එ සමයෙහි රජගහනුවර සිටුහුගේ සුහුරුබඩු වූ සැවැත් නුවරැ වැසි සුදත්ත සිටු කිසි කාරියක් සඳහා රජගහ නුවරට පැමිණියේ ය. පෙරැ තමා එහි ආ දවස්වලැ මෙන් නො ව එදා කටයුතු අධික බව ද රජගහ නුවර සිටු හට තමා හා පෙරැ සේ කතා බස් කැර කැර ඉඳීමට එදා කිසි අවකාශ පහසුවක් නැති බව ද සුදත්ත සිටු හට පෙනුණේ ය. “පෙර මෙහි මා ආ විට, අන් මොන කටයුත්තක් වුව ද, ඒ ගැන වැඩිපුර නො සලකා මා හා සතුටු සාමීචි කතා බස් ඇති ව හිඳීම මොහුගේ සිරිත ය. අද එසේ නො කොට වැඩකාරයනට ඒ ඒ කටයුතු නියෝග කරමින් මෙ තෙම හැසිරේ. කිමෙක් ද? මෙහි කුමරකුට අන් තැනෙකින් කුමරියක පාවා ගෙන ඊමෙක් හෝ මෙහි කුමරියක අන් කෙනෙකුට පාවා දීමක් හෝ වන්නේ ද? නැතහොත් මහා පූජෝත්සවයක් ඇති වන්නේ ද? සෙට බලසෙන් සහිත වූ බිම්සර මහ රජුට මෙහි භෝජන සංග්‍රහයෙක් හෝ වන්නේ දැ?”යි අනේපිඬු සිටුහට විතර්කයෙක් විය.
රජගහ නුවර සිටු තෙම වැඩකරුවනට කටයුතු විධාන කොට අවුත් අනාථ පිණ්ඩික සිටුහු හා පිළිසඳර කතා කරන අතර අනේපිඬු සිටු ඒසා මහත් කටයුතු සම්පාදනයකට හේතුව විචාළේ ය. රජගහ නුවර සිටු තමා පසුදාට “බුද්ධ ප්‍රමුඛ සංඝයාට දනට නිමන්ත්‍රණය කැර ඇති බවත් එ බැවින් එය සඳහා කටයුතු පිළියෙල කරවමින් උන් බවත් කීය. “බුද්ධ” යන වචනය කනැ වැටුණු පමණින් විස්මයට පත් සුදත්ත තෙම “ගහපතිය, බුද්ධ යැ යි කියහිදැ?” යි ඇසීය. “එසේ ය, බුද්ධ යැ” යි කියමි යි රජගහ නුවර සිටු කී ය. දෙවෙනි වරත් තෙවෙනි වරත් සුදත්ත සිටු පළමු සේ ම ඇසී ය, දෙවෙනි තුන් වන වාරයන්හිත් රජගහ නුවර සිටු පළමු සේ ම පිළිතුරු දුන. ඉක්බිති සුදත්ත සිටු “ගෘහපතිය, බුද්ධ යන නම පවා ඇසීම දුර්ලභ යි. ඒ බුද්ධෝත්තමයාණන් දකින්නට දැන් යෑ හැකි දැ?” යි ඇසී ය.
“ගෘහපතිය, ඒ බුද්ධෝත්තමයාණන් වහන්සේ දක්නට යෑමට දැන් සුදුසු වේලාව නො වේ, හෙට උදෙන් ම උන් වහන්සේ දක්නට යෑ හැකි යැ” යි රජගහ නුවර සිටු කී ය. ඉන් පසු සුදත්ත තෙම “සෙට ඉතා උදෙන් ඒ බුද්ධෝත්තමයාණන් වහන්සේ දක්නට යන්නෙමි” යි අධිෂ්ඨාන කොට නිදා ගත්තේ රෑ තුන් විටක් ම “පහන් වී ඇතැ” යි සිතා නැගිට්ටේ ය. තෙවෙනි වාරයෙහි නැඟී සිටි හෙතෙම බුදුරජාණන් වහන්සේ දක්නා පිණිස යනුයේ, නුවර පසු කොට සීවක වන දොරට පැමිණියේ ය. ඔහු එහි පැමිණි විට එහි දොර හැරුණේ ය. සීවක වනයටවන් කෙරෙහි ම කලින් වූ ආලෝකය අතුරුදහන් වී මහ කළුවරෙක් වී ය. ඒ දුටු සිටු තැති ගැන්මට, ලොමුදහ ගැන්මට පැමිණියේ ය. එ තැනින් එහා අඩියකුත් නො තබා ආපසු යන්නට අදහස් කෙළේ ය. එ කෙණෙහි ම,
“ලක්ෂයක් ඇතුන්, ලක්ෂයක් අසුන්, ලක්ෂයක් උතුම් අසුන් යෙදූ රථ, ලක්ෂයක් මිණිකොඬොල් ඈ පැලැඳි කන්‍යාවන් දීම බුද්ධාදි උතුමන් දැකීමට යෑමේදී එක් පියවරක් තැබීමෙක සොළොස් වන කලාව පමණ වත් නො අගී ය”යි කිසිවකු කියන හඬෙක් ඔහුට ඇසිණ.
