පත්ත නික්කුජ්ජන කර්මය

පත්ත නික්කුජ්ජන කර්මය යනු නො හික්මුනා වූ ගිහියන් හික්මවීම පිණිස බුදුන් වහන්සේ විසින් පනවන ලද දඬුවමකි. එය පළමු කොට පනවන ලද්දේ දබ්බමල්ල ස්ථවිරයන් වහන්සේට බොරු චෝදනාවක් ඇති කළ වඩ්ඪනම් වූ ලිච්ඡවී පුත්‍ර‍යාට ය. ඒ දඬුවම පැමිණවීමට සුදුසු වරද අටක් ඇත්තේ ය. ඒ මෙසේ ය.
 
“අට්ඨහි භික්ඛවෙ අඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස උපාසකස්ස පත්තො නික්කුජ්ජිතබ්බො, භික්ඛූනං අලාභාය පරිසක්කති. භික්ඛූනං අනත්ථාය පරිසක්කති. භික්ඛූනං අවාසාය පරිසක්කති. භික්ඛූනං අක්කෝසති පරිභාසති, භික්ඛු භික්ඛූහි භෙදෙති, බුද්ධස්ස අවණ්ණං භාසති, ධම්මස්ස අවණ්ණං භාසති. සඞ්ඝස්ස අවණ්ණං භාසති. අනුජානාමි භික්ඛවේ ඉමෙහි අට්ඨහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස උපාසකස්ස පත්තං නික්කුජ්ජිතුං”
 
එහි තේරුම මෙසේ ය:
 
මහණෙනි! අංග අටකින් යුක්ත වූ උපාසකයා හට පත්තනික්කුජ්ජනය කළ යුත්තේ ය.
 
(1) භික්ෂූන්ට අලාභ කරනු පිණිස උත්සාහ කෙරේ ද?
 
(2) භික්ෂූන්ට අනර්ථ කිරීමට උත්සාහ කෙරේ ද?
 
(3) භික්ෂූන් වහන්සේලාට ආවාසයන්හි නො විසිය හැකි වනු පිණිස උත්සාහ කෙරේ ද?
 
(4) භික්ෂූන්ට ආක්‍රෝශ පරිභව කෙරේ ද,
 
(5) භික්ෂූන් භික්ෂූන් හා බිඳවා ද,
 
(6) බුදුන්ගේ අගුණ කියා ද,
 
(7) ධර්මයේ අගුණ කියා ද,
 
(8) සංඝයාගේ අගුණ කියා ද,
 
මහණෙනි, මේ අංග අටින් යුක්ත වූ උපාසකයා හට පත්තනික්කුජ්ජනය කිරීමට අනුදනිමි.
 
පත්ත නික්කුජ්ජන යන වචනයේ තේරුම පාත්‍ර‍ය මුනින් නැවීමය යනු යි. යම්කිසි ගිහියෙක් කියන ලද කරුණු අට අතුරෙන් යමක් කෙළේ නම් එකල්හි සංඝයා රැස්ව කර්ම වාක්‍යය කියා ඒ කර්මය කළ යුතු ය. එය කළ පසු ඒ තැනැත්තා හට සියලු ම භික්ෂූන් විසින් පාත්‍ර‍ය මුනින් නවන ලද්දේ වේ. එකම භික්ෂුවකටවත් ඉන් පසු ඒ තැනැත්තා දෙන දෙයක් පිළිගත නො හැකිය. කර්මය කරනු ලැබූ උපාසක තැන නැවත සංවරයෙහි පිහිටා සංඝයාගෙන් සමාව ඉල්ලා සිටිය හොත් නැවත සංඝයා රැස් ව ඒ කර්මය සන්සිඳවනු ලැබේ. ඉන්පසු ඔහුට නැවත භික්ෂූන්ට සිව්පසය පිළිගැන්වීමට අවකාශ ලැබේ. ගිහියන්ට බුදුන් වහන්සේ විසින් පනවා තිබෙන දඬුවම මෙ පමණ ය.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ධර්මයට ගරු කළ අතර භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ධර්මය ගුරු නොවුන බව

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ධර්ම රත්නයට තමන්ගේ ආචාර්යවරයෙකුට සමාන කර සැලකූ බව ධර්මයෙහි සඳහන් නොවේ.
එය අංගුත්තර නිකායේ චතුක්ක නිපාතයේ පඨම උරුවෙල සූත්‍රයෙහි අර්ථය වරදවා තේරුම් ගැනීමෙන් සිදු වී ඇති විශාල වරදකි.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ඉහළින් ධර්මරත්නය වැඩ සිටියා නම්, අප මුලින් ම සරණ යා යුත්තේ ධර්මරත්නය නොවේද ?
ගුරුවරයා ළඟ සිටිය දී ගෝලයාට ප්‍රථමයෙන්  ගෞරව කරන ක්‍රමයක් ලෝකයේ කොතැනකවත් නැත.
 
