අපේ බුදුහාමුදුරුවෝ (අවිදුරේ නිධානය)209
අසිරිමත් බුදුගුණ වරුණ 02
උන්වහන්සේ මෙසේ “අරහං” නම් වූ සේක.
ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කවර-කවර කාරණයෙකින් අර්‍හත් වන සේක් ද, යනුවෙන් සංකීර්ණ වූ විෂය පදාසයක් තුල කල මෙම මනරම් ගුණ වර්ණනාව මෙලෙස සංකිශිප්තව කෙටියෙන් සඳහන් කරන්නේ අද ලිපියට ගැලපෙන අයුරින්.
- උන්වහන්සේ සකල ක්ලේශයන් කෙරෙන් ආරකය. (ඉතා දුරස්ථය) අර්‍හත්මාර්‍ගඥානයෙන් ස්වාසනා සකල ක්ලේශ විධවංශනය කළ බැවිනි. එහෙයින් උන්වහන්සේ අරහ අර්‍හත් ය. යමෙක් යමෙක් හා අසමඞ්ගිත්‍වය වේ ද, එහෙයින් හෙතෙමේ ආරකා නම් වනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කෙලෙසුන් හා අසමඞ්ගී ය. එහෙයින් උන්වහන්සේ අර්‍හත් යයි මෙලෙස දක්වන ලදී.
- උන්වහන්සේ විසින් ඒ ක්ලේශ අරීහු (කෙලෙස් සතුරෝ) මාර්‍ගඥානයෙන් නසා වනසන ලදී. එහෙයින් අරහං (අර්‍හත්) ය.
- යම් හෙයකින් නාථයන් වහන්සේ විසින් ප්‍ර‍ඥා නමැති ශස්ත්‍රයෙන්, රාගාදි සංඛ්‍යාත සියලු අරීහු නසන ලද්දේ ද එහෙයින් ද උන්වහන්සේ අරහං නම් වනවා. (අරිහත යනු නිරුක්ති නයයෙන් අරහං යි විණි.)
- තවද සංසාරය රථ චක්‍ර‍යක් වැන්න. අවිද්‍යාව හා භව තෘෂ්ණාව එහි නාභිය. පුඤ්ඤාදි අභිසංඛාර අර හෙවත් දැවිය ජරාමරණ නිම්වලල්ලය. ආශ්‍ර‍ව සමුදය නමැති අකුරින් විද්‍ය ත්‍රිභව නමැති රථයෙහි යොදන ලදුව අනාදිමත් කාලයක් මුළුල්ලෙහි පවත්නේ ය. තථාගතයන් විසින් ඒ සංසාර නමැති චක්‍ර‍යාගේ පුඤ්ඤාභි සංඛරාදි නමැති අර බෝ මැඩ දී වීර්‍ය්‍ය නමැති පාදයෙන් ශීල නමැති පෘථිවියෙහි පිහිටා ශ්‍ර‍ද්ධා නමැති අතින් කර්‍මක්‍ෂයකරඥාන නමැති පොරොව ගෙනැ කපා පියන ලද්දේ ය. එසේ හෙයින් (අර හත බැවින්) උන්වහන්සේ අරහං (අර්‍හත්) ය. අර හත යන තන්හි නිරුක්ති නයයෙන් අරහං විය.
- අවිද්‍යාව හා සංස්කාර හා එක් සංක්‍ෂේපයෙකද, විඤ්ඤාණ, නාම-රූප, සළායතන, ඵස්ස වේදනා එක් සංක්‍ෂේපයෙකද, තණ්හා, උපාදාන, භව එක් සංක්‍ෂේපයෙකද, ජාති, ජරා, මරණ එක් සංක්‍ෂේපයෙකද, මෙයින් මුල දැක්වුණු සංක්‍ෂේපය අතීතකාලීන වශයෙන්ද, මැද දැක්වුණු සංක්‍ෂේප දෙක වර්‍තමානකාලින වශයෙන්ද, අවසානයෙහි දැක්වුණු සංක්‍ෂේපය අනාගත කාලික වශයෙන්ද,
තවද මෙහි
- අවිද්‍යා,
- සංස්කාර
- තණ්හා
- උපාදාන
- භව ගැනුමෙන් ඒ පඤ්ච ධර්‍ම අතීත කර්‍මවෘත්ත වශයෙන්ද,
- විඤ්ඤාණ
- නාම-රූප
- සළායතන
- ඵස්ස
- වේදනා යන පඤ්ච ධර්‍ම වර්‍තමාන විපාක වෘත්ත වශයෙන්ද,
- තණ්හා
- උපාදාන
- භව ගැන්මෙන්
- අවිජ්ජා
- සංඛාර ද ගැනුණේ බැවින්, ඒ පඤ්ච ධර්‍ම වර්‍තමාන කර්‍ම වෘත්ත වශයෙන්ද,
ජාති,ජරා,මරණ වශයෙන් දැක්වෙන්නේ
- විඤ්ඤාණ
- නාම-රූප
- සළායතන
- ඵස්ස
- වේදනා එබැවින් ඒ පඤ්ච ධර්‍ම අනාගත විපාක වෘත්ත වශයෙන්ද, මෙසේ මෙය ආකාර වශයෙන් විසි වැදෑරුම්වද,
