පන්ලක්ෂ දොළොස් දහස් විසි අටක්‌ වූ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේලා ට හිස තබා ආදරයෙන්‌ නමස්කාර කරමි.
එම සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේලා දේශනා කළ ධර්ම රත්නයන්ට ද පිහිටුවන ලද සංඝ රත්නයන්ට ද
සියලු පසේ බුදුරජාණන් වහන්සේලාට ද සියලු බෝධිරාජයාණන්‌ වහන්සේලාට ද
මම ආදරයෙන්‌ නමස්කාර කරමි.
එමෙන්ම මෙම බුදුමග පිළිබඳව කරනු ලබන විස්තරයේ
යම් වරදක් අඩුපාඩුවක් වූවානම්
මා හට කමා කරනු සේක්වා!!
සාදු සාදු සාදු !!
“අපේ බුදු හාමුදුරුවෝ” යනුවෙන් ප්‍රංශය පදිංචි තුසිත රාජපක්ෂ මහත්මා විසින් පිටක, අට්ඨකථාව සහ ශ්‍රීමත් මහා සංඝ රත්නයේ අවවාද ගුරු කරමින් facebook හි එතුමාගේ ගිණුමේ පළකල ලිපි පෙළ එතුමාගේ වාචික අවසරය මත පහසුවෙන් කියවීම සඳහා එක තැනකට එකතු කර ඔබ වෙත පිළිගන්වන්නේමු.
මෙම ධර්ම දාන කුසළ ශක්තිය ශ්‍රීමත් මහා සංඝරත්නයට, ප්‍රංශයේ පදිංචි තුසිත රාජපක්ෂ මහත්මාට, මහත්මියට, එම දරුවන්ට, මේ ධර්ම දානය සදහා මග පෙන්වීමෙන් උපකාර කළ මධුරිකා ජයවර්ධන මහත්මිය ඇතුලු පවුලේ සියලු දෙනාටත්, මනෝරි අතපත්තු මහත්මිය ඇතුලු පවුලේ සියලු දෙනාටත්, මේ ධර්ම ලිපි පෙළ කියවන ඔබ සැමටත් ඉතාමත් කෙටිම කාලයකින් පහසුම ආකාරයට සැපසහගත ප්‍රතිපදාවකින් ධර්මාවබෝධය වේවා…..!
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 301 (සන්තිකේ නිධානය)
බුදුන් වැඩ සිටි අඳුන් වනය යට කරමින් පැමිණි මහා ජලකඳ සෘද්ධි බලයෙන් අහසට නැංවූ ගවම්පති මහ රහතන් වහන්සේ.
දැන් මම ඔබට කියන්න යන්නේ යසකුල පුත්‍රයාගේ හොදම යාළුවන් සතර දෙනාගෙන් එක්කෙනක් පිළිබඳව. උන්වහන්සේගේ ගිහිකල නම ගවම්පති. උන්වහන්සේත් මීට පෙර පහල වූ බුදු වරු හමුවේ බොහො පින්කම් කොට විවිධ ප්‍රර්ථනා කල පින්වත් උතුමෙක්.
දැන් මම ඔබට කියන්න යන්නේ යසකුල පුත්‍රයාගේ හොදම යාළුවන් සතර දෙනාගෙන් එක්කෙනක් පිළිබඳව. ඔහුගේ ගිහිකල නම ගවම්පති. ගවම්පති මීට පෙර පහල වූ බුදු වරු හමුවේ බොහො පින්කම් කොට විවිධ ප්‍රර්ථනා කල පින්වත් උතුමෙක්.
මනසින් කල පුෂ්ප පුජාවෙන් කල්ප ගණනක් දෙව් ලොව සැප විඳි මුව වැද්දා.
මීට කල්ප තිස් එකකට පෙර ලොව පහළ වූ සිබි භාග්යවතුන් වහන්සේ ගේ කාලේ ඔහුද මෙලොව ඉපදී තිබුනා. ඒ කාලේ ඔහු ජීවිකාව සරිකරගත්තේ මුව වැද්දෙක් ලෙසයි. දෛවයක මහත. ඔහු සිටි වනයට එක දිනක් සිබි භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඩම කළා. හදිසියේම දුටු ඒ පුණ්‍යවන්ත දර්ශණයෙන් පැහැදුණු ඔහුට භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත පූජා කරන්න මල් ටිකක් තිබුනේ නැහැ. මොකක් හෝ හේතුවකට. අධික වූ ශ්‍රද්ධාවෙන් ඔහු කලේ සිතෙන්ම මවාගත් මල් කළඹක් උන්වහන්සේ හට සිතෙන්ම පුජා කිරීමයි. සිතින් මල් පූජා කළ එතුමන් ඒ පිනෙන් දෙව් ලොව ඉපිද බොහෝ සැප වින්දා. මෙම කුසල විපාකයට මුල් වුනේ භෞතිකමය පූජා භාණ්ඩ නෙවෙයි. ඒ අපරමිත ශ්‍රද්ධාවයි. ඔහු මුවන් මැරීමෙන් එතෙක් කල අකුසල කර්මද අහෝසි වී හෝ පසුපසට යන්නට ඇති. ඒත් දිගින් දිගටම කරනු ලැබූ කුසල ක්‍රම වල බල මහිමයෙන් වෙන්නට් ඇති ඒවා ඵල දුන් බවක් සඳහනක් නැහැ.
මහරි දඬු සතරකින් රහත් තෙරුන් වහන්සේනමකට සෙවන දුන් පිනෙන් මහා උද්‍යානයක් අභියස දෙව්ලොව උපන් ගවම්පති තෙරුන් වහන්සේ.
එලෙසම උන්වහන්සේ ඒ ඒ භවයන්හි විවිධ පුණ්‍යමය කටයුතු වල යෙදෙමින් තව තවත් පින් දහම් කරගත්තා. කෝණාගමන භාග්‍යවතුන්‌ගේ කාලයේ උන්වහන්සේගේ සෑයට ඡත්‍රයක්‌ ද වේදිකාවක්‌ ද ඔහු විසින් ඉදි කරනු ලැබුව. එවැනි පින්කම් නිසා තව තවත් සසරේ දෙවු මිනිස් සුඛවිහරණ ලැබුවා. එහෙම අය ඉපදෙන්නේ බොහෝ විට සිටු ගෙවල් වල. එලෙසම උන්වහන්සේ කස්සප බුදුන් දවස එක්තරා ධනවත් සිටුගෙයක උපත ලැබුවා. එම ගෙදර විශාල ගව සම්පතක්‌ තිබුණා. ඒ කාලේ එවැනි විශාල ගව පට්ටි තිබුනේ ධනවත් ව්‍යාපාරිකයනට හෝ සිටුවරුන්ට. ගොපල්ලෝ එම ගව සම්පත සුරකිනු ලැබුවා. මොහු එහි අතරින් පතර යුතු අයුතු දේ විමසමින්‌ සොයාබලමින් ගොපල්ලන්ගේ ඕනෑ එපාකම් අවශ්‍යතා සොයා බැලුවා.
මේ අතර ඔහු ටිකදිනක සිට විශේෂ සිදුවීමක් කෙරෙහි විපරම් කරමින් සිටියා. ඒ රහතන් වහන්සේ නමක් ගමට පැමිණ පිඬුපිණිස හැසිර, ඉන්පසු ගමින්‌ පිටත සිට දිනපතා ම එම දානය වළදන බව දුටුවා. සසරේ පින් කල අයට මොන කාරනේදීත් පිනටම තමයි සිත යෙදවෙන්නේ. එයත් සසර පුරුද්දෙන්. ඔහු දැක්කා උන්වහන්සේ දැඩි හිරුරශ්මියේම සෙවනකින් තොරව ඒ දානය වලදන බව. “ආර්යයන්‌ වහන්සේ සුර්ය තාපයෙන්‌ වෙහෙසට පත්වන්නේය” යි සිතූ ඔහු මහරි දඬු සතරක් ඔසවා, ඒ මත්තෙහි මහරි අතු දමා ගස් අතු මණ්ඩපයක්‌ කරවා පූජා කළා. එමෙන්ම එම මණ්ඩප සමීපයේ මහරි ගසක් රෝපණය කළ බව ද කියනවා. ඔහු කෙරෙහි මහත් අනුකම්පාවෙන් රහතන් වහන්සේ එදින සිට දිනපතාම එහි හිද පිඬු සිගා පැමිණි දානය වළදනු ලැබුවා. ඔහු ඒ පින්කම හේතුවෙන් නැවතත් දෙවුලොව ඉපදුණා. දෙව්ලොව ඔහුගේ විමන් දොර අභියස මහත් වූ මහරි වනයක් පහළ වුණා කියනවා. එහි වණිගපධ සම්පන්න වු පුෂ්පයෝ සැම කල්හි ම පැවතුණා . එනිසා එම උයන ”’සේරිස්සක” නාමයෙන්‌ ප්‍රකට වුණා. ඒ දෙව් පුතු ද එක් බුද්ධාන්තරයක් දෙව් මිනිසුන් අතරෙහි සැරි සරා, මේ බුද්ධෝත්පාද කාලයෙ හි යස තෙරුන්ගේ යහළුවන් සතර දෙනා අතුරින් ගවම්පතී නම් යහලුවා ලෙස උපන්න. එහෙමයි උන්වහන්සේ ට යසකුල පුත්‍රයා මුණගැසුනේ. සමහරවිට ඒ ආත්මභාව වලත් එකටම ලඟින් ඉන්නට ඇති.
බුදුන් වැඩ සිටි අඳුන් වනය යට කරමින් පැමිණි මහා ජලකඳ සෘද්ධි බලයෙන් අහසට නැංවූ ගවම්පති මහ රහතන් වහන්සේ.
මෙසේ පැමිණ අප භාග්‍යවතුනේ සාසනයේ රහත්බවට පත්ව ඒ හි භික්ෂු පැවිදි උපසම්පදාව ලැබු ගවම්පතී තෙරුන්, විමුක්ති සුවය විඳමින්‌ සාකේත නුවර අඳුන් වනයෙහි වාසය කළා. එසමයෙහි මහත් වු භික්‍ෂුසංඝයා පිරිවරාගත්‌ භාග්යවතුන් වහන්සේ සාකේත නුවරට වැඩම වා අඳුන් වනයට ද පිවිසියා. එම වනයෙහි වැඩම කල මහා සංඝ රත්නයට වැඩසිටීමට සෙනසුන් ප්රමාණවත් වුනේ නැහැ. ඒ එක්කම මධ්‍යම රාත්‍රියෙහි වනය මැදින් ගලා ගිය නදියේ ජලය වැඩි වෙන්නට පටන් ගත්තේ කඳු මුදුනට වසින නිසා වන්නට ඇති. ජල පහර ඉවුරු ඉක්මවා මහා හඬින් ගලා යන ශබ්දයට බිය වූ බැවින් සාමණේරා දී හු මහත් හඬින් ශබ්ද කරන්නට පටන්ගත්තා. භාග්යවතුන් වහන්සේ එම මහා ශබ්දය අසා ගවම්පතී තෙරුන්ට මෙසේ අණකරණු ලැබුවා.
“ගවම්පතිය ! යන්න, ජල සඬපහර මැඬ පවත්වා භික්ෂුන් වහන්සේ සඳහා සුවපහසු වාසයක්‌ ඇතිකරවන්න”
ගවම්පතී තෙරුණුවෝ ද එය අසා “ ස්වාමීනි යහපතී” යි පවසා, එතැනට වැඩ සෘද්ධිබලයෙන්‌ නදියේ ජල පහර මැඩ පැවැත්වුහ. එසේ මැඬපැවැත්‌ වු ජල පහර ඉතා දුරින්‌ පර්වත කුටයක්‌ මෙන් අහසට නැගී සිටියා. එතැන් පටන් ගවම්පතී තෙරැන්ගේ ආනුභාවය (බලමහිමය) සැමතැනම ප්‍රකට වුණා.
උන්වහන්සේගේ කිර්තිය මනුස්ස ලොව පමණක් නොව දෙවුලොවද පැතිර ගියා. දෙවුලොව අල්පේශාක්‍ය මහා ශාක්‍ය දෙවිවරුන් නිරතුරුවම උන්වහන්සේ බැහැදැක බණ ඇසීමට අඳුන් වනය ආලෝකමත් කරමින් පැමිණියා. එක්දිනක්‌ භාග්යවතුන් වහන්සේ මහත් වූ දෙව් පිරිස් පිරිවරා දහම් දෙසන එම තෙරුන් දැක, ලොවට අනුකම්පා පිණිස එම තෙරුන්ගේ මහත් වු ගුණයන්‌ ප්‍රකට කරන සේක්, එම ගුණයන්ට ප්‍රශංසා කරමින් “යො ඉද්ධියා සරභුං” යන ගාථාව වදාරනු ලැබුවා.
යෝ ඉද්ධියා සරභුං අට්ඨපේසි
සෝ ගවම්පතී අසිතෝ අනේජෝ
තං සබ්බසංගාතිගතං මහාමුනිං
දේවා නමස්සන්ති භවස්ස පාරගු’න්ති.
ඔහුට පුළුවන් වුණා ‘සරභූ’ නම් ගංගාවේ ගලා බැසීම ඍද්ධි බලයෙන් නවත්වන්නට. ඒ ගවම්පති භික්ෂුව ඉන්නෙ කෙලෙස් නැතිවයි. තණ්හා නැතිවයි. කෙලෙස් ඉක්මවා ගිහින් ඉන්නෙ. භවයෙන් එතෙර වෙලා ඉන්නෙ. ඒ මහා මුනිවරයාට වඳින්න දෙවියනුත් පැමිණෙනවා.
“දෙවා නමසසනති” යනු උන්වහන්සේට දෙවියෝ ද වඳිති යන්නයි. සෙසු ජනයා පිළිබදව කියනු කිම? මෙම ගාථාව අවසානයේ දී බොහෝ දෙනාට ධමාවබෝධ වුණා. තෙරුන් වහන්සේ සිය රහත්බව ප්‍රකාශ කරන සේක්, “ශාස්තෘන් වහන්සේ පුදන්නෙමි” යි එම ගාථාව ම වදාරනු ලැබුවා.
උපකාරක ග්‍රන්ථ- අපදාන පාළිය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 302 (සන්තිකේ නිධානය)
යස කුල පුතුගේ තවත් යහළුවන් පනස් දෙනෙක් පැවිදිවීම සහ රහතුන් සැටඑක් නමක් ලෝකය තුල බිහිවීම.
යස මහරහතන් වහන්සේ ගේ ගිහිකල වංශවත් කුල පරම්පරාවේ පරම්පරා ගණනක් සිට සමීපයෙන් ඇසුරු කරමින් පැමිණි සමීප ඥාතී සහ ඥාතී නොවන පිරිසක් සිටියා. ඒ පිරිස අතර යස මහරහතන් වහන්සේගේ ගිහිකල යහළුවන් පනහක් සිටියා. ඒ අයටත් තම අතිජාත මිතුරා යසකුල පුත්‍රයා සියලු සැප සම්පත් අතහැර කසාවත දරා මහණ දිවියට ඇතුලත් වූ බව දැනගන්නට ලැබී මෙලෙස කතිකාවක් ඇති වුණා.
“යසකුලපුත්‍ර තෙමේ හිසකේ රවුලු බැහැර කරවා කුසාවත් හැඳ ගිහිගෙන් නික්ම යම් ශාසනයෙක්හි පැවිදි වූයේ ද, ඒ ධර්‍මවිනය ඒකාන්තයෙන් ලාමක නො වේ. ඒ පැවිද්ද ලාමක නො වේ ය”
ඉන් අනතුරුව ඒ යහළුවෝ ආයුෂ්මත් යස භික්ෂුව වැඩසිටි තැනට පැමිණියා.. පැමිණ , ආයුෂ්මත් යස යස රහතන් වහන්සේ හට වැඳ නිහඬව පසෙකින් සිටියේ මහත් විශ්මයෙන්. ඇයි මිට සති කිහිපයකට පෙර මහත් වූ කාම සැප සම්පත් විදිමින් සිටි ඒ තම මිතුරා ඒ සියලු ඉඳුරන් දමනය කොට ශාන්ත ලීලාවෙන් ඉන්නා ආකාරය දැක. ආගිය තොරතුරු කතා බස් කිරීමෙන් අනතුරුව යස මහරහතන් වහන්සේ පණසක් පමණ වූ ඒ ගිහියහළුවන් කැඳවා ගෙණ භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණියේ ඔවුනට ලබාදිය හැකි උතුම්ම ත්‍යාගය දීමට.
පසෙක හුන්නා වූ යස රහතන් වහන්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේට “ස්වාමීනි, දනවුවැසි පරම්පරාවශයෙන් පිළිවෙළින් පැරණි වූ කුලයන්ගේ පුත්‍ර වූ පණසක් පමණ වූ මොහු මාගේ ගිහිකල්හි යහළුවෝ ය. භාග්යවතුන් වහන්සේ මොවුන්ට අවවාද කරණ සේක්වා. අනුශාසනා කරණ සේක්වා” යි සැළකොට සිටියා.
එතැන් පටන් භාග්යවතුන් වහන්සේ ඔවුන්ට පිළිවෙළකථාව දේශනා කරනු ලැබුවා. . එනම්: දානකථාව, ශීලකථාව, ස්වර්‍ගකථාව, කාමයන්ගෙන් දෝෂය ලාමකබව කෙලෙසීම, නෛෂ්ක්‍රම්‍යයෙහි අනුසස් ද යනාදියයි. එවිට යම් සේ පහ වූ කිලුටු ඇති පිරිසිදු වස්ත්‍රයක් මනා කොට ම සායම් ගන්නේ ද, එපරිද්දෙන් ම ඔවුනට ඒ ආසනයෙහි දී ම “යමක් හටගැණීම ස්වභාවය කොට ඇත්තේ ද, ඒ සියල්ල නිරුද්ධ වීම ස්වභාවය කොට ඇතැ” යි පහ වූ රාගාදිරජස් ඇති පහ වූ කෙලෙස්මල ඇති (ශ්‍රෝතාපත්ති) මාර්‍ගඥානය පහළ වුණා. ඔවුන් දක්නා ලද සිවුසස්දහම් ඇත්තාහු, පැමිණි සිවුසස්දහම් ඇත්තාහු, අවබෝධ කළ සිවුසස්දහම් ඇත්තාහු, බැස ගත් සිවුසස්දහම් ඇත්තාහු, දුරු කළ සැක ඇත්තාහු, පහ වූ කෙසේ කෙසේ දැ යි පැවැති සැක ඇත්තාහු, බුදුසස්නෙහි විශාරද භාවයට පැමිණියාහු, බුදුසස්නෙහි පරප්‍රත්‍යය රහිත වූවාහු භාග්යවතුන් වහන්සේට “ස්වාමීනි, අපි භාග්යවතුන් වහන්සේගේ සමීපයෙහි පැවිද්ද ලබන්නෙමු. උපසම්පදාව ලබන්නෙමු” යි සැළ කොට සිටියා. එවිට, භාග්යවතුන් වහන්සේ “මහණෙනි, එවු. ධර්මය මනා කොට දෙසන ලද්දේ ය. මනා ව දුක් කෙළවර කරණු පිණිස බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙවු” යි වදාරා සිටියා. ඒ ම ඒ ආයුෂ්මත්වරුන්ගේ උපසම්පදාව වුණා. ඉන්පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ ඒ භික්‍ෂූන්ට දැහැමි කථාවෙන් අවවාද කරනු ලැබුවා.. අනුශාසනා කරනු ලැබුවා. භාග්යවතුන් වහන්සේ විසින් අවවාද කරණු ලබන අනුශාසනා කරණු ලබන ඔවුන්ගේ චිත්තයෝ තෘෂ්ණාදෘෂ්ටිවශයෙන් නො ගෙණ ආශ්‍රවයන් කෙරෙන් සදහටම මිදීගියා. එවිට ඒ සමගම ලෝකයෙහි රහත්හු සැට එක්දෙනෙක් (බුදුරජාණන් වහන්සේ ඇතුළුව) මෙලෙස බිහිවුණා
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 303 (සන්තිකේ නිධානය)
ඒරක පත්ත නා රජුගේ කථා පුවත 01
මේ ඔබ කියවන්නට යන්නේ තම සංසාරික ගමනට ඉතාමත් වැදගත් පණිවිඩයක් දෙන කතා පුවතක්. විශේෂයෙන්ම තම අතින් යම් ඇවැතක් වරදක් සිදුවුනත් එය ගැන සිත සිතා ලතවිම තමාට මෙලොව මෙන්ම පරලොවද අවැඩක් ගෙනෙන බව මෙයින් මනාවට ප්‍රකාශ වෙයි. එමනිසා තමා විසින් නොදන්නා කමින් හෝ නොදැනුවත්ව කරනු ලැබූ සියලු අකුසල් අමතක කොට කුසල්ම මෙනෙහි කරන්න. එයින් සතුටු වන්න.
පෙර කස්සප සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයෙහි තරුණ භික්ෂුවක් ලෙස සිටියදී ගංගාවක නැවක නැගී වඩින අතර ඒරක නම් වූ තණ පඳුරක කොළයක් අල්ලා ගත්තේ සමහරවිට සෙල්ලමට වගේ වෙන්නට ඇති. සැඩ පහර වේගයෙන් ගලන විටත් උන්වහන්සේ එය අත් හරියේ නැහැ. සැඩ පහරේ සැරට ඒරක පඳුරත් කඩාගෙන එම යාත්‍රාව දියඹෙහි ඇදී ගියා. සාසන විනයෙහි භික්ෂුවකට ගස් කැපීම තබා කොලයක් කැඩීම පවා වරදක්. පාදයෙහි පිහිටි ඇගිලිවලින් පොලව සෑරීමවත් කිරීම බරපතල වරදක්. ඉතින් විනය ගරුක වූ උන්වහන්සේ ඒ අත්වරදින් සිදු වූ ස්වල්ප මාත්‍ර වු එම ඇවත ගැන සිත සිතා ලතවෙන්නට වුනා මිසක් පොහොය කිරීමේදී එම ඇවත කමා කොට ගැනීමටවත් උත්සහවන්ත වුනේ නැහැ.
ඒ දිරඝායුෂ පැවැති කාලයක්. මෙලෙස වර්ෂ විසිදහසක් කල් අරණ්‍යයේ මහණ දම් කරද එම සිදුවීම සිතෙන් අමතක කිරීමට නොහැකි වුණා. අපවත්වන විට ඒරක පඳුරේ සිඳලීම මහ බරක් ලෙස සිතා ඇවත දෙසීමට කැමති වුවත් ඒ සඳහා අනෙක් තෙරනමක් සොයා ගැනීමටද නොහැකි වුණා. මගේ ශීලය පිරිසිදු නොවේයයි උපන් විපිළිසර සිත් ඇතිව ඉන් චුත වී ඒරක ගසක නැවක් (ඔරුවක්) පමණ නාගරාජයෙක් ව නාගයෝනියේ උපන්නා. ඔහුගේ නමද “ඒරක පත්ත” නම් වුණා. ඔහු උපන් කෙනෙහි පූර්ව ආත්මභාවය බලා මෙපමණ කලක් මහණ දම් පිරුවත් අවසානයේ අහේතුක ආත්මභාවයක මැඩියන් කන ස්ථානයක උපන්නේ යයි දුක්වෙන්නට වූනා. ඔහුට ඉක්මනින්ම මෙම මරු කතරින් නික්ම යන්නටද උවමනවද තිබ්බා. ඒත් කෝ බුදුකෙනෙක් ඒ සඳහා?
මෙහෙම යනකොට ඔහුට පසුකලෙක ලස්සන දියණියක් ලැබුනා. ඔහු ඒ මනරම් දියමත මහ පෙනය ඔසවා දුවණිය ඒ පෙනය මත තබා නටවමින් විශේෂ රැඟුමක් ද ගායනයක් ද ඇය ලවා ඉදිරිපත් කරමින් එය නරඹන ජනීජනයා හට ගීතයකින් ප්‍රශ්ණයක් ඉදිරිපත් කළා. .ඒ යම් උපායක් වශයෙන්. ඒ ගී පැනයෙන් ඇසුවේ මේ කෙලෙස් ගංගාවෙන් කෙලෙස එගොඩ වේද කියලා කෙටියෙන් කිවොතින්. ඒ කාන්තයෙන්ම එයට පිළිතුරු දෙන්න බුදු බණ අසා තියෙන්න ඕනේ. බුදුබණ අසන්නට නම් බුදු කෙනෙකු මේ මිහිතලය මත යළිත් පහල වෙන්නට ඕනේ.. “ඒකාන්තයෙන් මම මේ උපායෙන් බුදුන් උපන්විට ඔහුගේ උපන්බව අසන්නෙමි. යමෙක් මගේ ගීයට පිළිතුරු ගීයක් නිවැරදිව පවසයිද ඔහුට මහත් සැප සම්පත් සමග මේ මගේ රූපශ්‍රීයෙන් අග තැන්පත් දියණිය පාවා දෙන්නෙමි. මෙලෙස මෙම නාග රාජයා අඩ වසකට වරක් පෙහෙවස් දිනයෙහි ඒ දියණිය පෙනය මත තබාගෙන නටවමින් ඇය ලවා මෙම පැනය ගිතානුසරයෙන් මිනිසුන්ට ඉදිරිපත් කරනු ලැබුවා.
කිංසු අධිප්පති රාජා – කිංසු රාජා රජ්ජිස්සරෝ
කථංසු විරජෝ හෝති – කථං බාලෝති වුච්චති
කුමක් නිසාදෝ රජු හට ‘අධිපති’ යැයි පවසන්නේ
කුමක් නිසාදෝ රජු හට ‘රජිසුරු’ යැයි පවසන්නේ
කෙලෙසින්දෝ ලොවේ කෙනෙක් ‘විරජ’ බවට පත්වන්නේ
කෙලෙසින් සිටිනා කෙනාද ‘බාල’ නමට නිසි වන්නේ
සියලු දඹදිවවාසීන් අතර මෙය ප්රසිද්ධ වුණා. නාග මානවිකාව පාවා ගැනීමට හැමෝම උත්සුක වුණා. තම තමන්ගේ නැණ පමණින් පිළිතුරු ගී පද බඳිමින් ගායනා කරන්නට පටන් ගත්තා.එවිට ඇය ඒවා වැරදියි කියා ප්‍රතික්ෂේප කරන්නට වුණා. ඔය අයුරින් අඩමසක් පාසා පෙණය මත සිට ගායනා කරමින් බුද්ධාන්තර කල්පයක් ගෙවිලා ගියා.
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 304 (සන්තිකේ නිධානය)
ඒරක පත්ත නා රජුගේ කථා පුවත 02
ඒ අපගේ බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පැමිණ සත්සතිය ගෙවා බරණැසට වැඩ දම්සක් දෙසා පළමු වැසි සමයෙහි ඉසිපතන්හි වසන කාලේ, එක් පසොළොස්වක් දිනෙක අලුයම්හි සිරිත් පරිදි නිවන් අවබෝධ කළ හැකි සත්ත්වයන් සොයනු පිණිස ලොව දෙස දිවැස යොමු කළා. අප මහා මහාකාරුණිකයාණෝ බුදුඇසින් එලෙස ලොව දෙස බලද්දී උත්තර නම් මාණවකයෙකුට සෝවාන් ඵලයට පත්වීමේ පින ඇති බව දැක වදාළා. ඒ සමගම ඒරක පත්ත නාගරාජයාගේ කල්පාන්තරයක බලාපොරොත්තුවත් දැක්ක. ඒ වගේම මේ උත්තර මාණවකයාට අර නාගරාජයාගේ ගීයට පිළිතුරු දීමේ වාසනාව තිබෙන බවත් දුටුවා. උන්වහන්සේ මේ සියලූම කාරනා සඵල වන අයුරින් බරණැසින් නොදුරු තන්හි ප්රසිද්ධ වැ පැවැති රිටිගස් සතින් එකක් මුලට වැඩම කොට සමාධි සුවයෙන් නියමිත හෝරාව එන තෙක් වැඩ සිටියා.
උත්තර මාණවකයාට නාගරාජයාගේ කතා පුවත සැළවුණා. ඔහුත් පිළිතුරු ගීයක් නිර්මාණය කරගත්තා.
එදා ඒරකපත්‍රයාගේ නාගදියණිය පෙණ ගොබය මත නටන දවසයි. උත්තර මාණවකයා එතැනට යන්නට පිටත් වුණා. බරණැසට නුදුරින් මහරි රුක් සතකින් හෙබි ඉතා යහපත් සෙවණ ඇති තැනක් තිබුණා. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ එක් මහරි රුක් සෙවණක වැඩහිටියා. උත්තර මාණවකයා ඔය අසලින් ගමන් කරමින් සිටියා. එතකොට බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙහෙම වදාළා.
“උත්තර, මෙහි එන්න.”
“ස්වාමීනී, ඇයි?”
“මෙතනට එන්න.”
එතකොට ඔහු බුදුරජාණන් වහන්සේ ළඟට පැමිණ වන්දනා කළා. පැත්තකින් වාඩිවුණා.
“උත්තර, කොහේද යන්නේ?”
“ස්වාමීනී, ඒරකපත්‍ර නාගරාජයාගේ නාගදියණිය ගායනා කරන තැනටයි යන්නේ.”
“ඉතින් ඔබත් පිළිතුරු ගීයක් හදාගත්තාද?”
“එහෙමයි ස්වාමීනී” කියලා උත්තර මාණවකයා ඒ ගීය පැවසුවා.
“උත්තර, ඔය පිළිතුරු ගීය වැඩක් නෑ. මං ඔබට පිළිතුරු ගීයක් කියලා දෙන්නම්. එය රැගෙන යන්න.”
“එහෙමයි ස්වාමීනී” උත්තර මාණවකයා ඉතා සතුටට පත්වුණා.
“උත්තර, දැන් නාගමානවිකාව ගීය ගයන වෙලාවට ඔබ මේ පිළිතුරු ගීය ගයන්න.
ඡද්වාරාධිප්පතී රාජා – රජ්ජමානෝ රජ්ජිස්සරෝ
අරජ්ජං විරජෝ හෝති – රජ්ජං බාලෝති වුච්චති
අධිපති නම් දොරටු හයට ඔහුටයි ‘රජු’ කිව යුත්තේ
කෙලෙස්වලට ඇලෙන කෙනා ‘රජිසුරු’ යැයි කිව යුත්තේ
කෙලෙස් නොමැති උතුමා හට ‘විරජ’ කියා කිව යුත්තේ
කෙලෙසුන් තුළ ඉන්න කෙනා ‘බාල’ කියා කිව යුත්තේ
ඉතින් උත්තර දැන් ඔබ ඔය පිළිතුරු ගීය පැවසූ විට නාගමානවිකාව තව ගීයක් ගයාවි. එය මෙයයි.
කේනස්සු වුය්හති බාලෝ – කථං නූදති පණ්ඩිතෝ
යෝගක්ඛේමී කථං හෝති – තම්මේ අක්ඛාහි පුච්ඡිතෝ
අනුවණ බාලයා ගසා ගෙන යන්නේ කුමකින්දෝ
නුවණැත්තා ලොවේ සියලු ජයගන්නේ කෙලෙසින්දෝ
‘යෝගක්ඛේමී’ යන නම කිව හැක්කේ කෙලෙසින්දෝ
මේ පැණයන් හට පිළිතුරු දෙන්නේ මට කවුරුන්දෝ
උත්තර, ඔය ගීයට පිළිතුරු දිය යුත්තේ මෙන්න මේ ගීයෙනුයි.
ඕඝේන වුය්හති බාලෝ – යෝගානූදති පණ්ඩිතෝ
සබ්බයෝග විසංයුත්තෝ – යෝගක්ඛේමීති වුච්චති
සැඩපහරින් අනුවණයා දුකට ගසා ගෙන යන්නේ
නුවණැත්තා වෙරවඩමින් ජීවිතයයි ජයගන්නේ
සියලු කෙලෙස් බන්ධනයෙන් යමෙකුන් නිදහස් වන්නේ
යෝගක්ඛේමී නාමය ඔහුටයි කිව යුතු වන්නේ
උත්තර, ඔබ නාගමාණවිකාවියට ඔය පිළිතුරු ගී පවසද්දී දිනුම ඔබට ලැබෙනවා.”
උත්තර මාණවකයා ඉතා සතුටින් මේ ගී පාඩම් කරගත්තා. අර්ථ මෙනෙහි කළා. ඒ මොහොතේම සෝවාන් ඵලයට පත්වුණා. භාග්යවතුන් වහන්සේට වන්දනා කොට පිටත් වුණා.
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 305 (සන්තිකේ නිධානය)
ඒරක පත්ත නා රජුගේ කථා පුවත 02
මීට ඉහත කි පරිදී, උත්තර මාණවකයා ඉතා සතුටින් එම ගී පාඩම් කරගත්තා. අර්ථ මෙනෙහි කළා. ඒ මොහොතේම සෝවාන් ඵලයට පත්වුණා. භාග්යවතුන් වහන්සේට වන්දනා කොට පිටත් වුණා.
ඒ වෙලාවේ නාගපෙණය මත සිටින නාග මානවිකාව ලස්සනට නටමින් ගීය ගයනවා. උත්තර මානවකය සෙනග අතරින් ඉදිරියට පැමිණියා
“භවත්නී, මා විසින් පිළිතුරු ගී හදාගෙනයි ආවේ. මටත් අවස්ථාවක් දෙන්න” කියලා උත්තර මාණවකයා සෙනඟ පීරා ගෙන ඉදිරියට ගියා. නාග මාණවිකාව නටමින් ‘කිංසූ අධිප්පතී රාජා….’ යන ගීය ගැයුවා. උත්තර මාණවකයා ‘ඡද්වාරා අධිප්පතී රාජා….’ යන පිළිතුරු ගීය හඬනගා කිව්වා. ඊටපස්සේ නාග මාණවිකාව ‘කේනස්සු වුය්හති….’ යන ගීතය ගායනා කළා. එතකොට උත්තර මාණවකයා ‘ඕඝේන වුය්හතී…’ යන පිළිතුරු ගීය හඬ නගා කිව්වා. නාගරාජයා මේ පිළිතුරු ගී අසා ඉතාම සතුටට පත්වුණා.
“හප්පේ….! මදෑ. බුද්ධාන්තර කල්පයක්ම ගෙවිලා ගියා. මේ පිළිතුරු ගීය මෙතෙක් කාලෙකට අසන්නට බැරිවුණා. ඒකාන්තයෙන්ම බුදුකෙනෙකු ලෝකයේ පහළ වෙලා තියෙනවාමයි” කියා සතුට වැඩිකමට නාගරාජයා වළිගය ඔසොවලා ඉතා වේගයෙන් ජලයට පහර දුන්නා. දෙපැත්තට මහා රළක් පැන නැංගා. ගංගාවේ ඉවුරු දෙපස බිඳිලා ගියා. ගවයෙකුගේ ප්‍රමාණයේ උසට දෙපස හිටපු මිනිසුන් වතුරේ ගිලුණා. නාගරාජයා එබඳුම මිනිසුන් ප්‍රමාණයක් පෙණ ගොබයෙන් වතුරෙන් ඔසොවා ගොඩබිම තිබ්බා. ඔහු උත්තර මාණවකයා ළඟට ගියා.
“ස්වාමීනී, ශාස්තෘන් වහන්සේ කොහේද වැඩඉන්නේ…?”
“මහරජ, එක් රුක් සෙවණක වැඩඉන්නවා.”
“ස්වාමීනී, එහෙම නම් අපි යමුද?” කියලා උත්තර මාණවකයා සමඟ පිටත් වුණා. මහජනයාත් ඔවුන් සමඟ පිටත් වුණා. නා රජු බුදුරජාණන් වහන්සේ ළඟට ගොස් වන්දනා කරමින් හඬා වැළපෙන්න ගත්තා.
“මහරජ, මක්නිසාද අඬන්නේ…?”
“අනේ භාග්යවතුන් වහන්ස, නුඹ වහන්සේ වැනි උතුම් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ නමකගේ ශ්‍රාවකයෙකු වෙලා මං විසිදහසක් අවුරුදු මහණදම් පිරුවා. ඒත් මට මේ සසර දුකින් එතෙර වෙන්ට බැරිව ගියා. ඒරක ගහේ කොළයක් කඩාපු ඉතා සුළු වැරද්දක් නිසා අහේතුක උපතක් ලැබුණා. බඩගාගෙන යන්න වුණා. බුද්ධාන්තරයක් ගෙවිලා යනවා. මේ ආත්මයෙන් චුත වුණේ නැහැ නෙව. මනුෂ්‍ය ආත්මයක් ලැබුණේ නැහැ. සද්ධර්ම ශ්‍රවණයක් ලැබුණේ නැහැ. නුඹවහන්සේ වැනි බුදුකෙනෙකුගේ දර්ශනයක් ලැබුණේ නෑ” කියා විලාප දුන්නා.
ඒ මොහොතේ බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙහෙම වදාළා.
“නාරජ, ඒක ඇත්ත. මනුෂ්‍ය ආත්මභාවය ඉතාමත් දුර්ලභයි. ඒ වගේම සද්ධර්ම ශ්‍රවණයත් දුර්ලභයි. බුද්ධෝත්පාදයත් දුර්ලභයි. මේවා ඉතාමත් දුකසේ දුර්ලභවයි ලැබෙන්නේ” කියලා මෙම ගාථාරත්නය වදාළා.
