අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)221
අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 14
උන්වහන්සේ මෙසේ “බුද්ධො” නම් වූ සේක.
‘කවර අර්‍ථයෙකින් බුද්ධ නම් වේ ද? යන්න විශුද්ධි මාර්ගයේ මෙලෙස දක්වනවා.
දත යුතුය යන යමෙක් ඇත්තන් ඒ සියල්ල අවබෝධ කළ බැවින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විමොක්‍ෂාන්තිකඥාන වශයෙන් බුද්ධ නම් වන සේක. (“සියලු කෙලෙසුන් කෙරෙන් මුක්ත වන හෙයින් රහත් මඟ විමොක්‍ෂ නම් වේ. විමොක්‍ෂාවශාන යෙහි උපදනා බැවින් රහත් ඵලය විමොක්‍ෂාන්ත නමි. රහත් ඵලය ලද කල ලැබිය යුතු බැවින් සව්නේ දන්නා නුවණ විමොක්ඛන්තික ඤාණ නමි. ඒ නුවණින් බුද්ධ නම් විය යන අර්‍ථ යි” යනු සන්න යි) එමෙන්ම
චතුස්සත්‍යය තමන් ම අවබෝධ කල බැවින්, අන්‍යයන් අවබෝධ කරවූ බැවින්, සියල්ල දන්නා බැවින්, සියල්ල දක්නා බැවින්, අනෙකකු විසින් අවබෝධ නො කරවන ලද බැවින්, ක්ලේශ නිද්‍රායෙන් පිබිදි බැවින්, ආශ්‍ර‍වක්‍ෂය කළ බැවින්, ක්ලේශ ලෙල්ප නැති බැවින්, ඒකාන්තයෙන් වීතරාග, වීතදෝස, වීතමෝහ බැවින්, ඒකාන්ත නික්ලේශ බැවින්, ඒකායන මාර්‍ගයට ගිය බැවින් හුදෙකලාව අනුත්තර සම්‍යක් සම්බෝධි අවබෝධ කළ බැවින්, අබුද්ධි නැසූ බැවින්, බුද්ධි ලැබූ බැවින් බුද්ධ නම් වේ. උන්වහන්සේට බුද්ධ යන මේ නාමය මව්පියන් විසින් සහෝදර – සහෝදරියන් විසින් මිත්‍රාමාත්‍යයන් විසින් සහ ලේ නෑයන් විසින් මහණ බමුණන් විසින් දෙවියන් විසින් තබන ලද්දේ නො වේ. ඒ බුද්ධ යන ප්‍ර‍ඥප්ති නාමය වනාහි උන්වහන්සේට බෝමුල සවන් නැණ ලැබීම සමඟ විමොක්‍ෂාන්තික වශයෙන් ලැබුණේ ය යනු එහි සංක්‍ෂෙපාර්‍ග යි.
අඞ්ගුත්තරනිකායේ » චතුක්කනිපාතපාළියෙහි » චක්කවග්ගයෙහි » දොණ සූත්‍රයේ දොණ බ්‍රාහ්මණයා ඇසු ප්‍රශ්ණ වලට මෙලෙස උත්තර සපයමින් බුදුරජාණන් වහන්සේ වචනයෙන් විස්තර කල නොහැකි “බුද්ධ” නම් පදයට කුඩා දරුවෙකුට හෝ වැටහෙන අයුරින් සරළ කෙටි අර්ථයක් දුන් හැටි හරිම ආශ්චර්ය ජනකයි.
දොණ සුත්‍රය
ඔබ වහන්සේ දෙවියෙක් නොවන්නේදැ?”
“බ්‍රාහ්මණය, මම දෙවියෙක් නොවන්නෙමි.”
“පින්වතුන් වහන්සේ ගාන්ධර්වයෙක් නොවන්නේද?” – “බ්‍රාහ්මණය, මම ගාන්‍ධර්‍වයෙක්ද නොවන්නෙමි.”
“පින්වතුන් වහන්සේ යක්‍ෂයෙක් නොවන්නේද?” – “බ්‍රාහ්මණය, මම යක්‍ෂයෙක්ද නොවන්නෙමි.”
“පින්වත් තෙමේ මනුෂ්‍යයෙක් නොවන්නේද?” – “බ්‍රාහ්මණය, මම මනුෂ්‍යයෙක්ද නොවන්නෙමි.”
“බමුණ, උපුලක් හෝ පියුමක් හෝ සුදු පියුමක් හෝ ජලයෙහි හට ගන්නේ, ජලයෙහි වැඩුනේ, ජලයෙන් උඩට නැංඟේ. ජලය හා නොගැටුනේ යම්සේ සිටීද, බමුණ, එසේම මම ලෝකයෙහි උපන්නේ, ලෝකයෙහි වැඩුණේ, ලෝකය හා නොගැටුනේ, ලෝකය අභිබවා වාසය කරමි. බමුණ, මා බුද්‍ධයයි දරව.”
“යම් ආශ්‍රවයක් හේතුකොටගෙන දෙවියන් අතර උත්පත්තියක් වන්නේද, අහසින් යන ගාන්ධර්වයෙක් හෝ වන්නේද, යමකින් යක්‍ෂත්‍වයට යන්නේද, මනුෂ්‍යත්‍වයට යන්නේද, අණ්ඩජ යෝනියෙහි උපදින්නේද, මට ඒ ආශ්‍රවයෝ ක්‍ෂය වූවාහුය. පිඹ හරින ලද්දාහ. පහකළ බැඳුම් ඇත්තාහ. යහපත්වූ උපුලක් යම්සේ ජලයෙන් නොමැකේද, එමෙන් ලෝකයා හා නොඇලෙමි. බමුණ, එසේ හෙයින් මම බුද්ධ වෙමි.”
