි තත්ත්වයට පත්ව ඇති පාෂාණ විශේෂයක්.
ශිෂ්ටාචාරය[නා.] 1. යහපත් හැසිරීම ; යහපත් ආචාරය. 2. සමාජයක පවතින ශිෂ්ට සම්පන්න බව ; සභ්‍යත්වය.
ශිෂ්‍ය ගුරුවරයා[නා.] ආධුනික ගුරුවරයා.
ශිෂ්‍ය ප්‍රශිෂ්‍ය[නා.ප්‍ර.]ශි ෂ්‍යයාගේ ශිෂ්‍යයා ; ගෝලයාගේ ගෝලයා.
ශිෂ්‍ය භටයා[නා.] යුද්ධ ශිල්පය ඉගෙන ගන්නා ආධුනිකයා ; යුද්ධ නිලධාරියකු වීමට පුහුණුව ලබන්නා ; පාසල් ශිෂ්‍යයකු වශයෙන් සිටිය දී ම යුද්ධ ශිල්පය පිළිබඳ පුහුණුවක් ලබන්නා.
ශිෂ්‍ය භාවය[නා.] ශිෂ්‍යයකු බව ; ශිෂ්‍යතාව ; ගෝලකම.
ශිෂ්‍යත්වය[නා.] 1. ශිෂ්‍යතාවය ; ගෝලකම. 2. විශේෂ සුදුසුකම් අනුව මෙරට හෝ පිටරටක නොමිලේ අධ්‍යාපන කටයුතු සඳහා රජයෙන් හෝ යම් ආයතනයක් මඟින් පිරිනමන ප්‍රදානය.
ශිෂ්‍යභාවෝපගමනය[නා.] තෙරුවනෙහි අතවැසියකු ලෙස කල් ගෙවීමේ අදහස ඇතිව ශිෂ්‍යභාවයට පැමිණීමෙන් තෙරුවන් සරණ යෑම.
ශිෂ්‍යයා[නා.] ඉගෙනීම ලබන්නා ; සිසුවා ; ගෝලයා.
ශිෂ්‍යලෝකය[නා.] ශිෂ්‍ය ජනයා ; ශිෂ්‍ය පිරිස.
ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය[වි.] එක් ශිෂ්‍ය පරම්පරාවකට අයත් ශිෂ්‍යයන් හා ඔවුන්ගේ ශිෂ්‍ය පරපුර හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන ශිෂ්‍යයන් හා අනුශිෂ්‍යයන්ගේ පිළිවෙළට අයත් ශිෂ්‍ය සමූහය.
ශිෂ්‍යාව[නා.] අධ්‍යාපනය ලබන ගැහැණු ළමයා ; සිසුවිය.
ශීකර[නා.ප්‍ර.] සිහින් දිය බිඳු.
ශීඝ්‍ර[වි.] ඉක්මන් ; හදිසි ; කඩිසර ; වේගවත් ; යුහු ; නොනවත්වා වේගයෙන් යන.
ශීඝ්‍රතා[නා.ප්‍ර.] 1. ඉක්මන් බව ; යුහුසුලු බව. 2. (පාරිභා.) කාලය හා සම්බන්ධ අනුපාතය.
ශීත-සෞම්‍ය කලාපය[නා.] පෘථිවියෙහි ඝර්ම කලාපයට උතුරිනුත්, දකුණිනුත් ශීත සහ උෂ්ණ යන දේශගුණික ලක්ෂණ අධිකත්වයෙන් තොර ව පවතින කලාපය ; සමශීතෝෂණ හෙවත් සිසිල් සෞම්‍ය කලාපය.
ශීතකරණය[නා.] ආහාරපානාදිය නරක් නොවී කල්තබා ගැනීමට උපයෝගී කරගන්නා විදුලිමය උපකරණයක්.
ශීත්කාරය[නා.] සිසිලක් වැනි සුවයක් විඳීමේ දී මුවින් පිට වන ශබ්දය.
ශීතාංශු[නා.ප්‍ර.] සිහිල් රැස් ඇත්තා වන චන්ද්‍රයා.
ශීතාගාරය[නා.] ශීත කළ කාමරය ; අයිස් කාමරය.
ශීතාද[නා.ප්‍ර.] ‘සී’ විටමිනය අඩුකමින් හමේ හා වීදුරුමසේ හටගැනෙන රෝගයක්.
ශීතාද්‍රි[නා.ප්‍ර.] හිම පර්වතය ; හිමාලය කන්ද.
ශීතාලේපය[නා.] සඳුන් කපුරු ආදී ශීත අධික ඖෂධ සංයෝගයෙන් තනා ගත් විලේපනය ; ශීත අංජනය.
ශීතාවහනය[නා.] සිසිල ගෙනදීම ; සිසිල ඇති කිරීම.
ශීතිභූත[වි.] සිසිල් වූ ; නිවුණු ; ශාන්ත වූ.
ශීතෝෂ්ණක්ෂම[වි.] ශීතලය සහ උෂ්ණය යන දෙකම ඉවසිය හැකි.
ශීර්ෂ කටාහය[නා.] හිස් කබල ; ශීර්ෂ කපාලය.
ශීර්ෂ කන්නාඩිය(පාරිභා.) [නා.] කන, නාසය, උගුර පරීක්ෂණය සඳහා නළලට ඉහළින් පළඳින්නා වූ ද, ආලෝක ධාරාවක් විහිදුවන්නා වූ ද කන්නාඩිය.
ශීර්ෂ කලන්දය[නා.] යුද බිමෙහි දී හිස් කැපුම් ලැබූ ඇතුන්, අසුන් හා මිනිසුන්ගේ ගිණිය නොහැකි හිස් සමූහය.
ශීර්ෂ කෝණය(පාරිභා.) [නා.] සෘජු රේඛා දෙකක් යම්කිසි ලක්ෂයක දී ඡේදනය වන විට එම ලක්ෂ්‍යයේ සෑදෙන ප්‍රතිමුඛ කෝණ දෙකින් එකක නාමය ; සිරස් කෝණය.
ශීර්ෂ ඛණ්ඩිකාව(පාරිභා.) [නා.] හිසේ බෙදීම්වලින් එකක්.
ශීර්ෂ ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] හිස සම්බන්ධ ධමනිය.
ශීර්ෂ නාමය[නා.] යම්කිසි විස්තරයක මාතෘකාව ; ප්‍රධාන නාමය.
ශීර්ෂ පලිහ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හිසෙහි පලිහක් වැනි කොටස.
ශීර්ෂ ප්‍රතිමුඛ කෝණය[නා.] ඍජු රේඛා දෙකක් එකිනෙක ඡේදනයවීමේ ලක්ෂ්‍යයේ ප්‍රතිවිරුද්ධ ව පිහිටි කෝණය.
ශීර්ෂ පාඨය[නා.] පුවත්පත් වාර්තාවක හෝ රචනාවක අඩංගු විස්තරය කෙටියෙන් සඳහන් කරන පාඨය.
ශීර්ෂ පාදිකයා(පාරිභා.) [නා.] හිස ආශ්‍රිත ව විහිදෙන බහුපාද බූවල්ලා. දැල්ලා ආදී මුදු සත්වයා.
ශීර්ෂ පෝෂය(පාරිභා.) [නා.] මොළයට ලේ ගෙන යන බෙල්ලෙහි තිබෙන මහා ධමනි දෙකෙන් එකක්.
ශීර්ෂ රේඛාව[නා.] සාමුද්‍රික ශාස්ත්‍රය අනුව, මහපටැගිල්ලටත් දබරැඟිල්ලටත් අතරින් පටන් ගෙන අල්ල හරහා වැටී ඇති රේඛාව.
ශීර්ෂකය[නා.] 1. හිස ආරක්ෂාවට පළඳින තොප්පිය. 2. හිස්කබල. 3. (පාරිභා.) පුෂ්ප මංජරී විශේෂයක්. 4. සාගරික කවච වර්ගයන් වන සිරිපිඩියාවන්ගේ දණ්ඩ හැර සෙසු කොටස.
ශීර්ෂච්ඡේදනය[නා.] හිස ගසා දැමීම ; බෙල්ල කැපීම.
ශීර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] සිලෝමිකයන්ගේ සත්ව ශරීරයේ පූර්ව කෙළවරේ හිසක් හට ගැනෙන සේ නෙරා සිටීම ; ඔළුවක් වැනි අවයවයක් ඇති වීම.
ශීර්ෂධර[නා.ප්‍ර.] කොඳු නාරටියෙහි හිස දරා සිටින පළමුවැනි කොඳු ඇටය.
ශීර්ෂපෝෂී ගහනය(පාරිභා.) [නා.] ශීර්ෂ පෝෂය තුළ ප්‍රසර වැඩීම නිසා අවුල් ජාල බන්ධනයක් නිර්මාණ වීම.
ශීර්ෂපෝෂී වක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ශීර්ෂපෝෂීය ධමනියෙහි දුන්නක හැඩය ඇති ව පවතින නැම්ම.
ශීර්ෂභාගය[නා.] හිස පෙදෙස ; ඉස ඉද්දර.
ශීර්ෂභාරය[නා.] හිසින් ගෙන යා හැකි පමණ බර ; හිසින් ඉසිලීමට සෑහෙන බර.
ශීර්ෂය[නා.] 1. හිස ; ඔළුව ; සිරස. 2. මුදුන ; ශිඛරය. 3. මාතෘකාව ; සිරස්තලය.
ශීර්ෂවලය[නා.] (සත්ව.) වෘත්තාකාර මූර්ධය.
ශීර්ෂශිරෝව[නා.] උරහිස් පෙදෙසේ සිට හිස දක්වා දිවෙන විශාල ශිරාව.
ශීර්ෂිකාව(පාරිභා.) [නා.] එත් ඇටයක් තවත් ඇටයක ප්‍රසරිකාව තුළ හිරවීම පිණිස ඇටයක අග තිබෙන කොටස.
ශීර්ෂෞරස(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සන්ධිපාදිකයන්ගේ හිසත් උරයත් ඒකාබද්ධ ව සෑදුණ කොටස.
ශීල විශුද්ධිය[නා.] බෞද්ධ දර්ශනයෙහි සඳහන් සප්ත විශුද්ධි අතරින් පළමු වැන්න ; තෘෂ්ණා, දෘෂ්ටි, මාන ආදි සංක්ලේශයන් නැසීමෙන් පිරිසිදු වන ශීලය.
ශීල සමාදානය[නා.] සිල් සමාදන්වීම ; ශීල හා සම්බන්ධ පොරොන්දු වාක්‍ය පැවසීම හා ඒ අර්ථ උල්ලංඝනය නොකොට කල් ගෙවීම.
ශීලකථා[නා.ප්‍ර.] බුදුන්වහන්සේගේ ධර්ම දේශනාවන්හි දී අනුගමනය කරන අනුපිළිවෙළ කථා පසින් දෙවැන්න ; ශීලයෙහි අනුසස් ප්‍රකාශ කිරීම.
ශීලනය[නා.] කාය කර්ම ආදිය මනා කොට පිහිටුවීම.
ශීලනිශ්‍රිත[වි.] ශීලය ඇසුරු කළ ; ශීලය හා සම්බන්ධ වූ.
ශීලබ්බත පරාමාස[නා.ප්‍ර.] සීලබ්බත පරාමාස බ.
ශීලය[නා.] සිත, කය, වචනය යන තුන් දොර මනාකොට සංවර කරගැනීම හා සමාදන් වන ශික්ෂා පද නිසි පරිදි පිළිපැදීම.
ශීලව්‍රතය[නා.] ශීලය හා ව්‍රතය.
ශීලාචාර[වි.] සිත, කය, වචනය යන ත්‍රිවිධ ද්වාරය හික්මවා ගත් ; උතුම් ගති පැවතුම් ඇති ; යහපත් හැසිරීම ඇති ; සදාචාර සම්පන්න ; ශිෂ්ට පැවැත්මෙන් යුත් ; ධර්මිෂ්ඨ.
ශීලානුස්මෘතිය[නා.] දස අනුස්මෘති අතරින් එකක්; ශීලය ගැන නැවත නැවත සිහි කිරීම.
ශීලී[වි.] ස්වභාවය ඇති.
ශුංගීය චෝලය(පාරිභා.) [නා.] යෝනිය සම්බන්ධ සියුම් සිවිය සහිත මල්ලක් වැනි වැසී තිබෙන අවයවය.
ශුක[නා.ප්‍ර.] 1. ගිරවා ; කීර පක්ෂියා. 2. බූව ඇති ධාන්‍ය වර්ගයක්. 3. තොටිල ගස.
ශුකරයා[නා.] ඌරා ; සූකරයා.
ශුක්ත[වි.] 1. වියළි වූ ; ශුෂ්ක වූ. 2. පවිත්‍ර. 3. ඇඹුල්. 4. පිළුණු. [නා.] 1. ඖෂධීය පානයක්. 2. ඇඹුල් කැඳ.
ශුක්තිය[නා.] 1. මුතුබෙල්ලා. 2. සිප්පි කටුව ; හක්ගෙඩිය. 3. බර මැනීමේ ඒකකයක නාමය; අඩපලම.
ශුක්ල[වි.] 1. සුදු ; ශ්වේත. 2. යහපත් ; ශුභඵල ගෙනදෙන ; කුශල පාක්ෂික. 3. චන්ද්‍ර මාසයේ පුර පක්ෂයට අයත්. [නා.ප්‍ර.] 1. ශුභඵල ; යහපත. 2. ශුක්‍ර ධාතුව.
ශුක්ලා[නා.ප්‍ර.] ඇසෙහි කළු ඉංගිරියාව වටා ඇති සුදු ස්තරය ; ශ්වේත මණ්ඩලය.
ශුක්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. පුරුෂ ශරීරයෙහි ප්‍රජනන අවයවවල හටගන්නා ජීවාණු අඩංගු තරල ; පුරුෂ ධාතුව. 2. සිකුරු ග්‍රහයා සහ ග්‍රහ දෙවියා.
ශුක්‍ර ආශයිකාව(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍ර මඩිය ; විවෘත වන ශුක්‍ර ධාතු රඳා සිටින කෝෂය.
ශුක්‍ර ඇලිය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍ර ස්‍රාවය කරන මාර්ගය.
ශුක්‍ර ගාත[නා.ප්‍ර.] ශුක්‍රය නෂ්ට වීම ; නෂ්ටකාමය.
ශුක්‍ර තරලය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍ර ධාතු ද්‍රාවය.
ශුක්‍ර තාරකාව[නා.] සිකුරු තරුව.
ශුක්‍ර ධාතුව[නා.] ශරීරයෙහි රස ලේ ආදී ධාතු පැසීමෙන් හටගන්නා ප්‍රජනන ශක්තිදායක ධාතු විශේෂය.
ශුක්‍ර ධානිය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍රාණු රැස් කොට තබාගැනීම සඳහා බොහෝ පෘෂ්ඨවංශීන්ට ඇති කෝෂය.
ශුක්‍ර නාලය(පාරිභා.) [නා.] වෘෂණයේ සිට ශුක්‍ර ගෙනයන කුඩා නළය ; ශුක්‍ර නාලිකාව.
ශුක්‍ර පියලි(පාරිභා.) [නා.] ජනනේන්ද්‍රිය හා සම්බන්ධ ව ඇති ශුක්‍ර රැඳී සිටින පසුම්බිය ; ශුක්‍ර භස්ත්‍රාව.
ශුක්‍ර පුනීලය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍ර ස්‍රාවය කෙරෙන නාලය.
ශුක්‍රධාතු ප්‍රදානය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව අභිජනනය සඳහා කෘත්‍රිම සිංචන ක්‍රමය ; ශුක්‍ර ඇතුළු කිරීම.
ශුක්‍රමේහය[නා.] විසිවැදෑරුම් ප්‍රමේහ රෝගවලින් එකක් ; මුත්‍ර සමග ශුක්‍ර ධාතු පහවීම හා සංසර්ගයෙන් තොරව ඉබේට ම ශුක්‍ර පහවීම.
ශුක්‍රමෝචනය[නා.] ශුක්‍ර ධාතු පහවීම.
ශුක්‍රාණු නිකරය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍රාණුවක් බෙදීයාමෙන් ලැබෙන ගෝලාකාර සෛල පුංජය.
ශුක්‍රාණු බීජ ජන්තුව(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍රාණුව.
ශුක්‍රාණුක(පාරිභා.) [වි.] පුරුෂ බීජය හා සම්බන්ධ.
ශුක්‍රාණුක රජ්ජුව(පාරිභා.) [නා.] උදර කුහරය තුළට වෘෂණය යා කරන සංකෝචන රැහැන.
ශුක්‍රාණුක සෛලය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍රධානියේ බිත්තියෙන් විකසනය වන පුංජන්මාණුව ; ශුක්‍ර බීජය.
ශුක්‍රාණුධානිධරය(පාරිභා.) [නා.] ශුක්‍රාණුධානි සෑදීම පිණිස උපයෝගී වන ශාඛා පද්ධතිය.
ශුක්‍රාණුධානිය(පාරිභා.) [නා.] ජීව බිංදු ජනක ජන්මාණුධානිය ; ඇන්තරිඩිය.
ශුක්‍රාණුව[නා.] ශුක්‍ර ධාතුවේ තිබෙන පුරුෂ බීජය ; ශුක්‍ර බීජය.
ශුකිකාව(පාරිභා.) [නා.] ශූකිතාව බ.
ශුකිය(පාරිභා.) [නා.] ශූකිය බ.
ශුකී පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] කැන් මෙන් ඉල්ලා වැටෙන පුෂ්ප මංජරිය.
ශුකේන්ද්‍රිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රජනනේන්ද්‍රිය වන වෘෂණය ; ජනක ශෛල ග්‍රන්ථිය.
ශුචිය[නා.] 1. පිරිසිදු බව ; පවිත්‍ර බව. 2. ගිනිදැල්ල ; ගින්න.
ශුචිසල්ලේඛ වෘත්ති[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් දුරුකොට ලබන පිරිසිදු පැවැත්ම ; පිරිසිදු සැහැල්ලු පැවැත්ම.
ශුණ්ඩය[නා.] 1. ඇතාගේ හොඬවැල ; ශුණ්ඩාව. 2. මල්පැණි හෝ ලේ උරාබීමට ඇතැම් කෘමීන්ට පිහිටා ඇති තුඩ.
ශුණ්ඩාවතලය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් කෘමීන්ගේ ශ්‍රෝණි ඵලකයෙහි ජඝන පසුපස ද්වාර දෙකෙන් ප්‍රවේශ වන මස් පිඬුව.
ශුද්ධ[වි.] 1. පිරිසිදු ; පවිත්‍ර ; නිර්මල. 2. නොකැලැල් ; අමිශ්‍ර. 3. පිදිය යුතු. 4. සියලු අඩු කිරීම්වලින් පසු ඉතිරි වූ ; කේවල ; තනිකර. 5. නිවැරදි. 6. ආපත්ති රහිත ; විනයානුකූල.
ශුද්ධ අවකලය(පාරිභා.) [නා.] අවිච්ඡින්න ව වෙනස් වන රාශියක යාබද අගය දෙකක ඉතා කුඩා නිශ්චිත වෙනස.
ශුද්ධ ආලේපනය[නා.] ක්‍රිස්තියානි ආගමික චාරිත්‍රයක් වන ප්‍රසාද දානය ; තෛලයෙන් ආලේප කිරීම ; ආසිරි පැන් ඉසීම.
ශුද්ධ කර්තෘ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යයක ක්‍රියාව කරන්නා ඉඳුරා හඟවන පදය.
ශුද්ධ ක්‍රියාව[නා.] ව්‍යාකරණයෙහි ධාතු ප්‍රත්‍යය සංයෝගයෙන් සෑදෙන ක්‍රියා අර්ථය පමණක් දෙන හුදු ක්‍රියා රූපය ; ආඛ්‍යාතය.
ශුද්ධ ත්‍රිත්වය[නා.] ක්‍රිස්තියානි ආගමේ සඳහන් දෙවියන් වහන්සේ, දේව පුත්‍රයා සහ ශුද්ධාත්මය යන ත්‍රිශුද්ධිය.
ශුද්ධ දිනය[නා.] ශුභ දිනය ; නැකැත් දිනය.
ශුද්ධ පවුල[නා.] ක්‍රිස්තියානි ආගමේ වක්තෘවරයා අයත් වූ පවුල.
ශුද්ධ බයිබලය[නා.] ක්‍රිස්තු ධර්මය ඇතුළත් ධර්ම පුස්තකය.
ශුද්ධ යුද්ධය[නා.] ආගම උදෙසා කරන සටන.
ශුද්ධ ලාභය[නා.] සියලු අඩුකිරීම්වලින් පසු ඉතිරිවන හුදු ලාභය.
ශුද්ධ වර්ණපටය(පාරිභා.) [නා.] ත්‍රිපාර්ශ්ව වීදුරුවක් මැදින් රශ්මියක් යැවූ විට බෙදී යන වර්ණ මාලාව.
ශුද්ධතාවාදය[නා.] භාෂා ව්‍යවහාරයෙහි නිවැරදි බව ඇති විය යුතු ය යන පිළිගැනීම.
ශුද්ධාචාරී[නා.ප්‍ර.] ලෝහ කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන කර්මාන්තකාරයා.
ශුද්ධාත්මය[නා.] ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ දෙවියන් වහන්සේ පිළිබඳ ශුද්ධ වූ ත්‍රිත්වයෙන් තුන්වැන්න ; ශුද්ධ වූ ස්ප්‍රීතු සාන්තුව.
ශුද්ධාවාසය[නා.] අනාගාමී මාර්ග ඵලයට පැමිණ මිය යන උතුමන් උපදින බ්‍රහ්මලෝකවලින් එකක්.
ශුද්ධාසනය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) රෝමයේ පාප්තුමාගේ තනතුර, බලය හා රාජ්‍යය.
ශුද්ධිපත්‍රය[නා.] 1. ග්‍රන්ථයක දෝෂ සහිතව මුද්‍රිත ස්ථාන නිවැරදි කොට දක්වන ලේඛනය. 2. මුද්‍රණය කරනු ලබන්නක වැරැදි හරිගස්සාදීම සඳහා දෙනු ලබන මුද්‍රිත පිටපත.
ශුද්ධිය[නා.] 1. පිරිසිදුකම ; පවිත්‍රත්වය. 2. සංස්කරණය ; සංශෝධනය. 3. වමන, නස්‍ය, විරේචන යන ක්‍රමවලින් ශරීර මලය පහ කිරීම. 4. ඩෝලය වාදනය කරන පද විශේෂ පහෙන් එකක්. 5. විෂ සහිත ඖෂධ ද්‍රව්‍යවල විෂ ඉවත් කිරීම. 6. ඔසප් වීම.
ශුද්‍රයා[නා.] 1. පුරාණ භාරතයේ පැවති වර්ණ සතරෙන් පහත්ම වර්ණයට අයත් තැනැත්තා. 2. පහත්ම වර්ගයට අයත් නයා.
ශුනක[වි.] බල්ලන් පිළිබඳ වූ ; බල්ලන්ට අයත් ; බලු.
ශුභ[වි.] හොඳ ; යහපත්. [නා.ප්‍ර.] 1. සිදුහත් කුමරුන්ගේ වාසය සඳහා තුන් සෘතුවට ම සුදුසු වන සේ සාදන ලද ප්‍රාසාද තුනෙන් එකක නාමය. 2. කේන්ද්‍රයක නව වන භාවය. 3. යසලාලකතිස්ස රජු මරා රජ වූ දොරටුපාලයා.
ශුභ චන්ද්‍රයා[නා.] (ජ්‍යෝති.) පුර අටවක සහ අව අටවක යන දෙක අතර කාලය තුළ සිටින පාප දෘෂ්ටියෙන් හා පාප සංයෝගයෙන් තොර චන්ද්‍රයා.
ශුභවාදී[වි.] සියල්ල යහපතට සිදු වෙතියි සිතන ; සෑම දෙයක ම හොඳ පැත්ත දකින.
ශුභසාධක[වි.] යහපත සලසා දෙන ; ශුභසිද්ධිය සාදා දෙන.
ශුභසිද්ධිය[නා.] යහපත ; දියුණුව.
ශුභ්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු හඳුන්. 2. ලෝහ වර්ගයක් වන රිදී. 3. ඛනිජ වර්ගයක් වන මිනිරන්.
ශුභ්‍රකර[වි.] සුදු රැස් ඇති ; ධවල රශ්මි සහිත.
ශුභාගමන ප්‍රශ්න[නා.ප්‍ර.] දුර සිට ආ අමුත්තකු පිළිගැනීමේ දී සුවදුක් විචාරීමට අසන පැන ; ස්වාගත තොරතුරු.
ශුභාරංචිය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) 1. ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ ජීවිත කථාව. 2. අලුත් තෙස්තමේන්තුවේ මුල් පොත් හතරෙන් කවර හෝ පොතක්. 3. සතුටුදායක පුවත ; මංගල පණිවිඩය.
ශුභාශංසනය[නා.] යහපතක් වේවායි පැතීම ; ආශිර්වාදය.
ශුලය[නා.] 1. උල ; අනින ආයුධය ; හෙල්ල. 2. දැවිල්ල ; රුජාව.
ශුල්ක[වි.] සුංගම් හෙවත් බදු හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] නැව්තොටු ආදියෙහිදී ගෙවන තීරු බද්ද.
ශුල්ක ග්‍රහණ[නා.ප්‍ර.] තීරු ගාස්තු අයකර ගැනීම ; සුංවත් ගැනීම.
ශුල්ක මණ්ඩලය[නා.] සුංවත් හෙවත් බදු අය කරන නිලධාරි මඬුල්ල.
ශුල්බාරි[නා.] මූල ධාතුවක් වන ගෙන්දගම්.
ශුල්බාරිකාම්ල[ශුල්බාරික+අම්ල] [නා.ප්‍ර.] තද අම්ල ස්වභාවයෙන් යුක්ත වූ ජලයෙහි ද්‍රාවණය වන අවර්ණ ද්‍රවයක් වන සල්ෆියුරික් අම්ලය.
ශුශ්‍රැෂා[නා.ප්‍ර.] ඇහුම්කන් දීමට ඇති කැමැත්ත ; අසා සිටීමේ ආශාව.
ශුෂ්ක[වි.] 1. වේළී ගිය ; වියළි. 2. හිස් ; හරයක් නැති. 3. කෙලෙසුන් නැති කළ.
ශුෂ්ක කාරකය[නා.] ද්‍රව්‍යවල තිබෙන ද්‍රව ප්‍රමාණය සම්පූර්ණයෙන් ම ඉවත් කොට ජලශූන්‍ය කිරීම සඳහා යොදාගනු ලබන උපකරණයක් ; ඩෙසිකේටරය.
ශුෂ්ක ගර්ජනාව[නා.] 1. වැස්සෙන් තොර මේඝ ගර්ජනාව. 2. ප්‍රතිඵල රහිත කෑගැසීම.
ශුෂ්ක විදර්ශක[වි.] මාර්ග ඥානයෙන් කෙලෙස් වියළා නසා, විදර්ශනා භාවනාවෙන් අධිගමයට පත් ; අධිගමය මිස ධ්‍යාන බලය නැති.
ශුෂ්ක විදර්ශකයා[නා.] ආශ්‍රවක්ෂය ඥානයෙන් පමණකින් කෙලෙසුන් මුළුමනින් සුන් කළ රහත් උතුමා.
ශුෂ්කජීවි පැළෑටිය[නා.] වියළි පරිසරයේ වැඩෙන ශාකය ; ශුෂ්ක ශාකය.
ශුෂ්කතාව[නා.] වියළිබව ; නිර්ජලීයත්වය ; නිරුදක භාවය ; නිසරු බව.
ශුෂ්කපත්‍රී[වි.] අල්ප ජල ප්‍රමාණයක් ඇති ප්‍රදේශවල වැඩෙන.
ශුෂ්කරූපී[වි.] ශුෂ්ක ස්ථානවල වැඩෙන ශාක විශේෂවලට පොදු ලක්ෂණවලින් යුක්ත ; ශුෂ්ක උද්භිද ආකාර.
ශුෂ්කාඤ්ජලී[නා.ප්‍ර.] 1. හිස් ඇඳිලිය ; හිස් අත. 2. අකෘතඥතාව.
ශුෂ්කීකරණය[නා.] තෙත් ගතිය ඇති ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණවත් උෂ්ණත්වයෙහි ලා වියළා ගැනීම.
ශුෂ්ණය[නා.] 1. ඉර ; සූර්යයා. 2. ගින්න.
ශුෂ්මය[නා.] 1. එළිය ; ආලෝකය. 2. දීප්තිය. 3. බලය ; ශක්තිය.
ශුෂිර[වි.] සිදුරු සහිත ; නළයෙන් යුතු ; සචිද්‍ර. [නා.ප්‍ර.] වාත ධාරාවක් මඟින් නාද කරවන තූර්ය භාණ්ඩය ; වස්දණ්ඩ ; නළාව.
ශූකර මර්දවය[නා.] 1. හතු විශේෂයක්. 2. ළපටි උණගොබ විශේෂයක්. 3. ළපටි ඌරු මස් ; සූකර මද්දවය.
ශූකරිකයා[නා.] ඌරු මස් වෙළෙන්දා.
ශූකිකාව, ශුකිකාව(පාරිභා.) [නා.] තණකොළ ආදියෙහි විශාල පුෂ්පමංජරියක කොටසක් වන කුඩා ශූකිය.
ශූකිය, ශුකිය(පාරිභා.) [නා.] දික් අක්ෂය ; දිගට නිර්වෘන්ත මල් හෝ ශූකිකා හෝ පිහිටීමෙන් සෑදෙන වී කරලක් වැනි පුෂ්ප මංජරිය.
ශූන[වි.] උඩට නෙරා සිටින ; ඉදිමුණු ; ස්වභාවික ප්‍රමාණයට වඩා මහත් වූ.
ශූනතා පීඩනය[නා.] සෛලයක් තුළ ඇති ජලය සෛල ශක්ති කෙරෙහි ඇති කරන පීඩනය.
ශූනතාව[නා.] වතුර උරාගැනීමෙන් ඇති වන පිපීම ; පිම්බීම.
ශූන්‍ය[වි.] හිස් ; කිසිවක් නැති ; බොල්.
ශූන්‍ය අසඞ්ඛ්‍යය[නා.] මහා කල්පයකින් හතරෙන් කොටස ; බුදුවරයන් පහළ නොවන කාලය.
ශූන්‍යතාව[නා.] 1. හිස් බව ; බොල් බව. 2. නිර්වාණය. 3. වේදන්ත දර්ශනයේ එන පරම බ්‍රහ්මයා.
ශූන්‍යසංයුජ[නා.ප්‍ර.] මූලද්‍රව්‍ය සමඟ සංයෝජන නොවන ආගන්, හීලියම් සහ ඒවාට සම්බන්ධකම් ඇති අනිකුත් වායු වර්ග.
ශූන්‍යාගාරය[නා.] පාළු ගෙය ; ජනයාගෙන් තොර ස්ථානය.
ශූන්‍යාන්ත්‍රකය[නා.] ග්‍රහණියත් ශේෂාන්ත්‍රකයත් අතර තිබෙන ක්ෂුද්‍රාන්තකය.
ශූර[වි.] දක්ෂ ; සමර්ථ.
ශූරතාව[නා.] හපන්කම ; දක්ෂතාව.
ශූරයා[නා.] 1. දක්ෂයා ; සමතා ; හපනා. 2. සිංහයා. 3. වලසා.
ශූර්පය[නා.] 1. පුරාණ මිනුම් ප්‍රමාණයක් ; කුම්භය. 2. කුල්ල.
ශූරි, ශූරී[නා.ප්‍ර.] සමතා ; ශූරයා ; යම් විෂයක් පිළිබඳව විශේෂ දක්ෂතා ඇත්තා. [වි.] දක්ෂ ; සමත්.
ශෘංග කණ්ඨිකය(පාරිභා.) [නා.] මෝරාගේ පාදිකණ්ඨිකයෙහි පිහිටා ඇති ගව අඟක හැඩය ඇති කාටිලේජ.
ශෘංගාර රසය, ශෘඞ්ගාර රසය[නා.] නව නාට්‍ය රසවලින් එකක් ; ශෘංගාරය හා ආශ්‍රිත රසය ; වින්දනය.
ශෘංගාර, ශෘඞ්ගාර[වි.] අනුරාගී ; රාගය දනවන. [නා.ප්‍ර.] අනුරාගය ; රාගනිශ්‍රිත හැඟීම.
ශෘගාලයා[නා.] 1. හිවලා ; සිවලා. 2. ප්‍රයෝගකාරයා. 3. බියසුලු පුද්ගලයා ; බයගුල්ලා.
ශෘඞ්ඛලය[නා.] 1. හැකිල්ල ; මාංචුව. 2. යකඩ දම්වැල. 3. හවඩිය.
ශෘඞ්ග[වි.] 1. අං වැනි ප්‍රසර පිළිබඳ වූ. 2. උස් වූ. 3. (පාරිභා.) බොහෝ කොරළ හෝ කෙඳි හෝ සෘජුකෝණික ව තිබීම නිසා රළු වූ. 4. ඉතා තියුණු. 5. සිනිඳු.
ශෘඞ්ගජලක්ලෝමිකය(පාරිභා.) [නා.] ජලක්ලෝම චක්‍රයේ අපි ජලක්ලෝමයටත් අධෝ ජලක්ලෝමයටත් අතර ඇති කොටසක්.
ශෘඞ්ගය, ශෘංගය[නා.] 1. ගව, මුව ආදි සතුන්ගේ හිසෙහි උල් ව වැඩෙන අවයවය ; අඟ. 2. අඟක් වැනි ප්‍රසරයක්. 3. කොත් කැරැල්ල. 4. කඳු මුදුන. 5. අඟින් සෑදූ නළාව. 6. උතුම්කම. 7. රාගය. 8. විෂ වර්ගයක්. 9. සුෂිර වාද්‍ය භාණ්ඩයක්.
ශෘඞ්ගායමාන[වි.] කඳු මුදුන වැනි ; පර්වත ශිඛරය බඳු.
ශෘඞ්ගාරශෘංගාර බ.
ශෘඞ්ගාහිකාව[නා.] නාසයේ පිහිටි මොලොක් ඇටය.
ශෘත[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ පානය ; කෂාය වර්ග පහෙන් එකක්.
ශේඛ[නා.ප්‍ර.] හික්මුණු තැනැත්තා ; ශෛක්ෂයා.
ශේඛර[වි.] උතුම් ; උත්තම.
ශේඛර පත්‍රය[නා.] මල් පෙත්ත ; පුෂ්ප පත්‍රය.
ශේඛරය[නා.] 1. මුදුන් මල්කඩ ; අවතංසකය. 2. ඔටුන්න ; කිරුළ. 3. ශිඛාව ; කුඩුම්බිය. 4. මල්දම 5. මල්පෙත්ත. 6. මුරුංගා මුල.
ශේයෝවාදය(පාරිභා.) [නා.] සියල්ල සිදුවන්නේ යහපතටය යන මතය ; සර්වශුභවාදය.
ශේවල, ශේවාල[නා.ප්‍ර.] දිය සෙවෙල ; පෙඳ.
ශේෂ[වි.] 1. ඉතිරි ; අවශිෂ්ට. 2. මඳ ; සුළු ; අල්ප ; ස්වල්ප.
ශේෂ කන්ද(පාරිභා.) [නා.] සෝදාපාළු වී යාමෙන් ඉතිරි වූ කන්ද ; නග්නීකරණය නිසා පහළ වූ කන්ද.
ශේෂ පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සංවිධානයක වත්කම් හා බැරකම් පිළිබඳ සටහන ; ගිණුම්වල ශේෂය හා සම්පිණ්ඩනය දක්වන සටහන.
ශේෂය[නා.] 1. ඉතිරිය ; අවශිෂ්ටය. 2. ටික ; අල්පය.
ශේෂාන්ත්‍රකය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා බඩවැලේ අපර කොටස ; ක්ෂුද්‍රාන්තය බෙදා ඇති කොටස් තුනෙන් එකක්.
ශෛක්ෂයා[නා.] හික්මීම ඇත්තා ; අර්හත් ඵලයට නොපැමිණී සෝවාන්, සකෘදාගාමී, අනාගාමී වූ පුද්ගලයෙක්.
ශෛත්‍යය[නා.] සීතල ස්වභාවය ; සිසිල් බව.
ශෛථිල්‍යය[නා.] ලිහිල්බව ; බුරුල.
ශෛල[වි.] ගල් පිළිබඳ ; ශෛලමය ; කඳුකර. [නා.ප්‍ර.] විශාල ගල ; පර්වතය.
ශෛල දුර්ග[නා.ප්‍ර.] කඳු, ගල් පර්වත ආදිය නිසා ගමනාගමනය දුෂ්කර පරිසරය.
ශෛල පර්වතය[නා.] මුළුමනින් ගලින් වැසුණු කන්ද ; ගල් කන්ද.
ශෛලම(පාරිභා.) [නා.] කාෂ්ඨිය පටකය ; ජලය ද්‍රාවණ සංගණනය ද යාන්ත්‍රික සවිය ද සපයන ලිග්නීභූත පටකය.
ශෛලමය[වි.] ගලින් තැනූ ; ගලින් කළ ; පාෂාණමය ; ගල්මුවා.
ශෛලමීය(පාරිභා.) [වි.] කාෂ්ඨීය පටකමය වූ ; තද ශෛලමය පටකවලින් තැනුනු.
ශෛලාජ[නා.ප්‍ර.] ගල් සෙවෙල්.
ශෛලාසනය[නා.] ගල් ආසනය.
ශෛලිය[නා.] රචනා විලාසය ; අදහස් ප්‍රකාශ කරන ආකාරය ; ගද්‍ය පද්‍ය රචනයේ දී අනුගමනය කරන රීතිය ; ක්‍රමය.
ශෛවාලය[නා.] දිය සෙවෙල ; සෙවෙල ; පෙඳ.
ශෝක, ශෝකි[වි.] චිත්ත සන්තාපයෙන් යුත් ; දුක්මුසු ; කනගාටු.
ශෝකය[නා.] කනගාටුව ; දුක ; චිත්ත සන්තාපය.
ශෝචනය[නා.] චිත්ත සන්තාපය ; ශෝකය.
ශෝචනීය[වි.] අතිශය දුඃඛදායක.
ශෝණ[නා.ප්‍ර.] 1. රත්පාට ; රත්පැහැය. 2. ලේ ; රුධිරය. 3. ගින්න.
ශෝණිතය[නා.] 1. ලෙය ; රුධිරය. 2. ස්ත්‍රී රජස ; ස්ත්‍රී බීජය ; දරුවකු ඉපදීමට මවගෙන් එකතු විය යුතු ධාතු විශේෂය.
ශෝථය[නා.] සිරුරේ ඉදිමුම.
ශෝධකය[නා.] 1. අඩු කළ යුතු ගණන ; ඍණය. 2. (පාරිභා.) යමක් ඇති-නැති බව පරීක්ෂා කිරීමට භාවිත උපකරණය ; අනාවරකය ; සංවෝදකය.
ශෝධකයා[නා.] පිරිසිදු කරන්නා ; සෝදන්නා ; මුද්‍රිත දෙය ශෝධනය කරන්නා.
ශෝධනය[නා.] 1. අපවිත්‍ර දේ සෝදා ඉවත් කිරීම ; පවිත්‍ර කිරීම. 2. නිවැරදි කිරීම ; සංශෝධනය කිරීම. 3. (පාරිභා.) අඩු කළ යුතු ගණන.
ශෝධනාගාරය[නා.]1. බොර තෙල් ආදිය පිරිසිදු කරන ස්ථානය ; පිරිපහදුව. 2. අපරාධකරුවන් යහමගට යොමුකරවන ස්ථානය.
ශෝභන[වි.] බබළන ; මනහර ; හොබනා ; මනෝඥ ; අලංකාර ; කඩවසම්.
ශෝභමාන[වි.] ශෝභාව ඇති ; සිත්කලු ; බබළන ; හොබනා.
ශෝභාව[නා.] බැබළීම ; දීප්තිය ; කාන්තිය ; අලංකාරය ; සෝබාව.
ශෝෂකය(පාරිභා.) [නා.] 1. ධාරක ශාකයෙන් පෝෂ්‍ය ද්‍රව්‍ය ලබාගැනීම සඳහා පරපෝෂී ශාකයකට ඇති අවයවයක්. 2. වියළීම ඇති කරන ද්‍රව්‍යය.
ශෝෂණ කාරකය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය වියළීමේ ක්‍රියාවලිය සිදු කරන අවද්‍රාවක හෝ ජලාකර්ෂක ද්‍රව්‍ය.
ශෝෂණය[නා.] 1. වියළීම ; වේළීම ; උරාගැනීම ; බී ගැනීම. 2. ජලාකර්ෂක ද්‍රව්‍යයක් මගින් ද්‍රව්‍ය වියළීමේ ක්‍රියාවලිය.
ශෝෂය[නා.] 1. උරාගැනීම ; බී ගැනීම. 2. වියළීම.
ශෞණ්ඩ[වි.] ලොල් ; ඇලුණු ; සොඬ.
ශෞරසේනි[නා.ප්‍ර.] ශෞරසේන දේශයේ භාෂාව ; ප්‍රාකෘත භාෂාව.
ශෞර්ය[වි.] ශූර ; නිර්භීත.
ශෞර්යය[නා.] ශූර බව ; දක්ෂ බව.
ෂමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ පනස් වැනි අකුර ; තිස්හත් වැනි ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය.
ෂට් අභිඥා, ෂඩ් අභිඥා[නා.බහු.] සමථ විදර්ශනා භාවනාවල ප්‍රතිඵල වශයෙන් ලැබෙන විශිෂ්ට ඥාන හය ; ඉද්ධිවිධ, දිබ්බසෝත, චේතෝපරිය, පුබ්බේ නිවාසානුස්සති, චුතූපපාත යන පංච අභිඥාවන් සහ ආසවක්ඛය ඥානය යන සය.
ෂට් අසාධාරණ ඥාන[නා.ප්‍ර.බහු.] බුදුරජාණන් වහන්සේට පමණක් විශේෂ වූ ඥාන සය.
ෂට් ආයතන[නා.ප්‍ර.] චිත්ත චෛතසික ධර්මවලට කාරණා වන ආයතන හය ; චක්ඛු, සෝත, ඝාණ, ජිව්හා කාය, මන යන ආයතන හය.
ෂට් කෝණය[නා.] පැති හයකින් යුත් රූපය ; ෂඩශ්‍රය.
ෂට් දර්ශනය, ෂඩ් දර්ශනය[නා.] බුද්ධ කාලයෙන් පසු දඹදිව ඇති වූ දර්ශන හය ; සාංඛ්‍ය, න්‍යාය, වෛශේෂික, යෝග, මීමංසා, වේදන්ත යන සය.
ෂට්, ෂඩ්[නා.ප්‍ර.] හය ; සය.
ෂට්කය[නා.] හයේ ගොඩ ; හයේ සමූහය ; හයේ ඒකකය.
ෂට්ද්වාර, ෂඩ්ද්වාර[නා.ප්‍ර.බහු.] රූප, ශබ්ද ආදි අරමුණු සන්තානයට ඇතුළු වන දොරටු සය.
ෂට්පදී[නා.ප්‍ර.] පාද හයක් ඇත්තා වන මී මැස්සා ; භෘඞ්ගයා.
ෂට්භාෂා, ෂඩ්භාෂා[නා.ප්‍ර.] භාෂා හය ; සංස්කෘත, ප්‍රාකෘත, මාගධී, පෛශාවී, ශෞරසේනි සහ අපත්‍රංස යන භාෂා හය.
ෂට්ල්[නා.ප්‍ර.] රෙදි විවීමේ දී හරස් නූල යැවීම සඳහා භාවිත වන උපාංගය.
ෂට්වර්ණ, ෂඩ්වර්ණ[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ රශ්මි මාලාවේ වර්ණ හය වන නීල, පීත, ලෝහිත, අවදාත, මාංජිෂ්ඨ, ප්‍රභාෂ්වර.
ෂට්ශාස්තෘ[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ කාලයෙහි විසූ අන්‍ය ශාස්තෘවරයන් සදෙන ; පූර්ණ කස්සප, මක්ඛලී ඝෝෂාල, නිගණ්ඨනාථපුත්ත, සංජය බෙල්ලට්ඨිපුත්ත, පකුධ කච්චායන, අජිත කේසකම්බල.
ෂඩංක(පාරිභා.) [වි.] පැති හයකින් යුක්ත වූ ; කොටස් හයකින් යුක්ත.
ෂඩභිඥා[නා.ප්‍ර.] ෂට් අභිඥා බ.
ෂඩශ්‍රය, ෂඩස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පැති හයක් හා කෝණ හයක් ඇති රූපය.
ෂඩායතනය[නා.] විදර්ශනා ඥානය වැඩීමට භූමි වූ ධර්ම ; ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය, සිත යන ආයතන සය.
ෂඩේන්ද්‍රිය[ෂඩ්+ඉන්ද්‍රිය] [නා.ප්‍ර.] ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, සිත යන ඉන්ද්‍රිය ධර්ම හය.
ෂණ්මුඛ[නා.ප්‍ර.] මුහුණු සයක් ඇත්තා ; කතරගම දෙවිඳු ; ස්කන්ධ කුමාර; කඳ කුමරු.
ෂන්ටය[නා.] විදුලිය ධාරාවක් ප්‍රධාන මාර්ගය හැර වෙනස් මාර්ගයකින් යාමට සැලැස්වීමේ කාරකය.
ෂෂ්ට[නා.ප්‍ර.] හැට.
ෂෂ්ටම ක්‍රමය[නා.] කෝණ මැනීමේ ක්‍රමයක්.
ෂෂ්ඨකයා(පාරිභා.) [නා.] වෘත්තයක හයෙන් පංගුවක චාපයක් ආශ්‍රිත ව කෝණික දුර මැනීමේ උපකරණය.
ෂෂ්ඨි[නා.ප්‍ර.] සවැනි විභක්තිය හෙවත් සම්බන්ධ විභක්තිය.
ෂැම්පේන්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රංසයේ ෂැම්පේන් ප්‍රදේශයේ සාදන වයින් වර්ගය.
ෂැලැක්, ෂෙලැක්[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු කළ ලාක්ෂා.
ෂින්[නා.ප්‍ර.] චීනයෙහි ඇති බෞද්ධ නිකායක නාමය.
ෂින්ටෝ[නා.ප්‍ර.] මළවුන් ඇදැහීම ප්‍රධාන විශ්වාසය සේ ගත් සාම්ප්‍රදායික ජපන් ආගමක්.
ෂුප්නර් ලප(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මැලේරියා රෝගකාරක විෂ බීජ ආසාදනය වීමෙන් සිරුරේ හටගන්නා බිබිලි.
ෂේපර් ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උපක්‍රමයෙන් ආශ්වාස කරවීමේ ක්‍රමය.
ෂෝඩශ[නා.ප්‍ර.] දහසය ; සොළස.
සමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ තිස්අට වැනි ව්‍යංජනාක්ෂරය ; තුන්වැනි ඌෂ්මාක්ෂරය. [නා.ප්‍ර.] 1. සය හෙවත් හය යන සංඛ්‍යාව. 2. (ඡන්ද.) අට ගණවලින් එකක්. [උ.] සහිත, ස්වකීය, සමාන අර්ථවල යෙදේ.
සං[උ.] එක්ව, එකට සම්බන්ධ, සමඟ, මනා සේ, පූර්ණ, එහා මෙහා, අධික, ආසන්න ආදී අරුත්හි යෙදේ.
සං(ඞ්)ඝටනය[නා.] 1. එකට සම්බන්ධ වීම ; එකට එකතු වීම. 2. (පාරිභා.) එකට ගැටීම ; එකිනෙක හැපීම ; ඝට්ටනය. 3. (පාරිභා.) සංයුතිය ; සංස්ථිතිය ; සංයෝජනය.
සං(ඤ්)චාරණය[නා.] හැසිරීම ; ගැවසීම ; ඇවිදීම.
සංකට, සඞ්කට[වි.] 1. අනතුරුදායක ; හානිදායක ; පීඩාදායක. 2. බොහෝ ඇති බහුල ; ගහණ වූ.
සංකටය, සඩ්කටය[නා.] 1. කරදර සහිත කාලය ; අනතුරු සහිත කාලසීමාව. 2. සුලු කාලයක් ඇතුළත දී ඇති වන බලවත් වෙනස. 3. අවහිර සහිත බව ; බාධක හෝ සම්බාධක සහිත බව.
සංකඩ[වි.] දිරාගිය ; වැරහැලි වූ ; අබලන්.
සංකඩ්ඪනය[නා.] එකතු කිරීම ; ඇහිළීම.
සංකථනය[නා.] සිදුවීමක් හෝ සිදුවීම් මාලාවක් පිළිවෙළින් කථනය කිරීම ; සාමූහික ව හඬ නඟා කියවීම.
සංකථා[නා.ප්‍ර.] ඔවුනොවුන් එක් කරන කතාබහ ; සම්මන්ත්‍රණය.
සංකදෝරු(කථා.) [වි.] එරෙහි ; අරියාදු.
සංකන්තිය[නා.] තැනකින් අනික් තැනකට මාරු වීම ; සංක්‍රාන්තිය.
සංකප්ප, සඞ්කප්ප[නා.ප්‍ර.] සිතිවිල්ල ; සිතෙහි පහළ වන අදහස ; මතය ; මතවාදය ; චින්තනය ; කල්පිතය ; කල්පනය ; සිතේ මවා ගත් රූපය.
සංකපාණි[නා.ප්‍ර.] සංඛයක් අතින් දරන්නා වන විෂ්ණු දෙවි.
සංකම[නා.ප්‍ර.] 1. මහණකම ; පැවිද්ද ; ප්‍රව්‍රජ්‍යාව. 2. මාරුවීම ; සංක්‍රමණය.
සංකම්පිත[වි.] හොඳින් කම්පා වූ ; බෙහෙවින් කම්පිත.
සංකර, සඞ්කර[වි.] මිශ්‍ර ; කළවම්. [නා.ප්‍ර.] 1. මිශ්‍ර වූව ; මුසු වූ දෙය. 2. ශිව දෙවි. 3. විෂ්ණු දෙවි. 4. කලහය ; ආරවුල.
සංකරණය[නා.] 1. මුසු වීම ; මිශ්‍ර වීම ; සංකර වීම. 2. (පාරිභා.) (ගණිත.) සංකේත පරිමිත සංඛ්‍යාවක් ප්‍රතිසංවිධානය කිරීමේ කාර්යය.
සංකර්ෂණ[වි.] අදිනු ලබන ; ඇදගන්නා වූ. [නා.ප්‍ර.] ඇදීම ; (තමා වෙත) ඇද ගැනීම.
සංකර්ෂණ භාරය(පාරිභා.) [නා.] (යම් පෘෂ්ඨයක් මත) අදිනු ලබන බර.
සංකලන[වි.] එක්කරන ; එකිනෙක සම්බන්ධ කෙරෙන ; සම්මිශ්‍රණය වූ.
සංකලන ගණිතය(පාරිභා.) [නා.] පූර්ණ සංඛ්‍යාමය ශ්‍රිතය සෙවීම.
සංකලනය, සඞ්කලනය[නා.] 1. එකතුව ; මුසු වීම ; මිශ්‍ර වීම ; සම්මිශ්‍රණය. 2. (දර්ශන.) ප්‍රතිවිරුද්ධ වූ දාර්ශනික පැවතුම් ඒකාබද්ධ කිරීම.
සංකල්ප ප්‍රේරිත(පාරිභා.) [වි.] අදහස්වලින් හෝ හැඟීම්වලින් ඉස්මතු කරනු ලැබූ.
සංකල්ප විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] සංකල්ප විද්‍යාව ; (දාර්ශනික) මත සම්බන්ධ විද්‍යාත්මක ශික්ෂණය.
සංකල්ප සිද්ධි[නා.ප්‍ර.] චිත්ත ප්‍රාර්ථනා සිද්ධ වීම ; අරමුණු ඉටු වීම.
සංකල්පනය, සඞ්කල්පනය[නා.] 1. කල්පනාවෙහි යෙදීම; කල්පනා කිරීම ; සිතීම. 2. අදහස ; කල්පනාව ; සිතිවිල්ල. 3. සංකල්ප රූපය ; චිත්ත රූපය. 4. පිළිගැනීම ; සම්මතය.
සංකල්පනා[නා.ප්‍ර.] යහපත් අදහස ; සිතිවිල්ල ; කල්පනාව.
සංකල්පය, සඞ්කල්පය[නා.] 1. සිතෙහි හෝ හදෙහි පහළ වන හැඟීම ; අදහස ; සිතිවිල්ල ; කල්පනාව. 2. යම් වස්තුවක් පිළිබඳ සිත්හි මවාගත් රූපය ; චිත්ත රූපය.
සංකල්පවේදී[වි.] සංකල්ප ඇසුරු කරගත්.
සංකල්පික[වි.] සිතින් මවාගත් ; කාල්පනික හැඟීම් හෝ සිතිවිලි පිළිබඳ වූ.
සංකල්පිත[වි.] 1. කල්පනා කරනු ලැබූ ; අදහස් කරනු ලැබූ. 2. සිතින් මවාගනු ලැබූ ; සැබෑ නොවූ.
සංකල්පිත මූලය(පාරිභා.) [නා.] සිතින් මවාගත් (සංඛ්‍යා) මූලය.
සංක්ලිෂ්ට, සඞ්ක්ලීෂ්ට[වි.] කිලිටි ; අපිරිසුදු.
සංක්ලේශ, සඞ්ක්ලේශ[නා.ප්‍ර.] සිත කිලිටි කරන රාගාදි කෙලෙස් ; කෙලෙසීමට හේතු වන කාරණය.
සංක්ලේෂක[වි.] ද්‍රව්‍ය සංකලනයෙන් තැනූ ; කෘත්‍රිම.
සංක්ෂය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ගෙවී යෑම ; ක්ෂය වීම ; සමාහරණය. 2. ක්ෂය වීමේ රෝගය ; ක්ෂය රෝගය.
සංක්ෂිප්ත අංකනය(පාරිභා.) [නා.] 1. අංක රාශි ආදිය සංකේත මගින් නිරූපණය කිරීම. 2. එසේ නිරූපිත සංකේත පද්ධතිය.
සංක්ෂිප්ත, සඞ්ක්ෂිප්ත[වි.] සවිස්තර නො වූ ; කෙටි ; ලුහුඬු ; සම්පිණ්ඩිත.
සංක්ෂිප්තය[නා.] 1. විස්තර අඩු ලේඛනය ; ලුහුඬු සටහන ; සාරාංශය. 2. කෙටි අකුරුවලින් දක්වනු ලබන දෙය.
සංක්ෂේප, සඞ්ක්ෂේප[වි.] කෙටි ; ලුහුඬු ; සම්පිණ්ඩිත.
සංක්ෂෝභය, සඞ්ක්ෂෝභය[නා.] 1. කලබලය ; නොසන්සුන් බව ; ඇවිස්සීම. 2. සෙලවීම; වෙව්ලීම ; කම්පනය ; කැළඹීම.
සංක්‍රම, සඞ්ක්‍රම, සංක්‍රමණ, සඞ්ක්‍රමණ[වි.] 1. එක් තැනකින් අනෙකකට යන හෝ වෙනස් වන ; රටකින් රටකට යෑම පිළිබඳ ; මාරු වන. 2. කෙනකුගෙන් තවත් කෙනකුට පැතිරෙන ; බෝවෙන ; සංක්‍රාමික. [නා.ප්‍ර.] 1. තැනින් තැනට මාරු වීම ; රටකින් රටකට යෑම ; ආගමන - විගමනය. 2. (ග්‍රහ ආදීන්) රාශියෙන් රාශියට මාරු වීම; සංක්‍රාන්තිය. 3. රෝගයක් බෝවීම ; කෙනකුගෙන් වෙන කෙනකුට රෝගය පැතිරීම.
සංක්‍රමණ කලාපය(පාරිභා.) [නා.] පාරිසරික ප්‍රජා වර්ග අතර සංකලනය සිදු වන කලාපය.
සංක්‍රමණ දෙපාර්තමේන්තුව[නා.] ආගමනය හා විගමනය පිළිබඳ රාජ්‍ය පරිපාලන ආයතනය.
සංක්‍රමණ පාලක[නා.ප්‍ර.] ආගමන - විගමන පාලනය කරන නිලධාරියා.
සංක්‍රමණ ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] එක් ස්ඵටිකරූපී ආකාරයක් අනෙක් ඝන ආකාරයක් බවට පත් වන උෂ්ණත්වය.
සංක්‍රමණිකයා[නා.] තැනින් තැනට යන තැනැත්තා.
සංක්‍රාන්ති කෝණය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් චුම්බක හෝ ධ්වනික හෝ විකිරණයේ පූර්ණ පරාවර්තනය පිළිබඳ වූ කෝණයක් ; අවධි කෝණය.
සංක්‍රාන්ති මානය(පාරිභා.) [නා.] සංක්‍රමණය වන නක්ෂත්‍ර වස්තු නිරීක්ෂණය සඳහා අනුවර්තිත දුරේක්‍ෂ උපකරණය.
සංක්‍රාන්ති, සඞ්ක්‍රාන්ති[වි.] ඇති තත්ත්වයෙන් වෙනස් වන ; තිබූ තත්ත්වයෙන් අනෙකකට පෙරළෙන.
සංක්‍රාන්තිය[නා.] 1. පැවතුණු තත්ත්වයෙන් වෙනස් තත්ත්වයකට පෙරළීම හෝ යෑම ; භවයෙන් භවයට යෑම. 2. ග්‍රහයන් සිටින රාශියෙන් වෙනත් රාශියකට මාරු වීම.
සංක්‍රාම(පාරිභා.) [වි.] කොටසකින් ගෙන තවත් කොටසකට බෙදා දෙන ; සංක්‍රමණය කරවන.
සංක්‍රාම වැය[නා.ප්‍ර.] භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජන බලය කෙනකුගෙන් අන්‍යයකුට පැවරීම ; සංක්‍රමණය කරනු ලබන වියදම.
සංක්‍රාමක, සංක්‍රාමික[වි.] 1. කෙනකුගෙන් තවත් කෙනකුට පැතිරෙන ; බෝවෙන ; ආසාදක. 2. පැමිණි.
සංක්‍රාමය[නා.] එකකින් අනෙකකට ගමන් කිරීම ; මාරු කිරීම.
සංක්‍රාම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] 1. රෝගයක් බෝවීමට ඇති හැකියාව. 2. මාරු කිරීමට හෝ වෙන්නට ඇති හැකියාව ; සංක්‍රමණයවීමට ඇති හැකියාව.
සංකා විනෝදනය[නා.] සැක නැති කිරීම.
සංකාර[නා.ප්‍ර.] කුණු ; කසල. (පාරිභා.) [වි.] කසල ගොඩේ වැඩෙන.
සංකාර කූටය[නා.] කහල ගොඩ ; කුණු ගොඩ.
සංකාර චෝල[නා.ප්‍ර.] කුණුගොඩෙහි වූ වස්ත්‍රය ; කසල ගොඩෙහි දැමූ වස්ත්‍ර කැබැල්ල හෝ වස්ත්‍රය.
සංකාර ශාකය(පාරිභා.) [නා.] කසල ගොඩවල වැඩෙන පැළෑටිය.
සංකාරු, සඞ්කාරු[නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ගයක් ; පිත්තල.
සංකාව, සඞ්කාව, සාංකාව, සාඞ්කාව[නා.] 1. සැකය ; විචිකිච්ඡාව ; කුකුස ; අනුමානය. 2. බලවත් සිත් තැවුල ; ශෝකි පාළු ගතිය.
සංකාශ, සඞ්කාශ[වි.] සමාන වූ ; තුල්‍ය වූ.
සංකාසන, සඞ්කාසන[නා.ප්‍ර.] කෙටියෙන් කීම ; සැකෙවින් දැක්වීම.
සංකිත[වි.] සැක සහිත ; සංකා සහිත.
සංකිරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යමක සෙසු කොටස්වලට වඩා සිහින් වූ ස්ථානය.
සංකිලිට්ඨ[වි.] කෙලෙසන ලද.
සංකිලේස, සඞ්කිලේස[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් හේතුකොට ගෙන ඇති වන කිළිටි බව.
සංකීර්ණ අයනය(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාකූල ලක්ෂණවලින් යුක්ත පරමාණු ගණයක් ; සරල අයන නිර්මාණය වීම අරබයා කොටස් බවට වෙන් වන අයනය.
සංකීර්ණ ඒකකය(පාරිභා.) [නා.] නිරපේක්ෂ අගය ; සරල නොවූ සංඛ්‍යාව.
සංකීර්ණ පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා කොටස්වලින් යුක්ත කොළය.
සංකීර්ණ පද(පාරිභා.) [නා.බහු.] සරල නොවන පද ; අංග ප්‍රත්‍යංග බහුලව ඇති පද.
සංකීර්ණ ප්‍රතිබද්ධය(පාරිභා.) [නා.] සර්ව සම වූ තාත්වික කොටස් ද ලකුණින් පමණක් එකිනෙක වෙනස් වන අතාත්වික කොටස් ද සහිත සංකීර්ණ සංඛ්‍යා යුගලයකින් කොයියම් හෝ එක් සංඛ්‍යාවක්.
සංකීර්ණ මූට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] මූට්ටු කීපයක් එක් කිරීමෙන් තනනු ලබන දැව මූට්ටු විශේෂයක්.
සංකීර්ණ යන්ත්‍ර[නා.ප්‍ර.] සරල යන්ත්‍ර විවිධ ආකාරයට වෙනස් කිරීමෙන් තනා තනා ගන්නා යාන්ත්‍රික උපක්‍රමය.
සංකීර්ණ රාශිය(පාරිභා.) [නා.] සරල නොවූ අගය ප්‍රකාශය ; ආකූල රාශිය.
සංකීර්ණ විකල්පනය(පාරිභා.) [නා.] සරල නොවූ විවිධ කල්පනාව ; ව්‍යාකූල සංකල්පලය.
සංකීර්ණ විචල්‍යය(පාරිභා.) [නා.] දෙන ලද කරුණු සමූහයක යම් අවිනිශ්චිත අවයවයක් නියෝජනය කිරීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන සංකේතය.
සංකීර්ණ විභාගය(පාරිභා.) [නා.] ගැඹුරින් විභාග කිරීම ; තියුණු පරීක්ෂණය.
සංකීර්ණ විහරණය[නා.] මිශ්‍ර වාසය ; කීප දෙනකු එකට එක් ව විසීම.
සංකීර්ණ සංඛ්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] කොටසක් තාත්වික වූ ද, කොටසක් කල්පිත වූ ද ගණන.
සංකීර්ණ සංයෝගය(පාරිභා.) [නා.] පිටි සහ සීනි නිදසුන් වශයෙන් ගත හැකි සරල නොවන රසායනික සංයෝගයක්.
සංකීර්ණ, සඞ්කීර්ණ[වි.] 1. සරල නොවූ ; දුරවබෝධ ; ව්‍යාකූල. 2. මිශ්‍ර ලක්ෂණ සහිත වූ ; බොහෝ අංගෝපාංග ඇති ; විවිධාකාර. 3. ගැවසී ගත් ; සමුපලක්ෂිත.
සංකු, සඞ්කු[නා.ප්‍ර.] 1. උල ; කුර ; හෙල්ල. 2. කණුව ; ස්තම්භය.
සංකුංචනය, සඞ්කුඤ්චනය(පාරිභා.) [නා.] කුඩා වීම ; හැකිළීම.
සංකුචිත, සඞ්කුචිත[වි.] හැකුළුණ ; වැසී තිබුණු ; නොපිපුණු.
සංකුපථ, සඞ්කුපථ[නා.ප්‍ර.] කණු, උල් ආදිය මත ඉදිකරන ලද මාර්ගය.
සංකුල, සඞ්කුල[වි.] 1. අවුල් වූ. 2. (පාරිභා.) අධික තදවීම් සහිත.
සංකුලන(පාරිභා.) [වි.] (ලේ ආදිය) තදවීම සම්බන්ධ.
සංකුලන ඉදිමුම(පාරිභා.) [නා.] ලේ එක්රැස් වීමෙන් සිදු වන ඉදිමීම.
සංකුලිත[වි.] ගැවසී ගත් ; පිරීගිය ; ආකුල වූ.
සංකුව[නා.] 1. හක්ගෙඩිය ; සක. 2. සක් නද හා සමාන ධ්වනි නංවන උපකරණය. 3. මාලිමා යන්ත්‍රය ; කොම්පාසුව.
සංකූල දුරාර්තවය(පාරිභා.) [නා.] රුධිරවාහිනී තුළ ලේ රැස්වීම නිසා අදාළ ප්‍රදේශයෙහි ඇති වන වේදනා සහගත ඔසප්වීම.
සංකූලතාව(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) (ලේ, සෙම ආදිය) එක්රැස් වීම.
සංකෘෂ්ටිය(පාරිභා.) [නා.] සිරුරෙහි හෘද් කපාට ආදි නාලයක් සිහින් වීම.
සංකේත ඡන්දය[නා.] හුදෙක් නිමිත්තක් වශයෙන් ප්‍රකාශ කරනු ලබන කැමැත්ත ; සංකේතයක් වශයෙන් දෙන ඡන්දය.
සංකේත ප්‍රකාශනය(පාරිභා.) [නා.] සංකේත මගින් අදහස් හැඟීම් ආදිය ප්‍රකාශනය.
සංකේත වර්ජනය[නා.] අනාගතයෙහි දී සිදු කිරීමට සැලසුම් කරන ලද ලොකු වර්ජනයක හෙවත් වැඩ වැරීමක නිමිත්තක් හැටියට කරන සේවා වර්ජනය.
සංකේත සිතියම(පාරිභා.) [නා.] සංකේත මගින් කරුණු විග්‍රහ කෙරෙන භූ සිතියම.
සංකේත සිද්ධාන්තය(පාරිභා.) [නා.] කල්පිතය ; උපන්‍යාසය.
සංකේත සූත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සංකේත අනුසාරයෙන් දක්වන සූත්‍රය.
සංකේත, සඞ්කේත[වි.] 1. සලකුණු ඇසුරින් කරන ; ලකුණක් යොදා නිරූපණය කෙරෙන හෝ චිහ්නයක් මගින් නියෝජනය කෙරෙන. 2. නිමිත්තක්, සටහන් කිරීමක්, නාම මාත්‍රයක් වශයෙන් කරනු ලබන. [නා.ප්‍ර.] 1, ද්‍රව්‍ය, ශබ්ද, සංඛ්‍යා, සංකල්ප ආදි යමක් නිරූපණය කෙරෙන සලකුණ ; සලකුණක් වශයෙන් යොදා ගන්නා ලාඤ්ඡනය ; එයින් බාහිර වූ විශේෂ කරුණක් හෝ කරුණු කිහිපයක් නියෝජනය කරමින් එහි අර්ථ සාරය ප්‍රකාශ කිරීමේ සංලක්ෂ්‍යය වශයෙන් යෙදෙන ලාඤ්ඡනය. 2. (පාරිභා.) සූත්‍ර වාක්‍යය. 3. (පාරිභා.) එකතුව ; සංග්‍රහය ; සංහිතාව.
සංකේතනය(පාරිභා.) [නා.] 1. සංඥාව. 2. සංකේත මගින් නිරූපණය කිරීම.
සංකේතවාදය(පාරිභා.) [නා.] සංකේත අනුසාරයෙන් අදහස් ප්‍රකාශන ක්‍රමය.
සංකේතාත්මක[වි.] සංකේත හෙවත් සලකුණු පිළිබඳ වූ ; සංකේතයක් වශයෙන් සැලකිය යුතු ; සංකේත උපයෝගීත්වයෙන් කරනු ලබන.
සංකේතුව(පාරිභා.) [නා.] කේතු රූපාකාර ශාක ව්‍යූහය ; කේතුව.
සංකේන්ද්‍ර(පාරිභා.) [වි.] මධ්‍ය පාලනයකින් යුතු ; මධ්‍යගත. [නා.ප්‍ර.] එක්රැස් වූ තැන් ; රාශිභූත වූ ස්ථාන.
සංකේන්ද්‍රගත(පාරිභා.) [වි.] තනි මධ්‍යස්ථානයකට එක් වුණු ; මධ්‍යගත ; සංකේන්‍ද්‍රිත.
සංකේන්ද්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] 1. එක් මධ්‍යස්ථානයකට රාශිභූත කිරීම හෝ වීම ; මධ්‍යගත කිරීම. 2. දියරවල උකු ගතිය වැඩිකිරීමෙන් එය බලවත් කිරීම ; සාන්ද්‍රණය.
සංකේන්ද්‍රික(පාරිභා.) [වි.] එක ම මධ්‍යස්ථානයකට වට වූ ; එක ම මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යයක් ඇති ; ඒක කේන්ද්‍රික.
සංකේන්ද්‍රිත(පාරිභා.) [වි.] 1. ඝන බව සංකෝචනය කිරීමෙන් බලය වැඩි කළ ; උකු කළ ; සාන්ද්‍ර. 2. මධ්‍යගත කළ ; එක ම තැනකට එක් වූ.
සංකොටිලතාව(පාරිභා.) [නා.] සංයෝජිත බීජ පත්‍ර තිබීමේ ලක්ෂණය ; සංබීජපත්‍රතාව.
සංකෝච, සඞ්කෝච[වි.] හැකුළුණු ; මුකුලිත. [නා.ප්‍ර.] 1. හැකිළීම ; මුකුලිත වීම ; සංකෘෂ්ඨය. 2. (යමකින්) මිදීම ; වෙන් වීම.
සංකෝචක(පාරිභා.) [වි.] (පේශි, පටක, තන්තු ආදිය) කෙටි වන ; දිගින් අඩු වන.
සංකෝචක ආශයිකාව(පාරිභා.) [නා.] හැකිළෙනසුලු කුඩා ද්‍රව කුහරයක් ; ලොකු-කුඩා වන ආශයිකාව.
සංකෝචක තන්තුව(පාරිභා.) [නා.] කෙටි වන (පේශි) කෙන්ද ; හැකිළෙන තන්තුව.
සංකෝචක මුල්(පාරිභා.) [නා.බහු.] පසෙහි අවශ්‍ය ප්‍රමාණයකට බල්බය හෝ කෝමය පහළට ඇද ගැනීමට හැකි ශාක මුල් විශේෂයක්.
සංකෝචක රික්තකය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් ප්‍රොටොසෝවාවන්ගේ තිබෙන ද්‍රව පිරි කුහරයක්.
සංකෝචකතාව(පාරිභා.) [නා.] හැකිළෙන ස්වභාවය ; කුඩා වන ගතිය ; දිග අඩුකර ගැනීම සඳහා ඇතැම් සෛල හා පටක සතු හැකියාව.
සංකෝචන(පාරිභා.) [වි.] හැකිළීම පිළිබඳ වූ ; හකුළවන ; සම්පීඩන අඩු කරන ; සීමා කරන.
සංකෝචන කෝදුව(පාරිභා.) [නා.] සංකෝචන වාසිය ඉතුරුකොට, සාමාන්‍ය කෝදුවට වඩා ලොකු කොටස් වලට බෙදා ඇති මිනුම් කෝදුව.
සංකෝචන නළය(පාරිභා.) [නා.] (තුවක්කු ආදියෙහි) වාතය තෙරපන බටය.
සංකෝචන වාසිය(පාරිභා.) [නා.] හැකිළීමට ඉඩ තබා, ඒ සඳහා තබන වැඩි ප්‍රමාණය.
සංකෝචන සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] විවරයකින් පිට වන දියර ක්ෂේපයක අවම හරස්කඩ වර්ගඵලයෙහිත් විවරයේ වර්ගඵලයෙහිත් අනුපාතය.
සංකෝචනය(පාරිභා.) [නා.] 1. හැකිළීම ; කුඩා වීම ; ප්‍රමාණයෙන් අඩු වීම. 2. පීඩනය ; සම්පීඩනය.
සංඛත, සඞ්ඛත[වි.] හේතු ප්‍රත්‍යයන් විසින් සකස් කරන ලද ; හේතු නිසා උපන්.
සංඛතය, සඞ්ඛතය[නා.] හේතු ප්‍රත්‍යයන් විසින් සකස් කරන ලද්ද.
සංඛය, සඞ්ඛය[නා.] 1. හක්ගෙඩිය ; සක. 2. නළලේ දෙකෙළවර පිහිටි මර්ම දෙකක්. 3. සෙවෙල් ශාකයක්. 4. (සංගී.) තාලයක්. 5. හිසරදය විශේෂ ලක්ෂණයක් කොට ඇති රෝගයක්. 6. හිසෙහි අස්ථියක්.
සංඛලා, සඞ්ඛලා[නා.ප්‍ර.] 1. පාදාභරණයක් ; සූසැට අබරණින් එකක්. 2. හැකිල්ල ; අත්මාංචුව ; දම්වැල.
සංඛලික, සඞ්ඛලික[වි.] දම්වැලින් කළ ; හැකිලි සහිත. [නා.ප්‍ර.] දම්වැල ; හැකිල්ල ; විලංගුව.
සංඛසිලා[නා.ප්‍ර.] අගනා මැණික් විශේෂයක් ; හක්ගල්.
සංඛ්‍යා අංකනය(පාරිභා.) [නා.] ඉලක්කමකින් ගණන් දැමීම.
සංඛ්‍යා අගය[නා.ප්‍ර.] සංඛ්‍යා හෙවත් අංක වශයෙන් ඇති වටිනාකම.
සංඛ්‍යා ක්ෂේත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ගණන් පිළිබඳ විෂය ප්‍රදේශය ; ඉලක්කම් පිළිබඳ ක්ෂේත්‍රය.
සංඛ්‍යා ග්‍රහණය[නා.] ගණනක් ගැනීම ; සංඛ්‍යාවක් ගැනීම.
සංඛ්‍යා නාමපදය, සඞ්ඛ්‍යා නාමපදය[නා.] (ව්‍යාක.) ගණනක් හෙවත් සංඛ්‍යාවක් කියැවෙන නාමපදය.
සංඛ්‍යා පරාමර්ශය[නා.] ගණනක් සම්බන්ධ වීම ; සංඛ්‍යාවක් ඇතුළත් වීම.
සංඛ්‍යා පරිමාණය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් පිළිවෙලකට රේඛාවක් මත සංවිධානය කළ අංක මාර්ගයෙන් ලකුණු දැක්වීම.
සංඛ්‍යා පරිමාණවාචී[නා.ප්‍ර.] ගණන් ප්‍රමාණ කියවෙන පදය ; සංඛ්‍යාවාචී පදය.
සංඛ්‍යා ප්‍රධාන[වි.] (ව්‍යාක.) ගණනක් (සමාසයක) ප්‍රමුඛ ව සිටි; සංඛ්‍යාවක් ප්‍රධාන අංගය වශයෙන් ඇති.
සංඛ්‍යා ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] 1. සංඛ්‍යාන ප්‍රස්තාරය. 2. ප්‍රදේශ අනුව ගමනාගමනය, බඩු හෝ මිනිසුන් ප්‍රවාහනය, ආර්ථික අගය හා සම්බන්ධ කොට දක්වන සටහන හෝ සිතියම.
සංඛ්‍යා පිරමීඩය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව ප්‍රජාවක් තුළ වෙසෙන සතුන්ගේ ශරීර ප්‍රමාණත් එහි ඝනත්වයත් අතර සම්බන්ධය පිළිබිඹු කරන පිරමීඩයක හැඩය ගන්නා ස්වභාවය.
සංඛ්‍යා විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ගණන් විස්තාර ක්‍රමවත් ව හා විද්‍යානුකූල ව හැදෑරීම හා සකස් කිරීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය ; සංඛ්‍යාලේඛන විද්‍යාව.
සංඛ්‍යා ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] යම් දැයකින් අතිශය සංඛ්‍යාවක් හෙවත් ප්‍රමාණයක් පැවතීම හේතුකොට ගෙන ඇතිවන සවිය ; ගණනින් වැඩිවීම නිසා ලැබෙන ශක්තිය සංඛ්‍යාමය බලය.
සංඛ්‍යා ශාස්ත්‍රය, සඞ්ඛ්‍යා ශාස්ත්‍රය[නා.] 1. ගණන් පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය ; ගණන් ශාස්ත්‍රය. 2. ගස්, වැල්, කෙත් ආදිය දෙස බලා ඒවායේ ඵල ප්‍රමාණය කියන්නා වූ ශාස්ත්‍රය.
සංඛ්‍යා සංකේතය[නා.] ගණන් දක්වන ලකුණ ; ඉලක්කම.
සංඛ්‍යා සංගුණකය, සඞ්ඛ්‍යා සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යාත්මක සංගුණකය.
සංඛ්‍යාංක[වි.] ඉලක්කම් පිළිබඳ වූ ; සංඛ්‍යා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] ඉලක්කම්.
සංඛ්‍යාංක පරිගණකය[නා.] විදුලිය ඇති හා නැති යන අවස්ථා දෙක 1 හා 0 යන ද්විමය සංඛ්‍යා ක්‍රමයට අනුයුක්ත කරමින් ක්‍රියා කරවන පද්ධතිය සහිත පරිගණකය.
සංඛ්‍යාංක විතරයන[නා.ප්‍ර.] පණිවිඩයක් යවන තැනැත්තා හඳුනාගත හැකි එන්ක්‍රිප්ට් (ගුප්ත කේතනය) කළ දත්ත ඛණ්ඩයක්.
සංඛ්‍යාංක ශ්‍රව්‍ය[නා.ප්‍ර.] නාද රටාවලට විශේෂ ප්‍රයෝග එක් කරමින් හැසිරවිය හැකි පරිගණක තාක්ෂණය ; ඩිජිටල් ඕඩියෝ.
සංඛ්‍යාංක ස්ථාවරකය[නා.] කුඩා වීඩියෝ කැමරාවලින් වීඩියෝ කිරීමේදී බාහිර බලපෑම් නිසා ඇති වන චලනයන් මග හැර පැහැදිලි දර්ශන ලබාදෙන ක්‍රියාමාර්ගය.
සංඛ්‍යාංකනය[නා.] 1. ගණන් කිරීම ; ගණන් අකුරෙන් ලිවීම ; ගණන් දැමීම. 2. (පාරිභා.) ඇනලොග් සංඥා, පරිගණකයට වටහාගත හැකි ආකාරයට ඩිජිටල් සංඥා බවට හැරවීම.
සංඛ්‍යාකාරය[නා.] ගණන් හා අනුකූලත්වය ; සංඛ්‍යා පිළිවෙල.
සංඛ්‍යාගත, සඞ්ඛ්‍යාගත[වි.] ගණන්වල ඇතුළත් ; සංඛ්‍යාවෙහි අන්තර්ගත.
සංඛ්‍යාත ව්‍යාප්තිය(පාරිභා.) [නා.] සාපේක්ෂ සංඛ්‍යාතය හෙවත් අගය කාණ්ඩයක් මත විචල්‍යයක් සිදුවිය හැකිය යන සම්භාවිතාව මැනීමේ ශ්‍රිතයක්.
සංඛ්‍යාත ශ්‍රිතය(පාරිභා.) [නා.] තාත්වික අගය ඇති ශ්‍රිතය.
සංඛ්‍යාත, සඞ්ඛ්‍යාත[වි.] 1. (මනා කොට) කියන ලද ; නම් වූ. 2. ගණන් ගන්නා ලද ; ගණන් කළ. [නා.ප්‍ර.] 1. නැවත, නැවත සිදුවන ක්‍රියාවක් නියමිත කාලසීමාවක් ඇතුළත සිදුවන වාර ගණන. 2. (පාරිභා.) ධාරාවක වක්‍ර පටිපාටිය තත්පරයක දී සිදුවන වාර ගණන. 3. ගණන් කිරීම ; ගණන් ගැනීම.
සංඛ්‍යාත්මක අගය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ගණන් වශයෙන් ඇති වටිනාකම ; සංඛ්‍යා අනුව ගත් කල ඇති අගය. 2. සංඛ්‍යාවක ධන හෝ සෘණ ලකුණු ඉවත් කළ විට එහි වටිනාකම.
සංඛ්‍යාත්මක ආගණිතය[නා.] සංඛ්‍යා වශයෙන් කරන ගණන් බැලීම.
සංඛ්‍යාත්මක නිදර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] ගණනින් දක්වන නිදසුන ; සංඛ්‍යා ආශ්‍රයෙන් උදාහරණ දැක්වීම.
සංඛ්‍යාත්මක පත්‍රලේඛය[නා.] ගණන් පත්‍රිකාවලින් සකස් වූ ලෙජරය.
සංඛ්‍යාත්මක භාවිකථනය[නා.] අදාළ මූලික සමීකරණ සම්බන්ධ සංඛ්‍යා ආශ්‍රයෙන් කරනු ලබන විසඳීම් මඟින් වායුගෝලීය වෙනස්කම්වල හැසිරීම් රටාව පිළිබඳ අනාවැකි පළ කිරීම.
සංඛ්‍යාත්මක මූලය[නා.] අංක ගණිතමය මූල අංකය.
සංඛ්‍යාත්මක යතුරු ඇහිරුම[නා.] පරිගණකය හා සම්බන්ධ යතුරු පුවරුවේ දකුණු පසින් ඇති ඉලක්කම් සහිත කොටස.
සංඛ්‍යාත්මක රාශිය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යාවක් වශයෙන් ගන්නා ගොඩ ; ගණනක් වශයෙන් වටිනාකම් ඇති රාශිය.
සංඛ්‍යාත්මක විශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] (උසස්) ගණිත ප්‍රශ්න නිරාකරණය සඳහා අංක ගණිතය යොදාගෙන ආසන්න ශිල්පී ක්‍රම හැදෑරීම.
සංඛ්‍යාත්මක ස්ථායිතාව(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා වශයෙන් ඇති ස්ථාවරභාවය.
සංඛ්‍යාත්මක, සඞ්ඛ්‍යාත්මක[වි.] 1. ගණනින් පෙන්නුම් කළ හැකි; සංඛ්‍යාවලින් දැක්විය හැකි. 2. ප්‍රමාණ වශයෙන් වූ ; ප්‍රාමාණික.
සංඛ්‍යාතික්‍රාන්ත, සඞ්ඛ්‍යාතික්‍රාන්ත[වි.] ගණන් සීමාව ඉක්මවූ ; සංඛ්‍යා විෂයය ඉක්මවා ගිය.
සංඛ්‍යාතිය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් පරාමිතියක් පිළිබඳ ව නියැදීමක් මඟින් ලබාගත් දත්ත කොටස හෙවත් ඇස්තමේන්තුව.
සංඛ්‍යාතීත, සඞ්ඛ්‍යාතීත[වි.] ගණන් ප්‍රමාණයක් ඉක්මවා ගිය ; සංඛ්‍යා ක්ෂේත්‍රයේ සීමා ඉක්ම වූ.
සංඛ්‍යාද්‍යර්ථ[නා.ප්‍ර.] ගණන් ආදී අරුත්.
සංඛ්‍යාන අනුමිතිය(පාරිභා.) [නා.] සසම්භාවී නියැදීන් පදනම් කොට ගෙන කිසියම් ජනගහනයක් පිළිබඳ නිගමනවලට බැසීමේ ක්‍රියාවලිය.
සංඛ්‍යාන අභිලේඛනය(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රමවත් ලෙස රැස් කළ ගණන් විස්තර පිළිබඳ විශේෂ ලියවිල්ල.
සංඛ්‍යාන උද්ගමනය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා ආශ්‍රයෙන් දැක්විය හැකි උද්ගමනය ; ගණන් මාර්ගයෙන් දැක්විය හැකි උද්ගමනය.
සංඛ්‍යාන පද[නා.බහු.] සංඛ්‍යානයෙහි ව්‍යවහාර වන පද ; සංඛ්‍යාලේඛන විද්‍යාවේ යෙදෙන පද.
සංඛ්‍යාන ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] ගණන් හිලව් හෙවත් සංඛ්‍යා විස්තර නිරූපණය කරන ප්‍රස්තාරය.
සංඛ්‍යාන පාලනය(පාරිභා.) [නා.] ගණන් විස්තර හෙවත් සංඛ්‍යා ලේඛන හැසිරවීම ; සංඛ්‍යා ලේඛන උපයෝගිත්වයෙන් කරන පාලනය.
සංඛ්‍යාන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] දත්ත ලබාගැනීමේ, ඒවා විශ්ලේෂණය කිරීමේ හා සම්පිණ්ඩනය කිරීමේ සම්භාවිතා සිද්ධාන්තය පදනම් කරගෙන, දත්ත නියැදීන් ඇසුරින් අනුමාන විනිශ්චයවලට එළඹීමේ ක්‍රම පිළිබඳ විද්‍යාත්මක ශික්ෂණය.
සංඛ්‍යාන, සඞ්ඛ්‍යාන[වි.] ගණන් සම්බන්ධ වූ ; සංඛ්‍යා පිළිබඳ වූ.
සංඛ්‍යානය, සඞ්ඛ්‍යානය[නා.] 1. ගණන් දැක්වීම ; ගිණීම. 2. ක්‍රමවත්ව පිළියෙල කළ සංඛ්‍යාලේඛන. 3. ගණනක් ඉලක්කමින් නොලියා අකුරින් ලිවීම.
සංඛ්‍යාපථය, සඞ්ඛ්‍යාපථය[නා.] 1. ගණන් කිරීමේ සීමාව ; ගණන් කළ හැකි ප්‍රමාණය. 2. ගණිත ශාස්ත්‍රය ; අංක ගණිතය.
සංඛ්‍යාපථාතික්‍රාන්ත, සඞ්ඛ්‍යාපථාක්‍රාන්ත[වි.] ගණන් කිරීමේ සීමාව ඉක්මවා ගිය ; ගණන් මාර්ගය ඉක්මවූ.
සංඛ්‍යාපූරණ අර්ථය, සඞ්ඛ්‍යාපූරණ අර්ථය[නා.] ගණන පුරවන අරුත ; සංඛ්‍යාව සම්පූර්ණ කරන යන තේරුම.
සංඛ්‍යාපූරණ, සඞ්ඛ්‍යාපූරණ[වි.] ගණනක් පුරවන ; සංඛ්‍යාවක් සම්පූර්ණ කරන.
සංඛ්‍යාපූර්ව සමාසය, සඞ්ඛ්‍යාපූර්ව සමාසය[නා.] සංඛ්‍යා වාචක පදයක් පෙරට යෙදුණු සමාසය ; සංඛ්‍යා වාචක පදයක් පෙරටු කොට ඇති සමාසය.
සංඛ්‍යාපූර්ව, සඞ්ඛ්‍යාපූර්ව[වි.] ගණනක් පෙරට යෙදුණු ; සංඛ්‍යාවක් පෙරටුකොට ඇති.
සංඛ්‍යාමය, සඞ්ඛ්‍යාමය[වි.] ගණන් පිළිබඳ වූ ; සංඛ්‍යා විෂය හා සම්බන්ධ වූ.
සංඛ්‍යාමාත්‍ර[වි.] හුදු ගණන් වශයෙන් ඇති ; ගණන්වලට සීමා වූ.
සංඛ්‍යායන[වි.] වටිනාකම ගිණීම පිළිබඳ වූ ; අගය මැනීම සම්බන්ධ වූ.
සංඛ්‍යාලේඛන නිලධාරි[නා.ප්‍ර.] ගණන් හිලව් විස්තර භාරව සිටින නිලධාරියා.
සංඛ්‍යාලේඛන ශාස්ත්‍රය[නා.] ගණන් හිලව් ක්‍රමවත් ව හා විද්‍යානුකූල ව සැකසීමේ විද්‍යාව ; සංඛ්‍යා ලේඛන විද්‍යාව.
සංඛ්‍යාලේඛන, සංඛ්‍යාලේඛන[වි.] ගණන් හිලව් පිළිබඳ වූ ; සංඛ්‍යා විස්තර සම්බන්ධ වූ. [නා.ප්‍ර.] ක්‍රමවත්ව හා විද්‍යානුකූලව රැස්කළ සංඛ්‍යා විස්තර අඩංගු ලේඛන.
සංඛ්‍යාලේඛනඥ[නා.ප්‍ර.] ගණන් හිලව් විස්තර ක්‍රමවත් ව සකස් කිරීම, විද්‍යාවක් හැටියට ප්‍රගුණ කළ පුද්ගලයා ; සංඛ්‍යා ලේඛන විද්‍යාව හසළ තැනැත්තා.
සංඛ්‍යාව, සඞ්ඛ්‍යාව[නා.] 1. ගණන ; ගණන් මාත්‍රය; 2. ගණනක් දක්වන සංකේතය ; අංකය. 3. (ව්‍යාක.) වචනයකින් දක්වන ඒක බව හෝ බහු බව ; ඒක බහුභාවය.
සංඛ්‍යාවාචක, සඞ්ඛ්‍යාවාචක[වි.] ගණනක් කියැවෙන ; සංඛ්‍යාවෙන් ප්‍රකාශ වන.
සංඛ්‍යාවාදය(පාරිහා,) [නා.] පූර්ණ සංඛ්‍යා හා ඒවා අතර සම්බන්ධය හැදෑරීම.
සංඛ්‍යාසූචක(පාරිභා.) [වි.] ගණනක් ප්‍රකාශ කරන ; ගණනක් දක්වන.
සංඛ්‍යේය, සඞ්ඛ්‍යේය[වි.] ගණන් කළ හැකි ; ගිණිය හැකි.
සංඛ්‍යේයය, සඞ්ඛ්‍යේයය[නා.] ගණන් කළ හැකි දෙය.
සංඛාභය(පාරිභා.) [නා.] අචල ලක්ෂ්‍යයක භ්‍රමණය වන රේඛාවක් මත නියත දිගක් ඇති රේඛා ඛණ්ඩයක දෙකෙළවරෙහි ම පථයෙන් සමන්විත වූ තල චක්‍රයක්.
සංඛාර, සඞ්ඛාර[නා.ප්‍ර.] කුශල අකුශල කර්ම රැස් කිරීම ලක්ෂණ කොට ඇති ධර්ම සමූහය ; ප්‍රත්‍යෝත්පන්න ධර්ම සමූහය ; සංස්කාර ස්කන්ධය.
සංඛිත්ත, සඞ්ඛිත්ත[වි.] 1. නාද හැකුළුණු ; සංකෝචනය වූ. 2. කෙටි ; සංක්ෂිප්ත.
සංඛේය, සඞ්ඛේය[වි.] ගණන් කළ හැකි ; ගිණිය හැකි.
සංගණන වාර්තාව[නා.] ගණන් ගැනීම පිළිබඳ වාර්තාව ; සංඛ්‍යා විස්තර සෙවීම සම්බන්ධ රපෝර්තුව.
සංගණනය[නා.] රටක ජනගහනය, නිවාස ආදිය පිළිබඳ සංඛ්‍යා ලබාගැනීම සඳහා නිල වශයෙන් කරන ගණන් ගැනීම ; සංඛ්‍යාලේඛන සකස් කිරීම සඳහා පවත්වන ගණන් බැලීම.
සංගණිකාරාමතාව, සඞ්ගණිකාරාමතාව[නා.] බොහෝ දෙනා හා හා එක් ව විසීමේ ඇල්ම.
සංගණිකාව, සඞ්ගණිකාව[නා.] 1. (භික්ෂූන්) සමූහය සමග එකතු වීම ; එක්ව විසීම. 2. සමාජය ; සමාගම.
සංගණිත[වි.] ගණන් ගන්නා ලද ; රැස් කරනු ලැබූ.
සංගත අංකය(පාරිභා.) [නා.] ඝනයක අයනයක් හාත්පස සිසාරා පිහිටි අසල්වැසි අයන ගණන.
සංගත නිමිතය, සංගත නිමිතිය[නා.] නිමාන ක්‍රමයක්.
සංගත වර්ණ[නා.ප්‍ර.] එකිනෙක හොඳින් ගැළපෙන පාට ; ගැළපෙන පැහැය.
සංගත විරෝධී[වි.] සමාගම් කීපයක් එකතු වී වඩා විශාල සමාගම් පිහිටුවීමට විරුද්ධ ; සාමූහික ව්‍යාපාර ඇති කිරීමට එරෙහි.
සංගත සනාල කලාපය(පාරිභා.) [නා.] ශෛලම සහ ප්ලෝයම පටක එකම අරයක එකට සම්බන්ධ ව (කඳෙහි) පිිහටන සනාල කලාපය හෙවත් ශාක පරිවහන පටක පද්ධතිය.
සංගත සමීකරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සංකීර්ණ සමීකරණ විශේෂයක්.
සංගත, සඞ්ගත[වි.] 1. එක් වූ, එකතු කළ; ඇසුරු කළ. 2. අදාළ , සුදුසු. 3. ඇලුණු ; ආශක්ත වූ. 4. අංග සම්පූර්ණ ; පරිපූර්ණ. [නා.ප්‍ර.] 1. එක්වීම ; සම්බන්ධ වීම. 2. සමාන, අසමානතා දැක්වීම ; සංසන්දනය. 3. සුවඳ වර්ගයන්හි ප්‍රභේදයක්. 4. ව්‍යාපාරික සමාගම් කීපයක් ඒකාබද්ධ වීමෙන් සෑදෙන විශාල සමාගම ; සමූහ ව්‍යාපාරය.
සංගතතාව(පාරිභා.) [නා.] 1. ගණිත සිද්ධාන්ත සියලු න්‍යායධර්ම පරස්පර විරෝධතාවෙන් නිදහස් ව තිබීමේ අවශ්‍යතාව. 2. එක් රැස් වූ ස්වභාවය ; රාශිභූත තත්ත්වය.
සංගතාර්ථ, සඞ්ගතාර්ථ[නා.ප්‍ර.] එක් වූ තේරුම ; සම්බන්ධ වූ අරුත.
සංගති ග්‍රාහ්‍ය, සඞ්ගති ග්‍රාහ්‍ය[වි.] සංගතියෙන් සලකාගත යුතු.
සංගති මානය(පාරිභා.) [නා.] අර්ධ-තරල හෝ භංගුර ද්‍රව්‍යවල සංගතතාව හෝ දැඩිබව නිශ්චය කිරීමේ උපකරණයක්.
සංගති, සඞ්ගති[වි.] එක්වීම පිළිබඳ ; සංගමය සම්බන්ධ.
සංගතිය[නා.] 1. එක් වීම ; සම්බන්ධ වීම. 2. සමගිය ; එකමුතුකම. 3. ඉබේ සිදුවන දෙය ; ඉබේ සිදුවේය යන ධර්මතාව. 4. ගැළපීම ; උචිත බව. 5. (පාරිභා.) පරස්පර විරෝධතා නැති බව.
සංගදිය[නා.] 1. හේතුව ; කාරණය. 2. කරදරය ; අකරතැබ්බය.
සංගනවා[ක්‍රි.] නොපෙනෙන හෝ අසු නොවන ලෙස තබනවා ; යටපත් කරනවා.
සංගම මුඛය[නා.] ගංගා දෙකක් (හෝ කීපයක්) එක්වන ස්ථානයෙහි හෙවත් ගං සන්ධියෙහි පිහිටි මුවදොර.
සංගම රහිත කාලය[නා.] (නීති.) කාන්තාවක සිය සැමියා මළ පසු යළි විවාහ නොවී, සංවාසයෙන් ද තොර ව සිටින කාලය.
සංගම, සඞ්ගම[වි.] 1. එකතුවීම පිළිබඳ ; එක්වීම සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. එක්වීම ; සම්බන්ධවීම. 2. කායික සංසර්ගය ; සංවාසය. 3. පිරිසක් එකතු වී පොදු අරමුණක් ඇති ව පිහිටුවා ගත් සංවිධානය ; සමිතිය.
සංගමතටය, සඞ්ගමතටය[නා.] ගංගා දෙකක් (හෝ කීපයක්) එක්වන තැන පිහිටි තොට.
සංගමතාව[නා.] සංයෝගතාව ; සහයෝගිත්වය.
සංගමන රේඛා(පාරිභා.) [නා.බහු.] එක් ලක්ෂ්‍යයක දී හමුවන රේඛා.
සංගමන ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] රේඛා හමුවන ලක්ෂ්‍යය.
සංගමන, සඞ්ගමන[වි.] එකතුවන ; හමුවන. [නා.ප්‍ර.] 1. එකතුවීම ; රැස්වීම. 2. (පාරිභා.) එක් ලක්ෂ්‍යයක දී රේඛා හමුවීම.
සංගමශීලි, සඞ්ගමශීලි[වි.] සාමූහිකව වාසය කිරීමේ පැවැත්ම ඇති.
සංගම්[නා.ප්‍ර.] 1. සංගමය. 2. වර්ෂ දෙදහසකට පමණ පෙර ඇති වුණු දෙමළ සාහිත්‍ය යුගයක නාමය.
සංගමාන්නය[නා.] 1. නම්බුකාරකම. 2. ලජ්ජාව ; විලිබිය ගතිය.
සංගමික[වි.] සමිති සංගම් හා සම්බන්ධ ; මිත්‍ර ; සමාජශීලි.
සංගමු[නා.ප්‍ර.] සඟුන්ට අයත් ගම ; විහාරගම.
සංගය, සඞ්ගය[නා.] 1. සමූහය ; රැස. 2. සන්සුන් බව ; සංයමය.
සංගර, සංගර[නා.ප්‍ර.] 1. යුද්ධය ; සංග්‍රාමය. 2. පහුරු විශේෂයක්. 3. පොරොන්දුව.
සංග්ලිෂ්ට[වි.] 1. එකට බැඳුණු සම්බන්ධ. 2. සංයෝග ඇසුරින් නිර්මිත ; කෘත්‍රිම.
සංග්‍රහ නළය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යාගාරවල යම් යම් දේ එක්කාසු කිරීමට භාවිත කරනු ලබන නළයක්.
සංග්‍රහ වස්තු[නා.බහු.] අනුන්ගේ සිත් ඇද ගැනීමට හේතු වන කරුණු සතර ; සිව් සඟරා වත්; දානය, ප්‍රිය වචනය, අර්ථ චර්යාව සහ සමානාත්මතාව යන සතර.
සංග්‍රහ, සඞ්ග්‍රහ[නා.ප්‍ර.] උපකාර ; සත්කාර ; සැලකීම්.
සංග්‍රහකරණය[නා.] එක්රැස්කොට සංස්කරණය ; එකලස් කොට පිළියෙල කිරීම.
සංග්‍රහණය(පාරිභා.) [නා.] එකතු කිරීම ; එක්රැස් කිරීම.
සංග්‍රහය[නා.] 1. එක්රැස් කිරීම ; එකතුව. 2. කෑම බීම ආදියෙන් කරනු ලබන සත්කාරය. 3. ලිපි බහු සංඛ්‍යාවක් එක්රැස් කොට සංස්කරණයෙන් යුක්ත ව පළ කරනු ලබන ග්‍රන්ථය.
සංග්‍රාම භූමිය[නා.] යුද්ධ භූමිය ; රණ බිම ; සටන් බිම.
සංග්‍රාම විද්‍යාව[නා.] යුද්ධ උපක්‍රම පිළිබඳ හැදෑරීම ; යුද්ධ ශිල්පය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය.
සංග්‍රාම, සඞ්ග්‍රාම[වි.] යුද්ධ පිළිබඳ ; යුද්ධ හා සම්බන්ධ වූ.
සංග්‍රාමය[නා.] යුද්ධය ; සටන.
සංග්‍රාහක නාලිකාව(පාරිභා.) [නා.] මීයාගේ මුත්‍ර පද්ධතියේ කොටසක් වන වෘක්කාණුවේ නාලිකා අංගයක්.
සංග්‍රාහක පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] රුධිරවාහිනී පද්ධතියේ උප පද්ධතියක්.
සංග්‍රාහක, සඞ්ග්‍රාහක[වි.] එකතු කරන ; එක්රැස් කරන ; එකමුතු කරන. [නා.ප්‍ර.] රැස්කරන ද්‍රව්‍යය ; රාශීභූත කරන දෙය.
සංග්‍රාහකයා[නා.] 1. එකතු කරන්නා ; අයකැමියා. 2. සංග්‍රහ කරන්නා ; ආගන්තුකයා. 3. රියැදුරා. 4. විද්‍යුත් උපකරණයක් ; කන්ඩෙන්සරය.
සංග්‍රාහණ(පාරිභා.) [වි.] ද්‍රාවණයක සාන්ද්‍රණය මත මිස ඒවායේ ස්වභාවය මත නොපවතින.
සංගාමි(පාරිභා.) [වි.] ඇසුරු කළ ; එක් වූ ; සංයෝග වූ.
සංගාමි කෝෂ්ඨය(පාරිභා.) [නා.] එක් වී සිටින ජන්මානු යුගල තමන් වටේ තනා ගන්නා කෝෂ්ඨය ; ජන්මාණු කෝෂ්ඨය.
සංගාමි නියුරෝනය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතියේ සංවේදක හා චාලක නියුරෝන අතර පිහිටන හා ඒ දෙක එකට සම්බන්ධ කරන නියුරෝනයක්.
සංගාමි මධ්‍යස්ථානය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ මොළයට ඇතුළු වන ආවේග සමායෝජනය හා විසුරුවා හැරීම සිදු කරන ස්නායු මධ්‍යස්ථාන විශේෂයක්.
සංගායනාව, සඞ්ගායනාව[නා.] එකට රැස්ව කීම ; භික්ෂු සංඝයා එක්රැස් ව ධර්ම පිළිබඳ කරුණු සාකච්ඡා කිරීම ; ධර්ම සජ්ඣායනය ; සංගීතිය.
සංගිලි[වි.] දම්වැලින් තැනූ ; දම්වැලින් එල් වූ.
සංගිලි පාලම[නා.] දම්වැල්වල හෝ කම්බිවල එල්ලා තැනූ පාලම ; දම්වැලින් තැනූ පාලම.
සංගීත අෂ්ටකය[නා.] සංගීත කලාවේ ස්වර අෂ්ටකය.
සංගීත නාටකය[නා.] ගායන වාදන සහිත ව කෙටි කථා වස්තුවක් නාට්‍යාකාරයෙන් දැක්වීමේ ක්‍රමය.
සංගීත ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] ගීත තාලවත් කොට ලියා දැක්වීම ; ප්‍රස්තාර විධිය.
සංගීත භාණ්ඩය[නා.] සංගීතය උත්පාදනය සඳහා උපයෝගී වන උපකරණය ; තූර්ය භාණ්ඩය ; වාද්‍ය භාණ්ඩය.
සංගීත විද්‍යාව[නා.] ගාන්ධර්ව විද්‍යාව ; සංගීත ශාස්ත්‍රය.
සංගීත ශාස්ත්‍රවේදියා[නා.] සංගීත ශාස්ත්‍රය හදාළ තැනැත්තා ; සංගීත විශාරදයා.
සංගීත ස්වර[නා.ප්‍ර.] සංගීත ස්වර නිරූපණය කරන අකුරු හත ; සංගීත සටහන්.
සංගීත, සඞ්ගීත[වි.] මනා සේ කියන ලද ; ගායන වාදන ආදියෙන් මිහිරි වූ.
සංගීතඥයා[නා.] සංගීතය හදාළ තැනැත්තා ; සංගීතය වෘත්තිය කොට ගත් පුද්ගලයා.
සංගීතය, සඞ්ගීතය[නා.] 1. කට හඬින් හෝ වාද්‍ය භාණ්ඩ මගින්, නොහොත් ඒ දෙ මාධ්‍යයෙන් ම ඇති කරන මිහිරි ධ්වනිය. 2. ගීත, වාද්‍ය, නෘත්‍ය යන තුනෙහි සංගතිය ; හෘදයාන්විත මිහිරි ධ්වනිය.
සංගීතාචාර්ය[සංගීත+ආචාර්ය] [නා.ප්‍ර.] සංගීතය උගන්වන ගුරුවරයා ; සංගීත උපදේශක.
සංගීතිය, සඞ්ගීතිය[නා.] 1. බුද්ධ ධර්මයට ඇතුළත් වී ඇති මිථ්‍යා මත අර්ථ නිරූපණ පද දෝෂ ආදිය දුරලීම සඳහා භික්ෂූන් එක් රැස් ව පවත්වන සජ්ඣායනාව ; ධර්ම සංගායනාව. 2. ගායන වාදන ආදී ධ්වනිය ; සංගීතය.
සංගුච්ඡණය(පාරිභා.) [නා.] ජෙලයක සංකෝචනය හේතුවෙන් ඉබේ ද්‍රවයක් ඉවත් වීම හෝ ගිළිහීම.
සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] වීජ පදයක ඇති රාශියක සාධකය සඳහා වූ සංඛ්‍යාත්මක ප්‍රකාශනය ; භෞතික ගුණයක් ගණනය කිරීම සඳහා භාවිත නියත සංඛ්‍යාවක්.
සංගුප්ත[වි.] සැඟවුණු ; රහසිගත.
සංගුව[නා.] වේලාව ඇඟවීමට පිඹින නළාව ; සංඥාව.
සංගෘහීත, සඞ්ගෘහීත[වි.] 1. එක් රැස් කළ ; එකතු කරන ලද ; ඇතුළත් කරන ලද ; අන්තර්ගත ; සංග්‍රහ කරන ලද. 2. ලියන ලද ; සංස්කරණය ; කරන ලද. 3. උපකාර කරන ලද ; සත්කාර කරන ලද.
සංගේදම[නා.] කැරැල්ල ; යුද්ධය.
සංගෝත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ඥාති සම්බන්ධතා සහිත (සත්ව හෝ ශාක) කණ්ඩායම.
සංගෝපක(පාරිභා.) [වි.] පරිසරය අනුව බාහිර සමානතාවක් පෙන්වන.
සංගෝපිත[වි.] හොඳින් ආරක්ෂා කරන ලද ; මනාව රක්නා ලද.
සංගෝල ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] ගෝලාකාර මස් ගුළියක් වැනි වසා ග්‍රන්ථියක්.
සංඝ දක්ෂිණාව[නා.] සඟ සතු කොට පිදූ දානය ; සඟුන් සන්තක කළ දන ; සංඝගත දක්ෂිණාව.
සංඝ භේදය, සඞ්ඝ භේදය[නා.] සඟුන් භේදකරවීම ; සංඝයා බිඳීයෑම.
සංඝ රත්නය[නා.] උත්තම වූ බෞද්ධ භික්ෂු පිරිස ; මහ සඟරුවන ; රත්නයක් වන සංඝ සමූහය.
සංඝ සභාව[නා.] සංඝයා වහන්සේලාගේ රැස්වීම ; භික්ෂු එකතුව.
සංඝටක(පාරිභා.) [වි.] 1. පද්ධතියක කොටසක් වූ ; සංයුක්ත කොටස් වූ. 2. එකට බැඳී සම්බන්ධ වූ ; එකට පවත්නා.
සංඝටකය[නා.] සංයුක්ත කොටස ; අවයවය ; අංගය.
සංඝටන, සඞ්ඝටන(පාරිභා.) [වි.] එකට සම්බන්ධ වන ; එකට බැඳී පවත්නා.
සංඝටය(පාරිභා.) [නා.] යුක්ත වූව ; සම්බන්ධ වූව.
සංඝට්ටක, සඞ්ඝට්ටක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කශේරුකා එකිනෙක අතර පිහිටි කාටිලේජවලින් සෑදුණු මොළොක් කොට්ට වැනි කොටස්.
සංඝට්ටනය, සඞ්ඝට්ටනය(පාරිභා.) [නා.] 1. එකිනෙක හැපීම ; ගැටීම ; වැදීම ; අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් බලපාන්නට වීම. 2. ඇතිල්ලීම ; ඝර්ෂණය. 3. ගැළපීම ; සංවිධානය වීම.
සංඝට්ටිත භංගය(පාරිභා.) [නා.] ගැටීමෙන් ඇති වූ ඇට බිඳීයෑම.
සංඝට්ටිත, සඞ්ඝට්ටිත[වි.] එකිනෙක ගටන ලද ; මනා ලෙස ගැටුණු ; තද ගැටීමෙන් ඇති වූ.
සංඝටිත[වි.] 1. ගැළපුණු ; ගළපන ලද ; යුක්ත ; සමන්විත වූ. 2. (පාරිභා.) එකට බැඳී සිටි ; එකට සම්බන්ධ වූ.
සංඝතෙර[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් කණ්ඩායමක ඉතා ම ජ්‍යෙෂ්ඨ භික්ෂුන් වහන්සේ.
සංඝන(පාරිභා.) [වි.] එකට තද වූ ; ඝන වූ.
සංඝනකය[නා.] සංඝන කරන උපකරණය ; ඝනීකාරකය ; කන්ඩෙන්සරය.
සංඝනනය(පාරිභා.) [නා.] ඝන බවට පත් කිරීම හෝ වීම ; ඝනීකරණය ; ඝනීභවනය.
සංඝනීකරණය(පාරිභා.) [නා.] ඝන බවට පත් කිරීම.
සංඝනීකාරකය(පාරිභා.) [නා.] සංඝනනය කරන මෙවලම ; වාෂ්පයක් ද්‍රවයකට පත් කරන උපකරණය.
සංඝය[නා.] එකතුව ; සමූහය.
සංඝයා[නා.] 1. භික්ෂූන් වහන්සේ ; භික්ෂු සමූහයා. 2. සමූහය ; පිරිස.
සංඝර්ෂය[නා.] ගැටීම ; හැළහැප්පීම.
සංඝාට[නා.ප්‍ර.] යුග්මය ; යුගලය ; සඟළ.
සංඝාතනය, සඞ්ඝාතනය[නා.] නැසීම ; වැනසීම ; විනාශය.
සංඝාදිසේස, සඞ්ඝාදිසේස[නා.ප්‍ර.] භික්ෂූන් සඳහා දේශිත ආපත්ති විශේෂයක්.
සංඝානුස්මෘති භාවනා[නා.ප්‍ර.] සංඝයා වහන්සේලාගේ ගුණ මෙනෙහි කරමින් කරන භාවනාව.
සංඝාරාමය, සඞ්ඝාරාමය[නා.] සංඝයා වහන්සේලාට අයත් අරම ; ආවාසය.
සංඝාවලිය, සඞ්ඝාවලිය[නා.] සංඝ සමූහය ; සංඝ පරම්පරාව.
සංඝාවාසය, සඞ්ඝාවාසය[නා.] භික්ෂූන් වාසය කරන විහාරස්ථානය.
සංචක[නා.ප්‍ර.] සියුම් පැළෑටි විශේෂයක් ; පුස්.
සංචය ජනිත[වි.] පුස් ආදියෙන් හටගන්නා.
සංචය පරීක්ෂාව(පාරිභා.) [නා.] කැටි වීම හෝ කැටි කිරීම පිළිබඳ පිරික්සුම.
සංචය බැංකුව(පාරිභා.) [නා.] විශේෂ අවස්ථාවල දී ප්‍රතිපාදන සඳහා මුදල් රැස් කොට ඇති බැංකුව.
සංචය ලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] එක් රැස්වීමේ ලක්ෂ්‍යය ; රාශිභූත වීමේ ලක්ෂ්‍යය.
සංචය, සඤ්චය[නා.] 1. රැස්වීම; එකතුවීම ; සමූහය. 2. එකතුව ; ගොඩ ; රාශිය. 3. රැස් වූ හෝ රැස් කළ ස්ථානය ; ගබඩාව. 4. ගබඩා කළ දේ.
සංචයන[වි.] 1. එකතු වන රාශීභූත වන ; එක්රැස් කරන. 2. එකතුවීමෙන් ඇති වන.
සංචයන හෘද් අකරණිය(පාරිභා.) [නා.] ලේ රැස්වීමෙන් සිදු වන හෘදය ආබාධය.
සංචර(පාරිභා.) [වි.] ඇවිදීමේ ශක්තිය ඇති ; ගමන් කළ හැකි.
සංචර උපාංගය(පාරිභා.) [නා.] ගමන් කිරීමට සමත් උප අවයවය.
සංචරණ කීටයා(පාරිභා.) [නා.] කීට අවස්ථාවෙහි සිටින මැස්සා.
සංචරණ ස්ථාන, සඤ්චරණ ස්ථාන[නා.ප්‍ර.] හැසිරෙන තැන ; සක්මන් කරන තැන.
සංචරණ, සඤ්චරණ[වි.] 1. එහා මෙහා යන ; හැසිරෙන ; සංචාරය කරන. 2. පණිවිඩ එහා මෙහා ගෙන යන.
සංචරණය, සඤ්චරණය[නා.] 1. හැසිරීම ; ඇවිදීම ; සැරිසැරීම. 2. එහා මෙහා ගෙනයෑම. 3. සතුන්ගේ හෝ ශාකවල භෞතික වස්තුවල වැඩි වැඩියෙන් සංක්‍රමණය ; තැනින් තැන යෑම.
සංචල[වි.] සෙලවෙන ; චංචල ; වෙනස් වන.
සංචලක[වි.] එහා මෙහා යනසුලු ; ජංගම.
සංචලතාව(පාරිභා.) [නා.] එහා මෙහා යෑමේ හැකියාව ; ජංගම හැකියාව.
සංචලන, සඤ්චලන[වි.] අඩු වැඩි වන ; විචල්‍ය ; වෙනස් වන.
සංචල්, සඤ්චල්[වි.] සෙලවෙන ; චංචල. [නා.ප්‍ර.] 1. චලිතය ; චංචලබව. 2. කරදර සහිත බව.
සංචලිත, සඤ්චලිත[වි.] සෙලවුණු ; සෙලවෙන.
සංචායක(පාරිභා.) [වි.] ගබඩා කරන.
සංචායක අවයව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ශාක) රැස් කරන අංගය.
සංචායක ඉන්ද්‍රිය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (ශාක ආහාර) රැස් කරන ඉන්ද්‍රිය.
සංචායක කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] 1. රැස් කරන කෝෂය. 2. විද්යුත් රසායනික කෝෂය ; ද්විතීය කෝෂය.
සංචායක බැටරිය(පාරිභා.) [නා.] සංචායක කෝෂය.
සංචායක වෘක්කය(පාරිභා.) [නා.] එක්රැස් කිරීමේ වෘක්කය.
සංචායකය[නා.] රැස් කරන ලද දැයින් පුරවන ලද අවයවය ; විද්යුත් ශක්තිය රැස් කරන ලද කෝෂය ; කොන්ඩෙන්සරය.
සංචාර ස්නායුව(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ දහවැනි කපාල ස්නායුව.
සංචාර, සඤ්චාර[වි.] 1. හැසිරීම පිළිබඳ වූ. 2. තැනින් තැන යන ; සැරිසරන. [නා.ප්‍ර.] 1. හැසිරීම. 2. යෑමඊම ; ඇවිදීම.
සංචාරක උසාවිය[නා.] නඩු විසඳීම සඳහා නියමිත ස්ථානවලට ගෙන යනු ලබන උසාවිය.
සංචාරක චෙක්පත[නා.] විදේශ ගමන්වල දී මුදල් බවට හරවා ගත හැකි චෙක්පත.
සංචාරක නිලධාරියා[නා.] සේවා කටයුතු සඳහා තැනින් තැනට යන නිලධාරියා.
සංචාරක බංගලාව[නා.] සංචාරකයන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා සපයා ඇති නිවාසය.
සංචාරක වයිරසය[නා.] පරිගණක ගත දත්තවලට හානි පැමිණවීමට හා සොරකම් කිරීමට පරිගණකයෙන් පරිගණකයට ගමන් කරවිය හැකි පරිදි සකසන ලද මෘදුකාංග.
සංචාරක ව්‍යාපාරය[නා.] විශේෂයෙන් විදේශිකයින් මෙරටට පැමිණ සංචාරය කිරීම සම්බන්ධව ආදායම් මාර්ගයක් වශයෙන් පවත්වාගෙන යන ව්‍යාපාරය.
සංචාරක විනිශ්චයකාරයා(පාරිභා.) [නා.] සංචාරක උසාවියේ නඩුකාරයා.
සංචාරක වෙළෙන්දා[නා.] තැනින් තැන යමින් වෙළඳාම් කරන්නා.
සංචාරක, සඤ්චාරක[වි.] 1. හැසිරෙන. 2. (සේවය සඳහා) තැනින් තැනට යන ; ජංගම. 3. චාරිකාවල යෙදෙන. 4. ස්ථිර වාසස්ථානයක් නැති ව තැනින් තැන යන. 5. සංචාරක කටයුතු සම්බන්ධ වූ.
සංචාරකය[නා.] 1. යමක් වසන කොටස ; පියන ; පිධානය. 2. (පාරිභා.) කැමරා ආදියෙහි විවරයක් පාලනය කිරීම පිණිස තිබෙන කොටස.
සංචාරකයා[නා.] 1. විනෝදය විවේකය හා වන්දනාව සඳහා නැරඹිය යුතු ස්ථානවල චාරිකාවේ නියලෙන තැනැත්තා. 2. රටක සිරි නැරඹීමට විවේක ගැනීම සඳහා රටකින් වෙන රටකට යන තැනැත්තා.
සංචාරී(පාරිභා.) [වි.] තැනින් තැනට යන ; සංචාරය කරන ; ජංගම.
සංචිකෘත[වි.] රැස්කර ගත් ; ඒකරාශි කළ ; රාශිභූත කළ.
සංචිත අරමුදල(පාරිභා.) [නා.] විශේෂ හදිසි අවස්ථා සඳහා ප්‍රයෝජනයට ගැනීම පිණිස ඇති අරමුදල.
සංචිත ආහාර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ශාක වර්ගවල අල ආදියෙහි රැස් ව ඇති ශාක ආහාරය. 2. හදිසි හෝ විශේෂ අවස්ථා සඳහා රැස්කර ඇති කෑම ද්‍රව්‍ය.
සංචිත කන්ද(පාරිභා.) [නා.] භූ ද්‍රව්‍ය තැන්පත්වීමෙන් නිර්මාණය වූ කන්ද.
සංචිත, සඤ්චිත[වි.] 1. රැස් කළ ; රැස්කර ගත් ; රාශිභූත වූ ; එකතු කළ. 2. (පාරිභා.) විශේෂ අවස්ථාවක දී ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට රැස්කර ඇති ; හදිසියක් සඳහා තැන්පත් කළ හෝ ඉතුරු කළ.
සංචිතය, සඤ්චිතය[නා.] 1. රැස්කළ දෙය ; එක්රැස් කරන ලද්ද. 2. (පාරිභා.) විශේෂ අවස්ථාවල දී ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට රැස්කර ඇති දෙය ; (මිනිරන්, යපස් වැනි දෑ) එක් රැස් වී හෝ රාශිභූත වී ඇති ප්‍රමාණය. 3. යම් විශේෂ කටයුත්තක් සඳහා තෝරාගෙන ඇති පිරිස.
සංචෝදිත, සඤ්චෝදිත[වි.] මෙහෙයවන ලද ; දිරි ගන්වනු ලැබූ ; පොළඹවනු ලැබූ.
සංඡන්න, සඤ්ඡන්න[වි.] 1. යුක්ත ; ගැවසී ගත්. 2. වැසුණු ; වැසීගිය ; වසන ලද.
සංජාතය[නා.] හටගැනීම ; ඇතිවීම ; ඉපදීම.
සංජානනය, සඤ්ජානනය[නා.] 1. හැඳිනීම ; දැනගැනීම. 2. (පාරිභා.) ඉන්ද්‍රිය මාර්ගයෙන් බාහිර ලෝකය හඳුනාගැනීම. 3. කරුණු දැනුම් දීම.
සංජීවනය, සඤ්ජීවනය(පාරිභා.) [නා.] 1. ජීවත් කරවීම ; ජීවය දීම ; ජීවනය ඇති කිරීම. 2. එකට ජීවත් වීම ; සහජීවනය.
සංඥක[වි.] කියැවෙන ; ප්‍රකාශ වන ; හැඟෙන ; ඉඟිය දෙන.
සංඥතාව(පාරිභා.) [නා.] සිහිය ඇතිබව.
සංඥා[නා.ප්‍ර.] සංඥාව.
සංඥා උපක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] සංඥා මගින් කිසියම් අනතුරු ඇඟවීමක් කිරීමේ තාක්ෂණික විධිය.
සංඥා නාමය[නා.] යමක් හෝ යමකු අවශේෂ වස්තුවලින් හෝ පුද්ගලයන්ගෙන් වෙන්කර හඳුන්වන නාමය ; සංඥා ශබ්දය.
සංඥා ව්‍යවහාරය[නා.] නම් භාවිතය.
සංඥා විධි(ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ව්‍යාකරණ ප්‍රයෝගවලට නම් දැමීමේ විධිය ; සන් විධිය.
සංඥා විපර්යාසය[නා.] අනිත්‍යාදි සංඥා නිත්‍යාදි වශයෙන් සැලකීම ; සංඥා පෙරළිය.
සංඥා විමෝක්ෂ[වි.] සංඥාවක් හෙවත් හැඟීමක් නැති ; සංඥාවෙන් මිදුණු.
සංඥා වේදයිත[වි.] සංඥා විඳීම් පිළිබඳ වූ.
සංඥා ශීර්ෂය[නා.] සංඥාව නමැති මූලික කරුණ ; සංඥාව මාතෘකාව ලෙස ගැනීම.
සංඥා ස්කන්ධය[නා.] සංඥා චෛතසික සමූහය ; රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ඵොට්ටබ්බ, ධම්ම යන සංඥා කොටස් හය.
සංඥාකාර(පාරිභා.) [වි.] ඉඟි කරන ; සංඥා කරන.
සංඥාත[වි.] ඉඟි කරන ; හඟවන.
සංඥානය(පාරිභා.) අවබෝධය ; ප්‍රත්‍යක්ෂය ; සංජානනය.
සංඥාපනය[නා.] හැඳින්වීම ; ග්‍රන්ථයක් හැඳින්වීම සඳහා ලියන විස්තරය.
සංඥාව[නා.] 1. සිහිය ; කල්පනාව ; අදහස ; හැඟීම ; දැනීම. 2. යමක් හඳුන්වන නාමය ; අභිධානය. 3. ලකුණ ; සලකුණ ; සංකේතය ; ඉඟිය. 4. අවබෝධය ; වැටහීම.
සංඥි[වි.] 1. සංඥාව පිළිබඳ ; හැඟීම, කල්පනාව ඇති. 2. හැඳින්වූ ; නම් කළ. [නා.ප්‍ර.] සංඥාව හෙවත් සිත ඇත්තා ; හැඟීම ඇත්තා.
සංඥිත[වි.] 1. සංඥා ඇති. 2. හඳුන්වා දුන් ; හැඳින් වූ ; ලකුණු කළ ; ඉඟි කළ.
සංඥිදෘෂ්ටිය[නා.] සංඥා හෙවත් සිත ඇතැයි යන මතය.
සංඥිභව[නා.ප්‍ර.] අරූප භව අතුරින් එක් වර්ගයක්.
සංඥියා[නා.] 1. සංඥාව ; සිහිය ඇත්තා ; කල්පනාව ඇත්තා. 2. නාමයෙන් හැඳින්වෙන ඇත්තා.
සංඥිවාදය[නා.] ආත්මය සංඥාව ඇත්තකැයි යන මතය.
සංඥේය[වි.] සිතාමතා ඕනෑකමින් කරන.
සංඥේය වැරදි[නා.බහු.] සිතාමතා, ඕනෑකමින් කරන වැරදි හෝ අපරාධ.
සංත්‍යජනය[නා.] අත්හැර දැමීම.
සංත්‍රිකා ස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පක්ෂීන්ගේ ශ්‍රෝණි මේඛලාවේ කොටසක්.
සංතුලනය[නා.] සමබර වීම ; සමබර ඇති කිරීම.
සංතුලිත[නා.] සමබර වූ ; සමබර කරන ලද.
සංතෘප්ත(පාරිභා.) [වි.] උරාගත හැකි මුළු ද්‍රව ප්‍රමාණයම උරාගත් ; ධාරිතාව ඇති තරමට පිරීගිය.
සංතෘප්ත අංකය(පාරිභා.) [නා.] සංතෘප්ත වන සීමාව ; වැඩිපුර උරා ගැනීමට නොහැකි වන මට්ටම.
සංතෘප්තිය[නා.] උපරිම ප්‍රමාණයට උරා ගැනීම.
සංතෝසම, සන්තෝසම[නා.] 1. තුටු පඬුර ; තෑග්ග. 2. අල්ලසක් සේ දෙන දීමනාව.
සංදංශය(පාරිභා.) [නා.] තදින් | අල්ලා ගැනීම, පිටතට ඇදීම ආදිය සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන අඬුව.
සංදර්ශක[නා.ප්‍ර.] නැරඹිය යුතු දෑ විස්තර කරමින් මග පෙන්වන නිලධාරියා.
සංදර්ශනය[නා.] 1. මනා කොට නිරූපණය කර දැක්වීම ; ප්‍රදර්ශනය කර පෙන්වීම. 2. මෝස්තරය ; සැලැස්ම ; ආදර්ශ චිත්‍රය.
සංදහ්‍යමාන[වි.] වෙසෙසින් දහනය වන ; නිරවශේෂ කොට පිළිස්සෙන.
සංදාමය[නා.] ශ්‍රී ලංකාව/රටක් ලෝක ව්‍යාප්ත අන්තර්ජාලයට සම්බන්ධ වී සිටින කේබලය ; යවදිය කේබලය.
සංදාමික[නා.] පරිගණකයෙහි වෙන් වෙන්ව ඇති මූලයන් කිහිපයක් තනි එකක් ලෙස එක් කිරීම.
සංදිග්ධ[වි.] ව්‍යාකූල අරුතින් යුතු ; සැගවුණු, පැටලුණු අර්ථ ඇති ; විවිධ අර්ථ කථනයට භාජන කළ හැකි.
සංදීප්ත[වි.] බැබළෙන ; දීප්තිය හෝ ආලෝකය ඇති ; දැල්වෙන.
සංදීප්තිධර[වි.] ආලෝකය දරන ; ආලෝකය නිකුත් කරන හෝ ගෙන යන.
සංදීප්තිය[නා.] දැඩි උෂ්ණත්වයෙන් තොර ව ආලෝකය නිකුත් කිරීම.
සංදේහ[නා.] සැකය ; කුකුස.
සංදේහවාදය[නා.] 1. යථාර්ථ සත්‍යය මනුෂ්‍ය ඥානයට අවිෂයැයි ඇදහීම. 2. දෙවියකු ඇතැයි හෝ සොබාදහමට ඔබ්බෙන් යමක් ඇතැයි සැක කිරීම.
සංධරය[නා.] කොටස් කීපයක් එකට යාකර තබන උපකරණය හෝ ද්‍රව්‍යය ; කීලකය ; කලම්පය.
සංධාන[වි.] එකට එක් කරන ; හමු කරවන.
සංධාන කාරකය[නා.] එකට එක් කරන දෙය හෝ උපකරණය.
සංධානය[නා.] ගැලපීම ; පූට්ටු කිරීම ; යා කිරීම.
සංධානලේඛනය[නා.] ගණන් සසඳා බලා සපයන වාර්තාව.
සංධාරක[වි.] දරා සිටින ; උසුලන.
සංන්‍යාසය[නා.] ආශාව (කාමය) ඇත්තන්ගේ ක්‍රියා අත් හැරීම ; ලෞකික දැයෙන් ඈත් වීම.
සංන්‍යාස්ත[වි.] හෘදය ස්පන්දනය හෝ නාඩි වැඩීම පිළිබඳ ; හදවතේ ඇති රිද්මයානුකූල සංකෝචනය හා සම්බන්ධ.
සංන්‍යාසියා[නා.] ලෞකික ආශා අත් හළ තාපසයා ; ආශ්‍රමගත බ්‍රාහ්මණයා.
සංනිගමනය[නා.] කල්පිතයක් ඊට අදාළ නිගමන සහ හේතු පමණක් නොව, ඊට ඉඳුරාම වෙනස් කරුණුවලට සම්බන්ධ හේතු ආදිය ද අහම්බෙන් සැපයීම.
සංනිධිය[නා.] වචනයක් හා තවත් වචනයක් අතර විරාමයක් නො තබා උච්චාරණය කිරීම.
සංප්‍රතිෂ්ඨාපනය[නා.] මැනවින් පිහිටුවීම ; හිඳුවීම ; තැන්පත් කිරීම.
සංප්‍රයුක්ත[වි.] යෙදෙන්නා වූ ; එක් ව සිටින්නා වූ.
සංප්‍රශ්න[නා.ප්‍ර.] ඉගෙනීමේ ආශාවෙන් ප්‍රශ්න කිරීම.
සංප්‍රසාරණය[නා.] උච්චාරණයේ දී හා ලේඛනයේ දී එක් ශබ්දයක් හෝ රූපයක් ආසන්න වෙන ශබ්දයකට හෝ රූපයකට හැරවීම ; ය, ව, ර, ල යන අකුරු පදසිද්ධියේ දී ඉ, උ, සෘ, ඏ යන අකුරුවලට හැරවීම.
සංප්‍රේෂකත්වය[නා.] යැවිය හැකි හෝ ප්‍රේෂණය කළ හැකි බව.
සංප්‍රේෂකය[නා.] (ශබ්ද, විදුලි තරංගාදිය) විකාශනය කරන යන්ත්‍රය.
සංප්‍රේෂණය[නා.] යැවීම ; ප්‍රේෂණය ; විකාශනය.
සංපාතය[නා.] එක්වර එක් වේලාවේ සිදු වීම ; හැඩයෙන් හරියට ම සමාන වීම ; එකට ගැළපීම.
සංපාපනාව[නා.] ජනයා පිළිකුල් කරන ස්වභාවයට පැමිණවීම.
සංපාර්වය[නා.] අස්ථි අතර ඇති අචල සන්ධානයක්.
සංපිණ්ඩිත[වි.] එක් කැටියක් බවට පත් ; පිඬු වුණු.
සංපීඩකය[නා.] වායුව (හෝ වෙනත් දෙයක්) තෙරපන උපකරණය.
සංපීඩන පොම්පය[නා.] වායු සම්පීඩනයෙන් ක්‍රියා කරන පොම්පය.
සංපීඩනය(පාරිභා.) [නා.] තෙරපීම ; තද කිරීම ; තෙරපීමෙන් පරිමාව අඩු කිරීම ; කැටි කිරීම.
සංපීඩ්‍ය[වි.] සම්පීඩනය කරනු ලැබීමට හැකි හෝ යෝග්‍ය.
සංපීඩ්‍ය වාතය(පාරිභා.) [නා.] තෙරපිය හැකි හෝ සංපීඩනය කරනු ලැබිය හැකි වාතය.
සංපීඩ්‍යතාව[නා.] සංපීඩනය කළ හැකි බව.
සංපුටික[නා.ප්‍ර.] ශාක පත්‍ර ආකෘති ප්‍රභේදයක් ; සෑම පැත්තකට ම නැමී ඇති පත්‍රය.
සංපූජිත[වි.] ඉතා හොඳින් පුදන ලද හෙවත් සංග්‍රහ කරන ලද.
සංපූර්ව[වි.] “සං” යන උපසර්ගය පෙරටු කොට ඇති.
සංපෘක්ත(පාරිභා.) [වි.] 1. හොඳ හැටි මිශ්‍ර කළ ; මිශ්‍ර වූ. 2. හොඳ හැටි පෙඟ වූ හෙවත් පෙඟුණු.
සංපෝෂිත[වි.] හොඳින් පෝෂණය කරන ලද ; නඩත්තු කරන ලද.
සංඵුසිත[වි.] මනා සේ ස්පර්ශ කරන ලද.
සංබද්ධ[වි.] කොටස්, අංශ කීපයක් එක්ව බැඳුණු.
සංබීජ පත්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] සංයෝජන වූ බීජ පත්‍ර වලින් සමන්විත වීම ; සංකෝලිතාව.
සංබීජාණුධානිය(පාරිභා.) [නා.] බ්‍රයෝනිටාවල බීජාණු දරා සිටින ශාකය.
සංභූතිය[නා.] ශරීරය තුළ දී ඇට, කාටිලේජ, බන්ධනී ආදිය හාවීම.
සංභෝගකාය[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේට ඇතැයි මහායානිකයන් සලකන කායත්‍රයයෙන් එකක් ; එනම් මාංශමය ශරීරය.
සංමස්තිෂ්කය[නා.] සන්ධිපාදිකයන්ගේ ප්‍රාථමික මස්තිෂ්ක ගැංග්ලියම සමඟ උදරීය ගැංග්ලියම් සංයෝජනය වීමෙන් සෑදුණු මස්තිෂ්කය.
සංමිඤ්ජන, සම්මිඤ්ජන[නා.ප්‍ර.] හැකිළවීම ; නැමීම ; වකුටු කිරීම.
සංමිතාකාර[වි.] පරිමාණානුකූලව ගැළපෙන අංගෝපාංග ඇති.
සංමෝහ, සම්මෝහ[වි.] සිහිසන් නොමැති ; සිහිමුළා.
සංයත[වි.] හික්මවන ලද ; දමනය කරන ලද ; සංයමයට පත් ; සංවර වූ.
සංයමය[නා.] 1. හික්මවීම ; සංවරය ; දාන්තබව ; සන්සුන් බව ; ශික්ෂණය. 2. සිතෙහි එකඟකම ; ධාරණ, ධ්‍යාන, සමාධි යන තුන් කරුණු එක් අරමුණක පිහිටුවීම.
සංයුක්ත[වි.] 1. උපාංග ගණනකින් සකස් වූ ; වෙන් වෙන් කොටස් කීපයකින් සැකසුණු ; සංයෝග වූ ; සංහත. 2. මුළුමනින් ඒකාබද්ධ වූ. 3. අඩංගු ; යුක්ත ; ගැවසි ; අන්තර්ගත ; එකට පෑහුණු. 4. එකමුතු 5. ඉන්ද්‍රිය ගෝචර ; සංස්කාරමය.
සංයුක්ත අවලම්බය(පාරිභා.) [නා.] අචල තිරස් අක්ෂයක පරිභ්‍රමණය වෙමින් ගුරුත්වාකර්ෂණ ක්‍රියාකාරිත්වය යටතේ සමතුලිතබව තබා ගැන්මෙහි සමත් වස්තුව.
සංයුක්ත නිකාය[නා.] සූත්‍ර පිටකයට ඇතුළත් නිකාය ග්‍රන්ථ පහෙන් එකක්.
සංයුක්ත පරිචර්මය(පාරිභා.) [නා.] මාරුවෙන් මාරුවට පිහිටි වල්කවලින් ද, මළ බාහික හෝ මළ ප්ලෝයම තට්ටුවලින් ද යුතු බාහිර වැස්මක්.
සංයුක්ත ඵලය(පාරිභා.) [නා.] ආසන්න ව පිහිටි මල් සමූහයකින් ඇති වුණු කුඩා ගෙඩි රාශියක් එකක් මෙන් එකතු වී සෑදුණු ගෙඩිය.
සංයුක්ත භග්නය(පාරිභා.) [නා.] බිඳුණු ඇටය දක්වා විවර වුණු තුවාලයක් සහිත ඇට බිඳුම.
සංයුක්ත භාගය(පාරිභා.) [නා.] ලවය හෝ හරය වශයෙන් භාගයක් ඇති භාගය.
සංයුක්ත මංජරිය(පාරිභා.) [නා.] එක ම වෘත්තය ඒකාක්ෂ හෝ බහු අක්ෂ හෝ වශයෙන් බොහෝ මල් අඩංගු මල්කැන.
සංයුක්ත රාජ්‍යය[නා.] අභ්‍යන්තර පාලනය _ සඳහා පමණක් සම්පූර්ණ ස්වාධීනත්වය ඇති රාජ්‍ය සමූහයක් එක්වීමෙන් සෑදුණු රාජ්‍යය.
සංයුක්ත ස්කන්ධ සමාගම(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාර වස්තු, කොටස්, පොදු අරමුදලක් ආදි වශයෙන් සැකසුණු ප්‍රාග්ධනය සහිත වාණිජ සංගමය.
සංයුක්තය[නා.] 1. සංයෝගය ; මිශ්‍රණය ; එක්වීම. 2. අංගය; උපාංගය ; අන්තර්ගතය. 3. සංඛ්‍යාවක ඇති ඉලක්කම් හැකි සෑම අයුරකින්ම මාරුකර යෙදීම. 4. සමූහ රාජ්‍යය ; රාජ්‍ය සංගමය.
සංයුක්තාක්ෂර[නා.ප්‍ර.] එකට බැඳ ලියන ලද ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර ; බැඳි අකුරු.
සංයුක්තාණුව(පාරිභා.) [නා.] සංජන්මාණු දෙකක් සංයෝජනය වීමෙන් සෑදෙන දේහය.
සංයුක්තිය(පාරිභා.) [නා.] 1. ද්‍රව්‍යමය හෝ තථ්‍යරූපී වස්තුවක් සමග සංයෝගය. 2. ජන්මාණු සංයෝජනයවීම. 3. සකස් වීම; සංයෝජනය.
සංයුග්මනය(පාරිභා.) [නා.] ජන්මාණු දෙකක් හෝ ජීවීන් දෙදෙනකු එකතුව සංයුක්තාණුවක් සෑදීම සඳහා පෑහීම මාර්ගයෙන් කරන ලිංගික ප්‍රජනනය.
සංයුජතාව(පාරිභා.) [නා.] හයිඩ්‍රජන් පරමාණුවකට හෝ ඊට සමාන වෙන යමකට හෝ අනුව, පරමාණුවක කාණ්ඩයක සංයෝජනයවීමේ බලය.
සංයුජනය(පාරිභා.) [නා.] අවයවයක මහත් වූ කොටස් දෙකක් යා කරන කර ; ග්‍රීවිකාව.
සංයුඤ්ජනය(පාරිභා.) [නා.] සංයෝජනය ; සම්බන්ධය.
සංයුත(පාරිභා.) [වි.] පැහැදිලි කොටස් කීපයකින් සෑදුණු.
සංයුතිය(පාරිභා.) [නා.] යම් දෙයක ඇතුළත් ව ඇති සංයෝගත් ඒවායේ අනුපාතයත් පිළිබඳ විස්තරය ; සැකසුම.
සංයෝග න්‍යාය[නා.ප්‍ර.] ගණිතමය තර්ක ශාස්ත්‍රයේ ශාඛාවක නාමය.
සංයෝග නියමය[නා.ප්‍ර.] සංයෝජන කිරීමේ මූලධර්මය ; සිද්ධාන්තය.
සංයෝග පරමාණුව[නා.] මූල ද්‍රව්‍යවල පරමාණු සංයෝජනය වීමෙන් සෑදෙන පරමාණු විශේෂය.
සංයෝග භාජ්‍ය යෝගය(පාරිභා.) [නා.] අනුපාත දෙකක් ගණිත කර්මයකින් සංයෝජනය කිරීමෙන් ලැබෙන අනුපාතය.
සංයෝග විෂය[නා.ප්‍ර.] එක්වීමේ අවස්ථාව ; බැඳුණු අවස්ථාව.
සංයෝග සන්නිකර්ෂය[නා.] ඉන්ද්‍රිය හා අරමුණු එකට ගැටීම.
සංයෝග සම්බන්ධය[නා.] 1. ද්‍රව්‍ය දෙකක් අතර ඇති වන එක් වීම. 2. (ව්‍යාක.) කර්මය හා ක්‍රියාව අතර සම්බන්ධය.
සංයෝගජ[නා.ප්‍ර.] සංයෝගයෙන් හටගන්නා වෙනත් සංයෝගය.
සංයෝගය[නා.] 1. එකට එක්වීම ; එකට බැඳීම ; මිශ්‍ර වීම. 2. මිශ්‍රණය. 3. (ජ්‍යෝති.) ග්‍රහයන් බහු සංඛ්‍යාවක් එක් රාශියක සිටීම.
සංයෝගාණුව[නා.] සංයෝජනය වීමෙන් සෑදෙන අක්‍රිය බීජාණුවක්.
සංයෝගාභිනිවේශය[නා.] කාම සංයෝග ආදි කෙලෙසුන් කෙරෙහි ඇලීම.
සංයෝගාර්ථය[නා.] සසර පැවැත්ම පිළිබඳ දුකෙහි යොදවන යන අදහස.
සංයෝගික[වි.] (ව්‍යාක.) එකට සම්බන්ධ වූ ; ඒකාබද්ධ.
සංයෝජක[වි.] එකට සම්බන්ධ කරන.
සංයෝජක පරිමා නියමය[නා.] වායු අතර ප්‍රතික්‍රියා ඇතිවීමේ දී පරමාණු අතර සරල සම්බන්ධතා පවතින බව පැවසෙන සිද්ධාන්තය.
සංයෝජන[නා.ප්‍ර.] සසර දුකින් මිදෙන්නට නොදී සත්ත්වයන් සසර බැඳ තබන සක්කාය දිට්ඨි, විචිකිච්ඡා ආදි දස වැදෑරුම් ක්ලේශ බන්ධන.
සංයෝජන ක්ෂය[නා.ප්‍ර.] සත්ත්වයන් සංසාරයට බැඳ තබන පාපධර්ම නැති කිරීම.
සංයෝජන කෘත්‍යය[නා.] සත්ත්වයන් සංසාරයට බැඳ තැබීමේ කාර්යය.
සංයෝජන ගොච්ඡකය[නා.] සත්ත්වයා සසරට බැඳ තබන සංයෝජන සමූහය ; පාප ධර්ම පොකුර.
සංයෝජන තන්තුව(පාරිභා.) [නා.] සුෂුම්නාව හා සම්බන්ධ ඉතා සියුම් කෙඳි විශේෂයක්.
සංයෝජන ධර්ම[නා.ප්‍ර.බහු.] සත්ත්වයන් සංසාරයට බැඳ තබන අකුසල්.
සංයෝජන ධාරිතාව[නා.] මූල ද්‍රව්‍යයක එක් පරමාණුවක් සමග සංයෝජනය වන හයිඩ්‍රජන් පරමාණු සංඛ්‍යාව ; සංයුජතාව.
සංයෝජන මධ්‍යස්ථාන[නා.බහු.] මස්තිෂ්කයේ ක්‍රියාකාරී මධ්‍යස්ථාන විශේෂයක්.
සංයෝජන සංඛ්‍යාව[නා.] (ගණිත.) සාධකවලින් සම්බන්ධ වූ ගණන.
