අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)222
අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 15
ෂට් අසාධාරණ ඤාණ 01
ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්තේ ඤාණං බුද්ධ ඤාණං
සත්තානං ආසයානුසයේ ඤාණං බුද්ධ ඤාණං
යමකපාටිහාරියේ ඤාණං බුද්ධ ඤාණං
මහාකරුණා සමාපත්තියා ඤාණං බුද්ධ ඤාණං
සබ්බඤ්ඞ්ත ඤාණං බුද්ධ ඤාණං
අනාවරණ ඤාණං බුද්ධ ඤාණං
ඉමානි චුද්දස බුද්ධඤාණානි, ඉමේසං අට්ඨ ඤාණානි සාවක සාධාරණානි – ඡ ̃ඤාණානි අසාධාරණානි සාවකේහී ති.
සම්මා සම්බුද්ධත්වය ගැන ඉගෙනගැනීමේදී ඔබ අප සැම විසින් දැන ගතයුතු විශේෂිත “ෂට් අසාධාරණ ඤාණ” නමින් හඳුන්වන තුන්ලෝකාග්‍ර වූ, භාග්‍යවත් වූ, අරහත් වූ, සම්‍යක් සම්බුද්ධ සර්වඥ රාජෝත්තමයන් වහන්සේලාට පමණක් ලැඛෙන, ඤාණ සයක් පිළිබඳවයි ඉහත සූත්‍ර පාඨයෙන් කියවෙන්නේ. ඔබ “තෙසැත්තෑ ඤාණ” වශයෙන් හඳුන්වන ඤාණ සැත්තෑ තුනක් පිළිබඳව මිට පෙර අසා ඇති. ඒ ඤාණ සැත්තෑ තුනෙන් ඤාණ හැට හතක් සම්මා සම්බුදුවරුනට පමණක් නොව පසේ බුදු, අග්‍රශ්‍රාවක, මහාශ්‍රාවක ආදි රහතන් වහන්සේලාට ද යම් මට්ටමකින් ලැබිය හැකි නිසා ඒ සියල්ලටම සාධාරණ ඤාණ නමින් හඳුන්වනවා. එහෙත් “තෙසැත්තෑ ඤාණ” අතරින් අවසාන ඤාණ සය පසේ බුදුරජාණන් වහන්සේලාට ද නොලැඛෙන, අග්‍රශ්‍රාවක, මහාශ්‍රාවක ආදි රහතන් වහන්සේලාට ද නොලැඛෙන, සර්වඥ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේලාට පමණක් ම ලැඛෙන, විශේෂිත වූ ඤාණ සයක් නිසා ද එය අන් අයට අසාධාරණ බැවින්ද “ෂට් අසාධාරණ ඤාණ” නමින් හඳුන්වනවා. ඒ නිසාම අවිදුරේ නිධානය අවසන් කිරීමට මත්තෙන් හැකි අයුරින් එම “ෂට් අසාධාරණ ඤාණ” පිළිබඳව කෙටියෙන් විස්තර කිරීමක් ඉදිරි ලිපි පෙළ මගින් පල කරනු ලබනවා.
ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්තේ ඤාණය
භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ, සන්තානයේ පහළ වෙනව පුද්ගලයන්ගේ සන්තානවල, ඉන්ද්‍රියයන් පිළිබඳව, උස් පහත් බව තේරුම් ගන්නා විශේෂ ඤාණ දර්ශනයක්. මෙන්න මේ ඤාණ දර්ශනයට කියනවා “ඉන්ද්‍රිය පරෝපරියත්තේ ඤාණය” කියල. එයින් මෙතැන ඉන්ද්‍රිය කියන්නේ කුමක් ද? යන්න අපි තේරුම් ගන්නට අවශ්‍ය යි.
