අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 30
දස දහසක් සක්වළ වසර අනුදහසක් ආලෝකය පැතිර වූ
මංගල බුදුරජාණන් වහන්සේ 03
සුනන්ද සක්විති රජ සහ සක්රුවන
මංගල බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බුද්ධත්වයට පෙර අසුරියනක් වූ ශරීර ආලෝකය බුද්ධත්වයෙන් පසුව පසුව දහසක් සක්වළ දක්වා දිවා රෑ ඒකාලෝක කරමින් පැතිර ගිය සැටි මා මිට පෙර ලිපියේ ලීවා. ඒ මහා වීරයාණන් වහනසේ බුද්ධත්වයෙන් පස්සේ අනෙකුත් බුදුරජාණන් වහන්සේලා වගේම සත්සතිය තමන්ට සේවනදුන් බෝධිමුලයේ ගත කොට සහම්පතී මහා බ්‍රහ්මයාගේ ධර්මාරාධනයෙන් පිළිගෙන කාහට පළමුව ධර්ම දේශණය කරන්නෙම්ද යනුවෙන් විමසන්නට වුනා. එවිට තමන් වහන්සේ හා අභිනිශ්ක්‍රමනයේදී ගිහිගෙයින් නික්ම තමන් හා පැවිදි වූ කෝටි තුනක් වූ හේතු සම්පන්න සහිත පැවිදි පිරිවර දුටුවා.
එදත් වෙසක්පුර පසළොස්වක පොහොදිනයක්. ඒ කෝටි ගණනක් වූ පිරිවර වැඩ සිටියේ සිරිවඩ්ඩන නුවර අසළ පිහිටි අති සුන්දර වූ සිරිවනගහණයෙහියි. එහි ගොස් ඔවුනට මංගල ධර්ම දේශණය කිරීම මැනවයි සිතු උන්වහන්සේ පාසිවුරු ගෙන හංස රජෙකු මෙන් අහසට නැග සිරිවනගහනට සම්ප්‍රාප්ත වුනා. ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලා බුදුරජාණන් වහන්සේට වන්දනා කරමින් අතවැසි වත් සපයා බුදුන් පිරිවරා වැඩසිටියා. ඒ මහා කාරුණිකයාණෝ සෑම බුදුවරයෙක් විසින්ම දේශණා කරන ලද දම්සක් පැවතුම් සුත්‍ර දේශණාව ඒ තුන්කෝටියක් වූ භික්ෂු පිරිසට දේශනා කරනු ලැබුවා. එය අසා ඒ කෝටි සංඛ්‍යාත වූ භික්ෂු පිරිසම රහත්භාවයට පත්වුනා. ඒ තමයි උන්වහන්සේගේ ප්‍රථම ශ්‍රාවක සන්නිපාතය. ඒ විතරක් නෙවෙයි එදා ලක්ෂකෝටියක් දසදහසක් සක්වළ දෙවිවරුත් ඒ වගේම මනුෂ්‍යයෝත් ධර්මාබෝධය කර ගත්තා. ඒ මංගල බුදුහාමුදුරුවන්ගේ මහත් වූ රශ්මි කදම්භය තුන් කෝටියක් පමණ වූ රහතන් වහන්සේලාගේ කසාවත් මතට වැටි ඒ වනයේ හරිත වර්ණය වෙනුවට රන්වන් කහ පැහැති රශ්මි කදම්භ විශ්වය වෙතට නික්මවන්න පටන්ගත්තා. ඒ දර්ශනය දස දහසක් සක්වළින් පැමිණි කෝටි සංඛ්‍යාත දෙවිවරුන්ටත් ආශ්චර්යමත් දර්ශනයක් වෙන්නට ඇති.