සංයෝජන සීමා[නා.බහු.] මස්තිෂ්ක බාහිකයට අයත් කොටස් විශේෂයක්.
සංයෝජනය[නා.] 1. බැඳීම ; සත්ත්වයන් සසරට බැඳ තබන රැහැන්. 2. සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා ආදි දශ වැදෑරුම් ක්ලේශ බන්ධන ; එක්වීම ; එකට මිශ්‍ර වීම ; අලුත් ද්‍රව්‍යයක් හෝ කිහිපයක් එකට මිශ්‍රවීම.
සංයෝජනවාදය(පාරිභා.) [නා.] සිදුවීමක් විය හැකි ආකාරය හෝ ද්‍රව්‍ය කිහිපයක් මිශ්‍ර විය හැකි ආකාරය විස්තර කළ හැකි ගණිතමය සංකල්පයක්.
සංයෝජනික[වි.] එකට සම්බන්ධ වූ ; මිශ්‍ර වූ.
සංයෝජනීය[වි.] 1. සත්ත්වයා සංසාරයට බැඳ තබන. 2. මිශ්‍ර කළ හැකි.
සංයෝජිත ප්‍රස්තාරය(පාරිභා.) [නා.] ශ්‍රීත දෙකක් හෝ කිහිපයක් හෝ කිසියම් ගණිත කර්මයකින් ලබාගන්නා ප්‍රස්තාරය.
සංයෝජිත සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් ගණිතමය සමීකරණ දෙකක් හෝ කිහිපයක් තවත් කිසියම් ගණිත කර්මයක් මගින් සම්බන්ධ කිරීමෙන් ලබාගත් තනි සමීකරණය.
සංයෝජිතයෝ[නා.බහු.] අන් වෙළඳ සමාගම් සමග හවුලක් බවට පත් වන වෙළඳ සමාගම්.
සංරක්ත[වි.] 1. මනාව රත් වූ. 2. ඇලුණු ; බැඳුණු.
සංරක්ෂක[වි.] මනා ව රකින.
සංරක්ෂකයා[නා.] මැනවින් රකින්නා.
සංරක්ෂණ[වි.] මනා සේ රකින ; සුරකින.
සංරක්ෂණය[නා.] 1. මනා ව රැක ගැනීම ; මැනවින් ආරක්ෂා කිරීම. 2. සුරක්ෂිත බව.
සංරක්ෂිත[වි.] මනා සේ රක්නා ලද.
සංරචක[වි.] යමකට අඩංගු ; යමක් නිර්මිතවීම සඳහා දායක වුණු.
සංරචකය[නා.] යමක් සෑදී ඇති මූලික අංගවලින් එකක්.
සංරචනය[නා.] නිර්මාණය කිරීම; රචනා ක්‍රමය.
සංරද්ධභාවය[නා.] එකිනෙක හා තදින් බැඳුණ බව.
සංරම්භය[නා.] 1. තරහව ; ක්‍රෝධය ; වියරුව. 2. දැවිල්ල ; ඉදිමුම. 3. කැළඹීම.
සංරසය(පාරිභා.) [නා.] රසදිය මිශ්‍රණය.
සංරසිත[වි.] මිශ්‍ර ලෝහයකින් යුතු.
සංරසීකරණය(පාරිභා.) [නා.]රිදී සහ රන් නිස්සාරණය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය.
සංරුද්ධ(පාරිභා.) [වි.] සතකුගේ මූණක් වැනි තොල් දෙකකින් යුතු මුකුටයක් ඇති. 2. බලපෑමෙන් යුතු ; සීමා කරන ලද.
සංරුද්ධ චලිතය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසිවක බලපෑමෙන් සිදුවන චලනය.
සංරූපතාව[නා.] සමානකම ; අනුකූලතාව.
සංරූපනය[නා.] හැඩහුරුකම ; ආකෘතිය.
සංරූප්‍ය(පාරිභා.) [වි.] අනුකූල ; සමාන.
සංරෝධය[නා.] වැළැක්වීම ; ඇවිරීම.
සංරෝහණය[නා.] සමනය වීම ; සුවය.
සංලක්ෂණය[නා.] හඳුනා ගැනීම ; සලකුණු කිරීම.
සංලක්ෂ්‍යය[නා.] විශේෂ සලකුණ ; සැලකිය යුතු දෙය.
සංලග්න[වි.] ඇලුණු ; එක්වුණු ; එකට බැඳුණු. [නා.ප්‍ර.] එකට ඇලීම.
සංලග්නනය(පාරිභා.) [නා.] අවලම්බිත කුඩා අංශු එකට ඇලී බොහෝවිට අවක්ෂේප වන විශාල අංශු බවට පත්වීම.
සංලාපය[නා.] එක් ව කථා කිරීම ; සුහද කථාව.
සංලිප්ත[වි.] ආලේප කරන ලද ; තවරන ලද.
සංවච්ඡරික[වි.] සංවත්සරය පිළිබඳ වූ ; අවුරුද්ද හා සම්බන්ධ.
සංවච්ඡරික නායක[නා.ප්‍ර.] සිංහල රාජ්‍ය සමයෙහි අවුරුද්දේ දින සටහන් කටයුතු කළ නිලධාරියා.
සංවට්ට ප්‍රලය[නා.ප්‍ර.] කල්ප විනාශය ; ලෝක විනාශය සිදුවන කාලය.
සංවට්ට විවට්ටය[නා.] ලෝකය විනාශවීම හා නැවත හට ගැනීම.
සංවට්ටය[නා.] ලෝක විනාශය සිදුවන කාලසීමාව ; සංවර්තන කල්පය.
සංවත්සර[වි.] අවුරුද්දක් පිරෙන ; වර්ෂ පූර්ණ ; වර්ෂයක් පිළිබඳ.
සංවත්සරය[නා.] අවුරුද්ද වසර ; වර්ෂය.
සංවතා පහණ[නා.] පුරාණ ලංකාවේ රාජ නියෝග කොටා ඇති ශිලා ලේඛන විශේෂයක්.
සංවර ශීලය[නා.] සත්ත්ව ඝාතන ආදියෙන් වැළැක්ම පිණිස ඇති කරගන්නා හික්මීම.
සංවරණය[නා.] 1. හික්මීම ; කායවාග් සංවරය. 2. තහනම ; දැඩි පාලනය.
සංවරය[නා.] පසිඳුරන් හික්මවා ගැනීම.
සංවර්ණනය[නා.] විස්තරය ; අටුවාව.
සංවරි[නා.ප්‍ර.] රැය ; රාත්‍රිය.
සංවහනය[නා.] රත් වූ තාප ධාරා මගින් තාපය ගමන් කිරීම.
සංවාද කොටුව[නා.] පරිගණකයෙහි දත්ත හැසිරවීමේ දී කිසියම් විධානයක් නිවැරදිව ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා අවශ්‍ය අතිරේක උපදෙස් හා තේරීම් කිහිපයක් සහිත විශේෂ කවුළුව.
සංවාදය[නා.] දෙදෙනෙකු අතර පවතින සාකච්ඡාව ; දෙබස.
සංවාර[නා.ප්‍ර.] (අක්ෂර උච්චාරණයේ දී කණ්ඨනාලය) හැකිළීම ; වැසීම ; පිඩු කිරීම.
සංවාසය[නා.] 1. එක් ව විසීම ; එක්වීම. 2. මෙවුන්දම ; සංසර්ගය.
සංවාහන[නා.ප්‍ර.] 1. (කෙනකුගේ ශරීරයෙහි යමක් ගා) ඇතිල්ලීම ; ස්පර්ශය ; පිරිමැදීම. 2. ගෙනයාම ; ඉදිරියට ගෙනයාම.
සංවිග්ග[වි.] සංවේගයට පැමිණි ; කලකිරුණු ; කැලඹුණු.
සංවිජානනය(පාරිභා.) [නා.] සවිඤ්ඤානක දෙයක් වශයෙන් සිත ම සිත දෙස බැලීම.
සංවිදහිත[වි.] සක් කළ ; පිළියෙල කළ ; සංවිධානය කළ.
සංවිදිත[වි.] දැන ගන්නා ලද ; අවබෝධ කරගන්නා ලද.
සංවිධාන[වි.] සකස් කළ ; පිළියෙළ කළ. [නා.ප්‍ර.] 1. ක්‍රමවත් ව කටයුතු යෙදීම ; පිළියෙල කිරීම. 2. පිළිවෙළක් ඇති කාර්ය මණ්ඩල හවුල.
සංවිධායක[නා.ප්‍ර.] කටයුතු ක්‍රමානුකූලව සැලසුම් කරන්නා ; කටයුතු පිළියෙල කරන්නා.
සංවියුතිය(පාරිභා.) [නා.] ස්වීචය ; ස්වීච් ඇණය.
සංවිහිත[වි.] සැලසුම් කළ ; මනා ලෙස සංවිධානය වූ.
සංවීක්ෂණය[නා.] සුපරීක්ෂාකාරී ව බැලීම ; විපරම් කිරීම.
සංවෘත[වි.] 1. සංවරය කළ ; සංවරය වූ. 2. වැසුණු ; විවෘත නොවූ.
සංවෘත පරිපථය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරාවක සංවෘත වූ ගමන් මාර්ගය.
සංවෘත බීජ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආවරණය වූ ඩිම්බකෝෂයක් ඇතුළෙහි බීජ වර්ධනය වන්නා වූ සපුෂ්ප ශාකය.
සංවෘත භංගය[නා.] සමට තුවාලයක් සිදු වී නැති අස්ථි භංගය.
සංවෘත්තිය(පාරිභා.) [නා.] පටකවල ඇති සරල ද්‍රව්‍යවලින් සංකීර්ණ ද්‍රව්‍ය ගොඩ නැඟීම.
සංවෘති[වි.] නිශ්චය කරන ලද ; නියම කරන ලද ; සම්මත වූ.
සංවෘති දේව[නා.ප්‍ර.] දේවත්වයෙන් සලකනු ලබන රජවරු ආදී අය.
සංවෘද්ධ[වි.] අභිවෘද්ධියට පත් ; වැඩි දියුණු ; වර්ධනය වූ.
සංවේග[නා.ප්‍ර.] සංවේගය.
සංවේග ප්‍රාප්ත[වි.] අතිශය ශෝකයට පත් ; කනගාටුවට පැමිණි.
සංවේගය[නා.] බලවත් සිත්තැවුල ; කනගාටුව ; ශෝකය.
සංවේතනය(පාරිභා.) [නා.] දරන තත්ත්වයෙන් හෝ නිලයෙන් ලබන වාසිය හෝ ආදායම.
සංවේද ඉන්ද්‍රියය(පාරිභා.) [නා.] උත්තේජ ලබාගන්නා ඇස, කන ආදි අවයව.
සංවේද සෛලය(පාරිභා.) [නා.] බහිශ්චර්මයෙහි බහුල වශයෙන් පිහිටි ප්‍රතිග්‍රාහක සෛල.
සංවේදක[වි.] ඉන්ද්‍රිය හා සම්බන්ධ ; සංඥා ප්‍රකාශක ; ඉතා සියුම් ව දැනෙන.
සංවේදක කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ඉන්ද්‍රිය සම්බන්ධ මධ්‍යස්ථානය ; සංඥා ප්‍රකාශන මධ්‍යස්ථානය.
සංවේදක තන්තුව(පාරිභා.) [නා.] සංඥා ගෙන යන තන්තුව.
සංවේදක මාර්ගය(පාරිභා.) [නා.] ඉන්ද්‍රිය සම්බන්ධී මාර්ගය ; සංඥා ප්‍රකාශන මාර්ගය.
සංවේදක රෝම(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සංඥා ප්‍රකාශන රෝම ; දළ රෝම.
සංවේදක ස්නායුව(පාරිභා.) [නා.] සංඥා ගෙනයන ස්නායුව ; හැඟීම් මොළයට දන්වන නාලය.
සංවේදනය(පාරිභා.) [නා.] 1. ඉන්ද්‍රියයක් මාර්ගයෙන් දැනගැනීම. 2. කෙනකුගේ පෞද්ගලිකත්වයට ඇතුළු වී, ඔහුගේ අත්දැකීම් චෛතසික ව විඳින්නට ඇති හැකියාව.
සංවේදනාව(පාරිභා.) [නා.] 1. (ඉන්ද්‍රිය මඟින් ඇතිවන) හැඟීම ; දැනීමේ ශක්තිය ; වේදනාව. 2. තීරණය ; නඩු තීන්දුව.
සංවේදිතා මිතිය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝක සංවේදිතාව නිවැරදිව මනින මිම්ම.
සංශයවාදය(පාරිභා.) [නා.] කිසිවක් තීරණාත්මක ව දැනගැනීමට නොහැකිය යන මතය.
සංශයවාදී[වි.] සියලු දේ ගැන සැක ඇති ; ආගම සම්බන්ධයෙන් විශ්වාසයක් නැති.
සංශයාපත්තිය[නා.] සැකයට පත්වීම.
සංශ්ලේෂ[වි.] 1. සංකලනය වන ; මිශ්‍රවීම සම්බන්ධ. 2. ද්‍රව්‍ය සංකලනයෙන් යුතු ; කෘත්‍රිම. [නා.ප්‍ර.] 1. සංසක්තිය ; ඇලෙන බව. 2. ද්‍රව්‍ය සංකලනය.
සංශ්ලේෂක රසායන විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යා ශාඛාංගයක් ; සරලතර ද්‍රව්‍ය ඇසුරෙන් විශේෂයෙන් කාබනික සංයෝග ගොඩනැඟීම පිළිබඳ ශාස්ත්‍ර විධිය.
සංශ්ලේෂණ(පාරිභා.) [වි.] සංයෝගාත්මක ; කෘත්‍රිම.
සංශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] සරල සංයෝගවලින් හෝ මූල ද්‍රව්‍යවලින් යම්කිසි සංයෝග ගොඩනගන ක්‍රියාවලිය.
සංශ්‍රය[නා.ප්‍ර.] 1. ඇසුර ; ආශ්‍රය. 2. ආශ්‍රය ස්ථානය. 3. රජකු බලවත් රජුන් ඇසුරු කිරීම.
සංශුද්ධ[වි.] ඉතා පිරිසිදු ; අතිපරිශුද්ධ.
සංශුද්ධ ජලය[නා.] පිරිසිදු කරන ලද ජලය.
සංශුද්ධිය[නා.] ඉතා පිරිසිදු බව ; මනා පවිත්‍රතාව.
සංශෝධක[නා.ප්‍ර.] ලේඛනයක හරි වැරදි බලා සකස් කරන තැනැත්තා ; සංශෝධනය කරන්නා.
සංශෝධනය[නා.] පිරිසිදු කිරීම; අඩුපාඩු ශුද්ධ කිරීම.
සංශෝධිත[වි.] සංශෝධනය කළ ; දොස් ආදිය නිවැරදි කළ.
සංසක්ත[වි.] 1. ඇළුණු ; ආසක්ත ; එක් වූ ; සඞ්ගත වූ. 2. (පාරිභා.) (ගැලවීමට හැකිවන සේ) කොටස් ඇලී පවතින.
සංසක්තිය[නා.] 1. එකට ඇලී පවත්නා ස්වභාවය ; සමීප සම්බන්ධතාව. 2. (පාරිභා.) යම්කිසි වස්තුවක අංශු අතර පවත්නා ආකර්ෂණ බලය ; එකම වර්ගයේ ශාක කොටස් එකට ඇලී පැවතීම.
සංසන්දක[වි.] සැසඳීමෙන් දැනගත් ; තුලනාත්මක. [නා.ප්‍ර.] (පාරිභා.) විද්‍යුත් උපකරණ විශේෂයක්.
සංසන්දනය, සන්සන්දනය[නා.] සමාන අසමානකම් විමසා බැලීම ; සමකර බැලීම.
සංසන්ධිතය[නා.] ඇසේ සියුම් සිවියක් ; අක්ෂි පටලය.
සංසරණ[වි.] සැරිසරන ; ගමන් කරන ; පැතිරෙන. [නා.ප්‍ර.] 1. සැරිසැරීම. 2. ගමන් කිරීම (රුධිරය වැනි දෙයක් සංවෘත මාර්ගයක) සැරිසැරී. 3. (පුවත්පත්, පොත්, මුදල් ආදිය) පැතිරීම.
සංසරණ මූලධනය(පාරිභා.) [නා.] මූලික වියහියදම් සඳහා නිෂ්පාදකයකු සතු ව පැවතිය යුතු ප්‍රාග්ධනය.
සංසරණ වත්කම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ස්ථාවර නොවන වත්කම් ; නිතර නිතර හුවමාරුවන ධනය.
සංසර්ගය[නා.] 1. මිශ්‍රවීම ; එක්වීම. 2. මෛථුනය ; සංවාසය.
සංසල[වි.]සෙලවෙන ; ගැහෙන ; චංචල ; සසල.
සංස්කන්ධකය(පාරිභා.) [නා.] අසල පිහිටි බුහුබාවන් සම්බන්ධ කෙරෙමින් සංයුක්ත කොරල්වල ඇති දැඩි ද්‍රව්‍යය.
සංස්කරණය[නා.] 1. පොත්පත්, සඟරා ආදිය මුද්‍රණයට සුදුසු පරිදි පිළියෙළ කිරීම. 2. ග්‍රන්ථයක අශුද්ධ පාඨ ආදිය ශුද්ධ කිරීම. 3. සකස් කරන ලද නොහොත් ශුද්ධ කරන ලද ග්‍රන්ථය. 4. සකස් කිරීම ; පිළියෙල කිරීම ; සෑදීම.
සංස්කාර[නා.ප්‍ර.] 1. හේතු ප්‍රත්‍ය ධර්ම ; ඵල නිෂ්පාදක හේතු. 2. හටගත් දේ. 3. කාම, රූප, අරූප යන කුසලාකුසල කර්ම. 4. හේතුවලින් හටගත් පස් වැදෑරුම් ස්කන්ධ.
සංස්කාරකයා[නා.] (මුද්‍රණය සඳහා) පිළියෙළ කරන්නා ; සකස් කරන්නා ; සංස්කරණය කරන්නා.
සංස්කෘත[නා.ප්‍ර.] ඉන්දු-ආර්ය ප්‍රාකෘතයෙන් සකස් කර ගන්නා ලද භාෂාවක නාමය ; සකු හෙවත් දේව භාෂාව.
සංස්කෘතික[වි.] සංස්කෘතිය හා සම්බන්ධ ; සංස්කෘතියට අයත්.
සංස්කෘතිය[නා.] 1. මනුෂ්‍යයා ස්වකීය චින්තන සහ ශාරීරික ශක්තියේ බලයෙන් සංවිඥානිකව නිර්මාණය කරගත් භෞතික හා අභෞතික වස්තු සම්භාරයේ සමස්තය. 2. ඒ ඒ ආගම් ජාති සමාජ අනුව ඇති වූ හැඩගැස්ම ; හැදියාව.
සංස්තරණය[නා.] (කුසතණ ආදියෙන් තැනූ) ඇතිරිය ; ඇතිරිල්ල.
සංස්තවය[නා.] 1. එක් ව විසීම ; සහවාසය. 2. ඇලීම ; තෘෂ්ණාව.
සංස්ථා පත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ආයතනයකට අදාළ අත්‍යවශ්‍ය තොරතුරු ඇතුළත් ලේඛනය.
සංස්ථා ප්‍රකාශය(පාරිභා.) [නා.] සමාගමක් හෝ ආයතනයක් පිළිබඳ ව ප්‍රචාරය කරන මුද්‍රිත ලේඛනය.
සංස්ථා විස්තරය(පාරිභා.) [නා.] සමාගමකට හෝ සංස්ථාවකට අදාළ අත්‍යවශ්‍ය තොරතුරු ඇතුළත් ලේඛනය.
සංස්ථානය[නා.] 1. ආකාරය ; රූප ස්වභාවය. 2. (පාරිභා.) නොයෙක් දේ එකතු කොට සාදා ගන්නා ලද්ද ; නිර්මිතය ; ආකෘතිය.
සංස්ථානික(පාරිභා.) [වි.] එක් ස්ථානයකට පමණක් සීමා නොවූ ; මුළු දේහය ම පිළිබඳ වූ.
සංස්ථාපක(පාරිභා.) [වි.] නෛසර්ගික ; අත්‍යවශ්‍ය ; අභ්‍යන්තරික.
සංස්ථාපනය[නා.] 1. මනා කොට පිහිටුවීම ; සකස් කිරීම ; සංස්ථාගත කිරීම. 2. ව්‍යවස්ථාව ; ආණ්ඩු ක්‍රමය. 3. (පාරිභා.) සංවිධානය ; සෑදී තිබෙන ආකාරය. 4. (පාරිභා.) අනුයෝගය ; ගැළපිල්ල.
සංස්ථාපිත[වි.] 1. මනා සේ ව පිහිටුවන ලද ; ස්ථිර ව පිහිටි. 2. (පාරිභා.) විධිමත් සේ ව්‍යවස්ථානුකූල ව පිහිටුවන ලද ; නීතිගත කරන ලද.
සංස්ථාපිත සමාගම(පාරිභා.) [නා.] සංයුක්ත මණ්ඩලය ; නීතිගත කරන ලද ආයතනය.
සංස්ථාපිතය(පාරිභා.) [නා.] සංයෝගය ; සම්මිශ්‍රණය.
සංස්ථාව[නා.] කිසියම් අරමුණක් ඇති ව නීත්‍යනුකූල ව පිහිටුවන ලද සමාගම ; සංයුක්ත මණ්ඩලය.
සංස්ථිත[වි.] මනා ව පිහිටි ; මනා ව සිටියා වූ ; ස්ථාවර.
සංස්ථිති නියමය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් නොවී පැවතීමේ නීතිය ; සංස්ථිතිය පිළිබඳ නියමය.
සංස්ථිති පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] ස්ථායි තත්ත්වයක පවතින පද්ධතියක් ; සම්ප්‍රයුක්ත බලය ශුන්‍ය වූ පද්ධතියක්.
සංස්ථිති බල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිසියම් වස්තුවක් මත ක්‍රියා කරන සම්ප්‍රයුක්ත බලය ශුන්‍ය වු ස්ථායී තත්ත්වයක පවතින බල පද්ධතියක්.
සංස්ථිතිය[නා.] 1. (පාරිභා.) බාහිර වශයෙන් වෙනස් වුවත් මූල ධර්මතාවෙහි වෙනස්කමක් නොවීම ; සමස්තයක් වශයෙන් තබාගැනීම. 2. වෙනස් නොවී පැවැත්ම ; ස්ථිර ගතිය ; සම්මතයකට එකඟ වීම.
සංස්නිග්ධ[වි.] ඉතා සිනිඳු ; සුසිනිඳු.
සංස්පර්ශ ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] සල්ෆියුරික් අම්ලය සාදාගන්නා ක්‍රමයක්.
සංස්මෘතිය[නා.] මනා සිහිය ; මනා ස්මරණය.
සංස්ලේෂණය[නා.] 1. සංයෝගය ; සංයෝජනය. 2. සරල සංයෝගවලින් හෝ මූලද්‍රව්‍යවලින් හෝ යම්කිසි සංයෝගයක් ගොඩ නඟන ක්‍රියාවලියක්.
සංසාධනය[නා.] 1. සිදු කිරීම. 2. විවාහයක් මෙවුන්දමින් නීත්‍යනුකූල ව පරිසමාප්ත කිරීම.
සංසාධ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] සදාචාර ගුණවලින් සම්පූර්ණ බව ; අඩුපාඩු නැති බව ; නෛපුණ්‍යය.
සංසාන්ද්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] උකුවීම ; ඝනවීම.
සංසාර චක්‍රය[නා.] සංසාරය හෙවත් සසර නමැති රෝදය.
සංසාර දුඃඛය[නා.] නැවත නැවත ඉපදීමේ දුක ; සසර දුක.
සංසාර පුරුද්ද[නා.] පෙර අත්බැව්හි දී ඇති කරගන්නා ලද පුරුද්ද.
සංසාරය[නා.] බුදු දහම අනුව, භවයෙන් භවයෙහි ඉපදීම් මාලාව ; භවෝත්පත්තිය ; කර්ම ශක්තිය අනුව, විවිධ තලවල විවිධාකාර උපත් ලැබීම.
සංසාරොඝය[සංසාර+ඕඝය] [නා.] සසර නැමති සැඩපහර.
සංසිද්ධිය[නා.] 1. අදහස් ඉටුවීම ; සඵලවීම. 2. (පාරිභා.) කෙළින් ම ඉන්ද්‍රියයන්ට ගෝචර වන දෙයක් ; නිරීක්ෂණ කළ හැකි සිදුවීමක්. 3. සිදුවීම; සමෘද්ධිය ; සඵලත්වය. 4. ආශ්චර්යවත් සිදුවීම ; මහා ප්‍රමාණයේ සිදුවීම.
සංසිඳීම[නා.] සුවවීම ; නිවාරණය, සැනසුම ලබාදීම ; සමථයකට පත් කිරීම.
සංසුද්ධ[වි.] ඉතා පිරිසිදු ; අතිපාරිශුද්ධ.
සංසෘත(පාරිභා.) [වි.] අනන්ත ශ්‍රේණිවල අන්වයනට ඝාතාදියට සීමාවක් තිබීමේ ලක්ෂණය ඇති.
සංසෘත අනුක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] අනන්ත ශ්‍රේණිවල සීමාවක් ඇති අන්වය.
සංසෘත ප්‍රමාණය(පාරිභා.) [නා.] අනන්ත ශ්‍රේණිවල සීමාවක් ඇති (අන්‍යෝන්‍ය) අනුපාතය.
සංසෘත මානය(පාරිභා.) [නා.] අනන්ත ශ්‍රේණිවල සීමාවක් තිබෙන අර්ධ විෂ්කම්භය.
සංසෘත වෘත්තය(පාරිභා.) [නා.] අනන්ත ශ්‍රේණිවල සීමාවක් ඇති කවය.
සංසෘත ශ්‍රේණිය(පාරිභා.) [නා.] අනන්ත ශ්‍රේණිවල අසම්පූර්ණ ඓක්‍යවල අනුක්‍රමයට සීමාවක් තිබෙන ශ්‍රේණිය.
සංසේචන කේතුව(පාරිභා.) [නා.] යුක්තානුවක් ඇති කරන්නා වූ කේතුව.
සංසේචන කොපුව(පාරිභා.) [නා.] යුක්තාණුවක් ඇති කරන්නා වූ ඩිම්බයේ ආවරණය.
සංසේචන පටලය(පාරිභා.) [නා.] යුක්තාණුවක් සහිත ඩිම්බය වටා ඇති ඝන තද සිවිය.
සංසේචන ප්‍රණාලය(පාරිභා.) [නා.] යුක්තාණුවක් ඇති කරගන්නා වූ ඩිම්බ කෝෂයේ සිට පිටතට ඩිම්බ ගෙන යන නාලය.
සංසේචනය(පාරිභා.) [නා.] ලිංගික වශයෙන් එකිනෙකට වෙනස් වූ ජන්මාණු දෙකක් එක්වීම.
සංසේචිත ඩිම්බය(පාරිභා.) [නා.] ජන්මාණු දෙකක එක්වීමෙන් සෑදුණු යුක්තාණුවක් සහිත පරිණත වූ ඡායා ජන්මාණු සෛලය.
සංසේදජ[වි.] තෙතමනයෙන් උපදින ; තෙත ද්‍රව්‍යයෙන් ජනිත වූ.
සංසේවනය[නා.] සම්බන්ධය ; ආශ්‍රය ; ඇසුරු කිරීම.
සංසෛටය(පාරිභා.) [නා.] න්‍යෂ්ටි කීපයක් ඇති සෛලය ; බහු න්‍යෂ්ටික සෛලය.
සංහත[වි.] 1. ඒකාබද්ධ ; එකට ගැටුණු ; එක් වූ. 2. (පාරිභා.) සංකේන්ද්‍රිත ; මධ්‍යගත. 3. (පාරිභා.) කොටස් ගණනකින් සමන්විත. [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව්‍ය කීපයක් එක්වීමෙන් සෑදුණු දෙය ; එකමුතුව.
සංහත අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] සංකේන්ද්‍රිය අම්ලය ; මධ්‍යගත අම්ලය.
සංහත අරමුදල(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍යගත තැන්පත් මුදල ; ආරක්ෂිත ඒකාබද්ධ මුල් මුදල.
සංහත වර්තනිය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරාවක් බාධාවකින් තොර ව අඛණ්ඩ ව ගලා යා හැකි විද්‍යුත් පරිපථය ; පිහිත වර්තනිය.
සංහතකරණය(පාරිභා.) [නා.] සංකේන්ද්‍රීකරණය; මධ්‍යගත කිරීම.
සංහතිය[නා.] 1. සමූහය ; රාශිය ; පිරිස ; වර්ගය. 2. (පාරිභා.) ඝනඵලය ; ඝනත්වය.
සංහනනය[නා.] 1. නැසීම ; විනාශය. 2. (පාරිභා.) තද පහර වැදීම ආදිය නිසා මොළයට ඇතිවන පීඩාව.
සංහරණය[නා.] 1. එක් කිරීම; රැස් කිරීම. 2. නැසීම ; දුරු කිරීම.
සංහාර සංයුක්ත සුරා[නා.ප්‍ර.] විවිධ ද්‍රව්‍ය සාරය පැසවා සාදාගන්නා සුරාව.
සංහාරය[නා.] සම්පූර්ණ විනාශය ; නැසීම ; වැනසීම.
සංහිදය[නා.] 1. ඉඩකඩ ; අවකාශය. 2. විඩාව දුරු කරගන්නා ස්ථානය. 3. අයියනායක දෙවියන් පිදීමක් ලෙස කොල අතු එල්ලා තබන ස්ථාන හඳුන්වන නාමය.
සක[නා.] 1. ඇස ; චක්ෂුස ; නේත්‍රය. 2. රථ රෝදය. 3. චක්‍රායුධය. 4. හක්ගෙඩිය. 5. සැකය ; ශඞ්කාව. 6. ශාක්‍ය වංශය. 7. පුරාණ ඉන්දියාවේ ශක වංශය. 8. චන්ද්‍රයා ; සඳ. 9. නරාවළල්ල. 10. මුදුන ; ශිඛාව 11. ශක්‍රයා.
සක පරික්ඛාර[නා.ප්‍ර.] තමාට අයත් පිරිකර ; ස්වකීය පරිෂ්කාර.
සක පෝරුව[නා.] කුඹලාගේ පෝරු ලෑල්ල ; වළන් සෑදීම සඳහා ගනු ලබන චක්‍රාකාර ලෑල්ල.
සක සංඥාව[නා.] තමාගේය යන හැඟීම.
සකට[නා.ප්‍ර.] ගැල ; කරත්තය.
සකට සත්ථ[නා.ප්‍ර.] ගැලින් බඩුගෙන ගොස් විකුණන්නා.
සකඩ[වි.] තත්ත්වයෙන් බාල.
සකණ්ටක(පාරිභා.) [වි.] ඉතා උල් වූ කටු ඇති ; තියුණු කටු සහිත.
සකදාගාමි[වි.] ලෝකෝත්තර ආර්ය මාර්ගයෙහි දෙවැනි ඵලයට පැමිණි ; සකෘදාගාමී.
සකදාගාමී මග්ගය[නා.] ලෝකෝත්තර මාර්ග අතර දෙවන මාර්ගය.
සකන්[වි.] කන් හයකට හෙවත් තිදෙනකුට සීමා වූ.
සකප්[නා.ප්‍ර.] අදහස් ; සංකල්ප.
සකපිය[නා.ප්‍ර.] ඇස් පිහාටු.
සකම්[වි.] 1. කර්මයක් සහිත ; කර්මයක් ගන්නා. 2. කාම සහිත. [නා.ප්‍ර.] කාමාවචර දිව්‍යලෝක හය.
සකම්පිත[වි.] මහත් සේ කම්පනයට පැමිණි.
සකර[නා.ප්‍ර.] 1. සත්කාරය ; ආදර සම්ප්‍රයුක්ත සම්මානය ; බුහුමානය. 2. සකුරු ; ශර්කරා. 3. සංස්කාරය. 4. ‘ස’ අක්ෂරය. 5. පියුම. 6. ද්‍රව්‍යය. [වි.] සකස් කළ ; සංස්කරණය කරන ලද.
සකර කඳ[නා.ප්‍ර.] සංස්කාර ස්කන්ධය.
සකර දහම්[නා.ප්‍ර.] සංස්කාර ධර්ම.
සකර ධර්‍ම[නා.ප්‍ර.] සකරදහම්බ.
සකර බිම[නා.] සකස් කළ බිම ; පිළියෙළ කළ භූමි භාගය.
සකරණීය[වි.] කටයුතු සහිත.
සකරදාරිස්, සෙකරදාරිස්[නා.ප්‍ර.] රජයේ ලේඛන කාර්ය භාර නිලධාරි ; ලේකම්.
සකරදුක්[නා.ප්‍ර.] සංස්කාරයක් හේතු කොටගෙන ඇතිවන්නා වූ දුක් ; සංස්කාර දුක්ඛය.
සකරපස[නා.ප්‍ර.] සංස්කාර ප්‍රත්‍යය.
සකරම් පෝරුව[නා.] ගොවිතැනට හානි කරන කුරුලු ආදි සතුන් පලවා හැරීම සඳහා භාවිත වන හඬ නංවන උපකරණ විශේෂයක්.
සකර්මක[වි.] කර්මය සහිත වූ ; කර්මයක් අපේක්ෂා කරන.
සකර්මක ක්‍රියාව[නා.] (ව්‍යාක.) කර්මයක් අපේක්ෂා කරන ක්‍රියාව ; ක්‍රියා පදය.
සකර්මක කෘදන්තය[නා.] (ව්‍යාක.) කර්මයක් අපේක්ෂා කරන, ධාතුවකින් පර ව විවිධ අර්ථ ප්‍රකාශක ප්‍රත්‍ය යෙදීමෙන් සාදාගනු ලබන ශබ්ද ; ප්‍රත්‍යාර්ථ ශබ්ද.
සකර්මක ධාතුව[නා.] (ව්‍යාක.) කර්මයක් අපේක්ෂා කරන ක්‍රියා පද මූලය.
සකරාජ වර්ෂය[නා.] දඹදිව ශක වංශයට අයත් රජුන්ගෙන් ආරම්භ වුණු වර්ෂය.
සකරු(ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] 1. ෂට් කාරකය ; ක්‍රියා සිද්ධියට උපකාර වන විභක්ති හය. 2. සංස්කාර.
සකල[වි.] සියලු ; සමස්ත.
සකල කලා[නා.ප්‍ර.බහු.] සියලු ම ශිල්ප කලා ; සිව්සැට කලා.
සකල කලා සර්වඥ[නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ මධ්‍යතන යුගයේ බහුශ්‍රැත වියතුන්ට ප්‍රදානය කළ උපාධි නාමයක්.
සකල කලා සාහිත්‍ය පණ්ඩිත[නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ මධ්‍යතන යුගයේ බහුශ්‍රැත වියතුන්ට ප්‍රදානය කළ උපාධි නාමයක්.
සකල ධ්‍යානික[වි.] ප්‍රථම, ද්විතීය, තෘතියාදි සියලු ම ධ්‍යාන හා සම්බන්ධ.
සකල ලෝක[නා.ප්‍ර.] සියලු ලෝකය ; සියලු ලෝවාසියා.
සකලඞ්ක[වි.] කැළැල් ඇති.
සකලඥේය මණ්ඩලය[නා.] දැනගත යුතු සියලු පංචවිධ ධර්ම කොට්ඨාස.
සකලයා, සකිලයා(කථා.) [නා.] කුරුල්ලා ; පක්ෂියා ; සකුණයා.
සකලාඞ්ගය[නා.] 1. ශරීරය ; මුළු සිරුර. 2. සියලු අංග ; සියලු කොටස් ; සියලු අංශ.
සකලාන්තරය[නා.ප්‍ර.] සියලු අනතුරු ; සියලු උවදුරු.
සකලාර්ථය[නා.] සියලු වැඩදායක දේ ; අර්ථාන්විත සියල්ල.
සකලිකාග්නි[නා.ප්‍ර.] ගල් පතුරෙන් උපන් ගින්න.
සකලිකාව[නා.] 1. ගල් පතුර ; ගල්කැබැල්ල. 2. ලී පතුර ; කැබැල්ල. 3. මසුන්ගේ කොරපොත්ත.
සකලෛශ්වර්යය[නා.] සියලු ඉසුරුබව ; සියලු සම්පත්තිය.
සකලෞෂධ[නා.ප්‍ර.] සියලු ඖෂධ.
සකවල්ලිය[නා.] කමත අතුගාන උපකරණය ; බෝලත්ත.
සකවාදය[නා.] ස්වකීය මතය ; ස්වපක්ෂයට අයත් මතය.
සකවාදියා[නා.] ස්වකීය මතය ගත් තැනැත්තා ; ස්වපාක්ෂිකයා.
සකවි[සක+අවි] [නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයාගේ ආයුධය ; චක්‍රායුධය.
සකසමය[නා.] ස්වකීය ආගම ; ස්වකීය දර්ශනය.
සකස්[වි.] මනා කොට කරන ලද ; පිළියෙල කළ ; සකස් කළ.
සකසිරුවම, සකසුරුවම(කථා.) [නා.] අරපරෙස්සම ; පිරිමැස්ම.
සකසේ[ක්‍රි.වි.] මනාකොට ; මැනවින්.
සක් ඇටය[නා.] (වෛද්‍ය.) ශංඛක අස්ථිය ; ගුල්වාස්ථිය.
සක් පඤ්චධූරය[නා.] සක් පිඹීම ඇතුළු පංචතූර්ය වාදනය පිළිබඳ තනතුර.
සක් පඤ්චය[නා.] ශංඛය ඇතුළු පංචතූර්ය භාණ්ඩ.
සක් බෙල්ලා[නා.] සංඛය සිය ආවරණය සේ ගත් බෙල්ලා ; හක්බෙල්ලා.
සක්ක[නා.ප්‍ර.] 1. හකු ඇටය ; හක්ක. 2. ශක්‍රයා. 3. බිත්ති ආදිය බැඳීමේ දී මහ ගල් අතර අඩුවක් පිරවීම සඳහා තබන කුඩා ගල් ආදි කැබලි.
සක්ක ගහනවා[ක්‍රි.] පේළියක් ආදිය අතරට සුදුසු පරිද්දෙන් කුඩා ගල්පතුරු තබා තද කරනවා.
සක්ක මුක්කු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හිස් තැන් පිරවීමට හා ආධාරකයක් වශයෙන් තැබීමට උපයෝගී කරගනු ලබන දෑ.
සක්කච්ච දානය[නා.] සකසා දෙන දානය ; උතුම් දක්ෂිණාව.
සක්කට[වි.] නරක ; වැදගත්කමක් නැති.
සක්කය[නා.] 1. යමක් තදින් ඇල්ලීමට හෝ සවි කිරීමට යොදන උපකරණය ; අල්ලුව. 2. සක්ක සඳහා ගැනෙන දැයින් එකක්.
සක්කර, සක්කරා[නා.ප්‍ර.] 1. පිරිසිදු නොකළ කැට සීනි ; ශුද්ධ නොකළ උක්පැණියෙන් කළ හකුරු. 2. කුඩා ගල්කැට.
සක්කරම[නා.] 1. රෝදය ; චක්‍රය. 2. ළමා ක්‍රීඩාවක්. 3. පෘතුගීසි ඕලන්ද පාලකයන් දඬුවම් දීම සඳහා යොදාගත් වධක පෝරුව.
සක්කරු[නා.ප්‍ර.] සක් පිඹින්නා.
සක්කලි, සක්කිලි[නා.ප්‍ර.] කසළ සේදීම හා පාවහන් අලුත්වැඩියාව ආදිය වෘත්තිය කොටගත් එක්තරා ද්‍රවිඩ ජන කොටසක්.
සක්කාය[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය ශරීරය ; ආත්මභාවය.
සක්කායදිට්ඨිය[නා.] රූපාදී පඤ්චස්කන්ධයෙහි මමය මාගේය යන හැඟීම ; ආත්ම දෘෂ්ටිය.
සක්කාර මද[නා.ප්‍ර.] සැප සම්පත් ලැබීම නිසා ඇති වන මදය ; පුද්ගලයා මුළා කරවන අධික මානය.
සක්ඛර, සක්ඛරා[නා.ප්‍ර.] 1. සකුරු ; සූකිරි. 2. ගල්කැට.
සක්ගෙඩිය[නා.] හක්ගෙඩිය.
සක්ත[වි.] ඇලුණු ; ආසක්ත.
සක්තල්ල[නා.] සක්බෙලි කටුව ; මුතුබෙලි කටුව.
සක්තාසක්ත[වි.] 1. ඇලුණු ; තදින් ඇලුණු. 2. ඇලුණු හා නොඇලුණු.
සක්ති[නා.ප්‍ර.] අඩයටිය.
සක්තු[නා.ප්‍ර.] බැද කුඩු කරගත් යව හෝ සහල් ; අත්සුනු.
සක්ථිය[නා.] කළවය ; ඌරුව.
සක්දුනු[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයාගේ දුන්න සේ සැලකෙන දේදුන්න.
සක්දුර[නා.ප්‍ර.] සක් පිඹීමේ ධුරය ; සක් පිඹින තනතුර.
සක්නැබ[නා.ප්‍ර.] 1. කරත්ත රෝදයක බොස්ගෙඩිය ; චක්‍රනාභිය. 2. ශක්‍රයාගේ නාභිය. 3. සුගන්ධ ද්‍රව්‍ය විශේෂයක්.
සක්පත[නා.] සක්ගෙඩියකින් කපාගත් පෙත්ත ; හක්ගෙඩියේ පතුර.
සක්පලඟය[නා.] වටකුරු පලිහ ; සක්පලිහ.
සක්පහස[නා.] අරමුණක් දෘෂ්ටි ඉන්ද්‍රියයෙහි ගැටීම ; චක්ෂු ස්පර්ශය.
සක්පාන[නා.ප්‍ර.] සතුන් ඇල්ලීමට අටවන උගුලක්.
සක්පුර[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයාගේ නුවර ; දෙව්ලොව.
සක්පොඩි[නා.ප්‍ර.] සක්ගෙඩියක කැබැලි.
සක්මග[නා.] රෝදය ගමන් කළ පාර ; චක්‍ර මාර්ගය.
සක්මන[නා.] (සීරුවෙන්) ඔබමොබ යෑම ; (සෙමෙන් සෙමෙන්) එහා මෙහා ඇවිදීම ; විශේෂයෙන් යෝගාවචරයන් විසින් භාවනානුයෝගීව නියමිත දුර ප්‍රමාණයන් තුළ ඔබමොබ ඇවිදීම.
සක්මන් මළුව[නා.] චඞ්කමණ මාලකය ; සක්මන් කිරීමට පිළියෙල කරන ලද දිග පෙතැලි භූමි භාගය.
සක්මන් හල[නා.] සක්මන් කිරීම සඳහා විශේෂයෙන් සෑදූ ශාලාව.
සක්මුදු[නා.ප්‍ර.] සක්ගෙඩිවලින් සාදන ලද මුදු.
සක්ලේශි[වි.] සිත කිලුටු කරන ධර්මයන්ගෙන් යුත් ; කෙලෙස් සහිත.
සක්වළ[නා.ප්‍ර.] චක්‍රවාටය ; ලෝක ධාතුව ; එක් සූර්ය මණ්ඩලයක ආලෝකය විහිදෙන ප්‍රමාණය තුළ පවතින භූගෝලීය වස්තුවලින් නිර්මිත සමස්තය.
සක්වළගබ[නා.] සක්වළ ඇතුළත.
සක්වළල්ල[නා.] 1. කරත්ත රෝදය ; ගැල්සක. 2. සක් බෙලිකටු වලින් සෑදූ වළල්ල ; අතේ පළඳින ආභරණයක්.
සක්වා[නා.ප්‍ර.] 1. ජලචර පක්ෂි විශේෂයක් ; සක්වා ළිහිණියා ; චක්‍රවාකයා. 2. කාව්‍ය වෘත්තයක්.
සක්විති[නා.ප්‍ර.] 1. (පුරාණ සංකල්පය අනුව) සතර මහාද්වීපයෙහි ම අගතැන් පත් රාජාධිරාජයා ; චක්‍රවර්ති රජ. 2. රාජ්‍ය බොහෝ සංඛ්‍යාවක රාජ බලය සතු අධිරාජයා.
සක්විනැණ[නා.ප්‍ර.] චක්ෂු ප්‍රසාදය රූපය හා ගැටුණු විට ඒ ඇසුරින් උපදින සිත ; චක්ඛු විඤ්ඤාණය.
සක්විමන්[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයාගේ විමානය ; ශක්‍රභවන ; විජයොත්පාය.
සක්සුණු[නා.ප්‍ර.] සක්බෙල්ලන් පුළුස්සාගත් අළු.
සක්සුද[නා.] 1. හක්ගෙඩියේ සුදුපාට ; පිරිසිදු සුදුපැහැය. 2. යමක් පැහැදිලි බව දැක්වීම සඳහා යෙදෙන උපමාවක්.
සක්සුරුකු[වි.] රෝදවලට සමාන ; චක්‍රයක් බඳු.
සක්හෙළි[ක්‍රි.වි.] (ඇසට) එක එල්ලේ ; සෘජුව ම.
සක්‍ර[නා.ප්‍ර.] සක්දෙව්රජ.
සක්‍රම[වි.] පිළිවෙළකට ඇති ; ක්‍රමවත්.
සක්‍රමේන්තුව(ක්‍රිස්ති.) [නා.] බවුතීස්ම, විවාහය ආදියේ දී ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් ආධ්‍යාත්මික පාරිශුද්ධිය ප්‍රකාශ කිරීමේ චාරිත්‍රය.
සක්‍රිය[වි.] ක්‍රියාකාරී.
සක්‍රිය අංකුරය[නා.] ක්‍රියාකාරී අංකුරය ; වැඩෙන දලුව.
සක්‍රිය අවශෝෂණය(පාරිභා.) [නා.] මූලකේශ මගින් පසෙන් මුල්වලට ජලය උරා ගැනීම.
සක්‍රිය කම්බිය(පාරිභා.) [නා.] විදුලි ධාරාවක් ගෙන යමින් ඇති කම්බිය.
සක්‍රිය කළ කාබන්[නා.ප්‍ර.] කුඩු කරන ලද අස්ඵටික කාබන් විශේෂයක්.
සක්‍රිය පරවශතාව[නා.] (නීති.) ප්‍රශ්නයක් නොනගා නියතයෙන් ම ඇති කරගත යුතු යටත් බව ; ඒකාන්ත දාස භාවය.
සක්‍රිය පර්යටනය(පාරිභා.) [නා.] කුරුල්ලන් ආදි සතුන් සමූහ වශයෙන් වෙනත් ප්‍රදේශවල වාසස්ථාන සොයා යෑම.
සක්‍රිය ප්‍රතිශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] රෝග ඇති වීම වැළැක්වීම සඳහා කෙනකු තුළ ස්වභාවයෙන්ම ඇති ශක්තිය.
සක්‍රිය භාරය(පාරිභා.) [නා.] භාරකාරත්වයක් යටතට පත්කරන ලද අරමුදල හෝ දේපළ.
සක්‍රිය මූලය(පාරිභා.) [නා.] ඖෂධයක හෝ රසායන සංයෝගයක නිරන්තරයෙන් ක්‍රියාශීලි ව පවත්නා අත්‍යවශ්‍ය අඩුවැඩිය.
සක්‍රිය යකඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පසත් සමඟ එකතු වී පැළෑටිවලට හිතකාරී වන ලෙස ක්‍රියා කරන යකඩ.
සක්‍රිය වාහකයා(පාරිභා.) [නා.] රෝග බීජයක් ගෙන ගොස් එය මිනිසුන් හා වෙනත් සතුන්ගේ ශරීරගත කිරීමෙන් රෝග පතුරුවන සතා.
සක්‍රිය සංසරණය(පාරිභා.) [නා.] බැංකුවෙන් නිකුත් කළ මුදල් නෝට්ටු එහි තැන්පත් වී නොතිබී මහජනයා අතර හුවමාරු වීම.
සක්‍රිය හවුල්කරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හවුල් ව්‍යාපාරයක පාලන කටයුතුවලට ක්‍රියාකාරී ලෙස සහභාගිවන්නා.
සක්‍රියකය(පාරිභා.) [නා.] රබර් වෝල්කනයිසිං ත්වරකයක ක්‍රියාශීලිතාව වැඩි කරවන රිදී හෝ සින්ක් ඔක්සයිඩ් වැනි ද්‍රව්‍යයක්.
සක්‍රියකාරකය[නා.] ක්‍රියාකාරී බවට හේතුවන සාධකය.
සක්‍රියතා සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවණයක් පරමාදර්ශී තාපගතික චර්යාවෙන් බැහැර වී යන බව දක්වන ප්‍රාමාණික ලක්ෂණයක්.
සක්‍රියතාව(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රියාකාරිත්වය ; විකිරණශීල ප්‍රභවයක තීව්‍රතාව ; විකිරණශීලතාව.
සක්‍රියන ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක් ඇරඹීම සඳහා අවශ්‍ය ශක්තිය.
සක්‍රියනය(පාරිභා.) [නා.] වඩා ශීඝ්‍ර රසායනික භෞතික විපර්යාස උෂ්ණය, විකිරණය වැනි සක්‍රියනයකින් පිරියම් කිරීම.
සකාමික[වි.] කාම සහිත ; රාග සහිත.
සකායදිට්ඨි[නා.ප්‍ර.] සක්කාය දිට්ඨි බ.
සකාරණ[වි.] කාරණ සහිත.
සකාලික[වි.] සැම දා පවතින ; සදාකාලික.
සකි[නා.ප්‍ර.] 1. යහළුවා ; මිත්‍රයා ; හිතවතා. 2. සැමියා. 3. ගණන සංඛ්‍යාව. 4. පණිවිඩකාරයා ; දූතයා. 5. සාක්කි ; සාක්ෂ්‍ය. 6. චක්ෂූස ; ඇස. 7. පුස්කොළ පොත්වල හුය කෙළවර (කම්බයෙහි) සවි කරන ලොහො කැබැලි. 8. සංඛ්‍යාදර්ශනය.
සකි මත[නා.ප්‍ර.] නැති වස්තුවක් කිසිසේත් ඇති නොවන බව ප්‍රකාශ කරන සත්කාර්යවාදය යන සාඞ්ඛ්‍ය දර්ශනය.
සකිං[ක්‍රි.වි.] වරක් ; එක් වතාවක්.
සකිං විජාත ස්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] එක් වරක් වැදූ ස්ත්‍රිය ; එක් දරු මව.
සකිඤ්චන[වි.] 1. ද්‍රව්‍ය සහිත. 2. බැඳීම් සහිත ; බාධා සහිත.
සකිණු[වි.] මිශ්‍ර ; සංකීර්ණ.
සකිණු වග[නා.ප්‍ර.] මිශ්‍ර වර්ගය ; සංකීර්ණ වර්ගය.
සකිල[වි.] 1. සරු ; සාරවත් සශ්‍රීක. 2. (කථා.) කෙට්ටු ; කෘශ ; දුර්වල.
සකිලිටි, සකිලුටු[වි.] අතිශයින් කිලිටු ; බෙහෙවින් අපවිත්‍ර.
සකිලෙස්[වි.] කෙලෙස් සහිත ; ක්ලේශවලින් යුක්ත.
සකිසඳ[නා.ප්‍ර.] උතුම් මිත්‍රයා.
සකිසැප[නා.ප්‍ර.] තමන්ගේ සැපත ; ස්වකීය සම්පත්තිය.
සකී[නා.ප්‍ර.] 1. මිතුරිය ; හිතවතිය. 2. බිරිඳ ; භාර්යාව.
සකු[නා.ප්‍ර.] 1. සකු බස ; සංස්කෘත භාෂාව ; දේව හෙවත් දෛවී භාෂාව. 2. සක්ක ; හක්ක ; සුඹුකුව. 3. කපෝලය ; කම්මුල.
සකු පිළිකය[නා.] හක්කේ සෑදෙන පිළිකාව.
සකුණ[නා.ප්‍ර.] 1. කුරුල්ලා ; පක්ෂියා. 2. කොවුලා ; කෝකිලයා. 3. ළිහිණියා.
සකුණ ප්‍රවෘත්ති[නා.ප්‍ර.] කුරුල්ලකුගේ පැවැත්ම ; පක්ෂියකුගේ ආකාරය.
සකුණ යෂ්ටිය[නා.] දෙවනපෑතිස් රාජාභිෂේකයේ දී පහළ වී යැයි සඳහන් වන රිදී යෂ්ටි තුනෙන් එකක් ; විවිධ වර්ණයෙන් යුත් නා නා වර්ගයේ පක්ෂීන් හා මෘගයන් පණ ඇත්තවුන් සේ පෙනෙන ආකාරයට දැක්වෙන විසිතුරු යෂ්ටිය.
සකුණග්ඝි[නා.ප්‍ර.] පක්ෂීන් මරා කන පක්ෂියා ; කුරුලුගොයා.
සකුණඥයා[නා.] පක්ෂීන් පිළිබඳ දන්නා තැනැත්තා.
සකුණරුත[නා.ප්‍ර.] පක්ෂීන් නංවන හඬ ; පක්ෂි නාද.
සකුණිකයා[නා.] පක්ෂීන් දඩයම් කරන්නා ; ළිහිණි වැද්දා.
සකුන්දුරයා[නා.ප්‍ර.] සක් පිඹින්නා ; පුරාණ තූර්ය වාදක කණ්ඩායමට අයත් ශිල්පියෙක්.
සකුරු, හකුරු[නා.ප්‍ර.] 1. පොල්, තල්, උක් ආදියේ පැණි සීනි මුදවා ඝන කිරීමෙන් සාදන සීනි විශේෂයක් ; ශර්කරා. 2. ගල්කැට ; බොරළු කැට.
සකුල[නා.ප්‍ර.] 1. ඖෂධ විශේෂයක නාමය. 2. කුල සය ; ගෝත්‍ර හෝ වංශ හය. [වි.] 1. කුලයක් සහිත. 2. පවුලක් ඇති.
සකුලිනා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) කකුළුවන් මත වැඩෙන පරපෝෂිත සත්ත්වයෙක්.
සකුලු[වි.] ගැවසීගත් ; ගහණ වූ ; සංකූල.
සකුලුණු[වි.] කරුණා සහිත වූ ; කුලුණු ගුණයෙන් යුක්ත.
සකුස්[ක්‍රි.වි.] ඉක්මනට ; වහා ; ශීඝ්‍රව.
සකුහුල්[වි.] 1. කුතුහල සහිත. 2. සැක සහිත.
සකුළු[වි.] 1. තද ; දැඩි ; චණ්ඩ. [නා.ප්‍ර.] කුළු හෙවත් කටුක රසය.
සකූප(පාරිභා.) [වි.] 1. පෘෂ්ඨයෙහි තිබෙන. 2. සිදුරු සහිත පෙනේරයක් වැනි.
සකූප ඵලකය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨවංශී සත්ත්වයන්ගේ වර්ධනය වන හිස් කබලේ ඇති සිදුරු සහිත කෝමලාස්ථිමය කොටසක්.
සකෘත්[නි.] වරක් ; වතාවක්.
සකෘත්ඵල[නා.ප්‍ර.] වරක් ඵල හටගන්නා ගස ; කෙසෙල් ගස.
සකෘත්‍යකාරී[වි.] අවශ්‍ය කටයුතු නියම ලෙස කරන්නා වූ ; මනා ව කටයුතු සම්පාදනය කරන.
සකෘදාගාමී[වි.] දෙවන ආර්ය මාර්ගයට පැමිණි.
සකෘදාගාමී ආර්යයා[නා.] සකෘදාගාමී මාර්ග ඵලය අවබෝධ කිරීමෙන් උත්පත්ති වශයෙන් කාම භවයට තවත් එක් වරක් පමණක් පැමිණෙන ආර්ය පුද්ගලයා.
සකෙලෙස්[වි.] කෙලෙස් සහිත ; සක්ලේස.
සකෙව්[වි.] කෙටි ; විස්තර රහිත ; සංක්ෂේප.
සකොබ[නා.ප්‍ර.] කැලඹීම ; සංක්ෂෝභය.
සකොලහල[වි.] කලබල සහිත ; ඝෝෂාවෙන් යුක්ත.
සකෝනියා(පාරිභා.) [නා.] අධික ද්‍රවාංකයකින් යුත් තද ලෝහ විශේෂයක්.
සඛි[නා.ප්‍ර.] මිත්‍රයා ; යාළුවා. [වි.] මිත්‍ර ; යහළු.
සඛිභාර්යාව[නා.] මිතුරියක මෙන් විශ්වාස භාවයෙන් වසන භාර්යාව.
සඛිය[නා.] යෙහෙළිය ; මිතුරිය.
සඛුර(පාරිභා.) [වි.] කුර සහිත.
සග[නා.ප්‍ර.] 1. පරිච්ඡේදය ; කාණ්ඩය ; සර්ගය. 2. දෙව්ලොව ; ස්වර්ගය. 3. සංඝයා.
සගණය[නා.] පද්‍ය රචනා කිරීමේ දී යෙදෙන ගණ අටෙන් ගුරු මාත්‍ර දෙකකින් සහ ලුහු මාත්‍ර එකකින් යුක්ත ගණය ; වායු ගණය නමින් හැඳින්වෙන මෙය අශුභ ගණයක් සේ සැලකේ.
සගනවා[ක්‍රි.] 1. ආරක්ෂා කරනවා ; රැකදෙනවා. 2. සංග්‍රහ කරනවා ; සත්කාර කරනවා ; සතුටු කරනවා. 3. සිත් පැහැර ගන්නවා ; සිත් දිනා ගන්නවා.
සගන්ධ(පාරිභා.) [වි.] (කිසියම්) ගඳකින් යුක්ත ; දුගඳ හෝ සුවඳ ගති ඇති.
සගපවග[නා.] සග හා අපවග ; ස්වර්ගය හා නිර්වාණය.
සගබාල[වි.] තරුණ ; ළාබාල.
සගබෑ[නා.ප්‍ර.] බාල සහෝදරයා ; කනිටු සොහොයුරා.
සගමහණ[නා.] තරුණ භික්ෂු නම ; වයසින් හෝ උපසම්පදාවෙන් තමාට වඩා බාල භික්ෂු නම.
සගමොක්[නා.ප්‍ර.] ස්වර්ගය හා මෝක්ෂය.
සගයා[නා.] 1. යාළුවා ; මිත්‍රයා ; හිතවතා. 2. අතවැසියා සේවකයා.
සගර්භ[වි.] 1. ගැබක් සහිත ; ගැබ් දරන. 2. ඇතුළත් කොට ඇති ; අන්තර්ගත.
සගර්ව[වි.] ගර්ව සහිත ; සාඩම්බර.
සගලිය[නා.] තරුණ කාන්තාව ; ළාබාල ස්ත්‍රිය.
සගසියෝ[වි.] සර්ග සහිත වූ ; සර්ග සමූහයකින් යුක්ත වූ.
සග්ග[නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොව ; ස්වර්ගය.
සග්ගන්තරාය[නා.] දෙව්ලොව යාමට ඇති බාධාව.
සගාථක[වි.] ගාථා සහිත ; ගාථාවලින් සමන්විත.
සගාරව[වි.] ගෞරව සහිත ; ගරු සැලකිලි සහිත.
සගැහුම්[නා.ප්‍ර.] සත්කාර සම්මාන ; සංග්‍රහ.
සගුණ[නා.ප්‍ර.] ෂඩ් ගුණය ; රාජ්‍ය පාලකයකුට තිබිය යුතු සන්ධි, විග්‍රහ, දෛවධීභාව, යාන, ආසන, සංග්‍රහ යන ගුණ සය. [වි.] ගුණ සහිත ; ගුණයෙන් යුත්.
සගුල් අස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] පැහැදිලි ව පෙනෙන සිදුර සහිත අස්ථිය ; ගුල්මීය අස්ථිය.
සගෝචර[වි.] ගෝචර ඇති ; විෂය වන
සගෞරව[වි.] ගෞරව සහිත ; ගරුසරු ඇති.
සඞ්කල්ප සිද්ධිය[නා.] අදහස් සඵලවීම ; අදහස් ඉටුවීම.
සඞ්ක්ෂිප්තිය[නා.] කෙටි බව ; ලුහුඬු බව ; සංක්ෂිප්ත බව.
සඞ්කාපර[වි.] සැක සහිත.
සඞ්කේත ඵලය(පාරිභා.) [නා.] සඞ්කේතවල ක්‍රියාකාරිත්වය.
සඞ්කේතක්ඛණය[නා.] සලකුණු කරන ලද වේලාව ; නියම කළ මොහොත.
සඞ්කෝචනය[නා.] හැකිළීම ; කුඩාවීම.
සඞ්ඛ මුක්තා[නා.ප්‍ර.] මුහුදෙහි (හක්ගෙඩි තුළ) හටගන්නා මුතු විශේෂයක් ; මුතු බෙල්ලන් තුළ සෑදෙන මුතු.
සඞ්ඛතට්ඨය[නා.] සංඛත ස්වභාවය ; හේතු ප්‍රත්‍ය එක්වීමෙන් හටගත් බව.
සඞ්ඛමය[වි.] සක්වලින් තැනූ ; සකින් නිමි.
සඞ්ඛරියමාන[වි.] (කර්ම විපාක විසින්) රැස් කරනු ලබන ; පිළියෙළ කරනු ලබන්නා වූ.
සඞ්ඛලනය[නා.] පැකිළීම.
සඞ්ඛාර පස[නා.] සංස්කාර නමැති ප්‍රත්‍යය ; පටිච්ච සමුප්පාදයේ දෙවැන්න.
සඟ[නා.ප්‍ර.] 1. සමූහය ; රාශිය. 2. සංඝයා වහන්සේ ; භික්ෂුව. 3. ඇලීම ; බැඳීම ; යමක් කෙරෙහි රාගයෙන් ඇලීම.
සඟ ගණ[නා.ප්‍ර.] භික්ෂු සමූහය.
සඟතැන්[නා.ප්‍ර.] සඟ පදවිය ; සංඝනායක තනතුර.
සඟතෙර[නා.ප්‍ර.] සඞ්ඝ ස්ථවිර ; වැඩිමහලු භික්ෂූන් වහන්සේ.
සඟපවුරුණු[නා.ප්‍ර.] සඞ්ඝ පවාරණය ; සඞ්ඝයා විසින් කරනු ලබන පැවරීම ; සංඝයාගේ දැනුම් දීම ; වස් පවාරණය කරන ක්‍රම තුනෙන් එකක්.
සඟපොහොය[නා.] සංඝයා විසින් කරනු ලබන උපෝසථ කර්මය ; පොහොය කරන විධි තුනෙන් එකක්.
සඟබේ[නා.ප්‍ර.] සංඝයා අතර ඇති සමඟිය නැති කිරීම ; සංඝභේදය ; සඟ බේදය.
සඟර[නා.ප්‍ර.] 1. සුවද විලවුන් ; අඞ්ගරාග. 2. කෙටියෙන් දැක්වීම ; සංක්ෂේපය. 3. ගිවිසුම ; පොරොන්දුව. 4. සංග්‍රහය ; සත්කාරය.
සඟරා[නා.ප්‍ර.] 1. සංග්‍රහය ; එකතුව ; ගොනුව. 2. මැනවින් සැලකීම ; සංග්‍රහය.
සඟල[නා.ප්‍ර.] 1. යුගල ; ජෝඩුව. 2. දෙපට සිවුර ; සඟළ සිවුර ; සංඝාටිය.
සඟවනවා[ක්‍රි.] 1. ආරක්ෂා කොට තබනවා. 2. වසා තබනවා ; හංගනවා ; වසං කරනවා ; නොපෙනෙන සේ තබනවා ; රහසේ ආවරණය කොට තබනවා. 3. පෙන්නුම් කරනවා ; හඟවනවා ; දක්වනවා.
සඟසතු[වි.] සංඝයාට අයිති ; පොදුවේ භික්ෂු සංඝයාට අයත්.
සඟසරණ[නා.ප්‍ර.] සංඝයාම උතුම් පිහිට කොට තැකීම.
සඟළ පිටුව[නා.] යුගල පිටු ; සම්පූර්ණ කොළය දෙකට නැමූ කඩදාසියේ ප්‍රමාණය ; ගණන් පොතේ පත් ඉරුව.
සඟළ වරල්[නා.ප්‍ර.] යුගලය බැගින් ඇති වරල්.
සඟිබණ[නා.ප්‍ර.] සූත්‍ර පිටකයෙහි ඇති බුද්ධ දේශනා.
සඟිය[නා.] එකතුව ; සංගායනා කොට වර්ග කළ දහම් කොටස.
සඟු රුවන[නා.] සංඝරත්නය ; භික්ෂු මහා සංඝයා.
සඟුළුව[නා.] 1. යුග්මය ; යුගලය. 2. ඔරුව ; අඟුළ. 3. ද්‍රෝණිය. 4. යටලීය.
සචර[වි.] ඇවිදින ; හැසිරෙන.
සචරාචර[වි.] චංචල හා නිශ්චල ; ජංගම හා ස්ථාවර.
සචල[වි.] වංචල ; සෙලවෙන ; සැලෙන.
සචල භාර සාම්‍යයය[නා.] ස්වල්ප චලනයක් ඇති වන්නා වූ ද චලනයට භාජන වූ වස්තුව මුලින් තිබුණු අයුරින් නොපිහිටන්නා වූ ද පිහිටීම්.
සචලතාව[නා.] සචල බව ; සෙලවුම.
සච්ච[නා.ප්‍ර.] 1. සත්‍යය ; ඇත්ත. 2. මෝක්ෂය ; නිර්වාණය.
සච්චරිතය[නා.] යහපත් කල් ක්‍රියාව ; මනා පැවැත්ම.
සච්චානුලෝමික ඥානය[නා.] සත්‍යයට අනුලෝම වූ ඥානය ; විපස්සනා ඥානය.
සච්චාරිත්‍රය[නා.] යහපත් සිරිත ; සුචරිතය.
සච්චාලිකභාව[නා.ප්‍ර.] සත්‍ය හා අසත්‍ය භාවය.
සච්චිය[නා.] විපත ; විනාශය.
සච්ඡිකාතබ්බ[වි.] ප්‍රත්‍යක්ෂ කටයුතු වූ ; පැහැදිලි කර පෙන්විය යුතු වූ.
සච්ඡිකිරිය[නා.ප්‍ර.] ප්‍රත්‍යක්ෂ කිරීම ; පැහැදිලි කිරීම.
සච්ඡිද්‍ර[වි.] හිදැස් සහිත ; සිදුරු සහිත.
සච්ඡිද්‍ර අස්ථිය[නා.] සිදුරු සහිත හෙවත් සවිවර පූරක ද්‍රව්‍යවලින් හා පටකවලින් සකස් වූ ඇටය.
සච්ඡිද්‍රත්වය[නා.] සිදුරු සහිත බව ; සිදුරු ඇති බව.
සච්ඡින්ද පරිභෝගය[නා.] තමා කැමති ප්‍රමාණයක් පරිහරණය කිරීම ; වැළඳීම.
සචිකිත්ස්‍ය[වි.] ප්‍රතිකාර කළ හැකි වූ ; පිළියම් කළ හැකි වූ.
සචිත්තක[වි.] සිත් සහිත වූ ; චිත්ත සහිත වූ.
සචිත්‍ර[වි.] චිත්‍ර සහිත. [නා.ප්‍ර.] කුෂ්ඨ රෝග විශේෂයක් ; ශ්වේත කුෂ්ඨය.
සචීව[නා.ප්‍ර.] 1. මිත්‍රයා ; සහායකයා. 2. රජුට සේවය කරන ඇමතිවරයා හෝ මන්ත්‍රීවරයා.
සචේතන, සචේතනික[වි.] චේතනා සහිත වූ ; හැගීම් සහිත වූ ; පණ ඇති වූ.
සචේෂ්ට[වි.] සෙලවෙන ; චංචල වෙන.
සජ[නා.ප්‍ර.] උපකරණය.
සජන, සජ්ජන[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වකීය ජනයා. 2. සත්පුරුෂයා. 3. පණ්ඩිතයා.
සජනවා[ක්‍රි.] අලංකාර කරනවා ; සරසනවා.
සජල[වි.] 1. ජලය සහිත වූ ; ජලය සමඟ සංයෝජනය වූ ; ජලය මිශ්‍රිත වූ. 2. ස්ඵටික ජලය සහිත.
සජ්ජනයා[නා.] සත්පුරුෂයා ; සත් ජනයා.
සජ්ජාව[නා.] සැරසුම ; සැදුම.
සජ්ජිත[වි.] සැරසුණ ; සැදුම්ලත්; නිර්මිත. [නා.ප්‍ර.] සෑදීම ; සැරසීම.
සජ්ඣාය[නා.ප්‍ර.] කීම ; හැදෑරීම.
සජ්ඣායන[නා.ප්‍ර.] එක්ව කීම ; රාශිභූත ව කීම.
සජ්වර(පාරිභා.) [වි.] උණ සහිත.
සජාතී[නා.ප්‍ර.] සමාන ජාතීන්ට හෝ එක ම ජාතියට අයත් අය.
සජාතීය ආරෝපණය(පාරිභා.) [නා.] ධන විද්‍යුත් ආරෝපණය හෝ ඍණ විද්‍යුත් ආරෝපණය ; එක ම ජාතියේ, එනම් ධන හෝ ඍණ විදුලිය පිරී තිබීම.
සජාතීය ධ්‍රැව(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] චුම්බකයක සමාන ආකර්ෂණ බලය හෝ සමාන විකර්ෂණ බලය එක් රැස් වුණු ලක්ෂ්‍ය.
සජාතීය පද(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රකාශනවලට එකකට එකක් සමාන හෝ සංඛ්‍යාත්මක සංගුණකයෙන් පමණක් වෙනස් හෝ පද.
සජාතීය බල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යම් වස්තුවක චලිතයෙහි ත්වරණයක් ඇති කරන සමාන බලය.
සජාතීය සමාජය[නා.] සමාන ජාති ඇති සමාජය ; එක සමාන ගති පැවතුම්වලින් යුක්ත සමාජය.
සජීව[වි.] 1. පණ ඇති ; ජීවමාන. 2. (පාරිභා.) විද්‍යුත් ධාරාවක් සහිත. [නා.ප්‍ර.] 1. පණ ඇති දෙය. 2. උස්සද නිරයන්ගෙන් එකක්.
සජීව චලනාංග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සත්ව විශේෂයක් ; ජලය මතුපිට ජීවත් වන ජලජ සත්තු.
සජීවයා[නා.] ජීවමාන පුද්ගලයා.
සජීවි[වි.] ජීවය සහිත ; පණ ඇති.
සජීවි පරිසරය[නා.] යම් ජීවියකු අවට ඇති සියලු ශාකදර්ශ හා සත්වදර්ශ.
සජීවිකාව[නා.] ජීවත්වීම ; සමග වාසය ; එක් ව ජීවිකාව කිරීම.
සජෝති[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය කාන්තිය. [වි.] ගිනිදැල් සහිත.
සඤ්[නා.ප්‍ර.] සංඥාව.
සඤ්ජානනය[නා.] අවබෝධය ; හඳුනාගැනීම.
සඤ්ජිතා[නා.ප්‍ර.] (ලෝකයේ නිර්මාතෘ ලෙස සැලකෙන) මහා බ්‍රහ්මයා.
සඤ්ඤක[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහලයේ විශේෂ ශබ්ද ලක්ෂණයක් වන අර්ධ වර්ගාන්තය. 2. එය යෙදුණ ඟ, ඬ, ඳ, ඹ ආදි අකුරු හා ඒ ශබ්ද. 3. සංයෝගය ; බැඳුම.
සඤ්ඤත[වි.] සංවරයෙන් යුක්ත ; සංයත.
සඤ්ඤමය[නා.] ඉඳුරන් හික්මවීම ; සංයමය.
සඤ්ඤාව[නා.] 1. හැඟීම ; සිතා ගැනීම. 2. අරමුණු හැඳින ගන්නා චෛතසිකය. 3. පඤ්චස්කන්ධවලින් එකක්.
සට[වි.] කපටි ; රැවටිලිකාර.
සටන[නා.] 1. යුද්ධය ; සංග්‍රාමය ; පොරය ; අරගලය. 2. සටහන ; විලාසය. 3. සාධාරණය ; යුක්තිය.
සටහන[නා.] 1. යමක් මත ඕනෑම ක්‍රමයකින් කළ ලකුණ ; සලකුණ ; සංකේතය. 2. කෙටි විස්තරය. 3. මාවත ; මාර්ගය.
සටහන්කඩ[නා.ප්‍ර.] රූප සටහන් මඟින් දක්වන ලද සටහන් කාණ්ඩය.
සටහන්කරය[නා.] වාර්තාව සටහන් කළ විස්තරය.
සටහුව[නා.ප්‍ර.] සටහන් කරගනු ලබන උපකරණය.
සට්ටම[නා.] 1. ශරීරයේ ඉඟටියෙන් පහළ පිටතට නෙරූ පිටුපස පෙදෙස ; තට්ටම. 2. කිණිහිර වැනි මෙවලමක ඇති උල් වූ කොටස.
සට්ටම්බි[නා.ප්‍ර.] සිංහල රජ වාසලේ නාන ගෙයි සේවා කළ තැනැත්තා.
සට්ටිය[නා.] හට්ටිය බ.
සට්ඨි[නා.ප්‍ර.] හැට.
සටා[නා.ප්‍ර.] සිංහයාගේ බෙල්ලෙහි තිබෙන ලොම් ; සිංහ කේසර.
සටීකා[වි.] විස්තර සහිත ; ටීකා සහිත.
සටු[නා.ප්‍ර.] පටලය ; දැල.
සටොලි සෛලය[නා.] උසස් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ශුක්‍රධර නාලිකාවල තිබෙන විශාල වූ ආස්තරණ අපිච්ඡද සෛල.
සඨ[වි.] කපටි ; කෛරාටික.
සඨප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] කපටි උපාය ; කූට උපක්‍රමය.
සඩංගම[නා.] 1. පිළිම නෙත් තැබීම වැනි විශේෂ පූජා අවස්ථාවක දී සිත්තරාට පිරිනමන පඬුරු සහිත පූජාව. 2. නොයෙක් දේ බහා තැබිය හැකි විශාල පෙට්ටගම. 3. පිදුරු සෙවිලි කළ වහලක තෙමෙන තැන්වල තට්ටුවක් සිටින සේ දමන පිදුරු කැටිය ; පිදුරු තට්ටුව. 4. කලබලය ; කෝලාහලය.
සඩංගුව, සඩන්ගුව[නා.] දබරය ; කලහය ; රණ්ඩුව.
සඩු[වි.] හිස් ; නිසරු. [නා.ප්‍ර.] වී පොතු ; දහයියා.
සණ[නා.ප්‍ර.] 1. මැණික් ඔප දමන ගල. 2. ආයුධ මුවහත් තබන ගල ; තෙල් ගල ; හරණගල. 3. හඳුන් ආදි ඖෂධ වර්ග උරච්චි කරන ගල. 4. හණ ගහ. 5. සැණකෙළිය. 6. ක්ෂණය.
සණ දොවුන් කෙළිය[නා.] සණ පලු සේදීමත් සමඟ කරන ලද පුරාණ ක්‍රීඩාවක්.
සණඨපනය[නා.] මනා කොට පිළියෙල කිරීම ; මනාව තැබීම.
සණවා[නා.ප්‍ර.] හණ නූල් ; හණ වැහැරි.
සණ්ඨානය[නා.] සටහන ; සලකුණ ; ආකාරය ; ආකෘතිය.
සණ්ඨිතිය[නා.] ස්ථිතිය ; පිහිටීම ; පැවැත්ම.
සණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] 1. රාශිය ; සමූහය ; ළැහැබ. 2. දෙතිස් කුල පණුවන්ගෙන් එක් වර්ගයක් ; උදරයෙහි වසන පණු විශේෂයක්.
සත[නා.] 1. සත්වයා ; සතා ; ජනයා. 2. සත්පුරුෂයා. 3. සංඛ්‍යාවක් ; හත. 4. ශාස්ත්‍රය. 5. කුඩය. 6. බලය ; ශක්තිය. 7. සන්තානය. 8. සමූහය ; රංචුව.
සතඟුල[නා.] අඟල් සතක ප්‍රමාණය ; සප්තාංගුලිකය.
සතත[නා.] මහා බ්‍රහ්මයා. [වි.] නිරන්තර ; නිතර.
සතන[නා.] 1. සිත ; සන්තානය. 2. සත්වයා. 3. සන්තතිය.
සතපනවා[ක්‍රි.] 1. වළඳවනවා ; සන්තර්පනය කරනවා. 2. සන්සිඳුවනවා ; සමනය කරනවා. 3. නිදිගන්වනවා.
සතප්නා පාය[නා.] (භික්ෂූන් වහන්සේලා) බොජුන් වළඳන පාත්‍රය.
සතපාක[වි.] සිය වරක් පැසවූ ; සිය වරක් කැකෑරු.
සතය[නා.] රුපියලකින් සීයෙන් එක පංගුවක් වන කාසිය හෝ ප්‍රමාණය ; ශතය.
සතර[නා.ප්‍ර.] 1. හතරේ සංඛ්‍යාව ; හතරේ සංඛ්‍යාවේ සංකේතය. 2. ශාස්ත්‍රය ; විද්‍යාව. 3. හතුරා ; විරුද්ධකාරයා. 4. ශාස්තෘන් වහන්සේ ; බුදුරජාණන් වහන්සේ. 5. ආයුධය ; ශස්ත්‍රය. 6. සත්වයා ; ජීවියා. 7. අත්හතරක් ඇත්තා ; විෂ්ණු.
සතර අගතිය[නා.] ඡන්දය, ද්වේශය, භය ; මෝහය යන කරුණු සතර.
සතර අන්තය[නා.] අන්ත සතර ; බුදු දහමට අනුව සේවනය නොකටයුතු ලාමක ධර්ම හතර වන ශාස්වතය, උච්ඡේදය, කාමසුඛල්ලිකානුයෝගය සහ අත්තකිලමථානුයෝගය.
සතර අප්‍රාමාණ්‍යය[නා.] අප්‍රමාණ සත්ත්වයන් කෙරෙහි පවත්නා මෛත්‍රී, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ෂා යන බ්‍රහ්මවිහර සතර.
සතර අපාය[නා.] තිරිසන් යෝනිය, ප්‍රේත භාවය, අසුර නිකාය, නරකය යන අපාය සතර.
සතර ආසව[නා.ප්‍ර.] කාම, භව, දිට්ඨි, අවිජ්ජා යන ආසව හතර.
සතර ආහාර[නා.ප්‍ර.] චතුර්විධ ආහාර ; කබලිංකාර, ඵස්ස, මනෝසංචේතනා, විඤ්ඤාණ යන ආහාර සතර.
සතර ඉද්ධිපාද[නා.ප්‍ර.] ඍද්ධි බලය ලබාගැනීම සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් උපකාර වන ඡන්ද, චිත්ත, විරිය සහ විමංසා යන ධර්ම සතර.
සතර ඉරියවුව[නා.] යාම්ඊම්, ඉඳීම්, හිටීම්, සැතපීම් යන ශාරීරික ඉරියවු සතර.
සතර උපක්ලේශ[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍ර-සූර්ය බලපෑම් හීන කරන වලාකුළු, මීදුම්, රජස් සහ රාහු යන සතර.
සතර උපාය[නා.] රාජධර්මයෙහි දක්වන සාම, දාන, භේද සහ දණ්ඩ යන උපාය හතර.
සතර ඍද්ධි[නා.ප්‍ර.] ඍද්ධිබල සතර ; සක්විති රජුන්ට තිබෙන ශරීරයෙන් දිව සුවඳ වහනය වීම, මුවින් මහනෙල් මල් සුවඳ නිකුත්වීම, දෙවියන් සතර දෙනෙක් සිවු දෙසින් අරක්ගෙන සිටීම, අහසින් ගමන් කිරීම යන ඍද්ධි බල සතර.
සතර ඕඝ[නා.ප්‍ර.] සැඬ පහර මෙන් ගලා යන කාම, භව, දිට්ඨි සහ අවිජ්ජා යන සතර.
සතර කඳ[නා.ප්‍ර.] වේදනා, සංඥා, සංස්කාර සහ විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ සතර.
සතර කමටහන්[නා.ප්‍ර.] ධ්‍යාන ලබාගැනීම සඳහා භාවනාවට යොමු කරගන්නා බුද්ධානුස්මෘති, මෛත්‍රී, අශුභ සහ මරණානුස්මෘති යන කර්මස්ථාන හතර.
සතර කුලය[නා.] පුරාණ භාරතයෙහි උසස් යැයි සම්මත රජ, බමුණු, වෙළඳ, ගොවි කුල.
සතර කේන්ද්‍රය[නා.] කේන්දරයක 1, 4, 7 සහ 10 යන ස්ථාන.
සතර ගන්ථ[නා.ප්‍ර.] නාම කාය සංඛ්‍යාත ස්කන්ධත්‍රය ගැට ගසන අභිජ්ඣා, ව්‍යාපාද, සීලබ්බතපරාමාස හා ඉදංසච්චාභිනිවේස යන සතර.
සතර ගාතය[නා.] දෑත හා දෙපය.
සතර දස්[නා.බහු.] සිය ගෙයි උපන්, මිලට ගත්, බලෙන් අල්ලාගත් සහ සිය කැමැත්තෙන් දාස තත්ත්වයට පැමිණි යන වහලුන් හතර වර්ගය.
සතර දාගැබ්[නා.බහු.] බුදු, පසේබුදු, මහරහත්, සක්විති යන උතුමන්ගේ ධාතු නිදන් කළ දාගැබ් සතර වර්ගය.
සතර දැහැන්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රථම, ද්විතීය, තෘතීය, චතුර්ථ යන ධ්‍යාන සතර.
සතර දිග[නා.ප්‍ර.] උතුර, දකුණ, නැගෙනහිර, බස්නාහිර යන දිශා සතර ; සිවු දිග.
සතර දියුණු[නා.ප්‍ර.] එකට සතර බැගින් ලැබෙන ලාභය ; සතර ගුණය.
සතර දොරටු[නා.ප්‍ර.] ඇස්, කන්, නාසය, දිව යන දොරටු සතර.
සතර ධාතු[නා.බහු.] පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ යන පදාර්ථ සතර.
සතර නිශ්‍රය[නා.ප්‍ර.] බෞද්ධ ශ්‍රමණයකුගේ මූලික අවශ්‍යතා වන පාංශුකූල චීවරය, පිඬුසිඟා ලබන අහර, රුක්ඛමූල සේනාසනය, ගිලාන ප්‍රත්‍යය යන සතර.
සතර පද[නා.ප්‍ර.] පාද සතර ; පේළි සතර.
සතර ප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] කර්ම, චිත්ත, ඍතු, ආහාර යන ප්‍රත්‍යය සතර.
සතර ප්‍රතිසංවිත්[නා.ප්‍ර.] අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති, ප්‍රතිභාන යන කරුණු පිළිබඳ ඥාන විශේෂය.
සතර පාරාජිකා[නා.ප්‍ර.] උපසම්පන්න භික්ෂූන් භික්ෂූත්වයෙන් නෙරපීමට හේතු වන සිව් වැදෑරුම් වැරදි.
සතර පෝය[නා.] චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයේ පසළොස්වක, අව අටවක, අමාවක හා පුර අටවක යන පෝය හතර.
සතර ඵලය[නා.] සෝවාන්, සකෘදාගාමි, අනාගාමි, අර්හත් යන ඵල සතර.
සතර බණවර[නා.ප්‍ර.] සූත්‍ර පිටකයට අයත් පස් මහ නිකායෙන් සංග්‍රහ කරන ලද සූත්‍ර කොටසක්.
සතර බ්‍රහ්ම විහරණය[නා.] මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ඛා යන සතර.
සතර භූමිය[නා.] කාමාවචර, රූපාවචර, අරූපාවචර, ලෝකෝත්තර යන භූමි සතර ; චතුර් භූමිය.
සතර මඟ[නා.] සෝවාන්, සකෘදාගාමි, අනාගාමි, අර්හත් යන මාර්ග සතර.
සතර මහා නිධානය[නා.] සිදුහත් උපතේ දී පොළොවෙන් පැන නැඟුණු සඞ්ඛ, ඵල, උත්ඵල, පුණ්ඩරීක යන නිධාන සතර.
සතර මහා භූත[නා.ප්‍ර.] පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ යන මහා භූත හතර.
සතර මහාද්වීපය[නා.] (පුරාණ සංකල්පය අනුව) ජම්බුද්වීපය, පූර්ව විදේහය, උතුරු කුරු දිවයින, අපරගෝයානය යන මහාද්වීප හතර.
සතර යෝගය[නා.] කාම, භව, දිට්ඨි, අවිජ්ජා යන චතුර්විධ යෝග.
සතර යෝනිය[නා.] අණ්ඩජ, ජලාබුජ, සංසේදජ, ඕපපාතික යන චතුර්විධ උත්පත්ති.
සතර රියන[නා.] 1. රියන් සතරක (අඩි හයක) මිනුම් ප්‍රමාණය. 2. මළ මිනියක් වළ දැමීමට උපයෝගී කරගන්නා භූමි ප්‍රමාණය.
සතර වරම් දෙවි[නා.ප්‍ර.] 1. පිළිවෙළින් නැගෙනහිර, දකුණ, බටහිර හා උතුර යන සතර දිශා භාර ව සිටිතැයි සලකන ධෘතරාෂ්ට්‍ර, විරූඪ, විරූපාක්ෂ, වෛශ්‍රවණ යන දිව්‍ය රාජයන් සිවු දෙනා. 2. ශ්‍රී ලංකාවට ආරක්ෂාව සලසන උපුල්වන්, සමන් බොක්සැල්, විභීෂණ, ස්කන්ධ කුමාර යන ලාංකික දෙවිවරු සතර දෙනා.
සතර වර්ණ[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු, කළු, රතු, කහ යන පාට හතර. 2. ක්ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, වෛශ්‍ය, ශුද්‍ර යන භාරතීය වංශ හෙවත් වර්ණ හතර.
සතර වරිගය[නා.] වර්ග සතර ; මව්, පිය, නැඳි, මයිල් යන සිවුදෙනා ගේ පාර්ශ්ව හතර.
සතර වාසල[නා.] රජ මාලිගයේ නැගෙනහිර, බටහිර, උතුර, දකුණ යන දිශාවල පිහිටි දොරටු හතර.
සතර විරති[නා.ප්‍ර.] මුසාවාද, පිසුනාවාච, ඵරුසාවාච, සම්ඵප්පලාප යන වාග් දුශ්චරිත හතරෙන් වැළකීම.
සතර වීර්යය[නා.] වීර්ය හතර ; නූපන් අකුසල් නො ඉපදවීම, උපන් අකුසල් දුරු කිරීම, නූපන් කුසල් ඉපදවීම, උපන් කුසල් දියුණු කිරීම යන හතර වැදෑරුම් උත්සාහය.
සතර වේදය[නා.] සෘග්, යජුර්, සාම, අථර්වන් යන වේද හතර ; චතුර්වේදය.
සතර ශ්‍රාමණ්‍ය ඵලය[නා.] ශ්‍රමණ චර්යාවෙන් ලැබිය හැකි ආර්ය මාර්ග ඵල සතර ; සෝතාපත්ති, සකෘදාගාමි, අනාගාමි, අර්හත් යන ඵල සතර.
සතර සංග්‍රහ වස්තුව[නා.] රජකුගෙන් ප්‍රජාවට කෙරෙන සිවු ආකාර සංග්‍රහය ; දානය, ප්‍රිය වචනය, අර්ථ චර්යාව, සමානාත්මතාව.
සතර සංවර ශීලය[නා.] සිවු පිරිසිදු සිල් ; ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර, ඉන්ද්‍රිය සංවර, ආජීව පාරිශුද්ධි, ප්‍රත්‍යය සන්නිශ්‍රිත යන චතුපාරිශුද්ධ ශීලය.
සතර සතිපට්ඨානය[නා.] කායානුපස්සනා, චිත්තානුපස්සනා, වේදනානුපස්සනා, ධම්මානුපස්සනා යන චතුර්විධ සතිපට්ඨාන ; සිහිය පිහිටුවීම පිළිබඳ සිවු ආකාරය.
සතර සිංහ[නා.ප්‍ර.] තෘණ, කාල, පාණ්ඩු, කේසර යන සිංහ වර්ග සතර.
සතරංසි[නා.ප්‍ර.] රැස් සියයක් ඇත්තා වන සූර්යයා.
සතරකන් මන්ත්‍රණය[නා.] දෙදෙනකු අතර පමණක් කෙරෙන රහස් සාකච්ඡාව.
සතරකර[නා.] අත් හතරක් ඇත්තා ; විෂ්ණු දෙවි.
සතරකරා[නා.ප්‍ර.] සිවු දෙස වෙරළ හතර ; මුහුදු තීර හතර.
සතරගේ[නා.] මැද මිදුල සිටින සේ හතර පසින් සෑදූ ගෙවල් හතර.
සතරාව[නා.ප්‍ර.] සිය වරක් රැව් දීම හෙවත් හඬ නැංවීම.
සතරැස්[වි.] පැති හතරක් ඇති ; චතුරස්‍රාකාර.
සතරැස් කොටුව[නා.] ලංකාවේ පැරණි ස්තූපවල අංගයක් ; චෛත්‍යයක ගර්භයට උඩින් ඇති පැති හතරක් සහිත කොටස.
සතරුපා[නා.ප්‍ර.] සතර උපාය ; රාජ්‍ය පාලනයට ඉවහල් වෙතියි සැලකෙන සාම, දාන, භේද, දණ්ඩ යන චතුර් උපාය.
සතල[වි.] සමාන තලයක් සහිත ; සමතලා බිම් සහිත.
සතවක[නා.ප්‍ර.] සඳුගේ පුර හෝ අව පස සත් වැනි තිථිය හෙවත් දිනය.
සතසතුමහදන්[නා.ප්‍ර.] සප්ත සතික දානය ; එක් එක් වර්ගයෙන් හත්සීය බැගින් ඇති මහා දානය.
සතසහස්‍ර[නා.ප්‍ර.] සියක් දහස ; ලක්ෂය.
සතළොස[නා.] සංඛ්‍යාවක් ; දහ හත.
සත්[නා.ප්‍ර.] 1. ආයුධය ; අවිය. 2. ඇත්ත ; සත්‍යය. 3. සත්‍ය පාරමිතාව. 4. සත්ව ගුණය. [වි.] 1. ශාන්ත. 2. යහපත් ; ගුණවත්. 3. විද්‍යමාන.
සත් කර්මය[නා.] බවුතීස්මය, විවාහය ආදිය පිළිබඳ ව පවත්නා ක්‍රිස්තියානි ආගමික පූජනීය තේවාවක් ; දෙවියන් ඉදිරියේ කෙරෙන ගරු ගාම්භීර පොරොන්දුව.
සත්ක්‍රියා[නා.ප්‍ර.] යහපත් කටයුතු.
සත්කාරය[නා.] 1. සැලකීම ; උපස්ථානය ; සංග්‍රහය. 2. ගෞරවයෙන් දෙනු ලබන ප්‍රත්‍යය. 3. ගරු සැලකිල්ල ; සම්මානය. 4. පූජාව.
සත්කෘත්‍යකාරී[වි.] ආදරයෙන් හෝ සැලකිල්ලෙන් කරන.
සත්කෘත්‍යය[නා.] යහපත් ක්‍රියාව.
සත්ත[වි.] ඇලුණු ; සක්ත. [නා.ප්‍ර.] 1. හත ; සත. 2. සත්‍යය ; ඇත්ත. 3. ගිවිසීම ; ගිවිසුම.
සත්ත අපරිහානිය ධර්ම[නා.ප්‍ර.] බුදුන් වහන්සේ විසින් භික්ෂූන් හා වජ්ජින් වෙනුවෙන් වෙන් වෙන් ව දේශනා කරන ලද අභිවෘද්ධිදායක හෙවත් පරිහානිය වළක්වන ධර්ම.
සත්තක[වි.] සැබෑ ; සත්‍ය. [නා.ප්‍ර.] ඇත්ත ; සැබෑව.
සත්තමී[නා.ප්‍ර.] 1. සත් වැනි දිනය. 2. (ව්‍යාක.) සත්තමී විභක්තිය ; ආධාර අර්ථය ප්‍රකාශ කරන විභක්තිය.
සත්තයා(කථා.) [නා.] ගින්න ; ගින්දර.
සත්තල, සත්තල්[නා.ප්‍ර.] තල් ගස වට හතක ප්‍රමාණ වූ පැරණි මිනුමක්.
සත්තලිය[නා.] තුට්ටු හයක් හෙවත් ශත නවයක් වන පුරාණ කාසියක්.
සත්තසතික[නා.ප්‍ර.] පන්සීයක් රහතුන් වහන්සේලා විසින් අට මසක් පවත්වන ලද දෙවැනි ධර්ම සංගායනාව.
සත්ත්වසත්ත බ.
සත්ත්ව සන්තතිය[නා.] සත්ව පරම්පරාව.
සත්තා[නා.] ශාස්තෲන් වහන්සේ ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සත්තාව[නා.] 1. විද්‍යාමාන බව ; පැවතීම. 2. ඇත්ත වශයෙන් ම තිබෙන බව.
සත්ති[නා.ප්‍ර.] ආයුධ විශේෂයක් ; අඩයටිය.
සත්තිස්[වි.] තිස් හතක් වූ.
සත්ථ[නා.ප්‍ර.] 1. ගැල් ආදියෙහි බඩු පටවාගෙන වෙළෙඳාම සඳහා අන් රටවලට යන පිරිස. 2. බඩු පටවාගෙන යන ගැල් හෝ අශ්ව, ගව ආදි සත්ත්ව සමූහය. 3. ආයුධය.
සත්ථපාණි[නා.ප්‍ර.] කඩු ආදි ශස්ත්‍ර අතින් ගත් තැනැත්තා.
සත්ථු[නා.ප්‍ර.] ශාස්තෘවරයා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සත්පුරුෂ[වි.] ගුණවත් ; යහපත් ; උතුම්.
සත්බුදු[නා.ප්‍ර.] බුදුවරුන් සත් දෙනා ; සප්ත බුද්ධ ; විපස්සී, සිඛී, වෙස්සභූ, කකුසඳ, කෝණාගමන, කාශ්‍යප, ගෞතම යන බුදුරජාණන් වහන්සේලා සත් දෙනා.
සත්බුමු, සත්බොමු[වි.] සප්ත භූමක ; තට්ටු හතක් ඇති.
සත්භාවය[නා.] විද්‍යමාන භාවය ; ඇති බව ; සද්භාවය.
සත්යල[නා.ප්‍ර.] සත් වාරය ; වාර හත.
සත්රුවන්[නා.ප්‍ර.] රන්, රිදී, මුතු, මැණික්, ශඞ්ඛ, ශිලා, ප්‍රවාල යන රත්න වර්ග සත.
සත්ලඟිනවා[ක්‍රි.] සේසත් නංවනවා ; ඡත්‍ර ඔසවනවා.
සත්ව අඟුරු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලේ මස් ආදිය පිලිස්සීමෙන් ලබාගන්නා අඟුරු.
සත්ව ගුණය[නා.] සත්ව, රජස්, තමස් යන ත්‍රිවිධ ගුණයන්ගෙන් එකක් ; වීර්යය ; ධීර ගුණය.
සත්ව ප්‍රජාව[නා.] ජීවීන් සමූහය ; සත්ත්ව පරපුර.
සත්ව විද්‍යාඥයා, සත්ත්ව විද්‍යාඥයා[නා.] සත්ත්ව ජීවිත පිළිබඳ හදාළ තැනැත්තා.
සත්ව විද්‍යාව, සත්ත්ව විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව ජීවිත පිළිබඳ විද්‍යාව.
සත්ව සංහතිය, සත්ත්ව සංහතිය[නා.] 1. සත්ත්ව සමූහය ; සත්ව පරම්පරාව 2. යම්කිසි ප්‍රදේශයක හෝ කාලයක හෝ හෝ වූ සතුන් උදෙසා යෙදෙන පොදු නාමය.
සත්ව සෛල, සත්ත්ව සෛල[නා.ප්‍ර.] සතුන්ගේ ශරීරය නිර්මිත වී තිබෙන ප්‍රාක් ප්ලාස්මයෙන් හා න්‍යෂ්ටියෙන් සමන්විත ඒකකය.
සත්ව, සත්ත්ව[වි.] 1. මනුෂ්‍යයා ඇතුළු සියලු ප්‍රාණීන් හා සම්බන්ධ. 2. සිවුපා ගණයට අයත්.
සත්වකෙඳි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සතුන්ගෙන් ගනු ලබන කෙඳි ; ලොම්.
සත්වග[නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව වර්ගයා ; සත්ත්ව සමූහයා.
සත්වගණය[නා.] සත්ත්ව වර්ගය.
සත්වද්‍රව්‍යය[නා.] සතුන්ගේ ඇටකටු, හම්, අං, ලොම්, මේද ආදි ද්‍රව්‍යය.
සත්වපාලනය[නා.] ක්‍රමානුකූලව සතුන් ඇති කිරීම ; සිවුපා සතුන් ඇති කිරීම හා රැකබලා ගැනීම ; පශුපාලනය.
සත්වමාරණය[නා.] සත්ත්වයන් මැරීම.
සත්වමේද[නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව තෙල්.
සත්වයා, සත්ත්වයා[නා.] මනුෂ්‍ය, සිවුපා, පක්ෂි, මත්ස්‍ය ආදි සියලු ගණයට අයත් ජිවියා ; ප්‍රාණියා ; භෞතික ජීවයක් ඇත්තා.
සත්වසාර[වි.] උතුම් ගති පැවතුම් ඇති.
සත්වා[නා.ප්‍ර.] ගැල්වල බඩු පටවාගෙන යන වෙළඳ සමූහය.
සත්වාදය[නා.] යමක් ඇති සැටියෙන් දැකීම හෝ නිරූපණය.
සත්විහර[නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව ලෝකය ; සත්ත්වයා වසන තැන.
සත්සතිය[නා.] බුද්ධත්වය ලැබීමෙන් පසු බුදුරජාණන් වහන්සේ විවේක සුවයෙන් ගත කළ සති හත.
සත්සර[නා.ප්‍ර.] 1. ශ්‍රේෂ්ඨ සත්ත්වයා ; බෝධිසත්වයන් වහන්සේ. 2. සංගීතයෙහි දැක්වෙන ස රි ග ම ප ධ නි පධ යන ස්වර හත. 3. පාර ; මහ මඟ.
සත්‍ය ක්‍රියාව[නා.] තමන් කෙරෙහි සත්‍ය වශයෙන් පවත්නා ගුණ ධර්මයක් අවධාරණය කරමින් එයින් ඉෂ්ටාර්ථ සිද්ධිය අපේක්ෂා කිරීම.
සත්‍ය පාරමිතාව[නා.] දස පාරමිතාවලින් එකක් වන සත්‍යය අනුව වාසය කිරීම, ජීවිත මෙහෙවර සේ ගැනීමේ ධර්මතාව.
සත්‍යඥාන[නා.ප්‍ර.] චතුරාර්ය සත්‍යය දැනගැනීම.
සත්‍යය[නා.] 1. සත්‍ය වචනය. 2. ලෝකය පිළිබඳ සැබෑ තත්ත්වය ; සත්‍ය තත්ත්වය ; යථාර්ථය ; චතුරාර්ය සත්‍යය. 3. සත්‍ය පාරමිතාව. 4. නිවන.
සත්‍යාවබෝධය[නා.] 1. බුදු දහමේ දැක්වෙන චතුරාර්ය සත්‍යය පිළිබඳ දැනගැනීම. 2. ඇති තතු පිළිබඳ පැහැදිලි අවබෝධය.
සතා[නා.] 1. සත්වයා. 2. තිරිසනා ; ජීවියා ; ප්‍රාණියා. 3. සර්පයා.
සතාර[වි.] තාරකා සහිත වූ තරුවලින් යුත් වූ.
සතාරහ[වි.] සියයකට සුදුසු ; සීයක් වටිනා.
සතැවිලි, සතැවුලි[නා.ප්‍ර.] සන්තාපය ; අතිශයින් තැවීම.
සති චක්‍රය[නා.] සතියේ දිනවල කළ යුතු වැඩ දක්වා සකස් කළ චක්‍රය.
සති පූජාව[නා.] ස්වාමි පුරුෂයා මළ කල්හි ඒ භාර්යාව ඔහුගේ දර සෑයට පැන සිය දිවි නසා ගන්නා භාරතීය සමාජ චාරිත්‍රය.
සති වැලල්ල[නා.] සත් දිනක් නොකඩවා වසින වැස්ස ; හත් දා වැස්ස.
සති විප්‍රවාසය[නා.] ස්මෘති වියෝගය ; කල්පනාවෙන් තොර වීම ; සිහි මඳ බව.
සති වේපුල්ලත්වය[නා.] පිරිසිදු සිහිය ඇති බව ; මනා ස්මෘතියෙන් යුත් බව.
සති සම්මෝහය[නා.] සිහි මුළාව ; කල්පනාව අඩු වීම.
සතිපට්ඨානය[නා.] අශුභ ග්‍රහණාදි වශයෙන් අනුප්‍රවිෂ්ට කාය, වේදනා, චිත්ත, ධර්ම යන ආලම්භනයන්හි පවත්නා සිහිය ; කායාදි ආරම්මණයෙහි සතිය හෙවත් සිහිය මනා ලෙස පිහිටුවා ගැන්ම.
සතිය[නා.] 1. දින හතේ කාල පරිච්ඡේදය ; සුමානය. 2. සිහිය ; ස්මෘතිය.
සතිර[වි.] ස්ථිර.
සතිසම්පජඤ්ඤය[නා.] ස්මෘතිය හා සම්‍යක් ප්‍රඥාව.
සතිසම්බොජ්ඣංගය[නා.] බෝධ්‍යාඞ්ගයක් වූ ස්මෘති චෛතසිකය.
සතී[නා.ප්‍ර.] 1. පතිවත රකින ස්ත්‍රිය ; සැමියා කෙරෙහි භක්තිය සහිත යහපත් භාර්යාව. 2. (ඡන්ද.) විරිතක්.
සතී ධර්මය[නා.] බිරිඳක විසින් එක ම සැමියකු පතා ගෙන සිටීම ; පතිව්‍රතාව.
සතු[වි.] අයිති ; සන්තක.- [නා.ප්‍ර.] හතු.
සතුට[නා.] ප්‍රීතිය ; සන්තෝෂය ; සන්තුෂ්ටිය.
සතුටු සාමීචි[නා.ප්‍ර.] හිතවත් කතාබහ ; ප්‍රීතිජනක පිළිසඳර ; ප්‍රීති සල්ලාප.
සතුණ්ඩ[වි.] තුඩු සහිත ; දිග දැඩි තුඩකින් කෙළවර වන.
සතුප්පාදකරණය[නා.] සිහි එළවා ගැනීම ; සිහිය හට ගැනීම.
සතුරා, හතුරා[නා.] විරුද්ධකම් කරන්නා ; අමිත්‍රයා ; පස මිතුරා.
සතුස්[නා.ප්‍ර.] ලද දෙයින් සතුටුවීම ; සන්තුෂ්ටිය.
සතේකිච්ඡ[වි.] පිළියම් කළ හැකි හෙවත් ශෝධනය කළ හැකි.
සතොකාරි[නා.ප්‍ර.] සිහියෙන් යුක්ත ව කටයුතු කරන.
සතොස[නා.] සතුට ; සන්තෝෂය.
සථර[නා.ප්‍ර.] 1. ශාස්තෘන් වහන්සේ ; බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. අනුශාසකයා ; ආගමික කර්තෘවරයා.
සද[නා.ප්‍ර.] 1. ශබ්දය ; වචනයක උච්චාරණය. 2. සැකය ; සංකාව. 3. කැලල ; ලකුණ. 4. ස්නේහය ; සෙනෙහස. 5. සජ්ජාව ; සැරසුම ; ඇඳුම.
සද ලකුණු[නා.ප්‍ර.] ශබ්ද ලක්ෂණය.
සදනවා[ක්‍රි.] 1. පිළියෙල කරනවා ; සකස් කරනවා. 2. සරසනවා ; අලංකාර කරනවා. 3. සපයනවා ; සම්පාදනය කරනවා.
සදපියවි(ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] ශබ්ද ප්‍රකෘති ; ශබ්ද මූල ; නාමපදවල ප්‍රකෘති එනම්, මූල රූප ප්‍රත්‍යය නොයෙදුණ නාමපදරූප.
සදම්, සදහම්[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන ලද ධර්මය ; සද්ධර්මය.
සදසතර[නා.ප්‍ර.] ශබ්ද ශාස්ත්‍රය ; ව්‍යාකරණය.
සදසත්තාව[නා.] සත්‍ය බව හා අසත්‍ය බව.
සද්ගුණය[නා.] යහපත් ගුණය ; හොඳ ගතිගුණය.
සද්ධා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රද්ධාව ; සැදැහැය.
සද්ධිවිහාරික[වි.] එක තැන, එක උපාධ්‍යායන් වහන්සේ යටතේ වාසය කරමින් ශිෂ්‍ය භාවයේ සිටින.
සද්භාවය[නා.] 1. සත්පුරුෂ භාවය ; යහපත් බව ; අවංක බව. 2. විද්‍යාමාන භාවය ; ඇති බව.
සදාචාරය[නා.] යහපත් පැවැත්ම ; මනා හැදියාව ; සුචරිතය.
සදාතර(පාරිභා.) [වි.] නොකඩවා පවතින්නා වූ ; ස්ථාවර වූ.
සදානුස්මරණය[නා.] සැමකල්හිම සිහිපත් කිරීම ; සැමදා ආදරයෙන් සිහි කිරීම.
සදාශ්‍රය[නා.] යහපත් ඇසුර.
සදාහරිත(පාරිභා.) [වි.] සැමදා කොළ පැහැයෙන් යුක්තව පවතින පත්‍රවලින් යුත් ; කොළ වියළීමක් සිදු නොවන.
සදිශ(පාරිභා.) [වි.] දිශාවන් තිබෙන්නා වූ.
සදිශපථය(පාරිභා.) [නා.] සෑම මධ්‍යාහ්න රේඛාවක්ම සමාන කෝණයකින් කැපෙන පරිදි පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි ඇඳි රේඛාව ; දිගංශ රේඛාව.
සදිසමානය[නා.] අන්‍යයන් හා තමන් සමාන කොට සිතීම.
සදිසි, සදිසි[වි.] එක හා සමාන වූ ; සදෘශ වූ.
සදෘශ[වි.] එක සමාන වූ ; එක ලෙස පෙනෙන්නා වූ ; ඒකාකාර වූ.
සදෘශ්‍ය[වි.] සමාන ; බෙහෙවින් අනුරූප වූ ; සමාන බවකින් යුතු වූ.
සදෙස[නා.] සියරට ; ස්වකීය දේශය.
සදොල්[නා.ප්‍ර.] ශාර්දුලයා ; කොටියා ; දිවියා.
සදොස්[වි.] දෝෂ සහිත ; වැරදි සහිත.
සධනී[වි.] ධනය සහිත ; ධනවත්.
සධාතුක[වි.] ධාතු අඩංගු ; ධාතු සහිත.
සනද[නා.ප්‍ර.] සන්නාහය ; යුද ඇඳුම.
සනනවා[ක්‍රි.] 1. ස්නානය කරනවා ; නානවා. 2. අස්වසනවා ; සනසනවා.
සනරාමර[වි.] මිනිසුන් හා දෙවියන් සහිත වූ.
සනහනවා[ක්‍රි.] 1. අස්වසනවා ; සන්සිඳවනවා. 2. ජල ස්නානය කරනවා ; නානවා.
සනහස[නා.] 1. තෛලය ; තෙල. 2. සෙනහස ; ඇල්ම ; ආදරය.
සන්[නා.ප්‍ර.] 1. හැඟීම ; අදහස. 2. අරමුණු හැඳිනගන්නා චෛතසිකය. 3. සිහිය ; සතිය. 4. නාදය ; හඬ. 5. ඉඟිය ; සංඥාව. 6. සටහන ; ලකුණ ; සලකුණ. 7. කැළල. 8. සන්ධිය ; ගැළපීම. [වි.] 1. වැසුණු ; ගැවසුණු. 2. ශාන්ත ; සන්සුන්.
සන් කටුව[නා.] 1. සලකුණු කටුව ; සිවුරු මැසීමේදී උපයෝගී කරගන්නා කටුව. 2. අශ්වයන් මෙහෙයුම සඳහා අසරුවා සිය පාවහනේ විලුඹට සවිකර ගන්නා කටුව.
සන්කදෝරුව(කථා.) [නා.] සිත් අමනාපය ; සිත් තැවුල.
සන්කර[වි.] මිශ්‍ර වූ ; කලවම් වූ.
සන්ගසූරි කටුව(කථා.) [නා.] මුරිච්චි පෙත්ත ඇතුළේ ඉස්කුරුප්පු පටවල් කැපීමට සිදුරේ බහා කරකවන කටුව.
සන්ගාතියා[නා.] මිත්‍රයා ; යාළුවා.
සන්ගිප්පුව(කථා.) [නා.] මනාළ මනාළියන්ට කරන ආසිරි ගී ගැයුම.
සන්ගිලි පාලම, සංගිලි පාලම[නා.] දම්වැල් ආදියෙන් අත්වැල් දමා ඇති එල්ලෙන පාලම.
සන්ගිලිය(කථා.) [නා.] ලී සූරන ආයුධයක්.
සන්ගෙ[නා.ප්‍ර.] ලජ්ජා බය ; විළිබිය.
සන්ත[වි.] 1. විද්‍යමාන ; පවතින. 2. ශුද්ධ ; පූජ්‍ය.
සන්තකය[නා.] 1. අයත් දෙය ; සතු වස්තුව. 2. ගින්දර සඳහා කමතේදී ව්‍යවහාර කරන නාමය.
සන්තත[වි.] නොකඩවා පවතින ; අවිච්ඡින්න.
සන්තත උච්ශ්වසනය(පාරිභා.) [නා.] අතරක් නැති වන සේ ඉක්මනින් හුස්ම ඉහළට ගැනීම ; ආශ්වාස කිරීම.
සන්තත චක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සන්තතිය නොකැඩී දිගින් දිගට පවතින චක්‍රය ; අනුවර්තන චක්‍රය.
සන්තත තරංග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තාපය, ශබ්දය, විද්‍යුත්ධාරා ආදිය විහිදීමේදී අවිච්ඡින්න ව ඇති ව උස් පහත් වීම.
සන්තත ප්‍රවාහක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] (භෞති.) ඒකකාරව දිගින් දිගටම ගලා යන අවිච්ඡින්න පටිපාටිය.
සන්තත භාගය(පාරිභා.) (ගණිත.) [නා.] එක දිගට පවත්නා ඉතා කුඩා භාගය.
සන්තත මාධ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] එක දිගට අනුගමනය කළ ආධාරකය ; කේන්ද්‍රය.
සන්තත මැලේරියාව(පාරිභා.) [නා.] මැලේරියා රෝගයේ එක් ප්‍රභේදයක් ; යුහුසුලුව ඇති නොවී ක්‍රමයෙන් ශරීර තාපය නගිමින් හටගන්නා මැලේරියා උණ විශේෂය.
සන්තත වර්ණාවලිය(පාරිභා.) [නා.] එක දිගට පැවතීගෙන යන වර්ණ කලාප සමූහය.
සන්තත විචලනය(පාරිභා.) [නා.] එක දිගට නොකඩවා පවතින වෙනස්වීම.
සන්තති[වි.] 1. නොකඩවා පවතින ; අවිච්ඡින්න. 2. (පාරිභා.) පිළිවෙළින් ඇති වන ; අනුපිළිවෙළින් පදවියකට පත් වන.
සන්තති නිරෝධය[නා.] පංචස්කන්ධයාගේ පැවැත්මේ නිරුද්ධිය හෙවත් කෙළවර ; ස්කන්ධ පරම්පරාව සිඳීමෙන් වන නිරුද්ධ වීම ; මරණය.
සන්තති විච්ඡේදය[නා.] ස්කන්ධ බිඳී යෑම ; සන්තතිය සිඳීම.
සන්තතික පරිණාමනය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස හඳුනාගත නොහැකි වන සේ සිදුවන පෙරළිය.
සන්තතිය[නා.] 1. (නොකැඩී පවත්නා වූ චිත්ත චෛතසිකාදි) පරම්පරාව. 2. පඞ්ක්තිය ; පෙළ. 3. පැළැන්තිය ; දරු පරපුර. 4. විස්තාරය. 5. ආයාසය.
සන්තන ප්‍රභේදනය(පාරිභා.) [නා.] එකම දරු පරපුරට අයත් වූවන් එකිනෙකා අතර පවතින වෙනස.
සන්තප්ත[වි.] බෙහෙවින් තැවුණු ; අතිශයින් ගිනියම් වූ.
සන්තර්ජනය[නා.] තර්ජනය කිරීම ; තැති ගැන්වීම.
සන්තර්පණය[නා.] 1. සංග්‍රහ කිරීම ; සැපවත් කිරීම. 2. පිනවීම ; තෘප්තිමත් කිරීම.
සන්ත්‍රස්ත[වි.] තැතිගත් ; බියපත්.
සන්ත්‍රාසය[නා.] තැතිගැනීම ; බිය වීම.
සන්තාන ජනනය(පාරිභා.) [නා.] පරපුර බෝ කිරීම ; පුනරුත්පාදනය.
සන්තාන පත්‍රය[නා.] පොරොන්දු පත්‍රය ; ගිවිසුම් පත.
සන්තාන වත්[වි.] හිතෙහි පවතින ; චිත්තගත.
සන්තානන් මෑණි[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ කන්‍යා මරියතුමියගේ මව ; සාන්ත ආනා මුනිවරිය.
සන්තානය[නා.] 1. චිත්තය ; සිත. 2. දරු මුනුපුරු පරපුර. 3. මිත්‍ර සම්බන්ධය. 4. රාශිය ; සමූහය. 5. දිව්‍ය වෘක්ෂයක නම.
සන්තානවර්ති[වි.] සිතෙහි පවත්නා වූ.
සන්තානිතා අංකනය(පාරිභා.) [නා.] පවත්වාගෙන යන සම්බන්ධතාව.
සන්තානිතාව(පාරිභා.) [නා.] පවත්වාගෙන යෑම ; අවිච්ඡේදය.
සන්තාපට්ඨ[නා.ප්‍ර.] (රාගාදි ක්ලේශ විසින්) තවන ස්වභාවය.
සන්තාපය[නා.] 1. දැඩි උෂ්ණය ; අධික දාහය. 2. සිත් තැවුල.
සන්තාප්ත[වි.] උපරිම වාෂ්ප පීඩනය සහිත.
සන්තුෂ්ටිය[නා.] සතුට ; සන්තෝෂය.
සන්තෘප්ත[වි.] මැනවින් සැහීමට පත් ; තෘප්තිමත් ; සතුටු වූ.
සන්තෘප්ත අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] අත්‍යන්තයෙන් උපරිමයට මිශ්‍ර වූ අම්ලය.
සන්තෘප්ත චුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] පෑ හැකි උපරිම චුම්බක බලය පාන චුම්බකයක්.
සන්තෘප්ත ද්‍රාවණය[නා.] උපරිම වශයෙන් ද්‍රාවණය කළ හැකි ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය ; ද්‍රවණය වී ඇති ද්‍රාවණය.
සන්තෘප්ත පස(පාරිභා.) [නා.] උපරිම ලෙස ජලයෙන් පිරී ගිය පස.
සන්තෘප්ත වාතය(පාරිභා.) [නා.] දියර බවට පත්වීමට ආසන්න වාතය.
සන්තෘප්ත වාෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්ව පීඩනය වැඩි කිරීමෙන් ද්‍රව බවට පත් කළ හැකි වායුව ; හුමාලය.
සන්තෘප්ත සංයෝගය(පාරිභා.) [නා.] ද්විත්ව හෝ ත්‍රිත්ව හෝ බන්ධන රහිත සංයෝගය.
සන්තෘප්ති අංකය(පාරිභා.) [නා.] සන්තෘප්තියට පත්වන මට්ටම.
සන්තෘප්තිය(පාරිභා.) [නා.] සම්පූර්ණ වීම ; පිරීම ; සෑහීමට පත්වීම ; සතුටට පත්වීම.
සන්තෘප්තිවක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පරිපූරණය පිළිබඳ නැමීම.
සන්තෙ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වෙළෙඳ පොළ.
සන්තෙපුල්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රියවදන් ; ප්‍රිය වචන.
සන්තෝෂය, සන්තෝසය[නා.] සිතෙහි පහළවන ප්‍රියජනක හැඟීම ; ප්‍රීතිජනක හැඟීම.
සන්ථත[වි.] අතුරන ලද ; එලන ලද.
සන්ථරණය[නා.] ඇතිරිය ; ඇතිරිල්ල.
සන්ථවය[නා.] 1. ඇසුරු කිරිම ; සේවනය. 2. සංසර්ගය ; මෙවුන්දම.
සන්ථාගාරය[නා.] පොදු රැස්වීම් ශාලාව ; සභා ශාලාව.
සන්ථානය[නා.] සබඳතාව ; සම්බන්ධය.
සන්දංශ යන්ත්‍රය[නා.] සිවි, මස්, ශිරා, ස්නායු ආදියෙහි හැන් ඇති උල් උදුරා දමන (වෛද්‍ය) උපකරණ විශේෂයක නාමය.
සන්දංශ ශෘංගය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) අරක්නිඩාවන්ගේ එකම සන්දංශික පුරෝමුඛ උපාංග යුවළ.
සන්දංශික(පාරිභා.) (සත්ව.) [වි.] සන්ධිපාදිකයන්ගේ උපාංගයක අවසාන පුරුකට කලින් තිබෙන පුරුක විශාල වී, විකරණය වී අවසාන පුරුකත් සමඟ කතුරක තල මෙන් අල්ලන අඬු බවට පත් වූ.
සන්දංශික උපාංගය(පාරිභා.) [නා.] සන්දංශික අප්‍රධාන අවයව.
සන්දනය[නා.] වැගිරීම ; ගලා බැසීම.
සන්දර්භය[නා.] රචනා විලාසය ; ප්‍රබන්ධ ක්‍රමය.
සන්දර්භානුගතය[නා.] (පාරිභා.) යම්කිසි නිර්මාණයකට අනුව කරන විස්තර දැක්වීම ; විග්‍රහය.
සන්දර්ශනය[නා.] (නාට්‍ය ආදිය) උත්සවාකාරයෙන් කරන පෙන්වීම ; ප්‍රදර්ශනය.
සන්දාන පට්ටය[නා.] බැඳීමට ගන්නා යොත ; කඹපට.
සන්දාපනය[නා.] ගලන්නට සැලැස්වීම.
සන්දිග්ධය[නා.] 1. සැකය ; සන්දේහය. 2. කාව්‍ය දෝෂයක්.
සන්දිට්ඨ[වි.] මනා සේ දකින ; සම්‍යක් දෘෂ්ටි ඇති.
සන්දීපනය[නා.] 1. දැල්වීම ; (ගිනි) ඇවිලවීම. 2. තියුණු කිරීම.
සන්දීප්තිය[නා.] (භෞති.) දැඩි උෂ්ණත්වය නොවන වෙන යම් හේතුවක් නිසා ආලෝකය නිකුත් වීම.
සන්දෘෂ්ටිය[නා.] මනා කොට දැකීම ; යහපත් දැකීම.
සන්දෙ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. වෙළඳාම් පොළ. 2. සමූහය.
සන්දෙනවා[ක්‍රි.] ශබ්ද කරනවා ; හඬ නඟනවා.
සන්දේශය[නා.] 1. ලියමන ; පණිවුඩය. 2. දැන්වීම ; ආරංචිය. 3. දූතයකු අත පණිවුඩයක්, ඉල්ලීමක් යවන නියායෙන් ලියන ලද කාව්‍ය විශේෂය.
සන්දේසි[නා.ප්‍ර.] හමුවීම ; මුණගැසීම.
සන්දේහය[නා.] සැකය ; ශංසය.
සන්දෝහ[නා.ප්‍ර.] සමූහය ; රැස.
සන්ධ්‍යක්ෂර[සන්ධි+අක්ෂර] [නා.ප්‍ර.] සන්ධි වන අකුරු.
සන්ධ්‍යාව[නා.] දවසේ අපරභාගය ; සැන්දෑව ; සැඳෑව.
සන්ධාත්මක[වි.] එකට සම්බන්ධ වූ ; එකට එක්කාසු වූ.
සන්ධාන[නා.ප්‍ර.] 1. සම්බන්ධය ; එක් කිරීම. 2. සත්ව ශරීරයේ ඇට කොටස් දෙකක් සන්ධිවීම ; හන්දි ගැන්වීම හා කිරීම. 3. සමාදානය ; ගිවිසුම.
සන්ධාන අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] සත්ව ශරීරයේ ඇට සන්ධියේ අක්ෂය.
සන්ධාන අග්‍රය[නා.] (සත්ව.) සත්ව ඇටයක ඇති කෙවෙණියට සවි වනු පිණිස අනෙක් ඇටයක ඇති සිනිඳු වටකුරු කෙළවර.
සන්ධාන කාටිලේජය[නා.] සත්ත්ව ශරීරයේ සන්ධිවල තිබෙන කාටිලේජය.
සන්ධාන කීකසය(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) සන්ධාන කාටිලේජය.
සන්ධාන කුහරය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව ශරීරයේ ඇට දෙකක් සන්ධිවීම සඳහා එක ඇටයක පිහිටි කුහරය.
සන්ධාන තලය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) සත්ත්ව සන්ධියක මතුපිට.
සන්ධාන දෝෂය[නා.] (ඡන්ද.) වැරදි ගැළපීම ; දෝෂ සහිත කාව්‍ය බන්ධනය.
සන්ධාන පටලය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) ඇට සන්ධියක ඇති සිවිය.
සන්ධාන ප්‍රවාරය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව ශරීරයේ ඇටයක් වසා සිටින තන්තුමය හෝ සිවියක් වැනි වැස්ම.
සන්ධාන ප්‍රසරය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) සත්ත්ව ශරීරයේ ඇති සන්ධියක පිිහටි නෙරුණු කොටසක්.
සන්ධාරක[වි.] දරා සිටින ; උසුලන.
සන්ධාරක පටකය[නා.] (උද්භි.) හාක දේහයට ශක්තිය ගෙන දෙන්නා වූද බොහෝ විට ඝන බිත්තිවලින් යුක්ත වූද පටකය.
සන්ධාරණය[නා.] දැරීම ; ඉසිලීම.
සන්ධාරය[නා.] අන්තර්ගත ද්‍රව්‍යය ; පිරී තිබෙන ද්‍රව්‍යය.
සන්ධාවනය[නා.] දිවීම ; ධාවනය.
සන්ධි අන්තරය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක ගැට දෙකක් අතර වූ කොටස ; පුරුක.
සන්ධි අල්ලනවා[ක්‍රි.] කැඩුණු ශරීර සන්ධියක් සවි වෙනවා.
සන්ධි කලාපය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) සන්ධි වී ඇති ස්ථානය අවට ප්‍රදේශය.
සන්ධි කැප්සියුලය(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) ශරීර සන්ධිය වැසී ඇති කොපුව ; කෝෂය.
සන්ධි ජලාවරණ කලාව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ සිදුරු සහිත ඉන්ද්‍රිය හා කෝටරද වැසී ඇති සියුම් සිවිය හෙවත් කලාව.
සන්ධි ප්‍රදාහය(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) හන්දිපත් ඉදිමීමේ රෝගය.
සන්ධි බීජාණුව[නා.] (උද්භි.) මව් සෛලයෙන් වෙන් වී ඛණ්ඩනය වී සෑදෙන බීජාණුව ; ආත්රොස්පෝරය.
සන්ධි මිදුළු[නා.ප්‍ර.] අස්ථි කුහරවල තිබෙන මොළොක් වූ මේද සහිත ද්‍රව්‍යය ; ඇට මිදුළු.
සන්ධි වදිනවා[ක්‍රි.] ඉහිරී ගිය ශරීර සන්ධි නැවත එක් වෙනවා.
සන්ධිකාව(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) ශරීරයේ කුඩා සන්ධියක්.
සන්ධිච්ඡේදනය, සන්දිච්ඡේදය[නා.] 1. ගෙවල් බිඳීම; රාත්‍රි කාලයේ නිවෙස්වල බිත්ති බිඳ ඇතුළු වී සොරකම් කිරීම. 2. (ව්‍යාක.) වියරණ සන්ධි විධිය කැඩීම.
සන්ධිජලක්ලෝමය(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) ජලජ ජීවීන්ගේ සන්ධි වී ඇති ශ්වසන අවයවය ; කරමල.
සන්ධිප්‍රසංගය[නා.] සමගි වීමෙහි කැමැත්ත.
සන්ධිප්‍රාවරය(පාරිභා.) [නා.] සන්ධි කැප්සියුලය.
සන්ධිපාද සත්ත්වයා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) ශරීර උපාංග සන්ධි සහිත වූ සත්ත්වයා ; පුරුක් වශයෙන් සෑදුණු අත් පා ඇති සතා.
සන්ධිපාදිකයා(පාරිභා.) [නා.] සන්ධිපාද සත්ත්වයා.
සන්ධිපැනීම[නා.] ශරීරාවයවයන්හි සන්ධියක් ඊට සම්බන්ධව තිබෙන කුහරයෙන් ඉවතට යාම.
සන්ධිබන්ධනය[නා.] ශරීරාස්ථි එකට බැඳීම කරන පටක විශේෂය ; අස්ථි බන්ධනය.
සන්ධිබින්දුව(පාරිභා.) [නා.] වෙනස්වන උෂ්ණත්වය පිළිබඳ සමෝෂ්ණ රේඛාවේ පීඩනයෙහි හා පරිමාවෙහි වෙනස්වන (අවධි) අගයවල් ඇති ලක්ෂ්‍යය ; චරම බින්දුව.
සන්ධිමත්(පාරිභා.) [වි.] (උද්භි.) පුරුක් සහිත වූ.
සන්ධිමර්මය[නා.] ශරීර සන්ධියේ දුර්වල ස්ථානය.
සන්ධිමුඛ[නා.ප්‍ර.] රථාදියෙහි අවයව දෙකක් එකට සවි කිරීමේ දී සකස් කරගන්නා කුඩුම්බි තවුව.
සන්ධිය[නා.] 1. මාර්ග දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් එක්වන තැන. 2. අත් පා ආදියෙහි අස්ථි ශිරා පේශි නැමිය හැකි තැන. 3. දාගැබ් ආදියෙහි බැම්ම ගැළපූ තැන. 4. විවිධ පද එකිනෙක සම්බන්ධ කිරීමේ වියරණ විධියක්. 5. පුරුද්දාලූ තැන ; පිරිද්දීම. 6. අන්‍ය රජුන් හා ගිවිසුම් ඇති කරගැනීම; එක්සත් වීම ; සමාදානය. 7. වේලාව ; කාලය.
සන්ධිරේඛාව(පාරිභා.) [නා.] (ගණිත.) ගණිතයේදී හෝ ලේඛනයේදී එක් ලක්ෂ්‍ය්‍යක් තවත් ලක්ෂ්‍යයකට සම්බන්ධ කරන රේඛාව.
සන්ධිරෝගය(පාරිභා.) [නා.] (වෛද්‍ය.) ශරීර සන්ධි ඉදිමීමේ රෝගය ; වාත රෝගය.
සන්ධිවිද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] සන්ධි රෝග පිළිබඳ විද්‍යාව.
සන්ධිවිශ්ලේෂය[නා.] 1. ශරීර සන්ධි විභේදනය වීම. 2. (ව්‍යාක.) සන්ධි වූ පද වෙන් කිරීම.
සන්ධුක්ෂිත[වි.] දැල්වුණු ; උද්දීප්ත.
සන්ධුත[වි.] කම්පිත ; කම්පා කරන ලද.
සන්න[නා.ප්‍ර.] 1. ගැටලු පදවලට විවරණ සපයන ග්‍රන්ථ විශේෂය ; සන්‍යය ; ව්‍යාඛ්‍යානය. 2. සිහිකල්පනාව ; සිහිය. 3. සංඥාව ; අරමුණ හැඳිනගන්නා චෛතසිකය. [වි.] ඇලුණු ; සැඟවුණු.
සන්නද්ධ[වි.] යුද්ධයට සැරසුණු ; අවි අතට ගෙන සටනට සූදානම් වූ.
සන්නම[නා.] 1. භාණ්ඩයක වෙළඳ නාමය. 2. සුන් බුන්; කුඩා කැබලි.
සන්නමනය(පාරිභා.) [නා.] උත්තේජක දිශාවට සම්බන්ධ නැතිව ශාකයක අවයවයක් නැමීම.
සන්නයන[වි.] ගෙන යන ; සම්ප්‍රේෂණ කරන.
සන්නයනය[නා.] (පාරිභා.) සම්ප්‍රේෂණය කිරීම ; ගෙනයෑම.
සන්නස්, සන්හස්[නා.ප්‍ර.] රජයෙන් ප්‍රදානය කළ දේ සහතික කෙරෙන රාජ මුද්‍රාව සහිත ලියවිලි ; සන්නස් පත්‍ර.
සන්නායක(පාරිභා.) [වි.] තාපය, විදුලිය, උත්තේජ ආදිය ගෙන යා හැකි.
සන්නායක කුටීරය(පාරිභා.) [නා.] සන්නායක බෙදා හරින මධ්‍යස්ථානය ; බලාගාරය.
සන්නායක පටකය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක ආහාර හා ජලය ගෙන යන පටකය ; සනාල පටකය.
සන්නායකතාව(පාරිභා.) [නා.] තාපය, විදුලිය, උත්තේජ ආදිය ගෙන යාමේ හැකියාව.
සන්නායකය[නා.] තාපය, විදුලිය ආදිය ගෙන යාමේ බලය ඇති දෙයක්.
සන්නාලියා[නා.] 1. ඇඳුම් මහන්නා. 2. රෙදි වියන්නා.
සන්නාසියා[නා.] 1. පැවිදි තාපස කොට්ඨාසයක් ; පරිබ්‍රාජකයා. 2. තාපසයකු මෙන් වෙස් වළාගෙන සිටින තැනැත්තා.
සන්නාහය[නා.] 1. භටයන්ගේ හෝ යුද්ධ සඳහා ගෙන යන සතුන්ගේ යුද ඇඳුම. 2. (පාරිභා.) සතුන්ගේ ශරීර ආරක්ෂාවට ස්වභාව ධර්මයෙන් ලැබී ඇති කොරපොතු ආදියෙන් සෑදුණු දැඩි වැස්ම.
සන්නිකර්ෂණය, සන්නිකර්ෂය[නා.] 1. ඉතා සමීප තත්ත්වයකට ගෙන ඒම ; සමීප සම්බන්ධතාව. 2. ඉන්ද්‍රියයන් හා ආලම්බනයන්ගේ ගැටීම.
සන්නිට්ඨානය[නා.] සනිටුහන ; නිගමනය ; තීරණය.
සන්නිධානය[නා.] 1. ළං කොට තැබීම ; ඉතා සමීපය. 2. රැස්කර හෝ තැන්පත් කර තැබීම.
සන්නිපාතය[නා.] 1. එක්රැස් වීම ; එකතුවීම. 2. උණ රෝග විශේෂයක් ; උණ සන්නිපාතය.
සන්නිය[නා.] තුන්දොස් කිපීමෙන් ඇතිවන රෝගයක්.
සන්නිරක්ෂණය[නා.] ඉතා පරෙස්සමෙන් කරන නිරීක්ෂණය ; සුපරීක්ෂා කිරීම ; ආපසු සොයා බැලීම.
සන්නිවාසය[නා.] එක්ව වාසය කිරීම ; එක්ව විසීම.
සන්නිවේදනය[නා.] ප්‍රකාශනය ; පුළුල්ව නිවේදනය කිරීම ; අදහස්, හැඟීම්, ආරංචි ආදිය දැනුම් දීම ; පතුරුවා හැරීම.
සන්නිවේශය[නා.] මැනවින් පිහිටුවීම ; පිළියෙල වීම.
සන්නිශ්‍රය[නා.ප්‍ර.] ඇසුරු කිරීම ; ආශ්‍රය ; එක්වීම.
සන්නිහිත[වි.] මනාකොට තැබූ ; මැනවින් පිහිටුවන ලද.
සන්මාර්ගය[නා.] යහපත් මඟ ; සුමග.
සන්සන්දනය[නා.] සමාන අසමානකම් සසඳා බැලීම ; සැසඳීම.
සන්සල[වි.] චංචල ; සෙලවෙන ; සැලෙන.
සන්සුන්, සන්හුන්[වි.] කලබල රහිත ; සාන්තදාන්ත ; නිවුණු.
සන්‍යය[නා.] අර්ථ විවරණය.
සන්‍යාසය[නා.] 1. ගිහිගෙය හැර තපසට යාම. 2. අධික රුධිර පීඩනය නිසා හටගන්නා සිහි නැතිවීමේ රෝගය.
සනා[නා.ප්‍ර.] ස්නේහය ; ආදරය. [වි.] ස්නානය කරන.
සනාතන සභාව[නා.] විශ්වවිද්‍යාලයක අධ්‍යයන කටයුතු හා පරිපාලනය භාර මණ්ඩලය.
සනාතන, සනාතනික[වි.] සදාකාලික ; නොනැසී පවතින ; නොවෙනස්ව පවතින.
සනාථ[වි.] 1. පිහිට සහිත ආරක්ෂා සහිත. 2. ඔප්පු කළ හැකි ; සාක්ෂ්‍ය සහිත ; ඔප්පු කළ.
සනාල(පාරිභා.) [වි.] නාල සහිත ; ධමනි පිළිබඳ.
සනාල කලාපය(පාරිභා.) [නා.] ශාක දේහයක තිබෙන ද්‍රව එහා මෙහා ගෙන යන ශෛලවාහිනී පද්ධතිය.
සනාල ගුප්ත යෝගිය(පාරිභා.) [නා.] පුරුෂ කේශර හෝ ස්ත්‍රී කේශර නැති බැවින් නියම පුෂ්ප හටනොගන්නා ශාකය.
සනාල ශාක(පාරිභා.) [නා.බහු.] බීජ ශාක හා පර්ණාංග.
සනාලික(පාරිභා.) [වි.] දික් අතට කාණුවක් වැටුණු.
සනාව[නා.] සෙනෙහස ; ස්නේහය.
සනිටුහන[නා.] ස්ථිර අධිෂ්ඨානය ; ඉටා ගැනීම ; තීරණය ; නිශ්චය.
සනීපය[නා.] ලෙඩදුක්වලින් තොර බව ; නිරෝගී බව.
සනීපාරක්ෂාව[නා.] නිරෝගි බව රැකීම ; සෞඛ්‍යය ආරක්ෂා කිරීම.
සනුමානය[නා.] සම්මානය ; බුහුමන ; ගෞරවය.
සනුහරේ(කථා.) [නා.] ජාතිය ; වර්ගය ; පරම්පරාව.
සඳ[නා.ප්‍ර.] 1. චන්ද්‍රයා ; සිසි. 2. උත්තමයා. 3. සඳුට හිමි දිනය ; සඳු දින. 4. (ජ්‍යෝති.) නවග්‍රහයන්ගෙන් එකක් වූ සඳු ග්‍රහයා. 5. සඳ වැනි ලපය. 6. මොනර පිලෙහි ඇස ලකුණ ; චන්ද්‍රාක්ෂිය. 7. සෙනෙහස ; ආදරය. 8. පිනි. 9. (ව්‍යාක.) පදයන්හි පෙරපර අකුරු ගැළපීම ; වර්ණ ගැළපීම. 10. (ශරීර) සන්ධිය. 11. සතුට ; ප්‍රීතිය ; ආශාව ; කැමැත්ත. 12. සන්ධ්‍යා කාලය. 13. ස්ත්‍රිය; කාන්තාව. 14. පෙම්වතිය ; ප්‍රියාව. 15. සඳුන් ; චන්දන. 16. සුවඳ ; සුගන්ධය. 17. ඇතා ; හස්තියා. 18. නෙළුම් මල. 19. සැකය ; සංකාව.
සඳ උදම(පාරිභා.) [නා.] චන්ද්‍රයාගේ ආකර්ෂණය නිසා සාගර මුහුදු ආදියෙහි ඇති වන වඩදිය සහ බාදිය.
සඳ එළිය[නා.] සඳෙන් ලැබෙන එළිය ; චන්ද්‍රාලෝකය.
සඳ කැන්[නා.ප්‍ර.] 1. සඳ රැස් සමූහය. 2. මොනරා.
සඳකඩ පහණ[නා.ප්‍ර.] අඩ සඳ වැනි ගල ; ගොඩනැගිලිවල පියගැට පෙළ පාමුල ඇති සත්ව රූප, ලියකම්, මල්කම් කැටයම් කළ අර්ධ-චන්ද්‍රාකාර පාෂාණය.
සඳකත[නා.] 1. සඳ රැස් ; චන්ද්‍රකාන්තිය. 2. චන්ද්‍රකාන්ත පාෂාණය. 3. සන්ධ්‍යාව නමැති කාන්තාව.
සඳකත ගෙහ[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රකාන්ත පාෂාණමය ගෘහය.
සඳකත සිලිල්[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රකාන්ත පාෂාණයෙන් ගලන ජලය.
සඳකත් පහණ[නා.] චන්ද්‍රකාන්ත පාෂාණය.
සඳකත් මිණ[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රකාන්ත මාණික්‍යය.
සඳකර[නා.ප්‍ර.] සඳරැස්.
සඳකල[නා.ප්‍ර.] සවස් කාලය ; සැඳෑ කාලය.
සඳනඟරා[නා.ප්‍ර.] ඇඟේ ගාන සඳුන්.
සඳමඬල[නා.] සඳෙහි පෙනෙන කොටස ; චන්ද්‍ර බිම්බය.
සඳමිඳුලු[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ සන්ධිස්ථාන ඇතුළත ඇති උකු ද්‍රව්‍යය ; මිඳුලු.
සඳරම්[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණුගේ භාර්යාව ; ශ්‍රී කාන්තාව.
සඳරා[නා.ප්‍ර.] 1. තද ඇල්ම ; දැඩි ආශාව ; ඡන්ද රාගය. 2. මත්පැන් ; මදිරා.
සඳලුතලය[නා.] මහල් ගොඩනැගිලි ඉදිරියෙහි (විශේෂයෙන් සඳ එළිය වැටෙන පරිදි, වහල නැතිව තනා ඇති කොටස ; සඳැල්ල.
සඳලේ[නා.ප්‍ර.] කවාකාර රේඛාවක් මෙන් පෙනෙන නව හඳ ; චන්ද්‍රලේඛාව.
සඳස්[නා.ප්‍ර.] කාව්‍ය ලක්‍ෂණ විෂයට අයත් ඡන්දස් ශාස්ත්‍රය.
සඳහන[නා.] 1. සිහිය ; මතකය ; ස්මරණය ; කල්පනාව. 2. ලකුණු කිරීම ; ලියා තැබීම ; ලියූ දෙය. 3. ජන්ම පත්‍රය ; හඳහන.
සඳහා[නි.] පිණිස ; ගැන ; උදෙසා ; නිසා.
සඳැස්[නා.ප්‍ර.] 1. මොනර පිලෙහි තිබෙන ඇසක් වැනි ලකුණ ; පිලැස. 2. සිත හා ඇස. 3. මාත්‍රා විසින් පෙන්නුම් කරන ඡන්දස.
සඳු[නා.ප්‍ර.] 1. හඳ ; චන්ද්‍රයා. 2. කැමැත්ත ; ආශාව ; ඡන්දය.
සඳුන් ගල[නා.] සඳුන් කල්ක සාදාගැනීමේදී උරච්චි කිරීමට භාවිත කරන ගල.
සඳුන්, හඳුන්[නා.ප්‍ර.] සුදු කහ රතු වශයෙන් දෙ වැදෑරුම්ව පවතින වටිනා ඖෂධ දැවය.
සපත්තිය[නා.]අනිත් බිරියක හෝ බිරියන් සමඟ එකම සැමියා බෙදා ගන්නා භාර්යාව.
සපත්තුපාලම[නා.] තද වැහිවලදී උඩින් වතුර ගලා යන සේ පහත්කොට සාදන ලද පාලම ; පැන්නම් පාලම.
සපත්නීරෝෂය[නා.] බිරියක් තුළ (සැමියාගේ) වෙනත් බිරියක් වෙත ඇති වන කෝපය.
සපතේරුවා[නා.] සපත්තු මහන්නා.
සපථය[නා.] දිවුරා ප්‍රකාශ කිරීම ; දිවුරුම.
සපද[නා.ප්‍ර.] මීමැස්සා ; බඹරා.
සපදන්[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) 1. දානාදිය ලැබීමේ අර්ථය ප්‍රකාශ කරන විභක්තිය ; සම්ප්‍රදාන විභක්තිය. 2. සිංහලයේ කාරක හයෙන් එකක්. 3. ගෙවල් පිහිටි අනුපිළිවෙළ ; ගෙපිළිවෙළ ; ගෘහපටිපාටිය. 4. භික්ෂූන්ගේ පිළිවෙළ අනුව පිඬු සිඟායාමේ ධුතාඞ්ගය ; සම්ප්‍රදාන චාරිකාව.
සපදාන චාරිකාව[නා.] ගෙපිළිවෙළ නොඉක්මවා පිඬු පිණිස හැසිරීම.
සපනවා[ක්‍රි.] 1. විකනවා ; හපනවා. 2. දෂ්ට කරනවා ; එකට වද්දනවා ; ගටනවා ; ඝට්ටනය කරනවා.
සපන්[වි.] 1. යුක්ත ; යුතු. 2. දක්ෂ ; ශූර ; හපන්.
සපනා[නා.] දක්ෂයා ; සූරයා ; සමර්ථ පුද්ගලයා ; හපනා.