කිච්ඡෝ මනුස්සපටිලාභෝ – කිච්ඡං මච්චාන ජීවිතං
කිච්ඡං සද්ධම්මසවනං – කිච්ඡෝ බුද්ධානං උප්පාදෝ
ඉතා දුකසේමයි කෙනෙකු හට – මිනිස් ලොව උපතක් ලැබෙන්නේ
ලද මිනිස් බව සුරැකගන්නට – නොමඳ වෙහෙසක්මයි යොදන්නේ
උතුම් සම්බුදු බණ අසන්නට – නිතර කෙනෙකුට නැහැ ලැබෙන්නේ
කලාතුරකින්මයි ලොවේ මේ – උතුම් සම්බුදු උපත වන්නේ
භාග්යවතුන් වහන්සේ ඒරකපත්ත්‍ර නාගරාජයා ආදි කොටැති ඒ පිරිසට දහම් දෙසනු ලැබුවා.
“මනුෂ්‍යත්වය දුර්ලභ ය. සත්ත්වයන් ගේ දිවි පැවැත්වීම දුකසේ කටයුතු ය. සද්ධර්ම ශ්‍රවණය දුර්ලභ ය. බුදුවරුන්ගේ පහළ වීම දුර්ලභ යැ”යි විස්තරයෙන් දහම් වදාරනු ලැබුවා. . දේශනාවසානයෙහි සුවාසූ දහසක් ප්‍රාණීන්හට ධර්මාභිසමය වුනා.
කල්ප ගණනක් බලාගෙන සිටියත් එදා නාගරාජයාට භාග්යවතුන් වහන්සේ මුණගැහුණා කියලා පලක් වුණේ නෑ. මාර්ග ඵල ලබන්නට නොහැකි වුනා. මිනිස් ලොව ඉපිද සිටියා නම් මාර්ගඵල ලැබීමේ අවස්ථාවක් තිබුණා. නාගයෝනියෙහි ඒ අවස්ථාව නෑ. දැන් බලන්න මිනිස් ලොව විසිදහසක් අවුරුදු මහණදම් පිරූ පින මතුකරගන්න බැරිවුණේ ඉතා සුළු දෝෂය පවා සිහි කරමින් පසුතැවුණු නිසයි. මෙය අප කාටත් හොඳ පාඩමක් නේද?
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 306 (සන්තිකේ නිධානය)
චරථ භික්ඛවේ චාරිකං, බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං.
පළමු ධර්ම දූත පිරිස වූ භික්ෂූන් හැට නමක් ඇතුළු බුදුපියාණන් වහන්සේ දර්ම ප්‍රචාරය සඳහා වැඩම කිරීම.
යසකුල පුත්‍රයා ඇතුළු පිරිසගේ සසරෙහි සැඟවුන තවත් ලස්සන කතාවක් තිබුණා. එයත් දැනගැනීම හොඳයි කියා සිතුවා. ඒ කතාවෙන් කල්‍යාණ මිතුරු මිතුරියන් වශයෙන් මෙම දීර්ඝ සංසාරයේ ඔබත් මමත් පැමිණෙන ගමන කොච්චර ආශ්චර්ය ජනකද කියලා සිතුනා.
එක් ආත්මභාවයක යසකුල පුතුන් ඇතුළු මේ යහළුවන් පිරිස සුවිශේෂ පුණ්‍යමය කටයුත්තක නියැලුනා. ඒ තමයි පිහිටවන්නට කෙනෙකු නැති මළ සිරුරු රැගෙන ගොස් ආදාහනය කිරීම. හරිම පුදුම සේවයක්. එදින දුරුවෙකු ප්‍රසූත කිරීමට ගොස් මියැදුන තරුණ ස්ත්‍රියකගේ මළ සිරුරක් ආදාහනය කිරීමට තමයි නියමිතව තිබුණේ. වෙන කිසිවක් නොතිබුන නිසා වෙන්නට ඇති යසකුල පුත්‍රයා ඇතුළු පස් දෙනෙකු ඒ කටයුත්ත සඳහා නවතා අනෙකුත් අය ගෙවල් වලට ගියා. තරුණියක් නිසා දේහය ලස්සනට තියෙන්නටත් ඇති. ඒ කෙසේවෙතත් දර සෑය මත තබා ආදාහනය කරන අතර තුර දේහය හොඳින් දැවීමට එහාට මෙහාට පෙරල්ලනටත් වනවා. ඒ කටයුත්ත කරනු ලැබුවේ යසකුල පුත්‍රයා. ඒ ලස්සනට තිබුන සිරුර ගින්නෙන් දැවී ක්‍රම ක්‍රමයෙන් විකුර්ති භාවයට පත්වෙන සැටි දුටුව යසකුල පුත්‍රයාට හදිසියේම අශුභසංඥාව පහළවුනා.
ඔහු අනික් සිවුදෙනාහටද ‘පින්වත්නි’ මේ පිළිකුල් අශුචිය බලවු’යි යැයි පහදාදෙද්දී ඔවුනටද අශුභසංඥාව මනාවට පහලවුනා. ඉන්පසු ඔවුන් පස්දෙන ගමට ගොස් සෙසු යහලුවන්ට ද ඒ බව දන්වා සිටියා. යස දාරක තෙමේ ගෙට ගොස් තම මවුපියන්ට හා අඹුවටද මෙය දන්වා සිටියා. හරිම පුදුමයි. ඒ සියල්ලෝම අශුභ භාවනාව වැඩූවා. මේ මොවුන්ගේ පූර්‍වප්‍රයෝගය යනුවෙන් විනය පිටකයේ මහාවග්ග පාලියේ සඳහන්. මේ හේතුවෙන්ම තමයි කියනවා ආයුෂ්මත් යසහට තම මාළිගයෙහි දී තැන තැන වැටි නිදන නාට්‍යංගනාවන් දැක ඔවුන් කෙරෙහිද සුසානසංඥාවම ඇතිවුනා කියන්නේ. ඒ උපනිශ්‍රයසම්පත්තියෙන්ම සියල්ලන්ම බුදුන් හමුවේ විශේෂාධිගමය ක්ෂණිකව පත්වුන බව විනය පිටකයේ සඳහන්.දැන් හිතන්න අප සාසනයේ රහත්භාවයට පත්වුණ මේ පිරිසට මිනිසුන්හට දර්මය පහදා දීමට සංසාරය පුරා ප්‍රගුණ කරමින් පැමිණි කොතරම් දක්ෂතාවයක් තිබෙන්නට ඇතිද?
මේ වනවිට පස්වග මහණුන්, සකුල පුත්‍රයා, ඔහුගේ යහළුවන් පනස් හතර දෙනා, බුදුරජාණන් වහන්සේත් ඇතුළුව සාසනයෙහි රහතුන් හැටඑක් නමක් බිහිවෙලා අවසානයි. වස්සාන කාලය ක්‍රමක්‍රමයෙන් නිමවෙමින් තිබුනේ. තවත් මාසයක් (ඉල් මස පසොළොස්වක් දා වන තුරුත්) භාග්යවතුන් වහන්සේ බරණැස ම වැඩ වාසය කළා. උන්වහන්සේට හිතෙන්නට ඇති තවත් ප්‍රමාද විය යුතු නැහැයි කියලා. උන්වහන්සේ එදින රාත්‍රියේ රහතුන් හැටදෙන කැඳවනු ලැබුවා. තමන් ඉදිරියෙහි ඇති භාරදූර කටයුත්ත මෙසේ විස්තර කරනු ලැබුවා.
“මුත්තෝ’හං භික්ඛවේ සබ්බපාසේහි යේ දිබ්බා යේච මානුසා, තුම්හේ’පි භික්ඛවේ මුත්තා සබ්බපාසේහි යේ දිබ්බා යේච මානුසා.
‘පින්වත් මහණෙනි, දිව්‍යමය වූත් මානුෂීය වූත් සියලූ බැඳීම් වලින් මම නිදහස් වූයෙමි. පින්වත් මහණෙනි, නුඹලා ද දිව්‍යමය වූත් මානුෂීය වූත් සියලූ බැඳීම් වලින් සදහටම මිදුණේමය’
“චරථ භික්ඛවේ චාරිකං, බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං.
‘පින්වත් මහණෙනි, බොහෝ ජනයාට හිත පිණිස, බොහෝ ජනයාට සැපය පිණිස, ලෝකානුකම්පාව පිණිස, දෙව්මිනිසුන් හට අර්ථය පිණිස හිතසුව පිණිස චාරිකාවේ හැසිරෙන්න’
“මා ඒකේන ද්වේ අගමිත්ථ. දේසේථ භික්ඛවේ ධම්මං, ආදි කල්‍යාණං, මජ්ඣේ කල්‍යාණං, පරියෝසාන කල්‍යාණං, සාත්ථං සබ්‍යඤ්ජනං කේවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්‍රහ්මචරියං පකාසේථ.
‘දෙදෙනෙකු එක මගකින් නොගොස්, මහණෙනි, ධර්මය දේශනා කරන්න. ආරම්භයත් සුන්දර වූ, මැදත් සුන්දර වූ, අවසානයත් සුන්දර වූ, අර්ථවත් වූ, පැහැදිලි ප්‍රකාශන වලින් යුක්ත වූ, මුළුමනින්ම පිරිපුන් පිරිසිදු බඹසර ජීවිතය (නිවන් මග) ප්‍රකාශ කරන්න’
“සන්ති සත්තා අප්පරජක්ඛජාතිකා, අස්සවණතා ධම්මස්ස පරිහායන්ති. භවිස්සන්ති ධම්මස්ස අඤ්ඤාතාරෝ. අහම්පි භික්ඛවේ යේන උරුවේලා සේනානි නිගමෝ තේනුපසංකමිස්සාමි ධම්මදේසනායා’ති.
‘කෙලෙස් අඩු සත්වයෝ ඉන්නවා. මේ ධර්මය ඇසුණේ නැත්නම් ඔවුන් පිරිහේවි! ධර්මය ඇසුණොත් ඔවුහු අවබෝධ කරන්නේමය! මහණෙනි, මම ද දහම් දෙසීම පිණිස උරුවේලාවේ සේනානි නියම්ගම වෙත වැඩම කරන්නෙමි’
මහණෙනි, මමත් උරුවෙල් දනව්වට ධර්ම දේශනා පිණිස යන්නෙමි” යි වදාළ සේක.
මෙසේ වදාරා ඒ රහත් ධර්ම දූතයන් හැට නම හැට දෙසකට යොමු කොට තමන් වහන්සේත් උරුවෙල් දනවු බලා තනියෙන්ම පිය නගන්නට වුනා.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළිය/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/එකොළොස්වන මාරකතාව
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 307 (සන්තිකේ නිධානය)
භද්‍රවර්ගික කුමාරවරු සහ ඔවුනගේ සසර ගමන කෙටිකල වෛශ්‍යාව
මාර දිව්‍ය පුත්‍රයා නැවත නැවතත් පරාජය වීම.
පසුගිය ලිපියෙන් කියවුනේ ප්‍රථම දර්මධුත පිරිස පිටත්කර හැරීම පිලිබඳ කතාවයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ එම කාර්යය ඇරඹීමට පෙර නැවතත් මාර දිව්‍ය පුත්‍රයා පැමිණ උන්වහන්සේට බාධා කරන්නට වුනා. එය පිලිබන්ධව විනය පිටකයේ සඳහන් වන්නේ මෙලෙසයි.
මාර දිව්‍ය පුත්‍රයා
“දෙවියන්ද මිනිසුන්ද බන්ධනය කරන යම් මර උගුලක් වේද, (මාරපාශ කෙනෙක් වෙත් නම්) ඒ සියල්ලෝම මගේ ඒ මරුගුලට අසුවෙලා ඉන්නේ. ඒ මාරබන්‍ධනවලින් බැඳිලා ඉන්නේ. ඒ තමයි මගේ විෂය පථය. එයින් මිදිය හැකි දෙවියෙක් බ්‍රහ්මයෙක් මනුෂ්‍යයෙක් හෝ අමුනුෂ්‍යයෙක් නම් මේ ලෝක ධාතුවේ කොහෙවත් නැහැ. ශ්‍රරමණය, ඔබද මට අයත් ඒ විෂයයෙන් නොමිදුන කෙනෙක්.” ඔබද ඒ මර උගුලට තවමත් අසුවී සිටින්නේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ
“ මම දෙවියන්ද, මිනිසුන්ද, බන්ධනය කරන යම් මර උගුලක් වේද, (මාරපාශ කෙනෙක් වෙත් නම්) ඔබගේ ඒ සියලූම මරුඋගුල් වලින් ,මරබැඳුම්වලින් මිදුනෙම් වෙමි. මාරය, නුඹ මට පරාජය වුනා..”
මේ ලෝකධතුවට අධිපති වුද එහි බලය පතුරවන වුද ඔහුට තමා පරාජය වූ බව ඇසූ සැණින් පුදුම ලැජ්ජාවක් ඇති වුනේ. ඒ විතරක් නෙවෙයි මහත් වූ ශෝකයක් ද සිතේ හට ගත්තා. ඔහු නොසුතුටු සිතින් සැණෙකින් අතුරුදහන් වුණා.
ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේ බරණැස් නුවර කැමැති තාක් කල් වාසය කොට උරුවෙල් දනව්ව දෙසට වැඩම කරන්නට වුණා. බරණැස පටන් උරුවෙලාව තෙක් පිහිටි මහා මාර්ගයෙන් වඩනා බුදුරජාණන් වහන්සේ මහ වනය පැත්තෙක පිහිටි කැප්පෙටියා ලැහැබක් දැක ඒ මගින් ඉවත් ව එහි වැඩ රුකක් මුලැ වැඩ සිටියේ ඊළඟ කණ්ඩායම ළඟ එන බව දිවසින් දුටුන් නිසා වෙන්න ඇති කියලා මට හිතෙනවා.
භද්‍රවර්ගික කුමාරවරු
ඒ වෙලාවේ තිහක් පමණ වූ භද්‍රවර්ගික කුමාරවරු බිරියන් සමග ඒ වනලැහැබෙහි ඔබිනොබ විනෝද වෙමින් හැසිරෙමින් සිටියේ. රූපයෙන් ද සිතෙන් ද භද්‍ර (යහපත්) බැවින් ඔවුන්ට “භද්‍”ර නම පටබැඳී ඇතිබවත්, වර්ග බන්ධනයෙන් (එක් ව) හැසිරෙන නිසා “වර්ගීය” නම් වන බවත් ඒ වචන දෙක එක් කොට භද්‍රවර්ගී ය යැයි ඔවුනට නමක් ඇති වූ බවත් කියනවා. එමෙන්ම මොවුන් කොසොල් රජු ගේ සහෝදරයෝ කියලත් කියනවා. මේ විස්තරය මම උපුටා ගත්තේ ආනන්ද මෛත්‍රී නාහිමිපාණන්ගේ “ගෞතම බුද්ධචරිතය” පොතේ උපග්‍රන්ත වලින්. ඉතින් මේ කණ්ඩායමේ එක්කෙනෙකුට බිරියක් ඉඳලා නැහැ. ඒකම තමයි මේ කණ්ඩායමට වාසනාව උදාකරගන්න හේතු වාසනා උනෙත් කියලා මට හිතෙනවා. ඉතින් අනිත් යහළුවෝ ටික එකතුවෙලා එයාට ඒ අඩුව මකාගන්න ගණිකාවක් ගෙනෙවිත් දුන්නා. දැන් සතුටින් හැමෝම ඒ වනලහැබ පුරාම ඇවිදිනවා. අවසානයේ හැමෝම වෙහෙස නිවමින් ඉන්නා අතරතුරේ කල්යල් බලා අර ගණිකාව ඔවුන්ගේ වටිනා රන් ආභරණද සළුපිලිද රැගෙන හොරෙන්ම පලා යනවා.
අනේ ඒ යහළුවෝ යහළුවාට උපකාර කරමින් ඒ ස්ත්‍රිය සොයමින් ඒ වනලැහැබ පිරන්නට වුණා. මෙසේ ඇවිදමින් යන ඒ පිරිසට එක්තරා ගසක් මුල වැඩ හුන් භාග්යවතුන් වහන්සේ හමුවෙනවා. ඉන්පසු ඔවුන් සියලුම දෙනා භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතපැමිණෙනවා. ඔවුන් භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණිලා අහන්නෙත් එකම එක ප්‍රශ්ණයයි.
කුමාරවරු – “ ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්ස ස්ත්‍රියක දුටු සේක් දැ?” .
භාග්යවතුන් වහන්සේ – “කුමාරයෙනි, තොපට ස්ත්‍රියගෙන් කම් කිම?”
කුමාරවරු – “ස්වාමීනි, මෙහි තිසක් පමණ වූ භාර්‍ය්‍යාවන් සහිත වූ භද්‍රවර්ගික යහළුවෝ වූ අපි මේ වනලැහැබෙහි හැසුරුණෙමු. එකකුට භාර්‍ය්‍යයාවක් නො වූ ය. ඔහු පිණිස ගණිකාවක් ගෙණෙන ලද්දී ය. ඒ වෙසඟන තොමෝ අප පමා ව ඉඳුරන් පිණවන කල්හි අප සතු බඩු පැහැර ගෙණ පලා ගියා ය. ස්වාමීනි, යහළු වූ අපිඅපගේ යහළුවාගේ මෙහෙ කරමින් ඒ ස්ත්‍රිය සොයමින් මේ වන ලැහැබෙහි ඇවිදිමු” යි කියා සිටියා. එට පස්සේ බුදුපියාණන් වහන්සේ ලස්සන ප්‍රශ්ණයක් ඔවුන් වෙත යොමු කලේ හැමෝටම විවිධ පිළිතුරු දෙන්න බැරි වෙන්නට.
භාග්යවතුන් වහන්සේ – කුමාරයෙනි, තෙපි ඒ කුමැ යි සිතවු ද? තෙපි ස්ත්‍රියක හෝ සොයවු ද, තමන් හෝ සොයවු ද, යන යමක් ඇත් ද, මෙදෙකින් තොපට කවරක් උතුම් ද?”
කුමාරවරු – “ස්වාමීනි, යම් හෙයකින් අපි තමන් සොයන්නෙමු නම් මෙය ම අපට උතුම් වේ”. “කුමාරයිනි, එසේ වී නම්, තෙපි මෙහි හිඳිවු. තොපට මම දහම් දෙසන්නෙමි”. “ස්වාමීනි, එසේ ය” යි යහළු වූ ඒ භද්‍රවර්ගිකයෝ භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඳ උන්වහන්සේ අසළින් හිඳ ගත්තා. .
ඉන්පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ ඔවුන්ට පිළිවෙළකථාව දේශනා කරනු ලැබුවා.. එනම් (මීට පෙර විස්තර කොට ඇත.) දානකථාව සීලකථාව ස්වර්‍ගකථාව කාමයන්ගේ දෝෂය ලාමකභාවය කෙලෙසීම පැවිද්දෙහි අනුසස් ද යන මෙම උතුම් කරුණු ඔවුනට පහදා දෙනු ලැබුවා.
ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේට ඔවුන් සුදුසු සිත් ඇත්තන්, මොළොක් සිත් ඇත්තන්, නීවරණ රහිත වූ සිත් ඇත්තන්, ඔදවැඩි සිත් ඇත්තන්, පහන් සිත් ඇත්තන්, යි දත්සේක් ද, එවිට බුදුවරුන් උසස් කොට සළකන ධර්ම දේශනාවක් වී ද, දුඃඛසත්‍යය සමුදය සත්‍යය නිරෝධසත්‍යය මාර්‍ගසත්‍යය යන ඒ චතුස්සත්‍යය දේශනා කරනු ලැබුවා. . පහ වූ කිලිටි ඇති පිරිසිදු වස්ත්‍රයක් යම් සේ මනා කොට ම සායම් ගන්නේ ද, එ පරිද්දෙන් ම ඔවුන්ට ඒ ආසනයෙහි දී ම “යම් කිසිවක් හටගැණීම ස්වභාවය කොට ඇත්තේ ද ඒ සියල්ල නිරුද්ධ වීම ස්වභාවය කොට ඇතැ”යි පහ වූ රාගාදි රජස් ඇති පහ වූ කෙලෙස්මල ඇති අධිගමනයනට පත්වුණා. ඒ භද්දවග්ගිකයන් අතුරෙන් යමෙක් සෝවාන් මාර්ගයටද, කිසිවෙකු සකෘධා මාර්ගයටද , තවත් කෙනෙකු අනාගාමී මර්ගයනටද පත්වුණා. මේ ත්‍රිවිධ මාර්‍ගයෝම ධර්‍මචක්‍ෂුයැයි කියනු ලබනවා. එහෙත් ඒ අය ඒ අවස්ථාවේ අරහත්වයට පත්වුන බව කොහෙවත් සඳහන් නැහැ. තිසක් පමණ වූ ඒ භද්දවග්ගිකයෝ තුණ්ඩිල ජාතකයෙහි ධූර්‍තයෝ තිස් දෙනෙක් වුණා. එකල්හි තුණ්ඩිලොවාදය අසා පන්සිල් රැක්කා. ඒක හරිම ලස්සන ජාතක කතාවක්. එය පසු දිනක ලියන්නම්. හැකිනම් සොයාබලා කියවන්න. ඒ ඔවුන්ගේ පූර්‍වකර්‍මය කියවෙන කතා පුවතයි. .
දක්නාලද සිවුසස් දහම් ඇති පැමිණි සිවුසස්දහම් ඇති අවබෝධ කළ සිවුසස්දහම් ඇති හාත්පසින් බැස ගත් සිවුසස්දහම් ඇති දුරු කළ විචිකිච්ඡා ඇති පහ වූ කෙසේ කෙසේ දැ යි පැවති සැක ඇති විශාර ද භාවයට පැමිණි ශාස්තෘශාසනාවබෝධයෙහි අන් පිහිටක් වුවමනා නැති ඔවුන් භාග්යවතුන් වහන්සේට “ස්වාමීනි, අපි භාග්යවතුන් වහන්සේගේ සමීපයෙහි පැවිද්ද ලබන්නෙමු. උපසම්පදාව ලබන්නෙමු” යි දන්වා සිටියා. භාග්යවතුන් වහන්සේ “මහණෙනි, එවු. ධර්මය මනා කොට දේශනා කරණ ලද්දේ ය. මනා කොට දුක් කෙළවර කරණ පිණිස බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙවු ය” යි වදාරනු ලැබුවා. එයම ඒ ආයුෂ්මත්වරුන්ට උපසම්පදාව ද වුණා.
විනය – අට‍්ඨකථා – මහාවග්ග – අට‍්ඨකථාමහාඛන්‍ධකං – භද‍්දවග‍්ගියකථා
බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රිය මහනාහිමි පාණන්වහන්සේගේ “බුද්ධ චරිතය” කෘතියේ උප්ග්‍රන්තය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 308 (සන්තිකේ නිධානය)
තිස්දෙනෙක් වූ දෙවැනි ධර්මදූත පිරිස සහ ජටාධර සහෝදර තවුසන් තිදෙනා.
මෙලෙස භාද්‍රවර්ගික කුමාරවරුන් තිස්දෙනාම ඒහි භික්ෂු පැවිද්දෙන් පැවිදි උපසම්පදාව ලැබුවා. හරිම පුදුමයි මිට ඉහත ආත්මභාවයක අප මහා බෝසතාණන් වහන්සේ හට ඔවුන්ව මුණ ගැසෙන්නේ මෙලෙසම විනෝදකාමී යහළුවන් පිරිසක් ලෙස උත්සවයක් අතරතුර කෑමට තිබු මස් ඉවරවිමෙන් මසට සතෙක්ව මිලදීගන්න යන අතරතුරේ. එදත් මේ තිස්දෙනාම බෝසතාණන් වහන්සේගෙන් බණ අසා ඒ පවිටු ජිවිතයෙන් බැහැරව සිල් රකින්නට පටන්ගන්නවා. මේ අත්මභාවයේත් ඒ චක්‍රය එලෙසම ක්‍රියාත්මක වෙනවා. එලෙසම විනෝද වෙමින් පැමිණෙන ඔවුනට බෝසතාණන් වහන්සේව හමුවන්නේ තවමත් බෝසත්වරයෙකු ලෙස නෙවෙයි. සම්මා සම්බුදුවරයෙකු ලෙසයි. මෙවර පංචසිලයේ පිහිටවීමෙන් පමණක් නෙවෙයි. අප මහා බුදුපියාණන් වහන්සේ ඔවුනට දර්මය අවබෝධ කොට දී ඒහි භික්කු භාවයෙන් පැවිදි උපසම්පදාවද ලබාදී දැන් ධර්මප්‍රචාර කටයුතු සඳහා යවන්නටද සුදානම් කොට අවසානයි. ඒ සංසාර පුරුදු හමුවීම් කල්‍යාණ මිත්‍රත්වය වගේ කරුණු හරිම පුදුමයි.
දැන් උන්වහන්සේලා තිස් නමත් බුදුරජාණන් වහන්සේත් සමග සාසනයේ සංඝ පිරිස අනුඑක්නමක්. බුදුරජාණන් වහන්සේ උන්වහ්න්සේලාවත් මිට පෙර සිදු කල විදිහටම තනි තනිව තවත් තිස් දිශාවකට දර්ම ප්‍රචාරය සඳහා පිටත් කොට යැවුවා. උන්වහන්සේ නැවතත් තනිවම උරුවෙල් දනව්ව වෙත පිය නැග්ගා.
ඉන්පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ පිළිවෙළින් චාරිකාවෙහි හැසිරෙමින් උරුවෙල්දනව්වට වැඩම කරනු ලැබුවා. ඒ කාලයෙහි උරුවේලාවෙහි උරුවේලකාශ්‍යප නදීකාශ්‍යප ගයාකාශ්‍යප යි කියලා ජටිලයෝ තිදෙනෙක් වාසය කරනවා. ඔවුන් අතුරෙන් උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තෙමේ පන්සියයක් ජටිලයන්ට නායක වුනා. ඔහු තම ලබ්ධිය ගන්වන බැවින් විනායක වුනා. අග්‍ර වුනා . ප්‍රමුඛ වුනා. ආචාර්‍ය්‍ය ද වුනා. නදීකාශ්‍යප ජටිල තෙමේ තුන්සියයක් ජටිලයන්ට නායක වුනා. විනායක වුනා. අග්‍ර වුනා . ප්‍රමුඛ වුනා. ආචාර්‍ය්‍ය ද වුනා. ගයාකාශ්‍යප ජටිල තෙමේ දෙසියයක් ජටිලයන්ට නායක වුනා. විනායක වුනා. අග්‍ර වුනා. ප්‍රමුඛ වුනා. ආචාර්‍ය්‍ය ද වුනා.
භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙලෙස පියනගමින් පැමිණ නතර වුනේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාගේ අසපුව ඉදිරිපිට. එසේ වැඩම කල උන්වහන්සේ “කාශ්‍යපය, ඉදින් ඔබට බරක් නැති නම් මම එක් රැයක් ගිනිහල්ගෙයි වසන්නෙමු” යි උරුවෙලකාශ්‍යපජටිලයාට වදාරනු ලැබුවා. එවිට උරුවෙලකශ්යප “මහාශ්‍රමණය, මට නම් කිසි බරක් නැත. මෙහි චණ්ඩ වූ ඍද්ධි ඇති වහා පැතිරෙන විස ඇති දරුණු විස ඇති නාරජෙක් වෙයි. ඒ නාරජ තෙමේ නුඹවහන්සේ නො වෙහෙසාවා” යි පවසමින් තමන්ගේ අකමැත්තක් නැති බව ප්‍රකාශකොට සිටියා. දෙවනු ද භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයාහට “කාශ්‍යපය, ඉදින් ඔබට බරක් නැති නම් මම එක් රැයක් ගිනිහල්ගෙයි වසන්නෙමු” යි උරුවෙලකාශ්‍යපජටිලයාට වදාරනු ලැබුවා. එවිට උරුවෙලකශ්යප “මහාශ්‍රමණය, මට නම් කිසි බරක් නැත. මෙහි චණ්ඩ වූ ඍද්ධි ඇති වහා පැතිරෙන විස ඇති දරුණු විස ඇති නාරජෙක් වෙයි. ඒ නාරජ තෙමේ නුඹවහන්සේ නො වෙහෙසාවා” යි පවසා සිටියා. තෙවනු ද භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාහට “කාශ්‍යපය, ඉදින් ඔබට බරක් නැති නම් මම එක් රැයක් ගිනිහල්ගෙයි වසන්නෙමු” යි උරුවෙලකාශ්‍යපජටිලයාට වදාරනු ලැබුවා. එවිට උරුවෙලකශ්යප “මහාශ්‍රමණය, මට නම් කිසි බරක් නැත. මෙහි චණ්ඩ වූ ඍද්ධි ඇති වහා පැතිරෙන විස ඇති දරුණු විස ඇති නාරජෙක් වෙයි. ඒ නාරජ තෙමේ නුඹවහන්සේ නො වෙහෙසාවා” යි පවසා සිටියා. එවිට බුදුපියාණන් වහන්සේ, ඔහුට මා හට පීඩාවක් අනතුරක් කල නොහැකියි. ඔබේ අවසරය ඇතොත් මම එහි සුවසේ සිටිය හැකි බව දන්වා සිටියා. එවිට කාශ්‍යප තෙමේ මහාශ්‍රමණය සැපසේ වාසය කරන්න යනුවෙන් අවසර දෙමින් නිහඬ වුනා. බුදුරජාණන් වහන්සේ යම් පෙදෙසකට හෝ නිශ්චිත පුද්ගලයෙකු මුණ ගැසෙන්නට වඩින්නේ නිකම්ම නොවන බවට දැන් ඔබ හට යම් අවබෝධයක් තියෙන්නට ඕනේ.
ඉන් අනතුරුව භාග්යවතුන් වහන්සේ ගිනිහල්ගෙට ඇතුල් ව තණඇතිරිය පණවා පලඟ බැඳ කය කෙළින් තබා සිහිය එළවා සම්ධිමත් සිතින් වැඩ සිටියේ තවත් මහා සංග්‍රාමයක් ඉදිරියෙන් ඇතිබව දැනගෙනම වන්නට ඇති .
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 309 (සන්තිකේ නිධානය)
ප්‍රථමප්‍රාතිහාර්‍ය්‍ය
බුදුපියාණන් වහන්සේ පෙර කී පරිදී උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයාගේ අවසරය ගෙන ගිනිහල්ගෙය තුල සමාධි සුවයෙන් වැඩ සිටියා. ඒ මහා බලසම්පන්න නාගයෙකු දමනය කරන්නට නොවෙයි. උරුවේලකාශ්‍යප, නදීකාශ්‍යප, ගයාකාශ්‍යප, යන අයට දර්මය අවබෝධ කර දීමට. ඔවුන් ඒ වනවිටත් අරහත් ඵල ලාභීන් ලෙස සිතාගෙන සිටියේ. එවැනි වැරදි දෘෂ්ඨියකට එළඹ සිටින කෙනෙකුට විශේෂයෙන්ම අධික මාන්නක්කාර අයෙකුට හරිමග පෙන්වීම ලෙහෙසි නැති බව වර්තමානයේ අරහත් ඵල ලාභී යැයි සිතා සිටින භික්ෂුන් දෙස බැලූ විට ඔබට තේරෙන්නට ඕන. එවැනි අයෙකුව නිවැරදි කල හැක්කේ බුදුවරයෙකුට පමණයි කියලයි මට සිතෙන්නේ. ඒ විතරක් නෙවෙයි සමහරවිට ඒ අය සංසාරය පුරාවට පාරමී පුරමින් පැමිණි පිරිස් වන්නටත් පුළුවන්. ඒ බව දන්නෙත් බුදුවරුනේ. එවැනි උතුමන් හට දර්මය අවබෝධ කරලීමට බුදුවරුන් තමාහට කළහැකි හැම දෙයක්ම කරනවා. මෙය කියවන ඔබත් එහෙම කෙනෙකු වන්නට ඇති. ඒ කෙසේවෙතත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මිනිසුන් ඉදිරියේ පවත්වනු ලබන ප්‍රථම ප්‍රාතිහාර්ය සඳහා සුදානමින් වැඩ සිටියේ.
සුළු වේලාවකින් ඒ ඉතාමත් බලසම්පන්න දරුණු නාග රාජයා ගිනිහල්ගෙට අතුලුවුනා. තම නාග භවන තුල වැඩසිටි බුදුරජාණන් වහන්සේ නිසා ඔහුට දැනුණේ මහා අසතුටක්. ඒ නාගරාජයා ප්‍රථමයෙන්ම කරන්නට වුනේ තදින්ම තම මුවින් විෂ දුම් පිටකිරීමයි. නාගරාජයාගේ ඇතුළුවීමත් දුම් පිටකිරීමත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ද දුටුවා. ඉන් පස්සේ උන් වහන්සේට මෙහෙම සිතුනා.
“මම මේ නාගයාගේ සිවිය ද සම ද මස් ද නහර ද ඇට ද ඇටමිදුලු ද නො ගටා සියතෙදින් ඔහුගේ තෙද නසන්නේ නම් යෙහෙකැ” .
භාග්යවතුන් වහන්සේත් එබඳු වූ ඍද්ධියක් කොට තදින් දුම් පටල මවනු ලැබුවා. මේ දුටුව ඒ නාග රාජයාට හොඳටෝම තරහ ගියා. කෝපය ඉවසා ගැනීමට නොහැකි වූ ඔහු කලේ මහා ගින්දර වැටියක් ඇවිලිමයි. නාග රාජයා සිතන්නට ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ එයින් භීතියට පත්වේවි කියලා. භාග්යවතුන් වහන්සේ ද තේජෝධාතුවට සමවැද මහා ගිනි වැටියක් අවුළුවනු ලැබුවා.. දෙදෙනා විසින්ම මෙලෙස මහා ගිනිදැල් ඇවිළ ගත්කල්හි ගිනිහල්ගෙය ම ගින්නෙන් ඇවිළ ගත්තා සේ පිටතට පෙනෙන්ට වුනා. ඒ අවට හාත්පසම ගින්නෙන් දිලිසෙන්නට වුනා. ගිනිදැල් බුර බුරා නැගෙමින් අවට ගිනිදළු විසිරී ගියා. . එවෙලෙහි ඒ අවටසිටි ජටිලයෝ ගිනිහල්ගෙය පිරිවරා “භවත්නි, මනා රූ ඇති මහාශ්‍රමණ තෙමේ ඒකාන්තයෙන් නාගයා විසින් වෙහෙසෙනුලැබේ ය” කියන්නට වුනා.
ඉන්පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ ඒ මුළු රෑ පුරාවටම ඒ නාගයාගේ සිවිය ද සම ද මස් ද නහර ද ඇට ද ඇටමිදුලු ද නො ගටා නොපෙළා හානියක් නොකට උන්වහන්සේගේ තෙදින් ම ඔහුගේ තෙද අබිබවා දමනය වූ පසු තම පාත්‍රය තුලට බහාලනු ලැබුවා. බහා “කාශ්‍යපය, මේ තාගේ නාගතෙමේ ය. මොහුගේ තෙද මාගේ තෙදින් අභිභවනය කරණලදැ”යි උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාහට පෙන්වනු ලැබුවා. එවැනි ප්‍රාතිහාර්යක් සියසින්ම දැකලත් ඔහුගේ මාන්නය බිඳුනේ නැහැ. ඔහුට මෙලෙස සිතක් පහල වුනා.
“යමෙක් චණ්ඩ වූ ඍද්ධි ඇති වහා පැතිරෙන විස ඇති දරුණු විස ඇති නාරජුගේ තෙද සියතෙදින් නසන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ ම ය” යි මේ අදහස තමන්ගේ සිතේ පහල වුනා. ඉන්පස්සේ උරුවෙලකාශ්‍යපජටිලතෙමේ භාග්යවතුන් වහන්සේට මෙහෙම කිවා. “මහාශ්‍රමණය, මෙහි ම වාසය කරවු. මම නුඹවහන්සේට නිති බතින් උපස්ථාන කරමි”යි කියා සිටියා. එහෙත් ඔහුගේ මාන්නයේනම් තවමත් අඩුවක් පෙනෙන්නට නැහැ.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 310 (සන්තිකේ නිධානය)
ද්වීතියප්‍රාතිහාර්‍ය්‍ය
පෙර දින එතරම් විශාල ප්‍රාතිහාර්යය ප්‍රමාණයක් සියසින් දැකලත් උරුවේලකාශ්‍යපගේ හිත තමා තවමත් බුදුරජාණන් වහන්සේට වඩා උසස් අරහත්වයට පැමිණි සුවිශේෂී පුද්ගලයෙක් බව කියන්නට වුනා. අතීත බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ කාලයේත් මෙවැනි දේ මේ ආකාරයෙන්ම සිදුවී තිබුනා. ඒ නිසා අපේ භාග්යවතුන් වහන්සේට එය සුවිශේෂ සිද්ධියක් උනේ නැහැ. ඒ විතරක් නෙවෙයි මොහුව ගුරුත්වයේ තබාගෙන මොහුට ගරු කරන මොහු අරහත් වූ කෙනෙකු ලෙස සලකන තව විශාල පිරිසක් ද සිටියා. ඉතින් මොහුව නිවැරදි මගට ගන්නවා කියන්නේ ඔහුගේ සහෝදරයෝ දෙදෙනා සහ ඔවුන්ගේද ගෝල පිරිස් ඇතුළුව දහසකට වැඩි තව විශාල පිරිසක් නිවැරදි මගට ගත්තා හා සමාන වෙනවා. හැබැයි මම හිතන්නේ ඒක විතරක් නෙවෙයි ප්‍රධාන කරණය. මහා පිරිස් ඇති භික්ෂූන් අතුරෙහි අග්‍රස්ථානය ලැබීමට ඔවුන් පිරූ පාරමිතා ශක්තියත් සහ ප්‍රඥාව මෝරන ක්ෂණයත් යන කාරනා දෙකම මෙයට හේතුවන්නට ඇති. ඒහි මුලාශ්‍ර සොයා ඊළඟ ලිපියෙහි එම තොරතුරු ලිවීමට බලාපොරොත්තු වෙනවා.