  • භාග්‍යවතුන් වහන්සේට “ධම්මිස්සර“, “ධම්මස්සාමි” යන නාමයන් ගෙන් ආමන්ත්‍රණය කරන්නේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ධර්මයට ඊශ්වර නිසා ය, ධර්මයට අධිපති නිසා ය. ධර්මයට ඉහළින් වැඩ සිටින නිසා ය.
  • භාග්‍යවතුන්  වහන්සේ ධර්මයට ගරු කළ සේක.
  • භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ශික්ෂාකාමී ධර්මකාමී නිවැරදිව ධර්මය සාකච්ඡා කරන්නා වූ භික්ෂූන් වහන්සේට ද ගරු කළ බව අංගුත්තර නිකායේ නවක නිපාතය නන්දක සූත්‍රයෙහි ද සඳහන් වෙයි.
  • ගරු කිරීම යනු ආචාර්යවරයෙකු තත්ත්වයෙන් සැලකීම නොවේ.
  • භාග්‍යවතුන් වහන්සේ තිසරණ සහිත පන්සිල් රකින පුණ්ණ දාසියට ගරු කළ බව  රථවිනීත සූත්‍රට්ඨකතාවෙහි සඳහන් වෙයි. ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ධර්මයට ගරු කරන නිසා ය.
දීපංකර භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සහ සාරලක්ෂයක් මහ රහතන් වහන්සේලා, සුමේධ තාපසයන් වහන්සේට මල් පූජා කර ( නො වඳිමින් ) තුන් වරක් දක්ෂිනාවර්ථව පැදකුනු කළ බව බුද්ධ වංශ පාලියෙහි සහ අට්ඨ කථාවෙහි සඳහන් වේ.
 

දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ රාහුල කුමාරුට සහ නන්ද කුමරුට ඇති බව

1).එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පියවරෙහි පියවර තබමින් ලැසිගමනින් පෙරටුව පෙරටුව වඩනාසේක. රාහුල හිමියෝ බුදුහිමියන්ගේ පා අනුව පසුපසින් වඩිති.