සුනන්ද නම් සක්විති රජ
මේ කාලේ සුනන්ද නම් සක්විති රජ සුරභි නම් නුවර වාසය කරනු ලැබුවා. මිට පෙර ලිපි මගින් සක්විති රජකෙන්කුට පහල වන සත්රුවන් අතරින් ප්‍රථමයෙන්ම පහල වන සක් රුවන ගැන සඳහන් කළා. (එය පළවුණේ “අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 20 කොණ්ඩඤ්ඤ බුදුහාමුදුරුවෝ සහ විජිතාවී සක්විති රජ 03 කියන ලිපියේ. ඔබ එය මේ වනවිටත් කියවා නැත්නම් ඒ කොටස කියවන්න.) සක්විති රජ කෙනෙකු ලොවෙහි කිසිම කෙනෙකුට බය නැත්තේ ඔහු මුලු ලෝ තලයෙහි මුහුදටත් පොළවටත් අධිපති හෙයින්. එහෙත් ඔහු බොහෝ බය යම් දෙයක් තියෙනවා. ඒ තමයි ඔහුව රජකමට පත්කරන සහ රජ කමෙන් පහ කරන සක්රුවන. ඒ සක්රුවන මහා බලවත්. ඒ මහා මාණික්‍යය ස්ථානගත වන්නේ එය හා සමගම පැමිණෙන යම් ආධාරකයක කේන්ද්‍ර ගතව. හැබැයි යම් දිනක ඒ සැකරුවන යන්තමින් හෝ ඒ ආධාරකයෙන් අංශක කිහිපයක් හෝ අස්ථානගත වුවහොත් එයින් අදහස් වන්නේ එදින සිට දින හතකින් ඒ රජුට සක්විති රජ කම අහිමිවීමයි. ඒ නිසා සමහර සක්විති රජවරු වෙනමම සේවකයකු පවා පත්කර සිටිනවා එය යම් විදිහකින් තිබු තැනින් ඉවත්වෙනවාද කියා බැලීමට. සක්විති රජවරු ඒ මහා මාණික්‍යය රත්නයට වන්දනා කරනවා. එදා අහම්බෙන්ම ඒ සක්රුවන කේන්ද්‍රගත ආධාරකයෙන් ඉවත්වෙලා. එය රජ්ජුරුවන්ට නම් හොඳ ආරංචියක් නෙවෙයි. රජ්ජුරුවෝ එය අසා බොහෝ බයටත් අසතුටත් පත්වුනා පමණක් නොවෙයි ඒ මොහොතේම තමන්ට අවවාද අනුශාසනා කරනු ලබන බමුණන් කැඳවනු ලැබුවා. “මාගේ කුසල බලයෙන් ජනිත වුන මේ සක්රුවන කුමක් නිසා සැලුනද මට කියන්න”. රජ්ජුරුවෝ විමසා සිටියේ බොහෝ නොවසිල්ලෙන්. ඒ පඬිවරු රජ්ජුරුවන් හට එය සැලුණ හේතු පහදා දෙන්නට වුනා.
“රජතුමනි, සක්රුවනක් සැලීමට අස්ථානගතවිමට හේතු තුනක් තියනවා. පළවෙනි හේතුව තමයි රජතුමාගේ ආයුෂ ගෙවී අවසන්වීම. එහෙත් ඔබවහන්සේගේ ආයුෂ ගෙවී අවසන් නැහැ. ඔබ වහන්සේ ඉතා දීර්ඝ ආයුෂ වලට උරුමකම් ලද්දෙක්. දෙවැන්න තමයි රජතුමා පැවිදිවීම. තුන්වැන්න සම්මා සම්බුදුවරයෙකු ලොවෙහි පහළවීම. ඇත්තෙන්ම ඔබවහන්සේගේ සක්රුවන සැලීමට හේතුව තුන්වැනි කාරණාවයි. ලොවෙහි සම්මා සම්බුදුවරයෙකු පහලවෙලා. උන්වහන්සේ නමින් මංගල. ඒ පහළවීම තමයි මෙහි වෙනසට හේතුව”.
එය ඇසු සැණින් ඒ සක්විති රජතුමාට දැනුණේ පුදුම සතුටක් ඒ බමුණන් හට තුටු පඬුරෙන් සංග්‍රහ කොට මහා පිරිවර ජනයා සමග කෙලින්ම ගියේ සක්රුවන වෙතට. ඔහු සක්රුවනට වැඳගෙන මෙලෙස ප්‍රාර්ථනයක් කළා. ” මම ඔබගේ අනුහසින් යම්තාක්කල් මංගල දසබලයන් වහන්සේට උවටැන් කරන්නේද එතෙක් අතුරුදන් නොවුව මැනව” කියායි.
ඒ පැවසු මොහොතේම සක්රුවන යලිත් නිසිතැන පිහිටනු ලැබුවා. එය දැක හටගත් මහා සොම්නසින් සුනන්ද සක්විති රජු සතිස් යොදුන් පිරිමඩුලු (හාත්පසින්ම වටව ඇති බව) ඇති පිරිස් පිරිවරා සකලලෝකමංගල දසබලයාණන් වහන්සේ වෙත ගොස් කෝටිගණක් වූ ශ්‍රාවක සංඝයා සහිත ශාස්තෘන් වහන්සේ මහදනින් සතප්වා කෙළ ලක්ෂයක් රහතුන්ට කසීසළු පුදා තථාගතයන් වහන්සේට සියලු පිරිකර පුදා මුලු ලොවම විශ්මයට පත්කරවන බුදුපුද කරනු ලැබුවා. අවසානයේ ඒ සියලු මහේශාක්‍ය පුණ්‍යමය කටයුතු නිමවා මංගල ලෝක නායකයන් වෙත එළඹ විමල කමල කැකුළු වන බබලන අඤ්ජලී හිසතබා වැඳ බණ ඇසීමට පසෙකින් හිඳ ගත්තා. ඔහුගේ පුත් සත්රුවනින් එකක් වන අනුරාධ රාජ කුමාරයාද රජතුමා අසලින් හිඳ ගත්තා.