ඒ තවත් එක් මධ්‍යම රාත්‍රියක්. භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඩ සිටියේ උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල තුමාගේ අසපුවට නුදුරෙහි වූ තවත් එක්තරා වනලැහැබෙක. මද්‍යම රාත්‍රිය ඉක්ම ගියායින් පස්සේ දෙවිවරු භාග්යවතුන් වහන්සේගෙන් බන ඇසීමට පැමිණෙන බව ඔබද හොඳින් අසා ඇති ප්රසිද්ධ කරුණක්. එදින එක්වරම මුළු වනලහැබ ඉහල අහසෙහි විශාල එළි සතරක් සතර දිශාවෙන් මතුවෙන්නට පටන් ගත්තා. මුළු අහසත් වනලහැබත් විවිධ වර්ණයන්ගෙන් බබලන්නට වුනා. උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල තුමාත් ඒ වෙලාවේ නිදිවර්ජිතව උන්නේ. හැබැයි එවැනි වර්ණයක් මිට පෙර ඔහුත් දැක නොතිබෙන්නට ඇති. ඔහු රහත් බව සිතා සිටියට රහත් නොවූ නිසා ඒ දෙසට විපරම් කිරීමට එන්නට බය වෙන්නටත් ඇති කියලා මගේ හිත කියනවා. ඒ පැමිණ තිබුනේ සතරවරම් දෙවිවරු.
උන්වහන්සේලාත් සතරවරම් දෙවිවරු වන්නට සංසාරයේ කොතරම් පින් කරන්නට ඇත්ද? විශිෂ්ටශරීරවර්‍ණ ඇත්තාහු උන්වහන්සේලා මුළු වනලහැබම ඒකා ලෝක කරමින් පැමිණ භාග්යවතුන් වහන්සේට වන්දනා කරමින් ගිනිකඳන් මෙන් සිව්දිග සිසාරා සිටියා. ලොව්තුරා බුදුපියාණන් වහන්සේ ඔවුන්හටද තමන්වහන්සේ විසින් අවබෝධ කොටගත් දර්මය දේශනා කරන්නට උනා. දර්මය ශ්‍රවනය කිරීමෙන් අනතුරුව ඔවුන් නැවතත් තමන්ගේ දිව්‍ය විමන් වෙත නික්ම ගියා.
උරුවෙලකාශ්‍යප ජටිලතුමාට ඉවසිල්ලක් තිබුනේ නැහැ රැය පහන්වනතෙක් ම මේ ගැන විස්තර දැනගන්නට.
ඉන්පසු උරුවෙලකාශ්‍යපජටිල තෙමේ ඒ රැය ඇවෑමෙන් පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට ලහි ලහියේ පැමිණුනා. පැමිණ භාග්යවතුන් වහන්සේගෙන් “මහාශ්‍රමණය, මේ සුදුසුකාලය වේ. බත නිමවී ය. මහාශ්‍රමණය, රෑ පෙරයම ඉක්ම ගිය කල්හි විශිෂ්ටශරීරවර්‍ණ ඇති ඒ කවර කෙනෙක් මුළු වනලැහැබ බබුළුවා නුඹවහන්සේ වෙතට පැමිණියාහු ද? පැමිණ නුඹවහන්සේ වැඳ මහත් වූ ගිනිකඳන් සේ සිව්දිග සිටියාහුදැ?’ යි අසන්නට වුණා. එවිට බුදුපියාණන් වහන්සේ මහත් වූ කරුණාවෙන් මෙලෙස වදාරනු ලැබුවා.
“කාශ්‍යපය, ඒ සතරවරම්මහරජහු දහම් අසනු පිණිස මා වෙතට පැමිණියාහු ය”.
එවිට ම උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාහට මෙලෙස සිතක් පහල වුණා.
“යමකු කරා සතරවරම්මහරජහු දහම් අසනු පිණිස පැමිණෙන්නාහු ද, ඒ මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම වේ. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම වේ. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ ම ය”
ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තුමා පූජා කරන ලද බත වළඳා ඒ වනලැහැබෙහි ම ඉන්නට සිතා ගත්තේ තවමත් ධර්මාවබෝධයට ඔහුට සුදුසු කාලය නොවන නිසා වන්නට ඇති.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 311 (සන්තිකේ නිධානය)
තෘතීය හා චතුර්‍ත්‍ථප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය.
තෘතීයප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය
එදිනත් පෙරසේම තවත් සුවිශේෂ රාත්‍රියක්. රෑ පෙරයම ඉක්ම ගිය පසු විශිෂ්ට ශරීරවර්‍ණ සහිතව සියලු වනලැහැබ බබුළුවා භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත පැමිණියේ සක්දෙව්රජතෙමේයි. එම ආලෝක කදම්භ පෙරදා සතර මහා රජදරුවන් වෙතින් නික්මුණ ආලෝකයන්ට වඩා විශාල වශයෙන් ප්‍රභලයි කියලත් කියනවා. අපිටත් දකින්නට ලැබුණානම් කියලත් හිතෙනවා. ඒ උත්තමයන් වහන්සේ ඉමහත් ගෞරවයෙන් භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඳ පසෙක සිටිය. එම වර්ණවත් ආලෝක කදම්භ මහගිනිකඳක් සේ පළමුම පැමිණි අයගේ පැහැයට වඩා අතිශයින් විශිෂ්ට වූයේ ද අතිශයින් ප්‍රණීත වූයේ ද බව අට්ට කතාවෙහි පවසනවා. .
එදත් උරුවේලකාශ්‍යපතුමා මෙම දර්ශනය දුටුවා. ඔහුට ඉවසිල්ලක් නැහැ විස්තර දැන ගන්නකම්. කොහොමත් පොරොන්දු වුන පරිදී හිල්දානේ අරගෙන යන්න ඕනනේ. ඔහු රෑ ඉක්ම ගිය පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණිය. පැමිණ මෙලෙස පවසා සිටියා.
“මහාශ්‍රමණය, මේ සුදුසු කාලය යි. බත නිමියේ ය. මහාශ්‍රමණය, රෑ පෙරයම ඉක්ම ගිය කල්හි විශිෂ්ටශරීරවර්‍ණ ඇති කවරෙක්, වනලැහැබ බබුළුවා ඔබවහන්සේ වෙතට පැමිණියේ ද? පැමිණ නුඹ වහන්සේ වැඳ පසෙක සිටියේ ද? හේ මහ ගිනිකඳක් සේ පළමු වූ පැහැසටහන්වලට වඩා අතිශයින් විශිෂ්ට වූයේ ද අතිශයින් ප්‍රණීත වූයේ ද වී ය” .
“කාශ්‍යපය, දෙවියන්ට අධිපති වූ ශක්‍ර තෙමේ දහම් අසනු පිණිස මා වෙතට පැමිණියේ ය” එවිට මාන්නක්කාර උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයා හට මෙහෙම සිතක් පහලවුනා.
“යමකු කරා දෙවියන්ට අධිපති වූ ශක්‍ර තෙමේත් දහම් අසනු පිණිස පැමිණෙන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය, මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැ” ඔහු තව දුරටත් තමන්ගේම මතයේ එළඹ සිටියා.
අනේ ඒ මහා කරුණිකායන් වහන්සේ ඒ සිත දැක දැකත් උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයා පූජා කරනු ලැබූ බත වළඳා, ඒ වනලැහැබෙහි ම ඔහුව නිවන්දක්වනු පිණිස තවදුරටත් වැඩ සිටියා.
චතුර්‍ත්‍ථප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය.
ඉන්පස්සේ තවත් දිනයක සහම්පති මහා බ්‍රහ්මතෙමේත් රෑ පෙරයම ඉක්ම ගිය පසු අති විශිෂ්ටශරීරවර්‍ණ ඇතිව වනලැහැබ බබුළුවා භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණිය. පැමිණ භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඳ පසෙක සිටිය. උන්වහන්සේද මහාගිනිකඳක් සේ පළමු පැහැ සටහන්වලට වඩා අතිශයින් විශිෂ්ටවද , අතිශයින් ප්‍රණීතවද වැඩ සිටියා.
එදත් උරුවේලකාශ්‍යපතුමා මෙම දර්ශනය දුටුවා. ඔහුට ඉවසිල්ලක් නැහැ තව තවත් විස්තර දැන ගන්නකම්. මෙච්චරම දෙවිවරු කොහෙන්ද එන්නේ? ඇයි අපව හමුවන්නට නොඑන්නේ? දහසකුත් දේ හිතෙන්නට ඇති. . කොහොමත් පොරොන්දු වුන පරිදී හිල්දානේ අරගෙන යන්න ඕනනේ. ඔහු රෑ ඉක්ම ගිය පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට ලහි ලහියේ පැමිණිය. පැමිණ මෙලෙස පවසා සිටියා.
“මහාශ්‍රමණය, මේ සුදුසු කාලය යි. බත නිමියේ ය. මහාශ්‍රමණය, රෑ පෙරයම ඉක්ම ගිය කල්හි විශිෂ්ටශරීරවර්‍ණ ඇති කවරෙක්, වනලැහැබ බබුළුවා ඔබවහන්සේ වෙතට පැමිණියේ ද? පැමිණ නුඹ වහන්සේ වැඳ පසෙක සිටියේ ද? හේ මහ ගිනිකඳක් සේ පළමු වූ පැහැසටහන්වලට වඩා අතිශයින් විශිෂ්ට වූයේ ද අතිශයින් ප්‍රණීත වූයේ ද වී ය”.
කාශ්‍යපය, සහම්පති බ්‍රහ්මතෙමේ දහම් ඇසීම පිණිස මා වෙත පැමිණියේය. බුදුපියාණන් වහන්සේ පහදා දුන්නා. එවේලේත් උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයාගේ සිතට පෙර දිනවල මෙන්ම මහා අඳුරු මේඝ වළාවක් මෙන් මාන්නය පැමිණ ප්‍රඥා ඇස මඩිනු ලැබුවා. ඔහු මෙලෙස සිතන්නට වුණා
“යමකු කරා සහම්පති බ්‍රහ්මයාත් දහම් ඇසීම පිණිස පැමිණෙන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ ම ය.
අනේ ඒ මහා කරුණිකායන් වහන්සේ ඒ සිත දැක දැකත් උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයා පූජා කරනු ලැබූ බත වළඳා, ඒ වනලැහැබෙහි ම ඔහුව නිවන්දක්වනු පිණිස තවදුරටත් වැඩ සිටියා. අශ්චර්යක්මයි බුදුවරුන්ගේ මෛත්‍රිය දයාව කරුණාව ඉවසීම. ආශ්චර්යයි ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලාගේ අධිෂ්ඨාන බලය.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 312 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවෙලකස්සප තෙරණුවන්ගේ අතීත කතා පුවත
ඔබට දැන් හිතෙනවා ඇති ඇයි මෙතරම් කාලයක් බුදුපියාණන් වහන්සේ උරුවේල කාශ්‍යප වෙනුවෙන් උරුවෙල් දනව්වේ වැඩ සිටියේ කියලා.එයට එක් කරුණක් තමයි ඔහුගේ පිරිස. දෙවැන්න ඔහුගේ පාරමිතා පුර්ණය.
කස්සප කියන්නේ ඔහුගේ ගෝත්‍ර නාමයයි. උරුවෙල දනව්වේ වැඩසිටි නිසා කස්සප නාමයට ගමේ නමත් එකතුවෙලා උරුවෙලකස්සප නමින් ප්රසිද්ධ වුනා. පසුකාලයේ බුදුරජුන් වෙත පැමිණි මහණ වූ මහා තෙරවුරන්ටත් පිරිවර හිටියා. එහෙත් උරුවෙලකස්සප තෙරුන්ට තරමටම පිරිවර හිටියේ නැහැ. ඒ තෙරුන්වහන්සේලාගේ පිරිවර යම් කාල වල වැඩි වුණා . එහෙත් සමහර කාල වල හොදටම අඩුවුනා. එහෙත් උරුවෙලකස්සපගේ පිරිවර අවම වශයෙන් දහසක් වුනා. තම සහෝදරයන් දෙදෙනාගේ පිරිවරත් සමග එය දෙගුණ තෙගුණ වුනා. ඔවුන් කාලයෙන් කාලයට ගෝලයෝ පැවිදිකර ගත්තා. ඔවුන් එක් වී එක් කෙනෙකු එකිනෙකා බැගින් පැවිදිකරවන කාලයට පිරිස දෙදහසක් පමණ වුනා. . දෙදෙනා බැගින් පැවිදිකරවන කාලයට තුන්දහසක් ශ්‍රමණයෝ සිටියා. ඒ නිසාම පසුකාලයේ උන්වහන්සේ අසුමහා ශ්‍රාවකයන් අතර මහත් පිරිවර ඇත්තවුන් අතුරෙන් අග්‍රස්ථානයට පත්වුණා.
ඔවුන්ගේ පාරමිතා පුර්ණය මෙලෙසයි. ඔහු පියුමුතුරා බුදුන් වහන්සේගේ කාලයේ හංසවතී නුවර කුලගෙයක පිළිසිඳගෙන වියපත්වියට පත්වී සිටියේ. දිනක් පියුමතුරා බුදුන්වහන්සේ බැහැදැකීමට පැමිණි ඔහු ශාස්තෘන්වහන්සේගේ ධර්‍මකථාව අසමින් සිටියා. එම දර්මදේෂණය අවසානයේ එක් භික්‍ෂුවක මහත් පිරිවර ඇත්තවුන් අතුරෙන් අගතැන්හි තබන ශාස්තෘන්වහන්සේ දැක්ක ඔහු හට “අනේ මාවිසින්ද අනාගතයෙහි මෙබන්දකු වීම වටීයයි” සිතක් පහල වුනා. එදා සිටබ් සත්දිනක් බුදුපාමොක් මහසඟනට මහදන්දී තුන්සිවුරෙන් අන්දවා බුදුන්වහන්සේ වැඳ මහපිරිස් ඇත්තවුන්ට අග්‍රස්ථානය යම් බුදුවරයෙකු හමුවේ ලැබීමට ප්‍රාර්ථනය කරා. මේ දුටුව ශාස්තෘන්වහන්සේ එහි අනතුරක් නොදැක අනාගතයෙහි ගෞතම බුදුරජාණන්වහන්සේගේ සසුනෙහි මහපිරිස් ඇත්තවුන් අතුරින් අග්‍ර වන්නෙහිය’යි විවරණදී එම අධිෂ්ඨානය ස්ථිර කරනු ලැබුවා. ඉන්පස්සේ ඒ කුලපුත්‍රයා ඒ කියන්නේ එකල උරුවෙල්කස්සප තෙරුන් දිවිහිමියෙන් කුසල්දම් කොට දෙවිමිනිසුන් අතුරෙහි සැරිසරන්නට වුණා.
මෙයින් කල්ප අනූදෙකක් මත්තෙහි ඵුස්ස කියලා බුදුවරයෙකු ලොව පහලවුනා. මේ ලිපි පෙලේ දුරේ නිධානය කියන කොටසේ මේ බුදුවරු ගැනත් උන්වහන්සේලාගේ විශේෂතා ගැනත් ලියලා තියෙනව. ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සුළුමවගේ කනිටු පුතු ලෙස මොහො උපත ලැබුවා. ඒ කියන්නේ ඵුස්ස බුදුපියාණන් වහන්සේගේ කණිටු සහෝදරයා. පියා මහින්ද නම් රජකෙනෙක්. මොහුට වෙනත් කනිටු සොහොයුරෝ දෙනනෙක් ද සිටියා. මෙසේ ඒ තුන්බෑයෝ වෙන්වෙන්ව රජුගෙන් තනතුරු ලැබූවා. එක් කාලයක ප්‍රත්‍යන්ත දේශයෙහි කැරැල්ලක් ඇතිවුණා. ඔවුන් විසින් ඒ කැරැල්ල සංසිඳුවනු ලැබුවා. මෙයින් සතුටට පත්වූ පියා විසින් ඔවුනට කැමති වරයක් ගන්නට කිවා. බලන්න සසරෙහි පින් කරපු උත්තමයෝ. ඔවුනට මෙහෙම අදහසක් පහල වුනා. . ‘දශබලයන්වහන්සේ පිළිදැගුම් කරන අප විසින් සුදුසු දෙයක් කිරීමට වටී’ යනුවෙනි. ඒ කියන්නේ ඒ වනවිටත් ඔවුන් බුදුරජාණන් වහන්සේට උපස්ථාන කරමින් සිටියේ. එක් අමතියකු උපස්ථාන තනතුරෙහි තබලා තවකෙනෙකු අයවැය සාදන කෙනා කොට තවත් ඇමතියෙක් බුදු පාමොක් මහසඟනට අහර දෙමින් විධාන කරන්නෙකුගේ තනතුරෙහි තබා තමන් දසසිල් සමාදන්ව තෙමසක් ශික්‍ෂාපද රකින්නට අවසර ඉල්ලා ගත්තා. . ඔබ දන්නවද කවුද ඒ ඇමතිවරු තුන්දෙනා කියලා. ඔවුන් තමයි මේ බුද්ධෝත්පාදයෙහි බිම්බිසාර, විශාඛ හා රට්ඨපාල යන අය.
ඒ රාජකුමාරවරු මේ අයුරින් ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේට උපස්ථානකොට භාග්‍යවතුන්වහන්සේ විසූවස් ඇති කල්හි සියතින් බුදුපාමොක් සඟනට ප්‍රත්‍යය පූජාවෙන් පුදා දිවිඇති තෙක් කුසල් දහම් කොට අපගේ බුදුන්වහන්සේ ගේ කාලයේ මෙලෙස බමුණුකුලයක ඉපදුනා. තමන්ගේ ගොත්‍ර වශයෙන් තිදෙනාම කාශ්‍යප නම් වුවා. වියපත් ඔවුහු ත්‍රිවේදයම ඉගෙනගනු ලැබුවා. ඔවුන්ගේ දෙටු බෑයාට පන්සියයක් මානවකයෝ පිරිවර සිටියා.. මැඳුම් බෑයාට තුන්සියයක් කනිටු බෑයාට දෙසියක් පිරිවර වුණා. . ඉන්පසු ඔවුන්ගේ දෙටු සොහොයුරා තමන්ගේ පිරිවර සමඟ උරුවේලාවට ගොස් සෘෂි පැවිද්දෙන් පැවිදිව උරුවෙලකස්සප නමින් වැඩසිටියා. මහගඟ නදීවංකයක පැවිදිවූ තැනැත්තේ නදීකස්සප නම් වවුණා . ගයා ශීර්ෂයෙහි පැවිදිවූ තැනැත්ත ගයා කස්සප නම්වුනා. දැන් ඔබට තේරෙනවා ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ ඇයි තවමත් මේ අය වෙනුවෙන් වැඩ සිටින්නේ කියලා.
උපකාරක ග්‍රන්ථ
උරුවෙලකස‍්සපත්‍ථෙරගාථා ඛුද‍්දකනිකායොථෙරගාථාපාළි ඡක‍්කනිපාතො
උරුවෙලකස‍්සපත්‍ථෙරාපදානං ඛුද‍්දකනිකායොඅපදානපාළිථෙරඅපදානපාළි. කච‍්චානවග‍්ගො
සුත්ත අට‍්ඨකථා උරුවෙලකස‍්සපත්‍ථෙරවත්‍ථු අඞ‍්ගුත‍්තරනිකායො අට‍්ඨකථාඑකකනිපාත-අට‍්ඨකථාඑතදග‍්ගපාළිචතුත්‍ථඑතදග‍්ගවග‍්ගො
සුත්ත අට‍්ඨකථා උරුවෙලකස‍්සපත්‍ථෙරගාථාවණ‍්ණනා ඛුද‍්දකනිකායො අට‍්ඨකථාථෙරගාථා-අට‍්ඨකථා ඡක‍්කනිපාතො
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 313 (සන්තිකේ නිධානය)
පඤ්චම ප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය
බලන්න මෙච්චර කාලයක් පාරමිතාවන් පුරමින් අනේකවිධි පින්කම් කරමින් පැමිණි උරුවෙලකස්සප බුදුරජාණන් වහන්සේ මුණගැහිලත් තවත් ප්‍රමාද වන සැටි. ඒ තමයි මේ භිහිසුණු සසරේ හැටි. බුදුරජාණන් වහන්සේ තවමත් නිශ්චිත හෝරාව එනතෙක් බලමින් උරුවෙල් දන්ව්වේම වැඩසිටිනවා. දැන් එයටත් බාධාවක් පැමිණෙමින් තිබෙන මොහොතක්.
ඒ පාර දැන් උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තුමා මහායාගයක් සඳහා සුදානම් වනවා. මම හිතන්නේ එය වාර්ෂිකව කරනු ලබන්නක් විය හැකියි. මෙදින තමයි මුළු දනවුවැස්සෝ බොහෝ වූ කෑයුතු දේත් බෙදිය යුතු දේත් ගෙණ පැමිණෙන දිනය. සමහරවිට මුළු අවුරුද්ද පුරාවටම එළැඹෙන විශාල වශයෙන් ලාභසත්කාර ලැබෙන එකම එක දිනය හෝ දින කිහිපය වන්නටත් පුළුවන්. බල ලෝභය කොතරම්ද? ඒ නිසාම හින්දද කොහෙද ඒ ඔහුගේ සිතෙහි මෙලෙස පවිටු සිතිවිල්ලක් පහල වුණා.
“දැන් මාගේ මහායාගය එළඹ සිටියේ ය. අඟුමගදදනවුවැස්සෝ බොහෝ වූ කෑ යුතු දේත් බිදියයුතු දේත් ගෙණ එළඹෙන්නාහු ය. ඉදින් මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහාජනසමූහයා මැද ඍද්ධිප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යයක් කෙළේ නම්, මහාශ්‍රමණයාගේ ලාභසත්කාර ය වැඩෙන්නේ ය. මගේ ලාභසත්කාරය පිරිහෙන්නේ ය. එහෙයින් මහාශ්‍රමණ තෙමේ හෙට නො එන්නේ නම් යෙහෙකැ” යි මෙබඳු සිතක් උපන්න.
බලන්න කල්ප කාලාන්තරයක් ගුණදම් වඩමින් පාරමිතා පුරමින් පැමිණෙන පුද්ගලයන් හටත් ලභාසත්කාරය බුදුන් අභියසම සිත මෝහයට පත් කරයි නම් අපි ගැන කුමන කතාද?
ඒ මොහොතේම භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාගේ ඒ සිතිවිල්ල මනසින් දුටුවා. උන්වහන්සේ ඔහුට තව දුරටත් ඔහුව බියගැන්වීමට හෝ ඔහුගේ චිත්ත ඒකාග්‍රතාවට බාධාවක් වන සැටියට එහිම රැඳී සිටින්න උත්සාහ දැරුවේ නැහැ. එදිනම උතුරුකුරුදිවයිනට වැඩ එයින් පිණ්ඩපාතය ගෙණවුත් අනවතප්තවිල සමීපයෙහි දී වළඳා එහි ම දිවාවිහරණය කරමින් සමවත් සිතෙන් වැඩ සිටියා. ඒ සියල්ලම නිමා වීමට ඉඩහැර යලිත් උරුවේලයට වැඩම කරනු ලැබුවේ ඔහු වෙනුවෙන්ම මහත් වූ කරුණාවෙන් බව ඔහුවත් දැන සිටියේ නැහැ. හැබැයි ඒ මහත් වූ මෛත්‍රී සිත නිසාද මන්දා උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලතෙමේ ඒ රැය ඉක්ම ගිය සැනින් යලිත් භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණිය. පැමිණ භාග්යවතුන් වහන්සේට
“මහාශ්‍රමණය, මේ සුදුසු කාලය යි. බත නිමවූයේ ය. මහා ශ්‍රමණය, කුමක් නිසා ඊයේ නො ආවහු ද? එහෙත් ‘අපි මහාශ්‍රමණතෙමේ කුමක් නිසා නො ඒ දැ?’ යි ඔබවහන්සේ සිහිපත් කෙළෙමු. කෑ යුතු දෙය ද බිදියයුතු දෙය ද පිළිබඳ ඔබ වහන්සේගේ කොටස තබන ලද්දේ ය” යි මොනවත් නොදන්නා ලෙස කියා සිටියා.
එවිට කවදත් බොරුවක් නොකියන භාග්යවතුන් වහන්සේ ඔහුට ඔහුගේම පවිටු සිතිවිල්ල ගැන මෙසේ පහදා දුන්නා.
‘කාශ්‍යපය, නුඹට ‘දැන් මාගේ මහායාගය එළඹ සිටියේ ය. අඟුමගදදනවුවැසි ඉතා වැඩි දෙනෙක් බොහෝ වූ කෑ යුතු දේත් බිදිය යුතු දේත් ගෙණ එළඹෙන්නාහු ය. ඉදින් මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහාජනසමූහයා මැද ඍද්ධිප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යයක් කරන්නේ නම්, මහාශ්‍රමණයාගේ ලාභසත්කාරය වැඩෙන්නේ ය. මගේ ලාභසත්කාර පිරිහෙන්නේ ය. එහෙයින් මහාශ්‍රමණ තෙමේ හෙට නො එන්නේ නම් යෙහෙකැ’ යි මෙබඳු සිතක් නො වූයේ ද? යැයි අසා සිටියා.
“කාශ්‍යපය, ඒ මම නුඹගේ සිත මා සිතින් දැන උතුරුකුරු දිවයිනට ගොස් එයින් පිණ්ඩපාතය ගෙණවුත් අනවතප්තවිල සමීපයෙහි දී වළඳා එහි ම දිවාවිහරණය කෙළෙමි” යි පවසා සිටියා. හරිම පුදුමයි. මට හිතුනා ලජ්ජා හිතේවි කියලා. නැහැ මාන්නය ඒ සියල්ල යටපත් කරලා ඔහුට නැවතත් සිතුනේ පෙර පරිදිමයි.
“යමෙක් සිය සිතින් අනුන්ගේ සිත දැන ගන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත්, නො වේ මැ”
ඔබට සමහරවිට සිනහ යනවා ඇති. සමහරවිට තරහ යනවත් ඇති. මටත් එහෙමයි. එහෙත් අපේ භාග්යවතුන් වහන්සේ ඒ සියල්ලම ඉක්මවා ගොස ඉවරයි. ඒ කියන්නේ ඇලීම සහ ගැටීම. උන්වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තුමාගේ හිල්දානය වළඳා ඒ වනලැහැබෙහි ම තව දුරටත් ඔහු වෙනුවෙන්ම වැඩ සිටියා. හරිම පුදුමයි. .
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 314 (සන්තිකේ නිධානය)
ඒ තවත් එක් භාග්‍යවන්ත දිනයක්. මම එහෙම ලියුවේ භග්‍යවතුන් වහන්සේනමක් ජීවමානව මේ මිහිමඬල ස්පර්ශ කරමින් වැඩසිටින නිසා. උන්වහන්සේ වව බැහැ දැකීමට කල්ප කාලාන්තරයක් පෙරුම් පුරමින් පැමිණි පිරිස් මුළු දඹදිව පුරය පුරාම විසිරිලා. භාග්යවතුන් වහන්සේ තවමත් උරුවෙලකස්සප ඇතුළු පිරිසට විමුක්තිය උදා කිරීමට උරුවෙලෙහි වැඩසිටිනවා.
භාග්යවතුන් වහන්සේට පංසුකූලයක් හමුවෙලා. ඔබ දන්නවා පංසුකූලයක් කියන්නේ මෘතදෙහයක් ඔතා ගෙනැවිත් දැමු රෙද්දක් කියලා. උන්වහන්සේට “මම කොතැන්හි දී පංසුකූලය සෝදන්නේනම් දැ?” යි සිතක් පහළ වුණා . ක්ෂණයයි ගතවුනේ. දෙවියන්ට අධිපති වූ ශක්‍රදේව රාජෝත්තමයන් වහන්සේගේ සිතට මෙම කරණය දැනුණා. ඔහු වහාම උන්වහන්සේ ඉදිරියේ පහළවුනා. පහල වී උන්වහන්සේගේ අතින්ම පොකුණක් හාරා භාග්යවතුන් වහන්සේට “ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙහි පංසුකූලය සෝදන සේක්වා” යි සැළ කොට සිටියා. දිව්‍යමය හස්තියක් කියන්නේ අපේ හස්තියක් වගේ නෙවෙයිනේ. තම සිතින් අධිෂ්ටාන කොට අත දික් කිරීම පමණයි අවශ්‍යය. මෙම ලිපි පෙලෙහිම දුරේ නිධානයේ එවැනි විශ්කම් බොහෝ මම ලියා තිබෙනවා.
ඉන් පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේට තවත් සිතිවල්ලක් පහළ වුනා. “මම කුමක ලා පංසුකූලය පිරිමදින්නෙම් දැ?” ඇයි පොකුණක් තිබුනට මදිනේ. රෙද්දක් පිරිසිදු කරන්න ගලක් තියෙන්නත් ඕනනේ.
මෙම චිත්තවිතර්‍කය තම සිතින් දැනගත් සක්දෙවිඳු “ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙහි පංසුකූලය පිරිමදිනසේක්වා” යි විශාල ගලක් එහි තබනු ලැබුවා. ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේට තවත් සිතිවිල්ලක් පහළවුනා.
“මම කොතැනක එල්බී ගොඩ නගින්නෙම්දැ?
හැබැයි ඒ අවස්ථාව සක්දෙවිඳුට ලැබුනේ නැහැ. ඒ අසල තිබු කුඹුක්ගසට අරක් ගත් දේවතාවත් මේ සියල්ලම බලා සිටියේ. ඒ දේවතාවුන් වහන්සේ “භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙහි එල්බී ගොඩ නගින සේක් වා” යි තම විමානේ අත්තක් ඒ තොටුපල දෙසට නවනු ලැබුවා. මම හිතන්නේ සක්දෙවිදු නිහඬ වෙන්න ඇත්තෙත් ඒ නිසාම වෙන්න ඕනේ. ඇයි තමන්ට අයත් නැති දෙපලක්නේ. ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේට “මම පංසුකූලය කොතැනක දිග හරින්නෙම් ද? (වේලීම සඳහා) සිතක් පහල වුණා. සක්දෙව්රජ භාග්යවතුන් වහන්සේගේ සිත තම සිතින් දැන “භාග්යවතුන් වහන්සේ පංසුකූලය මෙහි දිග හරිණ (වනන) සේක්වා” යි මහත් ගලක් පසෙකින් තැබුවා.
බලන්න දනට පිනට දීමේ කුසල විපාක. සිතු පැතු දේ ඒ මොහොතේම පහළවන. මෙලෙස අපූරු අශ්චර්යන් තවත් රාත්‍රියක් ගෙවිලා ගියා. උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තවුසා සුපුරුදු ලෙසම පසුදාත් උදැසනින්ම පොරොන්දු වූ පරිදි දානය රැගෙන . භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණිය. හරිම පුදුමයි මුළු පරිසරයම වෙනස් වෙලා. පොකුණු ගල්තලා දියනෑමට තොටුපළවල්. ඔහුට බුදුරජාණන් වහන්සේ දන් වළදනතෙක් ඉවසා සිටීමටවත් නොහැකි වුණා. ප්‍රශ්ණ වැලක් භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත යොමුකරනු ලැබුවේ දන් වැළදීමටත් පෙරයි.
“මහාශ්‍රමණය, මේ සුදුසු කාලය යි. බත නිමවූයේ ය. මහාශ්‍රමණය, කිමෙක් ද? මේ පොකුණ පෙර මෙහි නො වී ය. මෙහි ඒ මේ පොකුණ දැන් තිබේ. පෙර මේ ගල නො තිබුනි. කවරකු විසින් මේ ගල තබන ලද්දේ ද? පෙර මේ කුඹුක් ගසේ අත්ත නො නැමින. දැන් ඒ මේ අත්ත නැමිනැ’යි ප්‍රශ්ණ පත්තරයක් කියවගෙන යනවා. භාග්යවතුන් වහන්සේ ඉතාමත් සෙමින් මහාකරුණා වෙන් ඔහුට තතු පැහැදිලි කළා.
“කාශ්‍යපය, මෙහි දී මට පංසුකූලයක් උපන්නේ ය. ‘කොතැනක මම පංසුකූලය සෝදන්නෙම් දැ?’ යි ඒ මට සිතක් උපන. කාශ්‍යපය, ඉක්බිති සක්දෙව්රජ තෙමේ තම සිතින් මාගේ සිත දැන අතින් පොකුණක් හාරා මට “ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ පංසුකූලය මෙහි සෝදනසේක්වා’ යි කීයේ ය. ඒ මේ පොකුණ නො මිනිසකු අතින් සාරණලද්දේ ය. කාශ්‍යපය, ඒ මට ‘මම කො තැනක පංසුකූලය පිරිමදින්නෙම් දැ?’ යි සිතක් වූයේ ය. කාශ්‍යපය, ඉක්බිති සක්දෙව්රජ තෙමේ තම සිතින් මාගේ සිත දැන ‘ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ පංසුකූලය මෙහි පිරිමදිනසේක්වා’ යි මහත් ගලක් එළවා තැබුවේ ය. ඒ මේ ගල නො මිනිසකු විසින් එළවා තබන ලද්දේ ය. ‘කාශ්‍යපය, ඒ මට මම කො තැනක එල්බී ගොඩ නගින්නෙම් දැ’ යි සිතක් උපන්නේ ය. ඉක්බිති කාශ්‍යපය, කුඹුක්ගසෙහි අරක්ගත් දේවතාතොමෝ තම සිතින් මාගේ සිත දැන ‘ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙහි එල්බී ගොඩ නගිනසේක්වා” යි අත්තක් නැමූ ය. ඒ මේ කුඹුක්ගස “ස්වාමීනි, අත දෙව” යි කියන්නා සේ ය. කාශ්‍යපය, ඒ මට ‘මම පංසුකූලය කො තැනක දිග හරින්නෙම් දැ?’ යි සිතක් වි ය. ඉක්බිති කාශ්‍යපය, සක්දෙව්රජ තෙමේ තම සිතින් මාගේ සිත දැන ‘ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙහි පංසුකූලය දිග හරිණසේක්වා’ යි මහත් ගලක් එළවා තැබුයේ ය. ඒ මේ ගල නො මිනිසකු විසින් එළවා තබන ලද්දේ ය”
ඔබට සිනහා යනවා නොවනුමානයි. උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තවුසාට පැරණි සිතිවිල්ලමයි පහල වුනේ.
“සක්දෙව් රජතෙමේත් යම් මහාශ්‍රමණයකුට වතාවත් කරන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධිඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ ම ය”
ඉතින් මොනවා කරන්නද? භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාගේ බත වළඳා තව දුරටත් ඔහු වෙනුවෙන්ම මහත් වූ කරුණාවෙන් ඒ වනලැහැබෙහි ම වැඩ සිටියා.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 315 (සන්තිකේ නිධානය)
ඒ තවත් පැහැබර හිමිදිරියක්. බුදුපියාණන් වහන්සේ තවමත් උරුවෙලෙහි වැඩ සිටින්නේ. රන් හා සමාන කාලය දිනෙන් දින දියවෙන බව උරුවෙලකාශ්‍යපජටිල තවුසාට වැටහෙන්නේ නැති හැටි හරිම පුදුමයි. ඔබ බුදුන් බැහැදකින්න කියලා කල්ප ලක්ෂයක් පෙරුම් පුරපු බුදුපියාණන් වහන්සේ දැන් ඔබ අසල. ඔබ ගානකට නොගෙන සුපුරුදු ලෙසම තවුස්වත් පුරමින් උඩඟු කමින් කල් අරිනවා. අන් අයට තිබෙන අවස්ථාවත් මග ඇරෙනවා. මගේ හිත එලෙස උරුවෙලකස්සපට දොස්කියන්නට පටන්ගත්තා. එහෙත් බුදුපියාණන් වහන්සේට එහෙම හිතුනේ නැතිව වෙන්නට ඇති. එදින ඔහු එනතෙක් පෙරමග සක්මනක යෙදිලා. ඒ රැය ඉක්ම ගිය පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට උරුවෙලකස්සප ලහි ලහියේ පැමිණියා. . පැමිණ “මහාශ්‍රමණය, සුදුසු කාලය වේ. බත නිමියේ ය” කියා සිටියා. . “කාශ්‍යපය එසේනම් ගිනිහල්ගෙය වෙත යන්න මම වඩින්නම්. උරුවේලකාශ්‍යප තාපසය ඉස්සර වුනා. බුදුරජාණන් වහන්සේ ක්ෂණයකින් දඹදිව සුප්‍රසිද්ධ දඹගසක් තිබුණා. එහි ගෙඩි අති මිහිරි රසයෙන්ද සුවන්දින්ද යුක්ත වුණා . ඒ නිසාම ඒ ගස ජනයා අතර ප්‍රසිද්ධයට පත්වෙලා තිබුනේ. බුදුපියාණන් වහන්සේ ක්ෂණයකින්ම ඒ දඹගසින් ගෙඩියක් ගෙණ පළමු කොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි වැඩ සිටියා. උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තුමා ගිනිහල්ගෙට ඇතුළු වෙනකොටම භාග්යවතුන් වහන්සේ එහි වැඩසිටිනවා. ඔහු තිගැස්සුනා.