එහිදී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සුපිපි සල්වනයක් මැද සිට යහපත් බිමකට බැසීමට නික්මුණු උතුම් මත් ඇතකු මෙන් බැබලුණු සේක. රාහුලභද්‍ර උතුම් හස්තියාගේ පසුපසින් නික්මුණු ඇත්පැටවකු මෙන් විය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සවස්යාමයෙහි මැණින් ගුහාවකින් නික්මී ගොදුරට පිළිපන් කේශර සිංහයකු මෙන් වූහ. රාහුලභද්‍ර සිංහරාජයා ලුහුබඳිමින් නික්මුණු සිංහ පෝතකයකු මෙනි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මැණික් පව්වක් වැනි වන ලැහැබින් එන මහ දත්ඇති මහා ව්‍යාඝ්‍රයෙකු වැන්න. රාහුලභද්‍ර ව්‍යාඝ්‍රරාජයා අනුව යන ව්‍යාඝ්‍ර පෝතක යකු වැන්න භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිම්බලි පොකුණින් නික්මුණු ගුරුළු රජුවැන්න. රාහුලභද්‍ර ගුරුළුරජු පසු පසින් නික්මුණු ගුරුළු පොව්වකු වැන්න. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ චිත්‍ර කූට පර්වතයෙන් ගුවන්තලයට පියෑඹු ස්වර්ණහංස රාජයකු වැන්න. රාහුලභද්‍ර හංසරාජයා අනුව පියාඹන ස්වර්ණ හංස පෝතකයකු වැන්න. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහ සයුරෙහි පාවෙන මහරන් නැවක් වැන්න. රාහුලභද්‍ර රන් නැවට සම්බන්ධව පසුපසින් බැඳි පහුරක් වැන්න. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ චක්‍ර රත්න ආනුභාවයෙන් ගුවන් තලයට සැපත් සක්විති රජුවැන්න. රාහුලභද්‍ර රජු අනුව සැපත් පුත්‍රරත්නය වැන්න. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වලාකුළු නැති අහස්තලයට පිළිපන් චන්ද්‍රයා වැන්න. රාහුලභද්‍ර චන්ද්‍රයාගේ මගට පිළිපන් පරිශුද්ධ ඕසධී තාරකාව වැන්න.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේද මහාසම්මත ප්‍රවේණියෙහි ඔක්කාක රාජවංශයෙහි උපන්හ. රාහුලභද්‍ර එසේය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේද රාහුල භද්‍රද සක්ගෙඩියක දැමු කිරක් සේ සුපරිශුද්ධ ජාති ඇති ක්ෂත්‍රිය කුලයෙහි උපන්හ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේද රාහුල භද්‍රද රාජ්‍යය අත්හැර පැවිදිවුවෝය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශරීරය දෙතිස් මහා පුරිස් ලකුණින් ප්‍රතිමණ්ඩිතය. දෙවිනුවර නැගු රුවන් තොරණක් වැන්න. සැමතැන මල් පිපුණු පරසතු රුකක් මෙන් අතිමනෝහරය. රාහුලභද්‍රගේ ශරීරයද එසේය. මෙසේ දෙදෙනම අහිනීහාර සම්පන්නය. දෙදෙනාම රජකුලයෙන් පැවිදිවුවෝය. දෙදෙනම ක්ෂත්‍රිය සුකුමාරය. දෙදෙනම රන්වන්ය. දෙදෙනම උපලක්ෂණ සම්පන්නය. එක් මගකට පිළිපන්නෝය. පිළිවෙළින් යන්නාවූ චන්ද්‍රමණ්ඩල දෙකෙහි, සුර්ය මණ්ඩල දෙකෙහි, ශක්‍ර සුයාම සන්තුසිත පරනිර්මිත වසවර්ති මහා බ්‍රහ්මයන්…… දෙදෙනාගේ ශ්‍රීය අභිබවන්නාක් මෙන් බැබලුණහ.
එහිදී ආයුෂ්මත් රාහුල හිමියෝ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ පසුපසින් යන්නාහු තථාගතයන් වහන්සේගේ පාතලයෙහි සිට කේශාන්තය දක්වා බැලුහ. හේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ බුද්ධ වේශයෙනි විලාසය දැක දෙතිස් මහා පුරුෂලක්ෂණයෙන් විචිත්‍ර වු ශරීරයක් ඇති බඹයක් වටකළ ප්‍රභා මණ්ඩලයක් ඇති, විසිරීගිය රන් සුණු මැදට පැමිණියාක් මෙන්ද විදුලියෙන් වෙළාගත් රන් පව්වක් මෙන්ද. යන්ත්‍ර සුත්‍රයන්ගෙන් ඇදගෙන යන්නාවු රුවනින් විචිත්‍ර වූ රන් ඇහෑයක් මෙන්ද පංසුකූල චීවරයෙන් වැසුණද රන් කම්බිලියෙන් වැසුණු රන්පව්වක් මෙන්ද, පබළුවැලින් විසිතුරු වූ රන් ඇගෑයක් මෙන්ද, චීන පිටිසුන්නෙන් පිදුණු ස්වර්ණ චෛත්‍යයක් මෙන්ද, ලාරසින් තවරන ලද කනක යූපස්තම්භයක් මෙන්ද, රන්වලාවන් අතරට පැමිණි එකෙණෙහි නැගුණු පුන්සඳමෙන්ද, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ බබලන සේක. සමතිස් පෙරුම් දමින් සැදුණු ආත්මභාවයෙන් ශ්‍රී සම්පත්තිය පුදුමය යයි සිතූහ. ඉන්පසු තමාදෙසද බලා මමද හොබිමි. ඉදින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිව්මහ දිවයින්හි සක්විති රජය කළසේක්නම්, මට පරිනායක තනතුර දෙනු ඇත. මෙසේ ඇති කල්හි දඹදිව් තලය අතිශයින් බැබලෙන්නට තිබුණියි ආත්මභාවය ඇසුරින් ගෙන සිත ඡන්දරාගය ඉපදවීය.