එවිට සුනන්ද සක්විති රජු ප්‍රධාන පිරිසට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අනුපිළිවෙල කතාව වදාරනු ලැබුවා. බුදුරදුන් දහම් දේශනා කිරීමේ දී අනුගමනය කළ ප්‍රධාන දේශනා ක්‍රම දෙකක් තිබුනා. ඒ අනුපිළිවෙල දේශනා (ආනුපුබ්බී කථා) ක්‍රමය සහ සාමුක්කන්සික දේශනා ක්‍රමය යන ක්‍රම දෙකයි.
අනුපිළිවෙල දේශනා
අනුපිළිවෙල දේශනාව කියන්නේ ගැඹුරු දහම් අවබෝධ කර ගැනීමට පහසු නොවන අයට බුදුහාමුදුරුවෝ ධර්මය දේශණා කරනු ලැබූ අනුපිලිවලයි. ඒ නිසා සරල කරුණු වලින් පටන්ගෙන විස්තර කිරීම මෙහි ලක්ෂණය යි. දාන කතා, සීල කතා, සග්ග කතා කාමයන්හි ආදීනව, කෙලෙස්වල ස්වභාවය නෛශ්කර්මයෙහි ආනිසංස ආදි වශයෙන් විවිධ කතා වලින් ද ඊට සම්බන්ධ උපමා වලින් ද ධර්මය තෝරාදීම ආනුපුබ්බී කතා ක්‍රමයයි. පේ‍්‍රත වස්තු, විමාන වස්තු, ජාතක දේශනා ධම්ම පද දේශනා මෙකී ක්‍රමයට නිදසුන් ය.
සාමුක්කංසික දේශනා
සාමුක්කංසික දේශනා ක්‍රමය කියන්නේ නුවණ මුහුකුරාගිය පුද්ගලයන් උදෙසා අනුගමනය කරන ක්‍රමයයි. ධර්මයේ ගැඹුරු තැන් සම්බන්ධ කොටගෙන දහම් දෙසීමේ ක්‍රමය යි. දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය. මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය නිදසුන් වශයෙන් දැක්විය හැකි අතර පටිච්ච සමුප්පාදය චතුරාර්ය සත්‍ය පංච උපාදානස්කන්ධය වැනි මාතෘකා ඍජුව ගෙන සාකච්ඡා කිරීම ද දැක්විය හැකි යි. එහෙත් මෙම සාමුක්කංසික දේශනා ක්‍රමය අප බුදුරජාණන් වහන්සේ භාවිතා කල ස්ථාන බොහෝසෙයින් සූත්‍ර දේශනා වල හමුවුණත් එය කෙබදුදැයි හෝ කොපමණ දීර්ඝදැයි හෝ තොරතුරු දැක ගත නොහැක. එය වනාහි බුද්ධවිෂයට අනුකූල වු පුද්ගල ඉන්ද්‍රිය කුසලයන් අන්වේක්ෂණය කොට බුදුරජාණන් වහන්සේලා විසින් සිදු කරණ පෘථග්ජන්ට අවිෂය විඤ්ඤූන්ට විෂය වූ ධර්ම විභාගයක් බව දැරීම වටී.
ඒ ධර්ම දේශනය අවසානයේ සුනන්ද සක්විති රජ ඇතුළු පිරිස පිළිසිඹියා සහිත රහත් බවට පැමිණුනා. එහෙත් ඔවුනට සිවුරු පිරිකර තිබුනේ නැහැ. මංගල බුදුහාමුදුරුවෝ ඔවුනට ඒහි භික්ෂු පැවිද්දෙන් පැවිදිවීමට පෙර පින් තියනවාද කියා පිරික්සන්නට වුනා. එවිට උන්වහන්සේට පෙනුණා ඒ සියලුම දෙනාට සෘද්ධිමය පා සිවුරු සම්පත් ලැබීමට පින ඇති බව. ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සක්දැලින් සුසැදි දකුණත දිගුකොට “මහණෙනි එවුහි” වදාරනු ලැබුවා. ඒ සැණින් ඒ සියල්ලන්ම දෑඟුල් කෙස් ඇති පාසිවුරුධර සියවස්ගත තෙරවරුන් මෙන් ආකල්ප සම්පන්නව බුදුන් පිරිවරාගත්තා. ඒ මංගල බුදුරජාණන් වහන්සේගේ තෙවැනි අභිසමය වුනා.