හරිම ආශ්චර්යයක් භාග්යවතුන් වහන්සේ කොහොමද මෙතනට ආවේ. මමනේ ඉදිරියෙන් ආවේ. උන්වහන්සේ වැඩියේ මට පහුවෙලා. ඔහුට ප්‍රශ්ණ වැලක්.
“මහාශ්‍රමණය, ඔබ කවර මගකින් ආසේක් ද? මම ඔබට පළමු ව පිටත් වූයෙමි. ඒත් ඔබ පළමු කොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි වැඩසිටිනවා! බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔහුට සියල්ල පහදා දෙන්නට වුණා.
“කාශ්‍යපය, මෙහි මම ඔබ පිටත් කොට, දඹදිව යම් දඹගසකින් ප්රසිද්ධ වේ ද ඒ ගසින් ගෙඩියක් ගෙණ පළමු කොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි හුන්නෙමි. කාශ්‍යපය, මේ දඹගෙඩිය පැහැයෙන් පිරිපුන් ය. සුවඳින් පිරිපුන් ය. රසයෙන් පිරිපුන් ය. ඉදින් කැමැත්තෙහි නම් අනුභව කරව” යි වදාරනු ලැබුවා.
“මහාශ්‍රමණය, කම් නැත. ඔබ ම මේ දඹදෙහඩිය ගෙණ ආසේක. ඔබ ම මෙය අනුභව කරණු මැනැව.” ඔහු බුදුපියාණන් වහන්සේටම එම ගෙඩිය පූජා කරනු ලැබුවා. ඉන්පස්සේ ආයෙත් වෙනදා ලෙසම මෙහෙම හිතනවා.
“යමෙක් මා පළමු කොට පිටත් කර යවා, දඹදිව යම් දඹගසකින් ප්රසිද්ධ වේ ද, ඒ දඹගසින් ගෙඩියක් ගෙණ පළමුකොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි හුන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ ම ය” ඉතින් භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාගේ බත වළඳා ඒ වනලැහැබෙහි ම නැවතත් වැඩසිටියා.
පසුදිනත්, ඊට පසු දිනත්, ඊටත් පසුදිනත් පෙර දිනයේ සේම අශ්චර්යන් තුනක් වුනා. එනම් ඊට පසුදින සිට පිලිවෙලින් දඹ ගසට නුදුරින් වූ අඹ ගසින්ද, අඹ ගසට නුදුරින් වූ නෙල්ලි ගසින්ද නෙල්ලිගසට නුදුරින් වූ අරළුගසින්ද, ගෙඩි කඩා ඔහුට පෙරවිත් ගිනිහල්ගෙහි වැඩ සිටියා. ඒ හැම අවස්ථාවකම ඔහුට සිතුනේ පෙර පරිදිමයි. මොනදේ කලත් මා මෙන් රහත් ඵලයට නම් පැමිණිලා නැහැ කියලා.
දැන් මේ ලෝකේ කොතැනක තියෙන දෙයක් ක්ෂණයකින් ගෙන පෙන්නුවත් උරුවෙල කස්සපගේ හිත වෙනස් නොවෙන බව බුදුපියාණන් වහන්සේ දන්නවා. ඒ එක්කම දැන් ඔහුගේ මාන්නයත් ක්‍රමක්‍රමයෙන් තුනිවන බවත් පෙනෙන්නේට ඇති කියලා මට හිතෙනවා. එදත් උදෑසන සුපුරුදුලෙස ඔහු දානයත් සමග පෙරමගට පැමිණියා. බුදුපියාණන් වහන්සේත් පෙර පරිදිම ඔහුව ගිණිහල වෙත යන්නට නියම කරා. එදා බුදුපියාණන් වහන්සේ ක්ෂණයකින් මතුවුනේ දඹදිව වෙනත් පෙදසකින් නොවෙයි. දෙවුලොව පරසතු ගසක් අසළින්. එයින් පරසතු මලක් රැගෙන ගිණිහල් ගෙයි වැඩසිටියේ උරුවෙල කස්සපට පෙර වැඩම කොට.
උරුවෙලකාශ්‍යපජටිලතෙමේ ගිනිහල්ගෙයි වැඩ හුන් භාග්යවතුන් වහන්සේව දුටුවා. දැක භාග්යවතුන් වහන්සේට “මහාශ්‍රමණය, නුඹවහන්සේ කිනම් මගකින් ආසේක් ද? මම නුඹවහන්සේට වඩා පළමු කොට පිටත් වූයෙම් වෙමි. ඒ නුඹවහන්සේ පළමු කොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි හුන්සේකැ” යැයි පවසා සිටියා. එවිට බුදුපියාණන් වහන්සේ මෙලෙස දේශණා කරනු ලැබුවා. . “කාශ්‍යපය, මම මෙහි ඔබ පිටත් කර යවා තාවතිංසයට ගොස් පරසතුමලක් ගෙණ පළමුකොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි හුන්නෙම් වෙමි. කාශ්‍යපය, මේ පරසතුමල පැහැයෙන් යුක්ත ය. සුවඳින් යුක්ත ය” යි වදාරනු ලැබුවා. ඒ මොහොතේ මුළු ජනපදය පුරාම ඒ මල් සුවඳ විසිරෙන්නට ඇති. පරසතු මල් විතරක් නෙවෙයි දෙව් ලොව තියෙන සෑම මලක්ම එහෙම තමයි. ඉතින් පරසතු මල් ගැන කුමන කතාද? එවන් අසිරියක් දැකලත් ඒ මාන්නක්කාර සිත හිලෑ වුනේ නැහැ. ඔහු “යමෙක් මා පළමු කොට පිටත් කර යවා තාවතිංසයට ගොස් පරසතුමලක් ගෙණ පළමු කොට අවුත් ගිනිහල්ගෙයි හුන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැ” ය
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 316 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 07
හිරු දෙවියන් පිදීම සහ ගිනි දෙවියන් පිදීම ඉන්දියාවේ තාපසයන් අතර කල්පගනනාවක සිට පැමිණි චාරිත්‍රයක් කියා පෙනෙන්නේ ජාතක කතා අට්ට කතා කියවීමේදී. අපේ බෝසතාණන් වහන්සේත් තපස් පැවිද්දෙන් සිටි අතීත අත්මභාවයන්හිදී එම චාරිත්‍ර පිළිපැද තිබෙන බව ඉදිරි ලිපිවලින් සමහරවිට ඒ ඒ අවස්ථානුකුලව ඔබට කියවන්නට ලැබේවි. මේ කියන්නට යන සිද්ධියත් එවැන්නක්. ඒ උරුවෙලකස්සප ජටිල තවුසා සහ ඔහුගේ පිරිසගේ ගිනි දෙවියන් පිදීම සම්බන්ධව.
අවිද්‍යා අන්ධකාරයෙන් අතරමං වුන මෙම පිරිස දමනය කරගැනීමට බුදුරජාණන් වහන්සේ තවමත් උරුවෙලෙහිම වැඩ සිටිනවා. මේ අය එදින ගිනිදෙවියන් පිදීම පිණිස ගිණිමැල ගැසීම සඳහා සැරසිලා. ගිනි මැලයක් නෙවෙයි. ගිනිමැල පන්සියයක්වත් ඕනේ පිරිස වැඩි නිසා. ඒත් ඒ සඳහා දරත් එපැය. ගිනිමැල පන්සියය සඳහා දර කොටන් පන්සියයක් ගෙනවිත් පලන්නයි දැන් ලැහැස්ති වෙන්නේ. එහෙත් එය පහසු දෙයක් නෙවෙයි. වෙහෙස කාරී දෙයක්. එදා හැමෝම එක්වෙලා දර කොටන් පලන්න පටන්ගත්තා. හරිම පුදුමයි. පලනවා, පලනවා ඒත් එක කොටයක්වත් පැලෙන්නේ නැහැ. දැන් හැමෝටම වෙහෙසයි. උරුවෙලකස්සප ට මෙහෙම හිතුනා. මෙය අර මහශ්‍රමනයා ගේ අනුභාවයෙන් වෙන දෙයක්ද දන්නේ නැහැ. ඔහු තවමත් භාග්යවතුන් වහන්සේව අමතන්නේ මහා ශ්‍රමණයා කියලා. ඒ සිතිවිල්ල ඒ මොහොතේම භාග්යවතුන් වහන්සේට ඒ බව පෙනුණා. උන්වහන්සේ ඔහු වෙතට පැමිණ “කාශ්‍යපය, දර පැළෙන්නේ නැද්ද දැ?” යි විමසා සිටියා. . ජටිලතෙමේ ද “මහාශ්‍රමණය, දර පැළේන්නේ නැහැ නොවැයි ” ය කියා සිටියා. පැලීමට අවශ්‍යනම් එය කල හැකියි. භාග්යවතුන් වහන්සේ පවසා සිටියා. මහාශ්‍රමණය එය කල හැකිනම් ලොකු දෙයක්. කස්සප තාපසයා පවසා සිටියා. තවත් ආශ්චර්යයක්. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ දර කොටන් දෙස බැලූ කල්හිම එකවර ම දරකොටන් පන්සියයම ගිණි දැල්වීමට අවශ්‍ය ආකාරයට පැළී ගියා. ඔහු විමතියට පත්වුනත් පසු බැස්සේ නැහැ. ආයෙත් පරණ සිතිවිල්ලේම එළඹ ගත්තා. “යමකුගේ අනුභාවයෙන් දර නො පැළෙන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැ” ය.
සියල්ලම ලෑස්තියි. ජටිලයෝ ගිනි පුදනු කැමැත්තෙන් රැස්වෙලා. දැන් ගිනිතබන වෙලාවයි. ඊට නියමත අය දර ගොඩට ගිණි තිබ්බත් හරිම පුදුමයි එක කොටයක්වත් ඇවිලෙන්නේ නැහැ. කස්සප තුමාට මෙහෙම සිතිවිල්ලක් පහල වුණා .
“යම් සේ අපි ගිනි දල්වන්ට නො හැකි වෙමු ද, එය ඒකාන්තයෙන් මහාශ්‍රමණයාගේ ඍද්ධානුභාවයක් විය යුතුයි”.භාග්යවතුන් වහන්සේ එම සිතිවිල්ලත් මනසින් දුටුවා. උන්වහන්ස් පැමිණ උරුවේලකාශ්‍යප ජටිලයාහට “කාශ්‍යපය, ගිනි දැල්වේවා දැ?” යි අසා සිටියා. එවිට “මහාශ්‍රමණය, ගිනි දැල්වේවා”යි ජටිලතෙමේ කියා සිටියා. එකවර ම ඒ දර ගොඩවල් පන්සියයම ඇවිලුනා. ඔහු නැවතත් මෙලෙසම “යමකුගේ අනුභාවයෙන් ගිනි නො දැල්වෙන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැ” යි අනුවණ සිතම පහල වුණා . බුදුහාමුදුරුවෝ ඒ සිත දැකලත් නොදන්නවා වගේ පෙරසේම නිහඬ වුනා.
ඒ මොහොතේ සිටම මුළු රාත්‍රිය පුරාම ගින්දර එක දිගට ඇවිලෙනවා. කාටවත් නැවත නැවත අවුලන්න ඕනේ උනේ නැහැ. හරිම පුදුමයි බුදුවරුන්ගේ ආනුභාවය. දැන් හරිම පර්ශ්නයක් යාගය අවසන්. ජටිලයෝ ගින්දර නිවීමට උත්සාහ කරනවා. ඒත් ගින්දර නිවෙන්නේ නැහැ.. කස්සපට දැන් මෙහෙම හිතෙනවා.
ජටිලයන්ට “යම්හෙයකින් අපි ගිනි නිවන්නට නො හැකි වෙමු ද, එය නිසැකයෙන් ම මහාශ්‍රමණයාගේ ඍද්ධ්‍යනුභාවයක් ම විය යුතුයි. ඒ සිතිවිල්ල ඔහුගේ සිතෙහි ජනිත වූ සැණින් බුදුපියාණන් වහන්සේ මෙලෙස ඔහුගෙන් විමසුවා.
“කාශ්‍යපය, ගිනි නිවේවා දැ?”. “මහාශ්‍රමණය, ගිනි නිවේවා” යි ජටිලතෙමේ කියා සිටියා. ඒ වදන් පිටවී නිමේෂයයි. එකවර ම ගිනි ගොඩවල් පන්සියයම නිවී ගියා. . ඉන්පස්සේත් ඔහුගේ සිතේ පහලවුනේ සුපුරුදු පරණ සිතිවිල්ලමයි. “යමකුගේ අනුභාවයෙන් ගිනි නො නිවෙන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම වේ. එහෙත් මා මෙන් රහත් නොවේ ම ය”
බුදුරජාණන් වහන්සේ නිහඬව තව දුරටත් වැඩ සිටියා. ඔබටත් මෙය හොඳ පාඩමක්. පරිස්සම් විය යුතු කරුණක්. . අනතිමානී ගුණය දැන් සිටම පුරුදු කරන්න. සමහරවිට ඒ අඩුපාඩුවෙන් යම් දිනක බුදුවරයෙකු වුවත් මෙලෙසම වෙහෙසට පත්විය හැකියි.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 317 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 08
ක්‍රම ක්‍රමයෙන් කාලය ගතවීමෙන් පසු දැන් සීත කාලයත් එළඹිලා. දැඩි සිතය තදින්ම පවතින හේමන්තඍතුව එළඹෙන්නේ නවම් සහ මැදින් මාසවල. ජටිලයෝ මෙම දෙ මස අතර රාත්‍රීන්හි හිම වැටෙන කාලයෙහි නේරඤ්ජරානදියෙහි පැන් පහසුවන්නේ චාරිත්‍රයක් හැටියට වෙන්නට ඇති. ඔවුන් මෙදින රාත්‍රියේත් දියනාමින් දියෙහි කිමෙදෙමින් සුවිශේෂ වතක යෙදිලා.
එයත් යම් ආකාරයකින් ශරීරයට දුක් දීමක් වෙන්නට ඇති. නැත්නම් හිමවැටෙන රාත්‍රියක නදියකට දියනෑමට බසින්නේ කවුද? හැබැයි මේ අය එලෙස මහා සීතලේ දියෙහි ගිලුනට ගොඩට පැමිණිවිට ශරීරය උණුසුම් කරගන්න ගිනි කබල් තිබුනේ නැහැ. අනෙක හිම වැටෙන මොහොතක තෙත බරියන් වුන දර ඉතු කෝටු කෑලි කොහොමද පත්තු කරන්නේ. භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙම අක්ඥාන ක්‍රියාවත් දැක්කා. උන්වහන්සේ ඔවුන්ව මුදවා ගැනීමට තවත් ප්‍රාතිහාර්යයක් පෑවා. ඒ තමයි ඔවුන් වෙනුවෙන් ගිනිකබල් මැවීම. ඒ වෙලාවේ ඔවුන් දිය නාමින් දියෙහි ගිලෙමින් එම වත පුරමින් සිටියේ. භාග්යවතුන් වහන්සේ ඒ ජටිලයෝ ගොඩ ට එන්නේ යම් තැනකද ඒ තැන්වල ඔවුනට ගිනි තැපීම සඳහා මහා විශාල ගිනිකබල් එකක් නෙවෙයි පන්සියයක්ම මැවුවා. මම හිතන්නේ ඒ ප්‍රදේශයම උණුසුම් වෙන්නට ඇති. ජටිලයෝ ගැහි ගැහී වතුරෙන් උඩට ආවේ විශ්මයෙන්. මොන අශ්චර්යක්ද? හැම තැනම ගිනි කබල්. ඔවුන් අතරින් ඉක්මනින් දුවගෙන අවේ උරුවෙලකස්සප. ඔහුත් තුෂ්නිම්භූතව ඒ දෙස බලා සිටියා. බලාසිට ඒ දෙසට පැමිණ උණුසුම් වන අතර මෙහෙම සිතන්නට වුණා .
යම්හෙයකින් මේ ගිනි කබල් මැවුනේ නම් එය නිසැක ව ම මහාශ්‍රමණයාගේ ඍද්ධ්‍යනුභාවයක් විය යුතුයි. . එහෙත් යමෙකුගේ අනුභාවයෙන් එපමණ බොහෝ ගිනි කබල් මැවුනේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැය ”
දැන්නම් ඔබගේත් ඉවසීමේ සීමාවත් ඉක්මයන බව මට හොඳටම දැනෙනවා.. මටත් එහෙමයි. එහෙත් බුදුපියාණන් වහන්සේ වෙහෙසට පත්වුනත් තවමත් නිහඬව මහත් අනුකම්පාවෙන් ඔවුන් වෙනුවෙන්ම එහි වැඩ සිටියා.
දැන්නම් ඔබගේත් ඉවසීමේ සීමාවත් ඉක්මයන බව මට හොඳටම දැනෙනවා.. මටත් එහෙමයි. එහෙත් බුදුපියාණන් වහන්සේ වෙහෙසට පත්වුනත් තවමත් නිහඬව මහත් අනුකම්පාවෙන් ඔවුන් වෙනුවෙන්ම එහි වැඩ සිටියා.
සාමාන්‍යයෙන් ශීත ඉර්තුව පටන් ගන්නට පෙරත් ශීත ඉර්තුව අවසන් වන විටත් වැසි වැටෙනවා. එදත් හදිසියේම දාරානිපාත වැස්සක් ඇද හැලුණ. නොනවත්වා දිගින් දිගටම වහිනවා. එයින් මුළු ජනපදයම යටකරමින් මහත් ජලගැල්මක් හට ගත්ත. භාග්යවතුන් වහන්සේ විසූ පෙදෙසත් වැසි දියෙන් යට වුනා. ජල මට්ටම ක්‍රමක්‍රමයෙන් ඉහළ යනවා. එවිට භාග්යවතුන් වහන්සේට මෙහෙම සිතක් පහළවුනා එනම් “මම හාත්පස දිය ඉවත් කොට මැද රජසින් ගැවසී ගත් බිම සක්මන් කරන්නෙම් නම් යෙහෙකැ” යි යනුවෙන්. උන්වහන්සේ එලෙස සිතුවා පමණයි උන්වහන්සේ වැඩ සිටි පෙදෙසේ දිය ඉවත්වෙන්නට පටන්ගත්තා. හරියටම උන්වහන්සේව මැදිකරලා අහස උසට වතුරෙන්ම බැම්මක් බැඳලා වගේ. බුදුවරයෙකුගේ මහිමය. දැන් භාග්යවතුන් වහන්සේ හාත්පස දිය ඉවත් කොට මැද රජසින් ගැවසී ගත් බිම සක්මන් කරනවා.
එවෙලෙහි තමයි රුවේලකාශ්‍යපජටිල තාපසයාට භාග්යවතුන් වහන්සේව මතක් වුනේ. ඔහු “මහාශ්‍රමණතෙමේ දියෙන් ගසා ගෙණ යන ලද්දේ නො වේවා” යි යැයි සිතමින් යාත්‍රාවකින් බොහෝ ජටිලයන් සමග භාග්යවතුන් වහන්සේ හුන් පෙදෙසට යන්නට වුණා. එවෙලෙහි ඔහුට හාත්පස දිය ඉවත් කොට මැද රජසින් ගැවසී ගත් බිම සක්මන් කරන්නා වූ භාග්යවතුන් වහන්සේ දක්නට ලැබුණා. දැක “මහාශ්‍රමණය, මෙහි නුඹවහන්සේ සිටින සේක් ද?”යි හඬ නගිමින් අසා සිටියා. එවිට එක්වරම “කාශ්‍යපය, මේ මම මෙහි වෙමි” යි උන්වහන්සේ අහසට නැඟ ඔවුන් පැමිණි නැවෙහි වැඩ සිටියා. පුදුම ප්‍රාතිහාර්යයක්. මහා ජලකඳ මැද්දේ වූ රික්තයක වැඩ සිටි බුදුපියාණන් වහන්සේ මොහොතකින් දැන් ඔවුන් සිටින නැව මත. ඔහුට නැවතත් මෙහෙම සිතිවිල්ලක් පහලවුනා. “යමකු සිටි තැනක් ජලය පවා මැඩලන්නේ ද, ඒ මහාශ්‍රමණ තෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම වේ. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම වේ. එහෙත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැ” ය.
හැබැයි මෙවර නම් භාග්යවතුන් වහන්සේගේ තීරණයෙහි වෙනසක් වුණා. භාග්යවතුන් වහන්සේට මෙහෙම සිතිවිල්ලක් පහළවුනා . එනම් “බොහෝ කලක් ම මේ හිස් පුරුෂයාහට ‘මහාශ්‍රමණතෙමේ මහත් ඍද්ධි ඇත්තේ ම ය. මහත් අනුභාව ඇත්තේ ම ය. එසේ නමුත් මා මෙන් රහත් නො වේ මැ’ යි මෙසේ අදහස් වන්නේ ය. මම මේ ජටිලයා සංවේගයට පමුණුවන්නෙම් නම් යෙහෙකැ” යි යනුවෙනි. ඉන්පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකාශ්‍යපජටිලයාහට “කාශ්‍යපය, තෝ රහත් නො වෙහි ම ය. රහත්මගට නො පැමිණියෙහි ම ය. තෝ, යම් ප්‍රතිපදාවකින් රහත් හෝ වන්නෙහි ද, රහත්මගට හෝ පැමිණෙහි ද, ඔබට ඒ ප්‍රතිපදාවත් නැතැ” යි වදාරනු ලැබුවා. ඒ කියන්නේ රහත් තියා අඩුම වශයෙන් ඒ මාර්ගයටවත් ඇවිත් නැහැ කියලා. ඒ වචන ටික උරුවේලකාශ්‍යපගේ සිතට තදින්ම කා වැදුනා. ඔහු තැති ගත්තා. ලැජ්ජාවටට පත්වෙන්නටත් ඇති. උරුවේලකාශ්‍යපජටිල තවුසා භාග්යවතුන් වහන්සේගේ පාමුල හිසින් වැටී භාග්යවතුන් වහන්සේට “ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත පැවිදිබව ලබන්නෙමි. උපසම්පදාව ලබන්නෙමි” යි කියා සිටියා. එලෙස කී පමණින්ම උන්වහන්සේ ඔහුට පැවිද්ද දුන්නේ නැහැ. ප්‍රථමයෙන් තම ගෝලබාලයන්ට නැතිනම් පිරිවරට දන්වා ඒ අයගෙත් තීරණය ගෙන එන්නට කිවා. ඒ මෙලෙසින්, “කාශ්‍යපය, තෝ පන්සියයක් ජටිලයන්ට නායක වෙහි. තම ලබ්ධිය ගන්වන්නෙහි. අග්‍ර වෙහි. ප්‍රමුඛ වෙහි. ආචාර්‍ය්‍ය වෙහි. එහෙයින් පළමු කොට ඒ අතැවැසිජටිලයන් ද කියව. එවිට ඔහු යම් සේ සිතන්නාහු ද එසේ කරන්නාහු ය” යි, වදාරනු ලැබුවා. අනේ ඔහු නිහඬවම හිස සැලුවා. නැවතත් තමන්ගේ පිරිවර හමුවෙන්නට ගොසින් නැවත එන්නට බුදුපියාණන් වහන්සේගෙන් සමුගත්තා.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 318 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 09
මෙලෙස බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් සමුගත් උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල තවුසා තම ජටිල පිරිස ඉන්නා තැනට ලහි ලහියේ පියමැන්නා. ජටිල පිරිවර වෙතට පැමිණි උරුවේලකාශ්‍යප තවුසා ජටිලයන්ට මෙහෙම කියා සිටියා.
“භවත්නි, මම මහාශ්‍රමණයා වෙත බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙන්ට කැමැත්තෙමි. භවත්හු යම් සේ සිතත් ද, එසේ කෙරෙත්වා”
තම ගුරුවරයා මෙහෙම කියනවානම් ඒ අය වෙන තීරණයක් ගනීවිද? ඔවුනුත් එක හඬින්ම ඔහු හා එන්නටත් භාග්යවතුන් වහන්සේ හමුවේ පැවිද්ද ලබන්නටත් එකඟ වුනේ හරියටම තම ගුරුතුමාගෙන් ඒ අණ ලැබෙනකම් බලහිටියා වගේ. උවුන් මෙලස කියා සිටියා.
“පින්වත් ගුරුතුමනි, අපි බොහෝ කල් පටන් මහාශ්‍රමණයා කෙරෙහි වෙසෙසින් පැහැදුනෝ වෙමු. ඉදින් පින්වතුන් වහන්සේ මහාශ්‍රමණයා වෙත බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙණසේක් නම්, අපි සියල්ලෝ ම මහාශ්‍රමණයා වෙත බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙන්නෙමු”
ඉන්පස්සේ ඒ ජටිලයෝ හිසකේ ද ජටාමඬුලු ද තවුස්පිරිකර හා පිරිකරකද ද ගිනි පුදන උපකරණ ද ජලයෙහි පා කොට යවා භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණියා. ගොස් භාග්යවතුන් වහන්සේගේ පාමුල්හි හිසින් වැටී “ස්වාමීනි, අපි භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත පැවිදිබව ලබන්නෙමු. උපසම්පදාව ලබන්නෙමු” යි කියා සිටියා. එවිට අප මහා කාරුණිකයන් වහන්සේ “මහණෙනි, එවු. ධර්මය මනා කොට දේශනා කරණ ලද්දේ ය. මනා කොට දුක් කෙළවර කරණු පිණිස බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙවු” යි වදාරනු ලැබුවා. . ඒ ම ඒ ආයුෂ්මත්වරුන්ට උපසම්පදාව ද වුනා.
මට හිතෙන්නේ එදා තමයි ඔවුන්ගේ මෙතෙක් ඉතිරිව තිබු පවු ඒ නදියේ ගලා ගියේ. ඇයි සසර ගමන අවසන් කරන ප්‍රතිපදාවට බැසගත්තනේ. ගගෙන් පහල සිටිය නදීකාශ්‍යප සහෝදර ජටිල තවුසා මෙම ජලයෙහි පා වී යන හිසකේ ද ජටාමඬුලු ද තවුස්පිරිකරකත් ද, ගිනි පුදන උපකරණ ද දුටුවා. දැකල ඔහුට හොඳටම බය හිතුණා . “අනේ මාගේ සොහොයුරාහට උවදුරක් නො වේවා” “අනේ මාගේ සොහොයුරාහට උවදුරක් නො වේවා” යනුවෙන් සිතෙන් කන්නලවු කරන්නට වුනා. එහෙම සිතලා නිකම්ම හිටියේ නැහැ. “යවු. මාගේ සොහොයුරාහට යම් විපතක් වී ඇත්දැයි දැන ගණිවු” යි යැයි කියමින් තම ජටිලයන්ව ඒ මොහොතේම පිටත් කොට හැරිය. යවලා නිකම්ම හිටියේ නැහැ ඔහුද තුන්සියයක් ජටිලයන් සමඟ ආයුෂ්මත් උරුවේලකාශ්‍යපයන් වැඩ සිටි ඉවුර දෙසට පියමන් කළා. ඒ යනවිටත් ඔහුගේ සොහොයුරා සියලුම තපස් පිළිවෙත් අත්හැර කසාවත් දරා උපසම්පදා භික්ෂුභාවයෙන් මහත් වූ සංවර ඉරියවුවකින් හිටියේ. ඔහු විමතියට පත්වුනා. විමතියෙන් සහෝදරයා ඇතුළු පිරිස දෙස බලාසිටි ඔහු “කාශ්‍යපය, මේ පැවිදිබව පළමු තවුස්බවට වඩා උතුම් ද?” යි අසා සිටියා. . “ඇවැත්නි, එසේ ය. මේ පැවිදිබව උතුම් ය” ඔහු පිළිතුරු දුන්නා. . ඉන්පසු ඒ ජටිලයෝද ඔවුන් අනුව යමින් හිසකේ ද ජටාමඬුලු ද තවුස්පිරිකර කත් ද ගිනි පුදන උපකරණ ද දියෙහි පා කොට යවා භාග්යවතුන් වහන්සේ හුන් තැනට ගියා. ගොස් භාග්යවතුන් වහන්සේගේ පාමුල්හි හිසින් වැටී “ස්වාමීනි, අපි භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත පැවිදිබව ලබන්නෙමු. උපසම්පදාව ලබන්නෙමු” යි යටත්ව කියා සිටියා. භාග්යවතුන් වහන්සේ මේ මොහොත එළඹෙන තෙක් කොතරම් කලක් බලා සිටියාද යැයි මේ ලිපි පෙළ කියවපු ඔබ හොදින්ම දන්නවා. නදී කාශ්‍යපත් ඔහුගේ මුළු පිරිසත් එතැන නිසා තව දුරටත් බලා සිටීමට උවමනා වුයේ නැහැ. භාග්යවතුන් වහන්සේ . “මහණෙනි, එවු. ධර්මය මනා කොට දෙසන ලද්දේ ය. මුළුමනින් දුක් කෙළවර කරණු පිණිස බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙවු” යි යනුවෙන් වදාරනු ලැබුවා. ඔවුන්ද පෙර පරිදිම බුද්ධ ආනුභාවයෙන් ඉබේම පහල වී ඒහි භික්ෂු පැවිද්ද ලබා සිවුරු පිරිකර සහිතව බුදුපියාණන් වහන්සේ ඉදිරියේ ක්ෂණයකින් පෙනී සිටියා. ඒ ම ඒ ආයුෂ්මත් වරුන්ට උපසම්පදාව ද වුනා.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 319 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 10
උරුවෙල කාශ්‍යපත් නදීකාශ්‍යපත් ඇතුළු පිරිස දැන් මිත්‍යාදෘෂ්ඨියෙන් මිදී සාසනයේ පැවිද්ද ලබා අවසන්. එහෙත් ගයාකශ්‍යප බාල සොහොයුරා තවමත් ඔහුගේ පිරිසත් සමග සුපුරුදු තවුස් වත් පුරමින් නදියේ තවත් පහල ජීවිකාව පවත්වමින් යනවා. ඒ වෙලාවේ තමයි හදිසියේම තම සහෝදරයන් දෙදෙනා ඇතුළු පිරිසගේ හිසකේ ද, ජටාමඬුලු ද, තවුස්පිරිකරකත් ද, ගිනි පුදන උපකරණ ද, දියෙහි පා වී යන ආකාරය ඔවුනට දකින්නට ලැබුනෙ. ඔහුටත් එකවරම නදීකාශ්‍යපට කියවුන දේම මුවගින් පිටවුනා.
“මාගේ සොහොයුරන්ට උවදුරක් නො වේවා” “මාගේ සොහොයුරන්ට උවදුරක් නො වේවා”
ඔහුත් වහාම තම පිරිස ඇමතුවා. “යවු. මාගේ සොහොයුරන් ගැණ දැන ගණිවු” යි ජටිලයන් පිටත් කොට හැරිය. ඉන්පස්සේ ඔහුද දෙසියයක් ජටිලයන් සමග ආයුෂ්මත් උරුවේලකාශ්‍යපයන් හුන් තැනට ගියා. යනවිටත් දෙපිරිසම මහා කසාවතින් බැබෙලෙමින් හිටියේ. මෙතෙක් අපිළිවෙලට වැවුණු කෙස් රැවුල් වලින් තොරව ඒහි භික්ඛු පැවිද්දෙන් සිවුරු අටපිරිකරද, පැවිද්ද ද ලබා මනා සංවරයෙන් යුතුව, පිරිපුන් පැහැයෙන් බබලනවා. ඔහු දුව ගොස් දනින් වැටී තම ලොකු සහෝදරයා වන ආයුෂ්මත් උරුවෙලකාශ්‍යප ගෙන් මෙලෙස අසනවා.
“කාශ්‍යපය, ඇත්තෙන්ම අපගේ තවුස් බවට වඩා මේ පැවිදිබව උතුම් දැ?” එවිට ආයුෂ්මත් උරුවෙලකාශ්‍යප “ඇවැත්නි, එසේ ය. මේ පැවිදිබව උතුම් ය” යන්න භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙතට ගොස් පැවිද්ද ලබන්න. එවිට ගයාකශ්‍යප, එතකොට අපිට කෝ අපිට ඔබට වගේ සිවුරු පිරිකර? ඔබට කොහෙන්ද ලැබුනේ? යන්න උන්වහන්සේ වෙතට. මොහොතකින් ඒ සියල්ල ලැබේවි.
ඉන්පස්සේ ගයාකශ්‍යප ඇතුළු ඔහුගේ ජටිල පිරිස හිසකේ ද ජටාමඬුලු ද තවුස්පිරිකර කත් ද ගිනි පුදන උපකරණ ද දියෙහි පා කොට යවා භාග්යවතුන් වහන්සේ හුන් තැනට පැමිණියා. පැමිණ භාග්යවතුන් වහන්සේගේ පාමුල්හි හිසින් වැටී “ස්වාමීනි, අපි භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත පැවිදිබව ලබන්නෙමු. උපසම්පදාව ලබන්නෙමු” යි ගෞරවයෙන් කියා සිටියා. මොහොතයි ගතවුනේ. භාග්යවතුන් වහන්සේ ශ්‍රී හස්තය ඔසවා . “මහණෙනි, එවු. ධර්මය මනා කොට දේශනා කරණ ලද්දේ ය. මුළුමනින් දුක් කෙළවර කරණු පිණිස බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යයෙහි හැසිරෙවු” යි වදාරනු ලැබුවා. ඔවුන්ද අනෙකුත් සහෝදරයන් මෙන්ම සිවුරුපිරිකර පැළඳපැවිද්ද සදහා අවශ්‍ය සියලු පිරිකර සහිතව භාග්යවතුන් වහන්සේ අභියස පෙනී සිටියා. ඒ ම ඒ ආයුෂ්මත්වරුන්ට උපසම්පදාව වුනා. ඒත් සියලුම දෙනා තවමත් අරහත්වයට පත්වී නැහැ. ඔවුන් සඳහා දර්මය දේශනා කිරීමට තවමත් සුදුසු පරිසරය සකස්වී නැහැ. පැවිද්ද ලැබුවා විතරයි. ඔවුන්ව මේ තත්වයට ගෙනඒමට භාග්යවතුන් වහන්සේ ඉවසීමෙන් කොතරම් කල් ගත කලාද? කොතරම් ප්‍රාතිහාර්ය පෑවාද?
භාග්යවතුන් වහන්සේගේ අදිෂ්ඨානයෙන් පන්සියයක් දරකඩ නොපැලුනා .පසුව අදිෂ්ඨානයෙන් ම පැලුනා. ගිනි නො දැල්වුනා . ගිනි දැල්වුනා . නො නිවුන. නිවුනා . ගිනි කබල් පන්සියයක් මැවූවා. මේ පිළිවෙළින් පෙළහර තුන්දහස් පන්සියයක් පෑවා කියලා විනය පිටකයේ සඳහන්.ඒ එක්කම දැන් බුදුරජාණන් වහන්සේට දර්ම ප්‍රචාරය පිණිස සංඝ පිරිස් දහසක් ඇති වෙලා. ඔබට දැන් තේරෙන්න ඕනේ ඇයි භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙතරම් ඉවසීමෙන් මහත්වූ කරුණාවෙන් කාලය වැය කලේ කියලා. දැන් ඇති කාර්යය භාරය වන්නේ උන්වහන්සේලා හට දහම අවබෝධකොට දී දර්ම ප්‍රචාර වැඩ කටයුතු සඳහා යොමු කරවීමයි. ඊළඟ ලිපියෙන් උන්වහන්සේලාගේ අරහත්වයද, ඒ සඳහා දේශණා කරනු ලැබූ දර්ම දේශනාවද ඔබට කියවිය හැකියි.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 320 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 11
ගයා තීර්ථ, සහ ගයා ශීර්ෂය
ඉතින් ඔය විදිහට මහත් වූ කරුණාවෙන් දයාවෙන් වෙහෙසෙන් තුන්දහස් පන්සියයක් පමණ වූ ප්‍රාතිහාර්ය පාමින් උරුවෙල කස්සප ඇතුළු ජටිලයන් දහස දමනය කරගත් අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ උරුවෙල්දනව්වෙහි කැමැති තාක් වාසය කොට පුරාණජටිලයන් වූ දහසක් පමණ වූ මහත් භික්‍ෂුසඞ්ඝයා ද සමග ගයාශීර්‍ෂයට වැඩම කරන්නට වුණා.