සපය[නා.] යමක් විකා ඉස්ම උරාබීමෙන් පසු ඉතිරි වන රොඩ්ඩ ; හපය.
සපයනවා[ක්‍රි.] 1. අවශ්‍ය දේ ලබා දෙනවා ; සම්පාදනය කරනවා ; උපයනවා. 2. මෙහෙවරක් ඉටු කරනවා ; සලසාලනවා.
සපරම[නා.] කුඩුම්බිය මතුපිට නොසිට ගිලී යන පරිදි ඉස්කුරුප්පු ඇණයක් සවි කිරීමට තවුවක කළ කැපීම.
සපරම් තලය(පාරිභා.) [නා.] සරනේරු, සිදුරු, විදමන් ආදියේ කට මහත් කරන උපකරණය ; සපරම් කටුව.
සපල[වි.] ප්‍රතිඵල සහිත ; ප්‍රයෝජනවත් ; සාර්ථක ; සඵල.
සප්[නා.ප්‍ර.] සර්පයා.
සප්ත[වි.] හත ; හතකින් යුත් ; සත් වැනි.
සප්ත ආර්යධනය[නා.] ආර්ය පුද්ගලයන් උතුම් කොට සලකන ධන සත ; සද්ධා, සීල, හිරි, ඔතප්, සුත, චාග සහ පඤ්ඤා යන ආර්ය ධන හත.
සප්ත සතක, සප්ත ශතක[වි.] සත් සිය ; සත් සියයෙන් යුතු ; සියයේ කොටස් හත බැගින් ඇති.
සප්තදශ[නා.ප්‍ර.] දහහත ; දාහත ; සතළොස.
සප්තබෝධ්‍යංග[නා.ප්‍ර.] බෝධි නම් වූ මාර්ග ඥානවලට කාරණ ව සිටින ධර්ම සමූහය ; නිවන් ලබාගැනීමට උපකාර වන ධර්ම සත වන සති, ධම්මවිජය, වීරිය, පීති, පස්සද්ධි, සමාධි සහ උපේක්ඛා.
සප්තම[වි.] සත්වැනි.
සප්තර්ෂිය[නා.] තාරකා හතකින් යුක්ත වූ තරු කැටිය ; හත්දින්න.
සප්තස්වරය[නා.] සංගීත ශාස්ත්‍රයේ එන ස, රි, ග, ම, ප, ධ, නි යන ස්වර හත.
සප්තාශ්ව[සප්ත+අශ්ව] [නා.ප්‍ර.] සූර්යයා ; හිරු ; සතියේ දවස් හත නිරූපණය කරන අශ්වයන් හත් දෙනෙකුගෙන් යුත් වාහනයක් ඇති සූර්ය දිව්‍ය රාජයා.
සප්තාහය[නා.] හත් දවස ; සතිය.
සප්තුඩු[නා.ප්‍ර.] විෂ වෛද්‍යවරයා.
සප්පයා[නා.] 1. රා අරක්කු වැනි මත්ද්‍රව්‍ය බෝතල්වලට ගසා ඇති මූඩිය. 2. (කථා.) ළදරුවා ; කුඩා දරුවා. 3. සර්පයා.
සප්පරාව[නා.] (බර කරත්තයේ) වියගහ ඒරිය කඳට තබා යොදන ලණු බැඳුම.
සප්පසිරුපමාව[නා.] කාමය සර්ප හිසක් බඳු යැයි දක්වන උපමාව.
සප්පායම්, සප්පායන්[නා.ප්‍ර.] 1. අනුභව කිරීම ; ආහාර වැළඳීම. 2. සාත්තුව ; සැලකීම.
සප්පි[නා.ප්‍ර.] ගිතෙල් ; එළකිරෙන් ලබාගන්නා තෙල්.
සප්පිළාවා[නා.] සර්ප පෝතකයා ; නයි පැටියා.
සප්පුරිසයා[නා.] සත්පුරුෂයා ; යහපත් තැනැත්තා.
සප්පෝරු[නා.ප්‍ර.] ගෞරවය නැති වීම ; ගෞරවය විනාශ වීම.
සප්ලි[නා.ප්‍ර.] ගිවිසුම ; පොරොන්දුව ; ප්‍රතිඥාව.
සප්‍රත්‍යය[වි.] හේතු සහිත වූ ; ප්‍රත්‍යය සහිත.
සප්‍රතිඝ[වි.] ද්වේෂ සහගත වූ ; අරමුණෙහි හැපීම් ගැටීම් සහිත වූ.
සප්‍රතිභය[නා.ප්‍ර.] භය සහගත වූ දේ ; භය.
සප්‍රධානවාසය[නා.] තමා ප්‍රධාන කොට වාසය කිරීම.
සප්‍රසාද[නා.ප්‍ර.] (කතෝලික ආගමේ) ස්වාමීන්ගේ රාත්‍රි භෝජනය ; සත්ප්‍රසාද.
සප්‍රාය[වි.] යෝග්‍ය වූ ; සුදුසු වූ.
සපා[නා.ප්‍ර.] 1. මී මැස්සා. 2. සර්පයා.
සපාකනවා[ක්‍රි.] (බල ආදි සතුන්) දත්වලින් ඉරා කඩා කනවා.
සපිධාන(පාරිභා.) [වි.] ඇරෙන වැහෙන පියනක් බඳු ආවරණයෙන් යුතු ; කරමල් පියනින් සමන්විත.
සපියෝ[නා.ප්‍ර.] 1. සම්ප්‍රයෝගය ; එක්වීම ; එක්ව යෙදීම. 2. යුද්ධය ; සංග්‍රාමය.
සපු[නා.ප්‍ර.] 1. සුවඳවත් මල් සහිත ගස් වර්ගයක්. 2. සම්පත්තිය ; ශෝභාව. 3. මල ; පුෂ්පය. 4. කාව්‍ය ප්‍රභේදයක් ; චම්පු කාව්‍යය. 5. සර්පයා ; නාගයා.
සපුච්ඡ[වි.] වලිගයක් වැනි උපාංගයක් සහිත වූ
සපුනා[නා.ප්‍ර.] නයා ; නාගයා ; පණිඳු.
සපුරනවා[ක්‍රි.] සම්පූර්ණ කරනවා ; ඉෂ්ට කරනවා.
සපුරිස්[නා.ප්‍ර.] යහපත් පුද්ගලයා ; සත්පුරුෂයා ; ගුණවතා.
සපුව[නා.] සැපත ; සම්පත්තිය ; ශෝභාව.
සපුෂ්පශාක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මල් හටගන්නා ගස් වැල් ආදිය ; පුෂ්ප දරන ශාක විශේෂ.
සඵනීකරණය(පාරිභා.) [නා.] රසායන ද්‍රව්‍ය සබන්වලට හැරවීම ; සබන් බවට පරිවර්තනය කිරීම.
සඵල[වි.] ඵලදායක වූ ; ප්‍රයෝජන සහිත වූ.
සඵලීකෘත[වි.] සඵල හෙවත් සාර්ථක කළා වූ.
සබකෝලය, සබකෝලෙ[නා.] සභාවක් හෝ පිරිසක් ඉදිරියට පැමිණ කථා කිරීමට ඇති ලැජ්ජාව සහිත පැකිළීම ; තැතිගැන්ම.
සබත් දිනය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ආගමික වතාවත් සඳහා වෙන් වූ දිනය ; සතියේ සත්වන දිනය.
සබන්[නා.ප්‍ර.] ශරීර, වස්ත්‍ර ආදියෙහි කුණු ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන මෘදු පෙණ නංවන රසායනික නිෂ්පාදනයක්.
සබන් කුකුළාහබන් කුකුළා බ.
සබඳ[වි.] බැඳී පවතින. [නා.ප්‍ර.] 1. ගැළපීම ; සම්බන්ධය. 2. සම්බන්ධයක් ඇත්තා ; මිතුරා ; යහළුවා. 3. අයිතිකාරයා ; ස්වාමියා.
සබය[නා.] 1. සමූහයක් රැස්වන ස්ථානය ; සභාව ; රැස්වීම. 2. ස්වභාවය ; ප්‍රකෘතිය.
සබර[නා.ප්‍ර.] 1. සතුන් දඩයම් කරන්නා ; වැද්දා. 2.මත්ස්‍ය විශේෂයක්. 3. මී මැස්සා.
සබරකඩ[නා.ප්‍ර.] වැද්දන් සිටින වනය.
සබරන[නා.ප්‍ර.] සබර ගස් වනය.
සබල්බ[වි.] බල්බ සහිත වූ ; බල්බ වැනි වූ.
සබලී[නා.ප්‍ර.] බලය ඇති පුද්ගලයා ; බලවතා.
සබව[නා.ප්‍ර.] 1. සැබෑව ; සත්‍යය ; ඇත්ත. 2. ස්වභාවය.
සබවස[නා.] 1. සත්‍ය වචනය ; සැබෑ ප්‍රකාශනය. 2. සභ්‍ය වචනය ; ශිෂ්ට වචනය ; ප්‍රකාශනය.
සබ්බ[වි.] සියලු ; සර්ව.
සබ්බච්ඡන්න[වි.] සියල්ල වසා සිටින්නා වූ හෝ වසන ලද්දා වූ.
සබ්බඤ්ඤු[වි.] සියල්ල දන්නා වූ ; දතයුතු සියලු දේ දැනගත්.
සබ්බට්ඨක[වි.] සියලු දෙයින් ම අට අට බැගින් වූ.
සබ්බද්දිවාරය(කථා.) [නා.] 1. මුළු කාලය ; සියලු කාලය. 2. මුළු පළාත ; විශාල බිම් ප්‍රමාණය.
සබ්බනාසනය[නා.] භික්ෂූත්වය මුළුමනින් ම විනාශ වී යාමට හේතු වන බරපතළ වැරැද්ද.
සබ්‍රහ්මචාරී[වි.] සමාන බඹසර ඇති.
සබා[වි.] 1. භාග්‍ය සහිත ; භාග්‍ය සම්පන්න. 2. ප්‍රභා සම්පන්න ; කාන්තිමත්. 3. නිවැරදි. [නා.ප්‍ර.] 1. සත්‍යය ; සැබෑව. 2. ස්වභාවය.
සබාසය[නා.] 1. සිය බස ; සිංහල භාෂාව. 2. සංස්කෘත, ප්‍රාකෘත, මාගධ, අපභංස, පෛශාචි සහ සෞරසේනි යන භාෂා හය ; ෂඩ් භාෂා.
සබැඳියාව[නා.] අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් වන මනා බැඳීම ; සම්බන්ධය ; මිත්‍රත්වය.
සබෑ[නා.ප්‍ර.] සහෝදරයෝ හය දෙනා.
සබුක්කාලම[නා.] 1. වාඩි වීම සඳහා බිම අතුරන පලස. 2. සාළුව.
සබුක්කුව, සමුක්කුව, සඹුක්කුව[නා.] කසය ; අශ්වයාට තළන කසය.
සබුස්[නා.ප්‍ර.] ලන්දේසීන් අතර ව්‍යවහාර වූ මුදල් වර්ගයක්.
සබොග්[නා.ප්‍ර.] ගොවිතැන් ක්‍රම විශේෂයක් ; තෙත් හෝ දියෙන් වැසුණු කුඹුරුවල වී ඉසීමේ ක්‍රමය.
සභංග[වි.] දාරයෙහි එක තරමේ රවුම් දත් තිබෙන්නා වූ.
සභය[වි.] භය සහිත වූ.
සභ්‍ය[වි.] ශිෂ්ට ; ශීලාචාර ; හික්මුණු ; උතුම් ගති පැවතුම්වලින් යුත් සබයට සුදුසු.
සභ්‍යත්වය[නා.] ශිෂ්ට භාවය ; හැදියාව ; සමාජයක ශිෂ්ටත්ව මට්ටම හෝ රටාව.
සභාග[වි.] 1. කොටස් හෙවත් ප්‍රභේද සහිත වූ. 2. මිත්‍ර වූ ; එක් ව කටයුතු කරන්නා වූ ; සහභාගි ; සංයෝගී. [නා.ප්‍ර.] තම කොටස ; ස්වකීය කොටස.
සභාගයා[නා.] 1. සමානයා ; සහවාසකයා. 2. සහවාසක භික්ෂුව ; ඔවුනොවුන් එක් ව විනය කර්ම කරන භික්ෂූන් අතරින් එක් භික්ෂුවක්.
සභානායක[නා.ප්‍ර.] 1. සභාවක ප්‍රධානයා ; සභාපති. 2. මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සිටින ආණ්ඩු පක්ෂ මන්ත්‍රීගේ වැඩ කටයුතු මෙහෙයවන ප්‍රධානයා.
සභාපති[නා.ප්‍ර.] 1. සභාවෙහි මුලසුන දරන පුද්ගලයා. 2. සංස්ථා, සමාගම් ආදියෙහි ප්‍රධානයා.
සභාර්හ[වි.] සභාවට සුදුසු වූ ; සභ්‍ය වූ.
සභාව[නා.] 1. විදිමත් ව රැස් වූ පිරිස ; විධිමත් රැස්වීම. 2. ශාලාව ; රැස්වීම් ශාලාව. 3. ක්‍රිස්තු බැතිමතුන් අයත් සංවිධානය.
සභිකයා[නා.] සභාවෙහි නියුක්ත පුද්ගලයා ; සභාවෙහි සාමාජිකයා.
සම[වි.] 1. සමාන ; සදෘශ්‍ය ; තුල්‍ය ; ඒකාකාර. 2. සමතලා ; වළ ගොඩැලි රහිත. 3. නිසි ; යෝග්‍ය ; යහපත්. 4. නිවැරදි. [නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයෙහි මතුපිට තිබෙන සිවිය ; චර්මය. 2. සමය ; කාලය ; ඍතුව ; වකවානුව. 3. උපමාව ; දෘෂ්ටාන්තය. 4. මැදහත් බව ; මධ්‍යස්ථභාවය. 5. මධ්‍යස්ථාකාරයෙන් පවත්නා සංගී. රාගයක්. 6. පැරණි ; සැහැලි වෘත්ත විශේෂයක්. 7. කෙලෙස් නසන ප්‍රතිපදාව හෙවත් ප්‍රතිඥාව. 8. චන්ද්‍ර කාන්තිය. 9. ශ්‍යාම වර්ණය ; කළු පැහැය. 10. වසන්ත වනය.
සම අවතල[වි.] පැත්තක් අවතල ද අනෙක් පැත්ත සමතල ද වූ.
සම උත්තල[වි.] පැත්තක් උත්තල වූ ද අනෙක් පැත්ත සමතලා වූ ද.
සම උදම්[වි.] එක ම වේලාවට ඒ ඒ තැන දක්නට ලැබෙන වඩදිය සම්බන්ධ.
සම නාමතාව[නා.] දැනටමත් භාවිතයෙහි ඇති නමක් අනෙකකට දීම.
සම නිඹුල්ලු[නා.බහු.] සමාන ආවේණික ලක්ෂණ ඇති එක ම ඩිම්බයෙන් උපන් දරු දෙදෙන ; ඒක ඩිම්බක නිඹුල්ලු.
සම සංඛ්‍යා ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] දෙන ලද අදාළ කරුණු හෙවත් දත්ත සිතියම්ගත කිරීමේ ක්‍රමය.
සමංගීකරණය, සමඞ්ගීකරණය[නා.] සංවිධාන කිරීම ; කාර්ය මණ්ඩලීකරණය.
සමංජස[නා.ප්‍ර.] සම වූ මාර්ගය හෙවත් මාවත.
සමක[වි.] 1. සමාන වූ ; සමතුල්‍ය වූ. 2. නිරක්ෂයට සම්බන්ධ වූ. 3. සමාන ද්‍රාවණ පිළිබඳ වූ. 4. සම ප්‍රමාණ වූ ; සම පරිමාණ වූ. 5. සමාන අගයෙන් යුත් ; බිල්පත් කොටස් ආදිය එහි සඳහන් මිලටම විකිණීම පිළිබඳ වූ.
සමක භාරය, සමක භාරාංකය[නා.] බර අනුව හයිඩ්‍රජන් ඒකකයක් සමඟ සංයෝජන වන මූල ද්‍රව්‍යයක හෝ ඛණ්ඩයක හෝ බර.
සමකක්ෂය[නා.] එකම තලය හෙවත් එකම තත්ත්වය.
සමකත්වය[නා.] කිසියම් ද්‍රාවණීය ලීටරයක ඇති ග්රෑම් සමක සංඛ්‍යාව වශයෙන් ප්‍රකාශ ලද සාන්ද්‍රණය.
සමකය[නා.] 1. නිරක්ෂ රේඛාව. 2. සමාන අගය ; සමාන වටිනාකම.
සමක්කට්ටු, සමත්කට්ටු[නා.ප්‍ර.] 1. සැලකිලි ; සංග්‍රහ ; රාජ්‍ය සම්මාන. 2. ගෘහ උපකරණ ආදී වස්තු.
සමක්ෂ[වි.] අභිමුඛ ; ඉදිරියෙහි සිටින ; පැහැදිලිව පෙනෙන.
සමක්ෂක[වි.] එක ම අක්ෂයක් සහිත.
සමක්ෂණිකතාව(පාරිභා.) [නා.] එක විට සිදු වන බව.
සමක්ෂිතිජ[වි.] තිරස් ; හරහට වැටුණු ; පොළොවට සමාන්තර වූ.
සමක්ෂිතිය[නා.] එක විට සිදු විය හැකි දෙය.
සමක්ෂේත්‍ර ප්‍රක්ෂේපණය[නා.] යාව පිහිටි දේශාන්තර රේඛා දෙකකින් හා යාව පිහිටි අක්ෂ භාග දෙකකින් ද සීමා වූ කොටසක් තවත් කොටසක් හා ක්ෂේත්‍රඵලයෙන් සම ව පවතින සේ දක්වන ප්‍රක්ෂේපණය.
සමක්ෂේත්‍රය[නා.] තලය ; සමතලය.
සමක්‍රාන්ති(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමාන වූ ක්‍රාන්තිය.
සමක්‍රාන්ති රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] සමාන චුම්බක ක්‍රාන්තියක් තිබෙන ලක්ෂ්‍ය ඔස්සේ ඇඳි රේඛාව.
සමකාරකය[නා.] තුල්‍ය වූ ඉන්ද්‍රිය ; සමාන වස්තුව.
සමකාර්ය[නා.ප්‍ර.] වෙනස් වස්තු අතර ඇති ඒකාකාරී ක්‍රියාව ; සාදෘශ්‍ය කටයුත්ත.
සමකාල කම්පන රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] භූමි කම්පාවකට ලක්වන ස්ථාන යාකර අඳින රේඛාව.
සමකාල වර්තනය[නා.] එක පිට එක වැටීම හෝ එක විට සිද්ධවීම ; සම්පාතය.
සමකාලකාරකත්වය(පාරිභා.) [නා.] එක විට සිදුවෙන බව ; එක විට සිදුවීමට සලස්වන බව.
සමකාලාවර්ත(පාරිභා.) [වි.] (බට්ටාගේ දෝලනය මෙන්) ක්‍රමික ආවර්ථිතාවෙන් යුත්.
සමකාලිකයා[නා.] එක ම යුගයක ජීවත් වූ හෙවත් එකම කාලයක සිටි තැනැත්තා.
සමකාලීන[වි.] එක ම කාලයට අයත්.
සමකාලීන ප්‍රවේගය[නා.] සමකාලීන ව පවත්නා වේගය හෙවත් ජවය.
සමකේන්ද්‍රික[වි.] සමාන කේන්ද්‍රීය වූ ; එක ම කේන්ද්‍රයෙන් යුත්.
සමඛණ්ඩකය(පාරිභා.) [නා.] සතකුගේ ශරීරයේ දික් අක්ෂය දිගේ නැවත නැවත පිහිටි පූරක ; දෛහ පිණ්ඩය.
සමඛණ්ඩිත[වි.] (සතකුගේ ශරීරයේ) දර්ශිත ලෙස සමාන වුව ද හරියට ම සමාන නොවන පිළිවෙළේ ඛණ්ඩ ගණනාවක් ඇති.
සමඛාරි(පාරිභා.) [වි.] එකට ගැළපෙන ; සංගත ; සම්බන්ධකම් පවත්නා.
සමග වාසය, සමගි වාසය[නා.] 1. එකමුතු ව විසීම ; සමගි ව එකා මෙන් වාසය කිරීම. 2. එකට විසීම ; සහ වාසය.
සමගතික[වි.] සමාන ආකර්ෂණ ශක්තියක් පෙන්නුම් කරන.
සමගල[නා.ප්‍ර.] කහ මිරිස් ගල ; ඇඹරුම් ගල.
සමග්‍ර[වි.] සමගි වූ ; එකතු වූ.
සමග්‍රහය[නා.] ගීත ගායනය හා තාල වාදනය යන දෙක ම එක විට ආරම්භ කිරීම.
සමගාමී[වි.] එකට පවතින ; එක්ව ගමන් කරන.
සමගාමී සමීකරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එකම මූලවලින් යුක්ත සමීකරණය.
සමගි[වි.] අවිරුද්ධ ; එකමුතු.
සමගිය[නා.] එකමුතුකම ; සුහදතාව ; සාමග්‍රිය.
සමගොත්[නා.ප්‍ර.] 1. සමාන ගෝත්‍ර ඇත්තා ; නෑයා. 2. සම වූ ගෝත්‍රය.
සමඝනත්ව රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] යම් ස්තරයක එක ම ඝනකම තිබෙන තැන් යා කරමින් සිතියමක ඇඳි රේඛාව.
සමඞ්ගි, සමඞ්ගී, සමංගි[වි.] යුක්ත වූ ; සමන්නාගත.
සමඞ්ගිකාරකය(පාරිභා.) [නා.] ජීව වස්තුවක් ඇති කරන්නා.
සමචතුරස්‍රය[නා.] සම පාද ඍජු කෝණාස්‍රය.
සමච්චලය, සමච්චලේ[නා.] 1. සරදම ; විහිළුව ; පහත් කොට සැලකීම. 2. සංසිඳීම.
සමච්ඡේද[නා.ප්‍ර.] සමාන කොටස් දෙකකට බෙදීම.
සමචාරී[වි.] එකට බැඳුණු ; සංගත. [නා.ප්‍ර.] දැහැමි පැවතුම් ඇත්තා ; පාපයෙන් වෙන් ව හැසිරෙන තැනැත්තා.
සමචික්කණය[නා.] ඖෂධ වර්ග දිය මිශ්‍ර කොට කැකෑරීමේ දී තෙල් හා කල්ක ඉල්පී පැසෙන පදම.
සමජ, සමජු, සමජ්ජ[නා.ප්‍ර.] නැටුම් ; නෘත්‍ය ; නෘත්‍ය ගීත පැවැත්වීම.
සමජන්මාණුකතාව(පාරිභා.) [නා.] සමයෝගය ; එක ම ප්‍රමාණයේ හා ස්වරූපයේ ජන්මාණු සංයෝජනය වීම.
සමජ්ජනිය[නා.] අතුගාන උපකරණය ; මුස්න.
සමජා, සමජාත[වි.] සමාන වූ ජාති ඇති ; එක ම ප්‍රභවයක් ඇති ; පොදු පෙළපතකින් යුක්ත.
සමජාතය[නා.] සම ප්‍රභවය.
සමජාතීය[වි.] 1. හැම පාදයක ම එක ම ප්‍රමාණයෙන් හෙවත් එක ම මානවලින් පවතින. 2. පෙළපත පොදු නිසා සමාන වූ.
සමජීවිකතාව[නා.] ආදායමට අනුව වියදම් කිරීම ; පමණ දැන වියදම් කිරීම.
සමට්[නා.ප්‍ර.] කෝටුව ; සැමිටිය.
සමණ[නා.ප්‍ර.] 1. මහණ වූ තැනැත්තා ශ්‍රමණයන් වහන්සේ ; භික්ෂුව. 2. ස්වාමි පුරුෂයා ; වල්ලභයා.
සමණ කුත්තකයා[නා.] ශ්‍රමණයකු ලෙස හඟවමින් හැසිරෙන්නා ; ශ්‍රමණ වේශධාරියා.
සමණකප්පිය[වි.] භික්ෂූන්ට සුදුසු ; ශ්‍රමණයන්ට කැප වූ හෝ යෝග්‍ය වූ.
සමණභද්‍ර[නා.ප්‍ර.] මහණකමේ ගුණ ; ශ්‍රමණ භාවයේ ගුණ.
සමඬු[වි.] සරුසාර ; සමෘද්ධ වූ.
සමත[වි.] 1. සමර්ථ ; දක්ෂ. 2. සමස්ත ; සියලු ; මුළු. [නා.ප්‍ර.] 1. සමථය ; සංසිඳීම ; සමාධිය. 2. සම්මතය ; නියමය. 3. කෝකිල පක්ෂියා ; කොවුලා. 4. හාමත ; බඩගින්න හා පිපාසය. [නි.] හාත්පස ; සමීප.
සමතල(සංගී.) [නා.ප්‍ර.] සම වූ තාලය.
සමතල ආදර්ශය[නා.] මට්ටම් සහිත මතුපිටක් ඇති කැඩපත.
සමතලය, සමතලාව[නා.] වළගොඩැලි රහිත මට්ටම් වූ මතුපිටක් ඇති බිම ; සම බිම ; තැනිතලාව.
සමත්[වි.] යමක් කිරීමට හැකියා ඇති ; යමක් කරනු හැකි ; සමර්ථ ; දක්ෂ.
සමත්ත්වය, සමත්වය[නා.] 1. සමානකම ; සමභාවය. 2. සමනය ; සංසිඳීම. 3. කාව්‍ය රචනයෙහි දැක්වෙන කාව්‍ය ගුණයක්.
සමතා[නා.ප්‍ර.] 1. එකවර පැවැත්ම ; සමාන පැවැත්ම. 2. සමානාත්මතාව ; සාධාරණ බව. 3. සමභාරතාව ; සමභාරබව. 4. දක්ෂ පුද්ගලයා ; කාර්යක්ෂම තැනැත්තා.
සමතා බින්දුව(පාරිභා.) [නා.] ශුන්‍යය ; ශුන්‍ය බින්දුව.
සමතාන පේශිය(පාරිභා.) [නා.] බෙල්ලේ තිබෙන පළල් පේශිය.
සමතිත්තික[වි.] සම ව පිරුණු ; මුවවිට දක්වා පිරුණු.
සමතිස්[නා.ප්‍ර.] තිහේ සංඛ්‍යාව ; අඩු වැඩි නැති තිහ.
සමතිස්පැරුම්, සමතිස්පෙරුම්[නා.ප්‍ර.] බෝසත්වරයකු විසින් සම්පූර්ණ කළ යුතු බුද්ධකාරක ධර්ම තිහ ; දස පාරමිතාවේ එක් එක් පාරමිතාව ; පාරමිතා, උප පාරමිතා, පරමත්ථ පාරමිතා . වසයෙන් තුන් ගුණයකට බෙදීමෙන් ලැබෙන පාරමිතා තිහ.
සමතීව්‍ර රේඛා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පෘථිවියේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයේ සමාන ප්‍රබලතාවෙන් යුක්ත ලක්ෂ්‍යය ඔස්සේ ඇඳි රේඛා.
සමතුලාවාදය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි පවතින බව කියනු ලබන සම තත්ත්වය.
සමතුලිත[වි.] සමබර ඇති ; එක සමාන බලවේගවලින් යුක්ත ; ස්ථාවර.
සමතුලිත මිල[නා.ප්‍ර.] ඉල්ලුම හා සැපයුම යන දෙක ම එක සමාන කරන මිල ; ඉල්ලුම හා සැපයුම ස්ථාවර ව පවත්නා මිල.
සමතුලිතතා නියතය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රත්‍යාවර්ත ප්‍රතික්‍රියාවක සමීකරණයේ එක් පැත්තක පවතින අණුවල සක්‍රීය ස්කන්ධවල ගුණිතය අනෙක් පැත්තේ ගුණිතයට සමතුලිතතාවේදී දක්වන අනුපාතය.
සමතුලිතතාව, සමතුල්‍යතාව[නා.] 1. ප්‍රතිවිරුද්ධ බල හෙවත් ආවරණ සමබර ව පැවතීම. 2. ඉල්ලුම හා සැපයුම එක සමාන වීම ; මිල වෙනස් නොවී සමබර තත්ත්වයක පැවතීම.
සමථ භාවනාව[නා.] පංචනීවරණ ධර්ම සංසිඳවීම ලක්ෂණ කොට ඇති චිත්ත සමාධිය.
සමථය[නා.] 1. සමථ භාවනාව. 2. (පාරිභා.) දෙපක්ෂයක් අතර ඇති ආරවුලක් සංසිඳවීම.
සමදශාස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සමපාද දහයක් ඇති රූපය ; දශ භුජය ; දශ කෝණය.
සමද්විපාද ත්‍රිකෝණය[නා.] පාද දෙකක් පමණක් සමාන දිගැති ත්‍රිකෝණය.
සමදේශගුණය(පාරිභා.) [නා.] ඒකාකාර දේශගුණය ; විශාල වෙනස්වීම් නැති දේශගුණය.
සමධර්ම(පාරිභා.) [වි.] සමප්‍රමාණ ; සමපරිමාණ.
සමධිගත[වි.] මනා ව අවබෝධ කළ ; මනාව පැමිණි.
සමධිය[නා.] සතුට ; ප්‍රීතිය
සමන[වි.] 1. සමාන ; සදිසි. 2. අසල්වැසි ; සාමන්ත. [නා.ප්‍ර.] 1. සැමියා ; ස්වාමිපුරුෂයා. 2. යමරජ. 3. කුවේර.
සමනතෝදර[වි.] උත්තාන ; බොකු ගැසුණු.
සමනනවා[ක්‍රි.] නැවත නැවත සිහිපත් කරනවා ; සම්මර්ශනය කරනවා.
සමනන්තර[වි.] ළඟින් පිහිටි ; ඊළඟ ; ඒ එක්ක ම පිහිටි.
සමනන්තරය[නා.] 1. ඊළඟට පිහිටි දෙය ; ළඟින් වූ දෙය. 2. ඊළඟට ඇති කාලය ; අනතුරුව එළඹෙන කාලය.
සමනය[නා.] සංසිඳවීම ; සුව කිරීම ; සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත් කිරීම.
සමනල ගෝත්‍රය[නා.] පැළෑටි වර්ගවල කරල් ගෝත්‍ර ප්‍රභේද තුනෙන් කතුරුමුරුංගා, පිල ආදිය අයත් වන ගෝත්‍රය.
සමනල පුෂ්පය(පාරිභා.) [නා.] පෙති සමනලයකු මෙන් වූ පුෂ්පය.
සමනල මුරිච්චිය[නා.] ඇඟිලි වලින් කරකැවීමේ පහසුව සඳහා දෙපසට පෙති දෙකක් ඇති මුරිච්චිය.
සමනල වෑල්වය[නා.] සමනලයකුගේ හැඩයට සාදා ඇති වෑල්වය.
සමනලයා[නා.] විවිධ වර්ණවලින් අලංකාර පියාපත් සහිත, මල් පැණි බොන කෘමියෙක්.
සමන්[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අපර නාමයක්. 2. පිච්චවැල් වර්ගයක්. 3. සමන්තකූටයට අධිගෘහිත දෙවි කෙනෙකු වූ සුමන සුරිඳු.
සමන් බදුරු, සමන් බහදුරු[වි.] හැම ආකාරයෙන් ම යහපත් වූ. [නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සමන් බොක්සල්[නා.ප්‍ර.] සුමන සමන් දිව්‍ය රාජයා.
සමන්කුළ[නා.] සමනොළ කන්ද ; සමන්තකූට පර්වතය.
සමන්ත[වි.] 1. හැමතැන ; අවට. 2. සම්පූර්ණ ; සියලු.
සමන්තචක්ඛු[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ඥානය ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සමන්තචාරුජානු මණ්ඩලය[නා.] හැම අතින් ම මනෝඥ වූ දණ මඬල ; විශේෂයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පිරිපුන් දණ මඬල (අසූ අනුව්‍යංජනවලින් එකකි).
සමන්තභද්‍ර[වි.] සෑම ආකාරයකින් යහපත් වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. සෑම ආකාරයෙන්ම යහපත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. මහායාන බෝධිසත්වවරයෙක්.
සමන්තභුජ[නා.ප්‍ර.] 1. සියල්ල ගිලින්නා. 2. සියල්ල ගිලගන්නා ; ගින්න.
සමන්තාත්[වි.] හැම පැත්තෙන් ම ; හැම ලෙසින් ම.
සමන්දරු[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වාමි දරුවා ; සම්දරුවා. 2. රජු වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අධිපතියා.
සමන්නනවා[ක්‍රි.] 1. පරීක්ෂා කරනවා ; සෝදිසි කරනවා. 2. ඒකරාශි කරනවා ; අතපත ගානවා. 3. ඔප මට්ටම් කරනවා. 4. පුරුද්දනවා. 5. සමතලා කරනවා.
සමන්නාගත[වි.] යුක්ත වූ ; සමුපේත ; සහිත වූ.
සමන්නාහාරය[නා.] සැලකීම ; කල්පනාව.
සමන්නේසනාව[නා.] පරීක්ෂාව ; විමසීම.
සමන්වේෂණය[නා.] මනා ව සඳහන් කිරීම ; මනා ව ඉදිරිපත් කිරීම.
සමන්‍යාස(පාරිභා.) [වි.] සමාන ඉලෙක්ට්‍රෝනික ව්‍යූහවලින් යුක්ත අණුවලින් සෑදුණු.
සමනා[වි.] යුක්ත වූ ; සමන්නාගත.
සමනුගාහණය[නා.] ප්‍රකාශ කළ දෙයක් නැවත නැවත අනුමත කරවීම.
සමපංචභුජය(පාරිභා.) [නා.] එකම වෘත්තයක ස්පර්ශ වූ දිගින් සමාන වූ පැති පහක් ඇති රූපය.
සමපක්ෂ[වි.] අග්‍රස්ථ පත්‍රිකාවක් නැති සංයුක්ත පක්ෂවත් පත්‍රයක් පිළිබඳ වූ.
සමපක්ෂ්මීය(පාරිභා.) [වි.] ශරීරයේ සෑම තැන ම සමාන දිගෙන් යුත් පක්ෂ්ම තිබෙන.
සමපත්තියම[නා.] ආහාරපාන ක්‍රමවත් ව දිරවීම හෝ සම ව ඇඟට පත්තියම් වීම.
සමපරිණත[වි.] එක්වර මේරූ ; එක විට පරිණත වූ.
සමපරිණතිය[නා.] මලක රේණු සහ කලංක එක විට මේරීම.
සමපරිපුෂ්ප[නා.ප්‍ර.] පෙති සහ මණිපත්‍ර වෙන් කළ නොහැකි පුෂ්ප ; දල ශ්‍රේණි දෙක එක සමාන පුෂ්ප.
සමපරිමා[වි.] පරිමාවේ වෙනසක් නොවී සිදුවන.
සමපරිමා වක්‍රය[නා.] පරිමාව නියතව තබාගෙන මනින ලද රාශි සම්බන්ධ කර ඇඳි වක්‍රය.
සමපවන(පාරිභා.) [නා.] මඳ පවන.
සමප්පිත[වි.] 1. තෘප්ත ; සෑහීමකට පත්. 2. මනාසේ පිහිටා ඇති.
සමප්ලාස්මය[නා.] ලේ, වසා සහ කිරි යන ද්‍රව්‍යවල සමාන වූ ද්‍රව කොටස.
සමප්‍රභවතාව(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) පොදු පෙළපතකින් යුක්ත බව ; සමජාත බව.
සමප්‍රවෘත්ත[වි.] සමාන නොහොත් මධ්‍යස්ථ පැවතුම් ඇති.
සමප්‍රාවරිත(පාරිභා.) [වි.] සිනිඳු ප්‍රාවර රේඛාවකින් යුක්ත.
සමපාකය[නා.] තෙල් බෙහෙත් සහ ආහාර ආදිය සෑදීමේ දී තෙල් නිසි මධ්‍යම ප්‍රමාණයට පැසීම.
සමපාතය[නා.] එකපිට එක වැටීම ; එකක් බවට පැමිණීම.
සමපාද[නා.ප්‍ර.] 1. සම පතුල් ඇතිබව (බුදු සිරුරේ විශේෂ ලක්ෂණයකි). 2. සතර පද පද්‍යයක දෙවැනි සහ හතර වැනි පාද. [වි.] සමාන පැති ඇති ; පැති සියල්ල දිගින් සම වූ.
සමපාද ගෝලීය බහුඅස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] එක සමාන පැති ඇති ගෝලාකාර බහුකෝණය ; බහුභුජය.
සමපාද ත්‍රිකෝණය[නා.] පාද තුනම එක සමාන දිගින් යුත් ත්‍රිකෝණය.
සමපීඩන සටහන(පාරිභා.) [නා.] සමාන වායු පීඩනයෙන් යුත් ස්ථානය සඳහන් සටහන.
සමපීඩන සිතියම[නා.] සමාන වායු පීඩනයෙන් යුත් ස්ථාන පෙන්නුම්කර අඳින ලද සිතියම.
සමපීඩනය[නා.] 1. සමාන වායුපීඩනය. 2. එක සමාන බර හෙවත් පීඩනය යෙදීම.
සමපීඩිත(පාරිභා.) [වි.] සමපීඩනය වුණු ; සිහින් වුණු.
සමපුච්ඡවරල(පාරිභා.) [නා.] ඉහළටත් පහළටත් සමාන ව දෙකට බෙදුණු වලිග වරල.
සමපේක්ෂක[වි.] මහත් ලාභ ලැබීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් අවදානම් වෙළඳ ව්‍යාපාරවල යෙදෙන.
සමපේක්ෂක ආයෝජනය[නා.] වැඩි ලාභ ලැබීමේ අපේක්ෂාවෙන් අවදානම් සහිත ආයෝජනයක යෙදීම.
සමපේශියා[නා.] සමාන පේශිවලින් යුක්ත ජීවියා.
සමඵලය(පාරිභා.) [නා.] සමාන වූ බලය නොහොත් ශක්තිය.
සමබර[වි.] 1. සමාන බර ඇති ; මධ්‍යස්ථ බර ඇති. 2. හැම පක්ෂයකට ම සාධාරණ. 3. මනා ගැළපීමෙන් යුත්.
සමබල[වි.] සමාන බලය නොහොත් ශක්තිය ඇති ; අවශ්‍ය ශක්තිය හා පෝෂ්‍යය නිසි පරිදි ලබාදෙන.
සමබල නියෝජනය[නා.] රාජ්‍ය පාලනයේ දී පුද්ගල, ප්‍රදේශ ආදී භේද නොසලකා පොදු නීතියකට නොහොත් ප්‍රතිපත්තියකට අනුව රටවැසියා නියෝජනය කිරීම.
සමබලතාව[නා.] සජාතීයත්වය ; මධ්‍යස්ථ බව.
සමබව[නා.ප්‍ර.] 1. ප්‍රබන්ධයක පොදු රචනා විලාසයක් නොකඩවා පැවතීමේ ගුණය. 2. සමාන බව ; සාම්‍යය.
සමබාග[නා.ප්‍ර.] සමාන භාගය ; සමාන කොටස.
සමබෑවුම[නා.] අතරතුර නැගීම් බැසීම් නැති ක්‍රමානුකූල බෑවුම.
සමබිම[නා.] සමතලා බිම ; පර්වත, හෙල්, නිම්න ආදිය රහිත තැනිතලාව ; සමභූමිය.
සමබීජාණුක[වි.] එක වර්ගයක පමණක් බීජාණු ඇති.
සමභරිත[වි.] ඉවුර හෝ මුවවිට දක්වා පිරි ඉතිරී ගිය.
සමභාර රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] සමාන වායු පීඩනය ඇති ස්ථාන හරහා ඇඳි රේඛාව.
සමභාරතාව[නා.] සමබර බව ; සමතෝලනත්වය.
සමභුජ[වි.] එක සමාන පැති ඇති.
සමමිතික[වි.] දෙපැත්තෙහි සමාන ලෙස කොටස් පිහිටි.
සමමිතිය(පාරිභා.) [නා.] ඍජු රේඛාවක, තලයක, කේන්ද්‍රයක, අක්ෂයක දෙපැත්තෙහි සමාන ලෙස කොටස් පිහිටීම.
සමමූලය(පාරිභා.) [නා.] සමාන මූලය, සම ආරම්භය.
සමය[නා.ප්‍ර.] 1. ලබ්ධිය ; ධර්මය ; දෘෂ්ටිය. 2. මතය ; ඉගැන්වීම. 3. කාලය ; යුගය ; වේලාව. 4. සමූහය.
සමයං වෙලාව[නා.] ඉර බසින වෙලාව ; ගොම්මං වෙලාව.
සමයඥ[වි.] ධර්මය දැනගත්.
සමයන්, සමයම්[නා.ප්‍ර.] 1. පාන්දර, මධ්‍යාහ්නය, සැන්දෑව මැදියම් රැය යන අවස්ථා. 2. හොල්මන. 3. තොවිලය ; තොවිලයේ දී නිරූපිත අමනුෂ්‍ය රූපය. 4. නාඩගම ; විහිළුව ; විගඩම ; විකාරය.
සමයාගත[වි.] ආගම ධර්මයෙහි සඳහන් වූ.
සමයාන්තර[නා.ප්‍ර.] අන්‍ය ආගම් ; අන්‍ය ආගමික මත.
සමයුග්මක[වි.] එකම ප්‍රවේණි සාධකය ජනකයන් දෙදෙනාගෙන් ම උරුම වන.
සමයෝගය[නා.] එකට එක්වීම ; සමවායය.
සමර[නා.ප්‍ර.] 1. සටන ; යුද්ධය. 2. අනුරාගය ; ප්‍රේමය. 3. අනංගයා ; කාමදේවයා. 4. ගස් වර්ගයක්. 5. බිත්තිවල ආලේප කිරීමට ගන්නා කහපාට මැටි වර්ගයක් සහ ඒ සායම. 6. ස්මරණය ; සිහිවීම.
සමර්ථ[වි.] 1. දක්ෂ ; හපන් ; ශක්තිය ඇති. 2. සාමර්ථ්‍යය ලැබූ ; උසස් වූ.
සමර්ථනය[නා.] 1. ස්ථිර කිරීම ; නිශ්චය කිරීම ; තීරණය කිරීම. 2. ඔප්පු කිරීම.
සමර්ථයා[නා.] දක්ෂයා ; හපනා ; විභාගාදියෙන් ජය ලැබූ තැනැත්තා.
සමර්පණය[නා.] පැවරීම ; ප්‍රදානය ; පිළිගැන්වීම ; පැමිණවීම.
සමරුව[නා.] 1. ස්පර්ශ කිරීම. 2. අනුස්මරණය. 3. අනුස්මරණ උත්සවය. 4. ස්මාරකය.
සමරූප[වි.] සමාන රූප ඇති ; සමාකාර.
සමරූප කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සමාකාර මාධ්‍යය ; සාම්‍යය පිළිබඳ මාධ්‍යය.
සමරූපතා මූල ද්‍රව්‍යය(පාරිභා.) [නා.] සමාන ද්‍රව්‍ය එක ම ආකාරයට ඒකීකරණය වීමට හැකියාව ඇති මූල ද්‍රව්‍යය.
සමරූපිතාව[නා.] 1. සමානබව ; සම අංශවලින් යුක්ත බව. 2. සමානතාව ; සාම්‍යය.
සමල[වි.] කිළුටු ; මල සහිත ; අපිරිසිදු.
සමලංකෘත, සමලංකෘත[වි.] 1. මනා සේ අලංකාර කළ ; සැරසූ. 2. යුක්ත වූ.
සමලග්න[වි.] 1. ශරීරයේ එක් තැනකින් නිරෝගී පටකයක් ගෙන වෙනත් තැනක බද්ධ කිරීම පිළිබඳ වූ. 2. සමාන්තර පරිණාමය හේතුකොට ගෙන ව්‍යූහය හා විකාසනය සමාන වූ.
සමලම්බාක්ෂ ස්ඵටිකය[නා.] ඝනාකාර පළිඟුව.
සමලම්බාස්‍රය[නා.] ත්‍රපීසියම ; පාද දෙකක් සමාන්තර වූ ද, අනික් පාද දෙක සමාන්තර නොවූ ද චතුරස්‍රය.
සමලිංගිකතාව[නා.] 1. සමලිංග ඇති බව හෝ සමලිංග ඇති අය සේ හඟවන බව. 2. සමලිංගික රතිය.
සමවට[වි.] පොදු ප්‍රතිපත්තියක පිහිටි ; හරියට ම වට වූ ; සියල්ලන් කෙරෙහි එක සේ පැතුරුණා වූ.
සමවත[නා.] 1. සමාපත්තිය ; ධ්‍යානයට පත් වීම ; සමාපත්තියට සමවැදීම ; පැමිණීම ; පිවිසීම. 2. සමාන වූ වස්තුව.
සමවතාක්ෂය[නා.] කාන්දම ඇදගැනීමේ ශක්තිය ඇති ධ්‍රැවය.
සමවදන[වි.] ධ්‍යානයට, සමාපත්තියට පැමිණෙන.
සමවදිනවා[ක්‍රි.] ධ්‍යානයට, සමාපත්තියට එළඹෙනවා.
සමවන්[නා.ප්‍ර.] ශ්‍යාම වර්ණය ; තද නිල් පැහැය.
සමවලෝකනය[නා.] මැනවින් අවලෝකනය කිරීම ; මනාව පරීක්ෂා කිරීම.
සමවා[වි.] 1. සමප්‍රමාණ වූ ; සම පමණ ඇති. 2. සමාධිය.
සමවාය[නා.ප්‍ර.] 1. එක්වීම ; මිශ්‍රවීම. 2. ඉන්ද්‍රියයත් අරමුණත් අතර වූ සයාකාර සම්බන්ධතාවලින් එකක්. 3. සමූහය.
සමවැටුම[නා.ප්‍ර.] සම ව පැවැත්ම ; සමානාත්මතාව.
සමවැත[නා.] සමාධියට පැමිණීම ; සමාපත්තිය.
සමවැහි රේඛාව[නා.] සිතියමක එක සමාන වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන ස්ථාන සම්බන්ධ කර අඳිනු ලබන රේඛාව.
සමවුල්[වි.] ගැවසී ගත් ; සමාකූල.
සමවෘත්තිලක්ෂ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ඒක චක්‍රීය ලක්ෂ්‍යය ; ඒක වෘත්ත ලක්ෂ්‍යය.
සමශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රස්තූත හෝ ඒවායේ සංකේත හෝ අතර සමතාව.
සමශ්‍ර[වි.] එක සමාන පැති ඇති.
සමශීතෝෂ්ණ කලාපය[නා.] ඝර්ම කලාපයටත් ශීත කලාපයටත් අතරමැදි කලාපය ; සෞම්‍ය කලාපය.
සමශීර්ෂ[වි.] මුදුන එක සමාන වූ ; මුදුන් එක ම මට්ටමකින් යුක්ත. [නා.ප්‍ර.] ක්ලේශ ක්ෂය කිරීමත් පිරිනිවන් පෑමත් එකවිට ම සිදුවීම.
සමෂඩ් භුජය[නා.] එක සමාන දිගින් යුත් පැති හයක් සහිත සංවෘත රූපය ; ෂඩාස්‍රය.
සමෂ්ට්‍යඥානය[නා.] බොහෝ දෙය ඒකත්වයෙන් දන්නා නුවණ.
සමෂ්ටිය[නා.] සමාන වූ සියල්ල ඒකත්වයෙන් හෙවත් එකක් සේ ගැනීම.
සමෂ්ඨිය(පාරිභා.) [නා.] සමූහයක එකතුව ; සමස්තය ; සංචිතය.
සමසංඛ්‍යා රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] සිතියමක කිසියම් විෂයයකට අදාළ සමාන අගයයන් සහිත දත්ත ඇති ස්ථාන සම්බන්ධ කර අඳිනු ලබන රේඛාව.
සමසංසෘතිය(පාරිභා.) [නා.] ඒකාකාර අභිසාරිතාව ; සමරූප ඒකාග්‍රතාව.
සමසතරැස්[වි.] හරි හතරැස් ; එක සමාන දිග ඇති ඍජු රේඛා සතරකින් වට වූ සංවෘත රූපයක් හා සම්බන්ධ ; සම චතුරස්‍රාකාර.
සමසතළිස්[වි.] අඩු වැඩි නොවූ හතළිසක් හා සම්බන්ධ.
සමසනය, සමශනය[නා.] 1. පථ්‍ය හා අපථ්‍ය ආහාර එකට අනුභව කිරීම. 2. කෙටි කිරීම ; එක් කිරීම.
සමසන්තතික[වි.] (පාරිභා.) (ගණිත.) එක සමාන ශීඝ්‍රතාවකින් අවිච්ඡින්න ව විචලනය වන ශ්‍රිතය හෙවත් රාශිය.
සමසම[වි.] එක සමාන ; ඒකාකාර.
සමස්කන්ධ පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] එක සමාන ස්කන්ධයක් දරන අංශුවලින් හෝ කොටස්වලින් හෝ සමන්විත පදාර්ථය.
සමස්ත[වි.] 1. සකල ; සියලු ; සර්ව. 1. (ව්‍යාක.) පද කිහිපයක් එකතු කරන ලද ; සමාස කළ.
සමස්ත අගය(පාරිභා.) [නා.] මුළු වටිනාකම ; එකතු වූ අගය.
සමස්ත උත්පාතය(පාරිභා.) [නා.] ආර්ථික උද්ධමනය.
සමස්ත තාපය(පාරිභා.) [නා.] සම්පූර්ණ තාපය.
සමස්තය[නා.] එකතුව ; සංක්ෂිතය ; සමූහයක එකමුතුව.
සමස්තිථිය[නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි ඇති සමබර තත්ත්වය.
සමස්ථලය(පාරිභා.) [නා.] සමතලාව ; මට්ටම.
සමස්ථානිකය(පාරිභා.) [නා.] එක ම න්‍යෂ්ටික ආරෝපණයක් ඇති එහෙත් වෙනස් ස්කන්ධවලින් යුක්ත පරමාණු.
සමස්ථාපිත[වි.] කිසියම් මූල ද්‍රව්‍ය දෙකක සමාන පරමාණුක ක්‍රමාංක හා අසමාන පරමාණුක ස්කන්ධ ඇතිවීම හා සම්බන්ධ.
සමස්ථාපිත පරිණාමනය(පාරිභා.) [නා.] මූල ද්‍රව්‍ය දෙකක ඇති සමස්ථානික ස්වභාවය ; එක් ආකාරයක සිට තවත් ආකාරයකට ස්වාභාවිකව හෝ කෘත්‍රිම ලෙස හෝ පෙරළීම.
සමස්ථිතික සමතුලිතතාව(පාරිභා.) [නා.] සමබරව පැවතීම ; සමතුලිත අවස්ථාවට පැමිණ ඇති බව.
සමස්ථිතිවාදය(පාරිභා.) [නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ සංතුලන අවස්ථාව පිළිබඳ මතය ; පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ සමබර තත්වය පිළිබඳ නියමය ; සමතුලාවාදය ; සමස්ථිති සිද්ධාන්තය.
සමස්පර්ශ කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] මූලීය කේන්ද්‍රය ; ආමූල කේන්ද්‍රය.
සමස්‍යාව[නා.] 1. සම්පූර්ණ කළ යුත්ත ; පිරවිය යුතු දෙය. 2. ගැටලුව ; අවුල් සහගත දෙය.
සමසාර්වදිශ(පාරිභා.) [වි.] සෑම දිශාවකට ම එක සමාන වූ භෞතික ලක්ෂණ ක්‍රියාකාරිත්වයක් හෝ පෙන්නුම් කරන.
සමසිත[නා.] සමානාත්මතා චිත්තය ; මෛත්‍රී චිත්තය.
සමසීසී[නා.ප්‍ර.] කෙලෙස් ක්ෂය කිරීම හා පිරිනිවන් පෑම එක විට සිදුවීම.
සමසුඛදුඃඛතා ගුණය[නා.] සැපදුක් දෙක්හි සම ව පැවතීමේ ගුණය.
සමහන් වෙනවා[ක්‍රි.] 1. එක්වෙනවා ; සම්බන්ධ වෙනවා. 2. ඒකාබද්ධ වෙනවා ; එකට බැඳෙනවා.
සමහන්, සමහම්[නා.ප්‍ර.] එක්වීම ; සංයෝගය. [වි.] 1. (පාරිභා.) | ඒකාබද්ධ ; එකට බැඳී පවතින. 2. සමතලා ; මට්ටම්.
සමහර[වි.] ඇතැම් ; යම් යම්. [නා.ප්‍ර.] 1. කොටසක් ; එක්තරා ප්‍රමාණයක්. 2. අවසානය ; කෙළවර ; හමාර.
සමහරු[සර්ව.බහු.] අයෙක් ; ඇතැමෙක් ; ඇතැම් දෙනා.
සමහවිය[නා.] සමභාවය ; සමානබව.
සමහේලික රේඛාව[නා.] සමාන ප්‍රමාණයෙන් සූර්ය විකිරණය ලැබෙන තැන් යා කරමින් සිතියමක ඇඳි රේඛාව.
සමහෝරා ප්‍රස්තාරය[නා.] එක ම වේලාවක දී චලනය සිදුවන ස්ථාන දක්වන සංඛ්‍යා ප්‍රස්තාරය.
සම්[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයේ පිටතින් ඇති සිවිය ; චර්මය ; හම. 2. කළු හෝ තද දුඹුරුපැහැය ; ශ්‍යාම වර්ණය. 3. සර්පයාගේ හැව. [වි.] සත්‍ය ; නිවැරදි ; යහපත් ; සම්‍යක්.
සම්දරුවා[නා.] 1. භික්ෂූන් වහන්සේ ; ස්වාමිදරුවා. 2. කුලවතා. 3. නිලධාරියා.
සම්පජාන[වි.] සිතා බලා ක්‍රියා කරන ; සම්‍යක් ප්‍රඥාවෙන් යුක්ත ; අවධානයෙන් සිටින.
සම්පජාන මුසාවාදය[නා.] දැන දැන කියන බොරුව ; සිතා මතා කියන බොරුව.
සම්පටිච්ඡනය[නා.] අරමුණු පිළිගැනීම.
සම්පත්[නා.ප්‍ර.] 1. ධනය ; ධන ධාන්‍යාදී වස්තුව ; (රටක ඇති) ස්වාභාවික වස්තු. 2. සැපත ; සුවය ; ශාන්තිය.
සම්පදා[නා.ප්‍ර.] සමෘද්ධිය ; සඵලත්වය ; වාසනාව ; සෞභාග්‍යය.
සම්පන්න[වි.] 1. දියුණු ; සමෘද්ධ ; අඩුලුහුඬු නැති. 2. යුක්ත ; සහිත ; සමන්විත ; සමන්නාගත.
සම්පප්‍රලාප[නා.ප්‍ර.] බොළඳ වචන ; නිසරු කථා ; හිස්බස්.
සම්පර්කය[නා.] සම්බන්ධය ; එක් වීම ; එක්සත් වීම.
සම්පරාග(පාරිභා.) [වි.] කීලය වටා නළයක් වශයෙන් සිටින සේ හරහට යා වූ පරාගධානි පිළිබඳ වූ.
සම්පසාදනය[නා.] ශාන්ත භාවය ; ප්‍රීතිය ; ප්‍රමෝදය.
සම්පහංසනය[නා.] සතුට ; ප්‍රමෝදය ; සන්තුෂ්ටිය.
සම්ප්‍රජාන[වි.] විමසුම් නුවණින් යුත් ; මනා කොට දන්නා.
සම්ප්‍රජානනය(පාරිභා.) [නා.] මැනවින් දැන ගැනීම.
සම්ප්‍රති[වි.] වර්තමාන කාලයෙහි වූ ; දැන්.
සම්ප්‍රතිග්‍රහණය[නා.] පිළිගැනීම ; ඉතා ආදරයෙන් පිළිගැනීම.
සම්ප්‍රතිඥාව[නා.] එකගත්වය පොරොන්දුව ; සම්මුතිය.
සම්ප්‍රදාන(ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] 1. ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රයෙහි දීමනාවක් ලබන තැනත්තා හෝ වස්තුව හඟවන නාම විභක්තිය. 2. මනා දීම ; යහපත් දානය ; පරිත්‍යාගය.
සම්ප්‍රදාය[නා.ප්‍ර.] දිගු කලක් පවත්වාගෙන එන සිරිත් විරිත් ; පරම්පරාගතව එන ඉගැන්වීම ; සම්මත චාරිත්‍රය ; පෙර සිරිත්.
සම්ප්‍රභව(පාරිභා.) [වි.] එක පෙළපතකින් හටගත්.
සම්ප්‍රයුක්ත[වි.] එක් ව යෙදුණු ; එකට සම්බන්ධ වූ.
සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතික්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] බල එකකින් හෝ වැඩි එකකින් ගණනකින් හෝ සෑදුණු ඉහළ බලයෙන් ඇති වන ප්‍රතික්‍රියාව.
සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රවේගය(පාරිභා.) [නා.] බල එකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් සෑදුණු ඉහළ බලයෙන් චලනය වීම පිළිබඳ ඇති වන ශීඝ්‍රතාව.
සම්ප්‍රයුක්ත පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] බල දෙකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් හෝ සෑදුණු බලයෙන් ඇති වන තෙරපුම.
සම්ප්‍රයෝගය[නා.] මනා ව එක් වීම ; යුක්ත වීම ; එක් ව යෙදීම ; යහපත් සම්බන්ධය.
සම්ප්‍රශ්නය[නා.] විචාරණය ; විභාගය ; පරීක්ෂණය.
සම්ප්‍රහර්ෂණය[නා.] අතිශය සතුටට පත් කිරීම ; මහත් ප්‍රීතියෙන් පුරවාලීම.
සම්ප්‍රාප්ත[වි.] පැමිණි ; සපැමිණි.
සම්ප්‍රේක්ෂණය[නා.] සලකා බැලීම ; අපේක්ෂා කිරීම.
සම්ප්‍රේෂකය(පාරිභා.) [නා.] දෘශ්‍ය හා ශබ්ද විද්යුත් තරංග විසුරුවා හරින උපකරණ කට්ටලය.
සම්ප්‍රේෂණය(පාරිභා.) [නා.] 1. විද්‍යුත් දෘශ්‍ය හා ශබ්ද තරංග එක් ස්ථානයක සිට වෙනත් ස්ථානයකට යැවීම. 2. (චිත්ත ආවේගයන්) ගලා යාම.
සම්ප්‍රේෂණාගාරය(පාරිභා.) [නා.] සම්ප්‍රේෂණ කාර්ය සඳහා උපයෝගී කරගන්නා ස්ථානය.
සම්පාතය[නා.] 1. එක්වීම ; එකඟවීම. 2. වැටීම ; බැසීම. 3. (පාරිභා.) එකම කාල පරාසයක් තුළ සිද්ධ වීම ; සමකාල වර්තය.
සම්පාදනය[නා.] සකස් කිරීම ; සූදානම් කිරීම ; පිළියෙල කිරීම.
සම්පිණ්ඩනය[නා.] 1. කැටි කිරීම ; එක්රැස් කිරීම ; රාශිභූත කිරීම. 2. සංක්ෂේපය ; සාරාංශය ; එකතුව.
සම්පිහිත(පාරිභා.) [වි.] දිග අතට මැදින් දෙකට නැමී සිටි.
සම්පීජනය(පාරිභා.) [නා.] තෙරපීම ; තල්ලු කිරීම.
සම්පීඩක(පාරිභා.) [වි.] පීඩනය හෙවත් තෙරපීම ඇති කරන.
සම්පීඩක කඳ(පාරිභා.) [නා.] සම්පීඩනය ඇති කරන යන්ත්‍ර දණ්ඩ.
සම්පීඩකය[නා.] සම්පීඩනය ඇති කරන දෙය හෝ මෙවලම ; සම්පීඩන උපකරණය.
සම්පීඩ්‍ය වික්‍රියාව(පාරිභා.) [නා.] තෙරපීම හෙවත් සම්පීඩනය හේතු කොටගෙන ඇති විය හැකි වෙනස්වීම.
සම්පීත[වි.] මනාව පිරුණු ; හොඳින් පිරී සිටි.
සම්පුටය[නා.] 1. කරඬුව. 2. ගොටුව. 3. පොදිය ; මුළ.
සම්පුල්ල[වි.] හොඳින් පිපුණු ; මනාව විකසිත වූ.
සම්පූරක[වි.] (අඩුව) සපුරන ; සම්පූර්ණ කරන.
සම්පූර්ණ[වි.] අඩුවක් නැති ; සපිරුණු ; සියලු ; මුළු.
සම්පෘක්ත ද්‍රාවණය[නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක් උපරිම ලෙස දිය වී, වෙනත් දිය නොවන මට්ටමට පත් වූ ද්‍රාවණය.
සම්ඵ[වි.] 1. හිස් ; නිසරු. 2. හිතසුව විනාශ කරන.
සම්ඵප්පලාප, සම්ඵප්ප්‍රලාප[නා.ප්‍ර.] වැඩකට නැති නිසරු කථා ; හිස් බස්.
සම්ඵලය(පාරිභා.) [නා.] පුෂ්ප මංජරියකින් සෑදුණු ඵලය ; සංයුක්ත ඵලය.
සම්ඵස්සය[නා.] යහපත් පහස ; ස්පර්ශය ; ගැටීම.
සම්බද්ධ[වි.] එකට බැඳුණු ; සම්බන්ධ.
සම්බන්ධ[වි.] 1. බැඳුණු ; එක්වුණු ; හවුල්. 2. අදාළ ; ප්‍රස්තුත. [නා.ප්‍ර.] 1. බැඳීම ; සම්බන්ධ වීම ; මිත්‍රත්වය. 2. (ව්‍යාක.) ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රයෙහි අයිතිය හඟවන නාම විභක්තිය.
සම්බන්ධක(පාරිභා.) [වි.] අනුයෝජනය වන ; එක් කරන ; යා කරන.
සම්බන්ධක දණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] යා කරන දඬුව ; එක් කරන කූර.
සම්බන්ධක නියුරෝනය(පාරිභා.) [නා.] යා කරන ස්නායු සෛල සම්බන්ධ කරන්නා වු ප්‍රතිග්‍රාහක සෛල.
සම්බන්ධනය(පාරිභා.) [නා.] 1. යා කිරීම ; එක් කිරීම ; එකට බැඳී සිටීම. 2. ව්‍යාපාර සම්බන්ධකරණය.
සම්බන්ධීකරණය[නා.] අංශ කීපයක වැඩ කටයුතූ සමායෝජනය කිරීම ; සම්බන්ධ කිරීම ; යා කිරීම.
සම්බාධ[වි.] බාධා සහිත ; අවහිර සහිත ; අනවකාස. [නා.ප්‍ර.] බාධාව ; අවහිරය.
සම්බාධකය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ධාරා වැළැක්වීම පිණිස තිබෙන ප්‍රේරණ දඟරයක් ; කාබියුරේටරයට ඇතුළු වන වාතය සීමා කරන මෙවලමක්.
සම්බාධනය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රේරණය හේතු කොටගෙන පරිපථයක් ප්‍රත්‍යවර්ත විද්‍යුත් ධාරාවට දක්වන ප්‍රතිරෝධයේ දෘශ්‍යමය වැඩිවීම.
සම්බාන, හම්බාන[නා.] එක සමාන ඔරු දෙකක් එකට ගළපා සෑදූ යාත්‍රා විශේෂයක් ; පාරුව.
සම්බාහනය[නා.] අත් පා ආදිය මිරිකීම ; මැඩීම ; ඇඟ මිරිකීම.
සම්බුද්ධ[නා.] ස්ව බුද්ධියෙන් චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කරගත් උත්තමයා ; බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සම්බුද්ධ රාජ්‍ය්‍ය[නා.] රාජ්‍ය ගණනක් එක් ව තනි රාජ්‍යයක් ලෙසින් කරනු ලබන රාජ්‍යය.
සම්බුද්ධ ශාසනය[නා.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය ; බුද්ධ ශාසනය. 2. බුද්ධ ධර්මය හා ආශ්‍රිත ව පවතින සංඝ රත්නය, ආයතන සංවිධාන, චර්යා කටයුතු ආදිය ඇතුළත් සමස්තය.
සම්බුද්ධිය[නා.] බුදුකෙනකුන් වෙත පහළ වන සර්වඥතා ඥානය ; මනා අවබෝධය.
සම්බෝද්ධ්‍යාංග[නා.ප්‍ර.] සම්බෝධිය හෙවත් ආර්ය මාර්ග ඥානය ලැබීමට උපකාර වන ධර්ම.
සම්බෝධිය[නා.] බුදුබව ; සර්වඥතා ඥානය ; ආර්ය මාර්ග ඥානය.
සම්භක්ත[වි.] හිතවත් ; විශ්වාස ; සම්බන්ධ.
සම්භවය[නා.] ඉපදීම ; පහළවීම ; හටගැනීම.
සම්භවේසී[නා.ප්‍ර.] සම්භවය හෙවත් උපත සොයන්නා ; අන්තරාභවිකයා.
සම්භ්‍රාන්තිය[නා.] සිතේ අවුල් ස්වභාවය ; කැළඹිල්ල ; නොසන්සුන් ගතිය.
සම්භාර[නා.ප්‍ර.] 1. සමූහය ; රාශිය ; විශාල ප්‍රමාණය ; ගොඩ. 2. උපකරණ ; අවශ්‍ය දෙය. 3. හේතුව ; කාරණය. 4. (මූලික) කටයුත්ත.
සම්භාවනය[නා.] සැලකීම ; කල්පනා කිරීම ; සිතීම ; අදහස.
සම්භාවනීය[වි.] ගරු කටයුතු ; බුහුමන් කටයුතු.
සම්භාව්‍ය[වි.] 1. (පාරිභා.) අහම්බෙන් සිදුවන ; අස්ථිර ; ආනුෂංගික. 2. ගෞරවයට පාත්‍ර වූ.
සම්භාවිත[වි.] බුහුමන් කරන ලද ; සම්භාවනා කරන ලද.
සම්භාවී[වි.] විය හැකි ; සිදුවිය හැකි.
සම්භාෂණය[නා.] 1. එක් ව කථා කිරීම ; ප්‍රිය කතාව. 2. ප්‍රිය සාදය ; මංගල්‍යය.
සම්භූත[වි.] උපන් ; හටගත් ; ඇති වූ.
සම්භූතිය[නා.] හටගැනීම ; සම්භවය.
සම්භෝගය[නා.] 1. අනුභවය ; වින්දනය. 2. සංවාසය ; මෙවුන්දම් සෙවීම. 3. එකට කටයුතු කිරීම ; සහ වාසය.
සම්මණ්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] නියත හැඩයක් හා සංවිධානයක් ඇති තනි ශාකයක් වශයෙන් හැසිරෙන ඇල්ගී සෛල සමූහයක්.
සම්මත[වි.] 1. ගරු කළ ; බුහුමන් කළ. 2. පිළිගත් ; තෝරාගත්. 3. (පාරිභා.) නිර්දේශිත ඒකකයක් පිළිබඳ ; ප්‍රමිත කළ ; ප්‍රාමාණික.
සම්මත අපගමනය(පාරිභා.) [නා.] නිරීක්ෂණ කීපයක ඒවායේ මධ්‍යන්‍යයෙන් වෙනස්වන ප්‍රමාණවල වර්ණළුල සාමාන්‍යයේ මූලය.
සම්මත ආමානය(පාරිභා.) [නා.] තහඩුවල ඝනකම හා කම්බිවල විෂ්කම්භය ආදිය මැනීමේ ප්‍රාමාණික මිම්ම.
සම්මත දින රේඛාව[නා.] ජාත්‍යන්තර වශයෙන් පිළිගත් දිනය නියම කර ගැනීමට උදව් වන අංශක 1800 වෙනි මධ්‍යහ්න රේඛාවට සමීපව විහිදෙන රේඛාව.
සම්මත මානය(පාරිභා.) [නා.] සම්මත මිනුම ; නියම මැනුම.
සම්මත වේලාව[නා.] තෝරාගත් මධ්‍යාහ්න රේඛාවක් අනුව විශාල ප්‍රදේශයක් සඳහා සම්මත කරගත් වේලාව.
සම්මතය[නා.] 1. නියමය ; විධානය. 2. තීරණය ; පිළිගැනීම. 3. ප්‍රමිතිය.
සම්මන්ත්‍රණය[නා.] පිරිසක් එකතුව කරන කථාව ; සංවාදය ; සාකච්ඡාව.
සම්මප්පධානය[නා.] යහපත් උත්සාහය ; සම්‍යක් වීර්යය.
සම්මර්ශනය[නා.] මනා කොට විමසීම ; සිතීම.
සම්මරු, සම්වරු[නා.ප්‍ර.] සම්කරු ; හම්වලින් භාණ්ඩ තනන්නා.
සම්මා[වි.] නිවැරදි ; යහපත් ; මනා ; සම්‍යක්.
සම්මා දිට්ඨිය[නා.] නිවැරදි දැක්ම; මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය නසන යථාභූත සඞ්ඛ්‍යාත මාර්ගාඞ්ගය.
සම්මා වායාම[නා.] යහපත් උත්සාහය ; උපන් අකුසල් දුරලීම හා නූපන් අකුසල් ඇති නොකර ගැනීම ආදි සතර සම්‍යක් ප්‍රධාන වීර්යයෙන් යුතු වීම.
සම්මා සති[නා.ප්‍ර.] මනා සිහිය.
සම්මා සම්බුද්ධ[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය වීර්යයෙන් ම සියලු කෙලෙස් නසා සර්වඥතාඥානය අවබෝධ කරගත් අති උත්තමයා ; ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සම්මාදම[නා.] පොදු කටයුතුවලදී ධනයෙන්, ශ්‍රමයෙන් හෝ වෙනත් අයුරකින් සහාය දැක්වීම.
සම්මානය[නා.] 1. ගරු බුහුමන් දැක්වීම; සත්කාර කිරීම. 2. උසස් සාමර්ථ්‍යය ගෞරව සාමර්ථ්‍යය. 3. ගෞරව වශයෙන් ප්‍රදානය කරනු ලබන සහතික, කුසලාන, සංකේත ආදිය.
සම්මාර්ජනය[නා.] අතුගෑම හැමඳීම.
සම්මැට, සම්මැටි[වි.] හමින් කළ.
සම්මැට්ටිය[නා.] හම් ලණුවක් සහිත කසය.
සම්මැඩ[නා.ප්‍ර.] මයින හම.
සම්මැති[නා.ප්‍ර.] 1. කල්පය. 2. කල්පාන්තය. 3. විනාශය.
සම්මිංජය, සම්මිංජනය(පාරිභා.) [නා.] නැම්ම ; වකුටුවීම ; හැකිළීම.
සම්මිත[නා.ප්‍ර.] අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් ගැළපීම ; අනුකූල බව.
සම්මිතිය(පාරිභා.) [නා.] (ගොඩනැගිලි ආදියෙහි) අන්‍යෝන්‍ය කොටස් එකිනෙකට සුදුසු සේ ගැළපී පවත්නා බව.
සම්මිලනය[නා.] එකට එක් වීම ; ඒකීභූත වීම.
සම්මිල්ල භාෂාව[නා.] මන්දස්මිතයෙන් යුත් කථාව ; මඳ සිනා සහිත ව කරනු ලබන කථාබහ.
සම්මිලිත[වි.] එක්රැස් වූ ; එකතු වූ.
සම්මිශ්‍ර[වි.] මැනවින් මුසු වූ ; එකට මිශ්‍ර වූ.
සම්මිශ්‍රිත ගුණිතය(පාරිභා.) [නා.] එකට මිශ්‍ර වූ සංඛ්‍යා ගුණ කිරීමෙන් ලැබෙන රාශිය.
සම්මුඛ[නා.ප්‍ර.] අභිමුඛය ; හමුව. [වි.] මුහුණට මුහුණ ලා තිබෙන ; ප්‍රතිවිරුද්ධ ව පිහිටි.
සම්මුඛ කෝණය(පාරිභා.) [නා.] එක එල්ලේ ඉදිරියෙහි ම පිහිටි කෝණය.
සම්මුඛ තලය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය තලය ; මධ්‍ය පෘෂ්ටය.
සම්මුඛ පත්‍රය[නා.] ඉදිරියෙන් ඇති කොළය ; මුහුණ ලා සිටින පත්‍රය.
සම්මුඛ පරීක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] ඉදිරියේ මුණ ගැසී වාචිකව ප්‍රශ්න කොට සුදුසුකම් පරීක්ෂා කිරීම ; හමු වී සුදුසුකම් පරීක්ෂා කිරීම.
සම්මුඛ පාදය[නා.] ජ්‍යාමිතික කෝණයක ඉදිරියේ වන පාදය ; කෝණයක එක රේඛාවකට මුහුණ ලා සිටින රේඛාව.
සම්මුඛ මොහොර(පාරිභා.) [නා.] එක එල්ලේ ඉදිරියේ පිහිටි රට ඇතුළට නෙරා තිබෙන දළ බෑවුම.
සම්මුඛ විකප්පනය[නා.] ඉදිරිපිට දී අන්‍යයකූට පවරාදීම ; අන්‍යයකුට භාරදීම.
සම්මුඛ විවරණය[නා.] බුදුරජුන් හමුවෙහි දී ලබන විවරණය.
සම්මුඛ ශ්‍රාවක[නා.ප්‍ර.] බුදුරජුන් වැඩ සිටිය දී උන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක බව ලද පුද්ගලයා.
සම්මුඪ[වි.] සිහිමුළා වූ ; සිහිසන් නොමැති.
සම්මුති ඔප්පුව(පාරිභා.) [නා.] දෙ පක්ෂයක් අතර කැමත්තෙන් ඇතිකර ගන්නා ගිවිසුම.
සම්මුති මරණය[නා.] ලෝකයා විසින් මරණය යැයි සම්මත කරගෙන ඇති ජීවිතාවසානය.
සම්මුතිය[නා.] 1. ව්‍යවහාරය ; පරණ පුරුදු ක්‍රමය. 2. පිළිගැනීම ; අනුමැතිය. 3. ගිවිසුම.
සම්මුළ්හභාවය[නා.] සිහිමුළාව ; සිහි නැති අවස්ථාව.
සම්මේය(පාරිභා.) [වි.] මැණිය හැකි ; ප්‍රමාණ කළ හැකි.
සම්මේලනය[නා.ප්‍ර.] එක් රැස්විම ; විවිධ කරුණු සාකච්ඡා කිරීම. තීරණ ගැනීම ආදිය සඳහා උසස් මට්ටමේ නියෝජිත එකතුව.
සම්රාජ්[නා.ප්‍ර.] සක්විති රජ ; අධිරාජයා.
සම්වඩම්[නා.ප්‍ර.] ඇඳුම් එක්කොට තැනූ පොදිය.
සම්වතා පහණ[නා.] පුරාණයේ දී ව්‍යවස්ථා රාජ්‍ය නියෝග ආදිය කොටා තැබූ ශිලා ස්තම්භය ; ව්‍යවස්ථා පහණ.
සම්වන්[නා.ප්‍ර.] තද නිල් පැහැය ; කොළපාට.
සම්වැට ගන්නවා[ක්‍රි.] රැකවල් ගන්නවා.
සම්‍යක්[වි.] යහපත් ; මනා වූ ; නිවැරදි.
සම්‍යක් ප්‍රතිපදා[නා.ප්‍ර.] නිවැරදි ප්‍රතිපත්තිය ; ධර්මානුකූල පිළිවෙත.
සම්‍යක් ප්‍රදානය[නා.] යහපත් දීම.
සම්‍යක් ප්‍රයෝග[නා.ප්‍ර.] යහපත් පරමාර්ථයකින් යුතුව යොදන උපාය.
සම්‍යක් ප්‍රවෘත්තිය[නා.] යහපත් පැවැත්ම.
සම්‍යක් සම්බුද්ධ[නා.ප්‍ර.] දත යුතු සියලු ධර්මයන් ගුරුපදේශ රහිතව තමන්ගේ ම නුවණින් මනා ව අවබෝධ කළ උත්තමයා.
සම්‍යක් සම්බෝධිය[නා.] බුදුබව ; ලොවුතුරු බුදු බව.
සම්‍යක්වචනය[නා.] යහපත් වචනය ; සම්මා වාචා.
සම්‍යදෘෂ්ටි[නා.ප්‍ර.] නිවැරදි දැකීම ; චතුරාර්ය සත්‍ය පිළිබඳ දැනීම.
සමා[නා.ප්‍ර.] 1. පොළොව ; භූමිය ; පෘථිවිය. 2. ක්ෂමාව ; කමාව. 3. යුවළ. [වි.] සමාන ; සදෘශ.
සමාංක(පාරිභා.) [වි.] මලක අනෙක් වලයක තිබෙන අවයව සංඛ්‍යාවට සමාන අවයව සංඛ්‍යාවක් තිබෙන.
සමාංක බර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමාන බර ; තුල්‍ය රූපක භාරය.
සමාංක රේණුක(පාරිභා.) [වි.] මල්පෙති සංඛ්‍යාවට සමාන රේණු සංඛ්‍යාවක් තිබෙන.
සමාංක ලෙන්සය(පාරිභා.) [නා.] තුල්‍යරූපක ලෙන්සය.
සමාංශ පුච්ඡ(පාරිභා.) [වි.] වලිග වරලේ උඩ කොටසත් යටි කොටසත් එක සමාන වූ.
සමාංශක පෙනුම(පාරිභා.) [නා.] සමප්‍රමාණ පෙනුම.
සමාකර්ෂණය[නා.] සමීපයට ඇද ගැනීම.
සමාකලනය(පාරිභා.) [නා.] එකතු කිරීම ; ඓක්‍යය සෙවීම.
සමාකාර(පාරිභා.) [වි.] 1. සියලු පාද හා කෝණ සමාන වූ ; සමපාද. 2. ගැළපෙන සමරූප.
සමාකාර චතුෂ්ඵලය(පාරිභා.) [නා.] පැති හතරකින් යුත් සමරූපී ඝනය.
සමාකාර න්‍යාසය(පාරිභා.) [නා.] සමරූප රාශිවල හෝ සංකේතවල හෝ සෘජු කෝණාස්‍රාකාර පෙළ ගැසීම.
සමාකාර පරාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] සමාකාර නැමීම ; ආපසු හෝ අනෙක් අතකට හෝ සමරූපව හැරවීම.
සමාකාරතාව[නා.] සමරූපතාව.
සමාකීර්ණ[වි.] ගැවසුණු ; ආකූල වූ.
සමාකුලනය(පාරිභා) [නා.] (ගණිත.) අවුල් වීම.
සමාකෘතිය[නා.] පිහිටි ආකාරය ; වින්‍යාසය.
සමාඛ්‍යාව[නා.] 1. නාමය. 2. කීර්තිය.
සමාගත[වි.] සම්ප්‍රාප්ත ; සපැමිණි.
සමාගම[නා.ප්‍ර.] 1. එකතු වීම ; සමූහයකගේ එක්වීම. 2. එක්සත්ව ක්‍රියා කිරීමට බැඳුණු පිරිස.
සමාග්නිය[නා.] සත්වයන්ගේ ජඨරයෙහි සමව පවත්නා ගින්න.
සමාඝන කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] දෝලන කේන්ද්‍රය.
සමාඝාතය(පාරිභා.) [නා.] ගැටීම ; එකට වැදීම.
සමාචයනය(පාරිභා.) [නා.] රැස් කිරීම ; ඉපයීම.
සමාචරණය[නා.] හැසිරීම ; නිරන්තර පරිචය.
සමාචාරය[නා.] 1. යහපත් හැසිරීම ; මනා පැවැත්ම. 2. සමාන ව පිළිගැනීම ; පෙරළා ආචාර කිරීම.
සමාචිත[වි.] රැස් කරන ලද ; උපයන ලද.
සමාජ කණමැදිරියා[නා.] සමාජයෙන් කොන් වන තැනැත්තා ; හුදකලා තැනැත්තා.
සමාජ කෘමියා(පාරිභා.) [නා.] සමූහ වශයෙන් ජීවත් වන කෘමියා.
සමාජ ගිවිසුම(පාරිභා.) [නා.] සමාජ සබඳතාවකින් බැඳීම.
සමාජ චර්යාව(පාරිභා.) [නා.] සමාජයෙහි හැසිරීම ; සමාජ ආචාරය.
සමාජ චිත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සමාජ විදහනය ; සමාජය පිළිබඳ යම් යම් සිද්ධි හෝ අවස්ථා නිරූපණය කරන චිත්‍රය.
සමාජ දූරතා පරීක්ෂණය[නා.] ඔවුනොවුන් අතර ඇති සමාජ පරතරය මැනීම සඳහා වන පරීක්ෂණය.
සමාජ රෝග[නා.ප්‍ර.] කාම රෝග ; ලිංගික රෝග.
සමාජ වයස[නා.] පිළිගත් සමාජ මට්ටමට ගැළපෙන වයස.
සමාජ ව්‍යුහය[නා.] සමාජය සකස් වී ඇති ක්‍රමය ; සමාජ රටාව.
සමාජ විද්‍යාව[නා.] මානව සමාජයේ වර්ධනය හා එහි නීති රීති ගැටලු ආදිය හදාරන විද්‍යාව.
සමාජ සේවය[නා.] ජන සමාජයේ යහපත උදෙසා කරන සේවය.
සමාජකාරකය[නා.] සමාජය බිහි කරන මූලික ස්ථානය ; පාසල.
සමාජමිතිය(පාරිභා.) [නා.] සමාජ මාන ක්‍රමය.
සමාජය[නා.] 1. ජන සමූහය ; මිනිස් වර්ගය. 2. කණ්ඩායමක හෝ පිරිසක සංවිධානාත්මක එකතුව ; සභාව.
සමාජවාදය[නා.] රටේ සම්පත් පොදු වශයෙන් මිස පුද්ගලයන්ට අයිති නොවිය යුතුය යන මතය.
සමාජානුයෝගය[නා.] සමාජය හා ගැටීම ; සමාජයෙහි යෙදීම.
සමාදම[නා.] මනා කොට ගැනීම ; යහපත් පිහිටුවීම ; අනුමෝදන් කිරීම.
සමාදරය[නා.] අතිශය ආදරය ; සමාන වූ ආදර හැඟීම.
සමාදානය[නා.] 1. මනා කොට ගැනීම ; සකසා පිහිටීම. 2. එකඟකම ; සමාධිය. 3. එකමුතුව ; විරුද්ධවාදිකම් සන්සිඳවීම ; සමගිය.
සමාදි[නා.ප්‍ර.] ප්‍රීතිය ; සොම්නස.
සමාදින්න[වි.] සමාදන් වූ ; මොනවට ගන්නා ලද.
සමාධානය[නා.] මනා ව පිහිටුවීම ; සන්සුන් වීම.
සමාධි ප්‍රතිමාව[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේ සමාධියට සම වැදී සිටින ආකාරය නිරූපනය කරන බුදු පිළිමය ; සමාධි බුද්ධ ප්‍රතිමාව.
සමාධි භාවනාව[නා.] චිත්තේකාග්‍රතාව වැඩීම අරමුණ සේ ගෙන කරනු ලබන භාවනාව.
සමාධි සම්බොජ්ඣංගය[නා.] සම්බෝධිය හෙවත් සෝවාන් ආදි මාර්ගඵල අවබෝධය පිණිස පවත්නා සමාධිය.
සමාධිය[නා.] 1. චෛතසිකය එක අරමුණක රැඳවීම ; සිතෙහි එකගකම. 2. යෝග ශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන් එක් යෝගයක්. 3. කාව්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන් දශ ප්‍රාණ වලින් එකක්. 4. සමාව. 5. පූජාර්හ පුද්ගලයෙකුගේ මෘත ශරීරය තැන්පත් කළ ස්ථානයෙහි කළ සිහිවටනය.
සමාන[වි.] 1. ප්‍රමාණයෙන් නොවෙනස් ; ඒකාකාර. 2. මානය සහිත.
සමාන සංගුණකය(පාරිභා.) [නා.] භෞතික ගුණයක් ගණනය කර ගැනීම පිණිස චිචල්‍ය රාශියක් ගුණ කිරීමට භාවිත කරන සමාන සංඛ්‍යාව.
සමානකය(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය ප්‍රමාණය ; සාමාන්‍ය ගණන ; මධ්‍යකය.
සමානකරණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සම සේ සැලකීම ; සමාන කිරීම.
සමානකාරකයා(පාරිභා.) [නා.] සමාන බවට පමුණුවන්නා ; සම කරන්නා.
සමානකෝණ රූපය(පාරිභා.) [නා.] අංශ දෙකෙහි ම එකම චුම්බක අවපාතය ඇති නැම්ම.
සමානත්වය[නා.] සමාන භාවය ; සමබව.
සමානනය[නා.] සංසන්දනය ; සැසඳීම.
සමානභාගය(පාරිභා.) [නා.] සමාන කොටස ; තුල්‍ය භාගය.
සමාන්තර[වි.] එකම අන්තරයක් ඇති ; සමාන පරතරයක් සහිත.
සමාන්තරකය(පාරිභා.) [නා.] සමාන්තර ආලෝක කදම්බයක් ලබා ගැනීමේ උපකරණය
සමාන්තරණය(පාරිභා.) [නා.] දුරේක්ෂයක බැලීමේ දිසාව සීරුමාරු කිරීම.
සමාන්තරායන සමචතුරස්‍රය(පාරිභා.) [නා.] අසම කෝණ ආයත සමචතුරස්‍රය.
සමාන්තික න්‍යාය(පාරිභා.) [නා.] උපරිම ප්‍රයෝජනය ලැබෙන සේ සැලසුම් කිරීමේ ක්‍රමය.
සමානාක්ෂක(පාරිභා.) [වි.] සම ධ්‍රැවය ඇති ; සම අක්ෂය ඇති.
සමානාත්මතාව[නා.] අන්‍යයන් ද තමා හා සම තත්ත්වයෙහි තබා හිතන ස්වභාවය.
සමානාධිකරණය[නා.] (ව්‍යාක.) විශේෂණ පදයෙහි ලිංග විභක්ති වචන, විශේෂ්‍ය පදයෙහි ලිංග විභක්ති වචන හා සමාන ව යෙදීම.
සමානාර්ථය[නා.] සමාන තේරුම ; සම අරුත ; පර්යාය අර්ථය.
සමානුපාතය(පාරිභා.) [නා.] එකක් අනෙකකට විශාලත්වය අතින් දක්වන සම්බන්ධය.
සමානුරූප(පාරිභා.) [වි.] රටාවකට සැකසුණු.
සමාපත්ති[නා.ප්‍ර.] ධ්‍යාන ආදියෙන් සිත එකඟ කොට විසීම.
සමාප්ත[වි.] අවසන් ; නිම.
සමාප්තිය[නා.] අවසානය ; කෙළවර ; නිමාව.
සමාප්‍ය(පාරිභා.) [වි.] සමාප්ත වන සුලු ; අවසන් කළ හැකි.
සමාබද්ධ[වි.] එකට බැඳුණු ; එකට එක් වූ.
සමායත රාජ්‍යය(පාරිභා.) [නා.] ස්වාධීන රාජ්‍ය සමූහයක ඒකාබද්ධ ආණ්ඩුව ; එක්සත් රාජ්‍යය.
සමායතනය[නා.] 1. පොදු අරමුණක් ඉටු කිරීම සඳහා පිහිටුවා ගන්නා සංවිධානය. 2. සංස්ථාව ; තනි පුද්ගලයකුට මෙන් ක්‍රියා කිරීමට බලය ඇති ව්‍යවස්ථාපිත මණ්ඩලය.
සමායාචනය[නා.] අයැදීම ; ඉල්ලීම.
සමායුක්ත[වි.] යෙදුණු ; එකට බැඳුණු ; සංයුක්ත වූ.
සමායෝගය[නා.] එකට එක්වීම ; බැඳීම ; එක් ව යෙදීම.
සමායෝජනය(පාරිභා.) [නා.] එකකට එකක් ගැළපෙන පරිදි සකස්කිරීම.
සමාර[නා.ප්‍ර.] 1. හමාර ; භාගය ; අර්ධය. 2. අන්තිම ; කෙළවර.
සමාරම්භය[නා.] ආරම්භය ; මුල ; පටන් ගැන්ම.
සමාරාධනය[නා.] සතුටින් කරන ඇරියුම ; යහපත් ආරාධනය.
සමාරුත[වි.] මාරුත සහිත.
සමාරූඪ[වි.] උඩට නැඟුණු ; අසුන්ගත්.
සමාරෝපණය[නා.] නැංවීම ; ඉදිරිපත් කිරීම.
සමාරෝහණය[නා.] පිළිවෙලින් ඉහළට නැඟීම.
සමාලෝචනය[නා.] සුපරික්ෂාකාරීව බැලීම ; නැවත සලකා බැලීම.
සමාව[නා.] කළ වරදකට දඬුවමකින් තොරව ලබාදෙන නිදහස ; වරදක් සිදුවූ විට එය අමතක කර දැමීම.
සමාවයකය(පාරිභා.) [නා.] එක අණුක සංයුතිය ද අණුක භාරය ද තිබෙන ද්‍රව්‍යය.
සමාවිෂ්ටය(පාරිභා.) [නා.] අඩංගු ප්‍රමාණය.
සමාවෘත[වි.] 1. මනාව ආවරණය වුණු ; මනාකොට වට කරනු ලැබූ. 2. (පාරිභා.) ඇඹරුණු ; අංකුරයෙහි තිබෙන විට පරිපුෂ්පයේ ඛණ්ඩයක එක් දාරයක් ඊළඟ ඛණ්ඩයේ දාරයට උඩින් පිහිටි.
සමාසනි රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] එක්විට අකුණු කුණාටුවක වර්ධනය දක්වන රේඛාව.
සමාසය[නා.] 1. සංක්ෂේපය ; කෙටි කිරීම. 2. (ව්‍යාක.) වෙන් වෙන් අර්ථ ඇති පද සංඛ්‍යාවක් එක්කොට එක් අර්ථයක් වන ලෙස ගළපා සාදාගන්නා තනි පදය ; සමාස පදය.
සමාස්වාදය(පාරිභා.) [නා.] අත්දැකීමෙන් ලත් සහචාරයට බාහිර ව වෙනස් සංවේද අතර සම්බන්ධය.
සමාහරණය[නා.] එකතුව ; සංයෝගය ; සමස්තය.
සමාහාරය[නා.] එකතුව ; සම්පිණ්ඩනය ; කෙටි කිරීම.
සමාහිත[වි.] සමාධියෙන් යුත් ; චිත්ත ඒකාග්‍ර භාවයෙන් යුත්.
සමිත[වි.] සංසිඳ වූ; යටපත් කළ ; සමනය කළ.
සමිතිය[නා.] පොදු අරමුණු සඳහා පිරිසක් එක් රැස් වී පිහිටුවා ගන්නා ලද සංවිධානය ; සභාව ; සංසදය.
සමිද්ධ[වි.] සමෘද්ධ වූ ; සශ්‍රීක ; සාර්ථක වූ.
සමිඳු[නා.ප්‍ර.] උතුම් ස්වාමියා ; ප්‍රධාන ස්වාමියා.
සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] 1. සම කිරීම ; සම සේ සැලකීම. 2. (පාරිභා.) සමානත්වය පිළිබඳ සංකේතාත්මක ප්‍රකාශනය ; රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක් දක්වන රසායනික අංකනය.
සමීක්ෂකයා[නා.] යමක් ගැන තුලනාත්මක ව කරුණු විමසා බලන්නා ; සෝදිසි කරන්නා ; විමසිල්ලෙන් කරුණු පරීක්ෂා කරන්නා.
සමීක්ෂණය[නා.] අදාළ කරුණු සලකා බැලීම ; පරීක්ෂා කිරීම ; සෝදිසි කිරීම.
සමීප[වි.] අසල ; ආසන්න. [නා.ප්‍ර.] ආසන්නය ; ළඟ ; අසල ප්‍රදේශය.
සමීප බද්ධය(පාරිභා.) [නා.] පිහිටි කඳින් වෙන් නො කොට ම බද්ධ කිරීම ; ආරුක්කු බද්ධය.
සමීපදෘෂ්ටිය(පාරිභා.) [නා.] ළඟ පමණක් පෙනීම ; අල්ප දෘෂ්ටිය.
සමීපස්ථ[වි.] ළංව සිටින ; ආසන්නතම ; ළඟම පිිහිටි.
සමීරණ[නා.ප්‍ර.] 1. වාතය ; සුළඟ. 2. ඖෂධීය ශාකයක නාමය ; හෙළවරා.
සමීරණ පථය[නා.] සුළඟ පවතින පථය වන ආකාශය ; අහස් මඟ ; සුරමඟ.
සමීරය[නා.] මාරුත ; සුළඟ ; පවන.
සමු[නා.ප්‍ර.] 1. අවසරය. 2. ඉදිරිය ; සම්මුඛය ; හමුව.
සමුක්කාලම[නා.] සාළුව ; කම්බිලිය ; ඇතිරිල්ල.
සමුක්කාව[නා.] දුර බලන කණ්ණාඩි විශේෂයක් ; දුරදක්නය.
සමුක්කුව[නා.] අශ්වයාට තළන කසය ; සබුක්කුව.
සමුක්ති[නා.ප්‍ර.] එකතුව ; සමූහය.
සමුග[නා.ප්‍ර.] සමුද්ගය ; කරඬුව ; හෙප්පුව.
සමුග්ඝටනය[නා.] උදුරා දැමීම ; ඉවත් කිරීම.
සමුග්ඝාතනය[නා.] නැසීම ; වැනසීම.
සමුච්චය[නා.ප්‍ර.] සමූහය ; රාශිය ; කැටි කිරීම ; පිඬු කිරීම ; සම්බන්ධ කිරීම.
සමුච්චය ඡන්දය(පාරිභා.) [නා.] රාශිභූත ඡන්දය ; ක්‍රමයෙන් එකතු වන ඡන්දය.
සමුච්චය වාදය(පාරිභා.) [නා.] සෑම දර්ශනවාදයකින්ම තෝරා ගත් සාරය එක් කොට සකස් කර ගත් දර්ශන වාදය ; සාර සංග්‍රහ වාදය.
සමුච්චයාර්ථය[සමුච්චය+අර්ථය.] [නා.] එක් කිරීමේ අර්ථය ; සම්පිණ්ඩනය කළ අර්ථය.
සමුච්චිත[වි.] සමුච්චය කරන ලද ; පිඬු කරන ලද.
සමුච්ඡ්‍රිත[වි.] මනාව විහිදුවන ලද ; ඉහළට ඔසවා හළ.
සමුච්ඡින්න[වි.] සහමුලින් ම නසන ලද ; මුලින් ම දුරු කළ.
සමුච්ඡේදක[වි.] සිඳින ; කපන ; දුරු කරන.
සමුච්ඡේදනය[නා.] සහමුලින් ම නැසීම ; මූලෝත්පාටනය.
සමුචිත[වි.] යෝග්‍ය ; ගැළපෙන.
සමුජ්වලිත[වි.] බබළන ; මනාව දිලිසෙන ; දීප්තිමත්.
සමුට්ඨානය[නා.] ප්‍රභවයට මුල්වන කාරණය ; සමුත්ථානය ; ප්‍රභවය.
සමුඩු[වි.] සරුසාර ; සමෘද්ධ ; දියුණු.
සමුණ, සමුණා[නා.] 1. ස්වාමියා ; ස්වාමිපුරුෂයා. 2. ශ්‍රමණයා.
සමුත්තාලම[නා.] පුරාණ තාලම් තූර්ය භාණ්ඩයක්.
සමුත්ථාපනය[නා.] මනාව පිහිටුවීම ; මහත් උද්යෝගය.
සමුත්පත්තිය[නා.] ආරම්භය ; උත්පත්තිය ; ඉපදීම.
සමුත්පන්න[වි.] ඉපදුණු ; හටගත්; ආරම්භ වූ.
සමුත්පාටනය[නා.] මුලින් උපුටා දැමීම ; සහමුලින් ම විනාශ කිරීම.
සමුත්පාදය[නා.] ඇති වීම ; මනාව ඉපදීම.
සමුදය[නා.ප්‍ර.] 1. ඉපදීම ; හටගැනීම. 2. බුදු දහමෙහි දැක්වෙන ආර්ය සත්‍ය සතරින් දෙවැන්න ; සමුදය සත්‍යය ; දුක ඉපදීමට හේතු වූ කාරණය වන තෘෂ්ණාව. 3. සමූහය ; රාශිය.
සමුද්ගත[වි.] ඇති වූ ; පහළ වූ ; උඩට නැඟුණු.
සමුද්ගමය[නා.] ඇතිවීම ; උදාවීම ; හටගැනීම.
සමුද්ගය, සමුග්ගය[නා.] කරඬුව ; පෙට්ටිය ; මංජුසාව ; හෙප්පුව.
සමුද්ගිරණය[නා.] උඩට නැඟීම ; වැමෑරීම.
සමුද්ගීර්ණ[වි.] 1. වැමෑරූ. 2. මොනවට පැවැසූ ; මනා ලෙසින් ප්‍රකාශිත.
සමුද්ඝාටනය[නා.] උගුළා දැමීම ; මුලිනුපුටා දැමීම ; සමුද්ඝාතනය.
සමුද්දීපනය[නා.] මනාව බැබළවීම ; ප්‍රකට කිරීම.
සමුද්ධරණය[නා.] ඉදිරිම ; උඩට නැංවීම.
සමුද්ධෘත[වි.] 1. උද්ධරණය කළ ; ඇද ගන්නා ලද. 2. උදුරන ලද.
සමුද්භවය[නා.] ඇති වීම ; හටගැනීම ; ප්‍රභවය ; පහළවීම.
සමුද්භූත[වි.] හටගත් ; උපන් ; පහළ වූ.
සමුද්‍ර[නා.] 1. පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙන් 70% ක් වසා සිටින ජලස්කන්ධය ; සාගර. 2. සංගීතයේ රාග දෙතිසෙන් එකක්. 3. ඖෂධීය ලවණ වර්ගයක් ; මුහුදු ලුණු. 4. ග්‍රහ යෝගයක්. [වි.] සමුද්‍රය හා සම්බන්ධ ; සාමුද්‍රික.
සමුද්‍ර ඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු කෑම ; මුහුදේ ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා ගොඩබිම ටිකෙන් ටික විනාශ වී යෑම.
සමුද්‍ර ප්‍රවාහය[නා.] මුහුදෙහි සැඩපහර ; මුහුදු දියවැල.
සමුද්‍ර ශාස්ත්‍රඥයා(පාරිභා.) [නා.] සමුද්‍රය පිළිබඳව විද්‍යාත්මක දැනුම ලද තැනැත්තා.
සමුද්‍ර සන්ධිය[නා.] ගොඩබිම් දෙකක් වෙන් කරන පටු මුහුදු තීරුව ; සාගර ප්‍රදේශ දෙකක් යා කරන පටු මුහුදු තීරුව.
සමුද්‍රඝෝෂ[නා.ප්‍ර.] 1. මුහුදේ ඝෝෂාව ; මුහුදේ හඬ. 2. පැදි විරිත ; මුහුදු රළ හඬ අනුව උස් පහත් ස්වරයෙන් ගයනු ලබන මාත්‍රා දහ අටකින් ද, මාත්‍රා දහයෙන් හා අටෙන් යතිය ද සහිත සිවුපද විරිත.
සමුද්‍රජ, සමුද්‍රජාත[වි.] මුහුදෙහි උපන් ; සමුද්‍ර ආශ්‍රිතව හටගත්.
සමුද්‍රනිධිය(පාරිභා.) [නා.] මුහුදු පත්ලෙහි තැන්පත්ව ඇති ද්‍රව්‍ය.
සමුද්‍රස්ථ[වි.] මුහුදෙහි වූ ; සමුද්‍රයෙහි පිහිටි.
සමුද්‍රස්ථ චලනය[නා.] මුහුදෙහි චංචල භාවය.
සමුද්‍රාන්තය[නා.] මුහුදු වෙරළ ; මුහුදුබඩ.
සමුද්‍රීය[වි.] මුහුදු සම්බන්ධ.
සමුද්‍රීය ලුණ්ඨනය[නා.] මුහුදු මංකොල්ලය ; මුහුදු යාත්‍රිකයන් වෙනත් යාත්‍රාවලට පැන ඒවායේ ඇති වස්තු කොල්ලකෑම.
සමුදා[නා.ප්‍ර.] 1. රාශිය ; සමූහය. 2. සේනාව ; හමුදාව.
සමුදිත[වි.] සම්මත ; පිළිගත් ; යුක්ත වූ.
සමුදුර[නා.] මුහුද ; සමුද්‍රය ; සාගරය.
සමුන්නතිය[නා.] 1. මට්ටමින් වැඩි වීම ; උස්වීම. 2. උස්බව. 3. උසස් වීම.
සමුන්මූලිත[වි.] මුලින්ම උපුටන ලද ; මුලිනුපුටා දමන ලද.
සමුපකාර ක්‍රමය[නා.] 1. සමූහයක් වශයෙන් එකතු වී ඔවුනොවුන්ට උපකාරවීමේ සංවිධානාත්මක ක්‍රමය. 2. සාධාරණ මිලට භාණ්ඩ අලෙවි කිරීමේ ක්‍රමය.
සමුපකාරය[නා.] 1. මනා සේ එකිනෙකාට උපකාරවීම. 2. සාධාරණ මිලට භාණ්ඩ හා සෙවා සැපයීම සඳහා පවත්වාගෙන යන වෙළඳ ව්‍යාපාරය ; සමුපකාර කඩය.
සමුපගත[වි.] මනා සේ ළඟට පැමිණි ; සමාගත.
සමුපචිත[වි.] මනා කොට රැස් කරන ලද ; එකතු කළ.
සමුපජාත[වි.] මනා ව හටගත් ; පහළ වූ.
සමුපලක්ෂිත[වි.] මනා ලෙස ගැවසීගත් ; සුදුසු අංගයන්ගෙන් මනා ලෙස අලංකෘත වූ.
සමුපේත[වි.] යුක්ත ; එක් වූ.
සමුව[නා.ප්‍ර.] 1. ඉදිරිය ; සම්මුඛය. 2. ඒකරාශී වීම ; රැස්වීම ; හමුව. 3. මුහුණු සයක් ඇත්තා ; කඳකුමරු.
සමුස්සිත[වි.] ඔසොවන ලද ; නංවන ලද.
සමුළුව[නා.] සමූහයක් ඵක් ව පවත්වන රැස්වීම ; මුළුව ; සම්මේලනය.
සමූල[ක්‍රි.වි.] මුළුමනින් ම ; සහමුලින් ම ; සම්පූර්ණයෙන් ම.
සමූලෝත්පාටනය[සමූල+උත්පාටනය] [නා.] මුලින් ම උදුරා දැමීම.
සමූහ[නා.ප්‍ර.] පිරිස ; විශාල සංඛ්‍යාව ; එකතුව.
සමූහ කට්ටුව(පාරිභා.) [නා.] විනිශ්චයකරුවන් පස දෙනකුගෙන් හෝ හත් දෙනකුගෙන් යුත් මණ්ඩලය.
සමූහ ක්‍රියාකාරිත්වය(පාරිභා.) [නා.] සමූහයක් වශයෙන් ක්‍රියාවෙහි යෙදීම.
සමූහ ගණන(පාරිභා.) [නා.] වර්ගවලට බෙදා වෙන් කළ සංඛ්‍යාව.
සමූහ ගායනය[නා.] පිරිසක් එක් ව කරන ගායනය ; සමූහයක් විසින් කරනු ලබන ගායනය.
සමූහ පරීක්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] කණ්ඩායම් වශයෙන් බෙදා සිදු කරන පරීක්ෂණය.
සමූහ ඵලය(පාරිභා.) [නා.] ළඟ ළඟ පිහිටි මල්වලින් සෑදුණු ඵලය.
සමූහනය(පාරිභා.) [නා.] එක්වීම ; සමූහ බවට පත්වීම ; රාශිභූත වීම.
සමූහවාසී[වි.] රංචු වශයෙන් ජීවත් වන ; පිරිස් වශයෙන් වසන.
සමූහසරණය(පාරිභා.) [නා.] (කුඩාසතුන්) විශාල සංඛ්‍යාවක් එක්ව ගමන් කිරීම හෝ හැසිරීම.
සමූහස්ථ(පාරිභා.) [වි.] සමූහයක් බවට පත් වූ ; සමූහ වශයෙන් ජීවත් වන.
සමූහාණ්ඩුව[නා.] මහජනයා විසින් තෝරා පත්කර ගන්නා නියෝජිතයන් මාර්ගයෙන් ගෙන යන ජනරජය.
සමෘද්ධ[වි.] මුදුන් පැමිණි ; සඵල වූ.
සමෘද්ධිය[නා.] දියුණුව ; ප්‍රගතිය ; සංවර්ධනය.
සමෝච්ච(පාරිභා.) [වි.] සමාන උසක් ඇති ; උසින් සම වූ.
සමෝච්ච රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] භූමියේ එක හා සමාන උස ඇති ලක්ෂ්‍ය යා කරමින් අඳිනු ලබන රේඛාව ; සම උස ඇති ලක්ෂ්‍ය යා කරන කල්පිත රේඛාව.
සමෝධානය[නා.] 1. මනාව පිහිටුවීම ; මැනවින් එක් කිරීම ; සංකලනය. 2. අන්තර්ගතවීම.
සමෝන්නතෝදර[සම+උන්නතෝදර] (පාරිභා.) [වි.] පැත්තක් සම වූ පැත්තක් උන්නතෝදර වූ ; සම-උත්තල.
සමෝන්නතෝදර ලෙන්සය(පාරිභා.) [නා.] පැත්තක් සම වූ ද අනෙක් පැත්ත උත්තල වූ ද ලෙන්සය.
සමෝෂ්ණ[සම+උෂ්ණ] (පාරිභා.) [වි.] සමාන උෂ්ණත්වයක් ඇති.
සඹර[නා.ප්‍ර.] සමූහය ; රාශිය.
සඹුක්කුව[නා.] කසය.
සය[නා.] 1. බඩගින්න ; ක්ෂුධාව. 2. ක්ෂයවීම ; හීනවීම. 3. ක්ෂය රෝගය. 4. සියය. 5. සත්‍යය ; සැබෑව. 6. ශයනය ; යහන. [වි.] ස්වකීය ; තමාට අයත් වූ.
සයං[ක්‍රි.වි.] තෙමේ ම ; ඉබේ ; ස්වයං.
සයංජාත[වි.] ඉබේ හටගත් ; නිරුත්සාහික ව ඇති වූ.
සයංපාකය[නා.] තමා විසින් පිසින ලද භෝජනය.
සයංසිද්ධ[වි.] ඉබේ සිදු වන ; ප්‍රයත්නයක් නැති ව ඉටු වන.
සයට්කාව(පාරිභා.) [නා.] තට්ටම ප්‍රදේශයෙහි වැලඳෙන රෝගයක්.
සයන දශකය[නා.] මනුෂ්‍ය ජීවිතයේ අවසාන අවුරුදු දහය.
සයනජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගඳක් සහිත වර්ණයක් නැති විෂ වායුවක්.
සයනමයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රසායනික සංයෝගයක නාමය.
සයනය[නා.] 1. නිඳීම සඳහා භාවිත කරනු ලබන ගෘහභාණ්ඩය ; ඇඳ. 2. නින්ද ; වැතිරීම.
සයනයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උග්‍ර විෂයක් වන හයඩ්‍රොසයනික් අම්ලයේ ලවණ.
සයන්කල[නා.] හිරු බැස යාමෙන් පසු කාලය ; කළුවරවීමට පෙර කාලසීමාව ; සැන්දෑව.
සයනාසන[නා.ප්‍ර.] 1. වැතිර සිටීම හා හිඳ ගැන්ම සඳහා භාවිත ඇඳ පුටු ආදිය. 2. සෙනස්න ; සේනාසනය.
සයනි[නා.ප්‍ර.] ඇස් කොනින් බලන බැල්ම.
සයනික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] සයනජන්, ඔක්සිජන් හා හයිඩ්‍රජන් අන්තර්ගත අම්ලයක්.
සයනිඝරය[නා.] නිදන ගෙය ; සයනාගාරය.
සයනෝසිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රුධිරයෙහි ඔක්සිජනී භවනය අඩුවීම නිසා හම සහ ශ්ලේෂ්මල පටල නිල් පාට වීම.
සයම්භු[වි.] තමන් ම හට ගැනුණ ; අනුන්ගේ උපකාරයක් නැති ව උපන්. [නා.ප්‍ර.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේ. 2. මහා බ්‍රහ්මයා.
සයර[නා.] මහා සාගරය ; සමුද්‍රය.
සය්යාව[නා.] සයනය ; ශයනාගාරය.
සයාන(පාරිභා.) [වි.] මුණින් වැටී හෝ දිගා වී සිටින.
සයිකලය[නා.] බයිසිකලය ; පාපැදිය.
සයික්[නා.ප්‍ර.] ආත්මය ; ප්‍රාණ වායුව ; ජීව ධාරාව.
සයික්සී[නා.ප්‍ර.] තුදුස්වක් පොහොය.
සයිකෝසියාව(පාරිභා.) [නා.] මානසික විපරීතතාව ; උමතුව.
සයිගොස්පීනය(පාරිභා.) [නා.] සර්පයන්ගේ, කටුස්සන්ගේ කශේරුකාවල ඉදිරි කෙළවරේ තිබෙන අමතර සන්ධානයක්.
සයිච්ඡාපර[වි.] සිය කැමැත්තට අනුව ; තම අභිමතයට අනුව.
සයිටය, සෛටය(පාරිභා.) [නා.] රුධිරයේ ඇති සෛල හෙවත් අණු විශේෂය.
සයිට්රික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ගඳ සුවඳක් හෝ වර්ණයක් හෝ රහිත සැර අම්ලයක්.
සයිටේස, සයිටේස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෙලියුලෝස් බිඳ හෙළිය හැකි එන්සයිමයක්.
සයිටොසීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නයිට්‍රජන භස්ම වර්ග හතරින් එක් වර්ගයක්.
සයිඩර්[නා.ප්‍ර.] පලතුරු යුෂ පැසවා සාදාගන්නා මද්‍ය පානයක්.
සයිඩ්මය[නා.] දුම්රිය මාර්ගයෙන් පිටත දුම්රිය හෝ දුම්රිය කොටස් නවතා තැබීම සඳහා දුම්රිය පොළක ඇති කෙටි මාර්ග කොට්ඨාසය.
සයිතන්සිය(කථා.) [නා.] 1. වූ දෙය ; සිදු වූ කරුණ. 2. කරදරය ; විපත.
සයිත්[නා.ප්‍ර.] දිග, මඳක් නැමුණු තලයකින්ද නැමුණු මිටකින් ද යුත් ලොකු දෑකැති විශේෂයක්.
සයිදැන්සියම[නා.] විපත ; අනතුර.
සයිනය(පාරිභා.) [නා.] සෘජුකෝණී ත්‍රිකෝණයක සම්මුඛ පාදයක දිග කර්ණයට දක්වන අනුපාතය.
සයින් පොහෝ[නා.ප්‍ර.] තුදුස්වක් පොහොය.
සයිනුස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇටවල හෝ පටකවල සිදුර.
සයිනෝ-හෘත්කර්ණික කපාටය(පාරිභා.) [නා.] ශිරා රුධිරාශයීය දකුණු හෘත්කර්ණිකාවට රුධිරය ගමන් කරන විවරය.
සයිනෝසිස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඔක්සිජන් විරහිත ලේ තිබීම හේතුවෙන් සම නිල්පැහැය ගැනීම.
සයිනෝහෘත්කර්ණික ගැටය(පාරිභා.) [නා.] ශිරා රුධිරාශය සම්බන්ධී හෘත්කර්ණිකාවේ ඇති ගැටය.
සයිපනය(පාරිභා.) [නා.] භාජනයක ඇති ද්‍රව්‍යයක් හෝ ද්‍රවයක් වායුව ජලය වැනි පීඩන මාර්ගයකින් ඉවත් කිරීමේ නළය හෝ උපකරණය.
සයිපරේසි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කලාඳුරු ස්වරූපය ඇති ශාක විශේෂය හඳුන්වන උද්භිද නාමය.
සයිප්‍රස්[නා.ප්‍ර.] සමශීතෝෂ්ණ කලාපය නිජබිම් කොට ගත්තා වූ ද ඉඳිකටු වන් කොළ ඇත්තා වූ ද සදාහරිත ශාක වර්ගයක්.
සයිමූම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උෂ්ණ අරාබි කාන්තාරය හරහා හමන දූවිලි බර උණුසුම් වියළි සුළඟක්.
සයිමේස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාබෝහයිඩ්රේට්වල මද්‍යසාරයීය පැසවීම ඇති කරන එන්සයිම රාශියකින් එකක්.
සයිමෝජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එන්සයිමයක් පහළවීමට පෙර ශාක හා සතුන් විසින් සාදාගනු ලබන උත්ප්‍රේරකයක් නොවන ද්‍රව්‍යයක්.
සයිරන් තැටිය(පාරිභා.) [නා.] සයිරන් නලාවේ පීඩනයට හමු ව කැරකෙන පියනක් වැනි තැටිය.
සයිරම[නා.] නැව් ආදියේ විවිධ කාර්ය සැලසීමටත්, වතු වැඩපළවල් ආදියේ සේවක වැඩ මුරය ආරම්භය නිමාව දැක්වීමටත් භාවිතා වන නලා විශේෂයක්.
සයිරිතුව[නා.] සෘතු හය.
සයිලන්සරය[නා.] යන්ත්‍රයක හෝ හඬ නගන වෙන යම් උපකරණයක ශබ්දයේ තීව්‍රතාව අඩු කරන උපකරණය.
සයිලෝරුවා[නා.] සමුද්‍ර යාත්‍රිකයා ; නැව්වල සේවය කරන්නා.
සයිලෝව[නා.] ධාන්‍ය සත්ව ආහාර ආදිය සුළං නොවදින සේ රැස්කර තබන විශාල බිස්සක් වැනි ඉදිකැරුම.
සයුකල[නා.] සෘතුකාල සය.
සයුර[නා.] සාගරය ; සමුද්‍රය.
සයුරස[නා.ප්‍ර.] සාගරය සමීපය ; සමුද්‍රාසන්නය.
සයුරෝර[නා.ප්‍ර.] සාගරාභ්‍යන්තරය ; සමුද්‍ර ගර්භය.
සර[වි.] 1. සාරවත් වූ ; වටිනා. 2. හැසිරෙන ; ගැවසෙන. 3. ස්ථිර ; තහවුරු. [නා.ප්‍ර.] 1. සාරවත් දෙය ; වටිනා දේ. 2. විල ; තඩාගය. 3. නෙළුම් මල ; පියුම. 4. ශරත් කාලය ; සරත් සෘතුව 5. සුරඟන ; දෙවඟන. 6. කත ; කාන්තාව. 7. ඊතලය ; ශරය. 8. ස්වරය ; ශබ්දය. 9. සිරිත ; චරිතය. 10, සොරොවුව. 11. ස්වරූපය ; ආකාරය. 12. බොහෝ කාලය ; චිරකාලය. 13. බටගස.
සරංසය(පාරිභා.) [නා.] මිශ්‍රණය ; සංයෝගය.
සරංසීකරණය(පාරිභා.) [නා.] සම්මිශ්‍රණය කිරීම ; ඒකාබද්ධ වීම හෝ කිරීම.
සරකය[නා.] බොන භාජනය ; කෝප්පය.
සරකලාපය[නා.] ශර කලාපය ; ඊතල මිටිය.
සරක්කලය(කථා.) [නා.] පිළියෙල කළ ආහාර කෑමට පෙර තබන ස්ථානය.
සරක්කු[නා.ප්‍ර.] කුළු බඩු ; ව්‍යංජනයක් රසවත් කිරීම සඳහා යොදන දුරු මිරිස් ආදි ද්‍රව්‍ය.
සරක්කුව[නා.] 1. මුරපොළ. 2. සීමාවන් වෙන් කිරීම සඳහා බැඳුණු තාප්පය.
සරකැකුල[නා.] පියුම් පොහොට්ටුව.
සරග, සරඟ[නා.ප්‍ර.] 1. මෘග විශේෂයක්. 2. කෑඳැත්තා. 3. ඇතා. [වි.] 1. සුවඳවත්. 2. වර්ණවත්.
සරගන[වි.] සංචාරය කරන ; හැසිරෙන.
සරණ[වි.] 1. පිහිටක් ඇති ; ආරක්ෂාවක් ඇති ; උපකාර වන. 2. හැසිරෙන ; ඇවිදින ; සංචාර කරන. 3. සරසන ලද ; අලංකෘත. [නා.ප්‍ර.] 1. බුද්ධ, ධර්ම, සංඝ යන රත්න තුන ; රත්නත්‍රය. 2. පිහිට වන දෙය ; ආරක්ෂාව ; පිහිට. 3. කරකාර බැඳීම ; විවාහය. 4. හැසිරීම; සංචාරය. 5, පාදය ; චරණය. 6. සිහි කිරීම ; මතක් කිරීම. 7. රාගාදි කෙලෙස් ආශ්‍රව සහිත ධර්ම.
සරණ සෛලය(පාරිභා.) [නා.] තැනින් තැන සංචරණය වන හයිඩ්‍රා වැනි සෛල.
සරණාගමනය[නා.] බුද්ධාදි රත්නත්‍රය සරණ යාම ; තුනුරුවන තමාට පිහිට යැයි සැලකීම.
සරණීය[නා.] 1. මාර්ගය ; මාවත. 2. ධාරාව ; ශ්‍රේණිය. 3. පිළිවෙල ; ශෛලිය ; ක්‍රමය. 4. (පාරිභා.) වර්ගය ; පන්තිය.
සරඬුව[නා.] ඇඹරූ නූල් ගුළිය ; හූ වැටිය ; නූල් කැටිය.
සරත[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රාන්තභාවය ; විඩාව.
සරතස, සරතැස[නා.] ශ්‍රාන්ත භාවය ; වෙහෙස ; විඩාව.
සරත්[නා.ප්‍ර.] ප්‍රධාන සෘතු හතරෙන් එකක් ; ශරත් සෘතුව.
සරද[නා.] 1. බලය ; පරාක්‍රමය. 2. සරත් සෘතුව.
සරදම[නා.] විහිළුව ; කවටකම.
සරනේරුව[නා.] දොර ජනෙල් අල්මාරි පෙට්ටි ආදියෙහි පියන් ඇරීමට වැසීමට හැකි වන සේ සවි කරන ලෝහමය අවයවය.
සරපථ(පාරිභා.) [වි.] මැද තිබෙන ; මධ්‍යවර්තී.
සරපස[නා.] අනංගයා ; පස්හී ; කාමදේවයා.
සරප්[නා.ප්‍ර.] ආයතනයක මුදල් අංශයේ ප්‍රධානයා.
සරබන්ධු[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
සරම[නා.] 1. ශ්‍රමය ; උත්සාහය ; වෙහෙස. 2. සරඹ ; ශාරීරික අභ්‍යාස. 3. පිරිමි අඳින වස්ත්‍ර විශේෂයක්.
සරම්ප[නා.ප්‍ර.] උණ, ඩහදිය ගැලීම, පලු නැගීම ආදිය ඇති කරන වයිරසයකින් හටගන්නා බෝවෙන රෝගයක්.
සරඹ[නා.ප්‍ර.] ශාරීරික ව්‍යායාමය ; ශිල්ප පුහුණුව.
සරල[වි.] 1. ලිහිල් ; අවුල් රහිත ; පහසු ; අසංකීර්ණ. 2. ඍජු ; කෙළින් පිහිටි. 3. තනි ; අමිශ්‍ර. 4. සාමාන්‍ය ; චාම් ; සුළු.
සරල අනුපාතය(පාරිභා.) [නා.] සංයෝගයක සංඝටක අතර ඇති අසංකීර්ණ සංඛ්‍යාමය සම්බන්ධය.
සරල අෂ්ටිලය(පාරිභා.) [නා.] තුන් වැදෑරුම් ව බෙදී පවතින ලෙල්ලක් සහිත තනි බීජයක් ඇති ඵලය ; සංකීර්ණ නොවූ අෂ්ටිඵලය.
සරල උත්තේජනය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රාණියකුගේ ජීවය වඩාත් ක්‍රියාශීලි ඍජු ප්‍රතිචාරයකට මෙහෙයවීම.
සරල ඒකාක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ශාඛා නොබෙදුණු, සංකීර්ණ නොවූ පුෂ්ප මංජරිය.
සරල ඒකාධිකාරය(පාරිභා.) [නා.] තනි පාලනය හෝ තනි අයිතිය, ඒකාන්තික ස්වාමිත්වය.
සරල කම්පනය(පාරිභා.) [නා.] අභ්‍යන්තර වූ හෝ බාහිර වූ බලපෑමක් නිසා දිග අතට ඇති වන චලනය.
සරල කෝණය(පාරිභා.) [නා.] ඍජු කෝණ දෙකකට සමාන කෝණය ; 1800 කෝණය.
සරල කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික ක්‍රියාවෙන් විද්‍යුත් ධාරාවක් ජනිත කරන බැටරි ඒකකය.
සරල ගුණාකාරය(පාරිභා.) [නා.] අංග කිහිපයකින් සෑදුණු ගුණිතය ; බහු ගුණිතය.
සරල ඩිම්බකෝෂය(පාරිභා.) [නා.] තනි බීජයකින් පැලයක් හටගන්නා ඩිම්බකෝෂ.
සරල නැම්ම[නා.] පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ චලනය හෝ වෙනත් විපර්යාස නිසා හෝ පෘථිවි ස්ථරවල ඇති වන නැම්ම.
සරල පරිමාණය(පාරිභා.) [නා.] වස්තුවකත් එහි නිරූපිතයත් අතර පවතින සාමාන්‍ය අනුපාතය.
සරල ඵලය(පාරිභා.) [නා.] එක් අණ්ඩාසයකින් හටගන්නා ගෙඩිය.
සරල භංගය(පාරිභා.) [නා.] බිඳුණු ඇටය හා බාහිර මානය අතර කිසිදු සම්බන්ධතාවක් නොවන පරිදි ඇති වන භංගය.
සරල භාගය(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය භාගය ; පොදු සාධකයකින් තොර භාගය.
සරල මධ්‍යකය(පාරිභා.) [නා.] සරල සාමාන්‍යය.
සරල රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] වක් නැති රේඛාව ; සෘජු රේඛාව.
සරල රේඛීය(පාරිභා.) [වි.] ඍජු රේඛාවලින් යුක්ත ; ඍජු රේඛීය.
සරල විභාජක(පාරිභා.) [වි.] වර්ණ දේහ සහ තර්කුවක් නොසෑදී න්‍යෂ්ටිය කෙළින් ම දෙකට බෙදෙන.
සරල සමාන්තර(පාරිභා.) [වි.] සමාන ඍජු අතරක් ඇති.
සරල සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] සමීකරණ විශේෂයක් ; පළමු වන බලය පමණක් ඇති තනි අඥාත පදයකට සීමා වූ සමීකරණය.
සරල ස්පර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] වෘත්ත ඛණ්ඩයක ඕනෑම ලක්ෂ්‍යයක් ස්පර්ශ කරන ලෙස අඳින ලද ඍජු රේඛාව.
සරල සීනි[නා.ප්‍ර.] සීනි වර්ගයක්; මොනොසැකරයිඩ් නම් ඉතා ම සරල කාබොහයිඩ්‍රේටය.
සරලකරණිය(පාරිභා.) [නා.] නියම සංඛ්‍යාවක් හෝ භාගයක් හෝ වශයෙන් නොපැවසිය හැකි සරල මූලය ; අවිනිශ්චිත ගණන.
සරලබහු වාර්ෂිකය[නා.] සරල ක්‍රමවලින් බෝවීම වැළැක්විය නොහැකි පැළෑටි වර්ගය.
සරල්[වි.] රැළි සහිත ; අගින් වකුටු වූ.
සරලාගාරය[නා.] සුවඳ කුටිය ; ගන්ධකුටිය.
සරලුව, සරළුව[නා.] 1. හැන්ද. 2. ස්වල්පය ; ටික. 3. දුන්න ; දුන්නෙහි ලූ ඊය.
සරස[නා.] 1. ස්වකීය රසය ; ස්වභාව ලක්ෂණය. 2. විල ; තඩාගය. 3. රස හය ; ෂඩ් රසය. [වි.] රස සහිත ; ශෘඞ්ගාරාදි රසයෙන් යුක්ත වූ.
සරසන[නා.ප්‍ර.] 1. දුන්න ; ශරාසනය. 2. දුන්නක දිග ; වඩුරියන් හතරක ප්‍රමාණය.
සරසප, සරිසප[නා.ප්‍ර.] 1. අබ ; සර්ෂප. 2. සිදුහත්.
සරසවිය[නා.] 1. වචනයට, කලාවට අධිපති දෙවඟන ; සරස්වතිය. 2. උසස් අධ්‍යාපන කටයුතු සිදු කෙරෙන ආයතනය ; විශ්වවිද්‍යාලය. 3. වචනය ; වාක් ශක්තිය. 4. ආකාශ ගංගාව.
සරස්[නා.ප්‍ර.] 1. කුඩ අල්ලන්නා. 2. ෂඩ් වර්ණය.
සරස්වතී[නා.ප්‍ර.] 1. වාග් දේවිය; මහා බ්‍රහ්මයාගේ දේවිය වන වචනයට අධිපති දෙවඟන. 2. වාක් ශක්තිය ; වචනය.
සරස්වතී මණ්ඩපය[නා.] කලා ශිල්ප අධ්‍යයනය, සන්දර්ශන පැවැත්වීම ආදිය සඳහා පුරාණයේ තැනවූ ශාලාවක් ; සරසවි මඩුව.
සරස්වතී යෝගය[නා.] ශාස්ත්‍රීය කටයුතුවලට සුදුසු වූ සුභ නැකතක්.
සරසි[නා.ප්‍ර.] 1. පියුම් විල. 2. මුහුද.
සරසිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා හිදැස.
සරහනවා[ක්‍රි.] 1. අලංකාර කරනවා ; මනා ව සකස් කරනවා. 2. සූදානම් කරනවා ; දානය සකස් කරනවා.
සර්කන්[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් කළු වැලි ආශ්‍රිත ව පවතින විකිරණශීලි රසායනික ද්‍රව්‍යයක්.
සර්කය[නා.] ග්ලැසියර් ඛාදනයට අසු වූ කඳුකර ප්‍රදේශවල හෑරි පවතින දළ බෑවුම් සහිත වටකුරු වළක්.
සර්කර, සර්කරාශර්කරා බ.
සර්කස්[නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍යයෙන් වළයාකාර අංගණයක ගැහැණු පිරිමි ශිල්පීන් ද, පුහුණු කරන ලද ඇත්, අශ්ව, සිංහ, බලු, බළල්, පක්ෂි ආදින් ද විසින් රඟ දක්වනු ලබන ත්‍රාසජනක වූ ද විනෝදාත්මක වූ ද ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
සර්කිට් උසාවිය(පාරිභා.) [නා.] සංචාරක උසාවිය.
සර්ගය[නා.] 1. කාව්‍යයක පරිච්ඡේදය හඳුන්වන නාමයක්. 2. මැවීම ; නිර්මාණය.
සර්ජිත[වි.] සරසන ලද ; නිර්මිත ; සජ්ජිත.
සර්ටියෝරාරි රිට් ආඥාව[නා.] ඉහළ උසාවියකින් පහළ උසාවියකට යවන ලිඛිත නියමය.
සර්ප කංචුකය[නා.] සර්පයාගේ හැව ; නිර්මෝකය.
සර්ප කරඬුව[නා.] අහිගුණ්ඨිකයාගේ නයි පෙට්ටිය.
සර්පජ[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් නාගයන්ගේ හිසෙහි හටගන්නේ යැයි විශ්වාස කරනු ලබන මහානුභාව සම්පන්න නාග මාණික්‍යය.
සර්පණ කපාටය(පාරිභා.) [නා.] කරකැවී හෝ තල්ලු වී ඇරෙන පියන.
සර්පණ රූල(පාරිභා.) [නා.] එක රූලක් තුළ තවත් රූලක් පහසුවෙන් එහා මෙහා තල්ලු වන මිනුම් උපකරණයක්.
සර්පණය[නා.] අවහිරයක් නැති ව තල්ලු වීම හෝ කැරකීම.
සර්පදාය[නා.] දැඟලිල්ල ; නොසන්සුන්කම ; දඟකාර ගතිය.
සර්පයා[නා.] විෂ සහිත දළ ඇතත් නැතත්, බඩ ගා යන අපාද උරග වර්ගීය සත්ත්වයා.
සර්පාකෘති[වි.] දඟර ගසාගෙන සිටින සර්පයකුගේ ආකාරය ඇති.
සර්පාණු[නා.ප්‍ර.] කොලරා රෝගකාරක ශාකාණු විශේෂය.
සර්පි, සර්පිෂ, සර්පිස[නා.ප්‍ර.] එළඟිතෙල්.
සර්පිණී[නා.ප්‍ර.] සංගීතයෙහි අටවැදෑරුම් කලාවලින් එකක්.
සර්පිනාව[නා.] මයිනහමක ආධාරයෙන් සපයනු ලබන වායුව තෙරපීමෙන් ස්වර ශබ්ද නංවන බටහිර සංගීත භාණ්ඩයක්.
සර්පිල ගියරය[නා.] ඉස්කුරුප්පුවේ කට්ට මගින් පැදවෙන, කෝණිකාව කපන ලද දත් ඇති ගියරය.
සර්පිල දුන්න(පාරිභා.) [නා.] දඟර සහිත දුන්න.
සර්පිල නාලය(පාරිභා.) [නා.] කර්ණසංඛයේ ඇති දඟර නළය.
සර්පිලය[නා.] ඉස්කුරුප්පුවක පොට ආකාරයෙන් ආවර්තී ව එකට පසු එක නොහොත් එක මත එක පවතින දඟරය ; දඟර වැටුණු දුන්න.
සර්පිලාකාර[වි.] මණ්ඩලාකාර ; දඟර වැටුණු ; රවුමට කැරකුණු.
සර්පිලාභ[වි.] පැතලි දුන්නක් මෙන් දඟර වැටුණු.
සර්ව[වි.] සියලු ; හැම ; සම්පූර්ණ.
සර්ව ඝෘතය[නා.] රක්තවාතයට ඖෂධ වශයෙන් ගිතෙලින් කකාරා ගැනෙන ඖෂධ සංයෝගයක්.
සර්ව දමන[වි.] සියල්ලන් ම දමනය කරන.
සර්ව පරාපර[වි.] විශ්වයේ හැම තන්හි පැතිර සිටින්නා වූ.
සර්ව පරික්ෂිප්ත[වි.] සම්පූර්ණයෙන් වට කළ ; හාත්පසින් ආරක්ෂා කරන ලද.
සර්ව පරිෂ්කාර[නා.බහු.] සියලු පිරිකර ; අවශ්‍ය සියලු උපකරණ.
සර්ව පාක්ෂික[වි.] හැම පක්ෂයකට අයත් වූ.
සර්ව පාෂණ්ඩික[වි.] සියලු මිථ්‍යා ලබ්ධිකයන් සහිත ; සියලු අන්‍ය නිකායික තීර්ථකයන් සහිත.
සර්ව වල්ලභ[වි.] සියල්ලන් කෙරෙහි ම ස්නේහවන්ත.
සර්ව විදග්ධ[වි.] සියල්ල නිපුණ වූ ; සියල්ලෙහි දක්ෂ වූ.
සර්ව විදූ[වි.] සියල්ල දන්නා වූ.
සර්ව ශූන්‍යවාදය[නා.] සියල්ල ශූන්‍යය යන මතය ; උච්ඡේද වාදය.
සර්ව සංහාරය[නා.] සියල්ල එක් රැස් කොට සාදන ලද දෙය.
සර්ව සජ්ජිත[වි.] හැම අයුරින් ම සැරසුණු ; සියලු ආකාරයෙන් ම සූදානම් වූ.
සර්ව සත්‍යය(පාරිභා.) [නා.] කිසිසේත් වෙනස් නොවන සත්‍යය.
සර්ව සම්පූර්ණ[වි.] හැම අතින් ම පිරුණු ; සියල්ල සම්පූර්ණ වූ.
සර්ව සම්බන්ධය[නා.] කිසිසේත් වෙනස් නොවන සම්බන්ධය.
සර්ව සමාන(පාරිභා.) [වි.] වෙනස් නොවන සේ සමාන වූ.
සර්ව සාම්‍යය[නා.] සියල්ල ම සම වීම ; අනන්‍යතාව ; සෑම ආකාරයකින් ම වෙනසක් නැති වීම.
සර්වකාය[නා.ප්‍ර.] සියලු ශරීරය.
සර්වකාලික[වි.] හැම කාලයට ම ගැළපෙන ; හැම කාලය තුළ පවතින.
සර්වකෝවිද[වි.] සියල්ලෙහි ප්‍රවීණ වූ ; දක්ෂ වූ.
සර්වජන[නා.ප්‍ර.] සියලු ජනයා ; රටක හෝ සියලු ලොව වැසි සැම දෙනා.
සර්වජන ඡන්ද බලය[නා.] ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමය අනුව රටක ව්‍යවස්ථාදායකයට සහ විධායකයට නියෝජිතයන් තෝරාපත් කර යැවීමේ දී ස්වකැමැත්ත ප්‍රකාශ කිරීමට මහජනතාවට ඇති අයිතිය.
සර්වඥ[වි.] දත යුතු සියල්ල දත් ; ලෝකයෙහි යථාර්ථය අවබෝධ කරගත්. [නා.ප්‍ර.] එසේ දත් මහෝත්තමයා වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සර්වඥ ශාසනය[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සස්න ; බුදුසසුන.
සර්වත[නා.ප්‍ර.] අහසේ පායතැයි සඳහන් අශුභ ඵල ගෙන දෙන කේතුවක්.
සර්වතන්ත්‍ර සිද්ධාන්ත[නා.ප්‍ර.] සෑම ශාස්ත්‍රයක ම විවාද රහිත ව පිළිගත් මත.
සර්වත්‍ර[ක්‍රි.වි.] හැම තන්හි ; සියලූ ස්ථානවල.
සර්වත්‍රගාමී[වි.] සියලු තැනට පැමිණෙන.
සර්වත්‍රප්‍රාය(පාරිභා.) [වි.] හැම තැන ම පාහේ පවත්නා.
සර්වත්‍රවර්ෂී[නා.ප්‍ර.] හැම තැන්හි ම වසින වැස්ස මෙන් හැමදෙනාට ම දන් දෙන පුද්ගලයා.
සර්වත්‍රව්‍යාපී[වි.] හැම තැන ම පැතුරුණු.
සර්වතෝභද්‍ර[වි.] සෑම අතින් ම යහපත් වූ.
සර්වතෝභාගය[නා.] හැම පැත්ත ; හාත්පස.
සර්වථා[ක්‍රි.වි.] හැම අතින් ම ; සෑම ආකාරයෙන් ම.
සර්වදර්ශී[වි.] සියලු ම දේ දකින; සියල්ල පෙනෙන.
සර්වදාභාවී[වි.] හැම දා ම සිදු වන ස්වභාව ඇති.
සර්වදුඃඛ නෛර්යාණික[වි.] සියලු දුක් නැති කරන.
සර්වධර්ම[නා.ප්‍ර.] ලෝකයේ පවත්නා සංස්කෘත අසංස්කෘත සියලු ධර්මතා.
සර්වනාමය[නා.] ලිංගත්‍රයෙහි වර නැගෙන සියල්ලන් හෝ සියලු වස්තු සඳහා යෙදිය හැකි පොදු නාමය.
සර්වප්‍රකාරයෙන්[ක්‍රි.වි.] සියලු ආකාරයෙන් ; මුළුමනින්.
සර්වභෞම, සාර්වභෞම[වි.] සියල්ලෙන් සම්පූර්ණ වූ ; ලෝකයේ සියලු කොටස්වලට අයත් ; මුළු මහ පොළොව හා සම්බන්ධ.
සර්වමය[වි.] සියලු ම ; සියල්ලෙන් නිර්මිත වූ.
සර්වමෘත්තිකාමය[වි.] මුළුමනින් ම මැටියෙන් කළ.
සර්වමේධය[නා.] සියල්ලෙන් එක බැගින් පුදනු ලබන පැරණි භාරතීය යාග වෙසෙසක් ; අශ්ව මේධය, පුරුෂ මේධය, ගෝමේධය ආදී යෝග විශේෂ.
සර්වය[නා.] සියල්ල ; මුළුල්ල.
සර්වරාත්‍රික[වි.] මුළු රාත්‍රි කාලය ම පුරා පවතින.
සර්වරාම(පාරිභා.) [වි.] වරින්වර හෝ කලින් කල හෝ පවත්නා.
සර්වලඝු[වි.] සියල්ල සැහැල්ලු ; සියල්ල ලිහිල් වූ.
සර්වලෝක[නා.ප්‍ර.] මුළු ලෝකය ; සමස්ත ලෝකය.
සර්වලෝක පූජ්‍ය[වි.] සියලු ලෝ වැසියන් විසින් පිදිය යුතු වූ.
සර්වලෝකෛක දීපායමාන[වි.] සියලු ලෝකවලට එක ම පහනක් බඳු වූ.
සර්වව්‍යාපී[වි.] හැමතැන ව්‍යාප්ත වූ ; හැම තැන්හි පැතුරුණු.
සර්වශුභවාදය[නා.] සෑම දෙයකම හොඳ පැත්ත පමණක් බැලීමේ සිරිත ; සියල්ල සිදුවන්නේ යහපතටය යන මතය.
සර්වසම රාශිය(පාරිභා.) [නා.] කිසිසේත් වෙනස් නොවන පරිමාණය ; අංගසම රාශිය.
සර්වසම රූපය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් නොවන සංකේතය.
සර්වස්ථාන[නා.ප්‍ර.] සියලු තැන.
සර්වස්ඵාලි ඵුල්ලිත[වි.] මුල සිට අග දක්වා හැම තන්හි මල් පිපුණු.
සර්වස්වය[නා.] සියලු දේපළ ; සියලු සම්පත්.
සර්වසාධාරණ[වි.] සියල්ලන්ට ම එක සමාන ; හැම දෙනාට ම පොදු වූ.
සර්වාංග[වි.] සියලු අංග සම්බන්ධ ; මුළු සිරුරට අදාළ.
සර්වාංග නාඩිය[නා.] අතේ මහපටඟිල්ල මුල පිහිටි මහ නහරය.
සර්වාංගසම[වි.] සියලු අංගවලින් සමාන ; හැම අවයවයකින් ම සමාන.
සර්වාකාර[නා.ප්‍ර.] සියලු ආකාරය ; හැම අයුර.
සර්වාත්ම[නා.ප්‍ර.] සියලු ආත්මයන්.
සර්වාධිපත්‍යය[නා.] මුළු බලය ; සම්පූර්ණ බලය.
සර්වාභිභූහනය[නා.] සියල්ල මැඩ පැවැත්වීම ; හැම දෙනා අභිභවනය කිරීම.
සර්වාර්ථ සිද්ධිය[නා.] සියලු අභිමතාර්ථ මුදුන්පත් කර ගැනීම.
සර්වාශුභ වාදය[නා.] හැම දෙයෙහි ම අශුභ පක්ෂය දක්නා මතය.
සර්වාස්තිවාදය[නා.] 1. සියලු දෑ සදා කල්හි පවතිතැයි යන විශ්වාසය දැරූ පුරාණ බෞද්ධ නිකායක්. 2. සියලුම වස්තුවලට එක සේ සත්‍ය වූ වාස්තවිකත්වයක් ආරෝපණය කරන අන්තගාමී සත්වාදයක නාමය.
සර්වේශ්වර[වි.] සියල්ලට ම අධිපති වූ ; හැමට ම ප්‍රධාන වූ.
සර්වේශ්වර වාදය[නා.] ලෝකයත් දෙවියන් වහන්සේත් එකම ය යන පිළිගැනීම ; සියල්ල දෙවියකු විසින් මවන ලදැයි යන මතය.
සරා[නා.ප්‍ර.] 1. ගුණ දහම්වලින් සාර වූ තැනැත්තා. 2. විල ; පියුම. 3. සරත් සෘතුව. 4. ස්ත්‍රිය. 5. භාජනය. 6. වර්ෂය. 7. ආයුධය. [වි.] ප්‍රභාසහිත ; වර්ණවත්.
සරා මාරුව[නා.] තාවකාලික භුක්ති ක්‍රමය ; තට්ටු මාරුව.
සරාගි, සරාගී[වි.] රාග සහිත.
සරාගියා[නා.] රාගිකයා ; රාග සහිත තැනැත්තා.
සරාව[නා.ප්‍ර.] 1. බුජම ; කට පළල වීදුරු බඳුන. 2. අවුරුද්ද ; වර්ෂය. 3. ආයුධය.
සරාසන[නා.ප්‍ර.] මහා බ්‍රහ්මයා.
සරි[වි.] 1. සමාන ; සුදුසු. 2. නිවරද ; නිදොස්.
සරික්ඛත[වි.] සමාන ; ගැළපෙන ; සදෘශ.
සරිච්චි කරනවා[ක්‍රි.] මුසු කරනවා ; එක් කරනවා.
සරිතව්‍ය[වි.] සිහි කටයුතු ; අනුස්මරණය කළ යුතු.
සරිත්[නා.ප්‍ර.] 1. ගංගාව. 2. සිරිත් ; චාරිත්‍ර.
සරිත් වරිත්[නා.] අනුගමන කළ යුතු සහ නො කළ යුතු චර්යා ; සිරිත් විරිත්.
සරිය[නා.] වර්ග ප්‍රමාණය ; ඉඩ ප්‍රමාණය.
සරියේ[ක්‍රි.වි.] සමසේ ; සමාන ලෙස ; හරිහරියට.
සරු[වි.] සාරවත් ; ඕජස් සහිත වූ. [නා.ප්‍ර.] සත්කාර ; සැලකිලි ; ගරු බුහුමන්.