පුද්ගල සන්තානයේ බෝධිපාක්ෂික ධර්ම වශයෙන් වැඩෙන ඉන්ද්‍රිය ධර්ම පහක් තිඛෙනව. ඒවානම්, 1.සද්ධා ඉන්ද්‍රිය, 2.විරිය ඉන්ද්‍රිය, 3.සතින්ද්‍රිය, 4.සමාධි ඉන්ද්‍රිය, 5. පඤ්ඤින්ද්‍රිය’ යන ඉන්ද්‍රිය ධර්ම පහයි. එමෙන්ම සද්ධා, විරිය, සති, සමාධි, පඤ්ඤා කියන ඉන්ද්‍රිය පහ. මෙය ලෞකික ලෝකෝත්තර යන දෙපාර්ශවයටම සාධාරණයි. සම්මා සම්බුදුවරයෙකු මෙම ඉන්ද්‍රිය ධර්ම පස පුද්ගල සන්තානයේ වැඩි ඇති අයුරු යුගල වශයෙන් ආකාර පසකට බලා ඔවුන් හට උචිත අයුරින් ධර්මය දේශණා කොට නිවන කරා පමුනවනවා. ඒ යුගල පස සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ පටිසම්භිදාමග්ග පාලියේ මෙලෙස දක්වා තිබෙනවා.
1. අල්පරජස්ක – මහාරජස්ක යුගලය 2. තික්ඛින්ද්‍රිය – මුදින්ද්‍රිය යුගලය 3. ස්වාකාර – ද්වාකාර යුගලය 4. සුවිඤ්ඤාපය-දුවිඤ්ඤාපය යුගලය සහ 5. පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවි – න පරලෝකවජ්ජභයදස්සාවි යුගලය වශයෙන්.
රජස් කියන්නේ කෙලෙස් වලට කියන නමක්. බුදුරජාණන් වහන්සේට දකින්න පුළුවන් සත්වයාගේ කෙලෙස් අඩු වැඩි බව. එය තීරණය වෙන්නේ ඉන්ද්‍රිය දරමයන්ගේ වැඩි ඇති උස් පහත් භාවයෙන්. එය මෙලෙසයි.
ශ්‍රද්ධාව තියන පුද්ගලයා කෙලෙස් අඩු කෙනෙක්. ශ්‍රද්ධාව නැති පුද්ගලයා කෙලෙස් බහුල කෙනෙක්. ඒ වාගේම අරඹන ලද වීර්යයෙන් යුතු පුද්ගලයා කෙලෙස් අඩු කෙනෙක්. කම්මැලි හෝ කුසීත පුද්ගලයා කෙලෙස් බහුල කෙනෙක්. එල්බ ගත් සිහිය ඇති පුද්ගලයා කෙලෙස් අඩු කෙනෙක්. සිහියෙන් බැහැරව ඉන්න පුද්ගලයා කෙලෙස් බහුල කෙනෙක්. සමාධිය තියන පුද්ගලයා කෙලෙස් අඩුකෙනෙක්. සමාධියක් නැති පුද්ගලයා කෙලෙස් බහුල කෙනෙක්. නුවණ තියන පුද්ගලයා කෙලෙස් අඩු කෙනෙක්. නුවණ නැති පුද්ගලයා කෙලෙස් බහුල කෙනෙක්,
මේ ආදී වශයෙන් මෙම ඉන්ද්‍රිය දර්ම පස යුගල වශයෙන් පනස් ආකාරයකට සසඳා බලා ධර්මය දේශණා කරනු ලබන්නේ ඔහුට හෝ ඇයට ඇසු සැණින් අවබෝධයට පැමිණෙන ආකාරයට. දැන් ඔබට වැටහෙනවා ඇති බුදුවරයෙකුගේ එක් වචනයක් හෝ වචන කිහිපයක් අසා සමහර පුද්ගලයින් එක් සැණින් මගඵල නිවන් අවබෝධ කොට ගන්නේ කාගේ දක්ෂතාවය මතද කියා.
උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර
පටිසම්භිදාමග්ග පාළිය, ඤාණකථා, මහානිද්දේසපාළිය,