ගය නම් රාජර්ෂීන් විසින් කරන ලද බැවින් මෙම ගමට ගයා නමින් එකල ව්‍යහාර වුණා. මෙය ජයසිරි මහ බෝ මැඩින් තුන් ගව්වක් පමණ ඈත්හි නේරංජරා නදිය අද්දරැ වූ ගමක්. මෙ ගම සමීපයෙහි බ්‍රහ්ම ලබ්ධිකයන් පව් සෝදන පොකුණක් ද වුණා. ඒ වගේම නේරංජරාවේ තොටුපල ද ඔවුන්ගේ පාපප්‍රවාහස්ථානයක් බවට පත්වුණා. එබැවින් එ දෙපොලට ම ගයා තීර්ථ නමින් ව්‍යහාරයේ පැවතුණා. ඉන් ගම් දොරටුව සමීපයෙහි ගයා පොකුණ තෙර ලොකු ගල් සතරක් ද එහි මහත් වූ උස දිග පළලින් යුත් පැතලි ගල්ලෑල්ලක් වැනි ප්‍රදේශයක්ද ඒ ගල් සමතලාව භාවිතාකොට නිම කරන ලද ගල් ඇඳෙක් ද තිබුණා. මෙය ටංකිතමංච යනුවෙනුත් හඳුන්වනු ලැබුවා. එය ඇසුරු කොට පිහිටි සුචිලෝම යකුගේ භවනයෙහි ද භාග්යවතුන් වහන්සේ පසු කාලයේ වැඩ වාසය කරනු ලැබුවා. ඒ ගැන ඔබට පසුව කියවන්නට ලැබේවි.
ඒ එක්කම පසු කාලයේ දෙව්දත් තෙරුනට අජාසත් රජු කරවා දුන් විහාරයෙක් ද ගොඩනැගුනේ මේ ප්‍රදෙශයේමයි. පසුව දෙව්දත් තෙරුන් සංඝභෙදය කොටැ පන්සීයක් පමණ වූ නවක භික්ෂූන් ගෙන ආවේත් ඒ ගයා ශීර්ෂ විහාරයට යි. දැන් බුද්‍ධගයා නමින් ප්රසිද්ධ වැ ඇත්තේ බෝධිමණ්ඩ ප්‍රදේශය යි. ඉතින් බෞද්ධයිනට බොහෝ වැදහත් ස්ථාන රැසකට මෙම ප්‍රදේශය උරුමකම් කිවා.
තවත් වැදගත් දෙයක් තියෙනවා. ගයා ගම සමීපයේ ම ගයා තොටුපල ඉස්මත්තේ ගජ ශීර්ෂයක් (ඇත් ඔලුවක්) බඳු කඳු මුදුනෙක් තිබුණා. එ කඳු මුදුනේ වූ විශාල සම ගල් තලය මත දහසක් පමණ භික්‍ෂූනට විසුමට තරම් අවකාශයක් පැවතුණා කියලා කියනවා. මෙන්න මේ ස්ථානය කරා තමයි භග්‍යවතුන් වහන්සේ පියමැන්නේ. ඇයි දහසක් දෙනාට ඉන්න පුළුවන් වෙන්නත් ඕනෙනේ. ඒ ස්ථාන මාර්ග දිවැසින් දකින්නට ඇති කියලා මට හිතෙනවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි? මේ දහසක් දෙනාටම අරහත්වයට පැමිණෙන මගද පෙන්නන්නට ඕනේ. මොකද සසරේ පිනට ඒහි භික්කු පැවිද්දෙන් පැවිද්ද ලැබුවට තවමත් මනාකොට දර්මය අවබෝධ වී අරහත්වයට පත්වී නැහැනේ. කෙලෙස් සහිතයි. ඒ විතරක්ද මෙවැනි විශාල පිරිසකට පිණ්ඩපාතය ලැබෙන්නටත් ඕනේනේ . ඒ හැම දේටම පහසුම තැන එතන වෙන්නට ඇති. ගයා තොටුපල ඉස්මත්තේ වූ ඒ විශාල ගල් තලය (ගයා ශීර්ෂයෙහි) වෙත දහසක් භික්ෂුන් සමගින් භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඩම කරනු ලැබුවා
හැබැයි තවත් ආශ්චර්යමත් දෙයක් තියෙනවා. ඔබට මතක ඇති මම මිට කලින් මොවුන්ගේ අතීත කතාව ලීවා. කියවලා නැත්නම් “අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 312 (සන්තිකේ නිධානය) උරුවෙලකස්සප තෙරණුවන්ගේ අතීත කතා පුවත” කියවන්න. එහි ඔබට මතක ඇති මේ උරුවෙල් කස්සප, ගයා කස්සප, නදී කස්සප යන අය රාජ කුමාරවරු වෙලා හිටියා. ඒ වෙලාවේ ඵුස්ස බුදුහාමුදුරුවෝ වෙත ගොස් දසසිල් සමාදන්ව තෙමසක් ශික්‍ෂාපද රකින්නට තම පිය රජුගෙන් අවසර ඉල්ලා ගත්තනේ. ඒ වෙලාවේ ඒ බුදුහාමුදුරුවන්ට අවශ්‍ය සියලු පිරිකර දානමාන දී කටයුතු පවත්වනු ලැබුවේ මොවුන් ඒ රාජකුමාරවරු හැටියට සිරින්. ඔවුන් සිල්සමාදන් වන තෙමසෙහි මෙම කාර්යය කරන්නට බැරි නිසා ඒ කටයුත්ත තමන්ගේ ඇමතියෙකුට පැවරුවා කියලා අපි කියවූවා නේ. ඔබ දන්නවද දැන් මේ මොහොතේ ඒ ඇමතියා රජවෙලා. ඒ පිනෙන් ම වෙන්නට ඇති කියලයි මට නම් හිතෙන්නේ. ඔහුට තමයි මේ ගයා ශිර්ෂයත් අයිති. සසරෙහි හැටි කල්‍යාණ මිත්‍රත්වයේ හැටි. ඒ වෙන කවුරුත් නෙවෙයි ඔබ අප කවුරුත් දන්නා බිම්සර නොහොත් බිම්බිසාර රජතුමා. ඔහුට දැන් ආයෙමත් බුදුන් ඇතුළු මෙම පිරිසට උපස්ථාන කරන්න පරිසරය සැකෙසෙමින් එනවා. ඔහුත් එහෙම අදිස්ඨාන කරාද කියලයි මට දැන් හිතෙන්නේ.
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
ආනන්ද මෛත්‍රී මහනායක හිමිපාණන් වහන්සේගේ ගෞතම බුද්ධ චරිතය ග්‍රන්ථය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 321 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 12
ආදිත්තපරියාය සූත්‍ර දේශනාව ශ්‍රවණය කොට දහසක් පුරාණ ජටිල හිමිවරු අරහත්වයට පත්වීම.
භාග්යවතුන් වහන්සේගේම සෘද්ධියෙන් පහළ වූ පා සිවුරු දරන ඒ දහසක් ශ්‍රමණයන් රැගෙන මීට ඉහත සඳහන් පරිදී උන්වහන්සේ ගයා ශීර්ෂය වෙත වැඩම කරනු ලැබුවා. උන්වහන්සේ භික්ෂූන් විසින් පිරිවරණා ලදුව වැඩ හිඳ මේ අයට කවර නම් ධර්ම කථාවක් යෝග්‍යදැයි සිතන්නට වුණා. ඇයි එක් අයෙකුට දෙන්නෙකුට ධර්මය අවබෝධ කරවීමත් ලෙහෙසි කරුණක් නෙවෙයිනේ. ඉතින් දහසකට එකවර කියාදෙන්නේ කොහොමද? ඔවුන්ගේ ප්‍රඥාව වැඩී ඇත්තෙත් දහස් ආකාරයකට විය හැකියි. ඉතින් හැමෝටම පොදු තේරුම් යන මාතෘකාවක් වෙන්නටත් වුමනානේ . පසු කාලයේ “කළහ විවාද සුත්‍රය” දේශණා කරන අවස්ථාවේත් උන්වහන්සේ මීට වඩා දුෂ්කර අවස්ථාවකට පත්වුනා. හේතුව එදා ගිහිපැවිදි මෙන්ම රහතන් වහන්සේලාද මරගඵල නොලැබූ එහෙත් මහණ දිවියට ඇතුලත් වූ තරුණ කුමාරවරුද ඒ වගේම දෙවියන්ද ඒ විතරක් නෙවෙයි බ්‍රහ්ම යන්ගෙන්ද මුළු වා තලයම වැසී ගිය නිසා. එදා උන්වහන්සේට අනුබුදුරුවක් මවන්නට සිද්ධ වුනා උන්වහන්සේගෙන් ප්‍රශ්න ඇසීමට.
හැබැයි මෙදින ඒ ප්‍රශ්ණය ඒ තරම්ම සංකීර්ණ වූ බවක් පෙනෙන්නට නැහැ. උන්වහන්සේ මෙහෙම සිතුවා.
“මේ අය සවස ද උදෑසන ද ගිනි පිරිවරා සිටිති. ඒ නිසා මේ පිරිසට දොළොස් ආයතන ගින්නෙන් දැල්වෙන්නා සේ පෙන්වා දේශනා කරන්නෙමි, මෙසේ මේ පිරිස රහත් බවට පැමිණීමට හැකිවන්නාහුය” යි යනුවෙන් නිශ්චය කරගනු ලැබුවා.
ඉන්පස්සේ ඔවුන්හට එසේ දහම් දෙසීමට මෙම ආදිත්‍ය පර්යාය සූත්‍රය වදාරනු ලැබුවා. ඒ හේතුවෙන් “භික්ඛු ආමන්තෙසී” යයි කියනු ලැබුවා. ඒ භික්ෂුන් හට සුදුසු දහම් දෙසුම තීරණය කොට එය දේසනා කරන්නෙමිය සිතා ආමන්ත්‍රණය කිරීමයි.
මෙහි ආදිත්ත යනු ගිනි ගත්, ගිනිගෙන දැල්වෙන යන අදහසයි. පරියාය යනු දහම් කොටස, සුත්‍රය දේශනාව යන්නයි.
ඒ විශාල ගල්තලාව දහසක් වූ භික්ෂූන් වහන්සේලාගෙන් වැසිලා. භාග්යවතුන් වහන්සේගේ සෘද්ධියෙන් පහළ වූ ඒ කසාවත් වල අසාමාන්‍ය පැහැයක් තියෙන්නට ඇති. හිතන්න කොතරම් ප්‍රිය ජනක දර්ශනයක් වෙන්නට ඇතිද? භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙතක් කල් හැමෝටම දේශනා කරනු ලැබුවේ චතුරාර්‍ය සත්‍ය දේශනාවත් අනන්ත ලක්ඛණ දේශනාවත් පමණයි. එහෙත් ඒ දුක්ඛ සත්‍යම මෙදින දේශණා කිරීමට යන්නේ වෙනයම් ආකාරයකට. එනම් බුදුරජාණන් වහන්සේ ලෝකය හැටියට පෙන්වා දුන්න ඹබයක් පමණ වූ මෙම ශරීරයට උපමා කරලා. එනම් ඇස කණ නාසය දිව කය මනස යන ආයතන හය තුලින් සහ ඒවාට ගෝචර වන රූප, ශබ්ද,ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ සහ අරමුණු තුලින් සහ ඒවා නොනිවෙන ගිනි ජාලාවකින් දැවෙන ලෙසයි. ඇයි ඒ අය උදේ හවස කරනු ලැබුවේ ගිනි දෙවියන් පිදීම නිසා. ඔවුනට ගින්දර තරම් යමක් අවබෝධ කරවන්නට සරළ සහ කිට්ටු උපමාවක් තිබුනේ නැති නිසා වෙන්නටත් ඇති.
උන්වහන්සේ දේශනාව ආරම්භ කරනු ලැබුවා.
මහණෙනි, සියල්ල ඇවිලගන්නා ලදි. මහණෙනි, කවර සියල්ල ඇවිලගන්නා ලද යැ යත්: මහණෙනි, චක්‍ෂුස (ඇස ) ඇවිලගන්නා ලද යැ. ඇසට අරමුණු වන රූපයෝ ඇවිලගන්නා ලදහ. ඒ දේපල එකතුවීමෙන් ඇතිවෙන චක්ඛුවිඤ්ඤාණය ද ඇවිලගන්නා ලද යැ. මෙම තුනෙහි එකතුව වන චක්ඛුසම්ඵස්සය ද ඇවිලගන්නා ලද යැ. චක්ඛුසම්ඵස්සය නිසා සුඛ වූ හෝ දුක් වූ හෝ නොදුක් නොසුව වූ හෝ යම් මේ වේදනායෙක් උපදී නම් එ ද ඇවිලගන්නා ලද යැ. කිමෙකින් ඇවිලගන්නා ලදද? රාග ගින්නෙන්, දෝස ගින්නෙන්, මෝහ ගින්නෙන්, ඇවිලගන්නා ලද යැ. ජාතියෙන් ජරාමරණයෙන් ඇවිලගන්නා ලද යැ. සෝකයෙන් පරිදේවයෙන් දුඃඛයෙන් දෝමනස්සයෙන් උපායාසයෙන් ඇවිලගන්නා ලදැයි කියමි.
මෙලෙස උන්වහන්සේ ඉතිරි ඉතිරි ආයතන පහ ගැනත් දේශණා කරනු ලැබුවේ හැමෝටම වැටහෙනා පරිදි.
මහණෙනි, මෙසේ දක්නා ශ්‍රැතවත් ආර්‍ය්‍යශ්‍රාවක ඇසෙහිත් කලකිරෙයි. රූපයන්හිත් කලකිරෙයි. චක්ඛුවිඤ්ඤාණයෙහිත් කලකිරෙයි. චක්ඛුසම්ඵස්සය නිසා සුව වූ හෝ දුක් වූ හෝ නොදුක් නොසුව වූ හෝ යම් වේදනායෙක් වේ නම් එහිත් කලකිරෙයි … දිවෙහිත් කලකිරෙයි. රසයන්හිත් කලකිරෙයි. ජිව්හාවිඤ්ඤාණයෙහිත් කලකිරෙයි. ජිව්හාසම්ඵස්සයෙහිත් කලකිරෙයි. ජිව්හාසම්ඵස්සය නිසා සුව වූ හෝ දුක් වූ හෝ නොදුක් වූ හෝ නොසුව වූ හෝ යම් වේදනායෙක් උපදී නම් එහිත් කලකිරෙයි … සිතෙහිත් කලකිරෙයි. ධර්‍මයන්හිත් කලකිරෙයි. මනෝවිඤ්ඤාණයෙහිත් කලකිරෙයි. මනෝසම්ඵස්සයෙහිත් කලකිරෙයි. මනෝසම්ඵස්සය නිසා සුව වූ හෝ දුක් වූ හෝ නොදුක් නොසුව වූ හෝ යම් වේදනායෙක් උපදී නම් එහිත්
කලකිරෙයි කලකිරෙන්නේ නො ඇලෙයි.
නොඇල්මෙන් මිදෙයි. මිදුණු කල්හි මිදුණේ යයි දැනීම වෙයි. ජාතිය ක්‍ෂය වූවා ය. බඹසර වැස නිමවන ලදි. කටයුතු කරන ලදි. මේ බැව් පිණිස අනෙකක් නැතැ යි දැනගනී යි.
භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙලෙස මෙම සුත්‍ර දේශනාව වදාරනු ලැබුවා. සතුටු සිත් ඇති ඒ භික්ෂූහු භාග්යවතුන් වහන්සේගේ දේශනාව පිළිගත්තා. මේ සූත්‍රය දේශනා කරනු ලබන කල්හි ඒ භික්ෂූන් දහසගේ සිත් උපාදාන රහිත ව කෙලෙසුන්ගෙන් මිදුණා. දහසක් භික්ෂුන් ඒ මොහොතේම අරහත්වයට පත්වුණා.
මම දන්නවා මට වගේම ඔබටත් වටෙහෙන්නට නැතිව ඇති කියලා. මොකද අපි තවමත් ඒ ගින්නෙන් දැවෙනවා. ගිණි දෙවියන් පිදුව ඔවුන් ඒ ගින්නෙන් මිදුනට අපි තවමත් ඒ ගිණි දෙවියන් පුදනවා. කවදා නම් මේ සත්‍ය අවබෝධ වේවිද? එහෙම වෙන්නට කියා හද පත්ලෙන්ම පතනවා දයාබර ඔබට.
ත්‍රිපිටකය » සූත්‍ර පිටකය » සංයුත්‌ත නිකාය » සළායතන වර්ගය »සළායතන සංයුක්තය » සබ්‌බ වර්ගය» ආදිත්තපරියාය සූත්‍රය
විනයපිටක/මහාවග‍්ගපාළියා/මහාක‍්ඛන්‍ධකං/ආදිත්තපරියාය/උරුවෙල්පෙළහර
ආනන්ද මෛත්‍රී මහනායක හිමිපාණන් වහන්සේගේ ගෞතම බුද්ධ චරිතය ග්‍රන්ථය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 322 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 13
ඵුස්ස බුදුරජාණන් වහන්සේව සඟවාගත් මහින්ද රජතුමා 01
මිට පෙර ලිපියෙහි බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් උරුවෙල කස්සප ඇතුළු පිරිසට දේශනා කරනු ලැබූ ආදිත්තපරියාය සූත්‍ර දේශනාව සහ එහි දේශනාව කරන අවස්ථාවෙහි එහි තිබූ පාරිසරක කරුණු සහ එහි අනුපිළිවෙල කතාව ගැන යම්තමින් ලීවේ විනය පිටකයේ උරුවෙල්පෙළහරහි සඳහන් අයුරින්. (. අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 312 වැනි කොටසේ “උරුවෙලකස්සප තෙරණුවන්ගේ අතීත කතා පුවත”) එහෙත් උරුවෙලකස්සප තෙරුන් ඇතුළු පුරාන ජටිල පිරිසගේ අනුපිළිවෙල කතාව ආදිත්තපරියාය සුත්‍රයේ සදහන් පරිදි ලිවේ නැති නිසා සිත දොස් නගන්නට වුනා. මෙය කියවන ගිහි පැවිදි උතුමන් හට වෙහෙස නොවී සියලු මුලාශ්‍ර සහ සම්බන්ධ කරුණු එකවර කියවීමට හැකි අයුරින් සකස්කිරීම අපගේ ප්‍රධාන අරමුණු වලින් එකක් නිසා අනුපිළිවෙල නොහොත් අතීත කතාපුවත අඩුපාඩුවක් නැතිව නැවතත් ලිවීමට කියලා සිත මැසිවිලි නගන්නට වුනා. මෙම ලිපිය එළිදැක්වුණේ ඒ අයුරින්.
මේ එහි අනුපිළිවෙළ කථාවයි. මෙයින් දෙඅනු කපකට පෙර මහින්ද නම් රජකෙනෙක් වාසය කළා. . ඔහුගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ පුත්‍රයා “ඵුස්ස” නම් වුනා. පුරන ලද පාරමිතා ඇති පශ්චිම භවයෙහි උපන්නාවූ උන්වහන්සේ නුවණ මුහුකුරා ගිය කල්හි බෝධිමණ්ඩලාරූඪ වී සර්වඥතා ඥානය අවබෝධ කරනු ලැබුවා. රජුගේ කණිෂ්ඨ පුත්‍රයා ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ අග්‍රශ්‍රාවක බවට පසු කාලයේ පත්වුනා. රජතුමන්ගේ පුරෝහිතයාගේ පුත්‍රයා දෙවන ශ්‍රාවක බවට පත්වුනා.
මේ කටයුතු මෙලෙස සිද්ධ වෙනකොට රජතුමාට මෙලෙස කල්පනාවක් පහලවුනා. මාගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ පුත්‍රයා නික්ම ගොස් බුද්ධත්වයට පත් වුනා. කණිෂ්ට පුත්‍රයා අග්‍ර ශ්‍රාවක වුනා. මගේම පුරෝහිතගේ පුත්‍රයා ද්විතීය ශ්‍රාවක වුනා ඉතින් මෙහෙම බලනකොට බුදුන්වහන්සේ අපේමනේ. ඔයවගේ අදහස් අපේ හිතටත් කොච්චර නම් එනවද? ඔහු ඒ වනවිටත් ත්‍රිවිධ රත්නය කෙරෙහි අචල ශ්‍රද්ධාවෙන් හිටියේ. ඔහු තව දුරටත් මෙහෙම සිතුවා. බුදු හාමුදුරුවෝ මගේ ලොකු පුතා.ඒ නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේ අපගෙමයි. ඒ එක්කම බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන ධර්මයත් අපගේමනේ, ඒ විතරද සංඝයා, සංඝයාත් අපගේමනේ. ඉතින් බුදුන් දහම් සඟුන් අපගේමයි. ඉතින් සම්පුර්ණ අයිතිය මට. ඉතින් එහෙම සිතලා නිහඬව සිටියේ නැහැ. විහාරයක් කරවා එම විහාර දොරටු කොටුවෙහි සිට තමාගේ නිවාස දොරටුව දක්වා සුවිශේෂී මාවතක් සැදුවා. විහාර දොරටු කොටුවෙහි සිට තමාගේ නිවාස දොරටුව දක්වා උභය පාර්ශ්වයෙහි උණ ලීවලින් වට කෙරුවා. උඩට තරුවලින් සැරසූ සුවඳ දුමින් හා මල් දමින් යුත් වියනක් බඳවා, යටට රිදීවන් වැලි ද අතුරවා, ඒ මත මල් විසුරුවා ඒ මගින් භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඩම කරන්නට හැකි අයුරින් එම මාවත නිමා කරා.
ඒ විතරක් නෙවෙයි, ඒ මාවත දෙපසින් ආවරණය කරලා නිසා භාග්යවතුන් වහන්සේ වඩින දර්ශනය කිසිම කෙනෙකුට පෙන්නේ නැහැ. ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේත් ඒ දිනවල විහාරයෙන් පිටට වැඩියේත් නැහැ. මම හිතන්නේ රජ්ජුරුවෝ පිටට වඩින්න සැලස්සුවේම නැහැ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔහුගේම කරගෙන. උන්වහන්සේත් විහාරයෙහි ම වැඩසිටිමින් සිවුර පොරවා දෙපස වූ ආවරණ අතරින්ම භික්ෂු සංඝයා සමඟ රජ ගෙදරට වැඩම කරනවා. දානය වළඳා අවසානයේ නැවතත් ඒ ආවරණ අතරින්ම ආපසු විහාරයට වඩිනවා. ඒ නිසාම අන් කිසිවෙකුටත් හෝ බත් සැන්දක් පමණවත් පිදීමට ඉඩක් ලැබුනේ නැහැ. ඉතින් ඉවසලා ඉවසලා නගර වැසියන්ට හොඳටෝම තරහ ගියා. ඔවුන් මෙලෙස කෑගසමින් උද්ඝෝෂණ කරන්නට උනා.
“බුදු කෙනෙක් ලොව පහළ විය. එහෙත් අපි පින් කිරීමට ඉඩක් නො ලබම්හ. යම් සේ සඳහිරු දෙදෙන සියලු දෙනාහටම ආලෝකය ලබා දෙත් ද, එසේම බුදුවරු වනාහී හැම දෙනාගේම යහපත පිණිස උපදිත්. මේ රජතෙමේ සියල්ලන්ගේම පින් කෙත තමාගේ ම සීමාව තුළට ප්‍රවිෂ්ට කරවා ගනියි.”
ඒ රජ්ජුරුවන්ට තවත් පුත්තු තුන්දෙනෙක් හිත හිටියා. හැබැයි ඒ යටත් ඕන වෙලා තිබුනා බුදුරජාණන් වහන්සේට ඇප උපස්ථාන කරන්න විතරක් නෙවෙයි. උන්වහන්සේ අසල පෙහෙවත් සමාදන් වී දසසිල් සමාදන් වෙන්න. ඔවුන්හට බුදුපියාණන් ඇතුළු ඒ මහා සංඝරත්නයට දාන පිරිකර සඳහා අවශ්‍ය කටයුතු සම්පාදනය කරන්නට නියමවෙලා තිබුනේ. ඒ නිසා ඒ යටිතල පහසුකම් සපයනවා හැරෙන්නට ඔවුන්ටවත් බුදුරජාණන් වහන්සේට බත් හැන්දක්වත් බෙදන්න ඉඩ ලැබුනේ නැහැ. ඔක්කොම කෙරෙන්නේ රජ්ජුරුවන්ගේ අතින්මයි. ඔහුගේ මුළු දිවියම බුදුහාමුදුරුවෝ.
ඉතින් රජකුමාරවරු නාගරිකයෝත් එක්ක එකතුවෙලා මෙයට උපාය මාර්ගයක් සෙවුවා. ඔවුන් පසල් දනවුවෙහි සොරුන් ගම් කිහිපයකට පහර දී ඇතැ”යි සඳහන් හසුන් පතක් ගෙන්වා රජුට දැනුම් දුන්නා. රජතුමා පුතුන් කැඳවා “දරුවනි, මම මහළු වෙමි. යන්න, සොරුන් සන්සිඳුවන්නැ” යි කියා සිටියා.රජ්ජුරුවෝ කොහොමත්ම යන්නේ නැහැ බුදුහාමුදුරුවන් තනිකරලා. ඉතින් කුමාරවරු එය මැඩ පවත්වන්න කියලා ගියත් එහෙම කැරැල්ලක් තිබුනේ නැහැනේ. ඔවුන් විසින් ම මෙහෙයවනු ලැබු සොරු ඒ මේ තැන්වල විසිරී සිට ඔවුන් වෙතටම පැමිණිය. ඒ කුමරහු තමනට නුහුරු ඒ ගමෙහි ටික දවසක් කල් ගතකොට, ආපසු පැමිණ රජ තුමාට වැඳ “සොරුන් සන්සිඳුනහ” යි කියා සිටිය
රජතුමාට පුදුම සතුටක්. “දරුවනි, තොපට වරයක් දෙමියි කියා සිටියා. ඔවුන් එයට කමිති වී ගොස් “රජතුමා විසින් අපට වරයක් දෙන ලදී, කුමක් ගනිමුදයි නුවර වැසියන් සමඟ සාකච්ඡා කළ. “ස්වාමී වු රජතුමා ගේ පුතණුවනි, ඔබට ඇත්, අස් ආදීහු දුර්ලභ නොවෙති. එහෙත් බුද්ධ රත්නය වනාහී දුර්ලභය, බුදුහු හැම කල්හිම නොඋපදිති. ඔබගේ දෙටු සොයුරු වූ ඵුස්ස බුදුන් වහන්සේට උපස්ථාන කිරීමේ වරය ලබා ගන්නැයි නුවර වැසියෝ කියා සිටියා.
ඔවුන් එසේ කරන්නෙමු යයි නුවරුන්හට පොරොන්දු වී දැළි රැවුල් කප්පවා ජල ස්නානය කොට, සුවඳ ගල්වා ගෙන රජුවෙතට ගොස් “දේවයන් වහන්ස, අපට ඇතුන් ආදීන්ගෙන් ප්‍රයෝජනයක් නැත. අපගේ දෙටු සොයුරු ඵුස්ස බුදුන් හට උපස්ථාන කිරීමේ වරය දෙනු මැනව”යි ඉල්ලා සිටියා. රජතුමා කවම දාකවත් එවැනි දෙයක් බලාපොරොත්තු නොවන්නට ඇති. ඒකාන්තයෙන්ම කැරැල්ලක් පැමිණ ඇත ලෙස කියූ දිනට වඩා හිතට බිය දැනෙන්නට ඇති. ඔහු මෙලෙස කිවා.
“මගේ දිවි ඇති තෙක් මේ වරය දීමට නොහැක්කේය”යැයි කියා රජතුමා දෙසවන් ද වසාගත්තා කියලා කියනවා. අනේ පව්. ඉතින් කුමාරවරු මෙලෙස පිළිතුරු දුන්නා. “දේවයන් වහන්ස, අපගේ බල කිරීමකින් ඔබ විසින් වරය දෙන ලද්දේ නො වේ. ඔබ විසින් සිය කැමැත්තෙන් සතුටින් දෙන ලද්දකි. රජතුමනි, රජ කුලයට කථා දෙකක් කීම සුදුසු වේද? අපි සත්‍යවාදී භාවයෙන්ම වරය ලබා ගනිමුය” යි කුමාරවරු කියා සිටියා.
ඒ කතාව අසා සිටිය රජතුමා තවත් හොඳටම අසරණ වුණා. රජතුමා, එය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට නො හැක්කේ දරුවනි, ඒ නිසා සත් අවුරුද්දකුත් සත්මස් සත් දිනක් උපස්ථාන කොට ඔබහට දෙන්නෙමි”යි කියා සිටියා.
එය නිහඬව අසා සිටි කුමාරවරු තවත් ලස්සන ඉල්ලීමකින් පියාණන්ව හොඳටම අසරණ කරා.
“යහපති දේවයිනි, ඇප වනු මැනව” “කෙබඳු ඇපයක්ද දරුවනි, “එපමණ කලකට අප නොමැරෙන බවට ඇපයකි දේවයන් වහන්ස,” “දරුවනි, එම ඇපය නො සුදුසුය. එවැනි ඇපයක් දිමට නොහැක්කේය. සත්ව ජීවිතය තණ අග පිනි බිඳකට සමානය”යි රජතුමා කීයා සිටියා. එවිට කුමාරවරු: “දේවයිනි, ඇප නොවන්නෙහි නම් අතරතුරදී අප මළහොත් කිනම් කුසලයක් කරන්නෙමුදැ” . “එසේ නම් දරුවනි, අවුරුදු හයක් දෙන්න” නො හැක දේවයිනි” “එසේ නම් අවුරුදු පසක්?,” සතරක්, තුනක්. දෙකක්, එකක්, මාස හයක්. මාසයක්, දෙන්නැයි රජතුමා පිළිවෙලින් ඉල්ලනු ලැබුවා. කැමති වාරයක් ගන්න කියලා දැන් රජතුමා හොඳටෝම අසරණ වෙලා. අවරුදු හතයි මාස හතයි දවස් හත දැන් මාසයකට අඩුවෙලා. කුමාරවරු “නො හැකිය දේවයන්වහන්ස, “එසේ නම් සත් දිනක් දෙන්න” යයි රජතුමා ඇයද සිටියා.. “යහපති දේවයිනි”යි සත් දිනක් දීම සඳහා පොරොන්දු වෙන්නම්. කුමාරවරු එකඟවුනා. . රජතුමා සත් හවුරුදු සත්මස් සත් දිනකදී කිරීමට සිතා සිටි සියලු සත්කාර සත්කාර සත් දිනකදීම සිදු කරන්නට කටයුතු සියල්ල සම්පාදනය කළා.
මුලාශ්‍ර – සුත්ත අට‍්ඨකථා – සංයුත‍්තනිකාය – සළායතනසංයුත‍්තය – සබ‍්බවග‍්ගය – ආදිත‍්තපරියායසුත‍්තවණ‍්ණනාව
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 323 (සන්තිකේ නිධානය)
උරුවේලකාශ්‍යප ජටිල දමනය 14
ඵුස්ස බුදුරජාණන් වහන්සේව සඟවාගත් මහින්ද රජතුමා 02
ඉතින් මීට පෙර කියූ පරිදී කුමරවරුනට වරයක් දීපු රජතුමා අවසානයේදී කුමාර වරුන්ගෙන් වරයක් ඉල්ලන තරමටම අසරණ වුණා. අවසාන වශයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේට ඇප උපස්ථාන කිරීමට අවරුදු සතකුත් මාස සතකුත් දින සතකුත් ඉල්ලපු රජතුමාට හිමිවුණේ දින හත පමණයි. ඔහුට ඇත්තටම ඕන වුනා ඒ අවුරුදු හතේදීම බුදුන් වෙනුවෙන් කරන්නට සැලසුම් කලදේ අවසානයේ දින හතෙන් සිදු කරන්න. ඔහු ඉක්මනින්ම වැඩ ආරම්භ කරනු ලැබුවා.
ඔහු මුලින්ම කරනු ලැබුවේ පුතුන් වසනා තැනට ශාස්තෲන් වහන්සේ වැඩම කරවීමට අට ඉස්බක් පළල්වූ මාර්ගයක් සාදා එය අලංකාර කරවීමයි. මාර්ගයේ මැද සිවු ඉස්බක් පමණ වූ පෙදෙස ඇතුන් ලවා පාගවා කසිණ මණ්ඩලයක් මෙන් සිනිඳු කොට වැලි අතුරවා මල් විසිරවනු ලැබුවා. ඉන්පස්සේ ඒ ඒ තැන්හි කෙසෙල් ගස් ද පුන්කුඹු ද තබවා ධ්වජ පතාක ඔසවුන් ලැබුවා. ඉස්බක් පාසා පොකුණු කරවනු ලැබුවා. . පසු කොටසෙහි දෙපස සුවඳ මල් දම් විකුණන අවන්හල් සකස් කෙරවුවා. මධ්‍යයෙහි සිවු ඉස්බක් වූ අලංකාර කළ මාර්ගයේ දෙපස ඉස්බ දෙක බැගින් පුළුල් වූ මාර්ග තීරුවල කුණු, මුල් හා කටු ඉවත් කරවා දඬුවැට පහන් කරවූවා. රාජ පුත්‍රයෝ ද තමන්ගේ අණ පවත්නා තන්හි සොළොස් ඉස්බක් වූ මාර්ගයෙහි එසේ ම අලංකාර කටයුතු කරවුණු ලැබුවා.
ඉන් පස්සේ තියෙන්නේ දුක හිතෙන කතාවක්. රජතුමා තමාගේ අණ පවත්නා ක්ෂේත්‍ර සීමාවට ගොස් ශාස්තෲන් වහන්සේට නමස්කාර කොට වැළපෙමින් “දරුවනි, ඔබ මාගේ දකුණු ඇස උපුටා ගන්නාහු මෙන් යන්නහුය. මෙසේ රැගෙන යන්නාවූ ඔබ වනාහී බුදු රඳුනට සුදුසු දෙයම කරව්. සුරා සොඬුන් මෙන් ප්‍රමාද වී වාසය නොකරවු”යයි අඬමින් කියා සිටියා.
ඔවුන් “දේවයන් වහන්ස, බියවීමට කරුණක් නැත. අපි සුදුසු දෙයම දන්නෙමු” යයි කියා රජතුමාගේ බිය පහකොට ශාස්තෲන් වහන්සේ කැඳවා ගෙන ගොස් විහාරයක් කරවා එය උන්වහන්සේ හට පිළිගන්වනු ලැබුවා. ඉන් අනතුරුව භාග්යවතුන් වහන්සේ ඇතුළු සංඝයා වහන්සේලාහට අඩුවක් නැතිව දානමාන කටයුතු වලින් සංග්‍රහ කරනු ලැබුවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි ඔවුන් තිදෙනාම වෙන් වෙන් වශයෙන් එහි උන් වහන්සේ පිළිදැඟුම් කරන්නාහු කලෙක ස්ථවිරාසනයෙහි ද, කලෙක මධ්‍යමාසනයෙහි ද. කලෙක සංඝ නවක ආසනයෙහි ද සිටිමින් දානය පරීක්ෂා කර බලන්නටත් වුණා. තිදෙනාට ම දානය එක සමාන වුණා. කිසි තැනක වෙනසක් අඩුපාඩුවක් තිබුනේ නැහැ. වස් එළඹීම ආසන්න වූ කල්හි ඔව්හු ශාස්තෲන් වහන්සේගේ අදහස කෙසේ දැන ගන්නෙමුදැයි සිතන්නට වුණා. ඉන්පසු ඔවුන් හට “බුදුවරු වනාහී ධර්මය ගරු කරන්නාහුය, ආමිස ගරු කරන්නාහු නො වෙති, සීලයෙහි පිහිටා අපි ශාස්තෲන් වහන්සේගේ අදහස දැන ගැනීමට හැකි වන්නෙමු” යයි සිත් ඇතිවුණා එතැන් සිට දාන කටයුතුවල සංවිධායක මිනිසුන් කැඳවා” දරුවනි. මේ ආකාරයෙන් ම කැඳ, බත්, කෑ යුතු දේ ආදිය සපයමින් දානය පවත්වමු” යයි කියා දාන සංවිධාන කටයුතුවල දෝෂයන් ඇතිවියහැකි ඇති ස්ථාන අවස්ථා නැති කරනු ලැබුවා.
ඉන්පස්සේ ඔවුන්ගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සහෝදරයා පන්සියයක් පුරුෂයන් රැගෙන දස සිල්හි පිහිටා කාෂාය වස්ත්‍ර යුගලයක් හැඳගෙන කැපවූ ජලය පරිභෝජනය කෙරෙමින් බුදුන් ඇසුරෙහි වාසය කළා. මධ්‍යම සහෝදරයා තුන් සියයක් පුරුෂයන් ද කණිෂ්ට සහෝදරයා දෙසියයක් පුරුෂයන් ද සමඟ දෙටු බෑයන් සේම පිළිපැද්ද ඔව්හු දිවි ඇති තෙක් ශාස්තෲන් වහන්සේට උවටැන් කළා. ශාස්තෲන් වහන්සේත් ඔවුන්ගේම සමීපයෙහි පිරිනිවන් පානු ලැබුවා.