සරු ජනිතයා[නා.] රූපීය හා කායික වසයෙන් බොහෝ දුරට සමාන ජීවීන් දෙදෙනකු අතර සංසේචනය සිදුවීමෙන් බිහි වන ප්‍රජනන ශක්තිය ඇති ජීවියා.
සරු මිශ්‍රණය[නා.] දහනයේ දී අධිබලයක් උපදින ඉන්ධන හා වායු මිශ්‍රණය.
සරුංගලය, සරුංගෝලය[නා.] උණ බට ආදි සැහැල්ලු දැව රාමුවක් මත තුනී සැහැල්ලු කඩදාසි අලවා නූලක් මගින් සුළං දහරාවක් වෙත නැංවිය හැකි විනෝද ක්‍රීඩා භාණ්ඩය ; අහස්පත.
සරුප[නා.ප්‍ර.] 1. වචන ; කතාබස්. 2. රහස ; විවෘත ලෙස කිව නොහැකි කරුණ. 3. තත්ත්වය ; ආකාරය. 4. නරක වචන ; ඇණුම් පද.
සරුප්[වි.] සුදුසු ; යෝග්‍ය ; නිසි ; ගැළපෙන ; කැප.
සරුව පිත්තල, සර්ව පිත්තල[නා.] 1. සැරසිලි සඳහා ගනු ලබන දිලිසෙන, තුනී ලෝහ මිශ්‍ර කඩදාසි විශේෂයක්. 2. ඇසට කනට ආකර්ෂණ වෙන නිසරු, හර-සුන් දෑ.
සරුවත්[නා.ප්‍ර.] පළතුරු යුෂ, සීනි සහ කසකසා නම් ඇට මිශ්‍ර කර සාදනු ලබන සිසිල් බීමක්.
සරුවාලය, සර්වාලය[නා.] රෙද්දක් මෙන් ලිහිල් ව අඳින කලිසම් විශේෂයකි.
සරුසාර[වි.] සාරවත්; පොහොසත්.
සරෙත්තුව, සරෙට්ටුව[නා.] (ධීවර) රුවල නැවැත්වීම සඳහා මැදින් දමන ලණුව ; රුවලේ කොටසක්.
සරෙන්තු[නා.ප්‍ර.] බළ ඇණියක නිලධරයෙක් ; සැරයන් ; සාජන්ට්.
සරේණුක[වි.] පුෂ්පයක බීජ ඉපැදවීමට අවශ්‍ය අංග සහිත ; පුමංගී රේණු සහිත.
සරොම, සරම[නා.] දකුණු ආසියාතික රටවල පිරිමින් යටිකය වසා ගැනීමට අඳින ඇඳුම.
සරොස්[වි.] අධික කෝපයෙන් යුත් ; ක්‍රෝධයෙන් යුත්.
සරෝජය[නා.] පියුම ; නෙළුම් මල.
සරෝරුහ[නා.ප්‍ර.] විලෙහි හට ගත් දෙය ; නෙළුම් මල.
සල[නා.ප්‍ර.] 1. ශිලාව ; පාෂාණය; ගල. 2. ශාලාව ; හල. 3. ආපනශාලාව; වෙළඳසල. 4. ඊය ; තෝමරය. 5. වංචාව ; ප්‍රයෝගය. 6. පමාව ; ප්‍රමාදය. 7. ඉත්තෑවා. 8. ලෝහ උණු කරන කෝව. 9. භාජනය. 10. සාල වෘක්ෂය. [වි.] 1. බොහෝ කාලයක් ; චිරාත් කාලයක්. 2. සෙලවෙන ; කම්පාවන.
සල ගොවිතැන[නා.] හේන් වගාව මෙන් වෙනස් වෙමින් හෙවත් චලනය වෙමින් සිදු වන ගොවි කර්මාන්තය.
සල පිල[නා.] කඳු අසල හෝ අතර තිබෙන තැන තැන ගල් විසුරුණු යන්තම් බෑවුම් සහිත කන්ද.
සල පිළිමය[නා.] ගලින් නෙළූ ප්‍රතිමාව.
සලකනවා[ක්‍රි.] 1. හිතනවා ; කල්පනා කරනවා. 2. සෝදිසි කරනවා ; ආවර්ජනය කරනවා. 3. (කථා.) සත්කාර, සංග්‍රහ, උපස්ථාන කරනවා.
සලක්[නා.ප්‍ර.] 1. සැලකිල්ල ; ආදරය. 2. සස ලපය ඇත්තා වන චන්ද්‍රයා.
සලක්ෂණය[නා.] 1. ස්වකීය ලක්ෂණය. 2. විවිධ වූ ලක්ෂණ ඇති බව.
සලකැටය[නා.] රළු ගල් කැටය.
සලකුණ[නා.] 1. ලකුණ ; සංකේතය. 2. සංඥාව ; ඉඟිය. 3. සිහිය ; මතක සටහන. 4. සස ලපය ; හාවාගේ ලකුණ.
සලග[නා.ප්‍ර.] 1. සල් ගස මුදුන ; සල් රුක් මුදුන. 2. ගලේ මුදුන ; ශෛලාග්‍රය.
සලගල[නා.] ගල් පව්ව ; ශෛල පර්වතය.
සලඟ[නා.] ඉත්තෑ කූර.
සලචුම්බකය(පාරිභා.) [නා.] කාන්දම් කැබැල්ලක චුම්බකත්වය රැකගැනීම පිණිස ධ්‍රැව උඩ තබන යකඩ කැබැල්ල.
සලතල[නා.ප්‍ර.] ගල් තලාව ; පැතලි ගල.
සලද[නා.ප්‍ර.] සත්‍ය ස්වභාවය වැසීම ; සැඟවීම. [වි.] ඇති වූ ; හටගත්.
සලදා[නා.ප්‍ර.] ඇඹරුම් ගල ; දාගල.
සලදිය ප්ලවාංග(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගංගා ආදියෙහි පාවෙන සතුන් හා ශාක හඳුන්වන නාමය.
සලනවා[ක්‍රි.] 1. සොලවනවා ; චංචල කරනවා. 2. හලනවා ; විසුරුවනවා.
සලප[නා.ප්‍ර.] 1. සස ලපය. 2. සල්ලාපය ; සතුටු සාමීචි කථාව.
සලපතර[වි.] ගල්පෝරු අතුරා සෑදූ සමබිම ; ගල් ලෑල්ල.
සලපතර අපිච්ඡදය(පාරිභා.) [නා.] විචිත්‍ර ආකාරයක් විදහාපාන සෛල ස්තරය.
සලපතළ[වි.] ගල්ලෑලි අතුරන ලද.
සලපතළ මළුව[නා.] ගල් පුවරු අතුරන ලද චෛත්‍ය, විහාර අඞ්ගනය.
සලබයා[නා.] සමනලයකුට සමාන පෙනුමක් ඇති (එහෙත් නිශ්චල වූ කල පියාපත් සිරස් ව නො තබාගන්නා) තියුණු සිහින් ස්පර්ශක කෙළවරින් යුත් රාත්‍රී කාලයෙහි පියාඹන පළඟැටි වර්ගයට අයත් කෘමියෙක් ; රෑ සමනලයා.
සලම්පත්[නා.ප්‍ර.] වටාපත ; විජිනිපත.
සලමුතු[වි.] චංචල බවින් මිදුණු ; නිසල.
සලමුවා[වි.] ගලින් නෙළූ ; ශිලාමය.
සලඹ, සලම[නා.ප්‍ර.] කුඩා ගිගිරි ඇතුළු කොට සෙලවෙන විට සියුම් මිහිරි නාදයක් ඇසෙන සේ සෑදූ පා වළල්ල ; පා සලඹ ; නූපුර ; විශේෂයෙන්, පත්තිනි දෙවඟනගේ ආභරණය.
සලල[වි.] 1. චංචල ; සසල. 2. මනහර ; ශෝභන. [නා.ප්‍ර.] 1. කාමුක ගතිය ; සල්ලාල ස්වභාවය. 2. ඉත්තෑවා ; ඉත්තෑ කූර. 3. සෘජුබව.
සලලි[වි.] තරුණ ; බාල.
සලවට, සල්වට[නා.ප්‍ර.] ගල්තලාව ; ගල්ලෑල්ල.
සලවනවා[ක්‍රි.] 1. සොලවනවා ; හොලවනවා. 2. හළවනවා ; වක්කරනවා.
සලසනවා[ක්‍රි.] යොදනවා ; සම්පාදනය කරනවා ; පහසුකම් සපයනවා.
සලස්න[සල+අස්න] [නා.] ගලින් නෙළූ ආසනය ; ගල් අසුන.
සලසික(පාරිභා.) [වි.] ලසිකා සහිත වූ.
සලසික ප්‍රාවරය(පාරිභා.) [නා.] ලසිකා සහිත ආවරණය හෝ කෝෂය.
සලසික සන්ධි[නා.ප්‍ර.] නිදහසේ එහා මෙහා කළ හැකි සන්ධි ; සචේෂ්ට සන්ධි.
සල්[නා.ප්‍ර.] 1. ශාලාව ; සල. 2. ආපාණශාලාව ; වෙළෙඳ සැල. 3. ගල ; ශිලා ; පර්වත. 4. හැළිය ; භාජන. 5. වස්තුව ; ධනය ; සරුබව. 6. රාශිය ; සමූහ. 7. ඝර්ම කලාපික ශාකයක්. සල බ.
සල්පයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සල්පියුරස් අම්ලයේ ලවණය.
සල්පර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අලෝහ මූල ද්‍රව්‍යයක නාමය ; ගෙන්දගම් ; ගන්ධක.
සල්පිල[නා.] 1. වෙළදාම්පළ ; වෙළඳ සැල. 2. භාණ්ඩ වෙන්දේසි කර විකුණන ස්ථානය.
සල්ල විධිය[නා.] ශල්‍ය කර්මය ; සැත්කම.
සල්ලකී[නා.ප්‍ර.] 1. එන්සාල් ; එනසාල් ; ඉඳුසල් ; කරදමුංගු. 2. ඉත්තෑවා.
සල්ලය[නා.] 1. උල ; හුල ; කූර. 2. හෙල්ලය ; ඊය.
සල්ලාපය[නා.] සතුටු සාමීචි කථාව.
සල්ලාලයා[නා.] ස්ත්‍රීන් ඇසුරු කිරීමෙහි ගිජු වූ තැනැත්තා ; කාමභෝගී තැනැත්තා ; කාමුකයා.
සල්ලිය[නා.] දැනට භාවිතයේ නැති තඹ කාසියක් ; සතයෙන් භාගය.
සල්ලේඛ[වි.] කෙලෙස් තුනී කරන ; කෙලෙස් සිඳලන ; සැහැල්ලු.
සල්වඩම[නා.] යක්දෙස්සන් ඉණ වටා අඳින රැලි සහිත ඇඳුම ; ඉණ හැදය ; ඉණ වඩම.
සලා[නා.ප්‍ර.] 1. සුළිය ; රැල්ල. 2. මෙහෙ කරන්නා ; සේවකයා.
සලාක ක්‍රමය[නා.] භාණ්ඩ සීමාකොට සම ව බෙදා දෙන සැලැස්ම.
සලාකනය[නා.] 1. සලාක ක්‍රමයට බෙදා හැරීම ; සලාකයට යටත් කිරීම. 2. පුරුක් වශයෙන් වෙන්වීම ; ඛණ්ඩ වශයෙන් වැඩීම.
සලාකය[නා.] 1. උල ; කූර ; කුඩනනය. 2. ලියූ කුසපත ; සීට්ටුව. 3. හිමි කොටස ; හිමි ප්‍රමාණය. 4. සලාකයට ලැබෙන ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය. 5. සීට්ටු දානය ; සලාක දානය.
සලාකිතය(පාරිභා.) [නා.] මෝරන විට සිහින් වී, තනි ඇටයෙන් යුත් කොටසත් බවට හරස් අතට කැඩෙන කරලක්.
සලාගම[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති කුලයක නාමය ; හලාගම.
සලාද[නා.ප්‍ර.] 1. අමුවෙන් ආහාරයට ගනු ලබන ලා කොළ පාට කොළ සහිත පැළෑටියක්. 2. එළවලු හෝ පළතුරු අමුවෙන් සකසා පිළියෙල කරන ආහාරයක්.
සලාව[නා.] උල ; ලෝහ කූර.
සලිත[වි.] සෙලවෙන ; කම්පාවෙන ; චලනය වෙන.
සලියෝටා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පස් ද, දිරාපත් දැව හෝ පිදුරු ආදී මතුපිට ඇතිවන දිලීර මොට්ටුව ; බිම්මල ; හත්ත.
සලිල[නා.ප්‍ර.] 1. ජලය ; දියරය. 2. (පාරිභා.) වා, පිත්, සෙම් නමැති තුන් දොස් අතරෙන් එකක් ; ශරීරයෙහි ඕජස් සාර්ද්‍රය.
සලිලෝද්වාරය[නා.] ජලය උඩට විසි කිරීම ; දිය නඟා විහිදු වීම.
සලීල[වි.] ලීලා සහිත ; මනෝඥ.
සලු[වි.] වලංගු ; පිළිගත හැකි අගයෙන් යුක්ත.
සලෙල[වි.] 1. ලීලා සහිත මනහර. 2. චංචල.
සලෙලු, සලලු[වි.] 1. විනෝදකාමී. 2. කාමුක ; සල්ලාල ; අවිනීත ; රළු පැවතුමෙන් යුත්. [නා.ප්‍ර.] තරුණයා ; කාමුක තැනැත්තා.
සලේරුව(පාරිභා.) [නා.] ලුණු බඳුන ; ලුණු කුප්පිය.
සලෝම(පාරිභා.) [වි.] ලෝමයෙන් වැසුණු ; ලෝම සහිත.
සව[වි.] සර්ව ; සියලු. [නා.ප්‍ර.] 1. මළකඳ. 2. ශපථය. 3. ශ්‍රාවකයා ; සවුවා. 4. වැගිරීම ; ගැලීම.
සවග[නා.ප්‍ර.] 1. අග්‍ර ශ්‍රාවකයා ; අගසවු. 2. හය දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායම ; ෂඩ්වර්ගීය ; ජබ්බග්ගිය.
සවතිඳු[නා.ප්‍ර.] මුහුණු සයක් ඇති දෙවිඳු ; කඳ කුමරු.
සවන[නා.] 1. සර්වඥයන් වහන්සේ. 2. ඇසීමේ ඉන්ද්‍රිය ; ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය ; කන. 3. ඇසීම ; ශ්‍රවණය කිරීම. 4. වර්ණ සය. [වි.] 1. සවැනි. 2. ශාපකරන.
සවන් අකුරු[නා.ප්‍ර.] සර්වඥ අංකුර ; බුද්ධාංකුරය ; බුදුබව පතා පෙරුම්දම් පුරන්නා ; බෝසතාණන් වහන්සේ.
සවන් දෙනවා[ක්‍රි.] කන් දෙනවා ; ඇහුම්කන් දෙනවා ; අසනවා.
සවන් රැස්[නා.ප්‍ර.] බුදු සිරුරෙන් විහිදෙන වර්ණ හයකින් යුත් රශ්මි ධාරාව.
සවයංසාධක[වි.] බාහිර උත්තේජයකින් තොරව ඉබේ ක්‍රියාකරන ; ස්වයංක්‍රිය ව සිදුවන.
සවරන් ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] රස්තියාදු වෙනවා ; රවුම් ගහනවා ; දඩාවතේ යනවා.
සවරන්, සවරම්[නා.ප්‍ර.] 1. සැරසිලි සඳහා දිගට එල්ලෙන පරිදි සැකසූ රෙදි, කෙඳි, කඩදාසි ආදියෙන් සෑදූ සිහින් පටි. 2. ආභරණ විශේෂයක්. 3. චාමර. 4. සවරම් අතින් ගෙන කරන රඟපෑම. 5. චාමර.
සවර්ග පරායණය[නා.] පරලෝකප්‍රාප්තිය ; දෙව්ලොව පිහිට කර ගැන්ම ; මිය යෑම.
සවර්ණ[නා.ප්‍ර.] 1. සමාන වර්ණ. 2. සමාන අකුරු.
සවරිය, හවරිය[නා.] 1. කාන්තාවන් කොණ්ඩයට තබා බඳින අමතර කෙස්වැටිය. 2. ගව, බූරු ආදි සිව්පාවන්ගේ වලිගය අග ඇති කෙස් රොද. 3. ඖෂධීය පැළෑටි වර්ගයක්.
සවවස්[නා.ප්‍ර.] මසුරුකම ලෝභකම.
සවස[නා.] 1. දවසේ අපරභාගය ; දිවා කල්හි පසු භාගය ; හවස. 2. හුස්ම ; සුසුම. 3. ස්වකීය වාසස්ථානය. 4. එක්ව වාසය ; සහවාසය.
සවස්මානය[නා.] සවස් කාලය.
සව් කඩදාසි[නා.ප්‍ර.]සැරසිලි සඳහා ගන්නා විවිධ වර්ණවලින් යුත් ඉතා තුනී සැහැල්ලු කඩදාසි වර්ගය.
සව්, සවු[වි.] සියලු ; සකල ; සර්ව. [නා.ප්‍ර.] 1. මස්වල තිබෙන සුදු පැහැති පටල කොටස. 2. දුන්න ; චාපය.
සව්කම්දා[වි.] සියලු කැමැති දෑ දෙන ; කැමැති හැම දෙය ම දීමෙහි සමත්.
සව්කැඳ[නා.ප්‍ර.] සව් හාලින් පිසූ කැඳ.
සව්කැලි[වි.] සර්ව කාලික ; හැම කාලයට ම අයත්.
සව්දිය[නා.ප්‍ර.] උත්සව අවස්ථාවක ශුභ ප්‍රාර්ථනය කොට කරන පානය හෝ පවත්වන දේශනය.
සව්දොදොල්[නා.ප්‍ර.] සව් මිශ්‍ර කර සාදා ගැනෙන රස කැවිලි විශේෂයක්.
සව්පිරිසන්[නා.ප්‍ර.] හැම පැත්තෙන් ම අවාරණය කරන ලද සෙනසුන.
සව්බරණ[නා.ප්‍ර.] සියලු ආභරණ.
සව්බිම් මිහිපල්[නා.ප්‍ර.] සියලු පොළොව පාලනය කරන්නා ; මුළු මහත් පෘථිවිය රජයන්නා ; සක්විති රජතුමා.
සව්වා[නා.] ධර්මය පිළිපදින්නා ; ශ්‍රාවකයා ; ගෝලයා.
සව්විනෙයා[නා.ප්‍ර.] බුදුවරයකු විසින් හික්මවනු ලැබිය යුතු ශ්‍රාවකයා.
සව්සජ[වි.] සියලු ආකාරයෙන් සැදුණු ; සර්වප්‍රකාරයෙන් සැරසුණු.
සව්සත[නා.] 1. සියලු සත්ත්වයා ; සකල ප්‍රජාව. 2. සියලු ශාස්ත්‍රය.
සව්සත්දම් වාදය[නා.] දහනව වැනි සියවසේ සිදු වූ ශාස්ත්‍රීය වාදයක් ; තෝමස් මුහන්දිරම් ලියූ 'ගංගාරෝහණ වර්ණනාවේ’ සිව් වැනි පද්‍යයේ මුල් පාදයේ මාත්‍රාව යෙදුම පිළිබඳ ව ඇති වූ වාදය.
සව්සරණ, සව්හරණ[නා.ප්‍ර.] සියලු පිහිට ; හව්හරණ.
සව්සාර[වි.] සියල්ලෙන් සරු වූ ; සරුසාර.
සව්සිරි[නා.ප්‍ර.] සකල ශ්‍රීය ; සියලු සම්පත ; සකල ඓශ්වර්යය.
සව්‍යග්‍රහණය[නා.] සූර්යග්‍රහණයේ දී හෝ චන්ද්‍ර ග්‍රහණයේ දී රාහු දකුණු දෙස සිටීම.
සව්‍යඤ්ජන[වි.] ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර සහිත ; මනා අකුරු ඇති.
සවායුක(පාරිභා.) [වි.] වායු සහිත ; වායුව සමග.
සවායුකයා(පාරිභා.) [නා.] ඔක්සිජන් වායුව උපයෝගි කරගෙන ජීවත්වන ජනකයා.
සවාරිය[නා.] 1. ගමන. 2. විනෝද ගමන.
සවාසනා[වි.] සසර පුරුද්ද ඇති ; වාසනා ගුණ සහිත.
සවැනිය[නා.] සර්වඥයන් වහන්සේ ; බුදුන් වහන්සේ.
සවි[වි.] තද ; ශක්තිමත් ; හැකියා සහිත.
සවි කරනවා[ක්‍රි.] ශක්තිමත් කරනවා ; හයි කරනවා.
සවි ගන්වනවා[ක්‍රි.] ශක්තිමත් කරවනවා ; බලය හෝ ශක්තිය වැඩි කරනවා.
සවිඥානක[වි.] සිතීමේ ශක්තිය ඇති ; හිතා මතා බැලීමේ ශක්තිය සහිත ; විඥානය සහිත.
සවිතා[නා.ප්‍ර.] 1. සූර්යයා. 2. සොළොස් ශුභ මුහුර්තයන්ගෙන් එකක්.
සවිද්දුමා[වි.] ශ්‍රාවය සහිත ; සොටුදිය වැගිරිම් ඇති.
සවිදු[වි.] විදුලිය සහිත ; විද්‍යුල්ලතා ඇති.
සවිධිපරාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ටයක් මතට සමාන්තර ආලෝක කදම්බයක් පතනය වූ විට, එයට අයත් කිරණ සියල්ලම එකම දිශාවකට පරාවර්තනය වීම.
සවින්ධවයා[නා.] සින්දු දේශයේ උපන් අශ්වයා ; සෛන්ධව කුලයේ උපන් අශ්වයා.
සවිඳලුණු[නා.ප්‍ර.] ඖෂධයක් වශයෙන් ගන්නා ලුණු වර්ගයක් ; සහිඳ ලුණු ; සජල සෝඩියම් සල්පේට්.
සවිබල[වි.] කාය බල ඇති ; ශක්තිමත්.
සවිභක්තික[වි.] බෙදීම් සහිත ; නැවත විභාග කිරීම් සහිත.
සවිභා[නා.ප්‍ර.] බෙදීම ; කොටස් කිරීම.
සවිය[නා.] 1. ශක්තිය ; ජවය ; බලය ; හයිය. 2. හැකියාව.
සවිරාම[වි.] විරාම සහිත ; නැවතීමක් ඇති ; නැවති නැවතී පවතින ; අන්තරිත.
සවිරාමුව[නා.] එකම ප්‍රමාණයක කියත් තල පමණක් සවි කළ හැකි කියත් රාමුව.
සවිලනවා[ක්‍රි.] ශක්තිය යොදනවා ; බලය තහවුරු කරනවා.
සවිවර අස්ථිය(පාරිභා.) [නා.] විවර සහිත ඇටය ; තෙතමන උරාගන්නා ඇටය.
සවිවර මෘදුස්ථරය(පාරිභා.) [නා.] අක්‍රමික හැඩයෙන් යුත් අන්තර් අවකාශ සහිත සෛල.
සවිවරතාව[නා.] සිදුරු සහිත බව.
සවීචි[වි.] 1. අතරක් ඇති ; අතර පිරිසිඳීමක් ඇති. 2. රැළි සහිත.
සවු[නා.ප්‍ර.] 1. ශ්‍රාවකයා ; ශිෂ්‍යයා. 2. හැවිල්ල ; අවලාදය ; ශාපය. [වි.] සියලු ; සර්ව.
සවු පැරුම්[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රාවක පාරමිතාව ; ශ්‍රාවක බව සඳහා පිරිය යුතු පාරමී ධර්ම.
සවු යුගය[නා.බහු.] ශ්‍රාවකයන් දෙදෙනා ; ශ්‍රාවක යුවල.
සවු සත්[නා.ප්‍ර.] සියලු සත්ත්වයෝ ; සකල සත්ත්ව වර්ගයා.
සවු සනිපා[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රාවක සන්නිපාතය ; ශ්‍රාවකයන්ගේ එක් රැස්වීම.
සවුක්කාරන්[නා.ප්‍ර.] 1. යවකාර ලුණු. 2. ලුණු සබන්.
සවුක්කාලම[නා.] බිම හිඳ ගැනීමේදී පාවිච්චි කරන වර්ණවත් ගොරෝසු නූලෙන් වියූ පැදුරක් වැනි රෙද්ද.
සවුත්තු[වි.] නරක් වූ ; වැරදි ; නුසුදුසු ; අසාර්ථක ; පහත් මට්ටමක පවතින.
සවුතුරු[සව්+උතුරු] [වි.] සියල්ලෙන් උතුම් වූ ; උත්තරිතර වූ ; සර්වෝත්තම.
සවුදම, සව්දන්[නා.] විනෝදය හා ශාන්තිය සඳහා සිදු කරන ගැයුම් වැයුම් සහිත නැටුම් විශේෂය.
සවුන්[නා.ප්‍ර.] 1. ශ්‍රවණය ; ඇසීම. 2. ඉවත් කිරීම ; අස් කිරීම.
සවුන්දර[වි.] සුන්දර ; සොඳුරු ; මනහර ; යහපත්.
සවුනේ, සව්නේ[නා.ප්‍ර.] දතයුතු සියලු දේ ; බුද්ධඥාන ලත් යථාවබෝධය.
සවුභාග්‍ය යෝගය[නා.] සෞභාග්‍යය උදා කරන ග්‍රහ යෝගය ; නක්ෂත්‍රයේ සත්විසි නැකැත්වලට හිමි යෝග විසිහතෙන් එකක්.
සවුම[වි.] සෞම්‍ය ; මෘදු ; මොළොක්. [නා.ප්‍ර.] සෞම්‍ය දිශාව ; උතුරුදිග.
සවුම දිග[නා.] උතුරු දිග ; අට දිශාවලින් එකක්.
සවුමය[නා.] ඉස්ලාම් ධර්මයේ එන උසස් ආගමික ව්‍රතයක් වන නෝම්බි ඇල්ලීම.
සවුර[වි.] ශුර ; දක්ෂ ; සමත්.
සවුරඟ[වි.] අංග හතරකින් යුත් ; චතුරංග.
සවුලකම්[නා.ප්‍ර.] චාටු කථාව ; වාචාලකම ; දොඩමලුකම ; අප්‍රිය කථාව.
සවුලයා[නා.] වාචාලයා ; චාටුකාරයා.
සවුවත්තිය(කථා.) [නා.] 1. ස්වස්තිය ; ශුභ සිද්ධිය ; යහපත. 2. සියලු සම්පත්තිය ; කෙනෙකු සතු සමස්ත ධනය.
සවුහාල්, සව්හාල්[නා.ප්‍ර.] තාල වර්ගයට අයත් සවු ගසේ බඩය තලා ලබාගන්නා පිටියෙන් හෝ මඤ්ඤොක්කා ආදි වෙනත් පිටියකින් සපයා ගන්නා කුඩා ඇට වර්ගය.
සවෘන්ත(පාරිභා.) [වි.] නැට්ටක් හෙවත් දණ්ඩක් සහිත.
සවෘන්ත පත්‍ර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නැට්ට සහිත කොළ.
සවේර[වි.] වෛර සහිත ; වෛරය ඇති.
සවෛරි භාවය[නා.] ස්වාධීනත්වය ; නිදහස ; නිවහල් භාවය ; පරම අධිපතිභාවය.
සශංක[වි.] සැක ඇති ; සංශය සහිත.
සශ්‍රම[වි.] ශ්‍රමය සහිත ; වෙහෙසකර ; මහන්සි.
සශ්‍රීක[වි.] ශ්‍රී සහිත ; සමෘද්ධිමත් ; සරු ; සෞභාග්‍යවත්.
සශ්‍රීකත්වය[නා.] ශ්‍රී සහිත බව ; සෞභාග්‍යවත් බව ; සරුබව.
සශේෂ[වි.] ශේෂ සහිත ; ඉතිරියක් ඇති.
සස[නා.ප්‍ර.] 1. හාවා ; සාවා. 2. මුව විශේෂයක්. 3. සත්‍ය වචනය ; සබවස. 4. චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය. 5. සස්‍ය ; ධාන්‍ය. 6. සාහසික බව. [වි.] ප්‍රශස්ත ; උසස්.
සසංක, සසඞ්ක[නා.ප්‍ර.] සාවකුගේ සලකුණ ඇත්තා ; චන්ද්‍රයා.
සසංඛාරික, සසඞ්කාරික[වි.] අනුන්ගේ මෙහෙයවීම හෝ පූර්ව ප්‍රයෝග සහිත ; සංස්කාර සහිත.
සසංඥ[වි.] දැනීම ඇති ; සංඥාව සහිත.
සසංශය[වි.] සැක ඇති ; සංශය සහිත.
සසග, සසඟ[නා.ප්‍ර. සසග්] එක්වීම ; සන්ධානය ; සංසර්ගය. [වි.] සමාන ; වැනි.
සසටු[වි.] කලවම් ; හැනුණු ; මිශ්‍ර වූ.
සසත[වි.] ශාස්වත ; සදාකාලික.
සසතදිටු[නා.ප්‍ර.] සාස්වත දෘෂ්ටිය ; ආත්මය නිත්‍යය සදාකාලිකය යන විශ්වාසය.
සසදර[නා.ප්‍ර.] හාවාගේ ලකුණ දරන්නා ; චන්ද්‍රයා.
සසනුලොම්[නා.ප්‍ර.] සත්‍යයනට අනුලොම් වූ ඥානය.
සසඳනවා[ක්‍රි.] සංසන්දනය කරනවා ; යමක් හා සමාන කරනවා.
සසමය[ස+සමය] [නා.ප්‍ර.] 1. තම ආගම ; ස්වසමය. 2. ෂඩ් දර්ශනය ; දර්ශන ශාස්ත්‍ර හය.
සසම්ප්‍රයුක්ත[වි.] සම්ප්‍රයුක්ත ධර්ම සහිත ; එක් ව යෙදුණු ධර්ම ඇති.
සසම්භාර කාය[නා.ප්‍ර.] ප්‍රකෘති ශරීරය ; කාය ප්‍රසාදය පවත්නා ස්ථානය.
සසම්භාරත්වය[නා.] ප්‍රමාණය ; සම්භාරය.
සසම්භාවී(පාරිභා.) [වි.] සැලසුම් කිරීමකින් තොර ව සිදුවන ; නිදහසේ සිදුවන ; අහඹු.
සසර[නා.] සංසාරය ; ස්කන්ධ ධාතු ආයතනවල පිළිවෙල නො සිඳ පැවැත්ම ; චුති උත්පත්ති වශයෙන් භවයෙන් භවයට යාම ; ජාති, ජරා, මරණ නම් චක්‍රය.
සසරණ[සසර+අණ] [නා.ප්‍ර.] සංසාර නමැති අර්ණවය ; සසර නමැති මුහුද.
සසරද[නා.] (සාරජු යනු වාච්‍යාර්ථයි) සඳ ; චන්ද්‍රයා.
සසරබිරි[වි.] සසරට බිය වන ; සසරට බිය ඇති.
සසරවිය[නා.ප්‍ර.] සංසාර නමැති ව්‍යාධිය ; සසර නමැති රෝගය.
සසරහිම[නා.] සංසාරයෙහි සීමාව හෝ අන්තය ; නිවණ.
සසරු[වි.] ශාඛාවලින් සරු ; අතු පතරින් සරු. [නා.ප්‍ර.] සසර සැරි සරන්නා ; සංසාරයෙහි නැවත නැවත ගමන් කරන්නා.
සසල[වි.] චංචල ; සෙලවෙන. [නා.ප්‍ර.] 1. ඇස ; නේත්‍රය. 2. චන්ද්‍රයා. 3. හඬ ; මේඝ නාදය.
සසලේ[නා.ප්‍ර.] 1. සස ලේඛාව ; සස ලාංඡනය. 2. සඳුන්.
සසවිසාණ[නා.ප්‍ර.] සිදුවිය නොහැකි දෙය.
සස්[නා.ප්‍ර.] 1. සත්‍යය ; සත්‍ය ක්‍රියාව. 2. ශස්‍යය ; ගොයම්.
සස් කරනවා[ක්‍රි.] සත්‍ය ක්‍රියා කරනවා.
සස්කර, සස්කරු[නා.ප්‍ර.] ගොවියා ; සස්‍ය කරන්නා.
සස්තන(පාරිභා.) [වි.] තන සහිත ; ක්ෂීරපායී ගණයට අයත් ; කිරි බී වැඩෙන.
සස්පිළිවේ[නා.ප්‍ර.] සත්‍යය ප්‍රතිවේධය ; සත්‍ය අවබෝධ කිරීම.
සස්වදන්[නා.ප්‍ර.] සත්‍ය වචන.
සස්සත[වි.] සදාකාලික ; හැම දා පවතින ; නිත්‍ය.
සස්‍ය මාරුව[නා.] කන්නයෙන් කන්නයට බෝග වර්ග මාරු කරමින් කරන වගාව.
සස්‍ය විද්‍යාව[නා.] ක්‍රමික ගොවිතැන් ශාස්ත්‍රය.
සස්‍ය සමය[නා.ප්‍ර.] ධාන්‍යය පැහෙන කාලය ; අස්වනු කපන අවධිය.
සස්‍යක[නා.ප්‍ර.] රත්න විශේෂයක්.
සස්‍යය[නා.] ගොයම ; පලදාව ; අස්වැන්න ; ධාන්‍යය.
සසාදර[නා.ප්‍ර.] සස ලකුණ දරන්නා ; චන්ද්‍රයා.
සසාදාරණ නුවණ[නා.] තථාගතයන් වහන්සේට පමණක් ආවේණික වූ සය වැදෑරුම් නුවණ.
සසාධක[වි.] (පාරිභා.) (ගණිත.) මූලික සංඛ්‍යාවක් නොවන ; කොටස්වලින් යුත් ; මිශ්‍රිත.
සසාන[නා.ප්‍ර.] නිෂ්කාරණය ; හේතුරහිත භාවය.
සසැඳිලි[නා.ප්‍ර.] එකට එකතු වී දැනමුතුකම් හෝ උපදෙස් ලබා ගැනීම ; අදහස් විමසීම.
සසි[නා.ප්‍ර.] සා ලකුණ ඇත්තා ; චන්ද්‍රයා.
සසින[නා.] ආනුභාවය ; අනුහස.
සසිනවා[ක්‍රි.] තුනී කරනවා ; අහිනවා.
සසිරි[වි.] සශ්‍රීක වූ ; සරුසාර වූ. [නා.ප්‍ර.] හාල් ඇටයෙහි නිවුඩු.
සසිරිකය[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය ලෝකය ; දෙව්ලොව.
සසිරිබෝ[නා.ප්‍ර.] සව්සිරියෙන් වැඩුණු බෝධිය ; ශ්‍රී මහ බෝධිය.
සසු[නා.ප්‍ර.] ශස්‍යය ; ගොයම ; ධාන්‍යය.
සසුන[නා.ප්‍ර.] 1. ශීල සමාධි ප්‍රඥා යන ත්‍රිවිධ ශික්ෂා පර්යාප්ති වශයෙන් ඉගැන්වීම හා ප්‍රතිපත්ති වශයෙන් පුහුණු කරවීම. 2. ආණ්ඩුව.
සසුරයා[නා.] මස්සිනා ; සුහුරු බඩු.
සසුරුවනවා[ක්‍රි.] සුරැකිව තබනවා ; වසා දමනවා.
සහ[නා.ප්‍ර.] 1. හාවා ; සසයා. 2. මිතුරා ; මිත්‍රයා. 3. විපාකය ; ප්‍රතිවිපාකය. 4. උදවුව ; සහයෝගය. 5. බඩගින්න. [වි.] සාහසික ; දරුණු. [නි.] එක් ව ; සමඟ ; සහිත.
සහ ආධිපත්‍යය[නා.] (පාරිභා.) හවුල් අයිතිය ; රාජ්‍යයක් පිළිබඳ ඇති වූ හවුල් ආධිපත්‍යය.
සහ ගහනවා[ක්‍රි.] විපාක දෙනවා ; පල දෙනවා ; කරන ලද වරදක් සඳහා ස්වභාවයෙන් ම දඬුවම් ලැබෙනවා.
සහකර[වි.] රශ්මි සහිත වූ. [නා.ප්‍ර.] මී අඹ.
සහකරුවා[නා.] 1. උදවුකරුවා ; උපකාරකයා. 2. සැමියා.
සහක්‍රියාකාරකය(පාරිභා.) [නා.] එක්තරා චලනයක් ඇති කිරීමට සහාය වන පේශියක්.
සහකාර[වි.] එක් ව ක්‍රියා කරන ; සහාය වූ.
සහකාර අංකුරය[නා.] දෙවනුව හටගත් පැළය ; උපශාකය.
සහකාර මුකුල[නා.] දෙවැනි පොහොට්ටුව.
සහකාරයා[නා.] 1. එක් ව කටයුතු කරන්නා ; සහයෝගය දෙන්නා. 2. හවුල්කරුවා ; ස්වාමිපුරුෂයා.
සහකාරිය[නා.] 1. උපකාර කරන තැනැත්තිය. 2. භාර්යාව ; බිරින්දෑ.
සහකුලකය(පාරිභා.) [නා.] අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධයක් ඇති සමූහය.
සහග[වි.] වටිනා ; අගනා.
සහගත[වි.] 1. යුක්ත වූ ; සහිත. 2. එක් ව යන ; එකතු ව ගිය.
සහගින්න, සාගින්න[නා.] බඩගින්න ; ක්ෂුධාව.
සහගිය, සහගියා[වි.] සමග ගමන් කරන්නාවූ ; එක් ව පවතින.
සහඞ්ගුර[වි.] බිඳීම් සහිත ; බිඳෙන.
සහචර සෛලය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) පෙනේර නළයකට යාව තිබෙන න්‍යෂ්ටියක් සහිත සෛලයක්.
සහචරණය[නා.] සමඟ හැසිරීම ; එක් ව ගමන් කිරීම.
සහචරිත[වි.] සමඟ හැසිරෙන ; එක් ව හැසිරෙන.
සහචාරය[නා.] සමඟ පැවතීම ; එක් ව හැසිරීම.
සහචීර්ණ[වි.] පුරුදු ඇති ; පුරුදුකම් ඇති.
සහජ[වි.] 1. උත්පත්තියෙන් ම උරුම වූ ; ජන්මයෙන් හටගත්. 2. සමඟ උපන් ; එක් ව උපන්.
සහජ බුද්ධික රේඛාව[නා.] මොළය ඉදිරිපස සිට පසුපස දක්වා යමින් එය සම කොටස් දෙකකට බෙදන නිම්නය.
සහජ ස්ථානය[නා.] ජන්ම කේන්ද්‍රයෙහි තුන්වන ස්ථානය ; සහෝදර ස්ථානය.
සහජ සාධකය[නා.] ජන්ම හේතුව.
සහජතර[වි.] ඉබේ වැටහෙන නුවණින් යුතු ; උපන් දක්ෂතාවෙන් යුතු.
සහජත්වය(පාරිභා.) [නා.] උත්පත්තියෙන් ම සිතෙහි පහළ වෙන අදහස් සම්බන්ධ ධර්මතාව.
සහජවාදය(පාරිභා.) [නා.] සම්පූර්ණයෙන් ම වැඩුණු නොහොත් සම්පූර්ණවීමට තිබෙන යම් අත්දැකීමක් උපතේදී ම සිතෙහි ඇතැයි යන මතය.
සහජවාහක රූප[නා.ප්‍ර.] මව්පිය පරපුරේ හැඩහුරුකම ගතිගුණ ආදිය නිර්මාණය කෙරෙන ශක්තිය ගැබ්කොට ඇති රූප කලාප.
සහජාත[වි.] 1. එක්වර උපන් ; එක්ව හටගත්. 2. ගුණයෙන් මව්පියන්ට සමාන.
සහජීවනය[නා.] 1. එකට ජීවත්වීම ; එක්ව වාසය. 2. (පාරිභා.) අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රයෝජනය සඳහා ජීවියකු තුළ තවත් ජීවියකු ජීවත්වීමෙන් පවත්වනු ලබන හවුල් ජීවිතය.
සහජීවියා[නා.] අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතිලාභය සඳහා එකට ජීවත් වන සත්ත්වයා.
සහතික[වි.] සත්‍ය වූ ; අනුමත කරන ලද ; ස්ථිර කරන ලද.
සහතික පත්‍රය[නා.] කිසියම් කරුණක් ගැන සහතික කිරීම ඇතුළත් පත්‍රිකාව ; විභාග, විවාහ හා මරණ ආදිය සනාථ කරමින් නිකුත් කරන ලියවිල්ල.
සහතික මිල[නා.] යම්කිසි නිෂ්පාදනයක් සඳහා නියත වශයෙන් ගෙවීමට සම්මත අවම මිල.
සහතිකය[නා.] කිසියම් කරුණක් ස්ථිර කිරීම සඳහා පවතින සාධකය.
සහන[වි.] 1. ඉවසන. 2. පහසුවක් ගෙන දෙන ; සැනසිල්ලක් ඇති කරන. [නා.ප්‍ර.] 1. ඉවසීම. 2. සැනසිල්ල ; පහසුව ; අස්වැසිල්ල. 3. එළිමහන.
සහන වැල්වය(පාරිභා.) [නා.] යන්ත්‍රයක පීඩනය වැඩි වූ විටක ඒ ප්‍රමාණය අඩු කිරීම සඳහා සවිකොට ඇති උපකරණය.
සහනශීල, සහනශිලි[වි.] ස්වභාවයෙන් ම ඉවසන ; ඉවසිලිවන්ත.
සහන් එළිය[නා.] එළිමහන් තන්හි ඇති මඳ එළිය.
සහන්යාය[නා.] එක දිගට ම එළිමහන පවතින සහන් බිම් පෙදෙස.
සහනාධාර[සහන+ආධාර] [නා.ප්‍ර.] සහනයක් වශයෙන් කරන ආධාර.
සහප්‍රතිබද්ධ(පාරිභා.) [වි.] එකට බැඳීම සහිත වූ ; ප්‍රතිබද්ධය ඇති.
සහප්‍රවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] එක් ව පැවතීම ; සහජීවනය.
සහපිරිවර[වි.] පිරිවර සමඟ ; පිරිස සහිත.
සහබද්ධ(පාරිභා.) [වි.] එකට බැඳුණු ; ගැළපුණු.
සහබන්ධනය(පාරිභා.) [නා.] සහ සංයුජතා බන්ධනය.
සහභාගය(පාරිභා.) [නා.] ව්‍යාපාරයක එක් හවුල්කරුවකුගේ දායක කොටස ; හවුල වශයෙන් ගෙවනු ලබන මුදල් හෝ අන් වස්තු ප්‍රමාණය.
සහභාගි[වි.] එක් ව භජනය කරන ; හවුල් ; සහභාග.
සහභාවි(පාරිභා.) [වි.] එකට පවතින ; එකට යෙදුණු.
සහභිජාත[වි.] ලේ නෑ සම්බන්ධය ඇති පුද්ගලයන්ගේ සංසර්ගයෙන් උත්පත්තිය සිදුවන ; ඇවැස්ස.
සහභෝජිත්වය(පාරිභා.) [නා.] දෙපක්ෂයට ම ප්‍රයෝජනවත් පරිදි එක් ජීවියකු මතුපිට අනෙක් ජීවියකු හෝ ජීවීන් කිහිප දෙනෙකු ජීවත්වෙමින් පවතින හවුල ; සහජීවිකතාව.
සහමතික[වි.] එක සමාන මතයක් දරන ; අනුකූල.
සහමතිය[නා.] අනුකූලතාව ; අදහස් සමබව.
සහයෝගය[නා.] උදව්ව ; උපකාරය.
සහල[වි.] ඇවිලෙන ; ගිනිදැල් සහිත.
සහලඟර, සහලඟුරු[නා.ප්‍ර.] ගිනි සහිත අඟුරු.
සහල්, සාල්[නා.ප්‍ර.] වී ඇටයක පොතු හෙවත් දහයියා ඉවත්කොට ශුද්ධ කළ කල්හි ඉතුරුවන ඇටය ; තණ්ඩුල ; හාල්.
සහලා[නා.ප්‍ර.] 1. යාළුවා ; සහෘදයා ; පුද්ගලයා. 2. පුරුෂයා ; පුද්ගලයා. [ක්‍රි.වි.] ඉක්මනින් ; ශීඝ්‍රයෙන්.
සහලේ[වි.] සමාන ලේ ඇති ; ලේ සම්බන්ධකම් ඇති.
සහවේදනය(පාරිභා.) [නා.] සංවේදන මට්ටමෙන් පවතින සවිඥානික ඒකත්වය.
සහස[නා.] දහස ; සහස්‍රය ; සහස්ස. [නි.] වහා ; හනික. [වි.] සිනා සහිත.
සහසංයුජතාව(පාරිභා.) [නා.] ඉලෙක්ට්‍රෝන දෙකක් හවුලේ බෙදා ගැනීමෙන් පරමාණු දෙකක් සංයෝජනය වීම.
සහසකර[නා.ප්‍ර.] දහසක් රශ්මී ඇත්තා වන හිරු.
සහස්වත[වි.] සදාකාලික ; නිත්‍ය ; ශාස්වත.
සහස්‍රාවර්ත(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගුවන් විදුලි තරංග මිනුම් ඒකකයක්.
සහස්‍රි[වි.] දහසකින් යුක්ත ; දහසක් ඇති.
සහසා[නි.] වහා ; ඉක්මන් ; හනික.
සහසාධක(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සමග යෙදෙන සාධක.
සහසැස්[සහස්+ඇස්] [නා.ප්‍ර.] දහසක් ඇස් ඇත්තා වන ශක්‍රයා.
සහසි, සහසී[වි.] සැහැසි ; රෞද්‍ර; නපුරු.
සහසුද්දෙන්[ක්‍රි.වි.] සම්පූර්ණයෙන් ; කරුණු සහිත ව.
සහහොත්(පාරිභා.) [වි.] බීජපත්‍රවල දාර බීජමූලය මත තිබෙන.
සහා[නා.ප්‍ර.] 1. උපකාර ; උදවු. 2. යහළුවා ; සහායකයා.
සහාධිපත්‍යය[නා.] 1. හවුල් අයිතිය ; හවුල් පරමාධිපත්‍යය. 2. මහල් නිවසක් ඇති එක් නිවාසයක අයිතිය.
සහානුභුතිය[නා.] එකට එක් ව රසාස්වාදනය කිරීම ; සමාන අත්දැකීම.
සහාය[වි.] මිත්‍ර ; සමඟ හැසිරෙන ; උපකාරි. [නා.ප්‍ර.] උපකාරය ; උදවුව.
සහායක[වි.] උපකාරක ; උපස්ථම්භක.
සහායක කෝණය(පාරිභා.) [නා.] උපකෝණය ; අනුකෝණය.
සහායක දිවුම(පාරිභා.) [නා.] ක්‍රීඩා තරඟවලදී කණ්ඩායම් වශයෙන් කඩින් කඩ දිවීම ; රිලේ ධාවනය.
සහායකයා[නා.] උපස්තම්භකයා ; යහළුවා ; මිත්‍රයා.
සහෘදයා[නා.] සමාන හදවතක් ඇත්තා ; සමාන වින්දනයක් ලබන්නා.
සහෝදරයා[නා.] 1. එක කුස උපන් තැනැත්තා ; අයියා හෝ මල්ලී. 2. වාමාංශිකයා. 3. හිතවතා ; මිත්‍රයා.
සළ[නා.ප්‍ර.] 1. ඊතලය ; සරය. 2. කයිරාටිකයා ; කපටියා. 3. හොරකම ; කපටිකම ; රැවටිල්ල. 4. ආවර්තය ; සුළිය. [වි.] ශඨ ; කපට ; කෛරාටික.
සළායතනය[නා.] චක්ෂුරාදි ආයතන සය ; ෂඩායතනය.
සළාව[නා.] 1. දිය සුළිය ; ආවර්තය. 2. සුළි සුළඟ. 3. සළුව ; සාටකය.
සළු[නා.ප්‍ර.] සාටක ; වස්ත්‍ර. [වි.] 1. අත් හරින ලද ; අත් හළ ; ත්‍යාග කළ. 2. අගය ඇති ; වටිනාකම ඇති.
සළුපිළි[නා.ප්‍ර.බහු.] රෙදිපිළි ; ඇඳුම්.
සළුවඩන නිලමේ[නා.] මහනුවර රාජ සමයෙහි රජතුමාගේ ඇඳුම්-පැළඳුම් කටයුතු භාරව සිටි නිලධරයා.
ස්කන්ද[නා.ප්‍ර.] 1. තුවාලවලින් ලේ පිට වීම වැළැක්වීමේ ක්‍රමයක් වන ලේ දැඩි කිරීම. 2. හින්දුස්තානී සංගීතයෙහි කුල භේදයක්. 3. ගෘහයක අට වැදෑරුම් කෝණ දෝෂවලින් එකක්. 4. කතරගම දෙවිඳු ; ස්කන්ද කුමාරයා.
ස්කන්ධ අලය[නා.] විශේෂ භූගත ශාඛාවක මහත් වූ කෙළවර.
ස්කන්ධ අවයව[නා.ප්‍ර.] උද්භිදයක ස්කන්ධයේම වැඩීමක් ලෙස හටගන්නා ස්කන්ධ කණ්ටක ආදි වූ කොටස්.
ස්කන්ධ කණ්ටකය[නා.] ශාකයක ස්කන්ධයේ ඌති හා සම්බන්ධ කටුව ; කඳ කටුව.
ස්කන්ධ ක්‍රමාංකය[නා.] සමස්ථානිකයක පරමාණු භාරය ; පරමාණුවක න්‍යෂ්ටියක ඇති නියුක්ලියෝනිවල මුළු සංඛ්‍යාව.
ස්කන්ධ ක්‍රියා නියමය[නා.] ද්‍රව්‍යයක් ප්‍රතික්‍රියා වන ශීඝ්‍රතාව එහි සක්‍රීය ස්කන්ධයකට සමානුපාතික යැයි දැක්වෙන නියමය.
ස්කන්ධ කේන්ද්‍රය[නා.] ස්කන්ධයක මධ්‍ය ලක්ෂ්‍යය.
ස්කන්ධ ධර්ම[නා.ප්‍ර.] රූපාදී ස්කන්ධවල ස්වභාවය.
ස්කන්ධ නිර්වාණ[නා.ප්‍ර.] පංචස්කන්ධයන් නැවත ඇති නොවීම ; පංචස්කන්ධය නැවත නූපදනා පරිද්දෙන් අභාවයට යාම ; පංචස්කන්ධයේ සසර පැවැත්ම අවසන් වීම.
ස්කන්ධ පඤ්චකය[නා.] රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර විඥාන යන පඤ්චස්කන්ධය.
ස්කන්ධ පටිපාටිය[නා.] පංචස්කන්ධයන් පහළ වීමේ අනුපිළිවෙළ ; කඳ පිළිවෙළ.
ස්කන්ධ පරිනිර්වාණය[නා.] පංචස්කන්ධයන්ගේ බිඳී යෑම සමඟ නිවන් දැකීම.
ස්කන්ධ ප්‍රස්තාරය[නා.] ගසක ප්‍රධාන කඳ හා අතු පතරේ කඳන්.
ස්කන්ධ පුෂ්පීයතාව(පාරිභා.) [නා.] පරණ කඳේ සුප්ත අංකුරවලින් මල් හටගැනීම.
ස්කන්ධ බීජ[නා.ප්‍ර.] කඳ පැලවෙන ශාක වර්ග.
ස්කන්ධ භේද දර්ශකය(පාරිභා.) [නා.] ධන කිරණ වර්ණාවලියක් ලබාගත හැකි උපකරණයක්.
ස්කන්ධ භේදය[නා.] පංචස්කන්ධයේ අභාවය.
ස්කන්ධ මාර[නා.ප්‍ර.] පංච ස්කන්ධ නමැති මාරයා.
ස්කන්ධ ව්‍යුහය(පාරිභා.) [නා.] ස්කන්ධ සමූහය.
ස්කන්ධ සංස්ථිති නියමය(පාරිභා.) [නා.] රසායන පරීක්ෂණය කිරීමේ මූල ධර්මයක්.
ස්කන්ධ සන්තතිය[නා.] පංච ස්කන්ධ පරම්පරාව.
ස්කන්ධක[නා.ප්‍ර.] මහාවග්ග චූලවග්ග යන විනය ග්‍රන්ථ දෙකේ පරිච්ඡේද.
ස්කන්ධක වෘත්ත[නා.ප්‍ර.] මහාවග්ග චූලවග්ග යන පොත් දෙකෙහි සඳහන් වතාවත්.
ස්කන්ධනය[නා.] කැටි ගැසීම ; ස්කන්ධ ඝනීභවනය.
ස්කන්ධප්‍රතාන(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් ශාක ඉහළ නැඟීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා ප්‍රතාන විශේෂයක නාමය.
ස්කන්ධය[නා.] 1. ගොඩ ; රාශිය. 2. කිසියම් වස්තුවක ඇති පදාර්ථ ප්‍රමාණය. 3. භාගය ; කොටස. 4. ශරීරය ; දේහය ; පංචස්කන්ධය. 5. ගසක කඳ ; පැළෑටියක හෝ ගසක අතු රිකිලි හැර ඉතිරි ප්‍රධාන කොටස. 6. උරහිස ; බෙල්ල ; ග්‍රීවය. 7. පොතක පරිච්ඡේදය.
ස්කන්ධරූහ(පාරිභා.) [වි.] පැළෑටියක කඳ මත වැඩෙන.
ස්කන්ධාභය(පාරිභා.) [නා.] පත්‍රයක් මෙන් පෙනෙන හා ක්‍රියා කරන පැතැලි ශාඛාවක්.
ස්කන්ධාවාර[නා.ප්‍ර.] 1. කඳවුර. 2. පැරණි සිංහල වංශයක නාමය ; කඳවුරු කුලය.
ස්කන්ධාස්ථි[නා.ප්‍ර.] අතමුල ඇටය.
ස්කන්ධීය(පාරිභා.) [වි.] ස්කන්ධයට හෙවත් උද්භිද කඳට සීමා වූ.
ස්කන්ධීය කලාප[නා.ප්‍ර.] කඳේ පටකවලින් පමණක් සෑදුණු සනාල කලාපයක්.
ස්කර්වී[නා.ප්‍ර.] විටමින් සී හිඟකම නිසා අත්පා නාසය හා විදුරුමස් යන තැන්වලින් ලේ ගැලීම ඇති කරන රෝගයක්.
ස්ක්ලෙරෝටිය(පාරිභා.) [නා.] දිලීර කෝෂ්ටය සප්ත අවස්ථාවක් වශයෙන් පවතින, සාමාන්‍යයෙන් කළු දිලීර සූතිකා ගුළියක්.
ස්කාකරය, ස්කාගරය[නා.] අරක්කු හෝ මත්පැන් පෙරන ස්ථානය.
ස්කාලට් උණ[නා.ප්‍ර.] උගුර බැරැන්ඩි වීම සහ හමේ රතු පලු ඇති වීම සහිත බෝවෙන උණ රෝගයක්.
ස්කැන්ඩියම්(පාරිභා.) [නා.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක නාමය.
ස්කිසෝප්‍රේණියාව[නා.] සිතීම් දැනීම් හා ක්‍රියා අතර සම්බන්ධය නැති වීම ලක්ෂණ කොට ඇති උමතුවක් ; භින්න ප්‍රේණිතාව.
ස්කුරුප්පු ආමානය(පාරිභා.) [නා.] කම්බියක විෂ්කම්භය වැනි කුඩා මානයක් මැනීම පිණිස භාවිත කරනු ලබන උපකරණයක්.
ස්කුරුප්පු දෑතුරය[නා.] ස්කුරුප්පු කඳේ පොටවල් දෙකක් අතර ඇති දුර.
ස්කුරුප්පු පොට[නා.ප්‍ර.] ඉස්කුරුප්පු ඇණයක දඟරාකාර කොටස.
ස්කුරුප්පුව[නා.] 1. පිටතින් දඟරාකාර පොටවල් කපන ලද ඇණය. 2. යම් භාජනයක රවුම් කට වටා බාහිරව ද, එහි පියනෙහි අභ්‍යන්තරව ද, ඒ එකිනෙක කරකැවීමෙන් තදව ගැළපෙන පරිදි කපන ලද දඟරය.
ස්කෘපල්[නා.ප්‍ර.] ග්‍රේන් 20 ක බර ප්‍රමාණය.
ස්කොට්ලන්ඩ්යාර්ඩ්[නා.ප්‍ර.] ලන්ඩනයේ පිහිටා ඇති අපරාධ පිළිබඳ සෙවීමේ විශේෂඥ කණ්ඩායමකින් සමන්විත ප්‍රධාන රහස පරීක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුව.
ස්කොපොඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ද්විපාක්ෂික සමමිතික මෘද්වංගී වර්ගයක්.
ස්කෝප්ප[නා.ප්‍ර.] 1. කඩදාසි කූට්ටමේ වංශ හතරෙන් එකක නාමය. 2. පාත්ති ආදිය සඳහා පස් හැරීමට හෝ බුරුල් කිරීමට ගන්නා හැන්දක් ආකාර උපකරණය ; ඉස්කෝප්පය.
ස්කෝරියා[නා.ප්‍ර.] ඇතුළත අධික සිදුරු සහිත යමහල් ලාවා විශේෂයක්.
ස්ඛලනය[නා.] 1. පැකිලීම ; පැටලීම. 2. වැරැද්ද. 3. වැටීම.
ස්ඛලිත[වි.] පැකිළුණු ; ලිස්සුණු.
ස්ට්රුතියොනේස්[නා.ප්‍ර.] පැස්බර වර්ගයට අයත් පියාඹීමට නොහැකි, දුවන කුරුල්ලන් අයත් වන ගණය.
ස්ට්‍රෙප්ටොකොකුස්[නා.ප්‍ර.] පබළු ඇට පෙළක් මෙන් පවත්නා බැක්ටීරියා ගණයක්.
ස්ට්‍රෙප්ටොමයිසින්[නා.ප්‍ර.] ස්ට්‍රෙප්ටොමයිසීස් ගිසියුස් වලින් ලබාගන්නා ක්ෂයරෝග ප්‍රතිකාරකයක් ලෙස භාවිත කරන්නා වූ ප්‍රතිජීවී ඖෂධයක්.
ස්ටාටරය[නා.] 1. මෝටර් රථයක එන්ජිම කරකවා ක්‍රියාත්මක කරන විදුලි උපකරණයක්. 2. ඇතැම් විදුලිබල්බ දැල්වීම සඳහා අවශ්‍ය මූලික ශක්තිය ඇති කර ගැනීමට භාවිත කරන කුඩා උපකරණයක්.
ස්ටැතස්කෝප්, ස්ටෙතස්කෝප්[නා.ප්‍ර.] වෛද්‍ය නළාව.
ස්ටැනයිට්[නා.ප්‍ර.] (රසා.) තඹ යකඩ හා ගෙන්දගම් අඩංගු ඛනිජ විශේෂය.
ස්ටැනස් ක්ලෝරයිඩ්[නා.ප්‍ර.] ද්විසංයුජ ටින් පිළිබඳ වූ අම්ලයක්.
ස්ටැන්සන් ප්‍රණාලය[නා.] ඛේට ග්‍රන්ථියක් ආශ්‍රිත නාලයක්.
ස්ටැප්තැන්න, ස්ටෙප්තැන්න[නා.] ආසියාවේ වයඹ දිගින් රුසියාව හරහා විහිද යන්නා වූ ද, ආර්යයන්ගේ මුල් බිමක් ලෙස සලකනු ලබන්නා වූ ද සමශීතෝෂ්ණ තෘණ තලා ප්‍රදේශය.
ස්ටැලැක්ටයිට්[නා.ප්‍ර.] සිලින්ඩරාකාර උපඛනිජ විශේෂයක් ; හුනුකූර ; හිරිලඹය.
ස්ටැලැග්මයිට්[නා.ප්‍ර.] කාන්දුවන ජලය කරණකොට ගෙන ගුහාවක බිම සිට උඩට සෑදෙන ශෘඞ්ගාකාර උප ඛනිජ වර්ගයක්.
ස්ටැලෝයි[නා.ප්‍ර.] විදුලි වැඩ සඳහා ගනු ලබන තුනී තහඩු වශයෙන් නිෂ්පාදනය කරන වානේ විශේෂයක්.
ස්ටිගා[නා.ප්‍ර.] අර්ධ පරපෝෂිත ශාක වර්ගයක්.
ස්ටිබයින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විෂ වායු වර්ගයක් ; ඇන්ටිමනි හයිඩ්‍රයිඩ්.
ස්ටියරික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවාංකය 690c සහ තාපාංකය 2870c වශයෙන් ඇති ඒක භාෂ්මික මේද අම්ලයක්.
ස්ටිරේඩියනය(පාරිභා.) [නා.] ඝන කෝණ මැනීමේ ඒකකය.
ස්ටීල්යාඩ්[නා.ප්‍ර.] පැරණි රෝම ජාතිකයන් ධාන්‍ය ආදිය කිරා බැලීම සඳහා භාවිත කරන ලද තුලා යන්ත්‍රයක්.
ස්ටීල්රිඩ්[නා.ප්‍ර.] අත්යන්ත්‍ර පේෂ කර්මාන්තයේ වියන යන්ත්‍රයට සවිකරන ලද වානේ කම්බිවලින් සාදන ලද දණ්ඩ.
ස්ටීවන්සන් නිවාරකය[නා.] වාතයේ නියම වශයෙන් පවතින උෂ්ණත්වය මැන ගැනීමට භාවිත කරන උපකරණය.
ස්ටෙරොල[නා.] ඩී විටමින් ආදියෙහි අඩංගු මූල ද්‍රව්‍යයක්.
ස්ටෙලයිට්[නා.ප්‍ර.] ඉතා දැඩි ලෝහ වර්ගයක්.
ස්ටෙලෝයි[නා.ප්‍ර.] විදුලි වැඩ සඳහා තුනී තහඩු වශයෙන් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන වානේ විශේෂයක්.
ස්ටේටර්[නා.ප්‍ර.] පැරණි ග්‍රීක මුදල් ඒකකයක්.
ස්ටොක් එක්ස්චේන්ජ්[නා.ප්‍ර.] (ලන්ඩන් නුවර පිහිටා ඇති) මහා විනිමය මධ්‍යස්ථානය.
ස්ටොක් බ්‍රෝකර්[නා.ප්‍ර.] කොටස් වෙළඳ පොළේ තැරැව්කාර කටයුතුවල යෙදෙන්නා.
ස්ටොයිතියෝ මිතිකය(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා රසායන විද්‍යාව ; ද්‍රව්‍ය ප්‍රතික්‍රියා කිරීමේ සංඛ්‍යාත්මක සමානුපාතික හැදෑරීම.
ස්ටෝන්[නා.ප්‍ර.] බර කිරීම හා සම්බන්ධ මිනුමක් ; රාත්තල් දහ හතරක බර.
ස්ටෝරේජ් බැටරිය[නා.] විදුලිබලය රැස්කොට ඇති බැටරිය හෙවත් කෝෂය.
ස්තන[නා.ප්‍ර.] තනය ; පයෝධරය.
ස්තන ග්‍රන්ථිය[නා.] තනය හෝ පයෝධරය ආශ්‍රිතව කිරි නිෂ්පාදනය කරන ග්‍රන්ථිය.
ස්තන ශ්වසනය[නා.] සුසුම්ලන ශ්වසනය ; හතිලමින් කරන හුස්ම ගැනීම.
ස්තනන්ධයා[නා.] දරුවා ; බාල දරුවා.
ස්තනරෝහිත[නා.ප්‍ර.] තන මුල ඇති චර්ම මර්මස්ථානය ; ස්තන මූලය.
ස්තන්‍ය[නා.ප්‍ර.] තනයෙන් පොවන කිරි ; තනකිරි.
ස්තනාංශකය[ස්තන+අංශුකය] [නා.] පයෝධර වැස්ම ; තනපට.
ස්තනිතය[නා.] ගර්ජනාව ; නාදය ; ගිගුරුම.
ස්තබකය[නා.] පොකුර ; කැන ; රාශිය.
ස්තබ්ධ[වි.] තද ; නොනැමෙන ; එකට බැඳුණු. [නා.ප්‍ර.] තදබව ; දැඩිබව.
ස්තම්භ ප්‍රස්තාරය[නා.] කුලුනු වැනි තීරු උපයෝගී කොට අඳින ප්‍රස්තාරය.
ස්තම්භනය[නා.] තද කිරීම ; කණුවක් මෙන් නොසැලෙන බවට පත් කිරීම.
ස්තම්භය[නා.] 1. ටැඹ ; කුලුන ; කණුව. 2. හිතේ ඇති වන තද මානය. 3. ශරීරයේ අංගෝපාංග හා ක්‍රියාකාරකම් තද වුණු හිර වුණු ස්වභාවයක් දක්වන රෝගයක්.
ස්තම්භික[වි.] කුලුනු මෙන් එකිනෙකට ළඟින් පිහිටි.
ස්තම්භිකාව[නා.] බීජාණුධානියක මැද ඇති වඳ අක්ෂය ; ගොලුබෙලි කටුවේ මැද අක්ෂය.
ස්තර කැටි වලාකුළ[නා.] වැස්ස ගෙන නොදෙන තට්ටු සහිත සුදු වලාකුළ.
ස්තරගෝලය[නා.] පොළොවෙන් සැතපුම් හයක් හතක් ඉහළ පිහිටි වායු ස්ථරයක්.
ස්තරණය[නා.] පැතිරීම ; පැතිර පවත්නා ප්‍රදේශය.
ස්තරය[නා.] පාෂාණ ආදී තට්ටුව ; ප්‍රතානය.
ස්තරලතය[නා.] තිරස් ව විහිදී ගිය තැනිතලාව.
ස්තරීභවනය[නා.] පටක බවට පත්වීම ; තට්ටු සෑදීම ; ස්තර බවට පත් වීම.
ස්තරීභූත අපිච්ඡදය[නා.] පටක බවට පත් පිට සිවි.
ස්තරීභූතපාෂාණ[නා.ප්‍ර.] රසායනික වෙනස්වීමෙහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් පස්තට්ටු තෙරපීමෙන් සෑදෙන ශිලා ඛණ්ඩ ; ගල් තට්ටු.
ස්තරීය[වි.] ස්තරයක් බවට පත් ; පටකයක් වශයෙන් පවතින.
ස්තවකය[නා.] පොකුර ; සමූහය ; කැටිය ; කළඹ.
ස්ත්‍රිය[නා.] 1. ලිය ; ගැහැනිය ; මාගම. 2. භාර්යාව ; බිරිය.
ස්ත්‍රී චිකිත්සාව[නා.] කාන්තාවන්ට විශේෂ වූ වෛද්‍ය විද්‍යාව.
ස්ත්‍රී දූෂණය[නා.] බලහත්කාරයෙන් ස්ත්‍රියක හා සංසර්ගයේ යෙදීම.
ස්ත්‍රී ධූර්තයා[නා.] පර ස්ත්‍රීන් කෙරෙහි ඇලී වසන්නා ; පරදාර සේවනය කරන්නා.
ස්ත්‍රී නිමිත්ත[නා.ප්‍ර.] ස්ත්‍රියකැයි හඳුනා ගැනීමට ඉවහල් වන අංගය ; ස්ත්‍රී ලිංගය.
ස්ත්‍රී බීජය[නා.] රජෝබීජය ; ස්ත්‍රී ජන්මාණුව ; ආර්තවාණුව.
ස්ත්‍රී රත්නය[නා.] විශිෂ්ට ගතිගුණ වලින් හෙබි වනිතාව ; ශ්‍රේෂ්ඨ කාන්තාව.
ස්ත්‍රී රාශි(ජ්‍යෝති.) [නා.ප්‍ර.] රාශි බෙදීමේ එක් ක්‍රමයක් ; වෘෂභ, කටක, කන්‍යා, වෘශ්චික, මකර සහ මීන යන රාශි හය.
ස්ත්‍රී ලාලිත්‍යය[නා.] ස්ත්‍රියකගේ සුන්දර ගතිය ; කාන්තා විලාසිතාව ; නාරිලාලිත්‍යය ; කයින් වචනින් කාන්තාවක දක්වන සුන්දරත්වය.
ස්ත්‍රී ලිඞ්ග[නා.ප්‍ර.] 1. ගැහැණු බව දක්වන සලකුණ ; යෝනිය. 2. (ව්‍යාක.) ස්ත්‍රී වාචක පද අයත් වන ලිඞ්ගය.
ස්ත්‍රී ලිඞ්ගික මල[නා.] ඒක ලිඞ්ගික පුෂ්ප වර්ගයක නාමය ; ජායාංගි පුෂ්ප.
ස්ත්‍රී සම්භෝගය[නා.] ස්ත්‍රියක සමඟ කරන සංවාසය.
ස්ත්‍රී සොඬ[වි.] ස්ත්‍රීන් කෙරෙහි ඇලුණු ; ස්ත්‍රී ලෝලී.
ස්ත්‍රීකේශර(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පුෂ්පයක කීලය ; ජායාංග ; බීජ ඇති කරන කොටස.
ස්ත්‍රීපුරය[නා.] රජුන්ගේ බිසෝවරුන් සඳහා වෙන් කරන ලද මාලිගය ; අන්තඃපුරය ; ඇතොර.
ස්තානන් ජනරාල්[නා.ප්‍ර.] නිදහස් ඕලන්ද රාජ්‍යවල පාලක අධීශ්වරයා.
ස්තාලය[නා.] අස්හල ; ඉස්තාලය.
ස්තාවක[නා.ප්‍ර.] ගුණකථනයෙහි යෙදෙන්නා ; තියු ගී ගයන්නා ; ස්තුති කරන්නා.
ස්තිමිත, ස්තිමිති[වි.] 1. තෙත ගතියෙන් යුත්. 2. නොසැලී පවතින.
ස්තිරික්කය[නා.] රෙදි මැදීම පිණිස භාවිත කරන උපකරණය.
ස්තුත[වි.] ස්තුති කරනු ලැබූ.
ස්තුති ගී[නා.ප්‍ර.] ගුණ කථනය සහිතව සුබ පැතීම පිණිස ලියැවෙන පත්‍රිකාව ; ස්තෝත්‍ර පත්‍රය.
ස්තුති පත්‍රය[නා.] ගුණ කථනය පිණිස පවසන ගී ; ප්‍රශංසාත්මක ගීතිකා.
ස්තුතිය[නා.] 1. පැසසුම ; ප්‍රශංසාත්මක කථනය ; බලවත් සතුට ප්‍රකාශ කිරීම ; යම් ක්‍රියාවක් වෙනුවෙන් කෘතඥතාව දැක්වීමේ ප්‍රකාශනය.
ස්තුපිකාව[නා.] 1. කුඩා චෛත්‍යය. 2. දාගැබ මුදුනෙහි වන කොත.
ස්තුවියර්[නා.ප්‍ර.] ලන්දේසීන් භාවිත කළ කාසි වර්ගයක්.
ස්තූත්‍ය[වි.] ස්තුති කටයුතු ; ගුණකථනය කළ යුතු.
ස්තූපඅණ්ඩය[නා.] ස්තූපයේ පාදයෙහි මැද යූප කණුව පිහිටුවන සිදුර.
ස්තූපපාදය[නා.] දාගැබක මුල් අඩිතාලම.
ස්තූපය[නා.] දාගැබ ; බුදු, පසේ බුදු, මහරහත්, සක්විති යන උතුමන්ගේ ශරීර ධාතු හෝ අනෙක් පූජ්‍ය වස්තු නිදන් කොට තනන ස්මාරකය ; සෑය ; චෛත්‍යය.
ස්තූපාර්හ[ස්තූප+අර්හ] [වි.] ස්තූප ගොඩනැගීමෙන් ගෞරවය දැක්වීමට යෝග්‍ය.
ස්තූයමාන[වි.] ස්තුති කරනු ලබන ; පසසනු ලබන.
ස්තේන[නා.ප්‍ර.] හොරා ; චෞරයා.
ස්තේය[නා.ප්‍ර.] සොරකම ; අන්සතු දෙය අනවසරයෙන් හැර ගැනීම.
ස්තෝක[වි.] අල්ප ; මඳ ; ස්වල්ප.
ස්තෝත්‍ර[නා.ප්‍ර.] දෙවියන් රජුන් ආදී ශ්‍රේෂ්ඨයන් කෙරෙහි ස්තුති මුඛයෙන් පවසන පද්‍ය ; තියු ගී.
ස්තෝත්‍රඝෝෂණය[නා.] ස්තුති ගීත ගායනයෙන් නංවන රාවය ; ප්‍රභූ අභිවාදනය පිණිස ගයන ගීවල ධ්වනිය.
ස්තෝතෘ[වි.] ස්තුති කරන ; ප්‍රශංසා කරන.
ස්තෝමය[නා.] 1. සමූහය ; රාශිය. 2. ස්තූතිය ප්‍රශංසනය. 3. හිස ; ශීර්ෂය. 4. ධනය ; සම්පත. 5. සස්‍යය. 6. යාගය.
ස්තෝලය[නා.] පූජකයින් විසින් පලඳින කරපටිය ; පාදිලි පටිය ; පූජක පටිය.
ස්ථගත[වි.] වැසූ ; වසන ලද.
ස්ථපනි, ස්ථපනී[නා.ප්‍ර.] නළලේ ඇස් බැමි දෙක අතර පිහිටි මර්මස්ථානය ; දෙබැම මැද නිලය.
ස්ථල විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි විශේෂ තැනක පිහිටීමේ ස්වභාවය හැදෑරීම.
ස්ථලක(පාරිභා.) [වි.] ගොඩබිම පිළිබඳ වූ ; ස්ථල විද්‍යාත්මක.
ස්ථලකය(පාරිභා.) [නා.] ස්ථල පිළිබඳ විද්‍යාව.
ස්ථලජ[වි.] ගොඩබිම උපන් ; ගොඩබිමෙහි හටගත්.
ස්ථලය[නා.] 1. ගොඩබිම ; ගොඩැල්ල ; ජලය රහිත භූමි ප්‍රදේශය. 2. සමතලා ප්‍රදේශය ; පැතිර ගිය තලා ප්‍රදේශය ; සමතලාව. 3. (පාරිභා.) පථය පිහිටි ස්ථානය, ප්‍රදේශය.
ස්ථවිර[නා.ප්‍ර.] උපසම්පදාවෙන් දස වසරක් ගත කර ඇති භික්ෂුව ; වැඩිමහලු භික්ෂුව.
ස්ථවිරවාදය[නා.] සංගායනාවල දී සකස් කරන ලද ථේරවාද ත්‍රිපිටක බුද්ධ ධර්මය ථේරවාදය.
ස්ථවිරිය, ස්ථවිරී[නා.] වැඩිමහලු භික්ෂුණිය ; උපසපන් වී දස වසරක් කල් ගිය භික්ෂුණිය.
ස්ථාන මාරුව[නා.] 1. රාජකාරි සඳහා වෙනත් තැනකට යැවීම. 2. (පාරිභා.) නියමිත තැනින් වෙනත් තැනකට වෙනස් වීම.
ස්ථානගත[වි.] තැනට අයිති ; ස්ථානය කරා පැමිණි.
ස්ථානය[නා.] 1. තැන ; ඉඩම ; පිහිටීම ; අවකාශය. 2. ධූරය ; පදවිය ; තනතුර. 3. සිටීම ; නැවතීම ; ස්ථිතිය.
ස්ථානාන්තරණය(පාරිභා.) [නා.] තැනකින් තැනකට යාම ; අවයවයක ක්‍රියාකාරිත්වය අනෙකට මාරු වීම.
ස්ථානාන්තරය[නා.] තනතුර ; ධූරය ; පදවිය.
ස්ථානාපත්තිය(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රතිෂ්ඨාපනය ; ආදේශය.
ස්ථානාර්හය[නා.] ස්ථානයට සුදුසු වුව ; තැනට යෝග්‍ය දෙය.
ස්ථානික(පාරිභා.) [වි.] ස්ථානය හා සම්බන්ධ ; තැනට අයත් වූ.
ස්ථානික බදු කුලිය[නා.] ගොඩනැගිලි ආදිය ඉදි කිරීම සදහා වෙන් කර ඇති බිම් වෙනුවෙන් අය කරන බද්ද.
ස්ථානීය[වි.] තැනකට අයත් ; තැනකට සීමා වූ.
ස්ථානීය අගය(පාරිභා.) [නා.] එකස්ථාන දශස්ථාන ආදී වූ ස්ථානගත වටිනාකම.
ස්ථානීය නික්ෂේපණය(පාරිභා.) [නා.] එක් ශරීර ස්ථානයකට පමණක් සීමා වූ බල සහිත බෙහෙත් විදීම.
ස්ථානීය නිර්වින්දනය(පාරිභා.) [නා.] සිරුරෙහි යම් තැනකට හෝ පෙදෙසකට පමණක් සීමා වූ නිර්වින්දනය.
ස්ථානීය වේලාව(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ප්‍රදේශයකට සූර්යයා මුදුන් වීම අනුව ගණන් ගන්නා වේලාව.
ස්ථානීය ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] ශක්‍ය ශක්තිය ; ස්ථිතිජ ශක්තිය.
ස්ථානීය සුළං(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රදේශීය සුළං.
ස්ථානෝචිත[ස්ථාන+උචිත] [වි.] තැනට සුදුසු ; ස්ථානයට උචිත.
ස්ථානෝචිත ප්‍රඥාව[නා.] තැනට සුදුසු නුවණ ; අවස්ථානුකූලව කටයුතු කිරීමේ ඥානය.
ස්ථාපන[වි.] යමක් පිහිටුවාලු ; මූලාරම්භක.
ස්ථාපනය[නා.] තැබීම ; තැන්පත් කිරීම ; පිහිටුවීම ; තහවුරුව.
ස්ථාපිත[වි.] තබන ලද ; පිහිටුවන ලද ; තහවුරු වූ.
ස්ථාපිතය(පාරිභා.) [නා.] පිහිටීම.
ස්ථාම[නා.ප්‍ර.] බලය ; ශක්තිය ; ධෛර්යය ; සමර්ථභාවය.
ස්ථායී[වි.] වෙනස් නොවී පවත්නා වූ ; ස්ථිර ව පිහිටියා වූ. [නා.ප්‍ර.] 1. කාව්‍ය රස නිෂ්පත්තියට හේතුවන භාව ; ස්ථායි භාව. 2. ගීතයක මුල් කොටස.
ස්ථායී සංයෝගය(පාරිභා.) [නා.] ස්ථිර සංයෝගය ; වෙනස් නොවන සංයෝගය.
ස්ථායී සමතුලිතතාව(පාරිභා.) [නා.] ස්වල්ප විස්ථාපනයක දී වස්තුවක විභව ශක්තිය වැඩිවන සුලු සමතුලිතතාව.
ස්ථායීකක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් නොවී පවත්නා කක්ෂය.
ස්ථායීකරණය(පාරිභා.) [නා.] 1. (ආර්ථි.) වෙනස් නොවන තත්ත්වයකට පත් කිරීම ; ස්ථිර කිරීම. 2. තහවුරු කිරීම ; ප්‍රදේශයක වෘක්ෂලතාදිය හා දේශගුණික ආදී බාහිර තත්ත්ව අතර සමතුලිතතාවක් ඇති වීම.
ස්ථායීතාව[නා.] ස්ථිරබව ; සමතුලිතතාව ආපසු ලබා ගැනීමේ පුළුවන්කම.
ස්ථාලිය[නා.] 1. තැටිය ; තලිය. 2. ආසව පෙරීම සඳහා ගන්නා භාජනය.
ස්ථාවර[වි.] ස්ථිර; නොසෙල්වෙන ; වෙනස් නොවන ; අචල.
ස්ථාවර අණපනත්[නා.ප්‍ර.] පාර්ලිමේන්තු කටයුතු පාලනය වන විධිමත් නීති මාලාව.
ස්ථාවර තැන්පතුව(පාරිභා.) [නා.] යම් කාල සීමාවක් සම්පූර්ණ වනතුරු ආපසු නොගැනීමට ගිවිස ගෙන, වැඩි පොලී ප්‍රතිශතයක් අපේක්‍ෂාවෙන් බැංකුවක තැන්පත් කරන මුදල.
ස්ථාවර දේපළ[නා.ප්‍ර.] ඉඩකඩම් ගේ-දොර ආදී නිශ්චල දේපළ.
ස්ථාවර නියෝග[නා.ප්‍ර.] පාර්ලිමේන්තුවේ වැඩ කටයුතු කර ගෙන යෑම පිළිබඳ වූ සම්මත නීති පද්ධතිය.
ස්ථාවර ප්‍රාග්ධනය[නා.] කිසියම් ව්‍යාපාරයකට අයත් ඉඩකඩම් ගොඩනැගිලි යන්ත්‍ර සූත්‍ර ආදී වූ කල් පවත්නා දේ.
ස්ථාවර මූලධනය(පාරිභා.) [නා.] යම් ව්‍යාපාරයක යන්ත්‍රෝපකරණ ආදිය වෙනුවෙන් ආයෝජනය කරන මුදල.
ස්ථාවර රීති[නා.ප්‍ර.] පාර්ලිමේන්තුවේ වැඩ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය කරන සාම්ප්‍රදායික රීති.
ස්ථාවර වත්කම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මුදල් බවට පරිවර්තනය කිරීම සඳහා යොදවන එහෙත් ව්‍යාපාරයකින් ආදායම් ලබා ගැනීම සඳහා කාලයක් ප්‍රයෝජනයට ගන්නා වත්කම්.
ස්ථාවර වියදම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ව්‍යාපාරයක නිෂ්පාදනය අනුව වෙනස් නොවන සේවක වැටුප්, ගෙවල් කුලී ආදී ස්ථාවර වියදම්.
ස්ථාවර සැපයුම(පාරිභා.) [නා.] අවස්ථානුරූප ව වෙනස් නොවී දිගට ම පවත්වනු ලබන සැපයුම ; ස්ථිර සැපයුම.
ස්ථාවර හමුදාව(පාරිභා.) [නා.] ස්ථිර හමුදාව.
ස්ථාවරය[නා.] 1. නොසෙල්වෙන හෝ නොවෙනස් වන වස්තුව. 2. නොවෙනස් වන ගතිය හෝ ස්වභාවය ; අචලබව.
ස්ථිත ඝර්ෂණාව, ස්ථිත ඝර්ෂණය(පාරිභා.) [නා.] සමතුලිතතා අවස්ථාවේ පවත්නා (විද්‍යුත්) බලයන්ගේ ගැටීම.
ස්ථිතික[වි.] නිශ්චලව පවත්නා ස්වභාවය ඇති ; එක තැන පිහිටි ; එක තැන රැඳුණු.
ස්ථිතික ආර්ථික ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] වෙනස් නොවන ආර්ථික ක්‍රමය ; ස්ථාවර තත්ත්වයේ රැඳී පවත්නා ආර්ථික ක්‍රමය.
ස්ථිතික ක්‍රියාවලිය(පාරිභා.) [නා.] ඉබේ සිදුවන ක්‍රියාවලිය ; ස්වාභාවික ක්‍රියාදාමය.
ස්ථිතික විද්‍යුතය(පාරිභා.) [නා.] අඩුවැඩි නොවන විදුලිය ; ස්ථිති විදුලිය ; ස්ථිතික විද්‍යුත් බලය.
ස්ථිතික විද්‍යුත් නිවාරණය(පාරිභා.) [නා.] බාහිර විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රවල බලපැවැත්වීමෙන් උපකරණ මෙවලම් ආදිය ආරක්ෂා කර ගැනීමට ඒවා වටකර තබන ලෝහමය ඵලකයක් හෝ ආරක්ෂකයක්.
ස්ථිතික විශ්ලේෂණය(පාරිභා.) [නා.] ජනගහණය පිළිබඳ සංඛ්‍යා විස්තරාත්මක අනුමාන විනිශ්චයකට පත් කිරීමේ දී භාවිත කෙරෙන ශිල්පීය ක්‍රම සමූහය.
ස්ථිතික සමතුලිතතාව(පාරිභා.) [නා.] සංඛ්‍යා විස්තරාත්මක අනුමාන නිශ්චයක දී ප්‍රයෝජනයට ගනු ලබන (ආර්ථික) සමබරතාව.
ස්ථිතිකය[නා.] චලනය නොවන වස්තූන් එබඳු අනෙක් වස්තුවක් මත යොදන ප්‍රත්‍යාබල හා වික්‍රියා පිළිබඳ යන්ත්‍ර විද්‍යාව.
ස්ථිර දත්[නා.ප්‍ර.] කිරි දත් හැළී යාමෙන් පසු එන දත් ; සුහුඹුල් දත්.
ස්ථිර නීතිය[නා.] යම් රටක සංස්ථාවක විධායක කටයුතු සඳහා පොදුවේ පවත්නා නීතිය.
ස්ථිර පටකය(පාරිභා.) [නා.] සෛල ප්ලාස්මය හා න්‍යෂ්ටිය ද විනාශ වූ සෛලයන් ඇති පටකය.
ස්ථිර ප්‍රතික්ෂේපය(පාරිභා.) [නා.] මාරු කිරීම සඳහා බැංකුවට ඉදිරිපත් කළ චෙක්පත් එය නිකුත් කළ අයගේ ගිණුමේ මුදල් නැති වූ විට මුදල් නොගෙවා ආපසු හරවා එවීම.
ස්ථිර ප්‍රතිඥාව(පාරිභා.) [නා.] ගනුදෙනුවක් සම්බන්ධ ව ඇති කරගනු ලබන වෙනස් කළ නොහැකි පොරොන්දුව ; ස්ථාවර පොරොන්දුව.
ස්ථිර බින්දුව(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණත්ව පරිමාණයක් තීරණය කිරීමට භාවිත කරන සම්මත උෂ්ණත්වය ; අචල ස්ථානය.
ස්ථිර මුල්‍ය වත්කම(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි ව්‍යාපාරයක් සඳහා ස්ථිර වශයෙන් මුදලින් යොදනු ලබන වත්කම.
ස්ථිර රාශි[නා.ප්‍ර.] ස්ථිර ගුණ ගෙන දෙන වෘෂභ, සිංහ, වෘශ්චික, කුම්භ යන රාශි.
ස්ථිර ලේකම්[නා.ප්‍ර.] රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශයක ප්‍රධාන ලේකම්වරයා.
ස්ථිර වත්කම[නා.] යමකු සතු ඉඩම් ගොඩනැගිලි ආදී නිත්‍ය දේපළ හා එහි වටිනාකම.
ස්ථිර වායුව(පාරිභා.) [නා.] පීඩනයෙන් පමණක් ද්‍රව කළ නොහැකි වායුව.
ස්ථිර සමානුපාතය(පාරිභා.) [නා.] සෑම රසායනික සංයෝගයක ම ස්ථිර අනුපාතයකින් සංයෝජනයට හේතු වූ මූලද්‍රව්‍ය ඇති බව පෙන්වන නියමය ; ස්ථිර සමානුපාත නියමය.
ස්ථිර හමුදාව[නා.] නිත්‍ය බලකාය ; තාවකාලික නොවු යුද්ධ හමුදාව.
ස්ථිරත්වය[නා.] තිරබව ; නොසෙල්වෙන ගතිය ; ස්ථිර ස්වභාවය.
ස්ථිරසාර[වි.] ඉතා ස්ථිර ; නොසැලෙන ; අචල ; ශක්තිමත්.
ස්ථිරාධිෂ්ඨානය[ස්ථිර+අධිෂ්ඨානය] [නා.] වෙනස් නොවන තීරණය ; නිශ්චිත තීරණය.
ස්ථුණය(පාරිභා.) [නා.] උසස් ශාකවල කඳෙත් මුලෙත් ස්නාල පටක සහිත කේන්ද්‍රික කොටස.
ස්ථුල[වි.] 1. මහත ; තරබාරු ; තර ; පුෂ්ටිමත්. 2. නොසියුම්.
ස්ථූල ජන්මාණුව(පාරිභා.) [නා.] මහත් වූ හිසක් ඇති ප්‍රජනක සෛලය.
ස්ථූල දන්තුරිත(පාරිභා.) [වි.] පළල් ශාක පත්‍රයක දත් වැනි රෑළි සහිත වාටිය හෙවත් පත්‍ර දාරය ඇති.
ස්ථූල න්‍යෂ්ටිය(පාරිභා.) [නා.] සෛලයක් තුළ පවත්නා කේන්ද්‍රික ප්‍රධාන මහා අවයවය.
ස්ථූල වෘක්කිකාව(පාරිභා.) [නා.] වකුගඩුවක කාර්යය ඉටු කිරීම සඳහා ආපෘෂ්ඨවංශීන් හා සෙසු පහත් සතුන් සතු බහිස්‍රාවී නාලිකාව.
ස්ථූලා[නා.] සමේ පිහිටි සිවි සතෙන් ඇතුළතින්ම ඇති අවසාන සිවිය.
ස්ථූලාන්ත්‍රය[ස්ථූල+අන්ත්‍රය] [නා.] ආහාර මාර්ගයේ ක්ෂුද්‍රාන්තයේ සිට ගුදය දක්වා විහිදෙන නාලය ; මහ බඩවැල.
ස්ථෛර්යය[නා.] 1. තහවුරුවීම ; ස්ථාවර වීම ; ස්ථිරත්වය. 2. නිශ්චල බව.
ස්නසා අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ස්නායු සෛලයක ආවේගය ගෙන යන ප්‍රසරය.
ස්නසා අර්දනය(පාරිභා.) [නා.] ස්නායුවක මාර්ගය එල්ලෙහි වරින්වර හදිසියේ ඇති වන අධික වේදනාව.
ස්නසාදාහය(පාරිභා.) [නා.] ස්නායුවක ප්‍රදාහය.
ස්නසාලේෂය(පාරිභා.) [නා.] මොළයේ හා සුසුම්නාවේ පිහිටි ආධාරක පටක ; ස්නායු ශ්ලේෂය.
ස්නසාව(පාරිභා.) [නා.] ස්නායු සෛලය ; නියුරෝනය ; ස්නායු පද්ධතියේ කුඩා ක්‍රියාකාරි ඒකකයක්.
ස්නානය[නා.] ජලස්නානය ; නෑම.
ස්නායු කෙඳි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.බහු.] ස්නායු ආවේග හෙවත් පණිවුඩ එහා මෙහා ගෙන යන සියුම් කෙඳි.
ස්නායු කෙඳිත්ත(පාරිභා.) [නා.] සෛල ප්‍රසර තුළ ඇති සියුම් කෙඳි.
ස්නායු ජාලය(පාරිභා.) [නා.] දැලක් හෝ එකට බැඳී ඇති ස්නායු සමූහය.
ස්නායු පද්ධතිය[නා.] සත්ත්වයකුගේ ශරීරයෙහි තිබෙන ස්නායු ද ගැංග්ලියම් ද ස්නායු කෙළවරවල් ද යන සියල්ලේ සමස්තය.
ස්නායු පදානය(පාරිභා.) [නා.] අවයවකට ස්නායු බෙදීයාම.
ස්නායු ප්‍රතානය(පාරිභා.) [නා.] දැලක් මෙන් එකට බැඳී ඇති ස්නායු සමූහය.
ස්නායු ශ්ලේෂය(පාරිභා.) [නා.] මොළයේ හා සුසුම්නාවේ තිබෙන ආධාරක පටක.
ස්නායුතය(පාරිභා.) [නා.] අවයවයකට ස්නායු බෙදීයාම.
ස්නායුව(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ අවයවයක් හෝ කොටසක් හෝ කරා දිවෙන මධ්‍යම ස්නායු පද්ධතියේ ශාඛාවක්.
ස්නිග්ධ[වි.] 1. රූක්ෂ නොවූ, රළු නොවූ ; මුදු ; මොළොක් ; සිනිඳු. 2. ස්නේහයෙන් යුත් ප්‍රේමණීය ; මිත්‍ර.
ස්නේහ බීජ[නා.ප්‍ර.] තල තෙල්.
ස්නේහ වස්ති[නා.ප්‍ර.] 1. තෙලෙන් කරන වස්තිය. 2. මෘදු වස්තිය ; වස්ති කරන ලද දැයින් ශරීරයට හානි නොකරන වස්තිය.
ස්නේහ ව්‍යාපත්[නා.ප්‍ර.] ස්නේහ පානයෙන් සිදු වන පීඩා.
ස්නේහ විභ්‍රමය[නා.] නියමිත විධියට අනුකූල නොවූ ස්නේහ පානය.
ස්නේහකය(පාරිභා.) [නා.] ඝර්ෂණය අඩු කිරීමට භාවිත කරන ග්‍රීස්, තෙල් වැනි ලිහිස්සී ද්‍රව්‍ය.
ස්නේහකර[වි.] ඇලුම් කටයුතු වූ ; ප්‍රේමණීය වූ.
ස්නේහකර්ම[නා.ප්‍ර.] සිරුරේ තෙල් ගැල්වීම ; තෙල් ගැල්වීමෙන් කෙරෙන වෛද්‍ය ප්‍රතිකාරය.
ස්නේහන ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] ස්නේහක (තෙල්) යෙදීමේ ක්‍රමය.
ස්නේහන පුඩුව[නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍රවලට තෙල් ගැසීම සඳහා යොදා ඇති පුඩුව.
ස්නේහනය[නා.] 1. ස්නේහ දැක්වීම ; ආදරය කිරීම. 2. ඇඟෙහි තෙල් ගැල්වීම. 3. මෘදු කිරීම ; සිනිඳු කිරීම. 4. ඝර්ෂණය අඩු කිරීම සඳහා ග්‍රීස්, තෙල් ආදිය යෙදීම.
ස්නේහප්‍රහරණය[නා.] ආදරය පළ කිරිමට සෙමින් පහරදීම ; ප්‍රේම තාඩනය.
ස්නේහපුටපාකය[නා.] තෙල් බඳුනක ලා රත් කිරීම ; කැකෑරීම.
ස්නේහය[නා.] 1. ආදරය ; ප්‍රේමය. 2. තෛලය ; තෛලම. 3. තෙල් ගැල්වීම.
ස්නේහිත[වි.] 1. තණ්හාවෙන් ඇලුණු ; ආශාවෙන් යුක්ත. 2. ප්‍රේමවන්ත.
ස්නේහිතයා[නා.] ප්‍රේමවන්තයා.
ස්නේහී[වි.] ස්නේහයෙන් යුක්ත ; මිත්‍ර ; ආදරවන්ත.
ස්නෛහික[වි.] රළු ස්වභාවය නැති කරන ; සිනිඳු කරන.
ස්පගෙටි පණුවා[නා.] දිග සිහින් ශරීරයක් ඇති කුඩා පණු වර්ගය.
ස්පන්ජිය, ස්පංජිය[නා.] පොරිපෙරා වර්ග මිය ගොස් ඉතිරි වන මෘදු දේහ රාමුව ; මූදු හත්ත.
ස්පන්දක(පාරිභා.) [වි.] ස්පන්දනය ඇති කරන්නා වූ.
ස්පන්දකය(පාරිභා.) [නා.] ස්පන්දනය ඇති කරන උපකරණය.
ස්පන්දනය[නා.] 1. මඳක් චංචල වීම ; පොපියීම. 2. ගැස්ම ; නාඩි වැටීම.
ස්පන්දය[නා.] (භෞති.) ධ්වනි තරංග දෙකක තීව්‍රතාව පිළිබඳ උස්වීම හා පහත් වීම.
ස්පන්දි ධාරාව[නා.] (පාරිභා.) ආවර්තිත ව තීව්‍රතාව වෙනස් වන එහෙත් දිශාව වෙනස් නොවන විද්‍යුත් ධාරාව.
ස්පමගෝනිය(පාරිභා.) [නා.] පුමණු සෑදෙන (බෝතලයක හැඩයෙන් යුත්) අවයවය ; පුමණුධානිය.
ස්පමැටිය(පාරිභා.) [නා.] (උද්භි.) රතුවන් අල්ගේවල ඡායා රෝමය වෙතට ජලය මගින් ගෙන යනු ලබන්නා වූ අචල පුං ජන්මාණුව.
ස්පයිරකල්[නා.ප්‍ර.] කෘමි ගණයට අයත් සතුන්ගේ ද ඇතැම් ඇරැක්නීඩාවන්ගේ ද ශ්වසනේන්ද්‍රිය පද්ධතියෙහි පෘෂ්ටයේ පිහිටි කුහරයක්.
ස්පයිරිලම් මයිනස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ස්පයිරිල්ලා ගණයට අයත් ක්ෂුද්‍රාණුවක්.
ස්පයිරිල්ලා(පාරිභා) [නා.ප්‍ර.] දඟර සහිත හැඩයෙන් යුත් රෝග බීජයක්.
ස්පයිරෝකීටය(පාරිභා.) [නා.] ස්පයිරෝකීටා ගණයට අයත් ඕනෑම ජීවාණු විශේෂයක්.
ස්පර්ධාව[නා.] 1. නින්දාව ; අපහාසය ; හෙළා දැකීම ; අවඥාව. 2. තරගයට ඉදිරිපත් වීම ; අභියෝගය ; ආත්මෝත්කර්ෂණය.
ස්පර්ශ පරිවර්තකය(පාරිභා.) [නා.] සල්ෆියුරික් අම්ලය නිපදවීමේ දී භාවිත කරනු ලබන උපකරණය.
ස්පර්ශ ලක්ෂ්‍යය[නා.] වක්‍රයක චාපයේ ගෑවී යන ලෙස අඳිනු ලබන සරල රේඛාවකින් කැපී යන ස්ථානය ; වෘත්ත පරිධිය සමග සරල රේඛාවක් ගැටෙන ලක්ෂ්‍යය.
ස්පර්ශ විපරීතතාව[නා.] ආග්නේය පාෂාණ ස්කන්ධයක ආක්‍රාන්තිය නිසා සිදුවන විපර්යාසය.
ස්පර්ශ සංඝට්ටනය[නා.] ඇස, කණ, දිව, නාසය, ශරීරය යන පසිඳුරන් සමග ඒවාට අදාළ රූප, ශබ්ද, රස, ගන්ධ, ස්පර්ශ යන ආලම්බනය හෙවත් අරමුණු ගැටීම හෙවත් එක්වීම.
ස්පර්ශක[වි.] 1. එකිනෙකා හා ගෑවීමෙන් ඇති වන සංවේදය හා සම්බන්ධ. 2. (පාරිභා.) වක්‍රයක ගෑවෙන්නේ වුව ද ඡේදනය නොවන.
ස්පර්ශක උත්තේජය[නා.] ගැටීම නිසා ප්‍රබෝධයට පැමිණෙන උපේන්ද්‍රිය.
ස්පර්ශක රේඛාව[නා.] චක්‍රයක චාපයෙහි ඇති එක් ලක්ෂ්‍යයක ගෑවී යන ලෙස ඇඳි රේඛාව.
ස්පර්ශකය[නා.] 1. එක් ලක්ෂ්‍යයක දී පමණක් චක්‍රයක් ස්පර්ශ කරන සරල රේඛාව. 2. විද්‍යුත් චුම්බක තරංග ලබා ගැනීම හා සම්ප්‍රේෂණය සඳහා යොදා ගනු ලබන සන්නායක පද්ධතිය හෝ ගුවන් කම්බිය. 3. බොහෝ ආත්‍රොපෝඩාවන්ගේ හිස් මුදුනෙහි පිහිටි උපාංගයක්. 4. මෝටර් රථ ඇන්ජිමක විදුලි පැට්රෝල් පොම්පයේ ඇති කොටසක්.
ස්පර්ශජ ගුප්ත බලය[නා.] ඇතැම් ශරීර කොටස් උපයෝගී කරගෙන මන්ත්‍ර බලයෙන් කෙනකුන් වශී කිරීමට ඇතැයි විශ්වාස කරනු ලබන බලය.
ස්පර්ශජරෝග[නා.ප්‍ර.] රෝගියකුගේ සිරුර ස්පර්ශයෙන් හෝ ඔහු භාවිත දෑ ඇසුරින් බෝවන රෝග.
ස්පර්ශනය[නා.] 1. ශරීරයෙහි කවර හෝ ස්ථානයක් වෙනත් වස්තුවක ගැටීම. 2. වස්තු දෙකක් එකට ගැටීම. 3. රෝග නිදාන පරීක්ෂා සඳහා ශරීරයේ අදාළ තැන් අල්ලා බැලීම.
ස්පර්ශය[නා.] 1. ඇස, කන, දිව, නාසය, ශරීරය, සිත යන ආයතන සයේ ආලම්බනයක් ගැටීම නිසා ඇතිවන සම්බන්ධතාව ; යම් වස්තුවක් තවත් වස්තුවක් හා පරතරයක් ඇති නොවන පරිදි සම්බන්ධ වීම. 2. පසිඳුරන් කිසියම් වස්තුවක් සමඟ ගැටීමේ දී ඇතිවන සම්බන්ධය.
ස්පර්ශසාර්වසරණය[නා.] කයෙහි යමක් ගැටුණු විට හෝ තැවරුණු විට ජීවියකු දක්වන ප්‍රතිචාරය.
ස්පර්ශා[නා.ප්‍ර.] ස්පර්ශය දෙන්නී ; ස්පර්ශය ගෙන දෙන ස්ත්‍රිය.
ස්පර්ශාංග අපවර්තනය[නා.] (උද්භි.) ශාකයක මුලකට ගල් වැනි දැඩි දෙයක් හසු වූ විට ඒ බාධා මඟහරිමින් වෙන අතකට නැමී යෑම.
ස්පර්ශාංග උපවර්තනය[නා.] උඩට විහිදෙන උද්භිදාංගය එල්බගත හැකි දෙයකට හැරී යාම.
ස්පර්ශානිශ්චය[නා.] කිසියම් වස්තුවක හැඩය ස්පර්ශයෙන් දැන ගැනීමේ පුළුවන්කම නැති වීම.
ස්පර්ශාවර්තනය[නා.] 1. උත්තේජනයක් සඳහා ජීවියකු දක්වන ප්‍රතිචාරය. 2. ස්පර්ශය ලද උත්තේජනය දෙසට උද්භිදයක් ක්‍රමයෙන් වැඩීම.
ස්පර්ශාහාරය[නා.] (අභි.) සුඛ දුක්ඛ ආදී ත්‍රිවිධ වේදනාවන්ට ප්‍රත්‍යය වන්න.
ස්පර්ශේන්ද්‍රිය[නා.] 1. ශරීරයට ස්පර්ශය ලබාදෙන අවයවය ; ස්නායු පද්ධතිය. 2. පුරුෂ නිමිත්ත හෝ ස්ත්‍රී නිමිත්ත.
ස්පර්ශොන්මුඛය(පාරිභා.) [නා.] 1. වක්‍ර රේඛාවක් අනන්තය කරා ළඟා වනවිට එහි සීමාවෙහි දී එම චක්‍ර රේඛාවෙන් ස්පර්ශවන රේඛාව. 2. කකුලේ අස්ථි සමඟ සන්ධානය වන සේ ඇස්වටයේ පිහිටි අස්ථියක්.
ස්පරාක්කය[නා.ප්‍ර.] රන් රිදී වැඩකරුවන් පාවිච්චි කරන කිණිහිරයක් වැනි උපකරණයක්.
ස්පෂ්ට[වි.] පැහැදිලි ලෙස පෙනෙන්නා වූ ; අවබෝධවන්නා වූ.
ස්ප්‍රෂ්ටව්‍යය[නා.] 1. ස්පර්ශ කටයුතු දෙය. 2. පංච කාමයන්ගෙන් එකක්. 3. ස්පර්ශ කළ හැකි පෘථිවි තේජස් වායු ධාතු.
ස්ප්‍රීතු ශාන්තු[නා.ප්‍ර.] ක්‍රිස්තියානි ආගමේ දැක්වෙන ශුද්ධෝත්තමයා.
ස්ප්‍රෙන්ජල් පොම්පය(පාරිභා.) [නා.] නළයක් තුළ රසදිය බින්දු අතරේ වායුව හිර කිරීමෙන් නිර්ගමනය කරන වායු යන්ත්‍රයක්.
ස්ප්‍රොකට් රෝදය[නා.] දම්වැලකින් ක්‍රියා කරවීමට භාවිත කරන දැති සහිත රෝදයක්.
ස්පාකින් ප්ලග්[නා.ප්‍ර.] ඇන්ජිමක ස්ඵෝටක මිශ්‍රණයට ගිනි ඇවිලීම සඳහා ඉන්ලට් වෑල්වය මුදුනට යොදනු ලබන ඇබයකට තරමක් සමාන උපකරණයක්.
ස්පාටා[නා.ප්‍ර.] ක්‍රි. පූ. 9 වන ශත වර්ෂයේ පමණ ග්‍රීසියේ පැවැති බව කියන අති බලවත් රාජ්‍යයක්.
ස්පැතික් යපස්[නා.ප්‍ර.] ස්පැතික් යකඩ ලබාගැනීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන ඉල්ලම් මිශ්‍ර පස් වර්ගය.
ස්පැරෝමීටරය[නා.] රේඛීය ප්‍රසාරණ සංගුණික ආදි කුඩා විපර්යාස මැනීමට භාවිත කරනු ලබන විශේෂ මානනයක්.
ස්පිකා[නා.ප්‍ර.] තාරකාවක නාමය.
ස්පිගේලියස්[නා.ප්‍ර.] (සත්ව.) පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ අක්මාවෙහි පිහිටි කුඩා සපුච්ඡ ඛණ්ඩිකාව.
ස්පිරිට් ලෙවලය[නා.] තිරස් බව දැනගැනීමට අඩ වශයෙන් ස්පිරිට් පිර වූ වීදුරු නළය.
ස්පිරිත්තු[නා.ප්‍ර.] යම් ද්‍රව්‍යයකින් පෙරාගන්නා මද්‍යසාරය.
ස්පිරිලය(පාරිභා.) [නා.] සර්පිලාකාරව නැමුණු බැක්ටීරියාවක්.
ස්පිරුරොයිඩයා(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියෙහි හා ස්වසන පද්ධතිවල ඇති වන පරජීවි බැක්ටීරියාවක්.
ස්පිරෝකීටයා[නා.] (සත්ව.) සර්පිලාකාරව දගර වැටුණු කෙඳි වැනි බැක්ටීරියාව.
ස්පුටසාදී[නා.ප්‍ර.] ආයුෂ කාලය සෙවීමට භාවිත කරන ජ්‍යෝතිෂ ගණිත ක්‍රමයක්.
ස්පුරුව[නා.] ‘බී’ කාණ්ඩයේ විටමන් හීනතාව නිසා ඇතිවන රෝගයක්.
ස්පෘශ්‍ය[වි.] අතට දැනෙන ; ස්පර්ශ කළ හැකි.
ස්පෘශ්‍ය වත්කම්[නා.ප්‍ර.] ව්‍යාපාරයක් සතු භාණ්ඩ උපකරණ වැනි නිශ්චිත වටිනාකම් ඇති දේ.
ස්පෘෂ්ට[නා.ප්‍ර.] උච්චාරණ අවයව හා සම්පූර්ණ ස්පර්ශය ඇති ව ගැනෙන ය ර ල ව ෂ ශ ස හ හැර අන් ව්‍යංජන ශබ්ද.
ස්පෘහණීය[වි.] 1. රුචි කටයුතු. 2. පැසසිය යුතු.
ස්පෙකියුලම්[නා.ප්‍ර.] ශරීරයේ කුහර පරීක්ෂා කිරිමට භාවිත කරන උපකරණයක්.
ස්පෙකියුලම් ලෝහය[නා.] (රසා.) තඹ සමඟ ටින් මිශ්‍ර ලෝහයක්.
ස්පෙන්සර් වෙල්ස්[නා.ප්‍ර.] වෛද්‍ය කර්මයෙහි දී භාවිත කරන අඬු විශේෂයක් ; දරුවා ගේ ගෙලෙහි පෙකණිවැල එතී තිබුණොත් අල්ලා ගැනීමට භාවිත කරන අඬුව.
ස්පෙරෝමීටර්[නා.ප්‍ර.] ගෝලමානය තුනී තහඩුවක ඝනකම හෝ ගෝලීය පෘෂ්ඨයක වක්‍රතා අරය මැනීමට ගන්නා මිනුම් උපකරණයක්.
ස්පොන්ජය(පාරිභා.) [නා.] පොරිපාරි වංශයට අයත් ජලජ සත්ත්වයෙක්.
ස්පොන්ජ්[නා.ප්‍ර.] 1. (වතුර උරාගන්නා) මූදු හත්ත ; ඉස්සංචිය. 2. වතුර බී ගන්නා කෘතිමව සකස් කරන ලද්ද.
ස්පොන්ජින්[නා.ප්‍ර.] ඉස්පන්ජියන්ගේ කංකාලවල තිබෙන කොරොස් තන්තු.
ස්පොරෝකාපය(පාරිභා.) [නා.] බීජාණු හටගැනෙන බහුසෛලීය අවයවය ; බීජාණු ඵලය.
ස්පෝතකනය(පාරිභා.) [නා.] කෝෂයක් හෙවත් පැසක් ආකාර වූ නිර්මාණය ; කෝෂ රාශියක් එකතුවීමෙන් සෑදුණු නිර්මාණය.
ස්පෝරය(පාරිභා.) [නා.] කලලයක් අන්තර්ගත නැති ක්ෂුද්‍ර ප්‍රජනක සෛලයක්.
ස්ඵටනය(පාරිභා.) [නා.] කැට බවට පත්වීම ; ද්‍රාවණයකින් ස්ඵටික සෑදීම ; ස්ඵටිකීකරණය.
ස්ඵටය[නා.] නයි පෙණය.
ස්ඵටික[වි.] කිසියම් නිත්‍ය රටාවකට අනුව පරමාණු පිහිටීමෙන් සෑදුණු ; පළිගු ආකාර. [නා.ප්‍ර.] කිසියම් නිත්‍ය රටාවකට අනුව පරමාණු පිහිටීමෙන් සෑදුණු වස්තුවක් ; කැටය ; පළිඟුව.
ස්ඵටික අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ස්ඵටිකයක දෛශික ගුණාංග සඳහා ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන තොරතුරු ලබාගන්නා ආකාරය දක්වන අක්ෂය.
ස්ඵටික අනාවරකය(පාරිභා.) [නා.] එක් දිශාවකට පමණක් සන්නයනය කිරීමේ ගුණයෙන් යුක්ත ස්ඵටිකයක් ; ස්ඵටික සෘජුකාරකය.
ස්ඵටික ඇන්ටිමනි(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නිලට හුරු සුදු ලෝහ මූලද්‍රව්‍යයක්.
ස්ඵටික කාචය(පාරිභා.) [නා.] ඇසේ තාරා මණ්ඩලය පිටුපස පිහිටි පාරදෘශ්‍ය පටකය හෙවත් විනිවිද පෙනෙන කාචය.
ස්ඵටික ග්‍රෙටිම(පාරිභා.) [නා.] වර්ණ වෙන් කෙරෙන ස්ඵටිකය; වර්ණ-විග්‍රාහික ස්ඵටිකය.
ස්ඵටික ජලය(පාරිභා.) [නා.] සජල සංයෝගවල පවතින ජලය ; ස්ඵටිකවල සංයෝජනය වී ඇති ජලය.
ස්ඵටික නිධිය(පාරිභා.) [නා.] ගසාගෙන අවුත් තැන්පත් වී ඇති තිරුවාණ ආදී සියුම් කැට.
ස්ඵටික පාෂාණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පර්වත ලෝදිය ඝනවීමෙන් සෑදෙන ස්ඵටික අඩංගු පාෂාණ.
ස්ඵටික රූපී(පාරිභා.) [වි.] විනිවිද පෙනෙන ; ස්ඵටික ශක්තියෙන් යුක්ත ; පැහැදිලි.
ස්ඵටික ලවණ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කැට බවට පත් වූ ලුණු.
ස්ඵටික ව්‍යූහය(පාරිභා.) [නා.] ස්ඵටිකයක නිර්මිතය ; පළිඟවක් සෑදී ඇති ආකාරය.
ස්ඵටික ශාස්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] පළිඟුවක හෙවත් ස්ඵටිකයක ජ්‍යාමිතික විස්තරය, ව්‍යූහය, හැඩය හා ගුණ පිළිබඳ ව උගන්වන විද්‍යාව.
ස්ඵටික සෛලය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් දෘෂ්ටි සෛලවල අග ඇති ස්ඵටිකරූපී කේතුව ස්‍රාවය කරන සෛලයක්.
ස්ඵටිකතාප විද්‍යුතය(පාරිභා.) [නා.] උෂ්ණය යෝග්‍ය ලෙස වෙනස් කළ විට එක ස්ඵටිකයේ වෙනත් අංශවල එක විට ඇති වන ධන හා සෘණ විදුලි කැවීම.
ස්ඵටිකාභය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවණය වී නියම ද්‍රාවණයක් සාදන ද්‍රව්‍යයක්.
ස්ඵටිකාර[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ලුණු වර්ගයක් වන සීනක්කාරම්.
ස්ඵටිකී[වි.] පළිඟුවක හැඩය ඇති ; ස්ඵටිකයක් වැනි.
ස්ඵටිකීකරණය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රාවණයකින් ස්ඵටික ද්‍රව්‍ය සෑදීම ; කැට සෑදීම.
ස්ඵරණය[නා.] 1. පැතිරීම ; පැතිරවීම. 2. වෙව්ලීම ; ගැස්ම ; ස්පන්දනය.
ස්ඵාලනය[නා.] සෙලවීම පහරදීම ; ඇතිල්ලීම.
ස්ඵුට[වි.] 1. පිපුණු ; විකසිත වූ. 2. බිඳුණු ; පිපිරුණු. 3. ව්‍යක්ත ; ප්‍රකට ; පැහැදිලි ව පෙනෙන.
ස්ඵුටනය[නා.] පැල්ම ; විවරය ; ප්‍රසාරණය.
ස්ඵුටය[නා.] ග්‍රහයකු සිටින නියම ස්ථානය.
ස්ඵුර දීපනය(පාරිභා.) [නා.] සුදු පොස්පරස් වාතයෙහි ඔක්සිභවනය වන විට පෙනෙන කොළ පාටට හුරු දීප්තිය ; ඇතැම් ද්‍රව්‍යවලට එළිය වැටී නැවතුණු පසු තිබෙන දීප්තිය ; තාපය නිකුත් කිරීමෙන් තොර ව සතුන් විසින් උපදවනු ලබන එළිය.
ස්ඵුරණ රේඛනය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ නාඩි වැටීම සටහන් කරන උපකරණය.
ස්ඵුරණ ශීර්ණ මානය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ රුධිර පීඩනය මනින උපකරණය.
ස්ඵුරණය[නා.] චංචල වීම ; ස්පන්දනය.
ස්ඵුරදීප්ත(පාරිභා.) [නා.] තාපයට ආලෝකයට නැත්නම් විද්‍යුත් විසර්ජනයට අනාවරණය කිරීමෙන් පසු උෂ්ණත්වය මිනිය හැකි නැඟීමක් නැති ව නොකඩවා ආලෝකය විමෝචනය කරන ලක්ෂණය ඇති.
ස්ඵුර්ජය[නා.] හෙණය ; ගිගිරුම.
ස්ඵුලිංගය[නා.] ගිනි පුපුර.
ස්ඵෛච ධමනිය(පාරිභා.) [නා.] ස්ඵෛචයට සම්බන්ධ වූ හෘදය වස්තුවේ සිට ශරීරය කරා ලේ ගෙන යන්නා වූ ද වාහිනියක්.
ස්ඵෛච ප්‍රතානය(පාරිභා.) [නා.] ස්ඵෛචයට සම්බන්ධ තන්තු සමූහයක් හෙවත් තන්තු දැලක්.
ස්ඵෛචය(පාරිභා.) [නා.] කලවයේ පිටිපස ඇති පේශි අතරෙහි ඇති විශාල ස්නායුව.
ස්ඵෝට[නා.ප්‍ර.] 1. මහත් ශබ්දය ; පුපුරණ හඬ ; පිපුරුම. 2. ශරීරයේ හටගන්නා බිබිලි ; ගෙඩි.
ස්ඵෝටක[වි.] තදින් පුපුරණ ; පැළෙන.
ස්ඵෝටක යන්ත්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] පුපුරා යන උපක්‍රමය ; පැළී යන ක්‍රමය.
ස්ඵෝටකය[නා.] පුපුරණ ද්‍රව්‍යය ; පැළෙන දෙය.
ස්ඵෝටන නළය(පාරිභා.) [නා.] පිපිරීම ඇති වන නළය පුපුරන නළය ; පුපුරන නළය.
ස්ඵෝටනය[නා.] ශබ්ද නඟමින් හදිසියේ පුපුරා යාම ; පැළීම ; පිපිරීම.
ස්ඵෝටනිය[නා.] ලී විදීමට භාවිත කරන උපකරණයක් ; බුරුමය.
ස්ඵෝටිකාව(පාරිභා.) [නා.] අණ්ඩප කීපයකින් යුක්ත වියළි පැළෙන සුලු ඵලයක නාමය ; පාසිවල බීජාණු සෑදෙන කොටස.
ස්ඵෝටී[වි.] පුපුරණ-සුලු ; පැළෙන ගති ඇති.
ස්ඵෝටී ඵලය(පාරිභා.) [නා.] වියළී පැළෙන බහු බීජක ඵලය.
ස්මර[නා.ප්‍ර.] අනංගයා.
ස්මරණය[නා.] සිහි කිරීම ; මතක් කිරීම ; මතක්වීම ; සිහිය.
ස්මාරකය[නා.] සිහිවටනය ; සිහිපත් කිරීම සඳහා ගොඩනගන ලද නිර්මාණය.
ස්මිතය[නා.] මඳ සිනාව ; මදහස.
ස්මෘත[වි.] සිහි කරන ලද ; සිහිපත් කළ.
ස්මෘතිය[නා.] සිහිය ; මතකය ; සිත්සතන් එකඟ කර ගැනීම.
ස්ලයිඩ්[නා.ප්‍ර.] ඡායාරූප හෝ නොයෙක් සටහන් එබූ වීදුරු කැබැල්ල ; රූප දර්ශන හෝ සටහන් තබා සාදාගන්නා සැලෝලයිඩ් පතුර.
ස්ලැජ්, ස්ලෙජ්[නා.ප්‍ර.] බල්ලන්, පිනිමුවන් හෝ අශ්වයන් විසින් අඳිනු ලබන විශේෂයෙන් හිම මතුපිට ප්‍රවාහනය සඳහා භාවිත කෙරෙන ලිස්සා යන්නා වූ රෝද රහිත වූ ද රථ විශේෂයක්.
ස්ව[වි.] තමාට අයිති ; තමන් සතු ; තමාගේ ; ස්වකීය.
ස්ව පරාගණය[නා.] ශාකයක, මලක පරාග එම ශාකයේ ම තවත් මලක කලංකය මත පතිත වීම.
ස්ව ප්‍රතිග්‍රාහක(පාරිභා.) [වි.] ආභ්‍යන්තරික උත්තේජ ලබාගත හැකි සංවේදී ස්නායු පිළිබඳ.
ස්ව ප්‍රතිග්‍රාහකය(පාරිභා.) [නා.] ආභ්‍යන්තරික උත්තේජ ලබාගැනීමේ සංවේදී ස්නායු අග්‍රය.
ස්ව සන්තානය[නා.] තම සිත ; ස්වකීය චිත්තය.
ස්වක්ෂේත්‍ර[නා.ප්‍ර.] ජ්‍යෝතිෂයට අනුව ඒ ඒ ග්‍රහයාට අයත් තැන හෝ ස්ථානය ; ග්‍රහයාට හිමි තැන.
ස්වකීය[වි.] තමාට අයිති ; තමන් සතු ; තමාගේ.
ස්වච්ඡ[වි.] අතිශයින් නිර්මල ; බොහෝ පෑදුණු ; විනිවිද පෙනෙන.
ස්වච්ඡ මණ්ඩලය(පාරිභා.) [නා.] ඇසෙහි ඉදිරිපස කොටස ; සුදු ඉංගිරියාව ; කනීනිකාව.
ස්වච්ඡන්ද[වි.] සිය කැමැත්තෙන් කටයුතු කරන ; සිය කැමැත්ත අනුව යන ; අත්තනෝමතික.
ස්වච්ඡන්ද නිෂේධ බලය(පාරිභා.) [නා.] තම කැමැත්ත වැළැක්වීමේ බලය ; සිය අදහස අනුව යාමට ඉඩ නොදීමේ බලය.
ස්වච්ඡන්දය[නා.] තමාගේ කැමැත්ත ; සිය කැමැත්ත.
ස්වච්ඡපත්‍ර[නා.ප්‍ර.] මිනිරන්.
ස්වච්ඡස්තරය(පාරිභා.) [නා.] සමෙහි මතුපිට ඇති විනිවිද පෙනෙන තුනී සිවිය.
ස්වච්ඡිය[නා.] විනිවිද පෙනෙන සිවිය ; සුදු ඉංගිරියාව.
ස්වච්ඡේදනය(පාරිභා.) [නා.] (හූනකු වලිගය කඩා දමන පරිදි) ශරීරයේ අවයවයක් සිය කැමැත්තෙන් කපා හැරීම.
ස්වජාත්‍යාලය[නා.] තමා අයත් ජාතිය කෙරෙහි දක්වන ඇල්ම ; සිය ජාතිය අතරෙහි දක්වන ප්‍රේමය.
ස්වජාතික[වි.] තම ජාතියට අයත් ; ස්වකීය වර්ගයා පිළිබඳ වූ.
ස්වජාතිභක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] තම ශරීරයේ ම කොටස් හෝ තම වර්ගයේ ම සතුන් ආහාර කොට ගැනීම.
ස්වණ්ඩ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බික් වශයෙන් පිපිරී ඇට විසුරුවා හරින ඵල හට ගන්නා ශාක වර්ගය.
ස්වතන්ත්‍ර[වි.] අන් අයකුගේ හෝ අන් දෙයක බලපෑමක් නොලබන ; නිදහස්. [නා.ප්‍ර.] ස්වාධිපත්‍යය ; නිදහස.
ස්වතන්ත්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] ආත්මික නිවහල් බව ; නිර්දාසත්වය.
ස්වතන්ත්‍රවාදය(පාරිභා.) [නා.] ග්‍රහණවලින් තොර චින්තනය ; ස්වාධීනතාවාදය.
ස්වතස්සිද්ධ(පාරිභා.) [වි.] ඉබේ ම සෑදුණු ; ස්වාභාවික ව හටගත්.
ස්වදේශය[නා.] තමාගේ රට ; සිය දෙස ; තමා උපන් හැදුණු වැඩුණු රට.
ස්වදේශානුරාගය[නා.] තමා උපන් රට කෙරෙහි ඇති ඇල්ම ; මව්බිමට ඇති ඇල්ම.
ස්වදේශික[වි.] තම රටට අයත් ; ස්වදේශීය.
ස්වදේශිකයා[නා.] මව් රටේ වාසය කරන තැනැත්තා.
ස්වධර්ම භ්‍රෂ්ටයා[නා.] (ක්‍රිස්ති.) ස්වකීය ආගම ධර්මය භක්තිය අතහැර දමන්නා ; ආගම අත් හරින්නා.
ස්වනය[නා.] හඬ ; නාදය ; ශබ්දය ; රාවය.
ස්වනාශය[නා.] ආත්ම ඝාතනය ; සිය පණ හානි කර ගැනීම ; ස්වයං ඝාතනය.
ස්වපක්ෂ[වි.] තම පක්ෂයට අයත්. [නා.ප්‍ර.] තමාගේ පක්ෂය ; තමාගේ කණ්ඩායම ; තමාගේ පක්‍ෂයේ තැනැත්තා.
ස්වප්න දෝෂය[නා.] හීනෙන් ශුක්‍ර ධාතුව පහවීම ; ස්වප්න මෝචනය.
ස්වප්නය[නා.] 1. නින්දේදී දකින මනෝමය දර්ශනය ; සිහිනය. 2. නිදන අවස්ථාව.
ස්වපාලනය[නා.] තමන් ම කරන පාලනය.
ස්වපෝෂි(පාරිභා.) [වි.] තමා ම ආහාර-පාන සපයා ගෙන නිදහසේ ජීවත් වන.
ස්වභාව දෘෂ්ටිය[නා.] ප්‍රකෘතිය ඉබේ පහළ වූවකැයි යන මතය.
ස්වභාව ධර්මතාව[නා.] ස්වකීය ධර්මය හා එකඟ ව පවතින බව ; ස්වභාව ධර්මය හා අනුකූලතාව.
ස්වභාව ධර්මය[නා.] 1. ප්‍රකෘතිය. 2. ධර්ම මාත්‍රයක් වූ ස්වභාවය. 3. භෞතික ලෝකයේ ස්වරූපය හා සියලු සංසිද්ධි පාලනය කෙරෙන බලවේගය ; සොබා දහම.
ස්වභාව ධර්මවාදය(පාරිභා.) [නා.] ස්වභාව ධර්මය අනුගමනය කිරීම ; යථාර්ථවාදී ක්‍රමය ; ස්වභාවයෙන් හට ගැනෙන තත්ත්ව පදනම් කොටගත් මතවාදය ; ලෝකය ස්වභාවයෙන් ම හටගත් බව ප්‍රකාශ කරන මතය.
ස්වභාව විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ස්වාභාවික පරිසරය අධ්‍යයනය පිළිබඳ විද්‍යාව.
ස්වභාවජ[වි.] ස්වභාවයෙන් හටගත් ; ඉබේ පහළ වූ.
ස්වභාවතා[නා.ප්‍ර.] නිර්මාණයෙන් තොරව ඉබේ ම වූ හටගැනීම ; ඉබේ ම ඇති වූ කාර්ය සිද්ධිය.
ස්වභාවය[නා.] 1. ඉබේ ම පිහිටන ගතිය ; ප්‍රකෘතියෙන් ම හටගත් ආකාරය ; ආවේණික ලක්ෂණය. 2. හැඩරුව ගතිගුණ ආදියෙහි ස්වරූපය.
ස්වභාවෝක්ති[නා.ප්‍ර.] (අලං.) වස්තු පිළිබඳ යථා තත්ත්වය ප්‍රකට කරන අලංකාරය ; වත් කියමන.
ස්වභාෂාව[නා.] ස්වකීය භාෂාව ; මව්බස.
ස්වමණ්ඩලය[නා.] තම රට ; ස්වකීය රාජධානිය.
ස්වමීප[වි.] සමීප ; අසල ; ළඟ ; ආසන්න.
ස්වයං උත්ප්‍රේරණය[නා.] ප්‍රතික්‍රිියාවක ඵලයක් විසින් ම ඒ ප්‍රතික්‍රියාව උත්ප්‍රේරණය කිරීම.
ස්වයං කර්තෘ(ව්‍යාක.) [නා.ප්‍ර.] සකර්මක ධාතුවක ක්‍රියාවේ කර්මය හා කර්තෘ එක ම වූ විට එහි කර්තෘ හඳුන්වන නාමය.
ස්වයං කර්මය(ව්‍යාක.) [නා.] සකර්මක ධාතුවක ක්‍රියාවේ ක්මය හා කර්තෘ එකම වූ විට එහි කර්මය හඳුන්වන නාමය.
ස්වයං පරාගණය[නා.] බාහිර සාධකයක් සම්බන්ධ නොවී පරාග පෝෂණය වීම ; පරාගධානියකින් කලංකය කරා ඉබේ පරාග පැමිණීම.
ස්වයං ප්‍රභූ[වි.] තමා නායකත්වය දරන ; තමාගේ ම පාලනය ඇති.
ස්වයං ප්‍රවෘත්ත[වි.] ඉබේ ම සිද්ධ වන ; නිරුත්සාහයෙන් ම සිදුවන.
ස්වයං ප්‍රේරණය(පාරිභා.) [නා.] පරිපථයේ ගමන් කරන ධාරාවේ වෙනස් වීම වැළැක්වීම පිණිස පරිපථය ම දක්වන විරුද්ධත්වය.
ස්වයං පාලනය[නා.] තමන් ම සපයා ගත් නීති මඟින් ආණ්ඩු කිරීම ; ස්වතන්ත්‍ර පාලනය.
ස්වයං බුද්ධ[වි.] තමා ම අවබෝධ කරගත් ; තමා විසින් ම ලබාගන්නා ලද බුද්ධත්වය ඇති.
ස්වයං ලිඛිත[වි.] තමා විසින් ම ලියන ලද.
ස්වයං විසරණය(පාරිභා.) [නා.] වායුවල හෝ ද්‍රවවල අණු ඒකාකාර සංයුතියක් ඇති කරන පරිදි එකිනෙක මිශ්‍ර වීම ; තමන්ගේ ම ව්‍යාප්තිය.
ස්වයං සම්භෝගය[නා.] තමා ම තම ලිංගේන්ද්‍රිය පිරිමැදීමෙන් ලබාගන්නා කාමාස්වාදය ; ස්ව කාම ප්‍රීණනය.
ස්වයං සීමිතය[නා.] තමාට (බලතල) සීමා කර ගැනීම.
ස්වයං, ස්වයම්[අව්‍ය.] තෙමේ ; එය ම ; ඉබේ ම.
ස්වයංකල්පිත දේවවාදය(පාරිභා.) [නා.] ස්වභාව ධර්මයේ අංගයන් දේවත්වයට නඟා හැදෑරීම පිළිබඳ මතය.
ස්වයංක්‍රිය[වි.] බාහිර බලපෑමක් නැතිව සිදුවන ; නිරුත්සාහක ව ක්‍රියාකරන.
ස්වයංකෘත[වි.] 1. තමා විසින් ම කරන ලද. 2. ඉබේ සිදු වූ.
ස්වයංගුප්ත[වි.] 1. තමා ම සැඟවුණු. 2. ඉබේ ම වැසුණු.
ස්වයංඝාතනය[නා.] තමා ම විනාශ වීම ; සිය දිවි නසා ගැනීම.
ස්වයංචරිත කථාව[වි.] ස්වකීය ජීවිතය පිළිබඳ යම් තැනැත්තකු විසින් රචිත කථාව ; තමා ම ලියූ සිය සිරිත.
ස්වයංජනනය(පාරිභා.) [නා.] තමාගේ ම පරාගවලින් හෝ ශුක්‍රවලින් හෝ සංසේචනය වීම.
ස්වයංජාත[වි.] ඉබේ ම හටගත් ; ඉබේ ම පහළ වූ.
ස්වයංජේදනය(පාරිභා.) [නා.] 1. තමා විසින් තමාගේ ම අවයව හෝ ඉන්ද්‍රිය සිඳ ගැනීම. 2. ඉබේ ම අවයව ආදිය ක්‍රියා විරහිත වීම හෝ කැපී සිඳී යෑම.
ස්වයංදර්ශය(පාරිභා.) [නා.] තනි වර්ණයෙන් පිටපත් ගැනීමේ ඡායාරූප මුද්‍රණ ක්‍රමයක්.
ස්වයංදාස[නා.ප්‍ර.] තමාගේ ම කැමැත්තෙන් දාස භාවයට ගිය තැනැත්තා.
ස්වයංප්‍රතිභානය[නා.] යම් ප්‍රස්තුතයක් තමා විසින් ම වටහා ගනු ලැබීමේ සියුම් නුවණ ශක්තිය ; ස්වකීය ප්‍රතිභාව.
ස්වයංපෝෂණය[නා.] යැපීමට අවශ්‍ය සියලු දේ තමන් ම උපයාගැනීම ; ස්වකීය දෙයින් ම අවශ්‍යතා සපුරා ගැන්ම.
ස්වයංපෝෂී ශාකය(පාරිභා.) [නා.] සරල ද්‍රව්‍යවලින් ආහාර සාදාගත හැකි ශාකය.
ස්වයංලේඛ[නා.ප්‍ර.] ඉබේ ම ලිවීම ; ඉබේ ම සටහන් වීම.
ස්වයංවරණය[නා.] 1. සත්වයාගේ ශරීරාංග පරිසරයට අනුගත නොවන විට ඒවා අකර්මණ්‍ය වී ක්‍රමයෙන් අතුරුදන් වීම. 2. ස්ත්‍රියක සිය කැමැත්තෙන් සැමියකු තෝරාගෙන විවාහ වීමේ ක්‍රමය ; ස්වයංවරය.
ස්වයංවරය[නා.] තමා ම තෝරා ගැනීම ; කන්‍යාවක විසින් සිය ස්වාමිපුරුෂයා තම කැමැත්තෙන් ම තෝරාගනු ලැබීම.
ස්වයංසාධක කේන්ද්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ස්වයං සාධක ස්නායු ඒකාබද්ධ වීමෙන් සෑදෙන මධ්‍ය කේන්ද්‍රය.
ස්වයංසාධක චලනය[නා.] ශාකයක හෝ ශාක කොටසක හෝ බාහිර උත්තේජයක් නැතිව සිදුවන ක්‍රියාකාරී චලනය ; ඉබේ ම ඇති වන සෙලවීම.
ස්වයංසාධක පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ ඉබේ ම ක්‍රියා කරන ඉන්ද්‍රිය සමූහය.
ස්වයත්ත[වි.] ඉබේ ම දත් ; නිරායාසයෙන් දැනගත්.
ස්වයථුව[නා.] මහත් වීම ; ඉදිමුම.
ස්වයම්ප්‍රභූ[වි.] තමාට ම හිමි වැදගත් සමාජ තත්ත්වයක් ඇති ; ස්වකීය ප්‍රභූත්වය ඇති.
ස්වයම්භාවය[නා.] අනුන්ගේ උදවුවක් නැතිව පැවතීම ; නිදහස් පැවැත්ම.
ස්වයම්භාෂණය[නා.] තමා තමාට ම කතා කරගැනීම.
ස්වයම්භූ[වි.] තමා ම අවබෝධ කරගත් ; අනුන්ගේ උපදෙස් නැතිව දැනගත්. [නා.ප්‍ර.] 1. චතුරාර්ය සත්‍යය පිළිබඳ දත යුතු සියල්ල තමන්ගේ ම ඥානයෙන් අවබෝධ කොටගත් තැනැත්තා ; සර්වඥයන් වහන්සේ. 2. තමාගේ ම ප්‍රයත්නයෙන් උපත ලද්දා ; මහා බ්‍රහ්මයා. 3. ඖෂධීය ශාකයක්.
ස්වයම්භූත[වි.] තෙමේ ම හටගත්.
ස්වර[නා.ප්‍ර.] 1. ශබ්ද ; නාද හඬ. 2. (ව්‍යාක.) හෝඩියට අයත් අක්ෂර සංකේත අතුරින් තනිව ශබ්ද කළහැකි අ, ආ, ඇ, ඈ ආදි අක්ෂර ; ප්‍රාණාක්ෂර; පණකුරු. 3. (සංගී.) වාදනය, ගායනය ආශ්‍රිත ව පවතින ස රි, ග, ම ආදියෙන් නියෝජනය වන ශ්‍රැති ; ස්වරෝත්සංග.
ස්වර තන්ත්‍රය(පාරිභා.) [නා.] ස්වරාලය හරහා ඇදී ඇති ස්වර තන්ත්‍ර.
ස්වර තන්තු, ස්වර තන්ත්‍රි[නා.ප්‍ර.] ස්වරාලය තුළ පිහිටි ශබ්දය ඉපදවීමට ඉවහල් වන සියුම් කෙඳි ; ස්වර නාලිකා.
ස්වර බිණීම[නා.] කට පාඩම් කරන ලද දේ නැවත කීම ; ගෝලයා ගුරුවරයාට කටපාඩම් දීම ; පාඩම් කීම.
ස්වර බේදය, ස්වර භේදය[නා.] ස්වරය බිඳීම ; කටහඬේ වෙනස් වීම.
ස්වර බෝදනය[නා.] කටහඩේ පැහැදිලිබව.
ස්වර භක්තිය[නා.] (ව්‍යාක.) අන්තඃස්ථාක්ෂරයක්, හෝ අනුනාසිකාක්ෂරයක් සමග සංයුක්ත වූ ව්‍යඤ්ජන අතරට ස්වරයක් වැටීමෙන් එම සංයුක්ත ව්‍යඤ්ජනයක් වෙන් කිරීම.
ස්වර භඞ්ගය[නා.] කටහඬ බැඳීම ; ගොත ගැසීම.
ස්වර භාණ්‍යය[නා.] මිහිරි ස්වරයෙන් බණ කීම.
ස්වර මානය[නා.] (සංගී.) ස්වරවල උච්චතාව හා නීචතාව ; ස්වරෝත්සංගය.
ස්වර රචනා[නා.ප්‍ර.] (සංගී.) තාලයක් අනුව ස්වර යෙදීම ; තාලයකට අනුව කරන ස්වර සංයෝජනය.
ස්වර ලකුණු[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) ස්වර ලක්ෂණ හැඳින්වීම සඳහා ව්‍යංජනාක්ෂරයට යොදන ඉස්පිලි, පාපිලි ආදි පිල්ලම්.
ස්වර වර්ණ[නා.ප්‍ර.] ස්වර අකුරු.
ස්වර ශාස්ත්‍රය[නා.] අකුරු පිළිබඳ වූ ශාස්ත්‍රය ; ශබ්ද ශාස්ත්‍රය.
ස්වර ශුලය(පාරිභා.) [නා.] ශබ්ද පරීක්ෂා කිරීමේ උපකරණයක්.
ස්වර සංගතිය[නා.] (සංගී.) අභිමත රාග හා තාල නිපැයුම සඳහා සංයෝග කරන ලද කාණ්ඩය ; ස්වරකැටිය.
ස්වර සන්දර්භය[නා.] (සංගී.) ගීතයක ප්‍රභවයට මූල කාරණය වන ස්වර සමූහය ; ගීතයක ස්වර සමූහය.
ස්වර සන්ධිය[නා.] (ව්‍යාක.) සන්ධි වන පද දෙකක, මුල් පදයේ අග ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරයට අග පදයේ මුල ස්වරය එක් වී සෑදෙන සන්ධිය.
ස්වර සාධනය[නා.] (සංගී.) තූර්ය භාණ්ඩයක ස්වර සකස් කර ගැනීම ; නියමිත ස්වරයේ හඬ නිපදවන සේ වාද්‍ය භාණ්ඩයේ තත් සකස් කිරීම.
ස්වර සාම්‍යය(පාරිභා.) [නා.] සංගීත ස්වරවල එකමුතු බව ; ස්වරවල අන්‍යෝන්‍ය අනුකූල බව.
ස්වරගුණය[නා.] හඬෙහි ඇති විශිෂ්ටත්වය ; ස්වර විශිෂ්ටත්වය.
ස්වරජ[නා.ප්‍ර.] සංගීතයේ සප්ත ස්වරයට මුල් වූ ස්වරය ; ‘ස’ ස්වරය.
ස්වරනලාව[නා.] වීණා ආදී වූ නි තූර්ය භාණ්ඩයක අවශ්‍ය හඬ පිහිටුවා ගැනීමට උපකාර වන උපකරණයක්.
ස්වරනාලිකාව[නා.] ගලනාලයේ බෙල්ල හා සම්බන්ධ කොටස ; උගුර.
ස්වරප්‍රසාද[නා.ප්‍ර.] ස්වරවල පැහැදිලිබව ; කටහඬෙහි පැහැදිලිකම.
ස්වරබන්ධනය[නා.] ස්වරය හිර වීම ; කටහඬ පිට නො වී හිර වීම.
ස්වරස[නා.ප්‍ර.] කොළ පොතු ගෙඩි ආදියේ යුෂ ; ඉස්ම.
ස්වරස්වන[නා.ප්‍ර.] ස්වරයේ හඬ ; කට හඬෙහි ධ්වනිය.
ස්වරහීන[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වරයෙන් වෙන්වීම ; කටහඬ නැති වීම. 2. ස්වරාක්ෂරය හානිවීම ; ස්වරාක්ෂරය නැතිවීම.
ස්වර්[වි.] දිව්‍ය, දේව, සුර.
ස්වර්ගපද[නා.] දිව්‍ය භාවය ; දෙවි බව.
ස්වර්ගභාග්[වි.] ස්වර්ගයෙහි උපන් ; දෙව්ලොව ඇසුරු කළ.
ස්වර්ගය[නා.] දෙව්ලොව ; දිව්‍ය ලෝකය.
ස්වර්ගලෝක යාත්‍රාව[නා.] දෙව්ලොවට යෑම ; මරණය ; ස්වර්ගස්ථ වීම.
ස්වර්ගවාසී[වි.] දිව්‍ය ලෝකයෙහි වාසය කරන ; දෙව්ලොව වෙසෙන.
ස්වර්ගස්ථ[වි.] දෙව්ලොව උපන් ; අභාවප්‍රාප්ත.
ස්වර්ගාපවර්ග[නා.බහු.] දෙව්ලොව සහ නිවන ; සග පවග.
ස්වර්ගිකයා[නා.] ස්වර්ගය හා සම්බන්ධ වූ තැනැත්තා ; සුරලෝ වැසියා.
ස්වර්ණ[නා.ප්‍ර.] 1. රත්රන් ; රන්. 2. රන්පාට ; රන් පැහැය. 3. කලං පහක බර ප්‍රමාණයක්. 4. ඇසළ. 5. හරන්කහ. 6. අත්තන ගස. 7. නාමල් රේණු.
ස්වර්ණ කන්දුක ක්‍රීඩාව[නා.] පුරාණයේ උසස් කුලවල ස්ත්‍රීන් යෙදුණු රන්පන්දු ක්‍රීඩාව.
ස්වර්ණ කල්ක[නා.ප්‍ර.] රන් කලල් ; උකු ලෙස දිය කරගත් රන් ආලේපය.
ස්වර්ණ කාලඵල[නා.ප්‍ර.] රන් කැකිරි.
ස්වර්ණ කේතකී[නා.ප්‍ර.] මැණික් ගල් විශේෂයක් ; ස්වර්ණ වෛරෝඩිය.
ස්වර්ණ ගිරි[නා.ප්‍ර.] මහාමේරු පර්වතය ; මහමෙර.
ස්වර්ණ ද්‍රවය[නා.] රන්දිය ; ස්වර්ණ ජලය.