2).ඉක්බිති, ඔහුගේ භවනයෙහි තථාගතයන්වහන්සේ වැඩහුන් කල්හි සෙසුභික්‍ෂූන් කෙළවරෙහි සිට වැඩහිඳිත්දී හාස්තෘන්වහන්සේ ඉදිරියෙහිම උපරෙවත සාමණේරයන්ට අසුනක් පැනවීය. නාරජු කැඳ දෙමින්ද කැවිලි දෙමින්ද වරක් බුදුරදුන් දෙස බලයි. වරක් උපරේවත සාමණේරයන් දෙස බලයි ඔහුගේ සිරුරෙහි තථාගතයන්ගේ සිරුරෙහි මෙන් දෙතිස් මහා පුරුෂලක්‍ෂණ පැනෙයි. ඉක්බිති නාරජ තෙමේ, ‘මේ සාමණේර නම බුදුවරුන්ට සමානව පෙනෙයි. මේ කිමෙක් වේදැයි නුදුරෙහි හුන් එක්තරා භික්‍ෂුවකගෙන් ‘ස්වාමීනි. මේ සාමණේර තෙමේ දශබලයන්වහන්සේට කවරෙක් වේදැයි ඇසීය ‘මහරජ, පුතුය.’ හෙතෙම, ‘පුදුමයෙකි, මේ භික්‍ෂුව මෙසේ රූපයෙන් හා යසසින් අගතැන්පත් තථාගතයන්වහන්සේගේ පුත්‍රභාවය ලැබීය. මොහුගේ ශරීරයද ඒකදේශයකින් බුදුන්ගේ ශරීරයට සමානව පෙනෙයි. මාද අනාගතයෙහි මෙබන්දකු වීම වටනේයයි සිතුවේය. හෙතෙම සත්දිනක් මහදන්දී ‘ස්වාමීනි, මම මේ පුණ්‍යකර්‍මයාගේ ආනුභාවයෙන් මේ උපරේවත මෙන් අනාගතයෙහි එක් බුදුකෙනෙකුන්ගේ පුතෙක් වන්නෙම්වායි ප්‍රාත්‍ථර්‍නා කළේය. ශාස්තෘන්වහන්සේ අනතුරක් නොදැක අනාගතයෙහි ගෞතම බුදුන්ගේ පුත්‍රයා වන්නෙහියයි විවරණදී වැඩිසේක.

පටවින්‍ධර තෙමේ යළි අඩමස පැමිණිවිට විරූපාක්‍ෂ සමඟ සක් දෙවියන්ගේ උටවැනට ගියේය. ඉක්බිති සමීපයෙහි සිටි ඔහුගෙන් සක්දෙව් තෙමේ, ‘යහළුව, මේ දෙව් ලොව පතන ලද්දේදැ’යි ඇසීය. ‘ස්වාමීනි, නොපතන ලදී.’ ‘කවර දොසක් දැක්වේහිද?’ ‘මහරජ, දොසක් නැත. මම දශබලපුතුවූ උපරෙවත සාමණේරයන් දුටුවෙමි. ඔහුදුටු කල්හි සිට මගේ සිත අන්තැනක නොනැමුනේය. ඒ මම අනාගතයෙහි එක් බුදුකෙනෙකුන්ගේ මෙබඳුවූ පුතෙක් වන්නෙම්වා’යි ප්‍රාත්‍ථර්‍නා කෙළෙමි. ඔබද මහරජ, එක් පැතුමක් කරව. (එනම්): ‘ඒ අපි උපදින තැන නොවෙන් වන්නෙමු’යි කියාය. සක්දෙව් තෙමේ ඔහුගේ වචනය පිළිගෙන එක් මහානුභාව ඇති භික්‍ෂුවක දැක ‘මේ කුලපුත් තෙමේ කවර කුලයකින් නික්ම පැවිදි වූයේයදැ’යි සිහි කරන්නේ මෙතෙම බිඳුණු රටක් එක් කිරීමට හැකි කුලයක පුත්‍රයෙක්වී තුදුස් බත්සිඳීමක් කොට පැවිද්දට මව්පියන් අනුදන්වා ගෙන පැවිදි වූයේයයි දැන ගත්තේය. දැනද නොදන්නකුමෙන් තථාගයන්වහන්සේගෙන් අසි සත්දිනක් මහාසත්කාර කොට ‘ස්වාමීනි, මම මේ පුණ්‍යකර්‍මයාගේ විපාකයෙන් නුඹවහන්සේගේ සසුනෙහි මේ කුලපුත්‍රයා මෙන් අනාගතයෙහි එක් බුදුකෙනෙකුන්ගේ සසුනෙහි ශ්‍රද්ධාවෙන් පැවිදිවූවන් අතුරෙන් අග්‍ර වන්නෙම්යයි ප්‍රාත්‍ථර්‍නා කළේය. ශාස්තෘන්වහන්සේ අනතුරක් නොදැක ‘මහරජ, නුඹ අනාගතයෙහි ගෞතම නම් බුදුන්ගේ සසුනෙහි ශ්‍රද්ධාවෙන් පැවිදිවූවන් අතරින් අග්‍ර වන්නෙහිය’යි විවරණදී වැඩිසේක. සක්දෙව්තෙමේද තමන්ගේ දෙවිපුරයටම ගියේය.