ඒ සොහොයුරෝ ද කළුරිය කොට එතැන් පටන් ද අනු කපක් තුළ දෙව්ලොවින් මිනිස් ලොවට ද, මිනිස් ලොවින් දෙව්ලොවට ද සැරිසරමින් අපගේ ශාස්තෲන් වහන්සේගේ කාලයෙහි දෙව්ලොවින් චුතව මිනිස් ලොව උපත ලැබුවා. ඔවුන්ගේ දන් දුන් තැන නිවේදකයා වු මහ ඇමතිවරයා අඟු මගද දෙරටෙහි රජ වූ බිම්බිසාර නමින් උපන්න. ඒ කුමරුවෝ එම රජුගේම රටෙහි බමුණු මහසල් කුලයෙහි උපන්නා. ජ්‍යෙෂ්ඨ සහෝදරයා ජ්‍යෙෂ්ඨවම ද, මධ්‍යම කණිෂ්ට සහෝදරවරු මධ්‍යම හා කණිෂ්ටයන් ම වී උපන්නා. ඔවුන්ගේ යම් පිරිවර මනුෂ්‍යයෝ වූවාද ඔව්හු ඔවුන්ගේ පිරිවර මිනිසුන්ම වී උපන්නා. ඒ ප්‍රධාන තිදෙනා වැඩිවියට පැමිණ ඔවුන්ගේ දහසක් වූ පුරුෂයන් ද රැගෙන නික්ම තවුසන් වී උරුවේලා ගං තෙරෙහි වාසය කළා. අංග මගධ වාසීහු මසක් මසක් පාසා ඔවුන් හට මහත් වූ සත්කාර ද්‍රව්‍යයන් ගෙන එනු ලැබුවේ පුරාණ ආත්ම භාවයේ දන් දුන් පිනටම වෙන්න ඇති.
අන්න ඒ නිසා තමයි අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ ඒ අයව හොයාගෙන ඇවිදින් ඔවුනට දහම අවබෝධ වනතරු මහත් වූ ඉවසීමෙන් වැඩ සිටියේ.
මුලාශ්‍ර – සුත්ත අට‍්ඨකථා-සංයුත‍්තනිකාය – සළායතනසංයුත‍්තය – සබ‍්බවග‍්ගය -ආදිත‍්තපරියායසුත‍්තවණ‍්ණනාව
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 324 (සන්තිකේ නිධානය)
බුදුවරුන් අත්නොහළ ලක්බිම
අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේට පෙර අපේ හෙළ දිවයිනට බුදුරජාණන් වහන්සේලා තුන්නමක් වැඩි බව ත්‍රිපිටකයේ විනය අට‍්ඨකථාවේ සඳහන්. ඒ මේ ආකාරයට.
කකුසන්‍ධ භාග්යවතුන් වහන්සේගේ කාලයේ අපගේ හෙළබිම ඔජදීප නමින් හැඳින්වුයේ. ඒ කාලයේ ඔජදීපයෙහි සත්ත්‍වයෝ මහා උණ රෝගයකින් විපතට පත්වෙලා සිටියේ. හරියටම අද කොරෝනා වියසනය වගේ. බොහෝ මිනිසුන් මැරෙන්නට ඇති. කකුසන්‍ධ භාග්යවතුන් වහන්සේ බුදු ඇසින් ලොව බලා වදාරණ සේක් විපතටපත් ඒ සත්ත්වයන් දකිනු ලැබුවා. දැක මහත් කරුණාවෙන් මේ අපගේ මාතෘ භූමියට වැඩම කරනු ලැබුවා. වැඩම කරනු ලැබුවේ තනිව නෙවෙයි. උන්වහන්සේගේ ශ්‍රාවක මහාදේව නම් මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ සහ මහා මහීන්‍ද්‍ර මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ ඇතුළුව තවත් සතළිස්දහසක් භික්‍ෂූන්ගෙන් වහන්සේලා පිරිවරාගෙන. ඒ කාලේ රජකම් කරනු ලැබුවේ අභය කියලා රජ කෙනෙක්. උන්වහන්සේ වැඩිය නුවර අභය පුර නමින් හැඳින්වුයේ. උන්වහන්සේගේ ආනුභාවයෙන් එකෙණෙහිම ඒ උෂ්ණ රෝගය සන්සිඳී ගියා . රෝගය සන්සිඳී ගිය පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ ධර්ම දේශනා කරනු ලැබුවා. එහිදී සුවාසූදහසක් ප්‍රාණීන්ට ධර්මාවබෝධය වුනා කියනවා. ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේ මෙහි වැසියනට පුදන්නට ඩබරාව (පෙරහන්කඩ) දී පෙරළා වැඩම කරනු ලැබුවා. එය ඇතුළත බහා පටියාරාමයෙහි ( මෙකල ථූපාරාමයෙහි ) සෑයක් ඉඳිකරවනු ලැබුවා. මහාදෙව මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ දිවයින් වැසියන්ට අනුශාසනා කරමින් මෙම පින්බිමෙහිම වැඩසිටියා.
කොණාගමන භාග්යවතුන් වහන්සේගේ කාලයෙහි අපේ පුංචි දිවයින වරදීප නමින් හැඳින්වුවා. රජතුමා සමිද්ධි නම් වුනා. වැඩි නුවර වඩ්ඪමාන නමින් හැඳින්වුණා. පවුව සුවණ්ණකුට නම් වුනා. ඒ කාලයෙහි වරදීපයෙහි නපුරු වැසි වැටුන. එයින්ම දුර්භික්‍ෂයක් ද දුශ්ශස්‍යයක් ඇතිවුණා. මෙහි සත්ත්‍වයෝ ඡාතක රෝගයෙන් විපතට පත්වුනා. කොණාගමන භාග්යවතුන් වහන්සේ බුදු ඇසින් ලොව බලා වදාරන සේක් විපතට පත් ඒ සත්ත්වයන් දැක තිස්දහසක් භික්‍ෂූන්ගෙන් පිරිවරන ලද්දාහු මෙහි භූමියට වැඩම කරනු ලැබුවා. බුද්ධානුභාවයෙන් පහල වූ මෙඝය මැනවින් දියදහර භූමිය පුරා මුදාහැරිය. දිවයින සුභික්‍ෂ වුනා. ඉන්පස්සේ භාග්යවතුන් වහන්සේ ධර්‍මදේශනා කරනු ලැබුවා. එහිදී සුවාසූදහසක් ප්‍රාණීන්ට ධර්මාවබෝධය වූනා. භාග්යවතුන් වහන්සේ භික්ෂූන් දහසක් පිරිවරකොටැති මහාසුමන ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙහි නවතා කාබාහන දී නැවත පෙරළා වැඩම කරනු ලැබුවා. එය, ඇතුළත බහා මිනිසුන් විසින් සෑයක් ඉදිකරනු ලැබුවා.
කාශ්‍යප භාග්යවතුන් වහන්සේගේ කාලයෙහි මේ දිවයින මණ්ඩදීප නම් වුණා. රජතෛමේ ජයන්ත. ඒ නුවර නුවර විශාල නමින් තමයි හැඳින් වුනේ. ඒ කාලයෙහි මණ්ඩදීපයෙහි මහා විවාදයක් ඇති වුනා. බොහෝ සත්ත්‍වයෝ කලහ කෝළාහල කරමින් විපතට පැමිණියා. කාශ්‍යප භාග්යවතුන් වහන්සේ බුදු ඇසින් ලොව බලා වදාරන සේක් විපතට වැටෙන ඒ සත්ත්වයන් දුටුවා. දැක, විසිදහසක් භික්‍ෂූන්ගෙන් පිරිවරමින් මෙහි වැඩමකොට විවාදය සන්සිඳුවා ධර්‍මදේශනා කරනු ලැබුවා. එහිදී සුවාසුදහසක් ප්‍රාණීන්ට ධර්මාවබෝධය වුණා. භාග්යවතුන් වහන්සේ භික්ෂූන් දහසක් පිරිවරකොට ඇති සබ්බනන්‍ද මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙහි නවතා දියසළුව දී පෙරළා වැඩම කරනු ලැබුවා. එය, ඇතුළත බහා රට වැසියන් විසින් සෑයක් ඉඳිකරනු ලැබුවා.
ඉතින් බලන්න මේ පුංචි දිවයින කිසිම බුදුවරයෙකු විසින් අත්නොහළ දිවයිනක් වගේ. හැම දුකකදිම බුදුවරුන්ගේ පිහිට ලැබුණු දිවයිනක් වගේ. ඒ තරම්ම අනුග්‍රහයක් මේ පින්වන්ත දිවයිනට බුදුවරුන්ගෙන් තිබුණා. දැන් අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ, උන්වහන්සේටත් මෙම පුණ්‍යවන්ත භූමියට වඩින්න සිත පහල වෙලා. හරියටම ලෝක ධර්මතාවයක් වගේ. දැන් කියන්න යන්නේ ඒ ගැන. සෑම බුදුවරයෙකුම ස්පර්ශ කල පුණ්‍යවන්ත භුමියට අපේ බුදුහාමුදුරුවන්ගේ ප්‍රථම වැඩම කිරීමේ පුවත ගැන.
මුලාශ්‍ර – විනය පිටකය – පාරාජිකකණ‍්ඩ- තතියසඞ‍්ගීතිකථා
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 325 (සන්තිකේ නිධානය)
තවුතිසාවට පමණක් දෙවැනි වූ උතුරුකුරු දිවයින
දැන් අපගේ භාග්යවතුන් වහන්සේගේ ඉදිරි පාද චාරිකාව වැටී ඇත්තේ කපිලවස්තුව දෙසට. ඒ තම පියාණන් මෙන්ම ගිහි ජීවිතයේ සංසාරය පුරාවට පැමිණි බිරිඳ යසෝදරාව, නෑ හිතමිතුරන් පිරිස බැලීමට ගොස් ඔවුන්හට දර්මය දේශනා කොට නිවන් මගට පැමිණිවීමටයි. එහෙත් ඔබට හිතේවි සමහරවිට පවුලේ අයට මුල් තැන ලැබුනා කියලා. නැහැ එහෙම නෙවෙයි සරාසන්කෙයිය කල්ප ලක්ෂයකටත් වඩා වැඩි කාලයක් අනේක විධි දුක් ගැහැට, කරදර, ජිවිත අනතුරු, අත්හැරීම්, වල යෙදෙමින් ඔවුන් මේ බුද්ධත්වය සඳහා භාග්යවතුන් වහන්සේට උදව් උපකාර කරමින් පැමිණෙමින් ලඟින්ම සිටි පිරිස. උන්වහන්සේ බලන්නට ඇත්තේ සංසාරයේ ඈත කොන දිහා මිසක් කපිලවස්තුව දෙසම නෙවෙයි. ඒ විතරක් නෙවෙයි බුදුබව ලැබීමෙන් පසු තම මාළිගය වෙත පැමිණෙන ලෙස ආරාධනා කරනු ලැබූ බිම්සර රජු ට දුන් පොරුන්දුව ද ඒ අතර ඉදිරියෙන්.
එහෙත් උන්වහන්සේ ඒ සියල්ලම දෙවනුවට තැබුවා. ඒ වෙනුවට උන්වහන්සේ ඒ සියල්ලටම ප්‍රථම අපගේ ශ්‍රී ලංකා භූමියට පැමිණෙන්නට තීරණය කරනු ලබලා. ඊට හේතු වන්නේ ‘මා පිරිනිවිකල්හි මාගේ ශාසනය මේ දිවයිනෙහි පිහිටන්නේය’ය යන උදාර චේතනාවෙන් බව විනය අට්ටකතාවෙහි සඳහන්. දැන් ඔබ හිතන්න බෞද්ධ ඔබට ඇති වගකීම. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔබ කෙරෙහි තැබූ බලාපොරොත්තුව. ඒ සියල්ලම සාසනයෙහි උන්නතිය මතු පැවැත්ම වෙනුවෙන් වෙන්නටත් ඇති. උන්වහන්සේ බලාපොරොත්තු වූ තරමටම මේ සාසනයට ඔබෙන් යුතුකම් ඉටුවී ඇත්ද? සිතිය යුතු කරුණක්.
අපගේ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව වැඩවසද්දී අපගේ ලක්දිවට තෙවරක් ම වැඩම කරනු ලැබුව බව ඔබ අප දන්නා සුප්‍රසිද්ධ ඉතිහාස කතාවක්. උන්වහන්සේ පළමුකොටම වැඩම කරනු ලැබුවේ යක්ෂයන් දමනය කරනු පිණිස මහියංගනයටයි. එදින පාන්දරින්ම උන්වහන්සේ සැරසුනේ ඒ අයිතිහාසික පියවර සඳහා.
එදා දුරුතු මාසයේ මැදි පෝය දිනය. මහා කරුණා ඥානයෙන් ලොව බලා වදාරන භාග්‍යවතුන්වහන්සේට ලක්වැසියනට තමන් වහන්සේගෙන් විය හැකි ශාන්තිය දුටුවා. එහෙත් ඒ වනවිටත් අපගේ දිවයිනේ බොහෝ පෙදෙස් මහා බලවත් යක්ෂයන් යක්ෂ සේනාධිපතියන් ඇතුළු අමනුෂ්‍යයන්ගේ ග්‍රහණයේ පැවතියේ. එදින රාත්‍රියේ ඔවුන් දෙපාර්ශවයට බෙදිලා යුද්ධ කිරීමට ලැහැස්තිය. එදින රාත්‍රියේ ඒ සංග්‍රාමයට පෙර ශ්‍රී ලංකා භූමියට වැඩම කිරීමේ අරමුණින් බුදුන් වහන්සේ පිණ්ඩපාත දානය සඳහා හිමිදිරියේම උතුරුකුරු දිවයිනට වැඩම කරනු ලැබුවේ තනිවම.
උතුරුකුරු දිවයින
සතර සතිපට්ඨාන වැනි බොහෝ ගාම්භීර දේශනා වල බුදුරජාණන් වහන්සේ උතුරුකුරු දිවයිනට පිණ්ඩපාතය පිණිස වැඩම කොට අනවතප්ත විලෙන් පැන් පහසුවී විවේක සුවයෙන් වැඩ විසුබව පෙළෙහි බොහෝ තැන්වල සඳහන්. නිකාය සාහිත්‍යයෙහි හා පශ්චාත්කාලීන පාලි සාහිත්‍යයෙහි ” සඳහන් මනඃකල්පිත ප්‍රදේශයක් ලෙස උතුරුකුරු දිවයින යම් විචාරකයින් පෙන්වා දුන්නත් සුත්‍ර පිටකයේ දීඝ නිකායේ සඳහන් පරිදී යම් කෙටි විස්තරයක් ලිවීම කාලෝචිත යනුවෙන් සිත කිවේ ඉන්පසු ලිපිවල නැවත නැවතත් ඒ සම්බන්ධව විස්තරයක් කල නොයුතු නිසා.
ජම්බුද්වීපයෙන් උතුරු දිශාවෙහි තමයි කියනවා මහාමේරු පර්වතය පිහිටා තියෙන්නේ. එය රන්වන් පැහැයෙන් බැබලෙන නිසාම සොඳුරු දසුන් ඇති මහාමේරුවේ පෙර දිසාව රිදීය. දකුණු දිසාව මැණික්ය. බටහිර දිසාව පලිඟුය. උතුරු දිසාව රත්රන්ය කියලා කියනවා. මෙහි රජු කුවේර යනුවෙන් හඳුන්වනවා. කුවේර මහ රජුගේ රජදහන විසාණා නම් වනවා. එහෙයින් කුවේර මහ රජ වෙස්සවණ (වෙසවුණු) නමින්ද හඳුන්වනු ලබනවා. වෙස්සවණ රජු බුදුරදුන්ගේ විශ්වාසිකයෙක් . කථා පැවැත්වීමේ ව්‍යාකතයෙක්. ඒ නිසාම ආටානාට දේශනයේ සතර වරම් දෙවිවරු බුදුන් හමිවට පැමිණියද උන්වහන්සේව ආමන්ත්‍රණය කිරමට මූලික වෙන්නේ වෙස්සවණ දෙවියනුයි. ඒ රජ වෙනුවෙන්ම මැවුණු ප්‍රධාන නගර බොහොමයක් වනවා. මහා යශස් ඇති මහා තේජස් ඇති ඒ වෙසවුණු මහ රජුට ප්‍රාසාද ද සිවිල්ගෙවල් ද බොහොමයක් වනවා. එ රජු වෙනුවෙන්ම මොනොවට මවන ලද ආටානාටා ය, කුසිනාටා ය, පරකුසිනාටා ය, නාටපුරියා ය, යැ යි නගරයෝ වනවා. එයින් (ඒ පරකුසිතනාට නුවරින්) ඉඳුරා උතුරුදිගැ කපීවන්ත නම් නුවරෙක් ද, එයින් ඔබ්බෙහි ජනෝඝ නම් නුවරෙක් ද, අන්‍ය නවනවතිය නම් නුවරෙක් ද, අම්බරඅම්බරවතිය නම් නුවරෙක් ද, අන්‍ය ආලකමන්‍දා නම් රාජධානියෙක් ද වනවා. ආලකමන්දාව එහි අගනුවරයි. රජුගේ නිවේදන තතෝල, තන්තල, තතොතල, ඔජසි, තෙජසි, තතොජසි, සුර, රාජ, අරිට්ඨ හා නෙමි යන රාජ සෙනවියන් විසින් ඉදිරිපත් කෙරෙන අතර ධරණී නම් පොකුණ ද යක්ෂයන් හා උතුරුකුරු වැසියන් හමුවන භගලවතී නම් ශාලාව ද මෙහි විශේෂ ස්ථානයන් ලෙස හඳුන්වනවා.
උතුරු කුරු දිවයිනත් පිහිටා තියෙන්නේ අන්න ඒ මහාමේරු පර්වතයෙහි කියලා කියනවා. එය අපගේ පෘතුවි තලයටම අයිති එහෙත් බුදු පසේබුදු මහරහතන් වහන්සේලා සහ ඍෂි වරුන්ට හා පක්ෂිනට පමණක්ම විද්‍යාමාන වන දිවයිනක් කියලා තමයි පවසන්නේ. නැත්නම් අපිටත් පේන්නට එපැයි. උතුරුකුරු දිවයිනෙහි යක්ෂයෝ වගේම පින්වත් සුවිශේෂී මිනිසුන් කොටසකුත් ජිවත් වෙනවා. ඔවුන් පුණ්‍යමය බලයෙන් ඉතාම බලවත්. ඒ නිසාම ඔවුනට ලැබෙන සැප සම්පත් ඉමහත්. හරියටම දෙවිවරුනට වගේ. බොහෝ සෙයින් දිව්‍යමය ආත්මභාවයට කිට්ටු එහෙත් දෙවියන් නොවන මෙම සුවිශේෂී මිනිසුන් තුන් ආකාරයකින් තව්තිසා වැසි දෙවියන් ද දඹදිව් වැසි මිනිසුන් ද අභිබවා හිඳිනවා කියලා ඨාන සුත්‍රයෙහි කියනවා. එනම්
- අමමා – වස්ත්‍රාභරණ කෑමබීම ආදියෙහි මමත්ය නැත.
- අපරිග්ගහා – ස්ත්‍රීන් පාවා නොගෙන මේ මගේ ස්ත්‍රිය යනුවෙන් අයිති කරගැනීමක් නැති මෝ තෙමේ මගේ භාර්යාව යයි මමත්වයක් නැති මව හෝ සහෝදරිය හෝ දැක ඡන්දරාගය නො උපදින කොටසක්.
- නියතායුකා- නියත වශයෙන්ම ආයුෂ ඇති. එනම් කුරු වැසියන්ගේ ආයුෂ අවුරුදු දහසක්. ඔවුන් ඒ අවුරුදු දහසම අඩු හෝ වැඩි නැතිව ජීවත්වෙනවා කියන එකයි.
ඒ එක්කම ඔවුනට සුවිශේෂ වර්ණයක් තියනවා කියනවා. ඔවුනට තවත් විශේෂ ගුණයක් තියෙනවා. ඒ තමයි කිසිම දිනක මරණින් පසු සතර අපා ගත නොවීම. ඒ තරම්ම ධාර්මික ජීවතයක් ඔවුන් ගතකරන්නේ. එනිසාම ඔවුනට අයත් දේපල හෝ භාර්යාවන් ඇත්තේ නැහැ..
නගුල් ගෙන එහි කෘෂි කර්මය කරන්නෙමු කියා කුඹුරට යන පිරිස් නැහැ. වනයෙහි නොසාන ලද බිම් කොටසක ඉබේම හටගත් (සංයජාත) හාල්ම එහි පලය වනවා. එම සහල් නෙලාගෙන හැලියෙහි දමා ගල් තුනක් මත තැබූ විට ගල්වලින් ගිනි ඇති වී දුම් නැති අඟුරු ගින්නෙන් ඉබේම පිසෙනවා.
ඔවුන් ඒ හැලියෙන්ම භෝජන අනුභව කරනු මිසක් වෙනයම් භාජන භාවිතාවක් නැහැ. ඒ නිසා වැඩත් අඩු ඇති. එහි විවිධ සුප් වර්ග හෝ ව්‍යඤජනයක් හෝ නැහැ . විශේෂ රසකාරක මුහුකිරීමක් නැහැ. අනුභව කරන්නගේ කැමත්ත පරිද්දෙන්ම ඔහුට අවශ්‍ය පරිදි රසය ඇතිවෙනවා කියනවා. ඔවුන් එහි පැමිණෙන්නන්ට ද එම කෑම වලින් සංග්‍රහ කරන්නට අමතක කරන්නේ නැහැ.. මසුරු සිතක් ඔවුන්ගේ ඇත්තෙම නැහැ. . මහත් සෘද්ධි ඇති පසේ බුදු පසේ බුදුවරු එහි ගොස් පිණ්ඩපාතය ලබාගන්නවා.
එහි වෙස්සවන රජුගේ පිරිවර යක්කු එලදෙනක ගෙන එක්කර වාහනයක් කොට පිටට නැගී ඒ ඒ දිසාවලට යනවා.. දෙනුන් පමණක් නොව සෙසු සිව්පා සතුන් ද එක්කොට වාහන සාදා ඒ ඒ දිසාවල සංචාරය කරනවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි. බොහෝ සෙයින් ගැබිනි ගැහැණිය වාහනය කොට ඇගේ පිටේ නැගී යනවත් කියනවා. සෙසු ස්ත්‍රීන් ද යානයෙහි යොදවනවා කියනවා. පුරුෂයන් යොදවන යානයන් තිබුනත් සම්‍යක් දෘෂ්ටිකයන් ගැනීමට ඔවුනට නොහැකි බව කියනවා. බොහෝ සෙයින් ප්‍රත්‍යන්තවල මෙලච්ඡ ජාතිකයන් ඒ සඳහා යොදවනවා. ගව යාන පමණක් නොව ඇත් අස් දිව්‍යමය දෝළා ඇතුළු බොහෝ යානාදියෙහි ද නැගී යනවා. තවත් බොහෝ දිව්‍ය යාන ද වනවා.
කල්පාවසානය දක්වා පවතින සිතූ පැතූ සම්පත් දෙන කල්ප වෘක්ෂයත් තියෙන්නේ මෙහෙ කියලා කියනවා. මෙහි වැසියන් භූමියෙහි සයනය කරණ බැවින් භූමිසය යනු ඔවුන්ට අපර නාමයක්. මෙලෙසින් තව බොහෝ නොකියූ කරුණු ඇතත් ලිපිය දික්වන නිසා මෙය ප්රමාණවත් කියා සිතනවා. ඉතින් අපගේ භාග්යවතුන් වහන්සේ එදා පිණ්ඩපාත දානය සඳහා මෙම පින්කෙතට වැඩම කරනු ලැබුවා. ඒ පින්වත් පිරිස දුන් පිණ්ඩපාත දානයද රැගෙන් බුදුපියාණන් වහන්සේ අනවතප්ත විල අසළට වැඩම කළා. ඊළඟ ලිපියෙන් එම විල ගැන දැනගන්නට පුළුවන්.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
ත්‍රිපිටකය » සූත්‍ර පිටකය » අඞ්‌ගුත්‌තර නිකාය » නවක නිපාතය » 3. සත්‌තාවාස වර්ගය/ ඨාන සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය » සූත්‍ර පිටකය » දීඝ නිකාය » පාථික වර්ගය » 9. ආටානාටිය සූත්‍රය
සමන්තකූට වණ්ණනා – දෙනියායේ පඤ්ඤාලෝක හිමි
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 326 (සන්තිකේ නිධානය)
අපට යන්න අවසර නැති අනෝතත්ත විල
මින් පෙර ලිපියෙහි කියූ පරිදී අප මහා කාරුණිකයන් වහන්සේ අපගේ මවු බිමට ප්‍රථමවතාවට පැමිණීමට පෙර අති රමණීය වූ ඉතාමත් පුණ්‍යවන්ත මිනිසුන්ගෙන් පිරිපුන් වූ උතුරුකුරු දිවයිනට පිණ්ඩපාතය සදහා වැඩම කරනු ලැබුවා. දැන් උන්වහන්සේ එම පිණ්ඩපාත දානයත් සමග ලොවෙහි ඇති අති රමණීය විල වන අනවතප්ත විල වෙත වැඩම කරනු ලැබීමට නියමිතයි. . ඒ පැන්පහසුවිමට සහ දානය හුදකලාව වැළඳීමට. උතුරුකුරු දිවයින වගේම අනවතප්ත විලත් මිනිසුන්ට විද්‍යමාන වන්නේ නැහැ. එහෙත් ඒ සිමමායින් බුදු පසේබුදු අරහතුන් වහන්සේලාටත් අදාළ වුනේ නැහැ. ඉතින් මෙම ලිපියෙන් බලාපොරොත්තු වන්නේ ඒ අදෘශ්‍යමාන භූමිය, විල සහ ඒ විලෙහි පරිවාර විල් පර්වත ගංගා ගැන සුළු විස්තරයක් මා හට ලද මුලාශ්‍ර අනුසාරයෙන් ඔබ හට ගෙනේමටයි. මේ එම නදීන්ගේ මුලපටන් උත්පත්ති කථාවයි.
අද අප දන්නා දඹදිව නෙවෙයි එකල දඹදිව යනුවෙන් හැඳින්වුයේ. එදා දඹදිව යොදුන් දසදහසක් පමණ විශාල වනවා කියනවා. එහි යොදුන් හාරදහසක් ප්‍රමාණ ප්‍රදේශය ජලයෙන් වසාගෙන පැතිර සිටියේ. ඒකාලේ තුන්දහසක් යොදුන් ප්‍රමාණයෙහි මිනිස්සු වාසය කරනු ලැබුවා. තුන් දසක් යොදුන් ප්‍රමාණ සීමාවෙහි හිමවත පිහිටියා. එය උසින් යොදුන් පන්සියයක් ප්‍රමාණ වන අතර අසූහාර දහසක් පර්වත වලින් යුක්ත වුණා. හාත්පසින් ගලාබසින පන්සියයක් නදීන්ගෙන් විසිතුරු වූ එම පෙදෙසෙහි දිගින්ද පළලින්ද ගැඹුරින්ද පනස්යොදුන් ප්‍රමාණ වූ, යොදුන් එකසිය පනහක් පමණ වටවූ අනවතප්ත විල, කණ්ණමුණ්ඩ විල, රථකාර විල, ඡද්දන්ත විල, කුනාල විල, මන්දාකිනී විල, සිංහ ප්‍රපාත විලයැයි සප්ත මහා විල් පිහිටිය. මෙයින් ඡද්දන්ත විලගැන ලස්සන විස්තරයක් මෙම ලිපි පෙලෙහිම කොණ්ඩඤ්ඤ මහ රහතන් වහන්සේ ගැන ලියූ ලිපියෙහි තිබෙනවා. ඉතින් ඒවා අතර අනවතප්ත විල, සුදර්ශන, චිත්‍රකූට, කාලකූට ගන්‍ධමාදන, කෛලාස කූටයයි යන මෙම පර්වත කූටයන්ගෙන් වටකරන ඉන්නේ. හරියට ආරක්ෂක වළල්ලක් වගේ.
ඒ ඒ පර්වත සෑදී තිබුනේ ලෝකයේ ඇති ඉතාමත් වටිනා විරළ පාෂාණ වලින්. එහි සුදර්ශන කූටය ස්වර්ණමය වූනා. යොදුන් තුන්සියයක් උස්වූණා. ඇතුළත කපුටුමුව සටහන් ඇතිව එම විලම වසා සිටිය. චිත්‍රකූටය සත්රුවනින්ද කාලකූටය අජනමනද, – ගන්‍ධමාදන කූට මැසිරිගල් වලින්ද,, ඇතුලත මුං ඇට වර්ණනද වර්ණවත් වුණා .
ඒ එක්කම ඒ පරිසරයේ සුළග හා මුසු වී විවිධ සුවඳ වර්ග දහයක් ගලාගෙන ආවා. ඒවා නම් මුල් සුවඳ, හර සුවඳ, ඵල සුවඳ, පොතු සුවඳ, පතුරු සුවඳ, රස සුවඳ, මල්සුවඳ, ගෙඩිසුවඳ, පත්‍ර සුවඳද යන මෙම දසවැදෑරුම් සුවඳයි. ඒ වගේම ඒ භුමි භාගය නොයෙක් ආකාර ඖෂධයන්ගෙන් වැසී තිබුණා. එහි ඇති කළුවර පස පොහෝදින දල්වන ලද්දාක් මෙන් අඟුරු දැල්වෙමින් රාත්‍රිය එලිය කර සිටියා. කෛලාසකූට පර්වතය රිදී මුවාය. ඒ සියල්ලම සුදර්ශන කූටය හා සමාන උස හා සටහන් ඇතිසේ එම විල වසා සිටිය. එමෙන්ම එහි දේවානුභාවයෙන්ද නාගානුභාවයෙන්ද වැසී වැටුණා. ගංගා ගලාගෙන ගියා. එම සියලුම දිය අනවතප්ත විලටම පිවිසියා. සඳ හිරු දකුණින් හෝ උතුරින් හෝ ඒ පර්වත අතරින් යමින් විල ආලෝකමත් කරනු ලැබුවා. එසේ නැතිව සෘජුව විල මතින් යාමක් කරනු ලැබුවේ නැහැ. එබැවින් විලෙහි වතුර රස්නෙත් සීතලත් වුනේ නැහැ. ඒ අතරම රැඳුනා. ඒ නිසාම මෙයට අනෝතත්ත යන නම ව්‍යවහාරය හිමිවුණා.
එහි රත්නමය මනොඥ හිනිමං වැනි ගල්තලාවන්ද, මස් කැසුබුවන් නැති, නිර්මල පළිඟුවන් දියෙන්ද, සමන්විත වුනා. එය පරිභෝග කරන සත්ත්වයින් ඔවුන්ගේ කර්ම ශක්තියෙන්ම එහි උප්පත්තිය ලැබුවා. එහි ස්නානය සඳහා තොටුපලවල්ද පැවතියා..එවැනි තොටුපලවල යම්තැනක බුදු පසේබුදුවරු, සෘද්ධිමත් ශ්‍රාවකවරු-සෘෂීහු ස්නානාදීන් කරයිද කිරීමට සුදුසුද? දිව්‍ය යක්‍ෂාදීහුද ජලක්‍රීඩා කරයිද, එවැනි තැන්වල සතර දිශාවන්හි සිංහ මුව, ඇත් මුව, අස් මුව, වෘෂභ මුව යන සතුන්ගේ මුවෙන් දිය දහර පොකුණට එක්වෙන නිර්මාණ සැදී තිබුණා. ඒ ඒ දිය දොරටු එම සතුන්ගේ නම් වලින්ම හඳුන්වනු ලැබුවා. ඊට හේතුව ඒවා සමීපයෙහි නිතර පිළිවෙලින් සිංහ, ඇත්, අස්, හා වෘෂභ පිරිස් ගැවසෙන නිසා කියලා කියනවා.. පෙරදිගින් නික්මුන නදිය අනවතප්ත විල තෙවරක් ප්‍රදක්‍ෂිණා කොට අනෙක් තෙනදීන්ට මුසුනොවී පැසුළු හිමවතින්ම නොමිනිස් පෙදෙසට ගොස් මහා සමුද්‍රයට පිවිසියා. පැසුළු දිගින්ද, උතුරු දිගින්ද නික්මුණු නදීහුද එසේම ප්‍රදක්‍ෂිණා කොට පැසුළු හිමවතින් හා උතුරු හිමවතින්ම නොමිනිස් පෙදෙසට ගොස් ඒ අතරින් මහා සමුද්‍රයටම පිවිසියා
දකුණු දෙසින් නික්මුණු නදියක් එය තෙවරක් ප්‍රදක්‍ෂිණා කොට දකුණින් සෘජුව ගල් මතුපිටින්ම සැටයොදුනක් පමණ පැමිණ පර්වතයට මතින් නැගිට මහත් වූ වූ දිය දහරාවක්ව අහසින් සැටයොදුනක් ගොස් තියග්ගල නම් ගල මතට වැටෙනවා. එතරම් විශාල උසකින් වැටෙන ඒ ජල කඳෙහි වේගය බිඳුණු ලබන්නේ ඒ තියග්ගල ගල් පර්වතයයි. ගලේ උපකාරයෙන් දිහ දහරාවේ වේගය බිඳුන ජලකදෙන් පනස්යොදුන් පමණ ප්‍රමාණ වූ තියග්ගල නම් මහ පොකුණක් හට දන්නවා. ඒ පොකුණෙහි ඉවුර බිඳමින් පැමිණෙන දිය දහර සැටයොදුනක් ගොස් වින්ධ්යා නම් තිරිසන් පර්වතය අතුරින් අත්තැල පසැඟිලි සමාන ධාරා පහකට මුල පුරනවා. එය තෙවරක් අනවතප්ත විල ප්‍රදක්‍ෂිණාකොට ගියතැනට , ආවර්ත ගංගාවයැයි ද සෘජුව ගල මත්තෙන් සැටයොදුනක් ගිය තැන කෘෂ්ණ ගඟ යැයිද. අහසින් සැටයොදුනක් ගිය තැන අහස ගඟය යනුවෙන්ද. තියග්ගල පහන්හි පනස් යොදුන් අවකාශයෙහි සිටියේ තියග්ගල පොකුණෙහි ඉවුර බිඳ ගලට පිවිස සැටයොදුනක් ගියතැන ඝණ ගඟ යැයිද, උමගින් සැටයොදුනක් ගිය තැන උමං ගඟයි යැයිද යනුවෙන් විවිධ නම්වලින් එකම දිය දහර හඳුන්වනු ලබනවා. වින්ධ්යා නම් තිරිසන් පර්වතය පසුකර ධාරා පඤ්චකයක්ව පැවැති තන්හි, ගංගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී යැයි පස් ආකාරයකට ශාඛා බෙදී යනවා. මෙසේ එම පංචමහා නදීහු හිමවතින් පැවතෙන බව පවසනවා. ඒ සමගම ඒ පෙදෙසටම අයත් දිව්‍ය දිව්‍යාංගනාවන්ගෙන් සැකසුණු දේව නිකායක් තියෙනවා කියනවා. ලතා විමාන වස්තු වර්ණනාවෙහි ඒ දේව සභාවෙහි පවත්වනු ලැබූ සුවිශේෂ රංගනයක ලස්සන විස්තරයක් සඳහන් වෙනවා.
ඉතින් භාග්යවතුන් වහන්සේ එදා මහියංගනයට වැඩීමට පෙර පැන් පහසුවෙලා පිණ්ඩපාත දානය වැළඳුවේ ඔන්න ඔය අති ප්‍රසන්න සුන්දර පරිසරයේ. ඔබටත් යන්න හැකියි. ඒ සතරවෙනි ධ්‍යානයට සිත ගෙනයාමෙන්.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
කුදුගත් සඟිය අටුවාවඋදාන අටුවාවසොණ වර්ගය -උපොසථ සූත්‍ර වර්ණනාව
මැදුම් සඟිය අටුවාවමජ්ඣිම පණ්ණාසකය අටුවාව ගහපති වර්ගය – පෝතලිය සූත්‍ර වර්ණනාව
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 327 (සන්තිකේ නිධානය)
බුදුරදුන්ගේ ප්‍රථම ලංකාගමනය
උතුරුකුරු දිවයිනෙන් ලත් පිණ්ඩපාත දානය හිමාලය පෙදෙසෙහි අනවතප්ත විල ඇසුරු කොට වළඳා අනාගතයෙහි සසුන පිහිටන්නේ ලංකාවෙහි බව දැන එහි යක්ෂයන් දමනය කිරීමට රට මැද මහවැලි ගඟ අසබඩ පිහිටි මහානාගවන නම් උයනට උන්වහන්සේ වැඩම කරනු ලැබුවා. බුද්ධත්වයට නව මසක් ගත වූ තැන සිදු වූ මෙය ප්‍රථම ලංකාගමනයයි. මහියංගණ, මහානාගවන, බිම්තැන්න යන නම්වලින් හඳුන්වන මෙම ඓතිහාසික ප්‍රදේශය වර්තමානයේ සිංහල ජනතාවට ආගමික, ජාතික හා ආර්ථික , සාමාජික වශයෙන්ද සුවිශේෂ වනවා.
