අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 366 (සන්තිකේ නිධානය)
ධුතංග දරන්නවුන් අතුරෙන් අග්‍රස්ථානයට පත් මහාකාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ පිළිබඳව ඔබ නොදත් කරුණු. 02
මහාකාශ්‍යප මහා රහතන් වහන්සේ ගෞතම බුද්ධ ශාසනයේ ධුතංග දරන්නවුන් අතුරෙන් අග්‍රස්ථානය පැතු රහතන් වහන්සේ මෙන්ම එම සුවිශේෂී තනතුරෙන් පුද ලැබූ ශ්‍රාවකයන් වහන්සේද වන බව ඔබ දන්නා කරුණක්. එමෙන්ම උන්වහන්සේ අපගේ සාසනයේ “තතිය සාවක” යන ගෞරව නාමයෙනුත් හැඳින්වෙනවා.
අපගේ සාසනයේ ධුතාංග භික්ෂුන් තව බොහෝ දෙනෙක් සිටියා. කාශ්‍යප නමින් හැඳින් වූ භික්ෂුන් වහන්සේලාත් සිටියා. කාශ්‍යප නමින් හැඳින්වූ තව බොහෝ භික්ෂූන් වහන්සේලා සිටි නිසා උන්වහන්සේ ඔවුන් අතරින් මහා කාශ්‍යප නමින් හැඳින්වුනා. ධුතාංග භික්ෂූන් අතර අග්‍රස්ථානයට පත්වීමට, මිට ඉහතින් කි පදුමත්තර බුදුන් හමුවේ කල අධිෂ්ඨනයත් පහත කාරනා සතරෙහි ශ්‍රේෂ්ඨ බවත් හේතු වූ බව එත්දග්ග පාළියෙහි කියවෙනවා. එහි කෙටි විස්තරයක් මෙහි ලීවත් දීර්ඝ වශයෙන් ධර්මධර භික්ෂුන්වහන්සේ නමකගෙන් අසා දැනගත යුතු වනවා.
ධුතාංග භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානයට පත්වීමට නම්
1.ධුතය
2.ධුතවාදය
3. ධුතධර්‍මයන්
4.ධූතඞ්ග යන මෙම කාරනා සතරින් අගතැන්පත් විය යුතුයි. එහි ධුත යනු සොලවනලද කෙලෙස් ඇති පුද්ගලයා හෝ කෙලෙස් සොලවන්නා වූ ධර්‍මය හෝ යැයි පවසනවා.
ඒ සමගම උන්වහන්සේ “තතිය සාවක” යන ගෞරව නාමයෙන් ද හැඳින්වෙනවා. එහෙත් ඒ පිළිබදව විග්‍රහයක් සූත්‍ර පිටකයේ හෝ අට්ඨ කතාවෙහි හමුවුනේ නැහැ. ඒතදග්ග පාළියෙහි කියවෙන හැටියට උන්වහන්සේ සතරවන ශ්‍රාවකයා. එහි අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤ මහරහතන් වහන්සේ පළමු තැනටත් සැරියුත් සහ මුගලන් මහරහතන් වහන්සේලා දෙවැනි තුන්වැනි තැනටත් පිලිවෙලින් සංග්‍රහ වෙනවා. එහෙත් සාසනික සේවාව අතින් බලනකොට උන්වහන්සේ තුන්වැනි ස්ථානයට පත්වෙන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ සහ සැරියුත් මුගලන් මහරහතන් වහන්සේලා පිරිනිවන් පෑවට පසුව මෙම සාසනය ආරක්ෂා කරගැනීමේ වගකීම සම්පූර්ණයෙන්ම උන්වහන්සේ පිට පැටවුණු නිසා. උන්වහන්සේ නොසිටින්න අද මෙම විස්ත්රයවත් ඔබ හට මට ලියන්නට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ නැහැ. ප්‍රථම ධර්ම සංඝායනාව පවත්වා මෙම අසුහරදසක් වූ දරම්ස්කන්ධය මෙලෙසින් ආරක්ෂා කොට මේ දක්වා පැමිණීමට උපකාරී වුයේත් උන්වහන්සේගේ මේ පාරමී ශක්තියෙන්. ඒ බව දැනගෙනම අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ උන්වහ්සේ හැඳි සිටි සිවුර මහා කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේගේ සිව්ර හා සමග මාරු කරගත්තා. ඒ අවස්තාව වෙනයම් කිසිම භික්ෂුවකට හිමි උනෙත් නැහැ. ඒ පිළිබඳව ඉදිරි ලිපි වලින් ඔබට කියවන්නට ලැබේවි.
“තතිය සාවක” යනුවෙන් හැඳින්වුයේ ඇයිදැයි කරුණු ත්‍රිපිටකය තුල සොයද්දී එය සොයා ගැනීමට නොහැකි වූ නිසා අපට දර්මය කියාදෙන අපගේ ගෞරවනීය ගුරුදේවයාණන් වහන්සේ නමක් වු නවසීලන්තයේ වැඩ වාසයකරන භන්තේ ජිනාලංකාර නායක හාමුදුරුවන්ට කතා කළා. උන්වහන්සේ තමයි මේ කරුණ මට විචිත්‍රව විග්‍රහ කොට දුන්නේ. ඒත් උන්වහන්සේ දේශනා කල අයුරින්ම ලස්සනට පද වලට පෙරලන්නට මම දක්ෂ නැහැ. ඒ නිසාම උන්වහන්සේට දීර්ඝායුෂ නිරෝගී සුව පතනවා.
උපකාර වූ මූලාශ්‍ර
මහාකාශ්‍යප තෙරණුවෝ අඞ්ගුත්තර නිකාය එතදග්ග පාළිය පළමුවෙනි වර්‍ගය