3).ඕතොමෝද දිවිඇතිතෙක් කුසල් කොට දෙවිමිනිසුන් අතුරෙහි සැරිසරන්නී අපගේ ශාස්තෘන්වහන්සේගේ පහළවීමට පෙරාතුවම දෙව්දහනුවර මහාසුප්පබුද්ධගේ ගෘහයෙහි පිළිසිඳ ගත්තාය. ඇයට ගොතමීයයි නමක් කළාහුය. මහාමායාවගේ කනිටු සොයොහුරිය වෙයි. මන්ත්‍රගායන බමුණෝ ලකුණු පිළිගනිමින් (බලමින්) මේ දෙන්නාගේම කුසෙහි විසූ දරුවෝ සක්විති වන්නාහුයයි ප්‍රකාශ කළාහුය. සුදොවුන් මහරජතෙමේ වියපත්කල්හි ඒ දෙදෙනාම සරණමංගල කොට තමන්ගේ ගෙදරට රැගෙන ආවේය. මැතකාලයෙහි අපගේ බෝසතාණෝ තුසීපුරෙන් සැව මහාමායා දේවියගේ කුසෙහි පිළිසඳ ගත්හ. මහාමායා දේවිය ඒ බෝසතුන් උපන් දිනයෙන් සත්වෙනි දිනයෙහි කලුරිය කොට තව්තිසාවෙහි උපන්නීය. සුදොවුන් මහරජතෙමේ බෝසතුන්ගේ සුළුමවවූ ප්‍රජාපතී ගොතමිය අගමෙහෙසුන් කළේය. එකල්හි නන්ද කුමරුවා උපන්නේය. මේ මහාප්‍රජාපතී ගෝතමිය නන්දකුමරු කිරිමවුන්ට දී තොමෝ බොසතුන් වැඩුවාය.

චෛත්‍යය බිඳිත්ද බෝධිය සිඳිත්ද ඔවුනට කුමක් වේද?

තථාගතයන්වහන්සේ පිරිනිවන් පෑකල්හි යමෙක් චෛත්‍යය බිඳිත්ද බෝධිය සිඳිත්ද ධාතූන් විෂයෙහි (පැහැරගැනීම් සඳහා) උපක්‍රම යොදත්ද ඔවුනට කුමක් වේද? ආනන්තර්යය සමානවූ බැරෑරුම් කර්‍මයක් වෙයි. ධාතු සහිතවූ ස්තූපයකට හෝ ප්‍රතිමාවකට හෝ බාධා කරන්නාවූ බෝඅත්තක් සිඳීම වටී. තවද එහි සැඟවුණු පක්‍ෂීහු චෛත්‍යයෙහි වසුරු හෙළත්ද සිඳීමට වටනේමය. පාරිභොගික චෛත්‍යයට වඩා ශරීර චෛත්‍යය මාහැඟි වෙයි. චෛත්‍යවස්තුවක් බිඳ යන්නාවූ බෝමුලක් වුවද සිඳ ඉවත්කිරීම වටී. යම් බෝ අත්තක් බෝධිඝරය වළහා සිටීද එය ගෙය රැකීම සඳහා සිඳීමට සුදුසු නොවෙයි. ගෙය බෝධිය සඳහාය. ගෙය සඳහා බෝධිය නොවේ. ආසනඝරයෙහිද මේ ක්‍රමයමයි. යම් ආසනඝරයක ධාතු තැන්පත් කරනලද්දේ වේද? එය ආරක්‍ෂා කිරීම සඳහා බෝඅත්ත සිඳීම වටී. බෝධිය පිළිදැඟුම් කිරීම සඳහා ඉස්ම වැගිරෙන අත්තක් හෝ කුණුවීගිය තැනක් හෝ සිඳීමට වටනේමය. සිරුර පිළිදැඟුම් කිරීමෙහි මෙන් පිණද වෙයි.

