අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 344 (සන්තිකේ නිධානය)
සාරිපුත්ත තෙරුන් ධර්මාවබෝධය ලද ගැඹුරු සුත්‍ර දේශනාව 02
සාරිපුත්ත හිමිපාණන් වහන්සේ අරහත්යට පත් වූ සුත්‍ර දේශනාව කුමක්ද?
අප විදේශ රටක සිටියත් ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමාන අර්බුධය අපගේ සිත් තුළටත් රිංගලා. තෙල් පෝලිම්වල ගෑස් පෝලිම්වල ඇති නොසන්සුන්තාව තරමටම අපේ සිතත් නොසන්සුන්, වෙහෙසකාරීයි. ඒ නිසාම අකුරු කරන්නට මනස සන්සුන්කරගන්නට බැරිව මසකට වැඩි කාලයක් ගතවුනාද මන්දා. අදත් හොඳටම නිදිමතයි. එත් වචන දෙකක් හෝ ලියනවා කියා සිතුවා.
ලියන්නට ඇත්තෙත් සාරිපුත්ත තෙරුන් අරහත්භාවයට පත් වූ ගාම්භීර සුත්‍ර දේශනාව වූ වේදනා පරිග්‍රහ සුත්‍රය පිළිබඳව, ඒත් එහෙම සුත්‍රයක් සුත්‍ර පිටකයේ සොයාගන්නට නැහැ. ඒ නිසාම තවත් දිනෙන් දින ලිවීම ප්‍රමාද වී සිත සම්පුර්ණයෙන්ම අලසභාවයේ ගොදුරක් බවට පත්වුනා. බැරිම තැන අපගේ කල්‍යාන මිත්‍ර එංගලන්තයේ පදිංචි හලහකෝන් මැතිතුමාට කතාකලේ හැමදාම සොයාගැනීමට නොහැකි ධර්ම කරුණු ගිහි පැවිදි සැමට සොයා දුන්නේ ඒ උත්තමයා නිසා. පුතා මට ටික වෙලාවක් දෙන්න. හලහකෝන් අංකල් කීවා. අවසානයේ එහි හෝඩුවාව මතුවුනේ ඉංග්‍රීසි ත්‍රිපිටකයට පිංසිද්ද වෙන්න. එහි වේදනා පරිග්‍රහ සුත්‍රය හඳුන්වන තවත් නමක් හැටියට දිඝනඛ සුත්‍රය වශයෙන් උප්ග්‍රන්තයන්හි සඳහන් වී තිබුනා. ඉංග්‍රීසීන්ට කටට එන්නම් වාලේ බැන්නට ඔවුන් රැස්කළ බොහෝ කරුණු අපිට සිංහල ත්‍රිපටකයේ සොයාගන්නට බැරි අවස්ථා බොහෝ විට හමුවෙනවා. කෙසේ වෙතත් ඒ සඳහා හලහකෝන් අංකල්ට දීර්ඝායුෂ පතන්නේ බුදුදහමේ උන්නතිය වෙනුවෙන් ඔහුගෙන් තව බොහෝ සේවාවන් ගිහිපැවිදි උතුමන්ට අවශ්‍ය නිසා.
දීඝනඛ සුත්‍රය කියවා බැලීමේදී එහි සියලු කරුණු ඉතාම හොඳින් ගැළපෙන බව වැටහෙනවා. එහෙත් සුත්‍ර පිටකයේ වේදනා පරිග්‍රහ සූත්‍ර නාමය වෙනුවට දීඝනඛ යනුවෙන් වෙනස් කරනු ලැබුවේ ඇයිද යන්නත්, බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රී නාහිමිපාණන් බුද්ධ චරුතය ග්‍රන්ථයෙහි උපග්‍රන්ත සටහනෙහි මෙය වේදනා පරිග්‍රහ සුත්‍රය යන්නෙන් සඳහන් කරනු ලැබුවේත් ඇයිද යන්නත් මට මහත් ප්‍රෙහෙලිකාවක් වුනා. ඒ නිසාම නිරවුල් මනසින් ලිපිය ලිවිම ප්‍රශ්නයක් වීම නිසා තවත් කාලය ගතවුනා. පසුව එම කරුණ විසඳා ගැනීම සඳහා කතා කරනු ලැබුවේ ගෞරවනීය අපගේ කල්‍යාන මිත්‍ර මිස්සක කමලසිරි හිමිපාණන් හට. ඊට හේතුව වුනේ උන්වහන්සේගේ ගුරු හිමිපාණන් වහන්සේ ආනන්ද මෛත්‍රී මහනායක හාමුදුරුවෝ නිසා. උන්වහන්සේ විසින් විස්තර කල පරිදි 1920 ගණන් වලදී බුද්ධ චරිතය ග්‍රන්ථය ආනන්ද මෛත්‍රිය නාහිමිපාණන් විසින් ලියන අවස්ථාවෙහි බුද්ධ ජයන්ති ත්‍රිපිටකය මුද්‍රණය කොට තිබුනේ නැත. එවකට පුස්කොළ පොත්වල සඳහන් වී ඇත්තේ මෙම සුත්‍ර දේශනාව වේදනා පරිග්‍රහ යනුවෙන්. පසුව බුද්ධජයන්ති ත්‍රිපිටකය සංස්කරණය කිරීමේදී යම් යම් සුත්‍ර දේශනාවල අන්තරගතයට අනුරූපව සුත්‍ර දේශනා හඳුන්වනු ලබන නාමයන් වෙනස් කොට ඇති බවයි. එලෙස මෙහි සාරිපුත්ත හිමිපාණන් වහන්සේගේ බෑණනුවන් ගේ නමින් දීඝනඛ යනුවෙන් වෙනස්කොට ඇත. මෙම කරුණු ඔබටද ප්‍රයෝජනයක් විය හැකි බැවින් මෙලෙස සටහන් කර තබන්නට සිතුවා.