ස්වර්ණ ද්‍රෝණිය[නා.] රනින් කරන ලද ඔරුවක් වැනි පෙට්ටිය ; රන් දෙන.
ස්වර්ණ නිෂ්කය[නා.] කලං විසිපහක් බර රන්වල අගය ඇති කාසිය.
ස්වර්ණ පට්ට[නා.ප්‍ර.] රන්පටිය ; ගෞරව නම්බු නාමාදිය සඳහා රජුන් විසින් ප්‍රදානය කළ රන් පටියක්.
ස්වර්ණ පදර[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ලෑල්ල ; රන් පෝරුව.
ස්වර්ණ බීජය[නා.] රන් පැළය ; රත්රන් අංකුරය.
ස්වර්ණ භස්ම[නා.] රන් අළු ; රත්රන් පුළුස්සා ලබාගත් අළු.
ස්වර්ණ භිංකාරය, ස්වර්ණ භිඞ්කාරය[නා.] රත්තරනින් කළ කොතලය ; රන් කෙණ්ඩිය.
ස්වර්ණ යුගය[නා.] ලෝකයේ ඇති වූ යුග හතරින් එකක් වූ කෘත යුගය.
ස්වර්ණ වෛරෝඩිය[නා.] අගනා ලංකා මැණික් වර්ගයක් ; කහපාට තෝරමල්ලිය.
ස්වර්ණ ශංඛය[නා.] රන්වලින් සෑදු හක් ගෙඩිය ; රන් සක.
ස්වර්ණක ප්‍රතානය[නා.] ඇස වටා ඇති සියුම් සිවිය.
ස්වර්ණකය[නා.] කලං තුනක බර.
ස්වර්ණකාරයා, ස්වර්ණකාරකයා[නා.] රන්කම් කරන්නා ; ස්වර්ණකාර කුලයට අයත් තැනැත්තා.
ස්වර්ණඛචිත කර්ම[නා.ප්‍ර.] රනින් කළ කැටයම් ; රන් කසු කම්.
ස්වර්ණතිලකා වස්තුව[නා.] සද්ධර්මාලංකාරයෙහි එන ස්වර්ණතිලකාව පිළිබඳ කතා පුවත.
ස්වර්ණදාය[නා.ප්‍ර.] රත්රන් දානය ; රන්දීම.
ස්වර්ණදේශය[නා.] බුරුම රට ; බුරුම දේශය.
ස්වර්ණපත්‍ර විද්‍යුත් දර්ශකය[නා.] යම් ද්‍රව්‍යයක විදුලිය ඇති නැති බව නිශ්චය කිරීමත්, විදුලිය ආරෝපණය ධන හෝ සෘණ හෝ වන්නේ ද යන්න සොයා ගැනීමත්, ද්‍රව්‍ය දෙකක ඇති විදුලිය ප්‍රමාණය සන්සන්දනය කිරීමත් සඳහා භාවිත උපකරණයක්.
ස්වර්ණපත්‍රිකා, ස්වර්ණපත්‍රී[නා.ප්‍ර.] සෙනෙහෙ කොළ.
ස්වර්ණභූමිය[නා.] බුරුමය දේශය පුරාණයේ දී හැඳින්වුණු නාමය.
ස්වර්ණමය[වි.] 1. රනින් කළ ; රන්මුවා. 2. ඉතා උසස් ; අතිශයින් දියුණු.
ස්වර්ණමාලී[නා.ප්‍ර.] දුටුගැමුණු මහරජු විසින් අනුරාධපුරයේ කරවන ලද මහා චෛත්‍යයේ නාමය ; රුවන්වැලි සෑය.
ස්වරාඝ්න[නා.ප්‍ර.] ළදරුවන්ගේ උගුරේ සෑදෙන රෝගයක්.
ස්වරාජ්‍යය[නා.] ස්වාධීන රාජ්‍යය ; ස්වදේශීය ජනතාව විසින්ම පවත්වනු ලබන රාජ්‍යය.
ස්වරාරූඪය(ව්‍යාක.) [නා.] ගාත්‍රාක්ෂරයකට ස්වරයක් ආරූඪ කිරීම ; ගතකුරකට පණකුරක් පැමිණවීම.
ස්වරාලය[නා.] කටහඬ ඉපදවීම සඳහා පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ශ්වාසනාලයේ උඩ කොටසේ පිහිටි අවයවය ; කටහඬෙහි උත්පත්ති ස්ථානය.
ස්වරාලයික(පාරිභා.) [වි.] ස්වරාලය පිළිබඳ වූ ; ස්වරාලය හා සම්බන්ධ වූ.
ස්වරාලේක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] ස්වරාලය සෝදිසි කිරීමේ උපකරණයක්.
ස්වරූප රාගය(පාරිභා.) [නා.] තමාගේ ශරීරය නිසා පහළ වන රාගය.
ස්වරූපය[නා.] 1. තමාගේ රූපය ; ස්වකීය ආකාරය. 2. ආකාරය ; විලාසය. 3. ස්වභාවය ; ඇතිසැටිය.
ස්වලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] යමෙකුට හෝ යමකට විශේෂ වූ ස්වභාවය ; අනන්‍ය සාධාරණ ස්වරූපය ; ආවේණික ලක්ෂණය.
ස්වල්ප[වි.] මඳ ; ටික ; අල්ප.
ස්වල්පය[නා.] ටික ; සුළු ප්‍රමාණය.
ස්වවචන[නා.ප්‍ර.] තමාගේ ම වචන.
ස්වවන්ධ්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] ස්වසංසේචනය සිදු නොවන බව හෝ නිෂ්ඵල බව.
ස්වශක්තිය[නා.] තමාගේ සවිය ; ස්වකීය බලය ; තමාගේ උත්සාහය.
ස්වසංචිත්ති[නා.] ආත්ම සංවේදනය ; තමා ම ප්‍රකාශ වීම.
ස්වසංසේචනය(පාරිභා.) [නා.] තමාගේ ම ශුක්‍රවලින් හෝ තම ශාකයේ හෝ මලෙහි පරාගවලින් ම සංසේචනය වීම.
ස්වසන්තක[වි.] තමන් සතු ; තමන්ට අයත්.
ස්වසන්තති[නා.ප්‍ර.] තමාගේ පරම්පරාව.
ස්වස්ති, ස්වස්තු[අව්‍ය.] මංගල, ආශිර්වාද, ක්ෂේම ආදී අර්ථගෙන දෙන පදයක්.
ස්වස්තිකය[නා.] 1. යහපත, ශුභ සිද්ධිය පතා රන්, රිදී ආදී ලෝහයෙන් සාදනු ලබන මංගල වස්තුවක්. 2. බුදුන්ගේ ශ්‍රී පතුලේ සටහන්ව ඇති මඟුල් ලකුණක්. 3. යෝගාසන විශේෂයක්.
ස්වස්ථ[වි.] 1. ස්වභාවයෙන් සිටි ; මනාකොට පිහිටි. 2. සුඛිත වූ ; සනීපවත්. [නා.ප්‍ර.] යහපත් බව ; සුඛිත භාවය.
ස්වස්ථතාව[නා.] 1. ශරීරය යහපත් අන්දමින් පවත්වා ගැනීම ; සෞඛ්‍යය. 2. සෞඛ්‍යය පිළිබඳ හැදෑරීම.
ස්වසාධනය(පාරිභා.) [නා.] යමක් එයින්ම ඔප්පුවීම ; ස්වයං සාක්ෂිය ; ප්‍රත්‍යක්‍ෂය.
ස්වාක්ඛාත[වි.] මනා කොට කියන ලද ; මැනවින් පවසන ලද.
ස්වාගතය[නා.] සුව සේ පැමිණීම.
ස්වාදනය(පාරිභා.) [නා.] රසවිඳීම.
ස්වාද්ධ්‍යායය[නා.] තමන් ම කර ගන්නා ඉගෙනුම ; ස්වකීය උත්සාහයෙන් කරන අධ්‍යාපනය.
ස්වාදු[වි.] රසවත් ; මිහිරි ; ප්‍රසන්න.
ස්වාධ්‍යයනය[ස්ව+අධ්‍යයනය] [නා.] තමන් ම කරන ඉගෙනීම ; තමා ම හැදෑරීම.
ස්වාධිකාරය(පාරිභා.) [නා.] නිපදවීමක් හෝ සොයා ගැනීම්ක පිළිබඳ මහජනයා අතර ප්‍රචාරය හෝ එය අලෙවිය පිණිස අයිතිකරුට රජයෙන් දෙනු ලබන තනි අයිතිය පිළිබඳ සහතිකය ; පේටන්ට් බලපත්‍රය.
ස්වාධිපත්‍යය[නා.] ස්වකීය පාලන ඒකාධිකාරය ; තමන් සතු ප්‍රභූත්වය. [වි.] ස්වකීය පාලනය පවත්නා ; නිදහස් ; නිවහල්.
ස්වාධීන[වි.] අනිකකුට යටත් නැති ; තම පාලනයේ පවතින ; ස්වතන්ත්‍ර ; නිදහස්.
ස්වාධීනත්වය[නා.] අනුන්ගේ බලයට හෝ සිතුම්-පැතුම්වලට ගැති නොවන බව ; තමන්ගේ අධිපතිකම ; නිදහස ; නිවහල් භාවය.
ස්වාධීනතාවාදය(පාරිභා.) [නා.] මතවාදවල ග්‍රහණයට අසු නොවී නිවහල් ව ඇති කරගන්නා චින්තනය ; ස්වතන්ත්‍ර වාදය.
ස්වානුකූලනය(පාරිභා.) [නා.] දේශගුණයට හෝ පරිසරයට හෝ අනුකූල වීම.
ස්වානුබද්ධ[වි.] තමන් හා බැඳී ඇති.
ස්වානුභූතිය[ස්ව+අනුභූතිය] [නා.] තමන් ම පෞද්ගලික ව ලබන වින්දනය ; තම අත්දැකීම.
ස්වාප[නා.ප්‍ර.] නිදා ගැනීම ; නින්ද.
ස්වාපක[වි.] සම්මෝහ නිද්‍රාව ඇති කරන ; නිද්‍රාජනක ; නින්ද හටගන්වන.
ස්වාභාවික[වි.] 1. ස්වභාවයෙන් හටගත් ; කෘත්‍රිම නොවන ; මනුෂ්‍ය සහභාගිත්වයෙන් තොරව සිදුවන. 2. සාමාන්‍ය තත්ත්වයට ගැළපෙන ; විශේෂ නොවන.
ස්වාභාවික ආලෝකය(පාරිභා.) [නා.] හිරු සඳු වැනි ස්වාභාවික වස්තුවකින් ලැබෙන එළිය.
ස්වාභාවික කම්පනය(පාරිභා.) [නා.] ස්වාභාවික හේතු නිසා ඇති වූ චලනය ; ඉබේ ඇතිවන සෙලවීම.
ස්වාභාවික ජීර්ණය(පාරිභා.) [නා.] වර්ෂා ජලයෙන් පොළෝ මතුපිට සේදී යාම නිසා වන නග්නීකරණය.
ස්වාභාවික ධර්මතාව(පාරිභා.) [නා.] මනුෂ්‍ය ක්‍රියාකාරකම් ස්වභාව ධර්මයේ නියමවලට එකඟ වන ආකාරයට ගෙන ඒම.
ස්වාභාවික නියමය(පාරිභා.) [නා.] මිනිස් සිතුම් පැතුම් අනුව හොඳ නොහොඳ පිළිබඳ ව ඇති කරගත් නියමය.
ස්වාභාවික ප්‍රදේශ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ස්වභාවයෙන් ම ඇති වුණු යම් විශේෂතා සහිත ප්‍රදේශ ; භූගෝලීය පරිස්ථිතිය නිසා ඇති වූ ස්වාභාවික ලක්ෂණ සහිත ප්‍රදේශ.
ස්වාභාවික වනාන්තර[නා.ප්‍ර.] භූගෝලීය පරිසරය නිසා හටගත් වනපෙත් ; ඉබේ රෝපණය වී පවතින වනාන්තර.
ස්වාභාවික වරණය(පාරිභා.) [නා.] උචිතතමයා නොපිරිහී, විනාශ නොවී ඉතුරුවීම හා ඒ උචිත භාවය ඊළඟ පරම්පරාව විසින් උරුම කරගැනීම නිසා සිදුවන පරිණාමය.
ස්වාභාවික වරාය[නා.] නැව්වලට පැමිණීමට තරම් ගැඹුරෙන් යුක්ත වූ වූ ඉබේ සෑදුණු නැව්තොට.
ස්වාභාවික වාදය(පාරිභා.) [නා.] ස්වභාව ධර්මයට එකඟ වාදය ; ස්වභාව ධර්මය අනුගමනය කිරීමේ මතය.
ස්වාභාවික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ස්වභාව ධර්මය හා භෞතික රසායන ආදී වශයෙන් ආශ්‍රය මූලික කොට පවතින ඉතා පුළුල් අධ්‍යයන ක්ෂේත්‍රය.
ස්වාභාවික විරංජනය(පාරිභා.) [නා.] වර්ණ හෙවත් පාට පිළිබඳව ඉබේ සිදුවන වෙනස්වීම.
ස්වාභාවික සම්පත්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඉබේ ම පහළ ව ඇති ඛණිජ, ජලය, ගස්වැල් ආදී දේ ; ස්වභාව ධර්මයාගෙන් ලැබී ඇති දායාද.
ස්වාභාවිකෝද්ධරණය[ස්වාභාවික+උද්ධරණය] [නා.] සත්ත්වයන්ගේ ක්‍රම විකාශය පිණිස ස්වාභාවික බලවේගවල ක්‍රියාකාරිත්වය.
ස්වාමි පුත්‍රයා[නා.] ස්වාමියා ; හිමියා ; අයිතිකරුවා ; ස්වාමිපුරුෂයා.
ස්වාමි භාර්යාව[නා.] සිය සැමියාට අවනත නොවී ඔහුගේ උනන්දුව මැඩගෙන වැඩ කටයුතුවල නොයෙදී, පරුෂ වචන භාවිත කරමින්, බොහෝ කමින්, බොමින් චණ්ඩ ව හැසිරෙන භාර්යාව.
ස්වාමිත්වය[නා.] 1. ස්වාමිබව ; හිමිකම. 2. ප්‍රබලතාව ; අධිපතිත්වය.
ස්වාමිදරු[නා.ප්‍ර.] ආදර කටයුතු ස්වාමියා ; උත්තමයා ; ප්‍රධානියා.
ස්වාමිදුව[නා.] 1. ගෙදර පාලනය කරන කාන්තාව ; ගෘහණිය. 2. සේවකයන්ගේ හිමිකාරිය ; ස්වාමි දියණිය.
ස්වාමිපාද[නා.ප්‍ර.] ගරු කටයුතු ස්වාමියා ; ස්වාමීන් වහන්සේ.
ස්වාමියා[නා.] 1. හිමියා ; අධිපතියා. 2. ස්වාමි පුරුෂයා. 3. රජතුමා ; රටේ පාලකයා.
ස්වාමීන් වහන්සේ[නා.] 1. පැවිදි උතුමා ; භික්ෂූන් වහන්සේ. 2. රජතුමා ; රැජන. 3. (ක්‍රිස්ති.) සර්ව බලධාරී දෙවියන් වහන්සේ.
ස්වාමීන්ද්‍රයා[නා.] 1. උතුම් ස්වාමියා. 2. නායක හිමි.
ස්වාය මට්ටම් ලෑල්ල(පාරිභා.) [නා.] ලෝහ කර්මාන්තයේ දී භාවිත කරන උපකරණයක් ;
ස්වායත්ත(පාරිභා.) [වි.] 1. තමන් විසින් ම පාලනය වන. 2. ආභ්‍යන්තරික.
ස්වාර(පාරිභා.) [වි.] ස්වර හා සම්බන්ධ ; කටහඬ පිළිබඳ වූ.
ස්වාර්ථ[වි.] තමාගේ යහපත පිණිස වූ ; තමා පිණිස වූ. [නා.ප්‍ර.] තමාගේ යහපත ; තම ප්‍රයෝජනය.
ස්වාර්ථකාමී[වි.] තමාගේ ම අභිවෘද්ධියට කැමති ; ආත්මාර්ථකාමී.
ස්වාස[නා.ප්‍ර.] 1. හුස්ම ගැනීම හා පිට කිරිම. 2. හුස්ම. 3. ඇදුම රෝගය.
ස්වාස නාලය[නා.] ස්වරාලයේ සිට පෙනහැල්ල දක්වා හුස්ම වායුව ගෙන යන නාලය.
ස්වාස්ථ්‍ය[වි.] සෞඛ්‍යාරක්ෂක.
ස්වාස්ථ්‍යය[නා.] ආරෝග්‍යය ; සනීපය ; සුඛිතබව ; සැපවත්බව.
ස්වාස්පුට(පාරිභා.) [නා.බහු.] අංගාරික වායුව ඇද ගන්නා, වෘක්ෂලතා ආදියෙහි කොළවල ඇති විවර.
ස්විච්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විදුලිබලය ගලා ඒමට හා වැළැක්වීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය ; ස්විච් එක ; ස්විච්චිය.
ස්විච් පුවරුව(පාරිභා.) [නා.] ස්විච් සමූහයක් සවිකර ඇති පුවරුව.
ස්විච් පෙට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] ස්විච් සවිකර ඇති පෙට්ටිය.
ස්විච් යතුර(පාරිභා.) [නා.] මෝටර් රියක ඇන්ජිම ක්‍රියාත්මක කිරීමට මෙහෙයවන යතුර.
ස්විච්චි පේනුව(පාරිභා.) [නා.] විදුලිය ලබා ගැනීම පිණිස කෙවෙනියට සවි කරන කොටස ; ඇබය.
ස්වින්න[වි.] ස්වේද ගැන්වූ ; වාෂ්පයෙන් තැම්බූ.
ස්වීකරණය(පාරිභා.) [නා.] ආහාර ජීර්ණය කොට උරා ගැනීමෙන් පසු ජීව ද්‍රව්‍යයක් බවට පරිවර්තනය කිරීම.
ස්වීකාර්ය(පාරිභා.) [වි.] ස්වීකරණය කළ හැකි.
ස්වීය[වි.] ස්වකීය ; තමාට අයත්.
ස්වෙටර්, ස්වීටර්[නා.ප්‍ර.] ශීතය මග හරවා ගැනීමට උඩුකය වැසෙන සේ අඳින ලෝම ඇඳුමක්.
ස්වේච්ඡා[වි.] සිය කැමැත්තෙන් යුත් ; කැමැත්තෙන් ඉදිරිපත් වූ.
ස්වේච්ඡා ආයතනය(පාරිභා.) [නා.] සිය කැමැත්තෙන් ඉදිරිපත් වී යම් සේවාවක යෙදෙනවුන් විසින් පිහිටුවා ගෙන ඇති ආයතනය.
ස්වේච්ඡා සමාගම(පාරිභා.) [නා.] ස්වේච්ඡා සේවයෙහි නිරත සමාගම.
ස්වේච්ඡාව[නා.] ස්වකීය අභිමතය ; තමන්ගේ කැමැත්ත.
ස්වේද[නා.ප්‍ර.] දහඩිය.
ස්වේද ග්‍රන්ථිය(පාරිභා.) [නා.] ඩහදිය නිපදවන ග්‍රන්ථිය.
ස්වේදකර්මය[නා.] 1. ඩහදිය නැංවීමට ඉවහල් වන උපක්‍රමය. 2. ඩහදිය නැංවීම.
ස්වේදකූප[නා.ප්‍ර.] ඩහදිය මතුපිටට පැමිණීම සඳහා හමෙහි තිබෙන සිදුර ; ස්වේද පිටවන ජිද්‍රය.
ස්වේදනය[නා.] ඩහදිය දැමීම.
ස්වෛරි[වි.] කවරකු කෙරෙහි වත් බැඳීමක් නැති ; නිදහස් ; නිවහල් ; ස්වාධීන.
ස්වෛරි වාදය[නා.] සමාජයේ කිසි ම ආකාරයක නීතියක් හෝ හෝ ආණ්ඩුවක් හෝ නොතිබිය යුතු යැයි ඇදහීම.
ස්වෝත්සාහය[නා.] තමාගේ ම උත්සාහය ; ස්වකීය ශ්‍රමය යෙදීම.
ස්‍යන්ද[වි.] ගලන ; වැගිරෙන ; වෑස්සෙන.
ස්‍යන්දනය[නා.] ගලා යාම ; වැගිරීම ; වෑස්සීම.
ස්‍යුනිකාව(පාරිභා.) [නා.] කුඩා මඩිස්සලයක් වැනි ශාරීරික අවයවයක් ; ඩිම්බකෝෂය.
ස්‍යෝනය(පාරිභා.) [නා.] මල්ලක් වැනි ශාරීරික අවයවයක් ; මඩිය.
ස්‍රාවය[නා.] 1. ගැලීම ; ගලා යාම ; වෑස්සීම. 2. (පාරිභා.) ශරීරයේ ග්‍රන්ථි මගින් නිකුත් වන ද්‍රව විශේෂය.
ස්‍රාවිත(පාරිභා.) [වි.] පෙරූ ; අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කළ ; ලෝහ ලවණාදිය හා වායුව ඉවත් කළ.
ස්‍රාවිය[නා.] ඉස්ම ගැලීම ; ද්‍රව වෑස්සීම.
ස්‍රැති විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව්‍ය ගලා යාම හැදෑරීම පිළිබඳ විද්‍යාව ; දුස්ස්‍රාවීතාව හා සුචිකාර්යතාව පිළිබඳ හැදෑරීම.
ස්‍රැවාකාර පත්‍ර(පාරිභා.) [නා.] වෘක්‍ෂයන්හි තනි මැද නාරටිය දික් වූ පත්‍රයේ අර්ධයකට වඩා විහිද ඇති පත්‍ර.
ස්‍රෝතස[නා.] 1. වේගයෙන් ගලා බස්නා දිය පහර ; සැඩ පහර. 2. ශරීරය තුළ ද්‍රව හෝ වාතය ගලා යන නාලය.
ස්‍රෝතාපන්නය[නා.] සෝවාන් මඟට පැමිණි තැනැත්තා ; සෝවාන් වූ පුද්ගලයා.
සා[නා.ප්‍ර.] 1. ගසක බෙදීගිය ශාඛාව ; අත්ත. 2. ගස ; රුක. 3. හාවා. 4. සවස ; සන්ධ්‍යාව. 5. හිඟ ; දුර්ලභ. 6. බඩගින්න ; ක්ෂුධාව. 7. හය ; සය. 8. නැකතක නාමය ; සා නැකත. [නි.] 1. පමණ ; ප්‍රමාණ ; තරම්. 2. සමාන ; සදෘශ ; බඳු ; වැනි. [වි.] බඩගිනි ඇති ; කුසගිනි සහිත.
සා කරනවා[ක්‍රි.] 1. දෙකක් හෝ කීපයක් එකට සම්බන්ධ කරනවා ; යා කරනවා. 2. සම කරනවා ; සමාන කරනවා.
සා මඬුල්ල[නා.] වෘක්ෂයක ශාඛා මණ්ඩලය ; අතුපතර.
සාංකාව[නා.] 1. බලවත් සිත් තැවුල ; කණගාටුව. 2. සැකය ; කුකුස ; විචිකිච්ඡාව.
සාංකුශ[වි.] කොක්කක් සහිත.
සාංඝික[වි.] භික්ෂු සංඝයාට අයත් ; සංඝගත ; සඟසතු.
සාංදාවක(පාරිභා.) [වි.]දි යවී ගලා යන.
සාංදු[නා.ප්‍ර.] සඳුන් ; චන්දන.
සාංවත්සරික[වි.] සංවත්සරයකට හෙවත් අවුරුද්දකට වරක් සිදුවන ; අවුරුද්ද පිරෙන.
සාංසාරික[වි.] සංසාරය පිළිබඳ වූ ; ජාති, ජරා, මරණ යන අඛණ්ඩ ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ වූ.
සාංසිද්ධික[වි.] 1. යමකට අනුරූප ව උපන්. 2. ආශ්චර්යාත්මක හෝ මහා පරිමාණ වශයෙන් සිද්ධ වුණු.
සාකච්ඡාව[නා.] යම් කරුණක් අරභයා පිරිසක් එකතු වී කරන අදහස් හුවමාරුව.
සාකට්ඨ[වි.] සියලු ශාඛාවලින් යුත් ; සියලු ශාඛාවන්ගේ ආශ්‍රය කොට ඇති.
සාකටිකයා[නා.] සකටයක් හෙවත් කරත්තයක් පදවන්නා ; ගැල්කරු.
සාකන්ධ භාගය[නා.] ක්ෂීරපායියාගේ පිටියුටරි දේහය සමන්විත වී ඇති කොටස් සතරින් එකක්.
සාකල්ප[වි.] සාමාන්‍ය ; විශේෂ නොවූ.
සාකල්‍ය[වි.] 1. සකල ; සම්පූර්ණ; සියලු. 2. සාමාන්‍ය ; විශේෂ නොවූ.
සාක්කි[නා.ප්‍ර.] 1. යම්කිසි කරුණක් පිළිබඳ තත්ත්වය පැහැදිලි කරන කරුණ හෝ දෙය. 2. නඩුවකට අදාළ යමක් ඇසූ දුටු බවට උසාවියකට හෝ (වෙනත් පරීක්ෂණ ස්ථානයකට) වාචිකව හෝ ලිඛිතව කරන ප්‍රකාශය
සාක්කි දෙනවා[ක්‍රි.] දන්නා වූ යමක් ගැන (හෝ දන්නා බවට) උසාවියකදී (හෝ වෙන යම් විභාගයකදී) කරුණු කියනවා ; සාක්ෂ්‍ය ඉදිරිපත් කරනවා.
සාක්කුව[නා.] 1. සුළු භාණ්ඩ බහාගෙන යෑම සඳහා ඇඳුමකට මහන පසුම්බිය වැනි කොටස. 2. වී, හාල් ආදිය දමන ගෝනිය, මල්ල හෝ රෙදි උරය. 3. හෘදයේ කර්ණිකාවට පහළින් ඇති ඝණ පේශිවලින් සෑදුණු කුටීරය.
සාක්ෂර[වි.] අකුරු සහිත ; අකුරු ඇති.
සාක්ෂරතාව[නා.] අක්ෂර එකිනෙක පැැහදිලි ව වටහා ගැන්මේ, කියවීමේ හා ලිවීමේ දක්ෂතාව.
සාක්ෂ්‍යකාරයා[නා.] සාක්කි දෙන තැනැත්තා.
සාක්ෂාත්[වි.] තම ඇස් ඉදිරිපිට පෙනෙන ; අවබෝධ කළ ; ප්‍රත්‍යක්ෂ.
සාක්ෂි දරනවා[ක්‍රි.] යමක් විධිමත්ව කර ඇති බවට සහතික කරනවා ; එසේ සහතිකය ලියා අත්සන් කරනවා.
සාක්ෂි නීතිය[නා.] සාක්ෂි ගැනීම, දීම, සටහන් කිරීම, අගය කිරීම ආදි කරුණු පිළිබඳ නීතිය.
සාක්ෂිය, සාක්ෂ්‍යය[නා.] යමක් තහවුරු කරන සාධකය ; නඩුවකට අදාළ යමක් ඇසූ දුටූ බවට උසාවියට කරන ප්‍රකාශය.
සාක්‍යසිංහ[නා.ප්‍ර.] ශාක්‍යයන්ට සිංහයකු (අධිපතියකු) වූ තැනැත්තා වන බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සාකාංක්ෂාව[නා.] (තර්ක.) එක් පදයකින් ඇති කළ බලාපොරොත්තුව මුදුන්පත් කිරීම සඳහා යොදන අන්‍ය වූ පදය.
සාකාලුහුනු[නා.ප්‍ර.] පලාවර්ග සහ ලුනු.
සාකුණිකයා[නා.] පක්ෂීන් මරා මසට විකුණන්නා ; ලිහිණි වැද්දා.
සාකුල[වි.] ආකූල වූ ; ඉඩක් නැති. [නා.ප්‍ර.] 1. ඉතා තද නියඟය. 2. අවු රශ්මිය වැඩි වේලාව.
සාකොප්ලාස්මය[නා.] පේශි තන්තු අතර තිබෙන ප්‍රාක් ප්ලාස්මය.
සාකොමියරය[නා.] පේශි පටකවලට අයත් කෙඳිති (මඩල) දෙකක් අතර ප්‍රදේශය.
සාකොලමාව[නා.] (සත්ව.) පේශි තන්තුවක සංකෝචන ද්‍රව්‍යය ආවරණයකොට තිබෙන ඇදෙන සුලු කොපුව.
සාඛ[නා.ප්‍ර.] 1. පලා ; කොළවර්ග. 2. මුව විශේෂයක්.
සාඛා මණ්ඩපය[නා.] මණ්ඩපාකාරව පැතිර ගිය අතු සමූහය ; රුක් අතු සමූහය ; රුක් අතු-පතරින් වැසුණු මණ්ඩපාකාර ප්‍රදේශය.
සාඛිණ[නා.ප්‍ර.] ගස ; වෘක්ෂය.
සාගත[වි.] ආහාර නැති. [නා.ප්‍ර.] කෑම හිඟය ; දුර්භික්ෂය.
සාගර[වි.] සාගර හා සම්බන්ධ ; මහ මුහුදට අයත්.
සාගර ලුණු[නා.ප්‍ර.] සාගරයෙන් උපදනා ලුණු ; ලුණු වර්ග පහෙන් එකක්.
සාගර විද්‍යාව[නා.] සාගරය පිළිබඳව විද්‍යානුකූලව කෙරෙන අධ්‍යයනය.
සාගරධාරා[නා.ප්‍ර.] සාගරයක් තුළ ඇදී යන ජලකඳ ; දියවැල ; සාගරික ප්‍රවාහය.
සාගරනේමී[නා.ප්‍ර.] පොළොව ; මේදිනිය ; මිහිතලය.
සාගරප්‍රවාහය[නා.] මුහුදු දිය වැළ ; සාගරයෙහි ගමන් කරන සැඩ දිය පහර.
සාගරමූල්හ[වි.] මුහුදෙහි අතරමං වූ ; සාගරයෙහි මුලාවට පත් වූ.
සාගරය[නා.] පෘථිවියෙහි පෘෂ්ට ප්‍රමාණයෙන් වර්ග සැතැප්ම දහතුන් කෝටියක් හෙවත් 70% ක් පමණ වසා සිටින අති විශාල ලවණ ජලස්කන්ධය ; සයුර ; සමුදුර.
සාගරවලය[නා.] සාගර වළල්ල ; කවයක් වැනි සාගර තීරය.
සාගරවැටි[නා.ප්‍ර.] සාගර පත්ලේ දිවෙන උස් බිම් තීරු ; සාගරික කඳුවැටි.
සාගරවේදිකාව[නා.] සාමාන්‍යයෙන් සම මට්ටමින් යුක්තව සාගරපත්ලේ පවතින පුළුල් උස් බිම් ; සාගරික සානු.
සාගරවේලා[නා.ප්‍ර.] මුහුදු වෙරළ.
සාගරාම්බු[නා.ප්‍ර.] සයුරු දිය ; මුහුදු ජලය.
සාගරායමාන[වි.] 1. සාගරය වැනි ; සාගරය මෙන් වූ. 2. ගැඹුරු තිරසර ගුණයෙන් යුත්.
සාගරාවසීදනය[නා.] මුහුදෙහි දී (යම් වස්තුවක්) ගිලීම හෙවත් මුහුදු දියෙහි කිඳී යාම.
සාගරික දූපත[නා.] මහ සමුදුර පත්ලෙන් පැන නැගුණු දූපත. ප්‍රධාන ගොඩබිම් තටාකයකට සම්බන්ධ නැති දූපත.
සාගරික දේශගුණය[නා.] විශේෂයෙන් මුහුදෙන් හමන පිරිසුදු සිසිල් සුළං හේතුවෙන් සෞම්‍යව පවතින දේශගුණය.
සාගරික වායුගුණය[නා.] සාගරයේ තද බලපෑමක් අයත් වන ප්‍රදේශයේ වායුවේ ස්වභාවය.
සාගරික, සාගරිය[වි.] මහමුහුදට අයත් ; මුහුදු පිළිබඳ.
සාගරෝඝය[නා.] සාගරයක් තුළ ම එක්දිශාවකට ගලා යන දිය කඳ ; දියවැල.
සාගරෝන්නාදය[නා.] මහ මුහුදින් නැගෙන ගම්භීර නාදය.
සාගලික නිකාය[නා.] ගෝඨාභය රජු සමයේ දක්ෂිණගිරි විහාරවාසීව වැඩ සිටි සාගල නම් තෙරුන් විසින් ඇති කරන ලද භික්ෂු නිකාය.
සාග්‍රක[වි.] (තුරු-ලතාවල පත්‍ර සම්බන්ධයෙන්) අග්‍ර හෙවත් තුඩු සහිත ; කෙටි තියුණු තුඩකින් කෙළවර වන.
සාගින්දර[නා.ප්‍ර.] බඩගින්න ; කුසගින්න ; ක්ෂුධාව ; සාගින්න.
සාඞ්කේතික[වි.] සංකේතය සම්බන්‍ධ, චිහ්නය පිළිබඳ.
සාඞ්ඛ්‍යදර්ශනය[නා.] කපිල සෘෂිවරයා විසින් බිහි කරන ලද දර්ශනය ; පටන්ගැන්ම හෝ අවසානයක් හෝ ලිඞ්ගයක් හෝ නැති පරමාත්මයා පිළිබඳ වූ සියල්ලන් කෙරෙහි පැතිර පවත්නා චේතනා රහිත වූ ප්‍රකෘතිය අනුව ලොව පවතීය යන මතය මූලිකකොට පවතින දර්ශනය.
සාඞ්ගත්‍යය[නා.] සඞ්ගත වීම ; එකතුවීම.
සාඞ්ගාමික[වි.] සංගමයට, එකමුතුවීමට හෝ එක්රැස්වීමට සම්බන්ධ.
සාඞ්ගෝපාංග[වි.] ප්‍රධාන කොටස් සහ අනුකොටස් සහිත ; මූලික සහ අවශේෂ අඞ්ග සහිත.
සාඞ්ඝාතික[වි.] මුළුමනින් විනාශකාරී ; සපුරා ඝාතනය කරන ; මාරාන්තික.
සාඞ්ඝික[වි.] සංඝයාට අයිති ; සඟසතු.
සාඞ්ඝිකය[නා.] සඟ සතුකොට දුන් දෙය.
සාච්චල් ඇලිය[නා.] කොළඹ සිට හලාවත දක්වා වූ මසුන් අල්ලන මුහුදු ප්‍රදේශය.
සාචියෝගය[නා.] ප්‍රයෝගකාරී වීම ; සාවද්‍ය මාර්ගයක් අනුගමනය කිරීම.
සාජ්ජ[වි.] සරල වාදනයට සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] කණ්ඩායමක් එකතුව හුදු විනෝදය සඳහා ශාස්ත්‍රීය බවින් යෙදෙන නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් කාර්යය.
සාටකය[නා.] 1. සළුව ; උඩුකය වසා පොරවන වස්ත්‍රය. 2. අමුඩය.
සාට්ටම්[නා.ප්‍ර.] පැරණි යුද සන්නාහවලට අයත් ඇඳුමක්.
සාට්ටුව[නා.] 1. හිලවුව ; ප්‍රතිඋපකාරය. 2. ව්‍යාජ ස්තූතිය ; බොරු වර්ණනාව.
සාටාව[නා.] ගෙයකට සමීපව සාදා ඇති කුඩා මඩුව.
සාටුව[නා.] ශඨබව ; කපටිකම.
සාටුවා[නා.] සීසෑම කරන තැනැත්තා ; හාන තැනැත්තා.
සාටෝප[වි.] ආටෝප බැවින් යුතු ; සාඩම්බර.
සාටෝපය[නා.] 1. ආටෝප සහිත බව ; උදාරම්බව. 2. දැඩිගතිය (ලෙඩක) උත්සන්න තත්ත්වය ; උගුබව. 3. උච්චාරණයට අපහසු, සුකුමාර නොවන භාෂා ශෛලිය. 4. සම්භාවනාව ; උසස්බව. 5. උකුගතිය.
සාඨෙය්‍ය[වි.] කපට ; නැති ගුණ ඇති සේ හඟවන.
සාඨෙය්‍යය[නා.] කපටිබව ; නැති ගුණ ඇති සේ ඇඟවීම.
සාඩ[නා.ප්‍ර.] 1. ඇනුම්පද ; උපහාසාත්මක කියුම්. 2. උසුළුවිසුළු ; කවටකම්. 3. සම්පප්‍රලාප ; හිස්වදන්.
සාඩම්බර[වි.] ආඩම්බරයෙන් යුත් ; දර්ප සහිත ; ගර්වය හා මානය මිශ්‍රිත හැඟීමෙන් යුක්ත.
සාණ[නා.ප්‍ර.] 1. හණකෙඳි. 2. හණ කෙඳිවලින් වියන ලද රෙද්ද. 3. වී ඇට 120ක බරින් යුත් පුරාණ මිනුම් ක්‍රමයක්.
සාණත්තික[වි.] ඇණවීම් සහිත ; මෙහෙයවීම් ඇති.
සාණි[නා.ප්‍ර.] කඩතුරාව ; තිරය.
සාණිපාකාරය[නා.] ප්‍රාකාරයක් මෙන් සිටින්නට ඇල්ලු තිරය ; වටතිරය ; වටකර අඳිනු ලබන කඩතුරාව.
සාණෝල්ලේඛනා[නා.ප්‍ර.] ආයුධ මුවහත් කිරීම, මැණික් ගල් හැඩ ලීම ආදිය සඳහා හණ ගලෙහි ඉලීම.
සාත[වි.] 1. මිහිරි ; ප්‍රිය ; සුව එළවන. 2. විනාශ වූ ; නාස්ති වූ. 3. දෙන ලද ; දුන්. [නා.ප්‍ර.] සැපය ; සුවය.
සාතච්චකාරි[වි.] නො නැවතී ක්‍රියා කරන ; අඛණ්ඩව ක්‍රියා කරන.
සාතත්ව[වි.] 1. නිෂ්ක්‍රිය. 2. අවිච්ඡින්න ; අඛණ්ඩ ; සතත.
සාතත්‍යය[නා.ප්‍ර.] නිරන්තර භාවය ; අඛණ්ඩ භාවය.
සාතතිය[නා.] නිෂ්ක්‍රියතාව.
සාතන්[නා.ප්‍ර.] කිතු දහමට අනුව දෙවියන් වහන්සේට විරුද්ධ වූ දුෂ්ට බලවේග කෙරෙහි අධිපතිකම් කරන්නා ; යක්ෂයා.
සාතභාවය[නා.] සුවය ; සැපවත් බව ; ප්‍රියභාවය.
සාතරූප[නා.ප්‍ර.] ප්‍රිය රූප ; මිහිරි සුව දෙන රූප.
සාත් කරනවා[ක්‍රි.] අවබෝධ කරනවා ; සිද්ධ කරනවා ; වටහා ගන්නවා.
සාත්තවාසි[නා.ප්‍ර.] තවලමෙහි වසන්නා ; ගැල් නායකයා හා එක්ව යන වෙළඳ සමූහය ; සාත්තුව සමඟ සිටින අවශේෂ පිරිස.
සාත්තු[වි.] තවලම් හා සම්බන්ධ ; ගැල් හා සම්බන්ධ.
සාත්තුව[නා.] 1. දුබලයකු රැකබලා ගැනීම. 2. දුබලයකුට කරන සත්කාරය.
සාත්ථ[වි.] අර්ථ සහිත. [නා.ප්‍ර.] තවලම් ; ගැල් කණ්ඩායම්.
සාත්ම[වි.] 1. තමාට අයත් ; ස්වකීය වූ. 2. ආත්ම සහිත ; ආත්මය හා සමාන. 3. යමකුට අපථ්‍ය වූ ආහාර පාන විහරණ බෙහෙත් යන සතර නිතර සේවනය කිරීමෙන් පත්‍ය බවට පත් වන ; තුන් දොසට ; හිතකර.
සාත්වික[වි.] සත්ත්ව ගුණයෙන් හටගත් ; සත්ත්ව ගුණයෙන් යුත්.
සාත්වික අභිනය[නා.] නෘත්‍යයේ දී මුහුණේ ස්වරූපය කටහඬ ආදිය වෙනස් කිරීම මඟින් සිදුකරන භාව ප්‍රකාශනය.
සාත්විකය[නා.] සත්ත්ව ගුණයෙන් මඬනා ලද රජස් තමස් දෙකෙන් යුත් අහංකාරය.
සාතැන්[නා.ප්‍ර.] සමාන ස්ථානය ; ප්‍රමාණ බිම් කොටස.
සාති[නා.ප්‍ර.] විනාශය ; වැනසීම.
සාතිශය[වි.] ඉතා අධික ; අතිමහත් ; බොහෝ.
සාතුම්මයා[නා.] සාමාන්‍යයෙන් අපත්‍ය වූ පාන, ආහාර, විහරණ හා බෙහෙත් යන සතර නිතර නිතර ගැනීමේ හේතුවෙන් ඒවාට පථ්‍ය භාවය ලත් තැනැත්තා.
සාථලික[වි.] ශාසනය සැහැල්ලු ලෙස සලකන ; ශාසනය ලිහිල් කොට සිතන.
සාද[වි.] යහළු ; මිත්‍ර ; සුහද ; හාද. [නා.ප්‍ර.] ප්‍රියසම්භාෂණ ; මිතුරුහමුව.
සාදකපේශිය[නා.] ඇතැම් පක්ෂීන් කෝටුවක් මත ලගින අවස්ථාවල දී එය ඩැහැගැනීමට පා ඇඟිලි හසුරුවන පේශිය.
සාදනවා[ක්‍රි.] 1. යම්කිසි දෙයක් තනනවා ; නිෂ්පාදනය කරනවා ; ගොඩ නගනවා. 2. සිදු කරනවා ; ඇති කරනවා. 3. කෑම ආදිය පිළියෙළ කරනවා ; උයනවා.
සාදර[වි.] ආදර සහිත ; ආදරයෙන් යුතු.
සාදා දෙනවා[ක්‍රි.] 1. සිද්ධ කර දෙනවා ; ඇති කර දෙනවා ; සලසා දෙනවා. 2. අල්ලා දෙනවා ; යටත් කර ගැනීමට උදවු වෙනවා.
සාදියන[නා.ප්‍ර.] ඉවසීම ; ඉවසා සිටීම.
සාදිලිංගම්[නා.ප්‍ර.] චූර්ණ කොට සායම් වශයෙන් භාවිත කරනු ලබන රත් පැහැති ඛනිජ විශේෂයක්.
සාදීනව[වි.] ආදීනව සහිත ; ඵලවිපාක සහිත වූ.
සාදුක[නා.ප්‍ර.] බඩගිනි වේදනාව ; ආහාර නොමැතිකමින් ඇති වන දුක.
සාදුකාරය, සාධුකාරය[නා.] සාදු යන හඬ ; ආගමික කටයුතුවල දී ශ්‍රද්ධාවෙන් යුතු ව බෞද්ධ බැතිමතුන් නංවන හඬ.
සාදෘශ්‍ය උක්තිය[නා.] සමාන කොට කීම ; උපමාව.
සාදෘශ්‍ය මූලික[වි.] සමානකම් ඇති ; ආනුෂඞ්ගික.
සාධක[වි.] 1. උදාහරණ කොට ඇති ; හේතු වසයෙන් පවතින ; නිදසුනක් ලෙස. 2. සිද්ධ කරන ; සිදුකරන. 3. සාක්ෂි සපයන ; සාක්කි සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. උදාහරණ ; නිදසුන්. 2. සිද්ධ කිරීම ; සිදු කිරීම. 3. (පාරිභා.) එකට වැඩි කළ විට අවශ්‍ය සංඛ්‍යාව උපදවන සංඛ්‍යා දෙකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් හෝ එකක්. 4. (නීති.) පිළිගත හැකි නීතිමය කරුණු.
සාධක ප්‍රමේයය[නා.] ගණිතයෙහි එකට වැඩි කළ විට අවශ්‍ය සංඛ්‍යාව උපදවන සංඛ්‍යා දෙකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් එකක් නිවැරදි යැයි ඔප්පු කර ඇති ප්‍රකාශය.
සාධන[වි.] 1. සිද්ධ කරන ; සිදුකරන ; ඇති කරවන ; උපදවන. 2. හේතු වන ; උපකාරී වන ; දක්වන ; ගෙනහැර පාන.
සාධන පත්‍රය[නා.] විධිමත් ලියවිල්ල ; ලේඛනය.
සාධනතාව[නා.] යමක් සනාථ කිරීමට කරුණු ගෙනහැර පෑම.
සාධනය[නා.] 1. සිදු කිරීම ; ඇති කිරීම ; දැක්වීම ; ඉදිරිපත් කිරීම. 2. යමක් සනාථ කිරීමට දක්වන නිදසුන. 3. දෙවියන්ට බල කිරීම ; යම් අපේක්ෂාවන් පිරිමසා ගැනුම සඳහා දෙවියන්ට බල කිරීමේ පුරාණ භාරතීය ක්‍රමය.
සාධනාභාස[නා.ප්‍ර.] හේතුවක් මෙන් පෙනුණ ද, සාධාරණ හේතුවක් වශයෙන් පිළිගත නොහැකි කරුණ ; අයහපත් හේතුව.
සාධනීය[වි.] 1. සාදා දෙන්නා වූ ; සිදු කරදෙන. 2. ඔප්පු කළ යුතු ; සනාථ කරන.
සාධරණීකරණය[නා.] සිතෙහි උත්කෘෂ්ට හැඟීම් මාත්‍රයක් ඇතිකර ගැනීම ; තමා බලාපොරොත්තු වන උත්කෘෂ්ටත්වය ලැබිය හැකි යැයි විශ්වාස කිරීම.
සාධර්ම්‍ය[වි.] සමාන ධර්මයකින් යුතු වූ බව ; සමාන බවකින් යුත් වූ. [නා.ප්‍ර.] සමාන ධර්මය ; සමාන බව ; සමානත්වයෙන් යුතු න්‍යාය.
සාධර්මිකතාව[නා.] සම්‍යක් දෘෂ්ටිය ; ලෝකයා පිළිගත් මතය.
සාධ්‍ය[වි.] 1. සුව කළ හැකි ; සනීප කළ හැකි ; අසාධ්‍ය නොවන. 2. ඔප්පු කළ හැකි. 3. සිදුකළ යුතු ; සිද්ධ කටයුතු ; සාධනය කටයුතු.
සාධ්‍යතාවාදය(පාරිභා.) [නා.] අවසාන හේතුව පිළිබඳ ධර්මය ; ලොව ඇති තාක් දෙය පරමාර්ථයක් උදෙසා පවත්නේය යන දහම ; අවසාන අරමුණ පිළිබඳ දහම.
සාධ්‍යය[නා.] 1. සිදු කළ දෙය ; සිද්ධ කටයුතු දෙය. 2. සුවකළ හැක්ක ; අසාධ්‍ය නොවූව. 3. (පාරිභා.) අරමුණ ; අභිප්‍රාය. 4. අවසානය ; අවිනභාවය.
සාධාරණ[වි.] 1. බොහෝ දෙනාට පොදු වූ ; සමාන වූ. 2. යුක්ති සහගත ; පක්ෂපාතීත්වයෙන් තොර ; අසාධාරණ නොවූ. [නා.ප්‍ර.] බොහෝ දෙනාට පොදු වූව ; යුක්ති සහගත බව ; අපක්ෂපාතීත්වය.
සාධාරිත[වි.] පොදු බවට පත් කළ.
සාධික[වි.] අධිකයක් සහිත ; අධිකයෙන් යුතු.
සාධිකාර[වි.] වටිනාකමකින් යුතු ; පිළිගැනීමකින් යුතු.
සාධිත[වි.] සිද්ධ කළ ; සිදුකරන ලද ; ඇති කළ.
සාධිත්‍රය[නා.] උපකරණය.
සාධු[වි.] යහපත් ; උතුම්.
සාධුජනයා[නා.බහු.] යහපත් ජනයා ; සත්පුරුෂ ජනයා ; සර්ජනයා.
සාධුවරයා[නා.] ඉතා උතුම් පුද්ගලයා ; උතුම් වූ චර්යාවක් ඇති ශාන්ත පුද්ගලයා ; මනා පැවැත්මකින් යුත් තැනැත්තා.
සානය[නා.] වී ඇට විස්සක බර මෙන් හය ගුණය හෙවත් කළඳෙන් හතරෙන් තුන් පංගුවක් වන පුරාණ මිනුම් ප්‍රමාණයක්.
සානවා[ක්‍රි.] සී සෑම කරනවා ; නගුලෙන් කුඹුරක පස බුරුල් කරනවා ; හානවා.
සාන්ත[වි.] සන්සුන් ; දැමුණු ; හික්මුණු.
සාන්තන්‍යය(පාරිභා.) [නා.] අවිච්ඡින්නතාව ; අඛණ්ඩ භාවය.
සාන්තිය[නා.] 1. සෙත ; සුවය. 2. අපල උපද්‍රව දුරු කිරීම සඳහා සාම්ප්‍රදායික අභිචාරාත්මක කටයුතු ආශ්‍රයෙන් කරන සෙත් පැතීම ; ශාන්ති කර්මය.
සාන්ද්‍ර[වි.] ඝන වූ ; එකට කැටි වූ ; උකු.
සාන්ද්‍ර අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ඝන වූ, එකට කැටි වූ අම්ලය ; ඝනීභූත වූ අම්ලය.
සාන්ද්‍රණය(පාරිභා.) [නා.] පරිමා ඒකකයක් තුළ තිබෙන ප්‍රමාණය ; පරිමා ඒකකයක තිබෙන අණුවල හෝ අයනවල හෝ සමානුපාතය.
සාන්ද්‍රිත[වි.] උකු කළ ; සාන්ද්‍රණය වැඩි කළ.
සානුකම්පික[වි.] අනුකම්පා සහගත ; අනුකම්පාවෙන් යුත් ; දයාවෙන් යුත්.
සානුඛණ්ඩනය(පාරිභා.) [නා.] අනුඛණ්ඩිකා ඇති වීම.
සානුඛණ්ඩික(පාරිභා.) [වි.] අනුඛණ්ඩිකා සහිත ; අනුඛණ්ඩිකා වලින් යුත්.
සානුව[නා.] තැන්නක් බවට පත් ව ඇති උස් භූමි භාගය ; උස් සමබිම ; දළබෑවුමෙන් යුත් උස් භූමි භාගය.
සාපරාධි, සාපරාධී[වි.] අපරාධ පිළිබඳ ; අපරාධයක් වන ; අපරාධ ගණයට වැටෙන.
සාපරාධී කුමන්ත්‍රණය[නා.] සාපරාධී වන කුමන්ත්‍රණය ; අපරාධයක් කිරීෟමට කරන කුමන්ත්‍රණය.
සාපරාධී තර්ජනය[නා.] අපරාධ ගණයට වැටෙන තර්ජනය ; අපරාධ සම්බන්ධයෙන් වන තර්ජනය.
සාප්පුව[නා.] නා නා වර්ගයේ · වෙළඳ භාණ්ඩ විකුණන වෙළඳ සැල ; රෙදිපිළි ආදී භාණ්ඩ විකිණීම සඳහා තබා ඇති වෙළඳ ශාලාව.
සාපිපාසය[නා.] බඩගින්න සහ තිබහ ; කුසගින්න සහ පවස.
සාපේක්ෂ[වි.] අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධකමින් බැඳී පවත්නා ; සම්බන්ධකම් සහිත ; ස්වාධීන නැති ; තුලනාත්මක.
සාපේක්ෂ ආර්ද්‍රතාව(පාරිභා.) [නා.] වායුවේ ඇති ජලවාෂ්ප ප්‍රමාණය ඒ උෂ්ණත්වයේ දී ම සන්තෘප්ත කිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට දක්වන අනුපාතය.
සාපේක්‍ෂතාවාදය(පාරිභා.) [නා.] විශ්වය පිළිබඳව අයින්ස්ටයින් ඉදිරිපත් කළ භෞතික විද්‍යාත්මක මතය ; ප්‍රකෘතිය පිළිබඳ වූ විශ්ව සාධාරණ නියමයක් ; සියලු ඒකාකාර චලිතය සාපේක්ෂ යැයිද, ආලෝකයේ ප්‍රවේගය නිත්‍ය යැයිද, අවකාශ කාලය යනු චතුර්මාන සන්තතියක් යැයිද ප්‍රකාශ කරන මතය.
සාඵල්‍යය[නා.] සඵල බව ; ඵල සහිත බව ; සාර්ථක භාවය.
සාම[නා.ප්‍ර.] 1. චතුර්වේදයෙන් එකක් ; පව් නසාලීම ගැන ප්‍රබන්ධිත ස්තෝත්‍රවලින් යුක්ත වේද ග්‍රන්ථය. 2. කුඩා මුව වර්ගයක්. 3. අවුලක් නැති බව ; සන්සිඳීම ; කලකෝලාහල ආදියෙන් තොර බව. 4. මඳක් කළු පැහැය ; ශ්‍යාම වර්ණය. 5. හල්, රුක් හෝ ඉරමුසු යන ශාක.
සාම කලාපය[නා.] දෙරටක් අතර ඇති කිසියම් ගොඩබිම් හෝ සාගර හෝ ප්‍රදේශයක් සම්බන්ධයෙන් ආරාවුලක් ඇති නොවීම පිණිස දෙරට අතර ඇති කර ගන්නා ලද සාම ගිවිසුමක් මඟින් නම් කරනු ලබන ප්‍රදේශය.
සාම ගිවිසුම[නා.] යම් කරුණක් සාමකාමීව සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් විසඳා ගැනීමේ පිළිවෙළක් සඳහා ඇති කරගනු ලබන ගිවිසුම.
සාම මණ්ඩලය[නා.] අනවශ්‍ය ලෙස නඩු මගට බැසීම වැළැක්වීම සඳහා පිහිටුවා ඇති මණ්ඩලයක් ; සුළු ආරාවුල් විසඳනු ලබන මණ්ඩලය.
සාම විනිසුරු[නා.ප්‍ර.] සාමදාන විනිශ්චයකාරයා.
සාමකාමී[වි.] ආරාවුල් ඇතිකර ගැනීමට අකමැති ; සාමය කැමති ; එකමුතු බව අපේක්ෂා කරන.
සාමග්‍රිය[නා.] සමගිය ; එකමුතු බව ; සමඟිභාවය.
සාමණේර[නා.ප්‍ර.] සම්බුද්ධ ශාසනයෙහි පැවිදිව උපසම්පදාව නොලැබූ භික්ෂු නම.
සාමණේරිය[නා.] සම්බුද්ධ ශාසනයෙහි පැවිදි ව උපසම්පදාව නොලැබූ භික්ෂුණිය.
සාමදාන විනිශ්චයකාර, සමාදාන විනිශ්චයකාර[නා.ප්‍ර.] අධිකරණ බලතල රහිත නිල නාමයක් ; වගකිව යුතු ලියකියවිලි ආදිය සහතික කිරීම සඳහාත් සාමය රැකීම සඳහාත් රජයෙන් ඇතැම් ප්‍රභූන්ට දෙන ගරු නාමයක්.
සාමදානය[නා.] සාමය, සමගිය ඇතිකර ගැනීම.
සාමන්ත[වි.] 1. ආසන්න ; අසල්වැසි ; ළඟපාත. 2. ප්‍රාන්තයක් පාලනය කරන ; ප්‍රධාන රජකු යටතේ කුඩා ප්‍රදේශයක් පාලනය කරන. 3. (පාරිභා.) අවයවයක නෙත්තියෙහි තිබෙන.
සාමන්ත රාජ්‍යය[නා.] අධිරාජ්‍යයකට යටත් වූ රාජ්‍යය ; යටත් රාජ්‍යය.
සාමන්තයා[නා.] මධ්‍යම පාලනයට යටත්ව ප්‍රදේශයක් පාලනය කරන්නා ; ප්‍රාන්තයක් ආණ්ඩු කරන්නා.
සාමය[නා.] 1. එකමුතු බව ; සාමකාමී බව ; සමාදානය ; කලකෝලාහල ආදියෙන් තොර බව. 2. ආම සහිත බව ; නොදිරූ ආහාර සම්බන්ධයෙන් කියැවේ.
සාමයික[වි.] 1. ඒ ඒ සමයට අයත් ; ඒ ඒ කාලපරිච්ඡේදයට උචිත ; කාලානුරූප. 2. (පාරිභා.) කලින්කල සිදුවන ; වරින් වර ඇති වන.
සාම්පරායික[වි.] 1. පරලොවට අයත්. 2.පරලොව දී විපාක දෙන.
සාම්පලය[නා.] යමක සම්පූර්ණ ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන කුඩා කොටස ; යමක ආකෘති මෝස්තරය ; ආදර්ශය ; නියැඳිය.
සාම්ප්‍රදායික[වි.] සම්ප්‍රදායට අයත් ; සම්ප්‍රදාය අනුව ගිය ; පාරම්පරිකව පැවත එන ක්‍රමයට අදාළ.
සාම්බානි[නා.ප්‍ර.] ගිනිඅඟුරු මතට දැමූ විට සුවඳ දුම් උපදවන දුම්මල විශේෂයක් ; කට්ටකුමංජල්.
සාම්‍ය සමීකරණය(පාරිභා.) [නා.] සදෘශ වූ සමීකරණය ; සාම්‍ය වූ සමීකරණය.
සාම්‍යකරණය(පාරිභා.) [නා.] 1. සම කිරීම ; විරුද්ධ බලයක් යෙදීමෙන් බලය නැතිකිරීම. 2. යමක් උදාසීන බවට පත් කිරීම ; උදාසීනකරණය ; නිර්වීර්ය කරණය.
සාම්‍යය[නා.] වස්තු දෙකක් අතර අන්‍යෝන්‍ය පවතින සමානබව ; සම තත්ත්වය ; සදෘශ භාවය.
සාමාජික[වි.] සමාජයට අයත් ; සමාජය පිළිබඳ හෝ ඒ හා සම්බන්ධ.
සාමාජික මුදල[නා.] තමා බැඳී සිටින සමාගම් ආදියකට සාමාජිකයකු වශයෙන් ගෙවිය යුතු මුදල.
සාමාජිකත්වය[නා.] සමාගමකට හෝ සංවිධානයකට හෝ නිසා සාමාජිකයකු ලෙස සම්බන්ධ වීම නිසා ලැබෙන අයිතිවාසිකම.
සාමාජිකයා[නා.] 1. සමිති සමාගම් හෝ කිසියම් සංවිධානයකට හෝ අයත් තැනැත්තා. 2. යම්කිසි ව්‍යාපාරයක කොටස්කරුවකු වශයෙන් බැඳුණු තැනැත්තා.
සාමාන්යිත(පාරිභා.) [වි.] සාමාන්‍ය හෙවත් පොදු බවට පැමිණි හෝ පත් කළ.
සාමාන්‍ය[වි.] 1. සියල්ලන්ට ම අයත් ; පොදු ; විශේෂ නොවූ. 2. (පාරිභා.) සරල ; සුළු.
සාමාන්‍ය ජැක්කුව(පාරිභා.) [නා.] සාමාන්‍ය බරක් එසවීමේදී භාවිත කරනු ලබන මෙවලමක්.
සාමාන්‍ය තාපය[නා.] දවසේ මධ්‍ය තාපය ; සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය.
සාමාන්‍ය තුලාව(පාරිභා.) [නා.] පොදුවේ ඕනෑම භාණ්ඩයක් කිරා බැලීමට උපයෝග කර ගන්නා තරාදිය.
සාමාන්‍ය ද්‍රව මානය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රවවල විශිෂ්ට ගුරුත්වය මැනීම සඳහා භාවිත කරන පොදු උපකරණයක්.
සාමාන්‍ය දාමචක්‍රය(පාරිභා.) [නා.] සුනම්‍ය සමජාතීය නූලක් දෙකෙළවරින් ආධාර දෙකක නිදැල්ලේ එල්ලූ විට ගුරුත්වයේ ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා පිහිටන පොදු චක්‍රය.
සාමාන්‍ය නියෝගය[නා.] විශේෂ නොවන අණ ; පොදු නීතිය.
සාමාන්‍ය පදය(පාරිභා.) [නා.] විශේෂ නොවන පදය ; පොදු වූ වචනය.
සාමාන්‍ය ප්‍රවේගය(පාරිභා.) [නා.] යම්කිසි දිශාවකට චලනය වීමේ පොදු ශීඝ්‍රතාව.
සාමාන්‍ය පීඩනය(පාරිභා.) [නා.] 1. පෘෂ්ඨයක වර්ග ඒකකයක් මත ක්‍රියා කරන බලය. 2. වායුගෝලයේ වාතය හා ගැටෙන පිටිතලයකට ලැබෙන බර.
සාමාන්‍ය භාගය(පාරිභා.) [නා.] දශම භාග ලියන ආකාරයට නොව, සාමාන්‍ය අන්දමට ලියන ලද භාග ගණනක්.
සාමාන්‍ය විභේදය(පාරිභා.) [නා.] ආතතිය භූ චලනයක් නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ විභේදනයක් ඇති ව, ඒ හා සම්බන්ධ පාෂාණ ස්තර විභේද තලය ඔස්සේ ඉහළට හෝ පහළට තල්ලුවීමෙන් සෑදෙන භූ රූපය.
සාමාන්‍යකරණය(පාරිභා.) [නා.] සිද්ධි කිහිපයක් පමණක් පදනම් කරගෙන බැස ගන්නා පොදු නිගමනය.
සාමාන්‍යය[නා.] කිසියම් දෙයක පොදු ප්‍රමාණය ; මධ්‍ය ප්‍රමාණය ; සාමාන්‍ය ගණන ; මධ්‍යන්‍යය.
සාමාන්‍යයෙන්[ක්‍රි.වි.] විශේෂ නොවන ආකාරයෙන් ; පොදු වශයෙන්.
සාමාන්‍යවේගය[නා.] යම්කිසි වාහනයක් ගමන් කරන පොදු ශීඝ්‍රතාව.
සාමාන්‍යාධිකාරී[නා.ප්‍ර.] රජයේ හෝ පෞද්ගලික අංශයේ හෝ සංස්ථාවක හෝ කාර්යාංශයක වගකීම භාර විධායක නිලධාරියා.
සාමි[නා.ප්‍ර.] 1. ස්වාමියා ; ප්‍රධානියා ; ප්‍රභූවරයා. 2. ස්වාමීන් වහන්සේ ; තෙරුන් වහන්සේ. 3. ස්වාමි පුරුෂයා. 4. පූජ්‍ය වස්තුව. 5. හින්දු පූජකයා ; පූසාරි. 6. සප්ත විධ භාර්යාවන්ගෙන් එක් වර්ගයක්. 7. අර්ධය ; අඩ.
සාමි දුව[නා.] නිවසක ප්‍රධාන තැනැත්තිය ; ගෘහණිය ; ස්වාමි දුව.
සාමි මන්ත්‍රී මණ්ඩලය[නා.] එංගලන්තයේ රදළ පවුල්වලට අයත් ප්‍රභූවරුන්ගෙන් හෙවත් සාමිවරුන්ගෙන් සෑදුණු උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ; සාමි මණ්ඩලය.
සාමිචි[නා.ප්‍ර.] සුවදුක් කතා බස් කිරීම ; පිළිසඳර.
සාමිචී කර්මය[නා.] වැඩිහිටියන්ට කළයුතු සත්කාරය ; උවටැන් ආදී සංග්‍රහය.
සාමීචිපටිපන්න[වි.] සුදුසු වූ පිළිවෙතට පැමිණි ; සාමීචි කර්මයන්ට සුදුසු.
සාමීප්‍ය[වි.] 1. සමීපයෙහි පිහිටි ; ආසන්න. 2. (පාරිභා.) යාබදව පිහිටි කාබන් පරමාණුවල ආදේශ කෙරුණු.
සාමුද්‍ර, සාමුද්‍රික[වි.] මුහුදට අයත් ; මුහුද හා සම්බන්ධ ; මුහුදෙහි වූ.
සාමුද්‍රිකා[නා.ප්‍ර.] අෂ්ටාදශ ශිල්පවලින් එකක් ; ශරීරයෙහි ඇති ශුභාශුභ ප්‍රකාශන ලක්ෂණ බලා ගුණාගුණ කීමට උගන්වන ශාස්ත්‍රය.
සාමුහික[වි.] සමූහ වශයෙන් ; තනි පුද්ගලයෙකුගේ නොවන ; පොදු.
සාමුහික වගකීම[නා.] තනි-තනි ව නොව, පොදුවේ දක්වන වගකීම ; පිරිසක් එකතුවීමෙන් කෙරෙන වගකීම.
සාමූහික වාදය(පාරිභා.) [නා.] කර්මාන්තයක් කළ යුත්තේ සාමූහික ප්‍රාග්ධනයෙන්ය යන මතය.
සාය[නා.] 1. බඩගින්න ; කුසගින්න ; ක්ෂුධාව. 2. දුර්භික්ෂය ; සාගතය ; ආහාර හිඟය. 2. කාන්තාවන් ඉණෙහි සිට පහළට වැටෙන සේ අඳින වට ඇඳුමක්. 3. සන්ධ්‍යා කාලය ; සැන්දෑව.
සායනය[නා.] රෝගියකු පරීක්ෂණයට භාජන කරන ස්ථානය.
සායම[නා.] පාට ගැන්වීම සඳහා යොදන ද්‍රව්‍ය ; වර්ණවත් ආලේපය ; කිසියම් දෙයක් පාට කිරීම සඳහා යොදාගන්නා තීන්ත වර්ගය.
සායම් පොවනවා[ක්‍රි.] රෙදි, නූල් ආදියට වර්ණ යෙදීම සඳහා නොයෙක් සායම් වර්ග යොදනවා.
සායම්කූරු[නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර ශිල්පයේ දී භාවිත කරනු ලබන සාමාන්‍යයෙන් රටහුණුවලින් සාදන ලද පාටකූරු ; පාට කිරීමට ගන්නා හුණු කූරු.
සායම්යනවා[ක්‍රි.] 1. විශේෂයෙන් රෙදි ආදියෙහි වර්ණය අඩු වෙනවා ; සායම ඉවත් වී යනවා ; දුර්වර්ණ වෙනවා. 2. (රූඩී) යම් පහත් ක්‍රියාවක් නිසා යමකුගේ තත්ත්වය පහත වැටෙනවා ; අවනම්බු විඳිනවා.
සාර[වි.] 1. සාරවත් ; සරු ; පිරුණු ; සමෘද්ධිමත්. 2. හරයක් ඇති ; අර්ථයක් ඇති ; වටිනාකමකින් යුත් ප්‍රයෝජනවත්. 3. ධනවත් ; පොහොසත්.
සාරකය(පාරිභා.) [නා.] රසායනික හෝ භෞතික හෝ ක්‍රම උපයෝගි කොට වෙන්කරගත් මිශ්‍රණයක කොටසක්.
සාරකල්පය[නා.] එක් බුදුවරයකු පමණක් උපදනා කල්පය.
සාරගර්භ[වි.] අරුත්වලින් පිරුණු ; සාරවත් අදහස් ගැබ් කළ ; අර්ථවත්.
සාරත්වය[නා.] 1. සාරවත් බව ; සරු බව. 2. ප්‍රයෝජනයක් සහිත බව ; හරයක් ඇතිබව.
සාරථියා[නා.] රථ පදවන්නා ; රථාචාර්යයා ; රියැදුරා.
සාරධර්ම[නා.ප්‍ර.] හරයක් ඇති දහම ; චර්යා ධර්ම.
සාරනවා[ක්‍රි.] ආයුධයකින් හෝ වෙනත් දෙයකින් පොළොවෙහි පස් බුරුල්කොට ඉවත දමනවා ; කනිනවා ; හාරනවා.
සාරමණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] බුදුවරුන් සතර දෙනකු උපදනා කල්පය.
සාරම්භය[නා.] එකටෙක කිරීම ; යම් අයකු නපුරක් කළ විට පෙරළා විරුද්ධකම් කිරීම ; පළිගැනීම.
සාරමාරුව[නා.] සිංහල රජු කල පැවති ඉඩම් භුක්ති විඳීමේ ක්‍රමයක් ; තාවකාලික ව ඉඩම් භුක්ති විඳීමේ ක්‍රමය.
සාරය[නා.] 1. සාරවත් කොටස ; සමෘද්ධිමත් හරිය. 2. පිඬුකර ගත් අර්ථය ; හරය ; සාරාංශය ; වටිනා, ප්‍රයෝජනවත් කොටස. 3. ධනය ; වස්තුව. 4. බලය ; ශක්තිය. 5. ගුණයෙන් හා වටිනාකමින් යුත් කොටස ; අරටුව. 6. ඕජස ; සැරව. 7. බිත්තර ආදියෙහි සාරය. 8. ජලය ; වතුර. 9. යකඩ ; ලෝහ.
සාරවත්[වි.] 1. අර්ථවත් භාවයෙන් යුත් ; හරයක් ඇති ; අගනා ; වටිනා. 2. නිසරු භාවයෙන් තොර ; සරු.
සාරවිට[නා.ප්‍ර.] රසවත් බුලත්විට ; එන්සාල්, කරාබුනැටි, ඉඟුරුපියලි ආදිය අමතර ව යොදා සුවඳවත් සහ රසවත් කළ බුලත්විට.
සාරස(පාරිභා.) [වි.] මිරිදියෙහි ජීවත්වන. [නා.ප්‍ර.] 1. මිරිදිය ජලයෙහි පාවෙමින් ඇති සත්ත්ව සහ ශාක විශේෂ. 2. පොකුණ ; විල. 3. ස්ත්‍රීන් ඉණට අදින ඇඳුමක් ; බඳපටිය. 4. ඖෂධයක නාමය.
සාරස විද්‍යාව[නා.] විල් පිළිබඳ විද්‍යාව.
සාර්ථ[වි.] 1. තේරුම් සහිත ; අර්ථවත් ; අර්ථ සහිත. 2. ප්‍රයෝජන සහිත ; ඵල සහිත. 3. බඩු ආදිය රැගෙන වෙළඳාම පිණිස දේශ දේශාන්තරවල යන. [නා.ප්‍ර.] 1. අර්ථ සහිත බව. 2. ප්‍රයෝජනය ; ඵලය. 3. වෙළඳාම් බඩු ගෙනයන තවලම.
සාර්ථක[වි.] සඵල ; ඵල සහිත ; ප්‍රයෝජනවත් ; වටිනා.
සාර්ථවාහකයා[නා.] 1. අභිමත ස්ථානයට පමුණුවන්නා. 2. ගැල්වලින් ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට ගොස් බඩු විකුණන වෙළඳ සමූහයේ නායකයා.
සාර්ථාංකය(පාරිභා.) [නා.] යෝජිත දශම සංඛ්‍යා ස්ථානයක්.
සාර්ව ආර්ථික විද්‍යාව(පාරිභා.) [නා.] මහා පරිමාණ ආර්ථික විද්‍යාව.
සාර්ව නිර්වින්දනය(පාරිභා.) [නා.] මුළු ශරීරය ම වේදනා නොදැනෙන සේ පණ නැති කිරීම ; එන්නතක් මඟින් සම්පූර්ණ ශරීරය අප්‍රාණික කොට සිහි නැති කිරීම.
සාර්ව ප්‍රතිග්‍රාහකයා(පාරිභා.) [නා.] ‘A’ සහ ‘B' ගණයේ රුධිරය ඇති තැනැත්තා.
සාර්වකාලික[වි.] සියලු ම කාලවලට අයත් ; සදාකාලික.
සාර්වත්‍ර[වි.] සියල්ලන්ට ම අදාළ ; සියල්ලට ම විහිදී ගිය ; සීමා රහිත.
සාර්වත්‍ර උපපථය(පාරිභා.) [නා.] යම් උපකරණයක කොටසක් තුළින් ගලන විද්‍යුත් ධාරාව වෙනස් කිරීම පිණිස ඊට සමාන්තර ව, සියල්ලට ම අදාළ වන පරිදි සම්බන්ධ කරනු ලබන සන්නායකයක්.
සාර්වත්‍ර නියතය(පාරිභා.) [නා.] සියල්ලට ම අදාළ වෙනස් නොවන රාශිය ; සියල්ලට ම පොදු වූ රාශිය.
සාර්වත්‍රික නියමය(පාරිභා.) [නා.] විශ්වයට ම සාධාරණ වූ නියමය ; සියල්ලන්ට ම සාධාරණ වූ නියමය ; පොදු නියමය.
සාර්වදායකයා[නා.] ‘0’ ගණයට අයත් රුධිරය ඇති තැනැත්තා.
සාර්වසරණය(පාරිභා.) [නා.] සම්පූර්ණ ජීවියකු උත්තේජයක් දෙසට හෝ ඉන් ඉවතට හෝ ගමන් කිරීම.
සාර්ෂපය(පාරිභා.) [නා.] අණ්ඩප දෙකක දිග කරල.
සාරාංශය[නා.] විස්තරාත්මක ලෙස ලියන ලද රචනයක හෝ කරන ලද දේශනයක අදහස් කැටි කොට දැක්වීම ; සාරය ලුහුඬින් දැක්වීම ; සංක්ෂිප්තය.
සාරාණීය[වි.] සිහි කටයුතු ; සිත් අලවන සුලු බැවින් සිහි කළයුතු.
සාරාණීය ධර්මය[නා.] 1. සිහි කටයුතු වූ ධර්මය. 2. ලද පිණ්ඩපාතය නිසිසේ බෙදාදීම.
සාරාසංඛ්‍ය[නා.ප්‍ර.] අසංඛ්‍ය සතර ; සිවු අසංඛ්‍යය.
සාරි ගෙවල්[නා.බහු.] මුර ගෙවල් ; මුර කුටි.
සාරිකය(පාරිභා.) [නා.] සංචාරක ස්නායුව.
සාරිය[නා.] භාරතීය හා ශ්‍රී ලාංකික කාන්තාවන් ළය හරහා එක් උරයක් පිටුපසට පන්නා අඳින සාම්ප්‍රදායික ඇඳුම.
සාරුප්‍ය[වි.] යෝග්‍ය වූ ; සුදුසු වූ ; ගැළපෙන.
සාරොප්[වි.] සරු ; සාරවත්.
සාලය[නා.] ගෙයක අමුත්තන් පිළිගන්නා කාමරය ; විසිත්ත කාමරය.
සාලයා[නා.] කුඩා කරදිය මත්ස්‍යයෙක්.
සාල්ල[නා.] 1. පැස ; කුඩය. 2. බාල්දිය ; පනිට්ටුව.
සාලාව[නා.] රැස්වීම්, උත්සව ආදිය පැවැත්වීමට ඉඩකඩ ඇතිව තනන ලද විශාල කාමරය ; ශාලාව.
සාලි[නා.ප්‍ර.] 1. වී වර්ගයක් ; ඇල් වී. 2. රෙදි වියන්නා ; පෙහෙරා.
සාලු(ළු)ව[නා.] 1. ඇඟ පිස දැමීමට ගනු ලබන රෙදි කඩ ; තුවාය. 2. සරළුව ; හැන්ද ; කෙණෙස්ස.
සාවක[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රාවක.
සාවඥ[නා.ප්‍ර.] අවඥා සහගත ; නින්දා සහගත ; අපහාසාත්මක.
සාවද්‍ය[වි.] වැරදි සහගත ; වැරදි සහිත ; වරදින් යුතු ; දොස් සහිත.
සාවද්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] වැරදි සහිත බව ; දෝෂ සහිත බව ; වරද සහගත බව.
සාවධාන[වි.] අවධාන සහිත ; අවධානයෙන් යුක්ත ; සිත එක් අරමුණක පිහිටි.
සාවරය(කථා.) [නා.] 1. ඝන ඉස්ම ; සාරුව. 2. තෙත ගතිය.
සාවශේෂ[වි.] ඉතිරිය සහිත ; අවශේෂය සහිත.
සාවාට[වි.] ආවාට සහිත ; කුහර සහිත. [නා.ප්‍ර.] දාදු කැටයේ අය විශේෂයක නාමය.
සාවාර(පාරිභා.) [වි.] ආවාර සහිත ; බිත්ති හෝ බෙදුම් සහිත.
සාවාලයා[නා.] ඉතා තියුණු නැවුණු දත් ද බොහෝ සිහින් කටු ද සහිත දිලිසෙන, සුදු පැහැයෙන් යුක්ත, දිගටි, මුහුදු මත්ස්‍ය විශේෂයක්.
සාවිකාව[නා.] දරුවකු ගේ ප්‍රසූතිය සඳහා සහාය ව ඒ පිළිබඳ කටයුතු කරන තැනැත්තිය ; වින්නඹුව.
සාවිය[නා.] ප්‍රමාණය හෝ අවකාශය ; ඉඩකඩ කොටස.
සාශය පණුවා(පාරිභා.) [නා.] පටි පණුවාගේ ලිංගික අවස්ථාවෙහි වන පණුවා ; ආශයක් සහිත පණුවා.
සාසනය[නා.] 1. ශාස්තෘවරයකු විසින් දෙසූ ධර්මය. 2. බුද්ධ ශාසනය.
සාසව[වි.] ආස්‍රව සහිත ; සිත කිලිටි කරන.
සාස්[නා.ප්‍ර.] කෑම වර්ග රසවත් කිරීමටත් ඇතැම් කෑම වර්ග සමඟ කෑමටත් පිළියෙල කර ගැනෙන කටගැස්මක් වැනි ද්‍රව මිශ්‍රණයක් ; සෝස්.
සාස්තරකාරයා[නා.] ජ්‍යෝතිෂය අනුව හෝ කිසියම් ගුප්ත විද්‍යාවක් අනුව හෝ අනාවැකි ප්‍රකාශ කරන්නා.
සාස්තරය[නා.] 1. ශිල්පය ; විද්‍යාව ; ශාස්ත්‍රය. 2. ජ්‍යෝතිෂයට අනුව හෝ කිසියම් ගුප්ත විද්‍යාවක් අනුව හෝ කියන අනාවැකිය.
සාස්පාන[නා.] ආහාර පිසීම සඳහා හෝ වෙනත් කෑම වර්ග සෑදීම සඳහා හෝ භාවිත කරනු ලබන, ඇලුමිනියම් හෝ වෙන යම් ලෝහ වර්ගයකින් හෝ පැතැලි පතුලක් ඇති ව සාදා ඇති භාජන විශේෂය.
සාස්වත දෘෂ්ටියශාශ්වත දෘෂ්ටිය බ
සාහස[වි.] 1. ඉක්මන් ; ශීඝ්‍ර ; වහා. 2. දරුණු ; ප්‍රචණ්ඩ ; සාහසික.
සාහසික, සහසික[වි.] 1. නො විමසා වහා ක්‍රියා කරන ; යුහු ව ක්‍රියාශීලී වන. 2. දරුණු ; සැහැසි ; ප්‍රචණ්ඩ ; භයානක ; නපුරු.
සාහසිකයා[නා.] දරුණු අපරාධකාරයා ; ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා කරන්නා ; සැහැසි පුද්ගලයා.
සාහිත්යික[වි.] සාහිත්‍යයට අයත් ; සාහිත්‍යය පිළිබඳ ; සාහිත්‍යයට අදාළ.
සාහිත්‍ය උත්සවය[නා.] සාහිත්‍යය විෂය අරමුණු කොට පවත්වන උත්සවය.
සාහිත්‍ය ක්ෂේත්‍රය[නා.] සාහිත්‍යය පිළිබඳ පොත්පත්, ලේඛන ආදිය සහිත විෂය සම්භාරය.
සාහිත්‍ය රචකයා[නා.] සාහිත්‍ය පොතපත ලියන්නා ; ගද්‍ය පද්‍ය රචනා කරන්නා.
සාහිත්‍යධරයා[නා.] සාහිත්‍යය පිළිබඳ මනා දැනීමක් ඇති තැනැත්තා ; සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ රචනා කරන්නා ; සාහිත්‍ය විෂය පිළිබඳ විශාරදයා.
සාහිත්‍යය[නා.] 1. යම් භාෂාවකට අයත් ලේඛන සම්භාරය ; යම් බසකට හෝ විෂයයකට හෝ අයත් පොතපත ; රටකට හෝ අවධියකට හෝ අයත් රසවත්, වටිනා ලේඛන සමූහය. 2. අර්ථවත් වාක්‍ය සම්භාරය. 3. කාව්‍යය.
සැක[වි.] අවිශ්වාසයෙන් යුතු.
සැකකරුවා[නා.] සැකයට භාජන වූ තැනැත්තා ; සැක කටයුතු පුද්ගලයා ; වරදකරු වශයෙන් අනුමාන කරන පුද්ගලයා.
සැකය[නා.] හේතු රහිත ව අවිනිශ්චිත ලෙස යමක් සිතාගැනීම ; අනුමාන වශයෙන් සිතීම ; සංශය ; විචිකිච්ඡාව ; සංකාව.
සැක්‍යුලෝස්[නා.ප්‍ර.] ලී කුඩු හා කඩදාසිවල තිබෙන සිහින් කෙඳි වැනි ද්‍රව්‍යය.
සැකැබුම(පාරිභා.) [නා.] විදුලි යන්ත්‍රයක හෝ විද්‍යුත් චුම්බකයක ක්ෂේත්‍ර පද්ධතියේ හෝ ස්‍රාවයක් ඇති කරන විද්‍යුත්ගාමක බලය.
සැකි[නා.ප්‍ර.] සැකය ; සංකාව ; අවිශ්වාසය. [වි.] 1. සැක ඇති ; සංකා සහිත ; සඞ්කිත. 2. බිය වූ ; චකිත වූ.
සැකිල්ල[නා.] 1. ශරීරය දරා සිටින ඇට රාමුව ; ඇට කූඩුව ; ඇටසැකිල්ල ; අස්ථි පඤ්ජරය ; කංකාලය. 2. යම්කිසි නිර්මාණයක මූලික වශයෙන් කරන සැලසුම ; ආකෘතිය ; සටහන. 3. කටු සටහන ; දළ සටහන ; සම්පූර්ණ ව යමක් ලිවීමට පෙර සකස් කර ගනු ලබන ලුහුඬු සටහන.
සැකිලි පද්ධතිය(පාරිභා.) [නා.] සත්ත්ව ශරීරයේ ඇටසැකිල්ල සෑදී ඇති කොටස් රාශිය ; ඇටසැකිල්ල සහ ඒ හා සම්බන්ධ සියල්ල.
සැකෙවින්[ක්‍රි.වි.] කෙටියෙන් ; ලුහුඩින් ; සංක්ෂේපයෙන්.
සැඟවෙනවා[ක්‍රි.] 1. කිසිවකුටත් නොපෙනෙන්නට සිටිනවා ; හැංගෙනවා ; මුවහ වෙනවා ; නිලීන වෙනවා. 2. රහසිගත ව, අප්‍රසිද්ධ ව කල් ගෙවනවා.
සැඟි අණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] රෙද්දක ඉරුණු තැනකට පිටට නොපෙනෙන පරිදි දමන අණ්ඩය.
සැඟි මැස්ම(පාරිභා.) [නා.] මැහුම් පාරවල් පිටට නොපෙනෙන සේ මහන මැස්ම.
සැටපැය[නා.] සිංහල කාල මිනුම් ක්‍රමය අනුව පැය හැටක කාලය.
සැට්ටය[නා.] උඩුකයට අඳින ඇඳුමක් ; විශේෂයෙන් කාන්තාවන් සාරිය, ඔසරිය, රෙද්ද, සාය ආදිය ඇඳීමේ දී උඩුකයට ගැළපෙන සේ සකස් කර ගන්නා ඇඳුම ; හැට්ටය.
සැට්ටරා[නා.] මැණික් කපන්නා ; සංස්ථානය කරන්නා.
සැට්ටසන්නාහ[නා.ප්‍ර.] සෙබළුන් උඩුකය වසා හඳින සන්නාහය ; යුද්ධ හැට්ටය ; කඤ්චුකය.
සැටිනට්[නා.ප්‍ර.] රෙදි වියමන් මෝස්තරයක් ; කඩහිරි ක්‍රමයේ වියමන.
සැටින්[නා.ප්‍ර.] 1. විශේෂයෙන් කාන්තා ඇඳුම්වලට ගනු ලබන, එක් පැත්තක පමණක් දිස්නය සහිත රෙදි වර්ගයක්. 2. හරස් නූල සැඟවී සිටින පරිදි කළ වියමනක්. 3. මල්පෙති, කොළ ආදිය පිරවීම සඳහා යොදන විසිතුරු මැස්මක්.
සැටින්ඩ්රිල්[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් පිරිමින්ගේ ඇඳුම් කට්ටල මැසීමට ගන්නා හරහට සැටින් වියමන ඇති මඳ වශයෙන් දිලිසීමෙන් යුක්ත රෙදි වර්ගයක්.
සැටිය[නා.] 1. ආකාරය ; ස්වභාවය ; විධිය. 2. පුටු කට්ටලයක, එක් අයකුට වැඩි ප්‍රමාණයක් හිඳගෙන සිටිය හැකි දිග පුටුව ; විසිත්ත කාමරයේ තබා ඇති දිග පුටුව. 3. කට පළල මැටි බඳුන් විශේෂයක්.
සැඩ කුණාටුව(පාරිභා.) [නා.] මහත් වේගයෙන් හමා යන සුළඟ ; සාමාන්‍යයෙන් පැයට සැතපුම් 75ට වැඩි වේගයකින් හමා යන සුළග ; චණ්ඩ මාරුතය.
සැඩ, සැඬ[වි.] 1. දරුණු ; චණ්ඩ ; නපුරු ; රෞද්‍ර. 2. දැඩි ; තද ; වේගවත්. [නා.ප්‍ර.] 1. චණ්ඩියා. 2. සැඩොලා.
සැඩකර, සැඬකර[නා.ප්‍ර.] චණ්ඩ රශ්මිය ඇති තැනැත්තා වන සූර්යයා.
සැඩපලු, සැඩපළු[නා.ප්‍ර.] අවුල් ව, එකට බැඳී ගෙතී ගිය හිසකෙස් ; එකට ගුලි වී එතී ගිය කොණ්ඩය.
සැඩි[වි.] 1. හැදීමක් නැති ; නොහික්මුණු ; අසංවර. 2. චණ්ඩ ; රෞද්‍ර ; දරුණු. 3. කුණු කසළ සහිත. 4. හැරදැමූ ; අත්හළ.
සැඩොල්, සැඬොල්[නා.ප්‍ර.] චණ්ඩාල කුලය ; රොඩී කුලය.
සැඩොලා, සැඬොලා[නා.] චණ්ඩාල කුලයට අයත් තැනැත්තා ; චණ්ඩාලයා ; රොඩියා.
සැණකෙළිය[නා.] ක්‍රීඩා, නැටුම්, ගැයුම්, තරග ආදිය සහිත ව දින ගණනාවක් පවත්වන ප්‍රීති උත්සවය ; මේලාව.
සැණය[නා.] 1. ප්‍රීති උත්සවය ; සැණකෙළිය. 2. ක්ෂණය ; ඇසිල්ල ; මොහොත.
සැත[නා.] 1. ආයුධය ; අවිය ; ශස්ත්‍රය ; ශල්‍යකර්ම ආදියෙහි දී වෛද්‍යවරුන් භාවිත කරන ආයුධය. 2. ඇතුන් අසුන් ආදීන් සැරසීමට ගන්නා සන්නාහය. 3. කුඩය ; ඡත්‍රය.
සැතපුම[නා.] 1. යාර 1,760ක හෝ අඩි 5,280ක හෝ දුර ප්‍රමාණය ; මයිලය. 2. සැතපීම ; නිදාගැනීම. 3. සන්තර්පණය.
සැතපුම් කණුව[නා.] මාර්ගයෙහි සැතපුමක දුර ප්‍රමාණය දැක්වීම සඳහා අදාළ ඉලක්කම සහිත ව ඒ ඒ තැන සිටුවා ඇති මිටි කණුව.
සැතපෙනවා[ක්‍රි.] 1. නිදා ගන්නවා ; නිදියනවා ; සයනය කරනවා ; හාන්සි වෙනවා. 2. විශ්‍රාම ගන්නවා ; ගිමන් හරිනවා.
සැත්කටුව[නා.] ශල්‍යකර්ම සඳහා භාවිත කරනු ලබන උපකරණයක්.
සැත්කම[නා.] ශල්‍ය කර්මය ; ශස්ත්‍ර කර්මය.
සැත්ත[නා.] 1. ශස්ත්‍රය ; ආයුධය. 2. කලාපය ; සමූහය ; පොකුර. 3. ඡත්‍රය ; කුඩය.
සැති[නා.] 1. සන්තානය ; සිත. 2. (මල්) පොකුර.
සැතිරිය[නා.] සතුරු ස්ත්‍රිය ; මිත්‍රද්‍රෝහි කාන්තාව ; හැතිරිය.
සැද[නා.ප්‍ර.] 1. අශ්වයාගේ පිට උඩ නැඟ යාමට යොදා ගන්නා අසුන ; සෑදලය. 2. (පාරිභා.) මැටි කර්මාන්තය හා සම්බන්ධ පෝරණුවේ භාණ්ඩ ඇහිරීමට යොදන ධාරක විශේෂයක්. 3. (පාරිභා.) රෙදි වියන යන්ත්‍රයෙහි දික් අතට යෙදූ නූල් සමූහය. 4. නූල් කටින යන්ත්‍රයේ කොටසක්. 5. සන්නාහය. 6. සැදුම ; සැරහුම ; ඇඳුම.
සැද කපොල්ල(පාරිභා.) [නා.] කඳු වැටියක් මත සෑදලයක හැඩයෙන් යුක්ත ව පවතින කපොල්ල.
සැදැ, සැදෑ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රද්ධාව ; සිතෙහි පැහැදීම ; සැදැහය.
සැදැගැමි, සැදෑගැමි[නා.ප්‍ර.] නිර්වාණය කරා ලෝකෝත්තර මාර්ගයෙහි පවතින දෙවැනි ඵලය ; සකෘදාගාමි ඵලය.
සැදි[වි.] සරසන ලද ; සජ්ජිත ; අලංකාර කළ ; සැරසූ ; පිළියෙල කරන ලද.
සැනගාංචුව(පාරිභා.) [නා.] ඇඳුමක, කොපුවක හෝ මල්ලක විවරය හෝ කට වැසීම සහ හැරීම සඳහා සවි කරන එකිනෙක හිප්පෙන දත් පේළි සහිත සිහින් පටිය.
සැනසිල්ල[නා.] සිතෙහි ඇතිවන අස්වැසිලි ස්වභාවය ; සිතට දැනෙන සහනය ; බිය, ත්‍රාස, ශෝක, දුක් ආදිය තුනීවීමෙන් ලබන සැනසීම ; සන්සුන් බව ; අස්වැසිල්ල.
සැනසිලි තෑග්ග[නා.] ප්‍රධාන තෑගිවලට අමතර ව දෙනු ලබන සුළු ත්‍යාගය ; ලොතරැයි ආදියෙහි මුල් දිනුම් තුනට අමතර ව දෙන තෑග්ග.
සැනසිලිදායක[වි.] සැනසීම ගෙන දෙන ; සිතට සහනය ලබා දෙන ; අස්වැසීම ගෙන දෙන.
සැනසෙනවා[ක්‍රි.] ශෝක, දුක් ආදිය තුනී වීමෙන් සිත අස්වැසිලි ස්වභාවයට පත්වෙනවා ; අස්වැසෙනවා.
සැන්ටිග්‍රේඩ්, සෙන්ටිග්‍රේඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] උෂ්ණත්වය මැනීමේ ශතාංශක ක්‍රමය ; සෙල්සියස් පරිමාණය.
සැන්ටිමීටර්, සෙන්ටිමීටර්[නා.ප්‍ර.] දිග මැනීමේ ශතාංශක ක්‍රමය ; මීටරයෙන් සියයෙන් පංගුව.
සැන්ඩ්විච්[නා.ප්‍ර.] බටර් ගෑ පාන් පෙති දෙකක් මැදට මස්, මාළු, එළවළු ආදිය යොදා සාදාගනු ලබන කෑම විශේෂය.
සැන්තෑසිය(කථා.) [නා.] නඩු තීන්දුව.
සැන්තින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] 1. මල්වල තිබෙන කහපාට ද්‍රව්‍යය. 2. මාංශපේශි ආදියෙහි තිබෙන සුදුපාට ද්‍රව්‍යයක්.
සැන්තින්ධරය(පාරිභා.) [නා.] කහපාට වර්ණකයක් සහිත ව හමෙහි තිබෙන සෛලයක්.
සැන්තේට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සැන්තික් අම්ලයේ ලවණ.
සැන්තොපිල්, සැන්තෝපීල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සාමාන්‍යයෙන් හරිත ශාක වල ඇති කහපාට වර්ණකයක නාමය.
සැනේට් මන්ත්‍රී, සෙනෙට් මන්ත්‍රී[නා.ප්‍ර.] උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සභිකයා ; සෙනෙට් සභිකයා ; උත්තර මන්ත්‍රී.
සැනේට්, සෙනෙට්[නා.ප්‍ර.] පොදු ජන ඡන්දයෙන් නොව, යම් ප්‍රභූ තත්ත්වයක් හේතුකොට ගෙන පත් වන මන්ත්‍රීන්ගෙන් සමන්විත දේශපාලන ආයතනය ; උත්තර මන්ත්‍රී සභාව ; උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය.
සැනොන්[නා.ප්‍ර.] වාතයේ අඩංගු ඉතා අඩු වශයෙන් 1%ක් පමණ පවතින වායුවක්.
සැඳ[නා.ප්‍ර.]1. ඡන්දය; කැමැත්ත. 2. සන්ධිය. 3. සැඳෑව.
සැඳැල්ල[නා.] සඳලුතලය බ.
සැඳෑ[නා.ප්‍ර.] සවස් කාලයේ අවසන් කොටස ; සන්ධ්‍යාව.
සැපත[නා.] 1. මහත් වූ සම්පත්තිය ; සමෘද්ධිය ; ශ්‍රීය ; භාග්‍යය. 2. උපභෝග පරිභෝග සම්පත් හේතුවෙන් ඇතිවන සැනසිල්ල ; සුවය.
සැපත් වෙනවා[ක්‍රි.] පැමිණෙනවා ; එළඹෙනවා ; සම්ප්‍රාප්ත වෙනවා.
සැපදායක[වි.] සැප ගෙන දෙන ; සුවය ලැබෙන ; සුවදායක.
සැපදුක්[නා.ප්‍ර.] සුවදුක් ; සැප සනීප ; සුඛය හා දුඃඛය.
සැපපහසුව[නා.] සතුට සහ සනීපය ; සුවය සහ විවේකය.
සැපය[නා.] කායික ව සහ මානසික ව ලබන සුවය ; සිත කය දෙකෙහි ඇති වන සුවදායී බව.
සැපයීම[නා.] යමක් සම්පාදනය කිරීම ; යමක් ලබාදීම ; සපයා දීම ; භාණ්ඩ, වස්තු ආදිය සම්පාදනය.
සැපයුම[නා.] භාණ්ඩ හා සේවා සැපයීම ; අවශ්‍යතාවන්ට අනුකූල ව කෙරෙන යම් යම් භාණ්ඩ හා සේවා සම්පාදනය.
සැපයුම් නම්‍යතාව(පාරිභා.) [නා.] සැපයීමෙහි වෙනසක් ඇතිවීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් සිදුවන සැපයුම් ප්‍රමාණයේ වෙනස් වීම.
සැපයුම් මිල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කිසියම් භාණ්ඩයක් සැපයීමේ දී දරන්නට සිදුවන වියදම අනුව ඒ භාණ්ඩයේ වටිනාකම.
සැපයුම් ලේඛනය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් අවස්ථාවක දී කිසියම් වෙළඳපොළක භාණ්ඩයක් සඳහා ඇති විය හැකි නොයෙක් මිල අනුව සපයන ප්‍රමාණය සම්බන්ධ ලේඛනය.
සැපයුම් වක්‍රය[නා.] භාණ්ඩ සපයන පුද්ගලයන් හා ආයතන මඟින් වෙළඳපොළට නිකුත් කරන භාණ්ඩ ප්‍රමාණය දක්වන සටහන.
සැපයුම් සේවා(පාරිභා.) [නා.බහු.] යම් යම් දේ සම්පාදනය කිරීමේ සේවා.
සැපසම්පත්[නා.ප්‍ර.] උපභෝග පරිභෝග වස්තු සම්භාරය ; සැපය සහිත ශ්‍රී සම්පත්තිය ; ධන ධාන්‍යාදියෙන් ආඪ්‍ය බව.
සැපිනිය, සැපින්න[නා.] සර්ප ධේනුව ; හැපින්න ; නාග ධේනුව ; නැයින්න.
සැබෑ පිටපත[නා.] ලේඛනයක අත් පිටපත ; මුල් කොපිය.
සැබෑ වට්ටම(පාරිභා.) [නා.] ගෙවීමට ඇති මුදලත් පවත්නා අගයත් අතර ඇති අන්තරය.
සැබෑ සීලෝම(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අන්ත්‍ර හා ශරීර භිත්තිය අතර ඇති සැබෑ ඉඩ.
සැබෑව[නා.] සත්‍යය ; ඇත්ත ; බොරුවෙන් තොරවූව ; හැබෑව.
සැබි[වි.] සභ්‍ය ; සභාවට යෝග්‍ය ; ශිෂ්ට.
සැමන්[නා.ප්‍ර.] සෞම්‍ය කලාපික සාගරවල වෙසෙමින්, ගංගා ඉහත්තාවේ බිත්තර දමන ළා රතු මසින් යුත් කුඩා මත්ස්‍ය වර්ගයක්.
සැමරුම[නා.] යම් පුද්ගලයකු හෝ සිද්ධියක් හෝ සිහිපත් කිරීම ; සිහි කිරීම ; ස්මරණය.
සැම්පලය[නා.] කිසියම් දෙයක ආකාරය ; මෝස්තරය ; ආදර්ශය ; නියැදිය ; මුල් ආකෘතිය.
සැමිටි, හැමිටි[නා.ප්‍ර.] යෂ්ටිය ; කසය ; (පහර දීමට) කෝටුව.
සැමියා[නා.] ස්වාමිපුරුෂයා ; හිමියා ; වල්ලභයා ; විවාහපත් තැනැත්තා.
සැර[වි.] 1. තද ; දැඩි ; මෘදු නොවූ ; නපුරු. 2. අධික ; වේගවත් ; තදින්, වේගයෙන් ක්‍රියාකරන. 3. නහය, දිව ආදි ඉන්ද්‍රියවලට ඉසිලීමට අපහසු ; කටුක. [නා.ප්‍ර.] 1. සරය ; ඊය. 2. දිගු කල ; චිරාත් කාලය. 3. චර්යාව ; හැසිරීම. 4. සාරය.
සැර පහර[නා.ප්‍ර.] 1. ශර ප්‍රහාරය ; ඊයෙන් විදින පහර ; ඊ පහර. 2. තද පහර ; වේගවත් පහර.
සැර සෝපාන[නා.ප්‍ර.] විදිනු ලබන ඊතලවලින් සෝපානයක ස්වරූපය මවන ධනු ශිල්ප විශේෂයක්.
සැරඟිකා[නා.ප්‍ර.] වායු තෙරපීම මගින් ස්වර නංවන බටහිර වාද්‍ය භාණ්ඩයක් ; සර්පිනාව.
සැරද, සැරදේ[නි.] බොහෝ කලක් ජීවත් වේවා යන ආශීර්වාද අර්ථය ගෙන දෙන පදයක්.
සැරපරුෂ[වි.] ඉතා නපුරු ; මෘදු බවක් නැති ; ක්‍රෑර ; දැඩි ; තද.
සැරමිටිය[නා.] ඇවිදීමේ දී උපකාර කරගනු ලබන යෂ්ටිය ; බස්තම ; හැරමිටිය.
සැරයන්[නා.ප්‍ර.] පොලිස් යුද ආදි හමුදාවල කනිෂ්ඨ නිලධාරි තනතුරු නාමයක්.
සැරව[නා.] තුවාල පැසවීම නිසා එහි හටගැනෙන කහවන් උකු අපවිත්‍ර ද්‍රවය ; හැරව.
සැරව ගෙඩිය[නා.] සැරව පිරී එකතු වීම නිසා හටගන්නා ගෙඩිය ; විස්පෝටය.
සැරවැරය[නා.] සැරපරුෂ අන්දමින් කරන කථාව ; බැණුම් විලාසයෙන් කෙනකුට යමක් කීම ; තරවටුව ; තර්ජනය.
සැරසිල්ල[නා.] අලංකාරය පිණිස සකස් කරන ලද දෙය ; අලංකාර කිරීම සඳහා වර්ණවත් කඩදාසි, විදුලි බුබුළු, විවිධ මල්, ගොක් කොළ, පහන් ආදිය උපයෝගී කරගෙන කරනු ලබන විචිත්‍ර සැරසීම.
සැරසිලි මැස්ම[නා.] අලංකාරය පිණිස කරනු ලබන මැස්ම.
සැරසිලි මෝස්තර[නා.ප්‍ර.] සැරසිලි සඳහා යොදාගනු ලබන චිත්‍ර රටා.
සැරසෙනවා, සැරහෙනවා[ක්‍රි.] 1. යම්කිසි කටයුත්තක් සඳහා සූදානම් වෙනවා. 2. අලංකාර ලෙස ඇඳපැලඳ ගන්නවා.
සැරහුන්, සැරහුම්[නා.ප්‍ර.] 1. අලංකාර කිරීම් ; සැරසිලි. 2. පිළියෙල වීම් ; සූදානම් වීම්. 3. (තුවාල) වෙළුම් පටි.
සැරි[වි.] 1. හැසිරීම් ඇති ; හැසිරුණු. 2. චාරිකා හා සම්බන්ධ ; ගමන්-බිමන් ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. සාරථියා ; රථාචාර්යයා ; රියැදුරා. 2. පිගාන. 3. භාජන වසන පියන හෝ මූඩිය. 4. චාරිකා.
සැරින් සැරේ(කථා.) [ක්‍රි.වි.] වරින්වර ; විටින් විට.
සැරිය[නා.] 1. හැසිරීම ; චරියාව. 2. චාරිකාව ; ගමන.
සැරිසරනවා[ක්‍රි.] සංචාරය කරනවා ; ඇවිදිනවා ; එහා මෙහා ගමන් කරනවා.
සැරුම්[නා.ප්‍ර.] ඇවිදීම ; සංචාරය ; ගමනාගමනය.
සැරේ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] වතාව ; මුරය ; වාරය.
සැල[නා.] 1. කට ලොකු භාජන විශේෂයක් ; හැළිය ; සැළිය. 2. ප්‍රමාදය ; පමාව. 3. ඉත්තෑවා. 4. ශාලාව ; හල. [වි.] 1. ප්‍රකට ; ප්‍රසිද්ධ. 2. සසල ; චංචල.
සැලකිල්ල[නා.] 1. අවධානය ; උනන්දුව. 2. බුහුමන ; ගෞරවය.
සැලකුම්[නා.ප්‍ර.] 1. සැලකීම ; කල්පනා කිරීම ; අවබෝධ කිරීම ; ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය. 2. ගෞරවය ; සත්කාර ; ගරු කිරීම.
සැලකුම් නැණ[නා.ප්‍ර.] ප්‍රත්‍යවේක්ෂා ඥානය ; ක්ලේශ පිළිබඳව සලකා බැලීම සඳහා ආර්ය පුද්ගලයන් සතු විසි එක් වැදෑරුම් නුවණ.
සැලගතු[වි.] චංචල ස්වභාවය ඇති ; සසල ගතියෙන් යුත්.
සැලජ[වි.] ලජ්ජා සහිත.
සැලදා[නා.ප්‍ර.] සුවඳ ද්‍රව්‍ය අඹරන ගල.
සැලපලු[නා.ප්‍ර.] කෙස් අග පැලීම ; හැඩපලු වීම.
සැලලිය[නා.] තරුණිය ; යෞවනිය ; යොවුන් ලිය.
සැලසුම[නා.] 1. පිළිවෙළ ; ආකාරය ; යම්කිසි කාර්යයක් පිළිබඳව සකස් කරගන්නා දළ වැඩසටහන නොහොත් වැඩ පිළිවෙළ. 2. ක්‍රියාත්මක කිරීමට අදහස් කරන වැඩ පිළිවෙල ; ක්‍රියාමාර්ගය.
සැල්[වි.] 1. බර නැති ; ගුරුත්වයෙන් අඩු. [නා.ප්‍ර.] 1. ඇල් වී ; ශාලි ධාන්‍යය. 2. එරෙන මඩින් යුතු ස්ථානය. 3. පෘථිවිය නිර්මාණය වී ඇතැයි සැලකෙන තට්ටු තුනින් එකක්.
සැල් ඇමෝනියා, සැල් ඇමෝනියැක්[නා.ප්‍ර.] සුදු කුඩු වශයෙන් පවතින රසායනික ද්‍රව්‍යයක්.
සැල්දරය(කථා.) [නා.] රෙදිපිළි ආදිය දමන පෙට්ටිය.
සැල්දොලටයිල්[නා.ප්‍ර.] ඇමෝනියම් කාබනේට්.
සැල්පත[නා.ප්‍ර.] මඩ ගොහොරුව ; මඩවගුරු බිම.
සැල්පලි[නා.ප්‍ර.] සැල්පත බ.
සැල්ම[නා.] වංචලවීම ; සසලවීම.
සැල්ලැඩේ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කෙඳිවලින් කළ දැල ; වැලි ආදිය හැලීමට ගන්නා දැල ; රැයිසිය.
සැල්වල්, සැල්වැල්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රලාප ; නිරර්ථක කතාබහ ; පලක් නැති කතා.
සැල්වාසන්[නා.ප්‍ර.] ආසනික් අඩංගු සංකීර්ණ රසායනික ද්‍රව්‍යයක් ; උපදංශ රෝගය සඳහා භාවිත කරන ලද ප්‍රතිකාරයක්.
සැල්හු[වි.] සැහැල්ලු.
සැලැස්ම[නා.] 1. පිළිවෙළ ; ආකාරය. 2. කටු සටහන ; ප්ලෑනය. 3. යෝජිත ක්‍රියා මාර්ගය ; වැඩ පිළිවෙළ.
සැලි[නා.ප්‍ර.] 1. ගල් කැබැල්ල ; ගල් පතුර. 2. දිය ඇල්ල ; ඇල්ල. 3. කට ලොකූ භාජනය ; හැලිය.
සැලිනොමීටරය[නා.] වතුරේ ඝනත්වය මැනීමට උපයෝගී කරගන්නා හයිඩ්‍රො මීටරයක නාමය.
සැලියුලෝස්, සෙලියුලෝස්[නා.ප්‍ර.] මස් ආදි ඇතැම් ආහාරවල තිබෙන දිරවීමට අපහසු සිවිය.
සැලිසිලික් අම්ලය[නා.] ඖෂධීය අම්ල වර්ගයක්.
සැලිසිලිකුම්[නා.ප්‍ර.] ජ්වර නසන ඖෂධයක් ; සැලිසිලික් අඩංගු ඖෂධ ගණය.
සැලිසිලේට්[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ලවණයක්.
සැලෙන නඩාව[නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍ර විශේෂයක් ; නූල් තද කොට නඩාව ක්‍රියා කරවා රෙදි වියන යන්ත්‍රය.
සැලෙනවා[ක්‍රි.] 1. සෙලවෙනවා ; චංචල වෙනවා ; කම්පා වෙනවා ; සසල වෙනවා. 2. සැරසෙනවා ; ලැහැස්ති වෙනවා. 3. හැලෙනවා ; වැටෙනවා.
සැව[පූර්ව.ක්‍රි.] චුතව ; ඉවත් වී ; එක් ආත්ම භාවයකින් මිදී. [වි.] සර්ව ; සියලු.
සැව ඇටය[නා.] මිනී ඇටය ; මළ මිනියක ඇටය.
සැවනා, සැවැන්නා[නා.ප්‍ර.] අප්‍රිකාවේ සහ දකුණු ඇමෙරිකාවේ ඝර්ම කලාපික තැනිතලා ; තණබිම්.
සැවනියර[නා.] සර්ව ප්‍රකාරය ; සියලු ආකාරය.
සැවය[නා.] 1. සර්ප, කකුළු, මකුණු ආදි ඇතැම් ජීවීන් වරින් වර ශරීරයෙන් ඉවත් කරන සිවිය. 2. මිනිය ; ශවය ; මළ හැක සිරුර ; මෘත දේහය.
සැව්ව[නා.] 1. දුන්න ; චාපය. 2. සිවිය ; පොත්ත.
සැවැන්[නා.ප්‍ර.] පොදි ; කැරලි.
සැවි[නා.ප්‍ර.] අසන තැනැත්තිය ; ශ්‍රාවිකාව.
සැවු, සැව්[නා.ප්‍ර.] 1. දුන්න ; චාපය. 2. ශාපය ; ශාප කිරීම. 3. සිවි ; පොතු. 4. චුතිය ; මිදීම.
සැවුරු[නා.ප්‍ර.] හික්මීම ; සංවරය.
සැවුසිත[නා.] එක් ආත්ම භාවයකින් චුතවන අවස්ථාවේ පහළ වන සිත.
සැසඳිලි[නා.ප්‍ර.] 1. මන්ත්‍රණ සාකච්ඡා. 2. ගිවිසීම් ; ප්‍රතිඥා ; පොරොන්දු.
සැසඳුම්[නා.ප්‍ර.] 1. අහස ගොරවන හඬ ; මේඝ ගර්ජනා හඬ. 2. කම්පාව.
සැසඳෙනවා[ක්‍රි.] එකට එකක් ගැළපෙනවා ; සමාන වෙනවා.
සැසි[නා.ප්‍ර.] 1. වඩුවා ; ලී වැඩ කරන්නා. 2. සමාන බව ; සමානත්වය. 3. රැස්වීම් වාර ; උසාවි, පාර්ලිමේන්තු ආදි ආයතනවලද සම්මේලන, විවාද ආදි කාර්යවල රැස්වීම් වාර.
සැසිනා[නා.ප්‍ර.] ශාක්‍යසිංහ නායකයා ; බුදුන් වහන්සේ.
සැසිවාරය[නා.] රැස්වීම් වාරය ; රැස්වීම හෝ නඩුවක් පවත්වන වාරය.
සැහැ[වි.] ශාක්‍ය වංශික ; ශාක්‍ය වංශයට අයත්. [පූර්ව.ක්‍රි.] 1. ඉවසා ; විඳදරා. 2. සීසෑම කොට ; සීසා.
සැහැත්[වි.] උත්සාහවත් ; වීර්යවන්ත.
සැහැන්[නා.ප්‍ර.] සවස ; සන්ධ්‍යාව ; හවස.
සැහැල්ල[නා.ප්‍ර.] සිංහල පද්‍ය වෘත්ත විශේෂයක් ; ගීපද දෙපද කවි හා සිවුපද මිශ්‍රකොට රචනා කරන ලද පද්‍ය විශේෂය.
සැහැල්ලි[නා.ප්‍ර.] එකට එක කිරීම ; පළි ගැනීම.
සැහැල්ලු[වි.] 1. බර නැති ; බර අඩු ; චාම්. 2. ශීඝ්‍ර ; ඉක්මන්. 3. පහසු ; ලේසි.
සැහැල්ලුව, හෑල්ලුව[නා.] 1. බර නැතිබව. 2. හෑල්ලුව ; පහත් කොට කතා කිරීම ; බාල්දු කිරීම. 3. (විශේෂයෙන් බෞද්ධ වන්දනාකරුවන්) කරේ දමාගෙන යන බඩු පොදිය ; ඔලොගුව. 4. බඩ යෑම ; පාචනය වීම ; බඩ විරේක වීම.
සැහැවි[වි.] ස්වභාවය ඇති ; ස්වභාවයෙන් යුතු. [නා.ප්‍ර.] 1. ස්වභාවය. 2. ශ්‍රාවිකාව ; ශ්‍රාවකවරිය.
සැහැසි[වි.] සාහසික ; දරුණු ; දාමරික ; හිංසා සහගත.
සැහැසී, සෑසී[නා.ප්‍ර.] ශාක්‍ය සිංහයා ; බුදුන් වහන්සේ.
සැහිරියාව[නා.] සුහුරුකම ; සම්ප්‍රදායය.
සැහී[පූර්ව.ක්‍රි.] සාහසික වී ; දරුණු වී.
සැළ[නා.ප්‍ර.] 1. කපටිබව ; කෛරාටික බව. 2. වංචාව ; රැවටීම. 3. සැළිය ; මුට්ටිය. [වි.] ප්‍රකට ; ප්‍රසිද්ධ.
සැළ මුතු[වි.] වංචාවෙන් තොර ; කෛරාටික නොවූ ; කපටි බවෙන් මිදුණු.
සෑ[නා.ප්‍ර.] 1. සෑය ; චේතිය. 2. චිතකය. 3. ශ්වේත. 4. ශාක්‍ය. 5. ඊයම්. 6. සැවැන්දරා. [පූර්ව.ක්‍රි.] හාන ලද.
සෑගණ[නා.ප්‍ර.] චෛත්‍ය අංගණය ; චෛත්‍ය මාලකය ; දාගැබ් මළුව ; සෑය වටා ඇති එළිමහන් ප්‍රදේශය.
සෑදලය[නා.] අශ්වයකු පිට වාඩි වීම සඳහා යොදන සම්වලින් සෑදූ මෙට්ටය ; ඇතිරිල්ල ; අශ්ව ආස්තරණය.
සෑනා[නා.ප්‍ර.] බළලා ; පූසා.
සෑමුනි[නා.] ශාක්‍ය මුනීන්ද්‍රයන් වහන්සේ ; බුදුන් වහන්සේ.
සෑය[නා.ප්‍ර. සෑ] 1. බුදු, පසේ බුදු, මහරහත්, සක්විති රජ යන උතුමන්ගේ ශාරීරික ධාතු තැන්පත් කොට තැනූ චෛත්‍යය. 2. දර සෑය ; චිතකය.
සෑසී[නා.ප්‍ර.] ශාක්‍යසිංහ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සෑහෙන[වි.] 1. ප්‍රමාණවත් වන ; අවශ්‍ය තරම්. 2. සුදුසු.
සි[නා.ප්‍ර.] 1. සිනාව; සිනාසීම. 2. සිහිය ; සතිය. 3. සිංහයා.
සිංකලාව[නා.] හැකිල්ල ; විලංගුව ; සඞ්ඛලිකය ; මාංචුව.
සිංකෙළි[නා.ප්‍ර.] දික් දඬුවකින් කොට දඬුවකට, ගසමින් ඒවා උඩ දමමින් කරන ලී කෙළි ක්‍රීඩා විශේෂයක්.
සිංගක්කාරයා[නා.] බෙර වයන තැනැත්තා.
සිංගාටක[නා.ප්‍ර.] ඇස, කණ, නාසය, දිව යන හතර.
සිංගාරම්, සිගාරම්[නා.ප්‍ර.] බෙර විශේෂයක් ; දවුල.
සිංගාරිය පේශිය[නා.] මුහුණේ පිහිටි මාංශපේශි විශේෂයක් ; උඩ හනු ඇටයේ පහළ දාරය හා යට හනු ඇටයේ දත් කුහරවලට පහළින් පටන්ගෙන මුඛය දක්වා ගොස් මුඛ මණ්ඩලීය පේශියේ තන්තු සමඟ සම්බන්ධ වන හතරැස් පේශියක්.
සිංගි[නා.ප්‍ර.] 1. මැණික් විශේෂයක්. 2. මූදු ඉස්සන් විශේෂයක්.
සිංගිත්ත, සිගිත්ත[නා.] ඇබිත්ත ; ඉතා ස්වල්පය ; ඉතා ටික.
සිංඝාටකය[නා.] මාර්ග දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් එකතු වන තැන ; මංසන්ධිය ; හතරමං හන්දිය.
සිංඝාණිකා[නා.ප්‍ර.] සොටු.
සිංචනය[නා.] 1. දියරයක් ඉසීම. 2. සත්ව පාලන කටයුතුවල දී ශුක්‍ර ඇතුළු කිරීම.
සිංදූරම් පාට[නා.ප්‍ර.] මඩ මෙන් රත් පැහැය.
සිංශපා, සිංසපා[නා.ප්‍ර.] 1. ඇට්ටේරියා. 2. එන්සාල්. 3. කරදමුංගු.
සිංහ[වි.] 1. අභීත ; නිර්භය. 2. උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ.
සිංහගති[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහයාගේ ගමන ; සිංහ ගමන. 2. නිර්භීත ගුණ. 3. යම් සූත්‍රයක පදයක් ඊට මුලින් තිබෙන සූත්‍රය හා සම්බන්ධ වීමේ (සිංහාවලෝකන) අනුවර්තන ක්‍රමය.
සිංහනාදය[නා.] 1. සිංහයාගේ හඬ ; සිංහ ගර්ජනාව. 2. අභීත නාදය ; ශ්‍රේෂ්ඨ නාදය. 3. පංචතාල ප්‍රභේදයන්ගෙන් එකක්.
සිංහපංජරය, සිංහපඤ්ජරය[නා.] සිංහ රූප යොදා කළ කවුළුව ; සීමැදුරු කවුළුව.
සිංහයා[නා.] සිවුපා සතකුගේ නාමය ; මෘග රාජයා ; මිගිඳු.
සිංහල වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය[නා.] දේශීය වෙදකම පිළිබඳ ශාස්ත්‍රය ; ආයුර්වේදය හා සම්බන්ධ ලක්ෂණ දරන දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමය.
සිංහල හාල්[නා.ප්‍ර.] ලංකාවේ වී ගොවිතැනෙන් නිෂ්පාදිත හාල් ; දේශීය හාල් ; දුඹුරු පැහැති නිවුඩු සහිත හාල්.
සිංහල, සිංහළ[නා.ප්‍ර.] 1. ආර්ය වර්ගයට අයත් ව ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන බහුතර ජන උ කොට්ඨාසය. 2. සිංහලයන්ගේ භාෂාව. [වි.] සිංහල වර්ගයාට නොහොත් සිංහල භාෂාවට අයත් ; ඒ ආශ්‍රිත ; ඒ හා සම්බන්ධ.
සිංහලානය[නා.] සිංහයා මැරීම ; සිංහයා වැනසීම.
සිංහලීක[වි.] සිංහල වූ ; සිංහල ජාතියට අයත්.
සිංහවික්‍රාන්තය[නා.] සිංහ රාජයකුගේ වික්‍රමාන්විතභාවය දැක්වෙන ඉරියවුව.
සිංහශයනය[නා.] 1. සිංහයාගේ නිදාගැනීම ; සිංහයකු නින්දේ දී දක්වන ඉරියවුව. 2. සිංහයකු නිදන ආකාරයෙන් නිදා ගැනීම ; සිංහ සෙය්‍යාව ; තථාගතයන් වහන්සේ ශයනය කළ ඉරියව්ව.
සිංහස්නේහ[නා.ප්‍ර.] සිංහ තෙල් ; සිංහ ශරීරයේ පවතින මේදය.
සිංහස්වරය[නා.] සිංහයකුගේ වැනි හඬ ; සීහනාදය.
සිංහාවලෝකනය[නා.] 1. සිංහයාගේ බැල්ම. 2. සිංහයාගේ බඳු බැල්ම ; පරීක්ෂාකාරී බැල්ම.
සිංහාසනය[නා.] සිංහ රූප සහිත ආසනය ; ශ්‍රේෂ්ඨ ආඝනය රාජාසනය ; සිහසුන.
සිංහාසනාරූඪ[වි.] සිංහාසනයට නැඟුණු ; රජ පදවියට පත් ; රාජපදප්‍රාප්ත.
සික පද, සිඛ පද[නා.ප්‍ර.] ශික්ෂා පදය ; විනය ප්‍රඥප්තිය.
සිකකැමි[වි.] ශික්ෂාකාමී ; හික්මීමට කැමැති.
සිකතා[නා.ප්‍ර.] 1. වැලි, බොරලු ආදිය. 2. ප්‍රමේහ රෝගයක්.
සිකනලා[නා.] දිලිසෙන සිරුරක් ඇති කුඩා උරගයෙක් ; හිකනලා.
සිකමනා[නා.ප්‍ර.] ශිෂ්‍ය මානවකයා ; ශික්ෂාපද ඉගෙන ගන්නා.
සිකල්[නා.ප්‍ර.] මඩ බොර ; මඩ.
සික්[නා.ප්‍ර.] වයඹ දිග ඉන්දියාව නිජබිම සේ ගත්තා වූ, පුරාණ නොවන ආගම් භක්තියක් මත ගොඩනැගුණු විශේෂ සංස්කෘතික ලක්ෂණ දක්වන්නා වූ ජන කොටසක්.
සික්කාව[නා.] 1. තරාදියේ ලණුව. 2. කත් ලීයේ ලණුව.
සික්ඛිත[වි.] හික්මුණු ; ශික්ෂිත.
සික්ත[වි.]1. ඉසින ලද. 2. ගෑවුණු.
සික්ත, සික්ථ[නා.ප්‍ර.] මී ඉටි.
සික්රිටීන්[නා.ප්‍ර.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ බඩවැලේ ඇතැම් සෛලවල සෑදෙන හෝමෝන විශේෂයක් ; සෙක්රෙටීන්.
සික්ස් උෂ්ණත්වමානය[නා.] යම් කාලසීමාවක දී ඇති වන උපරිම උෂ්ණත්වයත් අවම උෂ්ණත්වයත් සලකුණු කර ගැනීම සඳහා භාවිත කරන උපකරණය.
සිකි[නා.ප්‍ර.] 1. යහළුවා ; මිත්‍රයා ; හිතවතා ; වල්ලභයා. 2. යහළු ස්ත්‍රිය ; යෙහෙළිය. 3. ශිඛාව ; මුදුන ; මස්තකය. 4. මයුරයා ; මොනරා. 5. ගින්න ; අග්නිය. [වි.] වේළුණු ; වියළුණු.
සිකිගල[නා.] මොනරාගේ ග්‍රීවය.
සිකිණ්ඩියා[නා.] 1. චණ්ඩියා ; චණ්ඩිකම් කරන්නා. 2. වේගයෙන් වැඩ කරන්නට හැකි තැනැත්තා ; කඩිසර පුද්ගලයා.
සිකිදල[නා.ප්‍ර.] ගිනි සිළුව.
සිකිරි[නා.ප්‍ර.] විසිවෙන දිය බිඳු.
සිකුරට[ක්‍රි.වි.] ඇත්තටම ; හරියටම ; නිසැකවම ; ඒකාන්තයෙන්ම.
සිකුරු[වි.] ඒකාන්ත ; නිසැක ; නොවරදින ; නිශ්චිත. [නා.ප්‍ර.] 1. ශුක්‍ර ග්‍රහයා ; සූර්ය ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි ඉතා කිට්ටු ආකාශ වස්තුව ලෙසින් සැලකෙන ග්‍රහලෝකය. 2. ශුක්‍ර ධාතුව.
සිකුරු තරුව[නා.] සිකුරු ග්‍රහයා ; ඉරබටු තරුව ; උදය තරුව.
සිකුලාව(පාරිභා.) [නා.] ප්‍රථම ජීවාංගයාගේ කේතුරූපාකාර කයිටිනීය සැකිල්ල.
සිඛී[නා.ප්‍ර.] 1. ගින්දර ; ගින්න ; අග්නිය. 2. රත් නෙටොල්.
සිගරැට්ටුව[නා.] වියළි දුම්කොළවලින් සාදා කඩදාසි පටියකින් ඔතන ලද දුම්වැටි විශේෂය.
සිගලා, සිගාල, සිඟාල[නා.ප්‍ර.] ශෘංගාලයා ; සිවලා.
සිග්ගිරාව(කථා.) [නා.] සිදුර ; හිල.
සිග්මාකාර(පාරිභා.) [වි.] සිග්මා නමැති ග්‍රීක අක්ෂරයේ හැඩයෙන් යුක්ත.
සිගු, හිගු[වි.] 1. ඉක්මන් ; ශීඝ්‍ර ; යුහු. 2. කෘශ ; කෙට්ටු ; සීන්දෑරි.
සිඞ්ගය[නා.] 1. අඟ ; සතුන්ගේ අං. 2. රාගය ; ඇල්ම ; ආශාව.
සිඞ්ගිවේර[නා.ප්‍ර.] ඉඟුරු.
සිඞ්ගී[නා.ප්‍ර.] රත්රන් විශේෂයක්.
සිඟ[වි.] අඩු ; දුර්ලභ ; ඌන. [නා.ප්‍ර.] 1. ඉඟ. 2. පෙරුම්කායම්.
සිඟනවා[ක්‍රි.] 1. නැති බැරිකම් කියා ඉල්ලා සිටිනවා ; හිඟා කනවා ; යදිනවා. 2. භික්ෂුවක් ගෙන් ගෙට ගොස් පිණ්ඩපාතය ලබා ගන්නවා ; පිඬු සිඟනවා.
සිඟන්නා[නා.] සිඟන තැනැත්තා ; හිඟන්නා.
සිඟමන[නා.] 1. නැති බැරිකම නිසා යමක් ඉල්ලා ගැනීම. 2. ඉල්ලා සිටීමෙන් ලබාගන්නා දෙය. 3. භික්ෂාටනය ; භික්ෂූන් ගෙපිළිවෙළින් ඇවිද ලබාගත් ආහාරය.
සිඟා රැලි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කෙස් රොදවල් ; කුඩා කෙස් රැල්.
සිඟාන[නා.ප්‍ර.] උදැල්ල.
සිඟානා[නා.ප්‍ර.] මඟුල් කඩුව භාර නිලධාරියා ; අසිග්‍රාහකයන්ගේ ප්‍රධානියා.
සිඟාව[නා.] 1. මුදුන. 2. මොනරාගේ හිස මුදුන ; මොනරාගේ කුඩුම්බිය. 3. කොට බැඳ ඇති කොණ්ඩය.
සිඟාළුවා[නා.] අනුන්ගේ ඉඳුල් කන තැනැත්තා ; සිඟන්නා.
සිඟිත්තා[නා.] ඉතා කුඩා ළදරුවා ; පැටියා.
සිඟිති[වි.] කුඩා ; පුංචි.
සිඟිනි[නා.ප්‍ර.] පීඩාව ; කරදරය.
සිඟු[නා.ප්‍ර.] 1. ගෝන, මුව ආදි සතුන්ගේ අං. 2. මුදුන ; මස්තකය. 3. පෙරුංකායම්. 4. කුඩා දේ ; පුංචි දේ. [වි.] කෘශ ; කෙට්ටු.
සිඤ්චනයසිංචනය බ.
සිඤ්ජිත[වි.] නාද කරන ලද ; නාදයෙන් යුතු.
සිටවනවා, සිටුවනවා[ක්‍රි.] 1. නවත්වනවා ; නතර කරනවා ; රඳවා ගන්නවා. 2. බීජ අංකුර ආදිය ඉන්දනවා ; පැළ ආදිය රෝපණය කරනවා.
සිට්රයින්[නා.ප්‍ර.] 1. මැණික් කැපීමට ගන්නා තිරුවාණ ගල් විශේෂයක්. 2. මැණික් විශේෂයක්.
සිට්රස්, සිට්රැස්[නා.ප්‍ර.] දොඩම්, දෙහි, නාරං ආදිය අයත් වන පලතුරු ශාක විශේෂය.
සිට්රික් අම්ල චක්‍රය[නා.] චක්‍රීයව සිදුවන සිට්රික් අම්ලයේ ප්‍රතික්‍රියා මාලාව.
සිට්රික් අම්ලය[නා.] දෙහි, දොඩම් ආදියෙහි ඉස්මවල ඇඹුල් ගතිය ඇති කරන අම්ලය.
සිට්රිලයින්, සිට්රුලයින්[නා.ප්‍ර.] ඔනිතයින් සහ ඇමෝනියා සංයෝජනයෙන් ඇති වන සංයෝගය.
සිට්රේට[නා.] කැටි නොගැසීම සඳහා රුධිරයට එකතු කරන ද්‍රව්‍යයක නාමය.
සිට්ස් දෙවුම(පාරිභා.) [නා.] 1. දිය පුරවා යමකු ඇතුළතෙහි හිඳගත් විට ඒ දියෙන් තුනටිය වැසෙන පරිද්දෙන් වාඩි වී නාන්නට හැකි පළල පැතලි භාජනය. 2. එවැනි භාජනයක වාඩි වී නෑම.
සිටාණ[නා.ප්‍ර.] සිටු තනතුරු ලැබූ තැනැත්තා ; සිටුවරයා.
සිටැඹුව[නා.] සිටු දේවිය ; සිටුවරයාගේ දේවිය.
සිටි අඩියේ(කථා.) [ක්‍රි.වි.] එකවිට ම ; උන්හිටි ගමන්.
සිටි පිය[නා.ප්‍ර.] එසවූ පය හැර අනිත් පය ; බිම තබා ඇති පය.
සිටි පිළිමය[නා.] සිටගෙන සිටින ඉරියවුවෙන් තැනූ පිළිමය ; නැගිට සිටින ආකාරයට තැනූ පිළිමය.
සිටිදාරනේ(කථා.) [ක්‍රි.වි.] හිටි අඩියේ ම ; හිටිවන ම.
සිටිදිය[නා.ප්‍ර.] පවතින්නා වූ ජලය ; තිබෙන ජලය.
සිටිනවා, හිටිනවා[ක්‍රි.] 1. ඉන්නවා ; ජීවත්වෙනවා. 2. නැවතී, රැඳී පසුවෙනවා. 3. පදිංචි ව කල් ගෙවනවා.
සිටිමාන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] අතුගෑමට උපකාරී වන ඉලපත ; මුස්න ආදිය.
සිටිවන[ක්‍රි.වි.] සිටි ආකාරයෙන් ම ; උන් ලෙසට ; උන් ආකාරයට.
සිටිවැට[නා.ප්‍ර.] හිටවන ප්‍රදීපය ; බිම හිටවන ලද පහන ; ටැඹක් මත පහන.
සිටිවියටි[වි.] ස්ථිර ව පිහිටුවීමට කැමති.
සිටු[නා.ප්‍ර.] 1. සිටු තනතුර ලද තැනැත්තා ; සිටුවරයා. 2. පැවැත්ම ; සිටීම. [වි.] සිටියා වූ ; සිටි.
සිටුනා[නා.ප්‍ර.] සිටුවරයන්ගේ ප්‍රධානයා. [ක්‍රි.වි.] සිටිනා ; නැවතී පවත්නා.
සිටුවා පස් ගහනවා[ක්‍රි.] පණ පිටින් සිටුවා මැටි ගසා මරණයට පත් කිරීමේ දඬුවම.
සිටුසේසත[නා.] 1. සිටු තනතුර. 2. සිටුබවෙහි සංකේතය.
සිඩරයිට්[නා.ප්‍ර.] ස්වාභාවික අයන් කාබනේට් වර්ගයක්.
සිත ගන්නවා[ක්‍රි.] කැමැත්ත ලබා ගන්නවා ; ආදරය දිනා ගන්නවා.
සිත සිතු[නා.] 1. චිත්තය ; අරමුණු දැනීමේ ඉන්ද්‍රිය ; මන ; මනස. 2. මඳ සිනාව ; සයාකාර වූ සිනාවන්ගෙන් එකක්. 3. චිත්‍රය ; සිතුවම. 4. නැකත් දොළසින් එකක නාමය. 5. කිවි ග්‍රහයා. 6. පැණිරස ද්‍රව්‍යයක් ; සීනි. 7. මුනි ; උතුමා. 8. රිදී. 9. සුදුපාසානම්. 10. කපුරු. [වි.] 1. ශ්වේත ; සුදුපැහැ. 2. රම්‍ය ; විසිතුරු.
සිතකාමී, හිතකාමි[වි.] යහපත කැමති ; අභිවෘද්ධිය ඇති කිරීමට කැමති.
සිතඟ, සිතැඟි[වි.] චිත්තානුකූල ; චිත්ත අභිලාෂ පරිදි.
සිතට ගන්නවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. යම්කිසි පාඩමක් වැනි දෙයක් හොඳින් අසා සිට සිතෙහි තැන්පත් කරගන්නවා. 2. ඕනෑවට වඩා තමුන්ගේ තත්ත්වය ගැන ආඩම්බර වෙනවා.
සිතවු[නා.ප්‍ර.] විකාරය ; උමතුව.
සිත් අලවනවා[ක්‍රි.] සිත ඇද ගන්නවා ; චිත්තාකර්ෂණය කරනවා.
සිත් අසර[නා.] සිත පිළිබඳ පවතින ආකාරය ; චිත්ත ප්‍රවෘත්තිය.
සිත් ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. සිත ආකර්ෂණයට පත් කරනවා ; සිත අලවනවා. 2. සිත දිනා ගන්නවා ; යමක් ලබා ගැනීමට හෝ කර ගැනීමට කෙනෙකුන්ගේ සිත සතුටු කරනවා.
සිත් තුරඟ[නා.ප්‍ර.] සුදු අශ්වයා ; ශ්වේත වර්ණ අශ්වයා.
සිත් දිය[නා.] ශීත ජලය ; සිසිල් ජලය.
සිත් දෙනවා[ක්‍රි.] යමක් කරන්නට හිත නැමෙනවා ; යමක් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරනවා.
සිත් පෙවෙත[නා.] සිතෙහි පැවැත්ම ; චිත්ත ප්‍රවෘත්තිය.
සිත් විසීගිය[ක්‍රි.වි.] සිත් වසඟ කරගත් ; චිත්තය වසග කරගත්තා වූ.
සිත් විසුදිය[නා.] සිතෙහි පිරිසිදු බව ; චිත්ත විශුද්ධිය.
සිත් සතන්[නා.ප්‍ර.] සිත ; චිත්ත සන්තානය ; අඛණ්ඩ ව ක්‍රියාත්මක වන සිත.
සිත් හසර[නා.ප්‍ර.] සිතෙහි හැසිරීම ; චිත්තාචාරය.
සිත්කම්[නා.ප්‍ර.] චිත්‍ර කර්මය අඳින ලද රූපය.
සිත්කරුවා[නා.] චිත්‍ර ශිල්පියා ; චිත්‍ර කර්මයෙහි යෙදෙන තැනැත්තා.
සිත්කලු[වි.] මනහර ; සිතට කල්‍ය වූ ; සිත පිනවන.
සිත්තම[නා.] චිත්‍රය ; රේඛා වර්ණ ආදිය මාධ්‍ය වශයෙන් ගෙන යම් මතුපිටක අඳින ලද්ද.
සිත්තම් පෝරුව[නා.] චිත්‍ර ඇඳීම සඳහා උපයෝගී කරගනු ලබන ලෑල්ල.
සිත්තරා[නා.] චිත්‍රකාරයා ; චිත්‍ර ශිල්පියා.
සිත්නාම පද[නා.ප්‍ර.] ප්‍රහේලිකාව ; ගැටලුව.
සිත්පිත්[නා.ප්‍ර.] 1. සිත ; හදවත. 2. කාරුණික හදවත.
සිත්මුවා[වි.] සිතින් නිපන් ; චිත්තයෙන් හටගත් ; චින්තන වලින් සෑදුණු ; කල්පිත.
සිත්වට[නා.ප්‍ර.] චිත්ත වෘත්තිය ; සිතේ අදහස.
සිතාභ, සිතාභු[නා.ප්‍ර.] කපුරු.
සිතාමතා[ක්‍රි.වි.] හොඳ හැටි කල්පනා කර ; හොඳින් හිතා බලා ; සවිඥානක ව.
සිතාම්බර, සිතාම්බර පට්ටය[නා.] 1. භෞතික වශයෙන් දක්නට නැති සළුව ; ඇසට නොපෙනෙන හා අතින් ස්පර්ශ කිරීමට නොහැකි වස්ත්‍රය. 2. නොපවතිතත් පවතිතැයි සිතා ගන්නා දෙය.
සිතාරය[නා.] තත් ආශ්‍රිත ව ස්වර නැංවිය හැකි භාරතීය වාද්‍ය භාණ්ඩයක්.
සිතාසිය[නා.] අධිකරණය ඉදිරියේ පෙනී සිටීම සඳහා උසාවියක් මගින් නිකුත් කරන නිවේදනය.
සිතැඟිය[නා.] සිතෙහි අදහස ; අභිප්‍රාය.
සිතිකදණ්ඩ දීපය[නා.] ඉටියෙන් කරන ලද දඬුවැට පහන.
සිතියම[නා.] 1. සිතුවම ; චිත්‍රය. 2. ලොකු කුඩා කවර හෝ ප්‍රදේශයක භූගෝලීය ආදී විස්තර සටහන් කර ඇති නිරූපණය ; චිත්‍රය.
සිතියම් චුල්ලිකාව(පාරිභා.) [නා.] සිතියමක ලක්ෂ්‍ය හඳුනා ගැනීම පිණිස තිබෙන දිගට හා හරහට ඉරි ඇඳි සිදුරු සහිත වැස්ම.
සිතියම් පට[නා.ප්‍ර.] සිතුවම් කළ රෙද්ද ; චිත්‍ර ඇඳි වස්ත්‍රය.
සිතියම් ප්‍රක්ෂේපණය[නා.] ගෝලාකාර, එනම් ත්‍රිමාන, පෘථිවිය පෙතැලි ද්විමාන මතුපිටක හැකිතාක් නිවැරදිව නිරූපනය කිරීම සඳහා යොදා ගැනෙන උපක්‍රමය.
සිතියම් විද්‍යාව[නා.] සිතියම් හා සටහන් ඇඳීමේ ශාස්ත්‍රය.
සිතිවිල්ල, සිතුවිල්ල[නා.] අදහස ; කල්පනාව.
සිතු[නා.ප්‍ර.] 1. සිත. 2. සුනු සහල්. 3. පළොල් ගස.
සිතු මතය[නා.] තනි කැමැත්ත.
සිතු රඟ[ක්‍රි.වි.] සිත් වූ පරිදි ; සිතේ හැටියට.
සිතු රුවන[නා.] චින්තා මාණික්‍ය රත්නය.
සිතුනතු කරනවා[ක්‍රි.] සිත නැඹුරු කරනවා ; තමන් වෙතට යොමු කරනවා ; සිත අවනත කරගන්නවා.
සිතුමිණ, සිත්මිණ[නා.ප්‍ර.] සිතු පැතු දේ දෙතැයි සැලකෙන මැණික ; චින්තා මාණික්‍යය.
සිතුරු[වි.] විසිතුරු ; අලංකාර.
සිතුරුකම[නා.] චිත්‍ර කර්මාන්තය ; චිත්‍ර ශිල්පය.
සිතුවක්[නා.ප්‍ර.] අභිප්‍රාය වූ දෙය ; තමා අදහස් කළ දෑ.
සිතුවක්කාර[වි.] තමා සිතන දෙයක් කරන ; තමාගේ ම අදහස් ක්‍රියාත්මක කරන ; හිතුවක්කාර.
සිථිල[වි.] ලිහිල් ; සරල ; මෘදු.
සිථිලය[නා.] ලිහිල් අකුර ; අල්ප ප්‍රාණ අක්ෂරය ; සිථිලාක්ෂරය.
සිථිලිකරණය[නා.] ලිහිල් කිරීම ; සරල කිරීම.
සිද[නා.ප්‍ර.] 1. ඡිද්‍රය ; සිදුර ; හිල. 2. දේවතා කොට්ඨාසයක්. 3. සිද්ධාංගනාව. 4. බිංදුව ; බිඳ.
සිදත[නා.ප්‍ර.] 1. සිද්ධාන්තය ; සාධක දැක්වීමෙන් ස්ථිර කළ මතය ; සත්‍ය වූ නිගමනය. 2. චිත්ත ඒකාග්‍රතාව ; සමාධිය.
සිදඹුව[නා.] සිද්ධාංගනාව ; සිද්ධ දේවතාවිය.
සිද්[නා.ප්‍ර.] ඉටුවීම ; සිද්ධ වීම.
සිද්ද පත්තිනි[නා.ප්‍ර.] යහපත ගෙන දෙන පත්තිනි දෙවඟන.
සිද්ධ[වි.] 1. සිදු වූ ; ඉෂ්ට වූ. 2. නිපන් ; හටගත්. 3. නිශ්චිත ; තීරණය කළ. 4. සැබෑ යයි පිළිගනු ලැබූ. 5. ජය ලැබූ. 6. ඍද්ධිමත්. 7. ප්‍රසිද්ධ කීර්තිමත් 8. දීප්තිමත් : බබළන. [නා.ප්‍ර.] 1. දේව කොට්ඨාසයක්. 2. ලුණු වර්ගයක නාමය. 3. සීනි. කළුඅත්තන.
සිද්ධ ක්ෂේත්‍ර[නා.ප්‍ර.] 1. පුණ්‍ය වූ භූමිය ; ශුද්ධ භූමිය. 2. ඍෂීන් වාසය කරන ස්ථානය. 3. සිද්ධ නම් දේවතා කොට්ඨාසය වසන ප්‍රදේශය.
සිද්ධ ධාතු[නා.ප්‍ර.] රසදිය.
සිද්ධ යකඩ[නා.ප්‍ර.] කාබන් අංශු මාත්‍රයක් පමණක් සමඟ මිශ්‍ර වූ යකඩ.
සිද්ධ ස්ථානය[නා.] පූජනීය ස්ථානය ; පුණ්‍ය භූමිය.
සිද්ධම්[අව්‍ය.] ‛යහපතක් වේවා' යන අරුතින් ලේඛනයක ආරම්භයේ යොදන ආශීර්වාද පදයක්.
සිද්ධාඞ්ගනාව[නා.] සිද්ධ නම් දේවතා කොට්ඨාසයට අයත් දෙවඟන.
සිද්ධාන්තය[නා.] සාධක ආදිය දැක්වීමෙන් ස්ථිර කළ මතය ; සත්‍ය වූ නිගමනය.
සිද්ධාර්ථ[වි.] වැඩක් සිදුවන ; යහපතක් වන. [නා.ප්‍ර.] 1. සූවිසි බුදුරජාණන් වහන්සේලා අතුරින් එක් බුදුවරයකුගේ නාමය. 2. ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ගිහි නාමය.
