අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 393 (සන්තිකේ නිදානය)
සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ විසින් බුදුගුණ පැවසෙන
බුද්ධවංශ දේශනාව සඳහා භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආයාචනා කිරීම. 02
බුදුගුණ අනන්ත බවත් බුදුවරයනට පවා සිතා නිමකළ නොහැකි බවත් යනුවෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කල ප්‍රථම අවස්ථාව.
මේ අවස්ථාවේ මහා නුවණැති, සමාධියෙහි හා ධ්‍යානයෙහි දක්‍ෂ වූ, ශ්‍රාවක පාරමී ඤාණයෙහි පරතෙරට පත්, සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේ ලොවට නායක වූ බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් මෙලෙස විමසන්නට වුණා.
“මහාවීරයන් වහන්ස, නරශ්‍රේෂ්ඨයන් වහන්ස, ඔබ වහන්සේගේ අභිනීහාරය (ප්‍රථම විවිරණය) කෙබඳු ද? ධීරයන් වහන්ස ඔබ වහන්සේ විසින් කවර කාලයක උතුම් බෝධිය ප්‍රාර්ථනා කරන ලද්දේ ද?
ඔබවහන්සේගේ දානය, ශීලය, නෛෂ්ක්‍රම්‍යය, ප්‍රඥාව, වීර්යය, කෙබඳු ද? ක්‍ෂාන්තිය, සත්‍යය, අධිෂ්ඨානය මෛත්‍රිය, උපේක්‍ෂාව කෙබඳුද?
ධීර වූ ලෝකනායකයන් වහන්ස, ඔබ වහන්සේ විසින් කෙබඳු දස පාරමිතා පුරන ලද ද? කෙසේ දස උපපාරමී පුරන ලද ද? දස පරමත්‍ථ පාරමී කෙසේ පුරන ලද ද?
එවිට ඔබ සිත් තුලට මෙවැනි ප්‍රශ්ණයක් පැමිණිය හැකියි. සොළොස් ප්‍රඥාවෙන් හෙබි, දර්ම සේනාධිපති සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ කුමන හේතුවක් නිසා මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් ඇසු වේද යන්න. එය තමන්ගේ , එසේත් නැතිනම් තමනට එය දැකිය නොහැකි නිසාද යනදී වශයෙන්.
එයට හේතුවශයෙන් පවසන අට්ටකතා ආචාරීන් වහන්සේලා පවසන්නේ සත්‍යවශයෙන්ම එය සැකය පදනම් කොටගෙන ඇසූ ප්‍රශ්ණයක් නොවන බවයි. එයට හේතුව දර්ශනයෙන් (එනම් සෝතාපන්න මාර්ග ඥානයෙන්) පහකළ යුතු දිට්ඨිගත සම්පයුත්ත චිත්තොත්පාද සතර, විචිකිච්ඡා සහගත චිත්තොත්පාදය සහ අපායගාමිනී ලෝභ, දෝස, මෝහ, මාන සහ ඒ හා බැඳුණ කෙලෙස් යන ඒ සියල්ලම උන්වහන්සේ ඒ වනවිටත් දුරුකොට තිබීමත්, එමෙන්ම එය සම්මා සම්බුදුවරුන්ට පමණක් විෂය වන පසේබුදුවරුන්ට හෝ ශ්‍රාවකයන්ට විෂය නොවෙන විෂය පථයක් වීමත් යන කරුණුයි. ඒ නිසාම මෙය ශ්‍රාවකයන් අතර මහා ප්‍රඥාවෙන් අගතැන්පත් උන්වහන්සේටත් විෂය නොවූ නිසාම අප වෙනුවෙන්ම විමසන ලද්දක් ද වනවා. එය එදා එලෙස උන්වහන්සේ ඇසුවේ නැතිනම් අද මෙම ලිපි පෙළත් මෙලෙස ඔබ හමුවේ ලිවීමට මාහට අවස්ථාව ලැබෙන්නේත් නැහැ.
