අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)224
අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 17
ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 03
ඔබ මිට පෙර දෙවිසි ඉන්ද්‍රිය ධර්ම සහ ඒ අතරෙහි ඇති පංච ඉන්ද්‍රිය ධර්ම ගැන ද කෙටියෙන් දැනගත්තා. දැන් කියන්නට යන්නේ සම්මා සම්බුදුවරයෙකු විසින් ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්තේ ඤාණයෙහි අනුභාවයෙන් පංච ඉන්ද්‍රිය ධර්මද යුගල වශයෙන් පහකටද ප්‍රභේධ වශයෙන් පනහකටද තව දුරටත් අනුඛන්ඩනය කොට පුද්ගල චිත්ත සන්තානයේ කෙලෙස් අඩු වැඩි මට්ටම් නිර්ණය කරමින් ගැඹුරු දහම් හෝ සාමාන්‍ය සරල දහම් කරුණු දේශණා කොට වැදෑරු නියාය ගැන පොඩි හෝ අවබෝධයක් ලබාගැනීමටය.
යුගල පස සහ එහි සරල තේරුම.
ඉහත සඳහන් කර අයුරින්
1.අප්පරජක්ඛේ- මහාරජක්ඛේ 2. තික්ඛින්ද්‍රියේ – මුදින්ද්‍රියේ 3. ස්වාකාරේ – ද්වාකාරේ 4. සුවිඤ්ඤාපයේ – දුවිඤ්ඤාපයේ 5. අප්පේකච්චේ – පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවිනෝ අප්පේකච්චේ න පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවිනො කියල යුගල යුගල වශයෙන් කොටස් පහක් දක්වා වදාරා තිබෙනවා. ’එහි සරළ තේරුම
1.අප්පරජක්ඛේ- මහාරජක්ඛේරජස් කියල කියන්නේ කෙලෙස්වලට නමක්. අක්ඛ කියන්නේ චිත්ත සන්තානයේ මනින්ද්‍රියට. මනින්ද්‍රියෙහි නොහොත් සිතෙහි කෙලෙස් රජස් අඩු පුද්ගලයා අප්පරජක්ඛේ වශයෙනුත් කෙලෙස් වැඩි පුද්ගලයා මහාරජක්ඛේ වශයෙනුත් හඳුන්වනවා. කෙලෙස් රජස් වැඩි පුද්ගලයා ශ්‍රද්ධාව අඩු පුද්ගලයෙක්. වීර්යවන්තයාගේ කෙලෙස් රජස් අඩුයි.
ශ්‍රද්ධා ඉන්ද්‍රිය උත්සන්න පුද්ගලයා, අල්ප රජස්කයි. ඒ කියන්නේ චිත්ත සන්තානයේ කෙලෙස් රජස් අඩුයි. මනින්ද්‍රියෙහි කෙලෙස් රජස් අඩු පුද්ගලයා ශ්‍රද්ධාවන්තයි. කෙලෙස් රජස් වැඩි පුද්ගලයා ශ්‍රද්ධාව අඩු පුද්ගලයෙක්. වීර්යවන්තයාගේ (විරිය ඉන්ද්‍රිය) කෙලෙස් රජස් අඩුයි. කුසීත පුද්ගලයාගේ කෙලෙස් රජස් වැඩියි. එලඹ සිටි සිහිය ඇති (සති ඉන්ද්‍රිය)පුද්ගලයාගේ කෙලෙස් රජස් අඩුයි. සිහි මුළා වූ පුද්ගලයාගේ කෙලෙස් රජස් වැඩියි. සමාහිත පුද්ගලයාගේ (සමාධි ඉන්ද්‍රිය) කෙලෙස් රජස් අඩුයි. අසමාහිත පුද්ගලයාගේ කෙලෙස් රජස් වැඩියි. ඤාණවන්ත පුද්ගලයාගේ (ප්‍රඥා ඉන්ද්‍රිය)කෙලෙස් රජස් අඩුයි. දුෂ්ප්‍රාඥයාගේ කෙලෙස් රජස් වැඩියි. මෙන්න භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඛෙදල බලන ආකාරය.
මේ මේ පුද්ගලයාගේ චිත්ත සන්තානයේ, මේ මේ කෙලෙස් බලපාන්නේ මේනම්, මේනම්, ශ්‍රද්ධා, විරිය, සති, සමාධි, ප්‍රඥා ඉන්ද්‍රිය ධර්මයන් අඩු නිසයි, ශ්‍රද්ධා,විරිය, සති, සමාධි, ප්‍රඥා, ඉන්ද්‍රය ධර්මයන් වැඩි නිසයි, කියල මේ ශ්‍රද්ධා ආදි, පංච ඉන්ද්‍රිය ධර්මයන්, උන්වහන්සේ අල්ප රජක්ඛ, මහාරජක්ඛ යුගල අනුව ඛෙදල බලනව.
2.තික්ඛින්ද්‍රියේ – මුදින්ද්රියේතික්ඛින්ද්රිය, කියන්නේ තීක්ෂණ ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනාට. මුදින්ද්‍රිය කියන්නේ මෘදු ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනාට. ශ්‍රද්ධාවන්තයා, තීක්ෂණ ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්.