සිද්ධි කරගන්නවා[ක්‍රි.) ජප කර ගන්නවා ; යාතු කර්මවල දී මන්ත්‍ර ජප කිරීම් ආදියෙන් තෙල් අඳුන් ආදියෙහි ගුප්ත ශක්තිය වැඩි කරනවා.
සිද්ධි කාරකයා[නා.] සිදුවීමක් කරන්නා.
සිද්ධි ලාභය[නා.] ගුප්ත බලය දියුණු කිරීම.
සිද්ධිය[නා.] 1. සිදු වූ දෙය ; සිදුවීම. 2. යහපත අභිවෘද්ධිය. 3. නිශ්චය. 4. දේව ආදි භූත ගණයාට පමණක් සතු බල අට. 5. නඩුවකට අයත් ප්‍රශ්න පිළිබඳ කාරණාව. 6. මන්ත්‍ර විද්‍යාවට සම්බන්ධ බලය ; ගුප්ත බලය.
සිද්ධිරස්තු(අව්‍ය.) [නා.ප්‍ර.] යහපතක් වේවා’ යන අරුත් පැවසෙන ආශීර්වාද පාඨයක්.
සිද්ධිවාචක[වි.] සිද්ධියක් ප්‍රකාශ වන ; සිද්ධියක් සම්බන්ධ.
සිදාදිය[නා.] නගරය ; නගරබද ප්‍රදේශය.
සිදු[නා.ප්‍ර.] 1. ඉපදීම ; උත්පත්තිය. 2. සිද්ධ කිරීම ; ඉටු කිරීම. 3. කපුටා. 4. මුහුද ; සාගරය. 5. දේවතා කොට්ඨාසයක්.
සිදුර[නා.] 1. හිල ; ඡිද්‍රය. 2. දෝෂය ; වරද. 3. ඉඩ ; අතර.
සිදුරුපත, සිදුරුපොත(කථා.) [නා.] ලෝහ වැඩ සඳහා භාවිත කරනු ලබන සිදුරක් සහිත තහඩුවක්.
සිදුහත්[නා.ප්‍ර.] 1. බුදුවීමට පෙර ගෞතම බුදුරදුන්ගේ නාමය ; සිද්ධාර්ථ. 2. කුඩා ඇට වර්ගයක් ; අඹ.
සින[නා.ප්‍ර.] 1. සිනාව. 2. සිංහයා.
සිනකර[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ සඳහා ගැනෙන ක්ෂාර වර්ගයක් ; සීනක්කාරම්.
සිනකර ජනක ධාතු[නා.ප්‍ර.] ලෝහ වර්ගයක් ; පස් සෑදීමට ආධාර වන මූල ද්‍රව්‍ය විශේෂයක්.
සිනමාව[නා.] 1. චිත්‍රපටය. 2. චිත්‍රපට කලාව.
සින්ක්[නා.ප්‍ර.] පිත්තල ආදි මිශ්‍ර ලෝහ සෑදීමටත්, ගැල්වනයිස් කිරීමටත් ගනු ලබන සුදු ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යය.
සින්ක් ඔක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රත් කළ විට කහ පැහැයට හැරෙන, නිවෙන විට මුල් පැහැය ම ගන්නා සුදු අස්ඵටික කුඩු විශේෂයක්.
සින්ක් ක්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හයිඩ්‍රජන් වායුව තැනීමේ දී ඉතිරි වන රසායනික මූල සංයෝගයක්.
සින්ක් තහඩුව[නා.] තුත්තනාගම් ආලේප කළ යකඩ තහඩුව.
සින්ක් බ්ලෙන්ඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තුත්තනාගම් ලෝපස් වර්ගයක්.
සින්ක් මැංගනයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සින්ක් ලවණ ද වැඩිපුර සින්ක් ඔක්සයිඩ් ද, අන්තර්ගත රත් වූ ද්‍රාවණයක දී පොටෑසියම් ප’මැංගනේට් සමග අනුමාපනය කිරීමෙන් සෑදෙන මූල ද්‍රව්‍යය.
සින්ක් ලවණය[නා.] වර්ණයකින් තොර බොහෝ විට ජලයේ දිය වන රසායනික සංයෝගයක්.
සින්ක් සල්පයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බොහෝ විට ජලයේ ද්‍රාව්‍ය වන අවර්ණ රසායනික සංයෝගයක්.
සින්ක් සල්පේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තනුක සල්පියුරික් අම්ලය සින්ක් කෙරෙහි හෝ සින්ක් ඔක්සයිඩ හෝ හයිඩ්‍රොක්සයිඩ කෙරෙහි ක්‍රියා කිරීමෙන් සෑදෙන ද්‍රාවණය.
සින්ක්‍රෝටෝනය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා අධික වේගවලට ත්වරණ කිරීම සඳහා භාවිත කරන උපක්‍රමවලින් එකක්.
සින්කෝනා[නා.ප්‍ර.] මැලේරියාවට ඖෂධ ව පැවති ක්විනීන් හා සින්කොන්ඩයින් සපයන ශාකය.
සින්ටර[නා.ප්‍ර.] උණුදිය උල්පත් අසල තැන්පත් වන ද්‍රව්‍යයක්.
සින්ඩක්ටිලා[නා.ප්‍ර.] සත්ත්ව හා ශාක වර්ග අයත් ගෝත්‍ර කාණ්ඩයක්.
සින්තටික්, සින්තෙටික්[වි.] ස්වාභාවික නොවූ ; කෘත්‍රිම.
සින්දුර, සින්දූරම්[නා.ප්‍ර.] 1. රස බෙහෙත ; රස භෂ්ම චූර්ණය. 2. රතු ඊයම්.
සින්දුව[නා.] ගැයීමට හැකි වන පරිදි භාෂා මාධ්‍යයෙන් කරන ලද ප්‍රබන්ධය ; ගීය.
සින්ධව[නා.ප්‍ර.] සින්ධු දේශයෙහි උපන් අශ්වයා ; සෛන්ධවයා.
සින්ධුර[නා.ප්‍ර.] ඇතා.
සින්න[වි.] අයිති ; හිමි ; උකසට ගැනීමෙන් හිමි වුණු.
සින්න කරනවා[ක්‍රි.] දේපොළක් හෝ වටිනා භාණ්ඩයක් ඇපයට තබා ණයක් ගත් විට ගිවිස ගත් පරිදි ඒ ණය මුදල ගෙවා ගත නොහැකි වූ විට ණයහිමියා ඒ දේපොළ තමා සතූ කර ගන්නවා.
සින්නක්කරය[නා.] දේපළක් පිළිබඳ ව සියලු අයිතිය ; නීත්‍යනුකූල ව ලබා ඇති හිමිකම.
සින්නය[නා.] අයිතිය ; හිමිකම ; උරුමය.
සිනාන[නා.ප්‍ර.] නෑම ; ස්නානය.
සිනාරසය[නා.ප්‍ර.] සිනාවෙන් ලබන වින්දනය ; සිනාවෙන් ලබන සතුට.
සිනාව[නා.] මුහුණින් ප්‍රකාශ වන සතුට ; හසනය ; හිනාව.
සිනාසෙනවා[ක්‍රි.] හිනාවෙනවා ; දසන් විදහා ප්‍රසන්න ස්වභාවයකින් මුව විවර කර දක්වනවා.
සිනැප්සිස්[නා.ප්‍ර.] ස්නායු බිල දෙකක් අතර ඇති කපොල්ල.
සිනිකඳ[නා.ප්‍ර.] ජල යාත්‍රාවක් නවත්වා රඳවා ගැනීම සඳහා දිය පත්ලට බස්සන බර උපකරණය ; නැංගුරම ; සිනිය.
සිනික්කු වෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] ප්‍රමාද වෙනවා ; සුනංගු වෙනවා.
සිනිග්ධ[වි.] මෘදු ; සිනිඳු ; සිහින්.
සිනිදස[නා.ප්‍ර.] සෙනෙහස ; ස්නේහය.
සිනිදු, සිනිඳු[වි.] 1. මෘදු ; මොළොක් ගතියෙන් යුතු. 2. ඝන නොවූ; තුනී.
සිනෙළිය[නා.] කෙන්ද ; කුඩා නාරටියක් වැනි දෙය.
සිනේ, සිනේහ[නා.ප්‍ර.] 1. සිනාව; හිනාව. 2. ආදරය ; ස්නේහය.
සිඳ බිඳ දමනවා[ක්‍රි.] කඩා විනාශ කර දානවා ; කපා කොටා දමනවා ; විනාශ කර දමනවා.
සිඳගන්නවා[ක්‍රි.] 1. තැම්බීමේ දී වතුර ප්‍රමාණය අඩුකර ගන්නවා ; සාරය ඉතුරු වන සේ හිඳිනවා. 2. තුවාල කරගන්නවා ; කපා ගන්නවා.
සිඳිනවා[ක්‍රි.] 1. කපනවා ; කැබලි කරනවා ; ඡේදනය කරනවා. 2. දුරු කරනවා ; නැති කරනවා. 3. කඩා දමනවා ; ඡින්න කරනවා. 4. තුවාල කරනවා. 5. උගුල්ලනවා. 6. කසාය, තෙල් ආදිය යම්කිසි වතුර ප්‍රමාණයක් දමා අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට හිඳගන්නවා.
සිඳී දිය[නා.ප්‍ර.] යම්කිසි ඖෂධයක් දමා සිඳවන ලද ජලය ; කසාය මෙන් සිඳ ගත් බෙහෙත් වතුර.
සිඳී බිඳී යනවා[ක්‍රි.] කැඩී වෙන් වී යනවා ; විභේදනය වෙනවා.
සිඳු[නා.ප්‍ර.] 1. මුහුද ; සාගරය ; සමුදුර. 2. නදිය ; ගංගාව. 3. ජලය ; දිය. 4. සහිඳලුණු. 5. සින්ධු දේශය.
සිඳුම්[නා.ප්‍ර.] 1. සිදුර ; හිල ; ඡිද්‍රය. 2. සිඳීම ; කැපීම ; ඡේදනය.
සිඳුරන[නා.ප්‍ර.] හස්තියා ; ඇතා.
සිඳුරළ[නා.ප්‍ර.] සාගරයේ රළ ; මුහුදු රළ.
සිඳුවන්[නා.ප්‍ර.] වැසි වලාකුළ.
සිඳෙනවා[ක්‍රි.] 1. යමක වතුර හෝ යම්කිසි ද්‍රවයක් හිඳී යනවා ; නැති වී යනවා (ගංගා ආදිය) වේලී යනවා ; තෙතමනය නැති ව යනවා ; වියළි භාවයක් ඇති කරනවා. 2. නැති වී යනවා ; තුරන් වී යනවා ; දුරු වෙනවා ; මිදෙනවා.
සිප[නා.] ශිල්පය ; ශාස්ත්‍රය.
සිපගන්නවා[ක්‍රි.] වැලඳ ගන්නවා ; ආලිඞ්ගනය කරනවා ; සිඹිනවා.
සිපත, සිපත්‍රය[නා.] අසිපත ; කඩුව.
සිපයි, සිපොයි[නා.ප්‍ර.] කුලියට හේවාකම් කළ භටයෝ ; කුලී හේවායෝ.
සිප්[නා.ප්‍ර.] 1. ශිල්පය ; ශාස්ත්‍රය. 2. තාරකාව.
සිප්කම්[නා.ප්‍ර.] ශිල්ප කර්මාන්ත ; ශිල්පය සම්බන්ධ කර්මාන්ත.
සිප්පම[නා.] 1. කැබැල්ල. 2. සමූහයක් එක් කොට බැඳි මිටිය ; පොට්ටනිය ; පොදිය.
සිප්පමද[නා.] ශිල්ප දැනීම නිසා ඇති වන මානය ; ශාස්ත්‍ර දැනුමින් ඇති වන ආඩම්බරය.
සිප්පි[නා.ප්‍ර.] 1. පියන් දෙකකින් වැසුණු මොළොක් ශරීරයක් ඇති මෘද්වංගී සත්ත්ව විශේෂය ; බෙල්ලන් අයත් වන වර්ගය. 2. අතුණු බහන් ඇසුරෙහි වසන පණු විශේෂයක්.
සිප්පි කටුව[නා.] සිප්පි වර්ගයට අයත් සත්ත්ව විශේෂයෙහි ශරීරය වැසී ඇති පිට පොත්ත ; බෙලි කටුව.
සිප්පි බොත්තම[නා.] මුතු සහිත බෙල්ලන්ගේ දිලිසෙන කටුවෙන් සෑදූ බොත්තම හෝ ඒ ස්වරූපයට ම කෘත්‍රිම ලෙස සෑදූ බොත්තම.
සිප්පි ස්තරය[නා.] සිප්පි කටුවේ ඇතුළු පැත්තේ තිබෙන මුතු මෙන් දිලිසෙන ස්තරය.
සිප්සතර[නා.ප්‍ර.] ශිල්ප ශාස්ත්‍රය.
සිපාචාර[නා.ප්‍ර.] සිපීමෙන් කරන ආචාර ; ආලිඞ්ගනයෙන් කරන ආචාරය.
සිපි[නා.ප්‍ර.] 1. මුහුදේ වසන මෘද්වංශී සත්ත්වයෙක් ; සක්බෙල්ලා. 2. සක්බිලි කටු ; සිප්පි කටු.
සිපිකරු[නා.ප්‍ර.] ශිල්ප ඥානය ඇත්තා ; ශිල්පය දන්නා පුද්ගලයා ; ශිල්පියා.
සිපිරිගෙය[නා.] සිරකරුවන් රඳවා ඇති ස්ථානය ; හිරගෙදර ; බන්ධනාගාරය.
සිපොනැප්ටෙරා[නා.ප්‍ර.] මැක්කා අයත් සත්ත්ව ගෝත්‍රය.
සිබ්බනකාර කුල[නා.ප්‍ර.] මැහුම් කර්මාන්තය අයත් කුලය ; සන්නාලි වංශය.
සිබ්බනය[නා.] මැහීම ; ගෙත්තම් කිරීම.
සිබිඩ්ඩ, සිවිඩ්ඩ(කථා.) [නා.] කොස් ඇටයේ පොත්තට පිටින් ඇති සිනිඳු සිවිය.
සිබිල්ල[නා.] ගස්වල දිරාගිය පොත්ත.
සිබෝරියම[නා.] (ක්‍රිස්ති.) සත්ප්‍රසාද පූපය තබන පාත්‍රය.
සිඹිනවා[ක්‍රි.] 1. සිප ගන්නවා. 2. ආඝ්‍රාණය කරනවා ; (යමක් මුවට ළං කිරීමෙන්) ගඳ සුවඳ ආඝ්‍රාණය කරනවා.
සිඹිලිය(කථා.) [නා.] කෙණ්ඩි විශේෂයක් ; පිනිදිය ආදිය ඉසීම පිණිස භාවිත කෙරෙන සිදුරු සහිත කෙමිය ඇති කෙණ්ඩිය.
සිය[නා.ප්‍ර.] 1. සියය. 2. චිතකය ; දරසෑය. 3. නිරන්තරය. [වි.] ස්වකීය ; තමන්ගේ ම.
සියක් ලක්ෂය[නා.] ලක්ෂ සියයක ප්‍රමාණය ; කෝටිය.
සියකෙළ[නා.ප්‍ර.] සියක් කෝටිය.
සියත[නා.] ස්වකීය හස්තය ; තම අත.
සියදෑ මිදිපැන්[නා.ප්‍ර.] මිදියුෂ ; මිදි පලින් පෙරා ගත් බීම (දිය නුමුසු මිදි පැන් විය හැකියි).
සියන[නා.] ඡදනය ; වහල ; පියස්ස.
සියන් තලය[නා.] සියනට හෙවත් වහලට යටින් දැව හෝ අන් ලෑලි වර්ගයකින් යොදන තට්ටුව ; සිවිලිම.
සියපත[නා.] ශත පත්‍රය ; නෙළුම්මල ; පියුම.
සියපත්[වි.] සියගණන් පත්‍ර ඇති.
සියපත්සිය[නා.ප්‍ර.] පෙති සියයක් ඇති පද්මයෙහි ස්වකීයයා වන සූර්යයා ; ඉර.
සියපා[නා.ප්‍ර.] 1. පාද සියගණනක් ඇත්තා ; පත්තෑයා. 2. සූර්යයා. 3. ශතපාකය.
සියබස්[නා.ප්‍ර.] ස්වකීය භාෂාව ; තමන්ගේ බස ; මව්බස.
සියය[නා.] අනූනවයට එකක් වැඩි ගණන ; දහයේ ඒවා දහගුණයක ප්‍රමාණය ; ශත සංඛ්‍යාව ; සීය.
සියරට[නා.ප්‍ර.] තමන්ගේ රට ; ස්වකීය දේශය.
සියරු[නා.ප්‍ර.] සමර්ථයා ; දක්ෂයා. [වි.] සතර ; සිවු.
සියල, සියලු, සියල්[වි.] සකල ; හැම ; සැම ; සර්ව ; මුළු.
සියල්ල[නා.] හැමදෙය ; සියලු දේ ; සමස්තය ; මුළුල්ල.
සියහ[වි.] නිතර ; හැමවිට ; නිරතුරු ව.
සියා[නා.ප්‍ර.] දරසෑය ; චිතකය.
සියාය[නා.] උල ; සංකුව ; මිනී දැවීමේදී භාවිත කරන උපකරණය.
සියු[වි.] 1. හතරකින් යුත් ; සිවු ; චතුර්විධ. 2. චුත වන.
සියුඅරක්[නා.ප්‍ර.] සතර ආකාර ආරක්ෂාව ; බුද්ධානුස්මෘති, ධර්මානුස්මෘති, සංඝානුස්මෘති, අනිත්‍යය යන ආරක්ෂා සතර.
සියුකන්[නා.ප්‍ර.] කොන් සතර ; සිවුකොන්.
සියුක්[නා.ප්‍ර.] චතුෂ්කය.
සියුකු[නා.ප්‍ර.] 1. සතරවැන්න ; චතුෂ්කය. 2. සතර මං සන්ධිය ; සියු මඟක් ඇති සන්ධිය.
සියුත[වි.] චතුර්ථ ; සිවු.
සියුපසය[නා.] ගිහියන් විසින් භික්ෂූන් වහන්සේට සැපයෙන චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලාන ප්‍රත්‍යය යන සතර ; සිව්පසය.
සියුපාවා[නා.] පාද සතරක් ඇති සතා ; සිව්පාවා.
සියුපිරිස්[නා.ප්‍ර.] සිව් පිරිස ; භික්ෂු, භික්ෂුණී, උපාසක, උපාසිකා යන සිව් කොටස.
සියුපූ[වි.] පාද සතරක් ඇති චතුප්පාද ; සිවුපා.
සියුබුමු[නා.ප්‍ර.] අපායභූමි, කාම සුගතිභූමි, රූපාවචර භූමි, අරූපාවචර භූමි යන සතර. [වි.] තට්ටු හතරකින් යුතු ; මහල් හතරක් ඇති.
සියුමලු, සියුමැලි[වි.] තද හෝ රළු නැති ; ඉතා මොළොක් ; මෘදු ; සුකුමාර ; සුකුමාල.
සියුම්[වි.] 1. ඉතා කුඩා ; ඇසට නොපෙනෙන තරම් කුඩා වූ. 2. සූක්ෂ්ම; තියුණු ; කාරණය වහා වැටහෙන ; තීක්ෂණ. 3. වහා කැපෙන සුළු ; මුවහත්. 4. ඉතා සිනිඳු ; සිහින් ; සුඛුම.
සියුම් වගාව[නා.] ඉඩමකින් උ උපරිම අස්වැන්නක් ලබා ගැනීමේ වැවිලි ක්‍රමය ; වපසරිය වැඩි නොකොට පලදාව වැඩිකර ගැනීම.
සියුමියුරු[නා.ප්‍ර.] චතුමධුර ; සප්පි, නවනීත, මධු, සක්ඛරා යන මිහිරි වර්ග හතර.
සියුරග සමන්නා අඳුර[නා.] අංග සතරක් සම්පූර්ණ වූ ගන අඳුර ; අමාවක, මැදියම්රිය, ඝනවනාන්තරය, වැහි වලාවෙන් වැසුණු අහස යන අංග සතරින් යුක්ත වූ අන්ධකාරය ; අන්ධකාරයේ අති උග්‍රතම අවස්ථාව.
සියුරඟ සෙනඟ[නා.ප්‍ර.] අංග හතරකින් සම්පූර්ණ වූ සේනාව ; ඇත්, අස්, රිය, පාබල යන කොටස් හතරකින් යුක්ත වූ යුද සේනාව.
සියුරාසැකි[නා.ප්‍ර.] සතර අසඞ්ඛය.
සියුරුහන් බානවා[ක්‍රි.] දෙතොල එකට එකතු කොට පිඹීමෙන් හඬ නඟනවා ; උරුවන් බානවා.
සියුවත[නා.] මුහුණු හතරක් ඇති තැනැත්තා ; මහා බ්‍රහ්මයා.
සියුසස්[නා.ප්‍ර.] (අභි.) චතුස්සත්‍යය ; චතුරාර්ය සත්‍යය ; බුදුන් වහන්සේ ලොවට හෙළි කළ දුක, දුකට හේතුව, දුක නැති කිරීම (නිර්වාණය) දුක නැති කිරීමේ මඟ යන සත්‍ය හතර.
සියුසැට ආභරණ[නා.ප්‍ර.] ආභරණ සැටසතර ; සිව්සැටබරණ.
සියෙව්සිරි, සියොසිරි[නා.ප්‍ර.] සමූහයක් එක් වූ තැන ඇති ශෝභාව ; සමාගම් ශ්‍රීය.
සියො[වි.] 1. ස්වකීය ; තමන්ට අයත් වූ. 2. එකතු වූ ; සමඟි වූ.
සියොත්[නා.ප්‍ර.] 1. පක්‍ෂියා ; කුරුල්ලා. 2. කෑඳැත්තා.
සියොලඟ[නා.ප්‍ර.] සියලු ශරීරය ; මුළු සිරුර.
සිර[නා.ප්‍ර.] මුදුන ; මස්තකය ; හිස ; ශීර්ෂය.
සිරක්නා[නා.ප්‍ර.] පරිබ්‍රාජකයා ; පැවිද්දා.
සිරක්නි[නා.ප්‍ර.] සිල් රක්නා තැනැත්තිය ; පරිබ්‍රාජිකාව.
සිරගෙය[නා.] 1. සිපිරි ගෙය. 2. බාහිර සබඳතාවලින් ගහන ස්ථානය.
සිරබාරය[නා.] සිර කිරීම ; අත් අඩංගුවට ගැනීම.
සිරස[නා.] 1. හිස ; ශීර්ෂය. 2. මාතෘකාව ; තේමාව.
සිරස්(පාරිභා.) [වි.] 1. ක්ෂිතිජ තලයට සෘජුකෝණික. 2. අක්ෂය එල්ලෙහි වූ. 3. ලම්බාකාර.
සිරස් ඛණ්ඩය(පාරිභා.) [නා.] සිරස් ඛණ්ඩාංකය ; තිරස් ඛණ්ඩාංකයක් ඡේදනය කරන අක්ෂයකට සමාන්තර සෘජු රේඛාවක්.
සිරස් ඛාදනය(පාරිභා.) [නා.] සෘජු ලෙස ඛාදනය වීම ; කෙලින් අතට සෝදා පාලුවීම හෝ දිය වී යාම.
සිරස් තලය[නා.] ප්‍රවෘත්තියක අන්තර්ගතය දක්වන මාතෘකාව ; ශීර්ෂ පාඨය ; හෙඩිම.
සිරස් පත[නා.] 1. බුද්ධ ප්‍රතිමාවක හිස මුදුනේ පටන් ඉහළට විහිදෙන සේ සාදා ඇති කොටස. 2. නැට්ටුවන් වැනි අය හිසෙහි පලඳින පලඳනාව.
සිරස් සූල[නා.ප්‍ර.] හිසේ කැක්කුම ; හිසරුදාව.
සිරා වේධය[නා.] වෛද්‍යවරුන් පාවිච්චි කරන ශල්‍ය ආයුධයක් ; නහර විදින කටුවක්.
සිරි[නා.ප්‍ර.] 1. ශෝභාව ; ලස්සන ; විසිතුර. 2. සම්පත ; සෞභාග්‍යය. 3. සිරිකත ; ලක්ෂ්මී. 4. හැටි ; අන්දම ; විලාසය ; ස්වරූපය. 5. පින ; පුණ්‍යය ; කුසලය. 6. ආයුධය ; කුඩා කටුව. 7. ඡන්දසක නාමය. 8. ගස් වර්ගයක නාමය ; බෙලි. 9. ඉර ; හිරු ; සූර්යයා. 10. හැකිලීම ; හිරි වැටීම ; ස්පර්ශය ; නොදැනීම. 11. හැසිරීම ; සංචාරය. 12. නගුල.
සිරි යහන[නා.] රාජාදි උතුමන්ගේ ඇඳ ; ශ්‍රී යහනය ; සිරි සයන.
සිරිංගය[නා.] 1. රහස් මඟ ; ගූඪ මාර්ගය. 2. සතුන්ගේ අඟ ; ශෘංගය.
සිරිංගි, සිරිඟි[නා.ප්‍ර.] හලාහල විස ; උග්‍ර විස වර්ගයක්.
සිරිංජය, සිරිංජිය(පාරිභා.) [නා.] දියර ඉසීම හෝ බේත් විදීම ආදිය සඳහා භාවිත කරන සිලින්ඩරාකාර බටයක් සහිත උපකරණයක්.
සිරිංසප[නා.ප්‍ර.] සර්ප ආදි දීර්ඝ සත්ත්වයෝ ; බඩගා යන සත්ත්වයෝ.
සිරිකඩ, හිරිකඩ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. වැස්ස වහින විට විසි වන සිහින් වැසි බිඳු. 2. සඳුන් ; චන්දන. 3. අල්තාරයට දමන වස්ත්‍රය.
සිරිකත[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවියන්ගේ භාර්යාව ; ශ්‍රී කාන්තාව ; ලක්ෂ්මිය.
සිරිකත්[නා.ප්‍ර.] කණේ පලඳින ස්ත්‍රී ආභරණයක්.
සිරිකම[නා.] හපන්කම ; දක්ෂතාව ; සාමාර්ථ්‍යය.
සිරික්කි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. පොඩි එකී ; කුඩා දැරිය. 2. සිනාව.
සිරිකිත, හිරිකත(කථා.) [වි.] පිළිකුල් උපදවන ; අපිරිසිදු ; හිතේ අප්‍රසන්නතාවක් ඇති කරන.
සිරිගබ[නා.] ශ්‍රී ගර්භය ; රජු නිදනා ගෙය ; සිරිහේ.
සිරිගේ, සිරිගෙ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ගෘහය ; ශ්‍රියාව රඳන ස්ථානය.
සිරිඟර[නා.ප්‍ර.] 1. නාට්‍ය රස නවයෙන් එකක් වන ශෘංගාරය. 2. ආකාරය ; ලීලාව. 3. අංගරාග ; අඳුන්. 4. කාමාශාව. 5. මධුර රසය. 6. විෂ අඹ.
සිරිඟරමඩු[නා.ප්‍ර.] ශෘංගාර මණ්ඩපය ; කාම සම්භෝගය පිණිස ඉදි වූ මණ්ඩපය.
සිරිත[නා.] 1. චාරිත්‍රය ; පුරුද්ද ; නො කඩවා අනුගමනය කරගෙන යනු ලබන පිළිවෙත. 2. චරිතය ; ජීවිත කථාව. 3. නීති පද්ධතිය ; ව්‍යවස්ථාව. 4. ස්වභාවය ; ආකාරය.
සිරිත් විරිත්[නා.ප්‍ර.] සමාජ සම්මත අනුව කළ යුතු සහ නොකළ යුතු දෑ ; රැකිය යුතු සහ වැළකිය යුතු කටයුතු.
සිරිත් විවාහය[නා.] කුල සිරිත්වලට අනුව කරනු ලබන විවාහය ; නීත්‍යනුකූල විවාහය.
සිරිදුල[වි.] සිරියාවෙන් දිලිසෙන.
සිරිදූ, සිරිදු[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රියා කාන්තාව ; සිරිකත. [වි.] සියලු සැපතින් සපිරුණු.
සිරිනම[නා.] ශ්‍රී නාමය ; රජු සඳහා ව්‍යවහාරයි.
සිරිපති[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු දෙවි ; උවිඳා.
සිරිපතුල[නා.] 1. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රි පාදය ; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී පතුල් ලකුණ ; ලාංඡනය. 2. උත්තමයන්ගේ යටිපතුල.
සිරිපද[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී පාදය ; සිරි පතුල.
සිරිපදලස[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රි පාදයේ සලකුණ ; ශ්‍රී පාද ලාඤ්ඡනය.
සිරිපා යුග[නා.ප්‍ර.] උත්තමයන්ගේ පාද යුග්මය.
සිරිපිටිය[නා.] සුන්දර පෙදෙස ; කෙළිබිම.
සිරිපින්[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී සෞභාග්‍යය ; උතුම් පින.
සිරිපොද[නා.ප්‍ර.] සිහින් (කුඩා) වැහි බින්දු.
සිරිබන්[වි.] කුඩා කඩු පැලඳි ; කඩු පලඳවන ලද.
සිරිබඳනා මඟල්[නා.ප්‍ර.] කඩු පලඳවන උත්සවය ; අභිෂේක මඞ්ගල්‍යය.
සිරිබර, සිරිබර්, සිරිබැරි[වි.] ශ්‍රීයෙන් බර වූ ; බොහෝ වූ සම්පත් ඇති.
සිරිබරිය[නා.] ශ්‍රී ඇත්තිය ; ශ්‍රීමත් තැනැත්තිය.
සිරිමත්[වි.] 1. බොහෝ යස ශ්‍රී සම්පත් ඇති. 2. කාන්තිමත්.
සිරිමි[නා.ප්‍ර.] හැසිරීම ; චරණය.
සිරියල්, හිරියල්[නා.ප්‍ර.] වර්ණ සෑදීමට ද ගැනෙන රත් පැහැ ගත් ඛනිජයක් ; හිඟල් ; සාදිලිංගම්.
සිරියහන් ගබ[නා.] සිරි යහන ඇති කාමරය ; සිරි යහන් ගබඩාව ; සිරියහන් ගෙය.
සිරියාව[නා.] ප්‍රසන්න බව ; රූපශ්‍රීය ; ශ්‍රියාව.
සිරියෝධ[නා.ප්‍ර.] සිරියෙන් (කුඩා කඩුවෙන්) යුද්ධ කරන්නා.
සිරිවන්[වි.] ශ්‍රීය වැදුණු ; ශ්‍රීයෙන් පිරි.
සිරිවන්නි[නා.ප්‍ර.] 1. සම්පත් ඇති වනවාසී ජනයා. 2. සොරා ; මං පහරන්නා. 3. වන්නි පෙදෙසේ එක් කොටසකට අයත් ජනයා ; කුඩා වන්නීහු.
සිරිවමිය[නා.] ශ්‍රී කාන්තාව.
සිරිවස[නා.] 1. උඩැක්කිය නම් බෙර වර්ගය. 2. ස්වස්තික ලකුණ. 3. අලංකාර සැරසිල්ලක්.
සිරිවැඩුම්[නා.ප්‍ර.] ආහාරපාන රසවත් කිරීමට යොදන ද්‍රව්‍ය.
සිරිසර[නා.] 1. ධනය, බලය, රූප ශෝභාව ආදිය ඇති බව. 2. දිව්‍යලෝක සම්පත්තිය.
සිරිසරණ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී පාදය ; බුදුන්ගේ හෝ දෙවියන්ගේ පාදය.
සිරිසැප[නා.ප්‍ර.] උසස් සැප හා ධනය.
සිරිහළු[නා.ප්‍ර.] චරපුරුෂයා.
සිරිහෙනවා[ක්‍රි.] හිරි වැටෙනවා ; ස්පර්ශ වේදනාදිය නොදැනී යනවා.
සිරී[නා.ප්‍ර.] 1. ශ්‍රී කාන්තාව. 2. පැත්ත. 3. චරිතය ඇත්තා. 4. පුණ්‍ය කර්ම ; කුසල්. [වි.] සිවුරැස්; හතරැස්.
සිරු[නා.ප්‍ර.] 1. දැරිය ; කුමරිය. 2. කපන ආයුධ විශේෂයක්. 3. රැහැයියා ; රෑහියා. 4. ශිරාව. 5. නගුල.
සිරුර[නා.] ශරීරය ; කය.
සිරුරුකිස[නා.ප්‍ර.] (ශරීරයේ පැවැත්මට අනිවාර්ය කටයුතු) මළ මුත්‍ර පහ කිරීම හා පිරිසිදු වීම ; ශරීර කෘත්‍යය.
සිරුරුමත්[වි.] මූර්තිමත්.
සිරොක්කෝ[නා.ප්‍ර.] මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශවල තිබෙන උණුසුම් තෙත් සුළඟ.
සිරෝ[වි.] හිසෙහි තිබෙන ; හිස පිළිබඳ. [නා.ප්‍ර.] හිස ; ශීර්ෂය ; මුදුන.
සිරෝ ධාතුව[නා.] බුදුරජාණන් වහන්සේගේ හිස.
සිරෝබ්‍යඞ්ග[නා.ප්‍ර.] හිසෙහි තෙල් ගෑම.
සිරෝමාණික්‍යය[නා.] මුදුනෙහි පලඳින මැණික ; සිළුමිණ.
සිරෝරුහ[නා.ප්‍ර.]හිසකෙස්.
සිරෝරෝ[නා.ප්‍ර.] හිසෙහි ලෙඩ.
සිරෝසියාව[නා.] අවයවයක නියම පටක ක්ෂය වී ගොස්, සම්බන්ධක පටකය අසාමාන්‍ය ලෙස වැඩීම ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගය.
සිල[නා.] 1. (පහන්) දැල්ල ; ශිඛාව. 2. සිහින්, කුඩා විවරය ; හිල. 3. ගල ; පර්වතය.
සිලංබුව, සිලම්බුව[නා.] 1. පාසළඹ ; පාවළල්ල. 2. හරකුන්ගේ කූර අසල වූ සුදුපාට වටය ; හරකාගේ හුනුකුර.
සිලඟු[නා.ප්‍ර.] පීඩාව ; වෙහෙස ; කරදරය.
සිලමන්, සිලමාන්[නා.ප්‍ර.] ඉතා කුඩා කැබලි ; කුඩු.
සිලවු කරනවා[ක්‍රි.] 1. ලබාගත් සේවයක් හෝ ද්‍රව්‍යයක් වෙනුවට වෙනත් සේවයක් කරනවා නොහොත් ද්‍රව්‍යයක් දෙනවා. 2. යම් වැඩක යෙදී කාලය ගෙවනවා.
සිලවුව[නා.] ලබාගත් උපකාරයක් හෝ ද්‍රව්‍යයක් වෙනුවට කරන ප්‍රත්‍යුපකාරය හෝ දෙන දෙය.
සිල්[නා.ප්‍ර.] 1. කායකර්ම වාක් කර්මයන්හි හික්මීම ; බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් නියමිත ශික්ෂාපද, ප්‍රඥප්ති, වත් පිළිවෙත් ආදිය අනුගමනය කිරීම ; ශීලය.
සිල් ගන්නවා[ක්‍රි.] සිල් සමාදන් වෙනවා.
සිල් දෙනවා[ක්‍රි.] භික්ෂුවක් විසින් සිල්ගන්නා අයට සිල්පද කියවා සිල් සමාදන් කරවනවා.
සිල් රකිනවා[ක්‍රි.] සමාදන් වූ ශීලය ආරක්ෂා කරනවා ; කය, වචනය සංවර කරගෙන සිල් පද කඩ නොකර සිටිනවා.
සිල්පර, සිල්බර[නා.ප්‍ර.] රේල් පීලි සවි කිරීමට දුම්රිය මඟෙහි හරහට අතුරා ඇති ශක්තිමත් ලී හෝ කොන්ක්‍රීට් කඳන්.
සිල්ලර[වි.] 1. සාමාන්‍ය ; අප්‍රධාන ; කුඩා. 2. විශාල තොග වශයෙන් නොව සුළු ඒකකවලින් ලබාගත හැකි. [නා.ප්‍ර.] 1. කුළුබඩු ආදී පොදු ආහාර-පාන අවශ්‍යතා. 2. කුඩා වටිනාකමින් යුත් මාරුකාසි.
සිල්ලර වටිනාකම[නා.] සාමාන්‍ය පවුලක දෛනික පරිභෝජනය සඳහා යොදාගන්නා භාණ්ඩ හා සේවාවල වටිනාකම ; ජීවන වියදම.
සිල්ලර වෙළඳාම[නා.] 1. තොග වශයෙන් නොව සුළු ප්‍රමාණයෙන් වෙළඳාම් කිරීම. 2. හාල් කුළුබඩු ආදි පොදු ආහාර පාන ද්‍රව්‍ය විකිණීම.
සිල්ලාරම, සිල්වාරම[නා.] 1. ස්වල්පය ; ටික. 2. ශරීරයේ සෑදෙන නපුරුගෙඩි විශේෂයක්.
සිල්ලුව[නා.] 1. පැතලි රවුම් කුඩා ගල. 2. පුස් හෙවත් පුස් බටු ඇටය. 3. පුස් බටු ඇටවලින් කරන ක්‍රීඩාවක්. 4. පැලැස්තරය. 5. පැතලි යකඩ වළල්ල ; වොෂරය ; යකඩ විල්ල.
සිල්වතා[නා.] ශීලයට අනුව ගුණදහම් වඩමින් දිවිපෙවෙත ගෙන යන තැනැත්තා ; ශීලවන්තයා.
සිල්වින්[නා.ප්‍ර.] ස්වභාවික පොටෑසියම් ක්ලෝරයිඩ් ඛනිජය.
සිල්වියස් මාතිකාව(පාරිභා.) [නා.] මධ්‍ය මස්තිෂ්කයේ කුහරය.
සිල්වීය පරිඛාව[නා.] ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ මස්තිෂ්කයේ තිබෙන ගැඹුරු හරස් හිඩැස.
සිලා[නා.ප්‍ර.] 1. ගල ; පාෂාණය. 2. රත්‍රං හා එක්කර සාදන ලද ගල් විශේෂයක්. 3. මනෝසීල 4. ඖෂධීය ලුණු වර්ගයක්. [වි.] ශෛලමය ; ශෛල හා සම්බන්ධ.
සිලා කොට්ටක[නා.ප්‍ර.] ගල් වඩුවා.
සිලා පේටකය[නා.] ගලින් සාදන ලද පෙට්ටිය.
සිලා ලිපිය[නා.] මට්ටම් කරන ලද ගලක කොටා ඇති ලියවිල්ල ; ශිලා ලේඛනය.
සිලි[වි.] 1. කුඩා ; නොවැදගත්. 2. ගලා ගිය ; උනන ලද ; වැගිරෙන ; චලිත. [නා.ප්‍ර.] 1. සුළු මොහොත ; ටික වේලාව. 2. ශීලය. 3. සිල් ඇත්තිය.
සිලිකන්[නා.ප්‍ර.] අලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක නාමය.
සිලිකා[නා.ප්‍ර.] තිරිවාණ ගල් සහ වැලි වශයෙන් පවතින සිලිකන් ඩයොක්සයිඩය.
සිලිකේට්[නා.ප්‍ර.] සිලිසික් අම්ලයේ ලවණ කොටසක්.
සිලිකෝන්[නා.ප්‍ර.] පොලිෂ් වර්ග සඳහා ප්‍රයෝජනවත් සිලිකන් අන්තර්ගත, කාබනික සංයෝගයක්.
සිලිකෝසියාව[නා.] වැලි දූවිලි ආදිය ආශ්වාසවීමෙන් සෑදෙන රෝගයක්.
සිලිටි, සිලුටු[වි.] මට්ටම් ; මෘදු ; සියුමැලි ; සිනිඳු.
සිලිදිය[නා.ප්‍ර.] උනන ලද වතුර ; ඉනූ දිය.
සිලින්ඩරය[නා.] 1. අක්ෂයකට සමාන්තරව සංවෘත වක්‍රයක ගමන් කරමින් තිබෙන සරල රේඛාවක් නිසා සෑදෙන ඒකාකාර හරස්කඩකින් යුක්ත ඝනය. 2. පිස්ටනයක් ගමන් කරවිය හැකි විවරයක් ඇති කුටීරය.
සිලිඳු[වි.] මෘදු ; මටසිලිටු ; සිනිදු.
සිලිපිය[නා.] සුළුපියා ; පියාගේ බාල සහෝදරයා.
සිලිම[නා.] 1. පවුමකින් 1/20 හෙවත් ශත පනහක වටිනාකමින් යුක්ත වූ ද, විසි වැනි සියවසේ මුල් භාගය තෙක් ශ්‍රී ලංකාවේ භාවිත වූ ද, ඉංග්‍රීසි කාසියක් ; ශත පනහක් වටිනා රිදී කාසියක් ; පනම් අට.
සිලිම්බිය, සිලිඹිය[නා.] දුම්බොන පයිප්පය.
සිලිමුව[නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා.
සිලියනවා[ක්‍රි.] සෙලවෙනවා ; බුරුල් වෙනවා.
සිලිල්[වි.] සීතල. [නා.ප්‍ර.] 1. ජලය ; වතුර. 2. වලාකුළ ; මේඝය.
සිලිල්බෙමු[නා.ප්‍ර.] සලිල භ්‍රමය ; දියසුළිය.
සිලිලාර[නා.ප්‍ර.] සාගරය ; මුහුද.
සිලිසික් අම්ලය[නා.] අස්ඵටික ලොඳ ගොඩක් මෙන් තිබෙන අම්ලයක්.
සිලුපැන්[නා.ප්‍ර.] 1. ඇල් වතුර. 2. කුරුම්බා වතුර.
සිලූරිය[නා.ප්‍ර.] (භූගෝ.) ඕඩොවිසීය සමයට පසුවත් ඩෙඩවෝනීය කාලයට පෙරත් පැවති භූ යුගය.
සිලෝව[නා.] 1. ගුණ ගායනාව ; ස්තූතිය ; ප්‍රශංසාව ; ප්‍රශස්තිය. 2. සංස්කෘත ශ්ලෝක විරිතින් බැඳි සිංහල ගීය ; සිලෝකය.
සිව[නා.ප්‍ර.] 1. ශිව දෙවියා. 2. යහපත ; ශාන්තිය. 3. යෝග 27න් එකක්. 4. අරළු. 5. මිනිරන්. 6. සවිඳ ලුණු. 7. සිවලා ; නරියා.
සිවංකර, සිවඞ්කර[වි.] යහපත ඇති කරන ; ශාන්තිය ඇති කරන.
සිවංගුරු, සිවඞ්ගුරු, සිවන්ගුරු[නා.ප්‍ර.] ආයුර්වේදයෙහි ඖෂධයක් වශයෙන් භාවිත කරනු ලබන ඛණිජ විශේෂයක්.
සිවකත[නා.] ඊශ්වර භාර්යාව ; උමයංගනාව ; උමයඟන.
සිවගණ[නා.ප්‍ර.] සිව දෙවි අදහන පිරිස ; හින්දු ජනයා.
සිවගන්වනවා[ක්‍රි.] ශිවදෙවියන් ඇදහීමට/ශිව ආගම වැලඳ ගැනීමට සලසනවා.
සිවනඩිපාදම්[නා.ප්‍ර.] සමනල කන්දට දමිළ ජනයා භාවිත කරන නාමය.
සිවලා[නා.] සිවුපාකුගේ නාමය ; හිවලා ; නරියා.
සිවසුත[නා.ප්‍ර.] (ඊශ්වර දෙවියන්ගේ පුතා යනු වාච්‍යාර්ථයි) ස්කන්ධ කුමාරයා ; කඳ සුරිඳු ; කතරගම දෙවි.
සිවාකරීසය[නා.] කළං දොළහක බර ප්‍රමාණය.
සිවිකා සාලාව[නා.] ක්‍රිස්තු පූර්ව සිවු වැනි සියවසේ දී පණ්ඩුකාභය රජු විසින් සිවලිංගය තැන්පත් කිරීම සඳහා හෝ සූතිකාගාරයක් නොහොත් ශාන්තිකර්ම ශාලාවක් වශයෙන් හෝ පිහිටුවන ලද ශාලාවක්.
සිවිකාව[නා.] දෝලාව ; පල්ලැක්කිය ; සිවිගෙය.
සිවිකුබ්බහන න්‍යාය[නා.ප්‍ර.] බොහෝ දෙනා විසින් සිවියක් (දෝලාවක්) උසුලාගෙන යන්නාක් මෙන් කරුණු කීපයක් එක්වීමෙන් යම් කරුණක් ස්ථිර කරගන්නා න්‍යාය.
සිවිඩිය, සිවිඩ්ඩ[නා.] කොස් ආදි ඇටවල පොත්තට පිටතින් ඇති සිවිය ; හිවිඩ්ඩ.
සිවිතුරු[නා.ප්‍ර.] ආභරණ ; පලඳනා.
සිවිදොස්[නා.ප්‍ර.] සමේ හටගන්නා ආබාධ ; දෝෂ.
සිවිනි[නා.ප්‍ර.] වහල ; ඡදනය.
සිවිය[නා.] 1. පිටහම ; සිනිඳු පොත්ත හෝ හම ; බීජාවරණය. 2. තුනී තට්ටුව ; පටලය ; හමට හෝ පොත්තට යටින් ඇති තුනී පටලය ; දිය පට්ටය. 3. දෝලාව ; පල්ලැක්කිය. 4. චුතිය ; මරණය. 5. සිනාව. 6. රශ්මිය. 7. පැහැය.
සිවිල්[වි.] රටක ප්‍රජාව පිළිබඳ වූ ; පුරවැසි කටයුතු හා සම්බන්ධ ; රටක හමුදාවට අයිති නැති.
සිවිල් අධිකරණය[නා.] සිවිල් නඩු විසඳන උසාවිය.
සිවිල් අයිතිවාසිකම්[නා.ප්‍ර.] රටක පුරවැසියන් සතු හිමිකම්.
සිවිල් ඉංජිනේරුවා[නා.] සැලැස්ම සකස් කිරීම, ගොඩනැගිලි නිර්මාණය කිරීම කිරීම වැනි ඉංජිනේරු කටයුතු මෙහෙය වන විද්‍යාඥයා.
සිවිල් නඩුව[නා.] අපරාධ කෝලාහල සංඛ්‍යාවට අයත් නොවන්නා වූ ද, ඉඩකඩම්, මුදල් වංචා, විවාහ ආදිය හා සම්බන්ධ වූ ද නඩුව.
සිවිල් නීතිය[නා.] රටේ පවත්නා සාමාන්‍ය පොදු නීතිය.
සිවිල් පාලනය[නා.] සාමාන්‍ය ප්‍රජා පාලන කටයුතු ; ත්‍රිවිධ හමුදාවේ පාලනයට අයත් නොවන පාලන කටයුතු.
සිවිල් යුද්ධය[නා.] රටක් ඇතුළත ඒ රටේ පුරවැසියන් අතර ම ඇති වන යුද්ධය ; අභ්‍යන්තර යුද්ධය.
සිවිල් සේවය[නා.] ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය පරිපාලන සේවය පෙර හැඳින්වූ නාමය.
සිවිලිම, සීලිම[නා.] වහලකට යටින් සවි කරනු ලබන ලෑලි හෝ තහඩු තට්ටුව ; සියන් තලය.
සිවු ඉරියවු[නා.ප්‍ර.] යාම්, ඊම්, ඉඳුම්-හිටුම් යන සතර ආකාර ශාරීරික ඉරියවු.
සිවු උපාය[නා.] සතුරන් පැරදවීමට ඉවහල් වන සාම, දාන, භේද, දණ්ඩ යන හතර උපක්‍රම.
සිවු කුලය[නා.] පුරාණ භාරත දේශයෙහි රජ, බමුණු, වෙළඳ, ගොවි යනුවෙන් පැවතුණු කුල සතර.
සිවු දිග[නා.] උතුර, දකුණ, නැගෙනහිර, බස්නාහිර යන ප්‍රධාන දිශා සතර.
සිවු පදය, සීපදය[නා.] පාද සතරකින් යුත් පද්‍යය ; සතර පද කවිය ; බෙහෙවින් සමුද්‍රඝෝෂ විරිතට අයත් වූ ද එළිසම සහිත වූ ද සතර පාදවලින් යුත් පද්‍යය.
සිවු බඹවිහරණ[නා.ප්‍ර.] මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ෂා යන චතුර්විධ බ්‍රහ්ම විහාර.
සිවු රැස්[වි.] සතරැස් හැඩය ඇති ; චතුරශ්‍ර ; හතරැස්.
සිවු සඟරාවත[නා.] අන්‍යයන්ට සංග්‍රහ කළ යුතු සිවු වැදෑරුම් විධි ; දාන, ප්‍රියවචන, අර්ථ චර්යා, සමානාත්මතා යන සතර සංග්‍රහ වස්තු.
සිවු, සිව්[නා.ප්‍ර.] සතර. [වි.] හතරකින් යුත් ; සතරක් ඇති.
සිවුකන්[නා.ප්‍ර.] සතර කොන ; සතර දිශාව.
සිවුකොන්[නා.ප්‍ර.] කොන් සතර ; සතර දිසාව.
සිවුපසය[නා.] භික්ෂූන් වහන්සේට ගිහියන් විසින් සැපයිය යුතු වන චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලාන ප්‍රත්‍යය යන ප්‍රත්‍යය සතර.
සිවුපිළිසිඹියාව[නා.] රහත්වීම සඳහා අවශ්‍ය අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති, ප්‍රතිභාන යන සිවුවැදෑරුම් ඥාන විශේෂය ; චතු පටිසම්භිදාව.
සිවුබා[නා.ප්‍ර.] අත් සතරක් ඇත්තා ; විෂ්ණු දෙවි.
සිවුමංසල[නා.] මාර්ග සතරක් එක් වන තැන ; සතර මංසන්ධිය.
සිවුමාන(පාරිභා.) [වි.] මාන සතරක් ඇති ; චතුර්මාන.
සිවුමැදුරු කවුළුව, සිව්මැදුරු කවුළුව[නා.] ප්‍රාසාදයන්හි ඇති සිංහ රූපාකාර ජනේලය ; සී මැදුරු කවුළුව.
සිවුමැලි, සිව්මැලි[වි.] ඉතා මොළොක් ; සිනිඳු ; සුකුමාර.
සිවුර[නා.] අඳන සහ පොරෝන වශයෙන් භික්ෂූන් වහන්සේලාට නියමිත වස්ත්‍ර විශේෂය ; චීවරය.
සිවුරඟ[වි.] සතර වැදෑරුම් ; චතුරංග.
සිවුරඟ සෙනග[නා.ප්‍ර.] ඇත්, අස්, රිය සහ පාබළ වශයෙන් සතර ආකාර යුද බල ඇණි සමූහය ; චතුරංගිනී සේනාව.
සිවුරළු, සීරළු[වි.] මහණ වී සිට සිවුරු අත්හළ ; උපැවිදි වූ ; ගිහිවූ ; හීරළු.
සිවුරළුවා[නා.] 1. පැවිදිව සිට සිවුරු හළ තැනැත්තා ; සීරළුවා ; හීරළුවා. 2. හිකනලා.
සිවුරු හොරා[නා.] කහ පැහැති අලංකාර පක්‍ෂියකුගේ නාමය.
සිවුරුහන් බානවා[ක්‍රි.] දෙතොල් අතරින් වාතය පිට කිරීමෙන් නළාවකින් මෙන් හඬ නඟනවා ; සිවුරු හඬලනවා ; උරුහම් බානවා.
සිවුවත්[නා.ප්‍ර.] මුහුණු හතරක් ඇත්තා ; මහ බඹු ; මහා බ්‍රහ්මයා.
සිවුවනක් පිරිස[නා.] භික්ෂු, භික්ෂුණී, උපාසක, උපාසිකා යනුවෙන් බුද්ධ ශාසනයට අයත් සතර වර්ග පිරිස.
සිවුවරම් දෙවි[නා.ප්‍ර.] ලෝක ධාතුවෙහි සතර දිශාව භාරව වැඩ වසන සතර වරම් දෙවියෝ ; ධෘතරාෂ්ට්‍ර, විරූඪ, විරූපාක්ෂ සහ වෛශ්‍රවණ යන දෙවිවරු සතර දෙනා.
සිවුසස්[නා.ප්‍ර.] බුදුරජුන් දේශනා කොට වදාළ දුක්ඛ, සමුදය, නිරෝධ සහ මාර්ග යන සත්‍ය සතර ; චතුරාර්ය සත්‍යය.
සිවුසැට ආභරණ[නා.ප්‍ර.] පුරාණයෙහි රජුන් ආදි ශ්‍රේෂ්ඨයන් පැලඳි ආභරණ සැට සතර.
සිවුසැට කලා[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ දී උසස් අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍ර වශයෙන් සැලකුණු ගීත, වාද්‍ය, නෘත්‍ය, නාට්‍ය ආදී කලා ශිල්ප සැට සතර.
සිසතින්, සිස් අතින්[ක්‍රි.වි.] අතේ කිසිවක් නැතිව ; හිස් අතින්.
සිස්, හිස්[වි.] 1. කිසිවක් නැති ; කිසිසේත් නොපිරුණු. 2. ශුන්‍ය ; නිසරු ; ඵල රහිත ; පාළු. [නා.ප්‍ර.] මුදුන ; ශීර්ෂය ; ඔලුව.
සිස්ටන්[නා.ප්‍ර.] ජල භාජනය ; ජලාශය.
සිසාරනවා[ක්‍රි.] යමක් වටේට යන්ට සලස්වනවා ; වටේ කරකවනවා.
සිසි[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා ; සඳ.
සිසිකත[නා.] චන්ද්‍ර කාන්ත පාෂාණය ; සඳ කැලුම් වැදීමෙන් කඳුළු සලන සේ පෙන්වතැයි සලකනු ලබන පාෂාණය.
සිසිර[නා.ප්‍ර.] 1. ශීතය. 2.ශීත කාලය ; ශීත සෘතුව.
සිසිරකර[නා.ප්‍ර.] ශීතල රශ්මි ඇත්තා ; චන්ද්‍රයා.
සිසිල, සිහිල[නා.] මඳ ශීතය; තද උණුසුම් නැති බව.
සිසිලස, සිහිලස[නා.] සිසිල් බව.
සිසිල් සෞම්‍ය කලාපය[නා.] තද ශීත නැති ප්‍රදේශය.
සිසිල්, සිහිල්[වි.] මඳ සීත ; තද උණුසුම් නැති.
සිසුවා[නා.] ශිෂ්‍යයා ; ගෝලයා.
සිසේරියන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] දරුවා මෙලොවට බිහිකර ගැනීම සඳහා ගැබිනි මවට කරනු ලබන ශල්‍ය කර්මයක නාමය.
සිහ[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහයා. 2. (ජ්‍යෝති.) සිංහ රාශිය. 3. සිදුර.
සිහබා[නා.ප්‍ර.] සිංහබාහු රජ ; විජය රජුගේ පියා.
සිහල, සිහළ, සීහල, සීහළ[වි.] සිංහලයා හා සිංහල ද්වීපය හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] සිංහල ද්වීපය ; සිංහලයා.
සිහසන, සිහසුන[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහාසනය ; රජකු හිඳගනු ලබන ආසනය. 2. වජ්‍රාසනය.
සිහිනය, සීනය[නා.] ස්වප්නය ; මනඃකල්පිත සිතුවිල්ල ; හීනය.
සිහිනුවණ[නා.ප්‍ර.] 1. ස්මෘතිය හා ඥානය ; සතිසම්පජඤ්ඤය. 2. මනා අවබෝධය ; පූර්ණ වැටහීම.
සිහිබුද්ධිය[නා.] හොඳ සිහි කල්පනාව ; සිහිනුවණ ; මතකය හා අවබෝධය.
සිහිමුර්ජාව[නා.] ප්‍රකෘති සිහිය නැති වීම ; මුර්ජාව.
සිහිමුළාව[නා.] 1. සිහිවිකල් බව ; උන්මාදය ; සිහිකල්පනාව නොමැති බව. 2. සිහිනුවණ නැතිබව ; යථාර්ථය පිළිබඳ අවබෝධ නොවීම.
සිහිමොළය[නා.] හොඳ සිහි කල්පනාව.
සිහිය[නා.] ස්මෘතිය ; ස්මරණය ; මතකය.
සිහිවටනය[නා.] ස්මාරකය ; යමක් සිහිපත්වීමට මාධ්‍යයක් වශයෙන් පවතින දෙය.
සිහිවල්පලුව[නා.] පස හෑරීම සඳහා නගුලෙහි සවිකොට ඇති යකඩ කැබැල්ල.
සිහිවිකලය[නා.] සිහි මඳකම ; උමතු ස්වභාවය ; සිහි විකල්ලය ; සිහිය අවුල්බව.
සිහිවිපරම[නා.] හොඳ සිහියෙන් යුත් සුපරීක්ෂාකාරී බව.
සිහිසන්, සීසන්[නා.ප්‍ර.] සිහිය හා හැඟීම ; කල්පනාව.
සිළ, සිළි, සිළු[නා.ප්‍ර.] 1. මුදුන ; මස්තකය ; ශිඛාව ; ශීර්ෂය. 2. ගිනි දැල්ල ; පහන් දැල්ල. 3. අග ; තුඩ ; කෙළවර. 4. ජල පහර ; ජල ධාරාව.
සිළුමිණ[නා.] මුදුන් මාණික්‍යය ; චූඩා මාණික්‍යය ; මුදුන් මිණ.
සිළුමිණි සෑය[නා.] බෝසතුන්ගේ කේශ ධාතු නිධානය කොට තව්තිසා දෙව්ලොව තැනූ චෛත්‍යයය.
සිළුසෛලය(පාරිභා.) [නා.] බහිස්ස්‍රාවීය අවයවයන්හි කෙළවර ඇති විශාල සෛලයක්.
සී[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහයා. 2. සිහිය ; ස්මෘතිය. 3. හිස ; මස්තකය. 4. සිසිල ; ශීතල. 5. සී සෑම. 6. රත්රන්. 7. සිනාව. 8. හතර.
සී සානවා[ක්‍රි.] වගාවට කුඹුර සකස් කිරීමට නඟුලෙන් කුඹුරෙහි පස් පෙරළනවා.
සීඅසුන[නා.] සිංහ රූප සහිතව තැනූ ආසනය ; සිංහාසනය.
සීකනය(පාරිභා.) [නා.] චාපයක අන්තයෙන් ස්පර්ශකව තැනෙන වෘත්තයක අරය.
සීකර[නා.ප්‍ර.] දිය පොද ; වැසි බින්දු ; ජල කණිකා ; පිනි පොද.
සීක්වින්[නා.ප්‍ර.] අලංකාරය සඳහා ඇඳුම්වලට අල්ලා මසන කුඩා දිලිසෙන වටකුරු පෙති.
සීග ක්‍රීඩාව[නා.] ඉත්තන් භාවිතයෙන් කරන සිංහල ගෘහස්ථ ක්‍රීඩාවක්.
සීගඩු[නා.ප්‍ර.] සීතලය හෝ තැති ගැන්මක් නිසා සමෙහි හටගන්නා කුඩා ගඩු ; හිරිගඩු.
සීගිරි ගී[නා.ප්‍ර.] අනුරාධපුර රාජ සමයේ පශ්චිම භාගයෙහි පොදුජනයා විසින් සීගිරි කැටපත් පවුරෙහි කොටන ලද පද්‍ය ; සීගිරි පද්‍ය.
සීට්ටු[නා.ප්‍ර.] 1. පොදුවේ දැනගත මනා ප්‍රවෘත්තියක් සහිත ව බෙදා දෙනු ලබන පත්‍රිකාව. 2. අහඹුව අනුව යමක් තීරණය ශ කරනු සඳහා යම් පිරිසක එකිනෙකා අතරේ බෙදාදෙනු ලබන, නොහොත් එකිනෙකා තෝරාගන්නා කොළ කැබැල්ල ; තුණ්ඩුව.
සීට්ටු අදිනවා[ක්‍රි.] අහඹුව අනුව දිනුම-පැරදුම, අනුපිළිවෙල ආදිය තීරණය කරනු සඳහා තුණ්ඩු අදිනවා ; නොම්මර අදිනවා.
සීත[වි.] උණුසුම් නොවූ ; අතිශයින් ඇල් වූ ; සීතල ගතිය ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. අතිශයින්ම උණුසුම් අඩු ස්වභාවය ; සිහිල් බව. 2. ශීත කාලගුණය ඇති ඍතුව.
සීතල[වි.] සිසිල් ; උණුසුම් අඩු.
සීදන්, හීදන්[නා.ප්‍ර.] අතීසාරය රෝගයේ දී අශුචි සමග වෑහෙන දියරය.
සීදේවි[නා.ප්‍ර.] සිරිකත ; ශ්‍රියා කාන්තාව. [වි.] වාසනාවන්ත ; ශ්‍රියාවන්ත ; ශෝභාසම්පන්න.
සීන[නා.ප්‍ර.] 1. සිහින. 2. අඥානයා.
සීනි[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු හෝ දුඹුරු ශර්කරා විශේෂයක් ; ජලයෙහි දියවන පැණි රසැති කාබෝහයිඩ්රේටයක් ; උක්, බීට් ආදියෙන් සාදා ගැනෙන පැණි රස පුපුරු. 2. මුහුදු යාත්‍රා නවත්වා තැබීමේදී ආධාර කරගන්නා උපකරණ විශේෂයක්.
සීනුව[නා.] ඈතට ඇසෙන තියුණු මිහිරි හඬ නැංවීමේ උපකරණයක් ; ඝණ්ටාරය ; මිණිය.
සීපාවා[නා.] පාද සතරක් ඇති සත්ත්වයා ; සිවුපාවා.
සීමා[නා.ප්‍ර.] 1. ඉම ; කෙළවර ; මායිම. 2. වකවානුව ; (කාල) පරිච්ඡේදය. 3. ප්‍රමාණය ; පමණ. 4. භික්‍ෂූන් විනය කර්ම කිරීමේ සම්මත ස්ථානය ; සීමාගෙය. 5. ප්‍රඥප්ති, නියමයන් හෝ කොන්දේසි.
සීමා කරනවා[ක්‍රි.] යම් දෙයක් යම් කිසි ප්‍රමාණයකට පාලනය කරනවා.
සීමා ගල[නා.] සීමාව ලකුණු කළ ගල ; මායිම් ගල.
සීමාන්තික[වි.] සීමාවේ අන්තය වූ ; සීමාවේ කෙළවරට ගිය.
සීමාමාලකය[නා.] භික්‍ෂූන් වහන්සේලා විනය කර්ම කිරීම සඳහා නියම කරගත් ශාලාව ; සීමා ගෙය.
සීමාසහිත[වි.] 1. සීමාවන් ඇති. 2. වගකීම් හා බැඳීම් පිළිබඳ ව ව්‍යවස්ථාපිත නියමයන් ඇති.
සීමැදුර[නා.] සීහපඤ්ජරය ; කවුළුදොර ; පැරණි රජ මාළිගා ආදි මන්දිරවල සිංහමුඛයක ආකාරයට සාදන ලද කවුළුව.
සීමිත[වි.] සීමාවක් සහිත ; නියමිත ප්‍රමාණයකින් යුත්
සීය[නා.ප්‍ර.] 1. සියය ; ශත සංඛ්‍යාව. 2. සීසෑම ; හීය. 3. සිහිය.
සීයා[නා.ප්‍ර.] 1. මවගේ, පියාගේ හෝ මව්-පිය පරම්පරාවට අයත් අයගේ පියා ; මුත්තා. 2. වියපත් මහලු තැනැත්තා ; වයෝවෘද්ධ තැනැත්තා.
සීර[නා.ප්‍ර.] නගුල.
සීරලුවා, සීරළුවා(කථා.) [නා.] 1. උරග වර්ගයේ කුඩා සතකුවන සිකනලා. 2. සිවුරුහළ තැනැත්තා හඳුන්වන නාමයක් ; හීරළුවා.
සීරාව[නා.] තෙතමනය සහිත බව ; තෙත ගතිය.
සීරෑණ[නා.ප්‍ර.] ගැල් ආදියෙහි, වියගසෙහි ගොනුන් බඳින ලණුව.
සීරි(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. රුධිරය. 2. යක්ෂයකුගේ නාමය ; රීරි යකා. 3. හදවත.
සීරි මාංසය[නා.] හෘදය වස්තුව ; හදවත.
සීරිපත, සීරිපොත(කථා.) [නා.] 1. රන්රිදී නූල් ඇදීමට ගන්නා සිදුරු සහිත ලෝහ තහඩුව. 2. කම්බි, වේවැල් ආදිය බැඳීමට ගන්නා උපකරණයක්.
සීරියම්[නා.ප්‍ර.] මෘදු අළු පැහැති විරල ගණයේ ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
සීරියස්[නා.ප්‍ර.] පෘථිවියට ලංව පිහිටි දීප්තියෙන් යුත් නිශ්චල තාරකාවක්.
සීරු[නා.ප්‍ර.] 1. කෘමි විශේෂයක් වන රැහැයියෝ. 2. ඉණේ බඳින අලංකාර හවඩි විශේෂයක්. [වි.] 1. ලේසි ; පහසු. 2. පරිස්සම් සහිත ; සුදුසු. 3. ඇදනැති. 4. හැඩ ; ලස්සන. 5. සූදානම්. 6. ප්‍රමාණවත් ; ඇති.
සීරු කරනවා[ක්‍රි.] 1. සූදානම් කරනවා ; සකස් කරනවා ; පිළියෙල කරනවා. 2. (කථා.) අවුල් හරිනවා. 3. (කථා.) කනවා.
සීරු දමනවා[ක්‍රි.] රෙදි විවීමේ දී විශේෂ ක්‍රමයකට බෙරයෙහි නූල් ඔතනවා.
සීරු මාරු[වි.] 1. ලේසි ; පහසු. 2. පරිස්සම් සහිතව.
සීරුම්කටුව[නා.] මැටි හෝ ලෝහ හෝ භාණ්ඩයක් තැනීමේ දී හෝ ඇඹීමේ දී වැඩිපුර කොටස් කපා සූරා දැමීමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය.
සීරුම්පිහිය[නා.] වඩු කර්මාන්තයේ දී ලීයෙන් සාදන කාණ්ඩයක වැඩිමනත් කොටස් කපා සූරා නියම තත්ත්වයට ගෙන එමට උපයෝගී කරගන්නා උපකරණය ; සූරන තහඩුව.
සීරුමානම[නා.] 1. අඩවුවකට සූදානමක් වශයෙන් කරන අංග චලනය. 2. නැටුමක් අවසානවීමේ දී ඉදිරියට පියවරක් තබා නැවතීම.
සීරුමාරු රාමුව[නා.] එහා මෙහා කර වෙනස් කළ හෝ සකස් කළ හැකි රාමුව.
සීරුමාරු රෙංචිය[නා.] බෝල්ට් ඇණ ආදියේ හිසට සරිලන පරිදි ප්‍රමාණය වෙනස් කළ හැකි ඇණ ආදිය අල්ලන උපකරණය.
සීරුමාරුව[නා.] 1. පරෙස්සම් සහිත බව. 2. සූදානම. 3. තත්ත්වය ; පිළිවෙළ. 4. දක්ෂ බව. 5. (පාරිභා.) එහා මෙහා කොට සකස් කිරීම.
සීරුව[නා.] 1. සූදානම ; ලෑස්තිය. 2. පරිස්සම ; සුරක්ෂිත භාවය. 3. ඇදනැති බව ; සෘජුබව. 4. හැඩ බව ; ලස්සන බව ; කඩවසම් බව. 5. සූදානම ; ලැහැස්තිය. 6. ප්‍රමාණවත් බව. 7. ශිරාව. 8. දොර පොල්ල.
සීරුවෙන්[ක්‍රි.වි.] 1. ඉතා පරීක්ෂාකාරී ව; කල්පනාකාරී ව. 2. හෙමින් ; කල්ගත වී.
සීරුවෙන් සිටිනවා[ක්‍රි.] 1. ශාරීරික අභ්‍යාසවල දී දෙපා එක් කොට ශරීරය සෘජු ව තබා ගන්නවා. 2. පරෙස්සම් සහිත ව කල්පනාකාරීව ඉන්නවා. 3. යමක් බලාපොරොත්තුවෙන් සූදානම් ව සිටිනවා.
සීරූ[නා.ප්‍ර.] නඟුල.
සීරූ හඬ[නා.ප්‍ර.] ඇතැම් සතුන් කෙඳිරියක් සේ නඟන සිහින් හඬ.
සීරෙනවා, හීරෙනවා[ක්‍රි.] 1. බේරෙනවා ; වැගිරෙනවා. 2. විහිද යනවා ; විසිරෙනවා. 3. යම් කුඩා තුඩකින් හෝ කට්ටකින් දිගට සිහින් තුවාලයක් ඇති වනවා.
සීරෝ(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බිංදුව.
සීල[නා.ප්‍ර.] 1. කය හා වචනය පිළිබඳ හික්මීම ; පාප ක්‍රියා වලින් වැළකීම. 2. රක්ත වර්ණ උපධාතු විශේෂයක් ; හිඟුල්. 3. ගව ආදි සතුන්ගේ ප්‍රකෘති ස්වභාවය.
සීල භූමිය[නා.] සීලයෙහි පිහිටීම ; සිල්වත් බව.
සීල භේදය[නා.] සිල් බිඳීම ; රැකගෙන ආ සීලය බිඳීම ; ශීලයට හානි ඇති කිරීම.
සීල විපත්තිය[නා.] 1. සමාදන් වූ ශික්ෂාපද කඩකිරීම නිසා ශීලය බිඳීයාම. 2. පාරාජිකා සංඝාදිශේෂ ආදි ඇවතකට පැමිණීම.
සීල සංයමය[නා.] ශීලයෙන් ඇති වූ සංයමය ; ශීල සංවරය.
සීල සංවරය[නා.] කයින් වචනයෙන් කෙරෙන දුශ්චරිත වලින් වෙන්වීමෙන් ඇති වන හික්මීම.
සීල සම්පන්න[වි.] ශීලයෙන් යුක්ත ; සිල් ඇති.
සීලකැන්තයා[නා.] අතිපුරාණයේ විසූ ප්‍රථම ගොඩබිම වාසී සතුන් අතරින් තවම අවශිෂ්ටව ඉතිරිව වසන මත්ස්‍ය විශේෂයක්.
සීලපූරණය[නා.] සිල් පිරීම ; සීල ගුණ සම්පූර්ණ කිරීම.
සීලබ්බත පරාමාස[නා.ප්‍ර.] සසර දුකින් මිදීමට උපකාර නොවන වැරදි ශීල ව්‍රත ආදිය පිළිපැදීම ; ශීල ව්‍රත ආදියට මුළා වීම.
සීලමන්, සීලමාන්[නා.ප්‍ර.] 1. කුඩු ; සුනු. 2. මැටි වර්ගයක්.
සීලස[නා.] සිසිලස ; සිහිලස.
සීල්[නා.ප්‍ර.]1. සීත මුහුදේ වාසය ක්ෂිරපායී සත්ත්ව වර්ගය. 2. මුද්‍රා. [වි.] සීතල ගුණය ඇති ; සිහිල්.
සීල් කරනවා[ක්‍රි.] ලේඛනාදියෙහි මුද්‍රා තබනවා.
සීලාචාර[වි.] මනා පැවතුම් ඇති ; යහපත් හැසිරීමෙන් යුතු ; ආචාරශීලි.
සීලාදිමය[වි.] සීලය මුල්කොට ඇති ; සීලය මුල් වූ ; සීල ආදි ගුණාංගවලින් සෑදුණු.
සීලානිසංස[නා.ප්‍ර.] සීලමය කුශලයෙහි විපාකය ; සීලයෙහි ; අනුසස් ; සිල් රැකීමෙන් ලැබෙන යහපත් ප්‍රතිඵල.
සීලිම[නා.] ගොඩනැගිල්ලක වහල යටි පැත්තේ ලෑලි හෝ ඇස්බැස්ටස්වලින් වියනක ආකාරයෙන් තැනූ තට්ටුව ; වියන් තලය.
සීලියැක්[වි.] බඩ හා සම්බන්ධ ; සීලෝම පිළිබඳ වූ.
සීලියැක් ධමනිය[නා.] අක්මාව, ප්ලීහාව හා ආහාර මාර්ගයේ පූර්ව පෙදෙස කරා රුධිරය ගෙන යන ශාඛා සමූහයක් ඇති ධමනිය.
සීලී[වි.] ස්වභාවය ඇති ; යම් තත්ත්වයක් කරා නැඹුරු වූ.
සීලෝමය[නා.] දේහ කුහරය ; ආන්ත්‍ර හා ශරීර බිත්තිය අතර ඇති ඉඩ.
සීලෝමාටා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සීලෝම සහිත සත්තු.
සීවථිකය, සීවථිකාව[නා.] 1. මෘත ශරීරය දමන තැන ; සොහොන. 2. මළ සිරුර ; මිනිය.
සීවැල[නා.ප්‍ර.] පස හාරා පෙරළා ගෙන යාමට නගුලේ බැඳි යකඩ අවයවය ; නගුල් තලය.
සීවැසි[නා.ප්‍ර.] ගොවියා ; ගොවිකම්හි යෙදුණු තැනැත්තා.
සීස[නා.ප්‍ර.] 1. ඊයම්. 2. හිස ; ශීර්ෂය.
සීස කපාලය[නා.] හිස් කබල.
සීස පත්[වි.] මුදුන් පැමිණි ; මස්තකප්‍රාප්ත.
සීසන්[නා.ප්‍ර.] 1. සිහිය. 2. වාරය ; කාලපරිච්ඡේදය ; සෘතුව.
සීසප්පචාල[නා.ප්‍ර.] හිස සැලීම.
සීසභාර[නා.ප්‍ර.] හිසින් ගෙන යන බර.
සීසර[නා.ප්‍ර.] සිංහයකුගේ නාදය ; සිංහ ගර්ජනාව.
සීසියක්කන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] නොයෙක් තැන ; එහෙ මෙහෙ ; අතන මෙතන ; පළාතක් පුරා ම.
සීසීකඩ[ක්‍රි.වි.] කැඩී බිඳී ; එහෙ මෙහෙ.
සීහ[නා.ප්‍ර.] සිංහයා.
සීහපඤ්ජරය[නා.] සිංහරූපාකාර කවුළුව ; ප්‍රධාන කවුළුව.
සීහසමානක්කමතා[නා.ප්‍ර.] සිංහයකු මෙන් පියවර තබන බව ; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරුරේ පිහිටි අනුව්‍යංජන අසූවෙන් එකක්.
සීහසුන්[නා.ප්‍ර.] සිහසුන ; සිංහාසනය.
සීහහනු[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහයාගේ හණුව. 2. සිංහයකුගේ මෙන් පරිපූර්ණ හනු ඇති බව ; බුදුන් වහන්සේගේ මහාපුරුෂ ලක්ෂණ තිස් දෙකෙන් එකක්.
සීහළදීපය, සීහළදීපේ[නා.] සිංහල ද්වීපය ; හෙළදිව.
සීහළීයෝපසම්පදාව[නා.] සිංහල දේශයට අයත් භික්ෂුවක විසින් කරනු ලබන උපසම්පදාව.
සීහායමාන[වි.] සිංහයකු වැනි ; සිංහයකුට සමාන.
සීහාසනය[නා.] 1. සිංහාසනය. 2. මල් පුදන ආසනය.
සීහුං බලනවා, සීහුන් බලනවා, සීහුම් බලනවා[ක්‍රි.] විවාහපේක්ෂක යුවලකගේ කේන්ද්‍ර ගැළපේදැ යි පරීක්ෂා කරනවා.
සීහුම[නා.] ගැලපීම ; සමානවීම.
සීහුම් වෙනවා[ක්‍රි.] ගැළපෙනවා ; සමාන වෙනවා.
සීහෙනවා[ක්‍රි.] 1. ගැළපෙනවා. 2. ප්‍රමාණවත් වෙනවා ; සෑහෙනවා.
සුං[නා.ප්‍ර.] 1. කුඩා දෙය ; පුංචි දෙය. 2. වැසියන්ගෙන් රජයට ලබාගන්නා බද්ද ; අය බද්ද ; සුංකය. [වි.] 1. කැඩුණු ; කුඩු කරන ලද ; පොඩි කරන ලද. 2. ශූන්‍ය ; හිස්.
සුංකම, සුංගම[නා.] පුරාණයේ දී රජුන් විසින් වැසියන්ගෙන් අයකරන ලද බද්දක නාමය.
සුංකරනවා(කථා.) [ක්‍රි.] පොඩි කරනවා ; කුඩු කරනවා ; විනාශ කරනවා.
සුංබරය, සුංබරේය, සුන්බරය, සුම්බරය[නා.] හිසේ බඳින රෙදිකඩ ; ජටාව ; තලප්පාව.
සුංමස්, සුන්මස්[නා.ප්‍ර.] ඉතා සිහින් මස් කැබලි.
සුංසුමාර[නා.ප්‍ර.] ජලයේ වෙසෙන උරග ගෝත්‍රිකයකගේ නාමය ; කිඹුලා.
සුකර[වි.] දුෂ්කර නොවූ ; කිරීමට පහසු.
සුක්කානම[නා.] වාහනයක් හෝ යාත්‍රාවක් හෝ දිශා ගැන්වීමට උපකාර වන මෙවලම.
සුක්ටෝරියා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පරපෝෂිත පක්ෂ්මධර සත්ත්ව විශේෂයක්.
සුක්රෝස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කාබෝහයිඩ්රේටයක් ; උක්, බීට් වැනි ශාක වර්ගවල තිබෙන සීනි.
සුක්ල[නා.ප්‍ර.] 1. සුදු පැහැය ; සුදු පාට. 2. ශුක්‍ර ධාතුව.
සුකුමාර[වි.] ඉතා සියුමැලි වූ ; අතිශය කෝමල වූ ; සුකුමාල.
සුකෘත[වි.] මැනවින් කරන ලද ; යහපත් ; හොඳ. [නා.ප්‍ර.] පින් ; යහපත් ක්‍රියා.
සුඛ[වි.] දුෂ්කර නොවූ ; පහසු. [නා.ප්‍ර.] කායික හෝ මානසික සුවදායක වින්දනය ; සැපය ; සුවය.
සුඛ විහරණය[නා.] සුව පහසුකම් ඇති ව විසීම ; සැපවත් ජීවිතයක් ගත කිරීම.
සුඛනම්‍ය[වි.] මැනවින් නැමෙන ස්වභාවයෙන් යුත් ; පහසුවෙන් නැමිය හැකි.
සුඛාන්ත නාට්‍යය[නා.] සතුටක් ලබා දෙමින් අවසන් වන නාට්‍යය ; ප්‍රීතිජනක අවසානයක් ඇති නාට්‍යය.
සුඛිත[වි.] සැප ඇත්තා වූ ; සුවයට පත් ; ප්‍රීතිමත්.
සුඛුම[වි.] සියුම් ; සූක්ෂ්ම.
සුඛුමාල[වි.] සියුමැලි ; සුකුමාර.
සුඛෝච්චාරණය[නා.] පහසු උච්චාරණය.
සුඛෝපභෝගි[වි.] සැප විදීමට අවශ්‍ය ; සැප විදීම සඳහා භාවිත.
සුග, සුග[නා.ප්‍ර.] ටික ; ස්වල්පය.
සුගත[නා.ප්‍ර.] බුදුරජාණන් වහන්සේ ; බුදුරජ.
සුගතිය[නා.] 1. දිව්‍යලෝක මනුෂ්‍යලෝක වසයෙන් ගැනෙන යහපත් ස්ථාන. 2. මනා ආත්ම භාවය ; යහපත් ගතිය ; සුන්දර ගතිය. 3. (ක්‍රිස්ති.) ස්වර්ගය ; සුර රාජ්‍යය ; මෝක්ෂ රාජ්‍යය. 4. යහපත් ගමන.
සුගන්ධ[වි.] සුවඳවත් ; මනා සුවඳින් යුත්.
සුගන්ධය[නා.] 1. යහපත් ගන්ධය ; මනා සුවඳ. 2. සුවඳවත් ද්‍රව්‍යය ; සුවඳ දෑ.
සුගන්ධි[වි.] සුගන්ධවත් ; සුවඳැති.
සුගඳ[නා.ප්‍ර.] යහපත් සුවඳ.
සුගම[වි.] පහසු ; සරල ; පහසුවෙන් අවබෝධ වන.
සුගුණ[නා.ප්‍ර.] යහපත් ගුණ ; මනා ගතිගුණ ; හොඳ පැවැත්ම.
සුඟ[වි.] 1. කුඩා ; පුංචි ; සිහින්. 2. බොහෝ ; හුඟ ; දීර්ඝ. [නා.ප්‍ර.] 1. ටික ; ස්වල්පය මාත්‍රය. 2. කෙණ්ඩ ; බත් කෙන්ද. 3. දරුවා ; බාලයා.
සුචරිත[වි.] යහපත් චරිතයක් ඇති ; මනා හැසිරීම් සහිත.
සුචරිතය[නා.] යහපත් චරිතය ; මනා හැසිරීම.
සුචි[වි.] පවිත්‍ර ; නිර්මල ; පිරිසිදු.
සුචිත්‍ර[වි.] විසිතුරු ; විචිත්‍ර.
සුචිර[නා.ප්‍ර.] දීර්ඝ කාලය.
සුජන[නා.ප්‍ර.] සත්පුරුෂයා ; යහපත් උත්පත්තියක් ඇති.
සුජිවනය[නා.] මැනවින් ජීවත්වීම ; යහපත් ව ජීවත් වීම.
සුණංගුව[නා.] ප්‍රමාදය ; පමා වීම.
සුණු[වි.] ඇසුණු ; ශ්‍රවණය කළ. [නා.ප්‍ර.] 1. චූර්ණය ; කුඩ. 2. හුණු.
සුණුකම්[නා.ප්‍ර.] හුණු පිරියම් කිරීම ; සුණු බදාම ගෑම.
සුත[නා.ප්‍ර.] 1. පුතා ; දරුවා. 2. සූත්‍රය ; සූත්‍රධර්මය. 3. ඇසීම ; ශ්‍රවණය.
සුත භූමිය[නා.] උපන් තැන ; උපන් ගෙය.
සුත මංගලය[නා.] මංගල සම්මත දෙයක් ඇසීම.
සුතධන[නා.ප්‍ර.] උගත්කම.
සුතධර[නා.ප්‍ර.] බහුශ්‍රැතයා ; පණ්ඩිතයා.
සුතනා[නා.ප්‍ර.] දරුවා ; පුත්‍රයා.
සුතපෙම[නා.] දරුපෙම.
සුතඹු[නා.ප්‍ර.] පුත්‍රයා හා භාර්යාව ; දරුවා හා බිරිය.
සුත්ත නිපාතය[නා.] තුන් පිටකයෙන් ඛුද්දක නිකායට අයත් ග්‍රන්ථයක්.
සුත්තපිටකය[නා.] ත්‍රිපිටකයෙන් එක් පිටකයක්.
සුද[නා.ප්‍ර.] 1. වර්ණයක් ; සුදු ; ධවල. 2. දිව්‍ය භෝජනය ; සුධාව.
සුදක්‍ෂිණාව[නා.] පරිත්‍යාගය ; කෙනකුගේ අයිතිය තෑගිකර දීම සම්බන්ධයෙන් යෙදේ.
සුදඟර, සුදඟරා[නා.] සුවඳවත් විලේපනයක් ; ඇඟේ ගල්වන සුදු පැහැති සුවඳ ද්‍රව්‍යයක්.
සුදන[නා.ප්‍ර.] සත්පුරුෂයා.
සුදන්ත, සුදාන්ත[වි.] විශිෂ්ට හික්මීමකින් යුතු ; මනා සේ හික්මුණු ; ආත්ම දමනයෙන් යුතු.
සුදම්[නා.ප්‍ර.] 1. සක් දෙවිඳුගේ රාජ සභාව. 2. යහපත් ධර්මය. 4. ඉතා හොඳින් නිමවන ලද දම්වැල.
සුදර්ශනීය[වි.] බැලීමට අතිශයින් ම රුචිය උපදවන්නා වූ ; ඉතා සුන්දර.
සුදසුන්[වි.] මනා දැකුම් ඇති ; අතිශයින් දැකුම්කලු.
සුදහගින්න[නා.] දැඩි බඩගින්න ; හාමත.
සුද්ද[වි.] 1. පිරිසිදු ; පවිත්‍ර ; ශුද්ධ. 2. පූජනීය ; ආගමික පවිත්‍රතාවෙන් යුත්. [නා.ප්‍ර.] පිරිසිදුකම ; ශුද්ධවන්තකම.
සුද්ද කරනවා[ක්‍රි.] 1. අපවිත්‍ර දෑ ඉවත් කර පිරිසිදු කරනවා. 2. බිමක වල්පැළෑටි ආදිය කපා එළිපෙහෙළි කරනවා. 3. (රූඪි.) කිසි ම දෙයක් ඉතිරි නොකර පැහැර ගන්නවා. 4. දෝෂාරෝපණයෙන් මුදවනවා.
සුද්දමද්දල[නා.ප්‍ර.] පැරණි බෙර විශේෂයක්.
සුද්දරස[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ සඳහා ශුද්ධ කළ රසදිය.
සුද්දවෙනවා[ක්‍රි.] 1. පිරිසිදු වෙනවා. 2. බඩ විරේක වෙනවා. 3. ස්ත්‍රීන්ගේ මාස් ශුද්ධිය සිදුවෙනවා. 4. නිදොස් වෙනවා.
සුද්දා[නා.] 1. පිරිසිදු තැනැත්තා. 2. හමෙන් සුදුපාට තැනැත්තා ; සුදු ජාතිකයා.
සුද්ධ අභ්‍රක[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු කරන ලද අභ්‍රක හෙවත් මිනිරන්.
සුද්ධ ගන්ධක[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු කළ ගෙන්දගම්.
සුද්ධ ජංඝයා[නා.] සුදුපාට ගාත්‍රා ඇති කොටළුවා.
සුද්ධ ජලය[නා.] පිරිසිදු වතුර ; ආගමික වශයෙන් ශුද්ධ යැයි සැලකෙන ජලය.
සුද්ධ පඨවිය[නා.] ගල් බොරලු ආදිය මිශ්‍ර නැති, පස් හා මැටි සහිත පොළොව.
සුද්ධ ලියවිල්ල[නා.] පූර්ණ බලැති දෙවියකුගේ මූලික දේශනා අඩංගු යැයි සැලකෙන ලියවිල්ල.
සුද්ධක[නා.ප්‍ර.] විනය පිටකයෙහි දැක්වෙන සංඝාදිසේස ඇවැත් හෙවත් ආපත්ති හැර අනෙක් ලඝු වූ ඇවැත්.
සුද්ධවන්තයා[නා.] ආගමික පවිත්‍රතාවක් ඇත්තා ; සාන්තුවරයා.
සුද්ධස්ථානය[නා.] ආගමික පවිත්‍රතාව පවතින පූජනීය ස්ථානය.
සුද්ධාඞ්ගරාගය[නා.] ඇඟේ ගල්වනු සඳහා සඳුන්, කොකුම් ආදියෙන් සාදන ලද පිරිසිදු කල්කය.
සුද්ධාජීවය[නා.] පවින් තොර ධාර්මික දිවිපෙවෙත ; ආගමික පවිත්‍රතාව ඇති ජීවන පිළිවෙත.
සුද්ධාත්මය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) දෙවියන් සමග සම්බන්ධ විය හැකි මිනිසාගේ ආත්මය.
සුද්ධාන්තය[නා.] රජමාලිගයේ බිසෝවරුන් සඳහා වෙන් කරන ලද කොටස ; අන්තඃපුරය.
සුද්ධාවාසය[නා.] බ්‍රහ්ම ලෝකයක නාමය.
සුද්ධික ගිනි ස්ථානය[නා.] (ක්‍රිස්ති.) පව්කාරයන් ස්වර්ගයට යාමට පෙර දුක්විඳ සුද්ධවන ස්ථානය.
සුද්ධිපත්‍රය[නා.] 1. ශෝධ්‍ය පත්‍රය ; සෝදුපත ; අවසාන මුද්‍රණයට පෙරාතු ව වැරදි නිවැරදි කිරීම සඳහා දෙන මුද්‍රිත පිටුව. 2. ග්‍රන්ථයක් මුද්‍රණය කිරීමෙන් පසු ඉතිරි වී තිබෙන වැරදි තැන් නිවැරදි කොට දක්වන අතිරේක පිටු නොහොත් පිටුව.
සුද්ධිය[නා.] 1. මලනැති වීම; පිරිසිදු වීම. 2. සුද්ධියට පත් කළ යුතු නිවැරදි ආකාරය දක්වන පත්‍රිකාව. 3. කෙලෙස් මල නැති කිරීම. 4. මෝක්ෂය; නිර්වාණය.
සුද්‍රාව්‍ය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ද්‍රව්‍ය දෙකකින් හෝ වැඩි ගණනකින් සමන්විත අවම ද්‍රවාංකයකින් යුක්ත මිශ්‍රණයක්.
සුද්‍රාව්‍ය උෂ්ණත්වය(පාරිභා.) [නා.] සුද්‍රාව්‍යයක ලක්ෂ්‍යයට අනුරූප වන උෂ්ණත්වය.
සුද්‍රාව්‍ය ලක්ෂ්‍යය[නා.] සුද්‍රාව්‍යයක අවට ද්‍රවාංකයක නිර්මාණයත් උෂ්ණත්වයත් පෙන්වන්නා වූ ස්වාභාවික රූපසටහනේ හිමාංක වක්‍රයත් ද්‍රව්‍යනා වක්‍රයත් සම්මුඛ වන ලක්ෂ්‍යය.
සුදින්න[නා.ප්‍ර.] යහපත් සිතින් දෙන ලද්ද ; හොඳින් දුන් දෙය.
සුදී[වි.] ශුද්ධ ; පවිත්‍ර වූ.
සුදු[වි.] 1. ධවල ; හෙළ ; ශුභ්‍ර. 2. පවිත්‍ර ; පිරිසිදු. [නා.ප්‍ර.] ශ්වේත වර්ණය.
සුදු ඉංගිරියාව[නා.] ඇස් ගෝලය ආවරණය වූ සුදුවන් කොටස.
සුදු ඊයම්[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ කළ ඊයම්.
සුදු කලේවරකය(පාරිභා.) [නා.] ලේවල පවතින සුදු පැහැයෙන් යුක්තඅණු ; ශ්වේත රුධිරාණුව.
සුදු ලෝහය[නා.] සුදු පැහැති ලෝහ වර්ගය ; ටින්, බෙලෙක්.
සුදු සේලේ[නා.] උඩරට කාන්තා ඇඳුමේ එල්ලා වැටෙන සුදු රෙදිපොට.
සුදු හඳුන්[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ශාකයක් වන සුදු පැහැ කඳ සහිත හඳුන්.
සුදු හළු[නා.ප්‍ර.] සුදුපාට අළු ; දැව වර්ග දැවීමෙන් ඇතිවන සුදු පැහැ ගත් අළු.
සුදු හුණු, සුදු හුනු[නා.ප්‍ර.] බෙල්ලන්ගේ කටු, හිරිගල් හෝ ඩොලමයිට් පුලුස්සා සාදා ගැනෙන්නා වූ ද, ජලයේ මිශ්‍ර කොට බිත්ති ආදියෙහි ආලේප කළ හැකි වූ ද හුණු.
සුදුමැලි[වි.] මලානික ගතියෙන් යුත් ; පාණ්ඩු පැහැ ඇති.
සුදුයකඩ[නා.ප්‍ර.] මල නො බැඳෙන වානේ.
සුදුල[වි.] අතිශයින් දීප්තිමත් ; මනාසේ බබලන.
සුදුවන්[වි.] සුදුපාට ; සුදුපාට ඇති.
සුදුවා(කමත්.) [නා.] බුලත්විටට ගන්නා හුණු.
සුදුෂ්කර[වි.] අතිශයින් අමාරු.
සුදුස්තරණීය[වි.] තරණය කිරීමට, එතෙරවීමට, පසුකර යාමට, ඉතාමත් අමාරු.
සුදුසු[වි.] යෝග්‍ය ; ගැළපෙන.
සුදෘෂ්ට[වි.] 1. පැහැදිලි ලෙස දැකිය හැකි. 2. පහසුවෙන් වැටහෙන.
සුදෙක්, හුදෙක්[වි.] හුදු ; තනිකර; කේවල.
සුදෝපට[නා.ප්‍ර.] සුදුපාට රෙදි ; ඇඳුම්.
සුදෝසුදු[වි.] අතිශයින් සුදුපාට ඇති.
සුධන්ත[වි.] 1. හොඳට ගිනි පිඹින ලද. 2. හොඳින් උණු කර පිරිසිදු කරන ලද.
සුධම් දෙව් සබය[නා.] සක්දෙවි රජුගේ දේව සභාව ; සුධර්මා දේව සභාව.
සුධර්ම[නා.ප්‍ර.] යහපත් ආගම ; මනා ධර්මය ; යහපත් දෙසුම.
සුධර්මා[නා.ප්‍ර.] 1. තම පවුල කෙරෙහි නිසි ආරක්ෂාව සලසන පුද්ගලයා ; ධර්මිෂ්ඨ පුද්ගලයා. 2. සක්දෙවි රජුගේ භාර්යාව. 3. ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයාගේ දේව සභාව.
සුධා[නා.ප්‍ර.] 1. දෙවියන්ගේ ආහාරය ; අමෘතය. 2. මල්පැණි ; පුෂ්ප මධුව. 3. බිත්ති සුදු කිරීමට ගන්නා හුණු.
සුධා ජීවියා[නා.] හුණු පිරියම් කරන්නා ; කපරාරු වැඩ කරන්නා.
සුධා නිෂේක[නා.ප්‍ර.] අමා රසය ඉසීම ; අමා රසය වැගිර වීම.
සුධා පාසාණක[නා.ප්‍ර.] හුණුගල් ; හිරිගල්.
සුධා භෝජනය[නා.] දිව්‍ය භෝජනය.
සුධා වර්ෂය[නා.] 1. මල් පැණි වැස්ස. 2. සුධාරස වර්ෂාව ; දිව්‍ය පානය.
සුධා ශර්කරා[නා.ප්‍ර.] දවා අළු කළ හැකි ගල්.
සුධාංශු[නා.ප්‍ර.] 1. සඳ ; චන්ද්‍රයා. 2. කපුරු.
සුධාංශු රත්න[නා.ප්‍ර.] මුතුඇට.
සුධාකර[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයා.
සුධාකර්මය[නා.] හුණු (බදාම) ගා මට්ටම් කිරීම ; සුණු පිරියම.
සුධාජලය[නා.] අමෘත ජලය ; අමා පැණි.
සුධාධවල[වි.] හුණුවලින් සැදුවාක් මේන සුදු වු ; හුණු පිරියමින් සුදු වූ.
සුධාර[නා.ප්‍ර.] මැටියෙන් සාදන ලද ගෙය.
සුධාරකයා[නා.] මනා සේ (සිත්හි) දරාගන්නා ; බොහෝ දැන උගත් තැනැත්තා ; මහා ප්‍රාඥයා.
සුධාලධානිය(පාරිභා.) [නා.] සුධාලධාරකය ; ආමලසය දරන ආධාරක ඉන්ද්‍රියය.
සුධාලය(පාරිභා.) [නා.] දිර වූ ආහාර අඩංගු කිරිපාටට හුරු වසා ද්‍රව්‍ය ; පයෝලසය ; ආමලසය.
සුධාවර්ෂයා[නා.] බුදුරජ.
සුධාසන[නා.ප්‍ර.] අමෘතය වළඳන්නා ; දෙවියා.
සුධාසි[නා.ප්‍ර.] දේවලෝකය.
සුධිනිය[නා.] පොරොව.
සුධී[නා.ප්‍ර.] දැන උගත්තැනැත්තා ; ප්‍රාඥයා ; යහගුණ ඇත්තා.
සුධී ජනයා[නා.] උගත් ජනයා ; ප්‍රාඥ ජනයා ; සාධු ජනයා.
සුධී මතය[නා.] උගතුන්ගේ අදහස ; පණ්ඩිතයන්ගේ අදහස.
සුධීරයා[නා.] උගතා ; පණ්ඩිතයා.
සුධෝත[වි.] අතිශයින් සුදු.
සුධෞත[වි.] අතිශයින් මුවහත් කළ ; ඉතා හොඳින් කැපෙන.
සුනංගුව, සුනන්ගුව[නා.] ප්‍රමාදය.
සුනඛ තර්ක[නා.ප්‍ර.] පහත් තර්කය ; දුර්වල තර්ක.
සුනඛ දන්ත[නා.] මුඛයේ ඇති දත් වර්ග සතරින් එකකි ; උඩු යටි ඇඳි දෙකේ ම, මැදින් ඇති ඵරශුදන්ත හතරට දෙපසින් එක බැගින් ඇති උල් දත් ; දඩයම් දත්.
සුනඛ ව්‍යාධයා[නා.] බල්ලන් කැටුව ගොස් සතුන් දඩයම් කරන්නා ; බලු වැද්දා.
සුනඛයා[නා.] බල්ලා.
සුනත[නා.] ඡේදනය වූ, කැපී වෙන් වූ අත. [වි.] මනා සේ උඩට නැමුණු ; මනා ව උන්නත වූ.
සුනන්ද[නා.ප්‍ර.] දෙවැනි අසඞ්ඛ්‍යයට ව්‍යවහාර වන නාමය. [වි.] ප්‍රීතිදායක.
සුනමනා[වි.] කැපිය යුතු ; සිඳිය යුතු.
සුනම්‍ය[වි.] ඉතා පහසුවෙන් නැමෙන නොහොත් නැමිය හැකි.
සුනම්‍ය ගෙන්දගම්[නා.ප්‍ර.] ගෙන්දගම් ද්‍රව්‍ය ඇල්දියට වත් කිරීමේ දී සෑදෙන ගෙන්දගම්.
සුනම්‍යතාව[නා.] පහසුවෙන් නැමෙනසුලු බව.
සුන්[වි.] 1. ශුන්‍ය ; හිස් ; කිසිවක් නැති. 2. සිඳින ලද ; කපන ලද. 3. කකාරන ලද ; කකාරා හින්දවන ලද. [නා.ප්‍ර.] සුඟ ; පොඩිත්ත ; කුඩා දෙය.
සුන් ගෝත්‍රිකයා[නා.] සුළු ජන කොටසකට අයත් තැනැත්තා.
සුන් ජාතිය[නා.] සුළු පිරිසක් අයිති ජාතිය ; සුලු ජාතිය.
සුන් තුරු[නා.ප්‍ර.] තුරු හෙවත් ගස් සුන් කරන පොරොව.
සුන්කන්, සුන්ගම්, සුංගම්[නා.ප්‍ර.] ආදායම් බද්ද ; තීරුබද්ද.
සුන්කිරි[නා.ප්‍ර.] කකාරන ලද කිරි.
සුන්දර[වි.] සිත, ගත පිනවන ; ශෝභන ; උසස් ; යහපත් ; සොඳුරු. [නා.ප්‍ර.] කාමදේව ; අනංග.
සුන්දරී[නා.ප්‍ර.] යහපත් ස්ත්‍රිය ; සොඳුරු තැනැත්තිය.
සුන්න[නා.] චූර්ණය ; සුනු ; කුඩු ; ධූලිය.
සුන්නත[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) ලෝකය විනාශ වන දිනය ; දෙවියන් වහන්සේගේ නඩු තීන්දු දිනට පෙර දිනය.
සුන්නත් කිරීම[නා.] ඉස්ලාමීය ආගමික චාරිත්‍රයක් ; ළදරුවකුගේ පුරුෂ ලිංගයේ අග පිහිටි හමෙන් කොටසක් කපා දැමීම.
සුන්නි[නා.ප්‍ර.] මූල සාම්ප්‍රදායික මුස්ලිම් ජනයා.
සුන්පහණ[නා.] (පාරිභා.) බිඳීගිය පාෂාණය ; කැඩී ගෙවී ගිය ගල් ආදිය.
සුන්පහර[නා.ප්‍ර.] සුඹුලුව ; බූව ; කුඩු සහිත පිට කොටස.
සුන්පිටු[නා.ප්‍ර.] මූණ බලන කණ්ණාඩිය ; කැටපත.
සුන්බුන්, සුංබුන්[නා.ප්‍ර.] සිඳුණු-බිඳුණු දෑ ; කැඩී බිඳී ගිය දෙය ; නෂ්ටාවශේෂය.
සුන්වස්[වි.] වස් සමාදානය සිඳුණු ; සිඳුණු වස් ඇති.
සුන්විසුන්වෙනවා[ක්‍රි.] කඩා බිඳී යනවා ; පොඩි පට්ටම් වෙනවා.
සුනාමි, ත්සුනාමි[නා.ප්‍ර.] සාගර පත්ලෙහි සිදුවන භූ චලනයක් හෝ වෙනත් කම්පනයක් හෝ නිසා පහළවන දැවැන්ත උස සාගර රැල්ලක්.
සුනැඹල[වි.] ඉතා මහත් වූ ; ඉතා බලවත් වූ.
සුනික්ෂිප්ත[වි.] අහක දමන ලද.
සුනිඛාත[වි.] මැනවින් සිටුවන ලද.
සුනිගෘහිත[වි.] බොහෝ නිග්‍රහ කරන ලද ; අතිශයින් නිග්‍රහ කරන ලද.
සුනිමල්[වි.] සුළු හෝ අපවිත්‍රතාවක් නැති ; ඉතා පිරිසිදු ; නිර්මල.
සුනිමි[වි.] මනාව නිම කරන ලද.
සුනිල්[වි.] අතිශයින් නිල්පාට වූ.
සුනිල්මිණි[නා.ප්‍ර.] ඉතා නීල වර්ණ මාණික්‍යය.
සුනිවස්ත්‍ර[වි.] මනා ව හැඳ ගත් ; ඉතා හොඳින් ඇඳගත්.
සුනිශ්චිත[වි.] ඉතා හොඳින් නිශ්චය කරන ලද.
සුනිෂ්ඨිත[වි.] ඉතා හොඳින් නිමවන ලද.
සුනිසා[නා.ප්‍ර.] යෙහෙළිණිය ; ලේලි.
සුනිසිත[වි.] 1. අතිශයින් තියුණු වූ. 2. මැනවින් නිශ්චය කරන ලද.
සුනීල[වි.] අතිශයින් නීල වර්ණ වූ.
සුනීලකේසතා[නා.ප්‍ර.] ඉතා නිල්පැහැ හිසකෙස් ඇති බව.
සුනු[නා.ප්‍ර.] 1. අඹරා සියුම් ව කුඩු කරන ලද්ද ; සිහින් කුඩු ; චූර්ණය ; සුන්න. 2. බිත්ති සුදු කිරීමට ආලේප කරන හුනු. 3. පුතා. [වි.] කැඩුණු ; කැබලි වී ගිය.
සුනු සහල්, සුනු සාල්, සුන් සහල්[නා.ප්‍ර.] වී කෙටීමේ දී කැබලිවලට කැඩීයන හාල් ඇට ; කඩ සහල්.
සුනුගැබ්[නා.ප්‍ර.] ගර්භනීන්ට සත් මසින් කරන ගැබ් පෙරහරක්.
සුනුපිරියම්[නා.ප්‍ර.] සුනු ආලේප කිරීම ; හුනු ගෑම ; සුධා පරිකර්මය.
සුනුබදාම[නා.ප්‍ර.] බිත්ති බැඳීමට සහ මට්ටම් කිරීමට (කපරාරු කිරීමට) හුනු, වැලි සහ ඇතැම් විට, සිමෙන්ති ද ජලයෙන් අනා සාදාගන්නා මිශ්‍රණය.
සුනුබොල්[නා.ප්‍ර.] හුනු පුළුස්සන පිරිස.
සුනුයම්[නා.ප්‍ර.] හුනුවලින් කරන කර්මාන්තය.
සුනුවිසුනු කරනවා[ක්‍රි.] පොඩි පට්ටම් කරනවා ; කූඩු කරනවා ; විනාශ කරනවා.
සුනෙර[නා.ප්‍ර.] මහාමේරු පර්වතය ; සුනෙර ගිර.
සුපක්[වි.] 1. මනාව ඉදුණු ; හොඳින් පැසුණු. 2. හොඳට රත් වූ ; හොඳට උණු වූ. [නා.ප්‍ර.] අඹ.
සුපක්ෂ[වි.] 1. ස්වපාක්ෂික ; විරුද්ධ නොවූ. 2. මාංශ පේශීන්ගේ සාමූහික ක්‍රියාකාරිත්වය පෙන්නුම් කරමින් ක්‍රියා කරන ; සාමූහික ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් යුත්.
සුපක්ෂපේශී[නා.ප්‍ර.] සාමූහික ක්‍රියාකාරිත්වය පෙන්නුම් කෙරෙමින් ක්‍රියා කරන මාංශ පේශි.
සුපගෘහිත[වි.] මනා සේ දැඩි – කොට අල්වාගත් ; තදින් ග්‍රහණය කළ.
සුපටිච්ඡන්න[වි.] මනා සේ පෙර වූ ; ඉතා හොඳින් ආවරණය කළ.
සුපටිපන්න ගුණය[නා.] මනා කොට පිළිවෙත් පුරන ස්වභාවය.
සුපටුන[නා.] යහපත් පටුන ; ඉතා හොඳින් තරණයට උපකාරි වන තොටුපොළ.
සුපණ්ණයා[නා.] නාගයන්ගේ සතුරා ලෙස සැලකෙන කල්පිත විශාල පක්ෂියා වන ගුරුළා.
සුපපොස්පේට, සුපර්පොස්පේට්[නා.ප්‍ර.] පොහොර විශේෂයක් ; ඇට හෝ අළු හෝ භාෂ්මික බොර හෝ සමඟ සල්පියුරික් අම්ලය ක්‍රියාකොට සාදනු ලබන රසායනික පොහොරක්.
සුපසන්[වි.] ඉතා ප්‍රසන්න ; බොහෝ සේ පහන් වූ.
සුප්[නා.ප්‍ර.] 1. ආහාර පානයක් ; එලවළු ආදිය දමා වැඩිපුර ජලය එක් කොට තම්බා ගන්නා සාරය. 2. මල් ; පුෂ්ප.
සුප්ත[වි.] 1. නිදාගත් ; ශයනය කළ. 2. අක්‍රිය වූ.
සුප්ත අවදිය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් බීජ වර්ග ප්‍රරෝහණය වීමට පෙර නිසංසල ව අක්‍රිය ව පවතින කාලය ; බීජවල කලලය මේරීම සම්පූර්ණ වන තුරු කාලය.
සුප්ත ප්‍රබුද්ධ[වි.] නිදා පිබිදුණු ; නින්දෙන් අවදි වූ.
සුප්තඝාතක[වි.] මැරවර ; මිනීමරු.
සුප්තතාව[නා.] 1. නිදාගැනීම ; නිද්‍රාව. 2. (පාරිභා.) අක්‍රිය බව.
සුප්තවෙනවා[ක්‍රි.] 1. නිදාගන්නවා ; බුදියනවා. 2. ඇතැම් බීජ වර්ග ප්‍රරෝහණයට පෙර යම්කිසි කාලයක් අක්‍රිය ව පවතිනවා.
සුප්තිය[නා.] 1. නිදිමත ; නින්ද. 2. අමතක වූ දේ නැවත මතක් කිරීමේ හැකියාවක් ඇති නිදිමත වැනි සිතේ අවස්ථාව.
සුප්ප[නා.ප්‍ර.] බට, වේවැල් ආදියෙන් වියන ලදු ව ධාන්‍යාදිය පොළා ගැනීමට උපයෝගී කරගනු ලබන ගෘහ උපකරණය ; කුල්ල.
සුප්පමත්ත[වි.] කුල්ලක ප්‍රමාණ වූ ; කුල්ලක ප්‍රමාණය ඇති.
සුප්ලවාංග[නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි ක්‍රියාශීලි ව පිහිනන ජලජ ජීවිහු.
සුප්‍රකාශ කලාපය[නා.] (පාරිභා.) ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය සඳහා සෑහෙන තරම් ආලෝකය තිබෙන මූදේ මතුපිට සිට මීටර 100ක් තරම් ගැඹුර දක්වා වූ ප්‍රදේශය.
සුප්‍රජනකවාදය[නා.] වංශ ශුද්ධිය හා ශක්තිය ඇති කිරීමේ ශාස්ත්‍රය ; ගෝත්‍ර දියුණු කිරීමේ විද්‍යාව.
සුප්‍රඥප්ත[වි.] මනා සේ පැන වූ ; මැනවින් පනවන ලද.
සුප්‍රතිෂ්ඨිතිභාව[නා.ප්‍ර.] නොසැලෙන සේ පිහිටි බව ; ස්ථිර ව පිහිටීම.
සුප්‍රතීත[වි.] ඉතා ප්‍රසිද්ධ ; මැනවින් දන්නා.
සුප්‍රබුද්ධ[වි.] 1. සුපිපි ; මැනවින් ප්‍රබුද්ධ වූ. 2. මනා ව පිබිදෙන ; සුවසේ නැගිටින. [නා.ප්‍ර.] ශාක්‍යවංශික රජකුගේ නාමය ; දේවදත්තගේ පියා.
සුප්‍රභ[වි.] ඉතා දීප්තිමත් ; බොහෝ සේ ආලෝකවත්.
සුප්‍රභාත[වි.] ඉතා දීප්තිමත් ; බොහෝ සේ ආලෝකවත්. [නා.ප්‍ර.] දීප්තිමත් උදෑසන ; සුන්දර වූ උදය කාලය.
සුප්‍රසාරිත[වි.] මනා ව විදහා තබන ලද ; ඉතා හොඳින් ප්‍රසාරණය කළ.
සුප්‍රසිද්ධ[වි.] ඉතා ප්‍රකට ; අති ප්‍රකට.
සුප්‍රාරීනල් ග්‍රන්ථි[නා.බහු.] වකුගඩු මත පිහිටා තිබෙන නාල රහිත කහපාටට හුරු ත්‍රිකෝණාකාර කුඩා ග්‍රන්ථි දෙකක්.
සුපායිත[වි.] 1. හොඳින් පණ පෙවූ ; මනා ලෙස පණ ගන්වන ලද. 2. මනා සේ පොවන ලද.
සුපාරි(කථා.) [වි.] 1. දුර්වල ; ඔබලත්. 2. කම්මැලි ; අලස.
සුපින[නා.ප්‍ර.] සිහිනය ; හීනය.
සුපිනිදු[නා.ප්‍ර.] නින්ද ; නිදාගැනීම.
සුපිපි[වි.] මනා ලෙස පිපුණු ; මනා ව විකසිත වූ.
සුපිරි[නා.ප්‍ර.] වඩාත් ශුද්ධ කරන ලද ඉන්ධන තෙල්. [වි.] 1. සම්පූර්ණ වූ ; මනා සේ පිරුණු. 2. අගනා ; ඉහළම තත්ත්වයේ ඇති ;ඉස්තරම්.
සුපිරි බලවතා[නා.] ලොවෙහි බලයෙන් ඉහළ රට ; න්‍යෂ්ටික බලය, ආර්ථිකය, යුද්ධ ශක්තිය ආදිය අතින් බලගතු ම රට.
සුපිරු[වි.] මනා සේ පිරූ ; මැනවින් පුරවනු ලැබූ.
සුපිහිත[වි.] මනා සේ පියන ලද ; මැනවින් වැසූ.
සුපිළිසන්[වි.] මනා ව වැසුණු ; මැනවින් පෙර වූ.
සුපු[නා.ප්‍ර.] නින්ද ; නිදාගැනීම ; නිද්‍රාව.
සුපුන, සුපුන්[වි.] මනා සේ පිරුණු ; සම්පූර්ණ ; නො සිස්.
සුපුල්[වි.] මනා ව පිපුණු ; පූර්ණව පිපුණු. [නා.ප්‍ර.] මී මැස්සා ; බඹරා.
සුපුල්සර[නා.ප්‍ර.] මනා සේ පිපුණු නෙළුම් මල ; මැනවින් විකසිත වූ පද්මය.
සුපුෂ්පිත[වි.] මනාව පිපුණු ; මැනවින් විකසිත වූ.
සුපූජිත[වි.] 1. මනා සේ පුදන ලද ; මැනවින් පූජ්‍යත්වයට පත්. 2. බොහෝ සෙයින් ප්‍රකට ; හොඳින් දන්නා.
සුපූරිත[වි.] මනා ව පිරුණු ; පූර්ණ වූ.
සුපේසල[වි.] 1. ඉතා යහපත් ; මනා පැවතුම් ඇති. 2. ඉතා දක්‍ෂ ; බොහෝ සමත්කම් ඇති.
සුපෝෂක[වි.] 1. මනා සේ පෝෂණයක් සිදුවන ; බොහෝ වූ පෝෂණ ද්‍රව්‍යවලින් යුත්. 2. ක්‍රමයෙන් ගැඹුරු වන වෙරළක් ද පළල් වෙරළබඩ ගස්-වැල් තීරුවක් ද සහිත වැව් පොකුණු පිළිබඳ වූ.
සුපෝෂක ජලය[නා.] බොහෝ වූ පෝෂක මාධ්‍යවලින් යුත් ජලය ; සුපෝෂණ ද්‍රව්‍ය සහිත ජලය.
සුඵල[වි.] හොඳ ඵල දෙන ; යහපත් ප්‍රතිඵල සහිත.
සුඵලිත[වි.] මනාව ඵල හටගත් ; හොඳින් ගෙඩි සෑදුණු.
සුඵස්සිත[වි.] මනා සේ ළං වූ ; අතරක් නැති එකිනෙකට මනා ව සමීප වූ.
සුබ[වි.] 1. යහපත් ; සෞම්‍ය ගති ඇති. 2. සුදුපාට ; ධවල.
සුබ ලකුණු[නා.ප්‍ර.] කාර්ය සිද්ධිය පිළිගන්වන සලකුණ ; ශරීරයේ දක්නට ඇති ශුභ ලක්‍ෂණ.
සුබග[වි.] සෞඛ්‍ය සම්පන්න.
සුබද[වි.] සුභද්‍ර ; වැඩදායක.
සුබද්ධ[වි.] 1. මැනවින් බැන්ද ; මොනවට බඳනා ලද. 2. වචන වශයෙන් බඳනා ලද ; මැනවින් රචනා කළ.
සුබදා[වි.] ශුභ දානය කරන ; අභිමත ශුභසිද්ධිය ඇති කරන.
සුබල[වි.] මනා වීර්ය ඇති ; ථාම සම්පන්න.
සුබල අක්වා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නෛට්‍රික් ඇසිඩ් නම් අම්ලය.
සුබස[නා.] යහපත් වචනය ; මනා බස.
සුබසර[නා.] මනා හැසිරීම ; ශුභාචාරය.
සුබසාධක රාජ්‍යය[නා.] සුබ සාධනය අරමුණු කරගෙන සමාජවාදී පිළිවෙත් ක්‍රියාවෙහි යොදවන රාජ්‍යය.
සුබසෙත[නා.] යහපත හා ශාන්තිය.
සුබ්බච[වි.] අවවාදයට නැමෙන ; සුවච.
සුබාසුබ[නා.] සුබ හා අසුබ ; යහපත හා අයහපත.
සුබැසි[වි.] යහපත් සේ කියූ ; සුභාෂිත. [නා.ප්‍ර.] යහපත් වචනය ; මනා තෙපුල.
සුබැසියා[නා.] සුභාෂිත වචන කථා කරන්නා ; ප්‍රණීත බස් පවසන්නා.
සුබුක්ක, හුඹුක්ක[නා.] 1. කම්මුල ; කපෝලය. 2. කටට ගත් ආහාර ප්‍රමාණය.
සුබුකු පහයින්[නා.ප්‍ර.] කොපුල් තල සැරසීම්, මුහුණ සැරසීම සඳහා ගැනෙන වත්සුනු ආදි ප්‍රසාධන ද්‍රව්‍ය.
සුබෙරිභවනය(පාරිභා.) [නා.] ශාක සෛල බිත්ති තුළට සුබෙරින් විසරණය වීම හේතුවෙන් ජලයෙන් විසරණය නොකළ හැකි වන සෙ පටලයක් බවට පෙරළීම.
සුබෝ[වි.] යහපත් ; වාසනාවන්ත.
සුබෝධ[වි.] පහසුවෙන් අවබෝධ කළ හැකි ; සුගම.
සුභ[වි.] යහපත්; මනා ; ශෝභන. [නා.ප්‍ර.] 1. ශුභ දේ ; යහපත් වස්තු. 2. පලු ගස.
සුභ සාධනය[නා.] ප්‍රජාවගේ යහපත් පැවැත්ම සඳහා අවශ්‍ය කටයුතු සිදු කිරීම ; රටවාසීන්ට යහපත, ශුභ සිද්ධිය ඇති කරලීම.
සුභ සිද්ධිය[නා.] යහපත ; යහපත් සිදුවීම ; අභිවෘද්ධිය.
සුභග[වි.] අතිශය ශෝභා සම්පන්න ; සෞභාග්‍යවත්.
සුභගයා[නා.] සෞභාග්‍ය සම්පන්න පුද්ගලයා ; පින් ඇතියා.
සුභඤ්ජනීය[වි.] නිසරු හෝ දුර්වල ; පහසුවෙන් බිඳිය හැකි.
සුභද්‍ර[වි.] ඉතා යහපත් ; අතිශයින් සොඳුරු.
සුභද්‍රා[වි.] ශුභදායක ; යහපත ඉටුකර දෙන.
සුභවිපල්ලාසය[නා.] අශුභවාදි වස්තු සුභ යැයි විපරිත ලෙස ගැනීම.
සුභස්සුලස්[වි.] සුඹසක් ආකාරයට ඉහළට නෙරාගියා වූ ; කේතුවක ආකාරයට උල් වූ.
සුභසාධක[වි.] යහපත හෝ සිද්ධිය ඇති කරන ; ශුභදායක.
සුභානු[වි.] 1. දීප්තිමත් රශ්මිය ඇති ; ආලෝකවත්. [නා.ප්‍ර.] 1. ශෝභන කාන්තිය හෝ රශ්මිය ඇත්තා ; හිරු. 2. වර්ෂ නාමයක්.
සුභාෂිත[වි.] මොනවට කියන ලද ; මනා කොට ප්‍රකාශ කරන ලද.
සුභාෂිතය[නා.] මැනවින් පවසන ලද්ද ; මනා තෙපුල.
සුභාසුභ[සුභ+අසුභ] [වි.] සුභ හා අසුභ ; යහපත් සහ අයහපත්.
සුභාසුරමාන[වි.] මැනවින් බබළන ; දීප්තිමත්.
සුභික්ෂ[වි.] ආහාරපාන සුලභ ව ඇති ; සුවසේ ලැබිය හැකි ආහාරපාන ඇති.
සුම[නා.ප්‍ර.] සුවඳවත් ද්‍රව්‍යයක් ; කපුරු.
සුමංදුව(කථා.) [නා.] කරදරය ; පටලැවිල්ල.
සුමකුළු[නා.ප්‍ර.] සුදු මකුළු ; සුදු හුණු.
සුමඟ[නා.ප්‍ර.] යහපත් මාර්ගය.
සුමජ්ජිත[වි.] මනා ව මදින ලද ; මොනවට මැදපු.
සුමට[වි.] 1. අතිශයින් මට සිලිටු ; ඉතා සිනිඳු 2. මෘදු ; මොළොක්.
සුමට වක්‍රය[නා.] (ගණිත.) කඩතොලු නැති වක් රේඛාව ; සරල වක්‍ර රේඛාව.
සුමත[වි.] යහළු වූ ; මිත්‍රශීලි.
සුමති[නා.ප්‍ර.] 1. සුවය ; සුඛය. 2. මිතුරු බව ; යහළුකම.
සුමධුර[වි.] අතිශයින් මිහිරි ; බොහෝ සෙයින් රසවත්.
සුමන[නා.ප්‍ර.] 1. යහපත් සිත; හොඳ හිත. 2. බුදුවරයකුගේ නාමය. 3. නාට්‍ය තාලයක්. 4. අත්තන. 5. වදමල්. 6. දෑසමන්. 7. අමු ගඩොලින් සාදන ලද ගෙය. 8. දිව්‍ය රාජයකුගේ නාමය ; සමන් දෙවි.
සුමනා[නා.ප්‍ර.] 1. ගෘහ විශේෂයක්. 2. ලොකු මල් හටගන්නා සමන් පිච්ච මල් වැල. [ක්‍රි.වි.] මනා සිත් ඇතිව.
සුමනෝරජස්[නා.ප්‍ර.] මල් රේණු ; පරාග.
සුමර්දිත[වි.] යහපත් කොට පැහැදිලි කළ.
සුම්[නා.ප්‍ර.] උණුසුම ; උෂ්ණය.
සුම්මස්[සුන්+මස්] [නා.ප්‍ර.] හීන් කර කැපූ මස්; කැපූ මස් කැබලි.
සුම්මාඩිය, සුම්මෑඩිය[නා.] 1. බර ඉසිලීමේ දී බරට යටින් හිස මත තබන දරණුව ; දරණුවක් වැනි හිස් වෙළුම. 2. (මල්) දම ; (මල්) මාලාව.
සුමානය[නා.] දින හතක් වූ කාලය ; සතිය.
සුමාර[නා.ප්‍ර.] වාෂ්පය ; හුමාලය.
සුමිතුරු[වි.] යහපත් මිතුරු ; කලණ මිතුරු.
සුමු[නා.ප්‍ර.] 1. සමූහය ; රාශිය. 2. යුද්ධ සේනාව ; බළ සෙනග. [වි.] සන්සුන් ; ශාන්ත.
සුමුං[නා.ප්‍ර.] කරඬුව ; සුමුඟ.
සුමුඛ[වි.] සතුටු මුහුණු ඇති ; යහපත් වක්ත්‍රයක් ඇති. [නා.ප්‍ර.] 1. ගණදෙවි ; ගණේශ. ; 2. ගරුඬයා. 3. පඬිවරයා.
සුමුඛා[නා.ප්‍ර.] 1. මනා ද්වාරයක් ඇති ගෘහ ශාලා වර්ගය. 2. එවන් ශාලාවක් සහිත ගෘහය.
සුමුඛිය[නා.] මුහුණ බලන කන්නාඩිය ; කැටපත.
සුමුග, සුමුග[නා.ප්‍ර.] කරඬුව ; පෙට්ටිය.
සුමුගුව, සුමුඟුව[නා.] ගුළිය ; කැරැල්ල.
සුමුට්ඨානය[නා.] හට ගැනීම ; ඉපදීම.
සුමුදු[නා.ප්‍ර.] 1. උප්පත්තිය ; ඉපදීම. 2. මුහුද ; සමුද්‍රය. 3. මුහුදු යාත්‍රාවක්. [වි.] ඉතා මෘදු ; අතිශයින් කෝමළ.
සුමුලස්[නා.ප්‍ර.] කෑම පිසින්නා ; අරක්කැමියා.
සුමුල්[නා.ප්‍ර.] ඖෂධීය ශාකයක මුල් ද සහිත වූ සියල්ල ; මුළු පැළෑටිය ; සහමුල.
සුමුව[නා.ප්‍ර.] 1. සමූහය ; රාශිය. 2. යහපත් මෘගයා. 3. ශෝභන මුඛය.
සුමුසු[වි.] එකට එකතු වූ ; එකට මුසු වූ.
සුමුළුව[නා.] එකතුව ; රැස.
සුඹල්කරු[නා.ප්‍ර.] මලින් සුඹුළු හෙවත් දාම ආදිය කරන්නා ; මල්දම් කරන්නා.
සුඹලී[නා.ප්‍ර.] සොළී ; චෝල.
සුඹස[නා.] වේයන් විසින් පස් හා වැලිවලින් ගොඩනඟන ලද වාසස්ථානය ; වේගුල ; තුඹස ; හුඹස.
සුඹස් බිය, හුඹස් බිය(කථා.) [නා.ප්‍ර.] බොරු බිය ; කරුණු විරහිත ව ඇති ගන්නා බිය.
සුඹුක, සුඹුක්ක[නා.බහු.] සක්ක ; හක්ක.
සුඹුනවා[ක්‍රි.] ඉඹිනවා ; චුම්බනය කරනවා.
සුඹුප්පුලි[නා.ප්‍ර.] සොහොන් ගොවුවා ; මිනී දවන්නා.
සුඹුලු, සුඹුළු[නා.ප්‍ර.] 1. ගසක පොත්තට යට පවතින සිනිඳු සිවිය. 2. ගසක හෝ කොළ, ගෙඩි ආදියෙහි ඇති බූව. 3. ගස් ආදියෙන් සූරාගන්නා කුඩු. 4. දරණුව ; හිසේ දවටනය ; සුම්මැඩිය. 5. පිසිනය ; බුරුසුව.
සුයෝවත්[නා.ප්‍ර.බහු.] යුදභට පිරිස ; සෙබළ පිරිස.
සුර[වි.] ශූර ; දක්ෂ. [නා.ප්‍ර.] 1. සුරය. 2. දෙවියා.
සුර අවිය[නා.] (දෙවියන්ගේ අවිය යනු වාච්‍යාර්ථයි) දේදුන්න ; ඉන්ද්‍රචාපය.
සුර ඇජර, සුර ඇදුර[නා.ප්‍ර.] සුරක්ෂණය [නා.] පූර්ණ දෙවියන්ගේ ආචාර්ය වශයෙන් සැලකෙන බ්‍රහස්පති ; සුරගුරු.
සුර කරනවා[ක්‍රි.] අජරාමර කරනවා ; නිවන් දක්වනවා.
සුර කාණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] චෛත්‍යයක කොත් කැරැල්ලට පහළින් ඇති හතරැස් කොටුව ; දේවතා කොටුව.
සුර කැන්[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය සමූහයා ; සුරකැල.
සුර ජෙට්ඨ[නා.ප්‍ර.] 1. බ්‍රහ්ම ; මහා බ්‍රහ්ම. 2. නැකතක නාමය ; රෙහෙණ.
සුරං[නා.ප්‍ර.] ගුඩු ක්‍රීඩාවේදී ගනු ලබන පන්දුව ; ගුඩුව.
සුරංග[නා.ප්‍ර.] 1. යහපත් වර්ණය. 2. පොළොව සාරා යටින් සැදූ මාර්ගය ; උමඟ.
සුරංගනා[නා.ප්‍ර.] දිව්‍යාංගනාව ; දෙවඟන.
සුරංගනාව[සුර+අංගනාව] [නා.] දිව්‍ය ස්ත්‍රිය ; දෙවඟන.
සුරකර[නා.] දිව්‍යාක්ෂර ; දේවාක්ෂර.
සුරක්ත[වි.] 1. ඉතා රක්තවර්ණ වූ ; තද රතු. 2. මනා සේ පඬු පෙවූ. 3. සිතෙන් ඇවිස්සුණු. 4. තද උෂ්ණය නිසා ඇති වූ.
සුරක්ෂණය[නා.] පූර්ණ ආරක්ෂකභාවය ; දැඩි ආරක්ෂාව ; මනා රක්ෂණය.
සුරක්ෂිත[වි.] ඉතා ප්‍රවේසම් සහිත ; මනාව ආරක්‍ෂා කරන ලද.
සුරකුම්පත සුරැකුම්පත[නා.] ව්‍යාපාරික කොටස් හෝ බැංකු ආදියෙහි තැන්පත් කරන ලද මුදල් පිළිබඳ සහතිකය.
සුරකුව[නා.] ඇපය.
සුරගජ[නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොව හස්තියා ; ඓරාවණ නම් ඇතා.
සුරගණ[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය සමූහයා ; දෙව්පිරිස.
සුරගය[නා.] කුඩා කඩුව ; පිහිය.
සුරගා[නා.ප්‍ර.] කල්ප වෘක්ෂය ; කප්රුක.
සුරගැදික්නී[නා.ප්‍ර.] සුරලොව මන්දාකිණි නම් ගඟ ; සුර දීර්ඝකා නදිය ; අහස්ගඟ.
සුරඞ්ග, සුරඞ්ගා, සුරඞ්ගී[නා.ප්‍ර.] යුද්ධෝපක්‍රමයක් වශයෙන් සාරන ලද උමඟ ; යුද උමඟ.
සුරත[නා.] 1. තද රතු පැහැය. 2. හුරු අත ; දකුණු අත. 3. දැඩි රතිය ; රති ක්‍රීඩාව.
සුරත කෙළිය[නා.] රති ක්‍රීඩාව ; රති කෙළිය.
සුරතල්[වි.] ළඳ බොළඳ බවෙන් යුත් ; අහිංසක ප්‍රිය මනාප බවෙන් යුක්ත ; හුරතල්.
සුරතලා[නා.] 1. සුරතල් තැනැත්තා ; ළඳ බොළඳ ආදරවන්තයා. 2. නිවෙස්වල ඇති කරන (බලු, බළල් ආදී) සුරතල් සත්ත්වයා.
සුරත්[වි.] 1. හුරු අත හා සම්බන්ධ ; දකුණු අත හා සම්බන්ධ. 2. අතිරක්ත ; ඉතා රතු.
සුරත් ඉස්කුරුප්පුව(පාරිභා.) [නා.] දකුණට කරකැවීමෙන් තද වන ඉස්කුරුප්පුව.
සුරත් පොට(පාරිභා.) [නා.] දකුණට කරකැවීමෙන් තද වන පොට.
සුරත්හර[නා.ප්‍ර.] රත්හඳුන්.
සුරතාව[නා.ප්‍ර.] (ක්‍රිස්ති.) දෙවිකම ; දේවත්වය.
සුරදිගින[නා.] අහස් ගඟ ; ආකාශ ගංගාව.
සුරදුම[නා.] කල්ප වෘක්ෂය කප්රුක.
සුරදෙට[නා.] 1. ශක්‍රයා. 2. මහා බ්‍රහ්මයා. 3. (ක්‍රිස්ති.) යේසුස් වහන්සේ.
සුරධේනු[නා.ප්‍ර.] දෙව්ලොව එළදෙන ; සුරබිදෙන.
සුරනත[නා.] දෙවියන්ගේ අධිපතියා ; ශක්‍රයා.
සුරනා[නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ නායකයා ; ශක්‍රයා.
සුරනිඳු[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයා
සුරපති[නා.ප්‍ර.] 1. සුරයන්ගේ ස්වාමියා ; ශක්‍රයා. 2. මහා බ්‍රහ්මයා.
සුරපතිචාප[නා.ප්‍ර.] දේදුන්න.
සුරප්පට්ටුව[නා.] තම්මැට්ටම.
සුරපා[නා.ප්‍ර.] 1. සුරවිමන ; දිව්‍ය ප්‍රාසාදය. 2. කප්රුක ; සුරතුර
සුරපාදප[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය වෘක්ෂය ; කල්ප වෘක්ෂය.
සුරබි, සුරභි[නා.ප්‍ර.] 1. පණ්ඩිතයා. 2. සුවඳ ; මනෝඥ වූ ගන්ධය ; සුගන්ධය. [වි.] 1. මනෝඥ. 2. බබළන. 3. සුවඳ ඇති. 4. ප්‍රසන්න. 5. කීර්තිමත්. 6. සිතූ පැතූ සම්පත් දෙන.
සුරබිදෙන[නා.] දෙව්ලොව වසමින් සිතූපැතූ සම්පත් ලබාදෙන බවට විශ්වාස කරනු ලබන ගව දෙන ; සුරභි ධේනුව.
සුරමණි, සුරමිණි[නා.ප්‍ර.] දිව්‍ය මාණික්‍යය ; චින්තා මාණික්‍යය.
සුරඹ, සුරඹා[නා.ප්‍ර.] සුරඹුව බ.
සුරඹුව[නා.] දෙවඟන ; දිව්‍ය ස්ත්‍රිය ; සුරලිය.
සුරය[නා.] 1. යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර බෙහෙත් ආදිය දැමීම සඳහා රන්, රිදී, තඹ ආදි ලෝහයකින් කළ කොපුව ; ගුළාව. 2. බේත් මාත්‍රාවක් අඩංගු කුඩා භාජනයක්. 3. පිහි, කැති ආදි තලයක් මිටට සවිවීමට යොදා ගනු ලබන යකඩ වළල්ල. 4. කඩුව දමන කොපුව.
සුරයා[නා.] 1. දෙවියා ; දේවතාවා. 2. ඍෂියා ; පණ්ඩිතයා. 3. සූර්යයා ; හිරු.
සුරලය[නා.] 1. බෙර වාදන තාලයක්. 2. (රූඪි.) හැසිරෙන විලාසය ; විලාසිතාව.
සුරවමිය[නා.] සුරඟන දිව්‍යාංගනාව.
සුරවරඟ[නා.ප්‍ර.] සුර වරාංගනාව ; උතුම් දිව්‍ය ස්ත්‍රිය.
සුරවරණ[නා.ප්‍ර.] 1. දෙවියා ; දිව්‍ය රාජයා. 2. දිව්‍ය ලෝකයේ සිටින හස්ති රාජයා ; ඓරාවණ.
සුරවිරු[නා.ප්‍ර.] සුරවීරයා ; දිව්‍ය රාජයා.
සුරා මදය[නා.] සුරාපානය නිසා ඇතිවන මත් වීම ; සුරාමත ; වෙරි ගතිය.
සුරාමේරය[නා.] සුරාව සහ මේරය ; මත් ගතිය ගෙන දෙන පෙරාගත් බීම ; රහමෙර.
සුරාසොඬා[නා.] සුරාවෙහි ඇලුණු තැනැත්තා ; බේබද්දා ; සුරාලෝලයා.
සුරැකි[වි.] මනා කොට ආරක්ෂා කළ ; හොඳින් රක්නා ලද.
සුරැකියාව[නා.] මනා ආරක්ෂාව ; ආරක්ෂිත භාවය.
සුරැකුම[නා.] (පාරිභා.) 1. මුදල් ආරක්ෂා කිරීම ; මුදල් ඉතිරි කිරීම. 2. ආරක්‍ෂාව ; මනා රැක්ම.
සුරැකුම් පත්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ණය මුදලක් සඳහා සාක්ෂ්‍ය වශයෙන් ඇති සහතික.
සුරිඳු[නා.ප්‍ර.] දෙවියන්ගේ ප්‍රධානයා ; දේවේන්ද්‍රයා ; ශක්‍රයා.
සුරු[වි.] 1. ශූර ; දක්ෂ ; සමර්ථ. 2. හුරු වූ ; පළපුරුදු ; දකුණු පැත්තෙහි වූ. 3. හැසුරුණු ; චරිතවත්. [නා.ප්‍ර.] 1. සූරත්වය ; සූරබව ; හුරුකම ; දක්ෂතාව. 2. සූර්යයා ; හිරු ; රිවි.
සුරුට්ටුව[නා.] දුම්කොළ කපා ඔතා සාදා ගැනෙන දුම්වැටිය.
සුරුණ්ඩු[නා.ප්‍ර.] හැකිළීම ; වකුටුවීම.
සුරුබුහුටි[වි.] කඩිසර ; දක්ෂ ; හුරුබුහුටි.
සුරුවන්, සුරුවම්[වි.] සූර වූ ; දක්ෂ වූ ; පරෙස්සම් සහිත වූ ; පරීක්ෂාකාරී.
සුරුවම[නා.] කතෝලික ශුද්ධවන්තයකුගේ රූපය ; දේවප්‍රතිමාව ; ශාන්තුවරයකුගේ ප්‍රතිමාව ; රූපය.
සුරුවම් බානවා[ක්‍රි.] උරුවන් බානවා ; සිවුරුහන් කරනවා.
සුරුවිරු[වි.] සූර වීර ; අතිදක්ෂ ; අතිශයින් සමර්ථ ; නිර්භීත.
සුරූ[වි.] සුරූපී ; ඉතා ශෝභමාන ; අතිශයින් ඇසට ප්‍රිය.
සුරූප, සුරූපි[වි.] මනා රූ ඇති ; අතිශයින් රූමත් ; ඉතා ලක්ෂණ.
සුරූපාන්තරණය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් සතුන් සිය ස්වරූපය හා ආකාරය සම්පූර්ණයෙන් වෙනස් ආකාරයකටත් ස්වරූපයකටත් පත් කර ගැනීම.
සුරේන්ද්‍රයා[නා.] සුරිඳු ; සක් දෙව් රජ.
සුල[නා.ප්‍ර.] 1. යහළුවා ; මිත්‍රයා. 2. විශ්වාසය. 3. අග්නි ; ගින්දර. 4. හුලු අත්ත ; හුල. 5. උල ; සූලය.
සුලකළ[වි.] මනා සේ අලංකාර වූ ; අත්‍යලංකාර.
සුලක්ෂණ[නා.ප්‍ර.] මනා වූ ලක්ෂණය ; අතිශය ශෝභාව.
සුලක්ෂිත[වි.] හොඳින් ලකුණු වූ ; මනා කොට සටහන් වූ.
සුලබ, සුලභ[වි.] පහසුවෙන් ලබාගත හැකි ; බහුල ව තිබෙන.
සුලමුල[නා.ප්‍ර.] වගතුග ; තොරතුරු ; යමක් පිළිබඳ සියලු තොරතුරු.
සුලලිත[වි.] අතිශය ලාලිත්‍යයෙන් යුක්ත ; ලීලෝපේත.
සුලු[වි.] 1. ශීලී ; ස්වභාව ඇති. 2. චංචල ; සෙලවෙන. 3. ගැලූ ; වෑහුණු.
සුලුප්පුව[නා.] කුඩා මුහුදු යාත්‍රා විශේෂයක් ; තනි කුඹ ගසක් ඇති කුඩා නැව.
සුව[වි.] පහසු ; ලෙහෙසි. [නා.ප්‍ර.] 1. පහසුව ; සුකරබව. 2. සැපය ; සනීපය. 3. ශරීර සෞඛ්‍යය. 4. ගිරවා. 5. බල්ලා.
සුව පහස[නා.] සුවදායක ස්පර්ශය ; සුඛ ස්පර්ශය.
සුව විහරණය[නා.] සුවදායක වාසය ; සැප විහරණය ; සුඛ විහරණය.
සුවච[වි.] කීකරු ; මනා ව හික්මුණු ; අවවාද පිළිපදින.
සුවට[වි.] මනා ව වට වූ ; වටකුරු. [නා.ප්‍ර.] 1. මනා වැසි ඇති කාලය. 2. බල්ලා.
සුවණ, සුවන[නා.ප්‍ර.] 1. නැකැත් විසි හතෙන් එකක නාමය. 2. ගුරුළා ; ගරුඬයා.
සුවණ්ණ[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ; රන් ; ස්වර්ණ.
සුවදා[වි.] සැපදායක ; සුව ගෙන දෙන ; පහසුකම් ඇති.
සුවදුක්[නා.ප්‍ර.]සැප හා දුක ; සැප සනීප හෝ ලෙඩ දුක් කරදර ආදිය ඇති බව.
සුවන් පිලවා(පාරිභා.) [නා.] සමනලයන් ආදී ලෙපිඩොප්ටෙරාවන්ගේ පිලවා.
සුවන්මුවා[වි.] රනින් කළ ; රන් මුවා ; ස්වර්ණමය.
සුවඳ[නා.ප්‍ර.] යහපත් ගන්ධය ; සුගන්ධය.
සුවපත්[වි.] සැපයට පැමිණි ; සුවයට පත් ; නිදුක් වූ.
සුවර්ණක[නා.ප්‍ර.] 1. බෙහෙත් ආදිය කිරන බර ප්‍රමාණයක්. 2. පිත්තල.
සුවරුවා[නා.] 1. රත්රන්වලින් කර්මාන්ත කරන තැනැත්තා ; රන්කරුවා. 2. ඇත්දළ වඩුවා ; ඇත් දත්වලින් කර්මාන්ත කරන්නා. 3. ආහාර පිළියෙල කරන්නා ; අරක්කැමියා.
සුවහ[වි.] (පාරිභා.) පහසුවෙන් එහා මෙහා ගෙන යා හැකි.
සුවහස[නා.] සියක් දහස ; ශත සහස්‍රය ; ලක්ෂය.
සුවාය[නා.] කියතක් වැනි ආයුධයක ඇල හැඩය ; ඇලය.
සුවාස[නා.ප්‍ර.] 1. හුස්ම ; සුසුම ; ශ්වාසය. 2. අපහසුවෙන් හුස්ම ගැනීම. 3. ඇදුම රෝගය.
සුවිකාරකය(පාරිභා.) [නා.] ලාක්ෂා සෑදීමට ගනු ලබන ඉහළ තාපාංකයකින් යුක්ත ද්‍රව්‍යයක්.
සුවිකාර්ය(පාරිභා.) [වි.] මැනවින් නැවිය හැකි ; පහසුවෙන් නැමීමට හැකි.
සුවිඥාත[වි.] මැනවින් දන්නා වූ ; මනා කොට අවබෝධ කළ ; පහසුවෙන් වැටහුණු.
සුවිනීත[වි.] මැනවින් හික්මුණු ; අතිශයින් විනීත.
සුවිපුල[වි.] අතිමහත් ; ඉතා විශාල.
සුවිභේද නිම්නය(පාරිභා.) [නා.] බොහෝ දුරට සමාන්තර වූ විභේද දෙකක් අතර පොළොව ගිලා බැස්මෙන් සෑදුණු නිම්නය.
සුවිමල[වි.] අතිනිර්මල වූ ; ඉතා පිවිතුරු වූ ; අතිපාරිශුද්ධ වූ.
සුවිශද[වි.] ඉතා පැහැදිලි ; ඉතා නිර්මල හෙවත් පිවිතුරු.
සුවිශාල[වි.] ඉතා ලොකු ; අතිමහත් ; සුවිසල්.
සුවිශේෂ[වි.] අතිවිශේෂ ; අන්‍ය දේවලින් වෙන් කෙරුණු.
සුවිසල්[වි.] අතිවිශාල වූ ; සුවිශාල.
සුවිසුද්ධ[වි.] ඉතා පිරිසිදු වූ ; අතිපාරිශුද්ධ.