එම බමුණා පැමිණ බුදුන්ට නොවැඳම ඒ දේවස්ථානයට වැඳ සිටියේය. සුගතයන් වහන්සේද? බ්‍රාහ්මණය මේ ප්‍රදේශය කවර ස්ථානයක් ලෙස සිතන්නේදැයි විමසුහ. අපගේ ප්‍රවේණියෙන් පවතින චෛත්‍ය ස්ථානයකි එනිසා වඳිමියි පැවසීය. මේ ස්ථානය ඔබ වැඳීමෙන් යහපතක් කරන ලැදැයි බ්‍රාහ්මණයා පසසා සතුටු කළේය. මේ කරුණ අසා භික්ෂූන් වහන්සේලා කිනම් කරුණක් නිසා බුදුහු ප්‍රසාදයට පත්කළේදැයි සැකයක් ඇතිකර ගත්හ. අනතුරුව තථාගතයන් වහන්සේ උන්වහන්සේලාගේ සැකය දුරු කරණු සඳහා මජ්ඣිම නිකායේ සඳහන්වන ඝටීකාර සුත්‍රය දේශනා කර ඍධි බලයෙන් කාශ්‍යප බුදුන්ගේ යොදුනක් උස් වු රන් චේතිය හා අනෙක් චෛත්‍යයක් අහසේ මවා මහ ජනයාට දක්වා බ්‍රාහ්මණය මෙබඳුවු ථූපාර්හ පුද්ගලයන්ට පුජා කිරීම යුතුකමකැයි පවසා මහා පරිනිබ්බාන සුත්‍රයේ සඳහන් වන පරිදි බුද්ධාදීන්ට සතර ස්තූප කිරිමට සුදුසු ථූපාර්හ පුද්ගලයන් සිව්දෙනා පවසා – ශාරීරික චෛත්‍ය උද්දෙසික චෛත්‍යය පාරිභෝගික චෛත්‍යය විශේෂයෙන් විස්තර කර දී මේ ගාථාව පැවසුහ.

“පූජාරහෙ පූජයතො, බුද‍්ධෙ යදි ච සාවකෙ;
පපඤ‍්චසමතික‍්කන‍්තෙ, තිණ‍්ණසොකපරිද‍්දවෙ.

“තෙ තාදිසෙ පූජයතො, නිබ‍්බුතෙ අකුතොභයෙ;
න සක‍්කා පුඤ‍්ඤං සඞ‍්ඛාතුං, ඉමෙත‍්තමපි කෙනචී”ති. (අප· ථෙර 1.10.1-2);