තවද “ගෘහපතිය, ඉදිරියට යව, ආපසු ගියොත් යෙහෙක් නො වේ යැ”යි කියන්නක් ද කනැ වැටිණ. අඳුරු දුරු වී ය. සිටු ද බිය සැක නැති ව ගියේ ය.
යළිත් අඳුර පැතිරිණ. සිටු බිය වැ පෙරළා යන්නට සිතීය. එ කෙණෙහි පළමු සේ ම ගමනේ අගයත් ඉදිරියට ම යන්නට කරන අවවාදයත් ඇසීය, අඳුරත් දුරු වි ය. බිය දුරු වී ගියෙන් සිට ඉදිරියට ම ගියේ ය.
තෙවෙනි වර ද අන්ධකාර වී ය. බියටත් සැකයටත් පත් සිටු පෙරළා යමැ යි සිතී. එහෙත් එ කෙණෙහි ම පළමු සේ ම ඉදිරියට යෑමට නියෝගයත් යෑමේ යහපතත් කියනු ඇසුණෙන්, අඳුරත් දුරු ව එළිය වැටුණෙන්, මඟ ඔස්සේ ම ගියේ අලුයම් වේලෙහි ශීත වනයට පැමිණියේ ය.
ඒ සිටුවරයා මෙසේ සිතී ය. මේ ලෝකයේ පූරණකස්සප ආදි බොහෝ තීර්ථකවරු “අපි බුදුවරු වෙමු” “අපි බුදුවරු වෙමු” යි කියති. මම කෙසේ නම් බුදුන් වහන්සේගේ බුදු බව දන්නෙම් වේ ද?” ඉක්බිති ඔහුට (මෙසේ) සිතිණි: මට ගුණ වශයෙන් උපන් නම මහජනයා දනිත්, මගේ පවුලේ නම මා හැර අන් කිසිවෙක් නො දනියි. ඉදින් බුදු කෙනෙක් වෙත් නම් මගේ පවුල් නාමයෙන් මා ආමන්ත්‍රණය කරනු ඇත’ යි.
බුදුන් වහන්සේ සිරිත් පරිදි අලුයමැ නැඟී සිට සක්මනේ යෙදුණු භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඈත එන සිටුහු දැක, සක්මන් මලුයෙන් බැස, භික්ෂූන් පණවා දුන් ආසනයේ වැඩ හුන් සේක. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩ හිඳ ම “සුදත්ත, මෙහි එන්නැ” යි ඇමැතූ සේක. සිටු තෙම “බුද්ධෝත්තමයාණෝ මගේ නමින් මට හඬ ගසති” යි සතුටු ව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත එළැඹ පා මුලැ හිස තබා වැතිර වැඳ “ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ, සුව සේ සැතැපුණු සේක්. දැ”යි ඇසී ය.
බුදුන් වහන්සේ ඔහුට අනුපිළිවෙල කථා පවසා අවසානයේ සතර සත්‍යය වදාළ සේක. සිටුවරයා ධර්ම දේශනාව අසා සෝවාන් ඵලයෙහි පිහිටා බුද්ධ ප්‍රමුඛ භික්‍ෂු සංඝයාට ආරාධනය කොට පසු දින පටන් මහ දන් දීම ආරම්භ කළේ ය. බිම්බිසාර ආදීහු ඔබ ආගන්තුකයෙකි. යමක් ඔබට ප්‍රමාණවත් නැත්නම් ඒවා මෙයින් ගෙන යන්න’යි හසුන් යවති. හේ, ඇති (ප්‍රමාණවත්), ඔබලා බොහෝ කටයුතු ඇත්තහු ය’යි සියල්ල ප්‍රතික්ෂේප කොට පන්සියයක් ගැලින් ගෙනෙන ලද ධනයෙන් සත්දිනක් මහා දානයක් දුන්නේ ය. දානාවසානයෙහි දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර වස් විසීමට එකඟ කරවා ගෙන, රජගහත් සැවැතත් අතර යොදුන යොදුන තැන්වල ලක්ෂයක් (බැගින්) දී විහාර හතළිස් පහක් කරවමින් සැවැත් නුවරට ගොස් ජේතවන මහා විහාරය කරවා බුදුන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ භික්‍ෂු සංඝයාට පවරා දුන්නේ ය.