සුවෘත්ත[වි.] මනා සේ වට වූ ; මැනවින් වෘත්තාකාර වූ.
සුශ්ලිෂ්ට[වි.] ඉතා සිලුටු ; මෘදු.
සුශ්‍රවණය(පාරිභා.) [නා.] ශරීරයේ උපදින ශබ්දවලට කන් දීම ; ශාරීරික ශබ්ද ශ්‍රවණය කිරීම.
සුශ්‍රැත[වි.] මනා කොට අසන ලද ; ඉතා හොඳින් ශ්‍රවණය කළ.
සුශ්‍රූෂාව[නා.] මනා ව ශ්‍රවණය කිරීම ; හොඳින් ඇසීම.
සුශික්ෂිත[වි.] මනා සේ හික්මුණු ; ඉතා සංවර වූ ; ශික්ෂාකාමී.
සුශීල[වි.] යහපත් ශීලයෙන් යුතු ; පිරිසිදු ශීලයෙන් හෙබි.
සුශුක්ල[වි.] ඉතා සුදු.
සුෂිර[නා.ප්‍ර.] 1. පංච තූර්ය වාද්‍ය භාණ්ඩයන්ගෙන් එකක නාමය. 2. කුහරය ; සිදුර.
සුෂීරය(පාරිභා.) [නා.] අන්ත්‍රයත් ශරීර බිත්තියත් අතර පවත්නා අවකාශය ; සීලෝමය.
සුෂුම්නා කුහරය(පාරිභා.) [නා.] සුෂුම්නාවේ මැද පිහිටි කුහරය ; කොඳු ඇට පෙළ තුළ දිවෙන ස්නායු රැහැන් මැද පිහිටි කුහරය.
සුෂුම්නා නාඩිය[නා.] ශරීර මධ්‍යයේ පිහිටි ප්‍රධාන නාඩියක් ; සිතට දැනීම ඇති කරන නාඩිය.
සුෂුම්නා පටල(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සුෂුම්නා ශීර්ෂයේ වූ පටල ; සුෂුම්නාව හා සම්බන්ධ ව අපර මස්තිෂ්කයේ පවතින පටල විශේෂය.
සුෂුම්නා ශීර්ෂකය(පාරිභා.) [නා.] පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ අනු- මස්තිෂ්කයෙන් බාහිර වූ අපර මස්තිෂ්කය.
සුෂුම්නාව(පාරිභා.) [නා.] මොළයේ සිට කොඳු ඇට පෙළ තුළ දිවෙමින් සමස්ත ශරීරය හා සම්බන්ධ වන රැහැන ; පෘෂ්ඨීය ස්නායු රජ්ජුව.
සුසංගත[වි.] 1. මනා ව එක් වූ ; මැනවින් අනුරූප වූ. 2. සමන්විත වූ ; යුක්ත වූ. 3. (පාරිභා.) මනා ව බැඳුණු ; මැනවින් එකිනෙකට එකතු වූ.
සුසංගමය(පාරිභා.) [නා.] අනුකූලතාව ; අනුරූප බව ; එකගතාව.
සුසංනායකය, සුසන්නායකය(පාරිභා.) [නා.] තාපය, විදුලිය ආදිය පහසුවෙන් ගෙන යා හැකි දෙය ; ඉතා හොඳ සන්නායකය.
සුසංයම[වි.] මනා සේ හික්මුණු ; මැනවින් සංවර ; දැඩි සංයමයෙන් යුත්.
සුසංරක්ෂිත[වි.] මනා ව ආරක්ෂා කරන ලද ; සංරක්ෂිත.
සුසංවිහිත[වි.] මනා සේ හික්මුණු ; මැනවින් සංවර වූ ; දැඩි සංයමයෙන් යුත්.
සුසංවෘත[වි.] මනා සේ සංවරණය කරන ලද ; මැනවින් අවුරන ලද ; හොඳින් වැසූ.
සුසංස්කෘත[වි.] හොඳින් යොදන ලද ; මනා කොට සකස් කරන ලද.
සුසංහත[වි.] මනා ව අංග එක් වූ ; සියලු අංගවලින් එකිනෙක මනා ව බැඳුණු.
සුසංහිත[වි.] මනා ව ගැළපුණු ; මනා ව යෙදුණු.
සුසංහිත කුලකය(පාරිභා.) [නා.] කිසියම් නීතියක් අනුව එක් වර්ගයකට වෙන් කළ හැකි සංඛ්‍යා කාණ්ඩය ; මැනවින් සම්බන්ධ වූ කුලකය.
සුසජ්ජිත[වි.] මනා සේ සැදුණු ; මැනවින් සැදුම්ලත් ; සුසැදුණා වූ.
සුසණ්ඨාන[වි.] මනා සටහනින් යුතු ; යහපත් සටහන් ඇති.
සුසණ්ඨිත[වි.] ඉතා මැනවින් පිහිටි ; අතිශයින් යහපත් ව ප්‍රතිෂ්ඨාපිත.
සුසන්[වි.] මනා සේ වැසුණු ; සුච්ඡන්න.
සුසන්නද්ධ[වි.] මනා ව සන්නද්ධ වූ ; මැනවින් යුදට සැරසුණු.
සුසමාගත[වි.] මනා සේ එක්තැන් වූ ; මැනවින් එක් වූ.
සුසමායෝජනය(පාරිභා.) [නා.] ඉතා හොඳින් ගැළපෙන පරිදි සකස් කිරීම ; හොඳින් සමායෝජනය කිරීම.
සුසමාහිත[වි.] මැනවින් එකඟ වූ ; මනා ව සන්සුන් වූ.
සුසර[වි.] තාරතාවට හෝ සංඛ්‍යාතයට හෝ ඉතා නිවැරැදි ව සකස් වූ ; නිවැරදි ව හඬ ගැළපූ.
සුසරණය[නා.] ශබ්දය හෝ තාලය නිසි ලෙස සකස් කිරීම.
සුස්කය[නා.] 1. වියළීම ; වියළිබව. 2. වියළි දෙය.
සුස්තරය(පාරිභා.) [නා.] සෛල තට්ටුව ; හත්තක ඇති කරමල් වැනි තහඩුවලින් එකක්.
සුස්ථාව[නා.] මනා ව සුවවීම.
සුස්ථිත[වි.] මනා සේ සිටි ; මනා සේ වූ.
සුස්ථිර[වි.] වඩා ස්ථිර ; බොහෝ සේ තහවුරු වූ.
සුස්නායුක(පාරිභා.) [වි.] සංමිතික ස්නායු පද්ධතියක් ඇති.
සුසාන භූමිය[නා.] සොහොන් පිට්ටනිය ; සොහොන් බිම මළ සිරුරු දවන හෝ මිහිදන් කරන භූමිය.
සුසැටබරණ, සූසැටබරණ[නා.ප්‍ර.] ආභරණ හැට හතර.
සුසිනිඳු[වි.] බොහෝ මෘදු.
සුසිර[නා.ප්‍ර.] 1. සිදුර ; ගුල ; විවරය. 2. පංචතූර්ය වාද්‍ය භාණ්ඩයන්ගෙන් එකක් ; සුළං පිඹීමෙන් විවිධ ස්වර නංවාගත හැකි වාද්‍ය භාණ්ඩ වර්ගය.
සුසිරිත[නා.] 1. යහපත් හැසිරීම ; යහපත් චර්යාව. 2. යහපත් සිරිත ; චාරිත්‍රය.
සුසිල[වි.] යහපත් සීලයෙන් යුක්ත.
සුසුම[නා.] හුස්ම ; ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස වාතය.
සුසුම්ලනවා[ක්‍රි.] හුස්ම පිට කරනවා ; චිත්තාවේගයන් ඇති වූ විට තදින් හුස්ම ගෙන පිට කරනවා.
සුසුරු[නා.ප්‍ර.] 1. සිදුර; සුසිරය. 2. හොඬවැල. 3. මාමා.
සුහද[වි.] හිතවත් ; හිතෛෂී.
සුහු[වි.] සුදුසු ; යෝග්‍ය.
සුහුණා, සුහුනා[නා.] උරග ගණයට අයත් කුඩා සතෙක් ; හූනා.
සුහුඹු[නා.ප්‍ර.] දෂ්ට කළ අත ; දළය.
සුහුඹුල්[වි.] හොඳින් වැඩුණා වූ ; මනා ව මේරූ.
සුහුඹුලා[නා.] වැඩුණු සතා ; මේරූ සතා.
සුහුරා[නා.] 1. භාර්යාවගේ හෝ ස්වාමිපුරුෂයාගේ පියා ; මාමා. 2. සසුරයා ; මස්සිනා.
සුහුරුබඩු[නා.ප්‍ර.] 1. මාමාගේ පුතා ; මස්සිනා. 2. මාමාගේ දියණිය ; නෑනා.
සුහුල්[නා.ප්‍ර.] බිරිඳගේ හෝ සැමියාගේ මව හෝ පියාගේ සහෝදරිය ; නැන්දා ; බුහුණනිය.
සුහෘත්, සුහෘද්[වි.] මිත්‍ර ; හිතෛෂී. [නා.ප්‍ර.] යහපත් සිතක් හෙවත් හෘදයක් ඇත්තා ; මිත්‍රයා.
සුළ[නා.] 1. ගිනිදළුව ; ගිනිහුළ. 2. සහෘදයා ; මිත්‍රයා.
සුළංසුළඟ බ.
සුළං කපොල්ල[නා.] කඳු දෙකක් අතර සුළං තෙරපෙමින් හමා යන විවරය.
සුළං පෙත්ත(පාරිභා.) [නා.] සුළගේ දිශාව දක්වන උපකරණයක්.
සුළං මුවාව(පාරිභා.) [නා.] යම් ප්‍රදේශයක සුළං පැත්ත හෝ දිශාව.
සුළං මූණත[නා.] සුළඟ මුහුණපාන පැත්ත හෝ දිශාව.
සුළඟ[නා.] එක් තැනක සිට තවත් තැනකට ගලා යන වායු ධාරාව ; හමා යන වාතය ; හුළඟ.
සුළඟල්ල, සුළැඟිල්ල[නා.] අත් පාවල ඇති කුඩා ම ඇඟිල්ල.
සුළි සුළඟ[නා.] භ්‍රමණය වෙමින් හමන සුළඟ ; වාසුළිය.
සුළිය[නා.] වාතය, ජලය, කෙස් ආදියෙහි දඟරයක් මෙන් කැරකැවෙන වටය ; ආවර්තනය ; වකරැල්ල.
සුළු[වි.] 1. කුඩා ; පුංචි. 2. ප්‍රමාණයෙන් ඉතා අල්ප වූ ; මඳ ; ගණන්ගත නොහැකි. 3. සරල ; සාමාන්‍ය. [නා.ප්‍ර.] කොණ්ඩය.
සුළු අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] කේතුකයෙහි මහා අක්ෂයට ඍජුකෝණික ව පවතින අක්ෂය.
සුළු ආසියාව[නා.] තුර්කියට ව්‍යවහාර වූ නාමයක්.
සුළු කර්මාන්ත[නා.ප්‍ර.] විශාල පරිමාණයේ නොවන කුඩා කර්මාන්ත.
සුළු කැඳ[නා.ප්‍ර.] සහලින් පිසූ කැඳ ; උළු කැඳ.
සුළු කෝණය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අංශක 90ට, එනම් සෘජු කෝණයකට වඩා අඩු කෝණය.
සුළු ජාතිය[නා.] රටක ප්‍රධාන ජන කොට්ඨාසයට අමතර ව, සංඛ්‍යාවෙන් අඩු ප්‍රමාණයෙන් එහි වසන ජන වර්ගය.
සුළු දිය[නා.ප්‍ර.] 1. ඩාදිය ; ඩාබිඳු. 2. මූත්‍රා.
සුළු නගර සභාව[නා.] කුඩා නාගරික ප්‍රදේශ පාලනය කරන සභාව.
සුළු පරිමාණ[වි.] සුළු ප්‍රමාණයෙන් වූ ; මහා පරිමාණ නොවූ.
සුළු පියා[නා.ප්‍ර.] 1. පියාගේ බාල සහෝදරයා ; බාප්පා. 2. මවගේ දෙවන පුරුෂයා ; බාප්පා.
සුළු පොලිය[නා.] මුල් මුදලට පමණක් ලැබෙන පොලිය.
සුළු බෝග[නා.ප්‍ර.] සුළු ප්‍රමාණයකින් වගා කරන අමතර බෝග ; විශාල වශයෙන් වගා නොකරන බෝග.
සුළු මව[නා.] 1. පියාගේ දෙවැනි විවාහයේ භාර්යාව ; කුඩම්මා. 2. මවගේ බාල සොහොයුරිය ; පුංචි අම්මා.
සුළු මුදල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] එදිනෙදා වියදම් සඳහා වෙන් කරන ලද මුදල්.
සූ[නා.ප්‍ර.] 1. නූල ; සූත්‍රය. 2. සූපය ; ව්‍යඤ්ජනය. 3. අරක්කැමියා. 4. හතර.
සූකර මද්දවය[නා.] 1. තරුණ ඌරන්ගේ මාංශය. 2. හතු වර්ගයක් හෝ ලපටි ඌරු මස් වලින් සාදනු ලැබූ රසායනික සංයෝගය.
සූකරයා[නා.] ඌරා.
සූක්ෂ්ම[වි.] 1. ඉතා සියුම් ; සිනිඳු ; සිහින් ; ගොරහැඩි නොවූ. 2. ඇසට නොපෙනෙන තරම් ; ඉතා කුඩා.
සූක්ෂ්ම දර්ශකය[නා.] ඉතා කුඩා දෙයක් ලොකු කොට දක්වන කණ්ණාඩි විශේෂය ; අණු දක්නය.
සූක්ෂ්ම වගාව(පාරිභා.) [නා.] උපරිම අස්වැන්නක් ලැබීම සඳහා විද්‍යානුකූල ක්‍රමවේදයන්ට අනුව සිදුකරන බෝග වගාව.
සූක්ෂ්මවේදී[වි.] ඉතා සියුම් ලෙස දකින ; වහා හැඟීම් ඇතිවන ; සංඥා ප්‍රකාශක.
සූක්ෂ්මාණු[නා.ප්‍ර.] සියුම් අණු.
සූකිරි[නා.ප්‍ර.] ශර්කරා විශේෂයක්; ඉතා පැණි රසැති තද, දියවෙන සුලු කැට වර්ගයක්.
සූචක[වි.] ප්‍රකාශ වන ; දක්වන.
සූචකය[නා.] 1. පෙන්වීමට ගන්නා කූර හෝ උපකරණය. 2. දර්ශකය ; යමක් පෙන්වා දෙනු ලබන්න.
සූචනය[නා.] ප්‍රකාශ කිරීම ; දැක්වීම ; පැවසීම.
සූචිත[වි.] පවසන ලද ; පෙන්වන ලද ; හඟවන ලද.
සූචිය[නා.] 1. මැසීම සඳහා ගැනෙන සිහින් තුඩක් ඇති කූර ; ඉදිකටුව. 2. ග්‍රන්ථයක ඇතුළත් වැදගත් විෂය අකාරාදි ව දක්වනු පිණිස ග්‍රන්ථය අවසානයේ සකස් කර ඇති සටහන ; අනුක්‍රමණිකාව ; සූචි පත්‍රය. 3. යතුර. 4. සැත්කම් සඳහා භාවිත කරන ආයුධයක්.
සූචිරූපී(පාරිභා.) [වි.] ඉදිකටුවක් මෙන් සිහින් වූ හා උල් වූ.
සූචිස්ඵටිකය(පාරිභා.) [නා.] ශාක සෛලවල ඇති කැල්සියම් ඔක්සලේට්වලින් සමන්විත දිග ඉදිකටු වැනි ස්ඵටිකය.
සූතක[නා.ප්‍ර.] රසදිය.
සූත්‍ර[නා.ප්‍ර.] සූත්‍රය බ.
සූත්‍ර අටුවා[නා.ප්‍ර.] සූත්‍ර පිටකයෙහි එන පාලි සූත්‍රවලට ලියන ලද අර්ථ කථාව ; ත්‍රිපිටකයෙහි එන සූත්‍රවලට ලියූ විවරණය.
සූත්‍ර නිපාතය[නා.] සූත්‍ර පිටකයේ කුදුගොත් සඟියට අයත් ධර්ම ග්‍රන්ථය.
සූත්‍ර පාඨය[නා.] සූත්‍රයක ප්‍රධාන ඛණ්ඩය.
සූත්‍රකරණය[නා.] සංකේතවලින් දැක්වෙන ගණිත නියමයක්.
සූත්‍රගුල[නා.] නූල් පන්දුව ; නූල් බෝලය.
සූත්‍රජලක්ලෝමය(පාරිභා.) [නා.] සෛල වැලකින් සමන්විත ජලජ ජීවීන්ගේ ශ්වසන අවයවය.
සූත්‍රදේශනා[නා.ප්‍ර.] ත්‍රිපිටකයෙහි දැක්වෙන බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද ධර්ම කොට්ඨාසය.
සූත්‍රධර[නා.ප්‍ර.] 1. නූලක් පැලඳ සිටින්නා ; නූලක් අතින් දරන්නා. 2. සූත්‍ර ධර්ම දන්නා තැනැත්තා ; සූත්‍ර ධර්ම හැදෑරූ තැනැත්තා. 3. අධිකරණ නීති දරන්නා. 4. සංස්කෘත නාට්‍ය කලාවේ වේදිකාවට පැමිණ නාට්‍යය හඳුන්වා දෙන තැනැත්තා ; පොතේ ගුරා.
සූත්‍රධාරි[වි.] නූලක් දරන ; හුයක් දරන. [නා.ප්‍ර.] 1. පොතේ ගුරා. 2. ලී බඩු තනන්නා ; වඩුවා.
සූත්‍රපිටකය[නා.] ත්‍රිපිටක ධර්මය ඇතුළත් එක් ධර්ම පිටකයක නාමය.
සූත්‍රය[නා.] 1. නූල ; රැහැන ; හුය ; ලණුව. 2. කම්බිය. 3. බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් මනාකොට දේශනා කරන ලද ධර්ම කොට්ඨාසයක් ඇතුළත් සූත්‍ර පිටකයේ සංගෘහිත දේශනා. 4. ව්‍යාකරණ විධි නීතියෙහි ප්‍රකාශිත වාක්‍යය. 5. දැක්වෙන යම් යම් කරුණු ගොනුකොට පෙන්වන තැන්. 6. යන්ත්‍රෝපකරණ ක්‍රියා කරවන යම් යම් කොටස්. 7. (පාරිභා.) අණුවක ඇති පරමාණුවල ස්වභාවය සහ සංඛ්‍යාව අකුරු හා ඉලක්කම් භාවිත කොට ප්‍රකාශ කිරීම. 8. වීජ ගණිතමය නියමයක්. 9. නූල් වැනි කෙඳි. 10. උපාය ; රැවටිල්ල.
සූත්‍රල(පාරිභා.) [වි.] තන්තුමය ; කෙඳි සහිත.
සූත්‍රිකාව(පාරිභා.) [නා.] 1. මල් රේණුවක කොටස් දෙකෙන් එකක් ; සිහින් නූලක් මෙන් වූ එකක් පස්සේ එකක් සිටින පරිදි ඈඳුණු සෛල වැල ; රේණුවක දණ්ඩ. 2. මත්ස්‍ය ආදීන්ගේ ශරීරයෙහි ඇති (කරමලෙහි) කෙඳි වැනි කොටස. 3. (පාරිභා.) විදුලි බල්බය තුළ ගිනියම් වන සිහින් ලෝහ කම්බිය.
සූති(පාරිභා.) [වි.] ඉපදීම පිළිබඳ වූ ; ජනිතවීම සම්බන්ධ.
සූතිකාගාරය[නා.] දරු ප්‍රසූතිය සිදුවන කුටිය ; තිඹිරිගෙය ; මාතෘ නිවාසය.
සූතිකාව[නා.] අලුත දරුවකු බිහි කළ ස්ත්‍රිය.
සූදය[නා.] ව්‍යඤ්ජනය.
සූදු අන්තුවා[නා.] සූදුවට බෙහෙවින්ම ඇබ්බැහි වූ තැනැත්තා.
සූදු කෙළිය[නා.] දූ කෙළිය.
සූනියම[නා.] මන්ත්‍ර ගුරුකම් බලයෙන් කෙනෙකු නැසීමට හෝ පීඩාකිරීමට හෝ කරන ක්‍රියාව ; කොඩිවිනය.
සූනුව[නා.] දුව ; දුවණිය.
සූප ශාස්ත්‍රය[නා.] ආහාර පිළියෙල කර පිසීමේ ශිල්පය ; ඉවීමේ ශාස්ත්‍රය.
සූපය[නා.] 1. එළවළු, මස් කටු ආදිය තම්බා සාදාගනු ලබන පානය. 2. දියාරු නැති ව්‍යංජනය ; නියඹලාව ; මාලුව. 3. භාජනය ; වළඳ.
සූප්පුව[නා.] ළදරුවන්ට ද්‍රව ආහාර බෝතලයකින් පෙවීමේ දී භාවිත කරන පුඩුව.
සූරතා විභාගය[නා.] දක්ෂ භාවය සොයා බැලීම සඳහා පැවැත්වෙන පරීක්ෂණය.
සූරතාව[නා.] දක්ෂතාව ; සාමර්ථ්‍යය ; හපන්කම.
සූරන තහඩුව(පාරිභා.) [නා.] යමක මතුපිට ඇති අනවශ්‍ය කොටස් සූරා ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන වඩු උපකරණය.
සූරනය[නා.] සීරීමට ගන්නා උපකරණය ; හූරන ආයුධය.
සූරනවා[ක්‍රි.] 1. පහුරු ගානවා ; නිය හෝ එවන් උල් මෙවලමක් මඟින් හූරනවා. 2. පතුරක්, තලයක් වැනි දෙයක් උපයෝගී කරගෙන පෘෂ්ඨයක ඇති අනවශ්‍ය දෙය උලා ඉවත් කරනවා.
සූරයාශූරයා බ.
සූරවීර[වි.] දක්ෂ වූ ; වීරත්වයෙන් යුක්ත වූ ; අතිදක්ෂ හා නිර්භීත වූ.
සූර්ය කාලය[නා.] පෘථිවිය සූර්යයා වටේ පරිවර්තනය වීමේ සම්බන්ධයෙන් තීරණය වන ගණිත කාලය.
සූර්ය ඝටිකාව[නා.] සූර්යයාගේ ගමන අනුව වේලාව බලාගන්නා උපකරණය ; සූර්ය හෝරා තැටිය.
සූර්ය තාපය[නා.] හිරුගෙන් ඇතිවන උණුසුම ; ඉර අවුව.
සූර්ය දිනය[නා.] මාසයෙන් තිහෙන් පංගුව ; දවස ; පැය 24ක දිනය.
සූර්ය දීප්තිමානය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යකගේ රශ්මිය එක් ස්ථානයක පවත්නා කාලය මැනගන්නා උපකරණය ; සූර්යාලෝක සූචකය.
සූර්ය දූරකය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයා නාභියක් වශයෙන් පවතින මධ්‍ය කක්ෂයක දුරාන්තික රේඛාවේ සූර්යයාගෙන් ඈත ම ලක්ෂ්‍යය.
සූර්ය නිවෘත්තිය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයා සමකයෙන් දුරස්ථව ම පිහිටන අවස්ථා දෙක ගිම්හාන සූර්ය නිවෘත්තිය ජූනි 21 දා ද, ශිශිර සූර්ය නිවෘත්තිය දෙසැම්බර් 22 දා ද සිදුවේ.
සූර්ය පුටය[නා.] හිර අවුවෙන් බෙහෙත් කකාරා ගන්නා ක්‍රමයක්.
සූර්ය බිම්බය[නා.] සූර්ය මුහුණත ; සූර්ය මණ්ඩලය ; හිරුමඬල.
සූර්ය ලප(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ඇතැම් විට සූර්යයා මතුපිට පවතිමින් විද්‍යුත් තරංග ආදියට බාධා පමුණුවන කළු ලප.
සූර්ය වර්ණාවලිය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයාගේ විද්‍යුත් චුම්බක විකිරණයේ වර්ණ සප්තකය ; සූර්යවර්ණ පටය.
සූර්ය වර්ෂය[නා.] සූර්යයා වටේ පෘථිවියට ගමන් කිරීමට ගත වන කාලය.
සූර්ය විකිරණමානය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයාගෙන් නිකුත් වෙන විද්‍යුත් චුම්බක මැනීම සඳහා ගැනෙන උපකරණය.
සූර්ය විකිරණය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයා විසින් නිකුත් කරන විද්‍යුත් චුම්බක සහ කුඩා කැබලි.
සූර්ය ශක්තිය(පාරිභා.) [නා.] හිරු විද්‍යුත් චුම්බක විකිරණ ආකාරයෙන් නිකුත් කරන ශක්තිය.
සූර්ය සංශතය(පාරිභා.) [නා.] දිවා රෑ දිගින් එක සමාන කරමින් සූර්යයා සමකය හරහා යන දින දෙක වන මාර්තු 20 සහ සැප්තැම්බර් 23.
සූර්ය සමීපකය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයා වටා ගමන් කරන කවර හෝ ආකාශ වස්තුවක කක්ෂයේ සූර්යයාට ආසන්නත ම ලක්ෂ්‍යය.
සූර්යක[නා.ප්‍ර.] සැහැල්ලු, ගිනි නොගන්නා වායුවක් ; හීලියම් වායුව.
සූර්යග්‍රහ මණ්ඩලය[නා.] සූර්යයාත් එහි බලය හා සම්බන්ධ ග්‍රහයන් උපග්‍රහයන් සමූහය ; සූර්යයා ප්‍රධාන කොට පවතින ග්‍රහ පංතිය ; සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය.
සූර්යග්‍රහණය[නා.] හිරුත් පෘථිවියත් අතරට සඳ පැමිණීමෙන් සඳට හිරු මුවා වී නොපෙනීම.
සූර්යතාපය[නා.] හිරුගේ තද රශ්මිය ; ඉර අව්ව ; සූර්ය රශ්මිය.
සූර්යදර්ශක කණ්ණාඩිය[නා.] රශ්මියෙන් ඇසට බාධාවක් නොවන සේ හිරු දෙස බැලීමට භාවිත කරන කණ්ණාඩිය.
සූර්යදර්ශය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යයා වෙනත් ග්‍රහයනට බලපෑම.
සූර්යයා[නා.] හිරු ; රිවි.
සූර්යවංශය[නා.] දඹදිව සහ ලංකාවේ පැවති ප්‍රධාන රාජවංශ දෙකින් එකක නාමය ; හිරු කුලය.
සූර්යාඝාතය(පාරිභා.) [නා.] අධික සූර්ය තාපයට භාජන වීම නිසා වැළඳෙන තීව්‍ර අධිජ්වරය.
සූර්යාතපනය(පාරිභා.) [නා.] හිරුගෙන් පොළොවට ලැබෙන තාප ප්‍රමාණය ; සීමිත කාලයක දී එක් තැනකට බලපාන සූර්ය ශක්තිය.
සූර්යාලෝකය[නා.] සූර්යයාගෙන් නිකුත් වන ආලෝකය ; හිරු එළිය.
සූර්යාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යාලෝකය දෙසට වැඩීම හෝ විහිදීම ; පැළෑටියක් හෝ එහි කොටසක් හෝ ආලෝක උත්තේජනයට ප්‍රතිචාරය වීම.
සූර්යෝදය[නා.ප්‍ර.] හිරු උදාවන වේලාව ; ඉර පෑයීම.
සූරාකෑම[නා.] සමාජයේ එක් පන්තියක් පෙළමින් අසාධාරණ ලෙස තවත් පන්තියක් අයුතු ලෙස ධනය ඉපැයීම ; අසාධාරණ ලෙස, අයුතු ලෙස ධනය ඉපැයීම ; අයුතු අන්දමින් ලාබ ලැබීම.
සූරිය මල් ව්‍යාපාරය[නා.] 1. අධිරාජ්‍යවාදීන්ගේ පොපි මල් ව්‍යාපාරයට විරුද්ධව දේශප්‍රේමී ලාංකිකයන් විසින් පළමු ලෝක සංග්‍රාමයෙන් මිය ගිය දේශීය භටයන්ගේ පවුල්වලට ආධාරදීම පිණිස ඇරඹූ ව්‍යාපාරයක්. 2. ලංකාවේ සම සමාජ පක්‍ෂයේ ආරම්භය සඳහා හේතු වූ ව්‍යාපාරය.
සූරියකාන්ත, සූර්යකාන්ත[නා.ප්‍ර.] 1. පලිඟු විශේෂයක් ; සූර්යකාන්ත පාෂාණය. 2. සූර්යයා දෙස හැරී පවතින ඉතා අලංකාර රන්වන් මල් වර්ගයක්.
සූරී[නා.ප්‍ර.] උගත් තැනැත්තා ; වියතා ; පඬිවරයා.
සූරු[නා.ප්‍ර.] 1. භාර්යාවගේ හෝ ස්වාමිපුරුෂයාගේ පියා ; මාමා. 2. මාමාගේ හෝ නැන්දාගේ හෝ පුතා ; මස්සිනා. 3. ඌරා ; සූකරයා. [වි.] දක්ෂ ; සමත්.
සූරුබඩුවා[නා.] මාමණ්ඩියගේ පුතා ; මස්සිනා.
සූලය[නා.] 1. උල ; හෙල්ල. 2. උදුන ; ලිප ; පෝරණුව.
සූලිකාව[නා.] 1. කුඩා උල. 2. සිහින් ආලෝක ධාරාව.
සූවිසි විවරණය[නා.] ගෞතම බෝධිසත්වයන් වහන්සේ මතු බුදුවන බවට බුදුවරයන් විසි හතර නමක් විසින් කරන ලද තිරසර ප්‍රකාශ.
සූස්ථ[වි.] සිනිඳු ; මොළොක්.
සෘණිත වචන[නා.] භාෂාවකට වෙනත් භාෂාවකින් ණයට ගත් වචන.
සෘණිපති[නා.ප්‍ර.] හිරු; සූර්යයා.
සෘතමණ්ඩලය[නා.] පෑදුණු ගිතෙල්වල උඩ ඇති ඝන කොටස; ගිතෙලෙහි සාරය.
සෘතය1. [නා.] ගිතෙල්; එළඟිතෙල්. 2. [නා.] ගිතෙලින් කකාරා ගත් ඖෂධ සංයෝගය.
සෙංකෝලය, සෙන්කෝලය[නා.] යම්කිසි ධුරයක් හඟවන යෂ්ටිය.
සෙංහල ගෘහය[නා.] සිංහලයාට උරුම ව පවතින වාස භූමිය වන ලංකාව ; සිංහල දේශය.
සෙංහලීය උපසම්පත්[නා.] සිංහල රටේ සීමා තුළ සිංහල භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් කරනු ලබන උපසම්පදාව.
සෙකරතාරිස්, සෙක්‍රතාරිස්[නා.ප්‍ර.] ලේකම් ; ලේකම් නිලය දරන්නා.
සෙක්[නා.ප්‍ර.] රහත් මග හැර ඉතිරි මාර්ගඵල ලැබූ පුද්ගලයා ; හික්මෙන්නා ; ශෛක්ෂයා.
සෙක්කල්[නා.ප්‍ර.] සන්ධ්‍යාවේ අවසාන භාගය.
සෙක්කල් යනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සැන්දෑ කාලයේ මුහුදු යනවා.
සෙක්කුව[නා.] තෙල් සිඳීමට භාවිත කරන පැරණි යන්ත්‍ර විශේෂයක්.
සෙගජ[නා.ප්‍ර.] සුදු ඇතා.
සෙට[වි.] උතුම් ; ශ්‍රේෂ්ඨ ; ප්‍රධාන. [නා.ප්‍ර.] 1. ශ්‍රේෂ්ඨයා ; ප්‍රධානයා. 2. හෙට දිනය.
සෙට්ඨි[නා.ප්‍ර.] 1. සිටුවරයා ; ධනවතා. 2. වෙළඳ ශ්‍රේණියක ප්‍රධානියා.
සෙණ[නා.ප්‍ර.] හෙණය ; අසනිය ; අකුණ.
සෙණ මඬල[නා.] මණ්ඩලාකාර අසනිය ; කවාකාරව පෙනෙන අකුණු සැරය.
සෙණභය[නා.ප්‍ර.] හෙණ ගැසීමෙන් වන බිය.
සෙණ්ඩුලු මළුව[නා.] රජ ගෙයි මිදුල.
සෙණ්ඩුලුව, සෙණ්ඩුවාලිය[නා.] රජගෙයි මහ මිදුල ; රාජාඞ්ගනය.
සෙත[නා.] 1. ශාන්තිය ; සැපය ; ආශිර්වාදය. 2. මඞ්ගල්‍යය ; ප්‍රීති උත්සවය. 3. වාසිය ; ලාභය.
සෙත සලසනවා[ක්‍රි.] සැපත සාදනවා ; යහපත ඇති කරනවා.
සෙතක විශ්වාස[නා.ප්‍ර.] (නීති.) අර්ථලාභිත්වය ; භාරකරුවකු අතට පවරන ලද ඉඩම් ආදියකින් ආදායම් අපේක්ෂා කිරීම හෝ එහි ආදායම් ලැබීම.
සෙතදා[වි.] ශාන්තිය දෙන්නා වූ ; සුවදායක.
සෙතබිසෙව්[නා.ප්‍ර.] ශාන්ති අභිෂේකය ; ශුභාශීර්වාදය.
සෙත්[නා.ප්‍ර.] 1. ශාන්තිය. 2. ශක්තිය.
සෙත් කවි[නා.ප්‍ර.] යහපත, ආරක්ෂාව, ජය ආදිය අපේක්ෂාවෙන් දෙවියන් අයදීම සඳහා රචනා කොට ගායනා කරනු ලබන පද්‍ය.
සෙත් දෙනවා[ක්‍රි.] යහපත සලසනවා ; ශාන්තිය දානය කරනවා.
සෙත් පිරිස[නා.] ශාන්තිය පතා සජ්ඣායනා කරනු ලබන පිරිත.
සෙත් ශාන්තිය, සෙත් සාන්තිය[නා.] සුවය හා සෙත පතා නොයෙක් දෙවි-දේවතාවුන් වෙත පුද පූජා පවත්වා කරන යාග කර්මය.
සෙත්දැල[නා.ප්‍ර.] (ධීව.) මසුන් ඇල්ලීම සඳහා සවසට වට කරන දැල.
සෙත්පුර[නා.] ශාන්තිපුරය ; නිර්වාණය සම්බන්ධයෙන් යෙදේ.
සෙත්මඟ[නා.] ශාන්ති මාර්ගය ; සසරින් එතෙර වී ලෝකෝත්තර ශාන්තිය හෙවත් නිවන කරා යන මාවත.
සෙත්සිරි[නා.ප්‍ර.] ශාන්ති ශ්‍රීය ; ශාන්තිය උදාවීමෙන් ඇති වන කායික මානසික සම්පත.
සෙතිජ[නා.ප්‍ර.] මුවා ; මෘගයා.
සෙද[ක්‍රි.වි.] 1. වහා ; ඉක්මනින්. 2. දැඩිව ; තදින්. [නා.ප්‍ර.] ඩහදිය ; ස්වේද.
සෙදගැමි[වි.] සකෘදාගාමි ; නිර්වාණාවබෝධයට යොමු වුණු ලෝකෝත්තර මාර්ගයෙහි දෙ වැනි ආර්ය ඵලය.
සෙදන්, සෙඳන්[නා.ප්‍ර.] දසරුව ; උරහිස.
සෙදල[නා.ප්‍ර.] කොකා ; බලාකාවා.
සෙදල්[නා.ප්‍ර.] 1. ඉක්මන ; යුහුබව. 2. පෙරවරුව ; පූර්වාහ්නය.
සෙදැරිය(කථා.) [නා.] ඉක්මන ; හදිස්සිය.
සෙන[නා.] 1. වහළ කෙළවර. 2. සෙනඟ ; සේනාව. 3. සයනය ; හාන්සිවීම. [වි.] සිනහවන.
සෙනවිරත්, සෙනෙවිරත්[නා.ප්‍ර.] සේනාධිපති ; සේනාධිනායක.
සෙනසන, සෙනසුන[නා.] 1. භික්ෂූන් වහන්සේලා ගිහි සමාජයෙන් ඈත් ව, හුදෙකලා ව භාවනානුයෝගී ව වසන සන්සුන් පරිසරය ; භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ ආවාසය ; භික්ෂූන් වැඩ සිටින අසපුව ; සෙනස්න ; සේනාසනය. 2. භික්ෂූන් නිඳන, හිඳින ස්ථානය. 3. නිදීම, හිඳීම සඳහා ගැනෙන කොට්ට, මෙට්ට ආදිය.
සෙනසුන් ගුත්තිය[නා.] භික්ෂූන් වහන්සේලා වසන සේනාසනයක ආරක්ෂාව ; සෙනසුන රැක බලා ගැනීම.
සෙනසුරා[නා.] නව ග්‍රහයින්ගෙන් එක් ග්‍රහයෙක් ; ශනි.
සෙනසුරාදා[නා.] සතියේ සත් දින අතර හයවන දිනය ; සිකුරාදාට පසු සහ ඉරිදාට පෙර දිනය.
සෙනසුරු ඒරාෂ්ටකය[නා.] කේන්ද්‍රයක සෙනසුරු ග්‍රහයාගේ ගමනින් යම්කිසි රාශියකට ප්‍රවිෂ්ට වී සිටින කාලය ; සෙනසුරා අශුභ ඵල දෙමින් ජන්ම කේන්ද්‍රයේ සිට අටවැනි ස්ථානයට, ලග්නයට හෝ චන්ද්‍රයා සිටි රාශියට පැමිණීම.
සෙන්[නා.ප්‍ර.] 1. සේනාව ; සෙනඟ. 2. උකුස්සා. 3. ආහාරය. 4. සෙණ ; හෙණය.
සෙන් තල[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ කරන ලද තල ඇට ; පාහින ලද තල.
සෙන්ටඋරුස්[නා.ප්‍ර.] වෘෂභ රාශිය දැක්වෙන තාරකා සමූහය.
සෙන්ට්‍රියෝලය[නා.] කේන්ද්‍රිකාව ; කේන්ද්‍ර දේහය තුළ තිබෙන කණිකාවක්.
සෙන්ටි[නා.ප්‍ර.] සියයයෙන් පංගුව දක්වන උපසර්ගය.
සෙන්ටිග්රෑමය[නා.] (ගණිත.) ග්රෑමයෙන් සියයෙන් පංගුව.
සෙන්ටිග්‍රේඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශතාංශකය; අංශක සියයක් තිබෙන සේ සෙල්සියස් සෑදු උෂ්ණමානය.
සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශකය[නා.] සෙන්ටිග්‍රේඩ් උෂ්ණත්වමානයෙන් දක්වනු ලබන එක් අංශයක ප්‍රමාණය.
සෙන්ටිග්‍රේඩ් උෂ්ණත්වමානය[නා.] ජලයේ හිමාංකයත් තාපාංකයත් අතර අංශක සියයක් තිබෙන සේ සැකසුණ උෂ්ණත්වමානය ; සෙල්සියස් උෂ්ණත්වමානය.
සෙන්ටිග්‍රේඩ් පරිමාණය[නා.] හිමාංකයේ හා තාපාංකයේ වෙනස අංශක සියයකින් දැක්වීමේ ක්‍රමය.
සෙන්ටිමීටරය[නා.] මීටරයෙන් සියයෙන් පංගුවක් වන දිග මැනීමේ ඒකකය.
සෙන්ටිමෝගනය[නා.] සත්වයන්ගේ ලක්ෂණ අතර ජාන පිළිබඳ එකිනෙක දුර ප්‍රමාණය ගණන් ගන්නා මිනුම් ඒකකය.
සෙන්ද්‍රිය[වි.] ඉන්ද්‍රිය සහිත ; ඉන්ද්‍රිය හා යුක්ත වූ.
සෙන්නා[නා.] සිනාසෙන තැනැත්තා.
සෙන්සෙලෙප්පුව(කථා.) [නා.] සාන්ත-දාන්ත භාවය ; කායික සංවරය.
සෙනිය[නා.] සේනා සමූහය ; ජන සමූහය.
සෙනු[නා.] සිනාව ; සිනාසීම.
සෙනෙදස[නා.] ආදරය ; ඇල්ම.
සෙනෙවි[නා.ප්‍ර.] සේනාපති ; සේනාධිනායක.
සෙනෙහ, සෙනහ[නා.ප්‍ර.] ආදරය ; ප්‍රේමය ; ආලය ; සෙනෙහස.
සෙනෙහස[නා.] ආදරය ; ප්‍රේමය.
සෙනේහ[නා.ප්‍ර.] ගිතෙල් ; එළඟිතෙල්.
සෙනොන්[නා.ප්‍ර.] විරල වායුවලින් එකක් වන නිෂ්ක්‍රිය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
සෙපතු[නා.] ශ්වේත හෙවත් සුදු හංසයා.
සෙපය[නා.] 1. රශ්මිය ; රැස්. 2. සේව්‍ය ප්‍රියාව ; සේවනය කළ යුතු කාන්තාව. 3. ගෙවීම ; හෙම්බත් වීම ; ක්ෂේපය. [වි.] ප්‍රිය වූ ; රුචි වූ.
සෙප්ටම් බල්බය(පාරිභා.) [නා.] කුහර දෙකක් වෙන් කරන බෙදුම ; බල්බ ආචාරය.
සෙප්ටිසෙමීය(පාරිභා.) [වි.] රුධිර නාලවලට බැක්ටීරියා ඇතුළු වී වර්ධනයවීම නිසා ඇතිවන්නා වූ උණ ගතියෙන් යුතු.
සෙප්පඩ විජ්ජාව(කථා.) [නා.] රැවටිල්ල ; කපටිකම.
සෙප්පන්, සෙප්පම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රාණවත් බව ; යහපත් සෞඛ්‍ය තත්ත්වය.
සෙප්පුව[නා.] කුඩා පෙට්ටිය ; හෙප්පුව.
සෙපිය[නා.ප්‍ර.] සේවනය කටයුතු වූ ප්‍රියාව.
සෙබ[නා.ප්‍ර.] 1. සභාව ; සබය. 2. රියන් එකසිය හතළිහක දුර.
සෙබඩ[නා.ප්‍ර.] මොනරාගේ ගැහැනු සතා ; මයුර ධේනුව.
සෙබපති[නා.ප්‍ර.] සභාපති.
සෙබර වට්ටම්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ආඩම්බරකම ; උඩඟුකම.
සෙබවින, සෙබෙවින[නි.] සැබවින් ; ඇත්තෙන්.
සෙබළා[නා.] යුද්ධ භටයා ; හේවායා.
සෙම[නා.ප්‍ර.] 1. ශරීරයේ පවත්නා දෝෂයක් සේ සැලකෙන බෙලසුල් ද්‍රව්‍යය ; ශ්ලේෂ්මය. 2. ක්ෂේමය ; මඞ්ගලය. 3. සිත්කලු දෙය ; මනබඳින දෙය.
සෙම අරිනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සෙම පිටකරනවා.
සෙම කිපෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] සෙම අධික වෙනවා ; ශරීරයට අහිතකර අන්දමින් සෙම ඇවිස්සෙනවා.
සෙමනරිය, සෙමනේරිය[නා.] ක්‍රිස්තියානි පූජකවරුන් පුහුණු කිරීමේ ආයතනය.
සෙමර, සෙමෙර[නා.ප්‍ර.] 1. දිග් ලොම් හා අලංකාර වලිගයක් ඇත්තා වූ ද, හිමාල ආදි වනයන්හි වෙසෙන්නා වූ ද මුව වර්ගයක්. 2. සෙමර මුවාගේ වල්ගයෙන් සාදන ලද චාමරය.
සෙමරි[නා.ප්‍ර.] සෙමර මුව දෙන.
සෙම්කුළු[නා.ප්‍ර.] මහාමේරු පර්වතය ; හෙම්කුළ.
සෙම්ගෙඩි[නා.ප්‍ර.] දිව මුල, උගුරේ දෙපසේ වූ මස් රොදවල් ඉදිමීමෙන් හටගන්නා රෝගය ; ගලග්‍රන්ථි ඉදිමුම.
සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව[නා.] සෙමෙහි සමභාවය නැති වීමෙන් උගුර හා නාසය ආශ්‍රිතව සෑදෙන රෝගය.
සෙම්බහන හඬ[නා.] උගුර පාදන හඬ.
සෙම්බු මුට්ටිය[නා.] වතුර බීමට පාවිච්චි කරන සෙම්බුවක හැඩයෙන් යුතු වූ මුට්ටිය ; මැටියෙන් සාදා ඇති කුඩා මුට්ටි විශේෂයක්.
සෙම්බුව[නා.] මැටි, තඹ, පිත්තල, ඇලුමිනියම් ආදියෙන් තැනූ කුඩා කළය.
සෙම්බෝලය[නා.] සෙම් රෝග විශේෂයක්.
සෙම්භික[වි.] සෙම නිසා හටගත්.
සෙම්සිවිය[නා.] ගර්භාෂයේ පිහිටි බෙලසුල් ද්‍රව්‍ය නිපදවන නල රාශියකින් යුක්ත වූ සිවියක්.
සෙම්හ[නා.ප්‍ර.] ශ්ලේෂ්මය ; සෙම.
සෙම්හ සමුට්ඨාන[වි.] සෙම නිසා උපන්.
සෙම්හජ[වි.] සෙම නිසා හටගත්.
සෙමිටික්[නා.ප්‍ර.] මැදපෙරදිගට අයත් නිරිත දිග ආසියාව සහ ඊසාන දිග අප්‍රිකාව නිජබිම වශයෙන් ගත් හීබ්‍රෑ, අරාබි ආදින්ගෙන් පැවත එන ජන වර්ග සහ ඔවුන්ගේ භාෂා.
සෙමිණි[නා.ප්‍ර.] සුදු මැණික ; ශ්වේත මාණික්‍යය ; පළිඟු මැණික.
සෙමින්, සෙමෙන්[ක්‍රි.වි.] 1. සාමයෙන් ; සාමදානයෙන්. 2. හෙමිහිට ; ඉක්මන් නොවී. 3. සන්සුන්ව ; නිසොල්මන්ව.
සෙමෙ[නා.ප්‍ර.] කාලය ; සමය.
සෙය[නා.ප්‍ර.] 1. සෙවණැල්ල ; සේයාව. 2. ආකාරය ; අන්දම. 3. ඒ දණ්ඩ ; සේතුව.
සෙය්යාව[නා.] 1. නින්ද ; නිදාගැනීම. 2. නිදාගන්නා ඇතිරිල්ල ; නිදාගැනීමට යොදා ගන්නා ආස්තරණය.
සෙය්යාවසථ[නා.ප්‍ර.] නිදීමට අවශ්‍ය ඇඳන් ඇතිරිලි ආදිය.
සෙය්යාස[නා.ප්‍ර.] නිදීමේ හෙවත් හා වැද හෝනා ඉරියවු.
සෙය්යාස්තරණ[සෙය්යා+ආස්තරණ] [නා.ප්‍ර.] නිදා ගැනීමට ගන්නා ඇතිරිලි.
සෙය්යාළු[සෙය්යා+අළු] [නා.ප්‍ර.] පත්ලට බැහැපු අළු ; තැන්පත් වූ අළු.
සෙය්යාළුගින්න[නා.] බැහැපු අළුවල ඇති ගින්න ; උණු අළු.
සෙය්‍ය[වි.] 1. නිදීමෙන් වන ; සයනයෙන් වන. 2. උසස් ; උතුම්.
සෙය්‍ය සුඛ[නා.ප්‍ර.] සයනයෙන් වන සුවය ; නිදි සුවය.
සෙය්‍යමානය[නා.] අන්‍යයන්ට වඩා තමා උසස් යැයි ඇති කර ගන්නා මානය ; තමා ශ්‍රේෂ්ඨ යැයි සිතීමෙන් ඇති වන අහංකාරකම.
සෙය්‍යමානයා[නා.] සෙය්‍ය මානයෙන් යුත් තැනැත්තා.
සෙයිදි[නා.ප්‍ර.] තොරතුර.
සෙයින්[නා.ප්‍ර.] 1. චේතනාව ; සිතිවිල්ල. 2. වී වර්ගයක්.
සෙයිලංදිවන්[නා.ප්‍ර.] පුරාණ අරාබි වෙළඳුන් ලංකාව හැඳින්වීමට භාවිත කළ නාමය ; සීහල දීපය.
සෙයිලන්, සෙයිලාන්[නා.ප්‍ර.] දහනව වැනි සියවසට පෙර කල්හි යුරෝපීයයන් ලංකාවට ව්‍යවහාර කළ නාමය ; සීහල දීපය.
සෙයිලම[නා.ප්‍ර.] 1. ලංකාව. 2. නගරය.
සෙර[නා.ප්‍ර.] හොරකම් කරන ස්ත්‍රිය ; හෙර.
සෙරබෙල්ලම්[නා.ප්‍ර.] (අනුමස්තිෂ්කය) කුඩා මොළය.
සෙරැස්[නා.ප්‍ර.] ලීවලින් සෑදූ ගෘහභාණ්ඩ විශේෂයක්.
සෙරිය[නා.] සොරකම.
සෙරුසයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෙඩ්කාබනේට්.
සෙරෙස්නගුල[නා.] මී ගොන් ලවා උස් බිම් සෑමට ගැනෙන නගුල් විශේෂයක්.
සෙරොප්තැල්මියාව(පාරිභා.) [නා.] ආහාරයෙහි ඒ විටමිනය හීන වීම හේතු කොට ගෙන අක්ෂි පටලයේ දීප්තිය අඩුවීමේ රෝගය.
සෙල[නා.] 1. සෛලය ; සිලාව ; ගල ; ගල් පව්ව. 2. බෑවුම ; ප්‍රපාතය. 3. විදුලි කෝෂය. 4. ශාඛවල හා සතුන්ගේ ශරීර නිර්මිත වී තිබෙන ප්‍රාක්ප්ලාස්මයෙන් හා න්‍යෂ්ටියෙන් සමන්විත ඒකකය.
සෙලංගාව[නා.] අගුවෙහි වහලෙන් දිය වැටෙන තැන.
සෙලකී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මෝරා අයත් වන මත්ස්‍ය කාණ්ඩය.
සෙලකීය රටාව(පාරිභා.) [නා.] මෝරා අයත් වන සෙලකීය මත්ස්‍යයින්ගේ විශේෂත්වය.
සෙලග[සෙල්+අග] [නා.] පර්වතයේ අයින ; පර්වතාග්‍රය.
සෙලත්[සෙල්+අත්] [වි.] පර්වත කෙළවර වූ ; පර්වත ප්‍රපාතයක වූ.
සෙලදාගැබ[නා.] ගලින් කළ දාගැබ ; ශෛල දාගැබ.
සෙලඹ[සෙල්+අඹ] [නා.ප්‍ර.] කඳුවල වැවෙන අඹ විශේෂයක්.
සෙලස්පොට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සම්මත ඉස්කුරුප්පු පොට.
සෙල්[නා.ප්‍ර.] 1. පාෂාණ. 2. රෙදි ; වස්ත්‍ර. 3. සිංහල ඡන්දසක නාමය. 4. බොල් ; රොඩු.
සෙල් පිළිම[නා.ප්‍ර.] ගල් පිළිමය.
සෙල් පුවරු ලිපිය[නා.] සෛලමය පුවරුවක සටහන් කළ ලිපිය ; ගල් පුවරුවක කෙටූ ලිපිය.
සෙල් ලිපිය[නා.] ගලක කොටන ලද ලිපිය ; ශිලා ලේඛනය.
සෙල්ගාර[නා.ප්‍ර.] හන නූල්.
සෙල්ටැඹ[නා.ප්‍ර.] ගලින් සෑදූ කණුව ; ගල් කණුව.
සෙල්දෑ[නා.ප්‍ර.] මැණික ; මාණික්‍යය.
සෙල්බිසි[නා.ප්‍ර.] රෙදිවලින් කළ බිසි ; ඇතුළට රෙදි කැබලි දමා සෑදූ කොට්ට.
සෙල්මුවා[වි.] ගලින් කළ ; ශෛලමය.
සෙල්රැස(පාරිභා.) [නා.] එක සමාන හැඩ ඇති කෝෂ රාශියක් පෙළ ගැසී ඇති තැන.
සෙල්රැස ස්වසනය[නා.] අම්ලකර වායුව රුධිරය සමග ශරීරයේ ගමන් කිරීමේ දී අම්ලකර පිට කර ඓන්ද්‍රීය ද්‍රව්‍ය කාබන්ඩයොක්සයිඩ් හා ජලය බවට හැරවීම.
සෙල්ලක්කාරයා[නා.] සෙල්ලමටම ඇබ්බැහි වූ විනෝදකාමී තැනැත්තා.
සෙල්ලම[නා.] 1. ක්‍රීඩාව. 2. විනෝද ක්‍රියාව.
සෙල්ලම් පිටිය[නා.] ක්‍රීඩා පිටිය ; සෙල්ලම් පිට්ටනිය.
සෙල්වැටුම්[නා.ප්‍ර.] ඔසොවන ලද අතින් ජටා, සළු ආදිය හිස වටා කරකැවීම ; පිළීහිස සිසෑරීම.
සෙල්වියන්[නා.ප්‍ර.] රෙදිවලින් බඳින ලද වියන ; උඩුවියන.
සෙලාත[සෙල+අත] [නා.] පර්වත කෙළවර ; පර්වතාන්තය.
සෙලියුලෝස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සියලුම ශාකවල ශෛල බිත්ති සෑදී තිබෙන කාබොහයිඩ්රේටය.
සෙලියුලෝස් නයිට්රේට්[නා.ප්‍ර.] ප්ලාස්ටික් ද්‍රව්‍යයක්.
සෙලීනියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] අලෝහ මූලද්‍රව්‍යයක්.
සෙලීනියම් කෝෂය(පාරිභා.) [නා.] ආලෝකය සෙලීනියම් සන්නායකතාව කෙරෙහි ඇති බලපෑම මත පදනම් කළ ප්‍රකාශ විද්‍යුත් කෝෂයක්.
සෙලෙසත්[සෙලෙස්+අත්] [නා.ප්‍ර.] ශ්ලේෂාර්ථය ; එකම පදයෙන් කියවෙන අර්ථ දෙකෙන් ප්‍රකාශ වන අප්‍රධාන අර්ථය.
සෙලෙස්ටින්, සෙලෙස්ටීන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ස්වාභාවික ස්ට්‍රොන්ටියම් සල්ෆේට්.
සෙලෙස්මාව[නා.] ශ්ලේෂ්මය ; සෙම.
සෙලොපේන්, සෙලෝපේන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] විනිවිද පෙනෙන කඩදාසි විශේෂයක නාමය.
සෙවටු[නා.ප්‍ර.] සේවකයා ; මෙහෙකරුවා.
සෙවණ[නා.ප්‍ර.] 1. එළිය ඇවිරිම නිසා සිදුවන ආවරණය ; ඡායාව. 2. පිළිසරණ ; පිහිට.
සෙවණිය, සෙවෙණිය[නා.] 1. සෙවණ වැටී ඇති තැන. 2. වන ළැහැබ.
සෙවල, සෙවෙල[නා.] තෙතමනය ආශ්‍රිත ව දිය, ගල් ආදිය මත පවතින කොළපාට මොළොක්, බෙලසුල්, ලිස්සන ගතියෙන් යුත් ද්‍රව්‍යය ; දිය සෙවෙල් ; ගල් සෙවෙල්.
සෙවළාව[නා.] සුදු වලාකුළ ; ශ්වේත වලාහකය.
සෙව්වන්දි[නා.ප්‍ර.] 1. සුවඳවත් විවිධ පැහැයෙන් යුත් සිත්කලු රෝස වැනි පුෂ්ප විශේෂයක්. 2. මැණික් ගල් විශේෂයක්. 3. (පොළොවට ඇලී) ළං ළං ව තිබෙන පත්‍ර රාශිය.
සෙවැලි[නා.ප්‍ර.] සුදු වැලි ; ශ්වේත වාලුකා.
සෙවි[නා.ප්‍ර.] 1. සේවිකාව ; ඇසුරු කරන්නිය. 2. කන් පලඳනාව ; කොඬොල.
සෙවින්න[නා.] පියස්ස ; ඡදනය.
සෙවුනවා[ක්‍රි.] 1. සේවනය කරනවා ; ආශ්‍රය කරනවා. 2. නියැළෙනවා ; ආසක්ත වෙනවා. 3. පරිභෝග කරනවා ; අනුභව කරනවා. 4. පරිහරණය කරනවා ; පාවිච්චි කරනවා 5. පුරුදු පුහුණු කරනවා ; භාවිත කරනවා.
සෙවුම් පහන්[නා.ප්‍ර.] සොයා බැලීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා ලාම්පුව.
සෙවෙනි[වි.] සිනිඳු ; මොළොක්.
සෙස්[නා.ප්‍ර.] 1. ශේෂය ; ඉතිරිය. 2. අන්‍යයා. 3. නිෂ්පාදනය හා ද්‍රව්‍ය වෙනුවෙන් රජය විසින් අය කරනු ලබන බදු මුදල් ; බද්ද.
සෙස්ටොඩාවා[නා.] පරපෝෂක පැතලි පණු කොට්ඨාසයක්.
සෙස්ටොයිඩෙයා[නා.ප්‍ර.] පරපෝෂිතයකු වන කංකතික වර්ගයට අයත් පටි පණුවා ; ටේප් පණුවා.
සෙස්න[නා.ප්‍ර.] කොටසක් ඉවත් කළ පසු ඉතිරි වන කොටස ; ඉතිරිව ඇති ප්‍රමාණය.
සෙසියාදුව(කථා.) [නා.] නීති ගරුකත්වය ; යුක්තියට සහ නීතියට පටහැණි නොවීම.
සෙසියෝ බොනෝරුම්[නා.ප්‍ර.] ණයක් නොගෙවීම නිසා අධිකරණයේ නියමය පිට ණය හිමියාට අයත් වූ දේපල ඔහුට පවරා දීම.
සෙසු[වි.] දක්වන ලද හෝ අවධාරණය කරන ලද දෙයින් බැහැර ; ශේෂ ; ඉතිරි.
සෙසුපටු[වි.] උසස් කොට නොසලකනු ලැබිය යුතු ; ඒ සා විශාල වැදගත්කමකින් තොර.
සෙසුවෙන්[ක්‍රි.වි.] භාරධූර ලෙස ගණන් ගැනීමක් නොමැතිව ; කරදර හිරිහැර විඳීමක් නැතිව.
සෙසුසෙසුත්[වි.] වෙනස් වෙනස් ආකාරයෙන් යුක්ත වූ.
සෙසුසෙසුනුවෝ[නා.බහු.] විශේෂයෙන් දක්වන ලද්දවුන් නොව, අන් අය ; වෙනත් අය.
සෙහෙ[වි.] දක්ෂ.
සෙහෙන, සේන[නා.] වියළි ප්‍රදේශවල කැලය කපා ගිනි තබා විශේෂයෙන් කටුසර බෝග සඳහා පිළියෙල කරගත් ගොවිබිම ; හේන.
සෙහෙනවා[ක්‍රි.] 1. ගොවිතැන් කිරීම පිණිස නගුලෙන් පොළොව බුරුල් කරනවා ; හානවා. 2. දරා ගන්නවා ; විඳගන්නවා.
සෙහෙන් කොටනවා[ක්‍රි.] වාර්ෂිකව ගොඩ ධාන්‍ය වගා කිරීම සඳහා කැලය හෙළි කරනවා.
සෙළ[නා.] 1. සුදු පැහැය. 2. වංචනික භාවය. 3. හැඩපලු වුණු කෙස් කලබ. 4. සිංහ ආදී සතුන්ගේ කේශර. 5. සුළිය. 6. හෙළ.
සේ[නා.ප්‍ර.] 1. කැපීම ; වෙන් කිරීම. 2. ඩහදිය ; ස්වේද. 3. ඒ දණ්ඩ. 4. නොපමා බව ; ඉක්මන. 5. රශ්මිය. 6. හිරු රැස්. 7. හේතුව ; කාරණය. 8. භටයා ; හේවායා. 9. ඡායාව. 10. සුදුපාට. 11. ආකාරය ; පිළිවෙළ. [වි.] 1. දක්ෂ ; නිපුණ. 2. සමාන වූ ; වැනි වූ. 3. ඇසුරු කළ ; සේවිත.
සේ කෙහෙළි[නා.ප්‍ර.] සුදු පාට කොඩිය ; ශ්වේත වර්ණ ධ්වජය.
සේක[නා.ප්‍ර.] 1. ජලය ආදියෙන් තෙමීම ; ජලය ඉසීම ; ජලය වත් කිරීම. 2. අප්‍රමාදය ; ඉක්මන. [නි.] සෙයෙක බ.
සේකඩ[නා.ප්‍ර.] රෙදි කඩ ; රෙදි කැබැල්ල.
සේකපාත්‍ර[නා.ප්‍ර.] දිය ඉසීම සඳහා ගන්නා භාජනය.
සේකර[නා.ප්‍ර.] 1. සිහිල් රශ්මිය ඇත්තා ; චන්ද්‍රයා. 2. හිසෙහි පලඳින මල්දම ; මුදුන් මල්කඩ.
සේකර උවම්[නා.ප්‍ර.] චන්ද්‍රයාගේ උපමාව ; චන්ද්‍රෝපමාව.
සේක්‍රම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ශ්‍රෝණි මේඛලාව සම්බන්ධ වූ කශේරුකාව.
සේකා[නා.ප්‍ර.] මිනිස් සිරුරේ බඩවැල් ආමාශයට සම්බන්ධ වන තැන ඇති කුඩා නාල තුන.
සේඛමුනි[නා.ප්‍ර.] සය වැදෑරුම් මුනිවරයන් අතුරෙන් එක් මුනිවරයෙක්.
සේඛශීල[නා.ප්‍ර.] සෝවාන් මගෙහි සිට අරහත් මඟ දක්වා වූ මාර්ග හා ඵල සමග යෙදුණු ශීලය.
සේඛ්‍ය[වි.] පෘථග්ජන භාවය ඉක්මවූ ආර්යයන් වහන්සේ පිළිබඳ වූ.
සේඛිය[නා.ප්‍ර.] 1. හික්මිය යුතු සහ පරිමණ්ඩල කොට හැඳීම් පෙරවීම් කළ යුතු චාරිත්‍ර විධිය. 2. ප්‍රාතිමෝක්ෂයෙහි අවසාන භාගයේ නාමය.
සේගමන්[නා.ප්‍ර.] ඉක්මනින් යෑම ; ඉක්මන් ගමන.
සේචකය[නා.] වලාකුළ.
සේචනය[නා.] (ජලය ආදිය) ඉසීම ; විසිරවීම.
සේත[වි.] සුදු ; ධවල ; ශ්වේත.
සේත පට පාරුතය[නා.] සුදු වස්ත්‍ර දැරීම.
සේතච්ඡත්ත[නා.ප්‍ර.] සුදු පිළියෙන් තැනූ කුඩය ; ශ්වේත ඡත්‍රය.
සේතචේල[නා.ප්‍ර.] සුදු වස්ත්‍රය ; සුදු පැහැති රෙද්ද.
සේතු බද්ධය[නා.] = සේතු සන්ධිය.
සේතු සන්ධිය[නා.] තුවාල ලත් ශාකයක දෙපැත්තට පාලමක ආකාරයෙන් තවත් ළා අත්තක් සන්ධි කිරීම.
සේතුකාව[නා.] කුඩා පාලම ; ඒදණ්ඩ ; හෙය.
සේතුඝාත[නා.ප්‍ර.] ආපත්ති ස්කන්ධ නැසීම.
සේතුව[නා.] 1. ඇළ දොළ ආදියෙන් එතෙරවීම සඳහා දෙතෙර යා කොට දමන ලී කඳ ; ඒ දණ්ඩ ; පාලම. 2. අවයව දෙකක සම්බන්ධය ඇති කරන අවයවය. 3. මාර්ගය ; මඟ. 4. නිර්වාණාවබෝධය වළක්වන ආපත්ති ස්කන්ධය.
සේද[නා.ප්‍ර.] 1. පට රෙදි ; සිල්ක් රෙදි. 2. ස්වේදය ; ඩහදිය ; දාඩිය. 3. ඡේදය ; කොටස.
සේද කපු[නා.ප්‍ර.] ඉඹුල් පුලුන්.
සේද කැලල[නා.ප්‍ර.] බීජයෙහි කැලල ; පැළවෙන ධාන්‍ය ඇටයෙහි කැලල.
සේද තෙල්[නා.ප්‍ර.] ශරීරගත තෛලය.
සේද පණුවා[නා.] පට නූල් උපදවන දළඹුවෙක්; පටපණුවා.
සේද රොඩු[නා.ප්‍ර.] නොඅඹරන ලද පට කෙඳි.
සේදජයා[නා.] පටපණුවා.
සේදන[නා.ප්‍ර.] ඡේක ජනයා ; පණ්ඩිත ජනයා ; වියත් ජනයා.
සේදනය[නා.] 1. හුමාලයෙන් තැම්බීම. 2. ඩාදිය ගැන්වීම.
සේදමෝචක[වි.] දහඩිය සොලවන.
සේදය[නා.] 1. දහඩිය. 2. තාපය ; තැවීම ; ඩහගැන්වීම.
සේදිය(කථා.) [නා.ප්‍ර.] 1. ආකාරය ; ස්වරූපය. 2. විශේෂයෙන් සුවදුක් ආදිය පිළිබඳ තොරතුරු. 3. පැත්ත ; අංශය ; කොටස.
සේනං[නා.ප්‍ර.] වහල කෙළවර ; අගුව.
සේනය[නා.] හාන්සි වීම ; සයනය.
සේන්දු[නා.ප්‍ර.] 1. තීන්දුව. 2. භාර හෝ අයිති කිරීම. 3. ගණන් බේරීම ; හිලව් කිරීම ; ණය ගනුදෙනු සමථයකට පත් කිරීම.
සේන්දු වෙනවා[ක්‍රි.] ළඟා වෙනවා ; පැමිණෙනවා.
සේනා චතුරඞ්ගය[නා.] චතුරංගනී සේනාව ; ඇත්, අස්, රිය, පාබළ යන සතර අංගය.
සේනා සන්නිවේසය[නා.] යුද සේනාව නිසි තැන හිඳුවීම ; කඳවුරු බැඳීම.
සේනා සමාගම[නා.] සේනාව එක් වීම හෝ රාශි වීම.
සේනාංකය, සේනාඞ්කය[නා.] සේනාවේ ඇත්, අස්, රිය, පාබළ, නාවික, අහස් ආදී කාණ්ඩය ; සේනාවේ කොටස ; ඇණිය ; බළ ඇණිය.
සේනාකාය[නා.ප්‍ර.] මහත් බළ සේනාව ; විශාල යුද හමුදාව.
සේනාධිනායක[නා.ප්‍ර.] සේනාවේ නායකයා ; සේනාධිපති.
සේනාධීශ්වරත්වය[නා.] සේනාවෙහි ප්‍රධානත්වය ; සේනාවෙහි නායකත්වය.
සේනානි[නා.ප්‍ර.] 1. සේනාවෙහි ප්‍රධානයා ; හමුදා අණ දෙන නිලධාරියා. 2. කතරගම දෙවියා.
සේනානිශ්‍රිත කථා[නා.ප්‍ර.] හමුදාව ගැන කරන කථා ; භික්ෂූන් විසින් නොකළ යුතු දෙතිස් කථාවලින් එකක්.
සේනාපතියා[නා.] සේනාවට අණ දෙන නායකයා.
සේනාභක්තය[නා.] පුරාණ බදු විශේෂයක් ; සතුරන් රටක් ආක්‍රමණය කළ විට සහල්, ගිතෙල් ආදියෙන් අය කළ බද්ද.
සේනාමුඛ[නා.ප්‍ර.] සේනා කණ්ඩායම.
සේනාව[නා.] 1. පිරිස ; සමූහය ; පිරිවර ; සෙනග. 2. භට පිරිස ; යුද හමුදාව ; එක්රැස් වූ ඇත්, අස් ආදී නොහොත් පාබළ නාවික ආදී අංශවලින් යුත් භට සමූහය.
සේනාව්‍යුහය, සේනාබ්‍යුහය[නා.] යුද සේනාංක සකස් වී ඇති ආකාරය ; පිළිවෙළ.
සේනාසන චාරිකාව[නා.] ඒ ඒ සේනාසනවල සැප පහසුකම් විචාරමින් ඇවිදීම.
සේනාසන මණ්ඩනා[නා.ප්‍ර.] සේනාසන සැරසීම.
සේනාසන සප්පාය[නා.] සුදුසු සේනාසනයක විසීමේ සුවය.
සේනාසනය[නා.] සෙනසුන ; භික්ෂූන් භාවනානුයෝගීව වසන තැන.
සේනාසනිකයා[නා.] සේනාසනයක වාසය කරන තැනැත්තා.
සේනාස්ථාපක[වි.] යුද සේනාව පිහිටුවන ; ස්ථාපනය කරන.
සේප්පුව[නා.] ලෝහමය අල්මාරිය ; වටිනා දෑ සුරක්ෂිතව තබා ගත හැකි පෙට්ටිය.
සේපා[සේ+පා] [නා.ප්‍ර.] 1. ඡේක ප්‍රයෝග ; වියත් වහර ; වියතුන්ගේ යෙදුම්. 2. චන්ද්‍රයා ; හඳ.
සේපාටික මීයා(පාරිභා.) [නා.] (සත්ව.) සේපාටිකයක් සහිත මීයා.
සේපාටිකය(පාරිභා.) [නා.] පැටවුන්ගේ ආරක්ෂාව සඳහා මවගේ උදරයේ සෑදී පවතින මල්ලක් වැනි අවයවය.
සේපිය[නා.ප්‍ර.] දක්ෂ ස්ත්‍රිය ; නිපුණ කාන්තාව.
සේපියුම්[නා.ප්‍ර.] සුදු මල ; ශ්වේත පද්මය.
සේපෙළ[නා.] සෙවණැලි පෙළ ; ඡායා පන්තිය.
සේපොද[නා.ප්‍ර.] ඩහදිය බිඳු ; ස්වේද බින්දු.
සේඵය[නා.] පුරුෂ ලිංගය.
සේබියාව[නා.] ප්‍රාතිමෝක්ෂයෙහි සිවුරු හැඳීම් පෙරවීම් ආදිය පිළිබඳ ඇතුළත් අවසාන භාගය.
සේම[වි.] 1. ආරක්ෂා සහිත ; නිර්භය වූ ; ක්ෂේම වූ. 2. භාග්‍යසම්පන්න. [නා.ප්‍ර.] ආරක්ෂාව ; සුරක්ෂිත බව.
සේමඬල[නා.] ඡායා මණ්ඩලය.
සේමිණි[නා.ප්‍ර.] සුදු පාට මැණික ; පළිඟු මැණික.
සේමුවා[නා.] මුවන් දඩයම් කිරීමේ දී, උන් රැවටීම සඳහා ගෙන යනු ලබන හීලෑ මුවා.
සේයා[නා.ප්‍ර.] 1. ඡායාව ; සෙවණැල්ල. 2. ප්‍රතිබිම්බය. 3. ඡායා මාත්‍රය. 4. මුරභටයා ; හේවායා.
සේයා ක්‍රමය(පාරිභා.) [නා.] සිතියමක, චිත්‍රයක වර්ණ හා සෙවණ නිසි ලෙස යෙදීමේ ක්‍රමය.
සේරඅඩි[නා.ප්‍ර.] 1. වියන් බැඳීමෙන් පසු එල්ලෙන රෙදි පොටවල් වැසෙන සේ වටේට බඳින රෙද්ද. 2. ධර්මාසනයක් වටේට බඳින රෙද්ද.
සේරස, සේරැස[නා.] චන්ද්‍රයා ; හඳ.
සේරි[වි.] නිදහස් ; ස්වෛරී.
සේරිවාණිජ[නා.ප්‍ර.] නිදහසේ තමා කැමති පළාත්වල ඇවිදිමින් වෙළඳාම් කරන තැනැත්තා.
සේරිවිහාර[නා.ප්‍ර.] ස්වෛරීව හැසිරීම.
සේරුව[නා.] 1. ධාන්‍ය වර්ග මනින මිම්මක්. 2. ආරංචිය. 3. කූඩාරම. 4. පිළිවෙළ. 5. ඡායාරූපය. 6. සරුංගලය ඉහළ යැවීමට යොදන නූල.
සේරුවන[නා.] ශ්වේත රත්නය ; ස්ඵටික මාණික්‍යය.
සේරුවා[නා.] කාල වර්ණ ජලචර පක්ෂියෙක්.
සේල[නා.ප්‍ර.] 1. ගල ; ශෛලය. 2. අසංඛ්‍යයක නාමය.
සේලංගා[නා.ප්‍ර.] සුළි සුළං.
සේලකඩ[නා.] රෙදි කැබැල්ල.
සේලය[නා.] අඳින වස්ත්‍රය ; ඉණ වටා අඳින රෙද්ද.
සේලයින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] නික්ෂේපය සඳහා ගන්නා ලුණු ද්‍රාවණය.
සේලයින් ද්‍රාවණය(පාරිභා.) [නා.] ලුණු ද්‍රාවණය.
සේලරුවා[නා.] නාවිකයා ; නැවියා.
සේවක[වි.] 1. සේවාවෙහි යෙදී සිටින ; මෙහෙ කරන. 2. සේවය හා සම්බන්ධ. 3. සේවකයින් හා සම්බන්ධ.
සේවකයා[නා.] 1. ස්වාමියකු යටතේ සේවාවෙහි යෙදී සිටින්නා ; දාසයා. 2. වැටුප්, දීමනා ආදිය සඳහා ශ්‍රමයෙහි යෙදෙන්නා. 3. (ක්‍රිස්ති.) දේවගැතිවරයා.
සේවත[නා.ප්‍ර.] පරිවාර ස්ත්‍රිය ; පිරිවර ලිය.
සේවත්[නා.ප්‍ර.] ශ්වේත වර්ණ වස්තු ; සුදු පැහැති දෙය.
සේවන මාත්‍රාව[නා.] අනුභවය සඳහා ගන්නා ප්‍රමාණය.
සේවන යන්ත්‍රණය[නා.] ශාකයේ කඳ සුළඟට සෙලවෙද්දී ඇට විසි වීමේ බීජ ව්‍යාප්ති විධිය.
සේවනය[නා.] 1. ඇසුරු කිරීම ; ආශ්‍රය. 2. නියැළීම ; යෙදීම. 3. භාවිතය ; පුරුදු පුහුණු කිරීම. 4. පරිභෝගය ; භුක්ති විඳීම. 5. ඇප උපස්ථානය.
සේවනිය(පාරිභා.) [නා.] 1. ඩිම්බ වෘන්තයේ බැඳී ඇති කොටස. 2. ශරීරයෙහි මැස්මක හැඩහුරුව ගත් ස්ථාන.
සේවනීය[වි.] සේවනය කටයුතු ; ඇසුරු කළ යුතු.
සේවනූල[නා.] ගිනි නූල ; ඩයිනමයිට් පත්තු කරන නූල ; වෙඩි නූල.
සේවය[නා.] 1. මෙහෙය ; වෘත්තිය ; වැටුපක් දීමනාවක් වෙනුවෙන් ඉටු කරන කාරිය. 2. උපස්ථානය ; සාත්තු සප්පායම. 3. රට, ජාතිය වෙනුවෙන් කරන මෙහෙවර.
සේවරි[වි.] පිනවන රසයෙන් යුත් ; ලුණු රසයෙන් හෝ මිරිස් රසයෙන් යුත්.
සේවළා[නා.ප්‍ර.] සුදු පැහැති වලාකුළ.
සේව්‍ය[වි.] 1. සේවනය කළ යුතු ; ඇසුරු කළ යුතු. 2. පරිහරණය කළ යුතු.
සේව්‍ය කොන්දේසි[නා.ප්‍ර.] සේවාව පිළිබඳ නියම.
සේව්‍ය වචන[නා.ප්‍ර.] ප්‍රිය ගතිය ඇති කරන කියමන්.
සේව්‍යත්වය[නා.] ඇසුරු කළ යුතු බව.
සේව්‍යප්‍රියාව[නා.] ඇසුරු කිරීමට සුදුසු සුන්දර වනිතාව.
සේව්‍යය[නා.] සේවනය කළ යුතු දෙය.
සේවා මණ්ඩල කළමනාකරණය[නා.] සේවකයින් පිළිබඳ වාර්තා තබා ගැනීම හා සේවයේ කාර්යක්ෂමතාව සලකා ඔවුන් පාලනය කිරීම පිළිබඳ කටයුතු සංවිධානය.
සේවා රජ[නා.ප්‍ර.] අග රජතුමකුට යටත් ප්‍රාදේශික රජ ; සාමන්ත රාජයා.
සේවා වියුක්තිය[නා.] රැකී රක්ෂා පිළිබඳ හිඟය ; රැකියා නැතිකම ; විරැකියාව.
සේවා සෙනඟ[නා.ප්‍ර.] යුද හමුදාව.
සේවාභටයා[නා.] සොල්දාදුවා ; සෙබළා.
සේවායතිය[නා.] 1. ව්‍යාපාර ආයතනයක කටයුතු අත්හිටුවීම හෝ නවත්වා දැමීම. 2. සේවකයාගේ රැකියා අත්හිටුවීම.
සේවායෝජකයා[නා.] රක්ෂාව දෙන තැනැත්තා ; ස්වාමියා.
සේවාර්ථියා[නා.] සේවාපේක්ෂකයා ; සේවාදායකයා.
සේවාරාළ[නා.ප්‍ර.] සොල්දාදුවා ; හේවායා ; හේවාරාළ.
සේවාල[නා.ප්‍ර.] දිය සෙවෙල්.
සේවාව[නා.] 1. ආශ්‍රය ; ඇසුර. 2. මෙහෙය ; ලබා දෙන පහසුකම.
සේවැල්ල[නා.] සුදු පාට වැලි.
සේවිංස් බැංකුව[නා.] මුදල් ඉතිරි කිරීමේ බැංකුව.
සේවිකා කීටයා[නා.] මීමැසි රංචුවක සිටින සේවක ගණයට ගැනෙන මී මැස්සියන්ගේ පිළවා.
සේවිකාව[නා.] 1. සේවාව සඳහා වැටුපක් ලබන ස්ත්‍රිය ; මෙහෙකාරිය. 2. (පැරණි ඉන්දියාවේ) යෙහෙළිය ; ඇසුරු කරන්නිය. 3. රෝහල් ආදී ආයතනවල උපස්ථායිකාව.
සේවිත[වි.] ඇසුරු කරන ලද ; පාවිච්චි කරන ලද.
සේවිතව්‍ය[වි.] 1. ඇසුරු කළ යුතු. 2. පුරුදු පුහුණු කළ යුතු.
සේවිතව්‍යාසේවිතව්‍ය[වි.] පුරුදු පුහුණු කටයුතු හා පුරුදු පුහුණු නොකටයුතු ; ඇසුරු කළ යුතු සහ නොකළ යුතු.
සේවිසි[නා.ප්‍ර.] තේවාව හෙවත් සේවාව සඳහා බෙර, දවුල්, තම්මැට්ට වැනි තූර්ය භාණ්ඩයන්ගේ වාදනය.
සේවුරු[සේ+අවුරු] [නා.ප්‍ර.] සුදු පවුරු.
සේශ්වර[වි.] ඊශ්වරයෙකු, එනම් සර්වබලධාරී මැවුම්කරු ගැන විශ්වාස කරන.
සේසකොට[ක්‍රි.වි.] සුළු ප්‍රමාණවලින් ; ටිකින් ටික ; සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට අඩුවෙන්.
සේසත[නා.] 1. ශ්වේත ඡත්‍රය. 2. පුරාණයේ දී භාවිත කළ රාජ ලාංඡනයක්. 3. රාජ්‍යය ; රාජ පදවිය. 4. පෙරහැර ආදියෙහි ගෙන යෑම ද, යම් තැන්හි ප්‍රදර්ශනය ද සඳහා ඉර, හඳ ආදියෙහි රූප සහිත නොහොත් තලාතු මිනිරන් සැරසිල්ලෙන් යුත් පැතලි කවාකාර මුදුනක් ද දිග මිටක් ද ඇති අලංකාර භාණ්ඩය. 5. උතුමන්ට ගෞරව පිණිස ඔසවන සුදු කුඩය. 6. යමකු සතු සියලු දේපල.
සේසත් නගනවා[ක්‍රි.] 1. (රූඪි.) රජකම ලබාගන්නවා ; රජ පදවියට පත් වෙනවා. 2. ගරු සම්මාන දැක්වීම සඳහා සුදු කුඩයක් ඔසවනවා.
සේසත් මඟුල[නා.] රාජ පදවියට පත් කිරීමේ උත්සවය.
සේසනුව[නා.] සියල්ල ; සමස්තය ; සියලු දෑ එක්තැන් කොට සලකනු ලබන ඒකකය.
සේසය[නා.] 1. ඉතිරිව ඇති කොටස ; ශේෂය ; අවශේෂය. 2. සුළු ප්‍රමාණය.
සේස්තරය, සේස්තරේ[නා.] 1. කුලුපග මිත්‍ර සම්බන්ධතාවය. 2. ප්‍රසිද්ධිය.
සේසිත වෙනවා[ක්‍රි.] අධික ලෙස උද්දාමයට පත් වෙනවා.
සේහස වැළ[නා.] වැලක් මෙන් පිළිවෙළකට පියාඹන සුදු හංස සමූහය.
සෛංහල, සෛංහලීය[වි.] සිංහලයාට හෙවත් සිංහල වර්ගයාට අයිති ; සිංහලයා හෙවත් සිංහල වර්ගයා හා සම්බන්ධ.
සෛකත[වි.] වැලි හැඩයට තිබෙන ; වැලි හා සම්බන්ධ ; වැලි මුසු. [නා.ප්‍ර.] 1. වැලි වේල්ල ; වැලි කණ්ඩිය ; වැලි තලාව. 2. බොහෝ පාෂාණ වර්ගවල ඇති ප්‍රධාන ද්‍රව්‍යය වන සිලිකන්ඩයොක්සයිඩ් 510 යන සංකේතයෙන් හැඳින්වෙන සංයෝගය.
සෛකතික[වි.] 1. විශ්වාස නොකරනසුලු ; සනාතන ධර්මය සැක කරන. 2. මිථ්‍යා අදහස්වලින් යුක්ත ; මිථ්‍යාමතික ; අසත්‍ය මාර්ගය විශ්වාස කරන.
සෛක්‍ය[නා.ප්‍ර.] බොහෝ පාෂාණ සෑදී තිබෙන ප්‍රධාන ද්‍රව්‍යය වන සිලිකන්ඩයොක්සයිඩ්.
සෛටේස්[නා.ප්‍ර.] සෙලියුලෝස් වල කෙඳි අංශුවලට කැඩීමට සමත් එන්සයිමයක්.
සෛද්ධාන්තික[වි.] 1. න්‍යාය රීතියක් මත රඳා පවත්නා. 2. මූලික සිද්ධාන්තයක් තාවකාලිකව පිළිගෙන ඉටු කරනු ලබන. 3. ප්‍රායෝගික නොවන.
සෛද්ධාන්තික අරමුණ[නා.] ක්‍රියාත්මක කිරීමේ බලාපොරොත්තුවක් නැති ව හුදු න්‍යායයක් වශයෙන් යොදා ගැනීමේ අදහස.
සෛද්ධාන්තික ජ්‍යාමිතිය[නා.] ප්‍රායෝගික වශයෙන් යොදා ගැනීම සඳහා නොව, හුදෙක් ප්‍රමේයයන්ගේ සත්‍යභාවය ඔප්පු කිරීමට පමණක් යොදා ගනු ලබන ජ්‍යාමිත අංශය.
සෛද්ධාන්තික පරීක්ෂාව[නා.] පරීක්ෂණ උපකරණ ඇසුරින් අත්හදා බැලීම් ආදිය නොමැති ව න්‍යායාත්මක තර්කනයන් පමණක් ක්‍රියාත්මක කරන පරීක්ෂාව.
සෛද්ධාන්තික විවේචනය[නා.] න්‍යාය සහ තර්කණය අනුව කිසිවක ගුණ අගුණ විමසීම.
සෛද්ධාන්තික විසඳුම[නා.] තර්කය අනුව පමණක් විසඳුමක් සේ පෙනෙන නමුත් ක්‍රියාත්මක ප්‍රතිඵලයක් නොමැති විසඳුම.
සෛද්ධාන්තික විස්තරය[නා.] ප්‍රායෝගිකත්වය නොසලකා න්‍යායාත්මක වශයෙන් විවරණය කිරීම.
සෛද්ධාන්තික සාධනය[නා.] න්‍යායාත්මක ලෙස සත්‍යභාවය ඔප්පු කිරීම.
සෛන්ධව[වි.] 1. සින්ධු දේශයෙහි නොහොත් සින්ධු නදී තීරයෙහි හටගත් හෝ ඒවාට සම්බන්ධ හෝ ඒවායින් ප්‍රභව වූ පරපුරකට අයත්. 2. සහිඳ ලුණු. 3. සින්ධු දේශය නිජ බිම සේ ගත් ශ්‍රේෂ්ඨතම සේ සැලකෙන අශ්ව කුලය.
සෛන්ධවයා[නා.] සෛන්ධව කුලයට අයත් අශ්වයා.
සෛන්‍යය[නා.] යුද හමුදා බල ඇණිය.
සෛන්‍යයා[නා.] යුද්ධ භටයා.
සෛන්‍යාවාසය[නා.] යුද සේනාව නැවතී සිටින නිවාසය.
සෛනිකයා[නා.] චතුරඞ්ගනී සේනාවෙන් ඕනෑම එකකට අයත් සාමාජිකයා ; යුද සෙබළා ; භටයා.
සෛල ගණාවාසය[නා.] සෛල සමූහයක් එක්ව ජීවත් වන ස්ථානය.
සෛල ග්‍රසනිකාව[නා.] (සත්ව.) ප්‍රොටොසෝවා ගණයට අයත් ඇතැම් ජීවීන්ගේ ප්‍රාක් ප්ලාස්මයේ සිට අපිචර්මයට විහිදෙන උගුරු නාලය වූ ආලිය.
සෛල ගුදය[නා.] ප්‍රොටොසෝවා ගණයට අයත් ජීවින්ගේ ශරීරගත අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම සඳහා උච්චර්මයෙහි ඇති ස්ථාවර දුර්වල ස්ථානය.
සෛල ජාන[නා.ප්‍ර.] සෛල ප්ලාස්මය ගෙන යන ප්‍රවේණි අණුජාන විශේෂය.
සෛල ජාරක[වි.] සෛලයක් දිරීමට හෙවත් ද්‍රාවණයට පත් කරන සුලු.
සෛල ජාරණය(පාරිභා.) [නා.] රෝගයක් නිසා සෛල දිරාපත් වීම හෙවත් ද්‍රාවණය වීම.
සෛල ද්‍රව්‍යය[නා.] සෛලයක් ඇති වීම සඳහා අවශ්‍ය එහි අන්තර්ගත ද්‍රව්‍ය.
සෛල පටලය[නා.] ප්‍රාප්ලාස්මයේ බාහිර සීමාව සාදන ඉතා සියුම් පටලය.
සෛල පර්යටනාව[නා.] සෛලයක් එක් තැනක සිට නියමිත දිශාවකට සංචරණය කිරීම.
සෛල ප්‍රවේණි විද්‍යාව[නා.] සෛල විද්‍යාව සහ ප්‍රවේණි විද්‍යාව යන අංශ දෙක සංකලනයෙන් සැකසුණු අධ්‍යයන ක්ෂේත්‍රය.
සෛල බිත්තිය[නා.] සෛලයට හැඩය හා ආරක්ෂාව ලබාදෙන සෙලියුලෝස්මය පිටවැස්ම.
සෛල විභාජනය[නා.] අලුතින් සෛල ඇති වීම සඳහා පවතින සෛල කොටස්වලට බෙදී යාම.
සෛලතලය[නා.] (උද්භි.) න්‍යෂ්ටික විභාජනයෙන් පසු ඇතිවන, සෛලප්ලාස්ම විභාජනය සිදු වන කාලයේ සිවියකින් බැඳුණු තලය.
සෛලදේහය(පාරිභා.) [නා.] සෛලයේ තිබෙන සමස්තයක් වශයෙන් ගනු ලබන මුළු මහත් සෛල ප්ලාස්මය.
සෛලප්ලාස්මය[නා.] සෛලයක න්‍යෂ්ටිය හැරුණු විට ප්‍රාක්ප්ලාස්මයේ අනික් කොටස.
සෛලපුටය[නා.] ඒකසෛලීය ජීවීන් කෙරෙහි, විශේෂයෙන් සිලියොපෝරාවන් කෙරෙහි දක්නා ලැබෙන කටක් වැනි විවරය.
සෛලය[නා.] 1. සෑම සත්ව සහ ශාක ජීව වස්තුවක් ම නිර්මාණය වී ඇති කුඩාතම සජීවි ඒකකය. 2. කුඩා කාමරය ; කෝශය ; ගුහාව. 3. විප්ලවකාරී කුඩා දේශපාලන කණ්ඩායමක තිප්පොල.
සෛලවාදය[නා.] සෑම ජීවේන්ද්‍රියයකම මූලික ඒකකය සෛලය යන සිද්ධාන්තය පදනම් වූ උපකල්පනාව.
සෛලවිද්‍යාව[නා.] සෛලවල ව්‍යුහය, ක්‍රියාවලිය, ප්‍රජනනය ආදිය පිළිබඳ ජීව විද්‍යා අංශය.
සෛලෝද්භවය[නා.] මුලින් පැවති ප්‍රධාන බීජාණුවේ න්‍යෂ්ටිය බෙදී යාමෙන් ස්වාධීන සෛල ඇතිවීම.
සො, සෝ[නා.ප්‍ර.] 1. කන. 2. ශෝකය. 3. ඩහදිය.
සොකඩය, සොකඩේ[නා.] තවලමක ගවයන්ගේ කරේ එල්ලන නොහොත්, ගොවි බිම්වලින් සතුන් බියවද්දා පළවා හැරීම සඳහා ගැනෙන දාරුමය හෝ ලෝහමය සීනුව.
සොකර[වි.] ඇද ; කොර ; වක් වූ.
සොකරා[නා.] 1. කෙට්ටු පුද්ගලයා. 2. කොර තැනැත්තා.
සොකරි[නා.ප්‍ර.] පුරාණ සිංහල ගැමි නාටක විශේෂයක්.
සොක්කම්[වි.] ආභරණ විශේෂයක්.
සොකැට්ටුව[නා.] යමක් සවි කරනු ලබන වළ ; කෙවෙනිය.
සොච්චම[නා.] ඉතා ස්වල්පය.
සොට්[නි.] මැනවින් ; පහසුවෙන්.
සොට්ටි[වි.] කොර ; අබ්බගාත ; අතක් හෝ කකුලක් කොට හෝ ඇද.
සොටිය[නා.] ආයුධ විශේෂයක නාමය ; හෙල්ල ; හොටිය.
සොටු දිය[නා.ප්‍ර.] නාසයෙන් වැගිරෙන සෙම වැනි අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍යය.
සොණ්ඩ[නා.ප්‍ර.] 1. හොඬවැල ; හස්තියාගේ දික් වූ නාසය. 2. ලෝභය ; ආශාව. 3. ලොල් වූ තැනැත්තා. [වි.] ලොල්.
සොණ්ඩක[නා.ප්‍ර.] සුරා වෙළෙන්දා.
සොණ්ඩිය[නා.] ගල්පර්වතවල ස්වාභාවික ව ඇති වී පවතින පොකුණ.
සොඬ[නා.ප්‍ර.] 1. ඇත් සොඬය. 2. ගිජු වූ පුද්ගලයා. 3. ඉබ්බාගේ හිස.
සොඬනල කරාමය[නා.] ජලය ඈතට ගෙනයාම සඳහා රබර් නලයකට සවිකරන කරාමය.
සොඬනලය[නා.] මෝටර් රථ රේඩියේටර්වලට සවි කරන මහත ශක්තිමත් රබර් නලය.
සොත්ථි[වි.] යහපත් ; ශුභදායක.
සොත්ථි ශාලාව[නා.] ආරෝග්‍ය ශාලාව.
සොන්[නා.ප්‍ර.] බල්ලා ; සුනඛයා.
සොන්දු[නා.ප්‍ර.] සුන්දරිය ; සිත් අලවන ස්ත්‍රිය.
සොඳ[වි.] සොඳුරු ; යහපත් ; සුබදායක ; ශෝභන ; සිත් අලවන ; ප්‍රියමනාප.
සොඳරහට[ක්‍රි.වි.] මනා වූ ආකාරයට.
සොඳිරි[නා.ප්‍ර.] කටුසු වර්ගයක් ; බෝදිලිමා.
සොඳුර[නා.ප්‍ර.] 1. යහපත් කාන්තාව. 2. ප්‍රිය වූ බිරිඳ.
සොඳුරු[වි.] සුන්දර ; යහපත්.
සොප්නය[නා.] සිහිනය ; ස්වප්නය.
සොප්පට(කථා.) [වි.] අසමර්ථ ; අදක්ෂ.
සොප්පනිය[නා.] ඇඳ හෝ නිදා ගැනීමට භාවිතා කරන එවැනි ගෘහෝපකරණය.
සොප්පියය[නා.] වරකට බීමට සුදුසු ප්‍රමාණය.
සොපු[වි.] මිථ්‍යා ; බොරු ; වැරදි.
සොබ[නා.ප්‍ර.] 1. උපමාව. 2. වළ ; ජිද්‍රය.
සොබන, සොබනා[වි.] 1. ශෝභන වූ ; බබළන. 2. යහපත් ; මනා ; සොඳ. 3. සුදුසු ; ඔබින. [නා.ප්‍ර.] 1. දෙවියා. 2. යහපත.
සොබමන, සොබමන්, සොබමාන[වි.] ශෝභමාන ; ශෝභාවෙන් යුත්.
සොබ්භ[නා.ප්‍ර.] දියවළ ; හෙබ.
සොබාදම, සොබාදහම[නා.] කෙනෙකුගේ බලපෑමක් නැති ව ස්වභාවිකව යමක් සිදුවීමේ න්‍යාය ; ස්වභාව ධර්මය.
සොබැග[නා.ප්‍ර.] සෞභාග්‍යය.
සොබී[වි.] මනහර ; ශෝභන.
සොබොන[වි.] හොබවන ; අලංකාර කරන.
සොම්නස[නා.ප්‍ර.] සතුට ; ප්‍රීතිය ; සන්තෝෂය.
සොම්නස්[වි.] සතුටින් යුතු ; ප්‍රීතිමත්.
සොම්ම[නා.ප්‍ර.] නුවණැත්තා.
සොම්මර, සොම්මාර[නා.ප්‍ර.] සම් වැඩ කරන්නා ; සම්වලින් භාණ්ඩ සාදන්නා.
සොමි[වි.] 1. සෞම්‍ය ; කර්කෂ නුවූ ; ශාන්ත ; දැකුම්කළු. [නා.ප්‍ර.] 1. සෞම්‍යබව ; මනහර බව ; කර්කෂ නොවන බව. 2. සෞම්‍ය රසය. 3. චන්ද්‍රයා ; සඳ. 4. බුධ ග්‍රහයා. 5. උතුරු දිශාව.
සොමිකුල[නා.ප්‍ර.] සෞම්‍ය වූ වංශය ; සඳකුලය.
සොමිදා[නා.ප්‍ර.] සෞම්‍ය වූ ධාතුව ; ශුක්‍ර ධාතුව.
සොමිදින[නා.ප්‍ර.] සඳුදින ; සඳුදා.
සොමිදෙස[නා.ප්‍ර.] වම්පැත්ත ; වම් පාර්ශ්වය.
සොමිසඳාණෝ[නා.බහු.] (ගෞරවාර්ථ) සෞම්‍ය වූ චන්ද්‍රයා බඳු බුදුරජාණන් වහන්සේ.
සොමිසුත[නා.ප්‍ර.] බුද දිනය ; බදාදා.
සොයනවා[ක්‍රි.] 1. චෝදනා කරනවා ; දොස් පවරනවා. 2. ශුද්ධ කරනවා ; පිරිසිදු කරනවා. 3. සේවනය කරනවා ; ඇසුරු කරනවා. 4. පරික්ෂා කරනවා ; ඇති තතු විමසා බලනවා ; නැති වූ දෙයක් ගැන විපරම් කරනවා. 5. සියුම් ලෙස අධ්‍යයනය කරනවා. 6. සෙවිලි කරනවා ; උළු, වියූ පොල් අතු ආදියෙන් වහලක් වහනවා.
සොයපත, සොයාපැත[නා.] සෝතාපත්තිය ; සෝවාන් ඵලය.
සොයා ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. පරීක්ෂාකර අනාවරණය කරගන්නවා ; දුෂ්කර ගැඹුරු අදහස් අර්ථ ආදිය ලබා ගන්නවා. 2. නැති වූ දෙයක් ලබා ගන්නවා. 3. අමුතු දෙයක් නිපදවනවා.
සොයිබය[නා.] ලෝහමය පීල්ලක් හෝ බම්බුවක් තුළ එහා මෙහා කරන කූරක් මඟින් ක්‍රියාත්මක වන දොර අගුලු විශේෂයක්.
සොර[වි.] වංචා සහගත ; සැබෑ තතු සඟවන ; අනුන් සතු දෑ රහසින් පැහැර ගැනීමේ චේතනාවෙන් යුත් ; හොර.
සොර කහවණු[නා.ප්‍ර.] 1. හොරට සාදා ඇති කහවණු. 2. අසාධාරණ අයුරින් උපයා ගන්නා ලද ධනය.
සොර වියල්[නා.ප්‍ර.] සොර විසර්ප ; හොරිගෙඩි ; සමපිට සෑදෙන ගෙඩි විශේෂයක්.
සොර වෙළඳාම[නා.] කූට උපක්‍රම සහ වංචා යොදමින් කරන වෙළඳාම.
සොරකුරු[නා.ප්‍ර.] ස්වර අකුරු ; ප්‍රාණාක්ෂර.
සොරග, සොරගෙ, සොරගෙක[නා.ප්‍ර.] සිපිරිගෙය ; බන්ධනාගාරය.
සොරණෑව[නා.] පංචතූර්ය භාණ්ඩයන්ට අයත් සුසිර භාණ්ඩයක් ; පිඹින ලොකු නලා විශේෂයක් ; හොරණෑව.
සොරණුවා[නා.] සොරා ; චෞරයා.
සොරඬිය[නා.] (විශේෂයෙන්ම) තේ වතුවල කුඩා වල් පැළෑටි උදුරා දැමීමට භාවිතා කරන කුඩා ලෝහ හෝ දැව ආයුධය.
සොරත[වි.] ඇලුණු ; සැදැහැති.
සොරදෙටුවා[නා.] සොරුන්ගේ ප්‍රධානියා ; හොර කල්ලියක නායකයා.
සොරදොර[නා.ප්‍ර.] වැවක සොරොව්වට සම්බන්ධ දොර ; ජලාශයක සොරොව්වේ පවතින දොර.
සොරපත්[නා.ප්‍ර.] හොර ලියුම්.
සොරබිය[නා.ප්‍ර.] සොරුන් නිසා සිදු වන බිය, විපත් ආදිය.
සොරබේදය[නා.] ස්වර භේදය ; උච්චාරණය අපහසු වන සේ උගුරේ ඇති වන ආබාධයක්.
සොරමල[නා.ප්‍ර.] සතුන් අල්වා ගැනීමට සඟවා අටවන මල පුඬුව ; තොණ්ඩුව.
සොරමසු[නා.ප්‍ර.] හොර මසුරන් කාසි ; නීති විරෝධි ව සෑදු කහවණු.
සොරමාරු[නා.ප්‍ර.] සොරුන්ගේ කපටිකම් ; සොර මායම්.
සොරමිනුම්[නා.ප්‍ර.] හොරට මැනීම ; වංචා සහගත ලෙස අඩුවෙන් මැනීම.
සොරමුල[නා.] සොරුන් කණ්ඩායම ; හොර රංචුව.
සොරවැල්ල[නා.] මුහුදු දිය අසල ම ඇති වැල්ල ; රළ පහරින් සේදෙන වැල්ල.
සොරස[නා.] 1. ස්වරසය ; ඉස්ම ; යුෂය. 2. නිකරය ; බීජාණුධානි පොකුර.
සොරසිස[නා.] මුල් කීපයකින් යුත් සම්පූර්ණ පුෂ්ප මංජරියකින් බිහිවන සංයුක්ත ඵල වර්ගය.
සොරා[නා.ප්‍ර.] 1. අනුන් සතු දේ වංචාවෙන් රහසිගතව පැහැර ගන්නා ; චෞරයා. 2. කපටියා ; බොරුකාරයා ; වංචාකාරයා.
සොරැස්ටියන් ධර්මය[නා.] ක්‍රිස්තු වර්ෂාරම්භයට පෙර මධ්‍යම ආසියාවේ පැතිරුණු සොරොවැස්ටර් නම් දාර්ශනිකයාගේ ධර්මය.
සොරෙහි[නා.ප්‍ර.] උමඟ.
සොරො[වි.] සාරවත් ; සරු.
සොරොනීතය, සොරෝනීතය[නා.] මඳ වශයෙන් උණ සහිත දුබල ගතිය.
සොරොවු බේසම[නා.] කුස්සිය ආදී ස්ථානවල පිඟන් ආදිය සේදීම් සඳහා ජලය රඳවා ගැනීමට ඇති කුඩා ටැංකි විශේෂය.
සොරොවුව, සොරොව්ව[නා.] වැව් ජලය ගොවි බිම කරා පිට කර යවනු සඳහා එහි බැම්මේ ඇති කරන ලද ද්වාරය.
සොලනේයි කුලය[නා.] තක්කාලි, වම්බටු, අර්තාපල් ආදිය අයත්වන ශාක ගණය.
සොලනොයිඩය[නා.] විදුලිය ධාරාවක් යැවූ විට කාන්දම් දණ්ඩක් ලෙස ක්‍රියාකරන නලාකාර කම්බි දඟරයක්.
සොලරු[නා.ප්‍ර.] හෑල්ලුව ; බාල්දුව.
සොලවනවා, සොල්ලනවා[ක්‍රි.] 1. චංචල කරනවා ; එහා මෙහා කරනවා. 2. ඉවත් කරනවා ; ස්ථානය මාරු කරනවා. 3. කළඹනවා ; කලත්තනවා.
සොල්[නා.ප්‍ර.] හිස්දෙය ; නිස්සාර දෙය.
සොල්ටීරියම්[නා.ප්‍ර.] රෝමන්ථකයන්ගේ තුන්වැනි ආමාශය ; ත්‍රිකාමාශය.
සොල්දර කරාමය[නා.] ලෑලි ආදිය අල්ලා තද කිරීමට ගන්නා වඩු කරාම විශේෂයක්.
සොල්දරය, සොල්දරේ[නා.] ගොඩනැගිලි ආදියේ බිත්ති උසට නංවා තනන මහල ; උඩු මහල.
සොල්දාදුවා[නා.] යුධ හමුදාවේ භටයා ; සෙබළා ; හේවායා.
සොල්දෝ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රී ලංකාවේ පෘතුගීසි පාලනය යටතේ පැවති පළාත්හි මුදලිවරු, හමුදා නිලධාරි ආදින්ට ගෙවූ වැටුප් හෙවත් දීමනා.
සොල්පටරාව, සොල්පතාරාව[නා.] අක්‍රිය ගිනිකන්දක විවරය.
සොල්මන, හොල්මන[නා.] 1. සෙලැවීම ; සෙලවෙන බව. 2. හඬ ; ශබ්දය. 3. යක්ෂ භූත ආදී අමනුෂ්‍ය රූපය.
සොල්ලාදුව[නා.] 1. ආඩම්බරය ; අහංකාරකම ; උඩඟුව. 2. නිකරුණේ ඇවිදීම ; රස්තියාදුව.
සොලිස්ටර් ජෙනරාල්[නා.ප්‍ර.] ඇටෝර්නි ජෙනරාල්ට පහළින් සිටින රජයේ නීති නිලධාරියා.
සොලිසිටර්[නා.ප්‍ර.] නීතියෙහි ආධාර පතන අයට උපදෙස් දීමට හෝ යොමු කිරීමට හෝ සුදුසුකම් ඇති නීතිඥයා.
සොලු, සෝලු[නා.ප්‍ර.] 1. සැරයටිය ; බස්තම; දණ්ඩ. 2. හිස ආදී තන්හි අලංකාරයට බඳින පටිය.
සොලෙනොගස්ටරයා(පාරිභා.) [නා.] පණුවන් බඳු, මෘද්වංගීන්ගේ අනුබෙදීමක් ; පිටකටුවක් නැති බව විශේෂ ලක්ෂණයයි.
සොලොප්පුව[නා.] 1. බෑවුම ; ක්‍රමවත් පල්ලම. 2. කාණුව ; අගල.
සොලොව, සොලෝව[නා.] 1. සංස්කෘත පද්‍යය ; ශ්ලෝකය. 2. සංස්කෘත පාළි පද්‍ය අනුව බඳින ලද සිංහල පද්‍යය.
සොව[නා.] 1. ශෝකය ; දුක. 2. ලජ්ජාව. 3. කුඩා දෙය ; ක්ෂුද්‍ර වස්තුව. 4. සුවඳ. 5. ගීතය. 6. ප්‍රසන්න භාවය.
සොවක[නා.ප්‍ර.] සුගන්ධය.
සොවණ[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ; ස්වර්ණ.
සොවණ කොතුර[නා.ප්‍ර.] රන් කොතලය.
සොවනවා[ක්‍රි.] ශෝක කරනවා ; ශෝක වෙනවා.
සොවන්, සෝවාන්[වි.] නිවන් මඟට පැමිණි ; සෝතාපන්න.
සොවල්[නා.ප්‍ර.] අසවලා.
සොවස්[නා.ප්‍ර.] පුරාණයේ ඉඩකඩම් ආදිය සඳහා අය කළ ගාස්තුව ; කුලිය.
සොව්[නා.ප්‍ර.] 1. ශෝකය. 2. ශ්‍රවණය ; ඇසීම.
සොවැත[වි.] සෝවාන් බවට පත් වූ.
සොවැත්ත[නා.ප්‍ර.] ශුභ වස්තුව ; ශුභ ලාංඡනය ; මඟුල් ලකුණ ; ස්වස්තිකය.
සොවිසා[නා.ප්‍ර.] ප්‍රොටෝසොවියා නම් සත්ව ගණයේ කීට අවස්ථාව.
සොවුරු, සොහොයුරු, සොහොවුරු[වි.] එක් මවගේ දරු වූ ; එක් කුස උපන්.
සොස[නා.] ශ්වාස නම් රෝගය ; කාශ රෝගය.
සොස්නිය(කථා.) [නා.] දොර පිළ ; අගුව.
සොසානික[වි.] සුසානයෙහි හෙවත් සොහොනෙහි වූ ; සොහොන් හා සම්බන්ධ.
සොසිනවා[ක්‍රි.] 1. ශෝක කරනවා. 2. හුස්ම ගන්නවා. 3. සුසුම් ලනවා. 4. වේළෙනවා.
සොසු[නා.ප්‍ර.] 1. මුව පෙදෙස ; හොම්බ ; හොස්ස. 2. ශෝකය.
සොසුළු[වි.] ඩහදිය ගැලූ.
සොසුළුවා[නා.] ඩහදිය හෙලූ තැනැත්තා ; වෙහෙසුණු පුද්ගලයා.
සොසොපු[වි.] බොරු ; මිථ්‍යා ; ව්‍යාජ.
සොහොන[නා.] 1. මළ මිනී ඉවත දමන, වළලන, දවන ස්ථානය ; සුසාන භූමිය ; සොහොන් බිම. 2. මළ සිරුරක් මිහිදන් ව පවතින, හෝ එය දැවීමෙන් ඉතුරු වන අළු තැන්පත් ව ඇති තැන.
සොහොන් කඩ[නා.ප්‍ර.] මිනී මරා (සොහොනේ) ඉවත දමන රෙදි.
සොහොන් කිළිය[නා.] 1. සොහොන් පිටියෙහි ඇති පැල හෝ ශාලාව. 2. සොහොන් කොත ; මිනී අළු ආදිය හෝ මීනි තැන්පත්කොට සාදනු ලබන ස්මාරකය.
සොහොන් කුම්බය[නා.] යක් තොවිල්වල දී ඇදුරකු සොහොනක් මත දපා කරන යාතුකර්මයක්.
සොහොන් කොත[නා.] වළලන ලද මිනීවළ මත හෝ මිනීඅළු ආදිය තැන්පත් කොටස් මත හෝ තනන ස්මාරකය.
සොහොන් ගොවුවා[නා.] සොහොන් පිටිය රැකබලා ගන්නා තැනැත්තා ; සොහොන් පල්ලා.
සොහොයුරා, සොහොවුරා[නා.] සහෝදරයා.
සොහොයුරිය, සොහොවුරිය[නා.] සහෝදරිය.
සොළසඟුල[නා.] අඟල් දහසය.
සොළොස් කලාව[නා.] චන්ද්‍රයාගෙන් දහසයෙන් පංගුව.
සොළොස්මස්ථාන[නා.බහු.] ප්‍රධාන දේශීය බෞද්ධ සිද්ධස්ථාන වශයෙන් ගැනෙන පූජනීය ස්ථාන දහසය.
සෝ[නා.ප්‍ර.] 1. ශෝකය. 2. කණ. 3. දියපාර ; ඔය.
සෝකය[නා.] දුක ; ශෝකය කණගාටුව ; වේදනාව.
සෝගම්[නා.ප්‍ර.] බඩ ඉඟුරු.
සෝඩා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෝඩියම්වල විවිධ සංයෝග.
සෝඩා විරංජකය(පාරිභා.) [නා.] සෝඩියම් පෙරොක්සයිඩයේ ද තනුක හයිඩ්‍රොක්ලෝරික් අම්ලයේ ද මිශ්‍රණයක්.
සෝඩිය[නා.] වර්ණ මාලාව ; භාෂාවකට අයත් අක්ෂර මාලාව ; හෝඩිය.
සෝඩියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ආවර්තිතා වගුවේ පළමු කාණ්ඩයේ ඇති ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
සෝඩියම් ආසනයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කෝස්ටික් සෝඩා ද්‍රාවණයක ආසිනියස් ඔක්සයිඩ් ද්‍රවණය වීමෙන් සෑදෙන ආම්ලික ලවණයක්.
සෝඩියම් කාබනේට්[නා.ප්‍ර.] කෑමට ගන්නා සාමාන්‍ය ලුණු.
සෝඩියම් නයිට්‍රේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පොහොර සඳහා භාවිත සුදු ස්ඵටික රූප ද්‍රව්‍යය.
සෝඩියම් බයිකාබනේට්[නා.ප්‍ර.] ජලයේ දිය වන සුදු කුඩු විශේෂයක් ; බේකිං සෝඩා.
සෝඩියම් මොනොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෝඩියම් රත් කිරීමෙන් ලැබෙන සුදු පැහැති ඝන ද්‍රව්‍යය.
සෝඩියම් සල්ෆේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] බෙහෙත් සඳහා ගනු ලබන ලවණ විශේෂයක්.
සෝඩියම් සිලිකේට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සිලිකා සමග සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් හා කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රතික්‍රියා කළ විට ලැබෙන ලවණයක්.
සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෝඩියම් ක්ලෝරයිඩ් ද්‍රාවණයක් විද්‍යුත් විච්ඡේදනය කිරීමෙන් සෑදෙන කෝස්ටික් සෝඩා.
සෝණ[නා.ප්‍ර.] බල්ලා ; සුනඛයා.
සෝණිත[නා.ප්‍ර.] 1. ලෙය ; රුධිරය. 2. දරුවකු පිළිසිඳ ගැනීමට අවශ්‍ය වන ස්ත්‍රී බීජය ; ශ්‍රෝණිතය.
සෝතය[නා.] 1. දියපාර ; කුඩා වතුර පාර ; ඔය. 2. කන ; කර්ණය.
සෝත්සාහය[නා.] ස්ව උත්සාහය ; තමන්ගේම උත්සාහය ; තමාගේම ප්‍රයත්නය ; වීර්යය ; ව්‍යායාමය.
සෝතාපත්තිය[නා.ප්‍ර.] ආර්ය මාර්ග නමැති ශ්‍රෝතසයට පැමිණීම ; සෝවාන් වීම.
සෝතායතන[නා.ප්‍ර.] කන නමැති ආයතනය ; ශ්‍රවණය පිළිබඳ ආයතනය.
සෝතුකාම[වි.] අසනු කැමැති.
සෝතුරු[වි.] ශෝකය ගෙන දෙන.
සෝදනවා[ක්‍රි.] ජලය හෝ වෙන යම් ද්‍රව්‍යයකින් යමක අපිරිසිදු භාවය ඉවත් කරනවා ; ධෝවනය කරනවා.
සෝදා පාළුව[නා.] වර්ෂාවෙන් සුළඟින්, ඇළ දොළ ගංගා ජලයෙන් හා හිමෙන් පස සෝදා ගෙන යෑම ; පාංශු ඛාදනය.
සෝදිය[නා.ප්‍ර.] ඩහදිය.
සෝදිසි[වි.] පරික්ෂා සහගත ; විමසිලිමත්.
සෝදිසි වරෙන්තුව[නා.] වරදකට සැක කරන අයෙකු ගැන සොයා බැලීම සඳහා නිකුත් කරන වරෙන්තුව.
සෝදුපත[නා.] යමක් මුද්‍රණය කොට අවසන් කිරීමට ප්‍රථම එහි පැවතිය හැකි දෝෂ ආදිය ඉවත් කිරීමට සපයනු ලබන මුල් පිටපත ; ශෝධ්‍ය පත්‍රය.
සෝදුව[නා.] 1. ජලයෙන් සෝදා හැරීම. 2. සෝදු පත.
සෝධකයා(කථා.) [නා.] ශුද්ධ පවිත්‍ර කරන්නා ; යම් ස්ථානයක් හෝ යමක අපවිත්‍ර දෑ ඉවත්කොට පිරිසිදු කරන්නා.
සෝධන[නා.ප්‍ර.] පිරිසිදු කිරීම ; ශෝධනය.
සෝන[නා.ප්‍ර.] 1. බල්ලා. 2. සොහොන.
සෝනිත[නා.ප්‍ර.] ලේ ; රුධිරය.
සෝපද්‍රව[වි.] උවදුරු සහිත.
සෝපධිශේෂ, සෝපාදිශේෂ[වි.] උපධි සංඛ්‍යාත පංචස්කන්ධය පමණක් ඉතිරි ව ඇති.
සෝපහාස[වි.] උපහාසාත්මක ; උපහාස සහිත.
සෝපාංගක(පාරිභා.) [වි.] කුඩා උපාංග තිබෙන.
සෝපාන[නා.ප්‍ර.] තරප්පුව ; පියගැට පෙළ ; හිණ ; ඉණිමඟ.
සෝපාව[නා.] ඇඳක් වැනි දිගටි ආසනය ; කවිච්චිය.
සෝබන[වි.] මනහර ; ශෝභමාන.
සෝභමාන[වි.] බබළන ; ශෝභාමත්.
සෝභාව[නා.] කාන්තිය ; දීප්තිය ; මනහර බව ; ප්‍රභාව.
සෝම[නා.ප්‍ර.] 1. හඳ ; චන්ද්‍රයා. 2. දෙවියකුගේ නාමය. 3. යාගහෝමවලදී භාවිත කරන පානයක්. 4. ස්ත්‍රී රෝගයක නාමය.
සෝමන[නා.] අතීතයෙහි දේශීය ප්‍රභූ පිරිස භාවිත යටි කය වස්ත්‍රය.
සෝමනස්ස[නා.ප්‍ර.] සොම්නස ; සතුට.
සෝමාරි[වි.] උදාසීන ; අලස ; කම්මැලි ; දුර්වල.
සෝයා[නා.ප්‍ර.] මාංශජනක ධාතු අධික වූ බීජ සහිත රනිල කුලයේ ශාකයක් ; එම ශාකයේ ඇට.
සෝල[නා.ප්‍ර.] කොන්තය ; සෙංකෝලය.
සෝල්ට්පීටර්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සෝඩියම් නයිට්‍රේට් නම් ලවණ වර්ගය.
සෝල්ටීරියම(පාරිභා.) [නා.] රෝමන්ථකයන්ගේ තුන් වැනි ආමාශය ; ත්‍රිකාමාශය.
සෝල්බරි ආණ්ඩු ක්‍රමය[නා.] සෝල්බරි කොමිෂන් සභාව විසින් යෝජනා කරන ලදුව 1947 දී ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වූ ආණ්ඩු ක්‍රමය.
සෝල්බරි කොමිසම[නා.] සෝල්බරි සාමිවරයාගේ ප්‍රධානත්වයෙන්, බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව විසින් මෙරට ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණය සඳහා යෝජනා ඉදිරිපත් කිරිමට පත්කර එවන ලද කොමිෂන් සභාව.
සෝලුව[නා.] 1. සැරයටිය ; යෂ්ටිය. 2. මලින් කළ සැරසිල්ල. 3. නළල් පට.
සෝවාන්[නා.ප්‍ර.] සෝවාන් මාර්ගය හෝ සෝවාන් ඵලය ; කෙලෙසුන් නැසීමේ මාර්ගයට පිවිසි ආර්යයා විසින් සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බත පරාමාස යන සංයෝජන තුන සිඳදැමීමෙන් ඇතිවන තත්වය.
සෝවාන් ඵලය[නා.] සෝවාන් මාර්ගයට පැමිණි පුද්ගලයාට ඒ සමගම පහළවන තත්ත්වය.
සෝවාන් මඟ[නා.ප්‍ර.] ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයට පළමුවරට පැමිණීම.
සෝස්[නා.ප්‍ර.] ආහාර රසවත් කර ගැනීම සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් තක්කාලි, මිරිස්, සුදුලූනු, සෝයා ආදියෙන් සාදනු ලබන උකු දියරයක්.
සෝළිය[නා.] 1. වස්ත්‍රය ; රෙද්ද. 2. දෝෂාරෝපණය
සෝළුව[නා.] 1. මල් වඩම ; මාලා දාමය. 2. බස්තම.
සෞඛ්‍ය[වි.] සනීපය පිළිබඳ ; සුවය සම්බන්ධ.
සෞඛ්‍යය[නා.] සනීපය ; සුවය.
සෞඛ්‍යාගාරය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂයරෝග ආදී පෙණහැල්ලේ ආබාධවලින් පෙළෙන රෝගීන්ට සුවය ලබාදෙන ආයතනය.
සෞඛ්‍යාරක්ෂක[වි.] සනීපය ආරක්ෂා කරන.
සෞගන්ධික[වි.] සුවඳින් යුත් ; සුවඳවත් ; සුගන්ධ.
සෞජන්‍ය[වි.] සත්පුරුෂ ගුණයුත් ; සුජනවත්.
සෞත්‍රාන්තික[වි.] සූත්‍ර පිටකය හදාරන හෝ දරන ; සූත්‍රවලට අයත් ; සූත්‍ර හා සම්බන්ධ.
සෞන්දර්ය[වි.] අලංකාර ; සුන්දර ; ලස්සන.
සෞන්දර්යය[නා.] සුන්දරත්වය ; අලංකාරය ; ලාවණ්‍යය.
සෞභාග්‍යය[නා.] 1. මනෝඥ බව ; සුන්දරත්වය. 2. සම්පත ; ඓශ්චර්යය. 3. වාසනාව.
සෞමනස්‍යය[නා.] සොම්නස ; සතුට ; ප්‍රීතිය.
සෞම්‍ය[වි.] 1. සිත්ගන්නා ස්වභාවයෙන් යුත් ; මෘදුභාවය ඇති. 2. සිසිල් ගුණය ඇති ; සැපදායක.
සෞම්‍ය කලාපය(පාරිභා.) [නා.] සමශීතෝෂ්ණ දේශගුණික කලාපය.
සෞර[වි.] සූර්යයා පිළිබඳ ; සූර්යයා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] 1. සූර්ය වර්ෂය. 2. දින තිහකින් යුතු සූර්ය මාසය.
සෞරකාමී(පාරිභා.) [වි.] හිරු එළියට කැමති.
සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය[නා.] සූර්යයා වටේ භ්‍රමණය වන බුධ, ශුක්‍ර, පෘථිවි, කුජ, ගුරු, ශනි, යුරේනස් නැප්චූන් යන ග්‍රහ පඞ්ක්තිය ; සූර්ය ග්‍රහ මණ්ඩලය.
සෞරප්‍රතානය(පාරිභා.) [නා.] ආමාශය පිටුපස තිබෙන ස්නායු ජාලය.
සෞරභ්‍ය[වි.] සුවඳ ඇති ; සුගන්ධවත්. [නා.ප්‍ර.] 1. සුවඳ. 2. ප්‍රසන්නබව.
සෞරාපග(පාරිභා.) [වි.] හිරු එළියට භය ඇති.
සෞරාලය(පාරිභා.) [නා.] හිරු රැස් ලැබෙන කුටිය නොහොත් ගෙය.
සෞරාවර්තනය(පාරිභා.) [නා.] ශාකයක් හිරු එළියට දක්වන ප්‍රතිචාරයක් වශයෙන් නැමීම.
සෞශීල්‍ය[නා.ප්‍ර.] යහපත් සිල් ඇති බව.
සෞෂ්ඨව[නා.ප්‍ර.] අනර්ඝතාව.
සෞෂුම්න[වි.] සුසුම්නාව පිළිබඳ.
සෞහාර්දය, සෞහාර්ද්‍යය[නා.] සුහද බව ; මිත්‍රත්වය ; සුහෘද්භාවය.
සෞහිත්‍යය[නා.] අධික තෘප්තිය ; මනා තෘප්තිය.
ස’පන්ටයින්[නා.ප්‍ර.] මෘදු කොළ පැහැති ඛනිජ විශේෂයක්.
හමිශ්‍ර සිංහල හෝඩියෙහි පනස්නව වන අකුර ; තිස් නවවැනි ව්‍යංජනය ; ඌෂ්මාක්ෂරයකි. [නා.ප්‍ර.] හය ; සය.
හං[නා.ප්‍ර.] 1. අඟ ; ශෘඞ්ගය. 2. සම ; හම. 3. සංඝයා. 4. සංඥාව. 5. ඇවිටිලි කිරීම ; කරදර කිරීම. 6. අවසන. [වි.] තියුණු නැති ; මොට ; නොකැපෙන.
හංකිචිය, හංකිතිය, හන්කිතිය[නා.] කෙනකුගේ ශරීරයේ කිසිලි ආදි තැන් මෘදු ලෙස ස්පර්ශ කිරීමේ දී ඇති වන පොපියන සුලු ගතිය ; කිති කැවීම ; කිතිය.
හංකුළාව[නා.] මයිනහමේ හුළං පිට වන බටය.
හංගනවා[ක්‍රි.] නොපෙනෙන සේ සලස්වනවා ; සඟවනවා ; වසන් කරනවා.
හංගඳ, හම්ගඳ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ශරීරයෙන් නිකුත් වන අප්‍රිය කර දුර්ගන්ධය ; මිනිසකුගේ සිරුරින් නැගෙන ඩහදිය ගඳ.
හංගොල්ලා(කථා.) [නා.] බෙල්ලන් වර්ගයට අයත් ආවරණ කටුව රහිත කුඩා සත්ත්ව වර්ගයක්.
හංදිය, හන්දිය[නා.] 1. මාර්ග දෙකක් හෝ කීපයක් හෝ එක්වන ස්ථානය ; මංසන්ධිය. 2. ශරීරයේ අස්ථි පංජරයේ ඇට දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් එකට බැඳෙන තැන.
හංබංකාරයා, හම්බංකාරයා[නා.] (කථා.) මුස්ලිම් ජන කොට්ඨාසය හඳුන්වන නාමයක්.
හංබාන්(කථා.) [නා.ප්‍ර.] කුඩා මුහුදු යාත්‍රා විශේෂයක්.
හංමැටි[නා.ප්‍ර.] තෘණ විශේෂයක නාමයක් ; කලාඳුරු ; සම්මැට්ට.
හංවඩු ගහනවා, හන්වඩු ගසනවා[ක්‍රි.] අයිතිය දැක්වීම සඳහා අශ්ව හරක් ආදි සතුන්ගේ ඇගේ ලකුණු පුළුස්සනවා.
හංවඩුව, හන්වඩුව[නා.] හංවඩු ගැසීමෙන් කරන ලද ලකුණ ; අඩයාලම.
හංස කකුල්[නා.ප්‍ර.] රතු පැහැති ඛනිජ උපධාතුවක් වන සාදලිංගම්.
හංස පාතිය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව ආසවනය කිරීම සඳහා උපයෝගි කරන වීදුරු භාජන විශේෂයක්.
හංස පූට්ටුව[නා.] එකිනෙකාට මුහුණ ලා සිටින හංසයන් දෙදෙනකු ගෙන පටලවාගත් විලාසය දක්වන සාම්ප්‍රදායික මෝස්තර නිර්මාණයක්.
හංස ලිපි[නා.ප්‍ර.] පුස්කොළ පොත් ලිවීමේ දී භාවිත කළ අලංකාර අක්ෂර ක්‍රමයක්.
හංසතූල[නා.ප්‍ර.] හංසයාගේ බඩ යට තිබෙන පුළුන් වැනි ඉතා සිනිඳු කුඩා පිහාටු.
හංසපුරුෂ[නා.ප්‍ර.] (ජ්‍යෝති.) ගුරු ග්‍රහයා උච්ච ස්වක්ෂේත්‍ර බලයෙන් යුක්ත ව සතර කේන්ද්‍රයේ තැනක පිහිටීමෙන් සෑදෙන ශුභ ඵලදායි යෝගයක්.
හංසමහ කොඩිය[නා.] ඌව මහ දිසාවේ (හංස රූපයකින් යුත්) ධජය.
හංසමිථුනය[නා.] හංසජෝඩුව.
හංසයා[නා.] දිග ගෙලක් සහිත, බෙහෙවින් ශ්වේත වර්ණ පෙඳ සහ පියාපත්වලින් යුක්ත, කුඩා නොවන ප්‍රමාණයේ අලංකාර ජලජ පක්ෂියා.
හංසවධු[නා.ප්‍ර.] හංසයාගේ ගැහැණු සතා ; හංසිය ; හංසධේනුව.
හංසසමානක්කමතා[නා.ප්‍ර.] හංස රාජයකුට සමාන ගමන් ඇති බව ; බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අසූ අනුව්‍යංජන ලක්ෂණ වලින් එකක්.
හංසායමාන[වි.] හංසයකුට සමාන ; හංසයකුට වැනි වූ හංසරූපී.
හංසිර[නා.ප්‍ර.] අටළොස් වැදෑරුම් මූෂික වර්ගවලින් එකක්.
හක[වි.] ඉඩ නැති ; අනවකාශ. [නා.] 1. අවහිරය. 2. හක්ගෙඩිය ; සක. 3. චක්‍රය ; රෝදය.
හකපටු[වි.] අනවකාශ වූ ; බොහෝ සෙයින් ඇවුරුණු.
හකපෝරුව(කථා.) [නා.] සකපෝරුව.
හකමග[නා.] සම්බාධ සහිත මාර්ගය ; අනතුරු සහිත දුෂ්කර මාවත.
හකය[නා.] අනවකාශය ; සම්බාධය.
හක්[නා.ප්‍ර.] 1. ඇඳුම් පියවා ගැනීමට භාවිත කරන ඇඳුම්වල අල්ලා මසන ලෝහ, ප්ලාස්ටික් ආදියෙන් කළ කොකු විශේෂයක්. 2. හක්ගෙඩිය.
හක්කලම(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හිරිහැරය ; කරදරය.
හක්ගෙඩිය[නා.] හස්බෙල්ලාගේ කටුව ; සක.
හක්බෙල්ලා[නා.] බෙල්ලන් විශේෂයක නාමය.
හක්මන(කථා.) [නා.ප්‍ර.] පයින් එහාට මෙහාට ඇවිදීම ; ඔබ මොබ යෑම ; සක්මන.
හකිස්සනවා, හගිස්සනවා[ක්‍රි.] යමෙකුගේ බසෙහි සත්‍යාසත්‍ය බව අනෙකකුගෙන් විමසා බලනවා.
හකු ගර්තය[නා.] දතෙහි මුල සවිවීම සඳහා හකු ඇටයෙහි පිහිටි අස්ථිමය කුහරය.
හකු ධාතුව[නා.] බුදුරදුන්ගේ වන්දනීය වූ හකු ඇටය ; අකු ධාතුව.
හකු පාඩාව[නා.] හනු අස්ථිය ; වම් හකු ඇටය හා දකුණු හකු ඇටය.
හකුඇටය[නා.] හක්ක නිර්මාණය වී ඇති අස්ථිය ; හනු ඇටය.
හකුජ්ජ[නා.] නොපැහුණු රා ; මීරා.
හකුදත්[නා.බහු.] හක්කෙහි කෙළවරෙහි පිහිටි දත් ; ඇඹරුම් දත් ; චාර්වක දන්ත.
හකුරු බද්ද[නා.] පැරණි සිංහල රජුන් කල රජ වාසලට පැණි හකුරු සැපයූ සේවාව හා එහි නියුක්ත වූ පිරිස.
හකුල[නා.] 1. අවුල ; බාධාව. 2. පඳුර ; අකුල.
හකුව, හක්ක[නා.] මුව දෙ පස කනට යටින් පිහිටි, උඩු-යටි වශයෙන් දත් පේළි සවි ව පවතින අර්ධ එලිප්සීය අස්ථි කොටස ; හනු ඇටය.
හකුස්ස[නා.] හෙණ්ඩුව ; අංකුශය.
හකුළනවා[ක්‍රි.] 1. වකුටු කරනවා ; අකුළනවා. 2. කෙටි කරනවා ; සංක්ෂිප්ත කරනවා.
හඟ[නා.] 1. අඟ ; සිඟුව. 2. සංඝයා.
හඟල[වි.] 1. පැසුණු ; මේරූ. 2. ළා ; නොපැසුණු.
හඟවනවා[ක්‍රි.] 1. තේරුම් ගන්නට සලස්වනවා ; ඉඟි කිරීමෙන් පෙන්වනවා ; අවබෝධ කරවනවා. 2. වසන් කරනවා ; සඟවනවා ; යටගසනවා.
හඟිනවා[ක්‍රි.] වැටහෙනවා ; තේරුම් යනවා ; සිතනවා ; සිතට නඟනවා.
හඟුළ[නා.] ඔරු විශේෂයක් ; අගුළ.
හජ්ජි[නා.ප්‍ර.] වාර්ෂිකව පැවැත්වෙන මුස්ලිම් ආගමික උත්සවය.
හටගන්නවා[ක්‍රි.] ඇති වෙනවා ; උපදිනවා ; ජනිත වෙනවා.
හටන[නා.] 1. ආරාවුල ; දබරය ; යුද්ධය ; සටන. 2. (හටනේ) කථාව ; ප්‍රවෘත්තිය.
හටන් කවි[නා.ප්‍ර.] දහසය වැනි සියවසේ දී ආරම්භ වුණු රාජ ප්‍රශස්ති පද්‍ය සාහිත්‍ය සම්ප්‍රදාය.
හටල්ල[නා.] අටල්ල ; උස් කොට තැනූ මුර ගෙය.
හටවනවා[ක්‍රි.] සාදනවා ; පිහිටුවනවා ; අටවනවා.
හටහන[නා.] සලකුණ ; සටහන.
හට්ටිය[නා.] ලොකු හැළිය ; වළඳ ; අප්පල්ලය.
හඨ යෝග[නා.ප්‍ර.] ඉන්දියානු වජ්‍රයානිකයන්ගේ යෝග ක්‍රමයක්.
හඨය[නා.] දරුණුකම ; බලහත්කාරය ; කොල්ලකෑම.
හඩු ගඳ(කථා.) [නා.] අපිරිසිදු ශරීරයෙන් හෝ කිලිටි රෙදිවලින් හමන දුගඳ ; කිළිටි ගඳ.
හණ[නා.ප්‍ර.] 1. ශාකයක නාමය ; මලු පැදුරු ආදිය සකස් කරගැනීමට මේ කෙඳි භාවිත කෙරේ. 2. ආයුධ මුවහත් තැබීම සඳහා ගනු ලබන කෘත්‍රිම ගල් විශේෂයක්.
හණ ගානවා[ක්‍රි.] මෝටර් රථ ආදියේ සිලින්ඩර් සීරීම ; ඉරිතැලීම්, විඛාදන, ගෙවීයාම් ආදිය විශේෂ ගල් වර්ගයකින් සමහන් කරනවා.
හණමිටිකාරයා[නා.] 1. හණ මිටි ගෙනයන්නා. 2. අලුත් අදහස් හා මත නො පිළිගෙන පැරණි මතවල ම එල්බ සිටින්නා.
හඬ[නා.ප්‍ර.] 1. ශබ්දය ; නාදය ; ධ්වනිය ; රාවය. 2. (කථා.) ආරංචිය ; තොරතුරු.
හඬ ගසනවා[ක්‍රි.] 1. හඬනඟා කියනවා ; කෑගසනවා. 2. කැඳවනවා ; අමතනවා.
හඬ තළනවා[ක්‍රි.] හයියෙන් කෑගසනවා ; මොර දෙනවා ; විලාප තියනවා.
හඬ දූතයා[නා.] මෑත කාලයේ නාඩගම්වල එන චරිතයක් ; රජයේ නිවේදන මහජනයාට දැන ගැනීම සඳහා හඬ ගා කියන්නා.
හඬ නංවනය[නා.] සාගරයේ ගැඹුර සෙවීමේ උපකරණයක්.
හඬකරය[නා.] ධ්වනි තරංග විහිදීම අවහිර කොට නිශ්චිත දිශාවක් එල්ලේ අධික දුර ප්‍රමාණයකට ධ්වනිය ගෙන යාමට සලස්වන උපකරණය.
හඬනවා[ක්‍රි.] නාසයෙන් හඬ නඟනවා ; වැලපෙනවා ; අඬනවා.
හත[නා.] 1. හයට එකක් වැඩි සංඛ්‍යාව. 2. නැකැත් චක්‍රයෙහි දහතුන් වැනි නැකත. 3. වාසි අත් හතක් ගත් පසු ජය ලැබෙන කඩදාසි කුට්ටමෙන් කරන සෙල්ලම. 4. බාහුවේ මැණික් කටුවෙන් පහත කොටස. 5. ඇතාගේ සොඬය. 6. රියන. 7. ඉර හෝ හඳ බැසයාම. 8. ආයුධය ; ශස්ත්‍රය. [වි.] නැසූ ; විනාශ වූ.
හතයෝග[නා.] හින්දු භක්තිකයන් අතර භාවිතවන යෝග ක්‍රමයක්.
හතර අපාය[නා.] පවු කළ අය උත්පත්තිය ලබන දුගති හතර ; සතර අපාය.
හතර ගාතය[නා.] අත් දෙක හා කකුල් දෙක යන ගාත්‍රා සතර.
හතර වරිගය[නා.] මව්, පිය, නැඳි, මයිල් යන හතර දෙනාගේ පාර්ශ්ව.
හතර හන්දි[නා.ප්‍ර.] දණ හිස් දෙක සහ වැලමිටි දෙක යන සන්ධි සතර.
හතරදිග[නා.] උතුර, දකුණ, නැගෙනහිර හා බටහිර යන දිශා හතර.
හතරමංහන්දිය[නා.] මාර්ග හතරක් එකිනෙක හමුවන ස්ථානය ; සිවුමංසළ.
හතරවරං ගහනවා(කථා.) [ක්‍රි.] තමාට අයිති නැති ලාභ ප්‍රයෝජන අයුතු මාර්ගවලින් ලබාගන්නවා.
හතරවරම් දෙවියෝ[නා.බහු.] 1. සක්වළ සතර දිශාවලට අධිපති ව සිටිතියි විශ්වාස කැරෙන ධ්‍රතරාෂ්ට්‍ර, විරූඪ, විරූපාක්ෂ, වෛශ්‍රවණ යන දිව්‍ය රාජයෝ සතර දෙනා. 2. ශ්‍රී ලංකා ද්වීපයට අධිපති ව සිටිතියි විශ්වාස කැරෙන විෂ්ණු, කතරගම, සමන්, විභීෂණ යන දිව්‍ය රාජයෝ සතර දෙනා.
හතරැස[නා.]සෘජු රේඛා හතරකින් වට කරන ලද්දක හැඩය ; චතුරස්‍ර හැඩය.
හතරැස් අඟල[නා.] දිගින් අඟලක් ද පළලින් අඟලක් ද වන ක්ෂේත්‍ර ඵලය ; වර්ග අඟල.
හතරැස් කොටුව[නා.] චෛත්‍යයක ගර්භය මත තනන ලද චතුරස්‍රයක ආකාර වූ කොටස ; සිවුරැස් කොටුව.
හතරැස් බොරුව(කථා.) [නා.] අමූලික බොරුව ; පට්ටපල් බොරුව ; ගජබින්නය.
හතරැස් මුරිච්චිය(පාරිභා.) [නා.] හතරැස් ආකාර වූ මුරිච්චිය හෝ ඉස්කුරුප්පු ඇණවල අගට යොදන කොටස.
හතරැස් වතුරගල(පාරිභා.) [නා.] ආයුධ මුවහත් කිරීමට ගන්නා කරගල් විශේෂයක් ; ඇමරිගල.
හතරැස් වරහන[නා.] අර්ධ සමචතුරශ්‍ර හැඩයගත් වරහන් ලකුණ.
හතරැස් සට්ටම(පාරිභා.) [නා.] කම්මලක බංකුවක් මත හතරැස් උලකින් සවි කරන ලද කුඩා කිණිහිර.
හතරැස් හැතැප්ම[නා.] එක් පැත්තක් හැතැප්මක දිග ඇති පැති 4කින් වට වූ ඉඩ ප්‍රමාණය ; වර්ග හැතැප්ම.
හතළිස් ඇඳිරිය[නා.] වයස අවුරුදු හතළිහ පසු වූ කල ඇතිවීමට ඉඩ තිබෙන නේත්‍ර දුර්වලතාව හෙවත් ඇස් පෙනීමේ අඩුකම ; වෘද්ධ දෘෂ්ටිකතාව.
හත් පළයා, හත් පොළයා[නා.] ශරීරය පිට-පිට ම (හත් වාරයක්) විදිතැයි විශ්වාස කරනු ලබන කූඹි විශේෂයක්.
හත් සුණු[නා.] බැද කුඩු කරගත් සහල් හෝ යව ; අත්සුණු.
හත්තිළවුව[නා.] අනිෂ්ට අශුභ සිද්ධිය ; දුක්ඛදායක අවස්ථාව.
හත්ථත්තර[නා.ප්‍ර.] ඇතකු පිට අතුරන ඇතිරිය ; ඇතකු පිට අතුරන වස්ත්‍රය.
හත්ථපාසය[නා.] අත දිගු කොට ඇල්ලිය හැකි දුර ; අත්පස.
හත්ථිපාකාර[නා.ප්‍ර.] ඇත් රූවලින් අලංකෘත වූ පවුර ; හස්ති ප්‍රාකාරය ; ඇත් පවුර.
හත්දින්න[නා.] තාරකා හතකින් යුක්ත වූ තරු කැටිය ; නඟුල් තරුව.
හත්පට්ටම(පාරිභා.) [නා.] පැති හතකින් යුක්ත වූ සරල රේඛීය තල රූපය.
හත්මාළුව[නා.] එළවළු හතකින් යුක්ත ව්‍යඤ්ජනය.
හත්මුතු පරම්පරාව[නා.] හත්වැනි මුත්තාගේ පටන් අවිච්ඡින්න ව පැවත එන පරම්පරාව.
හත්ල[නා.] අත්ල.
හත්වට[නා.ප්‍ර.] අග්ගල හෙවත් අග්ගලා යන රසකැවිලි විශේෂය.
හත්වැන්නා[නා.] 1. සත් වැනි තැනට එන දෙය ; සප්තමය. 2. කේන්ද්‍රයක හත් වැනි භාවය. 3. නමේ අගට ‘වැන්න’ යන්න සහිත ව හැඳින්වෙන බෙහෙත් පැලෑටි වර්ග සත.
හති අරිනවා[ක්‍රි.] විඩාව සන්සිඳුවනවා ; මහන්සිය අඩුකර ගන්නවා.
හති දමනවා, හති දානවා[ක්‍රි.] විඩාපත් ව තදින් හුස්ම ඉහළට ගන්නවා සහ පහළට හෙළනවා.
හතිය[නා.] 1. ශාරීරික තරගයක, අභ්‍යාසයක හෝ බර වැඩක යෙදීමෙන් පත්වන දැඩි වෙහෙස. 2. එසේ වෙහෙසවීමෙන් පසු තදින් හුස්ම හෙළීම සහ ගැනීම. 3. සෙම අධිකවීමෙන් ඇතිවන රෝගයක් ; මුහ රෝගය.
හතු[නා.] තෙතමනය සහිත පසේ හෝ දිරාගිය කඳන්වල හෝ සෑදෙන කුඩයක හැඩය ඇති දිලීර විශේෂයක් ; බිම්මල්.
හතු පිපෙනවා[ක්‍රි.] 1. හතු හෙවත් බිම්මල් නැඟී සිටිනවා. 2. හිටිහැටියේ යම් යම් දේ අධික වශයෙන් බිහිවෙනවා ; ඉදිවෙනවා.
හතුරා[නා.] 1. විරුද්ධකාරයා ; සතුරා. 2. (කථා.) කොටි, වලස් ආදි නපුරු සතා.
හතුවෑල්වය(පාරිභා.) [නා.] (ලෝහ කර්මාන්ත) හත්තක හැඩය ඇති කපාටය ; හතු හැඩයේ වෑල්වය.
හතුහැඩ ග්‍රන්ථිය[නා.] කැරපොත්තාගේ ප්‍රජනක සන්නාහයේ වූ කොටසක නාමය.
