අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ 273 (සන්තිකේ නිධානය)
ප්‍රථම මහා සමාගම සහ මංගල ධර්ම දේශණය ආරම්භය
දස දහසක් සක්වළ ගිගුම්දුන් දම්සක්පැවතුම් දේශනාවේ ප්‍රථම හඬ
මෙලෙස අප මහා බුදුපියාණන් වහන්සේ බරණැස්නුවර සමීපයෙහි වූ මිගදාය නම් වූ ඉසිපතනාරාමයට වැඩම කරනු ලැබුවා. ඒ සරාසන්ඛේයිය කල්පලක්ෂයක් පෙරුම් පුරා අප තථාගත භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් මේ ලෝක සත්වයා සතර දුකින් මුදවාලීමට ඉතා දුක්ගැහැට විඳ රැගෙන පැමිණි නිර්වාන මාර්ගය ප්‍රථම වතාවට දේශණා කිරීමට. එම දේශණාව ධම්මචක්කප්පවත්තන සූත්‍රය නමින් හැඳින්වෙනවා. මෙහි ධම්ම නමින් හැඳින්වෙන්නේ තථාගත ධර්මයට. චක්ක නමින් හැඳින්වෙන්නේ චක්‍රයට, රෝදයට. පවත්තන නමින් හැඳින්වෙන්නේ ප්‍රවර්තනය කියන එක. ප්‍රවර්ථනය කියන්නේ ඉදිරියට කරකවන යන අර්ථය ගෙන දෙන්නක්. ආවර්ථනය කියන්නේ එහි විරුද්ධාර්ථය පසුපසට පෙරලීම යන්නයි. තථාගතයන් වහන්සේ සම්‍යක් සම්බෝධියට පත්වුණේ යම් දවසකද එදින සිට මහා පරිනිර්වාණය දක්වා ගතකල කාලය තුල යම් වචනයක් දේශණා කලේද එය අතීත, වර්තමාන අනාගත යන කාල යාත්‍රාවේ කිසිවෙකුට හෝ ආපස්සට කැර
කිය හැරවිය නොහැකි, වෙනස් කල නොහැකි, බොරු කල නොහැකි, ලෙස ඉදිරියට ම ප්‍රවර්තනය වන බැවින් පවත්තන නම් වනවා. ඒ නිසාම අප මහා බුදුපියාණන් වහන්සේ තථාගත නමින්ද හඳුන්වනවා. ජනතාව වෙත පෙරලා හල එමෙන්ම ප්‍රථම වතාවට සම්ප්‍රේෂණය කල සූත්‍රය බැවින් මෙය ධම්මචක්කප්පවත්තන සූත්‍රය නම් වනවා.
බරණැස් නුවර නම සැදුනු සැටි
මෙම සුත්‍ර දේශණාව පවත්වනු ලැබුවේ බරණැස් නුවර ඉසිපතනා රාමයේ මිගදායේ. පුරාණ ඉන්දියාවේ ගංගා දෙකක් තිබුණා. ඒ ගංගා දෙකෙහි නම “වරුණ” සහ “අසී”. මෙම ගංගා දෙක මැදිකොට මිනිසුන් විසින් නගරයක් තනනු ලැබුවා. මෙම නගරය මිනිස්සු හැඳුන්වුයේ “වාරාණසී” කියලා. එයට පාලියෙන් කියන්නේ බාරාණසී කියල. සිංහලෙන් කියන්නේ බරණැස් නුවර කියලා. බරණැස් නුවර තුබුණා ඉසිපතනය කියලා තැනක්. ඉසිපතනය කියන්නට හේතු දෙකක් තිබුණා . එකක් තමයි පුරාණයේ වැඩසිටි. පුරාණයේ වැඩ සිටි පසේ බුදුරජාණන් වහන්සේලා ස්කන්ධ පරිනිර්වාණය ට පැමිණෙන විට උන් වහන්සේලා අහසට පැන නැගිලා පිරිනිවන් පානවා, එතකොට ඒ එක්කම උන්වහන්සේලාගේ ශාරීරික කොටස් සතර මහා ධාතූන් සමග එකතු වී එතනම අතුරුදහන් වෙනවා, හැබැයි උන් වහන්සේලාගේ සිවුරු බිමට වැටෙනවා, එම පසේබුදුවරුන්ගේ සිවුර බිමට වැටෙන තැන ඉසිපතන ලෙස හැඳින්වූවා, ඉස්සර පසේ බුදුරජාණන් වහන්සේලා හඳුන්වලා තියෙන්නේ ඉසි කියන නාමයෙන්.
ඉසිපතන නම සැදුනු සැටි
තවත් හේතුවක් තමයි ඉස්සර හිමාල කැලේ වැඩ සිටියා හිත දියුණු කරගත් අභිඥාලාභී සෘෂිවරු. උන්වහන්සේලාගේ ආහාර රටාව වෙනස් ගස් වල ගෙඩි කොළ පොතු ජාති කොළ මුල් තම්බලා වැළඳුවා. එකම රසකාරක යයි දැම්මෙ ඒ ලුණු, කැලේ ලුණු නැති නිසා ලුණු ඉවර වුණාම මේ සෘෂිවරුන් වහන්සේලා මොකද කරන්නේ අහසින් ඇවිත් බිමට බහිනවා අන්න ඒ බිමට බසින තැන ඍෂිවරු පතනය වන තැන ඉසිපතනය කියලා කිව්වා.