තවද
- සංඛාර-විඤ්ඤාන දෙක අතර එක් සන්‍ධියෙකද
- වේදනා – තණ්හා අතර එක් සන්‍ධියෙකද
- භව-ජාති අතර එක් සන්‍ධියෙකද, (මෙහි වැඩි විස්තර මෙම ලිපි පෙළෙහිම මතු ලියවෙන පටිච්චසමුප්පාද නිර්‍දෙශයෙන් ද, අභිධර්‍ම චන්‍ද්‍රිකා පටිච්චසමුප්පාද පාදය කියවීමෙන්ද දත හැකිය. ) වශයෙන්
මෙසේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සංක්‍ෂේප සතරකින් හා අද්ධ තුනකින් හා ආකාර විස්සකින් හා සන්‍ධි තුනකින් හා යුක්ත වූ පටිච්චසමුප්පාදය සර්‍වාකාරයෙන් දන්නා සේක. ඒ අවබෝධය ඥානාර්‍ථයෙන් ඥාන වශයෙන්ද, ප්‍ර‍ඥාතාර්‍ථයෙන් ප්‍ර‍ඥා වශයෙන්ද, ‘ප්‍ර‍ත්‍යයාව බෝධයෙහි ප්‍ර‍ඥාව ධර්‍මසථිති ඥානය’ වශයෙන්ද එහෙයින් කියනු ලැබේ. උන්වහන්සේ ඒ ධර්‍මස්ථිති ඥානයෙන් ඒ ධර්‍ම තත්ත්‍වාකාරයෙන් දැනැ වදාරා ඒ ධර්‍මයන් කෙරෙහි කළකිරී එහි නො ඇලී ඒ සියල්ලෙන් මිදී යථෝක්ත සංසාර චක්‍ර‍යා ගේ අර විහත විධ්වංසනය කළ සේක. මෙසේ අරහත් බැවින් ද උන්වහන්සේ අරහං (අර්‍හත්) ය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ අග්‍ර‍දක්‍ෂිණාර්‍හ බැවින් චීවරාදි සිව්පසට ද, සෙසු විශේෂයන්ට ද අර්‍භ වන සේක. සම්මා සම්බුදුවරයෙකු උපන් කල්හි මහේශාක්‍ය දේවමනුෂ්‍යයෝ පවා අන් තන්හි නුපුදා උන්වහන්සේ ම පුදනු ලබනවා.
උදාහරණ වශයෙන් – සහම්පති බ්‍ර‍හ්ම මහමෙර සා රුවන් දමකින් පුදනු ලැබුවා. සෙසු දෙවියෝ ද, බිම්සර කොසොල් රජ ආදී මනුෂ්‍යයෝ ද, ශක්ති පරිදි පුදනු ලැබුවා. අශොක රජතුමා පිරිනිවි බුදුන් උදෙසා සයානු කෙළක් ධන විසඳා දඹදිව මුළුල්ලෙහි සූඅසූ දහසක් විහාර කරවනු ලැබුවා. සෙසු පූජා විශේෂයෙන් පිළිබඳ කවර කථා ද මෙසේ දෙවුන් බඹුන් මිනිසුන්ගේ ප්‍ර‍ත්‍යයාදීන්ට අර්‍භ වන බැවින් උන්වහන්සේ අරහං වනවා.
තවද පණ්ඩිතමානී ඇතැම් මූඨයෝ අපකීර්‍තති භීතියෙන් රහසිගත ව පව් කරනු ලබනවා. සම්මා සම්බුදුවරයකු කිසි කලෙක එසේ රහසිගතව ද පව් නො කරන සේක. එසේ පව් කිරීමෙහි රහස් නැති බැවින් ද උන්වහන්සේ අරහං නම් වනවා.
“ආරකත්තා හතත්තා ච – කිලෙසාරීන සො මුනි
හතසං සාර චක්කාරො – පච්චයාදීනචාරමො
න රහො කරොති පාපාති – අරහං තෙන පවුච්චති”
‘මෙසේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ක්ලේශයන්ගෙන් ආරක බැවින් ද, ක්ලේශාරි හත බැවින් ද, සංසාරචක්‍ර‍යාගේ අර හත බැවින් ද, ප්‍ර‍ත්‍යයාදීන්ට අර්‍හ බැවින් ද, රහසවත් පව් නො කරන බැවින් ද අරහ නම් වන සේක.
සැළකිය යුතුයි. – මෙම සංකීර්ණ විග්‍රහය ලිපිය සදහා සරළව ගැලපීමේදී ගුරු උපදෙස් නොමැතිව කල බැවින් අඩුපාඩු තිබිය හැක. ඒ බැවින් සම්පුර්ණ විග්‍රහය විශුද්ධි මාර්ගය කියවා දැනගන්න.
උපකාරක ග්‍රන්ථ සහ මුලාශ්‍ර – විශුද්ධි මාර්ගය – බුද්ධානුස්මෘතිය