එහි පූජාකිරීමට සුදුසු පූජා කිරීමට යුතු යන අයයි. පුජාරහෙ පුජයතො – වැඳිම් ආදී ද සිවුපසයෙන් ද පූජා කරන්නහුට පූජා කිරීමට යෝග්‍යවුවෝ බුදුන් ආදීන් දක්වයි. බුද්ධොති – සම්මා සම්බුදුන් වහන්සේ යදිති – යදිවා නැතහොත් යන අර්ථයි. එහි පසේ බුදුන් යනු කියන ලද. සාවකෙච පපඤ්ච සමතික්කනෙති – ඉක්ම වූ තෘෂ්ණා දිට්ඨිමාන ප්‍රපංචයන් තරණය කළ තිණ්ණසෝකපරිද්දවේ ශෝක වැළපිම් පරිදාවයන් මේ දෙකම ඉක්මවා සිටි යන අරුත ගෙනදෙයි. මෙයින් පුජාවට සුදුසු බව දක්වන ලදී.
තෙති – බුද්ධාදීය තාදිස යන කී දේ ගැනීම් වශයෙනි. නිබ්බුතෙ – රාගාදි නිවීමයි නත්ථි නැත භව වශයෙන් හෝ රාගාදී වශයෙන් නැත. ඒ නිසා අකුතොභය නම් වන සක්කා පුඤ්ඤ සඞ්ඛාතුං – පින් ගැනීමට නොහැකිය. ඉමෙත්තමපි කෙනචී – අපි ශබ්දය මෙහි සබඳ කළයුතු කිසියම් පුද්ගලයකු විසින් මානයෙන් හෝ එහි පුද්ගලයා විසින් ඒ බ්‍රහ්මයා ආදින් විසින් කියා ගැනේ. මානෙන යනු ත්‍රිවිධ මානයෙන් තීරන ධාරණ – පුරණ මෙය මෙපමණ යයි න්‍යාය වශයෙන් තිරණය වේ. ධාරණ යනු තරාදියෙන් දැරීමයි. පිරීම නම් අඩක් පිරුණු සැලියක් සේ පිරිමයි. කිසියම් පුද්ගලයෙක් විසින් මේ තුන් මානයෙන් බුද්ධාදි උතුමන් පුදන්නේ පිං විපාක වශයෙන් ගැනීමට නොහැකිය. පරියන්ත රහිත නම් ස්ථාන දෙකකදී පුජා කරන්නේ. පළමුව දානය යොදන්නේ කුමක් හෙයින්ද? බුදුන් වැඩ සිටියදී බුදුන් පුදන්නේ පිං රැස් කිරීම කළ නොහැකිය. නැවත කෙලෙස් පරිනිර්වාණයේ දී නිමිති වුව ද ස්බන්ධ පරිනිර්වාණයෙන් නිවුන විටද (පිරිනිවන් පෑමට පසුවද) දැරීම භේදය යෙදේ මේ නිසා විමානවත්ථුප්පකරණයේ – මෙලෙසම සඳහන් වෙයි.
තිට්ඨතෙත නිබ්බුත චාපි – බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටියදී ද පිරිනිවන් පෑ විටද සම සිතට සමඵල ඇතිවේ. සිතේ ප්‍රසාදය නිසා පින්කරන පුද්ගලයෝ සුගතියට යති.
දේශනාවසානයේ ඒ බ්‍රහ්මණයා සෝවාන් ඵලයට පත්විය. යොදුනක් උස රන් චේතිය දින හතක්ම අහසේ සිටියේය. මහත් සමාගමයක් එක් රැස් වීමක් සිදුවිය. සත් දිනක් නොයෙක් ආකාරයෙන් පුජා කළහ. විවිධ ආගමිකයිගේ ලබ්ධි බිඳීමක්ද සිදුවිය. බුද්ධානුභාවයෙන් එම චෛත්‍යය සිද්ධස්ථානයේම රැඳුනි එහිම එකෙනෙහි මහත් ශෛලමය චෛත්‍යයක් ඇතිවිය. එම මහජන රැස්වීමේදී අසුහතර දහසක් ප්‍රාණීන්ට ධර්මාවබෝධය සිදුවිය.

කාන්තාවට ලාබාගත නොහැකි භවයන් / තනතුරු

ස්ත්‍රිය සක්විතිරජ වන්නේයැ යන තෙල කරුණ නො වෙයි, පුරුෂයෙක් සක්විතිරජ වන්නේයැ යන තෙල කරුණ වෙයි. ස්ත්‍රිය ශක්‍රදේවේන්‍ද්‍ර වන්නේයැ යන තෙල කරුණ නො වෙයි, පුරුෂයෙක් ශක්‍රදේවේන්‍ද්‍ර වන්නේයැ යන තෙල කරුණ වෙයි. ස්ත්‍රිය පාපිමත් මාර වන්නේයැ යන තෙල කරුණ නො වෙයි, පුරුෂයෙක් පාපිමත් මාර වන්නේයැ යන තෙල කරුණ වෙයි. ස්ත්‍රිය මහාබ්‍රහ්ම වන්නේයැ යන තෙල කරුණ නො වෙයි, පුරුෂයෙක් මහාබ්‍රහ්ම වන්නේයැ යන තෙල කරුණ වෙයි. ස්ත්‍රිය තථාගත අර්‍හත් සම්‍යක්සම්බුද්ධ වන්නේයැ යන තෙල කරුණ නො වෙයි, පුරුෂයෙක් තථාගත අර්‍හත් සම්‍යක්සම්බුද්ධ වන්නේයැ යන තෙල කරුණ විද්‍යමාන වේ.
 