අශ්‍රද්ධාවන්තයා, මෘදු ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. විර්යවන්තයා, තීක්ෂණ ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. කුසීත පුද්ගලයා, මෘදු ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. එසේම, එලඹ සිටි සිහිය ඇති පුද්ගලයා තීක්ෂණ ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. සිහිමුළා වූ පුද්ගලයා, මෘදු ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. සමාහිත පුද්ගලයා තීක්ෂණ ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. අසමාහිත පුද්ගලයා, මෘදු ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. ඤාණවන්තයා, තීක්ෂණ ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. දුෂ්ප්‍රාඥ පුද්ගලයා මෘදු ඉන්ද්‍රිය ඇති කෙනෙක්. මෙසේ තික්ඛින්ද්‍රිය, මුදින්ද්‍රිය, යුගල වශයෙන් පුද්ගලයන් කොටස් දහයක් ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දැන ගන්නව. මැන ගන්නව.
3.ස්වාකාරේ – ද්වාකාරේස්වාකාර කියන්නේ යහපත් පැවතුම් ඇති අයට. ද්වාකාර කියන්නේ අයහපත් පැවතුම් ඇති අයට. ශ්‍රද්ධාවන්තයා යහපත් පැවතුම් ඇති කෙනෙක්. අශ්‍රද්ධා වන්තයා අයහපත් පැවතුම් ඇති කෙනෙක්. මේ වාගේ විරිය, සති, සමාධි, ප්‍රඥාව, ඇති අය යහපත් පැවතුම් ඇති අය. ඒවායින් තොර පුද්ගලයා අයහපත් පැවතුම් ඇති පුද්ගලයෙක්. ඉහත ආකාරයටම ස්වාකාර, ද්වාකාර වශයෙන් පුද්ගලයන් කොට්ඨාශ දහයකට උන්වහන්සේ ඛෙදල වෙන්කරගන්නවා.
4.සුවිඤ්ඤාපයේ – දුවිඤ්ඤාපයේසුවිඤ්ඤාපයේ – දුවිඤ්ඤාපයේ කියන්නේ සුවසේ අවබෝධ කළ හැකි පුද්ගලයා සහ සුවසේ අවබෝධ කළ නොහැකි පුද්ගලයනට ඔවුන්ද ඉහත දැක්වූ ආකාරයට කොටස් දහයකට තථාගතයන් වහන්සේ විසින් ඛෙදා ගන්නවා.
ශ්‍රද්ධා ඉන්ද්‍රිය ඇති පුද්ගලයා සුවසේ අවබෝධ කළ හැකි කෙනෙක්. ශ්‍රද්ධා ඉන්ද්‍රිය නැති පුද්ගලයා සුවසේ අවබෝධ නොකළ හැකි කෙනෙක්. එසේම, විරිය, ස්මෘතිය, සමාධිය, ප්‍රඥාව ඇති පුද්ගලයා සුවසේ අවබෝධ කළ හැකි පුද්ගලයෙක්. ඒවා අඩු පුද්ගලයා සුවසේ අවබෝධ නොකළ හැකි කෙනෙක්.
මෙසේ සුවසේ අවබෝධ කළ හැකි, නොකළ හැකි පුද්ගලයන් වශයෙන් වෙන්කර තෝරා ගන්නවා.
5.අප්පේකච්චේ – පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවිනෝ අප්පේකච්චේ න පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවිනොකඩුවක් අමෝරාගත් වදකයෙකු පසුපස එන වෙලාවේ යම් භයක් වෙයි නම්, ඒ වාගේ සංසාරය ගැන, ලෝකය ගැන, වරදවල් ගැන, පාපයන් ගැන, භයක් ඇති අය වෙයි නම්, අන්න ඒ අයට කියනවා පරලෝක වජ්ජභයදස්සාවිනෝ කියලා. ඒ වගේම ලෝකය ගැනවත්, සංසාරය ගැනවත්, කෙලෙස් ගැනවත්, අකුසල් ගැනවත්, කිසිම භයක් නැත්නම්, යම් කෙනෙකුගේ තැති ගැනීමක් නැත්නම්, ඒ අයට කියනව න පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවිනෝ කියලා. ඒ
වගේම ලෝකය ගැන, පරලෝකය ගැන, වරද ගැන, භයක් නැති, තැති ගැනීමක් නැති, අයට කියන්නේ අභව්‍ය ̃පුද්ගලයෝ කියලා. පරලොව ගැන, පාපයන් ගැන, වරද ගැන, භය දක්නාසු පුද්ගලයාට කියන්නෙ භව්‍ය ̃ පුද්ගලයා කියලා. ඒ භව්‍ය පුද්ගලයන්ට තමයි ධ්‍යාන ලැඛෙන්නේ. නිවන් අවබෝධ වන්නේ. අභව්‍ය පුද්ගලයන්ට ඒ කිසිවක් ලබන්න බැරි වෙනවා. සුගතියකටවත් යා ගන්න බැරිවෙනවා. මෙන්න මේ ආකාරයට සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ සත්ව පුද්ගල කොට්ඨාසයන් පනහක් මෙලෙස බෙදා වෙන්කර බලනු ලබන්නේ ඒ ෂට් අසාධාරණ ඤාණයක් වන ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්තේ ඤාණයෙහි අනුභාවයෙන්. ඒ තමයි අපේ බුදුහාමුදුරුවන්ගේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය. අසමසම බව.
උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර
පටිසම්භිදාමග්ග පාළිය, ඤාණකථා, මහානිද්දේසපාළිය,