මිගදාය නම සැදුනු සැටි
මේ ඉසිපතනෙ තිබුණා මුවන්ට අභය දානය දුන්න තැනක්, ස්වර්ණ මිග ජාතකයෙහි සඳහන් වන කතාවකටත් අනුව බරණැස් නුවර කියන්නේ බොහෝම පැරැණි නගරයක්. ඒ නගරයේ තිබූ ඉසිපතනයේ කොටසක් වෙන්කර තිබුණා මුවන් සඳහා අභය දානය සඳහා. එම ප්‍රදේශය හඳුන්වනු ලැබුවේ ඉසිපතන මිගදාය නමින්. මුවන් කියන්නේ ඉතාම අහිංසක සතුන් ජාතියක්. ඉතින් එහෙම අහිංසක සතුන්ට අභයදානය දුන් ඉසිපතන මිගදායේ සුන්දර වන ලැහැබක තමයි පස් වග මහනුන් වැඩසිටියේ. මේ පස්වග මහණුන් සොයා බුදුරජාණන් වහන්සේ බරණැස ඉසිපතනාරාමයට වැඩම කොට ලෝක සත්වයන් සසර දුකින් එතෙර කිරීමේ ඒ මහා කර්තවයට මෙලෙස මුල පිරුවා.
ප්‍රථම මහා සමාගම
“භික්ඛූ ආමන්තෙසි, ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ, අන්තා” “මහණෙනි, මෙම ලාමක වූ කොටස් දෙකක් පවතී” මේ කියමන ප්‍රකාශ කිරීම සමග ම එම ප්‍රකාශයේ මහ හඩ යටින් අවීචියෙහි පටන් උඩින් භවාග්‍රය දක්වා විහිදී දස දහසක් ලෝක ධාතුවෙහි පැතිරී සිටියා. එවිටම අටළොස් කෙළක් බ්‍රහ්මයෝ පැමිණියා. අවර දිගින් හිරු බැස යන අතර පෙර දිගින් ආසාහ නැකතින් යුතුව පුන්සඳ නැග එයි. මල් සුවඳින් උපන් මදයෙන් මුදිත ව හඩ නඟන බමර කැල ගෙන් ද, අතු අගැ රඟ දෙන මයුර පංක්තීන්ගෙන් ද සෙසු සියලු පක්ෂි නාදයනට නිගා දී හඩ නඟන කෝකිල සමූහයා ගෙන් දැ යි අනේක පක්ෂි කුලයන්ගෙන් හා මෙය නිරුපද්‍රිත යැ”යි දැනැ පෙම් කෙළිමින් සිය දරුවන් කැටි ව දිව පැන ඇවිදුනා මුවන්ගෙන් ද මෙසේ අනේක විධ මෘග පක්ෂි ගණයා ගෙන් සවස් කාලයෙහි ඍෂිපතනය රඟ බිමෙක ශ්‍රී ඉසිලුවා. කොන්ඩඤ්ඤ භද්දිය වප්ප මහානාම අජ්සජී යන තවුසෝ පස් දෙන එක් එළිමහන් පෙදෙසක රැස් වී සිටියා. ඔවුනට මුහුණ ලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අනුපමේය බුද්ධශ්‍රීන් බබළමින් අස්නෙකැ වැඩසිටියා. එ කෙණෙහි බොහෝ දිව්‍ය බ්‍රහ්ම යක්ෂ සමූහයෝ ගලා එන මහ වතුරක් සේ සියුම් වෙස්ගෙන එහි රැස් වන්නට වුණා.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ශ්‍රී මුඛය විවෘත කොට බ්‍රහ්ම ස්වර විහිදුවා දම් දෙසන්නට ආරම්භ කරනු ලැබුවා. පරිසරය පුරා ඒතාක් පැවැති සියලු ශබ්ද නැවතී දැඩි නිශ්ශබ්දතාවෙක් ඇති වුනා සියලු මෘග පක්ෂීහු ද නිහඬ ව හුන් තැන ම හිඳ උන් වහන්සේ ගේ මධුර කට හඬට කන් යොමු කළා. .
සද්ධර්මවර චක්‍රවර්ති වූ ද්විපදෝත්තම ශාක්‍යසිංහ සාමිදරුවන් වහන්සේ පස්වග තවුසන් අමතා මෙසේ වදාරනු ලැබුවා.
“භික්ඛූ ආමන්තෙසි, ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ, අන්තා” “මහණෙනි, මෙම ලාමක වූ කොටස් දෙකක් පවතී”
උපකාරක ග්‍රන්ථ
මජ්ඣිමනිකාය » සංයුත්තනිකාය » මහාවග්ගපාළි » සච්චසංයුත්තං » ධම්මචක්කප්පවත්තනවග්ගො » ධම්මචක්කප්පවත්ත සූත්‍රය,
බළන්ගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රෙය මහනායක හිමිපාණන් වහන්සේ විසින් රචිත සිද්ධාර්ථ ගෞතම බුද්ධ චරිතය, සංයුත්තනිකායට්ඨකථා