ඉත්‍ථි රාජා චක්කවත්ති සියාති නෙතං ඨානං විජ්ජති යම්හෙයකින් කෝෂය තුළට බැසගත් ලිංගය ආදිය නැතිකමින් ස්ත්‍රියගේ (මහා) ලක්‍ෂණ නොසපිරෙත් ද ස්ත්‍රීරත්නය නොමැතිකමින් සප්තරත්නයන්ගෙන් යුක්ත බවට නොපැමිණේ ද සියලු මිනිසුන්ගේ ද අධික වූ ආත්මභාවයක් නොවේ ද එහෙයින් කියන ලදි. යම්හෙයකින් ගරුකළ යුතු බව ආදී කරුණු තුන උතුම් වේ ද ස්ත්‍රී ලිංගය හීන වේ ද එහෙයින් ඇගේ ගරු කළයුතු බව ආදිය ද වැළකී යන්නේය. ස්ත්‍රී ලිංගය යම් සේ ද පුරුෂලිංගයත් එසේ නොවේ ද? එහෙයින් බඹලොව මහා බ්‍රහ්මයා පුරුෂයෙක් වන්නේදැයි නොකිවයුතු නොවන්නේ ද? නොකිව යුත්තේ නොවේ. කවර හෙයින් ද? මෙහි පුරුෂයා එහි උපදනා හෙයිනි. ස්ත්‍රීන් වනාහි මෙහි ධ්‍යාන වඩා කළුරිය කොට බ්‍රහ්ම පාරිසජ්ජ දෙවියන්ගේ සහව්‍යතාවට ඉපදෙත්. මහා බ්‍රහ්මයන්ගේ සහව්‍යතාවට නොවේ. පුරුෂයා වනාහි කිසිතැනක නූපදින්නේ යැයි නොකිව යුතුය. උභයලිංග භාවය ඇතිවිටත් ඔවුහු පුරුෂ සලකුණු ඇත්තෝ ම ය. එහි බඹහු ස්ත්‍රී සලකුණු ඇත්තෝ නොවෙත්. එහෙයින් මෙය මනා කියමනකි.  මෙහි සර්වඥ ගුණයන් උපදවා ලෝකයා (සසරින්) එතෙර කිරීමට සමර්ථ වූ බුද්ධභාවය සිටීවා. ඒ සඳහා ප්‍රාර්ථනා මාත්‍රයකට හෝ ස්ත්‍රිය නොපැමිණෙයි.
 
මනුස්සත්තං ලිංග සම්පත්ති හෙතු සත්‍ථාර දස්සනං,
පබ්බජ්ජා ගුණ සම්පත්ති අධිකාරො ච ඡන්‍දතා,
අට්ඨධම්ම සමොධානා අභිනීහාරො සමිජ්ඣතී
 
මනුෂ්‍යත්වය ලිංග සම්පත්තිය, හේතුව, ශාස්තෲ දර්ශනය, පැවිද්ද, ගුණ සම්පත්තිය, අධිකාරය, ඡන්‍දය යන කරුණු අට එක්වීමෙන් ප්‍රාර්ථනාව සමෘද්ධ වේ.
මේවා වනාහි ප්‍රණිධාන සම්පත්ති කරුණුය. මෙසේ ප්‍රාර්ථනා මාත්‍රයක් හෝ සම්පාදනය කරන්නට අසමර්ථ වූ ස්ත්‍රියට බුදුබවක් කොයින්දැයි දක්වන්නට ඉත්‍ථි තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධො සියා නෙතං ඨානං විජ්ජති යි කියන ලදි. හැම අයුරකින්ම පිරිපුන් පුණ්‍යයන්ගේ නැගී සිටීම සියලු ආකාරයෙන් පරිපූර්ණ වූ ආත්මභාවය උපදවන්නේය යන අර්ථයෙන් පුරුෂයාම අර්හත් සම්‍යක් සම්බුද්ධ වෙයි.
 
ඉත්ථි චිත්තං විරාධෙත්වා – ස්ත්‍රී කමට නින්දා වේවා. ස්ත්‍රී බවින් වැඩක් නැත. ස්ත්‍රී භවයෙහි සිට සක්විති සම්පත් නැත. බ්‍රහ්ම සම්පත් නැත. පසේ බුදු විය නොහැක. සම්මා සම්බෝධිය අවබෝධ කළ නොහැක. මෙසේ ස්ත්‍රී සිත කඩා දමති. මේ පුරුෂභාවය මහත්ය. ශ්‍රේෂ්ඨය, උතුම්ය. මෙහි සිට මේ සම්පත්වලට පැමිණිය හැකිය. මෙසේ වනාහි පුරුස බව වඩන්නී නම් සාදන්නී නම් ඕද එසේ කළහ. එහෙයින් කියන ලදී. “ඉත්ථි චිත්තං විරාධෙත්වා පුරිස චිත්තං භාවෙත්වා” ස්ත්‍රී සිත කඩා පුරිස සිත වඩා යනුවෙනි.