හද[නා.ප්‍ර.] හිත ; චිත්තය ; ළය.
හද ගැස්ම(පාරිභා.) [නා.]1. හෘදය ස්පන්දනය. 2. හැඟුම ; ආශාව.
හද මඬල[නා.] මණ්ඩලාකාර වූ හෘදය ; හෘදය මණ්ඩලය.
හදකැනැත්ත[නා.ප්‍ර.] හදවත ආදිය ඇතුළත් මුළු ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිය.
හදනවා[ක්‍රි.] 1. සාදනවා ; නිර්මාණය කරනවා ; තනනවා. 2. සූදානම් වෙනවා ; සැරසෙනවා ; පිළියෙල කරනවා. 3. ඉන්දනවා ; වගා කරනවා ; හිටවනවා. 4. පෝෂණය කරනවා ; ඇති-දැඩි කරනවා. 5. ආකර්ෂණය කරනවා ; තමා වෙතට ගන්නවා.
හදන්[නා.ප්‍ර.] 1. ලකුණ ; කැලල ; සලකුණ. 2. පුරුෂ ලිඞ්ගය.
හදන්බීජ[නා.ප්‍ර.] පුරුෂ ලිඞ්ගය හා බීජ කෝෂය.
හදමස[නා.] හෘදය මාංසය ; හදවත් පපුමස.
හදය[නා.] 1. හදවත. 2. ආශාව ; තෘෂ්ණාව.
හදලැසිය[නා.] හෘදයේ මන්ද ක්‍රියාකාරි බව.
හදවත[නා.] උරකුහරයේ වම්පස තනයට පිටුපසින් පිහිටි ඉන්ද්‍රියය ; රුධිරධාවනයේ ප්‍රධාන ඉන්ද්‍රියය ; ළය.
හදා ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. ඇති දැඩි කරනවා ; පෝෂණය කරනවා ; රැක බලාගන්නවා. 2. සපයා ගන්නවා ; ලබාගන්නවා. 3. ලෙඩ රෝග ආදිය බෝ කර ගන්නවා.
හදාරනවා[ක්‍රි.] ඉගෙන ගන්නවා ; අධ්‍යයනය කරනවා ; කටපාඩම් කරනවා.
හදාවඩා ගන්නවා[ක්‍රි.] 1. අනුන්ගේ දරුවකු තම දරුවකු මෙන් දැඩි කර ගන්නවා. 2. සුරතල් සතකු හෝ යම් ශාකයක් රැක බලා ගන්නවා.
හදි ගැහෙනවා[ක්‍රි.] බලාපොරොත්තු රහිත ව මුණ ගැහෙනවා ; හමුවෙනවා ; මුණගැසෙනවා ; සම්මුඛ වෙනවා.
හදි පෙරළිය[නා.] සතුරු කරදරය ; උවදුර.
හදි හුනියන්, හදි හුනියම්[නා.ප්‍ර.] අනතුරු ඇති කරන මන්ත්‍ර ගුරුකම් ආදිය ; කොඩිවින.
හදිකාරයා[නා.] සතුරා ; පසමිතුරා.
හදිය[නා.] 1. උපද්‍රවය ; අනතුර ; විපත. 2. විරුද්ධකම ; හතුරුකම.
හදිරං, හදිරන්, හදිරම්(කථා.) [වි.] උවදුරු පමුණුවන ; විපත්ති සිදුකරන.
හදිරම[නා.] 1. අතරමගදී හදිසියේ මුහුණදීමට සිදුවන උවදුර ; අන්තරාය. 2. අන්තරාය සහිත ස්ථානය. 3. හරකුන් යන මග. 4. කඩුල්ල.
හදිසි අවස්ථාව[නා.] රටේ සිවිල් පාලනය ව්‍යාකූලව පවතින අවස්ථාව.
හදිසි බලතල[නා.ප්‍ර.] හදිසි නීතිය යටතේ පැවරෙන බලතල.
හදිසි මරණය[නා.] බලාපොරොත්තු නැති අවස්ථාවක සිදු වන මරණය.
හදිසි, හදිස්සි[වි.] 1. අහම්බෙන් සිදු වන, බලාපොරොත්තු නොවන. 2. නොපමා ව ඉටු කළ යුතු.
හදිසිය, හදිස්සිය[නා.] 1. අහම්බෙන් වූ හෙවත් බලාපොරොත්තු නොවූ සිද්ධිය ; හදිසි අනතුර. 2. (පාරිභා.) හදිසි අවස්ථාව.
හන[නා.] ලකුණ ; සලකුණ.
හන ගහනවා[ක්‍රි.] හංවඩු ගහනවා බ.
හනනය[නා.] නැසීම ; ඝාතනය.
හනනවා[ක්‍රි.] කළවම් කරනවා ; මිශ්‍ර කරනවා ; අනනවා.
හනස්ස[නා.] 1. කැකුළු පොල්මල ආවරණය කරන කොපුව ; කොළපුව. 2. පොල් වල්ලක ගෙඩි හටගන්නා නාරටි සමූහයත් ඒවා ඈඳී පවතින ප්‍රධාන නට්ටත් සහිත අවයවය.
හන්දි කූටා(කථා.) [නා.] මල් කෑදැත්තා නම් පක්ෂියා.
හන්දි තුවක්කු[නා.බහු.] සිංහල යුද්ධ සේනාව සතු ව තිබූ පැරණි තුවක්කු වර්ගයක්.
හන්දි බේත්[නා.ප්‍ර.] ශරීර ඇට කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමට අයත් ඖෂධ.
හන්දි වෙදකම[නා.] කැඩුම් බිඳුම් පිළිබඳ වෙදකම ; අස්ථි සන්ධානය පිළිබඳ වෛද්‍ය කර්මය.
හන්දි වෙදපොත[නා.] කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමට අදාළ වෛද්‍ය සංග්‍රහයක්.
හන්දිලෑල්ල(කථා.) [නා.] කුරුඳු පොතු, කෙවිටක් මෙන් සිටීමට පුරුද්දා ගැනීමේ දී පාවිච්චි කරන කෝටුව.
හන්දුරු කුලය[නා.] ගොවි කුලය.
හන්නස් රාළ[නා.] සිංහල රාජ්‍යයේ ලේඛන පිළියෙල කළ නිලධාරියා.
හන්නැදි රාළ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] මසුන් මැරීමට දියඹ යන ඔරුවේ නියමුවා ; මරක්කලහ.
හන්නිවරණ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] හරකුන්ගේ ඇඟේ පුලුස්සනු ලබන ලකුණ ; අඩයාළම ; නිවරණ.
හන්පලන්[වි.] හැඳි, පැළඳි ; අඳින ලද හා පළඳින ලද ; වස්ත්‍රවලින් හා ආභරණවලින් සැරසුණ.
හන්බාන[නා.] කුඩා නැව.
හනිනවා[ක්‍රි.] හිසින් හෝ අඟින් හෝ දළින් හෝ උල් අවියකින් හෝ පහර දෙනවා.
හනිවර ගසනවා[ක්‍රි.] ලකුණු ඔබ්බනවා ; ලකුණු තබනවා.
හනු ඇටය[නා.] හනුවෙහි හෙවත් හක්කෙහි ඇටය.
හනු නිඛාතය[නා.] ඵලක කෝටරය.
හනුක උපාංගය(පාරිභා.) [නා.] කැරපොත්තාගේ මුඛය දෙපස යුගල ලෙස ඇති මුඛ කොටස්වලට අයත් වන ව්‍යුහ දෙකින් එකක් ; මැක්සිලාව.
හනුපාදික[නා.ප්‍ර.] සන්ධිපාදිකයන්ගේ මුඛය පිටුපස තිබෙන උපාංගයක් ; උරස් ගාත්‍ර අතරින් පළමු යුගල තුන.
හනුපූට්ටුව[නා.] හනු දෙක තදවීම ; කට අරින්නට බැරි වන සේ කටේ පේශි තද වීම.
හනුභ්‍රංශය[නා.] හනුව ආශ්‍රිත වාත රෝගයක්.
හනුමන්[නා.ප්‍ර.] රාවණාගේ ලංකාවේ ආක්‍රමණයේ දී රාමට උදව් කළ වානර සෙන්පතියා.
හනුමා වන්නම[නා.] හනුමාගේ ගමන් විලාසය දැක්වෙන සේ ප්‍රබන්ධිත දහඅට වන්නම් අතුරින් එකක්.
හනුව[නා.] හක්ක ; හකු ඇටය.
හඳ[නා.] චන්ද්‍රයා ; සඳ.
හඳ ගල වැටෙනවා(කථා.) [ක්‍රි.] හඳ බැස යනවා ; සඳ අවරගිරට යනවා.
හඳ රබහ(කථා.) [නා.] 1. හඳ පායන්නට ප්‍රථම පහළ වන ආලෝකය. 2. මඳ චන්ද්‍රාලෝකය.
හඳපාන්ගල[නා.] චන්ද්‍ර කාන්තිය වන විට දිය වැගිරෙන සේ පෙනෙන ශිලා වර්ගයක නාමය ; චන්ද්‍ර කාන්ත පාෂාණය.
හඳය[නා.] 1. අඳය කොටස. 2. පොලිය.
හඳුනනවා[ක්‍රි.] ආශ්‍රයෙන් හෝ පළපුරුද්දෙන් දැනගෙන ඉන්නවා ; මනාව දන්නවා ; අඳුනනවා.
හඳුන්[නා.ප්‍ර.] 1. සඳුන්. 2. අඳුන්.
හඳුන් කූර[නා.] දැල් වූ විට සුවඳ දුම් විහිදී යන සේ සුවඳ ආලේප ගල්වන ලද කූර ; සඳුන් කූර.
හඳුන් ගල[නා.] සඳුන් උරච්චි කරන ගල.
හඳුන් දිවියා[නා.] කාලවර්ණ දිවියා ; අඳුන් දිවියා.
හඳුන් මණ්ඩපය[නා.] මහනුවර දළදා මාලිගයෙහි රන්රිදී ආභරණාදිය තැන්පත් කර ඇති කාමරය.
හඳුන්පත, හඳුන්පොත[නා.] පපුව ; හෘදය වස්තුව ; හෘද ප්‍රදේශය.
හපනවා[ක්‍රි.] විකනවා ; දත්වලින් සපනවා.
හපනා[නා.] දක්ෂයා ; සමර්ථයා.
හපය, හපේ[නා.] විකා ඉස්ම උරා ගත් පසු ඉතුරු වන රොඩ්ඩ.
හප්පනවා[ක්‍රි.] 1. යමක් යමක වැදෙන්නට සලස්වනවා ; ඝට්ටනය කරනවා ; ගටනවා. 2. තරහ කරවනවා ; විරුද්ධ කරවනවා ; කෝලාහල කරවනවා.
හප්පලිහ[නා.] හක්ගෙඩියක පැහැය ඇති පලිහ.
හපු කඳයා(කථා.) [නා.] සැළලිහිණියා.
හපුටු[වි.] 1. හැකුළුණු ; ඇකිළී ගිය ; සංකුචිත. 2. කිලුටු ; කුණු තැවරුණ ; අපිරිසිදු ; අපවිත්‍ර. 3. ඊර්ෂ්‍යා සහගත ; මුඩු ගති ඇති. 4. පරණ, පිළුණු.
හපුටු ගඳ(කථා.) [නා.ප්‍ර.] යම්කිසි දෙයකින් වහනය වන අප්‍රිය ගන්ධය.
හපුස්වනවා[ක්‍රි.] 1. පැළ වෙනවා ; ප්‍රරෝහණය කරනවා. 2. සන්තෝෂයට පත් වෙනවා ; සතුටු වෙනවා ; ප්‍රීති වෙනවා.
හබක[නා.] වන සතුන් ඇල්ලීමට අටවන උගුල් විශේෂයක්.
හබඩ[නා.] 1. අස්ල ; සමීපය ; කිට්ටුව ; අසබඩ. 2. ගංගා කුඹුරු ආදියෙහි අද්දර ; අයින.
හබන් කුකුළා[නා.] ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික වූ පක්ෂි විශේෂයක්.
හබය[නා.] ආරවුල ; කෝලාහලය ; බහින්බස් වීම.
හබයාස් කෝර්පස් ආඥාව[නා.] (නීති) රඳවාගෙන සිටීමේ නීත්‍යනුකූලතාව තීරණය කරනු පිණිස කෙනකු උසාවිය ඉදිරියට ගෙනෙන ලෙස කරන නියමය.
හබරල[නා.ප්‍ර.] භූගත ගෝලාකාර මාංසල කඳක් ද අඩි දෙකකට වඩා විශාල කොළ ද සහිත අරාසේ කුලයට අයත් වු ශාකයක්.
හබරලියා[නා.] කරදිය මත්ස්‍ය වර්ගයක්.
හබල[නා.] 1. ඔරු පාරු ආදිය පැදවීමට හෝ නැවැත්වීමට උපකාර කරගන්නා අත්ලීය. 2. ඔරු පාරු ආදිය පැදවීමට ගනු ලබන පැතැලි තලයක් ද, මිටක් ද සහිත අවයවය.
හබලපෙති[නා.බහු.] වී තම්බා එහි ඇට තළා, වේලා සාදාගන්නා ආහාරය.
හබල්ගානවා[ක්‍රි.] හබලෙන් ඔරුව පදිනවා.
හබළුව[නා.] අබ ඇටයක පළුව ; අබ පියල්ල.
හබිසි[නා.ප්‍ර.] ඉතියෝපියානු හෙවත් ඇබිසීනියානු පුද්ගලයා.
හම[නා.] 1. සම ; චර්මය. 2. කරණවෑමියා දැළිපිහිය මුවාත තැබීම සඳහා උපයෝගී කරගන්නා හම් පටිය. 3. (කථා.) මයිනහම.
හම ගසනවා, හම ගහනවා[ක්‍රි.] 1. හම ඉවත් කරනවා ; හම අරිනවා ; හම ගලවනවා. 2. දැඩි ලෙස දඬුවම් කරනවා.
හම හැන්දෑව[නා.] අඳුරු වැටීමට පෙර පවතින සැන්දෑ කාලය ; මළහිරු රැස් වැටෙන වේලාව ; පෙර සැන්දෑව.
හමණ[නා.ප්‍ර.] ශ්‍රමණ ; භික්ෂුව.
හමදිනවා[ක්‍රි.] කොසු, මුසුන් ආදියෙන් පිස දමනවා.
හමනනවා(කථා.) [ක්‍රි.] 1. බණිනවා ; හරුප කියා බණිනවා. 2. සම්බන්ධ කරනවා ; එකතු කරනවා.
හමනවා[ක්‍රි.] සුළඟ සුවඳ ආදිය අහසේ ඇදී යනවා.
හමස්[වි.] 1. මාස හයක් වූ ; මාස හයක් ගත ව ඇති. 2. පරණ ; කල්ගිය. 3. පලදාව අඩු ; නිසරු.
හමස් කෝණම(කථා.) [නා.] ඉණට ගන්නා වස්ත්‍රය ; හිණිකඩ ; අමුඩ රෙද්ද.
හමස් ගහ[නා.] කොස් වාරය ගෙවුණු පසු ගෙඩි හටගන්නා කොස්ගහ.
හමස් පෙට්ටිය[නා.] 1. කුණු දමන පෙට්ටිය ; කුණු කූඩය. 2. කිලිටි රෙදි ආදිය දමන පෙට්ටිය. 3. කලාතුරකින් ආපසු ගැනීම සඳහා යම් යම් දේ බහාලන පෙට්ටිය.
හමස් පෙට්ටියට දමනවා[ක්‍රි.] යමක් කිරීම අතපසු කරනවා ; යමක් අතපසු කරනවා.
හමස්කඩය(කථා.) [නා.] (දිරාගිය) ඉතා කිලිටි වූ රෙද්ද.
හමස්මර යෝගය[නා.] (ජ්‍යෝති.) නක්ෂත්‍රයෙහි දැක්වෙන අශුභ යෝගයක්.
හම් අඩයාළම[නා.] හරකුන්ගේ ඇගේ ගසන හංවඩුව ; හන්නිවරණය.
හම් අතකොළුව[නා.] හම්වලින් කළ මිටි විශේෂයක්.
හම් මඩිය[නා.] හමෙන් තැනූ කොපුවක් වැනි ආවරණය.
හම්නනවා[ක්‍රි.] දරනවා ; දරා සිටිනවා ; උද්වහනය කරනවා ; ඉවසනවා ; උසුලනවා.
හම්පත්[නා.ප්‍ර.] ලිවීම පිණිස පිළියෙල කළ එළු බැටළු ආදි සතුන්ගේ හම්.
හම්බන්[වි.] කීකරු ; මෙල්ල.
හම්බන්, හම්බම්, හම්බාන්[නා.ප්‍ර.] ඔරු දෙකක් ගළපා සෑදූ යාත්‍රා විශේෂයක්.
හම්බස්(කථා උඩ.) [නා.ප්‍ර.] වාචාල කථා.
හම්බා[නා.ප්‍ර.] 1. වී විශේෂයක් ; එම වීවල සහල් ; සම්බා හාල්. 2. (කථා.) වී ; හාල්. 3. ගොවිතැනින් රජුට දෙනු ලැබූ කොටස. 4. කුඩා වසු පැටියා.
හම්බාව(කථා.) [නා.] දැල් ඇදීම වැනි බොහෝ දෙනා එකතු වී කරන වැඩවලදී කියන සාමූහික කවිය.
හම්මනවා[ක්‍රි.] 1. එල්බෙනවා ; දරනවා ; උසුලනවා. 2. රුකුල් දෙනවා. 3. විඳ දරා ගන්නවා ; ඉවසා සිටිනවා. 4. බලාපොරොත්තු වෙනවා. 5. ප්‍රමාණවත් වෙනවා ; සෑහෙනවා. 6. නොනැමී කෙළින් සිටිනවා. 7. එල්ලී තිබෙනවා.
හම්මිය[නා.ප්‍ර.] සඳලු සහිත ගෙය ; සඳලු මඩුල්ල ; ප්‍රාසාදය.
හමා බසිනවා[ක්‍රි.] පැතිරෙනවා ; වහනය වෙනවා.
හමාදි කරනවා[ක්‍රි.] ගිනි තබනවා ; භෂ්ම කරනවා.
හමාර[නා.ප්‍ර.] 1. භාගය ; අර්ධය. 2. අවසන ; අවසානය.
හමිතල[නා.ප්‍ර.] මහල් තලය ; ප්‍රාසාද තලය.
හමු[නා.ප්‍ර.] 1. ධාන්‍ය වර්ගයක නාමය ; අමු. 2. එම ධාන්‍ය වර්ගයේ ඇට. 3. හක්ගෙඩිය. [වි.] 1. නොවියළුණ ; අමු. 2. අවහිර වූ ; සම්බන්ධ වූ.
හමුඩු කරනවා[ක්‍රි.] එකතු කරනවා ; එක්රැස් කරනවා.
හමුණනවා[ක්‍රි.] (නූල් ආදියෙන්) එකටෙක සම්බන්ධ කරනවා ; (පබළු මල් ආදිය) ගොතනවා.
හමුදාව[නා.] 1. රාශිය ; සමූහය ; සමුදාය. 2. සේනාව ; යුද සේනාව.
හමුදොර[නා.] ඉදිරිපස දොරටුව ; ඉස්සරහ දොර ; පැමිණි දොර ; ඉදිරි දොර.
හමුරන්[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ නොකළ රන් ; අමුරන්.
හමුව[නා.] ඉදිරිය ; අභිමුඛය ; සමුව.
හය පට්ටම[නා.] කෝණ හයක් හා පාද හයක් ඇති සරල රූපය ; ෂඩ්කෝණාශ්‍රය.
හය පෙළ[නා.] අස් බළඇණිය ; අශ්ව සේනාව.
හය මුතු[නා.ප්‍ර.] අශ්ව රූපාකාර මුතු විශේෂයක්.
හය රිය[නා.ප්‍ර.] අශ්ව කරත්තය ; අස්රිය.
හයනවා[ක්‍රි.] 1. ඉවතට අදිනවා ; අයනවා. 2. විදහනවා ; විවෘත කරනවා.
හයි හත්තිය(කථා.) [නා.] සවි ශක්තිය.
හයිකාරයා(කථා.) [නා.] 1. ශක්තිමත් තැනැත්තා ; වීරියවන්ත පුද්ගලයා. 2. මැරවරයා ; චණ්ඩියා.
හයිග්‍රොග්‍රාෆය[නා.] වාතයෙහි තිබෙන තෙතමන ප්‍රමාණය මැන සකස් කරන උපකරණයෙන් සකස් කළ ප්‍රස්තාරය ; වාෂ්ප ප්‍රස්තාරය.
හයිග්‍රොමීටරය[නා.] වාතයෙහි තිබෙන තෙතමන ප්‍රමාණය මැනීමේ උපකරණය ; ආර්ද්‍රතාමානය.
හයිඩ්රජනයිට්[නා.ප්‍ර.] ඇලුමිනියම් රසදියෙහි ද්‍රාවණය කිරීමෙන් ලැබෙන මිශ්‍ර ලෝහයට ව්‍යවහාර වන වෙළඳ නාමය.
හයිඩ්රජන්[නා.ප්‍ර.] ලෝහ අලෝහ යන දෙවර්ගයේ ම ගුණ සහිත සැහැල්ලුතම මූලද්‍රව්‍ය වන වායුව.
හයිඩ්රජන් අයඩයිඩ්[නා.ප්‍ර.] හයිඩ්‍රජන් හා අයඩින් සංයෝග වී සෑදෙන රසායනික ද්‍රව්‍යය.
හයිඩ්රජන් පෙරොක්සයිඩ්[නා.ප්‍ර.] හයිඩ්රජන් පරමාණු දෙකක් හා ඔක්සිජන් පරමාණු දෙකක් එක් වී සෑදුණු සංයෝගය.
හයිඩ්රජන් බන්ධනය(පාරිභා.) [නා.] විද්‍යුත් ඍණ පරමාණු දෙකක් හයිඩ්රජන් පරමාණුවකට සම්බන්ධ වී එකී පරමාණු දෙක අතරේ හයිඩ්රජන් සේතුවක් සාදන්නා වූ බන්ධනය.
හයිඩ්රජන් සල්ෆයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හයිඩ්රජන් හා සල්ෆර් මිශ්‍රවීමෙන් සෑදෙන සංයෝගය.
හයිඩ්රජන් හරණය(පාරිභා.) [නා.] හයිඩ්රජන් ඉවත් කිරීම ; ජලවායුව ඉවත් කිරීම.
හයිඩ්රජනීකරණය[නා.] නිකල් හෝ පැලේඩියම් හෝ උත්ප්‍රේරකය ඇති විට, තෙලක් හයිඩ්‍රජන් සමග සංයෝජනය කරවීම.
හයිඩ්රාවා[නා.] කපා දමන කැබලිවලින් ඉතා ශීඝ්‍රයෙන් බෝවීමේ ශක්තිය ඇති මිරිදිය ජීවියෙක්.
හයිඩ්රොක්ලෝරික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] හයිඩ්‍රජන් ක්ලෝරයිඩ් වායුවේ ජලීය ද්‍රාවණයක්.
හයිඩ්රොක්සයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] භාස්මික ඔක්සයිඩ් ජලය සමඟ සාදන සංයෝගයක්.
හයිඩ්රොක්සයිල් ඇමින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හයිඩ්රොක්සිල් ඇමිනයෙහි හයිඩ්රජන් පරමාණු ඇල්කිල් සමූහවලින් ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමෙන් ලැබෙන සංයෝග වූ පුපුරණ සුලු අව-ද්‍රාවක සුදු ස්ඵටික.
හයිඩ්රොක්සිල්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) ඒකාබද්ධ වූ හයිඩ්රජන් පරමාණුවකින් හා ඔක්සිජන් පරමාණුවකින් සෑදුණ ඒකසංයුජ සමූහයක්.
හයිඩ්‍රජන් ක්ලෝරයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලයෙහි ද්‍රාවණය වී හයිඩ්‍රොක්ලෝරින් අම්ලය සාදන වර්ණයක් රහිත වායුව.
හයිඩ්‍රයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) මූල ද්‍රව්‍යයක් සමඟ හයිඩ්රජන් සංයෝජනය වීමෙන් ලැබෙන සංයෝගයක්.
හයිඩ්‍රසොයික් අම්ලය(පාරිභා.) [නා.] ජලීය ද්‍රාවණය, ප්‍රබල ලෝහයකින් හෝ ධන ඛණ්ඩයකින් හෝ ප්‍රතිස්ථාපනය කළ හැකි හයිඩ්‍රජන් පරමාණු එකක් පමණක් තිබෙන අම්ලය.
හයිඩ්‍රොක්සෝනියම් අයනය(පාරිභා.) [නා.] ස්ඵටික ජලය සහිතව සාමාන්‍යයෙන් පවත්නා හයිඩ්රජන් අයනය.
හයිඩ්‍රොකාබන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] (රසා.) අණුවෙහි හයිඩ්රජන් හා කාබන් පමණක් තිබෙන කාබනික සංයෝග.
හයිඩ්‍රොකැෆලය(පාරිභා.) [නා.] මස්තිෂ්ක කෝෂිකා තුළ අසාමාන්‍ය ලෙස මස්තිෂ්ක සුෂුම්නා තරලය රැස් වී ඒවා විශාල වීම.
හයිඩ්‍රොජෙලය(පාරිභා.) [නා.] ද්‍රව සංඝටකය වශයෙන් ජලයේ තිබෙන ජල්ලි වැනි ද්‍රව්‍යය.
හයිඩ්‍රොෆයිට්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] තෙතමන බහුල ස්ථානවල හොඳින් වැඩෙන ශාකය නොහොත් පැළෑටිය ; දියෙහි හටගන්නා ශාකය ; ජලජීවී පැළෑටිය.
හයිඩ්‍රෝන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ජලය වැදුන විට හයිඩ්රජන් මෝචනය කරන සෝඩියම් හා ඊයම් මිශ්‍ර ලෝහයක්.
හයිඩැටිඩ් කෝෂ්ටය(පාරිභා.) [නා.] ඇතැම් පටපනු කීටයන් විසින් සාදනු ලබන කෝෂ්ටයක්.
හයිපොතැලමස[නා.] මැද මොළයේ කොටසක්.
හයිය[වි.] සවි ඇති ; ශක්තිමත් ; නොකැඩෙන. [නා.] 1. ශක්තිය ; සවිය ; බලවත්බව ; නොකැඩෙන බව. 2. තද බව ; බුරුල් නොවන බව.
හයිරම(කථා.) [නා.] 1. හිඟපාඩුකම ; දුප්පත්කම ; දිළිඳුකම. 2. කරදරය ; බාධාව.
හයිලම[නා.] ලපය.
හර[නා.ප්‍ර.] 1. රෝදයක ගරාදිය ; අරය. 2. හරය. 3. ඊශ්වර දෙවි. 4. මුතුපට ; මුතුමාලය. 5. පුරාණ වාද්‍ය භාණ්ඩයක්. 6. අටදික්පති ; අටදිග හිමි දෙවියන්ට ව්‍යවහාර කරන නාමයක්.
හර කරනවා[ක්‍රි.] ගිණුමකින් ගෙවීමක් කර ඒ බව එම ගිණුමෙහි සටහන් කර තබනවා.
හර ශේෂය[නා.] ගිණුමකින් මුදලක් අඩු කළ විට ඉතිරි වන ප්‍රමාණය.
හරක් ගාල[නා.] ගවයන් කොටු කර තබන තැන ; ගව ගාල ; ගොවුද.
හරක් බාන[නා.] ගවයන් දෙදෙනා ; හරකුන් දෙදෙනා.
හරගිර[නා.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ වාසභවනය ලෙස සැලකෙන පර්වතය ; කෛලාශ කූටය.
හරඟන[නා.] ඊශ්වර දෙවියන්ගේ භාර්යාව ; උමා දේවිය.
හරට්ටුව(කථා.) [නා.] කරදරය ; හිරිහැරය.
හරණ[නා.ප්‍ර.] 1. උපමාව ; සාදෘශ්‍යය. 2. කැලෑව ; අරණ ; වනය.
හරතුරු[නා.ප්‍ර.] අරටුව ඇති ගස් ; හර ඇති වෘක්ෂ.
හරනවා[ක්‍රි.] 1. ඉදිරියට පමුණුවනවා ; එළවනවා ; විදහා දක්වනවා. 2. යවනවා ; පිටත්කොට හරිනවා. 3. ඉවත් කරනවා ; පැත්තකට කරනවා ; වෙන් කරනවා. 4. විවෘත කරනවා. 5. පිනනවා ; ප්‍රමෝද කරනවා.
හරනෙල් කටුව[නා.] කොණ්ඩය බැඳ නොලිහෙන පරිදි සිටීමට ගසන කටුව.
හරඹය[නා.] (කඩු) ආදියෙන් යුද කිරීම ; සටන් කරන අයුරු දැක්වීම.
හරය[නා.] 1. ගසක කඳේ මේරූ මැද කොටස. 2. යම් දෙයක වැදගත් කොටස ; සාරය. 3. (පාරිභා.) අභ්‍යන්තර කොටස මදය.
හරවනවා[ක්‍රි.] 1. (යමක්) යොමු වී ඇති පැත්තෙන් වෙනත් පැත්තකට යොමු කරනවා ; පැත්ත මාරු කරනවා. 2. බසකින් බසකට පෙරළනවා ; පරිවර්තනය කරනවා. 3. වෙනත් ආගමක් වැළඳ ගන්නට සලස්වනවා.
හරසරය[නා.] ආදර ගෞරවය ; බහුමානය.
හරස්[වි.] 1. කෙළින් අතට නොවූ ; හරහට වූ ; තිරස්. 2. (පාරිභා.) ඇල ; හුලස්. 3. විරුද්ධ.
හරස් අක්ෂය(පාරිභා.) [නා.] 1. ක්ෂිතිජයට සමාන්තර ව විහිදෙන සේ සැලකෙන රේඛාව ; තිරස් අක්ෂය. 2. ගණිත ප්‍රස්තාර ඇඳීමේ දී හරස් අතට අඳින ප්‍රධාන රේඛාව.
හරස් අත[නා.] (පාරිභා.) දික් අතට සෘජුකෝණික වූ පැත්ත ; දික් අත නොවූව ; රෙදි ආදියේ හරස් පැත්ත.
හරස් ආවාරය[නා.] කුහර දෙකක් අතර වූ හෝ පටක සමූහයක් වෙන් කරන්නා වූ තිරස් පටලය හෙවත් සිවිය.
හරස් ඉර[නා.] යම් පෘෂ්ඨයක හරස් අතට අඳින ලද රේඛාව.
හරස් ඉල්ලීම(පාරිභා.) [නා.] (නීති.) එක් ඉල්ලීමකට විරුද්ධව ඉදිරිපත් කරන ඉල්ලීම ; වග උත්තරකරුගේ ඉල්ලීම.
හරස් උත්තර[නා.බහු.] උසාවියේ දී මූලික සාක්‍ෂ්‍ය දීමෙන් පසු සාක්‍ෂ්‍යකරුගෙන් අසන හරස් ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු.
හරස් කටුව[නා.] ලෝහ හා ලාක්ෂා කර්මාන්තවල දී භාවිතයට ගන්නා උපකරණයක්.
හරස් කපනවා[ක්‍රි.] 1. හරහට කපනවා. 2. විරුද්ධ වෙනවා ; බාධා කරනවා.
හරස් කියත[නා.] මඳක් පහතට වක් වූ දාරයක් ඇති අත් කියත.
හරස් තලය(පාරිභා.) [නා.] ක්ෂිතිජයට සමාන්තරව පිහිටි තලය ; ක්ෂිතිජ තලය.
හරස් දොර[නා.ප්‍ර.] (කථා.) ගෙයි පිටුපස පිහිටි දොර ; පෑළදොර.
හරස් නූල[නා.] හරස් අතට වැටුණු නූල.
හරස් පරාල[නා.ප්‍ර.] වහලක යටලීයට උඩින් හරස් අතට සවිකරන පරාලය.
හරස් ප්‍රක්ෂේපණය[නා.] එක් තලයක්, එය ඉදිරියෙහි සිට බැලූ විට පෙනෙන අයුරින් සෘජු කෝණාකාරව නියමිත දිග පළලින් යුක්තව ඇඳීම.
හරස් ප්‍රශ්න[නා.බහු.] නඩු විභාගයක දී සාක්‍ෂ්‍ය දීමකට පසු ව අසන ප්‍රශ්න ; කෝන්තර.
හරස් රේඛාව(පාරිභා.) [නා.] හරස් ඉර ; කිසියම් පෘෂ්ඨයක හරස් අතට අඳින ලද රේඛාව.
හරස් හිරි වියමන[නා.] අල්ලියක තිබෙන දික් නූල්වලින් වැඩි ගණනක් යට කරගෙන හරස් නූල් මතු වී පෙනෙන සේ කර ඇති වියමන.
හරස්කඩය[නා.] හරස් අතට කැපූ කොටස ; හරස් කැපුම.
හරසුර[නා.ප්‍ර.] ඊශ්වර දෙවි.
හරහා[ක්‍රි.වි.] මාර්ගයෙන් ; මැදින් ; හරස් අතට.
හර්තාලය[නා.] පරිපාලන, කර්මාන්ත ආදී මහජන සම්බන්ධතා ඇති ආයතනවල ඇතැම් ප්‍රතිපත්තිවලට විරෝධය පළ කිරීම පිණිස පෙළපාලි ආදියෙහි යෙදීම.
හර්නියා[නා.ප්‍ර.] අණ්ඩ කෝෂයෙහි වාතාබාධයක්.
හර්පීසය[නා.] ශරීරයේ බිබිලි දැමීම ; දාහය ආදිය ලක්ෂණ කොට ඇති දරුණු චර්ම රෝගයක් ; විසර්පය.
හර්ම්‍යතලය[නා.] උඩුමහලේ එළියට නෙරා ඇති කොටස ; සඳැල්ල ; සඳලුතලය.
හර්මිකාව[නා.] 1. පුරාණ ස්තූප ගර්භයක මුදුනෙහි ගල් ගරාදි වැටකින් වට වූ සිවුරැස් පීඨය. 2. වඩා නූතන ස්තූපවල ගර්භ මුදුනෙහි පවතින හතරැස් කොටුව.
හර්මෝනියම්[නා.ප්‍ර.] විශේෂයෙන් ගීතිකා කීමත් සමඟ සැහැල්ලු අවස්ථාවල දී ඕර්ගන් නම් තූර්ය භාණ්ඩය වෙනුවට වාදනය කිරීම සඳහා භාවිත කෙරෙන අතින් ගෙන යා හැකි වායු ධාරා විවිධ නළ තුළින් නෙරපා යැවීමෙන් ස්වර නැංවිය හැකි තූර්ය භාණ්ඩයක්.
හර්ෂණය[නා.] සතුට ; සතුටු වීම.
හර්ෂය[නා.] 1. සතුට ; සන්තෝෂය ; ප්‍රීතිය ; සුඛය. 2. සිනාව ; හාසය ; හාස්‍යය. 3. වේදනාව දැනීම ; රිදීම.
හර්ෂෝන්මාදය[නා.] උමතුවෙන් මෙන් සිනාසීම ; අධික සතුට දරාගත නොහැකිවීම නිසා ඇතිවන සිනාව.
හරාත්මක(පාරිභා.) [වි.] 1. (ගණිත.) පරස්පරයන් සමාන්තර ශ්‍රේණියක තිබෙන රාශි පිළිබඳ. 2. (සංගී.) එකට ගැළපෙන ධ්වනි මාලාවක් එකවිට නාදවන.
හරාව[නා.] 1. මුහුදේ රැළ අඩුව පවතින කාලය ; මාලු වාරය. 2. අස්වැන්න කපාගන්නා කාලය.
හරි[නා.ප්‍ර.] 1. රන් ; රත්තරන් ; ස්වර්ණ. 2. විෂ්ණු දේවයා. 3. ශක්‍ර දේවයා. 4. යම රජ. 5. චන්ද්‍රයා. 6. සිංහයා. 7. රිළවා. 8. වඳුරා. 9. වාතය. 10. ප්‍රමාණ. 11. සූර්යයා. 12. නිල් පැහැය. 13. ශිව දෙවියා. 14. අශ්වයා. [වි.] සැබෑ ; නියම ; නිවරද.
හරි අඩ[නා.ප්‍ර.] නිවැරදි ව දෙකට බෙදන ලද්දකින් එක කොටස ; සම භාගය ; අර්ධය.
හරි අඳය[නා.] ගොවියා හා බිම් හිමියා අස්වැන්න සම සම ව බෙදා ගැනීමේ ක්‍රමය.
හරි අල්ලනවා[ක්‍රි.] (කථා.) සණ්ඩු දබර වෙනවා ; පොර අල්ලනවා.
හරි ගැහෙනවා[ක්‍රි.] 1. සූදානම් වෙනවා ; පිළියෙල වෙනවා ; ලෑස්ති වෙනවා. 2. ආසනයක් මත, පහසුව ඇති කරන ආකාරයෙන් වාඩි වෙනවා.
හරි චන්දන[නා.ප්‍ර.] 1. තව්තිසා දෙව්ලොව ඇතැයි කියන දිව්‍ය වෘක්ෂ පහෙන් එකක නාමය. 2. අධික සුවඳින් යුතු රන්වන් පැහැ ඇති සඳුන් වර්ගය. 3. සුදු හඳුන්. 4. කොකුම්.
හරි ජන[නා.ප්‍ර.] ඉන්දියාවේ ශුද්‍ර කුලයට ව්‍යවහාර වන අපර නාමය.
හරි දින[නා.ප්‍ර.] එකොළොස්වක හා දොළොස්වක දිනයන්හි ප්‍රථම පාදය.
හරි යනවා[ක්‍රි.] 1. අතමිට සරු වෙනවා ; වාසි වෙනවා ; දියුණු වෙනවා. 2. (යමක්) සාර්ථක වෙනවා ; ඉටුවෙනවා. 3. සැසඳෙනවා ; ගැළපෙනවා.
හරිකේන්[නා.ප්‍ර.] චණ්ඩ කුණාටුව.
හරිගස්සනවා[ක්‍රි.] 1. හදනවා ; සකස් කරනවා ; තනනවා ; සාදනවා. 2. වැරැදි වූවක් නිවැරදි කරනවා ; සංශෝධනය කරනවා.
හරිණ[නා.ප්‍ර.] 1. මුවා. 2. සුදුමැලි පැහැය.
හරිණ ලෝචනා[නා.ප්‍ර.] මුව දෙනක බඳු ඇස් ඇත්තිය ; ඉතා රූමත් කාන්තාව.
හරිත[නා.ප්‍ර.] නිල් සහ කහ මුසුවීමෙන් සෑදෙන කොළ පැහැය.
හරිත ඇල්ගී(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කොළ පැහැති ජලජ ශාක විශේෂයක්.
හරිතක්ෂය[නා.ප්‍ර.] ශාක පත්‍රවල පවතින කොළ පැහැය අඩුවීම.
හරිතක්ෂීණා(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] කොළපාට වර්ණකය අඩු පත්‍ර සහිත ශාක.
හරිතප්‍රද[නා.ප්‍ර.] පැළෑටිවල කොළ පැහැය හෙවත් හරිත වර්ණය ලබාදෙන ද්‍රව්‍යය.
හරිතවර්ණ[වි.] කොළ පැහැයෙන් යුත් ; කොළ පාට ඇති.
හරිතවායුව[නා.] වායුමය මූල ද්‍රව්‍යයක නාමය ; ක්ලෝරීන්.
හරිතස්ථාපය[නා.] පලාවන් වූ තැන ; තණකොළ වැඩුණු බිම.
හරිතාශ්ව[නා.ප්‍ර.] සූර්යයා.
හරිතුරඟ[නා.ප්‍ර.] ශක්‍රයා.
හරිද්‍ර[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ; ස්වර්ණ.
හරිනවා[ක්‍රි.] 1. දුරු කරනවා ; ප්‍රතික්ෂේප කරනවා ; ඉවත් කරනවා. 2. යවනවා ; ගෙනයනවා. 3. අතරින් යවනවා ; රිංගවනවා. 4. (වසා තිබූ දොරපියන් ආදියක්) අරිනවා ; විවෘත කරනවා. 5. මුදා යවනවා ; අත් හරිනවා.
හරිඳු[නා.ප්‍ර.] සිංහයා.
හරිබරි ගැහෙනවා[ක්‍රි.] (කථා.) මනා ලෙස සූදානම් වෙනවා ; ලකලෑස්ති වෙනවා.
හරිය[නා.] 1. කොටස ; ප්‍රමාණය ; තරම. 2. ප්‍රදේශය. 3. හානිය ; හදිය ; ඇබැද්දිය. 4. කාල පරිච්ඡේදය ; දළ කාල සීමාව. 5. අසල ; සමීපය. 6. සිද්ධිය ; තොරතුරු ; ප්‍රවෘත්තිය.
හරියාකාර[ක්‍රි.වි.] වැරදි නොවන ලෙස ; නිවැරදි පිළිවෙළට.
හරිලනවා[ක්‍රි.] මුණ ගැහෙනවා ; හමුවෙනවා ; සලසනවා.
හරිසඳ[නා.] 1. විෂ්ණු දෙවිරද. 2. රත්සඳුන්.
හරිසය[නා.] සතුට ; ප්‍රීතිය ; හර්ෂය.
හරිසීරු කරනවා[ක්‍රි.] සකස් කර තබනවා ; සූදානම් කර තබනවා.
හරිහම්බ කරනවා[ක්‍රි.] ධනය උපයනවා ; (වස්තුව) රැස් කරනවා.
හරිහර[නා.ප්‍ර.] විෂ්ණු සහ ශිව ඒකාබද්ධ මූර්තිය.
හරීන්ද්‍ර[නා.ප්‍ර.] සිංහ රාජයා ; මෘගේන්ද්‍රයා.
හරුපය[නා.] 1. වචනය. 2. තොරතුර ; පුවත. 3. අසභ්‍ය වචනය.
හරුබස්ස[නා.] (කථා.) යමකු සන්තක සියලු වස්තුව.
හල[නා.] 1. ශාලාව. 2. නඟුල. 3. හල් අකුර. 4. කළාමැදිරියා.
හලංහෙප්පුව[නා.] පත්තිනි දේවාලවල ඇති දේව ආභරණ බහා තබන පෙට්ටිය.
හලක්කුව(කථා.) [නා.] පොල් අතු සෙවිලි කරන වහලේ තැනින් තැන දමන බැම්ම.
හලනවා[ක්‍රි.] 1. ආසක්ත වෙනවා ; සංසක්ත වෙනවා. 2. සැඟවෙනවා ; අතුරුදහන් වෙනවා. 3. කම්පිත වෙනවා. 4. පෙනේර, සැල්අඩි ආදි උපකරණ මගින් කුඩු වර්ග, වැලි ආදියේ කැට බේරනවා ; අපද්‍රව්‍ය වෙන්කරනවා. 5. වට්ටනවා ; විසුරුවනවා. 6. පිට කරනවා ; දුරු කරනවා ; හිස් කරනවා.
හලන්ත[වි.] ස්වර අක්ෂරයකින් කෙළවර වන ; හල් අකුරකින් අවසන් වන.
හලඹ[නා.ප්‍ර.] සලඹ ; නූපුරය.
හලඹ හැළිය[නා.] හලඹ තැබීම සඳහා ගැනෙන කට ලොකු භාජනය.
හල්[නා.ප්‍ර.] 1. හල් අකුර ; ව්‍යංජනාක්ෂරය. 2. හල් ගස ; කුඩා ගෙය ; පැල. 3. කණමැදිරියා. 4. උල ; හුල.
හල්පතාක්කය[නා.] ගෙයක පිටුපස ඉස්තෝප්පුව.
හල්මුතුමාල[නා.ප්‍ර.] සූසැට ආභරණවලින් එකක්.
හලාහල[නා.ප්‍ර.] 1. බොහෝ දෙනකු එක විට නඟන මහත් ශබ්දය ; එක විට ඇති වන මහත් ඝෝෂාව ; කෝලාහලය. 2. ආයුර්වේදයෙහි සඳහන් පරිදි ස්පර්ශ වූ විගස දිවි නසන උග්‍ර විෂ වර්ගයක්. 3. විස සහිත ශාකයක්.
හලිද්දි[නා.ප්‍ර.] කසාවන් පැහැය ; කහ පාට.
හලෙලුයා[නි.] (ක්‍රිස්ති.) ගීතිකාවන්හි හා ස්තෝත්‍රයන්හි යෙදී ඇති දෙවියන් වහන්සේට ස්තුති ප්‍රකාශ කරන වචනයක් ; දෙවියන්ට ස්තෝත්‍ර වේවා යන අර්ථය.
හවඩිය[නා.] රන් රිදී ආදී වටිනා ලෝහයකින් කරන ලද ඉණේ බඳින ආභරණ විශේෂයක්.
හවනය[නා.] ගිනි දෙවියා උදෙසා බලි පිදීම ; හෝම කිරීම.
හවනවා, හවිනවා[ක්‍රි.] ශාප කරනවා ; ආක්‍රෝශ කරනවා ; පරිභව කරනවා ; අවලාද කරනවා ; දෙස් තියනවා.
හවනිය[නා.] ගිනි දෙවියා පිදීමේ දී ගින්නට දමන හැන්ද.
හවරිය[නා.] 1. ස්ත්‍රීන්ගේ කොණ්ඩ ලොකු කර බැඳීම, හැඩවැඩ ගැන්වීම ආදියට උපයෝගී කරගන්නා කෙස් හා ලොම් වර්ග ආදියෙන් සකස් කරගනු ලබන කෙස් කැරැල්ල. 2. හරක් වලිගයේ අග ඇති දිග ලෝම.
හව්හරණය[නා.] උදව්ව ; පිහිට.
හවි[නා.ප්‍ර.] 1. අධික දුක සතුට නිසා ඇසෙන් ගලන කඳුළු බිඳ. 2. පිළිවෙළ ; අයුර ; ස්වභාවය. 3. සවිය ; ශක්තිය ; හයිය.
හවීම[නා.] මතු කිරීම ; ඇවිස්සීම.
හවුරුද්ද[නා.] අවුරුද්ද ; වර්ෂය ; සංවත්සරය.
හවුල[නා.] 1. බෙදා වෙන් නොකරන ලද දේවල එකතුව. 2. කීප දෙනකුගේ එකතුව. 3. කීප දෙනකු එකතු වී ඉටු කරන කාර්යය.
හවුල ඈවර කරනවා(පාරිභා.) [ක්‍රි.] වෙළඳ ව්‍යාපාර ආදියෙහි, ණයතුරුස් බේරා එය අවසන් කරනවා.
හවුල් ඉඩම(කථා.) [නා.] කොටස්කාරයන් කීප දෙනකු සතු ඉඩම.
හවුල් ව්‍යාපාරය[නා.] ලාභ ලැබීමේ අදහසින් එකමුතුව ව්‍යාපාරයක් පැවැත්වීම.
හවුල් විවාහය[නා.] එක පවුලේ සහෝදරයන් කීප දෙනකු එක කාන්තාවක් සමග විවාහ වීම.
හවුල්කරුවා[නා.] සමාගමක අන් අය සමඟ කොටසක් අයිති තැනැත්තා ; කොටස්කාරයා.
හස[නා.] 1. අස්වැන්න ; සස්‍යය. 2. හංසයා ; තිසරා. 3. සිනාව ; හාස්‍යය. 4. අශ්වයා ; තුරගා. 5. සමීපය ; අසබඩ. 6. සිහින් නූල ; කෙන්ද. 7. දුක; වේදනාව. 8. ව්‍යඤ්ජනාක්ෂරය.
හසනය[නා.] සිනාව ; සිනාසීම ; හාසය.
හසර[නා.ප්‍ර.] 1. හැසිරීම ; පැවැත්ම. 2. ආශ්‍රය. 3. පාර ; මාවත ; මාර්ගය. 4. යෑම ; සංචාරය. 5. පිළිවෙළ ; ක්‍රමය.
හසසර[නා.ප්‍ර.] 1. හංස නාදය. 2. හංස ගමන.
හසළ[වි.] පුරුදු කළ ; පුහුණු කළ ; මැනවින් දත් ; නිපුණ.
හස්[නා.ප්‍ර.] 1. හංසයා. 2. (හංස) මුද්‍රාව ; ලාංඡනය ; සටහන. 3. ඇඟිලි මුද්ද ; පේරැස් මුද්ද. 4. ගොයම ; බෝගය : සස්‍යය. 5. සතුටු ; සිනාව ; හාස්‍යය.
හස් මුදුව[නා.] හංස රූපය සහිත මුද්‍රාව ; රාජ මුද්‍රාව.
හස් වදිනවා[ක්‍රි.] සස්‍ය හටගන්නවා ; අස්වැන්න ඇති වෙනවා.
හස්ත කර්මාන්තය[නා.] යන්ත්‍ර සූත්‍ර නොමැති ව ප්‍රධාන වශයෙන් දෑත්වල හුරුකම ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් කලාත්මක මුහුණුවරින් ද යුක්ත කොට කරන තාක්ෂණික කාර්යය.
හස්ත තලය[නා.] අතේ මැණික් කටුවටත් ඇඟිලිවලටත් අතර පැතලි කොටසෙහි ඇතුළු පැත්ත ; අත්තලය ; අල්ල ; අත්ල.
හස්ත පර්ණිකාව[නා.] 1. දිග හරින ලද ඇඟිලි සහිත අත් තලය ; විහිදූ අල්ල. 2. අත්තලයක හැඩය ඇති කොළය.
හස්ත ප්‍රසාරණය[නා.] අත දිගු කිරීම.
හස්ත පුඤ්ජනය[නා.] අත පිහින රෙදි කැබැල්ල ; අත් පිස්නාව.
හස්ත පුටය[නා.] ගොටුවක් මෙන් එකතු කළ දෙඅත්ල ; අත්ගොටුව.
හස්ත ඵෝටනය[නා.] හඬ නගින සේ අතුල්තල එකට එක වැද්දීම ; අත් පොළසන් දීම.
හස්ත මුද්‍රාව[නා.] 1. අත හා ඇඟිලි විවිධ ආකාරයට මෙහෙයිමෙන් සහ ශරීරයේ ඒ ඒ ස්ථාන මත තැබීමෙන් අදහස් පහළ කිරීමේ ක්‍රමය ; හස්ත සංඥාව. 2. ඉන්දියානු නෘත්‍යශාස්ත්‍රානුගත සංඥා ක්‍රමයක්.
හස්ත රේඛා[නා.බහු.] අත්ලෙහි ලකුණු වී ඇති රේඛා.
හස්ත රේඛා ශාස්ත්‍රය[නා.] අතේ පිහිටීම සහ රේඛා අනුව ජීවිත ඵලාඵල කීමේ ශිල්ප ක්‍රමය.
හස්ත විකාර[නා.ප්‍ර.බහු.] (භය, කෝපය, ශෝකය, හාස්‍යය ආදිය නිසා) අතින් කරන නොයෙක් විපරීත ක්‍රියා.
හස්ත ශබ්දය[නා.] අතින් අත ගටා තබන හඬ ; අත්පොළසන් ගසන ශබ්දය.
හස්ත සම්පුටය[නා.] ගොටුවක් සේ එක් කළ දෙඅත්ල ; අත්ගොටුව.
හස්ත ස්ඵෝටනය[නා.] අත්ලෙන් අත්ල ගසා ශබ්ද පැවැත්වීම.
හස්තකූර්ව අස්ථිය[නා.] මැණික් කටුවේ හෙවත් හස්තකූර්වයේ ඇති ඇට.
හස්තකූර්ව කූර්වෝපරිය[නා.] (පාරිභා.) පක්ෂීන්ගේ මැණික් කටුවේ ඇතැම් අතුල් ඇට හා පෑහී සෑදුණ පියාපත් කංකාලයේ ඇටයක්.
හස්තකූර්වය[නා.] මැණික් කටුව.
හස්තගත[වි.] 1. බැසගිය ; අස්තයට ගිය ; අස්තගත. 2. අතට අසු වූ ; අත්පත් ; අල්ලාගන්නා ලද.
හස්තග්‍රහණය[නා.] අතින් අල්ලා ගැනීම ; අතින් අත ගැනීම.
හස්තච්ඡේදනය[නා.] (දඬුවම් වසයෙන්) අත් කපා දැමීම.
හස්තප්‍රාප්ත[වි.] අතට පත් ; අත්පත්.
හස්තය[නා.] 1. ඉර හෝ හඳ අස්තංගත වීම ; බැස යෑම. 2. බාහුවේ මැණික්කටුවෙන් පහළ කොටස ; අත. 3. ඇතාගේ හොඬවැල. 4. අඟල් විසිහතරක් දිග සිංහල මිණුම් ප්‍රමාණයක්.
හස්තසාර[වි.] 1. අත තබාගෙන පරෙස්සම් කළ යුතු තරමින් ඉතා වටිනා. 2. අතිශයින් ප්‍රත්‍යක්ෂ ; අත්දුටු.
හස්තසාර ඖෂධය[නා.] ගුණදායී බව ප්‍රත්‍යක්ෂ වී ඇති ඔසුව ; අත්දුටු බෙහෙත.
හස්තසාර වස්තු[නා.ප්‍ර.] සිය අතෙහි තබා ගත යුතු ඉතා වටිනා වස්තු.
හස්තහාරීය[වි.] අතින් ගෙන යා හැකි.
හස්ත්‍යභරණ[නා.ප්‍ර.බහු.] ඇතකුට පලඳවන අලංකාර ඇඳුම් පැලඳුම්.
හස්ත්‍යාචාර්යයා[නා.] ඇතුන් හික්මවන්නා ; දක්ෂ ලෙස ඇතුන් පිට යන්නා ; හස්ති පාලකයා.
හස්ත්‍යාරූඪ[වි.] ඇතකු පිට නැගී ; ඇතකු අරා සිටින.
හස්තාඞ්ගුලි[නා.ප්‍ර.] 1. (සිවුසැට ආභරණවලින් එකක් වශයෙන්) ඇඟිලිවල පලඳින මුදු. 2. අතේ ඇඟිලි.
හස්තාමලකය[නා.] අත්ලෙහි තබනු ලබා ඇති නෙල්ලි ගෙඩිය ; ඉතා පැහැදිලි ව දැකගත හැකි දෙය ; අතැඹුල.
හස්ති කුම්භය[නා.] ඇත් හිස මුදුන්හි කළගෙඩි දෙකක් මෙන් උස් ව නැගී ඇති උස් ස්ථාන දෙකෙන් සෑදී පෙදෙස ; කුම්භස්ථලය.
හස්ති නඛ[නා.ප්‍ර.] (ඇත් නිය යනු වාච්‍යාර්ථයි) රැකවල් සඳහා නගර හෝ කොටු දොරටුවල ඉදිකෙරුණු තුදුස් ද්වාරයන්ගෙන් එකක්.
හස්ති නිමීලනය[නා.] ඇතකු බලන්නාක් මෙන් අඩවන් වූ ඇසින් යන්තමින් බැලීම ; නොබලන්නාක් මෙන් බැලීම.
හස්ති පදය[නා.] ඇත් පියවර ; ඇතාගේ අඩි ලකුණ.
හස්ති ප්‍රාකාරය[නා.] 1. ඇත්රූ කැටයම් සහිත පවුර ; ඇත්පවුර. 2. පවුරක් මෙන් වටේට සිටගත් හස්ති පඞ්ක්තිය.
හස්ති මදය[නා.] මතැතුන්ගේ කපෝල යුග්මයෙන් ද කෝෂයෙන් ද යම් කාල සීමා තුළ වෑහෙන ද්‍රවය.
හස්ති මේහය[නා.] වාතයෙන් හටගන්නා ප්‍රමේහ රෝගයක්.
හස්ති යූථය[නා.] ඇත් රැළ ; ඇත් සමූහය.
හස්ති රත්නය[නා.] සක්විති රජුන්ගේ සප්තවිධ රත්න අතරින් එකක් වශයෙන් සඳහන් පරිදි ලෝකයේ සියලු ඇතුන්ට ශ්‍රේෂ්ඨතම හස්ති රාජයා.
හස්ති වෛද්‍ය[නා.ප්‍ර.] හස්ති වේදයෙහි නිපුණයා ; ඇත් වෙදැදුරා.
හස්ති ශික්ෂාව[නා.] ඇතුන් පුහුණු කරවීමේ ක්‍රමය.
හස්ති ශිල්පය[නා.] ඇතුන් පිට යෑම හා ඇතුන් හැසිරවීම පිළිබඳ ශිල්පය.
හස්ති සේනාව[නා.] පුරාණ චතුරංගනී සේනාවෙහි වූ ඇත් බළ ඇණිය.
හස්තිකාන්ත[වි.] ඇතුන්ගේ සිත් ඇදගන්නාසුලු ; ඇතුන් වසඟ කරන ; හස්තීන්ට ප්‍රිය.
හස්තිනී[නා.ප්‍ර.] 1. ඇතාගේ ගැහැනු සතා ; ඇතින්න ; ඇතිනිය. 2. දේහ ලක්ෂණ ශාස්ත්‍රය අනුව ස්ත්‍රීන් බෙදනු ලබන වර්ග සතරින් අවසාන වර්ගය.
හස්තියා[නා.] ඇතා ; අලියා.
හස්තියානය[නා.] ගමන් යෑමට යොදාගනු ලබන ඇතා ; පිට උඩ නැගී යෑමට ගන්නා ඇතා.
හස්තිලණ්ඩ[නා.බහු.] ඇතුන්ගේ වර්චස් පිඬු ; ඇත් බෙටි.
හස්තිලිඞ්ග[නා.ප්‍ර.] ඇතුන් උසුලාගෙන ගොස් ගොදුරට ගැනීමෙහි සමත් යැයි වර්ණිත සුවිශාල පක්ෂියෙක් ; ඇත්කඳ ලිහිණියා.
හස්තිවේදය[නා.] ඇතුන් පිළිබඳ චිකිත්සා ශාන්තිකර්ම ආදිය ඇතුළත් ශාස්ත්‍රය.
හස්තෝදකය[නා.] දාන පරිත්‍යාග ආදි වශයෙන් යමක් ප්‍රදානය කිරීමේ දී හෝ කන්‍යාවක් විවාහ කරදීමේ දී හෝ අතට වත් කරන ජලය ; අතපැන්.
හස්න[නා.ප්‍ර.] 1. ඉඳීම ; යෝග ශාස්ත්‍රයෙහි ඉඳගැනීමේ අඟපසඟ පිහිටුවා ගැනීමේ ආකාරය ; ඉරියවුව ; අසුන ; ආසනය. 2. ආඥාව ; නියෝගය. 3. ලිපිය ; පණිවිඩය ; සන්දේශය.
හස්ස[නා.] 1. අවකාශය ; අතරතුර. 2. සිනාව.
හසිනවා[ක්‍රි.] මතුපිට පතුරු මට්ටම් කරනවා ; අහිනවා.
හසුන[නා.] 1. ඉඳගන්නා ස්ථානය ; ඇඳ ; ආසනය. 2. ආඥාව ; නියෝගය ; පණිවිඩය. 3. සිවුර ; චීවරය.
හසුපෑවත[නා.] අස්වැන්න ; පලදාව ; අහුපෑවත.
හසුරනවා[ක්‍රි.] අවහිර කරනවා ; අවුරනවා ; වළකනවා.
හසුරුවනවා[ක්‍රි.] (හසුරනවා යන්නෙහි ප්‍රයෝජ්‍ය) 1. යොදවනවා ; මෙහෙයවනවා ; යොමු කරවනවා. 2. ශික්ෂණය කරනවා ; පාලනය කරනවා ; පිළියෙල කරනවා.
හසුරුසන[නා.] මහපටැඟිල්ල සමඟ මැදැඟිල්ල ගටා කරන අල්ලාගන්නා ලද ශබ්දය නිකුත් කිරීම හෝ ඊට ගත වන කාලය ; අසුරුසන.
හසොබනවා[ක්‍රි.] හස් ලකුණ ඔබනවා හෙවත් මුද්‍රාව තබනවා ; සීල් ගසනවා.
හළ[වි.] 1. දුරු කළ ; අත්හරින ලද ; ඉවත් කළ. 2. අරින ලද ; විවෘත කරන ලද.
හළු[නා.ප්‍ර.] 1. අළු ; භෂ්ම. 2. ධූලි ; රජස්.
හළු මණ්ඩපය[නා.] සළු වඩන ගෙය ; සිංහල රාජ සමයේ රජතුමා ඇඳ පැලඳ අයිත්තම් වූ කාමරය.
හළුකිස[නා.] දැවීම ; ආදාහනය.
හළුම්[නා.ප්‍ර.] නොපෙනී යෑම ; අන්තර්ධාන වීම.
හ්‍යුමස්, හියුමස්[නා.ප්‍ර.] දිරාගිය පැළෑටි සහ සත්ව කොටස්වලින් සෑදුණ පස් තට්ටුව.
හ්‍රස්ව[වි.] දික් නොවූ ; කෙටි ; ලුහුඬු ; ලඝු.
හ්‍රස්ව දෘෂ්ටිය[නා.] දුර නොපෙනීම ඇති කරන අක්ෂි රෝගය.
හ්‍රාසය[නා.] අඩු කිරීම ; ක්ෂය වීම.
හා කුස[නා.] බඩගිනි සහිත උදරය ; සාගින්නේ පෙළෙන ආමාශය.
හා තොල[නා.] උපතින්ම දෙකට පැළී විකෘත වී තිබෙන තොල.
හාංකවිසිය(කථා.) [නා.] ඉතා සුළු සැකය ; ශඞ්කා මාත්‍රය ; ආරංචිය.
හාක්ක වියමන[නා.] ලිනන් හා කපු නූල් පාවිච්චි කොට කුඩා තුවා වියා ගැනීම සඳහා වැඩි වශයෙන් යොදනු ලබන වියමන.
හාටාව(කථා.) [නා.] අත්වැල වශයෙන් ලණුවක් හෝ වැලක් බැඳි ඒදණ්ඩ.
හාත්පස[නා.] වටේට ඇති ප්‍රදේශය ; අවට පෙදෙස.
හාද[වි.] සුහද ; හිතවත් ; යහළු ; ළබඳ.
හාදයා[නා.] 1. යාළුවා ; මිත්‍රයා ; හිතවතා. 2. තැනැත්තා ; පුද්ගලයා.
හාදුව[නා.] මුහුණු සිඹීම ; චුම්බනය ; හාද්ද.
හානනවා[ක්‍රි.] අමාරුවෙන් ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරනවා ; හති දමනවා ; ආනනවා.
හානභාගිනී[වි.] පරිහානියට පත් ; පිරිහුණු ; ස්ථීර නොවන.
හාන් රෙද්ද[නා.] බිලිඳු දරුවකු තැබීම සඳහා ගනු ලබන වස්ත්‍රය.
හාන්කවිසියක්, හාන්කාවිසියක්[ක්‍රි.වි.] (කථා.) යන්තම්වත් ; කොහෙත්ම.
හාන්සි වෙනවා[ක්‍රි.] දිගාවෙනවා ; ඇලවෙනවා.
හානි පූරණය[නා.] අඩුපාඩු මැකීම ; හානි වූ කොටස පියවීම.
හානි පූරිත අවලම්බය[නා.] දෝලන කේන්ද්‍රයත් අවලම්බන ලක්ෂ්‍යයත් අතර දුර.
හානිකර[වි.] විනාශදායී ; අහිතවත්.
හානිය[නා.] 1. පිරිහීම ; පරිහානිය ; විනාශය. 2. අලාභය ; ඌනතාව ; අඩුව. 3. වෙහෙස ; අමාරුව.
හාපුරා[ක්‍රි.වි.] පළමුවෙන් ම ; ප්‍රථමයෙන් ම ; අලුතින් ම.
හාබර් ක්‍රමය[නා.] නයිට්රජන් සහ හයිඩ්රජන් සංයෝජනය කොට ඇමෝනියා නිපදවීමේ ක්‍රමයක නාමය.
හාමගිරි කරනවා[ක්‍රි.] මිශ්‍ර කරනවා ; කලවම් කරනවා.
හාමත[නා.] ක්ෂුධාමත ; බඩගින්න අධික වූ කල ඇති වන ක්ලාන්ත ගතිය ; තද කුසගින්නෙන් ඇති වන පෙළීම ; සාගින්න.
හාම්පුතා[නා.] ගෙදර ප්‍රධානයා ; ස්වාමියා ; ස්වාමිපුත්‍රයා.
හාමු කරනවා[ක්‍රි.] මිශ්‍ර කරනවා ; කලවම් කරනවා.
හාමුදුරුවෝ[නා.බහු.] බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේ.
හායන[වි.] බැසයන ; පිරිහෙන ; අඩු වන.
හායන පක්ෂය[නා.] 1. චන්ද්‍රයා ක්‍රමයෙන් අඩු වී යන අඩමස් කාලය ; අවපක්ෂය ; කෘෂ්ණ පක්ෂය. 2. යමකුගේ පිරිහීම ඇති වන අවධිය ; නරක කාලය ; දුර්දශාව.
හායනය[නා.] අඩු වීම ; පිරිහීම ; හීන වීම ; බැසයෑම.
හාර[නා.ප්‍ර.] 1. අරටුව ; සාරය. 2. හැරගෙන යනු ලබන දෙය. 3. මුතුපට ; මුතු මාලය. 4. දිය කළගෙඩි තබන තැන. [වි.] සතර ; සිවු ; චතුර්.
හාරක[නා.ප්‍ර.] උච්ච වෝල්ටීයතා ධාරාවක් ගෙන යන පරිවෘත කම්බි.
හාරකයා[නා.] ගෙනයන තැනැත්තා.
හාරනය[නා.ප්‍ර.] බුද්ධ ධර්මය න්‍යායානුකූල ව විග්‍රහ කරන ක්‍රමයක්.
හාරය[නා.] සැරව ; ඕජාව.
හාර්දික[වි.] 1. හෘදය හා සම්බන්ධ ; හදවතට අයත් ; හදවත පිළිබඳ. 2. ළගන්නා සුලු ; හෘදයාන්විත.
හාර්දික ධමනිය[නා.] හෘද බිත්තියෙහි පේශිවලට ලේ සපයන ධමනිය.
හාරිච්චිය[නා.] ළපැත්තෙහි පලඳින ස්ත්‍රී ආභරණයක්.
හාල්[නා.ප්‍ර.බහු.] පොතු හැර ශුද්ධ කළ වී ඇටය ; සහල්.
හාල් මෝල[නා.] 1. හාල් කොටන යන්ත්‍රය. 2. එය පවතින ස්ථානය.
හාල්දණ්ඩා[නා.] 1. කුඩා මිරිදිය මාළුවෙක්. 2. විෂ නැති කුඩා සර්පයෙක්.
හාල්පන්කලු[නා.ප්‍ර.] වී වර්ගයක්.
හාල්පානු[නා.ප්‍ර.] සෝදාගත් හාල් ඉවත් කළ පසු ඉතිරි වන ජලය ; හාල් සේදූ වතුර ; පානු දියර.
හාලාව(කථා.) [නා.] හීලෑකම ; හික්මුණු බව ; අවනත බව.
හාලි කැපෙනවා[ක්‍රි.] වාරකන් කාලයට මුහුදු වෙරළ හෑරෙනවා.
හාවා[නා.] තෘණ භක්ෂක කුඩා සිවුපාවකුගේ නාමය.
හාස ප්‍රඥාව, හාසු ප්‍රඥාව[නා.] 1. තියුණු යථාර්ථය වටහන නුවණ ; සමාධි භාවනාවෙහි යෙදෙන - වුනට පහළ වන උසස් ප්‍රඥාව. 2. සතුට බහුල කොට ඇති ප්‍රඥාව.
හාසය[නා.] 1. සිනාව. 2. මල් පිපීම ; පුෂ්ප විකාශය.
හාස්කම[නා.] දිව්‍යමය බලයකින් සිද්ධ වන අද්භූත සිද්ධිය ; ප්‍රාතිහාර්යය ; ආශ්චර්යය ; විස්මයජනක ක්‍රියාව.
හාස්‍යජනක[වි.] සිනා උපදවන ; හාසය ඇති කරන ; විහිළු බර.
හාස්‍යය[නා.] 1. සිනාව ; හාසය. 2. සිතෙහි පහළ වන හාස්‍යජනක හැඟීම ; අෂ්ටවිධ වූද නව විධ වූද රසවලින් එකක්. 3. කවටකම ; විහිළුව.
හාසු[නා.ප්‍ර.] සතුට ; සන්තුෂ්ටිය.
හැංගි හොරා[ක්‍රි.වි.] එළිදරවු වශයෙන් නොව ; අප්‍රකට ව ; අප්‍රසිද්ධියේ.
හැංගිමුත්තං, හැංගිමුත්තම්[නා.ප්‍ර.] සැඟවී සිටින්නන් සොයා යෑම ඇසුරින් කරනු ලබන ක්‍රීඩාව.
හැකර[වි.] පමණට වඩා කථා කරන ; වාචාල ; දොඩමලු.
හැක්ක, හැක්කිය[නා.] ගංගා ඉවුරක් යට හැදෙන බිම්ගෙය.
හැක්ම(කථා.) [නා.] ජලය රැඳී ඇති ස්ථානය ; ගල්කුලම ; පොකුණ.
හැක්සුම[නා.] නින්දාව ; අවමන් කිරීම ; අපහාසය.
හැකියාව[නා.] පුළුවන්කම ; හැකි බව ; ශක්තිය.
හැකිරි[නා.ප්‍ර.] කුඩා ගල්කැට හෝ වැලි සහිත බිම.
හැකිල්ල[නා.] පයට හෝ අතට දමන විලංගුව ; මාංචුව.
හැකිළෙනවා[ක්‍රි.] රැලි ගැහෙනවා ; ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වෙනවා ; වකුටු වෙනවා.
හැඟලීම්[නා.ප්‍ර.] එක් වීම ; සබඳවීම.
හැඟි[වි.] සිතන ලද ; අදහස් කළ.
හැඟිස්සා[නා.] මිරිදියෙහි වසන ලොකු දසපාදික කවචයෙක්.
හැඟුම[නා.] 1. අවබෝධය ; දැනීම. 2. මතය ; අදහස ; සිතුවිල්ල.
හැඟෙනවා[ක්‍රි.] සිතට නැගෙනවා ; වැටහෙනවා ; දැනෙනවා.
හැට ඇඳිරිය(කථා.) [නා.] ඇස් පෙනීම පිළිබඳව වයස අවුරුදු හැටක් හෝ ඒ ආසන්න වයසේ දී ඇති වන දුර්වලතාව ; වයස යාම නිසා පෙනීම අඩුවීම.
හැට්ට කටුව[නා.] හැට්ටයක් පියවීම සඳහා ගසනු ලබන කටුව ; ආයා කටුව.
හැට්ටුව[නා.] හුස්ම ගැනීමට අපහසු බව ලක්ෂණ කොට ඇති රෝගයක් ; ඇදුම රෝගය.
හැඩ[වි.] 1. (කිසියම්) ස්වරූපයකින් යුත්. 2. රූමත් ; අලංකාර ; නෙත්කලු. 3. චණ්ඩ ; සැර.
හැඩ ගහනවා[ක්‍රි.] 1. පිළියෙල කරනවා ; සකස් කරනවා ; උවමනා කරන ආකාරයට සකසනවා. 2. ඇල වෙනවා ; පැත්තකට බර වෙනවා ; ඇද වෙනවා.
හැඩ පිටදාරය[නා.] කියත් තලයක ඇති වක් වූ පිටදාරය.
හැඩ යත්ත[නා.] හැඩ ලීස්තර මට්ටම් කරන යත්ත.
හැඩ-නිල[නා.] හැඩය ; ස්වරූපය ; ආකාරය ; සැටිය.
හැඩකාරයා[නා.] 1. රූමත් තැනැත්තා. 2. අලංකාරයට සැරසෙන්නා ; ජේත්තුකාරයා.
හැඩපලු[නා.ප්‍ර.] නොපීරීම නිසා එකට බැඳී වෙළී ගිය හිසකෙස්.
හැඩපලු ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] තනි ගංගාවකින් උපන් නොගැඹුරු කුඩා ගංගා ජාලයක්.
හැඩය[නා.] 1. වස්තුවක හැඩහුරුකම ; ස්වරූපය ; ආකාරය ; පිළිවෙල ; ආකෘතිය. 2. අලංකාරය ; ශෝභාව ; විලාසය.
හැඩයා[නා.] 1. උණ බට, වේවැල් ආදියෙන් භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කරන්නා ; කුලුපොත්තා. 2. හැඩකාරයා.
හැඩවැඩ[නා.ප්‍ර.] ඇඳුම්-පැලඳුම්, සැරසිලි ආදියෙහි අලංකාර වැඩ ; විසිතුරු මෝස්තර. [වි.] සුරූපී ; අලංකාර ; සුන්දර ; ශෝභන.
හැඩි ඔරුව[නා.] ධීවරයන් දෙදෙනකුට පමණක් යා හැකි ඔරුව.
හැඩි කරනවා[ක්‍රි.]1. කුණු කසල ආදියෙන් යුක්ත කරනවා ; අපවිත්‍ර කරනවා. 2. පිළිවෙළ රහිත කරනවා.
හැඩිදැඩි[වි.] වැඩුණු ශරීරයකින් යුත්; බලසම්පන්න මස් පිඩුවලින් යුත් ; සවිමත්.
හැතපුම, හැතැප්ම[නා.] 1. යාර 1,760 ක දුර ප්‍රමාණය. 2. විඩාහැරීම ; විශ්‍රාන්තිය.
හැත්[නා.ප්‍ර.] 1. ඔරුවේ පැස් බඳින ලණුව. 2. තවලම් ගොනුන්ගේ දෑලවර ලණුපොට. 3. ආයුධය.
හැති[නා.ප්‍ර.] 1. මල් පොකුර ; මල්කැන. 2. හතිය.
හැතිරිය[නා.] සතුරු ගැහැනිය ; වෛරී ස්ත්‍රිය.
හැද පරස්[නා.බහු.] ඌනතා ; අඩුපාඩු ; දෝෂ.
හැද හැව්ලි[නා.ප්‍ර.] ඇදහිලි ; ඇදහීම්.
හැදය[නා.] තවලම් ගෙන යන ගොනුන්ගේ පිටට දමන ගෝනිය.
හැදෑරීම[නා.] ඉගෙනුම ; පාඩම් කිරීම.
හැන්ද[නා.] යමක් ලබා ගැනීම, බෙදීම, මිශ්‍ර කිරීම, කැලතීම ආදිය සඳහා මිටක් සහ තලයක් සහිතව පයාගනු ලබන මෙවලම.
හැන්දෑව(කථා.) [නා.] ඉර බැසගෙන යන වේලාව ; රෑ වේගෙන එන වේලාව ; සන්ධ්‍යාව.
හැන්ම[නා.] ඉවසිල්ලෙන් බලාපොරොත්තුව සිටීම.
හැන්සාඩ් වාර්තාව[නා.] පාර්ලිමේන්තු කටයුතු විශේෂයෙන් දේශන සහ වාදවිවාද පිළිබඳ නිල වාර්තාව.
හැඳ[නා.ප්‍ර.] නිදාගැනීම සඳහා ලී, යකඩ ආදියෙන් තැනූ යහන ; ඇඳ.
හැඳපට[නා.] භික්ෂූන් වහන්සේලා ඉණ බඳින පටි විශේෂයක්.
හැඳවත[නා.] ඇඳේ රාමුව.
හැඳි අළුව[නා.] පොල්කටු හැඳි ගසා තැබීමට පන්, ලී ආදියෙන් සකස් කර ඇති සිදුරු සහිත රාමුව.
හැඳි කැවුම්[නා.බහු.] පිටි හා පැණි මිශ්‍ර කොට ස්වල්පය බැගින් තෙලට දමා හැන්දෙන් තද කොට සකස් කර ගන්නා රස පූප වර්ගයක්.
හැඳි ගානවා[ක්‍රි.] ආහාරපාන ආදිය හැන්දෙන් කලතනවා ; මිශ්‍ර කරනවා ; කළවම් කරනවා.
හැඳින ගන්නවා[ක්‍රි.] මේ අසවලා හෝ අසවල් දේ යයි දැනගන්නවා.
හැඳුනුම් පත[නා.] යම් අයකුගේ අනන්‍යතාව තහවුරු කර ගැනීම සඳහා පුද්ගලයින් ලියාපදිංචි කිරීමේ දෙපාර්තමේන්තුව මගින් නිකුත් කරනු ලබන බලපත්‍රය ; පුරවැසියකු විසින් අනිවාර්යයෙන්ම භාවිත කළ යුතු අඳුනාගැන්මේ කාඩ්පත.
හැප්නියම්[නා.ප්‍ර.] ආවර්තිතා වගුවේ හතර වැනි කාණ්ඩයේ තිබෙන ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
හැප්සෙනවා[ක්‍රි.] පැළ වෙනවා ; අංකුර ලියලනවා.
හැපින්නසැපින්න බ.
හැම්[නා.ප්‍ර.] ලුණු දැමූ ඌරු මස් ; ජාඩි ඌරු මස්.
හැම්මෙනවා[ක්‍රි.] 1. ඉවසා දරා සිටිනවා ; උසුලනවා. 2. අල්ලාගෙන සිටිනවා ; රඳවනවා.
හැමිටි බානවා[ක්‍රි.] කෝටුවකින් හෝ වේවැලකින් බලවත් සේ තළනවා ; කෝටුමස් කරනවා.
හැඹිලිය[නා.] පන්වලින් වියන ලදුව සාමාන්‍යයෙන් ඉණේ ගසාගෙන යා හැකි මුදල් ආදිය දැමීමට භාවිත කරන කුඩා පසුම්බියක්.
හැර ගහනවා[ක්‍රි.] පොල්, තල්, කිතුල් ආදි ගස්වලට නැගීම සඳහා ලණුවලින් හෝ බටපතුරු, වැල් ආදියෙන් ලී කැබලි හෝ පොල්ලෙලි හෝ ඔතා බඳිනවා.
හැර පට, හැර පොට(කථා.) [නා.ප්‍ර.] තල්, පොල්, කිතුල් ආදි ගස් මැදීම සඳහා පහසුවෙන් ගසට නැගීම පිණිස අදින වැල් ලණු.
හැරමිටිය[නා.] මහලු වියේදී හෝ ආබාධිත අවස්ථාවල දී යෑම ඒම සඳහා භාවිත කරගනු ලබන උපකරණයක් ; සැරයටිය.
හැරලනවා[ක්‍රි.] 1. යමකු යම් තැනකට කැටුව යනවා ; එක්කරගෙන යනවා. 2. අත්හැර දමනවා. 3. විවෘත කරනවා.
හැරෙනවා[ක්‍රි.] 1. මුහුණ ලා සිටින දිශාවෙන් වෙන පැත්තකට අභිමුඛ වෙනවා. 2. තම මතය, ආගම, විශ්වාසය ආදි යමක් වෙනස් කොට වෙනින් එකක් පිළිගන්නවා.
හැරෝව[නා.] පසේ උඩ තට්ටුව බුරුල් කිරීම සඳහා ගැනෙන උල් සහිත තලයකින් යුත් උපකරණය ; දැති පෝරුව.
හැල[නා.] එරෙන ගැඹුරු මඩ ගොහොරුව.
හැල කිඹුලා[නා.] මඩ වගුරු හෝ වැව් ආශ්‍රිතව ජීවත් වන කිඹුල් විශේෂය.
හැල-හැප්පෙනවා[ක්‍රි.] 1. එකට ගැටෙනවා ; තදින් ගැස්සී එකට වදිනවා. 2. ප්‍රතිවිරුද්ධ මද ප්‍රකාශ කරනවා ; අදහස්වලින් ගැටෙනවා.
හැලජන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ෆ්ලූවෝරින්, ක්ලෝරින්, බ්රෝමීන් හා අයඩීන් යන රසායනික මූල ද්‍රව්‍ය කාණ්ඩය සඳහා යොදෙන පොදු නාමය.
හැලපස[නා.] තෙතමනය සහිත බුරුල් පස ; මඩ පස.
හැලයා(කථා.) [නා.] තරබාරු අලස පුද්ගලයා.
හැලහොල්මන[නා.] නිශ්චල භාවයෙන් තොර බව ; හඬක් නැති බව.
හැල්[නා.ප්‍ර.] 1. ගොඩ ඉඩම්වල වපුරන කුඩා ඇට සහිත වී වර්ගයක් ; ඇල් වී. 2. (කුඩා) ගෙය ; සාලාව. 3. කුඹුර හාන උපකරණය ; නගුල. 4. එරෙන මඩ සහිත වගුරු බිම ; හැල. 5. සිසිල ; සීතල. 6. ශීත ඍතුව ; හේමන්ත ඍතුව.
හැලි[වි.] සුදු ; ධවල ; ශ්වේත.
හැලි ඇතා[නා.] සුදු ඇතා.
හැලෙනවා[ක්‍රි.] 1. වැටෙනවා. 2. ඉහිරෙනවා ; වැක්කෙරෙනවා. 3. සැඟවෙනවා.
හැව[නා.ප්‍ර.] සර්ප ජාතීන්ගේ සිරුරෙන් වරින්වර ඉවත් ව යන සියුම් සිවිකාව ; පිටසම.
හැවකැට(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ගල් කුට්ටි ; කඳුකර ප්‍රදේශවල නෙරා ගිය ගිරිශිඛරවල දිරාගිය කොටස් කැඩී බිඳී එකතු වන ගල්කැට.
හැවිල්ල[නා.] දෙස් කීම ; ශාපය ; ආක්‍රෝශ කිරීම.
හැසිරෙනවා[ක්‍රි.] ගැවසෙනවා ; සංචාරය කරනවා.
හැසෙනවා[ක්‍රි.] ඝන වෙනවා ; තදට පිහිටනවා ; ඇහිරෙනවා.
හැළප, හැළපු[නා.] විශේෂයෙන් කුරක්කන් පිටිවලින් රොටියක් සාදා ඒ මැදට පැණි-පොල් යොදා දෙකට නමා කැන්ද කොළයක දවටා කඩවැස්මේලා තම්බා ගන්නා සිංහල කැවිලි වර්ගයක්.
හැළි[වි.] සුදු ; ධවල ; ශ්වේත.
හැළි අරක්කු[නා.ප්‍ර.] හැළිවල රා දමා පෙරාගන්නා ශුද්ධ නොකළ අරක්කු වර්ගයක්.
හැළි හබක(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ලී පෝරුවක් මත හැළියක් යටිකුරුව සිටින සේ අටවන උගුල.
හැළිය[නා.] ආහාර පිසීමාදියට යොදාගන්නා කට ලොකු මැටි භාජන විශේෂයක්.
හෑල්ල[නා.] 1. අර්ථයක් වැඩිපුර අපේක්ෂා නොකර කළ රචනාව. 2. සැහැල්ල බ.
හෑල්ලු[වි.] 1. සැහැල්ලු ; චාම්. 2. අගය අඩු ; බාල්දු.
හිංගුල[නා.ප්‍ර.] ඖෂධ විශේෂයක් ; සාදිලිංගම්.
හිංසක[නා.] හිංසාකාරී ; අනර්ථය ගෙන දෙන ; විනාශකාරී.
හිංසක නීරක්තිය[නා.] ලේ අඩු වීම හා ආශ්‍රිත රෝගය.
හිංසනය[නා.] හිංසා කිරීම ; පෙළීම ; පීඩා කිරීම.
හිංසලු[නා.ප්‍ර.] සිංසපාරුක ; ඇට්ටේරියා.
හිංස්රාදාහය(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලේ නහරවල රුදාව ; ධමනිපාකය.
හිංසාව[නා.] පෙළීම ; පීඩා කිරීම ; වධ දීම.
හිකනලාසිකනලා බ.
හික්මීයා[නා.] දිගු නහයක් ඇති මීයකු වැනි කෘමි භක්ෂක කුඩා සත්ව විශේෂයක්.
හික්මෙනවා[ක්‍රි.] ශික්ෂණය වෙනවා ; කීකරු වෙනවා ; යහපත් විනයෙන් යුක්ත වනවා.
හික්හල[නා.] පාසල ; සිප්හල ; විදුහල.
හිග, හිඟ[වි.] අඩු ; ඌන ගෙවීමට ඉතිරිව ඇති. [නා.ප්‍ර.] ඉඟ ; ඉණ.
හිගනවා[ක්‍රි.] බැගෑපත්ව ඉල්ලනවා ; යදිනවා.
හිගන්නා[නා.] යදියා ; යාචකයා.
හිගමන[නා.] හිඟා කෑම ; හිඟා යෑම ; අනුන්ගෙන් යමක් බැගෑපත් ලෙස ඉල්ලීම.
හිගු[නා.ප්‍ර.] 1. ඖෂධ විශේෂයක් වන පෙරුම්කායම්. 2. ඉක්මන් ; වහා ; ශීඝ්‍ර.
හිගුල්[නා.ප්‍ර.] රක්ත වර්ණ උපධාතු විශේෂයක් ; සාදිලිංගම්.
හිඟ දිය[නා.] ඉඟෙහි වූ ලණුව ; ඉඟ බැඳි හුය ; ස්නානය සඳහා අඳින රෙදි කඩ රැඳවීමට ඉණෙහි බඳින ලණුව.
හිඟිය[නා.] අත, ඇස ආදියෙන් අදහස් ඇඟවීම.
හිටවනවා, හිටුවනවා[ක්‍රි.] 1. පැළයක් රෝපණය කරනවා. 2. පුද්ගලයකු යම් තැනක නවත්වනවා. 3. වැඩක් අත් හිටවනවා. 4. සවි කරනවා.
හිඩස, හිඩස්ස[නා.] යම් දෑ අතරින් පෙනෙන, පවතින ඉඩ ; අවකාශය ; සිදුර.
හිණ, හිණි[නා.ප්‍ර.] 1. ඉණ ; උකුළ. 2. හිණිමග ; තරප්පුව ; සෝපානය.
හිණකඩ[නා.] ඇඳගත් රෙදිකඩ ; ඉණ වස්ත්‍රය.
හිණසැද[නා.ප්‍ර.] ඉණෙහි බඳින ආභරණයක් වූ මෙවුල.
හිණිපෙත[නා.] සෝපානය ; හිණිමග ; සෝපාන පන්තිය.
හිත[නා.] 1. සිත. 2. යහපත ; අභිවෘද්ධිය ; ශුභසිද්ධිය.
හිතකර[වි.] හිතවත් ; ඇලුම් කරන ; යහපත සිදු කරන.
හිතකාමී[වි.] යහපත කැමති.
හිතමිතුරා[නා.] හිතවත් යහළුවා ; යහපත් මිත්‍රයා ; විශ්වාස කටයුතු මිතුරා ; කල්‍යාණ මිත්‍රයා.
හිතලුව[නා.] කරුණු රහිත ව හිතට වැටෙන අදහස් ; මතිමතාන්තර.
හිතවැඩ[නා.ප්‍ර.] අභිවෘද්ධිය ; යහපත ; ශුභ සිද්ධිය ; දියුණුව.
හිතුවක්කාර[වි.] තමා හිතු දෙයම කරන ; අත්තනෝමතිකව ක්‍රියා කරන ; මුරණ්ඩු ; අවවාදයට නොනැමෙන.
හිද[නා.ප්‍ර.] 1. හද බ. 2. සිත ; චිත්තය. 3. පොකුණ. 4. එළිමහන ; ඉස්තෝප්පුව. 5. ඉදිකටුව.
හිදස[නා.] හිල ; සිදුර ; පරතරය.
හිද්ම[නා.ප්‍ර.] ඉඳ ගැනීමට උපකාරී වන තැන ; තට්ටම ; පිඬි මස.
හිදි[නා.ප්‍ර.] 1. ඉදිකටුව ; සූචිය. 2. කූර. 3. නූල් කටින උපකරණය ; ඉද්ද. 4. දොර පොල්ල ; ඉදි දොර.
හිදිදොර[නා.] දොරටුව හරහා ඇති දඬු කඳ ; ඉදිකඩුල්ල.
හිදොලුව[නා.] දෝලාව.
හින්දනවා[ක්‍රි.] සිඳුවනවා ; රත්කිරීම මඟින් ද්‍රව ප්‍රමාණය අඩු කරනවා ; අවශෝෂණය කරනවා.
හින්දි[නා.ප්‍ර.] ඉන්දියාවේ රාජ්‍ය භාෂාව.
හින්දු ආගම[නා.] හින්දුවරුන්ගේ ශිව, විෂ්ණු හා බ්‍රහ්ම යන දේව ත්‍රි මූර්තිය පදනම් කරගත් ආගම පොදුවේ හැඳින්වෙන නාමය.
හින්දුස්ථානි[නා.] ඉන්දු-ආර්යය පවුලට අයත්ව, සංස්කෘතයෙන් භින්නව පවතින ප්‍රධාන භාරතීය කලාවක්.
හිඳි පිළිමය[නා.] වාඩි වී සිටින ඉරියවුවෙන් ඉදි කළ ප්‍රතිමාව.
හිඳිනවා[ක්‍රි.] 1. ඉඳගෙන ඉන්නවා. 2. කසාය, තෙල් ආදිය මඳගින්නේ තබා අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට සිඳිනවා. 3. කපනවා ; ඡේදනය කරනවා.
හිප්පනවා[ක්‍රි.] ළං කර තද කරනවා ; හිර කරනවා ; තෙරපනවා.
හිප්සොමීටරය[නා.] ද්‍රවවල උතුරන අංශකය නිශ්චය කර ගැනීමට ද තැනක උස ප්‍රමාණය නිසැකව දැනගැනීමට වායුගෝලීය පීඩනය ද මනින උපකරණයේ නාමය.
හිපියා[නා.] බටහිර රටවලින් එන පහත් පෙළේ සංචාරක කොට්ඨාසයක්.
හිපොක්‍රටිස්[නා.ප්‍ර.] ක්‍රි.පූ. පස්වන සියවසේ විසූ ග්‍රීක ජාතික මහා වෛද්‍යවරයකුගේ නාමය.
හිපොපොටේමස්[නා.ප්‍ර.] අප්‍රිකාවේ ගංගා වගුරු ආදියෙහි වාසය කරන, ඝන සමක් ඇති ශාක-භක්ෂක විශාල සිවුපාවෙක්.
හිම[නා.ප්‍ර.] 1. අංශක 0°C ප්‍රමාණයේ දී වායුගෝලයේ දී මිදී සුදු පැහැයෙන් පතිත වන ජලවාෂ්ප ; වලාකුළුවල දී ජල වාෂ්පයෙන් සෑදෙන ඉතා කුඩා අයිස් ස්ඵටික. 2. හිම වැටෙන කාලය ; හිම කල් ; හේමන්ත සහ සිසිර ඍතු. 3. ඉම ; සීමාව. 4. වනළැහැබ ; හිමෙන් වැසීගිය ප්‍රදේශය.
හිම කැට[නා.ප්‍ර.] අහසින් වැටෙන මිදුණු දිය ගුළි ; අයිස් කැට.
හිම කිරම[නා.ප්‍ර.] කිරි, බිත්තර, සීනි ආදිය මිශ්‍ර කොට මුදවාගත් ඉතා ප්‍රණීත ආහාරය ; අයිස්ක්‍රීම්.
හිම කුණාටුව(පාරිභා.) [නා.] ඉතා ඝන හිම පතනය සහිත කුණාටුව.
හිම ගංගාව(පාරිභා.) [නා.] හිමෙන් වැසීගිය නදිය.
හිම පතනය[නා.] මිදුණු අහස්දිය, කැට වශයෙන් පොළොව මතට වර්ෂාවක් ලෙසින් වැටීම ; හිම වැටීම.
හිම පවන්[නා.ප්‍ර.] සීතල සුළඟ.
හිම ප්ලාවිතය(පාරිභා.) [නා.] සුළඟ කරණකොට ගෙන රැස් වුණු හිම කණ්ඩිය.
හිම රේඛාව[නා.] හිම දිය නොවී මුහුදු මට්ටමින් ඉහළ යම් මට්ටමක පවතී නම්, ඒ මට්ටම දක්වන රේඛාව.
හිමකර[නා.ප්‍ර.] සඳ ; චන්ද්‍රයා ; සිසිරකර.
හිමකරණය[නා.] ශීත ජනකය ; දිය මිදවීමට යොදන යන්ත්‍රය.
හිමකුළ[නා.ප්‍ර.] හිමාලය පර්වතය ; හිමගිර.
හිමත් කල්[නා.ප්‍ර.] හිම වැටෙන සමය ; හේමන්තය.
හිමවත[නා.] හිමාලය පර්වතය ඇසුරු කර ගෙන ඇති වනාන්තරය.
හිමාංක පාතන නියතය(පාරිභා.) [නා.] පිරිසිදු ද්‍රාවකයේ අණුවකට අංශකවලින් ප්‍රකාශ කරන නියත සමීකරණය.
හිමාංකය[නා.] ද්‍රවයක් හා ඝන ද්‍රව්‍යයක් සමබරතාවෙන් පැවතිය හැකි ශීතෝෂ්ණ ප්‍රමාණය.
හිමාංශු[නා.] 1. චන්ද්‍රයා. 2. කපුරු.
හිමැටෝසයිට මානය[නා.] රුධිර සෛලවල පැවැත්ම මනින උපකරණය.
හිමි[වි.] අයත් ; සතු ; සන්තක ; උරුම. [නා.ප්‍ර.] 1. ස්වාමිපුරුෂයා ; සැමියා. 2. පැවිද්දා ; භික්ෂුව.
හිමිං, හිමින්[ක්‍රි.වි.] 1. ඉක්මන් නැතිව ; හිමිහිට ; මඳ වේගයෙන් ; කලබල රහිතව. 2. හීන් හඬින් ; කොඳුරා.
හිමිකම[නා.] දේපළ අයිතියට තිබෙන ස්වාමි බව ; අයත් බව ; උරුමය.
හිමිකරය[නා.] දේපළ අයිතිය ඔප්පුවකින් පවරා දුන් සින්නක්කරය ; සින්නක්කර ඔප්පුව.
හිමිකරුවා[නා.] හිමියා ; දේපළ අයිතිකාරයා ; උරුමක්කාරයා.
හිමිදිරිය[නා.] අලුයම ; පාන්දර.
හිමිනඹු[නා.] ස්වාමිපුරුෂයා සහ භාර්යාව ; අඹුසැමි ; දම්පති.
හිමිපා[නා.ප්‍ර.] ස්වාමිපාදයා ; පූජ්‍යයා ; ගරු කටයුතු හිමි.
හිමොසයනින්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] රුධිරයෙහි වූ තද නිල්පාට රංගය.
හිමෝෆීලියාව(පාරිභා.) [නා.] තුවාලයක් ඇතිවීමෙන් පසු බොහෝ වේලා ලේ ගැලීම පවතින පරම්පරාගත රෝගයක් ; රක්තකාමතාව.
හිඹිලිය[නා.] මසුන් ඇල්ලීම සඳහා භාවිත කෙරෙන දැල් උපකරණයක් ; කෙමෙන.
හිඹුටු, හිමොටු[නා.ප්‍ර.] පොත්තක් සහිත පලතුරු විශේෂයක් හා එම ශාකය.
හිය[නා.] 1. හීය ; ඊතලය. 2. යහපත ; අර්ථ සිද්ධිය. 3. ඖෂධීය ලතාවක්. 4. සර්පයා.
හියවුර, හියොවුර, හියොහුර[නා.] ඊතල දමන කොපුව ; ඊ කොපුව.
හියසන[නා.ප්‍ර.] විදින ලද හීයක් යන දුර.
හියුමස්, හ්‍යුමස්[නා.ප්‍ර.] සජීව හෝ අජීව ධාතු සහිත ද්‍රව්‍ය දිරායෑමෙන් සෑදෙන පස ; පෝර පස.
හිර[නා.ප්‍ර.] 1. ඉර. 2. ඉර පවතින කාලය ; දහවල. 3. රේඛාව. 4. භාර්යාව ; බිරිය. [වි.] (කථා.) 1. තද ; බුරුල් නැති ; ලිහිල් නොවූ. 2. බන්ධනාගාරයට අයත්.
හිර අඩස්සිය[නා.] දඟ ගෙයි දමා හිර කොට තැබීම ; බන්ධනාගාරගතකොට තැබීම.
හිර කූඩුව[නා.] බන්ධනාගාරගත වූ තැනැත්තා රඳවා තබන හිරගෙයි කුඩා කාමරය.
හිර ගන්නවා[ක්‍රි.] විවාහයක් කරගන්නවා ; කසාද බැඳ ගන්නවා.
හිර ගෙදර[නා.] බන්ධනාගාරය.
හිරඤ්ඤ[නා.ප්‍ර.] ශුද්ධ නොකළ රන් ; අමු රන්.
හිරනවා[ක්‍රි.] තීරුවලට වෙන් කරනවා ; රෙදි කඩදාසි ආදිය ඇද කැබලි කරනවා ; පිහියෙන් හෝ කියතෙන් දිග අතට පලනවා.
හිරබාරය[නා.] සිරකරුවකු වශයෙන් අත් අඩංගුවට ගැනීම.
හිරමණය[නා.] පොල්ලෑම සඳහා භාවිත කරන දැති සහිත තලයක් ඇති මෙවලම.
හිරල, හිරළ[නා.ප්‍ර.] ගුදයේ අග කොටස ; මහ බඩවැලේ අග ; අධෝමාර්ගයෙන් පිටතට නික්මුණ බඩවැල.
හිරවරණ[නා.ප්‍ර.] කුඩය ; ඡත්‍රය.
හිරි[නා.ප්‍ර.] 1. හිර ; සූර්යයා. 2. දරුවකු ප්‍රසූත කිරීමට පළමු ඇති වන කැක්කුම ; විළිරුදාව. 3. සිංහයා. 4. පඳුරු වශයෙන් වැවෙන තෘණ විශේෂයක්. [වි.] ළපටි.
හිරි ඔත්තප්පය[නා.] 1. පවට ලජ්ජා වීම හා පවට භය වීම. 2. විළිබිජය ; ලජ්ජා බය.
හිරි ගන්නවා[ක්‍රි.] ශරීරයේ ලෝම කෙළින් සිටිනවා ; රෝමෝද්ගමනය වෙනවා.
හිරි ගැටය[නා.] ළදරු අවස්ථාවෙහි පවතින ඵලය ; මේරීමට නොපත් කුඩා ඵලය.
හිරි වැටෙනවා[ක්‍රි.] ශරීරාංග ස්පර්ශය දැනීමෙන් තොර බවට පත් වෙනවා.
හිරිකඩ[නා.ප්‍ර.] 1. වැසි බින්දු. 2. යමක වැදී වීසි වන ජලබිඳු.
හිරිකණයා[නා.] මිරිදිය මත්ස්‍යයෙක්.
හිරිකිත[වි.] පිළිකුල් සහගත ; අප්‍රසන්න ; අප්‍රියජනක.
හිරිකිතිය[නා.] 1. ලජ්ජාව. 2. පිළිකුල ; අප්‍රිය බව.
හිරිකේඩුව[නා.] විඩාව ; තෙහෙට්ටුව ; අප්‍රාණිකකම.
හිරිගඩු(කථා.) [නා.ප්‍ර.] ත්‍රාසය නොහොත් සීතල නිසා හම මතුපිට රෝම කූප ආශ්‍රිත ව ඇති වන පළු බිබිලි මතුවන්නා සේ පිපී යාම.
හිරිගල්[නා.ප්‍ර.] කරදිය ආශ්‍රිත ව තැන්පත් වන සාමාන්‍යයෙන් සුදු පැහැගත් අවසාදිත පාෂාණය ; චූර්ණමය පාෂාණය ; හුණුගල්.
හිරිජනක ද්‍රව්‍යය[නා.] ශල්‍යකර්මාදි ප්‍රතිකාර විධිවලදී සිරුරේ කොටසක් අප්‍රාණික කිරීමේ ප්‍රතිකාරය ; නිර්වින්දන ද්‍රව්‍යය.
හිරිටැඹ[නා.] ගල්ගුහාවල මෙන්ම සාගර හා ගංගා පත්ලෙහි ද දක්නට ලැබෙන තද පාෂාණ විශේෂයක්.
හිරිපොළනවා[ක්‍රි.] හිරිගඬු මතු වී මයිල් කෙළින් සිටිනවා.
හිරිමල්[වි.] 1. පිපීගෙන එන ; පිබිදීගෙන එන. 2. නොපැසුණු ; නොමේරූ.
හිරිමුදුන[නා.] හිරු මුදුන් වූ වේලාව ; මධ්‍යාහ්නය.
හිරිය[නා.] 1. ලජ්ජාව ; අකුසලයෙහි ලජ්ජා ස්වභාවය. 2. සමේ ස්පර්ශයක් නොදැනීම.
හිරියල්සිරියල් බ.
හිරිලඹය[නා.] හිරිගල් හෙවත් චූර්ණමය පාෂාණ ආශ්‍රිත ගල්ගුහාවල දක්නට ලැබෙන පහළට එල්ලෙන ගල්කණු විශේෂයක්.
හිරිහැරය[නා.] කරදරය ; බාධකය ; පීඩාව ; වදය.
හිරු[නා.ප්‍ර.] 1. ඉර බ. 2. වන පන්තිය. 3. ඡන්දසක නාමය. 4. දකුණු නාසා පුටයෙහි පවතින වාතය.
හිරු ගොත්[නා.ප්‍ර.] පුරාණ රාජ වංශයක් වන සූර්ය පෙළපත.
හිරු තැටිය[නා.] හිරුගේ ගමන නිසා වෙනස් වන සෙවණැල්ල උපයෝගී කරගෙන වෙලාව කියන උපකරණයක්.
හිරු ලප[නා.බහු.] අඳුරු කුඩා පැල්ලම් සේ පෙනෙන පහත් උෂ්ණත්වයක් ඇති ප්‍රදේශයක් ; සූර්ය ලප.
හිරුඩින්(පාරිභා) [නා.ප්‍ර.] ලේ කැටිගැසීමේ තත්ත්වය වැළැක්වීම සඳහා කූඩැල්ලාගේ කෙළවල තිබෙන රසායනික කොටසක නාමය.
හිරුපිත්[නා.ප්‍ර.] යමරජ.
හිරුස්වාරය[නා.] තද හිරු රශ්මිය නිසා සෑදෙන ස්නායු රෝගයක්.
හිලව් දෝෂ[නා.ප්‍ර.] ගිණුමක ඇතිවන අඩුපාඩු වෙනත් ගිණුමක අඩුපාඩුවලට හිලව්වීමේ වැරැද්ද.
හිලව් පොලිය(පාරිහා) [නා.] වන්දියක් වසයෙන් ගෙවන පොළිය.
හිලවුව, හිලව්ව[නා.] යමක් වෙනුවට දෙන හෝ කරන දෙය ; වෙනුවට කිරීමෙන් හෝ දීමෙන් අඩුව පියවා දැමීම.
හිල් කටුව(පාරිභා.) [නා.] හිල් විදින කටුව.
හිවනවා[ක්‍රි.] 1. මහනවා. 2. විහිදුවනවා.
හිවලා[නා.] බල්ලාට සමාන පෙනුමක් ඇති ක්ෂීරපායී ගණයට අයත් කැලෑවල වසන සතෙක් ; කැණහිලා.
හිවි[වි.] උස් වූ ; විශාල ; ව්‍යාප්ත. [නා.ප්‍ර.] 1. උස. 2. නැගීම. 3. සිවිය ; සිවිඩ්ඩ.
හිස[නා.] 1. ඔළුව ; ඉස. 2. ඉහළ ; කෙළවර ; මුදුන.
හිස නමනවා[ක්‍රි.] 1. හිස ඉදිරියට පහත් කරනවා ; ආචාර වසයෙන් හිස පහත් කරනවා. 2. කෙනකුගේ අවවාදයකට හෝ මතයකට ගරු කරනවා.
හිසගසා දමනවා[ක්‍රි.] හිස සිඳ දමනවා.
හිසමුඩු[වි.] කෙස් නැති ; තට්ටය ගෑ.
හිස්[වි.] කිසිවක් නැති ; ශූන්‍ය ; පුහු.
හිස් කබල[නා.] ඔළු කටුව ; ඉස් කබල.
හිස් කසුව[නා.] හිස වසා බඳින තලප්පාව.
හිස් කෙළිය[නා.] ඉදිරියෙහි ගමන් කරන්නාගේ හිස පේන තෙක් මානය.
හිස් කේතුව(පාරිභා.) [නා.] ඇතුළත කුහර සහිත වූ කේතුව.
හිස් පිටසන(පාරිභා.) [නා.] චෙක්පතක හෝ විනිමය බිල්පතක පසුපස සටහනක් හෝ අත්සනක් නොමැති වීම.
හිස්ටීරියාව(පාරිභා.) [නා.] ස්නායු පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය අවුල්වීම හේතුකොට ගෙන විශේෂයෙන් ම කාන්තාවන්ට වැළඳෙන සන්නි රෝග විශේෂයක්.
හිස්දොර[නා.] නිදාගන්නා විට හිස තබන පැත්ත ; ඉහ අද්දර.
හිස්මුල[නා.] හිස් මොළය ; මත්ථලුංගය.
හිස්වෙනවා[ක්‍රි.] 1. කිසිවක් නොමැති වෙනවා ; ශූන්‍ය වෙනවා. 2. අවලංගු වෙනවා ; වටිනාකමක් නැති වෙනවා.
හී[නා.ප්‍ර.] 1. ඊය ; ඊතලය. 2. නගුලෙන් කුඹුරේ පස් පෙරළීම ; සීසෑම. 3. නගුලට කැපී යන පාර. 4. සිංහයා. 5. මුගුර ; දණ්ඩ.
හී අතුරු[නා.ප්‍ර.] සී සාන විට නගුලට කැපී යන කොටස.
හී අළු[නා.ප්‍ර.] ඊතල ඇද ඇරීමට යොදා ගන්නා ගස් දෙබලයක් වැනි දෙය.
හී කට්ටුව[නා.] හී මිටිය ; හියවුර.
හී කවුළුව[නා.] සීමැදුර ; උඩු මහලේ ජනේලය.
හී පගිලිය[නා.] ඊ දැත්ත ; ශරයෙහි පසු කෙළවරෙහි දුනුදියට යාවන තැන ; ශරපුංඛය.
හීගිය[වි.] අඩු වී ගිය ; හීන වූ ; ක්ෂය වූ.
හීදඬු[නා.ප්‍ර.] ඊගස ; ඊය ; ඊතලය.
හීදන්[නා.ප්‍ර.] අතීසාර රෝගීන්ගේ මළ සමග පහවන සෙම වැනි ද්‍රවය ; සීදන්.
හීන[වි.] ළාමක ; පහත් ; අඩු ; අධම ; උසස් නොවන ; ප්‍රණීත නොවන.
හීන අධ්‍යාශය[නා.] පහත් අදහස ; පහත් සිතිවිල්ල.
හීන ආයු[වි.] ආයුෂ අඩු ; මන්දායුෂ්ක.
හීන කර්මය[නා.] පහත් ක්‍රියාව ; අවමන් කරන ක්‍රියාව.
හීන කාලය[නා.] මඳ කාලය ; අඩු කාලය.
හීන කුලය[නා.] පහත් කුලය ; අඩු කුලය.
හීන කුලීකයා[නා.] පහත් යැයි සම්මත කුලයේ පුද්ගලයා ; අඩු කුලයට අයත් තැනැත්තා.
හීන ගාන්ධර්වයා[නා.] දේවතා කොට්ඨාසයකට අයත් කෙනෙක් ; උසස් නොවූ දේව කොට්ඨාසයට අයත් තැනැත්තා.
හීන ගොත්[නා.ප්‍ර.] පහත් ගෝත්‍රය ; පහත් යැයි සම්මත ජාතිය.
හීන ජන්මය[නා.] පහත් යැයි සම්මත කුලයක ලබන උපත.
හීන ජාතිය[නා.] පහත් යයි සම්මත කුලය.
හීන බුද්ධික[වි.] බුද්ධියෙන් අඩු.
හීන සත්වයා[නා.] බලු, කපුටු ආදී පහත් සත්වයා ; නීච සත්වයා.
හීනතාව[නා.] අඩු බව ; ඌන බව.
හීනයානය[නා.] ශ්‍රාවක යානයෙන් නිවන අවබෝධ කර ගැනීම දර්ශනය කොට ගත් මුල් බුදු සමය ; ස්ථවිර වාදය ; ථේරවාදය.
හීනාධි මුක්තික[නා.ප්‍ර.] ළාමක අදහස් ඇත්තා ; පහත් සිතුවිලි ඇති පුද්ගලයා.
හීපස[නා.ප්‍ර.] හී පහක් ඇති තැනැත්තා ; අනංගයා.
හීබ්‍රෑ[නා.ප්‍ර.] 1. පුරාණ පලස්තීනයේ විසූ සෙමිටික් ජන වර්ගයට අයත් වූ පිරිස. 2. ඔවුන්ගේත්, ඔවුන්ගෙන් පැවත එන යුදෙව්වන්ගේත්, වර්තමාන ඊශ්‍රායල් රාජ්‍යයේත් ව්‍යවහාර භාෂාව ; හේබ්‍රෙව්.
හීය[නා.] 1. ඊතලය ; සරය. 2. සී සෑම.
හීරුකයා[නා.] 1. බියවන්නා ; බියසුල්ලා ; තැති ගැනෙන්නා. 2. වලහා. 3. බස්සා ; බකමූණා.
හුඹස[නා.] ඇතුළත කුහර සිටින සේ වේයන් පස් හා වැලිවලින් ගොඩ නගන ස්තූපයක ආකාර වේගුල ; තුඹස.
හුඹස් බිය[නා.] අස්ථාන බිය ; බොරු බය.
හුයනවා[ක්‍රි.] 1. උයනවා බ. 2. ලෙලි ගහනවා ; පොතු අරිනවා ; පාහිනවා.
හුරතල්[වි.] සුරතල් ; ළද බොළඳ.
හුරු වෙනවා[ක්‍රි.] 1. පුරුදු වෙනවා ; පළපුරුද්ද ලබාගන්නවා ; අභ්‍යාසය ලබනවා ; පුරුද්ද ඇති කරගන්නවා. 2. (කිසියම් දෙයකට හෝ පුරුද්දකට) ඇබ්බැහි වෙනවා ; පෙලඹෙනවා.
හුරුබුහුටිසුරුබුහුටි බ.
හුරුල්ල[නා.] යමකුට ගෞරව පිණිස දෙන, එක මත එක තැබූ බුලත් හතළිසකින් යුත් බුලත් අත.
හුරුල්ලා[නා.] අගල් 10ක් පමණ දිගට වැඩෙන කරදිය මත්ස්‍යයෙක්.
හුරුලු දෙනවා[ක්‍රි.] මඟුල් පෝරු චාරිත්‍රයෙහි අංගයක් වශයෙන් මනාලිය සහ මනාලයා දෙමාපිය වැඩිහිටි ආදීන් වෙත බුලත් දී සමුගන්නවා.
හුල[නා.] 1. උල. 2. ඇස්වලින් නිකුත්වන අපද්‍රව්‍ය විශේෂයක් ; තබ. 3. පාන්කඩ පරඬැල් ආදියෙන් සාදා ගැනෙන ලොකු ප්‍රමාණයේ පන්දම ; හුලු අත්ත ; උල්කාව.
හුලභ[නා.] පැත්ත ; කොන ; කෙළවර.
හුලවාලියා[නා.] රොඩී ජන කණ්ඩායමක හෝ රොඩී ගමක ප්‍රධානයා.
හුල්[නා.ප්‍ර.] 1. උල. 2. හුළ ; පන්දම. 3. කුහුල ; කුතුහලය. 4. උකුල. 5. කුල්ල.
හුල්දිය[නා.] පොළොව අභ්‍යන්තරයෙන් උනා මතුවන ජලය ; උල්පත් වතුර ; උල් දිය.
හුල්මස්[නා.ප්‍ර.] උල්වල ගසා ගින්නට අල්ලා පුළුස්සා ගනු ලැබූ මාංසය ; පලහන ලද මස් ; බදින ලද මස්.
හුල්වඩු[නා.ප්‍ර.] බට පතුරු, වේවැල් ආදියෙන් වට්ටි පෙට්ටි ආදී උපකරණ සාදන්නා.
හුලැසි, හුළැසි[වි.] ආශාවෙන් පිරුණු ; ලෝබ ; ලොල්.
හුලෑටි(කථා.) [වි.] කෙට්ටු ; කේඩෑරි ; කෘශ.
හුලුදෑව[නා.] රෙදි වියන යන්ත්‍රයෙහි නූල් එතෙන බිරලුව ; නූල් පන්දුව.
හුවනවා[ක්‍රි.] 1. ඔසොවනවා ; මතුකොට පෙන්වනවා. 2. පමණට වඩා වර්ණනාවට භාජන කරනවා ; අතිශයෝක්තියෙන් ප්‍රශංසා කරනවා. 3. දමනවා ; බහාලනවා ; රුවනවා ; ඇතුළු කරනවා. 4. දිරි දෙනවා ; අනුබල දෙනවා. 5. සවන් දෙනවා.
හුවමාරුව[නා.] යමක් දී ඒ වෙනුවට යමක් ගැනීම ; උනුන් සතු දේ මාරුකර ගැනීම ; ගනුදෙනුව.
හුස්[නා.ප්‍ර.] බිරිඳගේ හෝ සැමියාගේ මව ; නැන්දම්මා. [වි.] උස ඇති.
හුස්ම[නා.] සිරුරේ ක්‍රියාකාරිත්වය ඇති කෙරෙන ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස වාතය.
හුසු[වි.] 1. කෙටි ; හැකිළුණු ; සංක්ෂිප්ත. 2. උචිත ; සුදුසු. [නා.ප්‍ර.] 1. හිස. 2. පිසන ලද ව්‍යංජනය.
හුහුල්ලනවා[ක්‍රි.] (කථා.) දුකෙන්, කණගාටුවෙන් සුසුම් හෙළනවා.
හුළං කුකුළා[නා.] සුළං හමන දිසාව දක්වන පරිද්දෙන් වහලක් හෝ කණුවක් මත සවි කරන ලද කුකුළකුගේ හැඩයක් ඇති ඊ තලයකින් යුක්ත උපකරණයක්.
හුළං බහිනවා[ක්‍රි.] 1. හුළං පුරවන ලද ටියුබ් බැලුන් ආදියෙන් හුළං පීඩනය අඩුවෙනවා. 2. (කෝපය, එඩිය වැනි) චිත්තාවේගයක් තුනී වෙනවා ; සිතේ තද ගතිය අඩු වෙනවා.
හුළු කැන්[නා.ප්‍ර.] බත් ඇට බහුලව තිබෙන සේ සහලින් පිසින ලද කැඳ ; යාගු.
හුළු කොටනවා[ක්‍රි.] හුළු එළියෙන් රාත්‍රියේ මසුන් කොටා මරනවා.
හුළු දඹුව[නා.] හුළු අත්තෙන් පිලිස්සී වැටෙන කොටස්.
හූ[නා.ප්‍ර.] 1. හුය. 2. සූපය. 3. හූව.
හූණා, හූනාසුහුණා බ.
හූනියම[නා.] මන්ත්‍ර බලයෙන් කරන විපත්තිය ; කොඩිවිනය.
හූමිටි(කථා) [නා.ප්‍ර.] ප්‍රතිවචනය ; ඇහුම්කන් දෙන බව හෝ පිළිගන්නා බව හෝ හඟවමින් ‘එහෙම යි !’ ආදි වශයෙන් නගන ප්‍රතිචාරය.
හූය[නා.] නූල.
හූරනවා[ක්‍රි.] සූරනවා බ.
හූරා[නා.] 1. බිරියගේ සොහොයුරා ; සොහොයුරියගේ සැමියා ; මාමාගේ හෝ නැන්දනියගේ පුතා ; මස්සිනා. 2. ඌරා ; සූකරයා.
හූරා කනවා[ක්‍රි.] 1. බඳුන්වල ආහාර ටිකක්වත් ඉතිරි නොකර ම අනුභව කරනවා. 2. ශ්‍රමයට සරිලන වැටුපක් නොගෙවා වැඩ ගන්නවා. 3. අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් තමනට නතු රටවල් දුබල බවට පත් කරමින් අයුතු ලාභ ලබනවා.
හූව[නා.] අවධානය යොමු කිරිමේ නොහොත් අප්‍රසාදය පළ කිරීමේ මාධ්‍යයක් වශයෙන් නංවන ‘හූ’ යන උස් හඬ.
හූවට[නා.ප්‍ර.] නූල් බෝලය ; නූල් පන්දුව.
හූවැටිය[නා.] නූල් කැරැල්ල.
හෘත් ඇලිය[නා.] හෘදයේ කොටසක්.
හෘත් කපාටය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය වස්තුවේ කර්ණිකාවලට ලේ ගලා ඒම වළක්වන නාලය.
හෘත් මාංශය[නා.] හදවත ; හෘදය වස්තුව.
හෘත්පටල ප්‍රදාහය(වෛද්‍ය.) [නා.] හෘදය රෝගයක් ; හෘදය වැසී තිබෙන සිවියේ ඇති වන දැවිල්ල.
හෘත්පටලය[නා.] හෘදය වස්තුව ආවරණය වී තිබෙන දෙපටකින් යුක්ත සිවිය.
හෘත්සනාල[නා.ප්‍ර.] හෘදය හා සම්බන්ධ ලේ නහර.
හෘදය[නා.] හදවත ; හෘදය වස්තුව.
හෘදය සාක්ෂිය[නා.] යුක්තිය අයුක්තිය හෝ වැරදි නිවැරදි බව පිළිබඳව තම සිත පත්ලෙන් එන අකුටිල හැඟීම.
හෘදයංගම[වි.] සිතට වදින්නා වූ ; අවංක ; හදවතින් ම නැඟ එන.
හෘදයාබාධය[නා.] රුධිර ධාවනය පිළිබඳ හෘදයේ ඇති වන අමාරුව.
හෘද් රජ්ජු(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] පේශිමය කෙඳි ; පටක රැහැන්.
හෘද් විරතිය(පාරිභා.) [නා.] හෘදය ක්‍රියා විරහිත වීම.
හෘද් විසර්ජිතය(පාරිභා.) [නා.] හෘදයෙන් රුධිරය පිට කිරීම.
හෘශෝථය[නා.] හෘදයේ වතුර එකතු වීම ස්වභාව කොට ඇති රෝගයක්.
හෘෂ්ට[වි.] සතුටට පත් වූ ; ප්‍රීතියට පැමිණි.
හෙක්ටෙයාරය[නා.] වර්ග මීටර් 10,000ක හෙවත් අක්කර 2.47ක ප්‍රදේශ ප්‍රමාණය.
හෙක්ටො[අව්‍ය.] සිය ගුණය දක්වන තත්සම උපසර්ගයක්.
හෙක්ටොග්රෑමය[නා.] ග්රෑම් සියය ; කිලෝග්‍රෑමයකින් දහයෙන් පංගුව.
හෙක්ටෝ මීටරය[නා.] මීටර් සියයක දුර ප්‍රමාණය ; කිලෝ මීටරයකින් දහයෙන් පංගුව ; සැතපුම් 0.0621 ක දුර.
හෙට්ටුව[නා.] 1. බඩුවක් මිලයට ගැනීමේ දී විකුණන්නා සමඟ මිල අඩු කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඇති වන කතාබහ ; කේවල කිරීම. 2. කරදරය ; හිරිහැරය.
හෙණ ගහනවා[ක්‍රි.] 1. අකුණු ගහනවා ; අසනි පතිත වෙනවා. 2. මහා විපත් සිදුවෙනවා.
හෙණය[නා.] 1. අකුණ ; සෙණය ; අසනිය. 2. බලාපොරොත්තු නැති විපත.
හෙණ්ඩුව[නා.] ඇතුන් පාලනය කරන මෙවලම ; අකුස්ස ; අංකුසය.
හෙද[වි.] රෝගියකුට උපස්ථාන කිරීම පිළිබඳ ; ලෙඩුන්ට උවටැනෙහි යෙදෙන ; සාත්තු කිරීම සම්බන්ධ.
හෙදකම[නා.] රෝගීන්ට ඇප උපස්ථාන කිරීමේ කාර්යය ; සාත්තු සේවය.
හෙදි දහම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] හෙදකම සම්බන්ධ ආචාර විද්‍යාව.
හෙදිය[නා.] රෝගීන්ට ඇප උපස්ථාන කිරීමට පුහුණුවක් ලබා ඇති තැනැත්තිය ; සාත්තු සේවිකාව ; උපස්ථායිකාව.
හෙප්පුව[නා.] 1. ස්වර්ණාභරණ ආදිය තැන්පත් කිරීම සඳහා කලාත්මකව සකස් කළ කුඩා පෙට්ටිය ; සේප්පුව ; මංජුසාව. 2. බුලත් විටට අවශ්‍ය දේ තැන්පත් කිරීමට ගැනෙන (ආධාරකයක් සහිත) කවාකාර තැටිය ; ඉලත්තට්ටුව.
හෙබ[නා.] ගල් තලාවක නොහොත් ගල්ගෙඩි අතරේ පිහිටි පොකුණ.
හෙබයාස් කෝපුස්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] සිර අඩස්සියේ හෝ අවහිරයක සිටින තැනැත්තකු උසාවියට ඉදිරිපත් කළ යුතු යැයි ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් කෙරෙන නියෝගය ; ඇඟ දැක්වීම.
හෙබ්‍රෙව්[නා.ප්‍ර.] හීබ්‍රෑ බ.
හෙබි[වි.] ශෝභමාන ; බබළන ; අලංකාර.
හෙම්[නා.ප්‍ර.] රත්රන් ; කණක ; ස්වර්ණ.
හෙම්දම[නා.] රන් දම්වැල.
හෙම්බත්[වි.] ඉතා දැඩි වෙහෙසට පත්.
හෙම්බිරිස්සාව[නා.] උගුර හා නාසය ආශ්‍රිත සෙම් රෝගයක් ; සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව.
හෙමොපීලියාව(පාරිභා.) [නා.] ලේ කැටි ගැසීමේ ශක්ති හීනතා සහිත රෝගය.
හෙය[නා.ප්‍ර.] 1. ඒ දණ්ඩ ; පාලම.
2. හේතුව ; කාරණය.
හෙර[නා.] සොරකමෙහි යෙදෙන ස්ත්‍රිය ; හොරකම් කරන්නිය ; චෞරිය.
හෙරණ[නා.] සාමණේර භික්ෂුව ; උපසම්පදා නොවූ භික්ෂුව.
හෙරලි[නා.ප්‍ර.] කොස්.
හෙරොයින්(පාරිභ්‍ය) [නා.ප්‍ර.] මෝෆීන් ඇසිටිලීකරණයෙන් සාදන මත් ද්‍රව්‍යය.
හෙල[නා.ප්‍ර.] 1. කඳු ගැටය ; මිටි කන්ද.
1. ප්‍රපාතය ; දළ බෑවුම.
3. සුදු.
4. ඇතිරිල්ල.
හෙලනික්[නා.ප්‍ර.] ග්‍රීක භාෂා පවුල හඳුන්වන නම.
හෙල්මැලි[නා.ප්‍ර.] 1. ජලජ පුෂ්ප විශේෂයක් ; උපුල්මල්. 2. සුදුපාට.
හෙලා දකිතවා, හෙළා දකිතවා[ක්‍රි.] පහත් කොට සලකනවා ; අවනම්බු කරනවා ; අවතක්සේරු කරනවා.
හෙලික්සතාව(පාරිභා.) [නා.] සර්පිලාකාර හැඩය ඇති බව.
හෙලික්සය, හෙලික්සිය(පාරිභා.) [නා.] කම්බියක් කවාකාර සිලින්ඩරයක් වටේ එතූ විට ලැබෙන හැඩය ; සර්පිලය ; කුණ්ඩලය.
හෙලිකොප්ටරය[නා.] ගගන යාත්‍රා විශේෂයක් ; සිරස් තලයක කැරකෙන භ්‍රමකයක අනුසාරයෙන් ලම්බකව සේ ම තිරස්ව ගමන් කළ හැකි වූ ද ගුවනේ එක තැන රැඳී සිටිය හැකි වූ ද පියාපත් රහිත වූ ද අහස් යානයක්.
හෙළ අටුවා[නා.ප්‍ර.] අනුරාධපුර සමයේ මහා විහාරීය භික්ෂූන් විසින් ලියන ලදැයි සැලකෙන අටුවා ග්‍රන්ථ ; එනම් පාලි අට්ඨකථාවල සිංහල පරිවර්තන.
හෙළදිව[නා.] සිංහල ද්විපය ; ලක්දිව.
හෙළනවා[ක්‍රි.] උසක සිට පහතට දමනවා ; බිමට දමනවා.
හෙළපියුම[නා.] සුදු නෙළුම් ; හෙල්මැලි ; හෙළැඹුල්.
හෙළහවුල[නා.] හෙළ බසේ දියුණුව සඳහා ක්‍රියා කිරිම පරමාර්ථ කොටගෙන මුනිදාස කුමාරතුංග පඬිවරයාගේ මූලිකත්වයෙන් ආරම්භ කරන ලද සංවිධානය.
හෙළි[නා.ප්‍ර.] 1. එළිමහන ; අංගනය. 2. එළිය ආලෝකය. 3. අනාවරණය කිරිම. 4. පිරිසිදු කිරිම.
හෙළිදරව්ව[නා.] සැඟවුණ යමක් අනාවරණය කිරීම.
හෙළිපෙහෙළි[නා.ප්‍ර.] වැසී තිබෙන දෙයක් ඉවත් කිරිම ; යමක් හෙළිදරව් කිරිම.
හෙළු[නා.ප්‍ර.] 1. සිංහල ; හෙළ. 2. නග්න ; නිර්වස්ත්‍ර. 3. එළු.
හේත්තු මූට්ටුව(පාරිභා) [නා.] ලෝහ පතුරු දෙකක් එකට් හේත්තු කර පෑස්සීමේ දී ඇතිවන මූට්ටුව.
හේත්තු වෙල්ඩිම(පාරිභා) [නා.] සමාත කැපුම් සහිත ලෝහ කැලි දෙකක් මතාව හේත්තු වන සේ පිටතින් උණු වෙන්ට හොඳි පැස්සීම.
හේත්තුව[නා.] 1. (පාරිභා) ලෝහ දැව ආදි කොටස් දෙකක කෙළවරවල් ඇලයට සිටින සේ කැපීමෙන්, ඒවා එකිනෙකට මනා ව ගැළපී තද වී පැවතීම. 2. යම් අයකුට හෝ යම් දෙයකට බරවී, ආධාර කරගෙන හෝ ස්පර්ශව පවතින තත්ත්වය.
හේතු විද්‍යාව(පාරිභා) [නා.] රෝග නිදානය උගන්වන විද්‍යාව.
හේතුකර්තෘ[නා.ප්‍ර.] (ව්‍යාක.) වාක්‍යය ක්‍රියාව තමන් නොකර, අනුන් ලවා කරවන්නා ; ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාවක් සහිත වාක්‍යයේ පළමු කර්තෘ.
හේතුප්‍රත්‍යය[නා.ප්‍ර.] (අභි) චිත්ත චෛතසික ධර්ම ඇතිවීමට හා පැවැත්මට හේතු වශයෙන් උපකාර වන ධර්මය.
හේතුඵල නියාමය[නා.] (අභි.) හේතුඵල ධර්ම පිළිබඳ නියමිත පිළිවෙළ ; හේතු ප්‍රත්‍යය වාදය ; පටිච්ච සමුප්පාදය.
හේතුව[නා.] 1. ක්‍රියා සිද්ධියක ආරම්භය ඇතිවීමට මූල සාධක වූ තත්ත්වය ; කාර්යය කාරණය ආදිය ; නිමිත්ත ; නිදානය. 2. පින ; වාසනාව ; භාග්‍යය ; පූර්ව වාසනාව.
හේන[නා.] වියළි හා ශුෂ්ක දේශගුණික කලාපවල, කෙටි වර්ෂා සමය තුළ දී ඒ ජලයෙන් ගොවිතැන් කරනු සඳහා කැලෑ කපා පුළුස්සා සකස්කර ගන්නා භුමි භාගය.
හේන් ගොවිතැන[නා.] කැලෑ කපා සකස් කරගත් භූමියක ඉරිඟු, කුරක්කත්, තණහාල්, මෙනේරි ආදි කටුසර බෝග ආශ්‍රිතව කරනු ලබන ගොඩ ගොවිතැත.
හේමන්තය[නා.] ගිම්හානයෙන් පසු ව, උණුසුම අඩු වෙමින් ද ඇතැම් ශාකවල පත් හැළෙමිත් ද හිම පතන ආරම්භ වෙමින් ද පවතින කාලය ; උඳුවප් හා දුරුතු මාස මෙම කාලයට අයත් වේ.
හේමලයා[නා.] 1. රත්රන් කර්මාන්තයේ යෙදෙන්නා ; රන්කරුවා. 2. (කථා.) ඡායාව ; සෙවණැල්ල.
හේරිය[නා.] වාද්‍ය භාණ්ඩයක් වන බෙරය.
හේරිවාදක[වි.] බෙර වයන ; බෙර වාදනය කරන. [නා.ප්‍ර.] යුද කටයුතු තොවිල්-පවිල්, ආදියෙහි බෙර වැයීම් කරන අය අයත් වන කුලය.
හේලයිඩ, හේලයිඩ්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ෆ්ලුවෝරයිඩ්, ක්ලෝරයිඩ්, බ්රෝමයිඩ් සහ අයඩයිඩ් අඩංගු රසායනික සංයෝගයක්.
හේලිගේ ධූමකේතුව[නා.] සාමාන්‍යයෙන් වර්ෂ 76 කට වරක් පොළොවට දර්ශනය වන ප්‍රකට වල්ගා තරුවක නාමය.
හේලියෝග්‍රාෆය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යතාපය පිළිබඳව විස්තර විදහා දක්වන සටහන ; සූර්යතාප දර්ශකය.
හේලියෝමීටරය(පාරිභා.) [නා.] සූර්යතාපය මනින උපකරණය.
හේලිස්ථාපය(පාරිභා.) [නා.] හිරු පිළිබඳව හැදෑරීමට හෝ සංඥා දීමට හෝ සූර්යාලෝක කදම්බයක් නොවෙනස් වන දිශාවකට පරාවර්තනය කරන්නා වූ ආකාශ උපකරණය.
හේවා[වි.] යුද හමුදා කටයුතු හා සම්බන්ධ. [නා.ප්‍ර.] සිංහල පෙළපත් නාමයක්.
හේවා පන්නය[නා.] සන්නද්ධ යුද්ධ භට කණ්ඩායම ; සන්නද්ධ සෙබළ මුළුව.
හේවායා[නා.] යුද්ධ භටයා ; යුද සෙබළා.
හේවිසිය[නා.] බෙර, දවුල්, තම්මැට්ටම්, තාලම්පට, හොරණෑව, ගෙජ්ජිය යන සයාකාර නෘත්‍ය භාණ්ඩ වාදනයෙන් එකවිට නැගෙන තූර්ය නාදය.
හොකරය(කථා.) [නා.] 1. මාළු ඇල්ලීම සඳහා ඉරටුවලින් සාදාගනු ලබන පැසක් වැනි ධීවර ආම්පන්නයක් ; ඉරටිය. 2. දිය පහරක් ගලා යන පර්වත කුහරය ; දෙබුක්කාව.
හොක්ක[නා.] (කථා.) මුහුණේ කට ; දෙපස ප්‍රදේශය ; හක්ක ; හනුව.
හොටය[නා.] පක්ෂියාගේ උල්කට, තුඩ ; තුණ්ඩය ; චංචුව.
හොටිය[නා.] තරමක දිග මිටක් සහිත, ඇනීමෙන් පහරදීමට හැකි කඩුවක් හා සමාන ආයුධයක් ; සිරිය ; සත්තිය ; කිරිච්චිය.
හොඬය[නා.] 1. හස්තියෙකු ස්වකීය අත වශයෙන් ද නහය වශයෙන් ද භාවිත කරන ශරීර පූර්වාංගය ; හොඬවැල. 2. (පාරිභා.) ඇතැම් කෘමීන්ගේ චූෂක මුඛ උපාංගය ; ශුණ්ඩාව.
හොත් පිළිමය[නා.] සැතපෙන ඉරියවුවෙන් යුත් ප්‍රතිමාව ; ඔත් පිළිමය.
හොද්ද[නා.] ආහාර පොඟවා ගැනීමට හෝ ආහාර සමඟ ගැනීමට හෝ පොල්කිරි, තුනපහ කුඩු ආදී ද්‍රව්‍ය යොදා සාදාගනු ලබන ද්‍රව සූපය ; ව්‍යඤ්ජනයක ද්‍රව කොටස.
හොඳ[වි.] යහපත් ; ශුභ. [නා.ප්‍ර.] යහපත ; පින ; කුසලය.
හොඳ සිහිය[නා.] විකෘති නොවූ ස්මෘතිය ; යහපත් මතකය ; විපරිත නොවූ මනස; සම්මා සතිය.
හොඳාකාර[ක්‍රි.වි.] හොඳ හැටි ; මනා ලෙස ; මැනවින්.
හොබන[වි.] ශෝභන ; බබළන ; දිලිසෙන ; අලංකාර කරන.
හොබනවා[ක්‍රි.] 1. ශෝභමාන කරනවා ; දිලිසෙන්නට සලස්වනවා. 2. ඔබනවා ; කාවද්දනවා.
හොම්බ[නා.] සිවුපාවකුගේ, ප්‍රධාන වශයෙන් කට සහ නහය යන අංග ඇතුළත් පෙදෙස.
හොරගල් අහුලනවා[ක්‍රි.] යමක් නොකර, කරන බව අඟවනවා ; කපටිකමක් කිරීමට මාන බලනවා.
හොරාසොරා බ.
හොරි[නා.ප්‍ර.] ස්පර්ශයෙන් බෝවෙන, පරපෝෂිත කීඩෑවකු නිසා සමෙහි හටගන්නා පළු.
හොරියා(පාරිභා.) [නා.] ජල්ලි ගොඩක් වැනි සලිල ශරීරයක් ඇති මුහුදු සීලෝමාන්ත්‍රධර ජීවියෙක් ; ජල්ලියා.
හොරොව් වෑල්වය(පාරිභා.) [නා.] ජලය එක් දිශාවකට පමණක් ගලා යා හැකි වන සේ ක්‍රියා කළ හැකි වෑල්වය.
හොල්මන[නා.] හදිසියෙන් අහසෙහි හෝ ඇස් හමුවෙහි දෘශ්‍යමාන දෙය ; අවතාරය.
හොල්මියම්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] ලෝහමය මූල ද්‍රව්‍යයක්.
හොස්ස[නා.] 1. මුහුණේ මුව වටා කොටස ; හොම්ඛ. 2. ඉසව්ව.
හෝ මැස්සා[නා.] (පාරිභා.) පලතුරු වර්ගවලට හානිකරන ඕරොසොගිලා ගණයට අයත් මැස්සෙක්.
හෝටලය[නා.] මුදල් ගෙවීමෙන් ආහාර පාන, නවාතැන් පහසුකම්, විවේකය, විනෝදය ආදිය ලබාගත හැකි පොදු ස්ථානය.
හෝඩිය[නා.] 1. භාෂාවක අක්ෂර මාලාව. 2. ප්‍රාථමික පාසලක පහළම ශ්‍රේණිය. 3. භාෂාවක මූලික ඉගැන්වීම් ඇතුළත් කෘතය.
හෝඩුවාව[නා.] යමක් පිළිබඳ තීරණයකට එළඹීම සඳහා තුඩු දෙන කරුණ ; තොරතුර ; ආරංචිය ; ඉඟිය.
හෝන්දුමාන්දුව[නා.] සෝන්දුමාන්දුව බ.
හෝනා[වි.] 1. හාන්සි වී සිටින ; ඇල ගැසී සිටින. 2. නිදන ; නිදාගන්නා ; සයනය කරන.
හෝපලු[නා.ප්‍ර.] ශාක විශේෂයක් ; අශෝක.
හෝමෝනය(පාරිභා.) [නා.] ශාක හෝ සත්ව හෝ දේහවල නිපදවෙන විවිධ අවයව උත්තේජන කරන ශ්‍රාවයක්.
හෝමෝසැපියන්, හෝමෝසේපියන්(පාරිභා.) [නා.ප්‍ර.] මානවයා අයත් යැයි සැලකෙන සත්ව ගණය.
හෝරා ශාස්ත්‍රය[නා.] ග්‍රහ ගණිත ශාස්ත්‍රය ; ජ්‍යෝතිෂය.
හෝරායතුර, හෝරායන්ත්‍රය[නා.] වේලාව දක්වන උපකරණය ; ඔර්ලෝසුව.
හෝරාව[නා.] විනාඩි හැටක කාලය ; සිංහල පැය දෙකහමාරක කාලය ; පැය.
හෝවග[නා.] දූෂිත සිතකින් ඊර්ෂ්‍යා සහගතව සුසුම්ලෑම නිසා යම් තැනැත්තකුට නොහොත් වස්තුවකට සිදු වෙතැයි සැලකෙන විපත ; හානිය.
හෝවැළ[නා.] ගංගා ඉවුර ; නදී තටය.
හෝවිල්ල[නා.] උන්චිල්ලාව ; ඕවිල්ල.
හෝස්ට් කුට්ටිය(පාරිභා.) [නා.] අවට ඇති බිම් කොටස් ගිලා බසිද්දීත් එසේ නැතිනම් කඳු බවට හැරෙද්දීත් වෙනසක් නොවී එසේම පවතින පොළොවේ පංශු කදම්බය.
ළ1.සිංහල හෝඩියේ අවසාන අක්ෂරය ; මුර්ධජ ; ඝෝෂාක්ෂරය ; අල්ප ප්‍රාණාක්ෂරය ; අන්තඃස්ථාක්ෂරය. 2. [නා.ප්‍ර.] හදවත ; ළය. [වි.] ළපටි ; ළා; තරුණ ; ළාමක
ළං[වි.] දුර නොවූ ; ආසන්න ; සමීප.
ළගන්නා[වි.] සිත් අදින ; සිත් ඇදගන්නා ; මනහර ; ආකර්ෂණීය.
ළතැවිල්ල[නා.] හදවත තැවීම ; සිත දුකින් තැවීම ; චිත්ත සංතාපය.
ළතෙත්[වි.] හද කරුණාවෙන් තෙත් වූ ; මොළොක් හදවතක් ඇති ; කාරුණික.
ළතෝනිය[නා.] ශෝක විලාපය ; දුක් අඳෝනාව ; දුක ප්‍රකාශ කරමින් හැඬීම.
ළද[වි.] තරුණ ; බාල ; නොමේරූ ; ළපටි.
ළදරු[වි.] ළාබාල ; ළපටි ; බිලිඳු.
ළදරු පාසල[නා.] ළදරු අධ්‍යාපනයටම සීමා වූ පාසල.- දරුවකු සාමාන්‍ය (ප්‍රාථමික) පාසලකට යැවීමට පෙර යවන පාසල ; පෙර පාසල.
ළදරුවා[නා.] ළාබාල දරුවා ; බිලිඳා ; දාරකයා.
ළදැරිය[නා.] කුඩා දැරිය ; කන්‍යාව ; බාලිකාව.
ළඳ[නා.ප්‍ර.] කාන්තාව ; ස්ත්‍රිය ; ලිය.
ළඳ බොළඳ[වි.] වයසින් අඩු ; ළාබාල ; සියුමැලි ; ළපටි ; මුහුකුරා නොගිය.
ළපැත්ත, ළැපැත්ත[නා.] පපුව ; ළය ; හෘදය ප්‍රදේශය.
ළබැඳියාව[නා.] හදින් බැඳුණු බව ; හිතවත්කම ; මිත්‍රත්වය ; යහළුකම.
ළමන්දු[නා.ප්‍ර.] මාතාව ; මව ; අම්මා.
ළමයා[නා.] ළදරු වියෙහි සිටින්නා ; තරුණ බවට නොපැමිණි තැනැත්තා ; දරුවා.
ළමා උද්‍යානය[නා.] ළමයින්ගේ විනෝදය සහ අධ්‍යාපනය සඳහා වෙන් වුණු උයන.
ළමා නිවාසය[නා.] මව්පියන් හෝ හදා වඩා ගැනීමට අන් කවරකුවත් නැති බාල වයස්කාර දරුවන් රැකබලා ගන්නා ස්ථානය ; අනාථ දරු නිවස.
ළමා මෙහෙය[නා.] බාල වයස්කාර ළමයින්ගෙන් ගන්නා වැඩ.
ළමා සාරිය[නා.] ඉණට රැලිපටි ද, ගෙලට මන්තය ද සහිතව අඳින ඇඳුම.
ළමැඩිය, ළැමැඩිය[නා.] ළපැත්ත ; පපුව මැද පෙදෙස.
ළමිස්සී[නා.ප්‍ර.] ළමා වයස ඉක්මවූ දැරිය ; තරුණිය ; යුවතිය.
ළය[නා.] හෘදය ; පපුව.
ළවග, ළැවග[නා.] කැලයේ හටගන්නා ගින්න ; ලැව් ගින්න.
ළවන්[නා.ප්‍ර.] ළපටි තණකොළ.
ළවාග්නිය[නා.] ළවග ; ළැව්ගින්න.
ළසඳ[නා.] පුර පක්ෂයෙහි පෑළවිය දිනයෙහි දක්නට ලැබෙන චන්ද්‍රයා ; නව සඳ.
ළහිරු[නා.ප්‍ර.] උදා හිරු ; උදෑසන හිරු ; පායාගෙන එන සූර්යයා ; බාලාර්කයා.
ෆ්ලෝරිජන්[නා.ප්‍ර.] මල් හටගැනීමට ශාඛාකුර ප්‍රබෝධ කරවන උත්තේජකාරක හෝමෝනයක්.
ෆ්ලෝරින්[නා.ප්‍ර.] යුරෝපීයයන් ඵලක ලංකාවට හඳුන්වා දුන් කාසියක්.
ෆිලිටර් කඩදාසිය[නා.] දියර වර්ග පෙරීම සඳහා යොදාගනු ලබන කඩදාසි.