යක්ෂයෝ කියූ සැනින්ම අපිට හැඟෙන්නේ සාමයට හෝ මෛත්‍රිය පෙරටු කොටගත් අය නෙවෙයි. නිරන්තරයෙන්ම යුධ කෝළාහල විපත් සඳහාම කර්මනුරුපව පහළ වූ වර්ගයක්. එදා බිතැනෙහි නැතහොත් මහියංගනයෙහි (මණිහෙද නම් දනවුවේ ) ශ්‍රී ලංකාවට මහා මුතුහරක් බඳු වූ තුන් යොදුනක් දික් වූ යොදුනක් පළල් වූ මහවැලි නිදිය (මහා වාලුකා) ඇසුරු කොට පැවති මහා නාගවනය නම් උද්‍යානයට රැස් වුනු මෙම යක්ෂ සේනාව කඳවුරු බැඳ ගෙනයි සිටියේ. මහානාග උයන කිවේ නාගයෝ සිටි නිසා නෙවෙයි. එම උයන නා ගස්වලින් පිරී තිබූ නිසයි. මහානාග නම් උයනට ඒ මහා සංග්‍රාමය සඳහා පැමිණි සිටියේ ලග්ගල, ලොග්ගල, කරඹගල, කුරගල, යක්දෙස්සාගල, දිඹුලාගල, මාරගල, මිහින්තලාගල, රිටිගල, බලගල, මහමුහුණුගල, යහන්ගල, තුන්කුළුගල යන පර්වතයන්හි වාසස්ථාන කොට විසු යක්‍ෂයෝයි. හැබැයි යක්ෂයන් මිස යක්ෂ ගෝත්‍රික මිනිසුන් යනුවෙන් කොහේවත් සඳහන් නැති බවත් හොඳින් මතකේ තබා ගැනීම වටිනවා. ලංකාවත් මේ කියන කරුණු අනුව එක අතකට උතුරුකුරු දිවයින වගේ. පැත්තක යක්ෂයෝ. තවත් පැත්තක් දෙවිවරු. තවත් පැත්තක් පින්වත් මනුෂ්‍යයෝ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙදිනම තෝරාගන්නට ඇත්තේ සමහර විට ලංකාව පුරාම සිටි යක්ෂයින් සංග්‍රාමය සඳහා මෙම භූමියට එක වී සිටි නිසා වන්නට ඇති කියලා මට හිතෙනවා. ඉතින් ඒ මහා යක්ෂ සේනාව නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේට පත්කඩය එලා ගන්නටවත් ඉඩක් තිබ්බේ නැහැ. අනිත් අතට ඔවුන් බුදු කෙනෙකු කියන්නේ කවුද කියා හඳුනන්නේත් නැහැ. සාමාන්‍ය කෙනෙකු නම් අළු දුවිලි කර දැමිය හැකි තරම් බලවත් යක්ෂ්යොත් ඒ අතර ඉන්නට ඇති. ඒ විතරක් නෙවෙයි එහෙම අයව සාමානය කෙනෙකුට බියගන්වන්නටත් බැහැ. ඒත් මේ ආලවක දමනය වගේ එකෙක් නෙවෙයි. මහා සේනාවක්. උන්වහන්සේ කලේ ප්‍රථමයෙන්ම ඔවුන්ට ඉහලින් අහසේ තම පත්කඩය එලාගෙන වැඩ සිටීමයි.
බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙදිනම තෝරාගන්නට ඇත්තේ සමහර විට ලංකාව පුරාම සිටි යක්ෂයින් සංග්‍රාමය සඳහා මෙම භූමියට එක වී සිටි නිසා වන්නට ඇති කියලා මට හිතෙනවා. ඉතින් ඒ මහා යක්ෂ සේනාව නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේට පත්කඩය එලා ගන්නටවත් ඉඩක් තිබ්බේ නැහැ. අනිත් අතට ඔවුන් බුදු කෙනෙකු කියන්නේ කවුද කියා හඳුනන්නේත් නැහැ. සාමාන්‍ය කෙනෙකු නම් අළු දුවිලි කර දැමිය හැකි තරම් බලවත් යක්ෂ්යොත් ඒ අතර ඉන්නට ඇති. ඒ විතරක් නෙවෙයි, එහෙම අයව සාමානය කෙනෙකුට බියගන්වන්නටත් බැහැ. ඒත් මේ ආලවක දමනය වගේ එකෙක් නෙවෙයි. මහා සේනාවක්. උන්වහන්සේ කලේ ප්‍රථමයෙන්ම ඔවුන්ගේ හිසට ඉහලින් අහසේ තම පත්කඩය එලාගෙන වැඩ සිටීමයි.
උන්වහන්සේ මුලින්ම කරනු ලැබුවේ බිය ජනක වැසි කුණාටු සහිත මහා අන්ධකාරයක් ඇති කිරීමයි. දැන් යුද්ධ කරනවා තබා එකිනෙකාව පෙන්නේනැති තත්වයක්. ගස්වැල් පෙරලාගෙන හමන මහා මෙඝයටයි එහි ශබ්දයටයි වැස්සටයි අඳුරටයි හතර වටේට වදින මහා විදුලි කෙටීම් වලටයි ඔවුන් හොඳටම බය වෙලා. භයෙන් පෙළුන යක්ෂයෝ නිර්භය වූ තථාගතයන් වහන්සේගෙන් අභයදානය ඉල්ලන්න පටන් ගත්තේ කවුරුත් තමන්ගේ ජිවිතයට ආශා හින්දා.
එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ මර භියෙන් පෙලෙන යක්ෂ සේනාවට මෙලෙස දේශනා කරනු ලැබුවා. “යක්ෂයෙනි, මම නුඹලාගේ බිය නසන්නෙමි. ඒ සඳහා නුඹලා සමගිව මා හට වැඩ සිටීමට ඉඩකඩක් ලබා දෙව” එවිට යක්ෂයන් “නිදුකාණෙනි ඔබහට මෙම භුමිය පමණක් නොව මුළු ලක්බිමම දෙන්නෙමු. අපහට අභය දෙනු මැනව” යනුවෙන් අයදෙනු ලැබුවා. පසුව ඔවුන්ට අභයදානය දුන් බුදුපියාණන්වහන්සේ තමන්වහන්සේගේ පත්කඩ ඍද්ධි බලයෙන් විශාල කොට එම භූමියෙහි එළා එහි වැඩ සිටිය.
ඔබ දන්නවා අමනුෂය යක්ෂ කොට්ටාස බොහෝ බොරු කියමින් දුන් පොරොන්දු කඩකරන බව. ඒ නිසාම උන්වහන්සේ එයින් නතර වුනේ නැහැ. ඉන්පසු තමන්වහන්සේගේ සම් කඩින් විශාල ගිනි ජාලාවක් පිටවන සේ ඍද්ධියෙන් මවනු ලැබුවා. සමහර උපග්‍රන්තවල කියනවා හතර කොනේ ගිනි කණු සතරක්ද මැවූ බව. ඒ එක්කම ඔවුන් පැන ගිය තැන්වලද ගිනිකඳු මැවෙන්නට වුනා. පසුව එම ගිනි ජාලාව ඍද්ධි බලයම කරණකොටගෙන මුහුද දක්වාම විශාල කරනු ලැබුවා. ඔවුනට වෙන යන්නට තැනක් මෙම භුමිය තුල තිබ්බේ නැහැ. යක්ෂ සේනාව ගිනි ජාලාවට බියව සියලු දෙනාම මුහුදු වෙරළට රැස්වූනා. ගිනිජාලා ඔවුන්ගේ පසුපස මුහුදු වෙරල දක්වා හඹා ගියා කිව්වත් නිවැරදියි. පසුව බුදු පියාණන් වහන්සේ විසින් තම ඍද්ධි බලයෙන් ගිරි දිවයින (ඈත සක්වලක ඇති දිවයිනකි) මෙහි ගෙනවුත් ඒ සියලුම යක්ෂයන් එම ගිරි දිවයිනට පලවා හැරියා කියනවා.
ඔබට හිතේවි ඇයි ඒ මහා කාරුණිකයාණන් වහන්සේ එහෙම කලේ කියලා. ඒ සඳහා පිළිතුරු ඔවුන් සියලු දෙනාටම අධිපති වෙසමුණි දිව්‍යරාජයා විසින් ආටානාටිය සුත්‍රයේ කියනු ලබනවා.
“වහන්ස, බොහෝ සෙයින් යක්කු භාග්යවතුන් වහන්සේට නො පෑදුණෝ ම වෙත්. ඒ කවර හෙයින් ද යත්: වහන්ස, භාග්යවතුන් වහන්සේ වනාහි ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළැක්ම පිණිස දහම් දෙසන සේක, සොරකමින් වැළැක්ම පිණිස දහම් දෙසන සේක, කාමයන්හි වැරැදැ හැසිරීමෙන් වැළැක්ම පිණිස දහම් දෙසන සේක, මුසවායෙන් වළක්නා පිණිස දහම් දෙසන සේක, මත්බවට හා පමාවට කරුණු වූ රහමෙර පීමෙන් වැළැක්ම පිණිස දහම් දෙසන සේක. වහන්ස, යක්කු වනාහි බොහෝ සෙයින් ප්‍රාණඝාතයෙන් නො වැළැක්කාහු ම ය, සොරකමින් නො වැළැක්කාහු ම ය, කාමයන්හි වැරැදැ හැසිරීමෙන් නො වැළැක්කාහු ම ය, මුසවායෙන් නො වැළැක්කාහු ම ය, මත් බවට ද පමාවට ද කාරණ වූ රහමෙර පීමෙන් නො වැළැක්කාහු ම ය, ඔවුනට ඒ (භාග්යවතුන් වහන්සේ ගේ) දහම් දෙසුම අප්‍රිය වේ, අමනාප වේ. වහන්ස, යම් කෙනෙක් අල්පශබ්ද ඇති, මඳ වූ හඬ ඇති, පහ වූ ජනවාතය ඇති, මිනිසුන්ගේ හුදෙකලා වැ කළ යුතු ක්‍රියාවනට නිසි වූ, එකලා වැ හිඳීමට සුදුසු වූ, අරණ්‍ය වනප්‍රස්ථයන් (ග්‍රාමෝපාචරයෙන් දුරැ වූ සෙනසුන්) ද, (මනුෂ්‍යෝපචාර විරහිත) බොහෝ දුරැ සෙනසුන් ද සේවනය කෙරෙත් ද භාග්යවතුන් වහන්සේ ගේ එසේ වූ ශ්‍රාවකයෝ වෙත් ම ය. මේ භාග්යවතුන් වහන්සේ ගේ සස්නෙහි නො පහන් වූ ඒ සෙනසුන්හි නිවැසි මහ තෙදැති යක්කු වෙත්. වහන්ස, භාග්යවතුන් වහන්සේ ඔවුන් ගේ පැහැදීම පිණිස මහණුන් ගේ මෙහෙණන් ගේ උවසුවන්ගේ උවැසියන් ගේ ගුප්තිය පිණිස, ආරක්ෂාව පිණිස, පීඩාවක් නොවනු පිණිස, පහසු වාසය පිණිස, ආටානාටිය පිරිත උගන්නා සේක් ව” යි කීයේ ය. භාග්යවතුන් වහන්සේ නිහඬ වැ ඉවසූ සේක.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර – මහාවංශය, මහාවංශ ටීකාව, දාඨාවංශය, ආටානාටිය සූත්‍රය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 328 (සන්තිකේ නිධානය)
බුදුරදුන්ගේ ප්‍රථම ලංකාගමනය
මෙලෙස ඒ යක්ෂ සමාගමට භාග්යවතුන් වහන්සේ විසින් ගිරිදිවයිනෙහි ඉඩකඩ ලබාදීම නිසා අපේ මේ පුංචි දිවයින තවත් මහා උවදුරකින් බුදුවරයෙක් විසින්ම බේරාගනු ලැබුවා පමණක් නෙවෙයි අද වනතුරුම ඒ ආරක්ෂාව එලෙසම පවතිනවා. තවමත් භාග්යවතුන් වහන්සේ විසින් එලාගත් පත්කඩේන් ගිනිදාරා දසත නික්මෙනවා. ඒ ගින්දැල් කොතරම් ප්‍රබලද දිප්තිමත්ද කිවොතින් ඉරවල් හතක් පායල වගේ. ඒ නිසාම යක්ෂයන්ට තබා දෙවිවරුනටවත් කිට්ටුවට ඒමට අවස්ථාවක් බලයක් නැහැ. සියල්ල සංසිදුනු පසු භාග්යවතුන් වහන්සේ විසින් පත්කඩ යලිත් හකුලනු ලැබුවා. ඒ සැණින්ම මහා ගිණිදැල් ක්ෂණිකව නිවී ගියා. ඒ මොහොත උදාවෙනතෙක් බලා සිටි දෙවිඹබුන් ඇතුළු දේවතාවුන් වහන්සේලා මහා සාදුකාර පවත්වමින් උන්වහන්සේ ව වටකරගත්තා. ඉන්පස්සේ බුදුපියාණන් වහන්සේ ඔවුනට ධර්මය දේශනා කරනු ලැබුවා. ප්‍රකෝටි සංඛ්‍යාත සත්වයින් එයින් මගඵල නිවන් අවබෝධ කරගත් බව පවසනවා. අප්‍රමාණ සත්වයෝ තිසරණයේ පිහිටියා කියනවා.
ඒ අය අතර අපේ රටට අයත් වූ තවත් සුවිශේෂී දෙවරාජයෙකු වැඩ සිටියා. ඒ තමයි සමන්තකූඨ පර්වතයට අධිපතිව වැඩසිටි සුමන දිව්‍යරාජයා. දර්මය ඇසීමෙන් අනතුරුව උන්වහන්සේත් සෝවාන් ඵලයට පත්වෙලයි සිටියේ. උන්වහන්සේ අප සැවොම වෙනුවෙන් ඉල්ලීමක් කළා. ඒ තමයි වැඳ පුදා ගැනීමට පූජා පැවැත්වීමට යම් පුජනීය වස්තුවක් ඉල්ලා සිටීම. ඒ අවස්ථාවෙහි සත්වයන් කෙරෙහි හිත වූ නීල නිමල කේශවත් වූ සර්වඥතෙම හිස පිරිමැද මහා සුමන දෙවියන්ට නිලවරණ වූ කේශධාතු මිටක් ප්‍රදානය කොට වදාළා.
ඒ දිව්‍යරාජයන් වහන්සේ ස්වර්ණමය වූ උතුම් කරඩුවකින් ඒ කේශධාතුන් ඉතාමත් ගෞරවයෙන් පිළිගනු ලැබුවා.
මේ කියන්නට යන්නේ පසුකලෙක වූ කතා කෙටියෙන්. ඒ කියන්නේ මහියංගන චෛත්‍ය මේදක්වා විකාශනය වූ ආකාරයයි. ඉන්පස්සේ සර්වඥයන් වහන්සේ වැඩහුන් භූමියේ නා නා විධ මැණික් අතුරා, ඒ මත ධාතූන් වහන්සේලා සහිත කරඬුව වඩා හිඳුවා ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍ය වලින් ඒ සියල්ල වැසෙන පරිදි සත් රියනක් උස දාගැබක් ඉදිකරනු ලැබුවේත් ඒ සුමන සමන් දිව්‍ය රාජයා විසින්මයි. ඒ තමයි ලක් දෙරණේ ඉදි වූ පළමු දා ගැබ වන්නේ.
”සර්වඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි පසු ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය වූ මහත් ඍද්ධි ඇති සරභූ නම් ස්ථවිර තෙම දර සෑයෙන් සර්වඥග්‍රීවාස්ථි ධාතුව සෑයෙන් රැගෙන මෙහි ගෙනවුත් එම චෛත්‍යයෙහි තබා භික්ෂූන් විසින් පිරිවරාගෙන මේදෝණ පාෂාණයෙන් වස් දොළොස් රියන් උස දා ගැබක් කරවනු ලැබුවා. .
ඉන්පසුව දෙවනපෑතිස් මහරජාණෝ සහෝදර උද්ධ චූලාභය නම් කුමාරතෙම අද්භූත වූ ඒ චෛත්‍යය දැක වස්වා තිස් රියන් උස් වූ චෛත්‍යයක් කරවී ය. එහි සිට දුටුගැමුණු රජතෙම ඒ චෛත්‍ය මැදිකොට අසූ රියන් කක චෛත්‍යයක් කරවීය. ඒ මේ මහියංගන ථූපයතෙම මෙසේ පිහිටිය කියනවා; . නිර්වාකාර ප්‍රඥා සම්පන්න මහත් වීර පරාක්‍රම ඇති ධර්මයට ඊශ්වර වූ සර්වඥයන් වහන්සේ මෙසේ මේ ද්වීපය මනුෂ්‍යයන්ට යෝග්‍ය කොට උරුවෙල් දනව්වට වැඩම කරනු ලැබුවා.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර – මහාවංශය,, සමන්තකුට වර්ණනාව
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 329 (සන්තිකේ නිධානය)
අති සුන්දර මෙන්ම බොහෝ අතීත බුදුවරුන් විසූ රජගනුවර
අපගේ භාග්යවතුන් වහන්සේ පෙර කී පරිදී බුද්ධත්වයෙන් පසු තම ඥාතී වර්ගයා දැකීමටත් පෙර ශ්‍රී ලංකා භූමියට වැඩම කරනු ලැබුවේ අධිෂ්ඨාන පූර්වක බලාපොරොත්තුවකින් වෙන්නට ඇති. බුදුවරුන්ගේ අධිෂ්ඨාන කිසිදා බල රහිත වන්දේ නෙවෙයි. ඒ වගේම ඉන්දියාව සහ ශ්‍රී ලංකාව අතර බැඳීම මිත්‍රත්වය ඈත අතීතයේ සිටම පැවති බව මෙයින් පෙනෙනවා. මහියංගන භුමියේ කරන ලැබු ඒ මහා පෙළහරෙන් පසු අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ කෙලින්ම නැවත පෙරළා වැඩියේ උරුවෙල් දනව්වුවට.
ඒ වනවිටත් දහසක් පමන වූ රහතන් වහන්සේලා මග බලාගෙන සිටියේ ධර්මප්‍රචාරක කටයුතු සඳහා නික්ම යාමට. ඒත් ඒ මෙවර යසකුලපුත්‍රයා ඇතුළු පිරිස නික්ම ගිය අයුරින් නෙවෙයි. ඔවුනට වඩින්න නියමිතව තිබුනේ භාග්යවතුන් වහන්සේත් සමග කපිල වස්තු පුරය වෙත ශුද්ධෝධන රජු යසෝදරාව ඇතුළු මාන්නක්කාර ශාක්‍යයන් හමුවීමට. එහෙත් ඊට පෙර බිම්බිසාර රජතුමාට වූ පොරොන්දුව අනුව රජගහනුවරට වඩින්නට තීරණය වුනා.
රජගහ නුවර
මගධ රටෙහි බුද්ධ කාලයේ දී ම බුදුසස්න බෙහෙවින් පැතිර ගියා. උතුරෙන් ගංගා නදිය ද, නැඟෙනහිරින් චම්පා නදිය ද, නිරිතෙන් වින්ධ්යා කඳුවැටිය ද බටහිරින් සෝනා නදිය ද යන මොහු මගධ ජනපදයේ සීමාවෝ යි. රජගහ පුරය මගධ රට අගනුවර යි. මෙය ගංගා නදියට දකුණෙන් යොදුන් 5 ක් පමණ ඈතින් පිහටලා තිබුනා. මෙය පූර්ව කාලයෙහි වසූමතී යන නාමයෙනුත් හඳුන්වා තිබෙනවා. එයට හේතුව වසූ නම් රජකු විසින් මෙය ඉදිකිරීම යැයි කියනවා. මෙය නගරයක් හැටියට විශාල ලෙස නිම කෙළේ මහාගෝවින්ද පඬිතුමා යි. මෙයට මාගධ පුර, ගිරිව්‍රජ පුර යන තවත් නම් දෙකක් ද තිබුනා. බුද්ධ කාලයෙහි මෙයට රාජගෘහ, මගධයන්ගේ ගිරිව්‍රජ පුර යන නම් වලින්ද ව්‍යහාර වුණා. රජගහ නුවර පැවතුනේ පර්වත ගනනාවක් වටකරගෙන හරියටම ගාලක් වටේ බැඳි වැටක් වගේ. රජගහ නුවර හාත්පස වේහාර, වේපුල්ල, ගිජඣකූට, ඉසිගිළි, පාණ්ඩව යන පර්වත පස පිහිටා සිටියා. මේ පර්වත පසේ නම් හින්දු ග්‍රන්ථයන් හි වෛභාරගිරි, විපුලගිරි, වරාහගිරි, වෘෂභගිරි, සෘෂිගිරි යැයි සඳහන් වනවා. ඉතා පූර්වයේ සිට මහ රජුනට නිවාස වූ බැවින් මෙයට රාජගෘහ යන නමින් හඳුන්වනවා. “මගධානං ගිරිඛ්ඛජං” යන්නෙන් මගධ ජනපදයේ ගිරිව්‍රජ යැ යි පාළි පොත්හි සඳහන් වනවා.
ගිජුකුළු පව්වෙහි වූ ආවාස හැරැ රජගහ නුවර වටා පිහිටි සෙසු පර්වතවලත් භාග්යවතුන් වහන්සේ ගේ ශ්‍රාවක ගණයාත් විසූ තැන් වුනා. ඉන් සමහරෙක් නම් : චෝරපපාතය, ඉසිගිළි පර්වත පාර්ශවයෙහි වූ කාළසිලාව, වේහාර පර්වත පාර්ශවයෙහි වූ සත්තපණ්ණිගුහාව, ශිතවන (සීවක වන) නම් මිනී පිට්ටනිය සමීපයෙහි වූ සප්පසොණ්ඩික පබ්භාරය, ගෝතම කන්දරය, තින්දුක ගුහාව, තපෝද කන්දරය, තපෝදාරාමය, ඉන්දසාල ගුහාව, පිප්පලි ගුහාව යන මේවායි. මින් තපෝදාරාමය වූයේ උණුදිය උල්පතක් සමීපයේ. තපෝදා යනු උණු දිය උල්පතට තවත් නමක්. දැනුදු මේ උණු දිය උල්පත එහි තියෙනවා. පසුකාලයේ ඉන්දසාල ගුහායේ දී භාග්යවතුන් වහන්සේ සක්කපඤ්හ සූත්තය දේශනා කරනු ලැබුවා. නගරයෙන් පිටත කැලෑවල ද අරණ්‍ය කුටිකාවන්හි භික්ෂූහු වාසය කරනු ලැබුවා. .
ගයාව අසලැ කඳුවලට මැදි වූ දැන් රාජගිර් යන නමින් ව්‍යවහාර වන භූමියෙහි පුරාණ රජගහ නුවර පැතිර පැවතියා. රජගහ පුරයේ සිට කපිලවාස්තු පුරයට දුර යොදුන් 60 කක් වුනා. මෙහි සිට විසාලා පුරයට ගංගා නදිය පසු කැරැ යෑ යුතු වුනා. ගංගා නදියට මේ නුවර සිට යොදුන් 5ක් ද, ගංගා නදියේ සිටැ වෛශාලි පුරයට යොදුන් 3ක් ද දුර ප්‍රමාණය වූ බැවින් වෛශාලි පුරය රජගහ සිටැ යොදුන් 8 ක් ඈත්හි වූ බව පෙනෙනවා. රජගහ පුරයෙන් අනෝමා ගං තෙරට දුර යොදුන් 30ක් පමණ වනවා.. රජගහ පුර සමීපයේ තල්වනය, වේළුවනාරාමය, ශීලවනය, මද්දකුච්ඡි මිගදාය, ජීවකම්බවනය, මෝරනිවාපය, ලට්ඨිවනය යන ස්ථාන භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඩ සිටි ප්‍රදේශ. මෙහි ගිරිකුළුපව්ව මුදුනට එහි පාමුලැ සිට පහසුවෙන් යා හැකි මාර්ගයක් බිම්බිසාර රජහු විසින් කරවලා තිබුනා.
මෙම නගරයෙහි තවත් විශේෂත්වයක් තිබුනා. රජගහ නුවර පුරාණ බුදුවරුන් විසූ කාලයෙහි ද චක්‍රවර්ති රජවරු විසූ කාලයෙහිද මෙවැනිම ජනාකීර්ණ සුප්‍රසිද්ධ නගරයක් බවට වුනා. සෙසු කාලයන්හි ජන ශුන්‍ය නගරයක් බවට පත්වුණා. ඒ කාලයේ මෙම නගරය යක්ෂයන් විසින් අරක්ගන්නා ලදැයි ද ඔවුන් වාසය කරන වනයක් ව පවතින බවද සාමඤ්ඤඵල සුත්‍ර වර්ණනාවෙහි කියවෙනවා.
ඉතින් එදා දුරුතු මැදි පෝදා. අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ පුරාණ ජටිල භික්ෂූන් කැටුව උරුවෙල් දනව්වෙන් නික්මුණා. බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙලින්ම රජගහනුවර බිම්බිසාර රජුගේ මාලිගාවට වැඩියේ නැහැ. ඒ වෙනුවට උන් වහන්සේ රජගහ පුරයට තුන් ගව්වකට ඈත් හි වූ තල් වනයට පැමිණ, එහි නුග රුක්මුල හිඳ ගනු ලැබුවේ වෙහෙස නිසාම වෙන්නට ඇති. තල්වනයෙහි මේ නුගරුක එකල මිනිසුන් දෙවියන් පුදන දේවලයක්ව පැවති බවත් කියනවා.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
සාමඤ්ඤඵල සූත්‍ර වර්ණනාව, පබ‍්බජ‍්ජා සුත‍්තවණ‍්ණනා ඛුද‍්දකනිකාය
බළන්ගොඩ ආනන්දමෛත්‍රෙය මහනාහිමිපාණන් විසින් රචිත ගෞතම බුද්ධ චරිතය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 330 (සන්තිකේ නිධානය)
රජගහ නුවර බුදුන් වැඩ සිටි තල්වනය සහ වැල්මී වනය
ඉතින් මින් පෙර කි පරිදී අපේ භාග්යවතුන් වහන්සේ ගයාසීසයෙහි කැමැති තාක් වැඩ වාසය කොට පුරාණජටිලයන් වූ භික්ෂූන් දහසක් පමණ වූ මහත් භික්‍ෂුසඞ්ඝයා ද සමග රජගහනුවර බලා වැඩියා. භාග්යවතුන් වහන්සේ පිළිවෙළින් චාරිකා කරණසේක් රජගහනුවරට වැඩ එහි රජගහනුවර සමීපයෙහි වූ වැල්මීලිය වැලඳගත් තල්උයනෙහි සුප්පතිට්ඨචේතිය නම් නුගරුක්මුල වෙත වැඩම කරනු ලැබුවා. සුප්පතිට්ඨචේතිය කියන්නේ හරියටම චෛත්‍යක් බඳු මිනිසුන්ගේ ගරුබුහුමනට ලක්වුණු යන්නයි. ඉතින් ඒ නුග රුකත් ඒ වගේම මොනයම් හෝ හේතුවක් නිසා හරියටම අපේ ශ්‍රී මහා බෝධිය වගේ මිනිසුන්ගේ ගෞරවයට වන්දනාවට පාත්‍රවුණු එකල තිබුණු සුවිශේෂී නුගරුකක්.
මට මෙහිදී ප්‍රශ්නයක් පැනනැගුණා. බලංගොඩ අනන්දමයිත්‍රිය මහනායක හාමුදුරුවෝ බුද්ධ චරිතය පොතේ ලියලා තියෙන්නේ තල්වනයට වැඩියා කියලා. එහෙත් බුද්දවංශ අට්ටකතාව සහ ජාතක අට්ටකතාවෙහි සඳහන් වෙන්නේ වැල්මී වනයට වැඩියා කියලා. අපේ මහනායක හාමුදුරුවෝ වැරදි දෙයක් ලියන්නෙත් නැහැ. ඒත් මුලාශ්‍රයක් නැතිව මට ලියන්නත් බැහැ. ඉතින් මම කතා කළා උන්වහන්සේගේ ගෝල ශිෂ්‍ය රත්නයක් වන අපේ මිස්සක කමලසිරි හිමිපාණන් වහන්සේට. උන්වහන්සේත් ඉතාමත් කාර්යය භාහුල වුනත් ඇසු සැණින්ම ඒ අවශ්‍යතාවය නිහතමානීව ඉටුකරදෙන අපේ භාග්‍යට ලැබුන ඉතාමත් වටිනා කල්‍යනමිත්‍ර හිමිනමක්. උන්වහ්නේ ඒ ප්‍රශ්ණයට විසදුම විනය පිටකයේ මහාවග්ග පාළියේ මහාකන්දකයේ උරුවෙල් පෙළහරින් සොයලා දුන්නා. ඔබටත් යම් දිනෙක වැදගත්වේවි කියලා සිතලා මෙහි සඳහන් කරන්නට සිතුනා. එහි තිබුනේ “වැල්මී වැල් වැළඳගත් තල්උයනෙහි” කියලා. ඒ චේදය කියවපු සැණින් මට සියල්ල වැටහුනත් එය උන්වහන්සේ විස්තර කල අයුරු ඉතාමත් ප්‍රායෝගිකයි.
මහත්තයෝ තල් වනයක් කීවට ඒ තල්ගස් වවපු විශාල භුමි පෙදෙසක්. සෑම තල්ගසකම වෙලී හරියටම අතුරු භෝගයක් වගේ වැල්මී ගසකුත් තිබුණා. ඒ ප්‍රදේශයට තල්ගස් වනය වගේම වැල්මී වනය කීවෙත් ගස්වර්ග දෙකම එක සමානව තිබූ නිසා කියලා පෙනී යනවා. එහෙත් නුග ගහක් එතනට අවේ බොහෝ විට නුග ගසක් ආරම්භ වන්නේ වෙනයම් ගසක් මත සිට පොළව දෙසට මුල් යාමෙන් නිසා. ඉතින් සමහරවිට ඒ නුගගසත් ඇතිවෙන්න ඇත්තේ තල ගසක් මත එහි ආධාරයෙන්. එතකොට තල්වනයේ සහ වැල්මී වනයේ කතාව ඔහොමයි.
ඉන්පස්සේ මගධේශ්වර වූ සේනා ඇති බිම්බිසාර රජ තුමාගේ රාජ්‍යයහි ජනීජනයා අතර මහා කීර්ති රාවයක් මෙලෙස හටගෙන පැතිර යමින් කනින් කණ ගොස් රජුගේ සවනත දක්වාම පැතිර ගියා.
“ශාක්‍යපුත්‍ර වූ ශාක්‍යකුලයෙන් නික්ම පැවිදි වූ භවත් ශ්‍රමණගෞතමයන් වහන්සේ රජගහනුවරට පැමිණ තල්උයනෙහි සුප්පතිට්ඨචේතිය නම් වූ නුගරුක්මුල්හි වාසය කරණසේක. ගෞතමගෝත්‍රයෙහි උපන් ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේගේ කලණ වූ කීර්තිඝොෂාච උස් ව නැංගේ ය. ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේ මේ කාරණයෙන් අර්‍හත් වනසේක. මේ කාරණයෙන් සම්‍යක්සම්බුද්ධ වන සේක. මේ කාරණයෙන් අෂ්ටවිද්‍යායෙන් හා පසළොස්චරණධර්‍මයෙන් යුක්ත වන සේක. මේ කාරණයෙන් යහපත් ගමන් ඇති සේක. මේ කාරණයෙන් තුන්ලොව දත් සේක. මේ කාරණයෙන් නිරුත්තර වූ පුරුෂයන් දමනය කිරීමෙහි සාරථී වන සේක. මේ කාරණයෙන් දෙවිමිනිසුන්ට ශාස්තෘ වන සේක. මේ කාරණයෙන් බුද්ධ වන සේක. මේ කාරණයෙන් භාග්‍යවත් වන සේක. ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේ දෙවියන් සහිත මරුන් සහිත බඹුන් සහිත මේ ලෝකය ද මහණ බමුණන් සහිත දෙවිමිනිසුන් සහිත ප්‍රජාව ද තම විශිෂ්ටඥානයෙන් දැන ප්‍රත්‍යක්‍ෂ කොට ප්‍රකාශ කරණ සේක. මුල මැද අග යහපත් වූ අරුත් සහිත වූ බ්‍යඤ්ජන සහිත වූ හාත්පසින් සම්පූර්‍ණ වූ ධර්මය දේශනා කරණ සේක. පිරිසිදු වූ ශාසනබ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යය වදාරණ සේක. එබඳු වූ රහතුන්ගේ දැකීම යහපත් වේ ය” යි රජ තුමාටත් රාජ රාජ අමාත්‍යවරුන්ටත් අසන්නට ලැබුණා .
ඒ ඇසූ සැණින්ම මගධේශ්වර වූ සේනා ඇති බිම්බිසාර රජතුමා මගධදෙසවාසී වූ දොළොස් නහුතයක් බ්‍රාහ්මණගෘහපතියන් විසින් පිරිවරණ ලදුව භාග්යවතුන් වහන්සේ හුන් තැනට පැමිණිය. පැමිණ භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඳ උන්වහන්සේ අසලින් අසුන්ගත්තා. ඒ මගධදෙසවාසී වූ දොළොස් නහුතයක් බ්‍රාහ්මණගෘහපතියෝ ඇතැම් කෙනෙක් භාග්යවතුන් වහන්සේ වැඳ පසෙක සිටියා. ඇතැම් කෙනෙක් භාග්යවතුන් වහන්සේ සමග සතුටු සාමිචියේ යෙදුනා. සතුටු විය යුතු සිත් ඇලවිය යුතු කතා කොට නිමවා පසෙකින් සිටියා. ඇතැම් කෙනෙක් භාග්යවතුන් වහන්සේ හුන් දිසාවට ගෞරවයෙන් ඇඳිලි බැඳ පසෙකට වුණා. ඇතැම් කෙනෙක් භාග්යවතුන් වහන්සේ සමීපයෙහි නම්ගොත් අස්වා පසෙක රැඳී විටියා. ඇතැම් කෙනෙක් නිශ්ශබ්දවම පසෙක සිට වැඳගෙන සිටියා.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර – විනය පිටකය – මහාකන්දකය – සිවුවන බණවර
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 331 (සන්තිකේ නිධානය)
බිම්බිසාර රජ ඇතුළු පිරිස සෝවාන් ඵලයට පත්වීම
බිම්සර රජතුමා එක් ලක්‍ෂ විසි දහසක් බමුණන් හා ගැහැවියන් පිරිවරමින් බුදු රජුන් වෙත එලැඹ සක් ලකුණින් විසිතුරු වූ සිරිපා පතුලෙහි රන් සළු වියනක් මෙන් කාන්ති විහිදෙන උන් වහන්සේගේ පාදයන් හිසින් වැටී නැමැද පිරිස් සමග එකත්පසෙව සිටිය.
රජතුමා බුදුරජාණන් වහන්සේ ගැන හොඳින් දැන සිටියත් ඔහු පිරිවරා සිටි බමුණු ගැහැවියන් ඇතුළු රාජ රාජ අමාත්‍යවරු ඇතුළු පිරිසට මේක ප්‍රෙහිලිකාවක්. ඔවුනට මෙහෙම සිතුනා.
ශ්‍රමණ ගෞතමයෝ උරුවේල කස්සපගේ සසුනෙහි සව්වෙක් ද? නො එසේ නම් උරුවේල කස්සප ශ්‍රමණ ගෞතමයන්ගේ සසුනෙහි සව්වෙක් ද? ඊට හේතුවක් තිබුණා. මීට පෙර මෙහි සිටි බොහෝ දෙනා ඒ ප්‍රදේශයෙහිම රහතන් වහන්සේලා යැයි සිතා වන්දනාමාන කරේ ඒ පිරිසටයි.
ඒ සැණින්ම බුදුන් වහන්සේ ඔවුන් සිතූ සිතුවිල්ල දැන තෙරුම්ගෙන ගාථා කාණ්ඩයකින් මෙලෙස කස්සප මහා රහතන් වහන්සේ වෙත ප්‍රශ්ණයක් යොමු කළා.
“තම සව්වන්ට අනුශාසනා කරන කස්සපයෙනි, ඔබ කිනම් ධර්මයක් දැන ගිනි පූජාව අත්හලෙහිද? ඔබගෙන් මේ කරුණ අසමි. ඔබ ගිනි පූජාව අත්හලේ කිනම් ධර්මයක් දැන ද?”
කස්සප තෙරණුවෝ ද බුදු රජුන්ගේ අදහස දැනගත්තා. දැනගෙන මේ ගාථාව ප්‍රකාශ කරනු ලැබුවා.
“රූප, ශබ්ද හා රස ද ස්ත්‍රීන් යන ඇලුම් කළයුතු දේ යාගයෙන් ලැබෙතැ යි කියති. මම ඒවා කෙළෙස් මළ වශයෙන් දැන ඒ නිසා ම යාගයෙහි හා ගිනි පූජාවෙහි නො ඇලීමි.”