මෙය කියවූ විට මිට වඩා වැඩියමක් අපගේ අවබෝධය පිණිස ලියන්නට නැත කියා සිතුනා. ඒ එක්කම
ඛුද්දකනිකායේ » සුත්තනිපාතපාළියේ » මහාවග්ගයේ » සෙල සූත්‍රයේ මෙලෙස සටහන් කොට තිබෙනවා.
‘‘අභිඤ්ඤෙය්‍යං අභිඤ්ඤාතං, භාවෙතබ්බඤ්ච භාවිතං;
පහාතබ්බං පහීනං මෙ, තස්මා බුද්ධොස්මි බ්‍රාහ්මණ.
“දතයුත්ත දන්නාලදී. වැඩියුත්ත වඩනලදී.
දුරුකළ යුත්ත දුරුකරණලදී. බ්‍රාහ්මණය එහෙයින් මම බුද්ධයෙමි.
‘‘රාජාහමස්මි සෙලාති, (භගවා) ධම්මරාජා අනුත්තරො;
ධම්මෙන චක්කං වත්තෙමි, චක්කං අප්පටිවත්තියං’’.
සෙලය ශ්‍රේෂ්ඨ ධර්මරාජවූ මම රජෙක් වෙමි.
යම් චක්‍රයක් කිසිවෙකු විසින් නොපැවැත්විය හැකිද ධර්මයෙන් ඒ ආඥාව පවත්වමි.”
ත්‍රිපිටකය » සූත්‍ර පිටකය » සංයුත්‌ත නිකාය » මහා වර්ගය » සච්ච සංයුක්තය » සීසපාවන වර්ගයේ සිංසපා සූත්‍රයේ මේ විශ්වයෙහි දතයුතු යමක් ඇද්ද? අවබෝධ කලයුතු යමක් ඇද්ද? ඒ සියල්ල බුදුකෙනෙකුන් විසින් මෙසේ අවබෝධ කොට ඇතත් වදාරා නැති බව සඳහන් කරමින් “බුද්ද” නම් පදයට තවත් නිදසුනක් දෙනවා.
සිංසපා සූත්‍රය
එක් සමයෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කොසඹෑ නුවර සමීපයෙහි ඇට්ටේරිය වෙනෙහි වැඩවසන සේක. එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඇට්ටේරිය පත් මඳක් අතින් ගෙන භික්‍ෂූන් ඇමතූ සේක: මහණෙනි, ඒ කිමැයි හඟිවූ ද? මා විසින් යම් ඇට්ටේරිය පත් මඳක් අතින් ගන්නා ලදද, ඇට්ටේරිය රුක් මතුයෙහි යම් පතුත් වේ ද, (මෙයින්) කිමෙක් ඉතා වැඩි දැ යි? වහන්ස, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් අතින් ගන්නා ලද මඳ ඇට්ටේරියපත් ඉතා මඳ ය. යලි ඇට්ටේරිය රුක්මතුයෙහි යම් මේ පත් වේ නම් ඔහු ම ඉතා බොහෝහ”යි මහණෙනි, එසෙයින් ම මා විසින් යමක් වෙසෙසින් දැන නොකියන ලද නම් මෙය ම ඉතා බොහෝ ය. කියන ලද්ද ඉතා මඳ ය. මහණෙනි, කුමක් හෙයින් මා විසින් මෙය නො කියන ලද ද යත්: මහණෙනි, මෙය වැඩ සහිත නො වේ. මඟබඹසරට මුල් වූයේ නො වේ. නිර්වේදය පිණිස නො පවතී. විරාගය පිණිස නො පවතී. නිරොධය පිණිස නො පවතී. ව්‍යුපශමය පිණිස නො පවතී. අභිඥානය පිණිස නො පවතී. සම්බොධිය පිණිස නො පවතී. නිර්වාණය පිණිස නො පවතී. එහෙයින් මා විසින් එය නො කියන ලදී.
මෙලෙස මා විසින් කාලවේලා නැතිකමින් කෙටියෙන් විස්තර කල “බුද්ධෝ” යන ගම්භිර පදය ඔබ විසින් සුත්‍ර දේශණා හා ගලපමින් ගැඹුරින් හැදෑරීමෙන් මතුකරගන්නා ශ්‍රද්ධාව නිවන් දක්නා ජාති දක්වා නොබිඳී පවතිනවා ස්ථිරයි. එයමයි අපගේ නිරන්තර වෑයම.
උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර
විශුද්ධි මාර්ගය – ඡ අනුස්සති නිර්දේශය – බුද්ධානුස්මෘතිය
අඞ්ගුත්තරනිකායේ » චතුක්කනිපාතපාළියෙහි » චක්කවග්ගයෙහි » දොණ සුත්‍රය
ත්‍රිපිටකය » සූත්‍ර පිටකය » සංයුත්‌ත නිකාය » මහා වර්ගය » සච්ච සංයුක්තය » සීසපාවන වර්ගයේ සිංසපා සූත්‍රය