එලෙස සැරියුත් නම් අපගේ ධර්ම සේනාධිපති වහන්සේ විසින් කරනු ලැබූ ආරාධනය පිළිගනිමින් කොවුලකුට බඳු මිහිරි හඬක් ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ රැස් වී සිටි දෙවු මිනිස් බඹුන්ගේ හදවත් නිවමින් දෙවියන් සහිත ලෝකයා සතුටු කරමින් දේශනා කළා යනුවෙන් බුද්ධවංස පාළි රතනචඞ්කමණ කාණ්ඩයේ සඳහන් වනවා.
මෙසේ සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේගේ ආරාධනයෙන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් බුද්ධවංසය දේශනාව දේශනා කල පසු ආයුෂ්මත් දම්සෙනෙවි සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේ “බුදුවරුන්ගේ හේතු සම්පදාව පුදුමයකි. සමුදාගම (ආරම්භක) සම්පත්තිය පුදුමයකි. මහත් වූ ප්‍රාර්ථනාව (මහාභිනීහාරය) මුදුන්පත් කර ගැනීම පුදුමයකි. මෙපමණ කලක් මෙසේ පාරමිතා පුරන්නා වූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් ඒකාන්තයෙන් දුෂ්කර කාර්‍ය්‍යයක් කරන ලදී. යම් මේ සර්‍වඥතා බලයෙහි වශීභාවයක් වේද, මෙබඳු වූ මහත් සෘද්ධි ඇති බවක් වේද මෙබඳු වූ මහත් ආනුභාව ඇති බවක් වේද එම ඵලය වනාහි මෙබඳු වූ බෝධි සම්භාර ධර්‍මයන් රැස් කිරීමකට සුදුසු වූවකම වන්නේ යයි බුද්ධ ගුණය අරමුණු කරගත් ඥානය මෙලෙස මෙහෙයවන්නට වුණා.
උන්වහන්සේ අන්‍යයන්ට සාධාරණ නොවූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශීලය, සමාධිය, ප්‍රඥාවය, විමුක්තිය, විමුක්ති ඥාන දර්‍ශනය, හිරි ඔතප් දෙකය, ශ්‍රද්ධා වීර්‍ය්‍ය දෙකය, සමථ විදර්‍ශනා දෙකය, කුශල මුල් තුනය, සුචරිත තුනය, සම්‍යක් විර්‍තක තුනය, අනවද්‍ය සංඥා තුනය, ධාතු තුනය, සතිපට්ඨාන හතරය, සම්‍යක් ප්‍රධාන හතරය, සෘද්ධිපාද හතරය, ආර්‍ය්‍යමාර්‍ග හතරය, ආර්‍ය්‍යවංශ හතරය, සිවුපිළිසිඹියාය, යෝනි පරිච්ජේදක ඥාන හතරය, ආර්‍ය්‍යවංශ හතරය, වෛශාරද්‍ය ඥාන හතරය, ප්‍රධානියඞ්ග පහය, සම්‍යක් සමාධි අඞ්ග පහය, ඉන්‍ද්‍රිය පහය, බල පහය, නිස්සරණීය ධාතු පහය, විමුක්තායතන ඥාන පහය, විමුක්ති පරිපාචනීය ධර්ම පහය, සාරාණිය ධර්ම හයය, සතත විහාර හයය, අනුත්තරිය ධර්ම හයය, නිර්වේද භාගිය ප්‍රඥා හයය, අභිඥා හයය, අසාධාරණ ඥාන හයය, අපරිහානිය ධර්ම හතය, ආර්‍ය්‍ය ධන හතය, බොජ්ඣඞ්ග හතය, සත්පුරුෂ ධර්ම හතය, නිර්ජර වස්තු හතය, සංඥා හතය, දක්‍ෂිණාර්‍හ පුද්ගල දේශනා හතය, ක්‍ෂීණාශ්‍රව බල දේශනා හතය, ප්‍රඥාප්‍රතිලාභ හේතු දේශනා