මෙසේ කෙටියෙන් දුන් පිළිතුර හැමෝටම ග්‍රහණය කරගන්න බැරි බව ඔහු දැන ගත්තා. ඒ සඳහා උන්වහන්සේ ඒ අවස්ථාවෙහි ක්ෂණික පිළිවෙතක් අනුගමනය කරනු ලැබුවා. ප්‍රථමයෙන්ම තමන් බුදු රජුන්ගේ ශ්‍රාවකයකු බව ප්‍රකාශ කිරීමට බුදුන් වහන්සේගේ පාපුටුවෙහි හිස තබා උන්වහන්සේට නමස්කාර කරමින් මම තථාගතයන් වහන්සේගේ සව්වෙක් වෙමි යි ප්‍රකාශ කොට එකවරම තල් ගසක ප්‍රමාණයට අහසට පැන නැග්ගා. ඉන්පසු
බුදරජාණන් වහන්සේගේ පාමුලට පැමිණෙමින් වන්දනා කරමින් නැවතත් තල්ගස් දෙකක ප්‍රමාණයට අහසට පැන නැග්ගා. මේ ආකාරයට සත්වරක් තල්ගස් සතක් ප්‍රමාණය තෙක් අහසට පැන නගමින් බුදුරජාණන් වහන්සේට වන්දනා කරමින් මහා ප්‍රර්තිහර්යයක් පාමින් අවසානයේ බැස බුදුන් වැඳ එකත්පසෙව සිටිය.
ඒ පෙළහර දුටු මහජනතාව බුදුවරුන්ගේ බලය අසිරිමත්ය. දැඩි මිසදිටුවකු වූ තමා රහත් වූවේයැ යි වරදවා සිතා සිටි උරුවෙල් කස්සපාදී ජටිලයන්ගේ මිසදිටු දළ බිඳ බුදු රජුන් විසින් දමනය කරන ලදැ යි බුදු ගුණ ගයන්නට වුණා. ඉන්පසු බුදුන් වහන්සේ මෙකල පමණක් නොව පෙර භවයකදීත් උරුවේල කස්සපයන් දමනය කළ බව වදාරමින් මහා නාරදකස්සප ජාතකය ගෙනහැර දක්වා සිව්සස් වදාරනු ලැබුවා.
ඒ ජාතක කතාව ඉතාම ලස්සන බොහෝ ධර්ම කරුණු ඇති සසර බිය දනවන එකක්. ඒ විතරක් නෙවෙයි, එම ජාතක කතාවේ සාරිපුත්ත මොග්ගල්ලාන මහරහතන් වහන්සේලාද දෙව්දත් හිමි ඇතුළු උරුවේලකස්සප තෙරුන් වහන්සේලාද ඉන්නවා. සුවිශේෂී කරුණ තමයි අපේ ආනන්ද හාමුදුරුවෝ ඒ කතාවේ ඉන්නේ මහා පින්වන්ත රුපශ්‍රියෙන් අග තැන්පත් රූජා නම් රාජකුමාරිකාවක් ලෙසයි. කතාව ලස්සන වුනත් දීඝ නිකායේ දේශණයක් තරම්ම දීර්ඝයි. ඒ නිසා නොලීවත් කෙසේ හෝ කියවන්න. ඒ දේශනය කොතරම් ප්‍රභලද කිවොතින් දේශනය අහලා මගධ රජතුමා එකොළොස් නහුතයක් හෙවත් එක් ලක්‍ෂ දශ දහසක් පිරිස සමග සෝවාන් ඵලයෙහි පිහිටියා.වච්ඡපාල බ්‍රාහ්මණ ආදී දශ දහසක් උපාසක බවට පත්වූනා. මෙහි දී සිය මිතුරු වූ බිම්සර රජු දැකීමට අවුත් සිටි මහාලි නම් ලිච්ඡවී රජ ද සෝවාන් බවට පත්වුණා. රාජගෘහ පුර වැසි සිරිවඩ්ඪ බමුණු, සමිද්ධි සිටු පුත්, වච්ඡ බ්‍රාහ්මණ ආදිහු ද පැහැදුණවුන් ගෙන් කීප දෙනෙකි. පසු කලෙකැ මොහු පැවිදි වූනා . මේ පිරිස අතර සිටි සිටි විශාඛ සිටුද සෝවාන් වුණා කියලා කියනවා.
බිම්බිසාර රජතුමා ඉන්පස්සේ මෙතෙක් තමන් සිතේ සඟවාගෙන සිටි ප්‍රර්ථනා පසක් අද දිනයේදී සම්පුර්ණ වූ බව බුදුරජාණන් වහන්සේ සමග පවසා සිටියේ මහත් වූ ප්‍රීතියෙන්. ඒ පස තමයි.
“තමා රජ වීමත්, ඉන් පසු තමාගේ රටට බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ පැමිණීමත්, උන්වහන්සේ ඇසුරු කිරීමත්, බණ ඇසීමත්, ධර්මාවබෝධය කිරීමත් යන බලාපොරොත්තු පහක්” තමාට තුබුණු බවත් දැන් ඒ මුදුන් පැමිණි බවත් කියා තමා තිසරණ ගත උපාසකයකු බව වචනයෙන් ද දන්වා පසු දා දානයට වඩින ලෙස අයැද වැඳ පැදකුණු කොට නික්ම ගියා .
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
සන්තිකෙනිදානකථා
බළන්ගොඩ ආනන්දමෛත්‍රෙය මහනාහිමිපාණන් විසින් රචිත ගෞතම බුද්ධ චරිතය
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 332 (සන්තිකේ නිධානය)
බුදුරජාණන් වහන්සේව රජගනුවර තෙක් වැඩම්මවූ ශක්‍ර දෙවිඳු
රජගහ නුවරම එදා මහා මංගල්‍යකට සරෙසෙනවා වගේ අමුතු අසිරියක්. රජගහ නුවර මේ අසිරිය දෙස වේහාර, වේපුල්ල, ගිජඣකූට, ඉසිගිළි, පාණ්ඩව යන පර්වත වටවී බලා සිටිනවා වගේ තමයි ඉහල අහසේ සිට බලන කෙනෙකුට පෙනෙන්නේ. බලා සිටිනවා පමණක් නෙවෙයි,. ඒ පර්වත ඇසුරු කරමින් වැඩුන විවිධ වෘක්ෂ ලතාවන් විසින් පරිසරයට මුදා හල විවිධ සවාභාවික සුවඳ වර්ග එනම් මල්සුවඳ, හර සුවඳ, ඵල සුවඳ, පොතු සුවඳ, පතුරු සුවඳ, රස සුවඳ, මුල් සුවඳ, ගෙඩිසුවඳ, පත්‍ර සුවඳ වැනි දස වැදෑරුම් සුවඳ බුදුරජාණන් වැඩ සිටි වැල්මී වනය දෙසට එවන්නත් ඇති.
චෝරපපාතය, ඉසිගිළි පර්වත පාර්ශවයෙහි වූ කාළසිලාව, වේහාර පර්වත පාර්ශවයෙහි වූ සත්තපණ්ණිගුහාව, ශිතවන (සීවක වන) සප්පසොණ්ඩික පබ්භාරය, ගෝතම කන්දරය, තින්දුක ගුහාව, තපෝද කන්දරය, තපෝදාරාමය, ඉන්දසාල ගුහාව, පිප්පලි ගුහාව වැනි මේ සියලුම ස්ථාන මතු අනාගතයෙහි බුදුරජුන් ඇතුළු මහා සංඝ පිරිසට නවාතැන් දෙන්න සුදානමින්.
දෙවැනි දවසෙහි ඒ සියලු ආශීර්වාද මැද මීට පෙර දිනයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දුටු සහ නුදුටු ජනී ජනයා හිමිදිරියේම ලක්ෂගනනින් වැල්මී වනය දෙසට ඇදී එනවා; රජගහ නුවර සිට වැල්මී වනය දෙසට වැටි තිබෙන තුන්ගව් මාර්ගයත් මුළු වනයත් දැන් මිනිසුන්ගෙන් පිරී ඉතිරී ගිහිල්ලා. මහජනතාව බුදු රජුන්ගේ අග තැන්පත් රූ සපුවෙන් යුත් ආත්ම භාවය දැකීමෙන් තෘප්තියට පත්වෙමින් තෙරෙපින් ඒ අසලම රැදෙන්නට පොරකනවා; ඇත්තෙන්ම බුදුරජුන්ගේ රූප සම්පත්තිය ම වර්‍ණනා කටයුතුයි. මෙසේ බුද්ධ ශරීරය බලන්නා වූ මහජනයාගෙන් සියලු ම වැල්මී වනය ද මාර්ගය ද පිරීගිය නිසා එක් භික්ෂුවකට වත් යලිත් වනය තුලට ඇතුලු වීමට ඉඩ නො ලැබුනේ නැහැ.. ඒ ජන ගංගාව කෙලෙස වැඩිවෙනවාද කිවොතින් දැන් දැන් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ජීවිතයටත් අනතුරක් විය හැකි ලෙසට සෙනග වැඩිවෙනවා. හරිම ප්‍රශ්නයක් බුදුරජාණන් වහන්සේට දානය සඳහා රජගෙදරට වඩින්නට තරම් මාර්ගයේ ඉඩ ඉතිරි වී නැහැ. එවිටම එය එසේ නො වේවා යි ස්වභාවධර්මය විසින්ම සක් දෙවිඳුගේ පඬුඇඹුල් අස්න උණුසුම් කරන්නට පටන්ගත්තා. ඒ සමගම උන්වහන්සේ ඒ කාරණය දැන ඉක්මනින්ම තරුණ වේෂයක් මවාගෙන බුදුරදුන් ට ඉදිරියෙන් අහසින් බිමට බැස්සේ මිනිසුන් මවිත කරමින්. මිනිසුන් භයයි ගෞරවයයි නිසාම පසුපසට යන්නට වුණා. ඒ සමගම ශක්‍ර දෙවියන් ත්‍රිවිධ රත්නත්‍රය පිළිබිඹු වන ස්තුති ගීතිකා ගයමින් දේවානුභාවයෙන් මාර්ගයේ ඉඩ ලබා දෙමින් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඇතුළු රහතන් වහන්සේලා පිරිස වැල්මී වනය දෙස සිට මාළිගාව දක්වා වැඩම කරවන්නට උදවු වුණා
“රන්වන් පාටින් බබළන බුදුන් වහන්සේ තමා දැමුණු සේක්, දැමුණු පුරාණ ජටිල රහතුන් සමග රජගහ නුවරට වැඩි සේක.”
“රන්වන් පාටින් බබළන බුදුන් වහන්සේ සසරින් එතැර වූ සේක් සසරින් එතැර ව පුරාණ ජටිල රහතුන් සමග රජගහ නුවරට වැඩි සේක.”
“දශ විධ ආරිය වාස ඇති, කාය බල ආදී දශ බල ඇති, කුසලාකුසල ආදී දශ ධර්මයන් අවබෝධ කළා වූ, දශ අසේඛ අංගයෙන් යුක්ත වූ, දහසක් සඟුන් පිරිවැරූ බුදුන් වහන්සේ රජගහ නුවරට වැඩි සේක.”
සක් දෙවිඳු මේ ගාථාවලින් බුදු ගුණ වනමින් බුදු රජුන් පෙරටුව ගියා. මහජනතාව තරුණයාගේ රූසිරිය බලා මේ මානවක පෙර අප නුදුටු විරූයැ යි සිතා මොහු කවරෙක්දැ යි කෑගසමින් අසන්නට වුණා . එවිට මානවකයා මෙසේ කිවා.
“යමකු වීර්යයවත් ද සියලු ඉන්ද්‍රියන් විෂයයෙහි දැමුණේ ද බුදු බවට පැමිණියේ ද තමා හට සමාන කෙනකු නොමැත්තේ ද රහත් වූයේ ද මහා වාංමාලාවෙන් යුක්ත ද මම ඒ බුදුන්ගේ සේවකයෙක් වෙමි.”
බුදුන් වහන්සේ සක් දෙවිඳු විසින් ඉඩ ලබාදුන් මගින් මහසඟන පිරිවරන ලදුව රජගහ නුවර දෙසට වැඩියා.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
සන්තිකෙනිදානකථා ඛුද‍්දකනිකායො අට‍්ඨකථාජාතක-අට්ටකථාගන්‍ථාරම‍්භකථා
බුද්ධවංශ අට්ටකතා
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 333 (සන්තිකේ නිධානය)
ප්‍රථම ආරම පුජාව වූ වේළුවන පූජාව
ලොව්තුරා බුදුපියාණන් වහන්සේ දෙවියන් සහසැස් පිරිවැරූ සක්දෙව්රජු මෙන් බඹගණ පිරිවැරූ මහා බ්‍රහ්මයා මෙන් දහසක් පමණ බික්සඟන පිරිවරා රජගහ නුවරට පිවිසිය. බිම්බිසාර රජතුමා ඇතුළු පරිවාර පිරිස උන්වහන්සේව පිළිගන්නට උදෑසන සිටම පෙරමග බලමින් සිටියා. මුළු නගරයම මහා උත්සශ්‍රියෙන් බබලන්නට ඇති. බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් දහසක් පමණ රහතන් වහන්සේලා පිරිවරමින් ශාන්ත ලෙස වඩිනකොට කොතරම් අසිරිමත් වෙන්නට ඇතිද?
රජතුමා බුදුන් ඇතුළු රහතන් වහන්සේලා හට අසුන් පනවා රාජකීය භෝජන වලින් සංග්‍රහ කරන්නට වුණා. රජතුමා බුදුපාමොක් බික්සඟනට දන් පුදා අවසන් වූ පසු මෙතෙක් වේලා සිතෙහි සිරකොට තිබූ ඉල්ලීමක් මෙලෙස එලි දැක්වුවා.
ස්වාමීනි, මට තෙරුවනින් වෙන්ව සිටිය නොහැකිය. වෙලාවෙහි හෝ ආවේලාවෙහි භාග්යවතුන් වහන්සේ වෙත එමි. ලට්ඨිවනය නම් ඉතා දුරය. මේ අපගේ වෙළුවනය නම් උයන විවේකාමීන්ට ඉතා ළඟත් නොවේ. ඉතා දුරත් නොවේ ගමනාගමනයට පහසුය ජනසම්බන්‍ධ රහිතය. විවේක සැප සහිතය. සෙවණපැන් සහිතය. සිහිල් ගල් තලායෙන් සමලංකෘත රමණීය භූමි භාගයකි. සුවඳ කුසුමින් හා උතුම් වෘක්‍ෂයෙන් ගැවසී ගත්තේය. රමණීය ප්‍රාසාද හම්මිය. විමාන විහාර අඩ්ඪයෝග මණ්ඩපාදියෙන් යුක්තය. මාගේ මේ උයන භාග්යවතුන් වහන්සේ පිළිගන්නා සේක්වායි පවසමින් දිලෙන ගිනිඅඟුරු වැනි රන්කෙණ්ඩියකින් සුවඳ කුසුම් වැනි මිණිවන් දිය ගෙන වේළුවනාරාමය පුදමින් දසබලයන් වහන්සේගේ අතෙහි පැන් වඩුවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ඒ ආරාමය පිළිගැන්මත් සමගම බුද්ධශාසනයාගේ මුල්බැස ගැනීම ඇරඹුනා කියනවා. ඒ ප්‍රීතියට පත්ව නටන්නාක් මෙන් මේ මහා පොළොව කම්පා වුණා. දඹදිව වේළුවන මහාවිහාරය හැර පොළොව කම්පාකොට පිළිගත් වෙනත් සෙනසුනක් නම් මහපොලව මත නැතැයි කියනවා.
මහා ගෝවින්ද සූත්‍ර වර්ණනාවේ මෙහෙම කියනවා ” ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේට මහා ලාභයක් උපන්නේ ය. කවදා පටන් උපන්නේද? අභිසම්බෝධියට පැමිණ සත් සති ගෙවා ඉසිපතනයෙහි දම්සක් පවත්වා අනුක්‍රමයෙන් දෙවි මිනිසුන් දමනය කරන්නේ, තුන් ජටිලයන් පැවිදි කරවා රජගහ නගරයට වැඩ බිම්බිසාර රජු හික්මවීමේ සිට ඉපදුනේය.” තව දුරටත් මෙහෙම කියනවා. යමක් සඳහා කියන ලදද. “එසමයෙහි භාග්යවතුන් වහන්සේ සත්කාර කරනු ලබන්නේ ගරු කරනු ලබන්නේ පුදනු ලබන්නේ (මානිතො පූජිතො අපචිතො) සිවුරු ආහාර සෙනසුන් ගිලන් පස ලබන්නේ වෙති.” සිව් අසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක්, උත්සන්න වූ පින ගලායෑම හටගන්නේ ලාභ සත්කාර මහගඟක් මෙන් වසා පැතිරෙමින් එයි.
මෙලෙස මහා ගෝවින්ද සුත්‍රයේ කියන ආකාරයට බුදුරජාණන් වහන්සේ සිව් අසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් පුරාවට කරන ලද මහා කුසල විපාක දොරෙගලා යාමට පටන් ගන්නේ මෙම බිම්බිසාර රජතුමා දරම දේශනයෙන් හික්මවූ දා පටන්ය. එතරම්ම ඒ හමුවීමත් මහා පුණ්‍යමය ගංගාවක දොරටු විවර කළා සේය.
ඉන්පස්සේ අපේ ශාස්තෘන් වහන්සේ වේළුවනාරාමය පිළිගෙන රජුට මෙලෙස විහාරදානානුමෝදනාවක් කරනු ලැබුවා.
ලෝකනාථ බුදුවරයන් වහන්සේලා හැර ආවාස දානයෙහි අනුසස් කියන්ට කටවල් දහසකින් යුක්ත වූද අන් කවර නම් පුරුෂයෙක් සමර්ථ වේ ද?
යම් මිනිසෙක් සංඝයාට විහාරයක් දෙයිද ඔහු ආයුෂය ද වර්ණය ද සැපය ද බලය ද ප්‍රශස්ත උතුම් ප්‍රතිභානය ද දෙන්නේ යයි කියනු ලැබේ.
ශීතාදි ජීවිත උවදුරු දුරලන නිවාස දෙන තැනැත්තේ ඔහුගේ ආයු පාලනය කරයි. එහෙයින් එය සත්පුරුෂයෝ ආයු දීමකැයි කියති.
අතිඋෂ්ණ අතිශීත නුවූ නිවසක වසන්නාගේ බලවර්ණ ප්‍රතිභා ඇති වෙයි. එබැවින් විහාර පුදන්නා වූ හෙතෙම බලවර්ණ ප්‍රතිභානයම දෙයි.
විහාර පුදන්නා ශීත උෂ්ණ සර්ප අව්වැසි ආදියෙන් හටගන්නා අනේකවිධ දුක් නිවාරණය කරන සැපයම පුද කරන්නෝ වෙයි.
ශීත උෂ්ණ අව් වැසි සුලං මැසිමදුරු සර්ප වනසතුන්ගෙන් සිදුවන සියලු උවදුරු නිවාස දෙන්නා වළක්වයි. එහෙයින් ඔහු පරලොව සැප විඳී.
යමෙක් පහන් සිතින් සතුටුව ශීලාදි ගුණ ඇත්තවුන්ට භවභෝග සම්පතට හේතුවන මනරම් විහාර පුදයිද හෙතෙම සියල්ල පුදන්නෙකැයි කියනු ලැබේ.
ලෝභ සහිත මසුරුමල අතහැර ගුණවතුන්ට නිවාස පුදයි නම් ඔහු අනුන් විසින් ඔසවා දැමුවාක් මෙන් ගෙනා දෙයක් කඩන්නාක් මෙන් ශෝක රහිතව ස්වර්ගයෙහි උපදී.
උතුම් දැකුම්කළු මහාවිහාර මිනිසා කරවන්නෝය. එහි භික්ෂූන් වාසය කරවන්නේය. ආහාරපාන වස්ත්‍ර උන්වහන්සේලාට පහන් සිතින් නිබඳ පුදන්නේය.
එහෙයින් මහරජ, සසර මනහර භෝග සම්පත් බෙහෙවින් අනුභව කොට විහාරදාන ඵලයෙන් පසුව අශෝකී ශාන්තපදය අවබෝධ කරව.
මෙසේ මුනිරජාණෝ නරරාජ බිම්බිසාරට විහාර දානානුමෝදනාව කොට අසුනින් නැගිට බික්සඟන පිරිවරා තමන්වහන්සේගේ පරම දර්ශනීය ශරීර ප්‍රභායෙන් රන්දියරින් ඉසින ලද්දාක් මෙන් නගරවන විමානාදිය රත්පැහැ ගන්වමින් අනුපම බුද්ධලීලාවෙන් අනන්ත බුදුසිරින් වේළුවන මහාවිහාරයට පිවිසියා.
මෙසේ තථාගතයන් වහන්සේ එහි මනොභිරාම වූ වේළුවන විහාරයෙහි විනයෙ ජනයන් බලමින් බොහෝකල් වැඩ සිටියා. .
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
සන්තිකෙනිදානකථා ඛුද‍්දකනිකායො අට‍්ඨකථාජාතක-අට්ටකථාගන්‍ථාරම‍්භකථා
මහා ගෝවින්ද සූත්‍ර වර්ණනාව
බුද්ධවංශ අට්ටකතා
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 334 (සන්තිකේ නිධානය)
ප්‍රෙතයනට පින් පෙත් දෙන අයුරු කියා දුන් තිරොකුඩ්ඩ සුත්ත දේශනාව
මෙම කතාවට මුලපිරීමක් වශයෙන් මේ සටහන ලියන්නට ඕනේ කියලා සිත කිවා. එය බුද්ධ දේශනාව උපයෝගී කොටගෙන ලියවුනු “තිරොකුඩ්ඩ සූත්‍රය” ඇසුරෙන් සකසනු ලැබූවක්.
බොහෝ උත්සව, විශේෂයෙන්ම දානමාන පින්කම් කරන අවස්ථාවෙහි ඥාතිප්‍රේතයෝ තමන් පෙර විසූ ගෙය කරා අවුත් බිත්තියෙන් පිටත්හි ද ගෘහසන්‍ධි භිත්තිසන්‍ධි සතරමංහන්දි තුන්මංහන්දි යන මේ තැන්හි දී ඇනතබා බලා සිටිනවා කියනවා. ඒ අපටත් යමක් ලැබේවි කියන බලාපොරොත්තුවෙන්. ඊට හේතුවක් තියෙනවා. ඒ ප්‍රේතලෝකයෙහි සී සෑමෙක් නැහැ.. ගව පාලනයත් එහි නැහැ.. සම්පත් ලැබීමට හේතු වූ වෙළෙඳාමෙකුත් නැහැ.. රන්රිදියෙන් කරණ ගණුදෙනුවෙක් ද නැහැ.. හුදෙක් මැරී ඒ ප්‍රේතවිෂයයට පැමිණියෝ මේ මිනිස්ලොව වසන නෑමිතුරන් විසින් දෙන ලද පිනෙකින් ඒ ප්‍රේතයෝනියෙහි යැපෙනවා.
ඒත් බොහෝ වූ ආහාරපාන ද භෝජනද ද පිළියෙල ව ඇති කල්හි පවා ඒ ප්‍රේතලෝකයෙහි උපන් සත්ත්‍වයන්ගේ අකුශලකර්‍ම හේතුවෙන් ම කිසි ම නෑදෑයෙක්ට ඔවුන්ව සිහි වෙන්නේ නැහැ. මටත් එහෙම වෙච්ච අවස්ථා තියෙනවා.
නෑයන් අතුරෙන් යම් කෙනෙක් ඔවුනට අනුකම්පා කරන අය වෙත්ද “මේ පින පරලොව ගිය අප නෑයනට වේවා. ඒ නෑයෝ සුවපත් වෙත්වා”යි කියා, ඔවුන් අවුත් සිටින කල්හි, ඒ නෑයන් උදෙසා පවිත්‍ර වූ ප්‍රණීත වූ කැප වූ ආහාර පාන දන් දෙනවා. ඒ ඥාති ප්‍රේතයෝ ද ඒ දන් දෙන තැනට නොයෙක් දිශාභාගයෙන් අවුත් එක් රැස් වෙනවා. තමන් උදෙසා බොහෝ ආහාරපාන දෙනු ලබන කල්හි සකසා කම් පල අදහා පින් අනුමෝදන් කරනවා. එය අනුව සතුටු වෙනවා. “යම් කෙනෙකුන් නිසා පින් අනුමෝදන් කළ කල්හි සම්පත් ලැබූ ඒ අයද, ඒ අප නෑයෝ බොහෝ කල් ජීවත් වෙත්වා. ඔවුන් විසින් දන් දී පින් පැමිණවීම් වශයෙන් අපට ද පූජා කරන ලදී” යී ද ස්තුති පූර්වකව ආශීර්වාද පුණ්‍යානුමෝදනා කරනවා.. ඒ නිසා දන් දුන් දායකයෝ ද ඵල රහිතයෝ නොවෙනවා.
යම්සේ උස් බිමකට වැටි ජලය මිටි බිම කරා ගලා බසී ද, එ පරිද්දෙන් ම මේ මිනිස්ලොවෙහි දී ඥාත්‍යාදීන් විසින් දුන් දානය එහි විපාක වශයෙන් ප්‍රේතයන්හට ලැබෙනවා. යම් සේ මහා නදීහු කුඩා ගං හෝ ආදියෙහි රැස් වන දියෙන් පිරුණාහු සාගරය පුරාලත් ද, එ පරිද්දෙන් ම මේ මිනිස්ලොවෙහිදී ඥාත්‍යාදීන් විසින් දුන් දානය (එහි විපාක වශයෙන්) ප්‍රේතයන් වෙත පැමිණෙනවා.
ඒ නිසාම . “මට මෙ බඳු ධනයක් හෝ ධාන්‍යයක් හෝ දුන්නේ ය යි ද, මගේ මේ කටයුත්ත කෙළේ ය යි ද, මොහු තුමූ මගේ නෑයෝ ය යි ද, මිත්‍රයෝ ය යි ද අසුවලා වැළි කෙළියෙහි පටන් මාගේ යහළුවා ය”යි ද මෙසේ පෙර කරණ ලද උපකාර සිහි කෙරෙමින් මිය පරලොව ගියවුන් උදෙසා දන් දිය යුතු යැයි මෙම සුත්‍ර දේශනාවේ තව දුරටත් පවසනවා.
හැඬීමක් හෝ ශෝක කිරීමක් හෝ යම් අනෙක් වැලැපීමෙක් හෝ වේ ද, එය පරලොව ගියවුන්ගේ ප්‍රයෝජනය පිණිස පවතින්නේ නැහැ. එවිට ඒ ප්‍රෙතයෝ එහි උපන් පරිද්දෙන් ම සිටිනවා. මේ ඇඩුම්වැලැපුම්වලින් වැඩෙක් නො වේ.
ඔබ විසින් ඔවුන් වෙනුවෙන්ම සඞ්ඝයා කෙරෙහි යම් දානමානාදී කුසල කර්ම කොට පින්පෙත් පමුණුවයිද, තමන්ගේ ඥාතිසමූහයා උදෙසා යම් දානයෙක් දෙන ලද්දේ ද, ඒ මේ දක්‍ෂිණාව නිරුත්තර පුණ්‍යක්‍ෂේත්‍ර හෙයින් සඞ්ඝයා කෙරෙහි සුපිහිටියේ වන්නේ ය. එ හෙයින් එය ඒ ප්‍රේතසමුහයාට දීර්ඝ කාලයක් හිත සැප පිණිස විපාක දෙනවා වගේම ක්ෂණිකවම එ කෙණෙහි ම ඒ කුසල විපාක ඔවුනට ලැබෙනවා. පහළවෙනවා.
මේ දක්වන ලද්දේ නෑයන් විසින් ඉටු කළයුතු ඒ ඥාතිධර්‍මය යි. ඉතින් දැන් ඉතින් ඔබට තේරෙන්නට ඕනේ එහි වැදගත්කම. හැකි ඉක්මණින් ඔවුන් වෙනුවෙන් ඒ යුතුකම ඉක්මණින්ම ඉෂ්ඨ කිරීමට මමත් දැඩිව හිතට ගත්තා. ඊලග ලිපියෙන් බිම්බිසාර රජතුමාටත් වේළුවනාරාම පුජාවෙන් පසු ඒ කාර්යය අමතක වීම නිසා ඥාතීන් හැඬු හැටි සහ ඒ ප්‍රශ්නය අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ විසඳපු සැටිත් ඔබට කියවන්නට ලැබේවි.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
තිරොකුඩ‍්ඩපෙතවත්‍ථු පඤ‍්චමං – ඛුද‍්දකනිකායොපෙතවත්‍ථුපාළි – උරගවග‍්ගො
තිරොකුඩ‍්ඩසුත‍්තං ඛුද‍්දකනිකායො ඛුද‍්දකපාඨපාළි
අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 335 (සන්තිකේ නිධානය)
ප්‍රෙතයනට පින් පෙත් දෙන අයුරු කියා දුන් තිරොකුඩ්ඩ සුත්ත දේශනාව 02
ඉතින් එදා බිම්බිසාර රජතුමා බුදුපාමොක් බික්සඟනට දන් පුදා අප බුද්ධ සාසනයේ පළමු වතාවට සාසනයට පූජා කරනු ලැබූ දඹදිව වේළුවන මහාවිහාරය පූජාකොට නිමවා බොහෝ වෙහස මහන්සි ඇතිවයි නින්දට ගියේ. එවැනි වෙහෙසකාරී දිනක සයනයක සැතපුන සැණින්ම නින්ද යන බව අපි කවුරුත් හොඳින් දන්නා කරුණක්. එහෙත් බිම්බිසාර රජතුමාට එතරම් උදාර පින්කමක් කොටත් නින්ද ගියේ නැහැ. ඒ වෙනුවට ඒ රාත්‍රිය නිදි වර්ජිත වෙහෙසකාරී දීර්ඝ රාත්‍රියක් බවට පත්වුනා. මුළු රාත්‍රිය පුරාවටම මහා භයංකාර අමනුෂ්‍ය ශබ්ද, විළාප, හූ හඬ, සතර වටෙන්ම ඇහෙනවා. ඒවා අති බිහිසුණුකාරියි. රජතුමාට මහා භියක් දැනුණා . මහා අනතුරක් අත ලඟද කියාත් හිතෙන්නට ඇති. විශේෂයෙන්ම දහවල් දුන් දානයේ අඩුපාඩුවක් නිසා මෙහෙම වෙනවාදැයිත් සිතෙන්නට ඇති. ඒ නිසාම උන්වහන්සේ කලේ උදෑසන ම බුදුරජාණන් වහන්සේව මුණගැසීමට වහ වහා පැමිණීමයි. පැමිණ මේ සියලු විස්තර උන්වහන්සේ ට කිවා. භාග්යවතුන් වහන්සේ රජතුමාට මෙම කරුණ අරඹයා තිරොකුඩ්ඩ සූත්‍රය දේශනා කරනු ලැබුවා. තිරොකුඩ්ඩ කියන්නේ බිත්තියෙන් එහා කියන එකට. ඊට හේතුව මෙම කතාවේ හැටියට පින්ගැනීම සඳහා එන ප්‍රේතයෝ සිටින්නේ බොහෝවිට ගෙදර බිත්ති සතරට එහා පැත්තේ නිසා. හරියට යාචකයෝ වගෙයි.
රජතුමා එන්නට කලියෙනුත් බුදුරජාණන් වහන්සේට සිද්ධිය පෙනෙන්නට ඇති. සියලු විස්තර අසා සිටි භාග්යවතුන් වහන්සේ රජතුමාගේ බිය නැතිකරා. උන්වහන්සේ මෙලෙස දේශනා කළා.
“මහරජ, බිය නොවන්න. ඔබට කිසි නපුරක් වන්නේ නැහැ. . මීට හේතුව ඔබගේ පෙර භවයක ඥාතීන් පිරිසක් ප්‍රේතයන් අතර ඉපිදිලා ඉන්නවා. ඔවුන් “බුදුන් වහන්සේට දන් දී අපට පිං අනුමෝදන් කොට අපහට පින් පමුණුවයි යැයි එක් බුද්ධාන්තරයක් පුරාවටම ඔබ කෙරෙහි විශ්වාශය තබමින් බලා හිටියා. එහෙත් ඔබට ඊයේ එය අමතක වුනා. ඔවුන් සිඳුණු ආශා ඇතිව එබඳු වූ දුඃඛිත ශබ්දයන් නිකුත් කලේ ඒ දුක දරාගන්නට බැරිව. ඒ කතාව මෙයයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ පුරාණ නිධාන කතාව දේශනා කරන්නට වුනා.
මෙම කතා වස්තුවේ කොටසක් උරුවෙල් කස්සප නිධාන කතාවේ විස්තර සහිතව ලියලා තිබෙනවා.
මෙයින් කල්ප අනූ දෙකකට පෙර කාශි නම් නුවරක් තිබුනා. එහි ජයසේන නම් රජෙක් රජකම් කරනු ලැබුවා.. ඔහුට සිරිමා නම් දේවියක් සිටියා. . ඵුස්ස නම් බෝධි සත්වයෝ ඇයගේ කුසෙහි ඉපිද පිළිවෙලින් සම්මා සම්බෝධිය අවබෝධ කරනු ලැබුවා. ජයසේන රජ “මගේ පුතා ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු විය. බුදුන් වහන්සේ මගේමය. ධර්මය මගේමය, සංඝයා මගේම යයි මමත්වය උපදවා සියලු කල්හි ඔහුම ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේට උදව් උපස්ථානකරන්නට වුනා.ඒ නිසාම අනෙක් අයට අවස්ථාවක් ලැබුනෙම නැහැ.
ඒ භාග්යවතුන් වහන්සේගේ බාල සහෝදර වූ, සුළු මවගේ පුතුන් තිදෙනාට මෙහෙම සිතුනා. “බුදුවරයෝ නම් සියළු ලෝවැස්සන්ට හිතසුව පිණිසම උපදනාහුය. එක් අයෙකුගේම හිත සුව පිණිස නූපදී, අපගේ පියා අන්‍යයන්ට අවස්ථාවක් නොදෙයි. භාග්යවතුන් වහන්සේට හා සඞ්ඝයාට උපස්ථාන කරන්නට කෙසේ හෝ ඉඩ ප්‍රස්ථා ලබමි, යනුවෙන් සිතා ඒ වෙනුවෙන් උපායක් කල්පනා යදවනු ලැබුවා. ඔවුන් විසින් එක්තරා ප්‍රත්‍යන්ත ජනපදයක කැරැල්ලක් (කුපිත කිරිමක්) ඇති කළා. අද වගේමයි. හැබැයි කාටවත් අයහපතක් සඳහා නොවෙයි. ඉන්පස්සේ රජතුමා ප්‍රත්‍යන්ත දේශය කුපිතවී යයි අසා, පුතුන් තිදෙනා එම කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීම සදහා, සන්සුන් කිරීම සදහා පිටත්කර යැවූවා. ඔවුන් ගොස් ඔවුන් විසින්ම ඇතිකරනු ලැබූ කැරැල්ල සන්සිඳුවා නැවත පැමිණියා. රජතුමා ගොඩක් සතුටු වෙලා ඔවුන්ට වරයක් ලබා දුන්නා. යමක් කැමති නම් එය ගනුවයි කියා සිටියා. ඔවුන් අපි භාග්යවතුන් වහන්සේට උපස්ථාන කිරීමට කැමැත්තෙමු. ඒ වරය අපට ලැබේවා යනුවෙන් කියා සිටියා. රජතුමා කෙසේවත් එවැනි දෙයක් බලාපොරොත්තු වුනේ නැහැ. රජු එය හැර වෙනත් දෙයක් ගනුවයි කියා සිටියා. ඔව්න් එවිට අපට වෙනත් කිසිවක් එපා යයි කියා සිටියා. අනිත් දෙයකින් ප්‍රයෝජන නැතැයි කිවා. එසේ නම් “කාල සීමාවක් කොට ගණුවයි” රජතුමා කිවා. ඒ වචනය ලද සැණින් ඔව්න් උපස්ථාන කිරීමට සත් වසක් ඉල්ලා සිටියා. රජතුමා කැමති වුනේ නැහැ. හපෝ එච්චර දෙන්න බැහැ. ඒක දීර්ඝ කාලයක්; රජතුමා කියා සිටියා. එහෙනම් සය වසක්, පස්වසක්, සතර වසක්, තුන් වසක්, දෙවසක්, වසක්, සත් මසක්, සය මසක්, පස් මසක්, සිව්මසක්, යනුවෙන් ඔවුන් කාලය අඩු කරමින් ඉල්ලා සිටියා. ඒත් රජතුමා නෙමෙයි කැමති වුනේ. අවසානයේ ඔවුන් අවම වශයෙන් තුන් මසක්වත් ඉල්ලා සිටියා. ඒ වෙලාවේ රජ්ජුරුවෝ කරන්නම දෙයක් නැති කමට එහෙනම් ගණුවයි අවසරය ලබා දුන්නා.
උපකාර වූ මුලාශ්‍ර –
සුත්ත අට‍්ඨකථා . තිරොකුඩ‍්ඩසුත‍්තවණ‍්ණනා ඛුද‍්දකනිකායො අට‍්ඨකථාඛුද‍්දකපාඨ-අට‍්ඨකථා
සුත්ත අට‍්ඨකථා තිරොකුට‍්ටපෙතවත්‍ථුවණ‍්ණනා ඛුද‍්දකනිකායො අට‍්ඨකථාපෙතවත්‍ථු-අට‍්ඨකථා1. උරගවග‍්ගො