අටය, සම්මත්ත අටය, ලෝකධර්‍මාතික්‍රම අටය, ආරම්භ වස්තු අටය, අක්‍ෂණ දේශනා අටය, මහා පුරුෂ විර්‍තක අටය, අභිභායතන දේශනා අටය, විමෝක්‍ෂ අටය, යෝනිසෝමනසිකාර මූලික ධර්ම නමයය, පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ග නමයය, සත්වාවාස දේශනා නමයය, ආඝාත පටිවිනය නමයය, සංඥා නමයය, නානත්‍වදේශනා නමයය, අනුපූර්‍වවිහාර නමයය නාථ කරණ ධර්ම දසයය, කසිනායතන දසයය, කුශලකර්‍මපථ දසයය, සම්මත්ත දසයය, ආර්‍ය්‍යාවාස දසයය, අශෛක්‍ෂ ධර්ම දසයය, රත්න දසයය, තථාගත බල දසයය, මෛත්‍රී ආනිසංස එකොළහය, ධර්ම චක්‍රාකාර දොළසය, ධුතඞ්ගුණ දහතුනය, බුද්ධඥාන දාහතරය, විමුක්ති පරිපාචනීය ධර්ම පහළොවය, ආනාපාන සති දාසය, අපරන්තපනීය ධර්ම දාසයය, බුද්ධධර්‍ම දහඅටය, ප්‍රත්‍යවේක්‍ෂා ඥාන දහනමයය ඥානවර වස්තු හතළිස් හතරය, උදයව්‍ය ඥාන පණහය, පණහකට අධික කුශල ධර්‍මය, ඥාන වස්තු හැත්තෑහතය, සුවිසි කෙළ ලක්‍ෂයක් සමාපත්ති සඤ්චාරිත මහා වජ්‍රඥානය, අනන්තනය සමන්තපට්ඨාන පවිචය පච්චවෙක්‍ඛණ දේශනා ඥානය, එසේම අප්‍රමාණ ලෝක ධාතුන්හි අප්‍රමාණ සත්ත්‍වයන්ගේ ආසයානුසයාදිය දැන ගන්නා ඥානය යන මේ ආදී වූ සිතින් සිතිය නොහැකි ආනුභාව සහිත බුද්ධ ගුණයන් ධර්ම පරම්පරා වශයෙන් අනුව යමින් සිහිකරමින් සිහිකරමින් යනවිට එහි කෙළවරක් හෝ ප්‍රමාණයක් නොදැක්කා. හරියටම ඉමක් කොනක් නොපෙණෙන මහා සාගරයක අතරමං වූනා වගේ.
සාරිපුත්ත තෙරුන් වහන්සේ එලෙස සිහි කරන්නා වූ තමන්ගේ ගුණයන්ගේ කෙළවරක් හෝ ප්‍රමාණයක් තමන්වහ්න්සේද නොදකින බව උන්වහන්සේටත් පෙනී ගියා. එසේනම් උන්වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ගුණයන්ගේ ප්‍රමාණය කෙසේ නම් දකින්නටද? යම් යම් කෙනෙකුගේ ප්‍රඥාව මහත් වේද නුවණ තියුණු වේද ඒ ඒ තැනැත්තා බුද්ධ ගුණයත් ඊට සාපේක්ෂව මහත් වශයෙන් දකියි, අදහයි. එහෙත් මෙසේ “ශ්‍රාවක පාරමී ඥානයෙහි සිටි මා වැන්නෙකුට පවා බුදු ගුණයන් නුවණින් පිරිසිඳින්නට නොහැකියි. සෙස්සන් පිළිබඳව කියනුම කිම. සර්‍වඥ ගුණයෝ ආශ්චර්‍ය්‍යයයි. සිතින් සිතිය නොහැකියි. අප්‍රමාණ ප්‍රභේද සහිතයි. මහත් ආනුභාව සහිතයි. මේ බුද්ධ ගුණයන් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේලා ට පවා විස්තර වශයෙන් දේශනා කිරීමට නොහැක්කක් යනුවෙන් අවසානයේ නිගමනයට පත්වුණා.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
රතනචඞ‍්කමනකණ‍්ඩො ඛුද‍්දකනිකායොබුද‍්ධවංසපාළි